PPC / ppc

text_structure.xml 1.47 MB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1453 1454 1455 1456 1457 1458 1459 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 1480 1481 1482 1483 1484 1485 1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495 1496 1497 1498 1499 1500 1501 1502 1503 1504 1505 1506 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1518 1519 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 1530 1531 1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542 1543 1544 1545 1546 1547 1548 1549 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557 1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1574 1575 1576 1577 1578 1579 1580 1581 1582 1583 1584 1585 1586 1587 1588 1589 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711 1712 1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1729 1730 1731 1732 1733 1734 1735 1736 1737 1738 1739 1740 1741 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748 1749 1750 1751 1752 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760 1761 1762 1763 1764 1765 1766 1767 1768 1769 1770 1771 1772 1773 1774 1775 1776 1777 1778 1779 1780 1781 1782 1783 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110 2111 2112 2113 2114 2115 2116 2117 2118 2119 2120 2121 2122 2123 2124 2125 2126 2127 2128 2129 2130 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2137 2138 2139 2140 2141 2142 2143 2144 2145 2146 2147 2148 2149 2150 2151 2152 2153 2154 2155 2156 2157 2158 2159 2160 2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167 2168 2169 2170 2171 2172 2173 2174 2175 2176 2177 2178 2179 2180 2181 2182 2183 2184 2185 2186 2187 2188 2189 2190 2191 2192 2193 2194 2195 2196 2197 2198 2199 2200 2201 2202 2203 2204 2205 2206 2207 2208 2209 2210 2211 2212 2213 2214 2215 2216 2217 2218 2219 2220 2221 2222 2223 2224 2225 2226 2227 2228 2229 2230 2231 2232 2233 2234 2235 2236 2237 2238 2239 2240 2241 2242 2243 2244 2245 2246 2247 2248 2249 2250 2251 2252 2253 2254 2255 2256 2257 2258 2259 2260 2261 2262 2263 2264 2265 2266 2267 2268 2269 2270 2271 2272 2273 2274 2275 2276 2277 2278 2279 2280 2281 2282 2283 2284 2285 2286 2287 2288 2289 2290 2291 2292 2293 2294 2295 2296 2297 2298 2299 2300 2301 2302 2303 2304 2305 2306 2307 2308 2309 2310 2311 2312 2313 2314 2315 2316 2317 2318 2319 2320 2321 2322 2323 2324 2325 2326 2327 2328 2329 2330 2331 2332 2333 2334 2335 2336 2337 2338 2339 2340 2341 2342 2343 2344 2345 2346 2347 2348 2349 2350 2351 2352 2353 2354 2355 2356 2357 2358 2359 2360 2361 2362 2363 2364 2365 2366 2367 2368 2369 2370 2371 2372 2373 2374 2375 2376 2377 2378 2379 2380 2381 2382 2383 2384 2385 2386 2387 2388 2389 2390 2391 2392 2393 2394 2395 2396 2397 2398 2399 2400 2401 2402 2403 2404 2405 2406 2407 2408 2409 2410 2411 2412 2413 2414 2415 2416 2417 2418 2419 2420 2421 2422 2423 2424 2425 2426 2427 2428 2429 2430 2431 2432 2433 2434 2435 2436 2437 2438 2439 2440 2441 2442 2443 2444 2445 2446 2447 2448 2449 2450 2451 2452 2453 2454 2455 2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463 2464 2465 2466 2467 2468 2469 2470 2471 2472 2473 2474 2475 2476 2477 2478 2479 2480 2481 2482 2483 2484 2485 2486 2487 2488 2489 2490 2491 2492 2493 2494 2495 2496 2497 2498 2499 2500 2501 2502 2503 2504 2505 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2512 2513 2514 2515 2516 2517 2518 2519 2520 2521 2522 2523 2524 2525 2526 2527 2528 2529 2530 2531 2532 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576 2577 2578 2579 2580 2581 2582 2583 2584 2585 2586 2587 2588 2589 2590 2591 2592 2593 2594 2595 2596 2597 2598 2599 2600 2601 2602 2603 2604 2605 2606 2607 2608 2609 2610 2611 2612 2613 2614 2615 2616 2617 2618 2619 2620 2621 2622 2623 2624 2625 2626 2627 2628 2629 2630 2631 2632 2633 2634 2635 2636 2637 2638 2639 2640 2641 2642 2643 2644 2645 2646 2647 2648 2649 2650 2651 2652 2653 2654 2655 2656 2657 2658 2659 2660 2661 2662 2663 2664 2665 2666 2667 2668 2669 2670 2671 2672 2673 2674 2675 2676 2677 2678 2679 2680 2681 2682 2683 2684 2685 2686 2687 2688 2689 2690 2691 2692 2693 2694 2695 2696 2697 2698 2699 2700 2701 2702 2703 2704 2705 2706 2707 2708 2709 2710 2711 2712 2713 2714 2715 2716 2717 2718 2719 2720 2721 2722 2723 2724 2725 2726 2727 2728 2729 2730 2731 2732 2733 2734 2735 2736 2737 2738 2739 2740 2741 2742 2743 2744 2745 2746 2747 2748 2749 2750 2751 2752 2753 2754 2755 2756 2757 2758 2759 2760 2761 2762 2763 2764 2765 2766 2767 2768 2769 2770 2771 2772 2773 2774 2775 2776 2777 2778 2779 2780 2781 2782 2783 2784 2785 2786 2787 2788 2789 2790 2791 2792 2793 2794 2795 2796 2797 2798 2799 2800 2801 2802 2803 2804 2805 2806 2807 2808 2809 2810 2811 2812 2813 2814 2815 2816 2817 2818 2819 2820 2821 2822 2823 2824 2825 2826 2827 2828 2829 2830 2831 2832 2833 2834 2835 2836 2837 2838 2839 2840 2841 2842 2843 2844 2845 2846 2847 2848 2849 2850 2851 2852 2853 2854 2855 2856 2857 2858 2859 2860 2861 2862 2863 2864 2865 2866 2867 2868 2869 2870 2871 2872 2873 2874 2875 2876 2877 2878 2879 2880 2881 2882 2883 2884 2885 2886 2887 2888 2889 2890 2891 2892 2893 2894 2895 2896 2897 2898 2899 2900 2901 2902 2903 2904 2905 2906 2907 2908 2909 2910 2911 2912 2913 2914 2915 2916 2917 2918 2919 2920 2921 2922 2923 2924 2925 2926 2927 2928 2929 2930 2931 2932 2933 2934 2935 2936 2937 2938 2939 2940 2941 2942 2943 2944 2945 2946 2947 2948 2949 2950 2951 2952 2953 2954 2955 2956 2957 2958 2959 2960 2961 2962 2963 2964 2965 2966 2967 2968 2969 2970 2971 2972 2973 2974 2975 2976 2977 2978 2979 2980 2981 2982 2983 2984 2985 2986 2987 2988 2989 2990 2991 2992 2993 2994 2995 2996 2997 2998 2999 3000 3001 3002 3003 3004 3005 3006 3007 3008 3009 3010 3011 3012 3013 3014 3015 3016 3017 3018 3019 3020 3021 3022 3023 3024 3025 3026 3027 3028 3029 3030 3031 3032 3033 3034 3035 3036 3037 3038 3039 3040 3041 3042 3043 3044 3045 3046 3047 3048 3049 3050 3051 3052 3053 3054 3055 3056 3057 3058 3059 3060 3061 3062 3063 3064 3065 3066 3067 3068 3069 3070 3071 3072 3073 3074 3075 3076 3077 3078 3079 3080 3081 3082 3083 3084 3085 3086 3087 3088 3089 3090 3091 3092 3093 3094 3095 3096 3097 3098 3099 3100 3101 3102 3103 3104 3105 3106 3107 3108 3109 3110 3111 3112 3113 3114 3115 3116 3117 3118 3119 3120 3121 3122 3123 3124 3125 3126 3127 3128 3129 3130 3131 3132 3133 3134 3135 3136 3137 3138 3139 3140 3141 3142 3143 3144 3145 3146 3147 3148 3149 3150 3151 3152 3153 3154 3155 3156 3157 3158 3159 3160 3161 3162 3163 3164 3165 3166 3167 3168 3169 3170 3171 3172 3173 3174 3175 3176 3177 3178 3179 3180 3181 3182 3183 3184 3185 3186 3187 3188 3189 3190 3191 3192 3193 3194 3195 3196 3197 3198 3199 3200 3201 3202 3203 3204 3205 3206 3207 3208 3209 3210 3211 3212 3213 3214 3215 3216 3217 3218 3219 3220 3221 3222 3223 3224 3225 3226 3227 3228 3229 3230 3231 3232 3233 3234 3235 3236 3237 3238 3239 3240 3241 3242 3243 3244 3245 3246 3247 3248 3249 3250 3251 3252 3253 3254 3255 3256 3257 3258 3259 3260 3261 3262 3263 3264 3265 3266 3267 3268 3269 3270 3271 3272 3273 3274 3275 3276 3277 3278 3279 3280 3281 3282 3283 3284 3285 3286 3287 3288 3289 3290 3291 3292 3293 3294 3295 3296 3297 3298 3299 3300 3301 3302 3303 3304 3305 3306 3307 3308 3309 3310 3311 3312 3313 3314 3315 3316 3317 3318 3319 3320 3321 3322 3323 3324 3325 3326 3327 3328 3329 3330 3331 3332 3333 3334 3335 3336 3337 3338 3339 3340 3341 3342 3343 3344 3345 3346 3347 3348 3349 3350 3351 3352 3353 3354 3355 3356 3357 3358 3359 3360 3361 3362 3363 3364 3365 3366 3367 3368 3369 3370 3371 3372 3373 3374 3375 3376 3377 3378 3379 3380 3381 3382 3383 3384 3385 3386 3387 3388 3389 3390 3391 3392 3393 3394 3395 3396 3397 3398 3399 3400 3401 3402 3403 3404 3405 3406 3407 3408 3409 3410 3411 3412 3413 3414 3415 3416 3417 3418 3419 3420 3421 3422 3423 3424 3425 3426 3427 3428 3429 3430 3431 3432 3433 3434 3435 3436 3437 3438 3439 3440 3441 3442 3443 3444 3445 3446 3447 3448 3449 3450 3451 3452 3453 3454 3455 3456 3457 3458 3459 3460 3461 3462 3463 3464 3465 3466 3467 3468 3469 3470 3471 3472 3473 3474 3475 3476 3477 3478 3479 3480 3481 3482 3483 3484 3485 3486 3487 3488 3489 3490 3491 3492 3493 3494 3495 3496 3497 3498 3499 3500 3501 3502 3503 3504 3505 3506 3507 3508 3509 3510 3511 3512 3513 3514 3515 3516 3517 3518 3519 3520 3521 3522 3523 3524 3525 3526 3527 3528 3529 3530 3531 3532 3533 3534 3535 3536 3537 3538 3539 3540 3541 3542 3543 3544 3545 3546 3547 3548 3549 3550 3551 3552 3553 3554 3555 3556 3557 3558 3559 3560 3561 3562 3563 3564 3565 3566 3567 3568 3569 3570 3571 3572 3573 3574 3575 3576 3577 3578 3579 3580 3581 3582 3583 3584 3585 3586 3587 3588 3589 3590 3591 3592 3593 3594 3595 3596 3597 3598 3599 3600 3601 3602 3603 3604 3605 3606 3607 3608 3609 3610 3611 3612 3613 3614 3615 3616 3617 3618 3619 3620 3621 3622 3623 3624 3625 3626 3627 3628 3629 3630 3631 3632 3633 3634 3635 3636 3637 3638 3639 3640 3641 3642 3643 3644 3645 3646 3647 3648 3649 3650 3651 3652 3653 3654 3655 3656 3657 3658 3659 3660 3661 3662 3663 3664 3665 3666 3667 3668 3669 3670 3671 3672 3673 3674 3675 3676 3677 3678 3679 3680 3681 3682 3683 3684 3685 3686 3687 3688 3689 3690 3691 3692 3693 3694 3695 3696 3697 3698 3699 3700 3701 3702 3703 3704 3705 3706 3707 3708 3709 3710 3711 3712 3713 3714 3715 3716 3717 3718 3719 3720 3721 3722 3723 3724 3725 3726 3727 3728 3729 3730 3731 3732 3733 3734 3735 3736 3737 3738 3739 3740 3741 3742 3743 3744 3745 3746 3747 3748 3749 3750 3751 3752 3753 3754 3755 3756 3757 3758 3759 3760 3761 3762 3763 3764 3765 3766 3767 3768 3769 3770 3771 3772 3773 3774 3775 3776 3777 3778 3779 3780 3781 3782 3783 3784 3785 3786 3787 3788 3789 3790 3791 3792 3793 3794 3795 3796 3797 3798 3799 3800 3801 3802 3803 3804 3805 3806 3807 3808 3809 3810 3811 3812 3813 3814 3815 3816 3817 3818 3819 3820 3821 3822 3823 3824 3825 3826 3827 3828 3829 3830 3831 3832 3833 3834 3835 3836 3837 3838 3839 3840 3841 3842 3843 3844 3845 3846 3847 3848 3849 3850 3851 3852 3853 3854 3855 3856 3857 3858 3859 3860 3861 3862 3863 3864 3865 3866 3867 3868 3869 3870 3871 3872 3873 3874 3875 3876 3877 3878 3879 3880 3881 3882 3883 3884 3885 3886 3887 3888 3889 3890 3891 3892 3893 3894 3895 3896 3897 3898 3899 3900 3901 3902 3903 3904 3905 3906 3907 3908 3909 3910 3911 3912 3913 3914 3915 3916 3917 3918 3919 3920 3921 3922 3923 3924 3925 3926 3927 3928 3929 3930 3931 3932 3933 3934 3935 3936 3937 3938 3939 3940 3941 3942 3943 3944 3945 3946 3947 3948 3949 3950 3951 3952 3953 3954 3955 3956 3957 3958 3959 3960 3961 3962 3963 3964 3965 3966 3967 3968 3969 3970 3971 3972 3973 3974 3975 3976 3977 3978 3979 3980 3981 3982 3983 3984 3985 3986 3987 3988 3989 3990 3991 3992 3993 3994 3995 3996 3997 3998 3999 4000 4001 4002 4003 4004 4005 4006 4007 4008 4009 4010 4011 4012 4013 4014 4015 4016 4017 4018 4019 4020 4021 4022 4023 4024 4025 4026 4027 4028 4029 4030 4031 4032 4033 4034 4035 4036 4037 4038 4039 4040 4041 4042 4043 4044 4045 4046 4047 4048 4049 4050 4051 4052 4053 4054 4055 4056 4057 4058 4059 4060 4061 4062 4063 4064 4065 4066 4067 4068 4069 4070 4071 4072 4073 4074 4075 4076 4077 4078 4079 4080 4081 4082 4083 4084 4085 4086 4087 4088 4089 4090 4091 4092 4093 4094 4095 4096 4097 4098 4099 4100 4101 4102 4103 4104 4105 4106 4107 4108 4109 4110 4111 4112 4113 4114 4115 4116 4117 4118 4119 4120 4121 4122 4123 4124 4125 4126 4127 4128 4129 4130 4131 4132 4133 4134 4135 4136 4137 4138 4139 4140 4141 4142 4143 4144 4145 4146 4147 4148 4149 4150 4151 4152 4153 4154 4155 4156 4157 4158 4159 4160 4161 4162 4163 4164 4165 4166 4167 4168 4169 4170 4171 4172 4173 4174 4175 4176 4177 4178 4179 4180 4181 4182 4183 4184 4185 4186 4187 4188 4189 4190 4191 4192 4193 4194 4195 4196 4197 4198 4199 4200 4201 4202 4203 4204 4205 4206 4207 4208 4209 4210 4211 4212 4213 4214 4215 4216 4217 4218 4219 4220 4221 4222 4223 4224 4225 4226 4227 4228 4229 4230 4231 4232 4233 4234 4235 4236 4237 4238 4239 4240 4241 4242 4243 4244 4245 4246 4247 4248 4249 4250 4251 4252 4253 4254 4255 4256 4257 4258 4259 4260 4261 4262 4263 4264 4265 4266 4267 4268 4269 4270 4271 4272 4273 4274 4275 4276 4277 4278 4279 4280 4281 4282 4283 4284 4285 4286 4287 4288 4289 4290 4291 4292 4293 4294 4295 4296 4297 4298 4299 4300 4301 4302 4303 4304 4305 4306 4307 4308 4309 4310 4311 4312 4313 4314 4315 4316 4317 4318 4319 4320 4321 4322 4323 4324 4325 4326 4327 4328 4329 4330 4331 4332 4333 4334 4335 4336 4337 4338 4339 4340 4341 4342 4343 4344 4345 4346 4347 4348 4349 4350 4351 4352 4353 4354 4355 4356 4357 4358 4359 4360 4361 4362 4363 4364 4365 4366 4367 4368 4369 4370 4371 4372 4373 4374 4375 4376 4377 4378 4379 4380 4381 4382 4383 4384 4385 4386 4387 4388 4389 4390 4391 4392 4393 4394 4395 4396 4397 4398 4399 4400 4401 4402 4403 4404 4405 4406 4407 4408 4409 4410 4411 4412 4413 4414 4415 4416 4417 4418 4419 4420 4421 4422 4423 4424 4425 4426 4427 4428 4429 4430 4431 4432 4433 4434 4435 4436 4437 4438 4439 4440 4441 4442 4443 4444 4445 4446 4447 4448 4449 4450 4451 4452 4453 4454 4455 4456 4457 4458 4459 4460 4461 4462 4463 4464 4465 4466 4467 4468 4469 4470 4471 4472 4473 4474 4475 4476 4477 4478 4479 4480 4481 4482 4483 4484 4485 4486 4487 4488 4489 4490 4491 4492 4493 4494 4495 4496 4497 4498 4499 4500 4501 4502 4503 4504 4505 4506 4507 4508 4509 4510 4511 4512 4513 4514 4515 4516 4517 4518 4519 4520 4521 4522 4523 4524 4525 4526 4527 4528 4529 4530 4531 4532 4533 4534 4535 4536 4537 4538 4539 4540 4541 4542 4543 4544 4545 4546 4547 4548 4549 4550 4551 4552 4553 4554 4555 4556 4557 4558 4559 4560 4561 4562 4563 4564 4565 4566 4567 4568 4569 4570 4571 4572 4573 4574 4575 4576 4577 4578 4579 4580 4581 4582 4583 4584 4585 4586 4587 4588 4589 4590 4591 4592 4593 4594 4595 4596 4597 4598 4599 4600 4601 4602 4603 4604 4605 4606 4607 4608 4609 4610 4611 4612 4613 4614 4615 4616 4617 4618 4619 4620 4621 4622 4623 4624 4625 4626 4627 4628 4629 4630 4631 4632 4633 4634 4635 4636 4637 4638 4639 4640 4641 4642 4643 4644 4645 4646 4647 4648 4649 4650 4651 4652 4653 4654 4655 4656 4657 4658 4659 4660 4661 4662 4663 4664 4665 4666 4667 4668 4669 4670 4671 4672 4673 4674 4675 4676 4677 4678 4679 4680 4681 4682 4683 4684 4685 4686 4687 4688 4689 4690 4691 4692 4693 4694 4695 4696 4697 4698 4699 4700 4701 4702 4703 4704 4705 4706 4707 4708 4709 4710 4711 4712 4713 4714 4715 4716 4717 4718 4719 4720 4721 4722 4723 4724 4725 4726 4727 4728 4729 4730 4731 4732 4733 4734 4735 4736 4737 4738 4739 4740 4741 4742 4743 4744 4745 4746 4747 4748 4749 4750 4751 4752 4753 4754 4755 4756 4757 4758 4759 4760 4761 4762 4763 4764 4765 4766 4767 4768 4769 4770 4771 4772 4773 4774 4775 4776 4777 4778 4779 4780 4781 4782 4783 4784 4785 4786 4787 4788 4789 4790 4791 4792 4793 4794 4795 4796 4797 4798 4799 4800 4801 4802 4803 4804 4805 4806 4807 4808 4809 4810 4811 4812 4813 4814 4815 4816 4817 4818 4819 4820 4821 4822 4823 4824 4825 4826 4827 4828 4829 4830 4831 4832 4833 4834 4835 4836 4837 4838 4839 4840 4841 4842 4843 4844 4845 4846 4847 4848 4849 4850 4851 4852 4853 4854 4855 4856 4857 4858 4859 4860 4861 4862 4863 4864 4865 4866 4867 4868 4869 4870 4871 4872 4873 4874 4875 4876 4877 4878 4879 4880 4881 4882 4883 4884 4885 4886 4887 4888 4889 4890 4891 4892 4893 4894 4895 4896 4897 4898 4899 4900 4901 4902 4903 4904 4905 4906 4907 4908 4909 4910 4911 4912 4913 4914 4915 4916 4917 4918 4919 4920 4921 4922 4923 4924 4925 4926 4927 4928 4929 4930 4931 4932 4933 4934 4935 4936 4937 4938 4939 4940 4941 4942 4943 4944 4945 4946 4947 4948 4949 4950 4951 4952 4953 4954 4955 4956 4957 4958 4959 4960 4961 4962 4963 4964 4965 4966 4967 4968 4969 4970 4971 4972 4973 4974 4975 4976 4977 4978 4979 4980 4981 4982 4983 4984 4985 4986 4987 4988 4989 4990 4991 4992 4993 4994 4995 4996 4997 4998 4999 5000 5001 5002 5003 5004 5005 5006 5007 5008 5009 5010 5011 5012 5013 5014 5015 5016 5017 5018 5019 5020 5021 5022 5023 5024 5025 5026 5027 5028 5029 5030 5031 5032 5033 5034 5035 5036 5037 5038 5039 5040 5041 5042 5043 5044 5045 5046 5047 5048 5049 5050 5051 5052 5053 5054 5055 5056 5057 5058 5059 5060 5061 5062 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Teresa Dobielińska-Eliszewska, Tadeusz Fiszbach, Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Annę Dynowską i Romualdę Matusiak.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców będzie prowadziła poseł Romualda Matusiak.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół 15 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#MikołajKozakiewicz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został obywatelom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#MikołajKozakiewicz">Do Prezydium Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin (druk nr 138).</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#MikołajKozakiewicz">Wpłynął także wniosek prezesa Rady Ministrów w sprawie powołania na stanowisko ministra łączności.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#MikołajKozakiewicz">W związku z powyższym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje rozpatrzenie projektu wyżej wymienionej ustawy w pkt 7 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#MikołajKozakiewicz">Proponuje się również dodanie nowego punktu 10 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#MikołajKozakiewicz">„Wniosek prezesa Rady Ministrów w sprawie odwołania ministra-członka Rady Ministrów oraz powołania ministra łączności”.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu proponuje, aby pkt 2 porządku dziennego „Informacja Rządu o założeniach polityki rolnej na rok 1990” rozpatrzyć w dniu jutrzejszym jako pkt 6.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#MikołajKozakiewicz">Odpowiedniej zmianie ulegną oznaczenia poszczególnych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje również przystąpienie, na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu, do rozpatrzenia proponowanego porządku dziennego, mimo że druki zawierające projekty ustaw i sprawozdania komisji mogły być doręczone obywatelom posłom w terminie późniejszym od przewidywanego w art. 35 i 43 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#MikołajKozakiewicz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#MikołajKozakiewicz">Uważam zatem, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#MikołajKozakiewicz">Przed przystąpieniem do porządku dziennego pragnę poinformować obywateli posłów, że marszałek Senatu przesłał na ręce marszałka Sejmu uchwały Senatu, z których wynika, że Senat nie zgłasza zastrzeżeń do uchwalonych przez Sejm ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#MikołajKozakiewicz">— o utworzeniu urzędu ministra transportu i gospodarki morskiej;</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#MikołajKozakiewicz">— o utworzeniu urzędu ministra łączności;</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#MikołajKozakiewicz">— o Funduszu Daru Narodowego;</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#MikołajKozakiewicz">— o zmianie terminu przedstawienia Sejmowi i Senatowi projektu ustawy budżetowej na rok 1990;</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#MikołajKozakiewicz">— oraz do uchwały Sejmu w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#MikołajKozakiewicz">Obywatele Posłowie! W dniu dzisiejszym rozpoczynamy prace nad doniosłymi przedłożeniami rządowymi, mającymi na celu stabilizację gospodarki oraz jej głęboką przebudowę. Stoimy przed koniecznością podjęcia decyzji, których skuteczność uzależniona jest od radykalizmu i konsekwencji rozwiązań oraz od szybkiego ich podjęcia. Dlatego też musimy działać w szczególnym trybie i w skróconych terminach.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#MikołajKozakiewicz">W tej sytuacji staje się niezbędne odbycie w najbliższych dniach spotkania kierownictwa obu Izb parlamentu z kierownictwem rządu w celu ustalenia dalszego toku prac parlamentarnych nad sprawami, które w najbliższych 3, a może 4 dniach będą dyskutowane przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#MikołajKozakiewicz">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje również łączne rozpatrzenie pkt 1, 2, 3 i 4 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#MikołajKozakiewicz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#MikołajKozakiewicz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy zatem do punktów: 1, 2, 3 i 4 porządku dziennego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#MikołajKozakiewicz">1. Informacja rządu o założeniach polityki społeczno-gospodarczej na 1990 rok (druk nr 129).</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#MikołajKozakiewicz">2. Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#MikołajKozakiewicz">1) o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (druk nr 117),</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#MikołajKozakiewicz">2) o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych (druk nr 119),</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#MikołajKozakiewicz">3) o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania (druk nr 121),</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#MikołajKozakiewicz">4) o zmianie ustaw Prawo bankowe i o Narodowym Banku Polskim (druk nr 118),</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#MikołajKozakiewicz">5) o zmianie ustawy Prawo dewizowe (druk nr 120),</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#MikołajKozakiewicz">6) Prawo celne (druk nr 124),</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#MikołajKozakiewicz">7) o zatrudnieniu (druk nr 125),</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#MikołajKozakiewicz">8) o szczególnych warunkach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (druk nr 126),</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#MikołajKozakiewicz">9) o uporządkowaniu stosunków kredytowych (druk nr 127),</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#MikołajKozakiewicz">10) o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń (druk nr 128),</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#MikołajKozakiewicz">11) o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym (druk nr 112).</u>
          <u xml:id="u-2.44" who="#MikołajKozakiewicz">3. Pierwsze czytanie projektów:</u>
          <u xml:id="u-2.45" who="#MikołajKozakiewicz">1) ustawy budżetowej na rok 1990 (druk nr 131),</u>
          <u xml:id="u-2.46" who="#MikołajKozakiewicz">2) uchwały w sprawie bilansu płatniczego państwa na 1990 rok (druk nr 132),</u>
          <u xml:id="u-2.47" who="#MikołajKozakiewicz">3) uchwały w sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności na 1990 r. (druk nr 133),</u>
          <u xml:id="u-2.48" who="#MikołajKozakiewicz">4) uchwały w sprawie planu kredytowego i założeń polityki pieniężno-kredytowej na rok 1990 (druk nr 134),</u>
          <u xml:id="u-2.49" who="#MikołajKozakiewicz">5) uchwały w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury na 1990 rok (druk nr 135),</u>
          <u xml:id="u-2.50" who="#MikołajKozakiewicz">6) uchwały w sprawie planu Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej na 1990 rok (druk nr 136),</u>
          <u xml:id="u-2.51" who="#MikołajKozakiewicz">7) uchwały w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki na rok 1990 (druk nr 137).</u>
          <u xml:id="u-2.52" who="#MikołajKozakiewicz">4. Pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986–1990 (druk nr 113).</u>
          <u xml:id="u-2.53" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę obecnie o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, ministra finansów Leszka Balcerowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#LeszekBalcerowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rząd powierzył mi zaszczytne zadanie przedstawienia Wysokiej Izbie propozycji o wielkim znaczeniu. Decyzje Sejmu w sprawach, których dotyczą przedłożone dokumenty przesądzą w istocie o dokonaniu przełomowych zmian w polskiej gospodarce. Otworzą one przed każdym obywatelem, przed całą Polską, nową perspektywę: godnego życia, swobodnego rozwoju, owocnej i przynoszącej satysfakcję pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#LeszekBalcerowicz">Prezes Rady Ministrów Tadeusz Mazowiecki, przedstawiając we wrześniu program nowego rządu, mówił o konieczności zahamowania niszczycielskiej inflacji oraz o potrzebie przebudowy gospodarki i oparcia jej na sprawdzonych wzorach. Konieczność tę potwierdził dalszy rozwój sytuacji gospodarczej i społecznej. System, który odziedziczyliśmy po poprzednikach nie może już istnieć. Stał się źródłem rozkładu gospodarki, dezorganizacji i degradacji życia, dehumanizacji stosunków między ludźmi.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#LeszekBalcerowicz">Rozumie to polskie społeczeństwo. Temu zawdzięczamy mimo trudnych warunków życia, jego poparcie dla rządu i stojących za nim sił społecznych.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#LeszekBalcerowicz">Nasza propozycja to gospodarka oparta na mechanizmach rynkowych, o strukturze własnościowej występującej w krajach wysoko rozwiniętych, otwarta na świat. Gospodarka, której reguły są dla wszystkich jasne: liczą się umiejętności, wiedza, talent, sprawne ręce, chęć do pracy. Trzeba zerwać z fałszywą grą, w której ludzie udają, że pracują, a państwo udaje, że płaci. Alternatywa, którą proponujemy — to życie udane zamiast udawanego.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#LeszekBalcerowicz">Po raz pierwszy od wielu lat cele ukazywane społeczeństwu są jasne i pragmatyczne, nie wymyślone w XIX-wiecznych doktrynach, a konkretne, postrzegalne za Bałtykiem czy Łabą. Społeczeństwa, których instytucje i rozwiązania chcemy zastosować nie są idealne i wolne od trudności, ale mają warunki, aby rozwijać się i samodzielnie rozwiązywać swoje problemy.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#LeszekBalcerowicz">Zdajemy sobie sprawę, że zasadnicza przebudowa systemu gospodarczego będzie realizowana w skrajnie trudnych warunkach. Składają się na nie przede wszystkim trwałe, systemowe wady będące skutkiem istnienia przez wiele lat skrajnie nieracjonalnego systemu kierowania gospodarką. Nawarstwienie skutków tych wad oraz błędy polityki gospodarczej poprzednich rządów przyczyniły się do szczególnie złych wyników obecnego roku. Nastąpiło gwałtowne przyspieszenie inflacji, pogłębiła się nierównowaga gospodarcza, wystąpił spadek produkcji i podaży towarów, katastrofalnie wzrósł deficyt budżetowy.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#LeszekBalcerowicz">Dramatyczną sytuację gospodarczą w końcu roku charakteryzują również takie zjawiska, jak: spadek dochodu narodowego, największy od 10 lat spadek liczby oddanych do użytku mieszkań, zmniejszenie wydobycia węgla, spadek produkcji zwierzęcej. Trudniejsze są warunki życia ludzi, w tym warstw najuboższych, trwa emigracja młodzieży, pogarszają się warunki ekologiczne.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#LeszekBalcerowicz">Podjęte od połowy września wysiłki rządu pozwoliły na zatrzymanie lub ograniczenie części niekorzystnych procesów. Zatrzymane zostało powiększanie się deficytu budżetowego, wzrost dochodów ludności przestał wyprzedzać wzrost cen, poprawiła się sytuacja finansowa wielu przedsiębiorstw. Niemniej warunki startu programu przemian należy określić jako nadal bardzo niekorzystne, wręcz dramatyczne. Trzeba jednak jasno powiedzieć — wyczekiwanie nie poprawi tych warunków, a tylko pogorszy je. Gospodarka polska jest ciężko chora. Konieczna jest operacja, głębokie chirurgiczne cięcie, usuwające dewastującą gospodarkę inflację.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoka Izbo! Mówiąc o podjęciu tej operacji musimy sobie zdawać sprawę, że społeczeństwo wtedy da na nią zgodę i — co jest podstawowym warunkiem — samo podejmie proces zmian, gdy jasne będą dlań zarówno perspektywiczne cele, jak i przewidywane skutki przebudowy systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#LeszekBalcerowicz">Czego się więc spodziewamy, co proces ten przyniesie ludziom? Chcemy, aby doprowadził do sytuacji, która w rozwiniętych krajach świata uważana jest za normalną, a u nas do tej pory uchodziła za niedościgniony ideał. Polega ona na tym, że ludzie są nagradzani za pracowitość, przedsiębiorczość i umiejętność wykorzystania swych talentów, ich praca wykorzystana tak, aby przynosiła dochód i satysfakcję. Rezultaty tej pracy nie są marnowane, ale zgodnie z wolą obywateli przeznaczane na rozwój cywilizacyjny kraju, jego dorobek kulturalny, ochronę życia i środowiska naturalnego człowieka.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#LeszekBalcerowicz">Panie i Panowie! Skrajnie trudna sytuacja wyjściowa narzuca nam konieczność jednoczesnego podejmowania działań na dwóch płaszczyznach — dalekosiężnych zmian systemowych i szybkich przedsięwzięć stabilizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#LeszekBalcerowicz">Wiemy dobrze, że wszyscy obywatele naszego kraju oczekują przede wszystkim na skutki zapowiadanej zmiany systemu gospodarczego. Tymczasem jednak musimy stosować się do twardej logiki procesu przemian, jaki został zapoczątkowany w Polsce z chwilą utworzenia rządu Tadeusza Mazowieckiego. Nie da się zbudować trwałego gmachu gospodarki narodowej bez zapewnienia mu stabilnych fundamentów w postaci mocnego pieniądza. Dlatego też pierwszeństwo muszą zyskać działania stabilizacyjne. Chodzi tu w pierwszej kolejności o szybkie zwalczenie inflacji oraz przywrócenie równowagi gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#LeszekBalcerowicz">Już obecnie galopująca inflacja odbiera sens wielu działaniom gospodarczym, narzuca obywatelom niewłaściwe postawy i zachowania oraz uniemożliwia skuteczne przejście do nowego systemu gospodarowania. Pozostawienie tej sytuacji bez zmian oznaczałoby przyzwolenie dla takiej hiperinflacji, przy której ceny wzrastałyby z dnia na dzień. Oznaczałoby to całkowite załamanie gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#LeszekBalcerowicz">Przezwyciężanie inflacji ma swoje prawa. Musi się odbyć szybko i zdecydowanie, w sposób skoncentrowany i powszechny, obejmując całość gospodarki narodowej, całe społeczeństwo. Szybko, gdyż rozkładanie w czasie walki z inflacją prowadzi do niepowodzenia. Nie znamy w gospodarce światowej powolnego wychodzenia z pozytywnym skutkiem z tak wielkiej inflacji. Istnieją poza tym uzasadnione obawy, że ograniczone przecież zasoby cierpliwości społeczeństwa mogłyby rychło wyczerpać się przy przewlekaniu tego uciążliwego ze swej natury procesu. W sposób skoncentrowany, gdyż nie wystarczy tylko polityka ostrego hamowania wzrostu dochodów. Na walkę z inflacją w tym decydującym okresie musi składać się całość polityki gospodarczej, a więc równoważenie budżetu, zbilansowanie popytu i podaży pieniądza kredytowego, stabilizacja kursu walut obcych itd. Rozluźnienie jednego ogniwa powoduje zagrożenie nadmiernym napięciem w pozostałych i w konsekwencji niepowodzeniem całości.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#LeszekBalcerowicz">Taki program walki z inflacją jest trudny dla społeczeństwa. Zmniejszenie ilości pieniądza w obiegu i ograniczanie popytu będą bowiem prowadzić do niewypłacalności części przedsiębiorstw oraz ich upadłości, do pojawienia się lokalnego bezrobocia i wystąpienia przejściowego spadku produkcji. Zjawiska te wraz z nieuchronnym wzrostem cen na początku nadchodzącego roku spowodują przejściowe obniżenie poziomu życia ludności. Wiemy o tym i nie zamierzamy przed nikim tego ukrywać. Nie ma jednak innego wyjścia, tym bardziej, że trudności takie i to na jeszcze większą skalę pojawiłyby się przy zastosowaniu każdego innego sposobu postępowania. Trzeba więc odpowiedzieć sobie na pytanie, co jest lepsze, czy żyć stale z wysoką inflacją w sytuacji pogłębiającego się chaosu, czy też godzić się na obciążenia w pewnym czasie, by potem żyć w kraju o stabilnej, normalnej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#LeszekBalcerowicz">Należy przy tym wyjaśnić, że stosowana często jako miernik poziomu życia, tzw. płaca realna jest pojęciem przeniesionym z krajów gospodarki rynkowej. W naszych obecnych warunkach płaca realna nie jest w pełni realna; stopę życiową określają rozmiary rzeczywistego spożycia rynkowych dóbr i usług, a nie to, co teoretycznie można by kupić za nasze wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#LeszekBalcerowicz">Przekonaliśmy się o tym kilkakrotnie w ostatnich latach przy okazji decyzji rządowych o wzroście płac, za którymi nie podążał odpowiedni wzrost podaży towarów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#LeszekBalcerowicz">Tworzyły się kolejki, kwitła spekulacja i czarny rynek. Fakt posiadania pieniędzy nie przesądza przecież o możliwości dokonania zamierzonego zakupu. Rzeczywistą płacą realną jest ta część płacy, za którą można nabyć towary i usługi.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoka Izbo! Przedstawiona przeze mnie linia postępowania znajduje wyraz w dokumentach rządu przedkładanych dziś pod obrady. Dokumenty te można podzielić na dwie grupy. Pierwsza to projekty aktów przedkładane corocznie parlamentowi. Są to: ustawa budżetowa, bilans płatniczy państwa, bilans pieniężnych przychodów i wydatków ludności, plan kredytowy i założenia polityki kredytowej oraz ustawy o funduszach Rozwoju Kultury, Aktywizacji Zawodowej i Rozwoju Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#LeszekBalcerowicz">Druga grupa obejmuje projekty ustaw wprowadzających zmiany w systemie gospodarczym, a mianowicie: w gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, w zasadach prowadzenia w Polsce działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz w działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych; w zasadach opodatkowania; w prawie bankowym i w ustawie o Narodowym Banku Polskim; w prawie dewizowym i celnym; w ustawie o zatrudnieniu i o szczególnych warunkach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy; w zasadach porządkowania stosunków kredytowych, w ustawie o opodatkowaniu osób prawnych za wzrost wynagrodzeń; a także w ustawie o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#LeszekBalcerowicz">Zmiany w systemie budżetowym oznaczają likwidację deficytu przede wszystkim przez zredukowanie obecnych ogromnych rozmiarów dotacji. Udział dotacji w wydatkach budżetowych powinien się zmniejszyć przeszło o połowę, z 31% w 1989 r. do 14% w 1990 r. Zmniejszona będzie liczba grup dotowanych artykułów i usług. Utrzymane będą, choć w zredukowanym wymiarze, dotacje do gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, komunikacji miejskiej i międzymiastowej, węgla, chleba, mleka chudego, twarogu.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#LeszekBalcerowicz">Ograniczane będą wydatki na inwestycje centralne, zwłaszcza długotrwałe i kapitałochłonne oraz na bezpieczeństwo publiczne i obronę narodową.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#LeszekBalcerowicz">Zaprzestanie się dotowania z budżetu działalności statutowej organizacji społeczno-politycznych z wyjątkiem przypadków, kiedy realizują one zadania zlecone przez państwo. Źródłem finansowania tych organizacji powinny być dochody ze składek, fundacji i z działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#LeszekBalcerowicz">Ograniczy się liczbę tak zwanych funduszów celowych, zapewniających finansowanie określonych wydatków ze środków państwowych, niejako poza budżetem.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#LeszekBalcerowicz">Równoważenie budżetu będzie osiągane nie tylko przez zmniejszanie wydatków, lecz także przez sprawne egzekwowanie należności. Oznacza to przede wszystkim konieczność wprowadzenia zmian w systemie podatkowym. Chodzi tu zarówno o niezbędne w warunkach silnej inflacji urealnienie kwot, jak i redukcję zakresu oraz rozmiarów ulg podatkowych, stanowiących przecież ukryte dotacje.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#LeszekBalcerowicz">Stosowanie bardzo rozbudowanego systemu ulg podatkowych doprowadziło w istocie do powstania kosztownych przywilejów fiskalnych. Jednostki gospodarcze otrzymujące takie ulgi, uzyskiwały je przecież kosztem pozostałych, zmniejszając ich możliwości rozwojowe. Jednocześnie należy podkreślić, że ulgi te w niewielkim tylko stopniu wpływały na pożądane zachowania podmiotów gospodarczych. Wystarczy tu wskazać choćby przykład ulg z tytułu poprawy jakości, których stosowanie nie zaznaczyło się przecież pozytywnymi rezultatami. Odchodzenie od rozbudowanych ulg podatkowych jest zresztą kierunkiem, w którym idą racjonalne gospodarki krajów rozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#LeszekBalcerowicz">Ulgi podatkowe będą jednak w pewnym zakresie stosowane w tak ważnych społecznych dziedzinach, jak ochrona środowiska, produkcja materiałów i wyrobów dla budownictwa mieszkaniowego oraz wprowadzanie postępu naukowego i technicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#LeszekBalcerowicz">Położenie silnego nacisku na ograniczanie wydatków budżetowych nie oznacza, że odchodzimy całkowicie od stosowania dotacji, stanowiących jeden z elementów interwencji państwa w sferze gospodarczej. Ze względu na doniosłe znaczenie rolnictwa, rząd zamierza utrzymać dotacje wspierające postęp biologiczny i techniczny w produkcji rolnej, badania naukowe z tego zakresu, jak też i rozwój infrastruktury gospodarczej i społecznej na wsi. Omówienie najważniejszych zamierzeń rządu w tej sferze znajduje się w założeniach polityki rolnej na 1990 rok, przedłożonych Wysokiemu Sejmowi przez Radę Ministrów do rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#LeszekBalcerowicz">Rozszerzony będzie zakres towarów objętych podatkiem obrotowym, obejmując wyroby sprzedawane w kraju za dewizy, a także import prywatny.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#LeszekBalcerowicz">Zmiany podatkowe w roku 1990 będą stanowić wstęp do zasadniczej reformy systemu podatkowego w następnych latach.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#LeszekBalcerowicz">Podstawą polityki pieniężno-kredytowej musi być dostosowanie ilości pieniądza do możliwości gospodarki, a więc zerwanie z iluzją, że można rozwiązywać problemy przez drukowanie pieniędzy. Dotyczy to także i kredytu. Jego oprocentowanie musi więc równoważyć popyt na kredyty z ich podażą, wynikającą z rozmiarów wkładów bankowych. Dodatnia stopa procentowa musi także rekompensować skutki inflacji.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#LeszekBalcerowicz">W tej sytuacji niezbędne jest odejście od szerokiego dotąd stosowania preferencyjnego oprocentowania kredytów, zaciera ono bowiem różnicę między dotowaniem a kredytowaniem.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#LeszekBalcerowicz">W wypadkach uzasadnionych wsparcie działań podmiotów gospodarczych będzie następować wprost z budżetu, a nie za pośrednictwem banku.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#LeszekBalcerowicz">Dla uzdrowienia polityki pieniężnej ogromnie ważne jest wyraźne oddzielenie banku centralnego od budżetu. Taką właśnie zmianę proponujemy w przedłożonym Wysokiej Izbie projekcie ustawy. Jej przyjęcie położy kres możliwości finansowania deficytu budżetowego przez emisję pustego pieniądza.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#LeszekBalcerowicz">Nowe funkcje przypisujemy polityce cen. Dotychczas panowała w tej mierze znaczna niekonsekwencja. Z jednej strony — mieliśmy do czynienia z dużym zakresem cen wolnych, z drugiej — administracyjnie hamowano wiele cen na podstawowe środki produkcji, motywując to potrzebami walki z inflacją. W rzeczywistości była to walka z symptomami tej choroby, a nie z nią samą. Kontynuowanie tej polityki prowadziłoby do tego, co dobrze wszyscy znamy: na rynku — kolejki, brak towarów i chaos; w systemie funkcjonowania gospodarki — zła struktura cen i nieprawidłowy rachunek ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#LeszekBalcerowicz">Obecnie podstawowym elementem polityki cen będzie ich liberalizacja. Uwolnienie cen przy równoczesnym zaostrzeniu polityki finansowej powinno nam pozwolić na likwidację powszechnych niedoborów. Rząd nie zamierza jednak rezygnować z kontroli cen przy pomocy ustawodawstwa antymonopolowego.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#LeszekBalcerowicz">Aby proces przezwyciężania inflacji nie był nadmiernie rozciągnięty w czasie, już na starcie należy urealnić silnie zaniżone dotąd ceny węgla i energii oraz inne podstawowe wielkości ekonomiczne. Trzeba je podnieść do takiego poziomu, aby mogły być przez pewien czas stabilne, a więc nie pobudzały dalszego wzrostu innych cen.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#LeszekBalcerowicz">Najtrudniejszy okres polityki dochodowej przypada na pierwszą, decydującą fazę operacji antyinflacyjnej. Trzeba w niej zapewnić, aby wzrost płac i innych dochodów był wyraźnie niższy od wzrostu cen.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#LeszekBalcerowicz">Zablokowanie wzrostu płac potrzebne jest ze względów równowagi pieniężno-rynkowej. Chodzi o to, aby środki pieniężne ludności nie przewyższały wartości oferowanych na rynku towarów i usług. Hamowanie płac jest również potrzebne ze względów społecznych, choć może się to wydawać paradoksalne. Doświadczenia lat ubiegłych wskazują bowiem, że przedsiębiorstwa, chcąc zatrzymać pracowników podnoszą płace, nawet jeśli brakuje im potem środków na rozwój, czy regulowanie zobowiązań. W warunkach twardej polityki finansowej, jaką musimy prowadzić, takie działanie pociągałoby za sobą dużą liczbę bankructw, a w następstwie bezrobocie i spadek produkcji materialnej. Tak więc brak hamowania płac przyczyniłby się do spadku podaży, ze wszystkimi skutkami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#LeszekBalcerowicz">Proponowana dzisiaj polityka dochodowa jest tym trudniejsza, że dotychczas zawsze ratowano w ostatniej chwili byt przedsiębiorstw i obecnie ani dyrekcje, ani załogi nie są do nowej sytuacji przygotowane. Silne hamowanie wzrostu płac ma jednak charakter przejściowy. Okres jego trwania zależy przede wszystkim od skali inflacji.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoki Sejmie! Ustabilizowanie gospodarki pozwoli na skuteczne przeprowadzenie decydujących zmian systemowych. Jeśli teraz Wysoka Izba uchwali, a Senat zatwierdzi proponowany pakiet ustaw, to w roku 1990 zostaną przygotowane szczegółowe rozwiązania w tym zakresie i będzie rozpoczęta ich realizacja.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#LeszekBalcerowicz">Przede wszystkim należy tu wymienić przedsięwzięcia zmierzające do przekształcenia struktury własnościowej gospodarki. Zmiany w tym zakresie nie mogą oczywiście zachodzić natychmiast. Należy jednak wykorzystać potężne zasoby motywacji do efektywnej pracy, jakie wiążą się z poczuciem własności.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#LeszekBalcerowicz">Stopniowa, ale zdecydowana przebudowa struktury własności sprawi, że przedsiębiorstwa państwowe jeszcze przez dłuższy czas będą odgrywać istotną rolę w polskiej gospodarce, dlatego będą one miały niezbędną samodzielność prawną i ekonomiczną. Prowadzone będą też prace nad prawnymi i organizacyjnymi formami tych przedsiębiorstw, a także dokona się zmian w ich systemie ekonomiczno-finansowym, analogicznie do zmian dotyczących innych podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#LeszekBalcerowicz">Jednocześnie przygotuje się rozwiązania umożliwiające prowadzenie na szeroką skalę działań prywatyzacyjnych w obrębie sektora państwowego.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#LeszekBalcerowicz">Podstawowe znaczenie mieć będzie prywatyzacja dotychczasowego majątku państwowego, dokonywana za pośrednictwem publicznej sprzedaży akcji przedsiębiorstw. Przewidujemy przy tym udzielanie preferencji przy zakupie akcji przez pracowników danego przedsiębiorstwa. Preferencje miałyby także inne osoby nabywające niewielką liczbę akcji.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#LeszekBalcerowicz">Ważnym elementem przekształceń własnościowych stanie się wyodrębnienie własności komunalnej. Połączone z wyłanianiem rzeczywistych samorządów terytorialnych stworzy ono warunki do nadania pełnej podmiotowości społecznościom miast i gmin. Istotne będą również zmiany wprowadzone w obrębie ruchu spółdzielczego, które stworzą warunki do autentycznie samodzielnej działalności poszczególnych spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#LeszekBalcerowicz">Zmiany w strukturze własnościowej, a co za tym idzie także i organizacyjnej gospodarki prowadzone będą wraz z energicznym zwalczaniem praktyk i struktur monopolistycznych. Propozycje odpowiednich rozwiązań znalazły się w skierowanym do Sejmu projekcie ustawy. Chodzi tu zwłaszcza o niedopuszczanie do porozumień jednostek gospodarczych, mających eliminować konkurencję oraz o przeciwdziałanie ograniczaniom produkcji i obrotu służącym podwyższaniu cen. Skuteczność tych działań powinna zwiększyć się dzięki utworzeniu samodzielnego urzędu antymonopolowego.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#LeszekBalcerowicz">Wprowadzenie w życie nowego ładu ekonomicznego jest w znacznym stopniu uzależnione od funkcji pieniądza w gospodarce. Dlatego tak ważne znaczenie będzie miała kontynuacja przebudowy systemu bankowego. Polegać ona będzie m.in. na popieraniu powstawania banków komercyjnych, w tym sieci banków lokalnych. Liczymy na to, że nowo tworzone banki, w tym także banki z udziałem kapitału zagranicznego staną się czynnikiem pobudzającym rozwój polskiej bankowości.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#LeszekBalcerowicz">Ważnym elementem zmian systemowych będzie jednolity kurs walutowy, umożliwiający osiągnięcie wewnętrznej wymienialności złotego. Zniesiona więc zostanie administracyjna reglamentacja dewiz.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#LeszekBalcerowicz">Kurs walutowy w powiązaniu z całą polityką gospodarczą będzie kształtowany tak, aby przyczyniał się do szybkiego opanowania inflacji. Niezbędnym dodatkowym zabezpieczeniem będzie Fundusz Stabilizacyjny w wysokości około 1 mld dolarów, którego przyznania oczekujemy w najbliższych dniach. Ufam, że fundusz ten zostanie uruchomiony w takim czasie i na takich warunkach, które odpowiadają tempu i znaczeniu podejmowanych przez Polskę przedsięwzięć oraz wielokrotnie składanym przez kraje Zachodu deklaracjom.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#LeszekBalcerowicz">Nowa polityka kursowa pozwoli na dokonywanie oceny rzeczywistej efektywności handlu zagranicznego. W tej sytuacji zniknie konieczność stosowania ulg eksportowych. System dopłat utrzymany będzie tylko w odniesieniu do obrotów z krajami RWPG, gdyż kurs złotego wobec rubla transferowego nie będzie kształtowany na poziomie równowagi.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#LeszekBalcerowicz">Wraz z wewnętrzną wymienialnością złotego nastąpi liberalizacja handlu zagranicznego m.in. przez ograniczenie listy towarów wymagających koncesji oraz złagodzenie zasad wydawania pozwoleń przywozu i wywozu, a także ujednolicenie taryfy celnej.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#LeszekBalcerowicz">Dobiegają końca negocjacje z przedstawicielami Międzynarodowego Funduszu Walutowego. W najbliższym czasie powinien zostać podpisany tzw. list intencyjny zawierający ustalenia związane z programem dostosowawczym na rok 1990. Pragnę podkreślić, że jego podstawę stanowi program gospodarczy rządu, przedstawiony w październiku br.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#LeszekBalcerowicz">Akceptacja programu dostosowawczego przez władze MFW jest warunkiem uzyskania dostępu do kredytów międzynarodowych organizacji finansowych, to znaczy Międzynarodowego Funduszu Walutowego a także Banku Światowego oraz zakrojonej na szeroką skalę pomocy zagranicznej. Pomoc ta powinna umożliwić częściowe złagodzenie skutków przywracania równowagi wewnętrznej oraz przyczynić się wydatnie do zmniejszania ciężaru obsługi zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#LeszekBalcerowicz">Będziemy dążyć, w porozumieniu z naszymi wierzycielami do pełnego przełożenia spłat przypadających na rok 1990. Podejmiemy również negocjacje w celu uzyskania redukcji zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#LeszekBalcerowicz">Warunkiem skutecznej zmiany struktury polskiego przemysłu oraz wzrostu jego produkcji jest zagraniczne wsparcie kredytowe oraz ułatwienie dostępu do nowoczesnych technologii. Rządy wielu krajów zadeklarowały udzielenie nam gwarancji kredytowych dla sfinansowania importu zaopatrzeniowego oraz inwestycyjnego. Zadeklarowano również dostęp do kredytów na warunkach preferencyjnych. Wykorzystanie wszystkich tych ułatwień kredytowych wymagać będzie znacznie większej odpowiedzialności od kredytobiorców, niż to miało miejsce w przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#LeszekBalcerowicz">Stworzeniu przychylnego klimatu pomocy dla Polski ze strony państw wysoko uprzemysłowionych sprzyjało przyjęcie przez Kongres USA programu w tej sprawie. Zawiera on ustalenia w sprawie złagodzenia ciężaru obsługi naszego zadłużenia, kształtowania przychylnej dla Polski postawy MFW i Banku Światowego, wsparcia programu stabilizacyjnego oraz rozwoju prywatnej przedsiębiorczości w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#LeszekBalcerowicz">Z inicjatywami pomocy gospodarczej wystąpiły także Europejska Wspólnota Gospodarcza oraz Rada Europy.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#LeszekBalcerowicz">Ważną formą pomocy są ułatwienia dla polskich towarów w dostępie do rynków krajów zachodnich, udział w szkoleniu polskich specjalistów, w przygotowaniu ekspertyz gospodarczych, a także współpraca w zakresie ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#LeszekBalcerowicz">Uzyskaliśmy już pomoc w dostawach żywności, a także w dostępie do niektórych kredytów. Znaczniejsze kwoty zasilać będą naszą gospodarkę stopniowo w najbliższych latach pod warunkiem pomyślnej realizacji programu gospodarczego. Muszą one zostać wykorzystane na doprowadzenie naszej gospodarki do stanu umożliwiającego podjęcie konkurencji na rynku światowym. Taką możliwość powinno też stworzyć lokowanie w Polsce funduszy w ramach różnorodnych form pomocy oraz napływ kapitału zagranicznego na warunkach suwerennie przez nas określonych. Niezbędnym warunkiem jest jednak opanowanie galopującej inflacji i stworzenie normalnych warunków gospodarczych. Żaden poważny przedsiębiorca zagraniczny nie będzie bowiem robił interesów w kraju zdezorganizowanym przez inflację.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoki Sejmie! Nowe warunki, jakie stworzy dokonująca się zmiana systemu gospodarczego, wywołują potrzebę sformułowania nowej polityki społecznej skierowanej na ochronę społeczeństwa przed uciążliwościami programu stabilizacji i osiąganie lepszej jakości życia. Będzie ona polegać na istotnym wzroście znaczenia i zakresu lokalnych inicjatyw i lokalnych środków oraz na mniejszej niż dotychczas ingerencji państwa i ograniczonym angażowaniu budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#LeszekBalcerowicz">Podstawowym priorytetem w polityce społecznej państwa w 1990 roku będzie ochrona bezpieczeństwa socjalnego. Oznacza to umocnienie systemu osłony socjalnej, służącego ochronie rodzin najsłabszych ekonomicznie, emerytów i rencistów oraz osób będących czasowo bez pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#LeszekBalcerowicz">Jest oczywiste, że nadchodzące czasy wymagać będą od wszystkich stosownego udziału nie tylko w pożytkach płynących z walorów gospodarki rynkowej. Wymagać będą także poddania się obowiązkom, a nawet rygorom wynikającym z ich zasad. Nie można także zaprzeczyć, że wymagać będą od pracujących wysiłku odpowiedniego do ich aspiracji materialnych. Ale też nikt nie powinien czuć się zagrożony w podstawach swej egzystencji. System świadczeń społecznych pozostał nienaruszony, a środki na politykę socjalną w budżecie wzrosną szybciej niż inne dochody.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#LeszekBalcerowicz">Głównymi obszarami osłony socjalnej będą:</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#LeszekBalcerowicz">— po pierwsze — reforma systemu pomocy społecznej, w kierunku bliższego powiązania jej organów z władzą lokalną, bezpośredniego i konkretnego adresowania świadczeń, uruchomienia autentycznej aktywności obywatelskiej na rzecz najbardziej potrzebujących;</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#LeszekBalcerowicz">— po drugie — utrzymanie cokwartalnej waloryzacji emerytur i rent stosownie do przewidywanego wzrostu wynagrodzeń w gospodarce uspołecznionej w kolejnych kwartałach oraz korzystniejsze niż dotychczas zasady ustalania najniższej emerytury i renty;</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#LeszekBalcerowicz">— po trzecie — system skutecznej pomocy dla osób będących czasowo bez pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#LeszekBalcerowicz">Ewentualne grupowe zwolnienia z pracy stworzą niewątpliwie nową, trudną materialnie a przede wszystkim psychologicznie sytuację dla osób, które tych zwolnień doświadczą. Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej przygotowuje na tę niełatwą okoliczność pakiet rozwiązań, wykorzystując doświadczenia krajów wysoko rozwiniętych w przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w zapewnianiu efektywnej i szybkiej pomocy materialnej i szkoleniowej.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#LeszekBalcerowicz">Warto ponadto wskazać na społeczne aspekty przekształceń własnościowych, które w 1990 roku uzyskają podstawę prawną i zaczną wchodzić w życie. Możliwość zakupu udziałów i akcji przez znaczące grupy społeczne, w tym załogi pracownicze, służyć będzie urzeczywistnianiu ich aspiracji życiowych, a w przyszłości także zwiększaniu dochodów.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoki Sejmie! Przemiana, której dokonujemy jest przełomowa, ma unikalny w dziejach charakter. Przypadł nam los pionierów, świat patrzy na Polskę z uwagą. Decydując się na ten krok, zdajemy sobie sprawę z jego niepowtarzalności i niebezpieczeństw, ale też w pełni jesteśmy przekonani o realności zadania, o jego społecznej słuszności. Szansy, która stoi przed nami nie można zmarnować. Zdajemy sobie sprawę, że zaufanie społeczeństwa związane jest z oczekiwaniem na konkretne, rozumne i szybkie działanie. Ludzie nie przebaczą nam opieszałości.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#LeszekBalcerowicz">Zmienia się również sytuacja na świecie. Rząd rozpoczynał działalność w warunkach odmiennych od dzisiejszych. Rozwój wydarzeń w Europie niesie nadzieje, ale i wyzwania. Cieszymy się z demokratycznych przemian w innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej, bo umacnia to ruch międzynarodowej solidarności. Ale będziemy musieli sprostać wzrostowi siły ekonomicznej i politycznej naszych partnerów, a szczególnie zachodnich sąsiadów. Chcemy być dla całej Europy — Wschodu i Zachodu silnym partnerem, którego interesy są nie tylko postrzegane, ale i przestrzegane. Tym bardziej więc każde opóźnienie w przemianach gospodarczych może stanowić niewybaczalny błąd.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#LeszekBalcerowicz">Prezentowane Wysokiemu Sejmowi ustawy zawierają rozwiązania, które stwarzają podstawy uzdrowienia gospodarki, które zakładają tempo przemian skracające do minimum okres dolegliwości. Praca ta została wykonana w bardzo krótkim czasie, tym bardziej, jeśli uwzględnić potrzebę szerokich kontaktów i uzgodnień międzynarodowych, koniecznych dla zapewnienia skuteczności programu gospodarczego rządu.</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#LeszekBalcerowicz">Zwracam się do Wysokiej Izby z prośbą o uwzględnienie nadzwyczajnych okoliczności i rozpatrzenie przedłożonych ustaw przed upływem bieżącego miesiąca. Tych kilkanaście dni może zadecydować o latach.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#LeszekBalcerowicz">Zdaję sobie sprawę, że oznacza to wytężoną i pospieszną pracę, co może wpłynąć ujemnie na formalną jakość dokumentów. Wydaje się jednak, że w tej sytuacji lepsze są rozwiązania nie w pełni doskonałe, ale podjęte na czas, niż bezbłędnie opracowane dokumenty, ale spóźnione.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoka Izbo! Pragnę najserdeczniej podziękować posłom i senatorom za dotychczasową pomoc i zrozumienie dla rządu w okresie pracy nad programem gospodarczym. Program ten jest na pewno trudny. Trudności, to obok katastrofalnej sytuacji gospodarki — nawyki w zachowaniu i postawach ludzi ukształtowane w okresie monopolu gospodarczego państwa i braku demokracji w życiu społecznym. To niedostatek prostych rezerw ekonomicznych, nie odpowiadające cechom programu przygotowanie części kadry, niepewność co do wielkości i czasu nadejścia niezbędnej w pierwszym okresie pomocy zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#LeszekBalcerowicz">Są jednak i atuty, moim zdaniem, przeważające. Należą do nich przede wszystkim: męstwo, solidarność i ofiarność społeczeństwa, jego wola dokonania zmian w kraju, jego okazany, szczególnie w ostatnich latach rozum polityczny; wysokie kwalifikacje i zdolności młodego pokolenia; korzystne warunki zewnętrzne. To jest kapitał, z jakim zaczynamy.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#LeszekBalcerowicz">Istnieją także warunki pomyślne przebudowy gospodarki. Należą do nich: dalszy postęp demokracji, zdolność do współdziałania różnych formacji politycznych dla osiągnięcia nadrzędnego celu. Liczymy też na to, co najważniejsze — zrozumienie i aktywną postawę społeczeństwa, zwłaszcza w trudnym okresie przejściowym.</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#LeszekBalcerowicz">Z takim zrozumieniem rząd spotykał się dotychczas. Społeczeństwo mimo narastających trudności życia codziennego, zagrożeń i niepewności jutra obdarzało rząd zaufaniem, potwierdzając je godną podziwu solidarnością. To dowód ogromnych możliwości naszego społeczeństwa, które w warunkach wolności i suwerenności jest zdolne do osiągnięcia najtrudniejszych nawet celów.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#LeszekBalcerowicz">Siła polskiego społeczeństwa i przekonanie, że mamy trafny program jest źródłem ufności i wiary rządu. Ludzie chcą i potrzebują Polski, którą proponujemy. Trzeba więc konsekwencji i wspólnego wysiłku, aby taką Polskę stworzyć. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję obywatelowi wicepremierowi.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje, aby przed rozpoczęciem debaty nad wystąpieniem wicepremiera Leszka Balcerowicza oraz przedłożonymi przez rząd projektami ustaw związanymi ze stabilizacją gospodarczą oraz ze zmianami systemowymi w gospodarce i nad projektem budżetu państwa i uchwałami finansowymi — posłowie zgłosili pytania, na które — po godzinnej przerwie — odpowie wicepremier.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#MikołajKozakiewicz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zgłaszanie pytań na piśmie bezpośrednio po zarządzeniu przerwy do stołu prezydialnego, do sekretarzy plenum Sejmu. Pytania te obywatele posłowie zgłoszą ustnie po wznowieniu posiedzenia Sejmu. Tryb ten nie ogranicza oczywiście prawa do zgłaszania pytań przez posłów, którzy pytań na piśmie uprzednio nie zgłosili.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę sekretarza, poseł Annę Dynowską o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#AnnaDynowska">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#AnnaDynowska">— Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego w sali nr 102,</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#AnnaDynowska">— Komisji Handlu i Usług w sali nr 217,</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#AnnaDynowska">— Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w sali nr 101,</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#AnnaDynowska">— Komisji Polityki Społecznej w sali nr 197,</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#AnnaDynowska">— Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej w sali nr 118,</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#AnnaDynowska">— Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa w sali nr 106.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#MikołajKozakiewicz">Zarządzam przerwę do godziny 13.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 do godz. 13 min. 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiamy obrady.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze prezes Narodowego Banku Polskiego, pan Władysław Baka w celu przedstawienia projektu uchwały w sprawie planu kredytowego i założeń polityki pieniężno-kredytowej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#WładysławBaka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zgodnie z art. 19 ustawy o Narodowym Banku Polskim przedstawiam projekt planu kredytowego wraz z założeniami polityki pieniężno-kredytowej na 1990 r. Jak wymaga tego ustawa przedkładany projekt był przedmiotem obrad Rady Ministrów, która nie zgłosiła do niego żadnych uwag i zastrzeżeń. Wskazuje to na pełną zgodność proponowanej przez Narodowy Bank Polski polityki pieniężno-kredytowej z programem gospodarczym rządu.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#WładysławBaka">Wysoka Izbo! Słaba pozycja złotego i gwałtowna jego deprecjacja wywiera destrukcyjny wpływ na gospodarkę, następuje zanik motywacji do pracy, wielkie rozproszenie energii społecznej, osłabienie skłonności do oszczędzania, podważanie racjonalności działań; złoty polski jako pieniądz niewymienialny nie odgrywa jakiejkolwiek roli w skali międzynarodowej. Rzutuje to bezpośrednio na ocenę gospodarki Polski w świecie i deprymująco wpływa na obywateli, wywołuje deformacje w świadomości społecznej, szczególnie wśród młodego pokolenia. Zadanie uzdrowienia pieniądza ma więc wymiar nie tylko ekonomiczny, ale także społeczny, psychologiczny i polityczny. Dzisiaj mamy wielką szansę pomyślnego wykonania tego zadania. Z tą myślą kreślone są nowe zasady oraz kierunki polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#WładysławBaka">Cele polityki pieniężnej na 1990 rok obejmują w szczególności: przezwyciężenie hiperinflacji, stabilizację siły nabywczej pieniądza oraz wprowadzenie, najpierw ograniczonej, a w dalszej perspektywie pełnej wymienialności złotego na waluty obce. Koncepcje, które legły u podstaw projektu polityki pieniężnej przedstawionego Wysokiej Izbie wywodzą się bezpośrednio z nowej logiki funkcjonowania gospodarki, z logiki gospodarki pieniężno-rynkowej. A oto syntetyczna charakterystyka trzech głównych kierunków tej polityki:</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#WładysławBaka">Punkt pierwszy — następuje ostateczne zerwanie z praktyką emisji pieniądza bez pokrycia. Wprowadza się zasady bezwzględnego przestrzegania obiektywnych praw obiegu pieniężnego, ograniczających wpływ pieniądza do granic wyznaczonych przyrostem dostaw towarów i usług na rynek oraz przypływem walut zagranicznych. Wzorem praktyki stosowanej w państwach odznaczających się dobrym pieniądzem proponowane przez ustawowe wyeliminowanie możliwości zadłużania się rządu w Narodowym Banku Polskim. Jest to trudna zasada, ale — jak wskazuje zarówno rodzime, jak i zagraniczne doświadczenie — jej wprowadzenie jest konieczne, jeśli rzeczywiście pragniemy stworzyć silną zaporę instytucjonalną przed wypływem pustego pieniądza. Jedyną dopuszczalną formą finansowania przejściowych nadwyżek bieżących wydatków budżetu centralnego nad jego dochodami może być zakup przez banki na zasadzie komercyjnej krótkookresowych weksli skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#WładysławBaka">W celu zabezpieczenia gospodarki przed automatycznym zadłużaniem się budżetu przewiduje się wprowadzenie istotnych zmian w systemie bankowej obsługi budżetu. Proponuje się mianowicie, aby dotychczasową praktykę antycypacyjnego otwierania kredytów budżetowych oraz odrębnego ewidencjonowania wpływów i wydatków budżetowych — zarówno w odniesieniu do budżetu centralnego jak i do budżetów terenowych — zastąpić zasadą jednego rachunku bieżącego. Rozwiązanie takie, uzależniając wielkość wydatków budżetowych od wielkości zgromadzonych na koncie środków, przyczyni się do wzmocnienia dyscypliny finansowej i kontroli nad wypływem pieniądza.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#WładysławBaka">Przezwyciężone muszą być występujące obecnie elementy anarchizacji w stosunkach płatniczych między przedsiębiorstwami. Zjawisko nieregulowania zobowiązań wobec dostawców przybrało ostatnio groźne rozmiary. Oddziaływanie banków idzie w kierunku kredytowego wspierania tych przedsiębiorstw, które osiągają dobre wyniki ekonomiczne, a w tarapaty płatnicze wpadły nie z własnej winy. Są to jednak półśrodki. Zobowiązania wobec dostawców muszą być honorowane pod ryzykiem ogłaszania niewypłacalności, a następnie upadłości przedsiębiorstw, które swoich zobowiązań nie wypełniają. Jest to warunek sine qua non porządku w gospodarce, wpływu mechanizmów rynkowych na eliminację jednostek nieefektywnych i na uzdrawianie struktury gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#WładysławBaka">Zakłada się, że w 1990 roku przyrost podaży pieniądza będzie wolniejszy od planowanego tempa wzrostu cen i obrotów w gospodarce. Chodzi o to, aby emisja pieniądza nie podsycała inflacji, lecz wręcz przeciwnie, aby polityka trudnego pieniądza skłaniała przedsiębiorstwa produkcyjne i handlowe do uporczywych negocjacji z dostawcami o obniżanie poziomu cen dostarczanych surowców, materiałów i wyrobów gotowych.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#WładysławBaka">Punkt drugi — system bankowy będzie aktywniej wpływał na stymulowanie oszczędności — z jednej strony oraz efektywne ich wykorzystanie w formie kredytu, z pożytkiem dla wszystkich — dla oszczędzających, dla kredytobiorców, dla banków i dla całego społeczeństwa. Z takim podejściem wiąże się potrzeba dokonania prawdziwej rewolucji w systemie stosunków kredytowych. Zasadą niepodważalną stać się powinna zasada realnie dodatniej stopy procentowej zarówno od oszczędności, jak i od kredytów. Oznacza to, że stopa procentowa będzie kształtowana z uwzględnieniem ruchu cen, tak aby zabezpieczyć realność wkładów oszczędnościowych — z jednej strony, i racjonalne ekonomicznie wykorzystanie kredytów — z drugiej. Jest to tym bardziej niezbędne, iż działalność banków kredytowych zarówno państwowych, spółdzielczych, jak i prywatnych opiera się na zasadach komercyjnych, zgodnie z podstawowymi regułami nowego ładu ekonomicznego. Pomoc państwa w spłacie kredytu bądź w formie refundacji części odsetek, np. w odniesieniu do budownictwa mieszkaniowego, finansowania postępu biologicznego i zagospodarowania nieruchomości rolniczych, czy w niektórych dziedzinach socjalnych, będzie określana w ustawie budżetowej. Istotne znaczenie mieć będzie uporządkowanie stosunków kredytowych zgodnie z intencją uchwały Sejmu z dn. 30 października br. Odpowiedni projekt ustawy został przygotowany przy współudziale Narodowego Banku Polskiego i skierowany przez Radę Ministrów pod obrady Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#WładysławBaka">Punkt trzeci — zgodnie z programem gospodarczym rządu z początkiem 1990 r. wprowadzona zostanie tzw. wewnętrzna wymienialność złotego na waluty obce. To co jeszcze kilka miesięcy temu wydawało się niemożliwe, będzie podjęte za kilka tygodni. Jest to absolutnie nowa jakość w systemie funkcjonowania gospodarki. Wymienialność złotego otworzy nowe perspektywy dla rozwoju współpracy gospodarczej z zagranicą, dla przypływu zagranicznych kapitałów, a w szczególności dla rozwoju konkurencji na rynku polskim ze strony firm zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#WładysławBaka">Tworzone są więc nowe warunki do szybkiego przestawiania gospodarki na zasady gospodarki rynkowej. Wprowadzenie wymienialności złotego nie pozbawione jest jednak dużego ryzyka. Uważam za swój obowiązek powiedzieć o tych sprawach z całą otwartością. W grę mogą wejść dwa scenariusze. Scenariusz pierwszy — optymistyczny, którego elementami są: stosunkowo stabilny kurs walutowy przyczyniający się do wygasania hiperinflacji, umiarkowany poziom kursu umożliwiający import niezbędnych surowców i komponentów przez dobrze pracujące przedsiębiorstwa, zapewnienie ciągłości sprzedaży dewiz wszystkim, którzy chcą dokonać zakupów importowych, co przyczyniłoby się do wzrostu wiarygodności i długofalowej racjonalizacji gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#WładysławBaka">Może wejść też w grę scenariusz drugi — pesymistyczny, którego elementami są: skokowe zmiany kursu, pociągające za sobą wzrost cen i potęgowanie się procesów inflacyjnych; skokowe zmiany po to, ażeby utrzymać wymienialność; wygórowany poziom kursu znacznie podrażający koszty importu, doprowadzający do nadmiernej skali bankructw, bezrobocia, zmniejszenia produkcji i spadku konsumpcji poniżej granic uzasadnionych potrzebą uzdrowienia gospodarki, i wreszcie — trudności z utrzymaniem ciągłości sprzedaży dewiz ze wszystkimi tego negatywnymi konsekwencjami, jeśli chodzi o wiarygodność nowej polityki wewnątrz kraju i za granicą.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#WładysławBaka">Rzeczywisty rozwój sytuacji — to według którego scenariusza — optymistycznego czy pesymistycznego — rozwinie się bieg wypadków, zależeć będzie zarówno od czynników wewnętrznych, a w szczególności od zdolności do równoważenia budżetu, hamowania wzrostu dochodów, zaostrzania polityki pieniężnej i kredytowej, mobilizacji krajowych rezerw dewizowych. Zależeć wszelako będzie także i od czynników zewnętrznych, a zwłaszcza od przyspieszonej normalizacji stosunków finansowych, efektywnej pomocy ze strony instytucji międzynarodowych oraz ubezpieczenia całej operacji przy pomocy funduszu stabilizacyjnego. Niektóre z istotnych elementów w tej dziedzinie muszą być wyjaśnione do końca w najbliższych dniach, jeszcze przed podjęciem ostatecznych rozstrzygnięć. Wysiłki i działania poszczególnych ogniw rządowych i sektora bankowego są ukierunkowane i prowadzone z maksymalną intensywnością w taki sposób, aby zminimalizować ryzyko i osiągnąć korzystny przebieg oraz skutki wprowadzenia wymienialności złotego. Nasze przygotowania powinny być tak poprowadzone, ażeby scenariusz drugi, nie miał szans spełnienia się.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#WładysławBaka">Wysoka Izbo! Zgodnie z art. 19 ustawy o Narodowym Banku Polskim przedłożona została Sejmowi opinia Rady Banków do projektu bilansu płatniczego. Rada Banków uważa, że założenia bilansu płatniczego na 1990 r. w obszarze walutowym krajów socjalistycznych, będące rezultatem wielostronnej koordynacji planów między krajami RWPG, a zwłaszcza powiązań z ZSRR, określone są, jak na obecne warunki, prawidłowo. Rada Banków zwraca jednak uwagę na potrzebę podejmowania bardziej aktywnych niż w bieżącym roku działań zmierzających do zapobieżenia tendencjom do powiększania się nadwyżki eksportu nad importem ponad planowane granice. Jest to imperatyw wynikający z potrzeby szybkiej odbudowy rynku wewnętrznego i poprawy zasilania w surowce przemysłu krajowego.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#WładysławBaka">Według opinii Rady Banków plan bilansu płatniczego w walutach wymienialnych w sposób właściwy odzwierciedla stan obecnych stosunków gospodarczych z krajami zachodnimi oraz nowe elementy, jakie pojawiły się w związku z reorientacją polityki Zachodu wobec Polski.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#WładysławBaka">Liczby przedstawione w planie bilansu płatniczego zawsze mają mniej lub bardziej hipotetyczny charakter. Plan na 1990 r. obarczony jest jednak szczególnie dużymi niepewnościami. Z dniem 1 stycznia 1990 r. nastąpi generalna przebudowa systemu oddziaływania na eksport. Likwidacji ulegną ulgi i subwencje, preferencje kredytowe i inne beneficja dla eksporterów. Podstawowym narzędziem motywacyjnym do eksportu stanie się jednolity kurs walutowy na odpowiednio wysokim poziomie. Na ile producenci zainteresowani będą eksportem w dużym stopniu zależeć będzie od kształtowania się sytuacji na rynku wewnętrznym, od poziomu cen i wielkości popytu wewnętrznego, a to z kolei uzależnione jest od zdolności do utrzymania równowagi budżetowej i wyhamowania wzrostu dochodów, od zdolności do ograniczania emisji pieniądza i rozmiarów kredytu. Są to nowe zjawiska i nowe współzależności w polskiej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#WładysławBaka">Wiele niepewności występuje również po stronie importu. Nigdy w przeszłości nawet w II Rzeczypospolitej nie było tak dużej liberalizacji importu, jak założone to jest na 1990 r. Bez równoczesnego wprowadzenia nowej taryfy celnej, hamującej np. import towarów luksusowych lub innych kategorii niezbyt koniecznego importu, ryzyko zamierzonej liberalizacji importu może okazać się nadmierne, a skutki niekorzystne.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#WładysławBaka">Rada Banków uważa, że mając na uwadze występującą skalę niepewności, zarówno co do zachowań się eksportowych, jak i importowych, niezbędne jest wprowadzenie systemu intensywnej bieżącej obserwacji i oceny występujących tendencji oraz przygotowania scenariuszy do działań interwencyjnych, w przypadku gdyby pojawiły się zjawiska niepokojące, groźne, wymagające według ocen kompetentnych organów takiej interwencji.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#WładysławBaka">Rok 1990 zapowiada się jako rok normalizacji stosunków finansowo-kredytowych z Zachodem. Realizacja programu dostosowawczego, uzgodnionego z Międzynarodowym Funduszem Walutowym oraz rozpoczęcie współpracy kredytowej z Bankiem Światowym otwierają nowe szanse i możliwości. Rada Banków uważa jednak za stosowne podkreślić, iż w nadchodzącym roku nastąpi poważny wzrost zadłużenia naszego kraju, z 39,6 mld dolarów na koniec 1989 r. do 43,2 mld dolarów na koniec 1990 r. Czyli wzrost wyniesie około 3 mld 600 mln dolarów. Zadłużenie to narasta i będzie jeszcze bardziej narastać, mimo że w całym okresie lat osiemdziesiątych efektywny — podkreślam — efektywny wypływ dolarów za granicę z tytułu spłaty części rat i odsetek znacznie przewyższał ich wpływ do gospodarki polskiej w postaci kredytów. Dla ilustracji — w latach 1981–1989 do Polski wpłynęło efektywnie 8,5 mld dolarów, a efektywnie wypłynęło 19,1 mld dolarów, czyli wypływ netto wyniósł 10,6 mld dolarów. Nawet w roku przyszłym, który zapowiada się jako rok zmasowanej pomocy zagranicznej, wypływ efektywny będzie o około 100 mln dolarów większy niż efektywny wpływ dolarów do naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#WładysławBaka">W świetle tych danych nikt nie może powiedzieć, że społeczeństwo polskie w latach osiemdziesiątych więcej przejadało niż wytwarzało. Przeciwnie, skala obciążenia gospodarki długiem, spłatami długu sięgnęła granic możliwości. Dzisiaj ta skala powinna być optymalizowana, dostosowywana do realnych możliwości gospodarki z uwzględnieniem jej interesu rozwojowego. Stawia to z całą ostrością na porządku dziennym zagadnienie długofalowej strategii likwidacji długów w oparciu o nowe — uzgodnione z wierzycielami — formuły negocjacyjne.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#WładysławBaka">Wysoki Sejmie! Realizacja nowej polityki pieniężnej wymaga przeprowadzenia głębokich przeobrażeń w systemie bankowym, radykalnego podwyższenia poziomu usług w tym sektorze. W 1990 roku nastąpi silne przyspieszenie reformy bankowej, rozpoczętej trzy lata temu. Szybko następuje demonopolizacja bankowości. Jeszcze w 1987 roku w Polsce funkcjonowały tylko 4 banki, nie licząc banków spółdzielczych powiązanych z Bankiem Gospodarki Żywnościowej. Dzisiaj tych banków jest 23, a wszystko wskazuje na to, że pod koniec 1990 roku w Polsce będzie działać około 50 banków krajowych. Spodziewamy się, że będą to w większości już banki w postaci spółek akcyjnych z udziałem różnych firm, organizacji gospodarczych, osób prywatnych. Spodziewamy się również, iż niebawem rozpocznie działalność w Polsce kilka banków zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#WładysławBaka">Narodowy Bank Polski, wykonując dyrektywy Sejmu, prowadzi politykę zachęcającą do tworzenia banków w Polsce, widząc w tym ważny czynnik postępu ekonomicznego. Wprowadzane są ułatwienia proceduralne, doradztwo, ułatwienia logistyczne. Troszczyć się jednak musimy o to, ażeby, udzielając koncesji na utworzenie banków zagranicznych, zabezpieczyć odpowiednio interes gospodarki narodowej, gospodarki polskiej. Troszczyć się musimy o to, ażeby, godząc się na tworzenie banków krajowych, zabezpieczyć interes wkładców, bezpieczeństwo depozytów, zwłaszcza depozytów ludności. Oto dlaczego niekiedy działalność zmierzająca do udzielania koncesji wywołuje negatywne reakcje. Uważamy jednakże, że dopóty, dopóki te istotne sprawy do końca nie będą wyjaśnione, decyzji w sprawie utworzenia banków podpisać nie można.</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#WładysławBaka">Dobrze są nam znane słabości systemu bankowego, niedorozwój infrastruktury oraz ogólnie niski poziom techniki bankowej. Szczególnie te okoliczności dają o sobie znać dzisiaj, kiedy gwałtownie rośnie zapotrzebowanie na usługi bankowe, na pracę banków zarówno w związku z hiperinflacją, z ogromnym zapotrzebowaniem na obrót pieniężny, jak i z rozwojem aktywności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#WładysławBaka">Pragnę przypomnieć, że o ile wartość pieniędzy w obiegu na koniec ubiegłego roku wynosiła 2,6 bin zł, to przyrost obiegu pieniężnego w ciągu każdego z ostatnich czterech miesięcy wyniósł około 1,2 bln zł, a stan obiegu pieniężnego na koniec 1990 roku wyniesie około 10 bln zł, to znaczy cztery razy więcej niż na początku tego roku. Liczba banknotów cyrkulujących w gospodarce zwiększyła się o ponad 60%. W tej sytuacji z całą pewnością można powiedzieć, że jeżeli chodzi o realny wzrost wydajności pracy, to na pewno służby bankowo-kasjerskie Narodowego Banku Polskiego i innych banków podniosły tę wydajność o około 60%. W dużym stopniu dotyczy to Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych, która pracuje non stop i tylko dzięki temu udało nam się zapobiec groźbie załamania obiegu pieniężnego.</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#WładysławBaka">Najbardziej dotkliwą barierą, którą odczuwają klienci bankowości jest bariera łączności. Sprzęt informatyczny i komputery bez odpowiedniego i sprawnego systemu łączności niewiele dają. Oceniamy, że banki nie mogą czekać na ogólne rozwiązanie problemu łączności w skali kraju. Dlatego też zmierzamy do szybkiego zorganizowania profesjonalnej sieci teletransmisji danych tak, ażeby tę barierę stosunkowo szybko przekroczyć, tak szybko, jak to jest tylko możliwe.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#WładysławBaka">Realizowany jest we współpracy z bankami zagranicznymi program kształcenia kadr, podwyższania poziomu infrastruktury oraz udoskonalenia techniki bankowej. Czynione są również starania o szybki rozwój sieci banków, o odzyskanie w wielkich aglomeracjach blisko 100 budynków bankowych zajętych obecnie na inne cele.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#WładysławBaka">Podejmujemy również działania doraźne, na przykład od stycznia wiele banków podejmie pracę na drugą zmianę. Skończyć się powinny problemy związane z otwieraniem rachunków. Wprowadzamy systemy komunikacji wewnątrzbankowej i swego rodzaju poczty wewnątrzbankowej w celu przyspieszenia obiegu dokumentów. Wszystko to powinno zaowocować postępem, poprawą obsługi bankowej ludności, przedsiębiorstw. Jednakże na jakościowe, naprawdę jakościowe przemiany trzeba będzie poczekać trochę dłużej. Myślę, że za rok, za dwa obraz polskiej bankowości będzie zasadniczo różnił się od tego, z czym mamy dzisiaj do czynienia.</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#WładysławBaka">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z całą otwartością starałem się przedstawić najistotniejsze problemy związane z zamierzonym kształtem polityki pieniężnej. Nie ukrywałem słabych punktów, niepewności i zagrożeń. W takim sposobie podejścia widzę rękojmię podjęcia właściwych decyzji przez Wysoki Sejm.</u>
          <u xml:id="u-8.27" who="#WładysławBaka">Kończąc, wnoszę o uchwalenie przez Wysoki Sejm przedłożonego projektu planu kredytowego wraz z założeniami polityki pieniężno-kredytowej na 1990 rok. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-8.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy teraz do zgłaszania pytań zarówno do pana wicepremiera Leszka Balcerowicza, jak i do prezesa Narodowego Banku Polskiego pana Władysława Baki.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zadanie pytania pana posła Krzysztofa Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ponieważ na liście, którą mam tutaj, nie ma podanej przynależności klubowej, proszę uprzejmie o podawanie tej informacji przed zadaniem pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#KrzysztofBielecki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Krzysztof Bielecki, Unia Chrześcijańsko-Społeczna.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#KrzysztofBielecki">Pan premier przedstawił przedłożony przez rząd program bez alternatywy, jednowariantowo, jako jedynie skuteczny, jeśli oczywiście zostaną spełnione odpowiednie warunki i wszystkie mechanizmy zagrają. Pytanie brzmi: czy rząd rozpatrywał inne warianty, powiedzmy, łagodniejsze, jeśli chodzi o skutki społeczne i bardziej propodażowe. Jeśli tak — dlaczego nie zostały zaakceptowane?</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#KrzysztofBielecki">I drugie pytanie — pan premier mówił o bezrobociu. Chciałem zapytać — jaka jest przewidywana skala tego bezrobocia, bo słyszy się różne liczby. I co oznacza w tym kontekście termin bezrobocie lokalne. Kiedy będzie przedstawiony program ochronny w tej kwestii. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę teraz o zabranie głosu pana posła Edwarda Horoszkiewicza.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako następny zada pytanie pan poseł Jarosław Kapsa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#JarosławKapsa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W projekcie dotyczącym zwiększenia opodatkowania od wzrostu wynagrodzeń, zakłada się jako podstawę kwoty wynagrodzenia z września. Stawia to w trudnej sytuacji przedsiębiorstwa pracujące sezonowo, w tym na przykład przedsiębiorstwa ciepłownicze, ponieważ sezon grzewczy zaczyna się w listopadzie. Kwoty wynagrodzenia z września są o połowę niższe niż kwoty wynagrodzenia z grudnia czy stycznia. Jakie jest stanowisko Ministerstwa Finansów w tej sprawie? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zachowanie podanej przeze mnie kolejności zabierania głosu.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie pana posła Horoszkiewicza o zadanie pytania.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny będzie zadawał pytanie pan poseł Leszek Czerwiński. Proszę podawać przynależność klubową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#EdwardHoroszkiewicz">Edward Horoszkiewicz — PZPR.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#EdwardHoroszkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pierwsze pytanie dotyczy reformy w służbie zdrowia w świetle tych założeń, które przedstawił pan premier. Czy przewidywana jest prywatyzacja w ochronie zdrowia, a jeśli tak, to czy w tej materii są opracowywane już jakieś podstawy prawne?</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#EdwardHoroszkiewicz">Drugie pytanie jest natury socjalnej. Chodzi o sytuację rolników, którzy zdali ziemię za rentę w pierwszym okresie po wprowadzeniu ustawy. Mają oni bardzo niskie renty i w dodatku stracili ziemię. Dziś te przepisy są o wiele korzystniejsze. Czy będą im wyrównywane renty i czy mogą odzyskać ziemię — jeśli tego chcą? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Leszka Czerwińskiego o zadanie pytania.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zada pytanie pan poseł Włodzimierz Cimoszewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#LeszekCzerwiński">Leszek Czerwiński, bezpartyjny.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#LeszekCzerwiński">Panie Premierze! Jaki przewiduje pan system finansowania służby zdrowia, przepraszam — opieki zdrowotnej? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Włodzimierza Cimoszewicza — następnie — poseł Danuta Grabowska. Klub Poselski PZPR.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Panie Premierze! Czy dla zrealizowania przedstawionego przez pana programu gospodarczego, rząd potrzebuje wyposażenia go w jakieś specjalne kompetencje, nie mieszczące się w dotychczasowych rozwiązaniach prawnych i konstytucyjnych?</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeśli można jeszcze, korzystając z okazji, chciałbym zadać drugie pytanie. Czy różnorodne inicjatywy społeczno-kulturalne, oświatowe mniejszości narodowych mogą liczyć na wsparcie finansowe rządu odpowiednio do dotychczasowego? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł Danutę Grabowską.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym zadającym pytanie będzie pan poseł Jan Kuligowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#DanutaGrabowska">Danuta Grabowska — PZPR.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#DanutaGrabowska">Chciałabym zadać pytanie, może poprosić o wypowiedź szczegółowszą na temat osłony socjalnej. Myślę, że będzie to społecznie ważne wyjaśnienie społeczeństwu w debacie sejmowej. Jeśli radykalny program — jaka osłona socjalna? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Jana Kuligowskiego.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Następnie głos zabierze pani poseł Maria Stolzman.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie ma pana posła Kuligowskiego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JanKuligowski">Jestem, jestem. Pierwsze moje pytanie dotyczy tempa inflacji przewidywanej w przyszłym roku. W projekcie budżetu państwa na stronie 2 przewidywane są następujące liczby: w pierwszym kwartale — 25%, w drugim — 3%, w trzecim — 1,5%, w czwartym — 1%. A nieco dalej przewiduje się tempo inflacji w całym roku 140%. Z enuncjacji przedstawicieli Narodowego Banku Polskiego na wczorajszym spotkaniu klubowym wiemy, że przewiduje się znacznie szybsze tempo inflacji — niż w tych kwartałach — w styczniu przyszłego roku. Chciałbym wiedzieć, które z tych liczb są właściwie podstawą konstrukcji budżetu i programu?</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#JanKuligowski">I drugie pytanie. Jest ogromna presja czasowa, konieczne jest pilne podjęcie przez Sejm tych ustaw do 1 stycznia. W wystąpieniu pana premiera za mało było argumentacji tej pilności. Dlaczego 1 stycznia jest tu cezurą aż tak ważną? Prosiłbym o pełniejsze uzasadnienie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł Marię Stolzman.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zada pytanie pan poseł Henryk Janasek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#MariaStolzman">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Moje pytanie dotyczy przewidywanej kontroli rządu nad działalnością spółek, które powszechnie nazywamy nomenklaturowymi. Obawiam się, że działalność tych spółek, których liczba jest ogromnie duża, jak wynika z ostatniego raportu NIK, który wczoraj otrzymałam, może być poważną przeszkodą w realizacji reformy. I te spółki jeszcze na tej reformie się wzbogacą. Czy nie bierze się pod uwagę zmiany ustaw, które pozwalają tym spółkom w majestacie prawa powstawać? Wiadomo, że społecznie, szczególnie przez pracowników danych zakładów pracy nie są one akceptowane, a mogą być szkodliwe wówczas, jeśli ich działalność polega wyłącznie na pośrednictwie handlowym, co oczywiście odbija się potem na konsumentach, którzy przez to muszą płacić wyższe ceny. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Henryka Janaska.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zada pytanie pan poseł Andrzej Wieczorkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#HenrykJanasek">Henryk Janasek, PZPR.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#HenrykJanasek">Panie premierze, czy w ramach nowej polityki współpracy z kapitałem zagranicznym przewiduje się sprzedaż ziemi zagranicznym obywatelom i podmiotom gospodarczym?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Andrzeja Wieczorkiewicza.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym będzie pan poseł Edmund Krasowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Mam kilka pytań. Chciałbym zapytać pana premiera Balcerowicza, jakie jest zabezpieczenie operacji wymienialności środkami własnymi, czyli jaka jest płynność i czy były robione jakieś symulacje zachowań przedsiębiorstw i zapotrzebowanie na środki dewizowe na styczeń. Po drugie — ile wpłynęło do chwili obecnej środków na fundusz stabilizacyjny. Pan premier mówił, że jest potrzeba podpisania wielu umów bilateralnych, a 1 stycznia już jest blisko.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#AndrzejWieczorkiewicz">I chciałbym zapytać — ile wynosi w tej chwili zadłużenie budżetu w stosunku do systemu bankowego. Wiadomo, że trzeba byłoby przewidzieć na zakup dewiz od przedsiębiorstw jakieś środki. W tej chwili chyba budżet jest dosyć zadłużony. I pytanie do pana prezesa Baki: w jakiej formie przewiduje współpracę z bankami zagranicznymi. Wiemy, że od różnych form współpracy można oczekiwać różnych rzeczy i różnego stopnia uzależniania. Jeżeli pan prezes Baka mógłby jakieś oświadczenie w tej sprawie złożyć, bardzo bym prosił. Przynajmniej w pierwszym roku — jak to by wyglądało.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Edmunda Krasowskiego.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym będzie pan poseł Alfred Wawrzyniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#EdmundKrasowski">Edmund Krasowski — Obywatelski Klub Parlamentarny.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#EdmundKrasowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W związku z planowanym od 1 stycznia 1990 roku wprowadzeniem wewnętrznej wymienialności złotówki, trzeba stwierdzić, że równie ważnym problemem jest jednolity, działający we wszystkich kierunkach kurs w relacjach wymiany: złoty — dolar — rubel. Żeby podkreślić wagę tego zagadnienia, przytoczę dwa poglądy na ten temat, wzajemnie się wykluczające. Otóż w dodatku do „Polityki” „Export-Import” nr 25/89 wydawanym przez Polską Izbę Handlu Zagranicznego, ukazał się artykuł pt. „A jednak się opłaca”, w którym autor pisze m. in., że przy obecnie stosowanym przez Narodowy Bank Polski kursie rubla około dwukrotnie niższym od dolara oraz przy stosowanym przez RWPG — Międzynarodowy Bank Współpracy Gospodarczej — kursie rubla wyższym od dolara prawie o 60%, otrzymujemy kurs dolara pomniejszony 3,5-krotnie. W związku z czym dolar kupiony w zamian za nasze towary w płatnościach wolnodewizowych kształtował się 3,5 razy wyżej niż kalkulacyjny odpowiednik tego dolara w wymianie clearingowej z krajami RWPG. Jest to pogląd optymistyczny, bo wynika z niego, że nasze zyski z handlu zagranicznego w ramach RWPG aż ponad 3-krotnie przewyższają zyski państw handlujących w wolnym obrocie dewizowym. Nasuwa się tylko pytanie, które z państw zgodziłoby się na tak niekorzystne warunki handlowe z Polską?</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#EdmundKrasowski">Ale istnieją również poglądy pesymistyczne, z których wynika, że stosowany w handlu z ZSRR dodatkowy przelicznik 1 $ = 61 kopiejek, powoduje odwrócenie tej proporcji i że nasze produkty sprzedajemy za 1/4 ich wartości na rynkach światowych.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#EdmundKrasowski">Nie chcę się w tej krótkiej wypowiedzi rozwodzić nad opłacalnością naszego eksportu i importu, a raczej nad stratami, jakie one przynoszą Polsce. Jednak wydaje się, że te niekorzystne relacje możliwe są właśnie wskutek niejednolitego kursu walut.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#EdmundKrasowski">Co w związku z powyższym zamierza uczynić Ministerstwo Finansów, by tę niekorzystną sytuację zmienić? Przy zachowaniu bowiem dotychczasowej relacji kursowej walut obawiam się, że w dalszym ciągu będziemy ponosić olbrzymie straty finansowe, a walka z inflacją nawet przy pomocy zagranicy wydaje się problematyczna.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#EdmundKrasowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na zakończenie jeszcze dwa dosłownie zdania. Otóż wczoraj w Gdańsku, dzisiaj w Gdyni i Szczecinie, jutro w Elblągu czcimy pamięć ofiar grudnia '70. Również pamiętajmy o tym, że 8 lat temu górnicy z kopalni „Wujek” ginęli za naszą ojczyznę. Pamiętajmy również o ofiarach stanu wojennego.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#EdmundKrasowski">Proszę Wysoką Izbę o uczczenie chwilą ciszy pamięci tych, dzięki ofierze których dokonują się obecne przemiany w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Alfreda Wawrzyniaka.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym będzie pan poseł Michał Zbylut.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#AlfredWawrzyniak">Wawrzyniak, Klub Poselski „Pax”. Jednym z warunków osiągnięcia głównego celu polityki społeczno-gospodarczej rządu, jakim jest ograniczenie inflacji w I półroczu 1990 r. jest założenie, że uda się utrzymać wzrost płac i dochodów poniżej wzrostu cen. Założenie takie przyjmowały od 1982 r. poprzednie ekipy rządowe. Rzeczywistość była jednak zawsze inna, a założenie to okazywało się nierealne, jakkolwiek instrumenty ekonomiczne mające spowodować zahamowanie płac i dochodów ex ante były zawsze, można powiedzieć, elegancko skonstruowane i przed ich wprowadzeniem wydawało się, że będą one skuteczne.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#AlfredWawrzyniak">W związku z tym nasuwają się 3 pytania:</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#AlfredWawrzyniak">— po pierwsze — z czego wynika przeświadczenie rządu, że tym razem hamowanie płac i dochodów we wszystkich sektorach gospodarki będzie skuteczne?</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#AlfredWawrzyniak">— po drugie — czy rząd ma jakiś zestaw instrumentów, które zostaną w trybie nadzwyczajnym zastosowane, jeśli okaże się, że rzeczywistość odbiega jednak w tym zakresie od przyjętych w programie rządowym założeń?</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#AlfredWawrzyniak">— po trzecie — w jaki sposób następować będzie odchodzenie od restrykcyjnej polityki w zakresie płac i dochodów tak, aby jeśli uda się już ograniczyć inflację, nie spowodować po uchyleniu restrykcji jej ponownego wzrostu oraz z drugiej strony, aby pobudzić aktywność gospodarczą i przedsiębiorczość?</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#AlfredWawrzyniak">Jeszcze taki problem: powodzenie programu rządowego będzie przypuszczalnie zróżnicowane terytorialnie. Jak rząd ma zamiar działać, aby z jednej strony — nie hamować ekspansji gospodarczej w najbardziej przedsiębiorczych rejonach, a z drugiej strony — chronić przed powstawaniem regionów biedy i zacofania? Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma poseł Michał Zbylut.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejna zabierze głos poseł Krystyna Ejsmont.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#MichałZbylut">Michał Zbylut, PZPR. Mam pytanie do członków rządu, ponieważ informacja o zamierzeniach rządu płynie faktycznie z jednego kierunku, to znaczy przez środki masowego przekazu tudzież parlament, chciałem się zorientować, jakie bezpośrednie działania podejmą poszczególni członkowie rządu, aby z jednej strony — wysłuchać opinii społecznej w tej sprawie, a z drugiej — jednać dla tego programu społeczeństwo, aby mógł on być w pełni realizowany?</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#MichałZbylut">I drugie pytanie: jaki jest stan uzgodnień i mediacji ze związkami zawodowymi dotyczących akceptacji tego programu? W wypadku znacznych różnic chciałbym również prosić o wyjaśnienie, co rząd w tym zakresie będzie podejmował. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł Krystynę Ejsmont.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym zadającym pytanie będzie pan poseł Jan Sroczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#KrystynaEjsmont">Krystyna Ejsmont, PZPR. Jak pan premier w programie gospodarczym rządu widzi rozwiązanie jednolitego kursu walut wymienialnych. W projekcie dopatruję się kursu kantorowego i bankowego.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#KrystynaEjsmont">I następne: arbitralny i monopolistyczny sposób określenia kursu przez Narodowy Bank Polski. Korzystając z doświadczeń giełdy łódzkiej proponuje się, aby kurs dolara był kształtowany na giełdach. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Jana Sroczyńskiego.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejne pytanie zada pan poseł Henryk Jużykiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#JanSroczyński">Jan Sroczyński, PZPR. Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zwracam się do pana premiera z zapytaniem, jak z tego marszu ku zrównoważeniu budżetu za wszelką cenę wyjdą najsłabsze fizycznie, mimo mocy intelektualnych, nauka i ochrona zdrowia? Te dwie dziedziny życia społecznego, które w teorii zawsze zyskiwały obietnicę specjalnych preferencji, przy każdym niepowodzeniu ekonomicznym naszego państwa, a było ich niemało, doznawały ograniczeń finansowych, które ich kruchy byt pogrążały w niedowładzie. Z tego głębokiego często niedostatku ratowała nasze wyższe uczelnie, zwłaszcza akademie medyczne i instytuty resortowe, współpraca z przemysłem. Mimo to były one niedofinansowane i w bardzo złej sytuacji, zwłaszcza inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#JanSroczyński">Obecnie lawinowa inflacja zbiegła się z obcięciem pomocy ze strony sponsorów i jedyne źródło finansowania to środki budżetowe, które jak słyszeliśmy, muszą być drastycznie ograniczone. Stąd wielki niepokój. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Henryka Jużykiewicza.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejna będzie pani poseł Teresa Czarnik-Sojka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#HenrykJużykiewicz">Henryk Jużykiewicz, PZPR. Chciałem zadać dwa pytania dotyczące działalności przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#HenrykJużykiewicz">Po pierwsze — zaostrzone warunki finansowe przedsiębiorstw spowodują, że zostaną w dosyć poważny sposób ograniczone fundusze własne przedsiębiorstw, a więc fundusze na inwestowanie. Pytanie moje brzmi: jak rząd widzi problem zapobieżenia dekapitalizacji majątku produkcyjnego w przedsiębiorstwach, to jest choroba naszego przemysłu, i drugie — jakie rząd widzi kierunki inwestowania i polityki inwestycyjnej w najbliższym okresie i w dalszej perspektywie.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#HenrykJużykiewicz">I z tym związane jest kolejne pytanie. Ograniczone środki własne przedsiębiorstw powodują w sposób naturalny odejście od działalności pozaprodukcyjnej, mam tu na myśli żłobki, przedszkola, przychodnie zdrowia, kluby sportowe, szkoły przyzakładowe. Kto przejmie działalność tych — z punktu widzenia społecznego — ważnych instytucji? I kiedy? Dziękuję uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo panią poseł Teresę Czarnik-Sojkę.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jan Dudziak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#TeresaCzarnikSojka">Teresa Czarnik-Sojkowa, Klub Poselski PZPR. Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Przyszłoroczna operacja szybkiego wychodzenia z inflacji jest szczególnym zagrożeniem warunków życia kilku milionów rencistów i emerytów, których dochody kształtują się obecnie na poziomie niecałych 50% średniej krajowej płacy. Czy rząd ma dostatecznie silne zabezpieczenie systemowe, które zapobiegłoby spadkowi realnej wartości rent i emerytur, nie zmuszając znacznej części tych ludzi już niezdolnych do pracy do korzystania z opieki społecznej czy pomocy charytatywnej. Na początku przyszłego roku waloryzacja rent i emerytur przewidziana jest dopiero pod koniec I kwartału. Jak będą mogli ci ludzie przeżyć ten I kwartał przy spadku realnej wartości rent i emerytur? Mam tu zwłaszcza na uwadze emerytów tzw. starego portfela, którym normalne zasady rewaloryzacji rent i emerytur nie zapewniają minimum egzystencji. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Jana Dudziaka.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym będzie pan poseł Ryszard Dyrak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#JanDudziak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Czy nie uważa pan, że propozycje rozwiązań w projekcie ustawy o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń sankcjonują często niewłaściwą działalność wielu przedsiębiorstw w zakresie wzrostu cen i płac w roku bieżącym. Dotyczy to szczególnie monopolistów, ale nie tylko. Czy nie doprowadzi to do dalszego bardzo znacznego rozwarstwienia płac? Postanowienia art. 3 ust. 2 projektu ustawy problemu tego, moim zdaniem, nie rozwiązują. Obawiam się, że prawo okazji zadziała w całej rozciągłości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Ryszarda Dyraka.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym posłem zadającym pytanie będzie pan Wilhelm Wolnik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#RyszardDyrak">Ryszard Dyrak, PZPR. Chciałbym zapytać, jak rząd zamierza zapewnić rozładowanie zatorów płatniczych przed startem gospodarki w nowym systemie, jeśli oferowane w ostatnim okresie kredyty na ten cel obciążone są ponad 200-procentowymi odsetkami, natomiast karne odsetki od przeterminowanych płatności wynoszą tylko 120%. Chcę podkreślić, że rozporządzenie Rady Ministrów z 25 października br., które umożliwia stosowanie — przez ustalenia umowne — wyższych odsetek, nie załatwia sprawy z kilku powodów. Po pierwsze — część zatorów powstała przed tym okresem, po drugie — nikt dobrowolnie takich umów nie podpisze, po trzecie — tych operacji są setki codziennie w jednostkach gospodarczych i nie ma możliwości praktycznych, aby takie umowy w ogóle podpisywać. Potwierdzeniem moich obaw jest małe zainteresowanie tymi kredytami, a także utrzymywanie się zatorów płatniczych. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Wilhelma Wolnika.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym posłem zadającym pytanie będzie pan Władysław Krzyżanowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#WilhelmWolnik">Wilhelm Wolnik, PZPR. W związku z ograniczeniem skali i zakresu dotacji w wydatkach budżetowych z 31% do 14% zapytuję, co będzie działo się z rozpoczętymi inwestycjami terenowymi o znaczeniu socjalnym typu budowa szkoły, przedszkola, szpitala itp. Doczytałem się w materiałach, iż inwestycje centralne nie będą dopuszczone w 1990 roku. Również aktualnie realizowane inwestycje centralne będą zatrzymane, będą mogły być przejęte przez przedsiębiorstwa i ewentualnie wykupione. Wątpię jednak, iż takiej operacji można będzie dokonać w stosunku do wspomnianych inwestycji, jak szkoły, przedszkola i szpitale.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#WilhelmWolnik">Pragnę nadmienić, iż wiele tych inwestycji jest daleko zaawansowanych i w związku z tym ograniczeniem dotacji również zapytuję, czy w takim stanie rzeczy budżet terenowy zabezpieczy prawidłowe funkcjonowanie takich dziedzin, jak oświata i służba zdrowia? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Władysława Krzyżanowskiego.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Herbert Gabryś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#WładysławKrzyżanowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Być może po tylu pytaniach, niektóre sprawy powtórzę, ale wówczas chciałbym podkreślić te, które być może będą po raz drugi wymieniane.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#WładysławKrzyżanowski">Panie Premierze! Chciałem zwrócić się do pana, tak najogólniej, z pytaniem, w jakim miejscu będą sfera budżetowa, ochrona zdrowia i oświata w tym trudnym, ale z wielką nadzieją oczekiwanym roku 1990? Chodzi mi zwłaszcza o inwestycje i to te z budżetu centralnego, jak i te duże, strategiczne, a umieszczone w budżecie terenowym. Trzeba podkreślić, że jest wiele fikcji, bo wiele inwestycji z budżetu terenowego faktycznie było finansowanych z budżetu centralnego. Rozumiem, że nadchodzi okres zdecydowanego zmniejszania inwestycji z racji strategicznej, jaką jest walka z inflacją. Ale jak to będzie w tych dwóch sferach bardzo zaniedbanych?</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#WładysławKrzyżanowski">Społeczeństwo wierzy, że prawda jest prawdą; na co dzień oczekuje poprawy w miejscu życia i to jest normalne. Potrzeba więc powiedzieć sobie i to być może właśnie z tej wysokiej trybuny, czy w 1990 roku trzeba będzie jeszcze zaczekać, bo są wyższe racje. Chodzi jednak o to, by nie marnotrawić wysiłków, by zapobiec zbędnej być może inicjatywie, by nie powodować frustracji u tych, którzy w terenie chcą podejmować pewne działania. To ma być może i szerszy aspekt.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#WładysławKrzyżanowski">W wielu miejscowościach nie ma szkól, nie ma placówek służby zdrowia. Chodzi także o inwestycje centralne, duże, jak akademie medyczne i szpitale wojewódzkie. Dotychczas pomagały nam nadwyżki z rad narodowych, pomagały nam w małych miejscowościach rady sołeckie, pomagały zakłady pracy. I tak było dotychczas, w tym układzie finansowym. Jak to będzie w tym nowym układzie?</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#WładysławKrzyżanowski">Chciałem również zapytać, jak będzie wyglądało w roku 1990 zapewnienie środków na aparaturę i sprzęt, a także leki, bo wiemy, że w tym roku było niedobrze.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#WładysławKrzyżanowski">Czy rząd przewiduje stabilną politykę w sprawie zaopatrzenia w samochody osobowe tych grup zawodowych, dla których samochód jest naprawdę niezbędny do wykonywania zawodu. To jest sprawa praktycznie polityki rządu. Rozumiem, że są likwidowane wszelkie przywileje, ale są niektóre grupy zawodowe, które muszą być chyba uwzględnione. Mam na myśli zwłaszcza lekarzy.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#WładysławKrzyżanowski">I wreszcie — czy przewiduje pan możliwość uruchomienia w roku 1990 funduszu ubezpieczeń, który mieściłby się nie w tym jakimś teoretycznym układzie, ale w tym, który omawia projekt zmian finansowania i nowej organizacji ochrony zdrowia? Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę łaskawie koncentrować się tylko na pytaniach.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Herberta Gabrysia o zadanie pytania.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym zadającym pytanie będzie pan poseł Marek Dziubek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#HerbertGabryś">Rok 1990 to, w moim odczuciu, rok prawdy intencji, deklaracji i działania, a również okres próby skuteczności tych działań i społecznej akceptacji oraz odporności. W tym kontekście pytania:</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#HerbertGabryś">Czy rząd w opracowaniu koncepcji równoważenia rynku owym powszechnie rozumianym rozwarciem nożyc pomiędzy ceną i dochodem nie upatruje groźby zniszczenia nieodwracalnego potencjału produkcyjnego oraz załamania tego, co nazywamy społeczną barierą odporności?</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#HerbertGabryś">Po drugie — jak w tym kontekście zamierza rząd finansować cały obszar samorządności terytorialnej?</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#HerbertGabryś">Po trzecie — jak rząd zamierza finansować ochronę środowiska? Deklarowany monitoring jest zaledwie częścią informującą, decyzyjną a nie zmieniającą stan rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#HerbertGabryś">I na koniec pytanie nieco szersze. Czy rząd przygotował pakiet przedsięwzięć zabezpieczających interesy gospodarki narodowej, interesy państwa, dopuszczając do wykupu majątku narodowego przez obcy kapitał, w szczególności przez RFN? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Marek Dziubek.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym posłem zadającym pytanie będzie pan poseł Zbigniew Drela.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#komentarz">(Poseł Marek Dziubek: Rezygnuję z zadania pytania.)</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Zbigniewa Drelę.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym będzie pan poseł Stefan Wanot w imieniu pana posła Joachima Masarczyka, Jana Szlachty i swoim własnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#ZbigniewDrela">Panie Premierze! Mam dwa pytania. Przewidziany jest proces prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, między innymi przez akcjonariat. Na jakie cele będą przeznaczone pieniądze pochodzące z wykupu przedsiębiorstw państwowych, bowiem w wykazie dochodów budżetowych w projekcie budżetu na rok 1990 nie znajduje to odbicia, z wyjątkiem 4 bilionów zł pochodzących z emisji obligacji, które to obligacje mogą być w przyszłości zamienione na akcje.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#ZbigniewDrela">I pytanie drugie. Czeka nas okres, w którym upadłość niektórych przedsiębiorstw i redukcja pracowników w słabszych przedsiębiorstwach doprowadzi do powstania rzeszy ludzi bezrobotnych w granicach 400 tysięcy. Działając w dobrej wierze rząd przez ustawę o zatrudnieniu pragnie stworzyć odpowiedni system osłonowy. Zachodzi jednak obawa, że liczba osób rejestrujących się jako bezrobotni, parokrotnie przekroczy wymienioną wielkość, bowiem rejestrować się będą nie tylko ci, którzy stracili pracę, ale także ci, którzy utrzymywani byli dotąd przez współmałżonków, przez zamożne rodziny lub też utrzymywali się z dorywczej pracy prywatnej. Czy w tej sytuacji znajdą się środki na zasiłki dla wszystkich? Jak będzie się kształtowało morale ludzi pracujących, którzy będą patrzeć na to powszechne rejestrowanie się ludzi dotąd niepracujących jako bezrobotni i czy w tej sytuacji ukształtuje się zdrowy rynek pracy? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Stefana Wanota.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym zadającym pytanie będzie pan poseł Stanisław Gabrielski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#StefanWanot">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mam dwa pytania do pana wicepremiera Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#StefanWanot">Jak wicepremier, minister finansów widzi uregulowanie należnej dotacji do węgla za IV kwartał br. — do końca roku bieżącego zgodnie z ustawą budżetową przyjętą przez Sejm, a która to zaległość tylko za październik wynosi 470 miliardów złotych?</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#StefanWanot">Drugie pytanie — jaki będzie procentowy wzrost cen węgla w roku 1990 i od kiedy oraz jakimi kryteriami kierowano się przy określaniu wielkości dotacji do węgla na rok 1990 i przy jakim poziomie wydobycia? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Stanisława Gabrielskiego.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym będzie pan poseł Stefan Mleczko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#StanisławGabrielski">Kieruję dwa pytania do pana wicepremiera Balcerowicza. Po pierwsze — bardzo proszę pana premiera o rzeczową informację dotyczącą obniżenia realnego poziomu życia społeczeństwa w wyniku wdrożenia proponowanego programu. Jaka będzie dynamika postępujących rozwarstwień społecznych, w tym widziany czy projektowany zakres ubóstwa społecznego?</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#StanisławGabrielski">Z tym się wiąże sprawa kolejna. Przyjmując założenie, iż Sejm i społeczeństwo udzieli poparcia dla proponowanego programu, czy mógłby pan premier w sposób w miarę czytelny i rzetelny poinformować dzisiaj Sejm, a szerzej — społeczeństwo, jakie efekty osiągnie społeczeństwo w wyniku wdrażanego programu, np. w perspektywie najbliższego roku?</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#StanisławGabrielski">I drugie pytanie. Nie mając do końca jasności, pragnę zapytać, jaki jest stosunek rządu do dalszego rozwoju samorządności pracowniczej. Czy w projektowanych koncepcjach rozwoju gospodarczego jest miejsce dla koncepcji przedsiębiorstwa samorządnego i na tym tle pragnę się zapytać, w jakim zakresie rząd będzie nawiązywał do programu „Solidarności” z początku lat osiemdziesiątych — samorządnej Rzeczypospolitej? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Stefana Mleczkę.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym zadającym pytania będzie pan poseł Józef Wójcik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#StefanMleczko">Stefan Mleczko, Klub Poselski PZPR.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#StefanMleczko">Pismem z 16 października br. skierowanym do ministrów i kierowników urzędów centralnych podsekretarz stanu Wojciech Misiąg w imieniu wiceprezesa Rady Ministrów, ministra finansów, poinformował o zamiarze zaprzestania od 1990 r. dotowania działalności statutowej organizacji społecznych i stowarzyszeń. W piśmie tym jednocześnie zapowiada się wprowadzenie dotacji przedmiotowych. Stąd moje pytanie brzmi — czy jest przygotowana koncepcja określająca kryteria, tryb i zasady przydzielania tych dotacji, kiedy one zostaną podane do publicznej wiadomości, a najważniejsze — zainteresowanych?</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#StefanMleczko">I drugie pytanie — czy resort przewiduje utrzymanie funduszy celowych? Jeśli tak, to jakich? I jak zamierza zmodyfikować zasady ich gromadzenia i wydatkowania? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Józefa Wójcika.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przygotuje się pani poseł Grażyna Staniszewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#JózefWójcik">Chcę prosić pana premiera o odpowiedź na trzy pytania.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#JózefWójcik">Pierwsze pytanie — czy w ramach pożądanego ogólnego celu, jakim jest gospodarka rynkowa i zastosowania radykalnego oczywiście programu przebudowy i stabilizacji gospodarczej, rząd opracowywał i rozważał kontrolnie alternatywny program, ewentualnie programy zróżnicowanych sposobów osiągania tych głównych celów? Zbliżone pytanie już zadawał tutaj kolega poseł Bielecki, ale powtarzam swoją wersję, a pytanie składałem również na piśmie.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#JózefWójcik">I drugie pytanie — czy rząd, licząc się z trudnościami realizacji programu, dysponuje scenariuszami alternatywnych korygujących posunięć w wypadku niekorzystnego rozwoju podstawowego programu i wystąpienia nieprzewidzianych skutków? Chodzi mi tutaj oczywiście o te pierwsze etapy, o powiedzmy, pierwsze interwencje, zwłaszcza w okresie pierwszego półrocza.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#JózefWójcik">I trzecie pytanie — kilka grup społeczno-zawodowych, np. kolejarze, otrzymuje bezpłatne leki. W wypadku kolejarzy jest to przywilej wywalczony przez nich jeszcze przed wojną, więc też w systemie gospodarki rynkowej. Stawiam pytanie, czy rząd utrzyma, czy też zniesie te przywileje? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł Grażynę Staniszewską, a przygotuje się pani poseł Dorota Kempka, która zada pytanie w imieniu swoim i pani poseł Bożenny Urbańskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#GrażynaStaniszewska">W związku z tym, że pan premier wyraził przypuszczenie, że społeczeństwo da zgodę na ten program, jeżeli będzie znało warunki, proszę o bardzo konkretną odpowiedź na pytanie — spadek płac jest przewidywany na jak długo i o ile? Ale konkretnie, a nie relatywnie.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#GrażynaStaniszewska">I następne pytanie — dlaczego projektowane karne opodatkowanie wzrostu wynagrodzeń nie dotyczy spółek zagranicznych? Spółki, również zagraniczne, są metodą na obejście podatku od wzrostu wynagrodzeń. I jeżeli tego rodzaju nierówność szans w gospodarce będzie zachowana, to po pierwsze — kłóci się to z zasadami deklarowanymi, a po drugie — będzie mieszanką wybuchową.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#GrażynaStaniszewska">Dlaczego nie przewidziano od 1 stycznia uproszczenia zasad księgowości i sprawozdawczości przedsiębiorstw państwowych? W wyniku restrykcji podatkowych, jeżeli przedsiębiorstwo będzie chciało jako tako zachować motywację do pracy będzie musiało zwalniać ludzi. Na pierwszy ogień pewnie pójdą ludzie z produkcji, a niestety nie z administracji. Nie wiem, czy o tego rodzaju politykę kadrową rządowi chodzi.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#GrażynaStaniszewska">I ostatnie pytanie — dlaczego brak w planach rządu zmiany istoty tzw. najniższego wynagrodzenia? To wprowadza różne nieporozumienia. I m.in. stwierdzenie z założeń do programu społeczno-gospodarczego, że zasiłek dla bezrobotnych nie będzie niższy od najniższego wynagrodzenia, przy obecnym braku związku owego najniższego wynagrodzenia z kosztami utrzymania, prowadzi do nieporozumień i wygląda jedynie na taki tani chwyt propagandowy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł Dorotę Kempkę.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przygotuje się pan poseł Ryszard Wojciechowski.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pani poseł Bożenna Urbańska — przepraszam bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#BożennaUrbańska">Bożenna Urbańska — PZPR.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#BożennaUrbańska">Mam trzy pytania do pana wicepremiera. Pierwsze — jak będzie się kształtował Fundusz Rozwoju Kultury w związku z tendencją do reprywatyzacji gospodarki. Co prawda został on powiększony o pół procent odpisu od podatku od funduszu płac w gospodarce uspołecznionej, ale czy to wystarczy na pokrycie ubytku związanego ze wspomnianymi zmianami w gospodarce?</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#BożennaUrbańska">Drugie pytanie — jak należy rozumieć sformułowanie pana premiera, iż ograniczone zostaną dotacje do inwestycji centralnych? Czy dotyczy to inwestycji kontynuowanych — myślę tu np. o ślimaczącej się budowie Biblioteki Narodowej — czy tylko nowo rozpoczynanych?</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#BożennaUrbańska">I trzecie pytanie — jaki procent prywatyzowanej gospodarki narodowej dostanie się obcemu kapitałowi w najbliższym roku, a jakie wielkości przewiduje rząd ostatecznie? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie pana posła Ryszarda Wojciechowskiego.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przygotuje się pan poseł Tadeusz Bień.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Tadeusza Bienia, jeżeli nie ma pana posła Wojciechowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#TadeuszBień">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Mam przygotowany blok pytań, które w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego miałem przedstawić, żeby uniknąć zabierania głosu przez poszczególne osoby i nie tracić czasu.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#TadeuszBień">Proszę Państwa! Przed zadaniem pytań uważam, że konieczne jest kilka zdań wprowadzenia. Dzisiaj społeczeństwo jest bardzo podminowane z uwagi na niepełne informacje, często przekłamane, jakie na temat pakietu propozycji nowych ustaw zgłoszonych przez rząd w różnych środowiskach zostały przedstawione. I te środowiska czekają dzisiaj na pełne wyjaśnienie. Część tych spraw została już przez pana premiera wyjaśniona, część spraw została wyjaśniona w klubach i komisjach sejmowych, podczas spotkań z przedstawicielami rządu.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#TadeuszBień">Proszę Państwa! Społeczeństwo nadal jednak pełnej informacji nie ma i w wielu środowiskach powstała atmosfera szczególnego zagrożenia ekonomicznego i egzystencjalnego. Szczególnie występuje to zarówno wśród poszczególnych obywateli, jak i w jednostkach organizacyjnych, składających się na całą strukturę państwa. Wątpliwości niektóre pozostały nadal niewyjaśnione. Rozumiemy, że te wątpliwości muszą występować również u przedstawicieli rządu, bo wchodzimy w zupełnie nową sferę działalności. Po to zadajemy te pytania dzisiaj, abyśmy po prostu wzajemnie się przekonali, żeby społeczeństwo zrozumiało intencje rządu oraz mechanizmy, jakie będą temu wprowadzaniu towarzyszyły.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#TadeuszBień">Pytanie pierwsze — ktoś zadawał już pytania dotyczące emerytur. I zadam pytanie inne — jak będzie żyć i za co polska rodzina, której dochód wynosi dzisiaj 40–50 tys. zł średnio miesięcznie na osobę, która nie jest szczególnie przedsiębiorcza i nigdy nią nie będzie, a pracownik w przedsiębiorstwie gospodarki uspołecznionej ma do zaoferowania tylko rzeczywiście uczciwość i dwie ręce do rzetelnej pracy.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#TadeuszBień">Proszę Państwa! Drugie pytanie — jakie kroki podejmie rząd, aby pozbywając się przedsiębiorstw, tych nieefektywnych, które mają upaść, doprowadzić do ożywienia tych dziedzin gospodarki, które są związane z zaopatrzeniem rynku w towary i usługi, ze wzrostem eksportu, a także z realizacją zadań przez rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#TadeuszBień">Pytanie trzecie — wyjaśniał właściwie pan prezes Baka, ale nadal nie jestem przekonany, że zaproponowane przez pana prezesa mechanizmy usprawnienia działalności banków, umożliwią z dniem 1 stycznia załatwianie tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#TadeuszBień">Kolejne pytanie — czy walka z inflacją zaproponowana przez rząd nie wprowadzi nas generalnie w tak zwaną pułapkę podatkową, czy to nie będzie powodowało dalszego rozkręcania inflacji.</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#TadeuszBień">Kolejne pytanie — czy w warunkach znacznie zwiększonych różnorodnych obciążeń gospodarki nieuspołecznionej i rzemiosła, nie zachodzi obawa ograniczenia ich działalności, a zatem i wpływów do budżetów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#TadeuszBień">Wątpliwości pewne budzą rozwiązania dotyczące przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego i to już było poruszane. Chcę zaakcentować tylko, że proponowane rozwiązania mogą spowodować, że staniemy się nieatrakcyjni dla kapitału zagranicznego, zwłaszcza wobec powstających konkurencyjnych warunków u naszych najbliższych sąsiadów.</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#TadeuszBień">Pytanie szóste — jakie poczynania podejmie rząd dla zdecydowanej zmiany fatalnego systemu łączności. Właściwie wycofuję pytanie, ponieważ już zostało zadane.</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#TadeuszBień">Rząd przewiduje, i słusznie, zaprzestanie z dniem 1 stycznia dotowania wszystkich organizacji społecznych, politycznych. Czy dotyczyć to będzie również tych organizacji, które służą bezpośrednio ratowaniu życia ludzkiego, jak GOPR, WOPR itp.?</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#TadeuszBień">Pytanie ósme — czy rząd przewiduje możliwość przekraczania funduszu płac w przedsiębiorstwach, w których zauważalny będzie zdecydowany przyrost produkcji.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#TadeuszBień">Pytanie dziewiąte — w jaki sposób rząd zapobiegnie zjawiskom sprowadzania gotowych wyrobów z zagranicy przy niewykorzystaniu istniejącego potencjału produkcyjnego w naszych przedsiębiorstwach, w których notowane są przestoje, spowodowane tylko brakiem podstawowych surowców. Wyroby te, w naszym przekonaniu, są znacznie tańsze niż sprowadzane z zagranicy gotowe wyroby, chodzi głównie o przemysł lekki.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#TadeuszBień">Pytanie dziesiąte — czy średnie kadry administracji państwowej są dostatecznie przygotowane do wdrażania nowego systemu gospodarczego i czy będą go realizować z pełną lojalnością.</u>
          <u xml:id="u-67.14" who="#TadeuszBień">Pytanie jedenaste — czy przewidziano, a jeśli tak, to jakie rozwiązanie alternatywne — była o tym już mowa. Proszę państwa, na nasze ręce, posłów, wpływają różne bardzo nerwowe i bardzo agresywne w stosunku do rządu oświadczenia, mają je również państwo w swoich skrytkach. Uważam, że musimy się do nich jakoś ustosunkować, bo one dotyczą właśnie pakietu spraw przedstawianych przez rząd. Są sformułowania tego typu, że rząd popełnia obecnie zbrodnie na społeczeństwie, że niszczy praktycznie państwo. Jest w tym bardzo dużo demagogii i zacietrzewienia. Jest wiele również postulatów formalnie słusznych. Wprawdzie jako poseł nie jestem tutaj do obrony rządu, jego propozycji, ale uważam, że nie można tych postulatów brać tak dosłownie, bo w końcu kto i z czego ma dzisiaj dać. To propozycje rządu zmierzają właśnie do uratowania państwa i stąd taki gremialny krzyk podnoszony w różnych środowiskach, nie zawsze znajdujących się dzisiaj w najgorszej sytuacji, jest chyba w tym momencie nie na miejscu.</u>
          <u xml:id="u-67.15" who="#TadeuszBień">I mam nadzieję, że wyjaśnienia na nasze pytania rozwieją wątpliwości, że nie ma zagrożenia dla istoty działalności i bytu, zwłaszcza tego sektora, który dzisiaj jest głównym sprawcą jeszcze ruchu na rynku krajowym, myślę o sektorze nieuspołecznionym, który jako jedyny w tym roku osiągnął 30% zysku, przy 5% strat w gospodarce uspołecznionej, że ten sektor nic na tym nie straci. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Zdzisława Czarnobilskiego, który zada pytanie w imieniu swoim oraz pana posła Kazimierza Woźniaka.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zada pytanie pan poseł Norbert Lysek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#ZdzisławCzarnobilski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zdzisław Czarnobilski, poseł bezpartyjny. Chciałem wystąpić również w imieniu bezpartyjnego posła Kazimierza Woźniaka.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#ZdzisławCzarnobilski">Chciałem zadać pięć pytań. Pierwsze pytanie — czy w budżecie na rok 1990 ujęto fundusze na odszkodowania za mienie pozostawione przez Polaków zamieszkałych w 1939 roku na wschodnich terenach Polski. Odszkodowania obecnie nie możemy uzyskać.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#ZdzisławCzarnobilski">Chciałem również zapytać, czy założenia polityki podatkowej na rok 1990 nie spowodują spadku liczby zakładów rzemieślniczych, zwłaszcza tych małych, co może niekorzystnie odbić się na usługach dla ludności, jak wiemy usługi te obecnie są niedostateczne.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#ZdzisławCzarnobilski">Czy wysokość nakładów finansowych na ochronę zdrowia pozwoli stopniowo wdrażać reformę w służbie zdrowia? Czy istnieje możliwość wprowadzenia składki ubezpieczeniowej jako wstępu do tej reformy? Nie możemy długo czekać już na reformę w służbie zdrowia, ponieważ stan zdrowia społeczeństwa pogorszył się. Społeczeństwo jest niezadowolone z pracy służby zdrowia — pracownicy też. Dlatego chcielibyśmy tę reformę przyspieszyć.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#ZdzisławCzarnobilski">Następne pytanie — czy polityka gospodarcza rządu w 1990 roku spowoduje opłacalność produkcji leków i materiałów opatrunkowych, ponieważ zachodzi obawa, że w 1990 roku zaopatrzenie w leki i materiały opatrunkowe może się znacznie pogorszyć. Stanowi to zagrożenie dla zdrowia narodu.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#ZdzisławCzarnobilski">Następne pytanie — czy przyjęta polityka finansowa nie zahamuje rozwoju nauki polskiej. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Norberta Łyska o zadanie pytania.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zada pytanie poseł Bohdan Głuchowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#NorbertLysek">Norbert Lysek, Klub Poselski PZPR, województwo opolskie.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#NorbertLysek">Pytanie do wicepremiera Leszka Balcerowicza, być może banalne, ale ważne dla rolnictwa i dla producentów.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#NorbertLysek">Produkcja wapna nawozowego była wysoko dotowana. Jakie rozwiązania systemowe przewiduje się w roku 1990 w stosunku do bardzo ważnego czynnika wzrostu produkcji rolniczej, jakim jest wapnowanie gleb? Urynkowienie sprzedaży wapna nawozowego spowoduje, moim zdaniem, ograniczenie stosowania tego bardzo ważnego czynnika plonotwórczego, co może mieć bardzo ujemne skutki w produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#NorbertLysek">I drugie pytanie — kiedy przedsiębiorstwa produkujące nawozy wapiennicze otrzymają z budżetu należne im dotacje za produkcję tego nawozu w 1989 roku. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Bardzo proszę o zachowanie spokoju, bo to bardzo przeszkadza mi w prowadzeniu obrad, jak również przemawiającym posłom. Niedługo ogłoszę przerwę, tak że będziemy mogli odpocząć.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie pana posła Bohdana Głuchowskiego.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zada pytanie pan poseł Zbigniew Balik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#BohdanGłuchowski">Bohdan Głuchowski — PZPR.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#BohdanGłuchowski">Panie Premierze! Czy nie obawia się pan, że silne procesy demonopolizacyjne polskiej gospodarki nie pozbawią polskich przedsiębiorstw, bez względu na formę ich własności, szans na konkurencyjną walkę z silną i dobrze zorganizowaną gospodarką zachodnią oraz narodowymi monopolami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zadanie pytania pana posła Zbigniewa Balika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#ZbigniewBalik">Zbigniew Balik — poseł z Klubu Poselskiego PZPR.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#ZbigniewBalik">Mam pytania do pana premiera Leszka Balcerowicza. Panie premierze — przedstawiony program w znacznym stopniu uzależniony jest od wsparcia i pomocy z zagranicy, między innymi pożyczek, kredytów Banku Światowego, kredytu pomostowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#ZbigniewBalik">Pytanie brzmi: na jakich warunkach będzie udzielana ta pomoc Polsce, jakie są szanse i kierunki oraz perspektywy redukcji naszego zadłużenia zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#ZbigniewBalik">Pytanie drugie dotyczy projektu ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń. Wiadomo, że zakładaną podstawę stanowi kwota wynagrodzeń za wrzesień obciążająca koszty działalności.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#ZbigniewBalik">Pytanie brzmi — proszę, zgodnie z art. 13 o interpretację — jak będzie określany sposób ustalania tej kwoty. Doświadczenia z realizacji zarządzenia nr 74 dotyczącego indeksacji są bardzo przykre i mamy sporo uwag na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#ZbigniewBalik">Drugie pytanie — czy rozważano alternatywę ustalania normy. Jeżeli tak, to jaką?</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#ZbigniewBalik">Trzecie pytanie dotyczące tejże ustawy — jakie kryteria mogą spowodować przewidywany ustawą zakaz podwyżek wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#ZbigniewBalik">I jeszcze jedno pytanie, dotyczy przedsiębiorstw — jakie są zamierzenia w zakresie działalności socjalnej oraz funduszu mieszkaniowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zadanie pytania panią poseł Romualdę Matusiak, która zada pytanie w imieniu posłów: Haliny Suskiewicz i Iwony Lubowskiej.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejna i ostatnia przed przerwą zada pytanie pani poseł Wiesława Ziółkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#RomualdaMatusiak">Panie Premierze! W związku z przyjętymi w programie rządowym twardymi regułami ekonomicznymi wobec przedsiębiorstw, a także z niewątpliwie uchwaloną przez Sejm w najbliższym czasie ustawą zmieniającą zasady funkcjonowania spółdzielczości, należy spodziewać się konieczności przejęcia przez resort edukacji narodowej wielu przyzakładowych szkół i przedszkoli, które dotąd finansowane były w znacznej części poza budżetem. Na jakich zasadach odbywać się będzie przekazywanie tych placówek oraz czy przewiduje się w budżecie zwiększenie realnych, a nie złotówkowych środków na pokrycie rosnących w związku z tym zadań w oświacie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł Wiesławę Ziółkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Premierze! Liczba pytań odzwierciedla złożoność sytuacji i liczne wątpliwości, jakie niepokoją nas posłów i obywateli oraz obawy o nasz przyszły byt. Chciałabym do tych pytań dołożyć kilka.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#WiesławaZiółkowska">Różnie oceniam ustalenia rozmów przy okrągłym stole, ich rangę i znaczenie dla przyszłości kraju. Ale w związku z tym: w jakim stopniu program gospodarczy przez pana prezentowany jest realizacją tych ustaleń, a w jakim — odstępstwem od nich, a jeśli odstępstwem — to czym uzasadniamy jego konieczność.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#WiesławaZiółkowska">Pytanie drugie — w jaki sposób będą oprocentowane kredyty na budownictwo mieszkaniowe i w jaki sposób będą oprocentowane wkłady na książeczkach mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#WiesławaZiółkowska">Pytanie trzecie — w jaki sposób przewidujemy motywować do wydajniejszej, efektywniejszej pracy pracowników przedsiębiorstw uspołecznionych w najbliższym okresie, skoro podstawowy element motywowania, jakim jest płaca, z racji konieczności ograniczenia dopływu pieniędzy na rynek musi być czasowo wyłączony. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł Annę Dynowską o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#AnnaDynowska">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#AnnaDynowska">O godzinie 15.30 w przerwie obrad Sejmu w sali 118 odbędzie się zebranie Klubu Poselskiego PZPR.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#AnnaDynowska">W dniu dzisiejszym o godzinie 20 w sali nr 118 odbędzie się spotkanie sekcji rolnej OKP, Parlamentarnego Koła Rolniczego Klubu PSL „Odrodzenie” oraz posłów zainteresowanych problematyką rolniczą. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dalszy ciąg pytań po przerwie. Ogłaszam przerwę do godziny 16.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 30 do godz. 16 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#TadeuszFiszbach">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do zgłaszania dalszych pytań. Mamy jeszcze 20 zgłoszeń. Ponadto będzie możliwość zadawania pytań z sali po wyczerpaniu tej listy.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zadanie pytania posła Bolesława Twaroga z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisława Krauz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#BolesławTwaróg">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam do zadania dwa pytania, ale na wstępie chciałbym wyjaśnić przedstawicielom rządu, skąd wzięła się ta lawina pytań z naszej strony. Otóż posłowie w czasie spotkań z wyborcami są zasypywani olbrzymią liczbą pytań. Większość z nich dotyczy właśnie działań i zamierzeń rządu. My na te pytania w pocie czoła odpowiadamy, ale nie zawsze kompetentnie, bo wielu zamierzeń rządu nie znamy.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#BolesławTwaróg">Jeśli dziś nadarzyła się taka sposobność, to po pierwsze — chcemy gruntownie poznać plany gospodarcze, abyśmy mogli je swoim wyborcom właściwie prezentować, a po drugie — musimy sobie na rządzie trochę odbić nasz dotychczasowy trud wyjaśniania spraw, za które odpowiedzialny jest rząd, nie zaś posłowie.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#BolesławTwaróg">I teraz pytania. Restrukturyzacja gospodarki oznacza dla wielu osób konieczność zmiany pracy, a często także kwalifikacji. Projekt ustawy o szczególnych warunkach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy nie przewiduje prawa do przejścia na emeryturę zwalnianych w tym trybie pracowników z długoletnim stażem pracy, to jest mężczyzn, którzy przepracowali 40 lat oraz kobiet, które mają 35-letni staż pracy. Ponieważ unormowanie takie jest niezbędne, gdyż trudno oczekiwać, że osoby te będą się mogły skutecznie przekwalifikowywać, zapytuję, czy rząd przewiduje w innym trybie nadanie zwalnianym pracownikom uprawnień do wcześniejszej emerytury, a jeśli tak, to kiedy i w jaki sposób przepisy te zostaną wprowadzone?</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#BolesławTwaróg">I drugie pytanie — dla wprowadzenia planowanych reform konieczne jest zaangażowanie nie tylko centralnych organów władzy państwowej, ale także i struktur terenowych. Tymczasem władze terenowe są zdominowane przez siły konserwatywne, które w ciągu minionych lat realnego socjalizmu tak bardzo przystosowały się do ręcznego sterowania gospodarką, że teraz już nie potrafią, zwłaszcza z dnia na dzień, przestawić się na pracę w normalnym systemie rynkowym. Jakie działania zamierza podjąć rząd, aby już w styczniu przyszłego roku zapewnić funkcjonowanie urzędów państwowych szczebla terenowego zgodnie z duchem i potrzebami zmian systemowych? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę, poseł Stanisławę Krauz z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym zadającym pytanie będzie poseł Jacek Kasprzyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#StanisławaKrauz">Była już tu mowa o rentach i emeryturach, ale jeszcze chciałam zadać takie pytanie — na spotkaniach emeryci i renciści mówią o procentowej waloryzacji rent, czyli jednakowo. Tych najniższych i tych najwyższych. Ci ludzie mówią, że nigdy z tego „starego portfela” nie wyjdą, jeżeli będziemy jednakowo podnosić te renty.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#StanisławaKrauz">Druga sprawa, to jest system obliczania rent i emerytur. Kiedy przechodzi się na emeryturę czy rentę, podstawą obliczania jest średnia płaca z 2 lat, ale brakuje tu wskaźnika inflacji. Nie jest brany pod uwagę wskaźnik inflacji, w związku z czym z góry przesądzony jest już ten „stary portfel”.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#StanisławaKrauz">Mam pytanie w związku z tymi dwiema sprawami, w jaki sposób rząd przewiduje likwidację tego „starego portfela”? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę — poseł Jacek Kasprzyk z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym zadającym pytanie będzie poseł Seweryn Ostapiuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#JacekKasprzyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moje pytanie nie ma charakteru jakiejkolwiek uszczypliwości wobec rządu, niemniej jednak jako młodemu człowiekowi trudno jest mi ten program zaakceptować, chociażby z tej prostej przyczyny, że uderza w najsłabszych, a przede wszystkim w ludzi młodych. W związku z powyższym mam trzy pytania do pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#JacekKasprzyk">Pierwsza kwestia — jak rząd zamierza rozwiązać kwestię bezrobocia, które przede wszystkim obejmie ludzi młodych, a więc tych, którzy skończą naukę, tych, którzy będą zwalniani z zakładów pracy?</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#JacekKasprzyk">Następna kwestia — przy tak drastycznych ograniczeniach i trudnościach w życiu codziennym, jak będzie wyglądała kwestia normalnego wprowadzenia młodej rodziny niejako w dorosłe życie i zabezpieczenia ich w momencie startu?</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#JacekKasprzyk">Trzecia kwestia — to jak poradzimy sobie dziś z prawem dzieci do wypoczynku oraz z tym samym niejako prawem samej młodzieży?</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#JacekKasprzyk">I czwarte pytanie, które pojawia się w środowisku, z którym się często spotykam, a więc osób niepełnosprawnych, w jaki sposób rząd zamierza rozwiązać kwestię pomocy właśnie dla osób niepełnosprawnych? Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Seweryn Ostapiuk z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejny — poseł Ignacy Czeżyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#SewerynOstapiuk">W związku z tym, że podobne pytania byty zadane przez posłów z innych klubów, rezygnuję z pytania. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Ignacego Czeżyka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego i w kolejności poseł Stanisław Padykuła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#IgnacyCzeżyk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym na wstępie bardzo podziękować dzisiaj panu ministrowi Balcerowiczowi za zaprezentowany w takim krótkim ujęciu program. Chcę podziękować szczególnie za skróty myślowe, które tutaj zaproponował, bo za chwilę w związku z tym przedstawię pytanie.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#IgnacyCzeżyk">Mianowicie bardzo mi się podobała na początku formuła, że te kilkanaście dni może zadecydować o latach. Tak. Trzeba to wypowiedzieć jeszcze raz, dla nas samych. A potem powiedział pan, że droga reform prowadzi od życia udawanego do udanego życia. Chcę tutaj podkreślić, że znajomość rzeczy, fachowość ministra Balcerowicza jest wielka,...</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#IgnacyCzeżyk">... ale pojawia się tutaj problem, jak rząd będzie prowadził politykę informacyjną. I to, co na początku — tych kilka zdań — powiedziałem, powiedziałem po to, by pokazać, że właśnie dzisiejsze wystąpienie było bardzo skuteczne.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#IgnacyCzeżyk">I moje pytanie do rządu: jak ta polityka będzie się przedstawiała, jakie środki rząd zastosuje? Społeczeństwo naprawdę trzeba przeprowadzić przez ten najtrudniejszy okres. Społeczeństwo domaga się informacji, ogromnie wiele głosów się słyszy, że my nie wiemy, o co chodzi, nie wiemy, co z nami będzie. I to właśnie prowadzenie wręcz za rękę powinno być wkalkulowane w politykę. Powinno się o tym pisać w prasie, mówić w telewizji i w innych miejscach. I to w sposób systematyczny, w pierwszej połowie tego roku.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#IgnacyCzeżyk">Stąd właśnie to moje pytanie o jakiś pełny obraz powiązania polityki informacyjnej z tą polityką społeczno-gospodarczą. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Stanisław Padykuła z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego i w kolejności poseł Józef Sałata.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#StanisławPadykuła">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem zadać pytanie w kwestii rubla transferowego. A konkretnie chodzi mi o to, jak będzie funkcjonował mechanizm dopłat w handlu z krajami RWPG dla przedsiębiorstw eksportujących na te rynki, jaka jest perspektywa dojścia z wartością rubla transferowego do kursu równowagi lub przejścia w handlu z krajami RWPG na system światowy, czyli handel dolarowy; jak wiadomo, dopłaty są rozwiązaniem doraźnym dla przedsiębiorstw, które eksportują na te rynki, a szczególnie dla tych, które są związane wieloletnimi umowami międzynarodowymi. Ale nie powinien to być system docelowy. I stąd oczekuję jakiejś konkretnej odpowiedzi. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Józefa Sałatę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, w kolejności poseł Ryszard Bartosz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#JózefSałata">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Do wiceprezesa Rady Ministrów i ministra finansów, zgłaszam wniosek, aby w rozporządzeniu Rady Ministrów, w sprawie zakresu zasad i trybu udzielania ze środków budżetowych kredytobiorcom pomocy w spłacie części należnego bankom oprocentowania od kredytów udzielonych do dnia 31 grudnia 1989 r., w § 2 zmienić termin wejścia rozporządzenia w życie. Proponuję termin 1 lutego 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#JózefSałata">Uzasadnienie. Społeczeństwo, a zwłaszcza dotychczasowi kredytobiorcy nie będą zaskoczeni ustawą, jak i rozporządzeniem wykonawczym.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#JózefSałata">Drugie — w okresie jednego miesiąca wpłynie duża kwota żywej gotówki do banków od kredytobiorców, którzy zdecydują się na wpłatę dotychczasowego zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#JózefSałata">Trzecie — spłata kredytów, moim zdaniem, spowoduje ożywienie wśród rolników, którzy będą np. sprzedawać zboże i inne dotychczas magazynowane produkty, aby mogli spłacić kredyty. Fakt ten przyniesie korzyści społeczeństwu, a zaufanie rządowi. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Ryszarda Bartosza z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#TadeuszFiszbach">W kolejności poseł Ireneusz Skubis.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#RyszardBartosz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moje pytanie dotyczy spraw gospodarczych, stosunków gospodarczych polsko-niemieckich. Jest to pytanie, z którym bardzo często spotykam się ze strony moich wyborców, którzy z troską mówią wprost, że istnieje pewne niebezpieczeństwo wyprzedaży polskiego majątku, Polski — Niemcom. Że tego typu oskarżenia pojawiają się w społeczeństwie wystarczy tylko przyjrzeć się murom naszych miast, zawartości niektórych przesyłek poselskich, które otrzymujemy w naszych skrytkach, czy atmosferze w ubiegły piątek, atmosferze telewizyjnego otwartego studia.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#RyszardBartosz">Dlatego prosiłbym, żeby rząd po prostu przedstawił na jakich zasadach prowadzone są właśnie rozliczenia, stosunki polsko-niemieckie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Ireneusza Skubisa z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#TadeuszFiszbach">W kolejności poseł Jan Wnuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#IreneuszSkubis">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pytanie do wicepremiera Balcerowicza — w jakim stopniu, w jakiej części docelowo, opierając się na programie, przewiduje się prywatyzację gospodarki narodowej, inaczej mówiąc majątku narodowego?</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#IreneuszSkubis">I pytanie uzupełniające do tego i pomocnicze — jaki udział w tej prywatyzacji przewiduje się dla kapitału zagranicznego? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Jana Wnuka z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#TadeuszFiszbach">W kolejności poseł Marian Starownik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#JanWnuk">Wysoka Izbo! Panie Premierze! Z pierwszego pytania chciałem zrezygnować, ponieważ ono dotyczy kwestii rozliczeń z niemieckim kapitałem i dziękuję poprzedniemu pytającemu, że poruszył również tę kwestię.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#JanWnuk">Natomiast drugie moje pytanie — czy nie należałoby naszego postępu technicznego, naszej rodzimej myśli technicznej wykorzystać w szerszym zakresie niż do tej pory w celu unowocześnienia naszej gospodarki. Uważam, że te szanse są ustawicznie pomijane, a nauka, zwłaszcza ta stosowana, jest kwiatkiem do kożucha. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Mariana Starownika z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#TadeuszFiszbach">Następnie poseł Tadeusz Kijonka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#MarianStarownik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Program rządu to pakiet przedsięwzięć ukierunkowanych na walkę z inflacją i tworzenie polityki trudnego pieniądza. Odnosi się to m.in. do likwidacji innych źródeł wypływu pieniądza poza kontrolą rządu. Z jednej strony — jest to prawidłowe, ale czy zasadna jest likwidacja funduszy celowych, które często były jedyną formą wspierania przedsięwzięć? Chodzi mi np. o fundusz rozwoju turystyki, który powstaje przede wszystkim z odpisu wymiany walut i przy powstawaniu w żadnym procencie nie obciąża budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#MarianStarownik">Pytam więc pana premiera, czy zamierza likwidować ten fundusz, a jeśli tak, to czy rząd przejmie zobowiązania wynikające z funkcjonowania niniejszego funduszu, który był głównie ukierunkowany na dofinansowanie w formie kredytów inwestycji typu turystycznego. Dotyczy to również zobowiązań rządu wobec innych funduszy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Tadeusza Kijonkę z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#TadeuszFiszbach">W kolejności poseł Wiesław Chmielarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#TadeuszKijonka">Pozwoliłem sobie skierować dwa zapytania poselskie do pana premiera Leszka Balcerowicza. Zapytanie pierwsze — decyzja w sprawie zmiany zasad finansowania organizacji społecznych i stowarzyszeń ma, według mojego odczucia, charakter wyroku zbiorowego. W szczególnie trudnej sytuacji znajdują się organizacje twórcze i naukowe, gdzie wszystkie funkcje pełnione są społecznie, w znacznym zakresie na rzecz państwa, nie posiadające przy tym żadnego kapitału ani infrastruktury technicznej dla podjęcia ze skutkiem natychmiastowym działalności gospodarczej, by osiągnąć zdolność samofinansowania.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#TadeuszKijonka">Panie Premierze! Czy w ogóle możliwe jest w tym stanie rzeczy uruchomienie z dnia na dzień działalności gospodarczej, skoro sama rejestracja trwa miesiące? Czy można w wypadku stowarzyszeń twórczych i naukowych oddzielić mechanicznie działalność statutową od przedmiotowej? Czy to niewykonalne w tak nagłym terminie rozporządzenie nie spowoduje wiele trudnych dziś do określenia strat oraz nieodwracalnych negatywnych następstw dla stanu kultury narodowej? Czy to więc, skoro nie przewiduje się wyjątków, zysk, czy też nieuniknione marnotrawstwo tych substancji, których nie można określić w materialnej skali wartości.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#TadeuszKijonka">I zapytanie drugie — zapowiadane pełne urynkowienie cen papieru z dniem 1 stycznia 1990 r., przy najmniejszym zużyciu zadrukowanego papieru w Europie, 10 kg na osobę, może doprowadzić do ostatecznego zniszczenia wartościowej książki, niezbędnej dla rozwoju nauki, kultury i utrzymania — i tak zaniżonego — poziomu edukacji narodowej, nie mówiąc już o degradacji kultury wydawniczej i całkowitej pauperyzacji pozycji autora. Katastrofalna sytuacja w tej dziedzinie wymaga stworzenia obszarów ochronnych, w tym osłon podatkowych dla utrzymania przy życiu działów wydawniczych z natury rzeczy i to wszędzie deficytowych. Wymaga to określonej polityki selekcyjnej. Na pewno z żadnych przywilejów nie powinny korzystać np. pozycje komercyjne.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#TadeuszKijonka">Co rząd w tej sytuacji zamierza? Czy bierze te fakty pod uwagę? Czy nie jest możliwe, skoro zostaną zachowane dotacje m.in. do czynszów i węgla, uznać również wartościową książkę za towar pierwszej potrzeby, niezbędny dla zahamowania postępującej degradacji kulturalnej narodu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#WiesławChmielarski">Wiesław Chmielarski, PZPR.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#WiesławChmielarski">Mechanizmy rynkowe są niezmiernie ważne dla dynamizowania gospodarki, ale chciałem zwrócić uwagę na problem mieszkaniowy, który u nas jest bardzo ostry, a jak na razie w Sejmie jakby ma małe przebicie. Rząd musi w swoich działaniach zmierzać do łagodzenia tego problemu. Stąd mam dwa pytania do wicepremiera Balcerowicza i jedno do prezesa Baki.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#WiesławChmielarski">Pierwsze — jakie główne mechanizmy, chodzi mi o główne, nie o szczegóły, rozwiązania problemu mieszkaniowego w Polsce zakłada rząd w swoim programie. W czym zatem pozytywnie będzie się przejawiał interwencjonizm państwowy, który jest niezbędny.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#WiesławChmielarski">I drugie pytanie — jak gdyby kontrolne — jaką liczbę mieszkań, według szacunku oczywiście, bo nie ma tego planu w dawnym stylu, ale jaką liczbę mieszkań według szacunku przewiduje się wybudować w roku 1990. Chodzi o wyliczenie oparte na założonego w budżecie dofinansowania bonifikowanych odsetek od kredytów na budownictwo mieszkaniowe. Chodzi mi o sprawdzenie niejako tych dobrych intencji rządu w wymiarze ilościowym.</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#WiesławChmielarski">I teraz do prezesa Baki. Ograniczając kredyty obrotowe, zwłaszcza na finansowanie zapasów, można udusić całą gospodarkę, a można też tym bardziej udusić firmy budowlane, które od zarania miały niewielkie fundusze własne w obrocie, a inflacja je zżarła. Czy NBP liczy się z tym, że program antyinflacyjny może doprowadzić do likwidacji wielu w sumie efektywnie działających przedsiębiorstw. Jeśli tak, to co się dalej zamierza? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Stefana Rydera z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#TadeuszFiszbach">W kolejności poseł Tadeusz Biliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#StefanRyder">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych tworzy fundusz leśny przeznaczony na działalność w zakresie zagospodarowania i ochrony lasów. Jest to fundusz przeznaczony na zagospodarowanie lasu, hodowlę lasu, na ochronę lasu, na zabudowę potoków górskich, melioracje leśne, na budowę, utrzymanie i remonty osad leśnych. Czy ten fundusz zostanie utrzymany w 1990 r. a jeżeli nie, to jak rząd zamierza finansować sprawy zagospodarowania i ochrony lasu?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Tadeusza Bilińskiego z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#TadeuszFiszbach">Następnie poseł Jacek Soska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#TadeuszBiliński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym zwrócić się do pana premiera Leszka Balcerowicza o udzielenie odpowiedzi na jedno pytanie. Zakładając, że zostaną osiągnięte cele ujęte w założeniach polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990, jaki przewiduje się scenariusz dalszego funkcjonowania gospodarki, a bardziej szczegółowo, jakie mechanizmy i instrumenty ekonomiczne zostaną wprowadzone w celu dalszego ożywienia gospodarki, w celu dalszej intensyfikacji jej efektów? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Jacek Soska z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#TadeuszFiszbach">Następnie poseł Adam Babul.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#JacekSoska">Panie Premierze — mam pytanie: jakie rząd daje gwarancje na powodzenie tego planu, planu Balcerowicza i co zrobi, jeżeli społeczeństwo tego nie wytrzyma?</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#JacekSoska">Następne pytanie — jakie będą rozwiązania dla bezrobotnych, bankrutujących rolników i ich rodzin?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Adam Babul z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”, w imieniu poseł Emilii Pogonowskiej-Juchy i Mariana Starownika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#AdamBabul">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Obecnie w kraju ponad 800 tys. ha gruntów to grunty Państwowego Funduszu Ziemi, czyli tzw. ziemia nie chciana. Grunty te zlokalizowane są przede wszystkim w tzw. rejonach problemowych, tj. rejonach górskich i podgórskich oraz na terenach położonych wzdłuż granicy wschodniej, a częściowo także północnej i zachodniej kraju. W dniu 1 czerwca br. Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów zaakceptował program regionalizacji polityki rolnej, zakładając jego realizację od dnia 1 stycznia 1990 r. W materiałach przedłożonych przez obecny rząd sygnalizuje się co prawda problem regionalizacji, nie przedkładając jednak żadnych konkretnych propozycji rozwiązań. Odkładanie tego problemu w czasie spotęguje negatywne zjawiska, powodując ucieczkę ludzi, zwłaszcza młodych ze wsi, dewastację istniejącej infrastruktury oraz szybkie wypadanie z produkcji rolnej dalszych areałów gruntów dziś jeszcze uprawnych.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#AdamBabul">Zwracam się więc do pana premiera z pytaniem, jakie rozwiązania będą zastosowane w zamian za propozycje przewidziane we wspomnianej uchwale Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Wiesława Kowalskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie poseł Małgorzata Węgrzyn.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#WiesławKowalski">Nowy ład gospodarczy wymaga stosowania nowych mechanizmów i struktur gospodarczych, a także samorządowych. Jeśli chodzi o samorządy pracownicze, to wydaje się, że przynajmniej w okresie przejściowym aż do chwili, gdy akcjonariat pracowniczy zacznie odgrywać poważną rolę — tę poważną rolę mogłyby odegrać samorządy pracownicze. Byłaby to szkoła działania gospodarczego, zaznajamiania się przez pracowników z mechanizmami gospodarczymi, rynkowymi, przepisami, na takiej bazie rosłoby zrozumienie praw gospodarczych i tworzyłaby się grupa ludzi aktywnych gospodarczo i społecznie.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#WiesławKowalski">Chciałbym się wobec tego zapytać, jaką rolę w tym nowym systemie rząd widzi dla samorządów pracowniczych przedsiębiorstw państwowych? Czy uważa, że lepiej można realizować politykę nowego ładu gospodarczego przez silne związanie dyrektora z ministerstwem, czy też są inne powody zaniechania inicjatyw mających na celu zwiększenie uprawnień samorządów pracowniczych? W szczególności odnosi się to do braku nowelizacji ustawy o samorządzie pracowniczym w przedsiębiorstwach państwowych, ustawy o przedsiębiorstwie państwowym, a także ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych. Odpowiedzią na to pytanie interesują się załogi fabryk, samorządy, także związkowcy, w szczególności związkowcy z „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#WiesławKowalski">Drugie pytanie — czy istnieje plan ocalenia nauki, w szczególności jednostek naukowo-badawczych? Jeżeli istnieje, to jaki on jest? Jaka jest perspektywa i jaka będzie rola nauki w naszej gospodarce w najbliższym okresie? Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę poseł Małgorzatę Węgrzyn z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#TadeuszFiszbach">Następnie poseł Franciszek Stefaniuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#MałgorzataWęgrzyn">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z przedstawionym programem gospodarczym pytanie moje dotyczy przepisów w sferze polityki socjalnej. Czy pan premier przewiduje uproszczenie trybu przyznawania i przekazywania środków na zapomogi socjalne? Dotychczas bowiem obowiązujący tryb, instrukcje, wytyczne Ministerstwa Finansów opóźniają docieranie tych zapomóg do zainteresowanych. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Franciszka Stefaniuka z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#TadeuszFiszbach">W kolejności poseł Jan Czaja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#FranciszekStefaniuk">W założeniach polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990 jest wzmianka o ograniczeniu lub zaniechaniu niektórych inwestycji centralnych. Pytanie — czy prawdą jest, że w grupie inwestycji wstrzymanych znalazła się inwestycja pod nazwą rozbudowa Zakładów Mechanicznych w Ursusie?</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#FranciszekStefaniuk">I pytanie do pana prezesa Baki. Istnieje w tej chwili fizyczny brak środków płatniczych — pieniędzy. Co zamierza Narodowy Bank Polski zrobić w tej mierze, żeby rolnicy w roku przyszłym miesiącami nie wyczekiwali na zapłatę za sprzedane płody rolne?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła Jana Czaję z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#JanCzaja">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rząd występuje z programem bez precedensu — przejścia w kierunku odwrotnym od tej filozofii gospodarczej, która dominowała w Europie Wschodniej od lat ponad 40. Powodzenie lub niepowodzenie tego programu w każdym wypadku mieć będzie doniosłe skutki dla sytuacji nie tylko w Polsce, choć przede wszystkim w Polsce, ale myślę, i w tej części Europy. Czy rząd wiąże z programem przekształceń systemowych w wypadku niepowodzenia konsekwencje polityczne? Czy przy niewykluczaniu takiego wypadku jest przewidywany program alternatywny, czy choćby korekty tego programu? Czy były one ewentualnie dyskutowane i omawiane z Międzynarodowym Funduszem Walutowym ze względu na drastyczność społeczną tego programu? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zadać jeszcze pytanie?</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o podawanie imienia i nazwiska oraz nazwy klubu. Proszę bardzo, będę równomiernie rozdzielał głosy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#CzesławKastelik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W projekcie ustawy budżetowej dosyć znaczącą pozycję 4,1 biliona złotych stanowią dochody z tytułu emisji obligacji. Proszę o ocenę tej pozycji w świetle dotychczasowego wykupu obligacji.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#CzesławKastelik">Drugie pytanie — w zapowiedzi pana premiera Balcerowicza jest likwidacja funduszy celowych. Czy dotyczy też Funduszu Rozwoju Rynku i Demonopolizacji Handlu? Czy nie uważa pan, że instytucja Funduszu Rozwoju Rynku i Demonopolizacji Handlu sprzyja proponowanym rozwiązaniom gospodarczym reprywatyzacji i konkurencji w handlu? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#MarianKowal">Panie Marszałku! Z uwagi na fakt, że pytania się często powtarzają, stawiam formalny wniosek o zamknięcie dyskusji, bo w takim tempie to my tutaj nic nie zrobimy.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym przypomnieć, że nie prowadzimy dyskusji, tylko zadajemy pytania.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Choszczewski: Moje pytanie się akurat nie powtórzy, panie Marszałku. Choszczewski Bogdan, PSL „Odrodzenie”.)</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym jednak powrócić... bardzo proszę o chwilę uwagi. Rozumiem, że wniosek był formalnie zgłoszony, formalny i dotyczy nie dyskusji, a zamknięcia zgłoszeń pytań z sali.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#TadeuszFiszbach">Przyjęliśmy wcześniej takie postanowienie, o czym wszyscy wiedzą, że taka możliwość zadawania pytań jest, ale skoro został zgłoszony wniosek formalny, to chciałbym Wysoką Izbę prosić o wypowiedź w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#TadeuszFiszbach">Poseł podtrzymuje wniosek? Tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#JanChoszczewski">Przepraszam bardzo, zgłaszałem pytanie, to ci panowie nie przyjęli mnie, tylko powiedzieli, że mam się zgłosić z sali.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Tadeusz Fiszbach: Proszę?)</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#JanChoszczewski">W przerwie zgłosiłem, to nie przyjęli zgłoszenia ci panowie, tylko kazali zgłosić pytanie z sali.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#TadeuszFiszbach">Nie otrzymałem wcześniejszego zgłoszenia. Wszystkim osobom, które zgłosiły się, głos został udzielony. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#AndrzejSidor">Panie Marszałku! Proponuję, może pan by zechciał zapytać, ile pytań jest z sali, bo być może nie jest wiele, może nie będzie sensu głosowania. Jeżeli będzie dużo, to wtenczas będziemy głosowali.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym poprosić o uwagę w takiej sprawie. Otrzymałem informację, że od posłów, w ich liczbie od posła, który przed chwilą się zgłaszał, nie przyjęto zgłoszeń, mimo że chcieli się zgłosić wcześniej — informując, że będzie możliwość zadania pytań z sali.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie ograniczamy tę możliwość w wypadku kilku posłów. Czy w związku z tym — może dla orientacji zapytam, ile byłoby jeszcze zapytań, a następnie odniesiemy się do tej sprawy. Jest jeszcze pięć zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#TadeuszFiszbach">Wiemy, ile jest zgłoszeń — siedem — ustosunkujemy się do wniosku formalnie zgłoszonego.</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za zamknięciem tej części naszych obrad, jeśli chodzi o stawianie pytań, proszę o naciśnięcie przycisku i podniesienie ręki. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-133.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciwny? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-133.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-133.6" who="#TadeuszFiszbach">Wniosek formalny Wysoka Izba oddaliła.</u>
          <u xml:id="u-133.7" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy zatem pytania.</u>
          <u xml:id="u-133.8" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zgłaszanie się. Poseł się już zgłosił. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#JanChoszczewski">Bogdan Choszczewski, PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#JanChoszczewski">Mam trzy pytania do pana prezesa Baki i jedno pytanie do pana wicepremiera Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#JanChoszczewski">Pierwsze pytanie do pana prezesa Narodowego Banku. Dlaczego wymusza się od banków spółdzielczych lokowanie 30% oszczędności w Narodowym Banku Polskim bez żadnych odsetek, a te odsetki trzeba wypłacić oszczędzającym i z tego powodu ponosi Bank Spółdzielczy stratę.</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#JanChoszczewski">Drugie pytanie — dlaczego wielkość kredytowania w bankach spółdzielczych jednostek gospodarczych oraz osób prywatnych uzależniona jest od oszczędności złożonych w tym banku. Dlaczego nie obowiązuje to BGŻ oraz NBP?</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#JanChoszczewski">Trzecie pytanie — czy banki spółdzielcze będą kredytowały jednostki gospodarcze, które prowadzą skup produktów rolnych; jak do tej chwili nam wiadomo bardzo często rolnicy za sprzedane produkty nie mają pieniędzy, dlatego że właśnie nie ma bank prawa kredytować.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#JanChoszczewski">I pytanie do pana wicepremiera Balcerowicza — jeśli pan premier nie akceptuje cen minimalnych opłacalnych w rolnictwie, to czym gwarantuje opłacalność produkcji rolnej przy rosnących kosztach produkcji oraz środków do produkcji rolnej. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#JanKościelniak">Jan Kościelniak — Stronnictwo Demokratyczne.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#JanKościelniak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Według wstępnych informacji w połowie roku mają nastąpić wybory do samorządu terytorialnego, poprzedzone oczywiście powołaniem i utworzeniem mienia komunalnego oraz nowym podziałem administracyjnym państwa.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#JanKościelniak">Chciałem uprzejmie zapytać, jak w tej sytuacji wyglądać będzie budżet wojewódzki oraz te przyszłe budżety terenowe, z których to będzie prawdopodobnie utrzymywane całe mienie komunalne na poszczególnych terenach. Dziękuję uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#IwonaLubowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kiedy zabiera się głos z tej trybuny jako 63 osoba, ma się świadomość, że pan premier będzie musiał odpowiedzieć na prawie tyleż zadanych pytań — choć niektóre się powtarzały — to zaczynam myśleć, że może jest to jakiś akt antyhumanitarny, ale nie.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#IwonaLubowska">Chciałam z tej trybuny podziękować panu premierowi za wnikliwe wsłuchiwanie się w nasze pytania, za poświęcenie czasu tym osobom, które dzisiaj tutaj były bardzo aktywne, moim koleżankom i kolegom z Klubu Poselskiego PZPR, którzy właśnie dzięki temu, ze pan premier poświęcił nam wczoraj wiele czasu, mogli dzisiaj zadawać pytania.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#IwonaLubowska">Ja natomiast chciałabym postawić jedno, maleńkie pytanie, które pozwoli mi w sposób konstruktywny włączyć się w program pana wicepremiera Balcerowicza, jeżeli tak już ten program nazywamy.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#IwonaLubowska">Pan premier powiedział tutaj rzecz bardzo interesującą dla mnie, a myślę, że również nośną społecznie, mianowicie chodzi o wartościowanie pracy i autentyczne płacenie za pracę, a także o szanowanie pracownika, solidnego, przyzwoicie pracującego i wykonującego swoje obowiązki należycie.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#IwonaLubowska">Chciałam zapytać, czy pan premier mógłby dzisiaj, odpowiadając na nasze pytania, w krótkim zarysie powiedzieć, jak sobie wyobraża wartościowanie tej pracy, szczególnie w sferze budżetowej. Pytam o to dlatego, iż w tej sferze, jak na razie, nie ma akceptacji społecznej dla tego rodzaju rozróżniania wartości pracy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#WojciechZarzycki">Wojciech Zarzycki, województwo sieradzkie.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#WojciechZarzycki">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zwracam się do pana premiera Balcerowicza. Wśród ludzi najgorzej sytuowanych są emeryci i renciści, a między innymi ci ze „starego portfela”, którzy pracowali również przed II wojną światową i oni nie otrzymują 1-procentowego dodatku, gdyż ten dodatek przysługuje tylko tym osobom, które pracowały w Polsce Ludowej. Czy ta grupa ludzi w tej konkretnej dramatycznej sytuacji może liczyć na to, że ten dodatek będzie otrzymywać. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#WitoldLeśniewski">Leśniewski, PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#WitoldLeśniewski">Chciałem panie marszałku w jednym zdaniu powiedzieć, że zgłosiłem swój wniosek w odpowiednim czasie i przepraszam panie i panów posłów, że jeszcze zajmę minutkę czasu.</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#WitoldLeśniewski">Zaopatrzenie rolnictwa w środki do produkcji rolnej to bardzo ważny segment działalności handlowej spółdzielczości dla niej samej, ale przede wszystkim szczególnie istotne znaczenie ma dla zaopatrywania w te środki rolników.</u>
          <u xml:id="u-141.3" who="#WitoldLeśniewski">Mówiąc o warunkach mam na myśli kredytowanie zapasów na przykład: nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, czy nawet części zamiennych; w związku z wysokimi przyrostami cen na te środki zwiększy się czasokres rotacji, przypuszczam, od 3 nawet do 6 miesięcy w skrajnych przypadkach.</u>
          <u xml:id="u-141.4" who="#WitoldLeśniewski">Bardzo wysokie stopy oprocentowania kredytów w tej sytuacji mogą spowodować między innymi: wysokie przyrosty marż i cen, ograniczenie możliwości wykupu towarów z przemysłu przez handel, mogą szybko powstać zatory płatnicze w handlu i u samych producentów, efektem tego może być dezorganizacja zaopatrzenia produkcji i w konsekwencji także jej zaniechanie w niektórych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-141.5" who="#WitoldLeśniewski">Myślę, więc, że rząd powinien mieć delegację do podejmowania indywidualnych decyzji w zależności od powstałych sytuacji — jako środek zapobiegawczy — do działań interwencyjnych, w tym przypadku i z innych ważnych z globalnego punktu widzenia.</u>
          <u xml:id="u-141.6" who="#WitoldLeśniewski">Chciałbym zapytać pana premiera Balcerowicza, jaka będzie filozofia działań rządu w takich sytuacjach. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#WojciechMojzesowicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Mojzesowicz Wojciech PSL „Odrodzenie”. Mam pytanie do pana premiera Balcerowicza: co przewiduje premier, minister finansów, gdy większość gospodarstw rolnych nie wytrzyma obciążeń finansowych i zaprzestanie płacić zobowiązania finansowe wobec państwa i banków. A należy zauważyć, że obecnie do tego zmierzamy.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#WojciechMojzesowicz">Pytanie następne — czy nie sugeruje się wyprzedaży ziemi, co teraz się zaczyna dziać, jeżeli chodzi o kapitał zagraniczny. Dziękuję. Prosiłbym o wyrozumiałość — o amnestii mówiliśmy trzy dni i nikt się nie denerwował.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#TadeuszFiszbach">Ale zgłoszeń jest więcej.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, nie krępuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#ZbigniewKawałko">Zbigniew Kawałko, województwo zamojskie.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#ZbigniewKawałko">Mam jedno pytanie do pana premiera Balcerowicza, nie padło ono wcześniej, uważam że jest istotne dla wszystkich jednostek gospodarczych, a zwłaszcza dotyczy przedsiębiorstw małych i drobnych.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#ZbigniewKawałko">Przewiduje się przeszacowanie majątku trwałego 11-krotne. Czy należy domniemywać przez to, że również 11-krotnie wzrośnie dywidenda, co w wypadku małych i średnich przedsiębiorstw może doprowadzić ok. 50% tych przedsiębiorstw do stanu bankructwa, aktualnie dobrze prosperujących. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#TadeuszFiszbach">Z tej strony sali — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#JanWróbel">Czy minister finansów uznałby za słuszną zmianę zasad gospodarki finansowej jednostek sfery budżetowej dla zwiększenia dochodowości własnej tychże jednostek?</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#JanWróbel">I drugie — czy pan premier zamierza dla usprawnienia działalności urzędów centralnych zastosować nowoczesne zasady organizacji i zarządzania w tychże jednostkach. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#IrenaChojnacka">Irena Chojnacka. Wprawdzie już wiele pytań padało, natomiast ja chciałabym zwrócić uwagę na jeden taki drobny fakt, że w całym naszym krajobrazie polskim jest bardzo dużo małych wsi, dla których w tej chwili dolegliwością jest likwidowanie małych sklepików wiejskich ze względu na ogólną sytuację gospodarczą — przede wszystkim sprawy zapasów i koszty transportu.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#IrenaChojnacka">W związku z tym mam takie pytanie: ponieważ dotyka to mieszkańców wsi, gdzie najprawdopodobniej w najbliższym czasie i kursy autobusów będą zlikwidowane i mieszkańcy naprawdę będą mieli ogromne kłopoty z dojazdem do miasta po zrobieniu zakupów, a chcemy, żeby ludzie mieszkali i żyli na wsi godziwie — chciałbym zapytać pana premiera czy przewiduje jakieś preferencje dla wsi chociażby z Funduszu Rozwoju Handlu. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym uwzględnić prośbę pana wicepremiera Balcerowicza, aby ogłosić 10-minutową przerwę w celu ustalenia kolejności udzielania odpowiedzi przez członków gabinetu.</u>
          <u xml:id="u-150.3" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam przerwę do godziny 17.</u>
          <u xml:id="u-150.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 50 do godz. 17 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-150.5" who="#TadeuszFiszbach">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-150.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do odpowiedzi na pytania.</u>
          <u xml:id="u-150.7" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę obywateli posłów, którzy formułowali pytania dotyczące ściśle problematyki rolnej, produkcji rolniczej, wsi, aby zgłosili je raz jeszcze pisemnie, jako że w dniu jutrzejszym wicepremier Janicki w swojej wypowiedzi do tych spraw by się ustosunkował. A dzisiaj w sprawach poruszonych w pytaniach, zabiorą głos ministrowie. Zapoczątkuje odpowiedzi wicepremier Jan Janowski, na zakończenie zaś zabierze głos wiceprezes Rady Ministrów Leszek Balcerowicz. Bardzo proszę, panie wicepremierze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#JanJanowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Generalne pytanie: jakie przedstawione przez rząd materiały dotyczące zmiany systemu gospodarczego kraju oraz budżetu na rok 1990 stworzą warunki zabezpieczenia rozwoju nauki i postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#JanJanowski">Chciałem bardzo wyraźnie podkreślić, że obydwa te materiały dotyczą generalnej zmiany systemu gospodarczego, zaś nadrzędnym założeniem budżetu była równowaga budżetowa. W tej sytuacji nie przedkładamy budżetu umożliwiającego rozwojowe zabezpieczenie interesów sfer finansowanych przez budżet, ale jest to po prostu budżet na przetrwanie w roku 1990. I dlatego trzeba sobie jasno powiedzieć, że nie stwarza on warunków do rozwoju również w dziedzinie badań naukowych i postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#JanJanowski">Budżet ten zapewnia natomiast finansowanie na warunkach co najmniej takich jak w roku 1989, a jeżeli zostaną spełnione założenia budżetowe, na warunkach lepszych.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#JanJanowski">Na czym można oprzeć tego rodzaju stwierdzenie? W dziale nauka — załącznik nr 1 do uchwały budżetowej, str. 2 część IV poz. 2 — na finansowanie jednostek budżetowych nauki przeznacza się 341 mld zł, co w porównaniu ze 145 mld zł w roku bieżącym stanowi ponad 230%, a więc wzrost nakładów o 130%, z tym że są to nakłady bez regulacji płacowej, gdyż cała regulacja płac sfery budżetowej, zawarta jest w rezerwie państwa w pozycji wynoszącej 43 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#JanJanowski">W szczególności rosną nakłady na Polską Akademię Nauk, z 32 mld zł w roku bieżącym do około 182 mld zł w roku przyszłym, niezależnie od 50 mld zł na zadania inwestycyjne. Jeżeli chodzi o zadania inwestycyjne, to, praktycznie rzecz biorąc, budżet tegoroczny pozwoli jedynie na kontynuację tych zadań, których zakończenie spodziewane być może w bardzo krótkim okresie.</u>
          <u xml:id="u-151.5" who="#JanJanowski">Odpowiedz druga. Badania naukowe i postęp techniczny są przez państwo dofinansowywane z centralnego funduszu rozwoju nauki i techniki. Jak miałem przyjemność na poprzednim posiedzeniu mówić Wysokiej Izbie, efekty działalności nauki w tej sferze zamykają się sumami setek miliardów złotych, jeśli nie przekraczają bilionów złotych. Wpływy, jakie nauka uzyskała w bieżącym roku z tego tytułu od gospodarki narodowej szacuje się na 5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-151.6" who="#JanJanowski">I dlatego też uważamy, że tego rodzaju polityka w nowym systemie gospodarki rynkowej nie może być kontynuowana. Generalnie rzecz biorąc, centralny fundusz postępu, rozwoju nauki i techniki jeszcze będzie działał na zasadach dotychczasowych w roku 1990, ażeby stworzyć placówkom naukowym, wszelkim podmiotom świadczącym działalność naukową możliwość przetrwania i dostosowania się do nowych warunków gry. Te nowe warunki gry będą polegały na tym, że będzie się stosować kryteria wyłącznie merytoryczne i dzielić fundusz stosownie do najlepszych wyników realizacji postawionych przez samo środowisko nauki zadań naukowych.</u>
          <u xml:id="u-151.7" who="#JanJanowski">Natomiast w roku bieżącym pragniemy utrzymać dotychczasowe finansowanie i ponieważ jest przewidywany wzrost o ponad 900% wskaźnika funduszu rozwoju nauki i techniki, a więc znacznie przekracza szacunkowy wskaźnik wzrostu cen na rok 1990, można na podstawie porównania tych liczb stwierdzić, że warunki powinny być nie gorsze niż w roku 1989.</u>
          <u xml:id="u-151.8" who="#JanJanowski">Jeżeli chodzi o postęp techniczny, oczywiście przewidziane jest w dalszym ciągu dofinansowywanie z tego funduszu. Przypomnę, że zgodnie z planem 5-letnim na lata 1986–1990 przewiduje się, że fundusz ten na działalność badawczo-rozwojową przekazywany jest w wysokości 84,6%, na wspomaganie postępu technicznego i wdrożeń ponad 15%.</u>
          <u xml:id="u-151.9" who="#JanJanowski">Natomiast na czym będzie polegać różnica systemowa w zakresie wdrożeń? Otóż na tym, że nie przewiduje się w dalszym ciągu finansowania z tego funduszu bądź innych pozycji budżetowych — w przeszłości przeznaczanych na naukę — finansowania inwestycji wdrożeniowych.</u>
          <u xml:id="u-151.10" who="#JanJanowski">Wysoka Izbo! U podstawy tego założenia leży fakt, że zmiana systemu ma spowodować nie tylko zmiany o charakterze strukturalno-organizacyjnym, ale przede wszystkim wyzwolić te wszystkie elementy, które w tej chwili nie działają, to znaczy zainteresowanie i współfinansowanie przez gospodarkę działalności w zakresie postępu technicznego. Postęp techniczny nie jest sam w sobie celem, ale jest narzędziem do uzyskiwania większej efektywności, większej produkcji i lepszej jakości tej produkcji w gospodarce. I wobec tego fundusz w zamierzeniach systemowych na lata przyszłe będzie wspomagał badania naukowe, mające przygotować rozwiązania postępu technicznego, natomiast system finansowania wdrożeń będzie przedmiotem gry ekonomicznej wśród różnego rodzaju kredytów i innych wspomagań — natomiast fundusz nauki może go wspomagać w postaci gwarancji, wpłaty częściowych odsetek i innych tego typu rozwiązań, które przedłożymy do dyskusji na najbliższym posiedzeniu Komisji Edukacji Narodowej i Postępu Technicznego. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze szef Urzędu Rady Ministrów minister Jacek Ambroziak.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#TadeuszFiszbach">W kolejności minister Tadeusz Syryjczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#JacekAmbroziak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Do mnie w zasadzie zostały skierowane dwa pytania. Pierwsze — czy rząd zadbał o właściwą politykę informacyjną przy zmianach systemu gospodarczego i nowych założeniach polityki społeczno-gospodarczej? I drugie, w imieniu dwóch posłów było to pytanie zadane, o przygotowanie średnich kadr w administracji państwowej, czy są przygotowane do wdrażania nowego systemu, czy będą realizować go z pełną lojalnością i jakie działania zamierza podjąć rząd, aby już w styczniu przyszłego roku zapewnić funkcjonowanie urzędów państwowych szczebla terenowego, zgodnie z duchem i potrzebami zmian systemowych?</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#JacekAmbroziak">Jeżeli chodzi o właściwą politykę informacyjną rządu pragnę zapewnić, że rząd tę politykę pełnej informacji dokładnej, szczegółowej prowadzi od dłuższego czasu. Służyły temu wielokrotne wystąpienia chociażby członków rządu, a w szczególności przedstawicieli resortów gospodarczych w telewizji, systematyczne spotkania z prasą rzecznika prasowego rządu z udziałem członków rządu, różnych resortów, którzy tłumaczyli nowe założenia przygotowanego systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#JacekAmbroziak">Oczywiście, te nasze zadania w związku z tak olbrzymią intensyfikacją prac i w tym zakresie muszą być znacznie zwiększone. Staramy się, aby systematyczne spotkania rzecznika prasowego rządu z przedstawicielami prasy, telewizji, a także z przedstawicielami rzeczników administracji, prasowych rzeczników z administracji terenowej były jak najczęstsze i tam były przedstawiane przez kompetentnych funkcjonariuszy administracji państwowej informacje o czynionych zmianach.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#JacekAmbroziak">Jednocześnie projektujemy przy współpracy rzecznika prasowego rządu odpowiednie programy telewizyjne i radiowe. Także temu, tej informacyjnej polityce służy „Rzeczpospolita”, dziennik wydawany przez państwowe przedsiębiorstwo, który, jak także wiadomo państwu na pewno, drukuje już szereg projektów ustaw, rozporządzeń z komentarzami i z wyjaśnieniami.</u>
          <u xml:id="u-153.4" who="#JacekAmbroziak">Liczymy na ścisłą współpracę także innych gazet i czasopism nie związanych bezpośrednio z rządem w celu jakby pogłębiania tej informacji i przekazywania jej społeczeństwu. Tak że ta polityka informacyjna rządu jednocześnie jest informacyjną dla kadry szczebla administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-153.5" who="#JacekAmbroziak">Oprócz tego, że „Rzeczpospolita”, która jest w większości odbierana przez kadrę zarządzającą i kadrę administracji państwowej i terenowej, drukuje wcześniej niż w Dzienniku Ustaw nowe akty prawne i rozporządzenia, a więc już dociera to, drukuje z odpowiednimi komentarzami, z wyjaśnieniami właściwych resortów, które te rozporządzenia np. wydają.</u>
          <u xml:id="u-153.6" who="#JacekAmbroziak">Chcemy jednocześnie wprowadzić przeszkolenie kadry i wojewódzkiej i terenowej w zakresie wdrażania tego nowego systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-153.7" who="#JacekAmbroziak">Czy będą te nowe zadania realizowane z pełną lojalnością — na to pytanie mogę odpowiedzieć, odwołując się do exposé premiera Tadeusza Mazowieckiego, który powiedział, że tego rząd oczekuje od tej kadry. Wydaje się, że w wypadku kiedy by były jakieś działania obstrukcyjne, można liczyć na pomoc pań i panów posłów, którzy będą sygnalizowali nam te ewentualne jakieś opóźnienia czy obstrukcyjne działania i wtedy będziemy dokonywać zmian tej kadry.</u>
          <u xml:id="u-153.8" who="#JacekAmbroziak">Trzeba tu podkreślić, że kadra w dziedzinie np. skarbowości jest kadrą fachową i myślę, że dostawszy do ręki nowy instrument w postaci odpowiednich przepisów będzie te przepisy z całą lojalnością realizowała. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze minister przemysłu Tadeusz Syryjczyk.</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#TadeuszFiszbach">W kolejności minister Jerzy Osiatyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#TadeuszSyryjczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę w imieniu rządu odpowiedzieć na kilka pytań dotyczących kwestii systemowych, a także niektórych pytań szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#TadeuszSyryjczyk">Wpłynęło pytanie pani Marii Stolzman oraz pana Andrzeja Bratkowskiego dotyczące ochrony majątku narodowego. Przy czym pani Stolzman kładzie nacisk na problematykę tworzenia się nowych spółek, zwanych częstokroć spółkami nomenklaturowymi.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#TadeuszSyryjczyk">Pan Bratkowski zapytuje natomiast, czemu w obecnie złożonym pakiecie ustaw systemowych nie podjęto inicjatywy poselskiej w zakresie ustawy o ochronie majątku narodowego. Na wstępie zarysuję może działania, które rząd już podjął i w najbliższym czasie wpłynie do Sejmu kolejny pakiet ustaw dotyczących kwestii układu przedsiębiorstwa państwowego, a zwłaszcza problematyki związanej z ochroną jego interesów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#TadeuszSyryjczyk">Otóż uważamy, że walka z nowymi podmiotami gospodarczymi, które zachowują się w sposób niezgodny z prawem, bądź też w sposób godzący w interes państwowy, musi się odbyć w granicach prawa i nie może się odbyć kosztem osłabienia prawa obywateli i podmiotów gospodarczych do wolnej działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#TadeuszSyryjczyk">To właśnie wolność działalności gospodarczej, szansa dla każdego i prawo tworzenia nowych podmiotów są tym czynnikiem, który w dłuższym okresie, w dłuższej perspektywie, skutecznie łamie monopole, obniża ceny, wprowadza element konkurencji, minimalizacji marż handlowych i kosztów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#TadeuszSyryjczyk">Tak więc nie zamierzamy czynić żadnych działań, które utrudniałyby i tak złożony obrót prawny w tym zakresie, a więc np. utrudniały proces rejestracji sądowej, który i tak w Polsce jest w tej chwili egzotycznie długi.</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#TadeuszSyryjczyk">Upatrujemy natomiast główną przyczynę zła w fakcie, iż na terenie podmiotu gospodarczego, państwowego, zwłaszcza w przedsiębiorstwie państwowym, a także niekiedy w innych podmiotach gospodarczych o charakterze uspołecznionym nie występuje dość silny organ, dość silny podmiot, którego interesy są jednoznacznie związane z ochroną majątku państwowego, społecznego, czy w ogóle z interesami danego podmiotu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-155.7" who="#TadeuszSyryjczyk">Innymi słowy zbyt często występuje podwójna lub wielokrotna lojalność gospodarcza i to jest przyczyną, dla której przedsiębiorstwa państwowe bądź to zawierają transakcje cywilnoprawne, bądź wchodzą w spółki w sposób niekorzystny dla tychże przedsiębiorstw, a w konsekwencji także dla skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-155.8" who="#TadeuszSyryjczyk">W związku z powyższym wniosłem do rozpatrzenia przez Radę Ministrów projekt ustawy o szczególnych prawach i obowiązkach osób pełniących funkcje kierownicze w podmiotach gospodarczych. Ta ustawa będzie formą nowelizacji ustawy o działalności gospodarczej i nałoży ona na kierowników jednostek gospodarczych, na członków zarządu, a w drodze ewentualnej umowy także na osoby mające dostęp do polityki handlowej lub technicznej firmy, obowiązek złożenia oświadczenia o powstaniu stosunku pracy, umowy-zlecenia lub stosunkach majątkowych z innym podmiotem gospodarczym. Oświadczenie to będzie składane na ręce organu nadzorującego, a więc w wypadku spółek i spółdzielni — rady nadzorczej, w wypadku przedsiębiorstw państwowych — organu założycielskiego. Organy nadzorujące będą miały obowiązek rozważyć, czy w danym konkretnym wypadku nie zachodzi sytuacja interesów konkurencyjnych lub sprzecznych. Mam tu na myśli z jednej strony — konkurencję w klasycznym tego słowa znaczeniu, tzn. gdy drugi podmiot zajmuje się działalnością tego samego rodzaju, a więc jego rozwój pozostaje w pewnej mierze w sprzeczności z rozwojem innych podmiotów tej samej branży, co jest w sensie ogólnospołecznym wskazane, ale rodzi element podwójnej lojalności w wypadku kierowników czy członków zarządu, z drugiej zaś strony — interesów sprzecznych, tzn. takich, gdy zachodzi obawa, iż przez politykę dyrektora w jednej firmie można spowodować wypływ zysku czy akumulacji, czy marży handlowej do innej jednostki gospodarczej ze szkodą dla tej pierwszej.</u>
          <u xml:id="u-155.9" who="#TadeuszSyryjczyk">Tak więc w wypadku, gdy stwierdzone zostaną tego typu okoliczności, które będą formalnie ustawowo zakazane, osoba pełniąca funkcję kierowniczą będzie obowiązana do rezygnacji i zlikwidowania tego konfliktu. Innymi słowy opowiedzenia się, której jednostce gospodarczej zamierza służyć i z którą wiąże swoje osobiste interesy majątkowe.</u>
          <u xml:id="u-155.10" who="#TadeuszSyryjczyk">Oczywiście rozwiązanie to bynajmniej nie rozwikła wszystkich problemów, albowiem chodzi tu w istocie rzeczy o pewien element przyzwoitości zawodowej, jaka powinna cechować prokurentów, dyrektorów, członków zarządów przedsiębiorstw państwowych i prywatnych, a która w jakiejś mierze podupadła ostatnimi czasy. W pewnym sensie kodeks handlowy np. zawierał tego typu zakazy, choć nie w tak obostrzonej formie.</u>
          <u xml:id="u-155.11" who="#TadeuszSyryjczyk">Tak więc uważamy, iż ta ustawa w jakiejś mierze da nam narzędzie prawne z jednej strony, a z drugiej — skodyfikuje pewne obyczaje, które uważamy za wskazane i potępi obyczaje naganne, które się w tej chwili mocno rozprzestrzeniły. Nie zamierzamy w sposób pozaprawny likwidować spółek, natomiast oczywiście widzimy potrzebę ingerencji organu antymonopolowego. Po pierwsze — wtedy gdy jest ewidentne, że te firmy mają taki charakter. Po drugie — uważamy za potrzebne — jeszcze raz podkreślam — takie ustawienie zarządu firmy państwowej, aby zarząd ten lojalnie bronił interesów gospodarczych tej firmy, aby nie dzielił się swą lojalnością z kilkoma innymi przedsiębiorstwami. Ustawa ta będzie w najbliższym czasie rozpatrywana przez Radę Ministrów. Niezależnie od tego, jak już powiedziałem, podejmiemy działania antymonopolowe tam, gdzie to będzie konieczne.</u>
          <u xml:id="u-155.12" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałbym na marginesie tego problemu stwierdzić, iż analizowaliśmy już wstępny raport Najwyższej Izby Kontroli w tej sprawie, a niedawno otrzymaliśmy raport pogłębiony, szerszy i trzeba powiedzieć, że w większości wypadków istotnie konflikt polega na tym, iż następuje przenoszenie zysku bądź marży handlowej z firmy głównej do firmy pobocznej.</u>
          <u xml:id="u-155.13" who="#TadeuszSyryjczyk">Niemniej jednak przyczyną powstawania takich spółek bywają także często interesy nie tylko dyrekcji czy poszczególnych członków kierownictwa, czy pojedynczych osób związanych z zakładem, ale niekiedy całej załogi. Problem polega bowiem na tym, iż bardzo często spółki są tworzone zarówno krajowe jak i zagraniczne po to, aby ominąć określone przepisy podatkowe, a ominięcie to leży w interesie prawie całej załogi. Przy czym trudno jest oczywiście wprowadzić dywersyfikację bardzo wyraźną, w którym miejscu mają one już charakter istotnie naruszający prawo.</u>
          <u xml:id="u-155.14" who="#TadeuszSyryjczyk">Tak więc muszę stwierdzić w tym miejscu, iż na tym tle ustawa, którą opracowała grupa posłów, przynajmniej w takiej wersji, jaką ja znam, z jednej strony — pewnych problemów nie rozwiązuje, a w innych wypadkach utrudniałaby rządowi interwencję. Niemniej jednak pewne jej elementy oczywiście bierzemy pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-155.15" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałem się ustosunkować do dwóch kwestii. Po pierwsze — nie można upatrywać jedynego panaceum na spółki nomenklaturowe w kontroli spraw przez samorząd. Obecnie ta kontrola istnieje, tzn. samorząd pracowniczy ma prawo i obowiązek opiniować, a dyrekcja ma obowiązek zasięgać opinii samorządu w wypadku zawierania tego typu transakcji. Rzecz w tym, że jak wynika z raportów Najwyższej Izby Kontroli, w większości wypadków dochodziło do wydania takiej opinii, tyle że czysto formalnej, nie poprzedzonej analizą ekonomiczną sytuacji, a także analizą tego czy określone przedsięwzięcie w postaci spółki, czy zawarcia długotrwałego kontraktu z pośrednikiem, istotnie służy interesom przedsiębiorstwa i działa na rzecz dobra tego przedsiębiorstwa. Wręcz przeciwnie, na ogół te decyzje były podejmowane pochopnie, bez analizy ekonomicznej, ale były one jednak przez samorząd podejmowane. Co gorsza, są też przypadki konkretne, że członkowie władz samorządu po prostu mieli udziały w spółkach, które pracowały, że tak powiem, na majątku przedsiębiorstwa. Tak więc samo wzmocnienie kontroli społecznej, jakkolwiek bardzo pożądane w każdym wypadku, nie rozwiązuje wszystkich problemów.</u>
          <u xml:id="u-155.16" who="#TadeuszSyryjczyk">Z drugiej strony — w projekcie ustawy — który przynajmniej znam z dyskusji — dopatrywaliśmy się też pewnych elementów niewłaściwych. Po pierwsze — destabilizacji zawartych umów. Otóż uważamy, że walka z bezprawiem nie może się odbywać przez destabilizację prawa, przez ryczałtowe ułatwienie zrywania umów. Należy te umowy wypowiedzieć, należy postawić takich ludzi, którzy będą troszczyli się o interes przedsiębiorstwa i wypowiedzą niewłaściwe umowy, ale nie tworzyć specjalnych protez ze strony ustawodawcy czy rządu, które by miały na celu ryczałtowo uchylać całą grupę umów zawartych przez przedsiębiorstwa państwowe.</u>
          <u xml:id="u-155.17" who="#TadeuszSyryjczyk">Ponadto na marginesie chciałbym powiedzieć, iż gdyby opracowana przez grupę posłów ustawa weszła w życie, w tej wersji, jaka jest mi znana, nie mógłbym przedstawić prezesowi Rady Ministrów wniosku o likwidację np. przedsiębiorstw eksploatacji węgla, albowiem tylko na gruncie niektórych przepisów ustawy o nadzwyczajnych uprawnieniach dla rządu jesteśmy w stanie dokonywać podziału struktur zbędnych, struktur biurokratycznych, bez zgody ich rad pracowniczych. Na przykład w wypadku przemysłu węglowego była taka sytuacja, że ponieważ górnicy bojkotowali oczywiście wybory do samorządu, do rad pracowniczych w przedsiębiorstwach eksploatacji węgla, rady te były w zasadzie kontrolowane przez dyrekcje. Również dyrekcje raczej były za zachowaniem egzystencji swoich przedsiębiorstw. W tej sytuacji nadzieja na to, iż by się udało dokonać podziału na podstawie pozytywnych opinii organów przedsiębiorstw, były z góry wykluczone. Używaliśmy właśnie w tym celu ustawy o szczególnych uprawnieniach, które jak posłom — autorom wiadomo, w tej wersji ich projektu, jaka jest mi znana, miały być właśnie rządowi odebrane.</u>
          <u xml:id="u-155.18" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałem w tej chwili poinformować, iż pracujemy nad wyraźną nowelizacją ustawy o przedsiębiorstwie państwowym i pewne problemy z tego zakresu będą rozwiązane. Na tym tle kolejne pytanie dotyczące stosunku rządu do samorządu pracowniczego. Chciałem odpowiedzieć, iż nie przewiduje się jednorazowego aktu, który by miał przekształcić obecne przedsiębiorstwa państwowe w spółki akcyjne, czy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.</u>
          <u xml:id="u-155.19" who="#TadeuszSyryjczyk">Natomiast uważam, że w sensie generalnej koncepcji struktura samorządowa odgrywa korzystną rolę w sferze ewentualnego obniżenia kosztów, czy niekiedy poprawy działania zakładu. Ale też pełni pewne funkcje hamujące, po pierwsze — dotyczą one dążenia do utrwalenia struktury kapitałowej przedsiębiorstwa, tzn. jest mało prawdopodobne, aby samorząd pracowniczy odegrał zdecydowaną rolę w przepływie kapitału pomiędzy poszczególnymi gałęziami przemysłu. Po drugie zaś — jest, niestety, mało prawdopodobne, i wiemy to już z praktyki, że najczęściej samorządy wielkich przedsiębiorstw, nawet to autentyczne, opierają się przed słusznymi z naszego punktu widzenia i z naszej analizy wynikającymi podziałami przedsiębiorstw, czy wydzieleniem niektórych zakładów. Niestety, chorobą naszych przedsiębiorstw jest nadmierna liczba, zgrupowanych wokół zakładów, służb pomocniczych, które powinny działać samodzielnie, a pozostają w ramach tych zakładów i niestety bardzo często samorządy są zwolennikami utrzymania status quo. Samorządy całego przedsiębiorstwa, bo z kolei samorządy tych właśnie poszczególnych oddziałów walczą c wydzielenie.</u>
          <u xml:id="u-155.20" who="#TadeuszSyryjczyk">W tej sytuacji musimy sobie jasno powiedzieć, iż rząd będzie zmierzał do tego, aby uporządkować swoje prawa własnościowe względem przedsiębiorstwa państwowego. Dwa podstawowe prawa, z których jednym jest prawo dyspozycji majątkiem, a drugim — prawo czerpania korzyści, jakie przysługują władzy państwowej w imieniu skarbu państwa. I ten status quo musi być zapisany ustawowo.</u>
          <u xml:id="u-155.21" who="#TadeuszSyryjczyk">Jest natomiast oczywiste, iż w konkurencji między zarządzaniem urzędniczym a samorządowym, samorządowe jest na ogół lepsze. Rzecz tylko w tym, aby znaleźć takie rozwiązanie, aby tam, gdzie samorząd nie odgrywa roli w ogóle, bo np. jest nie wybrany, wybory były bojkotowane, albo w ogóle nie funkcjonuje, państwo, czy władza wykonawcza — rząd, do którego i tak zgłasza się pretensje o to, iż przedsiębiorstwo działa źle, że na jego terenie ma miejsce niegospodarność, aby rząd miał prawo interwencji, aby miał prawo do podziału przedsiębiorstwa i te elementarne prawa własnościowe.</u>
          <u xml:id="u-155.22" who="#TadeuszSyryjczyk">Jest rzeczą oczywistą, iż nie zamierzamy podejmować doraźnych kroków przeciwko dobrym samorządom. Natomiast jest kwestia przyszłości. Tę przyszłość upatrujemy jednak raczej w akcjonariacie pracy niż w samorządzie, z tej prostej przyczyny, iż akcjonariat pracy jest czynnikiem bardziej wyklarowanym, wiąże pracownika z zakładem przez normalne prawo własności, którą może on swobodnie obracać, w którym jego zakres odpowiedzialności jest jasno określony — i odpowiedzialności i korzyści, jakie czerpie z posiadania akcji.</u>
          <u xml:id="u-155.23" who="#TadeuszSyryjczyk">Natomiast jeszcze raz podkreślam, nie będzie to akt jednorazowy, będzie to ewolucja. Toteż przedsiębiorstwa o charakterze samorządowym, jakimi de facto jest zdecydowana większość przedsiębiorstw państwowych w chwili obecnej, będą jeszcze odgrywać przez dłuższy czas swoją rolę w naszym systemie gospodarczym. Natomiast ewolucja będzie się odbywała, mam nadzieję, za obopólnym porozumieniem i w sposób cywilizowany, tzn. taki, iż same samorządy dojdą do wniosku, iż określone rozwiązania własnościowe są korzystniejsze dla pracowników, zwłaszcza wtedy, gdy przedsiębiorstwo będzie zmuszone sytuacją ekonomiczną pozyskać kapitał z zewnątrz, zarówno kapitał własnych pracowników, jak i kapitał innych osób krajowych lub zagranicznych, aby się rozwinąć. W tej sytuacji, rzecz jasna, występuje konflikt między tymi, którzy wnoszą majątek do przedsiębiorstwa, a samorządem. I on musi być w sposób cywilizowany rozwiązany. Te rozwiązania zamierzamy budować.</u>
          <u xml:id="u-155.24" who="#TadeuszSyryjczyk">Kolejna grupa pytań dotyczy zagadnień związanych z majątkiem przedsiębiorstw, już nie tyle w sensie jego ewentualnego niewłaściwego zagospodarowania, ile związanych z dekapitalizacją i inwestycjami. Pan poseł Henryk Jużykiewicz z PZPR, a także pan poseł Stefaniuk z PSL „Odrodzenie”, pan Ryszard Kosowski zapytują o szereg konkretnych spraw związanych z polityką inwestycyjną rządu.</u>
          <u xml:id="u-155.25" who="#TadeuszSyryjczyk">Ostateczny kształt tej polityki na przyszły rok będzie mógł być uformowany po uchwaleniu budżetu, gdy rząd będzie w sposób pewny wiedział, czym dysponuje. Obecnie mogę przedłożyć wyłącznie pewne wstępne uzgodnienia poczynione w ramach Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, które będą przedłożone Radzie Ministrów do rozpatrzenia i zatwierdzenia.</u>
          <u xml:id="u-155.26" who="#TadeuszSyryjczyk">Generalne zasady są następujące. Po pierwsze — nie zaczynamy nowych inwestycji centralnych w najbliższym roku. Przyczyna jest prosta — nie mamy za co. Po drugie — dążymy do zakończenia tego, co ma szanse być skończone w roku 1990, czyli w najbliższym. Po trzecie — odkładamy i zamrażamy inwestycje, które mają być skończone później i zamierzamy je oczywiście dokończyć, ale w momencie, gdy będziemy mieli na to środki. Po czwarte — część inwestycji przesuwamy do inwestycji przedsiębiorstw. Dotyczy to m.in. „Ursusa”, w sprawie którego jest specjalne pytanie. Inwestycja w „Ursusie”, proszę państwa, trwa lat kilkanaście, finansowana była m in. z kredytu oprocentowanego na 3%, czyli w ostatnim okresie w warunkach inflacji — to już w pobliżu dotacji. Nie widzimy szans kontynuacji jako inwestycji budżetowej. Uważamy, iż zakład, który produkuje dla rolnictwa ma szanse pozyskać kapitał indywidualny, ma szanse pozyskać kapitał zagraniczny i systematycznie mu to od pewnego czasu sugerujemy. Podobnie rzecz ma się z inwestycją „Azoty”, dotyczącą produkcji polichlorku winylu.</u>
          <u xml:id="u-155.27" who="#TadeuszSyryjczyk">Ponadto, jeżeli chodzi o kolejną sprawę — będą kontynuowane inwestycje infrastrukturalne dotyczące sieci energetycznej, wodociągów, m.in. tu jest konkretne pytanie o wodociąg. W każdym razie ten wodociąg, o który pytał jeden z panów posłów, jest przewidziany do kontynuacji. Przepraszam — Dziedźkowice dla Katowic, ten wodociąg jest przewidziany do kontynuacji.</u>
          <u xml:id="u-155.28" who="#TadeuszSyryjczyk">Ponadto zamierzamy skoncentrować potencjał wykonawczy na elektrowni „Opole” i przedstawić Sejmowi do decyzji sprawę elektrowni „Żarnowiec”, po ostatecznym zbadaniu wszystkich aspektów, które przemawiają za lub przeciw kontynuowaniu tej inwestycji. Zwracam uwagę, iż inwestycja ta była objęta narodowym planem społeczno-gospodarczym uchwalonym przez poprzedni Sejm i do Sejmu będzie należała definitywna decyzja — co dalej, zarówno w odniesieniu do tej inwestycji, jak i w odniesieniu w ogóle do energetyki jądrowej w Polsce w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-155.29" who="#TadeuszSyryjczyk">W tej chwili rząd ma przygotowane materiały komisji, ma materiały różnych ekspertów zagranicznych i w najbliższym czasie określi swoje stanowisko i przedłoży je Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-155.30" who="#TadeuszSyryjczyk">Pozostaje jeszcze problem związany z funkcjonowaniem na terenie zakładów pracy sfery socjalnej. Chciałbym przede wszystkim uspokoić państwa, iż przedłożone państwu przepisy podatkowe, nowe projekty prawa podatkowego, nie zmieniają przepisów w tym sensie, aby zakłady pracy nie mogły w ciężar kosztów finansować szkolnictwa przyzakładowego. Pozostają także przepisy o funduszu socjalnym i mieszkaniowym na ten rok w zasadzie nie zmienione, a jedynie skorygowane do bieżącej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-155.31" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałbym też stwierdzić, iż obawy o to, że przedsiębiorstwa nie mają pieniędzy, są w skali globalnej niewłaściwe. Ze statystyk wynika, iż to państwo biednieje, a przedsiębiorstwa się bogacą. Generalnie biorąc wskaźnik zysku, który przedsiębiorstwa mają w tej chwili wzrasta szybciej niż inne wskaźniki, takie jak koszty czy sprzedaż. Można mieć nadzieję, która oczywiście nie zawiera samych pozytywnych elementów, że zezwolenie na pewne ruchy cenowe, które oczywiście natrafią na barierę popytu i na inne przeszkody w nieustannym ich podnoszeniu, z drugiej strony — ograniczenie polityki płacowej pozostawi przedsiębiorstwom środki zarówno rozwojowe, jak i środki, które będą przeznaczane na cele społeczne.</u>
          <u xml:id="u-155.32" who="#TadeuszSyryjczyk">Musimy natomiast oddzielić dwie sprawy — akcję socjalną przedsiębiorstwa od rozrzutności w tym zakresie. Otóż czym innym jest fakt, iż przedsiębiorstwo pełni pewne patronackie funkcje i ze swoich funduszy wspomaga pracowników, rekompensując częściowo koszty spędzenia urlopu w godziwych warunkach, a czym innym jest utrzymywanie na koszt przedsiębiorstwa domów wczasowych, pracujących przez pewien okres czasu, których koszty utrzymywania są zaliczane do kosztów produkcji. Zapewne i dla przedsiębiorstwa i dla pracowników i dla państwa będzie leniej, gdy tego typu ośrodki będą funkcjonowały samodzielnie jako przedsiębiorstwa i będą lepiej wykorzystane i per saldo ich koszty będą niższe dla poszczególnego uczestnika.</u>
          <u xml:id="u-155.33" who="#TadeuszSyryjczyk">Zwracam też uwagę, iż w wypadku kopalń, które mają przejść na własny rozrachunek proces ten jest prowadzony w sposób powolny i rozumny. Zakładamy, iż wydzielenie kopalń ze wspólnoty, a to dopiero będzie oznaczało przejście na rozrachunek własny, będzie związane z indywidualną analizą każdego wypadku. Nie sądzę, aby tutaj doszło do pokrzywdzenia załogi kopalni, a raczej chodzi o to, aby uporządkować strukturę naszych przedsiębiorstw. Jest faktem, iż nie chodzi tylko o usługi socjalne, ale w ogóle usługi przemysłowe są zbyt silnie uwiązane w sposób administracyjny z przedsiębiorstwami, a tym samym niewłaściwie wykorzystane. Są wypadki, że specjalizowane obrabiarki są używane raz w ciągu roku na potrzeby przedsiębiorstwa. Jest oczywiste, że powinny one być oddzielone od tego przedsiębiorstwa, działać na własny rachunek i wzbogacić nasze moce produkcyjne. W tym duchu będzie przebiegała w dalszym ciągu reforma górnictwa.</u>
          <u xml:id="u-155.34" who="#TadeuszSyryjczyk">Jeśli chodzi o zagadnienie użyteczności publicznej, to w tej chwili rozważamy w ministerstwie czy przedsiębiorstwa państwowe, kopalnie, które powstaną w wyniku podziałów PEW powinny mieć status przedsiębiorstw państwowych. Jak na razie większość przesłanek przemawia za tym, aby nadać im status zwykłych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-155.35" who="#TadeuszSyryjczyk">Odnośnie do szkolnictwa zakładowego, to powiedziałem już chyba, że nadal będą mogły zakłady w ciężar kosztów zaliczać wydatki z tym związane.</u>
          <u xml:id="u-155.36" who="#TadeuszSyryjczyk">Z Klubu Poselskiego SD nadeszło pytanie dotyczące — przepraszam, ale nie mam nazwiska posła — zagadnień upadłości przedsiębiorstw: jakie kroki podejmie rząd, aby pozbywając się przedsiębiorstw nieefektywnych, doprowadzić do ożywienia tych dziedzin gospodarki, które związane są z zaopatrzeniem rynku w towary i usługi, ze wzrostem eksportu, a także ze sprostaniem realizacji zadań przez rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-155.37" who="#TadeuszSyryjczyk">Proszę Państwa! Zasady polityki prorolniczej, preferencje, jakie są związane z produkcją dla rolnictwa, z wdrażaniem postępu technicznego, z ochroną środowiska, są zawarte w programie rządowym i w ustawach podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-155.38" who="#TadeuszSyryjczyk">Natomiast trzeba sobie jasno powiedzieć, iż preferowanie przykładowo rolnictwa okazuje się być po 2–3 krokach preferowaniem hutnictwa, gdyż próba preferowania pewnej wybranej dziedziny po jakimś czasie prowadzi nas do tego, że musimy tę dziedzinę zaopatrzyć i preferować tych, którzy ją zaopatrują. I tak po tym łańcuszku dochodzimy do pierwotnych środków produkcji. Nie jest właściwe rozumowanie, iż należy preferować eksport, usługi i rynek konsumenta. Należy pozwolić kształtować się rynkowi, interweniować w pewne dziedziny, ale jest złudzeniem, iż preferowanie określonych branż powoduje natychmiastową poprawę ich sytuacji. Gospodarka jest spójnym mechanizmem i bardzo szybko preferencja w jednej dziedzinie odsłania braki w innej.</u>
          <u xml:id="u-155.39" who="#TadeuszSyryjczyk">Jeżeli chodzi o zagadnienie eksportu, to było chyba wyjaśnione wystarczająco, jest to przede wszystkim polityka kursowa, która doprowadzi do zasadniczego poprawienia pozycji eksporterów. Jeżeli natomiast chodzi o zaopatrzenie rynku w towary i usługi, jest faktem, iż nasz przemysł ma złą strukturę pod tym względem, ale jest też faktem, że obecnie na przykład przemysł, który produkuje dla konsumenta i który produkuje dla rolnika cierpi po prostu na brak środków produkcji, czyli wypadałoby te preferencje, które kiedyś otrzymywał w mniejszym lub większym stopniu, mniej lub bardziej udolnie, znów przenieść na przykład na przemysł ciężki, co jest dla mnie osobiście trochę kontrowersyjne i nie sądzę, aby była to właściwa droga.</u>
          <u xml:id="u-155.40" who="#TadeuszSyryjczyk">Wreszcie pan Bohdan Głuchowski, zapytuje, czy demonopolizacja polskiej gospodarki nie pozbawi jej możliwości walki konkurencyjnej na rynkach międzynarodowych z silną gospodarką zachodnią i monopolami ponadnarodowymi.</u>
          <u xml:id="u-155.41" who="#TadeuszSyryjczyk">Proszę Państwa! Trzeba oddzielić dwa zagadnienia — problem zwalczania struktur monopolistycznych, które przez porozumienie doprowadzają do nieuczciwej gry rynkowej na rynku polskim, od prawa przedsiębiorstw, wielorakiego prawa tworzenia spółek w celach rozwojowych, w celu wspólnego finansowania przedsięwzięć rozwojowych, wspólnego tworzenia inwestycji, od prawa przedsiębiorstw do zrzeszania się w celach naukowo-technicznych. Te wszystkie prawa są zachowane, trzeba tylko oddzielić te dwie kwestie. Walka z monopolami oznacza likwidację porozumień, które mają na celu ograniczenie praw nabywcy na rynku, natomiast przedsiębiorstwom nikt nie broni tworzenia ewentualnych porozumień mających na celu na przykład wspólne finansowanie działalności badawczej. Pytanie tylko czy to zechcą robić.</u>
          <u xml:id="u-155.42" who="#TadeuszSyryjczyk">Doświadczenie wskazuje, że pod pretekstem właśnie prowadzenia wspólnych działań mających na celu na przykład rozwiązanie zagadnień inwestycyjnych wyrastał monopol, który ograniczał nabywców tegoż konsorcjum, które powstało. Stąd potrzeba tej dywersyfikacji i oczywiście w polityce organu antymonopolowego i w polityce Ministerstwa Przemysłu ten problem jest widziany.</u>
          <u xml:id="u-155.43" who="#TadeuszSyryjczyk">Musimy sobie natomiast jasno powiedzieć, że nasza konkurencja na rynkach międzynarodowych jest i tak zagadnieniem mocno w tej chwili skomplikowanym i osobiście wątpię, czy rozwiążemy go wyłącznie własnymi silami. Praktycznie bowiem rzecz biorąc, podstawowym zagadnieniem jest wejście na rynek zagraniczny i znalezienia partnera, który ten rynek otwiera dla polskiego przedsiębiorstwa. I niestety, tutaj nie jesteśmy na najlepszej drodze. Ale oczywiście, jeżeli okaże się, że środki przedsiębiorstw umożliwiają na przykład powołanie przedsięwzięcia o charakterze naukowo-technicznym, które by rokowało takie nadzieje, to mogą one to zrobić i je finansować.</u>
          <u xml:id="u-155.44" who="#TadeuszSyryjczyk">Dziękuję państwu. Z tych pytań, które miałem, to zda je się, że wszystkie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-155.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze minister Jerzy Osiatyński, szef Centralnego Urzędu Planowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#JerzyOsiatyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Spróbuję zająć się dwoma pytaniami, ale mam nadzieję, że przy tej okazji będę mógł ustosunkować się do większej liczby wątpliwości, które zostały przedstawione na dzisiejszym forum.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#JerzyOsiatyński">Pytanie pani poseł Anny Szymańskiej-Kwiatkowskiej z Klubu Poselskiego PZPR dotyczy sprawy fundamentalnej. Pani poseł pyta, czy system rynkowy na pewno się sprawdzi w Polsce, bo jak wiadomo, sprawdził się w tych krajach, które go budowały przez co najmniej 100 lat, a we wszystkich innych niesie on ze sobą poważne kłopoty gospodarcze i społeczne i to na wielką skalę. Martwi się dalej pani poseł potrzebą „popychania” gospodarki w różnych kierunkach i pyta o skalę interwencjonizmu państwowego. Wreszcie — czy uczymy się na cudzych błędach, czy ekonomiczne i społeczne koszty nie przewyższą efektów i czy rząd jest świadom, „że jest to uderzenie we własną społeczną bazę, której nie uświadamia się do końca czym to grozi”. To są pytania fundamentalne.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#JerzyOsiatyński">Jaki to ma być system? Jeżeli nie system rynkowy, to jaki? System gospodarki centralnie planowanej znamy, wiemy, jakie skutki ze sobą niósł w ciągu ostatnich lat, żeby nie powtarzać historii.</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#JerzyOsiatyński">Nie wydaje się, abyśmy mieli dzisiaj jakieś zasadnicze wątpliwości, przynajmniej jeśli chodzi o gabinet pana premiera Mazowieckiego, ale także jeśli idzie o Sejm, bo to nie jest pierwsza dyskusja w Sejmie nad tą sprawą, że powinniśmy kształtować system gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-157.4" who="#JerzyOsiatyński">I zdajemy sobie sprawę z tego, jak wielkie kłopoty gospodarcze i społeczne ta zmiana systemu będzie za sobą pociągała. To jest akurat sprawa, o której wszyscy koledzy posłowie z każdego klubu bardzo wiele mówili.</u>
          <u xml:id="u-157.5" who="#JerzyOsiatyński">Ale czy trwanie w tym, co w tej chwili mamy nie jest połączone z co najmniej takimi samymi dolegliwościami, kłopotami, trudnościami. Owszem, jest połączone i ma te konsekwencje, że nie daje żadnych szans na to, co dalej, co jutro, co pojutrze; oznacza w gruncie rzeczy grzęźnięcie coraz głębiej w tym wszystkim, w czym grzęźliśmy przez ostatnie kilkanaście lat.</u>
          <u xml:id="u-157.6" who="#JerzyOsiatyński">Pani poseł zwraca uwagę na niedoskonałość alokacji rynkowej. To prawda. Dlatego jednocześnie martwimy się o to, aby zmienić te wszystkie sprawy instytucjonalne, zdemonopolizować gospodarkę, wprowadzić zmianę struktury własności, to jest sprawa znacznie szersza niż prywatyzacja. Bardzo często zarzuca się nam, że my mówimy tylko o prywatyzacji. W istocie mówimy o zmianie struktury własności, o zróżnicowaniu własności, aby była także własność komunalna, spółdzielcza i inna.</u>
          <u xml:id="u-157.7" who="#JerzyOsiatyński">I oczywiście to są warunki o wiele bardziej skutecznej ekonomicznie alokacji. Nie jest celem tego rządu ani bezrobocie, ani zmniejszanie produkcji. Sprawą podstawową jest zapewnienie wzrostu ekonomicznej efektywności. I to ma zapewnić mechanizm rynkowy. On ma być oczywiście wspomagany, ale nie zastępowany. Jest oczywiste, że tu jest miejsce na interwencjonizm państwowy — interwencjonizm będzie. Ale jest bardzo ważną sprawą, abyśmy wszyscy zdawali sobie sprawę z tego, co to znaczy interwencjonizm, co jest potrzebne dla skutecznej interwencji gospodarczej. Otóż potrzebne są pieniądze, pieniądze i jeszcze raz pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-157.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-157.9" who="#JerzyOsiatyński">A my tych pieniędzy nie mamy i musimy zdawać sobie z tego sprawę. Ale co to znaczy w praktyce? To znaczy, że my mamy na ten rok bardzo skrócony horyzont wszystkich działań gospodarczych, możliwości gospodarczych. Wobec tego będziemy podejmowali różne wysiłki sterowania inwestycjami w celu wprowadzania postępu technicznego. Przy tym skromnym budżecie, w ramach tych skromnych możliwości wszystko co tylko jesteśmy w stanie postaramy się w rolnictwie ochronić i zachować. Ale musimy wiedzieć, że te możliwości są po prostu bardzo małe.</u>
          <u xml:id="u-157.10" who="#JerzyOsiatyński">Czy rzeczywiście, podcinamy sobie korzenie? Czy nasza baza społeczna zdaje sobie sprawę z tych trudności? Myślę, że mówimy o tym dostatecznie wiele. I jak mówił tutaj wcześniej pan minister Ambroziak, będziemy starali się mówić jeszcze więcej tak, aby wszyscy dobrze wiedzieli, co nas czeka w najbliższych tygodniach, w najbliższych miesiącach i w ciągu roku czy półtora roku. To jest niewątpliwie bardzo ważne, żeby wszyscy byli przekonani o wielkości i rozmiarach osłony zarówno gospodarczej dla przedsiębiorstw, które — pod warunkiem, że przedstawią programy sanacji, uzdrowienia swego gospodarowania będą otrzymywały pomoc, będą otrzymywały koło ratunkowe. I tak samo osłony dla gospodarstw domowych, które znajdą się w kłopotach. Tak, że nie wydaje mi się, aby można było powiedzieć, że ten program, który przedstawiamy jest programem wymierzonym przeciwko ludziom pracy. Taka krytyka jest nieuzasadniona. To jest program, który niewątpliwie wymaga wielkich wyrzeczeń na krótką metę, właśnie po to, żebyśmy mogli jak najszybciej stanąć na nogach i wziąć nasze losy, także ekonomiczne we własne ręce. To jest istota tej zmiany, którą chcemy przeprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-157.11" who="#JerzyOsiatyński">I pytanie drugie pana posła Tadeusza Bilińskiego, które się też bardzo z tymi sprawami systemowymi łączy. Pyta pan poseł Biliński: zakładając, że to wszystko zostanie osiągnięte, jakie przewiduje się narzędzia, jaki scenariusz funkcjonowania gospodarki, jakie narzędzia, instrumenty, mechanizmy interwencjonizmu państwowego? To jest oczywiście pytanie bardzo wygodne, bo ja w tym momencie udaję się w świat przyszłości, jestem prawie, że tak powiem, w takim metafizycznym święcie, gdzie już wszystko, te najtrudniejsze problemy rozwiązałem. Otóż myślę, że w każdym razie, nawet szybciej niż w tej perspektywie, którą wyznacza pan poseł Biliński, będziemy podejmowali programy restrukturyzacji przemysłowej i regionalnej, będziemy stosowali wszelkie narzędzia, które są stosowane przez interwencjonizm państwowy w krajach rozwiniętych; na pewno nie tak szeroki, jaki był w gospodarce centralnie planowej, tego nie może być. Ale dostatecznie szeroki, abyśmy mogli sterować tymi dziedzinami życia gospodarczego, które uważamy za najważniejsze. I tam będziemy stosowali ulgi, preferencje. Ale w każdym razie kryterium wyboru musi być i będą kryteria ekonomicznej efektywności. I niewątpliwie ten interwencjonizm będziemy stosowali pod warunkiem, że będziemy mieli do tego odpowiednie środki. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-157.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu ministra, członka Rady Ministrów prof. Witolda Trzeciakowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#WitoldTrzeciakowski">Panie Marszałku! Proszę Państwa! Pytanie: pomoc zachodnia dla Polski kontynuowani w postaci darów żywnościowych jest oceniana negatywnie przez rolników, zmniejsza opłacalność rodzimej produkcji. Czy wobec tego nie lepiej byłoby zastąpić tę pomoc np. pomocą w postaci środków do produkcji rolniczej?</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#WitoldTrzeciakowski">Istota tego pytania sprowadza się do tego, czy rząd w ramach kształtowania pomocy zagranicznej powinien kierować się interesem konsumenta, czy interesem producenta? No, oczywiście o tym decyduje zmieniająca się sytuacja. W drugim półroczu 1989 r. przeważał punkt widzenia ministra odpowiedzialnego za zaopatrzenie rynku. Dominowała potrzeba uzupełniania braków na rynku, gromadzenia rezerw interwencyjnych do walki z inflacją na rok 1989 i 1990. W pierwszym półroczu 1990 r. zmienia się ta opcja wskutek spadku dostaw zboża do skupu, zapotrzebowujemy dostawy zboża z zagranicy dla tworzenia rezerw interwencyjnych. Musimy zapewnić zaopatrzenie dla miast. Ale równolegle zwiększamy zapotrzebowanie na import zaopatrzeniowy dla wzrostu krajowej produkcji przez import pasz białkowych i środków ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-159.2" who="#WitoldTrzeciakowski">Następny etap pomocy zagranicznej to zapotrzebowanie na maszyny rolnicze z zagranicy lub surowce i materiały na wzrost produkcji tych maszyn w kraju.</u>
          <u xml:id="u-159.3" who="#WitoldTrzeciakowski">Zarazem zamierzamy uruchomić inwestycje w postaci importu technologii ukierunkowanych na przełamywanie monopolistycznych struktur otaczających prywatnych producentów rolnych. Chodzi tu o import urządzeń dla masarni, uruchamianie małych przetwórni rolnych oraz różnych środków do produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-159.4" who="#WitoldTrzeciakowski">Oczywiście nasze preferencje to jedna strona medalu, druga strona medalu to są możliwości i chęci dostarczania tych zapotrzebowanych przez nas środków przez darczyńców. Tutaj nasze możliwości swobody manewru są ograniczone. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo panu ministrowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeśli czas do godziny 18 wystarczyłby ministrowi Święcickiemu, to teraz udzieliłbym głosu lub potem? Potem.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę Państwa! Chciałbym poinformować obywateli posłów, członków Konwentu Seniorów, aby zebrali się w czasie przerwy, którą ogłoszę za chwilę, u marszałka Mikołaja Kozakiewicza.</u>
          <u xml:id="u-160.3" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam przerwę do godziny 18.30.</u>
          <u xml:id="u-160.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 55 do godz. 18 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam państwa poinformować, że w dzisiejszym porządku obrad przewidujemy jeszcze wypowiedzi 16 przedstawicieli rządu i na zakończenie wystąpienie pana wiceprezesa Rady Ministrów Leszka Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy odpowiedzi na pytania.</u>
          <u xml:id="u-161.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu ministra współpracy gospodarczej z zagranicą pana Marcina Święcickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#MarcinŚwięcicki">Obywatelko Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem najpierw ustosunkować się do pytań dotyczących kapitału zagranicznego napływającego do Polski. Zadawali je posłowie Bartosz, Wnuk, Gabryś, pani poseł Urbańska, pani poseł Staniszewska, poseł Janasek.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#MarcinŚwięcicki">Przede wszystkim chciałem powiedzieć, że rząd Polski jest zainteresowany napływem obcego kapitału do Polski. Nasze przedsiębiorstwa są w dużej mierze zdekapitalizowane, produkują towary niekonkurencyjne na rynkach światowych, wydajność pracy w naszych przedsiębiorstwach jest często 3–5 razy niższa niż w analogicznych przedsiębiorstwach na Zachodzie, a przecież nasi pracownicy, robotnicy czy inżynierowie — mają nie gorsze kwalifikacje i umiejętności pracy.</u>
          <u xml:id="u-162.2" who="#MarcinŚwięcicki">Uważamy, że kapitał zagraniczny może przynieść Polsce właściwe, lepsze technologie i zapewnić dostęp do rynków zagranicznych oraz odpowiednio sprawne zarządzanie przemysłem, takie żeby ta wydajność uzyskała wyższy poziom, żeby lepiej wykorzystać kwalifikacje naszych pracowników, istniejący polski majątek, nasze surowce, co oznaczać będzie oczywiście jakieś korzyści dla kapitału zagranicznego, ale również zasadniczo może zwiększyć efektywność naszych przedsiębiorstw, zmniejszyć obecną skalę słabego wykorzystania naszego potencjału gospodarczego. Rozumiem, że sprawa ta budzi wielkie zainteresowanie, ponieważ jest dosyć nową sprawą w naszym społeczeństwie. Ale jak dotychczas napływ tego kapitału jest bardzo skromny. Do końca roku przewiduje się, że powstanie nie więcej niż 800 spółek z udziałem kapitału zagranicznego, a łączny kapitał nie przekroczy 1 mld dolarów. Dla porównania podam, że w Hiszpanii roczne inwestycje kapitału zagranicznego wynoszą 9 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-162.3" who="#MarcinŚwięcicki">Co uważam za najważniejsze w dopuszczaniu kapitału zagranicznego do Polski? Niezwykle istotną sprawą jest wycena naszego majątku. Zgadzam się tutaj z opiniami, że wycena naszego majątku przechodzącego w ręce obcego kapitału nie jest dotychczas naszą najmocniejszą stroną. Dysponujemy wartością księgową tego majątku, która jest przecież wartością bardzo zaniżoną, natomiast nie mamy dostatecznych umiejętności wyceny tego majątku według jego wartości rynkowej, według jego wartości potencjalnej, zysków, jakie może on przynosić w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-162.4" who="#MarcinŚwięcicki">Dlatego uważam, że jedną z istotnych spraw — i rząd prowadzi w tej chwili badania w tej sprawie — jest zapewnienie właściwej metodyki wyceny tego kapitału, właściwego przygotowania Agencji do Spraw Inwestycji Zagranicznych do weryfikacji wycen dokonanych przez firmy zagraniczne. Rozważana jest również możliwość wynajmowania po prostu firm zagranicznych, które są w tym wyspecjalizowane, consultingowych, żeby zrobiły dla nas optymalną, właściwą wycenę tego majątku.</u>
          <u xml:id="u-162.5" who="#MarcinŚwięcicki">Wreszcie — również czynnikiem sprzyjającym dobrej wycenie będzie większe zainteresowanie kapitału zagranicznego, pewna konkurencja, jeśli chodzi o zakładanie wspólnych przedsiębiorstw, jeśli chodzi o udział w polskich przedsiębiorstwach. Dopóki tylko jedno jakieś przedsiębiorstwo interesuje się jakimś naszym przedsiębiorstwem, dopóty oczywiście o takiej konkurencji nie może być mowy.</u>
          <u xml:id="u-162.6" who="#MarcinŚwięcicki">Na tym tle wiele pytań dotyczyło udziału kapitału RFN we wspólnych inwestycjach. Udział ten w sensie liczby powstałych przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego jest największy, około 40% powstałych przedsiębiorstw są to przedsiębiorstwa z udziałem kapitału RFN, około 20% to przedsiębiorstwa z udziałem kapitału Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, następnie Szwecji — 15%. Natomiast w sensie wartościowym firmy RFN na ogół są to firmy małe. Przeciętna wielkość kapitału jednej firmy jest poniżej 100 tys. dolarów.</u>
          <u xml:id="u-162.7" who="#MarcinŚwięcicki">Przeprowadzono również w Centralnym Urzędzie Planowania badania rozmieszczenia terytorialnego tego kapitału. Wynika z nich, że około połowy tego kapitału lokuje się na Ziemiach Odzyskanych, ale jest to proporcja nie większa niż udział naszego przemysłu również na tych ziemiach. W sumie można powiedzieć, że rząd jest wyczulony na aspekty międzynarodowe i ekonomiczne napływu tego kapitału, i nie widzę tutaj jakiegoś niebezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-162.8" who="#MarcinŚwięcicki">Chciałem również dodać, że prowadzi się akcję promocyjną w rozmowach z innymi rządami i w rozmowach z izbami handlowo-przemysłowymi w innych krajach — w Szwecji, we Włoszech, we Francji — żeby napływ kapitału zagranicznego do Polski był zrównoważony w sensie udziału międzynarodowego.</u>
          <u xml:id="u-162.9" who="#MarcinŚwięcicki">Było pytanie o nabywanie ziemi przez obcy kapitał. W tym zakresie nie ma żadnych właściwie zmian w stosunku do regulacji obowiązujących przed wojną. Cudzoziemiec może nabywać nieruchomości tylko za zgodą Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Również spółki z udziałem kapitału zagranicznego, jeśli udział kapitału zagranicznego przekracza w nich 50%, muszą uzyskać zezwolenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na nabycie nieruchomości. Niczego w tej sprawie wnoszone obecnie pod obrady Sejmu ustawy nie zmieniają.</u>
          <u xml:id="u-162.10" who="#MarcinŚwięcicki">Pani Grażyna Staniszewska pyta, dlaczego firmy zagraniczne mają być zwolnione z podatku od wzrostu wynagrodzeń. Nie jest łatwo odpowiedzieć na to pytanie, ale można uzasadnić to w następujący sposób: po pierwsze — wynika to z logiki gospodarowania. Firma zagraniczna, w której występuje konkretny właściciel, może kontrolować place w sposób dla niej optymalny. Jest właściciel zainteresowany zyskiem i nie ma obawy o to, że zezwoli na płace tak wysokie, żeby zysk został przejedzony, bądź żeby płacił tak mało, żeby pracownicy mu uciekli.</u>
          <u xml:id="u-162.11" who="#MarcinŚwięcicki">W firmach państwowych natomiast tym właścicielem jest państwo i na państwo spada tutaj odpowiedzialność za zapewnienie właściwego poziomu płac w tym sensie, żeby płace nie konsumowały nadmiernie zysków. Państwo jest tym właścicielem, natomiast wewnątrz przedsiębiorstwa wszystkie właściwie podstawowe siły są przede wszystkim — nie mówię, że wyłącznie, ale w dużej mierze zainteresowane przyrostem płac. W związku z tym stosuje się „popiwek”, stosuje się inne instrumenty od szeregu lat w Polsce, na Węgrzech. Zdaję sobie sprawę i rząd sobie też doskonale zdaje sprawę, o czym już była tutaj mowa, że jest to instrument bardzo niedoskonały, bardzo prymitywny, karzący często dobre przedsiębiorstwa, powodujący, że nie są one w stanie podnieść płacy najlepszym pracownikom, ale jest to, niestety, pewne zło konieczne, wybór mniejszego zła, i dlatego takie instrumenty zewnętrzne w stosunku do przedsiębiorstw państwowych musimy stosować. Tam natomiast, gdzie występuje właściciel, nie ma uzasadnienia ekonomicznego, żeby taki instrument wprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-162.12" who="#MarcinŚwięcicki">Można powiedzieć, że w tej nadzwyczajnej sytuacji, jaka obecnie istnieje, kiedy głównym celem jest walka z inflacją i kiedy tak ostre restrykcje wprowadzamy wobec sektora państwowego, nie ma potrzeby, żeby jeszcze raz rozpatrywać możliwość wprowadzenia tego rodzaju restrykcji w odniesieniu do sektora prywatnego, w tym również do sektora z udziałem kapitału zagranicznego. Tę możliwość rząd rozpatrywał w trakcie przygotowywania obecnych dokumentów. Jednakże doszliśmy do wniosku, że rozwiązanie takie miałoby inne negatywne skutki i dlatego nie uwzględniliśmy tego rozwiązania w odniesieniu do tych firm.</u>
          <u xml:id="u-162.13" who="#MarcinŚwięcicki">Po pierwsze — stworzyłoby to nowy front dyskusji z przedsiębiorstwami zagranicznymi. W tej chwili wprowadzenie jednolitych zasad dla przedsiębiorstw zagranicznych i dla przedsiębiorstw polskich spowodowało, że te zagraniczne przedsiębiorstwa, które do tej pory cieszyły się rozmaitego rodzaju preferencjami, z niektórych preferencji nie będą mogły już korzystać. W szczególności chodzi o to, że miały one możliwość zatrzymywania 85% odpisów dewizowych — 85% zarobków z eksportu — podczas gdy nasze przedsiębiorstwa co najwyżej 50%, a średnio około dwudziestu kilku procent. Nie chcemy tworzyć nowego frontu dyskusji z tymi przedsiębiorstwami.</u>
          <u xml:id="u-162.14" who="#MarcinŚwięcicki">Po drugie — wprowadzenie tego sztucznego w gospodarce rynkowej, gdzie jest własność prywatna, rozwiązania tworzyłoby niekonkurencyjne warunki dla firm zagranicznych w Polsce w porównaniu z innymi krajami.</u>
          <u xml:id="u-162.15" who="#MarcinŚwięcicki">Kapitał zagraniczny napływa do nas, jest duże zainteresowanie, ale faktyczny napływ jest niewielki i uważaliśmy, że nie należało tego rozwiązania wprowadzać. Zgadzam się, że będzie to powodowało pewne presje na działania jakieś patologiczne, na rozwiązania niewłaściwe, na przepływ ludzi może nadmierny w wielu wypadkach. Jest to pewne zło, z czego rząd zdaje sobie sprawę, ale uważaliśmy, że przy uwzględnieniu tych wszystkich okoliczności jest to jakieś rozwiązanie na tę chwilę optymalne.</u>
          <u xml:id="u-162.16" who="#MarcinŚwięcicki">Poseł Stanisław Padykuła zapytuje, jak będzie wyglądał mechanizm dopłat do handlu z krajami RWPG dla przedsiębiorstw — eksporterów i importerów; jaka jest perspektywa dojścia do rubla transferowego, do kursu równowagi lub przejścia w handlu z RWPG na system ogólnoświatowy.</u>
          <u xml:id="u-162.17" who="#MarcinŚwięcicki">W wymianie towarowej z krajami RWPG chcemy doprowadzić do takich samych zasad, jakie obowiązują w wymianie z innymi krajami. Zamiast wymiany towarowej między rządami musi to być handel między przedsiębiorstwami i zamiast handlu w walucie sztucznej, niewymienialnej, musi to być handel w walutach wymienialnych. Jest to cel perspektywiczny. W tej chwili sytuacja w poszczególnych krajach RWPG jest zróżnicowana i nie ma szans na to, żeby tego rodzaju zasady wprowadzić jednolicie dla wszystkich krajów RWPG. Przyjmujemy rozwiązania dwustronne z poszczególnymi krajami. Dotychczas największe zainteresowanie przejściem na waluty wymienialne wykazuje Związek Radziecki, co znalazło potwierdzenie w czasie rozmów premiera Mazowieckiego z premierem Ryżkowem w czasie ostatniej wizyty, jak również w ostatniej wypowiedzi premiera Ryżkowa w Radzie Najwyższej ZSRR.</u>
          <u xml:id="u-162.18" who="#MarcinŚwięcicki">Przystępujemy jeszcze w tym miesiącu do negocjowania ze Związkiem Radzieckim przejścia w naszych stosunkach handlowych na waluty wymienialne, ale trzeba sobie zdawać sprawę, że dojście do tego ostatecznego celu musi być wyważone, dobrze przygotowane, powiedziałbym nawet ostrożne. Dlatego, że taka jest sytuacja ekonomiczna naszych przedsiębiorstw handlujących ze Związkiem Radzieckim i musimy się liczyć tutaj z konsekwencjami gospodarczymi tego rozwiązania dla naszego kraju. O co chodzi? W naszym imporcie ze Związku Radzieckiego przeważają surowce, jest to 60% naszego importu — ropa naftowa, gaz, rudy żelaza. I są to towary wolnodewizowe. Związek Radziecki w każdej chwili może uzyskać za nie wolne dewizy w innych krajach. Natomiast w naszym eksporcie do Związku Radzieckiego tego rodzaju towarów wolnodewizowych jest bardzo mało. Jest kilkanaście procent surowców, reszta naszego eksportu są to towary przemysłowe, maszyny i urządzenia rozmaitego rodzaju, trochę towarów konsumpcyjnych, troszkę towarów żywnościowych. Otóż wiele z tych towarów nie jest konkurencyjnych na rynkach światowych Jeśli importer radziecki będzie musiał płacić wolnymi dewizami obawiamy się, że po prostu nie kupi naszych „Żuków”, naszych „Nys”, drukarek z Błonia i wielu innych produktów, które nie są konkurencyjne wobec analogicznych produktów na rynkach światowych.</u>
          <u xml:id="u-162.19" who="#MarcinŚwięcicki">Dlatego przechodząc i będąc również zainteresowani przejściem na rozliczenia wolnodewizowe musimy tu uwzględnić następujące czynniki:</u>
          <u xml:id="u-162.20" who="#MarcinŚwięcicki">— po pierwsze — zapewnienie dostaw surowców dla Polski na odpowiadającym nam poziomie;</u>
          <u xml:id="u-162.21" who="#MarcinŚwięcicki">— po drugie — możliwości adaptacji naszych przedsiębiorstw do tych nowych warunków, szczególnie tych przedsiębiorstw, które będą zagrożone utratą eksportu do Związku Radzieckiego;</u>
          <u xml:id="u-162.22" who="#MarcinŚwięcicki">— po trzecie — musimy brać pod uwagę konsekwencje makroekonomiczne tego przejścia. Z szacunków naszych ekspertów wynika, że gdyby natychmiast, w tej chwili przejść na rozliczenia wolnodewizowe ze Związkiem Radzieckim, to nasz bilans płatniczy utraciłby nawet do 2 mld złotych w skali rocznej.</u>
          <u xml:id="u-162.23" who="#MarcinŚwięcicki">Stare zasady są więc na tyle dla nas opłacalne, natomiast przejście na nowe wiązałoby się z tak dużą stratą. W związku z tym trwają przygotowania do tego rodzaju zmian. Prowadzimy konsultacje z naszymi przedsiębiorstwami, które są głównymi eksporterami do Związku Radzieckiego. Zebraliśmy doświadczenia również innych krajów prowadzących rozliczenia ze Związkiem Radzieckim w wolnych dewizach, w tym również z Finlandią, stosującą pewne specyficzne rozwiązania. Wymieniamy doświadczenia z Węgrami. W sumie jednak będzie to raczej proces, stopniowe dochodzenie i trzeba będzie uwzględniać te wszystkie czynniki, które by amortyzowały tego rodzaju rzucenie naszych przedsiębiorstw na głęboką wodę. Te wszystkie zmiany koncentrować się będą w latach 1991–1995. Natomiast w przyszłym roku obowiązuje jeszcze umowa 5-letnia na okres 1986–1990 i nie przewiduje się jakichś zasadniczych zmian. Dopłaty będą funkcjonowały na dotychczasowych zasadach. Kurs rubla będzie kształtowany w ten sposób, aby realna wartość dopłat nie powiększyła się. Natomiast przewidujemy możliwość pewnego eksperymentu, żeby około 10 do 15% obrotów ze Związkiem Radzieckim przeliczyć na waluty wymienialne i zobaczyć co z tego wychodzi. Strona radziecka jest takim rozwiązaniem również zainteresowana. Trwają w tej chwili negocjacje, jakie to mają być grupy towarowe, jak wycenione i przypuszczam, że to rozwiązanie będzie pewnym doświadczeniem, które możemy mieć dopiero w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-162.24" who="#MarcinŚwięcicki">Było pytanie z serii pytań Klubu Poselskiego SD, na temat zapobiegania zjawiskom sprowadzania gotowych wyrobów z zagranicy przy niewykorzystaniu istniejącego potencjału i opłacania pracowników za przestoje. Sytuacja taka ma miejsce m.in. w przemyśle lekkim. Otóż nowe zasady wprowadzane obecnie, w tym również wymienialność złotówki, spowodują, że nie będzie przestojów z powodu braku surowca w przedsiębiorstwie spowodowanych tym, że nie dostało np. przydziału dewiz, albo że centralny import takich czy innych surowców jest niedostateczny. Każde przedsiębiorstwo w miarę posiadanych środków dewizowych będzie mogło nabywać dowolną ilość towarów zaopatrzeniowych i komponentów za granicą. Mogą powstać jakieś trudności z przekazami, jakieś inne opóźnienia, ale to już będzie zależeć przede wszystkim od sytuacji finansowej samego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-162.25" who="#MarcinŚwięcicki">Jednocześnie powstaną preferencje dla przetwórstwa w Polsce, polegające na tym, że import towarów gotowych będzie obłożony pewnym cłem, podczas gdy na importowane surowce i materiały produkcyjne będą bardzo niskie stawki celne, albo w ogóle będą importowane bez cła. Przy takim rozwiązaniu uważamy, że przede wszystkim będzie preferowane przetwórstwo w Polsce, będzie pewna protekcja celna, nie na bardzo wysokim poziomie, ale gwarantująca, że przedsiębiorstwa, które będą konkurencyjne, które będą wydajne, będą mogły bez kłopotów zaopatrzyć się w surowce i materiały i przetwarzać je i nie będą musiały obawiać się konkurencji zagranicznej. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-162.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa, pana Aleksandra Paszyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#AleksanderPaszyński">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Ograniczę się do odpowiedzi na pytanie pana posła Wiesława Chmielarskiego, bowiem pytania zadane przez pana posła w istocie rzeczy obejmują całość problematyki budownictwa mieszkaniowego. Są to pytania niezwykle pojemne.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#AleksanderPaszyński">Pierwsze z tych pytań brzmi: jakie główne mechanizmy uruchamia program rządowy w celu rozwiązania problemu mieszkaniowego w Polsce i w czym przejawia się tu interwencjonizm państwowy?</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#AleksanderPaszyński">I drugie pytanie — jaką liczbę mieszkań można szacować, iż uda się wybudować przyszłym roku?</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#AleksanderPaszyński">Jeśli chodzi o pytanie pierwsze, to w istocie rzeczy można odpowiedzieć na nie dwojako. Po pierwsze — że program rządowy jest programem promieszkaniowym w tym sensie, że jeżeli uda się doprowadzić możliwie szybko do normalizacji sytuacji gospodarczej, to tylko w tych warunkach budownictwo mieszkaniowe mieć będzie szanse rozwoju. Budownictwo mieszkaniowe jest szczególną dziedziną gospodarki. Skupia ono jak w soczewce wszystkie nieprawidłowości funkcjonowania gospodarki kraju. Nie może istnieć samodzielnie bez pełnego wsparcia całej gospodarki. Chora gospodarka takiego wsparcia budownictwu dać nie może. Stąd głębia kryzysu mieszkaniowego, kryzysu nowego budownictwa dzisiaj na tle ogólnego regresu gospodarki. I powiadam jeszcze raz, im szybciej uda się trudności gospodarcze pokonać, tym łatwiejsze, jaśniejsze perspektywy czekać mogą budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-164.4" who="#AleksanderPaszyński">Ale druga odpowiedź na tym tle musi brzmieć całkowicie przeciwnie, to znaczy, że każdy program nastawiony na szybkie gaszenie inflacji musi z natury rzeczy ograniczać możliwości rozwojowe budownictwa mieszkaniowego, które opierać się muszą na względnej obfitości względnie dostępnych kredytów i na innych tego typu preferencjach.</u>
          <u xml:id="u-164.5" who="#AleksanderPaszyński">Na tle tej sytuacji, jaką mamy, czy jaką można przewidywać w przyszłym roku, chcę powiedzieć, że udało się w zasadzie ochronić, utrzymać niemal wszystkie istniejące dotąd preferencje związane z rozwojem produkcji materiałów budowlanych. Mówię o tym wyraźnie, żeby pokazać, iż mimo tego antyinflacyjnego charakteru programu w istocie rzeczy budownictwo mieszkaniowe, dzięki oczywiście ocenie jego roli w całokształcie polityki społeczno-gospodarczej kraju, obroniło te swoje najważniejsze pozycje zapewniające, w innej, lepszej sytuacji możliwość rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-164.6" who="#AleksanderPaszyński">Chcę przedstawić zatem na przykładzie jednej dziedziny budownictwa, niezwykle ważnej dla budownictwa mieszkaniowego, mianowicie w dziedzinie materiałów budowlanych, co się wobec tego uda, jakie mechanizmy można będzie uruchomić w przyszłym roku, dzięki utrzymaniu podstawowych preferencji związanych z rozwojem produkcji materiałów budowlanych. Tym więcej, że utrzymany został mechanizm akumulacji środków na dotychczasowy Fundusz Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego, choć zapewne nie będzie on miał takiego charakteru, jaki miał dotychczas. Ale środki te staną się podstawą kapitałową tworzonego obecnie banku mieszkaniowego — i mam nadzieję — sieci lokalnych banków komunalnych. Jak powiadam, bank mieszkaniowy powinien rozpocząć swą działalność na początku przyszłego roku i, wsparty preferencjami dla inwestycji w sferze materiałów budowlanych, pozwolić na przełamanie tej podstawowej bariery, jaką jest dzisiaj deficyt materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-164.7" who="#AleksanderPaszyński">Dodam jeszcze, iż jednocześnie tworzymy dwie instytucje, które wspierać będą tego typu działania. Także od początku przyszłego roku rozpoczyna działalność powołana specjalna agencja dla absorpcji tego kapitału zagranicznego, który chce się lokować w dziedzinie materiałów budowlanych. Także od przyszłego roku tworzymy Izbę Przemysłowo-Handlową Producentów Materiałów Budowlanych, ażeby stworzyć warunki prawidłowej alokacji środków na te dziedziny przemysłu materiałów budowlanych, które mają strategiczny charakter dla rozwoju budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-164.8" who="#AleksanderPaszyński">Te trzy rzeczy, a więc zachowane preferencje, bank mieszkaniowy, agencja, izba przemysłowo-handlowa, to są instrumenty, które — jak się wydaje — każą spokojniej — mówię to ostrożnie, ale wyraźnie — spokojniej patrzeć na możliwość rozwiązania problemu materiałów dla budownictwa, co jest podstawowym warunkiem przyspieszonego rozwoju tego budownictwa w lepszych warunkach ogólnogospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-164.9" who="#AleksanderPaszyński">Także udało się stworzyć taki mechanizm kredytowania budownictwa mieszkaniowego, który mimo trudnych warunków kredytowych zachowuje podstawowe preferencje, czy podstawowe możliwości korzystania z kredytów. Ten mechanizm działa w sposób następujący. Otóż punktem wyjścia jest przyjęcie założenia, iż rata spłaty kredytu zaciąganego na budownictwo mieszkaniowe nie może przekroczyć 10% przeciętnej pensji miesięcznej. Wywołuje to także negatywne zjawiska — powiększa kwoty oprocentowania, które będą kapitalizowane po to, żeby utrzymać ten mechanizm, czy tę granicę. Ale wydaje się, że to jest jedyne sensowne rozwiązanie pozwalające, mimo formalnego drożenia kredytów mieszkaniowych, czynić przyjmowanie czy branie tych kredytów znośnym z punktu widzenia możliwości spłaty przez przeciętnie zarabiające rodziny.</u>
          <u xml:id="u-164.10" who="#AleksanderPaszyński">Oczywiście będzie rzutować na skalę tego kredytowania wielkość środków zarezerwowanych w budżecie państwa na refundowanie różnicy pomiędzy komercyjnym kredytem, jakiego bank udzielać musi, bowiem nie może być instytucją charytatywną, a tym mechanizmem, o którym mówiłem. To jest trudna operacja i tu wyraźnie chcę powiedzieć, iż oczywiście dostęp do kredytów będą mieli zapewne w większym stopniu ludzie, którzy decydować się będą na większe angażowanie własnych środków na budownictwo mieszkaniowe i w skromniejszym jakby stopniu korzystający z kredytów. Na tym tle powiem, że nie sposób dzisiaj odpowiedzieć dostatecznie precyzyjnie, jakie szacunki, jaką skalę budownictwa mieszkaniowego na przyszły rok można dzisiaj przewidywać. Zależeć to będzie od wielu czynników, przede wszystkim także od przygotowania inwestorów do brania kredytów, do tej sytuacji kredytowej. Powiem tylko tak, że założeniem polityki w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego na rok przyszły muszą być następujące przesłanki:</u>
          <u xml:id="u-164.11" who="#AleksanderPaszyński">— po pierwsze — utrzymanie na tegorocznym poziomie budownictwa wielorodzinnego, którego wielkość ograniczona będzie właśnie skalą możliwości brania kredytów, a nie żadnymi innymi względami;</u>
          <u xml:id="u-164.12" who="#AleksanderPaszyński">— po drugie — maksymalne powiększenie tego budownictwa, które nieprecyzyjnie, niewłaściwie nazywamy jednorodzinnym, bo nie chodzi tutaj oczywiście o domy jednorodzinne, wille wolno stojące, ale o cały ten front budownictwa mieszkaniowego rozwijany poza wielkimi strukturami spółdzielczymi. Myślę tu o małych domach, o domach wielorodzinnych z małą liczbą mieszkań, o budownictwie zwartym itd. Po prostu tę formę budownictwa znacznie bardziej elastycznie będzie można dostosować do zmienionych warunków kredytowych, zaopatrzeniowych aniżeli te dotąd podstawowe struktury inwestorskie.</u>
          <u xml:id="u-164.13" who="#AleksanderPaszyński">Ale ciągle jesteśmy w sytuacji, w której niewiadomych jest sporo. Niewiadome są przede wszystkim zachowania kredytobiorców w nowych warunkach. Niewiadome jest, jaka będzie, zwłaszcza w pierwszej połowie przyszłego roku, skala zaopatrzenia materiałowego. Jak państwo dobrze wiecie, budownictwo, czy m. in. spadek rozmiarów budownictwa w tym roku w dużej mierze wynika z faktu, że stopień zaopatrzenia materiałowego budownictwa jest mniejszy niż by to wynikało z ogólnego spadku produkcji przemysłowej. To znowu jest szczególna cecha budownictwa. Budownictwo, które jest pod stałą kontrolą społeczną, inwestorską, z natury rzeczy trudniejsze jest do manipulacji cenowych. Wobec tego wielu dostawców woli unikać odbiorcy w postaci budownictwa mieszkaniowego, bo tam nie sposób w takiej skali przerzucać kosztów w ceny. Można powiedzieć, że stopień zaopatrzenia budownictwa w tym roku jest procentowo dwukrotnie mniejszy, aniżeli by to wynikało z ogólnego trendu spadku produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-164.14" who="#AleksanderPaszyński">I wreszcie niewiadoma ciągle, przynajmniej dziś jeszcze, jest reakcja władz terenowych, budżetów terenowych, a więc ich zdolność do przestawienia także środków, jakimi będą dysponowały na rozwój infrastruktury technicznej, a to znowu warunkuje rozwój budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-164.15" who="#AleksanderPaszyński">Czyli krótko mówiąc, budownictwo mieszkaniowe znajduje się u progu tego nowego etapu rozwoju gospodarczego, czy u progu realizacji programu, w szczególnie trudnej sytuacji wobec dużej ilości niewiadomych.</u>
          <u xml:id="u-164.16" who="#AleksanderPaszyński">Myślę jednak, że program zachował dostateczne instrumentarium, które pozwoli, nawet jeśli to będzie pewna przerwa w bardzo intensywnym rozwoju budownictwa, na przygotowanie tej dziedziny gospodarki do startu w momencie, w którym zniknie bariera, czy obniży się bariera kredytowa, kiedy gospodarka zacznie wychodzić na czyste, czy bardziej spokojne wody. Taki jest w każdym razie program, który próbujemy realizować. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-164.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu ministra rynku wewnętrznego pana Aleksandra Mackiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#AleksanderMackiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Otrzymałem pytanie pani poseł Ireny Chojnackiej, które brzmi: małe sklepy wiejskie są często nierentowne, będą likwidowane, co byłoby trudne do przyjęcia ze względów społecznych. Co w tej sprawie rząd zamierza zrobić, czy możliwe jest dofinansowanie z Funduszu Rozwoju Rynku?</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#AleksanderMackiewicz">Wysoka Izbo! Pragnę odpowiedzieć na to pytanie w sposób następujący. Istotnie handel, szczególnie żywnością, do sierpnia tego roku był na pograniczu rentowności, a w obrocie wiejskim w dużej mierze około 40% deficytowy, dotyczyło to szczególnie niewielkich sklepów wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-166.2" who="#AleksanderMackiewicz">Od sierpnia, kiedy istnieje swoboda kształtowania marż i cen sytuacja się zmieniła jak i również kondycja handlu, co notujemy, tak że ten problem nie jest tak ostry, oczywiście w przyszłości może to nie załatwić sprawy. Nasze działania w tym zakresie są wielokierunkowe chociaż uważamy, że głównie podmioty gospodarujące powinny same decydować, w jakim kierunku działać i się rozwijać. Niemniej jednak uważamy, że szczególnie w handlu wiejskim zwiększy się obrót wielobranżowy. Sądzimy mianowicie, że wprowadzenie w znacznie większym stopniu artykułów pochodzenia przemysłowego o większej rentowności, per saldo pozwoli na poprawę kondycji ekonomicznej tych przedsiębiorstw. Uważamy również, że zmiany organizacyjne w strukturach dotychczasowego handlu uaktywnią małe organizacje handlowe i to stworzy również dla nich korzystniejszą szansę.</u>
          <u xml:id="u-166.3" who="#AleksanderMackiewicz">Pytanie zawiera oczywiście podtekst, że to nie dotyczy sklepów, tylko poziomu zaspokojenia potrzeb ludności wiejskiej. Stąd też rząd przewiduje dofinansowywać przez Fundusz Rozwoju Rynku i Demonopolizacji, a w gruncie rzeczy ma się on przekształcić od nowego roku w instytucję bankową, na zasadach kredytu różnego rodzaju nowe podmioty handlowe, które powstaną we wsiach.</u>
          <u xml:id="u-166.4" who="#AleksanderMackiewicz">Chcę również stwierdzić, że deficytowość tych sklepów nie zawsze ma obiektywny charakter i nie zawsze jest tam gospodarowanie zgodne z oczekiwaniami. Uważamy, że po uchwaleniu nowego prawa lokalowego, wzmocnieniu władzy lokalnej, która będzie miała prawo stanowienia w zakresie między innymi handlu, nastąpi usprawnienie handlu wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-166.5" who="#AleksanderMackiewicz">Ponadto, co może jest ważne, i tutaj rząd ma ostateczne słowo, uważamy, że na obszarach, które szczególnie są niedotowarowione i nie potrafią sobie poradzić, bo i takie będą, rząd ma rezerwy bilansowe, które pozwolą na skierowanie większej ilości towarów niż te instytucje potrafią same po prostu sobie w normalnych transakcjach zapewnić. Tego rodzaju działania będziemy obserwowali i w ich efekcie będziemy po prostu mogli następnie wyciągać wnioski. Dziękuję, to tyle.</u>
          <u xml:id="u-166.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu ministra, członka Rady Ministrów pana Aleksandra Halla.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#AleksanderHall">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Otrzymałem tylko jedno pytanie od pana posła Jacka Kasprzyka, który prosi o przedstawienie, jaka jest przewidywana pomoc dla organizacji młodzieżowych.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#AleksanderHall">Po pierwsze — nie przewiduje się podmiotowego dotowania organizacji młodzieżowych, podobnie jak innych organizacji społecznych. Wynika to zarówno z filozofii rządu, który uważa, że to co społeczne powinno rzeczywiście opierać się na społecznie wypracowywanych środkach, zwłaszcza w sytuacji głębokiego kryzysu, ale również dlatego, że mapa organizacji młodzieżowych ulega zmianom, daleka jest jeszcze do wykrystalizowania się. Wiele organizacji ubiega się o rejestrację i podmiotowe dotowanie organizacji młodzieżowych już teraz legalnie istniejących stawiałoby je po prostu w z góry uprzywilejowanej pozycji w stosunku do tych, które na rejestrację dopiero czekają. Oczywiście wszystkie organizacje młodzieżowe mogą ubiegać się w poszczególnych resortach o zlecenie im realizacji programów społecznych, których realizacja jest obowiązkiem poszczególnych resortów i wszystkie tutaj powinny korzystać z równych praw, decydować powinna jakość oferty, najlepiej otwarty konkurs.</u>
          <u xml:id="u-168.2" who="#AleksanderHall">Utrzymany został Państwowy Fundusz Młodzieży, ponieważ funkcjonuje ustawa o młodzieży, z tym że muszę powiedzieć, że ustawa ta jest kwestionowana przez wiele środowisk młodzieżowych i rząd rozważa możliwość zwrócenia się do Wysokiej Izby o uchylenie w przyszłości tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-168.3" who="#AleksanderHall">Gros środków, które zostały przeznaczone na dotacje dla Państwowego Funduszu Młodzieży obsługiwać będzie zagraniczną wymianę dzieci i młodzieży z tym, że zaplanowano tę dotację w budżecie Urzędu Rady Ministrów z propozycją ustanowienia szefa Urzędu Rady Ministrów dysponentem tego funduszu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-168.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią minister kultury i sztuki Izabellę Cywińską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#IzabellaCywińska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam trzy pytania. Zacznę od najprzyjemniejszego, pytania na temat inwestycji centralnych, a mianowicie Biblioteki Narodowej. Nie wiem od kogo. Skierowane było do CUP. Tak jest, Biblioteka Narodowa będzie budowana, są kłopoty, ale budowa idzie jako tako i mam nadzieję, że dojdzie do szczęśliwego końca. Wolę nie podawać terminu, bo ma stale poślizgi.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#IzabellaCywińska">Następne dwa pytania od pani poseł Doroty Kempki, Bożenny Urbańskiej i pana Tadeusza Kijonka, Kijonki — przepraszam bardzo, łączą się w jakiś sposób.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#IzabellaCywińska">Pierwsze pytanie dotyczy Funduszu Rozwoju Kultury. W związku z tendencją do reprywatyzacji gospodarki i Fundusz Rozwoju Kultury prawdopodobnie będzie się zmniejszał, bo on jest pochodną podatków — 14,05%, a jeśli Wysoka Izba będzie uprzejma propozycje rządu uwzględnić i podniesie o pół procent, będzie 15% od dochodów uspołecznionych przedsiębiorstw; będzie się jednak zmniejszał w miarę reprywatyzacji, w miarę upadłości niektórych przedsiębiorstw źle funkcjonujących. Wobec tego oczywiście temu funduszowi grozi niebezpieczeństwo. W tej chwili — uważamy wszyscy w kulturze — że on jest zdobyczą bardzo cenną i że pomaga nam funkcjonować. Jeżeli będzie jeszcze podniesiony, to daje on szansę jakiegoś szerszego oddechu kulturze — i powiem uczciwie — że przyjemności również, bo nie zmusza nas do antyszambrowania i proszenia o coraz więcej. I czujemy się w jakiś sposób bezpieczni, mimo że oczywiście zakres i potrzeby kultury są w tej chwili coraz większe w związku ze zmianami w całej gospodarce, coraz więcej instytucji, coraz więcej podmiotów kultury przychodzi z wyciągniętą ręką, bo w tej sytuacji, która jest, czują się niedobrze i muszą zmienić swój sposób myślenia o kulturze. A zanim to nastąpi, to rzeczywiście te potrzeby wzrastają.</u>
          <u xml:id="u-170.3" who="#IzabellaCywińska">Wobec tego będziemy — myślę, że już w pierwszym, pod koniec tego półrocza dyskutować na temat nowego sposobu finansowania kultury. I ja będę tutaj bardzo, będę rzecznikiem pozostania przy tej ustalonej parametrycznej wielkości stałej, czyli przy procentowym udziale środków z budżetu, który będzie — mam nadzieję — wzrastać i kultura będzie coraz bogatsza. Takie są nasze marzenia. Oczywiście — jeżeli wszystko ułoży się po myśli rządu i ten budżet będzie coraz bogatszy.</u>
          <u xml:id="u-170.4" who="#IzabellaCywińska">Minister Osiatyński mnie wyręczył, mówiąc, że jedyną szansą dla interwencjonizmu państwowego są pieniądze, pieniądze i pieniądze. Toteż na pytanie posła Tadeusza Kijonki odpowiem, że sprawą najtrudniejszą jest książka. Problem bardzo bolesny, który jest dokuczliwy codziennie, codziennie się z nim spotykamy, codziennie wszyscy ludzie kultury myślą, jak rozwiązać w tej sytuacji, którą w tej chwili mamy te problemy, które są właściwie nie do rozwiązania. Bo książka, to jest tylko efekt końcowy, drodzy państwo. Ale zanim ta książka się ukaże, to jest drukarnia, to jest fabryka papieru, która jest w gruncie rzeczy bankrutem, której nie płacą dotychczas drukarnie. Drukarnie nie mogą płacić, bo księgarnie nie płacą. Książka nie ma kredytu, a wymaga kredytu długofalowego, powinna móc leżeć w księgarni bardzo długo. Bywają kraje, w których książka leży 50 lat. I to nie jest cegła, tylko jest to książka, która po prostu nawet w małym nakładzie jest potrzebna niewielu, ale do funkcjonowania kultury taka książka jest również niezbędna. Myśmy tego nigdy nie mieli w ciągu ostatnich 45 lat, takiego poczucia luksusu i nie będziemy mieli w najbliższym czasie. Żeby naprawić wydawanie książki, trzeba naprawić sprawy dużo wcześniej, a mianowicie już na etapie druku. Drukarnie w tej chwili w związku z tym, że są podległe — mam kilkanaście drukarń, które podlegają naszemu urzędowi, więc wiem, jaka jest ich sytuacja — są w gruncie rzeczy wszystkie na granicy bankructwa.</u>
          <u xml:id="u-170.5" who="#IzabellaCywińska">Sytuacja w ulgach — bo o to pyta pan poseł — jest bardzo zła, bo rząd jest twardy i mało komu przyznaje ulgi. Natomiast jesteśmy w sytuacji lepszej niż wiele innych działów gospodarki, bo nie zostały nam odebrane te ulgi w podatku dochodowym, które mieliśmy. I równocześnie jeszcze dyskutujemy nad innymi możliwościami.</u>
          <u xml:id="u-170.6" who="#IzabellaCywińska">Ale drodzy państwo, na przykład, żeby książka dostała się na prowincję do małych księgarń i do małych bibliotek, które powinny być w sytuacji tak drogiej książki, naszym oczkiem w głowie, musi być ulga w opłatach pocztowych. Ulga w opłatach pocztowych jest niemożliwa, bo poczta jest właściwie bankrutem. Znowu gdzieś trzeba naprawiać coś, zanim zaczniemy naprawiać naprawdę kulturę. W tej chwili możemy tylko starać się, przy najmniejszych stratach przeprowadzić ją bezboleśnie na drugi brzeg tego rowu, który jest przed nami.</u>
          <u xml:id="u-170.7" who="#IzabellaCywińska">Prawdopodobnie uda nam się uzyskać może ulgi w cłach na papier. Papier będzie prawdopodobnie dużo kosztował, jeżeli już drogo nie kosztuje — będzie równa cena papieru importowanego i krajowego. Wobec tego o reglamentacji nie ma mowy, jeżeli będzie ten papier i będzie jego cena tak wielka, to po co reglamentacja, mijałaby się z celem.</u>
          <u xml:id="u-170.8" who="#IzabellaCywińska">Ja państwu mam tyle do powiedzenia, że atmosfera jest wobec kultury dobra, ale rzeczywiście...</u>
          <u xml:id="u-170.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-170.10" who="#IzabellaCywińska">... sytuacja jest w gruncie rzeczy — co tu dużo mówić — tragiczna.</u>
          <u xml:id="u-170.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-170.12" who="#IzabellaCywińska">Na tym skończę, dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-170.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani minister.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu ministra, członka Rady Ministrów pana Marka Kucharskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#MarekKucharski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Padło z tej trybuny pytanie, które odbieram jako troskę, jako obawę o przyszłość, o ciąg dalszy polskiej telekomunikacji, polskiej łączności — tej dziedziny infrastruktury technicznej, która ma być dźwignią postępu i dźwignią rozwoju gospodarki polskiej. W pytaniu tym była zawarta informacja, że stan polskiej łączności jest fatalny. I rzeczywiście jest fatalny. Nawet mogę powiedzieć mocniej, że jest zbliżony do katastrofy.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#MarekKucharski">I ocena społeczna naszej łączności i telekomunikacji w kraju jest dlatego bardzo krytyczna. I trzeba powiedzieć, że ona jest słuszna. Złożyły się na taką ocenę zaniedbania blisko 50-letnie. A zaniedbania te dotyczą każdej dziedziny łączności, a mianowicie: poczty, telekomunikacji, radiokomunikacji, wszystkich obszarów telekomunikacji a mianowicie: telefonii wiejskiej, telefonii miejskiej, telefonii międzymiastowej, radiokomunikacji, teleinformatyki. Tak mógłbym jeszcze wyliczać, bo to taka dziedzina infrastruktury technicznej. Także mógłbym wymienić produkcję urządzeń teleinformatycznych, teleelektronicznych, produkcję urządzeń kablowych, czy przemysłu kablowego, a także i podzespołów elektronicznych.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#MarekKucharski">Nieodzownym czynnikiem warunkującym rozwój całej gospodarki jest rozwój telekomunikacji jako jednej z przodujących, podstawowych gałęzi elektroniki. Są to swoiste naczynia połączone — gospodarka i łączność. Szczególne znaczenie ma rozwój takich technik, jak komutacja elektroniczna, komutacja cyfrowa, teletransmisja cyfrowa, światłowody, radiokomunikacja, umożliwiających integrację usług telekomunikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#MarekKucharski">Głównym warunkiem zdecydowanej zmiany fatalnego stanu jest zapewnienie odpowiedniej ilościowo produkcji odpowiednich nowoczesnych, elektronicznych central komutacyjnych i systemów teletransmisyjnych.</u>
          <u xml:id="u-172.4" who="#MarekKucharski">Podstawowe znaczenie ma pozyskanie technologii zapewniających dużą wydajność produkcyjną, jak również i radykalnie zwiększających wydajność pracy. Opracowanie takiej technologii w polskich warunkach i to w krótkim czasie jest niestety niemożliwe. Konkretną, jedynie realną szansą przyspieszonego i zdecydowanego rozwoju polskiej telekomunikacji jest transfer do Polski nowoczesnych technologii. Jest taka możliwość, zgłasza się dużo firm zagranicznych z Europy, Ameryki, Azji chcących zainwestować własne kapitały, własną produkcję w rozwój polskiej telekomunikacji. Zgłaszają się — i trzeba to powiedzieć — i polskie podmioty gospodarcze, chcące również inwestować w polską łączność, oczywiście we współpracy z zagranicą, z kapitałami zagranicznymi.</u>
          <u xml:id="u-172.5" who="#MarekKucharski">Oczywiście rozwój telekomunikacji musi być kompleksowy, powinien być kompleksowy i on taki będzie. Ale na plan pierwszy muszą być jakieś priorytety wysunięte. Jako pierwszy widzimy — i mam nadzieję, że to się stanie w przyszłym roku — rozwój telefonii międzynarodowej, rozwój sieci teleinformatycznej, czyli tej sieci, o której tak tutaj mówił parę godzin temu pan prezes Baka, niezbędnej dla prawidłowej pracy banków, następnie rozwój sieci radiotelefonicznej komórkowej, ruchomej. To powinno się — tak jak powiedziałem już — stać w przyszłym roku, jeśli oczywiście podpiszemy umowy jeszcze w tym roku, albo najpóźniej w pierwszym miesiącu przyszłego roku. Aby to stało się realne, bardzo ważnym elementem są nowe regulacje prawne, bo do chwili obecnej, niestety na budowę, na rozwój, na eksploatację miało monopol państwo, a realizowane te zadania były przez jedną, jedyną jednostkę organizacyjną — Polska Poczta, Telegraf, Telefon. Pracujemy obecnie nad nowymi rozwiązaniami prawnymi, ograniczającymi monopolistyczną działalność państwa w dziedzinie łączności. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-172.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej pana Jerzego Szretera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#JerzySzreter">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Otóż dostałem w toku debaty 13 pytań. Nie sądzę jednak, aby z tego należało wyciągać negatywne wnioski do oceny osłony socjalnej. Myślę, że w toku kilku minut wypowiedzi wykażę, że te sprawy są w tych projektach chyba w sposób zadowalający rozwiązane.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#JerzySzreter">Otóż program socjalny zawarty w programie gospodarczym jest programem osłonowym. Nie jest to program całościowej polityki społecznej, tylko stanowi element programu gospodarczego i ma tworzyć bezpieczniki socjalne dla realizacji tego programu. Z tego właśnie punktu widzenia trzeba ten program oceniać. Co z tego wynika? Po pierwsze to, że nie dotyczy on wszystkich. Jeżeli bowiem będziemy chcieli chronić wszystkich, to praktycznie nie będziemy chronić nikogo. Oznacza to koncentrację działań, środków, pieniędzy na wybranych grupach. Generalnie program pomocy społecznej koncentruje się na trzech grupach: pierwsza grupa to te rodziny i osoby, które spadną poniżej tego krytycznego minimum; druga grupa to osoby bez pracy, trzecia grupa to emeryci i renciści.</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#JerzySzreter">I teraz pokrótce o dwóch grupach, bo pierwsze pytanie pani poseł Grabowskiej dotyczy omówienia osłony socjalnej generalnie, stąd odpowiadam na to pytanie.</u>
          <u xml:id="u-174.3" who="#JerzySzreter">Więc w pierwszej sprawie — reorganizacji pomocy społecznej, poczyniono odpowiednie przygotowania do stopniowego przechodzenia w gestię dotychczasowego resortu pracy z dotychczasowego Ministerstwa Zdrowia; odpowiednie środki na ten cel w budżecie zostały zapewnione z pewną rezerwą, z tym że chciałbym dodać, że środki te muszą się także znaleźć w terenowych budżetach, bo znaczna część świadczeń pomocy społecznej jest finansowana z budżetów terenowych i wprawdzie wiele zależy od budżetu centralnego, ale także wiele będzie zależało od budżetów terenowych. Zakładamy, że zwiększenie środków na ten cel powinno pozwolić na objęcie działaniami z tego zakresu około 2 razy większej liczby osób w porównaniu do roku poprzedniego.</u>
          <u xml:id="u-174.4" who="#JerzySzreter">Na tym tle, na pytanie pani poseł Małgorzaty Węgrzyn o uproszczenie procedury przyznawania świadczeń z pomocy społecznej, odpowiadam — oczywiście tak, z tym że uproszczenie to oznacza odbiurokratyzowanie, ale jednocześnie o tyle niezbędny rozwój aparatu, gdyż ta pomoc społeczna ma docierać do rodzin najbardziej potrzebujących na podstawie pogłębionego rozeznania sytuacji tej rodziny.</u>
          <u xml:id="u-174.5" who="#JerzySzreter">Jeśli chodzi o osoby bez pracy, o osłonę przed bezrobociem, chciałbym bardzo silnie podkreślić gradację działań, którą w programie uznajemy i która znajduje wyraz w projektach aktów prawnych, które Wysokiej Izbie przedłożyliśmy.</u>
          <u xml:id="u-174.6" who="#JerzySzreter">Po pierwsze — usprawnienie instytucji pośrednictwa pracy tak, aby szybko znaleźć właściwą pracę.</u>
          <u xml:id="u-174.7" who="#JerzySzreter">Po drugie — przekwalifikowanie, a w związku z tym środki niezbędne na zasiłki dla bezrobotnych, przepraszam, na zasiłki dla osób przekwalifikowywanych, środki na zorganizowanie tego przekwalifikowania we współpracy z zakładami doskonalenia zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-174.8" who="#JerzySzreter">Po trzecie — proponujemy pobudzanie tworzenia miejsc pracy dla bezrobotnych, i tutaj odpowiednie środki funduszu pracy będą przewidziane na pomoc kredytową dla przedsiębiorstw tworzących takie interwencyjne miejsca pracy.</u>
          <u xml:id="u-174.9" who="#JerzySzreter">Po czwarte, wreszcie, roboty interwencyjne, tam gdzie rzeczywiście pojawi się zjawisko bezrobocia i dopiero po piąte — zasiłki dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-174.10" who="#JerzySzreter">To nie jest przypadkowa gradacja, chodzi przede wszystkim o działania wyprzedzające, nie chodzi o petryfikowanie stanu bezrobocia i wyłącznie opiekę w tym czasie. Pobudzaniu aktywnych form będzie też służyła na przykład pomoc kredytowa z funduszu pracy dla tych spośród bezrobotnych, którzy sami będą chcieli prowadzić jakieś małe usługi, ta pomoc kredytowa ogranicza się do 20 średnich płac z ostatniego kwartału, to byłoby w dzisiejszych warunkach np. 8 mln zł — dla uruchomienia małego usługowego stanowiska pracy może już stanowić istotną pomoc.</u>
          <u xml:id="u-174.11" who="#JerzySzreter">Było kolejne pytanie pana posła Dreli dotyczące wielkości środków funduszu na walkę z bezrobociem, w związku z tym że prawdopodobnie powstanie instytucji zasiłków dla bezrobotnych może spowodować dużą liczbę zgłoszeń osób, które dotychczas pracowały na czarno, czy też w drugim obiegu, i może nas zaskoczyć wielkość zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-174.12" who="#JerzySzreter">W tej sprawie po pierwsze — chciałem powiedzieć, że przewidziane w systemie zabezpieczenia jakby utrudniają naciąganie na zasiłki, przepraszam za skrót myślowy, ponieważ trzeba jednak nie tylko się zarejestrować, ale być w kontakcie z odpowiednim urzędem zatrudnienia i odmowa przyjęcia właściwej pracy stworzy komplikacje, odmowa przeszkolenia też tworzy komplikacje. Z tego punktu widzenia jest pewien system, zabezpieczający przed nadmierną liczbą pozornych bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-174.13" who="#JerzySzreter">Po drugie — jeśli chodzi o rezerwę środków na te cele, obecnie środki przewidziane w Państwowym Funduszu Aktywizacji Zawodowej, którego projekt obywatele posłowie otrzymali w komplecie dokumentów, przewiduje 2,8 bln zł, tj. wzrost ponad 20-krotny w porównaniu do tego roku, i to jest wielkość, która powinna zapewnić możliwość interwencji wobec 400 tys. osób zmieniających pracę, korzystających ze świadczeń funduszu.</u>
          <u xml:id="u-174.14" who="#JerzySzreter">Dodatkową rezerwą zapewniającą możliwość większych ewentualnie środków, gdyby była taka potrzeba, jest Fundusz Pracy. Środki z Państwowego Funduszu Pracy, który powstanie po podjęciu decyzji przez Sejm, funduszu, który będzie powstawał ze składek, a więc wtedy te dwa fundusze, fundusz powstający ze składek i pozostawiony na koncie Funduszu Pracy dotychczasowy Fundusz Aktywizacji Zawodowej powinny zabezpieczyć nawet większe potrzeby, tak że mamy tutaj pewne rezerwy. Nie mówiąc o formalnym zabezpieczeniu takim, że w Funduszu Pracy jest formalny bezpiecznik taki, że budżet państwa jest gwarantem tego funduszu, jeżeliby potrzeby przekroczyły możliwości, wówczas budżet państwa jest prawnie zobowiązany do świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-174.15" who="#JerzySzreter">Pytanie posła Kasprzyka dotyczyło problemów ludzi młodych, których trudności, perturbacje na rynku pracy postawią w szczególnie trudnej sytuacji. Rzeczywiście, ten problem może wystąpić, tego się można spodziewać. Jakie zabezpieczenia? W projekcie ustawy, który jest przedłożony Wysokiej Izbie, przewidujemy pewne preferencyjne rozwiązania w postaci zasiłków dla absolwentów kończących, zwłaszcza szkoły wyższe, dla których przewidziane zasiłki będą wyższe, ponieważ dla tych absolwentów nie ma podstawy do ustalenia zasiłków, bo płacy nie otrzymywali, wobec tego ten zasiłek będzie stanowił nie jedną, a dwie minimalne płace — jest to pewna preferencja — poza tym możliwość udzielania przez samorządy terytorialne pomocy tym pracownikom, zwłaszcza absolwentom szkół wyższych, którzy są szczególnie potrzebni w zawodach deficytowych w terenie, to też będzie ta pomoc przysługiwała najbardziej młodym, najbardziej mobilnym, skłonnym do migracji młodym ludziom, chodzi o lekarzy, nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-174.16" who="#JerzySzreter">Kolejne pytanie dotyczy wypoczynku dzieci i młodzieży. Otóż jest w tej chwili w końcowym stadium konsultacji ze związkami nowelizacja ustawy o funduszu socjalnym i mieszkaniowym — to jest jedna sprawa. I preferencje dla jednej z tych grup, będą leżały w dużym stopniu w ręku zakładów pracy, które będą dzieliły środki. To będzie problem wyboru, czy wczasy pracownicze czy preferencje dla dzieci i młodzieży. Głównie te środki mogą w tej sprawie być użyteczne.</u>
          <u xml:id="u-174.17" who="#JerzySzreter">Kolejny problem to pomoc inwalidom i osobom niepełnosprawnym. Po pierwsze — w systemie emerytalno-rentowym, do którego przejdę za chwilę, przewidziano usprawnienie mechanizmów waloryzacyjnych, po drugie — w ustawie o zatrudnieniu, która jest w tej chwili w państwa rękach, jest przewidziany szereg rozwiązań aktywizujących zakłady pracy, ekonomicznie stymulujących powstawanie miejsc pracy dla inwalidów. Nie chciałbym szczegółowo tych spraw omawiać, bo sądzę, że czas jest późny.</u>
          <u xml:id="u-174.18" who="#JerzySzreter">Kolejne pytanie. Pan poseł Twaróg pyta o wcześniejsze emerytury dla osób zwalnianych z pracy grupowo. Postulat, ażeby osoby o stażu pracy 35–40 lat miały prawo do wcześniejszej emerytury jest spełniony i takie rozwiązanie jest przewidziane. Dotyczy to osób, które mają staż pracy 35–40 lat. Nie wiem czy precyzyjnie powiedziałem, bo już w prasie różne rzeczy można przeczytać na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-174.19" who="#JerzySzreter">Jeśli natomiast chodzi o wcześniejsze emerytury dla osób w wieku przedemerytalnym, to ci, którym do wieku emerytalnego brakuje 5 lat, a mają staż pracy 20-letni, będą mieli możliwość przejścia na zasiłek w wysokości zbliżonej do emerytury, 75% płacy. Czyli to byłoby rozwiązanie zbliżone do emerytalnego, ale nie byłby to pełny status emerytalny. Takie rozwiązania są przewidywane.</u>
          <u xml:id="u-174.20" who="#JerzySzreter">Kolejne pytanie — autora przepraszam nie znam, nie było napisane na kartce — o szanse przeciętnej rodziny w przyszłym roku. Na początku mówiłem o koncentracji działań w pewnych grupach. Przeciętna rodzina będzie objęta działaniami polityki osłonowej wówczas, kiedy znajdzie się rzeczywiście w trudnej sytuacji. Jeśli natomiast chodzi o sytuację przeciętnej rodziny, to mogę powiedzieć jedno, że od stycznia prawdopodobnie będą podniesione zasiłki rodzinne do około 80 tys. zł i jest propozycja ich parametrycznego zwiększania wraz ze wzrostem przeciętnej płacy.</u>
          <u xml:id="u-174.21" who="#JerzySzreter">Pytanie pani poseł Staniszewskiej o płacę minimalną, która w tej chwili ma wielkość istotnie symboliczną, to jest dziś 38 tys. zł, ale doliczając jeszcze tę rekompensatę to jest właściwie 80 tys. zł. Zapowiadam, że od 1 stycznia najprawdopodobniej będzie to kwota w wysokości 150–170 tys. zł, w tym przedziale. To się przesądzi w tych dniach. Jest kwestia wskaźników indeksacyjnych — kwota, na której oparta jest np. gwarancja najniższego zasiłku emerytalnego będzie co kwartał podnoszona — i będzie już kwotą bardziej znaczącą.</u>
          <u xml:id="u-174.22" who="#JerzySzreter">Posłanki Kempka i Urbańska wyrażały troskę o to, kto przejmie obiekty socjalne zakładów, które w kleszczach trudnego pieniądza mogą wyzbywać się części obiektów socjalnych, kulturalnych. Częściowo na to pytanie pan minister Syryjczyk odpowiadał. Chciałbym, kontynuując ten wątek, powiedzieć tak. W moim przekonaniu, trudno w tej chwili określić szczegółowo kto to będzie, różne instytucje będą przejmowały, ale sądzę, że generalny ciężar polityki społecznej będzie się przemieszczał z zakładu pracy, gdzie w tej chwili jest bardzo silnie widoczny, w stronę samorządu terytorialnego. I myślę, że samorząd terytorialny czy organizacja przedsiębiorstwa powinny w większym stopniu, przejmować bezpośrednio szereg tych obiektów. Polityka społeczna musi być chyba ulokowana bliżej środowiska zamieszkania, a nie środowiska pracy, co oczywiście nie znaczy, że pewnych niezbywalnych funkcji socjalnych zakładu pracy typu bezpieczeństwo i higiena pracy, nie można z zakładu zdjąć. To jest konieczne. Ale poza tym szereg spraw będzie, jak sądzę, wędrowało w stronę środowiska zamieszkania i rozwój samorządów terytorialnych powinien w tym kierunku zmierzać.</u>
          <u xml:id="u-174.23" who="#JerzySzreter">Kolejne pytanie o płace sfery budżetowej — jak to będzie rozwiązane w przyszłym roku. Otóż, mimo znanych trudności budżetowych, mimo trudnej sytuacji budżetowej, Rada Ministrów proponuje jednak pewną poprawę relacji przeciętnej płacy między sferą budżetową a sferą materialną. Będzie to poprawa o trzy punkty, licząc od stanu z początku poprzedniego roku, bądź o półtora punktu licząc od stanu obecnego, czyli od decyzji, które podjęła Wysoka Izba w połowie roku, podnosząc płace służbie zdrowia o dwa punkty, dzisiaj jest 98 i pół; Rada Ministrów, przewiduje środki w budżecie i poprawę tej relacji na 100, czyli o półtora punktu. Propozycja jest taka, ażeby poprawa ta była głównie skoncentrowana na służbie zdrowia, gdzie proponujemy podniesienie tej relacji o około trzy punkty, w innych działach sfery budżetowej byłaby to poprawa raczej niewielka, raczej jedno-punktowa, symboliczna, bo środki są takie, jakie są.</u>
          <u xml:id="u-174.24" who="#JerzySzreter">Przy okazji poseł Lubowska pytała o sprawę wartościowania pracy w sferze budżetowej. To jest złożony problem, w każdym bądź razie wydaje się, że w ogóle problem subtelniejszych technik różnicowania płac w warunkach wysokiej inflacji jest bardzo trudny. Jest powszechna presja raczej na równe i kwotowe podwyżki, natomiast techniki, które by różnicowały płace nie są mile widziane, są społecznie źle odbierane. My, z tego punktu widzenia, chcemy pewne sprawy liberalizować, nie doprowadzać do nadmiernie rygorystycznego wartościowania pracy, ale jednocześnie nie uważamy, iżby skrajny egalitaryzm — typu kwotowe wyrównywanie płac wszystkim — prowadził w słuszną stronę.</u>
          <u xml:id="u-174.25" who="#JerzySzreter">Wreszcie cały kompleks spraw emerytalnych. Chciałem powiedzieć, że projekt nowelizacji ustawy emerytalnej, zawierający wszystkie rozwiązania, nie jest dołączony do pakietu ustaw, który obywatelom posłom został doręczony — to jest kilkanaście ustaw — z tego względu, że nowelizacja jeżeli ma być skuteczna, musi być przyjęta w styczniu, ale nie koniecznie przed 1 stycznia. Nowelizacja po konsultacjach ze związkami zawodowymi jest gotowa i została już przekazana Radzie Ministrów. W tej chwili sprawy budżetowe jakby o parę dni ją przesunęły, ale lada chwila wpłynie do Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-174.26" who="#JerzySzreter">Jaka jest istota tych nowych rozwiązań, bo do tego sprowadzało się pytanie pani poseł Czarnik-Sojkowej. Po pierwsze — dziś najistotniejszy problem w sterze świadczeń socjalnych i emerytur to waloryzacja, problem wysokiej inflacji i pewnego nienadążania w tym zakresie. I ten problem chcemy rozwiązać, uszczelniając jakby rozwiązania indeksacyjne. Najkrócej mówiąc, rozwiązania tam przewidziane zakładają, że relacji około 52% średniej płacy, którą chcielibyśmy po dopłacie na początku roku uzyskać w emeryturach za IV kwartał, będziemy bronić w następnych miesiącach, a ustalony mechanizm powinien to zapewnić. Będzie to polegało na tym, że emerytury i renty będą w I kwartale — np. w marcu — podniesione do wzrostu płacy, jaki nastąpi w I kwartale z wyrównaniem od stycznia. Czyli w marcu emeryci i renciści otrzymają podwyżki emerytur za marzec, ale także wyrównanie za luty i styczeń w relacji do wzrostu średniej płacy w I kwartale. Nie wchodząc w szczegóły, taka jest istota rozwiązania. Jest to rozwiązanie, które powinno zapewnić skuteczne utrzymanie relacji około 52%, może nawet lepszej, między emeryturą a płacą. Jest jeszcze szereg innych zmian, ale sądzę, że będziemy mieli okazję do tego wrócić już w czasie debaty na temat emerytur i rent.</u>
          <u xml:id="u-174.27" who="#JerzySzreter">Pani poseł Stanisława Krauz kwestionuje procentowe podwyżki w systemie waloryzacji świadczeń, które rzeczywiście przy kolejnych waloryzacjach stawiają w lepszej sytuacji tych, którzy mają wyższe emerytury. Jest kwestia tego rodzaju — w jakim stopniu warunki inflacyjne powodują konieczność spłaszczania świadczeń? Na pewno w warunkach spadku poziomu życia występuje potrzeba pewnego spłaszczania. I propozycje zawarte w naszym projekcie to uwzględniają.</u>
          <u xml:id="u-174.28" who="#JerzySzreter">Proponujemy, ażeby minimalna emerytura stanowiła 35% przeciętnej płacy z poprzedniego kwartału — będzie działał jakby automat. I można się spodziewać, że np. od 1 marca szacunkowo minimalna emerytura wyniesie ponad 200 tys. zł na skutek działania tego automatu. Dzisiaj jest 100 tys. zł, nie pamiętam, 112 tys. zł, czy coś takiego. Ale to będzie znaczny wzrost. Dajemy gwarancję minimalnych emerytur, a więc pewne spłaszczenie przez podciąganie nieco szybciej dolnych świadczeń. Fundusz ubezpieczeniowy jest jeden, to jest suma zamknięta, żeby na ten cel wygospodarować środki, trzeba dokonać pewnego spłaszczenia — proponujemy ograniczenie odgórne na poziomie dwóch przeciętnych, dwukrotności przeciętnej. Czyli od poziomu emerytur, których podstawa wymiaru jest wyższa od dwóch średnich płac, będzie następowało jakby spłaszczanie, będzie następowało niedopłacanie. Taka jest konsekwencja spłaszczania. To jest odpowiedź na pytanie pana posła.</u>
          <u xml:id="u-174.29" who="#JerzySzreter">Jest jeszcze jedno pytanie, oparte chyba na nieporozumieniu, że w programie zawarta jest sugestia, iżby przeciętna emerytura spadła z 48% w relacji do średniej płacy do 35%. To chyba nieporozumienie. Chodzi o to, że 48% to dzisiaj jest przeciętna relacja. Będziemy walczyli o przeciętną w wysokości 52%. Natomiast 35% to jest minimalna relacja. I dlatego to chyba jest nieporozumienie.</u>
          <u xml:id="u-174.30" who="#JerzySzreter">I jeszcze ostatnie pytanie, drobne, a konkretne — o staż przedwojenny: czy będzie zaliczany staż przedwojenny do podstawy wymiaru emerytury, do lat naliczanych do stażu. Otóż tak, w nowelizacji, którą niedługo, że tak powiem, przedłożymy Wysokiej Izbie, ten problem będzie właśnie rozwiązany. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-174.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej Krystynę Sienkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#KrystynaSienkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W odpowiedzi na skierowane do premiera Balcerowicza pytania, a dotyczące resortu zdrowia, rozpocznę od pytań pana posła Władysława Krzyżanowskiego.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#KrystynaSienkiewicz">Pan poseł prosi o kilka szczegółowych informacji — w jakim miejscu będzie ochrona zdrowia w trudnym 1990 r.? Chodzi zwłaszcza o inwestycje i te z budżetu centralnego, jak i strategiczne, umieszczone w budżetach terenowych, chodzi o zaopatrzenie w leki, sprzęt i aparaturę, zaopatrzenie w samochody przynajmniej lekarzy.</u>
          <u xml:id="u-176.2" who="#KrystynaSienkiewicz">Otóż zakładamy, że przewidywana wielkość środków finansowych w budżecie na rok 1990 zapewni funkcjonowanie placówek i zakładów służby zdrowia na poziomie br. Czyli nie dramat, ale jednocześnie dużo za mało, mimo niewielkiej preferencji dla służby zdrowia w zakresie środków na inwestycje. Ta preferencja wyraża się 9-krotnym wzrostem zapewnionych na ten cel kredytów, mimo że przeciętny wzrost kosztów i cen zakładał ich 6-krotność. A więc będziemy zmuszeni do radykalnego ograniczenia działań inwestycyjnych i zakupów aparatury medycznej. W tym celu powołany w ministerstwie zespół ekspertów ocenia stopień zaawansowania inwestycji w celu sprawiedliwego, racjonalnego podziału środków, jakie będą do naszej dyspozycji.</u>
          <u xml:id="u-176.3" who="#KrystynaSienkiewicz">Bierzemy przy tym pod uwagę interes społeczny. I tak przewidziane są środki rezerwowe w wysokości 93 mld zł na oddanie do użytku 11 szpitali przewidzianych w 1990 r. Będzie kontynuowana budowa Centrum Kardiologii. Szczególnie to podkreślam, ponieważ bardzo często są pytania o Centrum Kardiologii. Ta budowa będzie kontynuowana w pełnym zakresie przewidzianym na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-176.4" who="#KrystynaSienkiewicz">Zaopatrzenie w leki utrzyma się na poziomie roku 1989. Głównym źródłem zaopatrzenia pozostaną oczywiście nadal dostawy z przemysłu krajowego i planowanego importu. Tym niemniej podejmujemy najróżniejsze inicjatywy w celu poprawy zaopatrzenia w leki i środki opatrunkowe. Mam także na myśli propozycje szeregu krajów, m.in. Włoch, Francji, RFN, Stanów Zjednoczonych, Szwecji, a także EWG i Polonii amerykańskiej. I tak na przykład w połowie stycznia otrzymamy z Włoch transport leków i gazy o wartości 7 mld dolarów. Przepraszam, milionów oczywiście. Te kwoty tak się zmieniają. Rząd Dolnej Saksonii zaoferował pomoc w lekach wartości 10 tys. marek. Otrzymamy również bardzo istotny sprzęt i strzykawki do podawania insuliny dzieciom, jednorazowe strzykawki.</u>
          <u xml:id="u-176.5" who="#KrystynaSienkiewicz">Następne pytanie dotyczyło sprzętu i aparatury z drugiego obszaru. Na ten cel dysponujemy kwotą 200 mld zł — tu miliardów — i będzie to sprzęt i aparatura przede wszystkim dla nowo oddawanych szpitali.</u>
          <u xml:id="u-176.6" who="#KrystynaSienkiewicz">Zaopatrzenie w samochody. Otóż Rada Ministrów znowelizowała uchwałę nr 3 z 23 stycznia 1989 r. i z rozdzielnika ministra rynku wewnętrznego minister zdrowia otrzyma swoją pulę samochodów przeznaczoną dla inwalidów, niepełnosprawnych, lekarzy medycyny. Lekarze weterynarii mogą nabywać samochody z puli ministra rolnictwa. Lekarze muszą spełniać wymóg zatrudnienia powyżej 5 lat w uspołecznionej służbie zdrowia, w tym w terenowej oczywiście i będą mieli prawo nabywać samochody po cenach nominalnych.</u>
          <u xml:id="u-176.7" who="#KrystynaSienkiewicz">Następne pytanie brzmiało: czy może pan — pytanie skierowane do premiera — odpowiedzieć w bardzo ogólnym pojęciu, jaki system finansowania będzie obowiązywał, jaki proponuje pan w opiece zdrowotnej?</u>
          <u xml:id="u-176.8" who="#KrystynaSienkiewicz">Otóż w roku 1990 nie będzie zmiany systemu finansowania. Chociaż jasne jest, że w reformowanym państwie niezbędna jest reforma służby zdrowia, ale taka reforma również wymaga ogromnych środków, a na to dzisiaj nas nie stać. Ale to nie znaczy, że nic nie czynimy. W opracowaniu są dwa projekty reformy służby zdrowia, dwa różne projekty, które znajdują się w sejmowej Komisji Zdrowia. Poddawane są one szerokiej konsultacji społecznej. I najogólniej mówiąc, jeden projekt opracowany przez społeczny zespół, powołany po obradach okrągłego stołu, zakłada samofinansowanie w służbie zdrowia. Natomiast drugi projekt autorski jest oparty na ubezpieczeniach społecznych. Prace weszły — ale prace redakcyjne — w końcowe stadium. Natomiast samo wprowadzenie reformy wymaga całego szeregu uregulowań prawnych, chociażby ustawy o opiece zdrowotnej, o pomocy społecznej, o samorządzie terytorialnym, o ubezpieczeniu społecznym, funduszu zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-176.9" who="#KrystynaSienkiewicz">W okresie najbliższym upatrujemy reformę w zmianie organizacji funkcjonowania służby zdrowia. I to wiążemy z powstaniem samorządu terytorialnego. Również reformę finansowania służby zdrowia i to w postaci częściowej prywatyzacji. Tego zagadnienia dotyczyło trzecie pytanie — w jakim zakresie możliwa jest prywatyzacja w ochronie zdrowia i czy są przygotowywane w tym zakresie podstawy prawne?</u>
          <u xml:id="u-176.10" who="#KrystynaSienkiewicz">Otóż zakres prywatyzacji ustali ustawa o prywatyzacji i w jej ramach będą podejmowane działania. Natomiast już obecnie stosownie do przepisów o prowadzeniu działalności gospodarczej i dostosowanych do nich w wyniku nowelizacji przepisów o środkach farmaceutycznych, artykułach sanitarnych i aptekach oraz przepisów o zakładach leczniczych, w szerokim zakresie możliwe jest podejmowanie prywatnej działalności w ochronie zdrowia. Odnosi się to w szczególności do produkcji środków farmaceutycznych i artykułów sanitarnych, obrotu hurtowego oraz detalu — czyli aptek — zakładania prywatnych szpitali, przychodni i innych placówek służby zdrowia. Postępująca w bieżącym roku prywatyzacja aptek natrafiła jak gdyby na pewien impas, dotychczas wydano około 250 koncesji, a obecnie oczekuje na dalsze koncesje około 300 wnioskodawców. Chęć rozpoczęcia prywatnej produkcji farmaceutyków zgłosiło ponad 30 firm prywatnych, produkujących proste farmaceutyki. I to wszystko, dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-176.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego przed przerwą proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych, pana Romana Andrzejewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#RomanAndrzejewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dwa pytania dotyczyły spraw związanych z ochroną środowiska.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#RomanAndrzejewski">Pytanie pierwsze dotyczyło źródła finansowania ochrony środowiska w zbliżającym się okresie. Wszyscy wiemy, że potrzeby ochrony środowiska w zakresie finansowania są ogromne i nie szybko można będzie sprostać tym potrzebom. Przewidujemy jednak, że w roku 1990 ochrona środowiska będzie finansowana w sposób podobny jak dotychczas, a więc budżet będzie finansował niektóre inwestycje, a także jednostki budżetowe, w tym rozbudowywaną przez nas Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska zarówno w zakresie kontrolnym, dotyczącym zniszczenia środowiska, jak i stanu środowiska, a więc tego, co nazywamy monitoringiem.</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#RomanAndrzejewski">Wojewodowie nadal będą otrzymywać 60% opłat i kar, jakie są odprowadzane przez użytkowników ochrony środowiska. Nadal będzie funkcjonował Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska tworzony z pozostałych 40%o opłat i kar, i tak jak dotychczas będzie on finansował różne przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska — od bardzo dużych czasem, do bardzo małych zasiłków, jakich na przykład udzielamy w tej chwili różnym wydawnictwom związanym z ochroną środowiska, które znalazły się w bardzo trudnej sytuacji finansowej. Fundusz ten jednak szybko traci swoją wartość i w związku z tym przewidujemy, iż zwrócimy się do Wysokiej Izby z propozycją drobnej nowelizacji ustawy o ochronie środowiska i ustawy Prawo wodne, która by zabezpieczała Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska przed szybką dewaluacją.</u>
          <u xml:id="u-178.3" who="#RomanAndrzejewski">Liczymy na pewne środki w ramach ekokonwersji i w ramach darowizn, w szczególności można się spodziewać, że pewne darowizny będą się wiązać z ochroną żywych zasobów przyrody, z którymi uczuciowo są związane różne koła na Zachodzie, łączymy także na bardzo dogodne kredyty, ale też niewielkie, z Banku Światowego.</u>
          <u xml:id="u-178.4" who="#RomanAndrzejewski">Wreszcie trzeba podkreślić, że realizując zapis okrągłego stołu mówiący o tym, że nasz kraj powinien rozwijać się zgodnie z modelem ekorozwoju, sądzimy, iż stymulacja restrukturalizacji przedsiębiorstw oraz tworzenie nowych przedsiębiorstw, które wprowadzą nowe technologie spowoduje automatyczną ochronę środowiska, ponieważ właśnie nowoczesność sprzyja ekorozwojowi i ochronie środowiska.</u>
          <u xml:id="u-178.5" who="#RomanAndrzejewski">Pan poseł Kozaczko zwrócił się z pytaniem, czy można obciążyć każdą spaloną tonę węgla, czyli mówiąc ogólniej, czy można obciążyć kosztami użytkowania środowiska, kosztami zniszczeń wszystkie te przedsięwzięcia, które powodują zniszczenia.</u>
          <u xml:id="u-178.6" who="#RomanAndrzejewski">Ministerstwo ochrony środowiska prowadzi prace związane z ekonomizacją ochrony środowiska. Jednak bardzo trudno byłoby ocenić i obciążyć kosztami strat konkretnego użytkownika, który zużywa określone zasoby środowiska. Jak wiemy, środowisko ulega zniszczeniu nie tylko wprost proporcjonalnie do wielkości zanieczyszczeń, które mogą albo wzrastać albo się znosić, stąd ustalenie kto ile powinien zapłacić za zanieczyszczenie środowiska byłoby niezwykle trudne. Kraje zachodnie rozwiązują inaczej ekonomizację środowiska i w ramach współpracy eksperci Banku Światowego proponują nam inne rozwiązania. Jesteśmy w trakcie analizy tych propozycji i nie chciałbym zabierać czasu Wysokiej Izbie na jej szczegółowsze przedstawianie Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-178.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Chciałam ogłosić 10-minutową, wypoczynkową przerwę, bo jeszcze mamy w programie osiem wypowiedzi: przedstawicieli Ministerstwa Finansów, pana wicepremiera Balcerowicza, pana prezesa Narodowego Banku Polskiego i jako ostatni punkt wybór Komisji Nadzwyczajnej. Proszę państwa, po przeczytaniu przez panią sekretarz komunikatów, zarządzam 10-minutową przerwę. Proszę tylko traktować ją jako przerwę wypoczynkową, a nie kolacyjną, żebyśmy jednak dzisiaj wyczerpali prządek obrad.</u>
          <u xml:id="u-179.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią sekretarz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#AnnaDynowska">Proszę Państwa! W związku ze zmianą terminu zakończenia dzisiejszego posiedzenia Sejmu, bezpośrednio po posiedzeniu, a nie o godzinie 20, jak wcześniej mówiłam, w sali nr 118 odbędzie się spotkanie Sekcji Rolnej OKP, Parlamentarnego Koła Rolniczego i posłów zainteresowanych problematyką rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#AnnaDynowska">Także bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu w sali nr 217 odbędzie się wspólne posiedzenie Prezydiów: OKP, Klubów Poselskich PSL „Odrodzenie” i SD.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Zarządzam 10-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 20 do godz. 20 min. 15)</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy odpowiedzi na pytania.</u>
          <u xml:id="u-181.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów pana Wojciecha Misiąga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#WojciechMisiąg">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym odpowiedzieć na zgłoszone do premiera Balcerowicza pytania, wiążące się pośrednio albo bezpośrednio z kwestiami budżetu państwa i projektu, który został przedłożony.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#WojciechMisiąg">Pani poseł Wolnik pyta, czy ograniczenie skali zakresu dotacji w wydatkach budżetowych nie wpłynie na realizację inwestycji terenowych o znaczeniu socjalnym oraz w jakim stopniu budżet terenowy będzie mógł zapewnić prawidłowe funkcjonowanie takich dziedzin, jak oświata i służba zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#WojciechMisiąg">Otóż po pierwsze, chciałem wyjaśnić, że wydatki na inwestycje są w budżecie państwa ujmowane poza tą działką dotacyjną. To znaczy zmniejszenie z 31% do 14% udziału dotacji w ogóle nie dotyczy inwestycji. Inwestycje są oddzielnym tytułem wydatków budżetowych. O tym, w jakim stopniu finansowane są poszczególne typy inwestycji w budżetach terenowych, decydują rady narodowe. W trakcie konsultacji, jakie będziemy jeszcze przeprowadzali z wojewodami przed złożeniem przez nich projektów budżetów wojewódzkich, poruszymy te kwestie. Zależałoby nam na tym, żeby największy nacisk przy planowaniu budżetów wojewódzkich był właśnie położony na inwestycje w służbie zdrowia i w oświacie. Niezależnie od tego przewidujemy w wydatkach poszczególnych resortów centralnych pewne środki na wspieranie inwestycji prowadzonych przez władze terenowe. O jednej takiej rezerwie w kwocie 93 mld zł przeznaczone na dofinansowanie terenowych inwestycji w służbie zdrowia mówiła pani minister Sienkiewicz. Podobną rezerwę utworzono również na potrzeby budownictwa szkolnego. Chcę jeszcze raz podkreślić, że ostatecznie o strukturze nakładów i w związku z tym o finansowaniu również szkół i szpitali będzie decydował kształt planów ustalonych przez poszczególne rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-182.3" who="#WojciechMisiąg">Pan poseł Kuligowski zapytuje, jaka jest właściwie skala inflacji prognozowana przez rząd na 1990 rok i na jakich wielkościach oparte są nasze przewidywania dotyczące dochodów i w związku z tym planu wydatków.</u>
          <u xml:id="u-182.4" who="#WojciechMisiąg">Tu chciałbym od razu przeprosić i sprostować pewną pomyłkę, która jest na drugiej stronie objaśnień do ustawy budżetowej. Podane tam wskaźniki cen w poszczególnych kwartałach określają przeciętne miesięczne zmiany cen w poszczególnych kwartałach. Te liczby, które tam się pojawiły — 25 w pierwszym kwartale, potem szybko malejące aż do wzrostu cen średnio o 1 pkt w czwartym kwartale, określają przeciętny miesięczny wzrost cen w poszczególnych kwartałach. Łącznie po przeliczeniu rzeczywiście pokazuje to, że budżet państwa został skalkulowany przy założeniu, że ceny między grudniem 1990 roku a grudniem br. będą istotnie o około 140% wyższe. Jak widać z tych liczb, z tego co napisano tam o pierwszym kwartale, ceny te są rozłożone bardzo nierównomiernie. Podwyżki cen mają być rozłożone w przyszłym roku bardzo nierównomiernie — duży, szybki wzrost cen w pierwszym kwartale i następnie gwałtowne wygaszenie inflacji. W kolejnych miesiącach tempo zmian cen powinno już być znacznie niższe.</u>
          <u xml:id="u-182.5" who="#WojciechMisiąg">Chcę przy tym powiedzieć, że cała polityka rządu, cały program gospodarczy nakierowany jest na to, żeby inflację zdusić możliwie jak najszybciej i możliwie jak najbardziej radykalnie. W związku z tym te liczby, które zostały przyjęte przy kalkulacji budżetu — bo szacując dochody i określając limity wydatków trzeba było się oprzeć na pewnych założeniach cenowych — należy traktować jako pewien górny, pesymistyczny poziom tego, co się może stać. Dysponując środkami, które zostaną określone w ustawach systemowych, dzisiaj zgłoszonych również Wysokiej Izbie, będziemy się starali, żeby rzeczywiste wskaźniki cen były niższe, jeśli się da, to znacznie niższe niż te, na których oparta była kalkulacja budżetowa. Z tego właśnie względu, biorąc pod uwagę możliwość bardziej radykalnego rozprawienia się z inflacją, w przedkładanym projekcie ustawy budżetowej znajduje się zapis upoważniający do przeszacowania budżetu, gdyby inflacja była niższa niż ta, którą kalkulacyjnie założono. Nie mówię nawet, którą przewidywano, ale którą kalkulacyjnie założono w budżecie państwa. Chcielibyśmy, żeby te przyrosty były realnie mniejsze.</u>
          <u xml:id="u-182.6" who="#WojciechMisiąg">Pani posłanka Staniszewska pyta, o ile i na jak długo spadną płace realne. Odpowiadając na to pytanie chcę powiedzieć, że szacujemy — i na takich rachunkach oparty jest zarówno budżet, jak i bilans przychodów i wydatków ludności — iż w skali roku spadek wynagrodzeń w ujęciu realnym powinien być w granicach 20%. Chciałem jeszcze raz podkreślić to sformułowanie — spadek wynagrodzeń w ujęciu realnym, to znaczy taka powinna być rozpiętość między dynamiką płac i dynamiką cen towarów i usług konsumpcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-182.7" who="#WojciechMisiąg">Chcę przy tym powiedzieć, że gdy szacowaliśmy przygotowując się do konstrukcji projektu ustawy budżetowej — możliwe zmiany w wielkości produkcji, w wielkości dochodu narodowego i w podziale dochodu narodowego, to z naszych prognoz wynikało, że spożycie z dochodów osobistych zmaleje w przyszłym roku o około 1%, co oznacza, że ten spadek realnej wartości płacy nie jest jednoznaczny — i to wyraźnie podkreślam — z takim samym spadkiem konsumpcji. W dużym stopniu oznacza to redukcję nadmiernego popytu.</u>
          <u xml:id="u-182.8" who="#WojciechMisiąg">Oczywiście trzeba pamiętać o tym, że nadmierny popyt nie jest w gospodarce rozłożony równomiernie. W związku z tym różne grupy społeczne, różne grupy rodzin, gospodarstw domowych, ten spadek odczuwać będą mniej lub bardziej dotkliwie. Ale trzeba pamiętać, że i ten 20% spadek płacy realnej również nie będzie rozłożony równomiernie, dlatego w budżecie przewidziano duże środki i na opiekę społeczną, i na system emerytalno-rentowy. One rosną znacznie szybciej niż inne wydatki budżetu, żeby najbiedniejszym grupom społeczeństwa wyrównywać negatywne skutki tego spadku płacy realnej w takim stopniu, w jakim to będzie w budżecie możliwe.</u>
          <u xml:id="u-182.9" who="#WojciechMisiąg">Pan poseł Gabrielski, zadając podobne pytania jak posłanka Staniszewska, pyta dodatkowo, jakie mogą być czytelne dla społeczeństwa efekty wdrożonego programu na przykład w skali jednego roku.</u>
          <u xml:id="u-182.10" who="#WojciechMisiąg">Powinienem zacząć od tego, że oczywiście jeden rok to nie jest ten okres, w którym całe skutki będą widoczne. Zaczynamy operację, która przewidziana jest na znacznie dłuższy czas, ale jej efekty możliwe do przewidzenia można będzie zobaczyć jeszcze w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-182.11" who="#WojciechMisiąg">Przede wszystkim — i uważam to za bardzo istotny element — pierwszym widocznym dla wszystkich efektem powinno być zahamowanie inflacji. Oczywiście — to też trzeba wyraźnie powiedzieć — to jest zahamowanie inflacji powodujące spadek płacy realnej, ale dające niewątpliwie większe poczucie bezpieczeństwa, poczucie stabilności.</u>
          <u xml:id="u-182.12" who="#WojciechMisiąg">Drugim skutkiem, pochodnym stabilizacji cen i zahamowania tej wysokiej inflacji, z jaką mamy do czynienia od sierpnia, musi być poprawa zaopatrzenia rynku. To nie będą oczywiście towary po takich cenach, że każdy będzie mógł kupić wszystko, ale ten rynek musi się zacząć wypełniać.</u>
          <u xml:id="u-182.13" who="#WojciechMisiąg">Następnie, ale to już w końcowych miesiącach roku, powinna być przełamana tendencja spadkowa produkcji i wtedy można mówić, że płace realne najpierw ustabilizują się, a potem mogą zacząć rosnąć. Tyle można powiedzieć, tyle można deklarować, jeżeli chodzi o bieżący rok.</u>
          <u xml:id="u-182.14" who="#WojciechMisiąg">Panie: Matusiak, Suskiewicz i Lubowska z Klubu Poselskiego PZPR zapytują, jakie będą skutki przejęcia przez resort edukacji narodowej wielu przyzakładowych szkól i przedszkoli, które dotąd finansowane były poza sferą budżetową. Pytają też, na jakich zasadach odbywać się będzie przekazywanie tych placówek oraz czy przewiduje się w budżecie zwiększenie środków na pokrycie rosnących w związku z tym zadań w oświacie.</u>
          <u xml:id="u-182.15" who="#WojciechMisiąg">Otóż chciałem wyjaśnić przede wszystkim pewną rzecz formalną. Wszystkie przedszkola i wszystkie szkoły, również zawodowe, również przyzakładowe są w budżecie ujęte w dziale, który nazywa się oświata i wychowanie. I jeśli zobaczycie państwo na przykład budżet Ministerstwa Przemysłu, nie jest on już klasycznym działem, nie jest częścią sfery budżetowej, ale ma swój preliminarz w budżecie i tam w dziale określonym właśnie jako oświata i wychowanie znajdują się wydatki na te szkoły. Czyli nie jest tak, żeby wyłącznie w gestii Ministerstwa Edukacji Narodowej znajdowały się środki przeznaczone w budżecie na szkoły i przedszkola. Te wydatki są ujęte w budżetach wszystkich resortów, łącznie z resortami przemysłowymi czy produkcyjnymi. Wobec tego zmiana przyporządkowania szkoły powinna się wiązać z przyjęciem środków, czyli póki dana szkoła czy przedszkole podlega określonemu resortowi, to ma środki budżetowe. Przejęcie szkoły powoduje przeniesienie środków do części budżetu odpowiedniego ministerstwa przejmującego szkołę.</u>
          <u xml:id="u-182.16" who="#WojciechMisiąg">Problem powstaje jedynie wtedy, gdy szkoła jest przenoszona, a przejmowanie i finansowanie szkoły następuje nie przez jednostkę szczebla centralnego, a przez władze terenowe. Żeby to mogło nastąpić, musi być uzgodniony tryb finansowania, albo w formie zwiększenia dotacji, na którą złożyłaby się ta część środków, która w tej chwili jest zapisana w budżecie resortowego ministra, albo przez uwzględnienie tych środków w wydatkach odpowiedniej rady narodowej. W każdym razie, skracając wszystko co powiedziałem przed chwilą, środki na sfinansowanie, na utrzymanie tych szkół i innych placówek oświatowych, które są organizacyjnie poza resortem edukacji narodowej, również w budżecie zostały przewidziane.</u>
          <u xml:id="u-182.17" who="#WojciechMisiąg">Kolejne pytanie, zgłoszone przez posłów: Szlachtę — przepraszam, jeżeli źle przeczytałem — Masarczyka i Wanota, dotyczyło kwestii dotacji do węgla w tym roku i w roku następnym. Tu chciałem wyjaśnić kwestię w następujący sposób. Do 22 grudnia br., to znaczy jeszcze przed świętami, górnictwu zostanie przekazana dotacja w wysokości co najmniej 200 mld zł. Takie zobowiązanie podjęliśmy, takie są w tej chwili uzgodnienia i co najmniej ta suma zostanie przekazana jeszcze przed świętami, do 22 grudnia br. Jeśli chodzi o dalsze dotowanie, to będziemy starali się dotację należną za listopad, której termin płatności upływa teraz 25 grudnia, przekazać do końca roku, chociaż jest możliwe, że część tej dotacji poślizgiem będzie wypłacona nie w ostatnich dniach grudnia, a na początku stycznia. Nie traktuję tego w tej chwili jako czegoś już ustalonego, chcielibyśmy tę dotację w całości wypłacić jeszcze w bieżącym roku, tak żeby nie obciążać wydatków roku przyszłego, ale tutaj pewien mały poślizg jest możliwy. Niezależnie od tego, kalkulując dotacje dla przemysłu węglowego na przyszły rok zakładamy, że suma 500 mld zł z preliminarza przyszłorocznego odpowiada dotacji należnej za grudzień. Jest ona obliczona według dotychczasowych zasad i trybu rozliczeń dotacji i ma być wypłacona w styczniu przyszłego roku. Czyli podsumowując, rozliczamy się ze Wspólnotą jakby w trzech ratach: 200 mld zł do 28 grudnia, następna należna część dotacji za ten rok do końca roku z możliwością parodniowego poślizgu — początek stycznia, i w styczniu 500 mld zł dotacji należnej za grudzień. Dalszy system dotacji jest do uzgodnienia w miarę jak będą się posuwały prace dotyczące szczegółowych rozstrzygnięć organizacji i finansowania przemysłu węglowego.</u>
          <u xml:id="u-182.18" who="#WojciechMisiąg">Bez nazwiska posła dostałem pytanie, jak wysokie są zobowiązania budżetowe wobec systemu bankowego. Odpowiedź jest następująca: stosunkowo niewielkie, w tej chwili chyba 150 mld zł; są to zaległości dotacyjne budżetu centralnego wobec Narodowego Banku Polskiego w rozliczeniach kredytów preferencyjnych i te zaległości powinny być również do końca roku wyrównane.</u>
          <u xml:id="u-182.19" who="#WojciechMisiąg">Równocześnie największe zobowiązania — ale nie budżetu jako takiego, a tego co nazywa się sektorem rządowym czy sektorem finansów publicznych — wobec systemu bankowego stanowi kwota, o której dzisiaj już tutaj mówiono, mianowicie zaległość w wysokości 1 bln zł, jaką Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego ma względem Banku Handlowego. Również ta zaległość jest przewidziana do sfinansowania, ale już w budżecie na rok 1990, bo wobec sytuacji budżetowej w ostatnich miesiącach nie byliśmy już w stanie wyrównać, przechodzi więc poślizgiem i jest zapisana jako jeden z tytułów do określenia dotacji na Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego w roku następnym. Jest zatem przewidziana i skalkulowana.</u>
          <u xml:id="u-182.20" who="#WojciechMisiąg">Pan poseł Sroczyński zapytał, jakie zabezpieczenie budżetowe przewiduje się, aby w okresie restrykcji finansowych zapewnić wykonywanie swoich funkcji przez akademie medyczne i instytut resortu zdrowia. W pewnym sensie powtarzając to, co powiedziała pani minister Sienkiewicz, chciałbym takie założenia budżetu przypomnieć. Po pierwsze — środki przeznaczone dla resortu zdrowia, ale z pominięciem płac i inwestycji, czyli te środki na bieżącą eksploatację, na bieżące funkcjonowanie wszystkich placówek służby zdrowia, rosną w budżecie 1990 r. w porównaniu z tym, co przewidujemy, że zostanie wykonane w 1989 r., nieco ponad 7-krotnie. Jak wiadomo, budżet był kalkulowany przy wskaźniku średnim cen — rok 1990 do roku 1989 — 620. To oznacza, po dokładnym wyliczeniu, że wydatki rzeczowe służby zdrowia miałyby wzrosnąć o około 17%. Oczywiście jest kwestia, czy to jest dużo, czy to jest mało wobec tych zaległości i opóźnień w służbie zdrowia, o których wiadomo i wobec tego co się tam działo i nawarstwiło przez wiele lat. Muszę powiedzieć, że to jest dużo, jak na budżet, dużo, jak na możliwości przyszłego roku, jak i ze względu na to, że autentycznie ten budżet jest zrobiony restrykcyjnie, z ograniczeniami wszędzie tam, gdzie było możliwe. Ograniczenia w zasadzie nie dotknęły dwóch działów, jeśli tak można to nazwać — właśnie zdrowia i opieki społecznej. Czy wystarczy na wszystko, na co by się chciało? Na pewno nie, ale — co jeszcze raz powtarzam — objęcie sfinansowaniem tego wszystkiego co ważne, to jest duży wysiłek.</u>
          <u xml:id="u-182.21" who="#WojciechMisiąg">Natomiast drugie wyjaśnienie, które muszę dać, dotyczy tego, czy ten wzrost 17% akurat będzie odczuwalny w akademiach medycznych i instytutach resortu zdrowia. W zasadzie leży to w gestii ministra zdrowia i opieki społecznej. Do jego decyzji pozostawiamy rozdział środków wewnątrz resortu. Uważamy, że w wewnętrznym podziale środków resorty powinny być możliwie autonomiczne. Z punktu widzenia równowagi budżetowej istotne jest to, że trzeba dać stosunkowo duże środki. Kwestią resortu jest wewnętrzny podział tej sumy.</u>
          <u xml:id="u-182.22" who="#WojciechMisiąg">Posłowie Czarnobilski i Woźniak pytają, czy w projekcie budżetu jest gdzieś ukryta, czy gdzieś tkwi kwota przewidziana na odszkodowania za mienie pozostawione przez obywateli polskich na dawnych terenach wschodnich Polski. Więc odpowiadam jednym słowem — nie — z tym, że tu potrzebne jest pewne uzupełniające wyjaśnienie. Rząd ma świadomość istnienia takiego problemu. Doprowadzenie do jego finalizacji wymaga jeszcze wielu rozmów, uzgodnień i przygotowań organizacyjnych. Odpowiednia kwota mogłaby się znaleźć w budżecie, gdyby były możliwości identyfikacji kosztów tej operacji i ustalenia komu, ile i kiedy trzeba zapłacić. Jak na razie, jak powiedziałem, jesteśmy na takim etapie, że wiemy, że istnieje problem. Natomiast określenie go w takim kształcie, by mógł on stać się podstawą do planowania, nie jest możliwe, bo nie jesteśmy jeszcze na tym etapie, żebyśmy mogli po prostu wyciągać z tego konsekwencje dla budżetu To są wszystkie pytania, jakie otrzymałem. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów pana Ryszarda Pazurę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#RyszardPazura">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Państwo sformułowali kilka problemów dotyczących regulacji środków na wynagrodzenia wynikających z zasad zawartych w projekcie ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w przyszłym roku. Chciałbym kolejno o tych problemach powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#RyszardPazura">Pierwszy problem, który sformułował w pytaniu pan poseł Dudziak, dotyczy kwestii relacji płac. Mianowicie zasady te, zdaniem pana posła, sankcjonują jak gdyby nieprawidłowości cenowe i płacowe w zakresie działalności przedsiębiorstw, jakie występują w tym roku. Dotyczy to szczególnie monopolistów surowcowych i producentów wyrobów, którzy już w tym roku mają możliwości kształtowania cen bez ograniczeń. I pytanie jest, czy rozwiązania proponowane na przyszły rok nie doprowadzą do dalszego rozwarstwienia płac. Jest to oczywiście problem, który jest niezwykle ważny. Problem ten dostrzegamy. Projekt tej ustawy zawiera kilka rozwiązań, które oczywiście nie wyeliminują tego problemu, ale przynajmniej powinny ograniczyć wpływ dzisiejszej sytuacji na dalsze rozwarstwienie płac Otóż tak — pierwsza kwestia to jest sprawa bazy. Przy każdym rozwiązaniu opartym na bazie sankcjonuje się jak gdyby sytuację w punkcie wyjścia. Podjęliśmy w tym projekcie ustawy próbę, aby ograniczyć możliwości szybkiego dostosowania się przedsiębiorstw do nowych zasad przez odpowiednie manipulowanie bazą. I dlatego właśnie bazy do rozliczeń nie stanowią faktyczne wypłaty od konkretnego miesiąca czy okresu, a jest to fundusz płac września odpowiednio zindeksowany. Oczywiście to tylko częściowo może rozwiązać problem, o którym jest mowa w zapytaniu.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#RyszardPazura">Drugim takim rozwiązaniem, które także jest tylko częściowe, jest propozycja w projekcie ustawy, aby Sejm upoważnił ministra finansów do szczegółowego określenia zasad liczenia wypłat wrześniowych. W skrócie powiem tylko o tym, co jest związane z tym zapytaniem, bo problem jest szerszy. Mianowicie może być tak, że w kosztach września ujęte są olbrzymie wypłaty, olbrzymie podwyżki dokonane często z mocą wstecz, np. od 1 lipca, czy inne tego typu działania. To upoważnienie do określenia szczegółowego rachunku wypłat wrześniowych jest potrzebne, żeby tego typu rzeczy wyeliminować, żeby w miarę możliwości oczywiście, nigdy dokładnie, wypłaty wrześniowe faktycznie odpowiadały temu, co we wrześniu rzeczywiście trzeba było wypłacić. Inny problem też z tej dziedziny to — przykładowo — premie. Trzeba odpowiednią część premii zaliczyć do wypłat wrześniowych. Jak już powiedziałem, to jest drugie rozwiązanie, które tylko częściowo rozwiązuje ten problem.</u>
          <u xml:id="u-184.3" who="#RyszardPazura">Wreszcie trzecie rozwiązanie. Długo dyskutowaliśmy nad tym, czy problem kształtowania relacji płac można rozwiązać przy pomocy tych przepisów podatkowych, jakie ustawa zawiera. Otóż wydaje się, że problem jest daleko szerszy.</u>
          <u xml:id="u-184.4" who="#RyszardPazura">Po pierwsze — o możliwościach płacowych w przyszłym roku decydować będzie geografia rentowności, która na pewno ulegnie zmianie, bo zmieniamy przecież szereg innych elementów rozwiązań ekonomiczno-finansowych przedsiębiorstw. Będzie to trochę inna na pewno geografia rentowności niż dzisiaj. To jest jedno.</u>
          <u xml:id="u-184.5" who="#RyszardPazura">Po drugie — projekt ustawy zawiera też taką regulację, która umożliwia Radzie Ministrów ewentualne korekty normy wzrostu wypłat bezpodatkowych w wypadku, gdy to rozwarstwienie płac było groźne. Oczywiście, że te korekty musiałyby być oparte na obiektywnych kryteriach. Dominujące dzisiaj myślenie, a mianowicie porównywanie się przedsiębiorstw, a nawet całych dziedzin do średniej płacy — średniej w przemyśle, średniej w czterech działach, czy w pięciu działach gospodarki narodowej — w warunkach przyszłorocznych rozwiązań rynkowych w gospodarce jest oczywiście nie do przyjęcia, co nie oznacza, że korekt relacji nie można prowadzić, stosując kryteria jednak w miarę obiektywne.</u>
          <u xml:id="u-184.6" who="#RyszardPazura">Drugi problem z tej dziedziny i pytanie, które pan poseł Kapsa zadał, dotyczy też ukształtowania tej podstawy do rozliczenia.</u>
          <u xml:id="u-184.7" who="#RyszardPazura">Mianowicie, nie dzieje się tak we wszystkich przedsiębiorstwach, że produkcja jest równomiernie rozłożona w czasie. Jest problem uwzględnienia sezonowości produkcji i także sezonowości wypłat, bo taki problem też istnieje. Chciałbym powiedzieć krótko na ten temat co następuje:</u>
          <u xml:id="u-184.8" who="#RyszardPazura">Po pierwsze — problem sezonowości jest rozwiązywany w tym projekcie ustawy przez przyjęcie możliwości rozliczeń normy na jednego zatrudnionego. Zwykle w sezonowych, kampanijnych przemysłach wzrasta zatrudnienie w sezonie, w kampanii. Oczywiście, że nie całkowicie ten problem jest rozwiązany. I dlatego znowu powołam się na tę propozycję, zawartą w ustawie, aby umożliwić rządowi prawidłowe ustalenie wypłat we wrześniu. Można w tych rozliczeniach za wrzesień ująć również wynikające z przepisów płacowych sezonowe wypłaty, np. te, które się koncentrują w końcu roku, o ile oczywiście są one gwarantowane przepisami placowymi.</u>
          <u xml:id="u-184.9" who="#RyszardPazura">Po drugie — jest kwestia regulowania środków na wynagrodzenia, mianowicie, czy te rozwiązania pozwolą przekroczyć fundusz płac w przedsiębiorstwach w wypadku zdecydowanego wzrostu produkcji? Powiem może krótko, że stosowaliśmy już rozwiązania, które uzależniały możliwości wzrostu wynagrodzeń od wzrostu produkcji, różnie zresztą mierzonej. Okazywało się zawsze, że są to rozwiązania, które w praktyce były odrzucane, bo produkcja mierzona w danym mierniku jest wysoka, ale wcale za tym nie idą wysokie środki finansowe, wysokie zyski, często wręcz przeciwnie. Tak że to nie jest chyba rozwiązanie, które może być zastosowane przy tak dużych wzrostach cen, jakie w przyszłym roku przewidujemy. Sądzę jednak, że projekt ustawy umożliwia przedsiębiorstwom o dynamicznym wzroście produkcji również racjonalne kształtowanie płac, bo jeśli wzrost produkcji następuje wskutek wzrostu wydajności pracy i jeszcze przy tym obniżki zatrudnienia, to jak najbardziej ten fundusz można wykorzystać na wzrost płac osób zatrudnionych. Skutkiem dużego wzrostu produkcji przecież powinien być jeszcze może nawet szybszy wzrost wyniku finansowego, co pozwala, przynajmniej częściowo, opłacić nie tylko wzrost płac, ale również wzrost podatku. Zresztą i dzisiaj takie sytuacje występują.</u>
          <u xml:id="u-184.10" who="#RyszardPazura">Wreszcie kwestia ostatnia — pan poseł Balik prosił o szerszą interpretację art. 13, to jest sposobu ustalania wypłat wrześniowych. Już częściowo o tym mówiłem, że chodzi po prostu o korekty wypłat zawartych w kosztach we wrześniu, zarówno in plus, jak i in minus. Te przykłady omawiałem. Oczywiście jest szereg różnych wypłat, które trzeba by uwzględnić. I dlatego prosimy Wysoką Izbę o umożliwienie uregulowania tych zasad szczegółowo. Nie jest możliwa regulacja w ustawie, dlatego że po prostu ustawa by się bardzo rozrosła, byłaby zbyt obszerna. Są to problemy już takie czysto rachunkowe. Tak że ten art. 13 ma po prostu służyć właściwemu określeniu wypłat wrześniowych jako tej bazy rozliczeń.</u>
          <u xml:id="u-184.11" who="#RyszardPazura">I poza tymi problemami jeszcze jedno pytanie, mianowicie pana posła Łyska, dotyczące dotowania nawozów wapiennych w przyszłym roku. Chcę powiedzieć, że dotacje te są utrzymywane, ponieważ wychodzimy z założenia, że nawozy wapniowo-magnezowe są to te nawozy, które decydują o efektywności wykorzystania pozostałych nawozów, jak również efektywności wykorzystania środków ochrony roślin. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-184.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów, pana Andrzeja Podsiadłę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#AndrzejPodsiadło">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym odnieść się króciutko do dwóch problemów, które były poruszone w trakcie zadawania pytań. Pani poseł Grażyna Staniszewska spytała, dlaczego nie przewiduje się wprowadzenia od 1 stycznia 1990 r. uproszczonych zasad księgowości i sprawozdawczości przedsiębiorstw państwowych. Wyraziła w związku z tym sugestię, że w tej sytuacji przy restrykcjach podatkowych w pierwszej kolejności będą zwalniani pracownicy produkcyjni, a nie administracyjni i czy o to chodzi rządowi?</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#AndrzejPodsiadło">Chciałbym przede wszystkim powiedzieć, że nie jest intencją rządu oddziaływanie ani na zwalnianie pracowników produkcyjnych, ani na ochronę pracowników administracyjnych. Powinny to być decyzje przede wszystkim samych przedsiębiorstw. Rząd nie zamierza ingerować w te procesy. Natomiast o całym systemie osłony socjalnej mówił już minister Szreter.</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#AndrzejPodsiadło">Natomiast jeżeli chodzi o tę sugestię dotyczącą uproszczenia księgowości i sprawozdawczości, to jest ona generalnie słuszna. My podzielamy tę sugestię. Oczywiście, te uproszczenia nie mogą przekroczyć pewnej bariery, która uniemożliwiałaby prawidłową ocenę funkcjonowania przedsiębiorstwa i zbieranie informacji potrzebnych do prawidłowej polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#AndrzejPodsiadło">Jeśli chodzi o sprawozdawczość, to w Głównym Urzędzie Statystycznym prowadzona jest w tej chwili szeroka analiza sprawozdawczości z zamiarem jej znacznego ograniczenia i uproszczenia. Sądzę, że wyniki tej analizy będą znane w niedługim czasie. Ale niemniej ja jeszcze raz tę sugestię przekażę prezesowi Głównego Urzędu Statystycznego.</u>
          <u xml:id="u-186.4" who="#AndrzejPodsiadło">Jeśli chodzi o zasady księgowości, to problematyka jest bardziej złożona. Rząd zamierza generalnie zmienić zasady rachunkowości. Związane jest to zarówno z koniecznością zastosowania tych rozwiązań finansowych, które są wprowadzane w ramach przygotowywanego pakietu rozwiązań gospodarczych, ale jest również druga przyczyna — stworzenie warunków do wprowadzenia możliwości stosowania tzw. międzynarodowych standardów rachunkowości w gospodarce polskiej. Jest to sugestia przede wszystkim tych środowisk, które chcą zaangażować w Polsce swój kapitał zagraniczny. Jednak zbyt pochopne działania mogą przynieść wiele szkód. W związku z tym zamierza się w roku 1990 przeprowadzić szeroką dyskusję nad tymi nowymi rozwiązaniami, a przede wszystkim przeszkolić pracowników księgowości w przedsiębiorstwach. Bez zapoznania się z nowymi rozwiązaniami i przeszkolenia pracowników żadne zmiany nie są możliwe, czy też nie byłyby uzasadnione, bo mogłyby wprowadzić więcej szkód niż pożytku. Stąd też tę generalną zmianę zasad księgowości zamierza się wprowadzić od 1 stycznia 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-186.5" who="#AndrzejPodsiadło">Jest jeszcze drugi problem, na który wskazał jeden z posłów, dotyczący przeszacowania majątku trwałego. Wiąże się z tym pytanie, czy wpłynie to na fundusz założycielski? Odpowiadając najkrócej, powiedziałbym, że oczywiście wpłynie. Wpłynie zarówno na fundusz założycielski, jak i na fundusz przedsiębiorstw. Będzie to dokonane zgodnie z ustawą o gospodarce finansowej przedsiębiorstw. Poseł jednocześnie wyraził obawę, że spowoduje to znaczne zwiększenie obciążeń przedsiębiorstw. Tu chciałbym powiedzieć, że nie przewiduje się w związku z tym zwiększenia obciążeń przedsiębiorstw. Zamierza się nieco ograniczyć czy obniżyć stopę dywidendy z 44% do 40%, a jednocześnie wszelkie analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstw w roku przyszłym wskazują, że przeciętne obciążenie dywidendą w przedsiębiorstwach będzie na poziomie około 10%, tzn. 10% zysku, czyli na poziomie roku bieżącego. A więc nie powinna tu nastąpić żadna istotna zmiana w tym zakresie. Dziękuję, to wszystko z mojej strony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów Jerzego Napiórkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#JerzyNapiórkowski">Obywatelko Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt udzielić odpowiedzi na dwa pytania, które zostały zadane, jak sądzę przez posłów reprezentujących Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, bowiem odnoszą się one do spraw związanych z warunkami funkcjonowania rzemiosła. Pierwsze konkretne pytanie. Dla budżetów terenowych podstawowe znaczenie mają dochody od rzemiosła i innych podmiotów gospodarki nieuspołecznionej — czy w warunkach znacznie zwiększonych obciążeń gospodarki nieuspołecznionej i rzemiosła nie zachodzi obawa ograniczenia działalności, a zatem i wpływów do budżetu?</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#JerzyNapiórkowski">I drugie pytanie pozostające w tematycznym związku z tym: czy założenia polityki podatkowej na 1990 rok nie spowodują spadku liczby zakładów rzemieślniczych, co mogłoby odbić się niekorzystnie na usługach dla ludności, a także na wpływach budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#JerzyNapiórkowski">Otóż, odpowiadając na te dwa pytania, chcę powiedzieć, że udział dochodów od gospodarki nieuspołecznionej w poszczególnych budżetach, a są to tak zwane dochody własne rad narodowych, jest bardzo zróżnicowany. Wielkość wpływów podatkowych od sektora prywatnego zależy bowiem od ilości i rozmiarów działalności podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na danym terenie.</u>
          <u xml:id="u-188.3" who="#JerzyNapiórkowski">Przy ustalaniu budżetu w strukturze dochodów budżetu państwa przewidujemy niewielki wzrost wpływów z sektora nieuspołecznionego, łącznie z podatkami od ludności. Wpływy te w strukturze budżetu wzrastają z 5,6% do 5,8%, więc wzrost jest minimalny i ponieważ w tym procencie mieszczą się także dochody od rolnictwa nieuspołecznionego i ludności, więc nie sądzę, aby to obciążenie miało niekorzystny wpływ na rzemiosło.</u>
          <u xml:id="u-188.4" who="#JerzyNapiórkowski">W projektowanych rozwiązaniach podatkowych nie zakładamy, jak powiedziałem, zwiększenia realnych obciążeń sektora nieuspołecznionego. W kalkulacji wpływów z obrotowego i dochodowego podatku od gospodarki nieuspołecznionej uwzględniono jedynie wzrost obrotów i dochodów wynikający z prognozowanego wzrostu cen. Założono, że mimo likwidacji niektórych ulg podatkowych — których brak dotknie rzemiosło — takich jak: ulgi z tytułu eksportu czy ulgi inwestycyjne, wobec równoczesnego obniżenia maksymalnego obciążenia dochodu podatkiem dochodowym z 50% do 40%, ogólny realny poziom obciążeń podatkowych będzie nie większy niż w 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-188.5" who="#JerzyNapiórkowski">Nie zakładaliśmy także, przygotowując te rozwiązania, zwiększenia realnego obciążenia tymi podatkami, które pobierane są według stawek kwotowych. Stawki te bowiem podwyższone zostały tylko o tyle, o ile uzasadnia to wzrost cen, zarówno ten, jaki miał miejsce w ciągu bieżącego roku, jak i prognozowany w przyszłym roku. I to wszystko, ponieważ stawkami kwotowymi są także stawki karty podatkowej, dotyczy to karty podatkowej dla rzemiosła usługowego.</u>
          <u xml:id="u-188.6" who="#JerzyNapiórkowski">Mając na uwadze to wszystko, co powiedziałem dotychczas, sądzę, że na pewno nie podatki mogą być przyczyną likwidacji zakładów rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-188.7" who="#JerzyNapiórkowski">Pragnę zauważyć także, że w każdym roku część zakładów rzemieślniczych z różnych przyczyn ulega likwidacji. Na ich miejsce powstają nowe zakłady i chodzi o to tylko, aby w tym procesie per saldo wytworzona została taka sytuacja, że i liczba zakładów, i rozmiary ich działalności nie ulegną zmniejszeniu.</u>
          <u xml:id="u-188.8" who="#JerzyNapiórkowski">Chcę wyrazić nadzieję, że polski sektor prywatny nie utraci raptownie w przyszłym roku swojej zdolności dostosowawczej, jaką wykazywał w ciągu ostatnich 40 lat. Sądzę, że również i tym razem zwycięsko wyjdzie z tego boju z nowymi uwarunkowaniami.</u>
          <u xml:id="u-188.9" who="#JerzyNapiórkowski">Pragnę także poinformować wszystkich, którzy wykazują wielką troskę o los rzemiosł usługowych, właśnie tych, które korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej, że w przepisach wykonawczych, a więc w przepisach ministra finansów w sprawie karty podatkowej, przewiduje się uprawnienia dla urzędów skarbowych do obniżania na wniosek podatnika stawek karty podatkowej — w określonych oczywiście granicach — z uwagi na różne sytuacje życiowe, a więc wiek, inwalidztwo itp. Jestem przekonany, że urzędy skarbowe będą korzystać ze swoich uprawnień wtedy, gdy rozmiar działalności wskazywał będzie na to, iż określone w tabeli stawki byłyby oczywiście nieodpowiednie, a więc zbyt wysokie dla konkretnego rzemieślnika, działającego w konkretnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-188.10" who="#JerzyNapiórkowski">Kończąc wyrażam przekonanie, że właśnie to rozwiązanie, o którym powiedziałem, pozwoli skutecznie złagodzić problem obciążeń podatkowych małych zakładów rzemieślniczych, zwłaszcza usługowych, natomiast przyjęcie innego rozwiązania, polegającego na określeniu wysokości stawek na poziomie zapewniającym egzystencję najsłabszym zakładom rzemieślniczym, prowadziłoby — moim zdaniem — do zbyt dużego zróżnicowania dochodów, a tym samym do zbyt dużego rozwarstwienia społecznego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-188.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów pana Krzysztofa Lisa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#KrzysztofLis">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam przyjemność zaprezentować państwu to, co zostało zrobione w ciągu dwóch miesięcy w zespole, który prowadzę w Biurze Pełnomocnika Rządu do Spraw Przekształceń Własnościowych. Było bardzo wiele pytań na ten temat, bardzo różnych pytań. Materia jest zupełnie nieznana, w związku z tym wymaga to jednak paru minut wyjaśnienia, jakie w tej dziedzinie są koncepcje oraz po co w Polsce przekształcenia własnościowe, po co program prywatyzacji i co to wszystko oznacza.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#KrzysztofLis">Otóż w Polsce mamy w tej chwili 7 tys. przedsiębiorstw państwowych, 15,5 tys. spółdzielni, około 700–900 firm z kapitałem zagranicznym, około 3 tys. lub więcej spółek, 350 tys. warsztatów rzemieślniczych i przedsiębiorstw drobnych, to jest mniej więcej 10 razy mniej podmiotów gospodarujących niż byłoby, gdyby Polska była krajem o gospodarce rynkowej. Jest to struktura wielkościowa, własnościowa i ilościowa nie odpowiadająca gospodarce towarowo-pieniężnej, gospodarce rynkowej. 80% dochodu narodowego wytwarza sektor państwowy. Na takiej bazie własnościowej i wielkościowej nie można budować gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#KrzysztofLis">W związku z tym, jeśli mówimy o tym, że gospodarka ma być rynkowa, musi być inna struktura tejże gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-190.3" who="#KrzysztofLis">Co jest jeszcze konieczne do przekształceń własnościowych, poza tym, o czym mówiłem w związku ze zmianą tych struktur w wielu dziedzinach — rynek kapitałowy. Pełnomocnik rządu do spraw przekształceń własnościowych ma za zadanie wypracować przepisy prawne i mam nadzieję, że będę mógł to zaprezentować Wysokiej Izbie w ciągu najbliższego miesiąca: ustawę o prywatyzacji, następnie ustawę o regulacji rynku kapitałowego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-190.4" who="#KrzysztofLis">Dlaczego te dwie rzeczy zostały połączone i dlaczego to ma robić jeden urząd? Otóż można próbować dokonywać przekształceń własnościowych w taki sposób, że nie dojdzie do powstania rynku kapitałowego. Byłaby to znów próba robienia gospodarki rynkowej bez podstawowego regulatora tej gospodarki, bez podstawowego instrumentu, który decyduje o właściwej alokacji zasobów i jedynego instrumentu, który służy właściwej wycenie przedsiębiorstw. W związku z tym prywatyzacja w Polsce musi się odbyć w taki sposób, żeby doprowadzić jak najszybciej do powstania tego podstawowego regulatora — rynku papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-190.5" who="#KrzysztofLis">Zatem prywatyzacja ma służyć przemianom struktury własnościowej, wytworzeniu otoczenia rynkowego dla przedsiębiorstw, różnych przedsiębiorstw, o różnym statusie własnościowym oraz do powstania podstawowych instytucji rynku, a więc rynku papierów wartościowych. Oczywiście jest to zadanie zupełnie bez precedensu, w tej dziedzinie nie ma w Polsce specjalistów o szerokim dorobku. Musieliśmy sięgnąć w związku z tym do doświadczeń międzynarodowych. Naszymi ekspertami są przede wszystkim ludzie, którzy dokonywali tego rodzaju przekształceń w innych krajach, a przede wszystkim eksperci Międzynarodowej Korporacji Finansowej, w której są ludzie mający informacje, dane i doświadczenia z prywatyzacji w 83 krajach świata, gdyż nie jesteśmy pod tym względem oryginalni. Już w tylu krajach coś takiego było robione.</u>
          <u xml:id="u-190.6" who="#KrzysztofLis">W jaki sposób przeprowadzić prywatyzację, żeby doszło do jak najszybszego powstania rynku papierów wartościowych? Przede wszystkim chodzi o to, żeby wszystkie akcje przedsiębiorstw, które będą sprzedawane, były w pełni transferowalne, żeby można było je sprzedawać i kupować, gdyż chcemy, żeby te akcje były w obrocie, gdyż tylko ten obrót może nam powiedzieć, które przedsiębiorstwa są dobre, a które są złe.</u>
          <u xml:id="u-190.7" who="#KrzysztofLis">W związku z tym mówimy o tym, że akcjonariat, który chcemy wprowadzić, powinien być akcjonariatem obywatelskim a więc dostępnym dla wszystkich obywateli naszego kraju. Sądzimy, że powinien to być akcjonariat, który nie będzie się ograniczał tylko do pewnych grup. 30% ludzi w naszym kraju pracuje i dostaje wynagrodzenia za pośrednictwem budżetu, wielu ludzi pracuje w bardzo zdekapitalizowanych przedsiębiorstwach, które upadną w dalszej lub bliższej przyszłości. W związku z tym trudno jest oprzeć akcjonariat wyłącznie na akcjonariacie pracowniczym w danym przedsiębiorstwie. Trzeba ten akcjonariat poszerzyć i spowodować to, żeby każdy obywatel miał prawo kupić akcje przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-190.8" who="#KrzysztofLis">Chcielibyśmy także popierać akcjonariat drobnych akcjonariuszy, sprzyjający budowie klasy średniej, do której w Stanach Zjednoczonych przyznaje się 80% ludzi. A więc każdy człowiek, który chce kupić jedną akcję, dwie, trzy, nie może odejść od kontuaru; ten, który chce kupić więcej akcji, musi startować w pewnego rodzaju konkursie. Istnieją takie metody monitorowania sprzedaży tych akcji. Wiąże się to także bezpośrednio z następnym warunkiem wprowadzenia gospodarki rynkowej, a więc dopływem kapitału zagranicznego. Jeśli chodzi o dopływ bezpośredni kapitału zagranicznego, to był on w tym roku w granicach 30–60 mln dolarów. Do gospodarki hiszpańskiej w 1988 r. wpłynęło około 7 mld dolarów i nikt nie mówił o możliwości utraty niepodległości gospodarczej. Między innymi dlaczego? Przyszły tam po prostu inne pieniądze. Dlaczego przyszły inne pieniądze i dlaczego nie powoduje to zagrożenia? Otóż przyszły tam po pierwsze — pieniądze wielkich firm, po drugie — pieniądze sprowadzone w ramach uruchamiania rynku kapitałowego. A więc wszelkiego rodzaju inwestorzy instytucjonalni: fundusze narodowe typu country refunds, typu ventures capital funds, typu mutual fanges, czyli fundusze wspólne, które są tzw. inwestycjami biernymi. A więc inwestorzy zagraniczni, którzy inwestują 5% w różnych przedsiębiorstwach, nie przechwytując kierowania tymi przedsiębiorstwami. W ten sposób może do kraju napływać wiele kapitału, który jest kapitałem biernym w sensie możliwości przechwytywania władzy nad tymi przedsiębiorstwami. Oczywiście to wszystko nie jest takie proste, dlatego prace te muszą być prowadzone z należytą rozwagą, z należytym przygotowaniem, z wykorzystaniem możliwości kontaktów z międzynarodowymi ekspertami, którzy się tymi sprawami zajmują.</u>
          <u xml:id="u-190.9" who="#KrzysztofLis">Jeśli chodzi o rynek kapitałowy — rynek kapitałowy współczesny różni się w podstawowy sposób od rynku XIX-wiecznego. Nie jest to „wolna amerykanka”, rynek kapitałowy podlega żelaznym regułom kontroli. Taką kontrolę sprawują komisje papierów wartościowych. Spotkaliśmy się ostatnio z przewodniczącym Światowej Organizacji Narodowych Komisji Papierów Wartościowych, który wyraził ochotę współpracy z nami przy tworzeniu tego typu instytucji. Po co nam jest taka instytucja potrzebna? Po to, żeby ludzie, którzy chcą zainwestować swoje pieniądze, mieli gwarancję ze strony państwa, że te pieniądze nie są lokowane w podejrzane interesy. Jest to pewna ochrona, którą daje w tej chwili inwestorowi każde cywilizowane państwo, gdyż nie możemy sobie pozwolić na to, żeby firmy, w które ludzie zainwestują swoje pieniądze, były interesami niepewnymi. W związku z tym można by było powiedzieć, że firma, która ma podlegać prywatyzacji, powinna być firmą, która w pewnym sensie dostępuje zaszczytu, że obywatele włożyli w nią swoje pieniądze, udzielili jej swego rodzaju kredytu, gdyż zakup akcji jest pewnego rodzaju działalnością kredytową.</u>
          <u xml:id="u-190.10" who="#KrzysztofLis">Chciałbym powiedzieć jeszcze jedną rzecz — dlaczego tak ważna jest kwestia robienia tego tak, jak zrobili to już inni, tak, jak robiono to w 83 krajach świata. Istnieje bowiem możliwość reprywatyzacji majątku, która nie doprowadzi do powstania czytelnych dla rynku światowego instytucji finansowych, które są pewnym dorobkiem cywilizacyjnym gospodarki towarowo-pieniężnej. I wtedy pewna szansa powrotu do cywilizowanego świata gospodarki rynkowej zostanie zaprzepaszczona. Dlatego jest to sprawa tak poważna, tak ważna i wymaga tak gruntownego przygotowania.</u>
          <u xml:id="u-190.11" who="#KrzysztofLis">Chciałbym także podkreślić, iż sądzę, że w związku z tą fatalną dotychczasową strukturą, która nie pozwala zbudować gospodarki rynkowej, wszelkie opcje polityczne tyczące się rozpoczęcia procesu prywatyzacji są trochę nie na miejscu. Osobiście nie czuję się liberałem ani socjalistą, czuję się osobą, która jest odpowiedzialna za powrót do cywilizacji ekonomicznej, do gospodarki towarowo-pieniężnej. Jeżeli uda nam się sprywatyzować pewną część gospodarki — 10–20%, jeżeli utworzymy otoczenie rynkowe dla przedsiębiorstw, to wtedy będziemy mogli rozpocząć dyskusję polityczną — czy idziemy dalej z reprywatyzacją i to jest opcja liberalna, czy zatrzymujemy się, bo jest to opcja socjalistyczna i w jaki sposób interweniujemy w ten mechanizm rynkowy. Jakie widzimy w tej chwili podstawowe linie prywatyzacyjne? Prywatyzacja, którą nazywamy wielką z tytułu wielkości przedsiębiorstw i zaangażowanych kapitałów, poprzez publiczną ofertę sprzedaży akcji przedsiębiorstw odpowiednich public offering, podlegająca bardzo dokładnej kontroli państwa, wiarygodna i mająca za sobą autorytet instytucji, które przyjrzały się temu przedsiębiorstwu z punktu widzenia pewności lokaty.</u>
          <u xml:id="u-190.12" who="#KrzysztofLis">Następnie prywatyzacja przedsiębiorstw upadających, którą robią ludzie na własne ryzyko oraz prywatyzacja składników majątkowych przedsiębiorstw upadłych. Oczywiście wszystkie te elementy procesu prywatyzacji powinny mieć charakter publiczny, aukcyjny, otwarty i być poprzedzone maksymalnie precyzyjnymi wycenami majątku. I nad tymi metodami wycen także pracujemy.</u>
          <u xml:id="u-190.13" who="#KrzysztofLis">Jeśli chodzi o instytucje, które widzimy, że powinny powstać w tej dziedzinie już dziś, to należy do nich agencja do spraw przekształceń własnościowych, która zajmowałaby się w sposób technicznie-organizacyjny nadzorem nad przekształceniami własnościowymi i dokonywała ich bezpośrednio, następnie komisja papierów wartościowych, która by dbała o to, żeby rynek papierów wartościowych był we właściwy sposób kontrolowany oraz oczywiście giełda papierów wartościowych lub giełdy papierów wartościowych, tzn. widzimy także możliwość, może nie od razu, trudno jest zresztą w tej chwili to przesądzić, powoływania giełd lokalnych działających w terenie.</u>
          <u xml:id="u-190.14" who="#KrzysztofLis">Nie chciałbym w tej chwili z powodu późnej pory zanudzać państwa szczegółami. Sądzę, że będę miał okazję przedstawić w krótkim czasie założenia projektu ustawy o prywatyzacji. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-190.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego proszę o zabranie głosu pana podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów Janusza Sawickiego.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#JanuszSawicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem krótko odpowiedzieć na osiem pytań, dotyczących projektu zmian w ustawie dewizowej i projektu zmian w ustawie o zmianie zasad działania podmiotów gospodarczych z udziałem kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#JanuszSawicki">Projekt zmian ustawy Prawo dewizowe zakłada, jak wiadomo, wprowadzenie jednolitego kursu walutowego. Pytania posłów sformułowane były następująco: jak rząd zamierza utrzymać jednolity kurs dolara przy przewidywanym utworzeniu dwóch odrębnych systemów obrotu dewizowego; pani posłanka Ejsmont pyta, jak program rządowy przewiduje rozwiązanie problemu jednolitego kursu walut wymienialnych, gdy w projekcie mówi się o kursie bankowym i kursie kantorowym.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#JanuszSawicki">Projekt ustawy o zmianie Prawa dewizowego zakłada wprowadzenie jednolitego kursu walutowego dla wszystkich transakcji, oprócz transakcji prowadzonych pomiędzy ludnością, w tym za pośrednictwem kantorów. Innymi słowy, ustawa zakłada, że w gospodarce funkcjonować będzie jak gdyby system dwukursowy, przy czym kurs jednolity, ten kurs, który będzie ustalany przez prezesa Narodowego Banku Polskiego, będzie dotyczył przeważających, można zaryzykować twierdzenie ponad 90% transakcji dewizowych w tym kraju. Kurs ten dotyczyć będzie bowiem zarówno eksportu, jak i importu towarów i usług z nimi związanych.</u>
          <u xml:id="u-192.3" who="#JanuszSawicki">Ustawa zakłada jednak, jak już mówiłem, możliwość funkcjonowania drugiego kursu, kursu kantorowego, przy czym przyjmuje się, że jeżeli program będzie programem realizowanym z sukcesem, kursy te powinny być ze sobą zbieżne. Zakłada się, że różnica, która może występować między tymi obu kursami, nie powinna być większa niż 10%. Jeżeli będzie większa niż 10%, to będzie to oznaczało, że niewłaściwie funkcjonuje polityka monetarna czy też polityka stopy procentowej, że niewłaściwie funkcjonuje polityka płac lub zbyt duży jest wypływ pieniądza z budżetu.</u>
          <u xml:id="u-192.4" who="#JanuszSawicki">Ten drugi kurs, kurs kantorowy, będzie swego rodzaju sygnałem o nieprawidłowościach zachodzących w gospodarce, co będzie wymagało reakcji rządu oraz Narodowego Banku Polskiego w zakresie polityki pieniężno-monetarnej, polityki fiskalnej czy polityki płacowej. Reakcja w postaci dewaluacji kursu oficjalnego powinna być tą ostatnią reakcją, ponieważ zmiana kursu czy jego dewaluacja będą oznaczały dodatkowy bodziec inflacyjny.</u>
          <u xml:id="u-192.5" who="#JanuszSawicki">Tu zresztą chciałem zwrócić uwagę, że kwestia zmiany kursu walutowego w sytuacji głębokiej kooperacji z Międzynarodowym Funduszem Walutowym jest też kwestią konsultacji z tą organizacją. Polska będąc członkiem MFW, będzie miała wspólny z Funduszem program gospodarczy i nie będziemy mogli w sposób zupełnie arbitralny kształtować poziom tego kursu.</u>
          <u xml:id="u-192.6" who="#JanuszSawicki">To prowadzi mnie do drugiego pytania pani posłanki Ejsmont o arbitralny, monopolistyczny sposób określania kursu przez Narodowy Bank Polski. Sądzę, że prezes Baka szerzej na ten temat się wypowie. Chciałem zwrócić tylko uwagę, że ustawa dewizowa nie mówi o ustalaniu kursu, mówi o jego stosowaniu. Kurs będzie ogłaszał prezes Narodowego Banku Polskiego, co jest zasadą obowiązującą w większości krajów świata. Chciałem tylko przypomnieć, że dotychczas rzeczywiście kurs był ustalany w sposób administracyjny i na zasadzie pełnej dowolności.</u>
          <u xml:id="u-192.7" who="#JanuszSawicki">Z logiki programu wynika, że obecnie poziom kursu ustalany przez prezesa Narodowego Banku Polskiego będzie musiał równoważyć popyt z podażą na dewizy, jeżeli ma być wykonany obowiązek ustawowy, zapewniający dostępność wszystkim podmiotom do systemu bankowego w celu zakupu dewiz na dokonanie płatności za towary i za usługi.</u>
          <u xml:id="u-192.8" who="#JanuszSawicki">Pytanie pana posła Balika dotyczy warunków, na jakich udzielana będzie Polsce pomoc międzynarodowych organizacji finansowych, to jest m.in. z Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego. Z dotychczasowych rozmów wynika, iż mamy w pewnym sensie jak gdyby już dogadany kredyt w wysokości 215 mln dolarów z Banku Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei. Zostanie on uruchomiony w momencie uznania za właściwy przez szefa Międzynarodowego Funduszu Walutowego listu intencyjnego, który od 2 tygodni jest negocjowany w naszym kraju z misją Funduszu. Także akceptacja tego listu do Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest warunkiem uruchomienia funduszu stabilizacyjnego, który został wstępnie określony na poziomie 1 mld dolarów. W styczniu spodziewamy się decyzji, pozytywnej decyzji zarządu Międzynarodowego Funduszu Walutowego w sprawie umowy z Polską o kredytach, tzw. kredytach stand-by, których wykorzystanie w roku przyszłym powinno wynosić około 175 mil dolarów. Kredyty Międzynarodowego Funduszu Walutowego są kredytami udzielanymi na okres 3 i 5 lat, oprocentowanie jest zbliżone do oprocentowania rynkowego, może być nawet nieznacznie niższe niż oprocentowanie rynkowe.</u>
          <u xml:id="u-192.9" who="#JanuszSawicki">W styczniu spodziewamy się też uruchomienia kredytów Banku Światowego; mówi się dużo o wielkościach tych kredytów, realistycznie patrząc należy sądzić, że w roku przyszłym wykorzystamy kredyty Banku Światowego w wysokości około 150 mln dolarów. Są to kredyty związane już z uzgodnionymi projektami, które jak dotychczas leżą na półkach i czekają na uruchomienie pieniędzy, aby można było je wyegzekwować.</u>
          <u xml:id="u-192.10" who="#JanuszSawicki">Inną kategorią kredytów uzyskiwanych także z Banku Światowego są kredyty przeznaczone na zmiany strukturalne gospodarki. Oczekujemy, że w przyszłym roku uzyskamy co najmniej 300 mln dolarów tych kredytów z Banku Światowego. Mają one charakter finansowy, a więc są kredytami stosunkowo łatwo wykorzystywalnymi.</u>
          <u xml:id="u-192.11" who="#JanuszSawicki">Zarówno kredyty Banku Światowego na projekty inwestycyjne, jak i kredyty w ramach tzw. SAL, czyli kredytu na przemiany strukturalne, są kredytami długoterminowymi — powyżej 12 lat, a ich oprocentowanie jest nieco wyższe od oprocentowania rynkowego.</u>
          <u xml:id="u-192.12" who="#JanuszSawicki">Trzeba także zwrócić uwagę na to, że podpisanie listu intencyjnego praktycznie umożliwi rozpoczęcie korzystania z gwarancji kredytowych rządów zachodnich na kredyty krótkoterminowe; oczekujemy, że w ramach tych gwarancji będzie można dokonać importu wartości około 200 mln dolarów.</u>
          <u xml:id="u-192.13" who="#JanuszSawicki">Pytanie posła o zmiany w prawie dotyczącym funkcjonowania przedsiębiorstw z udziałem zagranicznym zmierza do tego, czy rozwiązania w Prawie dewizowym, które w pewnym sensie implikują dokonane zmiany w prawie funkcjonowania joint ventures, nie odstraszą przedsiębiorstw zagranicznych. Dużo na ten temat się mówi, dużo na ten temat już powiedziano, jednym z głównych elementów jest kwestia konieczności odsprzedaży bankom walut obcych uzyskanych z eksportu przez te przedsiębiorstwa. Jak szanowni posłowie pamiętają według dotychczasowych zasad przedsiębiorstwa te były upoważnione do zatrzymywania 85% wpływów dewizowych. Nowe Prawo dewizowe zakłada — a także prawo joint ventures — że wszystkie przedsiębiorstwa eksportujące towary i usługi będą zobowiązane do odsprzedaży 100% dewiz. W zamian za to będą miały nieograniczoną możliwość zakupu dolarów w bankach, aby mogły zapłacić za niezbędne towary i usługi. Mówi się, że ten przepis spowoduje zachwianie stabilności funkcjonowania przedsiębiorstw, mówi się, że przedsiębiorstwa te tracą pewną stabilność ich funkcjonowania, po prostu nie będą mogły od 1 stycznia — jeżeli prawo zostanie ustanowione — posiadać dolarów. Ale z drugiej strony nie można zapominać, że będą miały one prawo dostępu do dolarów z systemu bankowego. Innymi słowy ten zarzut nie odzwierciedla nic więcej, jak tylko nieufność w to, że system bankowy będzie mógł wywiązywać się z zobowiązań zapisanych w prawie, a więc zobowiązań wynikających z wewnętrznej wymienialności waluty.</u>
          <u xml:id="u-192.14" who="#JanuszSawicki">Mówi się także o ewentualności inflacyjnego opodatkowania wpływów eksportowych tych przedsiębiorstw. A trzeba przecież pamiętać, że system gospodarczy w przyszłym roku zakłada wprowadzenie realnej stopy procentowej. Innymi słowy gwarantuje, że wpływy eksportowe osiągnięte w styczniu nie będą mniej warte w marcu, jeżeli stopa procentowa w banku będzie stopą realną, czyli będzie większa niż poziom inflacji. Wiele więc zależy, nazwijmy to, od psychologicznego zaufania do tego systemu. Wiele zależy od tego, czy potrafimy, a także ci, którzy prowadzą już od 10 lat — bo i takie są — przedsiębiorstwa drobnej wytwórczości, czy funkcjonujące od paru lat przedsiębiorstwa joint ventures, czy potrafią przestawić swoje nastawienie do dotychczas panującego systemu, w którym panował dolar. Jest to kwestia nowego, psychologicznego podejścia do spójnego systemu, który próbujemy stworzyć. Systemu, powiedzmy, wynegocjowanego z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i obowiązującego w szeregu krajach rozwijających się, a także w szeregu krajach rozwiniętych, takich chociażby jak Grecja, czy też Irlandia.</u>
          <u xml:id="u-192.15" who="#JanuszSawicki">Nie należy zapominać, że nowe prawo a joint ventures wprowadza też nowe rozwiązania zdecydowanie korzystne dla funkcjonowania joint ventures w kraju. Jest to kwestia możliwości transferu zysków wypracowanych w złotówkach. Innymi słowy jest to kwestia zmiany filozofii funkcjonowania joint ventures. Dotychczas mówiliśmy, że te przedsiębiorstwa powinny głównie funkcjonować jako przedsiębiorstwa eksportowe. Nowe prawo zakłada, że te przedsiębiorstwa powinny być też tymi, które mają możliwość uzyskiwania zysków z działalności w kraju i transferowania tych zysków za granicę.</u>
          <u xml:id="u-192.16" who="#JanuszSawicki">Pytanie pana posła Edmunda Krasowskiego dotyczące relacji złoty-dolar — rubel jest bardzo trudnym pytaniem, ponieważ zmierza do odpowiedzi na to, jaka powinna być relacja złotego do rubla, czy też jaka powinna być relacja dolara do rubla na naszym rynku. Jest to pytanie, na które bardzo trudno odpowiedzieć w tej chwili. Chcę tylko stwierdzić, że w roku bieżącym następowało zmniejszenie relacji dolara do rubla, jak gdyby rubel w stosunku do dolara stawał się tańszy. Było wiele zarzutów dotyczących takiej działalności. Ta relacja zmieniała się z relacji 1–2,2 do 1 i 3,6 w ciągu roku. Chcę zwrócić jednak uwagę na to, iż mimo tego, że dewaluowaliśmy rubla w relacji do dolara, saldo bilansu handlowego z krajami RWPG było w układzie płatniczym, czy będzie w układzie płatniczym dodatnie i będzie wynosiło miliard rubli transferowych. Jest to bardzo duże saldo. Jego zwiększanie przez kontynuowanie, przez aprecjację rubla w stosunku do złotego wydaje się nieuzasadnione, ponieważ takie działanie jest działaniem jak gdyby wymuszającym dodatkowe saldo bilansu handlowego, a więc działa w układzie inflacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-192.17" who="#JanuszSawicki">I ostatnie dwa pytania pana posła Wieczorkiewicza dotyczące rezerw walutowych oraz stanu rozmów, czy też stanu organizacji pożyczki, czy też funduszu stabilizacyjnego. Pan poseł był uprzejmy zapytać Ministerstwo Finansów o rezerwy walutowe, sądzę jednak, że pan prezes Baka bardziej szczegółowo powie na ten temat. Trzeba stwierdzić, że zgodnie z tym co wykazuje Międzynarodowy Fundusz Walutowy i co my wykazujemy temu funduszowi, stan rezerw wynosi około 2 miliardy dolarów. Oczywiście wszystkie te rezerwy nie są rezerwami płynnymi.</u>
          <u xml:id="u-192.18" who="#JanuszSawicki">Jeśli chodzi o pożyczkę stabilizacyjną, to ona jest bardzo istotnym elementem całej operacji wymienialności wewnętrznej, którą rząd zamierza wprowadzić od 1 stycznia — mówiono o miliardzie dolarów i ten miliard dolarów będzie. Powstaje pytanie, ile jest w tej chwili. Wiemy, że w tej chwili darów na fundusz stabilizacyjny mamy na sumę 345 milionów dolarów. Wiemy, że Japończycy zaoferowali długoterminową — na 25 lat — pożyczkę w wysokości 150 milionów dolarów oprocentowaną na 2%. Wiemy, że Francja zaproponowała także pożyczkę w wysokości 100 milionów dolarów przy oprocentowaniu 3%, 5 lat karencji, 10 lat spłat. Wiemy także o 100 milionach dolarów z Anglii, 100 milionach dolarów z Włoch i stosunkowo mało wiemy o 150 milionach dolarów, które zostały przyrzeczone Polsce przez Republikę Federalną Niemiec, żeby wspomnieć tylko głównych udziałowców w pożyczce stabilizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-192.19" who="#JanuszSawicki">Jest prawdą, że pożyczka ta musi być jak gdyby na miejscu pod koniec bieżącego roku, tak aby od 2 stycznia była ona w operatywnej dyspozycji prezesa Narodowego Banku Polskiego. W bieżącym tygodniu prowadzone były intensywne konsultacje przede wszystkim ze Stanami Zjednoczonymi i Międzynarodowym Funduszem Walutowym, jako głównymi organizatorami tej pożyczki. Sądzimy, i to jest wiadomość na dzień dzisiejszy, że w ciągu przyszłego tygodnia będzie można podpisać główne umowy dotyczące udziałów — mówimy o kredytach — oraz iż 28 bm. zostaną przekazane na konto dary w wysokości 345 milionów dolarów. Oczywiście fundusz stabilizacyjny w wysokości 1 mld dolarów jest funduszem, który ma stabilizować walutę. Trudno przyjąć założenie, że ten fundusz zostanie od razu w ciągu dwóch tygodni wydany. Jest to oczywiście nierealistyczne założenie. Fundusz ten stabilizować ma walutę w okresie pierwszych paru miesięcy działania programu.</u>
          <u xml:id="u-192.20" who="#JanuszSawicki">Chciałem też poinformować, że w konsultacjach z Międzynarodowym Funduszem Walutowym opracowane zostały scenariusze awaryjne dotyczące tego, ile tych środków byłoby niezbędnych, aby kurs waluty mógł być na tyle stabilny, aby był tą kotwicą hamującą inflację w pierwszych miesiącach programu stabilizacyjnego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-192.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, ministra finansów pana Leszka Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam. Proszę o zabranie głosu prezesa Narodowego Banku Polskiego, pana Władysława Bakę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#WładysławBaka">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Przede wszystkim chcę powiedzieć, że czuję się w obowiązku przeprosić Wysoką Izbę za to, że na przedpołudniowe przemówienie kazałem państwu czekać, ale była to złośliwość rzeczy martwych — zegarek, który nie zawiódł mnie przez 10 lat, akurat dzisiaj musiał zawieść. Nie jest to dobry omen, ale mam nadzieję, że to na zegarku się tylko skończy.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#WładysławBaka">Kilka słów na temat zagadnień doraźnych, spraw doraźnych. Pan poseł Ryszard Dyrak zapytał o kwestię likwidacji zatoru. Ta sprawa zresztą przewijała się w kilku wystąpieniach. Odpowiem bardzo krótko, w telegraficznym skrócie, ale możliwie esencjonalnie.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#WładysławBaka">Sądzimy, że w ciągu nadchodzących tygodni nastąpi istotny postęp. Co na to się składa?</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#WładysławBaka">Po pierwsze — chyba nawet można powiedzieć, że zgodnie z zapewnieniami Ministerstwa Finansów — będziemy mieli do czynienia pod koniec tych właśnie tygodni ze swego rodzaju żniwami podatkowymi, z wpływami do budżetu, co pozwoli sfinansować wynikające z dotacji zaległości, w wysokości przynajmniej dwóch bilionów złotych. Wiele przedsiębiorstw przemysłu spożywczego, kopalnie węgla, energetyka itd. w tej chwili nie regulują swoich zobowiązań, ponieważ nie otrzymały dotacji. Jeśli te dotacje wpłyną, sprawy w dużej skali będą mogły być rozładowywane. Umówiliśmy się również, że zorganizowany zostanie specjalny, szybki system obsługi, tak ażeby zlecenia biegły wręcz błyskawicznie, aby ten czas wykorzystać maksymalnie i by bankowość pomogła we właściwym zagospodarowaniu tych 2 bilionów zł niezbędnych do przezwyciężenia zatoru.</u>
          <u xml:id="u-194.4" who="#WładysławBaka">Pragnę także poinformować, że kilkanaście dni temu podjęta została decyzja o zwiększeniu o około 4,5 bln zł kredytów specjalnych na rozładowywanie zatorów, z czego 2,5 bln zł to kredyt kilkunastotygodniowy, natomiast 2 bln zł, jak się to obecnie mówi modnie — kredyt mostowy, który ma działać w tej chwili w ciągu kilkunastu dni.</u>
          <u xml:id="u-194.5" who="#WładysławBaka">Przyjęliśmy następujące założenie, że nie będzie tutaj uniwersalnego rozgrzeszania. Będzie natomiast działanie podmiotowo-selektywne, tzn. banki będą udzielać kredytu wyłącznie na sfinansowanie zobowiązań w tych przedsiębiorstwach, w których wyniki ekonomiczne według oceny banków są dobre. I przede wszystkim tam, gdzie 1 zł dodatkowego kredytu mnożnikowo uruchamia zmniejszanie zatorów, potęguje rozliczenia w innych ogniwach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-194.6" who="#WładysławBaka">I wreszcie podejmowane są lokalnie przez banki działania, jak chociażby na Śląsku, zmierzające w kierunku przyspieszenia obiegu i dokumentów, i pieniądza.</u>
          <u xml:id="u-194.7" who="#WładysławBaka">Jeżeli chodzi o sprawy bardziej długofalowe, to na następujące elementy pragnę zwrócić uwagę: Po pierwsze — na eliminację tych anachronicznych przepisów, które ograniczają skalę karnego oprocentowania nie uregulowanych zobowiązań. Przez cały rok 1989 w istocie ten poziom karnych odsetek był niższy od oprocentowania normalnych kredytów. W rezultacie przedsiębiorstwom bardziej kalkulowało się nie płacić, aniżeli zaciągać w banku kredyty. To jest oczywiście paradoks, który na trwałe powinien zniknąć od początku przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-194.8" who="#WładysławBaka">Po drugie — od 1 grudnia br. podjęta została decyzja o upowszechnianiu obrotu wekslowego w systemie obrotu gospodarczego, co powinno przyczynić się do zasadniczego zwiększenia dyscypliny płatniczej, do różnicowania stosunków między przedsiębiorstwami i bankami w zależności od tego, jaka jest ich solidność i wypłacalność. A zatem sprawa wypłacalności stanie się jedną z istotniejszych cech, jednym z istotniejszych kryteriów oceny.</u>
          <u xml:id="u-194.9" who="#WładysławBaka">Wreszcie sygnalizowana przeze mnie jeszcze wcześniej sprawa zmiany prawa o upadłości. Niewypłacalność powinna być sygnałem uruchamiającym proces upadłościowy.</u>
          <u xml:id="u-194.10" who="#WładysławBaka">Odpowiednie zmiany w przepisach prawnych w ustawie o upadłości zostały zapowiedziane.</u>
          <u xml:id="u-194.11" who="#WładysławBaka">Pan poseł Chmielarski zwracał uwagę na to, że przez dławienie kredytu obrotowego można dławić gospodarkę i to jest prawda. Kredytu powinno być w gospodarce tyle co oleju w silnikach, aby z jednej strony nie było zatarć, ale aby z drugiej strony nie było też buksowania. W tej chwili jest różnie na różnych odcinkach. Generalnie u nas było jednakże za wiele tego buksowania.</u>
          <u xml:id="u-194.12" who="#WładysławBaka">Przy formułowaniu generalnej polityki dotyczącej rozmiarów kredytu kierujemy się zarówno wielkością obrotów w gospodarce, szybkością przepływu pieniądza, ale także potrzebą koncentrowania działań przedsiębiorstw na sprawach bardziej związanych z efektywnością. Stwierdziliśmy empirycznie, że przedsiębiorstwa bardzo chętnie przekazują swoje środki na inwestycje, na płace, natomiast stosunkowo niechętnie pomnażają swój stan finansowania środków obrotowych. Jest to zrozumiałe z punktu widzenia ich strategii, natomiast z punktu widzenia strategii gospodarki narodowej jest to niesłuszne. Wprowadzenie weksli i automatycznego dyskonta zdrowych weksli powinno rozwiązać problem, który interesuje pana posła Chmielarskiego.</u>
          <u xml:id="u-194.13" who="#WładysławBaka">Pan poseł Babul poruszył problemy fizycznego braku środków płatniczych. Tak, przed kilkoma tygodniami to był bardzo drastyczny problem. Musieliśmy sięgać do ręcznego sterowania zaopatrzeniem w środki płatnicze, więcej nawet — wprowadzać do systemu „protezy” w postaci ograniczeń wypłaty banknotów, zmuszając do obrotu bezgotówkowego tam, gdzie nie miało to nawet uzasadnienia. Mam wrażenie — to nie jest tylko wrażenie, to jest pewność — że jeżeli nie dzisiaj, to już za kilka dni to zjawisko należeć będzie do przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-194.14" who="#WładysławBaka">Istnieje mianowicie zasada bankowa, że maksymalny nominał wynosi przynajmniej połowę średniego wynagrodzenia. I ta zasada bankowa w Polsce była przestrzegana. Gdyby wynagrodzenie wynosiło 20 tys. zł, maksymalny nominał wynosiłby 10 tys. zł. I co się stało w tym roku? W tym roku na skutek uruchomienia procesów hiperinflacyjnych doszliśmy do takiej sytuacji, że płaca wyniosła 300 tys. zł, a maksymalny nominał wyniósł 20 tys. zł, ergo nie mogły się nie spotęgować trudności z banknotami, trudności płatnicze.</u>
          <u xml:id="u-194.15" who="#WładysławBaka">Emisja nowych banknotów 50 tys. zł oraz banknotu 200-tysięcznego zdecydowanie sytuację poprawia. Wprowadzenie w lutym banknotu 100-tysięcznego powinno na jakiś czas — może na trwałe, gdyby nam się udało opanować inflację — rozwiązać problem braku środków płatniczych. W każdym bądź razie bank powodowany doświadczeniem musi być przygotowany na jak najgorsze scenariusze, zwłaszcza że proces produkcji jednego banknotu — od fazy projektowania przez wszystkie szczeble technologiczne — trwa przy wysokiej intensywności około 1,5 roku. Teraz Wysoka Izba wie, z jakim wielkim wyprzedzeniem musimy pracować, żeby nie dopuścić do załamania obiegu pieniężnego i w jak trudnej sytuacji również i dzisiaj się znajdujemy.</u>
          <u xml:id="u-194.16" who="#WładysławBaka">Zasadnicze problemy zostały przedstawione w wystąpieniu pana posła Choszczewskiego, chociaż dotyczyły one tylko spraw banków spółdzielczych, ale odnosiły się do relacji tych banków do BGZ, a następnie do banku centralnego. W istocie pytanie pana posła Choszczewskiego dotyczyło fundamentalnej sprawy stosunku, jaki występuje między bankiem centralnym a innymi bankami, bankami komercyjnymi. Ponieważ, jak miałem zaszczyt przedstawić to Wysokiej Izbie, szybko rośnie liczba banków, rozwija się system bankowy, potrzebne są uregulowania, nowoczesne uregulowania charakterystyczne dla rozwiniętych systemów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-194.17" who="#WładysławBaka">I tak w tej nowej sytuacji zadaniem banku centralnego nie jest udzielanie kredytów organizacjom gospodarczym, spółdzielniom, ludności. Bank centralny staje się bankiem banków. Bank centralny ma obowiązek pilnować pieniądza, pilnować, ażeby jakość tego pieniądza była wysoka, żeby jego siła nabywcza była stabilna. I to jest jego pierwszoplanowe zadanie. Bank centralny z tego też powodu jest wyposażony w prawo regulowania obrotów, w prawo regulowania ilości pieniądza w obiegu, w prawo regulowania kursu walutowego i w prawo regulowania tzw. stopy banku centralnego, tzn. stopy, według której inne banki pożyczają pieniądze z banku centralnego.</u>
          <u xml:id="u-194.18" who="#WładysławBaka">Bank centralny po to, by mógł skutecznie wpływać na obrót pieniężny, na to, czy w obiegu jest za dużo pieniędzy, czy jest za mało, musi stosować zasadę rezerw obligatoryjnych, zmuszających banki komercyjne do tego, ażeby na przykład pewną część swoich depozytów lokowały w banku centralnym. Jeżeli np. pieniędzy w obiegu jest za dużo, bank centralny podejmuje decyzję, ażeby podwyższyć stopę rezerw np. z 10% do 20% i w ten sposób oczywiście zmniejsza się możliwość kredytowania przez banki kredytowe, ale widocznie o to w polityce finansowej chodzi, skoro taka decyzja jest podejmowana. To jest decyzja w ramach polityki gospodarczej i prawdopodobnie takie decyzje będziemy musieli podejmować, jeżeli w przyszłości będą okoliczności uzasadniające je.</u>
          <u xml:id="u-194.19" who="#WładysławBaka">Natomiast jeśli chodzi o banki kredytowe, łącznie ze spółdzielczymi, łącznie ze spółkami akcyjnymi, łącznie z państwowymi — mają to być banki czysto komercyjne, to znaczy banki, które działają w celu pozyskania zysku, w celu spełniania określonej funkcji, ale nie mogą w tych bankach wydatki i koszty przewyższać zysków. W związku z tym te banki zobowiązane są stosować realną stopę procentową od oszczędności i od kredytów. Jeżeli ludzie mają przynosić pieniądze do banku, to nie powinni na tym tracić, a zatem stopa oprocentowania oszczędności powinna być wyższa od stopy wzrostu cen. Po to, ażeby banki mogły być efektywne, powinny pożyczać na taki procent, który jest wyższy od oprocentowania oszczędności i to jest zasada fundamentalna.</u>
          <u xml:id="u-194.20" who="#WładysławBaka">Banki mogą uczestniczyć i mają nawet obowiązek uczestniczyć w akcjach wspierania kredytowego określonych dziedzin. Mogą to być akcje państwowe, na przykład postanowiono, że wsparciem kredytowym powinny się cieszyć — silnym wsparciem, ulgowymi kredytami, preferencjami — budownictwo mieszkaniowe, postęp biologiczny w rolnictwie, zagospodarowanie ziem leżących odłogiem w rolnictwie, pewne dziedziny socjalne.</u>
          <u xml:id="u-194.21" who="#WładysławBaka">Banki jednakże nie mają środków na to, ażeby pokrywać różnice między ulgowym a normalnym oprocentowaniem. To jest sprawa budżetu państwa. Tu budżet decyduje, czy chce wspomagać, czy nie chce wspomagać takich lub innych dziedzin. Skoro budżet zadecyduje, że chce wspomagać budownictwo mieszkaniowe i przeznacza, tak jak to nasz budżet robi, na to odpowiednie środki, to dalej przez mechanizm bankowy te sprawy są doprowadzone do kredytobiorców; banki są zobowiązane do tego, ażeby zapewnić odpowiednie kredyty na normalnych zasadach, refundując sobie część odsetek z budżetu. I taka zasada została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-194.22" who="#WładysławBaka">Wszystkie działania zmierzają właśnie w takim kierunku, ażeby to wołanie wyrażone przez ministra Osiatyńskiego czy panią minister Cywińską, że potrzeba nam pieniędzy, i pieniędzy, i pieniędzy było rozwinięte jeszcze o to, że potrzeba nam dobrych pieniędzy, a nie takich pieniędzy, które tracą z dnia na dzień na swojej wartości. Między innymi po to, ażeby wprowadzić wreszcie ład i porządek w nasze stosunki monetarne, Rada Ministrów przedstawia przygotowany we współdziałaniu z Narodowym Bankiem Polskim projekt ustawy o uporządkowaniu stosunków kredytowych. W tej chwili jest przynajmniej 10 różnych kierunków kredytowania, gdzie stosuje się preferencje i ulgi kredytowe. Jest około 200 decyzji Rady Ministrów, Prezydium Rządu, nakazujących stosowanie ulgowych oprocentowań w różnych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-194.23" who="#WładysławBaka">W nowych warunkach oznaczałoby to fantastyczne obciążenie budżetu, gdyby dalej te formy kredytowania miały być kontynuowane. Byłoby to niezgodne także z zasadami współżycia społecznego ze względu na to, że wszystko maksymalnie poszło w górę, tymczasem wielkości kredytu oraz stopy oprocentowania pozostały na poziomie sprzed 5, 4, 3 lat. Powstaje zatem problem bardzo generalnego uporządkowania i tę funkcję spełnia projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-194.24" who="#WładysławBaka">Wysoka Izba swoją uchwałą z dnia 30 października br. zobowiązała do przygotowania bądź projektu dotyczącego waloryzacji, to znaczy określenia, że na przykład z dniem 1 stycznia kredyty, zadłużenie ludności, zadłużenie przedsiębiorstw zwiększa się o 5–6 razy, to byłaby waloryzacja, bądź innego wariantu do prowadzenia do realnej stopy procentowej odpowiednio oczywiście dostosowanej do warunków.</u>
          <u xml:id="u-194.25" who="#WładysławBaka">Biorąc pod uwagę sytuację, biorąc pod uwagę skalę obciążeń i chcąc, ażeby to całe przedsięwzięcie było jak najmniej bolesne, Rada Ministrów przyjęła wariant odrzucający waloryzację, natomiast orientujący się na urealnienie stopy oprocentowania. Oznaczać to będzie, że od nie wykorzystanego zadłużenia oprocentowanie będzie naliczane według nowych stawek już od 1 stycznia.</u>
          <u xml:id="u-194.26" who="#WładysławBaka">Jeżeli przyjmiemy, że tendencja do spadku cen, tak jak to zostało przedstawione, utrzyma się, to znaczy 40% w styczniu, 15% w lutym, 8% marcu i powiedzmy 3% czy 4% w kwietniu i dalej po 2%, będzie to oznaczało równocześnie odpowiednio ostre zmniejszanie się stopy oprocentowania dla wszystkich, w tym również dla tych, którzy są zadłużeni i mają kredyty przyznane według starych zasad, które obecnie są zmieniane.</u>
          <u xml:id="u-194.27" who="#WładysławBaka">Rozumiejąc potrzeby finansowe ludzi, ale także organizacji gospodarczych, stwarza się możliwość kapitalizacji 60% nowych odsetek. Są to wszystko rozwiązania, które zostały przeanalizowane w świetle możliwości finansowych ludności i przedsiębiorstw i wydaje się, że to rozwiązanie jest optymalne.</u>
          <u xml:id="u-194.28" who="#WładysławBaka">Jest pytanie pana posła Sałaty, czy nie można byłoby przesunąć daty wprowadzenia w życie tej ustawy na dzień na przykład 1 lutego. Oczywiście wszystko można zrobić i do decyzji Wysokiego Sejmu należy ustalenie, czy decydujemy się, by wprowadzić tę ustawę od 1 stycznia czy od 1 lutego. Jednakże także szacunki wskazują na to, że gdyby termin przesunąć i ustalić, że ustawa obowiązuje od 1 lutego, wówczas trzeba byłoby znaleźć w budżecie państwa kwotę większą od 1,5 bln zł w celu pokrycia bankom odpowiednich różnic w oprocentowaniu. Budżet jest tak napięty, że takiej możliwości, jak stwierdza się, nie widać. Dlatego też sądzę, że dzisiaj trudno byłoby, skoro taki problem powstaje, w sposób bardziej miarodajny się wypowiadać. Wziąć trzeba pod uwagę, że od czasu kiedy Sejm podjął uchwałę, już następują wcześniejsze spłaty kredytów. Wziąć pod uwagę także należy, że przecież odsetki płacone za dwa, trzy dni, dwa tygodnie, trzy tygodnie nie są przecież takie duże, tu nie o waloryzację chodzi, tylko o odsetki naliczane w układach dziennych.</u>
          <u xml:id="u-194.29" who="#WładysławBaka">Z drugiej strony biorąc pod uwagę dramatyczną sytuację naszego budżetu, nie mam osobiście wątpliwości, w jakim kierunku należało pójść, ale to jest mój punkt widzenia. Chcę tylko ukazać złożoność tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-194.30" who="#WładysławBaka">I teraz dwie kwestie związane z problematyką zagraniczną. Tutaj już pan minister Sawicki szeroko omawiał zagadnienia związane z kształtowaniem kursu. Projekt ustawy Prawo dewizowe stanowi, że zasady kształtowania kursu ustala Rada Ministrów na wniosek prezesa Narodowego Banku Polskiego w porozumieniu z ministrem finansów oraz ministrem współpracy gospodarczej z zagranicą, jednakże na bieżąco tę politykę realizuje i kursy ustala prezes Narodowego Banku Polskiego. Czując znaczenie tej wielkiej sprawy, z tym większą — można powiedzieć — uwagą odnoszę się do pytania, jakie zostało postawione: czy ten arbitralizm działania banku nie może zniweczyć tej słusznej idei?</u>
          <u xml:id="u-194.31" who="#WładysławBaka">Otóż tak: są trzy typy kursu, który może być stosowany, ustalany arbitralnie i stabilizowany na dłuższy okres, tak jak to było u nas w przeszłości. Odrzucamy zdecydowanie taką możliwość.</u>
          <u xml:id="u-194.32" who="#WładysławBaka">Jest wariant, który pani poseł proponowała, ażeby mianowicie zdać się na giełdy, zdać się na wolną grę sił. Trudno byłoby rekomendować przyjęcie takiego rozwiązania, biorąc pod uwagę to, że nasza gospodarka w tej chwili jest bardzo rozhuśtana, i oddziałują na nią różne tendencje: materialne, społeczne, psychologiczne. Kantorowy kurs nie jest tutaj dla nas żadnym dobrym wzorem, gdyż ten kurs się waha — jak wiadomo — od 6 do 10–11 tys. zł. Wyobraźmy sobie, co by się działo w gospodarce narodowej, gdybyśmy się zdawali na giełdowy, w ten sposób określany kurs. Wobec tego decydujemy się na koncepcję nie kursu określanego — można powiedzieć — arbitralnie przez prezesa Narodowego Banku Polskiego, lecz na kurs stabilizowany, na kurs, co do wielkości którego jesteśmy przekonani, że jest ona uzasadniona z punktu widzenia i równowagi bilansu płatniczego, możliwości zapewnienia wymienialności i tego, ażeby nie doprowadził ten kurs do wyłączenia zbyt dużej części przedsiębiorstw na skutek zbyt drogiego importu. I wtedy rola Narodowego Banku Polskiego, w myśl zasad określonych przez Radę Ministrów, we współdziałaniu w szczególności z ministrem finansów, ma polegać na działalności interwencyjnej. Kiedy ten kurs z różnych powodów idzie zbyt szybko w górę, trzeba doprowadzić do tego, ażeby przez ewentualną sprzedaż lub zakup dewiz można było oddziaływać regulująco, aby również przez regulowanie stopy procentowej oraz dopływu pieniądza krajowego wpływać na popyt na dewizy. Tak wyobrażamy sobie koncepcję stabilizowanego w pewnych granicach kursu, a więc dopuszczenie kursu elastycznego, ale jednocześnie utrzymującego się w pewnych granicach, żeby stworzyć właśnie tę kotwicę dla procesów inflacyjnych, ten czynnik stabilności długookresowej.</u>
          <u xml:id="u-194.33" who="#WładysławBaka">I wreszcie ostatnia sprawa. Poseł Andrzej Wieczorkiewicz zadał absolutnie zasadnicze pytania odnośnie do stanu rezerwy oraz przygotowania do wymienialności. Jako prezes NBP w szczególności odczuwam wagę tego, ponieważ art. 7 projektu ustawy Prawo dewizowe stanowi, że to Narodowy Bank Polski ma obowiązek sprzedaży dewiz, walut wszystkim bankom dewizowym po to, ażeby zadośćuczynić ich potrzebom. A zatem nie może się kasa zamknąć, bowiem musi być zapewniona ciągłość i realizacja potrzeb zgłaszanych przez banki dewizowe. Z tego też powodu, a biorąc jeszcze pod uwagę i tę okoliczność, że jak powiedział minister Święcicki, jeżeli ma złotówki, to może importować, dla wielu naszych przedsiębiorstw otwierają się tu zupełnie nowe możliwości. Wyrazem tego są na przykład ankiety wśród dyrektorów, którzy bardzo wiele sobie obiecują po wprowadzeniu tego systemu. Tylko że gdyby tak miało być, jak oni sobie wyobrażają, że będzie, to prawdopodobnie po 2, 3, 4 dniach musielibyśmy zawiesić całą wymienialność.</u>
          <u xml:id="u-194.34" who="#WładysławBaka">W poczuciu wielkiej odpowiedzialności związanej z tym zapisem ustawy i z realizacją wymienialności, w szczególności wspólnie z Ministerstwem Finansów analizujemy zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne, a więc popyt krajowy, wpływ różnego rodzaju czynników strukturalnych na ten popyt krajowy, a także czynniki zewnętrzne, stan rezerw.</u>
          <u xml:id="u-194.35" who="#WładysławBaka">Międzynarodowy Fundusz Walutowy wykazuje optymistycznie duże rezerwy polskich banków. To są rezerwy w dużym stopniu operacyjne, których nie można w danym momencie wykorzystać. Mamy jedną pewność — skonsultowaną także z wybitnymi fachowcami, ekspertami — że możemy się wybrać w tę podróż zwaną wymienialnością wtedy, kiedy będziemy mieli do dyspozycji rezerwy, w wysokości nie mniejszej niż 2,5-krotność miesięcznego importu, gotowe do użycia. I w tym celu prowadzone są wspólne prace przez ministra finansów, przez Narodowy Bank Polski, żeby zmobilizować te środki, żeby zgromadzić takie rezerwy. Inaczej cała operacja mogłaby się stać zbyt ryzykowna, zwłaszcza że trzeba uwzględnić czynnik psychologiczny. Dopiero po utrzymaniu się systemu przez 2, 3, 4 tygodnie można będzie liczyć na — nazwijmy to — spokojne reakcje, na znormalizowanie sytuacji. Początek to będzie testowanie, które będzie bolesne dla banków.</u>
          <u xml:id="u-194.36" who="#WładysławBaka">Jeśli chodzi o stan przygotowania systemu bankowego to wszyscy wiemy jaki jest system bankowy. Mówiłem o tym, w jakim kierunku i jak szybko chcemy go modernizować, ale z dnia na dzień niewiele się tutaj zmieni. Pragnę powiedzieć, że zmobilizowaliśmy wszystkie banki dewizowe, tworząc zespoły operacyjne, które przygotowują przejście na wymienialność. Od strony zatem decyzyjnej chcemy sprawę załatwić tak, ażeby nie było niespodzianek. Tym niemniej, nie sądzę, ażeby zwłaszcza w pierwszych tygodniach, nie było pewnych pretensji, nie było pewnych zaskoczeń. W operację bardzo oryginalną, bardzo nowatorską wchodzimy w trudnych warunkach i musimy być na to przygotowani. Nie możemy tracić zimnej krwi i uważam, że jeżeli dopuścimy z góry, że pewne niespodzianki wystąpią, ale zrobimy wszystko, żeby ich było jak najmniej i przetrzymamy ten czas, to wygramy sprawę.</u>
          <u xml:id="u-194.37" who="#WładysławBaka">Teraz, jeśli chodzi o kwestię obrotu dewizowego ludności, to chciałbym bardzo mocno podkreślić, ponieważ występują różne opinie, że ustawa dewizowa, system bankowy zapewniają pełne bezpieczeństwo oraz pełną dyspozycyjność wkładami na kontach dewizowych ludności. Jeśli chodzi o obrót kantorowy, on prawdopodobnie będzie się może nie tyle rozwijał, ile porządkował z tego m.in. względu, że zamierzam skorzystać z uprawnienia, jakie da mi — jeśli zostanie przyjęta przez Sejm — ustawa dewizowa dotycząca określania maksymalnej marży. Nie widzę żadnego powodu, ażeby właściciele kantorów mogli z dnia na dzień zmieniać tę marżę z 400 zł na, np. 1200 zł. Nie widzę także powodów, dla których mieliby woluntarystycznie traktować sprawę dokumentowania zakupu i sprzedaży dewiz. Na całym świecie obrót dewizami jest rejestrowany. Wreszcie nie widzę także powodów, ażeby w sposób bardziej wyrazisty nie zmienić systemu opodatkowania działalności kantorów oraz nie wprowadzić ostrej egzekucji tej działalności. Jeżeli mamy się europeizować, to się musimy europeizować we wszystkich dziedzinach, we wszystkich aspektach.</u>
          <u xml:id="u-194.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-194.39" who="#WładysławBaka">Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-194.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o zabranie głosu pana wicepremiera Balcerowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#LeszekBalcerowicz">Pani Marszałek! Proszę Państwa! Mam nadzieję, że moi koledzy z rządu w miarę kompletnie i wyczerpująco dla obu stron byli w stanie odpowiedzieć na pytania.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-196.2" who="#LeszekBalcerowicz">Zdaje się, że uwagę państwa zwróciła dość znacząca liczba wiceministrów finansów.</u>
          <u xml:id="u-196.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-196.4" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem powiedzieć, że są to jednak osoby bardzo zajęte, przynajmniej w obecnych warunkach. I zanim przejdę do kilku tylko uwag, rozumiejąc porę i pilność zadań, które nas czekają, chciałem może poruszyć dwie kwestie natury organizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-196.5" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — chciałbym zaproponować, aby doniosłe pytanie dotyczące rolnictwa móc przenieść na dzień jutrzejszy, kiedy to będzie debata na temat rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-196.6" who="#LeszekBalcerowicz">A po drugie — chciałem państwu powiedzieć, że pragniemy od jutra uruchomić w Sejmie, w pokoju nr 106, specjalne punkty: konsultacyjny i informacyjny, gdzie będą do państwa dyspozycji eksperci, w tym z Ministerstwa Finansów, w tej znaczącej liczbie. I będziemy po prostu służyć wyjaśnieniami.</u>
          <u xml:id="u-196.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-196.8" who="#LeszekBalcerowicz">Całością tego przedsięwzięcia będzie kierować sekretarz KERM minister Bieć.</u>
          <u xml:id="u-196.9" who="#LeszekBalcerowicz">A teraz proszę pozwolić, że poruszę kilka ogólnych kwestii, i proszę też wybaczyć, że nie będę operował nazwiskami posłów, bo czasami kilka kwestii poruszanych było przez parę osób.</u>
          <u xml:id="u-196.10" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — kwestia zupełnie zasadnicza, to jaki będzie przebieg procesów gospodarczych w roku przyszłym. Otóż chciałem powiedzieć otwarcie, że nie da się tego dokładnie prognozować. Dokładnie wiemy, jak bywało do tej pory w systemie gospodarki tradycyjnej, która była w miarę stabilna: były plany, a rzeczywistość zawsze od planów odbiegała. Tym bardziej w odniesieniu do roku przyszłego, gdy dokonujemy bardzo znacznego przejścia od jednej rzeczywistości gospodarczej do drugiej rzeczywistości gospodarczej. Przejście to jest nieuniknione, bo trwanie przy tej rzeczywistości było, jak sądzę, i myślę, że ten pogląd jest podzielany przez wielu, jeszcze gorszym rozwiązaniem, ale trzeba sobie oczywiście zdawać sprawę z tego, że jest to przejście, którego skutków dokładnie nie jesteśmy w stanie oszacować.</u>
          <u xml:id="u-196.11" who="#LeszekBalcerowicz">Niemniej jednak chciałem powiedzieć, że co do pewnych liczb można mieć rozsądną pewność. Mianowicie warunkiem, jednym z symptomów powodzenia operacji antyinflacyjnej, będącej głównym przedsięwzięciem, głównym celem programu na pierwszą połowę przyszłego roku, jest to, że spadnie wskaźnik tej płacy realnej, o której mówiłem we wprowadzeniu, że nie jest całkiem realna. Będzie to po prostu musiało oznaczać, że ceny — jakkolwiek tempo ich wzrostu powinno szybko słabnąć — przez pewien czas przynajmniej powinny móc rosnąć znacznie szybciej niż płace. Inaczej nie ma możliwości wyjścia z obecnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-196.12" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem tu zaznaczyć, jeszcze raz podkreślić, że nie ma ścisłej korelacji między statystycznym wskaźnikiem płacy realnej a poziomem życia, bo ten drugi wyznaczany jest przez dostępność towarów, przez produkcję krajową i przez import. W związku z tym chciałem powiedzieć, że będziemy mieli do czynienia z dwiema przeciwstawnymi tendencjami, które się różnie rozkładają w czasie. Pierwsza z nich wystąpi wcześniej, a druga z pewnym opóźnieniem. Otóż pierwsza tendencja to będzie tendencja do pewnego spadku. Ona bierze się przede wszystkim z bezwładu procesów gospodarczych, z ich pewnej inercji. Wiadomo, że pewne tendencje spadkowe rozpoczęły się wcześniej i one mają swoją dynamikę, swoją siłę bezwładu.</u>
          <u xml:id="u-196.13" who="#LeszekBalcerowicz">Ponadto rzeczywiście restrykcyjna polityka finansowa, twarda polityka kredytowa w pierwszym okresie będą musiały prowadzić do wypadania nieefektywnych przedsiębiorstw, przedsiębiorstwa będą miały trudności finansowe i to też będzie czynnik, który będzie przyczyniał się do tej pierwszej tendencji — tendencji spadkowej. I ta tendencja będzie musiała wystąpić w tym pierwszym okresie.</u>
          <u xml:id="u-196.14" who="#LeszekBalcerowicz">Z drugiej strony — istnieją pewne czynniki, które przy powodzeniu programu gospodarczego złożą się na tendencję drugą, na tendencję ku ożywieniu procesów gospodarczych. Jakie są to czynniki?</u>
          <u xml:id="u-196.15" who="#LeszekBalcerowicz">Przykładowo, po pierwsze — nie wartościuję ich w tej chwili, tylko wymieniam — pojawi się jako efekt, jako produkt owej restrykcyjnej polityki finansowej i kredytowej coś, co znamy do tej pory tylko z jednego rynku, pojawi się bariera popytu. Co to oznacza? To oznacza, że nie będzie można sobie dowolnie przerzucać kosztów w ceny. Jeśli tak, to pojawią się bodźce do obniżania kosztów, do redukcji kosztów czy — innymi słowy — do bardziej efektywnego gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-196.16" who="#LeszekBalcerowicz">Po drugie — w związku z tym pierwszym czynnikiem, ceny zaczną się przybliżać do tzw. poziomu równowagi, to znaczy do takiego poziomu, przy którym będzie można w miarę swobodnie, bez tych wielkich starań zaopatrywać się w towary. To jest jakiś, jak sądzę, komfort zarówno dla indywidualnych konsumentów, jak i także dla przedsiębiorstw. To będzie czynnik, który zmniejszy znaną nam doskonale z praktyki gospodarczej szarpaninę kooperacyjną, jak gdyby spowoduje, że gospodarka będzie mogła pracować bardziej gładko.</u>
          <u xml:id="u-196.17" who="#LeszekBalcerowicz">Po trzecie — bardzo ważnym elementem będzie usunięcie reglamentacji w rozmaitych sferach, a więc zaopatrywanie się na warunkach rynkowych, w tym również dostęp do walut zagranicznych, co wiąże się z tym wielkim przedsięwzięciem wymienialności złotówki.</u>
          <u xml:id="u-196.18" who="#LeszekBalcerowicz">Wreszcie po czwarte — chciałem powiedzieć, że tym czynnikiem, który wystąpi z opóźnieniem, ale który może przyczynić się do ożywienia naszej gospodarki jest to, że możemy liczyć w przypadku realizacji tego programu, tego trudnego programu antyinflacyjnego na znaczące zasilanie importowe. W planach przyszłego roku jest znaczny wzrost importu i ujemny deficyt w bilansie handlowym, to znaczy import ma być w przyszłym roku większy od importu w obecnym roku i ma przewyższać eksport, co oznacza, że będą dodatkowe możliwości zaopatrzenia gospodarki w środki z importu. Statystycznie rzecz biorąc, zwiększy to oczywiście nasze zadłużenie zagraniczne i to dość znacząco, tu działa mechanizm procentu składanego, ale równocześnie będziemy dokładać starań, aby to zadłużenie redukować, a więc negocjować z naszymi wierzycielami i starać się o zredukowanie owego zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-196.19" who="#LeszekBalcerowicz">Ta uwaga o tym, że nie da się dokładnie przewidzieć natężenia, skali pewnych zjawisk dotyczy również zjawiska bezrobocia. Tyle tylko, że trzeba wykazywać logiczną konsekwencję w myśleniu, że trzeba sobie powiedzieć tak: jeśli się zgadzamy z tym, że chcemy przejść od gospodarki, która jest obecnie ani planowa, ani rynkowa, do gospodarki rynkowej, to musimy akceptować wszystkie jej konsekwencje. Włącznie z tym, że każda gospodarka rynkowa wykazuje jakąś tendencję do bezrobocia, to znaczy nie znamy żadnej realnej gospodarki rynkowej, która przynajmniej w pewnych okresach takiej tendencji by nie wykazywała. Trzeba, jeżeli się decydujemy wszyscy na takie przejście, decydować się na nie z całym dobrodziejstwem inwentarza.</u>
          <u xml:id="u-196.20" who="#LeszekBalcerowicz">I teraz — mówiąc tak, nie chcę przy tym w żadnej mierze powiedzieć, że bezrobocie, stworzenie bezrobocia w Polsce jest celem zamierzeń rządu. Chcę natomiast powiedzieć, że jeżeli celem rządu jest przejście do gospodarki rynkowej, to trzeba uczciwie mówić, że to przejście wiąże się z pewnymi konsekwencjami, które z jednej strony są korzystne, ale z drugiej nie zawsze są odbierane dobrze.</u>
          <u xml:id="u-196.21" who="#LeszekBalcerowicz">W programie rządu przygotowujemy się i przygotowaliśmy środki w budżecie na około 5% bezrobocie. Sądzimy, że taka prognoza nie musi się sprawdzić. Ale uznaliśmy, że lepiej planować, przygotować się na gorszą ewentualność, niż planować optymistycznie w tym zakresie. I przy takim też założeniu pracują Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-196.22" who="#LeszekBalcerowicz">Następne pytanie, do którego chciałbym się krótko odnieść, to sprawa stosunku między ustaleniami rozmów przy okrągłym stole a programem gospodarczym rządu. Jest oczywiste dla nas wszystkich, że program gospodarczy rządu nie jest w pełni zgodny z tymi ustaleniami i zgodny być nie może. Z dwóch powodów. Nie jest też całkowicie sprzeczny, ale w wielu punktach jest odmienny, z dwóch powodów, oczywistych dla nas wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-196.23" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — zmieniła się rzeczywistość polityczna, to co wydawało się jeszcze parę miesięcy temu niemożliwe, stało się możliwe i wszyscy jesteśmy tego świadomi.</u>
          <u xml:id="u-196.24" who="#LeszekBalcerowicz">Po drugie — zmieniła się rzeczywistość gospodarcza i ona się zmieniła na gorsze. Pojawił się ten dodatkowy czynnik, który jest głównym problemem, gdyby go nie było, to właściwie to przejście byłoby o wiele łatwiejsze. Pojawiła się hiperinflacja, to znaczy początek hiperinflacji. W związku z tym indeksacja w tej chwili nie jest do utrzymania. Trzeba, żeby wyjść z tej hiperinflacji, zrywać z niektórymi takimi urządzeniami, czy instrumentami. Zmiana rzeczywistości i politycznej i rzeczywistości gospodarczej powoduje, że nie może być program rządu całkowicie zgodny z ustaleniami przy okrągłym stole, z czego nie wynika, że ta niezgodność jest pełna. Można znaleźć, jak sądzę, dość liczne zbieżności.</u>
          <u xml:id="u-196.25" who="#LeszekBalcerowicz">Krótka uwaga na temat zmian własnościowych. Mój kolega z Ministerstwa Finansów, pełnomocnik rządu, myślę, że to dość przekonywająco i jasno wyjaśnił. Chciałem tylko dodać uwagę od siebie taką: jeśli jesteśmy za gospodarką rynkową, to za jaką? To znaczy przy jakiej strukturze własności? Można powiedzieć tak, ileś lat temu wydawało się nam, zwolennikom gospodarki rynkowej, że te słuszne, jak sądzę, rozwiązania są niemożliwe ze względów politycznych. Stąd krąg rozpatrywanych rozwiązań był ograniczony do takich gospodarek rynkowych, które mają formę własności odmienną od tych, które się sprawdziły w krajach wysoko rozwiniętych. W międzyczasie sytuacja się zmieniła. Krąg możliwości się rozszerzył i stąd też w programie rządu pojawia się propozycja, czy jakiś centralny kierunek, że jeśli już przechodzić do gospodarki rynkowej, to przechodzić do gospodarki rynkowej, która ma taką strukturę własności, która się sprawdziła gdzie indziej, bo nie znamy przykładu kraju, który by miał sprawną gospodarkę rynkową, i miał odmienną strukturę własności niż ta, która istnieje w krajach zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-196.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-196.27" who="#LeszekBalcerowicz">Przy czym może jedna uwaga — słowo prywatyzacja ma czasami taki wydźwięk, który tu jednych cieszy, a drugich odstrasza.</u>
          <u xml:id="u-196.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-196.29" who="#LeszekBalcerowicz">Proponowałbym, żebyśmy w ogóle unikali terminów emocjonalnych, ale dla wyjaśnienia chciałbym powiedzieć, że może nie wszyscy zdajemy sobie w pełni sprawę, że prywatyzacja, a więc przechodzenie do firm prywatnych nie musi oznaczać, że jest to ten krwiożerczy kapitalizm, który wyciska krew i pot z robotników. Firma prywatna, może mieć najrozmaitszą formę. To może być rzeczywiście firma z jednoosobowym właścicielem, ale to może być, i tak jest przecież w krajach rozwiniętych, spółka akcyjna, która ma udziałowców instytucjonalnych. Instytucje, takie jak towarzystwa ubezpieczeniowe, związki zawodowe, samorządy lokalne mogą być współwłaścicielami firm, które nazywa się potocznie prywatnymi. I dlatego jest rzeczą ważną, aby równolegle trwały dwa procesy: proces rozwijania tych instytucji, które tworzą coś, co się nazywa rynkiem kapitałowym, przynajmniej w pewnej swej części i proces, który nazywamy prywatyzacją. O to tutaj chodzi.</u>
          <u xml:id="u-196.30" who="#LeszekBalcerowicz">Następne pytanie, dlaczego ten termin 1 stycznia jest ważny. Czy rzeczywiście potrzeba takiego tempa? Chciałem państwu przedłożyć swój punkt widzenia na te sprawy, mam nadzieję podzielany przez większość, o czym świadczy fakt, że spotykamy się tutaj w niedzielę o tak późnej porze.</u>
          <u xml:id="u-196.31" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — sadze, że jest to ważne nie tylko dlatego, że akurat jest to zgodne z założeniami programu rządu. To byłby zbyt formalny powód, żebyśmy się tutaj w niedzielę o tak późnej porze spotykali. Ważne jest przede wszystkim dlatego, że opóźnianie oznaczałoby odkładanie walki z tym wielkim problemem hiperinflacji.</u>
          <u xml:id="u-196.32" who="#LeszekBalcerowicz">Po drugie — jak sądzę, niekoniecznie oznaczałoby to, że nastroje społeczne zmieniałyby się na korzyść rządu, czy całego po prostu układu politycznego.</u>
          <u xml:id="u-196.33" who="#LeszekBalcerowicz">Po trzecie — przesunięcie terminu poza 1 stycznia wiązałoby się z ogromnymi komplikacjami natury formalnej i instytucjonalnej, jest to rok budżetowy. Trzeba by wytworzyć jakieś rozwiązania prowizoryczne na parę miesięcy. Byłaby to niesłychana komplikacja.</u>
          <u xml:id="u-196.34" who="#LeszekBalcerowicz">I wreszcie po czwarte — pragnę zauważyć, że uwaga świata się przesuwa w związku z różnymi procesami, które na świecie zachodzą, i jest ważne, żebyśmy realizowali swój program w miarę pośpiesznie, żeby ta uwaga się zbyt szybko nie przesunęła.</u>
          <u xml:id="u-196.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-196.36" who="#LeszekBalcerowicz">Następne pytanie — czy był rozpatrywany wariant alternatywny, chyba poseł Bielecki powiedział — bardziej propodażowy. Proszę Państwa! W ciągu pierwszych dni po powstaniu rządu trzeba było odpowiedzieć sobie na jedno strategiczne pytanie, a mianowicie, czy tolerować przez czas dłuższy tę galopującą inflację, czy żyć z nią, czy też z niej szybko wychodzić. Już w exposé premiera, potem w programie gospodarczym rządu udzielono, jak sądzę, jasnej odpowiedzi. Podejmuje się decyzję o zdecydowanej próbie szybkiego wychodzenia z hiperinflacji. Na rzecz tej decyzji przemawia kilka argumentów.</u>
          <u xml:id="u-196.37" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — zasadniczy argument, że tolerowanie hiperinflacji, czy tolerowanie bardzo wysokiej inflacji oznaczałoby na pewno na dłuższą metę właśnie bardzo antypodażowy wariant, bo po prostu wysoka inflacja dezorganizuje gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-196.38" who="#LeszekBalcerowicz">Ponadto po drugie — zdecydowanie się na wariant z wysoką i coraz bardziej rosnącą inflacją nie dawałoby nam żadnych szans, jak sądzę, na akceptację naszego programu gospodarczego przez znaczące ośrodki finansowe Zachodu. I to byłoby właściwie skazywanie się na to, że żyjemy w warunkach kryzysu i z niego próbujemy wychodzić zupełnie o własnych siłach.</u>
          <u xml:id="u-196.39" who="#LeszekBalcerowicz">I wreszcie po trzecie — o wyborze drogi szybkiego wychodzenia z hiperinflacji zadecydowało doświadczenie innych krajów, a mianowicie to, że im dłużej się z wysoką inflacją żyje, tym trudniej z niej wyjść. I to jest doświadczenie krajów np. Ameryki Łacińskiej. Dlatego, że im dłużej się z inflacją żyje, tym trwalsze stają się pewne instytucje, które pozwalają z nią jako tako żyć, np. indeksacja; tym bardziej trwałe stają się nawyki, mentalność — mentalność indeksacyjna. Im dłużej się z wysoką inflacją żyje, tym mniej się wierzy, że się z niej wyjdzie. Naszym, jak gdyby, szczęściem w nieszczęściu jest to, że ta wysoka inflacja trwa krótko. I to zadecydowało o tym, że podjęto decyzję, żeby możliwie szybko z tej wysokiej inflacji wychodzić.</u>
          <u xml:id="u-196.40" who="#LeszekBalcerowicz">Pytanie następne — czy przewidziano rozwiązanie alternatywne na wypadek trudności w realizacji tego programu. Chciałem powiedzieć, że rząd będzie działać zdecydowanie, ale elastycznie. Ponadto chciałem powiedzieć, że w ten program są wbudowane pewne amortyzatory, oczywiście siły ich nie znamy, ale są wbudowane pewne amortyzatory tego typu, jak instytucja, która ma działać na zasadzie swego rodzaju filtra i dzielić niewypłacalne przedsiębiorstwa na dwie grupy, wskazując te z nich, którym w świetle pewnych kryteriów ekonomicznych będzie się udzielać przejściowej pomocy. Pewnym wzorcem może być to co Międzynarodowy Fundusz Walutowy robi w stosunku do krajów, które ubiegają się o jego pomoc: udziela warunkowo pomocy, która jest przerywana w momencie, kiedy się nie spełnia pewnych zgodnie ustalonych kryteriów. Takim rozwiązaniem — i tu może wyprzedzam debatę rolną — jest proponowana agencja stabilizacji rynku żywności, na którą przewidzieliśmy środki w budżecie. Po prostu chcemy stabilizować rynek rolny zgodnie z mechanizmem rynkowym. Przecież rolnictwo zrobiło pierwszy i zasadniczy krok w kierunku uwolnienia cen, mechanizmu rynkowego i chcemy to robić właśnie w taki sposób: przez stabilizowanie rynku rolnego, przez interwencyjne zakupy i sprzedaże.</u>
          <u xml:id="u-196.41" who="#LeszekBalcerowicz">I wreszcie mamy sieć osłony socjalnej, o której obszernie mówił minister Szreter.</u>
          <u xml:id="u-196.42" who="#LeszekBalcerowicz">Następne pytanie — czy dla zrealizowania przedstawionego programu gospodarczego rząd potrzebuje specjalnych kompetencji wykraczających poza dotychczasowe rozwiązania prawne. W odpowiedzi na to pytanie chciałem wyrazić tylko nadzieję, że Wysoka Izba zechce, skoro zaakceptowała, przyjąć zaproponowany przez nas rytm pracy i zechce, po szybkiej wprawdzie, ale wnikliwej analizie projekty ustaw uchwalić.</u>
          <u xml:id="u-196.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-196.44" who="#LeszekBalcerowicz">Jeśli państwo pozwolą, to na tym chciałbym skończyć moje odpowiedzi. Zdaję sobie sprawę z tego, że nie są one w pełni kompletne i nie są w pełni wyczerpujące, ale późna pora mnie do tego skłania. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-196.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękujemy bardzo panu wicepremierowi.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym proszę państwa zakończyliśmy punkt porządku dziennego poświęcony pytaniom i odpowiedziom, a właściwie maraton, i wypada i Wysokiej Izbie, i członkom rządu podziękować za cierpliwość i rzeczowość.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam przedstawić propozycję Konwentu Seniorów, aby w dniu dzisiejszym przystąpić do powołania Komisji Nadzwyczajnej — jako ostatni punkt porządku dziennego dzisiejszych obrad.</u>
          <u xml:id="u-197.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu będę uważała, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-197.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-197.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Powołanie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw związanych ze stabilizacją gospodarczą oraz ze zmianami systemowymi w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-197.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Konwent Seniorów, uwzględniając wnioski zainteresowanych komisji sejmowych, proponuje powołanie Komisji Nadzwyczajnej w następującym składzie.</u>
          <u xml:id="u-197.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Może podam wpierw ogólnie, że proponowany skład komisji to 43 osoby, potem odczytam nazwiska: 14 posłów to są członkowie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, 14 posłów to członkowie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, 6 posłów z PSL „Odrodzenie”, 5 posłów ze Stronnictwa Demokratycznego, 1 poseł z Unii Chrześcijańsko-Społecznej, 1 poseł z „Pax”, 1 poseł z Polskiego Związku Katolicko-Społecznego i 1 poseł bezpartyjny. W sumie 43 posłów.</u>
          <u xml:id="u-197.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Pozwolę sobie teraz przeczytać państwu nazwiska, gdyż ze względu na nawał spraw i późną porę nie byliśmy w stanie państwu dostarczyć tych list.</u>
          <u xml:id="u-197.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Czytam nazwiska posłów proponowanych przez Konwent Seniorów do Komisji Nadzwyczajnej.</u>
          <u xml:id="u-197.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Pozwolą państwo, że będę w skrócie odczytywać przynależność, nie zaś pełne nazwy klubów czy partii:</u>
          <u xml:id="u-197.11" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Stanisław Babiński — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.12" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Jan Krzysztof Bielecki — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.13" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Stefan Biliński — SD,</u>
          <u xml:id="u-197.14" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Barbara Blida — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.15" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Janusz Błaszczyk — SD,</u>
          <u xml:id="u-197.16" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Andrzej Bratkowski — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.17" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Aniela Bukała — PSL „Odrodzenie”,</u>
          <u xml:id="u-197.18" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Michał Chałoński — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.19" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Jan Dalgiewicz — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.20" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Anna Dynowska — SD,</u>
          <u xml:id="u-197.21" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Herbert Gabryś — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.22" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Ludomir Gożdzikiewicz — PSL „Odrodzenie”,</u>
          <u xml:id="u-197.23" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Jerzy Hopfer — UChS,</u>
          <u xml:id="u-197.24" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Czesław Kastelik — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.25" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Marian Kędzierski — PSL „Odrodzenie”,</u>
          <u xml:id="u-197.26" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Jerzy Koralewski — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.27" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Alicja Kornasiewicz — PSL „Odrodzenie”,</u>
          <u xml:id="u-197.28" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Józef Kowalczyk — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.29" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Jan Król — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.30" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Jacek Krzekotowski — „Pax”,</u>
          <u xml:id="u-197.31" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Władysław Krzyżanowski — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.32" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Teresa Liszcz — bezpartyjna,</u>
          <u xml:id="u-197.33" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Henryk Michalak — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.34" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Krzysztof Czereyski — SD,</u>
          <u xml:id="u-197.35" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Edward Nowak — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.36" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Bohdan Osiński — SD,</u>
          <u xml:id="u-197.37" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Ireneusz Pięta — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.38" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Marek Pol — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.39" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Zbigniew Puzewicz — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.40" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Elżbieta Seferowicz — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.41" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Ryszard Smolarek — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.42" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Grażyna Staniszewska — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.43" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Stanisław Stasiak — PSL „Odrodzenie”,</u>
          <u xml:id="u-197.44" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Maria Stolzman — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.45" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Bolesław Szkutnik — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.46" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Andrzej Wieczorkiewicz — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.47" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Jan Wróbel — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.48" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Zdzisław Zambrzycki — PSL „Odrodzenie”,</u>
          <u xml:id="u-197.49" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Andrzej Zawiślak — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.50" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Jerzy Zdrada — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.51" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Jerzy Zimowski — OKP,</u>
          <u xml:id="u-197.52" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Ryszard Pidek — PZPR,</u>
          <u xml:id="u-197.53" who="#OlgaKrzyżanowska">— poseł Wojciech Polak — PZKS.</u>
          <u xml:id="u-197.54" who="#OlgaKrzyżanowska">To jest lista posłów proponowanych do Komisji Nadzwyczajnej.</u>
          <u xml:id="u-197.55" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-197.56" who="#OlgaKrzyżanowska">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-197.57" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-197.58" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za powołaniem Komisji Nadzwyczajnej w zaproponowanym składzie, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-197.59" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-197.60" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuje.</u>
          <u xml:id="u-197.61" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm powołał Komisję Nadzwyczajną oraz dokonał wyboru jej składu.</u>
          <u xml:id="u-197.62" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-197.63" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę jeszcze panią poseł sekretarz o przeczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#AnnaDynowska">Proszę Państwa! Już po raz trzeci podaję wiadomość w sprawie spotkania sekcji rolnej. Sprostowanie. W dniu dzisiejszym Sekcja Rolna Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego nie zbiera się.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-198.2" who="#AnnaDynowska">Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw związanych...</u>
          <u xml:id="u-198.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali — oklaski)</u>
          <u xml:id="u-198.4" who="#AnnaDynowska">... ze stabilizacją gospodarczą oraz ze zmianami systemowymi gospodarki, w sali nr 206.</u>
          <u xml:id="u-198.5" who="#AnnaDynowska">Posiedzenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej — w sali 197, pół godziny po zakończeniu obrad Sejmu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-198.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł, chwileczkę. Przepraszam państwa, pan poseł jeszcze, czy w sprawie formalnej?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#AnnaDynowska">Przepraszam najmocniej, posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej w sali 106 — źle odczytałam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł prosi o głos? Proszę bardzo. Proszę Państwa! Jeszcze minutkę cierpliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#PawełŁączkowski">Naprawdę dwa zdania. Mam tylko prośbę Pani Marszałek, żeby przy nazwisku pani Teresy Liszcz nie podawać „bezpartyjna”, a podawać: brak przynależności do klubu.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Zarządzam przerwę w obradach do jutra, to jest do dnia 18 grudnia do godziny 9.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 22 min. 30)</u>
          <u xml:id="u-203.3" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-203.4" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Tadeusz Fiszbach).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów: Adama Grabowieckiego i Jacka Piechotę.</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Adam Grabowiecki.</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-204.4" who="#MikołajKozakiewicz">Obywatele Posłowie! Konwent Seniorów przewiduje następujący przebieg obrad w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-204.5" who="#MikołajKozakiewicz">W pierwszej kolejności wysłuchamy wystąpienia wiceprezesa Rady Ministrów i ministra rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej Czesława Janickiego.</u>
          <u xml:id="u-204.6" who="#MikołajKozakiewicz">Następnie odbędziemy debatę nad informacją wicepremiera Leszka Balcerowicza. Potem przeprowadzimy debatę nad problematyką rolną.</u>
          <u xml:id="u-204.7" who="#MikołajKozakiewicz">Nie mam jednego komunikatu. Była w nim prośba kolegi przewodniczącego nadzwyczajnej komisji rozpatrującej pakiet ustaw, nad którymi obradujemy, aby posłowie, którzy mają własne przemyślenia lub sugestie do rozpatrywanych ustaw zechcieli przekazywać je do godziny 12 na ręce przewodniczącego tej komisji posła Andrzeja Zawiślaka.</u>
          <u xml:id="u-204.8" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Informacja rządu o założeniach polityki rolnej na 1990 rok (druk nr 130).</u>
          <u xml:id="u-204.9" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej Czesława Janickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#CzesławJanicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mam zaszczyt przedstawić założenia polityki rolnej na 1990 rok, choć wiemy, że przy tak szalejącej inflacji wszelkie założenia są trudne do wykonania. Założenia te stanowią efekt zbiorowej pracy zespołów z kilku ministerstw i placówek naukowych przy wiodącym udziale naszego ministerstwa.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#CzesławJanicki">Inspirację do pracy stanowiły także opinie zawodowych organizacji rolników oraz wypowiedzi w dyskusji na temat rolnictwa i gospodarki żywnościowej, jaka od kilku miesięcy toczy się i toczona była w różnych gremiach, także i w środkach masowej informacji. W dyskusjach tych wspólna jest troska o sprawy rolnictwa i gospodarki żywnościowej, tego tak niesłychanie, zwłaszcza w obecnym czasie, ważnego działu gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#CzesławJanicki">Wiemy wszyscy, że rolnictwo jest specyficznym działem gospodarki, specyficzną produkcją związaną z biologicznym cyklem produkcyjnym; nie mamy też, tak jak w fabrykach, do czynienia z martwą materią. Rolnictwo ma dla każdego kraju ogromne znaczenie, a dla Polski szczególne, i to znaczenie gospodarcze, społeczne i polityczne. Rolnik, a rolnicy stanowią dzisiaj jeszcze w kraju 30% całej ludności, to w pewnym sensie człowiek dumny z zawodu, bo z czego można być bardziej dumnym jak nie z produkcji żywności, ale równocześnie czujący na sobie ciężar wielkiej odpowiedzialności za wyżywienie narodu. Rolnika cechuje wyjątkowa pracowitość. Nie trzeba nikogo przekonywać, że najdłuższy czas pracy w Polsce to właśnie czas pracy rolnika, a że efekty tej pracy nie są wysokie, to wynika głównie z braku środków do produkcji i osprzętowienia tego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-205.3" who="#CzesławJanicki">Rolnictwo nie było i nie jest w pełni doceniane w naszym kraju. Błędy te do dziś odczuwa nie tylko rolnictwo, ale cały kraj, a może szczególnie ludność pozarolnicza. Specyfika polega na tym, że ziemia jest środkiem produkcji, że ziemia ta — jako środek produkcji — nie podlega amortyzacji. W rolnictwie występuje samoodtwarzanie środków produkcji i to upoważnia do tego, aby wierzyć, że rolnictwo najszybciej pozytywnie odpowie na dostarczenie mu środków. Ale jest to też taka cecha, która powinna przestrzegać przed wszelkimi zahamowaniami w rolnictwie; każde bowiem zahamowanie, wykluczenie pewnych ogniw z tej produkcji jest w skutkach w przyszłości długotrwałe.</u>
          <u xml:id="u-205.4" who="#CzesławJanicki">W każdym zawodzie zresztą, ale w rolnictwie szczególnie, o powodzeniu decyduje to, aby chcieć, umieć i mieć możliwości. Chęci rolnicy mają bardzo wiele. Czy umieją — różnie można to oceniać. Ale myślę, że i nasz rolnik też wiele umie i mógłby zrobić; jego umiejętności są jednak ograniczone z braku środków. Jest to wynik wielu oczywiście lat niedoceniania naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-205.5" who="#CzesławJanicki">O wadze kompleksu żywnościowego w gospodarce kraju świadczy chociażby jego osiemnastoprocentowy udział w tworzeniu dochodu narodowego. Kompleks żywnościowy jest także miejscem pracy dla około 30% ogółu zatrudnionych. To jednak, że sprawami rolnictwa interesują się u nas praktycznie wszyscy wynika z faktu, że artykuły żywnościowe stanowią ponad 40% ogólnej wartości dostaw towarów na rynek i są niezbędne w życiu każdego człowieka.</u>
          <u xml:id="u-205.6" who="#CzesławJanicki">Potencjalnie nasze rolnictwo ma, jak na warunki europejskie, duże możliwości produkcyjne. Powszechnie wiadomo, że na jednego mieszkańca naszego kraju przypada jeszcze blisko pół hektara użytków rolnych. Jednakże nasze rolnictwo cechuje ogromne rozdrobnienie gospodarstw prywatnych, gdzie średnia wielkość gospodarstwa nie przekracza 6 ha, a gospodarstwa te cierpią przede wszystkim na niedostatki środków technicznych i brak nowoczesnej obsługi rolnictwa. Wielu rodzinom rolniczym pracuje się bardzo ciężko i żyje bardzo trudno. Badania wykazały — co być może dla wielu będzie zaskakujące czy ciekawe — że około 30% ludności rolniczej odżywia się poniżej minimalnej normy. Najwyższą troskę o przyszłość rolnictwa budzi stan tych regionów kraju, skąd na skutek niedorozwoju infrastruktury technicznej i społecznej, ucieka młodzież wiejska i część ziemi pozostaje nie uprawiana.</u>
          <u xml:id="u-205.7" who="#CzesławJanicki">Jestem daleki od chęci wzbudzania wśród posłów Wysokiej Izby malowaniem ponurych, choć niestety prawdziwych, obrazów stanu naszego rolnictwa — poczucia beznadziejności. Proszę wziąć jednak łaskawie pod uwagę, że obecny stan rolnictwa, podobnie jak całej naszej gospodarki, stanowi wynik nawarstwiania się niedomagań systemu przez okres całych dziesięcioleci. W tym okresie rolnictwo drażniono bowiem jedynie mówieniem o istnieniu zielonego światła. Zmiana tego stanu to praca na całe lata, może nawet całe pokolenia. Rząd, uwzględniając wyjątkowość obecnej sytuacji, proponuje rozwiązania szybkie, z których większość obowiązywać będzie jedynie w nadchodzącym 1990 roku. Jesteśmy przekonani, że po upływie tego roku powstaną warunki do znacznie korzystniejszego potraktowania rolnictwa w systemowych rozwiązaniach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-205.8" who="#CzesławJanicki">Wręczone obywatelom posłom założenia polityki rolnej na 1990 rok różnią się od podobnych dokumentów opracowywanych w przeszłości. Są to założenia, nie zaś żadne przewidywane liczby, jakie mamy osiągnąć. Jak już bowiem wspomniałem, w tak trudnym okresie, przy tak wysokiej inflacji trudno dokonywać trafnych prognoz, a przy tym uważam zresztą, że prognoz mieliśmy już i mamy pełne szuflady. Zrezygnowaliśmy więc ze zbędnej, naszym zdaniem, drobiazgowości, nadmiaru liczb, eksponując mechanizmy warunkujące rozwiązania systemowe, jakie będą obowiązywać w rolnictwie i gospodarce żywnościowej, i to tylko w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-205.9" who="#CzesławJanicki">Nietrudno zauważyć, że w prezentowanych założeniach, podobnie jak w całym programie gospodarczym rządu, nadrzędne miejsce zajmują kwestie walki z inflacją. Inflacja to najgroźniejsza choroba trapiąca cały nasz organizm gospodarczy, a rolnictwo może w największym stopniu, ze względu na cykliczność produkcji, jak to na wstępie wspomniałem. Bez jej zdławienia niemożliwe jest budowanie jakiegokolwiek rozsądnego programu gospodarczego, w tym także wszelkich programów rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-205.10" who="#CzesławJanicki">Konsekwencje przyjęcia założenia walki z inflacją zmusiły nas jednak do dramatycznych — bez przesady — wyborów. Najistotniejszy był tutaj słusznie podnoszony przez zawodowe organizacje rolników problem gwarantowanych minimalnych cen skupu. Ministerstwo rolnictwa uważa, że są one gwarancją opłacalności produkcji i barierą broniącą przed zbytnim jej obniżeniem, grożącym brakiem żywności na rynku. Ma je w tym zastąpić agencja do spraw rynku żywnościowego, do spraw rynku rolnego. Ma je ona zastąpić — i będziemy robić wszystko, żeby je zastąpiła, żeby rolę taką wypełniła. Przyszłość pokaże.</u>
          <u xml:id="u-205.11" who="#CzesławJanicki">W tym miejscu chciałbym też odnieść się do spraw urynkowienia, a właściwie konsekwencji urynkowienia gospodarki żywnościowej. Wiązano z nim nadzieję, że stanie się ono silnym czynnikiem pobudzania rozwoju rolnictwa i równoważenia całej gospodarki narodowej. Za potrzebą urynkowienia opowiadała się zdecydowana większość rolników. Wszyscy wiemy zresztą, że nie jest to nic innego jak wprowadzenie w gospodarce tej normalności, jaka od wielu lat czy wieków, istnieje w krajach rozwiniętych. Niewątpliwie urynkowienie było etapem niezbędnym na drodze przechodzenia naszej gospodarki żywnościowej na tory tejże normalności. Tego czego od dawna, jak powiedziałem, oczekiwano, a co istnieje gdzie indziej. Negatywnym następstwem tej operacji jest między innymi — w warunkach silnej jeszcze monopolizacji skupu i przetwórstwa płodów rolnych — silniejszy niż by to wynikało z racjonalnych przesłanek ekonomicznych obecny spadek cen skupu części produktów rolnych, czego trudno było nie przewidywać, ale może wielkość tych przewidywań nie była taka.</u>
          <u xml:id="u-205.12" who="#CzesławJanicki">Liczymy również na to, że rolnicy, członkowie prowadzących skup organizacji spółdzielczych, zainteresują się działaniem służb zaopatrzenia i zbytu wytwarzanych przez te spółdzielnie wyrobów. Ministerstwu i obywatelom posłom znane są bowiem sytuacje wstrzymywania przez niektóre organizacje handlowe skupu płodów rolnych lub braku gotówki na sprzedawane produkty, co zostało wczoraj omówione, jak słyszałem — co prawda tylko przez radio — ze względów nadzwyczajnych przez prezesa Narodowego Banku Polskiego i Ministerstwo Finansów. Tak długo jak będą istnieć monopole skupu, tak długo jak nie będzie sprawnego systemu bankowego, tak długo będą występować trudności w działaniu tej wolnorynkowej gry także w rolnictwie. Nie jest to być może wniosek odkrywczy, lecz jako sposób postępowania wydaje się jedynie skuteczny. Brak gotówki jest natomiast dzieckiem inflacji. Jest na ogół powszechnie wiadomo, że w warunkach galopującej inflacji, a z taką dotychczas mamy jeszcze do czynienia, z reguły wszyscy są wszystkim winni pieniądze i nikt nie wie, gdzie się pieniądze podziały, co zresztą wczoraj z zadawanych tutaj pytań — jeszcze raz podkreślam, że słuchałem przez radio — wynikało.</u>
          <u xml:id="u-205.13" who="#CzesławJanicki">Założenia przewidują między innymi rezygnację z zasady powszechnego stosowania taniego kredytu rolniczego. Rezygnacja z powszechności stosowania takiego kredytu nie może oznaczać wycofania się z preferencji wobec rolnictwa i o to będziemy zabiegać, walczyć, choć w pełni zdajemy sobie sprawę, że przy tak wysokiej inflacji jest to co najmniej bardzo trudne.</u>
          <u xml:id="u-205.14" who="#CzesławJanicki">W polityce dotacyjnej i podatkowej wobec rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego, w tym także w kredytowaniu, zachowane zostaną preferencje prowadzące do osiągania trzech generalnych celów. Zaliczamy do nich: lepsze wykorzystanie ziemi, wprowadzenie postępu biologicznego do produkcji roślinnej i zwierzęcej, inwestowanie w potencjał wytwórczy rolnictwa i przetwórstwa żywności. Przewidujemy, że łączne skutki stosowania preferencji kredytowych muszą zamknąć się kwotą blisko 800 miliardów złotych finansowaną z budżetu centralnego. Jeśli zaś idzie o podatki, to przewidujemy zastosowanie trzech rodzajów ulg w podatku dochodowym i sześciu różnych zwolnień od podatku rolnego, nie licząc ulg inwestycyjnych i obniżek podatku od gruntów położonych na terenach górzystych i górskich.</u>
          <u xml:id="u-205.15" who="#CzesławJanicki">I tu chciałbym powiedzieć znowu parę słów o regionalizacji. Jest ona konieczna i stosowana. Na razie nie mogłem zastosować i wywalczyć tych właśnie innych ulg regionalnych niż podatkowe. Myślę, że budżety terenowe muszą jeszcze nadal rekompensować uwarunkowania, trudności regionalnego rolnictwa ponad te możliwości budżetu centralnego. Ale w ulgach podatkowych są one znaczące i wysokie.</u>
          <u xml:id="u-205.16" who="#CzesławJanicki">W szczególności nie zamierzamy wycofać się z przynoszących najwyższe efekty produkcyjne dotacji do wapna nawozowego i niektórych środków ochrony roślin. Wapna, bowiem silne zakwaszanie gleb jest w dużym stopniu nie zawinione przez rolnika; wynika ono z opadów, z wyziewów kominów fabrycznych, opadów przemysłowych. Z całą rozwagą również przystępować będziemy do ograniczenia dotowania produkcji nawozów mineralnych, tak aby w żadnym wypadku nie spowodowało to obniżki poziomu plonów roślin uprawnych.</u>
          <u xml:id="u-205.17" who="#CzesławJanicki">Wspierać będzie budżet centralny dotacjami rolnicze badania naukowe i upowszechnianie ich osiągnięć, choć tutaj przez zawężenie zakresu dotowania będziemy się starać zachować to, co w nauce rolniczej najcenniejsze i najbardziej użyteczne, a przede wszystkim jej zastosowanie w praktyce. Tak aby ekonomiczne względy przesądzały o zapotrzebowaniu na nowoczesność w rolnictwie, nie zaś jak do tej pory była ona siłą pchana do rolnictwa, a ekonomiczne czynniki nie wywoływały zapotrzebowania na to rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-205.18" who="#CzesławJanicki">Łączna kwota dotacji na cele produkcyjne i socjalne rolnictwa i przetwórstwa żywności osiągnie wielkość blisko 20 bln zł. W kwocie tej największy udział, bo ponad 10 bln zł, stanowią dopłaty do funduszu ubezpieczeń społecznych rolników indywidualnych. Wiemy z tej ustawy, że kwota ta pokrywa 85% wydatków w ramach funduszu socjalnego wsi.</u>
          <u xml:id="u-205.19" who="#CzesławJanicki">Rząd nie ukrywa faktu, że jego program gospodarczy na 1990 r. jest programem przejściowych wyrzeczeń. Jak już wspomniałem, te hamulce właśnie w rolnictwie mogą długo być odczuwalne. I jest to pewne niebezpieczeństwo. Określenie „przejściowych” będzie tutaj jak najbardziej na miejscu o tyle, o ile nam wszystkim wystarczy konsekwencji i uporu we wdrażaniu założeń programu. Dlatego w 1990 r. preferencji dla rolnictwa, i nie tylko dla rolnictwa, nie będzie. I nie będzie to wyłącznie dla rolnictwa — po prostu mniej ich będzie.</u>
          <u xml:id="u-205.20" who="#CzesławJanicki">Sprzeczności i wątpliwości budzi zawsze wśród biorących to, czy sprawiedliwie wszystko podzielono. W programie gospodarczym rządu bardziej niż w kompleksie żywnościowym zmalała podobno liczba kontrahentów pozarolniczych, którzy z wielu różnych społecznie uzasadnionych względów mają wszelkie dane na to, aby być objęci tymi preferencjami.</u>
          <u xml:id="u-205.21" who="#CzesławJanicki">My musimy to gospodarstwo odbudować. Nie ma innej drogi. W przyszłym roku na wsi i w mieście, czy w mieście i na wsi — kolejność trudno tu wymienić — będzie się żyło trudniej. Od nas wszystkich, od naszego wspólnego zrozumienia zależeć będzie, czy „ciężko” zamienimy na „lżej”, a w końcu — rząd ma taką niezłomną nadzieję — „lżej” zamienimy na „dostatnio”.</u>
          <u xml:id="u-205.22" who="#CzesławJanicki">Panie, Panowie Posłowie! Można postawić pytanie, jakimi drogami zamierzamy jeszcze pobudzać rozwój rolnictwa, a jednocześnie starać się podtrzymać opłacalność produkcji rolniczej i ochraniać poziom dochodu rodzin wiejskich? Za najważniejszy instrument ekonomiczny, spełniający wymienione cele, uznawać będziemy w przyszłym roku ingerencję w mechanizm rynkowy gospodarki żywnościowej przez interwencyjne zakupy produkcji rolniczej. Nie tylko zbóż, ale także i mięsa, i mleka.</u>
          <u xml:id="u-205.23" who="#CzesławJanicki">Skuteczność tego mechanizmu mieliśmy okazję wypróbować już w bieżącym roku, kiedy to dla ratowania rynku zdecydowaliśmy się na interwencyjne zakupy żywności, na kwotę 400 mld zł. Wystąpiły, jak już poprzednio powiedziałem, trudności w przeprowadzeniu operacji finansowych; monopole potraktowały to zupełnie inaczej, w niektórych bankach finanse te przeznaczono na różne cele rolnicze zamiast właśnie na interwencyjny skup produktów. Władze terenowe nie przyzwyczaiły się jeszcze do bezpośredniej interwencji w tym zakresie, a przecież ministerstwo nie jest w stanie ogarnąć wszystkich szczegółów w terenie. Były bardzo duże różnice w terenie w tym względzie. Myślę, że stopniowo ulegnie to zmianie. Jeśli trzeba będzie, będą następne kredyty na ten cel, aby skup nie został zahamowany w skali zagrażającej obniżeniem produkcji.</u>
          <u xml:id="u-205.24" who="#CzesławJanicki">Skłania nas to do postulowania powołania specjalnej rządowej agencji rynku rolnego. Agencja ta, jak już wczoraj wynikało z ustaw finansowych, wyposażona będzie w niezbędne pełnomocnictwa i środki, aby lepiej niż inne instrumenty, inne instrumenty ekonomiczne mogła oddziaływać i wpływać stabilizująco na rynek żywnościowy.</u>
          <u xml:id="u-205.25" who="#CzesławJanicki">Tak ważna dla rolników opłacalność produkcji to jednak zaledwie jeden, nie zaś jedyny warunek, który musi być spełniony dla osiągnięcia dostatku żywności. Że tak jest naprawdę, dowodzi fakt wstrzymania się rolników ze sprzedażą zboża. Nawet ta słynna, zainicjowana przecież przez rolników, nie przez rząd, pożyczka, nie dała oczekiwanych rezultatów. A przecież wiemy, że przyczyną tego, podstawową znaną wszystkim przyczyną, jest niemożność zakupu niezbędnych i potrzebnych do produkcji środków, a w ogóle jakichkolwiek środków, także i do konsumpcji.</u>
          <u xml:id="u-205.26" who="#CzesławJanicki">I dlatego zabezpieczeniem każdego rolnika jest posiadanie zboża, a jest to produkt, który w mniejszym przynajmniej stopniu... przy którym w mniejszym stopniu rolnik ponosi ryzyko przechowywania. W sytuacji takiego jaki mamy obecnie, czyli chorego, rynku środków produkcji dla rolnictwa trudno liczyć na zdrowy rynek żywnościowy. Fakt, że tylko 5% ogólnego potencjału krajowego przemysłu służy pokryciu potrzeb materiałowo-technicznych rolnictwa i przetwórstwa żywności nie wziął się z niczego. Jest on także wynikiem uznaniowego rozdzielnictwa środków, dotowania fabryk sprzętu rolniczego na krawędzi ich bankructwa, a z drugiej strony duszenia cen ich wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-205.27" who="#CzesławJanicki">Dlatego chcemy, aby wszystko, co jest potrzebne do produkcji i przetwórstwa żywności, można było wreszcie normalnie kupować, a nie załatwiać. Umożliwią ta rynkowe ceny zaopatrzenia rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego oraz już istniejące rynkowe ceny zbytu efektów pracy rolnika i producenta żywności. Liczymy na to, że prawdziwe ceny doprowadzą do lokowania majątku produkcyjnego zgodnie z zasadą jego najwyższej efektywności. W tej biedzie, w jakiej się znaleźliśmy, nie można być obojętnym nawet wobec jednego przypadku, gdzie deficytowe środki produkcji nabywane są nie dla pożytku produkcyjnego, a dla lokaty majątku, gdzie opłaca się gospodarować z dużymi stanami zapasów. Uprzedzając obawy Obywateli Posłów, pragnę zapewnić, że przeciwdziałamy z całą siłą sytuacjom, w których swobodne kształtowanie cen równowagi środków produkcji mogłoby doprowadzić do ograniczenia przez niektóre gospodarstwa kontaktów z rynkiem lub faktycznej naturalizacji gospodarstw. Będziemy to oczywiście robić środkami ekonomicznymi.</u>
          <u xml:id="u-205.28" who="#CzesławJanicki">Pragnę również wszystkich rolników zapewnić, że w granicach określonych ustawowymi uprawnieniami będziemy dążyć z całą energią do likwidacji wszelkich monopoli w obsłudze rolnictwa i przetwórstwie żywności. Liczymy, że nasze zamiary poprze tutaj potężny sojusznik, jakiego upatrujemy w wybranych w demokratycznych wyborach nowych władzach samorządu terytorialnego. Wreszcie musimy dążyć do tego momentu, kiedy rolnicy wezmą swoje sprawy w swoje ręce. Muszą zostać zorganizowane samorządy rolnicze, izby rolnicze, w tym oparte na wzorach częściowo już wypracowanych w międzywojennym okresie, ale także i na wzorach innych krajów. I tu mamy wielką pomoc, przynajmniej ostatnio ze strony austriackiego rządu, rządu kraju, gdzie samorządy rolnicze są wspaniale zorganizowane. Naprawdę mówię to bez przesady. Chcą u siebie przeszkolić, w każdej prawie ilości, naszych rolników i menedżerów organizacji samorządu rolniczego, związków rolniczych z darów, jakie rząd austriacki przeznacza dla naszego kraju, a więc bezpłatnie. W najbliższych już dniach zwracamy się do wojewodów o wytypowanie odpowiednich osób. Oczywiście byłoby dobrze, gdyby były to osoby znające język niemiecki.</u>
          <u xml:id="u-205.29" who="#CzesławJanicki">Wysoka Izbo! W wychodzeniu z kłopotów nie jesteśmy osamotnieni. Wiele przyjaznych deklaracji, jak już wspomniałem, wiele sąsiednich państw zgłasza nam pomoc i współdziałanie właśnie przede wszystkim w dziedzinie rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Przedstawiciele tych państw odwiedzają nasz kraj, traktujemy ich jako kupców, przedsiębiorców i biznesmenów. Uznajemy za rzecz naturalną, że pieniądze nie znają granic i ideologii. Ta współpraca to zaledwie skromny początek, gdyż udział kapitału zagranicznego w naszym rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym jest w stosunku do potrzeb udziałem znikomym. Jedynie pocieszyć się możemy, że z 200 spółek z kapitałem zagranicznym, ulokowanych w naszym kraju, 100 działa w naszych rolniczych zakładach produkcyjnych i przetwórczych.</u>
          <u xml:id="u-205.30" who="#CzesławJanicki">Niewątpliwie w przyszłym roku do największych zagrożeń w rolnictwie i gospodarce żywnościowej należeć będzie nadal niedostatek środków produkcji i ciągła obawa o opłacalność tej produkcji. Jesteśmy zarazem przekonani, że już w tym roku możemy oczekiwać pierwszych owoców funkcjonowania rynku, rynkowej gospodarki. W razie pomyślnej akceptacji przez Wysoką Izbę i Senat całego pakietu proponowanych przez rząd uregulowań prawnych, rolnictwo znajdzie się w sytuacji z nie zapisanym wprawdzie zielonym światłem, ale całkowicie za to zmienionej, gdzie z pozycji petenta stanie się równoprawnym partnerem pozostałych działów gospodarki narodowej, choć może i partnerem nieco mało uprzywilejowanym z racji swej specyficznej roli wyżywienia narodu. Pragniemy, aby pozycję rolnictwa w państwie określało prawo i ekonomia, a bezpośrednia ingerencja administracji w sferę gospodarki pozostała jedynie wspomnieniem po okresie, który już minął, i jak sądzę, nigdy nie wróci.</u>
          <u xml:id="u-205.31" who="#CzesławJanicki">Na koniec wrócę do tego, z czego wywodzi się zawód rolnika, czyli do ziemi. Rząd jest inicjatorem rozwiązań, które przywrócą ziemi rangę podstawowego środka produkcji i składnika majątku rolnika. Pragniemy rozstać się z takimi reliktami prawnymi, jakimi było m.in. formalne ograniczenie wielkości gospodarstw. Stworzone zostały nowe warunki dzierżawy ziemi, tak przecież powszechnej i dającej dobre rezultaty produkcyjne w innych krajach Europy i nie tylko Europy. Zniesione zostaną dalsze bariery w obrocie ziemią. Nie będziemy jednak sztucznie przyspieszać przemian w strukturze agrarnej, traktując je jako cel sam w sobie. Przemiany w rolnictwie to przede wszystkim wynik suwerennych decyzji samych rolników czy organizacji rolniczych i od nich ostatecznie zależeć będzie kształt naszego rolnictwa, zróżnicowanie produkcji.</u>
          <u xml:id="u-205.32" who="#CzesławJanicki">Ciągle dyskutuje się nad tym, co w stosunku do małych gospodarstw? Małe gospodarstwa mają rację bytu, tylko oczywiście charakter ich produkcji w ekonomicznie zmienionych warunkach może ulec zmianie. Małe gospodarstwa będą miały inny charakter produkcyjny, a większe — bardziej ekstensywny, zbożowy charakter.</u>
          <u xml:id="u-205.33" who="#CzesławJanicki">W przyszłym roku, przełomowym dla naszej gospodarki, czeka nas czas trudu i pracy, ale i czas nadziei. Myślę, że mogę życzyć rolnictwu, aby po upływie tego roku mogło osiągnąć więcej, gdyż na więcej pozwoli stan naszej gospodarki. Jeśli nie osiągniemy sukcesu w rolnictwie, to mogę z całą pewnością powiedzieć, że nie osiągniemy go w niczym. Czyli jeśli program rolnictwa przegra, to przegra całe społeczeństwo. Sądzę jednak, że jeśli cierpliwości i rozsądku nam wystarczy, a wzbogacimy się w nadzieję, to nie przegra ani rolnictwo, ani cały naród i już w przyszłym roku zaczniemy odczuwać pewne tego rezultaty. Dziękuję bardzo serdecznie za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-205.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję obywatelowi wicepremierowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie przystępujemy do dyskusji nad informacją rządu o polityce gospodarczej na rok 1990, nad projektami ustaw związanymi ze stabilizacją gospodarczą, projektami budżetu i planów finansowych na 1990 rok oraz projektem uchwały o zmianach w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986–1990.</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#MikołajKozakiewicz">Konwent Seniorów nie ogranicza formalnie czasu przemówień. Apeluję jednak, żeby nie przekraczać 10 minut, a także skracać wypowiedzi o te problemy, które zostały już przez innych dyskutantów poruszone.</u>
          <u xml:id="u-206.3" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy zabierze głos poseł Ludwik Bernacki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#LudwikBernacki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wszyscy mamy świadomość gospodarczego załamania Polski, ogromnego ciężaru tego załamania dla codziennego losu milionów Polaków. Podejmowane w latach osiemdziesiątych w rezultacie protestu społecznego, a następnie z inicjatywy PZPR, kolejne próby reformowania gospodarki nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Zawiniły niekonsekwencje programowe i realizacyjne, nie sprzyjająca sytuacja zewnętrzna, niedostateczny rozmach reform politycznych, które mogłyby przyczynić się do pozyskania akceptacji społecznej, zgody na wyrzeczenia niezbędne dla realizacji reform gospodarczych. W tej sytuacji tempo i wyniki reformowania były rezultatem swoistego kompromisu. Przypomnę dla przykładu ogólnospołeczne referendum sprzed dwóch lat.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#LudwikBernacki">Dziś znajdujemy się w jakościowo nowej sytuacji. Po zrealizowaniu w wyniku ustaleń okrągłego stołu przemian w systemie politycznym w kierunku demokracji parlamentarnej, w wyniku czerwcowych wyborów i zmian politycznych, jakie potem nastąpiły, a także w rezultacie korzystnych uwarunkowań zewnętrznych, radykalnie zmienił się klimat poparcia społecznego dla reform, dla polityki nowego rządu. Przyznać trzeba, że formułując program gospodarczy na rok przyszły i dłuższą perspektywę, rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego stanął przed niezwykle trudnym zadaniem. Powstał jednak program odważny, nowatorski, w sporej części ogólnosystemowy.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#LudwikBernacki">Pragnę wyrazić przekonanie, iż wszystkie siły polityczne w Sejmie są zainteresowane powodzeniem przebudowy naszej gospodarki. Przekonanie to wyprowadzam z analizy rzeczywistych interesów reprezentowanych tu partii i ruchów. Nie jest to więc czcza formułka, a obiektywny fakt, którego świadomość będzie — mam nadzieję — towarzyszyła i posłom i rządowi w trakcie czekającej nas pracy nad wniesionymi projektami ustaw gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#LudwikBernacki">Drugim fundamentalnym założeniem, które chyba wszyscy akceptujemy, jest twierdzenie, że nie ma dzisiaj w Polsce poważnej alternatywy dla rynkowo-monetarnego kierunku przekształceń w gospodarce. Nie wzbudzi też prawdopodobnie wątpliwości zawarta w rządowych materiałach teza, iż intensywne wdrażanie praw rynkowych musi być poprzedzone okresem stabilizacji gospodarki i że wdrażaniu temu muszą towarzyszyć poważne przekształcenia instytucjonalne. Stąd też i strategiczne cele polityki gospodarczej proponowanej na rok przyszły, a więc stłumienie inflacji, przekształcenia instytucjonalne i marsz ku rynkowi, winny zyskać naszą aprobatę.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#LudwikBernacki">Dyskusyjny jest natomiast sposób i tempo osiągania tych celów. Nie można ukrywać, że warunki prowadzenia rozpoczętej dzisiaj dyskusji dalekie są od pożądanych. Sejm ma świadomość ciążącej na nim odpowiedzialności. Program gospodarczy ma wprawdzie charakter autorski i w skrócie zwany jest programem Balcerowicza, ale jego wdrożenie wymaga podjęcia decyzji w sprawach konstytucyjnie zastrzeżonych dla Sejmu. Po podjęciu tych decyzji program stanie się aprobowaną przez ustawodawcę polityką państwową, za której wszystkie skutki będziemy odpowiedzialni. Skutki te zaś wystąpią w obszarach fundamentalnych dla naszego narodu i każdego państwa. Dziesięć dni na przedyskutowanie tak obszernego i brzemiennego w następstwa pakietu, gdy ma się jeszcze świadomość, że niepodjęcie decyzji może być bardziej niebezpieczne, to czas zasługujący na wpisanie do Księgi Guinnessa. Tym bardziej że rząd pracujący w nie lepszych warunkach nie był w stanie ułatwić posłom zadania.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#LudwikBernacki">Przedłożony nam pakiet ustaw zawiera propozycję jednego sposobu i jednego tempa dochodzenia do rynku. Przyjęliśmy jednak na zebraniu Klubu Poselskiego PZPR z udziałem wicepremiera Balcerowicza i innych członków rządu opinię, że jest to zasadne. Nie zawiera on natomiast wystarczającej prognozy skutków wdrożenia proponowanych rozwiązań. Wiemy, że trudno je przewidzieć, ale trud ten rząd powinien podjąć. Winniśmy również otrzymać harmonogram dojścia i terminarz dalszych prac legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#LudwikBernacki">Wysoka Izbo! Rząd wielokrotnie powtarzał, że poparcie społeczne jest koniecznym warunkiem powodzenia programu. Ponieważ próba, której mamy się poddać będzie trudna, jest to bowiem swoisty eksperyment w skali 1:1, to podstawy tego poparcia muszą być możliwie trwałe. Jak jednak odpowiedzieć na pytanie o to, które grupy społeczne poprą ten program, nie mając należycie rozpoznanych jego skutków?</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#LudwikBernacki">Ponadto, chociaż to bardzo trudne i politycznie ryzykowne, musimy ludziom powiedzieć dokładniej, czego mogą oczekiwać. Oni ryzykują więcej. Jeśli sprawdzą się przewidywania co do 20% spadku płacy realnej, to znaczy że będą — i to wcale niemałe — grupy, których płace spadną niżej. Również zapisy proponowanej ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990 r. mają tak restrykcyjny charakter, że mogą wywołać falę niepokojów w uspołecznionych zakładach pracy. Problematyczne jest zwłaszcza, przyjęcie jako bazy do płac roku 1990 miesiąca września roku 1989. Te przepisy wymagają — naszym zdaniem — szczególnie wnikliwej analizy i ewentualnej korekty w pracach komisji nadzwyczajnej.</u>
          <u xml:id="u-207.8" who="#LudwikBernacki">Wysoki Sejmie! Dużą wagę przywiązujemy do prognozy przebiegu procesów gospodarczych w roku przyszłym nie tylko dlatego, że jak już starożytni mówili: cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i patrz jaki będzie koniec. Uważam, że taka próba rozpoznania niejasnej przyszłości pozwoli nam postawić sobie wiele ważnych pytań. Na szereg z nich nie sposób dzisiaj udzielić sobie odpowiedzi, mimo złożonych wczoraj przez rząd wyjaśnień. Na przykład:</u>
          <u xml:id="u-207.9" who="#LudwikBernacki">Po pierwsze — rynek nie może funkcjonować bez wielkości i różnorodności właścicieli. Nawiasem mówiąc, hasło „prywatyzacja” jest zawężeniem tego zagadnienia. Nadal nie znamy jednak całości i szczegółowości mechanizmów przekształceń własnościowych. Jak więc przewidzieć wpływ praw rynkowych na zachowanie przedsiębiorstw, jeśli nie wiemy, jaka będzie forma własności tych przedsiębiorstw, a więc nie wiemy, jakie cele ekonomiczne będą sobie te przedsiębiorstwa stawiały.</u>
          <u xml:id="u-207.10" who="#LudwikBernacki">Wystąpi też w społeczeństwie poważne rozwarstwienie dochodów, które musi motywować rząd do pilnego systemowego określenia działań osłonowych, systemowego podkreślam, zwłaszcza dla grup ekonomicznie najsłabszych. Stąd też sprawy przekształceń własnościowych muszą w dalszych pracach rządu i Sejmu zostać uregulowane ustawowo, a sam proces odbywać się winien pod nadzorem Sejmu. Oczekujemy w tej sprawie odrębnego przedłożenia rządowego z odpowiednim wyprzedzeniem wymaganym w regulaminie prac sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-207.11" who="#LudwikBernacki">Po drugie — rynek nie może funkcjonować bez instytucji stanowiących jego infrastrukturę. Giełda papierów wartościowych, system bankowy, handel hurtowy, system łączności i transportu. „Le Monde” z 1 grudnia tego roku tak o tym napisał: „Zdecydowanie pesymistycznie nastawieni eksperci — chodzi o nieoficjalne opinie ekspertów EWG i zatrudnionych we francuskich ministerstwach — twierdzą, że najbiedniejsze kraje nie potrafią wydawać w sposób właściwy pomocy gospodarczej, jaką im się daje. Ich zdaniem, Polacy też podlegają tej regule, chyba że zaczną od inwestycji infrastrukturalnych, ale to pochłania duże sumy. Wiadomo już jednak, że wcale o tym nie myślą”. — Tak widzą nas inni i ten punkt widzenia też musimy uwzględniać.</u>
          <u xml:id="u-207.12" who="#LudwikBernacki">Sprowadźmy to do prozaicznej transakcji zakupu dewiz przez przedsiębiorstwa. Jak to będzie technicznie i organizacyjnie wyglądać?</u>
          <u xml:id="u-207.13" who="#LudwikBernacki">Ile czasu upłynie od podjęcia decyzji o zakupie do jej realizacji? Kto poniesie ewentualne skutki tego upływu czasu, np. zmiany kursu waluty? Dziś bowiem otwarcie rachunku w banku jest wielkim problemem. Wiemy, że prawo dewizowe jest jednym z fundamentów zmian. Tym bardziej musi być ono starannie dopracowane. Obawiamy się, że literalne stosowanie obecnie proponowanych ustawowych zapisów mogłoby zablokować działalność naszych firm i placówek zagranicznych, a przecież nie o to — jestem pewien — chodzi rządowi.</u>
          <u xml:id="u-207.14" who="#LudwikBernacki">Po trzecie — rynek to ruch kapitału, pracy i towarów. Jak wielki kapitał złotówkowy i dewizowy jesteśmy w stanie wprawić w ruch w roku przyszłym? Obawiamy się, że nieproporcjonalnie mały w stosunku do potrzeb. Budżet i plan kredytowy zbilansowane są z najwyższym trudem. Niewielkie zasoby pieniężne ludności i przedsiębiorstw znacznie w ostatnich miesiącach stopniały. W tych warunkach prywatyzacja może przebiegać albo długo, albo pół darmo. Mniejsze zło, jeżeli w tym drugim przypadku sprzedamy nasz majątek naszym obywatelom. Chyba że poprzez mechanizmy rynkowe i podatkowe uruchomimy te trzy, cztery miliardy dolarów pozostające w rękach naszych obywateli poza systemem bankowym.</u>
          <u xml:id="u-207.15" who="#LudwikBernacki">Po czwarte — czemu na stosowaną na całym świecie ingerencję państwa w gospodarkę rynkową patrzymy jak na odstępstwo od reguły? Czemu mają o nas pisać: „Polacy są wyjątkowymi liberałami i wyobrażają sobie, że wystarczy wszystko reprywatyzować, aby to już wszystko działało”. Wyobraźmy sobie, że przy wykorzystaniu praw rynkowych chcemy znacznie obniżyć w krótkim czasie energochłonność. Jak wielki musiałby być w naszych warunkach spadek produkcji — 20–30%? A jaka inflacja?</u>
          <u xml:id="u-207.16" who="#LudwikBernacki">Dlatego cieszy nas wczorajsze oświadczenie ministra Osiatyńskiego deklarujące utrzymanie stosunkowo szerokiego zakresu i środków interwencjonizmu państwowego w organizm gospodarczy. Czekamy na możliwie pilną ich konkretyzację.</u>
          <u xml:id="u-207.17" who="#LudwikBernacki">Skoro już o inflacji mowa. Prognoza wzrostu cen na rok przyszły wydaje się być zbyt optymistyczna. Głosy takie, uargumentowane proinflacyjnym charakterem szeregu zamierzeń, są powszechne. Tak zrozumiałem na przykład uwagi zgłaszane przez członków Rady Ekonomicznej. Na tej prognozie cen oparto budżet państwa. Nasuwa się więc pytanie: czy zbilansowanie tego budżetu jest w pełni realne? Co będzie z tym zbilansowaniem, jeśli ceny i płace wzrosną szybciej niż się zakłada? Jest to też kwestia równowagi. Jeśliby ceny wzrosły szybciej, bankructw byłoby dużo. Wtedy znów rodzi się pytanie: czy spadek produkcji nie byłby większy niż przewidywany 5 procentowy? Czy może się złożyć tak, że spadek produkcji będzie równy spadkowi podaży dóbr konsumpcyjnych i spadkowi dochodów realnych? Czy można wreszcie wykluczyć sytuację, w której spadek tych dochodów nie przyniesie poprawy rynkowej?</u>
          <u xml:id="u-207.18" who="#LudwikBernacki">I jeszcze jedna uwaga, ocena. Nie można tej problematyki zbywać jednym wskaźnikiem. Przecież w warunkach gospodarki rynkowej struktura wzrostu cen będzie jednym z decydujących bodźców przekształceń strukturalnych. Jak określić zainteresowanie — jaka produkcja wzrośnie, jaka stanie się nieopłacalna, nie mając prognozy struktury cen? Jak w takich warunkach przewidzieć wpływ zmian systemowych na przebieg procesów realnych? Jak odpowiedzieć na pytanie, jaką rzeczywistość akceptujemy, akceptując proponowane rozwiązania? Jest to, Wysoka Izbo, zagadnienie modelu docelowego. Posłowie naszego klubu sprawy te traktują jako zasadnicze, gdyż jasność perspektywy jest ważna dla całego procesu reformowania.</u>
          <u xml:id="u-207.19" who="#LudwikBernacki">Jednym z filarów programu jest pomoc zagraniczna. W większości nie będzie to pomoc bezzwrotna. Przyrost zadłużenia ma wynieść ok. 4 miliardów dolarów. Czy nie jest to dalszy ciąg pułapki zadłużenia z lat siedemdziesiątych? Obawia się też tego bardzo polska wieś. Spłata będzie wymagała nadwyżek w bilansie płatniczym, a więc w warunkach rynkowych nadwartościowego kursu walut wymienialnych w stosunku do złotego, wywozu dochodu narodowego. Zyski z pomocy muszą być tak duże, aby te straty dochodów też wyrównały. Czy mamy pewne przesłanki, by sądzić, że będą tak duże? Pytania takie trzeba postawić i jest ich z pewnością dużo więcej, ale już te wystarczą, aby można było z sympatią myśleć o propozycji pana Lecha Wałęsy — niech rząd program wdroży, a my go tu w Sejmie będziemy oceniali, analizowali, kontrolowali. Precedensy już były. Rozumiem jednak i podzielam zasadnicze stanowisko rządu w tej sprawie wygłoszone wczoraj przez premiera Balcerowicza, który nie oczekuje i nie będzie wnosił o przyznanie nadzwyczajnych pełnomocnictw. Mam nadzieję, że my posłowie potrafimy równie konsekwentnie stosować reguły parlamentarnej demokracji.</u>
          <u xml:id="u-207.20" who="#LudwikBernacki">Wysoka Izbo! Posłowie naszego klubu, osadzeni mocno w realiach życia gospodarczego, domagali się już dawno gruntownej debaty gospodarczej. To nasz klub postawił formalny wniosek w tej sprawie. Popierając generalnie linię programu rządowego, gdyż — powtarzam — nie ma poważnej alternatywy dla rynkowo-monetarnego systemu przekształceń, chcielibyśmy, zwracając uwagę na szereg problemów i niebezpieczeństw oraz wnioskując o uzupełnienia czy też korekty ustaw, przyczynić się skutecznie do unormalnienia naszej gospodarki. Jest to, naszym zdaniem, właściwsze niż deklamacja, która w sumie niczego nie daje.</u>
          <u xml:id="u-207.21" who="#LudwikBernacki">Posłowie naszego klubu dają temu wyraz w życiu codziennym i dadzą jeszcze pełniej w pracach naszego parlamentu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-207.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Jerzy Slezak, Stronnictwo Demokratyczne.</u>
          <u xml:id="u-208.2" who="#MikołajKozakiewicz">Nie widzę go — wobec tego poseł Bonawentura Ziemba „Pax”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#BonawenturaZiemba">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Gospodarkę polską można porównać do człowieka, który od dłuższego czasu jest leczony, a mimo to choroba się rozwija. Objawy postępującej choroby są liczne i powszechnie znane. Trzeba stwierdzić, iż zapaść jest tak powszechna, że z czysto ekonomicznego punktu widzenia nie ma innego wyjścia jak tylko bardzo radykalne przedsięwzięcia. Można się spierać o szczegóły, o kierunki, proporcje i priorytety, ale jak mi się wydaje radykalizm jest niezbędny. Społeczeństwo musi przejść przez Golgotę, bo innej drogi nie ma.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#BonawenturaZiemba">W ostatnim już czasie doszły do tego nowe, groźne zjawiska. Pojawiły się bariery popytu wywołane przez wzrost cen na mięso, mleko i pochodne. Najbardziej bolesne jest to, że z uwagi na nieopłacalność grozi nam spadek produkcji żywności, przy istniejących możliwościach jej zwiększenia. A dzieje się to w sytuacji ostrego niedożywienia społeczeństwa. Ten stan zagraża pogorszeniem się zdrowia Polaków, ich zdolności do pracy, kondycji psychicznej, a w razie przedłużania się może stać się problemem stanowiącym o biologicznym zagrożeniu narodu.</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#BonawenturaZiemba">W aspekcie czysto ekonomicznym obniżenie spożycia żywności pociąga za sobą nieuchronnie spadek produkcji rolnej, destabilizację wsi, dalsze pogłębienie nierównowagi gospodarczej. Skierowanie gospodarki polskiej na drogę rozwoju wymaga przeprowadzenia radykalnych reform systemu jej funkcjonowania, oparcia się przy tym na zasobach wewnętrznych wspartych przez zasilanie zewnętrzne oraz poniesienia znacznych kosztów przez społeczeństwo. Z przedstawionego Wysokiej Izbie programu stabilizacyjnego wynika, że rząd optuje za neoliberalnym modelem gospodarki rynkowej, o niewielkim zakresie ingerencji państwa. Aprobując konieczność możliwie szybkiego przeprowadzenia reform i poniesienia związanych z tym określonych kosztów społecznych, chciałbym jednak w trosce o praktyczne skutki realizacji zaprezentowanego programu zwrócić uwagę na dyskusyjne strony takiego działania.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#BonawenturaZiemba">Przedstawiony program w sposób wyraźny odbiega od ustaleń przy okrągłym stole — mówił zresztą o tym wczoraj osobiście pan premier Balcerowicz, była o tym mowa nawet wcześniej w exposé premiera z września br. Nie musi to być wada tego programu, w istotny sposób może się on jednak rozminąć ze stanem świadomości i oczekiwaniami opinii społecznej. Zdławienie inflacji nie jest równoznaczne z tym, że już w drugim półroczu przyszłego roku będzie się nam żyło lepiej.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#BonawenturaZiemba">Na szczęście program ten firmuje rząd, który cieszy się ogromnym poparciem społecznym i zaufaniem finansjery światowej i w tym tkwi wielka, niepowtarzalna szansa, której nie możemy zmarnować w trakcie jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-209.5" who="#BonawenturaZiemba">Programem tym rząd potwierdza wolę i determinację przeprowadzenia reform, dzięki którym — jeśli się powiodą, w co wierzę, powstaną warunki do zmniejszania cywilizacyjnego zapóźnienia Polski w porównaniu do krajów rozwiniętych. Tylko silna gospodarczo Polska, na miarę naszych możliwości zapewniająca swemu społeczeństwu porównywalne warunki życia, stabilna politycznie, może być cenionym partnerem w rodzinie krajów europejskich. Tylko taka Polska może być suwerenna.</u>
          <u xml:id="u-209.6" who="#BonawenturaZiemba">Wysoka Izbo! Urynkowienie systemu gospodarczego staje się dziś koniecznością. Musimy wrócić do respektowania praw ekonomicznych i we własnym interesie zacząć wykorzystywać te kategorie i narzędzia ekonomiczne, których cywilizowany świat dopracował się przez wieki. Myślę tu o takich kategoriach, jak: pieniądz, rynek, kredyt, cena, akcje, giełda itp. Rynkowy system gospodarki nie ma właściwie alternatywy. Jeśli chcemy się rozwijać, jeżeli chcemy uczestniczyć w procesach cywilizacyjnych współczesnego świata, to musimy taki system stworzyć. Tylko gospodarka rynkowa tak naprawdę tworzy warunki do obiektywnej oceny efektywności i do silnej motywacji, innowacyjności, przedsiębiorczości, wymusza dobrą organizację pracy.</u>
          <u xml:id="u-209.7" who="#BonawenturaZiemba">Program rządowy, o którym mówimy, zakłada stworzenie gospodarki rynkowej szybko, w bardzo krótkim czasie. Zawarty w nim zakres działań można ocenić jako kompletny, niczego istotnego w nim nie brakuje. Cechuje go wewnętrzna logika, która może jednak przerażać. Jest to bardziej operat ekspercki niż program, który uwzględniałby całą złożoność zjawisk gospodarczych, a zwłaszcza uwarunkowań społecznych. Zakłada się w nim wolne ceny, wymienialność złotówki, swobodną redystrybucję kapitału między gałęziami, zmianę stosunków własnościowych. W istniejącej sytuacji inflacyjnej i braku równowagi zakłada się również okresową blokadę płac, ograniczoną dostępność kredytów. Są to kierunkowo słuszne przedsięwzięcia, ale rodzą również negatywne skutki. Za szczególnie ważne uważamy wolne ceny oraz wymienialność pieniądza. Elementarnym wyjściowym warunkiem uruchomienia i wykorzystania tego mechanizmu jest stworzenie warunków porównywalności nakładów i efektów krajowych do nakładów i efektów określonych na rynku światowym. Dlatego właśnie wiele państw stara się mieć wymienialną walutę. Bez tego nie jest możliwe włączenie gospodarki narodowej w proces międzynarodowego podziału pracy i czerpania korzyści, jakie on niewątpliwie przynosi.</u>
          <u xml:id="u-209.8" who="#BonawenturaZiemba">W każdym programie jest jakieś decydujące ogniwo. Wydaje się, że w programie zaprezentowanym przez pana premiera Balcerowicza decydującym czynnikiem jest właśnie wymienialność złotówki. Aczkolwiek ta operacja będzie miała również skutki doraźnie negatywne, w wymiarze długofalowym korzyści z niej płynące będą — jak mi się wydaje — jednoznacznie pozytywne. Utrzymanie wymienialności złotówki będzie wymagało ścisłego kontrolowania popytu na waluty wymienialne. Popyt złotówkowy musi być dostosowany do podaży walut wymienialnych. Jest zrozumiałe, że musi to być popyt tłumiony do ściśle określonych rozmiarów. Wydaje się, że z tego punktu widzenia należy ocenić pakiet przedsięwzięć stabilizacyjnych i restrykcyjną — jak to się często określa — politykę dotacyjną, kredytową, podatkową czy płacową.</u>
          <u xml:id="u-209.9" who="#BonawenturaZiemba">Wysoki Sejmie! Wbrew dość powszechnie głoszonym opiniom urynkowienie gospodarki polskiej nie nastąpi z dnia na dzień. Na tej drodze napotykamy wiele trudności, różnej zresztą natury. Od oporów natury świadomościowej po instytucjonalne. Trzeba w krótkim czasie stworzyć całą infrastrukturę, np. banków — o czym wczoraj pan profesor Baka mówił — powołać nowe instytucje i narzędzia ekonomiczne, niezbędnie konieczne do wdrożenia, a następnie funkcjonowania gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-209.10" who="#BonawenturaZiemba">Zanim nastąpią pierwsze oczekiwane efekty upłynie dłuższy czas, w którym społeczeństwo zapłacić będzie musiało wysoką cenę wyrzeczeń niezbędnych dla uzdrowienia gospodarki. Zasadne jest więc pytanie o czas oczekiwania na efekty. Pytanie o czas jest pytaniem o wytrzymałość społeczną. Czynnik ludzki jest równie ważny jak parametry ekonomiczne. Gospodarka ma służyć człowiekowi, nie zaś na odwrót. Słuszne cele nie mogą przysłonić skutków pójścia na skróty. Rząd jest zobowiązany do respektowania słusznych bądź uważanych za słuszne postulatów społeczeństwa. Również musi uwzględniać w swoich działaniach, w swoich obliczeniach, te postulaty, które może słuszne nie są, ale które tworzą określoną atmosferę i warunki do działań. Zaprezentowany program zakłada spadek płac realnych, spadek produkcji, bezrobocie. Bardzo ważne są nie tylko tendencje, ale ich siła. Zakłada się np. spadek produkcji o około 3%, płac około 15% i bezrobocie.</u>
          <u xml:id="u-209.11" who="#BonawenturaZiemba">Z czego te szacunki wynikają? Na ile są one rzeczywiste? Przypomnę w związku z tym, że kiedy Węgry wprowadzały reformę w 1968 r. przy gospodarce zrównoważonej i znacznie zdrowszej niż nasza obecnie, to działania restrukturyzacyjne spowodowały ponad 2% spadek produkcji i dochodu narodowego. Wolno jest więc sądzić, że u nas będzie on kilka, a może kilkanaście razy większy. Podobnie jest w wypadku płac, gdzie — jak mi się wydaje — szacunki są zaniżone. Ponadto nie wiemy nic o rozkładzie tego spadku w poszczególnych grupach społecznych i zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-209.12" who="#BonawenturaZiemba">Statystyka lat minionych pokazuje, że przy stałym poziomie płacy realnej i 20% inflacji — 30% społeczeństwa straciło na płacy realnej Ponieważ jest pewne, że nie wszyscy stracą i w niektórych grupach dochody nawet wzrosną, to pozostaje pytanie, jaki będzie spadek płac w grupach najsłabszych? Jeśli średnia płaca spadnie o 15–20%, to wolno jest sądzić, że w tych grupach spadek przekroczy 40–50%. Ponadto rodzi się pytanie następne, jakie będzie położenie 40% grupy obywateli już dziś żyjących w obszarze ubóstwa?</u>
          <u xml:id="u-209.13" who="#BonawenturaZiemba">W tej sytuacji trzeba pamiętać, że mówienie dziś o wyrzeczeniach społeczeństwa, a szczególnie tej jego części udręczonej codziennymi kłopotami, jest niebezpieczne. Te wyrzeczenia mogą być przyjęte, ale wówczas trzeba dokładnie kontrolować ich rozkład w społeczeństwie i nie dopuścić do zbyt głębokich podziałów w poziomie życia.</u>
          <u xml:id="u-209.14" who="#BonawenturaZiemba">Program musi ponadto wyznaczać wyraźną i wiarygodną perspektywę poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa. Realność programu zweryfikuje życie. Dziś mamy prawo sądzić, że spełnia on w zasadzie oczekiwania społeczne i wymagania partnerów zagranicznych, bez pomocy których nie przezwyciężymy naszych trudności. Wysoce prawdopodobne jest, że nie unikniemy błędów, że dokonane wybory trzeba będzie weryfikować. Stąd nie należy lekceważyć formułowanych pod adresem programu rządowego zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-209.15" who="#BonawenturaZiemba">Pragnę również zwrócić uwagę, że przechodzenie do urynkowienia stosunków gospodarczych połączone z totalną prywatyzacją własności może wywołać wiele groźnych zjawisk.</u>
          <u xml:id="u-209.16" who="#BonawenturaZiemba">W czasie spotkań z wyborcami spotykam się z ocenami, że przeniesienie na grunt zdestabilizowanej polskiej gospodarki neoliberalnych koncepcji polityki gospodarczej grozi mimo wszystko hiperinflacją i 20–30% spadkiem produkcji wraz ze wszystkimi tego konsekwencjami społecznymi i politycznymi.</u>
          <u xml:id="u-209.17" who="#BonawenturaZiemba">Obawa przed tym zagrożeniem prowadzi wiele osób do wniosku o konieczności połączenia w programie dostosowawczym działania rynku i aktywnej interwencjonistycznej polityki gospodarczej państwa. Przyjęcie tej formuły pozwoliłoby na ukształtowanie takiej gospodarki, w której w sferze wytwarzania decydującą rolę odgrywałyby kryteria efektywności, a w sferze podziału zasady wymiernej sprawiedliwości społecznej. Byłoby to zgodne z ideałami ruchu „Solidarności”, który powołał ten rząd, i współbrzmiące z nauczaniem społecznym Kościoła. Pod takim programem podpisują się również posłowie z mojego klubu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-209.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma obecnie poseł Jerzy Slezak — Stronnictwo Demokratyczne.</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#komentarz">(Poseł Jan Kuligowski: Czy pan marszałek byłby uprzejmy podawać nazwiska posłów, którym w następnej kolejności zamierza udzielić głosu?)</u>
          <u xml:id="u-210.3" who="#MikołajKozakiewicz">Następny będzie poseł Krzysztof Bielecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#JerzySlezak">Wysoka Izbo! Od wielu lat, a ostatnio na XIV Kongresie Stronnictwa Demokratycznego, stwierdzaliśmy, że pilnym zadaniem jest odejście od dotychczasowego, nieefektywnego systemu gospodarowania. Chroniczny kryzys, niewspółmiernie duże w stosunku do ilości i jakości wyprodukowanych towarów zużycie materiałów oraz energii, wadliwa struktura gospodarki, rosnące dotacje i powiększające się zadłużenie zagraniczne — to tylko najbardziej widoczne jego objawy. Podkreślaliśmy, że droga do efektywności wiedzie przez uznanie nadrzędności praw ekonomicznych nad polityką i konieczność uwzględniania praw rynku, równoprawne traktowanie wszystkich sektorów własności, swobodę podejmowania działalności gospodarczej, ograniczenie roli państwa wyłącznie do określenia strategicznych kierunków rozwoju ekonomicznego i zapewnienia warunków ich realizacji. I to co przez wiele lat było niemożliwe, staje się obecnie możliwe i realne, a kraj nasz wraca znów do cywilizacji ekonomicznej — jak to powiedział pan premier Balcerowicz.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#JerzySlezak">Uzyskaliśmy zupełnie nową historyczną szansę pełnego wyzwolenia się z dawnego systemu zarządzania gospodarką i stworzenia za społecznym poparciem zdrowej gospodarki. Dlatego też członkowie Klubu Poselskiego SD z satysfakcją podkreślają, że przedłożony Wysokiej Izbie pakiet projektów ustaw gospodarczych jest wysoce przemyślany, opracowany bardzo klarownie i wyraźnie stawiający sprawy najważniejsze na dziś, to jest stabilizację gospodarki, powstrzymanie i stłumienie inflacji oraz wprowadzenie nowego ładu ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#JerzySlezak">Wysoka Izbo! Propozycje przedłożone przez rząd tworzą nową infrastrukturę gospodarki od podstaw. W niechlubnej przeszłości pozostają: centralne kierowanie gospodarką, system nakazowo-rozdzielczy, przywileje własnościowe — indywidualne czy dominacja państwa i własności państwowej. Członkowie naszego klubu żegnają te relikty przeszłości z nie ukrywaną radością i zadowoleniem. Równocześnie mamy pełną świadomość, że warunki startu są wysoce niekorzystne, bo hiperinflacja, spadek produkcji, wzrost zadłużenia itd. Wiemy też, że w gospodarce nie uzyskuje się niczego za darmo. Stąd spodziewać się należy efektów negatywnych w postaci recesji gospodarczej, przejściowego bezrobocia czy obniżenia stopy życiowej ludności. Mimo wyjaśnień członków rządu rodzą się pytania, które dziś zadaje sobie każdy Polak: czy skutki te będą miały charakter tylko przejściowy, jakie skutki i jak wpłyną na funkcjonowanie sektora prywatnego i rolnictwa, całej sfery budżetowej i wreszcie jakie reakcje społeczne można przewidzieć.</u>
          <u xml:id="u-211.3" who="#JerzySlezak">Podzielamy stanowisko, że dziś lepsze są rozwiązania niedoskonałe, ale stworzone na czas, niż najlepsze, ale spóźnione. Dobrze więc stało się, że społeczeństwo mogło wysłuchać zmasowanych i brawurowych — w najlepszym tego słowa znaczeniu — wyjaśnień członków naszego rządu. Jesteśmy przekonani, że wiele z wątpliwości zostało usuniętych, a opinia społeczna zaakceptuje lub przynajmniej zrozumie konieczność poniesienia oczekujących ją wyrzeczeń i kosztów.</u>
          <u xml:id="u-211.4" who="#JerzySlezak">Pamiętać jednak musimy wszyscy, że zaufanie, jakim społeczeństwo darzy rząd premiera Mazowieckiego i dokonywane — historyczne przecież — zmiany polityczne nie uwalniają nas od wniosków z przeszłości. Dlatego też sprawą pierwszoplanową jest określenie podmiotu ponoszącego odpowiedzialność przez Sejm za wypełnienie przedstawionej koncepcji ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-211.5" who="#JerzySlezak">Wchodzimy w bardzo trudny okres przejściowy, który ma po okresie stagnacji i recesji gospodarczej wyzwolić siły rynkowe. Przed nami dramatyczny zestaw zmian prawnych zmierzających do wewnętrznej wymienialności złotówki, dewaluacji jej do kursu wolnorynkowego, surowej polityki podatkowej, ostrej polityki walutowej, prywatyzacji gospodarki itd. itd. Katalog posunięć jest drakoński i będzie wymagał na krótką metę dużych poświęceń.</u>
          <u xml:id="u-211.6" who="#JerzySlezak">Wiele z naszych wątpliwości w tych kwestiach rozwiał pan premier Balcerowicz w swoim końcowym wystąpieniu. Jesteśmy przekonani, że rząd przewidział lub przewidzi w dalszych pracach rozwiązania alternatywne i osłonowe. Zdajemy sobie sprawę z ogromu wykonanej pracy i bardzo krótkiego czasu, jakim dysponował rząd. Ale ekonomia i gospodarka rządzą się twardymi prawami, stąd konieczne jest posiadanie wariantów awaryjnych i osłonowych.</u>
          <u xml:id="u-211.7" who="#JerzySlezak">Wysoka Izbo! Bezspornym faktem jest potrzeba wsparcia zagranicznego dla realizacji działań rządu. I szczęściem naszym jest to, że cała prawie wschodnia Europa wkroczyła tej jesieni w prawdziwą wiosnę ludów. Stąd przekonanie, że decyzje wspomagające uzdrowienia naszej gospodarki będą podejmowane przez zagraniczne organizacje. Mówili o tym również przedstawiciele rządu.</u>
          <u xml:id="u-211.8" who="#JerzySlezak">Oczywiste jest, że pomoc ta musi być również kierowana do gospodarki prywatnej, to jest rzemiosła i rolnictwa. Opowiadamy się za selektywnością dziedzin inwestowania i za ograniczeniami dla obcego kapitału w odniesieniu do dużych przedsiębiorstw. Udział podmiotów zagranicznych w dysponowaniu majątkiem narodowym wymaga rozwiązań generalnych, akceptowanych przez Wysoką Izbę. Niedopuszczalna jest wyprzedaż majątku narodowego obcemu kapitałowi, bez gruntownej weryfikacji wartości środków trwałych. Parlament winien określić zasady sprzedaży majątku z uwzględnieniem przede wszystkim interesów narodowych.</u>
          <u xml:id="u-211.9" who="#JerzySlezak">Wysoka Izbo! Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt racjonalnego działania rządu, który wprowadza sprawdzone w zachodniej gospodarce systemy i rozwiązania do tworzonego u nas, nowego przecież, ładu ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-211.10" who="#JerzySlezak">Dotyczy to również zastosowanego doradztwa wybitnych specjalistów i praktyków krajowych i zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-211.11" who="#JerzySlezak">Klub Poselski SD, dostrzegając w poszczególnych projektach przedłożonych ustaw niedoskonałości, które zostaną zgłoszone nadzwyczajnej komisji pracującej nad projektami ustaw związanych z sytuacją gospodarczą oraz ze zmianami systemowymi w gospodarce, zdecydowanie i stanowczo udziela poparcia rządowi w jego działaniach na rzecz stabilizacji gospodarki, powstrzymania chaosu gospodarczego i tworzenia nowego ładu ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-211.12" who="#JerzySlezak">Jesteśmy głęboko przekonani, że te kilkanaście dni kończącego się 1989 roku zadecydują o przyszłości naszej Ojczyzny. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-211.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze obecnie poseł Krzysztof Bielecki z UChS.</u>
          <u xml:id="u-212.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Jan Kuligowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#KrzysztofBielecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan premier Balcerowicz z ogromnym przekonaniem osobistym i profesjonalnym przedstawiał i rekomendował nam program przedkładany tu przez rząd. Z tego co zostało tu powiedziane, także we wczorajszej sesji pytań i odpowiedzi wynika w sposób oczywisty, że gospodarcza rewolucja, jakiej projekt tu przedłożono, oparta jest na założeniu, że radykalizm rynkowy i szybkość działania, zdecydowana prywatyzacja i totalna nieinterwencja państwa w mechanizmy rynkowe są same w sobie wystarczające i adekwatne, przylegające do aktualnej sytuacji ekonomicznej kraju. To jest jasno wyłożona filozofia, a zarazem kusząca propozycja, dobrze zresztą znana. Model ów nie raz i nie dwa opisano w podręcznikach, stosowano do różnorakiej i zróżnicowanej rzeczywistości w różnych punktach świata. W tym sensie jest on rzeczywiście sprawdzony. Ale czy sprawdzony oznacza skuteczny tu i teraz? Czy można powiedzieć, że jedynie skuteczny, że innego nie ma, zważywszy na skalę zagrożeń i niebezpieczeństw?</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#KrzysztofBielecki">Z wypowiedzi członków rządu wynika, że wybrano wariant optymalny przy założeniu, iż pierwszą rzeczą, jaką należy zrobić, jest zduszenie inflacji środkami płacowymi i finansowymi. Ale czy przeprowadzono wyczerpującą symulację i skojarzono warianty ze społecznymi realiami? Czy ten projekt, wprowadzany punkt po punkcie z żelazną konsekwencją i pokorą wobec założonego modelu, jest możliwy do wprowadzenia nie tylko w gospodarkę, ale w codzienne życie naszych rodaków, naszych zmęczonych rodaków?</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#KrzysztofBielecki">Zdajemy sobie przecież sprawę, że cała operacja ma być dokonana na gospodarce, w której nie ma rezerw, w warunkach załamania rynku, postępującej recesji inflacji, spadku poziomu życia, narastających licznych zwolnień z pracy. Czy przy tym stopniu dezintegracji, ociężałości, braku elastyczności, panującego monopolu, którego nie rozbije się jedną ustawą, sprawdzą się, zda się pewne i jedyne reguły? A dołóżmy do tego instytucje finansowe, banki, urzędy skarbowe takie, jakie one są. Czy w dostatecznym stopniu autorzy programu wzięli pod uwagę elementy najważniejsze, takie jak: wytrzymałość, cierpliwość i gotowość społeczeństwa do ponoszenia ofiar, w sytuacji gdy żaden ze znanych sposobów narkozy nie może być zastosowany, a więc na ostro, na żywo, bez znieczulenia?</u>
          <u xml:id="u-213.3" who="#KrzysztofBielecki">Pan premier Balcerowicz mówił o chirurgicznych cięciach. No właśnie, to boli. Wiemy, że dziś pod koniec grudnia rząd pana premiera Mazowieckiego cieszy się zdecydowanym poparciem społeczeństwa, choć jednocześnie rośnie niezadowolenie i niepokój, i niepewność co będzie jutro. Nie przesadzę, jeśli powiem, że ten kredyt zaufania obłożony jest odsetkami: rosnącymi oczekiwaniami, którym trzeba będzie wyjść naprzeciw już za kilka miesięcy. Nie będzie przesadą jeśli powiem, że to zaufanie to największy kapitał gabinetu pana Mazowieckiego. To właśnie, nie zaś kapryśny, niepewny, rozłożony na raty strumień dolarów z zagranicy. Tego zaufania nie można roztrwonić i zmarnować. Nie chcę rozdzierać szat i wołać, że Mazowiecki to ostatnia szansa, a potem to dno i ciemność. Życie jest bardziej skomplikowane, ale jeśli mamy podjąć to ryzyko, to musimy mieć świadomość, że cała ta sprawa, jeśli się nie uda, sprowadzić może nas do punktu wyjścia.</u>
          <u xml:id="u-213.4" who="#KrzysztofBielecki">Wysoki Sejmie! Uważam, że niepowodzenie i klęska programu, jaki został przedłożony, a tego przecież nie można wykluczyć, skutki polityczne, ekonomiczne i społeczne tego faktu, tego niepowodzenia, mogą być groźniejsze niż na przykład komplikacje wynikające z wyboru wariantu łagodniejszego i bezpieczniejszego dla społeczeństwa. Należy więc rozpatrzyć wszystkie wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-213.5" who="#KrzysztofBielecki">Pytajmy, czy należy robić wszystko naraz, szukajmy takich zabezpieczeń i mechanizmów, które wmontowane w program zamortyzują uderzenie w poziom życia ludzi średnio i słabo zarabiających, rodziny wielodzietne, pracowników sfery budżetowej, pracowników najemnych, nie mówiąc o emerytach i rencistach. Wysłuchajmy różnych głosów, także tych, którzy aprobując, jak my, rynkowy program reform opowiadają się za bardziej zdecydowanym, wyrazistym, nie zaś szczątkowym interwencjonizmem państwa w obrocie towarowym, cenotwórstwie i eksporcie. Skoro pozwoliłoby to złagodzić cierpienia społeczeństwa, nie odżegnujmy się od tego. Ten interwencjonizm, podobnie jak i gospodarka rynkowa, sprawdził się i sprawdza nadal w wielu krajach. Zróbmy wszystko, aby fetysz nieinterwencji w rynek nie przesłonił nam stale rosnących kolejek także do punktów taniego i darmowego żywienia. Unia Chrześcijańsko-Społeczna takie punkty prowadzi. Któż może być dziś pewny, Wysoki Sejmie, że już jutro lub pojutrze nie stanie się ich klientem. W makroskali z kolei wyzbycie się przez państwo instrumentów sterowania niektórymi elementami rynku zablokuje możliwość przeciwdziałania spadkowi produkcji itd.</u>
          <u xml:id="u-213.6" who="#KrzysztofBielecki">Idźmy dalej. Czy kwestia przekształceń własnościowych, a więc prywatyzacji tego elementu, który w dużym stopniu decyduje o kształcie systemu, zmianach systemowych, musi być dekretowana już dzisiaj, w momencie wdrażania programu stabilizacyjnego?</u>
          <u xml:id="u-213.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-213.8" who="#KrzysztofBielecki">Moim zdaniem nie, odłóżmy to. Dlaczego wysuwam te wszystkie zastrzeżenia i wątpliwości? Dlaczego stawiam pytania? Jak powiedział pan premier Balcerowicz program nie jest idealny. Tak jest rzeczywiście. Stąd próba wyjaśnienia wszystkich wątpliwości. Tym bardziej że jeśli tylko zdołamy to uczynić, to jako Klub Poselski Unii Chrześcijańsko-Społecznej zamierzamy poprzeć przedłożony program. Może także dlatego, że jest to program — jak powiedział mój poprzednik — brawurowy, w jakimś sensie szalony, ale i porywający. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-213.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Jan Kuligowski z PZPR.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Aleksander Małachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#JanKuligowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Uwagę absorbuje przede wszystkim program polityki społeczno-gospodarczej rządu, w mniejszym stopniu budżet. Ja chciałem się budżetem nieco zająć. Będzie on przedmiotem pracy wszystkich właściwie komisji. Mniejsze nieco zainteresowanie jeśli chodzi o budżet, jest zrozumiałe, ponieważ Sejm ma tutaj — w przeciwieństwie do pakietu ustaw — cykl pracy względnie normalny.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#JanKuligowski">Wstępnie kilka uwag na temat budżetu, a ściślej biorąc kilka uwag na temat stopnia, w jakim budżet ten przy pierwszym oglądzie wydaje się spełniać kryteria podstawowe przy ocenie tego typu przedsięwzięć. Jakim kryteriom powinien ten budżet odpowiadać, jakie kryteria wynikają z ogólnych zasad konstruowania czy też wymogów sytuacji obecnej. Przede wszystkim kryteria ogólne. Budżet powinien zapewniać utrzymanie finansowania służb publicznych państwa na poziomie nie pogłębiającym w obecnych warunkach ich degradacji płacowej i zaopatrzeniowej. Powinien również dawać ochronę przed poszerzaniem się sfery ubóstwa, które jest już faktem i — obawiamy się — może się pogłębiać. Ten budżet jest nastawiony na spełnienie tych warunków, deklarowali to członkowie rządu. Wydaje się, że w miarę istniejących możliwości ma on szanse te wymogi spełnić. Zresztą będą o tym mówili — jak sądzę — w czasie obecnej sesji, w czasie posiedzeń komisji posłowie, którzy będą drążyć te sprawy głębiej. Ja chciałem skoncentrować się na kryteriach dotyczących roli budżetu w kształtowaniu proporcji gospodarczych i koniunktury gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#JanKuligowski">Oczekujemy tutaj, że budżet spełni takie kryteria jak pomoc w wygaszaniu inflacji, a więc że będzie budżetem, który przynajmniej nie będzie jej pogłębiał, a nawet będzie ją ograniczał. Wreszcie, że zmniejszy poprzez ceny, skalę redystrybucji dochodu narodowego która była plagą dotychczasowych budżetów z bardzo wysokim udziałem jałowych przepływów finansowych.</u>
          <u xml:id="u-215.3" who="#JanKuligowski">Pierwsze kryterium budżet spełnia, oczywiście, w stopniu mniejszym: jest budżetem ciągle deficytowym, chociaż skala deficytu jest już niewielka — 2 biliony złotych pokryte obligacjami skarbu państwa — a więc pokryte w sposób mniej niebezpieczny, bo uszczuplający siłę nabywczą ludności, nie grożący w sumie pogłębieniem procesów inflacyjnych. Bardzo sympatyczna jest wykazana nadwyżka budżetowa, tych 100 miliardów złotych, którą rząd zresztą w tym przedłożeniu stara się utrzymać, nawet przy pewnych zakłóceniach, jako symbol jak gdyby tej cechy budżetu, że wykazuje on już nadwyżkę.</u>
          <u xml:id="u-215.4" who="#JanKuligowski">Jeśli chodzi o zmniejszenie skali redystrybucji, budżet jest rzeczywiście bardzo tutaj radykalny i zmniejsza tę skalę w sposób bardzo widoczny, wręcz w sposób, który może, który ma doprowadzić do kolejnej cenowej rewolucji w naszym kraju. I jest to wielki powód do satysfakcji, że nareszcie dzięki temu przedsięwzięciu możemy zakończyć chyba proces porządkowania systemu cen, a przynajmniej dokonać tutaj już decydującego przełomu.</u>
          <u xml:id="u-215.5" who="#JanKuligowski">Chciałem zająć się jeszcze kryteriami, które — jakkolwiek na nieco dalszych miejscach bym je stawiał, to nie tak jednak błahymi. Budżet państwa w gospodarce rynkowej i rolnictwie tak rozwiniętym, tak znaczącym jak w naszym kraju, powinien spełniać jeszcze jedno kryterium. Powinien on oferować finansowe wsparcie państwowej polityce rolnej, w szczególności systemowi ochrony rolnictwa drobnotowarowego, tzn. finansowe wsparcie polityki rynkowej państwa, polityki państwa na rynku rolnym a więc skupu nadwyżek, gromadzenia zapasów po to, żeby stabilizować ceny skupu. Ten budżet jeszcze tego warunku nie spełnia. Być może w zamierzeniu jest nawet to, żeby nie budżet bezpośrednio ten warunek spełniał, a fundusze celowe pozabudżetowe. Może będą to fundusze w posiadaniu agencji, o której się mówi. W każdym razie w tym budżecie mamy śladowe jedynie wielkości w wydatkach państwa na sfinansowanie zapasów żywności. Nie mamy jeszcze oferty pełniejszej, której można by oczekiwać wraz z urynkowieniem tzw. rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-215.6" who="#JanKuligowski">Oczekujemy wreszcie od budżetu państwa, że będzie on odporny na zakłócenia warunków zewnętrznych, że będzie on miał wmontowane amortyzatory. I tak jak premier Balcerowicz mówił, ten budżet je posiada. On je, posiada zarówno w postaci rezerw finansowych, pozwalających na interwencje w sferze płac, jak i w sferze dotacji. Dzięki temu przy stosunkowo skromnych przecież jak na skalę potrzeb i dochodach, i wydatkach skala tych rezerw jest dość znaczna.</u>
          <u xml:id="u-215.7" who="#JanKuligowski">I ostatnie z kryteriów, o jakim chciałem mówić, to kryterium, które chcielibyśmy — my, to znaczy zwłaszcza przedsiębiorstwa sektora państwowego, ich kierownicy i pracownicy — postawić i to dość mocno, ażeby budżet państwa skutecznie współdziałał z Narodowym Bankiem Polskim i systemem bankowym w ograniczeniu zatorów płatniczych. Do banku należy usprawnienie samego obiegu pieniądza. Czego natomiast spodziewałbym się po budżecie. Są to raczej pewne marzenia ekonomisty niż realia, ale możemy sobie dzisiaj o nich powiedzieć. Chodzi o to, żeby budżet nie drenował w tak drakoński sposób nadwyżek ekonomicznych przedsiębiorstw, które są i tak pozbawione funduszy własnych na pokrycie środków w obrocie. Nasze przedsiębiorstwa mają na ogół pokrycie środków w obrocie funduszami własnymi poniżej 30%, stąd nie są w stanie same finansować swoich zapasów, w związku z tym muszą uciekać się do źródeł zewnętrznych, do kredytu, są skazane na kredyt, są zależne od kredytu, stąd ich płynność z natury rzeczy jest uzależniona od źródeł zewnętrznych. Zatory płatnicze są mordercze przy ograniczeniu kredytu. Budżet ten nastawiony na zdecydowanie deflacyjną politykę, a więc na rację stanu, na cel numer jeden, ma jednak taki uboczny skutek, że likwidacji zatorów płatniczych nie będzie sprzyjał, że raczej będzie utrudniał przedsiębiorstwom zwiększanie zaangażowania funduszy własnych w obrocie przez dość poważny drenaż nadwyżki. Należy tutaj uznać, że jest to przedsięwzięcie do pewnego stopnia uzasadnione. Zadaniem komisji, głównie komisji nadzwyczajnej będzie zbadanie, czy rzeczywiście naszym przedsiębiorstwom, jak to już koledzy sygnalizowali, grozi utratą zdolności do finansowania na większą skalę.</u>
          <u xml:id="u-215.8" who="#JanKuligowski">Na koniec jeszcze chciałem w jednej sprawne, innej nieco, pozabudżetowej, zwrócić się głównie do pana prezesa Narodowego Banku Polskiego w związku z polityką wobec systemu bankowego. Przedsięwzięcia promocyjne w zakresie powstawania nowych banków, nowych przedsięwzięć bankowych, tych większych, tych którymi centrala NBP jest bezpośrednio zainteresowana, powinny chyba być wspomagane znacznie bardziej licznymi inicjatywami założycielskimi banków o charakterze lokalnym, bazujących nie tyle na zaufaniu opartym na większych kapitałach czy większej w ogóle liczbie wspólników założycieli, ale na zaufaniu do lokalnych osób, instytucji, które za tymi małymi bankami stoją. Obawiam się po prostu, że ostre dosyć wymagania centrali NBP co do warunków, jakie założyciele banku muszą spełnić, nie będą pomagały inicjatywom lokalnym, ludziom, którzy chcieliby założyć banki małe, obsługujące lokalne społeczności. Apelowałbym o rozważenie tej sprawy i może promowanie takich małych inicjatyw przy pewnych ułatwieniach. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-215.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Aleksander Małachowski.</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Jerzy Rosiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proszę o wyrozumiałość, ponieważ mój głos nie został „zreperowany” definitywnie i mogę mieć trudności z mówieniem.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę Państwa! Chcę powiedzieć, że generalnie jestem zwolennikiem tego, co przedstawił nam pan premier Balcerowicz. Ale do tego wczorajszego entuzjazmu, z jakim przemówienie pana premiera zostało przyjęte, chciałbym wlać, można by tak to nazwać — kilka łyżek dziegciu, a może parę kropli rozsądku.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#AleksanderMałachowski">Trudno jest po kilkunastu godzinach obcowania z tymi materiałami ocenić je. Nie wiemy wielu rzeczy, nie znamy na przykład opinii związków zawodowych w tej sprawie, a jest to ustawowe wymaganie, aby założenia polityki gospodarczej zostały dane do zaopiniowania związkom zawodowym.</u>
          <u xml:id="u-217.3" who="#AleksanderMałachowski">Oczywiście, nie zmienia to mojego generalnego stwierdzenia, że mam zaufanie do programu rządowego już choćby dlatego, że nikt nam do tej pory — a upłynęło wiele miesięcy — nie był w stanie przedstawić kontrpropozycji innego programu. Jest to w gruncie rzeczy jedyny program, jakim dysponujemy, ale ta jedyność rodzi pewne niebezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-217.4" who="#AleksanderMałachowski">Także bardzo trudno jest ocenić projekt budżetu, ponieważ operuje on astronomicznymi sumami. Wskaźniki wzrostu są kolosalne, często w ogóle używa się tam, w tym projekcie budżetu, fałszywego pojęcia „wzrost”. To nie wzrost, to — musimy sobie zdawać z tego sprawę — nowy, duży skok inflacyjny. Tam, gdzie mamy do czynienia ze wskaźnikami 600, 700, 800-krotnymi, gdzie wskaźniki opiewają na sumę 800, 900, 1000 nawet procent, tam trudno mówić już o wzroście. Dlatego mamy jak gdyby zamącony obraz tego, co tu jest rzeczywistym wzrostem, a co jest po prostu przejściem na wyższe obroty nowego etapu inflacji. W tej chwili była super inflacja — brydżyści, starzy brydżyści wiedzą, że kiedyś były takie zasady kontrowania: była kontra, rekontra, sub, hirsz — obawiam się, że jesteśmy w tej chwili na etapie sub albo hirsz, to znaczy tych już wielkich obrotów, które bardzo nam utrudniają i mącą spojrzenie na te sprawy.</u>
          <u xml:id="u-217.5" who="#AleksanderMałachowski">I chcę zapytać pana premiera Balcerowicza, czy jest dostatecznie przekonany, czy jest przekonany, że społeczeństwo jest dostatecznie uprzedzone o tym, co je czeka, bo stopień tej inflacji jest przerażająco wielki. Proszę sobie zdać sprawę, że na 1989 r. planowaliśmy dochody państwa na 29 bln, przewiduje się, że zostaną wykonane w granicach 30 bln. Dochody państwa na rok przyszły to suma 193 bln — wskaźnik 638% — nie wiem czy wzrostu — po prostu sum. To samo wydatki: 34 bln zł, 192 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-217.6" who="#AleksanderMałachowski">I dlatego obawiam się bardzo, że ta cyfra 20% spadku realnej siły nabywczej jest zbyt optymistycznie potraktowana. Chcę się tylko powołać na jeden wskaźnik. Mówi się ogólnie o 433% wzroście wynagrodzeń, a sam tylko wzrost opłat za ciepłą wodę i ogrzewanie będzie 10-krotny. Bardzo trudno przy tych olbrzymich liczbach uwierzyć w to, iż stopa życiowa, ograniczenie, spadek stopy życiowej zamknie się tylko w 20%. I jak mówię, trzeba społeczeństwo o tym uprzedzić, że coś takiego nastąpi. Ja nie twierdzę, że wszystko to nie jest konieczne. Mam zaufanie do ludzi, którzy to zaprojektowali. Ale trzeba społeczeństwo uprzedzić, że coś takiego w ciągu najbliższych paru miesięcy się wydarzy, Druga sprawa, która mnie niepokoi w programie pana premiera Balcerowicza. Nie widzę tam programu walki z marnotrawstwem. Nasza dotychczasowa gospodarka to gigantyczne marnotrawstwo. Przyczyną klęsk naszego kraju jest doprowadzone do rozmiarów surrealistycznych marnotrawstwo. Nie widzę tutaj środków przeciwdziałających marnotrawstwu.</u>
          <u xml:id="u-217.7" who="#AleksanderMałachowski">Być może są, ale nie zostały nam przedstawione.</u>
          <u xml:id="u-217.8" who="#AleksanderMałachowski">Proszę Państwa! Chcę teraz zająć się drugą, równie ważną sprawą, a skłania mnie do tego fakt, że jestem posłem związku zawodowego „Solidarność”; z ramienia tego związku i ja, i znaczna część posłów znalazła się w tej Izbie. Sprawy związkowe są w programie prywatyzacji niesłychanie ważne i budzą niepokój. Mówi się: to nie jest XIX-wieczny kapitalizm, to kapitalizm nowoczesny.</u>
          <u xml:id="u-217.9" who="#AleksanderMałachowski">Proszę Państwa! Ten nasz kapitalizm to będzie kapitalizm młody i żarłoczny. Stare firmy rzemieślnicze, stare firmy handlowe zostały prawie w 100% zniszczone. Będziemy mieli do czynienia z zespołem ludzi nastawionych, za sprawą nawyków, jakie wykształciły się przez ostatnich kilkadziesiąt lat, na szybkie zarobki; bo tak ich nauczono, szybko zarobić i uciekać na państwową posadę, i znowu potem skok do prywatnego handlu. Już dzisiaj mamy niepokojące sygnały, że w wielu prywatnych zakładach, szczególnie w zakładach polonijnych z kapitałem zagranicznym, ogranicza się prawa związków zawodowych, nie dopuszcza się do powstawania związków zawodowych. Mamy sygnały, że w prywatnych zakładach zwłaszcza na przykład gastronomicznych nikt nie pracuje dłużej niż rok, po to żeby nie było urlopów, żeby nie zaciągać zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-217.10" who="#AleksanderMałachowski">Sprawy te z punktu widzenia związków zawodowych będą musiały być śledzone z wielką uwagą, bo społeczeństwo, ta część społeczeństwa, która przejdzie do przemysłu prywatnego, nie może pod żadnym pozorem być pozbawiona swoich podstawowych praw związkowych. Bo społeczeństwo zareaguje wrogo.</u>
          <u xml:id="u-217.11" who="#AleksanderMałachowski">I wreszcie ostatnia, bardzo ważna sprawa, z powodu której narażę się rządowi. Ale ja tu nie przyszedłem podobać się rządowi, przyszedłem mówić prawdę. Każdy pracownik ma oprócz innych prawo, prawo do dobrego kierowania, do tego żeby być dobrze kierowanym. Przez 40 lat nomenklaturowe praktyki zdeformowały to. Przez 40 lat wszyscy mieliśmy do czynienia z tym, że na kierowniczych stanowiskach znajdowali się ludzie pozbawieni kwalifikacji, a często przyzwoitości, pozbawieni elementarnych umiejętności rządzenia ludźmi.</u>
          <u xml:id="u-217.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-217.13" who="#AleksanderMałachowski">Panowie! Nie klaszczcie, bo tak było. Nie wstydźcie się tego, tylko powiedzcie raczej, bo powiedzieć trzeba — otóż istnieje niebezpieczeństwo powtórzenia się tych praktyk. Istnieje niebezpieczeństwo tego, że znowu pojawią się ludzie nie powołani na te stanowiska z tytułu wysokich kwalifikacji, wysokiego dorobku zawodowego, ale z tytułu tego, że komuś się podobają, że komuś są potrzebni. Jeżeli mamy uzyskać, jeżeli program Balcerowicza ma uzyskać poparcie społeczeństwa, to jednym z elementarnych warunków powodzenia tego przedsięwzięcia jest pełne zaufanie społeczeństwa do ludzi, którzy będą nim kierowali: od rządu po najniższy szczebel przedsiębiorstwa. I to musi być reguła, której rząd musi przestrzegać. Mówię o tym nie bez powodu. Mam pewne sygnały, że już zaczynają się, pojawiają się zalążki innego traktowania.</u>
          <u xml:id="u-217.14" who="#AleksanderMałachowski">I wreszcie ostatnia sprawa, sprawa pewnej wrzawy, która została przy okazji tego programu zrobiona wokół Sejmu. Zaczęto nas oskarżać o jakąś szczególną nieudolność. W telewizji, w prasie, zaczęły się pojawiać artykuły, że rząd jest zmuszony przejąć inicjatywę w swoje ręce, bo Sejm jest niezdolny do wykonania swoich obowiązków, że Sejm tego nie potrafi. Zaczęto wyolbrzymiać jakieś rzekome niemożności podejmowania uchwał z powodu nieobecności posłów. Chcę tu przypomnieć wszystkim, że w Sejmie dotychczas zdarzył się jeden taki przypadek, kiedy uchwała nie została podjęta świadomie — posłowie PZPR opuścili salę i mają do tego prawo. Nie było quorum dlatego, że był to pewien zabieg polityczny...</u>
          <u xml:id="u-217.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-217.16" who="#AleksanderMałachowski">... i nie trzeba tego wyolbrzymiać, nie wolno tego rozciągać. Nie wolno tego rozciągać, nie wolno tworzyć złej aury wokół Sejmu, ponieważ proszę państwa ta decyzja, ten program musi zostać zrealizowany na odpowiedzialność Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-217.17" who="#AleksanderMałachowski">Oczywiście wszyscy mówimy — bardzo to łatwo — plan Balcerowicza. Ale za plan Balcerowicza przed historią i przed społeczeństwem odpowiedzialność poniesie Sejm. Od tego my nie możemy się uchylić. Byłoby wygodnie, tak jak tu mówił przedstawiciel PZPR zostawić tę sprawę rządowi do wykonania i potem tylko go surowo oceniać i rozliczać. Tak się jednak nie da zrobić. Po prostu dlatego, że znaczna część tego planu reform wymaga ustawowego uregulowania. Nie możemy przekazać rządowi uprawnień ustawowego regulowania tych spraw, bo dekretami, których nasza Konstytucja w tej chwili zresztą nie przewiduje, co można by zmienić, ale dekretami nie można zmieniać ustaw, a znaczna część tego programu będzie musiała być zrealizowana przy zmianie ustaw. I dlatego powtarzam i apeluję do wszystkich, aby nie stwarzać wokół Sejmu wrzawy. Sejm ma prawo, posłowie mają prawo uczestniczyć w posiedzeniach albo nie. To jest kwestia jakże często tego, czy się chce słuchać czyjegoś przemówienia, czy się nie chce — posłowie mają do tego swoje suwerenne prawo — natomiast oskarżanie tego po raz pierwszy w powojennej historii suwerennego w ten sposób Sejmu, Sejmu, który reprezentuje wolę społeczeństwa w stopniu znacznie większym niż wszystkie poprzednie, jest podcinaniem tej gałęzi zaufania, na jakiej to wszystko wisi. Ponieważ — jak mówię — my poniesiemy odpowiedzialność przed historią i przed społeczeństwem za program Balcerowicza. Nikt nas od tego nie uwolni. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-217.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przed przerwą chciałbym, żeby zabrał głos pan poseł Jan Łopuszański, który mnie prosił o udzielenie mu głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#JanŁopuszański">Panie Marszałku! Proszę Kolegów! Ponieważ dzisiaj upływa 60 rocznica urodzin prymasa Glempa, grono posłów i senatorów inicjuje adres gratulacyjny do niego, a ponieważ dzieje się to w przeddzień Bożego Narodzenia adres ten jest połączony z życzeniami świątecznymi. Brzmi on następująco:</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#JanŁopuszański">„Księże Prymasie! Z okazji 60 rocznicy urodzin składamy Tobie najgorętsze życzenia sił i wielu łask bożych w służbie na rzecz Kościoła i narodu. Łączymy się w modlitwie i jednocześnie z okazji zbliżających się świąt Bożego Narodzenia na ręce księdza Prymasa składamy Kościołowi i Polsce życzenia wzrostu sił moralnych w życiu publicznym”.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#JanŁopuszański">Jeżeli już piszemy do Prymasa, to nie wypada abyśmy nie napisali do Ojca Świętego, więc jest także adres do niego:</u>
          <u xml:id="u-219.3" who="#JanŁopuszański">„Ojcze Święty! Z okazji zbliżających się świąt Bożego Narodzenia przesyłamy Tobie nasze najgorętsze życzenia wielu łask bożych tak potrzebnych w Twojej trudnej służbie. Niech wcielone słowo boże niesie całemu Kościołowi pokój i radość, niech staje się nadzieją świata.</u>
          <u xml:id="u-219.4" who="#JanŁopuszański">Łącząc się w modlitwie, senatorowie i posłowie”.</u>
          <u xml:id="u-219.5" who="#JanŁopuszański">Chciałbym przy okazji poinformować także o tym, że na wniosek grupy senatorów i posłów ksiądz Prymas powołał duszpasterza dla naszego parlamentarnego środowiska, duszpasterzem tym został ksiądz prałat Henryk Chudek, nowo mianowany proboszcz parafii św. Aleksandra, czyli naszej sejmowej parafii. Jak dotąd nawiązali z nim kontakt już posłowie ze Stronnictwa Demokratycznego, PSL „Odrodzenie” z PSL, z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, oczywiście duszpasterz czeka na wszystkich. Nie ma żadnych przeszkód.</u>
          <u xml:id="u-219.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-219.7" who="#JanŁopuszański">Ponieważ inicjatywa tych dwóch adresów powstała właśnie w środowisku skupionym wokół jego osoby, pozwoliliśmy sobie zaprosić księdza prałata do umieszczenia swojego podpisu pod listem do Ojca Świętego i do księdza Prymasa. Gdyby ktokolwiek z kolegów chciał ten adres podpisać, to będziemy czekali z kolegą Niesiołowskim przy dużym stole obok szatni i tam będzie on wyłożony do podpisu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-219.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#JacekPiechota">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w obradach Sejmu w sali nr 217 odbędzie się posiedzenie Prezydium Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ale to nie w związku z wcześniej przedstawionymi adresami.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#JacekPiechota">Posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich odbędzie się o godzinie 11 w saloniku, pokój 75, przy sali kolumnowej. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godziny 11.30.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 55 do godz. 11 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam poinformować, że do głosu w dyskusji zapisanych jest w tej chwili 24 posłów. W związku z tym zwracam się z prośbą o możliwe skracanie swoich wypowiedzi, żeby były one możliwie krótkie i rzeczowe, bo wydaje mi się, że albo polubimy nocne maratony i będziemy obradować codziennie do godz. 24, albo jednak troszeczkę postaramy się nasze wypowiedzi skrócić.</u>
          <u xml:id="u-223.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Rosiaka z PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-223.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako następny — pan poseł Mieczysław Czerniawski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#JerzyRosiak">Pani Marszałek! Panie, Panowie Posłowie! Zapewne znacie słynne w latach pięćdziesiątych powiedzenie: energetyka plus władza radziecka równa się dobrobyt. Pozostało z tego powiedzenia tylko słowo „energetyka”, pozostałe człony gdzieś się po drodze zagubiły. Pozostała energetyka i to w opłakanym stanie. Niektórzy mówią, że to nerw gospodarki. Nie chodzi o to. Chodzi o to, aby energetykę traktować jak każdą inną gałąź przemysłu. W wielu krajach wysoko uprzemysłowionych występuje nadwyżka mocy nad potrzebami. U nas jest odwrotnie. Występuje deficyt mocy, szczególnie w okresach jesienno-zimowych. Jeszcze kilka lat temu zaopatrzenie kraju w energię kształtowało się niemal bardzo dobrze. Było to możliwe dzięki wzrostowi wydobycia węgla kamiennego, niższemu zapotrzebowaniu na energię odbiorców, zwłaszcza z przemysłu, oraz wyjątkowo łagodnym zimom, szczególnie ostatnich trzech lat.</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#JerzyRosiak">Panie i Panowie Posłowie! Obecna sytuacja paliwowo-energetyczna kraju zaczyna się komplikować, a na lata dziewięćdziesiąte rysuje się bardzo poważny deficyt mocy energii elektrycznej, co zagraża rozwojowi gospodarczemu kraju, przedstawionemu przez pana ministra Balcerowicza. Jak panie i panowie posłowie zapewne wiedzą, wydobycie węgla kamiennego w najbliższym okresie będzie spadać, a wydobycie węgla brunatnego po zakończeniu budowy kopalni „Bełchatów” ustabilizuje się na poziomie 75 mln ton rocznie. Przerób ropy naftowej z obecnych 15 mln ton może być zwiększony w wyniku modernizacji istniejących rafinerii do około 17 mln ton. I to wszystko. Wydobycie gazu ziemnego w wyniku intensywnych poszukiwań, szczególnie w rejonach zachodnich, zwiększy się z 5,5 mld metrów sześciennych do 7,5 mld metrów sześciennych, a według dotychczasowych ustaleń w ramach eksportu może wzrosnąć z 7,5 mld metrów sześciennych do 8 mld metrów sześciennych.</u>
          <u xml:id="u-224.2" who="#JerzyRosiak">Z aktualnie opracowanych bilansów mocy energetycznej wynika, że deficyt mocy w latach dziewięćdziesiątych, czyli od przyszłego roku, może sięgnąć od 3 do 6 tys. megawatów.</u>
          <u xml:id="u-224.3" who="#JerzyRosiak">Nie przedstawiam obecnego stanu energetyki, aby narzekać i prosić rząd o dotacje. Wręcz przeciwnie, aby wyjść naprzeciw ciężkiej, odpowiedzialnej pracy rządu i wspólnie z nim podjąć wysiłek wyprowadzenia polskiej energetyki ze stanu przedzawałowego. Uważam, że decyzje szybkie i zdecydowane uspokoją brać energetyczną i pozwolą przystąpić do reanimacji energetyki systematycznie i zgodnie ze sztuką inżynierską oraz zdrowymi zasadami ekonomicznymi.</u>
          <u xml:id="u-224.4" who="#JerzyRosiak">Panie i Panowie Posłowie! W kilku punktach chciałbym przedstawić zabiegi reanimacyjne niezbędne polskiej energetyce. Przedstawiam te punkty nie bez kozery w takiej kolejności jak zostaną przedstawione. Uważam bowiem, że tak powinna być prowadzona nasza polska energetyka.</u>
          <u xml:id="u-224.5" who="#JerzyRosiak">Przede wszystkim modernizacja i rekonstrukcja istniejących elektrowni i elektrociepłowni w celu zmniejszenia zużycia węgla i — bardzo ważne — zapoczątkowania już w roku przyszłym dbałości o środowisko przez tzw. odsiarczanie spalin. Głównie chodzi o siarkę. Rozbudowa energetyki wodnej i innych niekonwencjonalnych źródeł energii, w tym preferencje kredytowe na małe elektrownie wodne, biogazownie i innego typu źródła energii. Modernizacja i budowa nowych sieci przesyłowych i zasilających, szczególnie w zakresie ponownego zasilania wsi, tzw. reelektryfikacji wsi.</u>
          <u xml:id="u-224.6" who="#JerzyRosiak">Budowa odkrywki „Szczerców” i elektrowni „Bełchatów II”, rekonstrukcja i rozbudowa elektrowni „Turów”, oczywiście łącznie z instalacjami odsiarczania. Dokończenie budowy elektrowni „Opole” z bezwzględnym nakazem budowy równolegle instalacji odsiarczania. Dokończenie budowy elektrowni „Żarnowiec”. Rozwój energetyki jądrowej powinien być maksymalnie bezpieczny z wykorzystaniem najnowszych osiągnięć światowych.</u>
          <u xml:id="u-224.7" who="#JerzyRosiak">Na koniec chciałbym zapoznać Wysoką Izbę z obecną sytuacją finansową energetyki polskiej, a jednocześnie rozwiać mit tzw. lobby energetycznego, które być może było w latach sześćdziesiątych, siedemdziesiątych. Ja twierdzę, że obecnie go nie ma.</u>
          <u xml:id="u-224.8" who="#JerzyRosiak">W ostatnich latach zmniejsza się wskaźnik rentowności sprzedaży energii z 16,4 w 1984 r. do 1 według przewidywań na obecny rok 1989. Tak rażąco wysoki spadek rentowności jest wynikiem niewłaściwego ustalenia urzędowych cen energii, a w konsekwencji cen wewnętrznych dla elektrowni, co nie pozwala na osiągnięcie zysku niezbędnego dla rozwoju energetyki, jak również szerokiego wprowadzania instalacji ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-224.9" who="#JerzyRosiak">Spadek rentowności i zatory płatnicze to główne przyczyny, które spowodowały, że aktualnie elektrownie nie posiadają trwałej zdolności kredytowej, a mówiąc prosto — są bankrutami i po 1 stycznia winny być rozwiązane jako nierentowne. Dlatego uważam, że należy w trybie pilnym wprowadzić ceny umowne, tzw. negocjowane, za energię jako decydujący parametr, który jako jedyny może decydować o środkach dla energetyki. Cena negocjowana powinna zapewnić pokrycie kosztów wytwarzania, przesyłu, rozdziału, rozwoju i całą gałąź ochrony środowiska. Krajowy system energetyczny powinien być samofinansujący i jestem o tym głęboko przekonany.</u>
          <u xml:id="u-224.10" who="#JerzyRosiak">W okresie przejściowym, który powinien trwać w miarę możliwości bardzo krótko, należy wprowadzić system cen kroczących w stosunku do nośników energii, zapewniając rentowność energetyki w warunkach inflacji.</u>
          <u xml:id="u-224.11" who="#JerzyRosiak">Na koniec chciałbym poinformować rząd, że 8 grudnia 1989 r. w Bełchatowie odbyło się spotkanie przedstawicieli rad pracowniczych, na którym powołano Krajowe Porozumienie Rad Pracowniczych Elektrowni i Elektrociepłowni Zawodowych. Porozumienie chce zainicjować współpracę z Sejmem i rządem, w celu wspólnego opracowania zmodyfikowanej ustawy o energetyce polskiej w zakresie organizacyjno-ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-224.12" who="#JerzyRosiak">Nie przedstawiam tych problemów tylko po to, aby zabrać głos, ale wręcz przeciwnie, żeby uczulić obywateli posłów na sprawę energetyki w całym kraju.</u>
          <u xml:id="u-224.13" who="#JerzyRosiak">W związku z tym kieruję do Prezydium Sejmu wniosek, aby w pierwszym kwartale przyszłego roku podjąć na forum sejmowym debatę na temat energetyki i paliw, które energetykę utrzymują. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-224.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mieczysława Czerniawskiego z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Jacka Krzekotowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#MieczysławCzerniawski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! No i wreszcie stało się. Po półrocznej pracy Sejmu wreszcie debata nad tym, na co najbardziej oczekiwało społeczeństwo, tzn. nad gospodarką, trudami codziennego życia. Nie powtarzając już wypowiedzianych myśli, chciałbym tylko potwierdzić, iż dziś najważniejszą sprawą jest uporządkowanie gospodarki i zredukowanie inflacji, a więc realizacja doraźnego programu, który zaprezentował nam rząd.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#MieczysławCzerniawski">Przychylam się natomiast do tych opinii, według których rozważania na temat opcji politycznych należy dziś odłożyć na plan drugi, co oczywiście nie oznacza, abyśmy już w chwili obecnej nie kreślili projekcji rozwoju sytuacji ustrojowej w naszym kraju. Bo już dziś należy klarowniej społeczeństwu przedstawiać, co oznacza hasło czy teza „bezrobocie”, co oznacza i jaki zakres będzie miała „reprywatyzacja”. Jak również sądzę, że w bardziej klarowny sposób należy społeczeństwu przedstawić, w jakim zakresie stosowany będzie interwencjonizm państwowy. Gwoli sprawiedliwości należy oczywiście stwierdzić, iż obecny program zawiera wiele elementów interwencjonizmu państwowego. Problem polega tylko na tym, czy te instrumenty będą wystarczające, czy będą one na tyle skuteczne, aby ochronić gospodarkę przed dalszą degradacją, a społeczeństwo przed ubóstwem czy biegunowym rozwarstwieniem. Stąd akceptując projekt programu gospodarczego rządu, opowiadam się za tym, aby rząd przedstawił szczegółowy scenariusz i harmonogram realizacji tego doraźnego programu, to znaczy aby precyzyjniej określił wszystkie narzędzia interwencjonizmu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-226.2" who="#MieczysławCzerniawski">Sejm i społeczeństwo musi wiedzieć na jak maksymalnie długi okres musi godzić się na twarde reguły gry, na wyrzeczenia, których konieczności nie kwestionuję. Musimy jednak wiedzieć, w jakim czasie przechodzić będziemy do gospodarki propodażowej. Nie rozwijam tematu. Pragnę tylko dodać, iż jest to nam posłom i nie tylko posłom potrzebne, aby przeciwdziałać napięciom, aby tłumaczyć wyborcom, że realizujemy program, który ma pełne wsparcie i akceptację parlamentu i który wprawdzie nie dziś, ale jutro przyniesie pozytywne efekty.</u>
          <u xml:id="u-226.3" who="#MieczysławCzerniawski">Dziś mamy wszyscy nadzieję na lepsze jutro, ale tę nadzieję podtrzymywać należy konkretami.</u>
          <u xml:id="u-226.4" who="#MieczysławCzerniawski">I druga myśl, czy raczej propozycja, a może nieuzasadniona obawa.</u>
          <u xml:id="u-226.5" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Premierze! Program, który dotyczy całej naszej gospodarki, nie pokazuje nam jednego elementu, który ja osobiście uważam za bardzo istotny i ważny, to znaczy brak mi w nim odpowiedzi, jak będzie toczyć się polityka regionalna. Czy w tej powszechnej biedzie najbardziej przegrane nie będą regiony najuboższe, najmniej doinwestowane, mam na myśli przede wszystkim województwa rolnicze. Aby być bardziej konkretnym, mogę posłużyć się przykładem województwa łomżyńskiego, ale sądzę, że dotyczy to wielu regionów kraju.</u>
          <u xml:id="u-226.6" who="#MieczysławCzerniawski">W czym tkwią obawy? Otóż województwo łomżyńskie jest typowym producentem żywności, bez większego przemysłu — to może i szczęście — ale również bez żadnej bazy przetwórstwa rolno-spożywczego. Jest więc praktycznie pozbawione jakichkolwiek podmiotów gospodarczych, które mogłyby zasilać dochody własne, a więc budżet tego województwa. Jeżeli przyjmiemy te wszystkie zawarte w programie rządowym reguły gry, to województwa czy regiony o podobnym charakterze mogą znaleźć się w szczególnie trudnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-226.7" who="#MieczysławCzerniawski">Oczywiście przyjmuję i akceptuję tezę samodzielności, samodzielności województw, miast i gmin, przed którą jak na razie stoimy. Na dzień dzisiejszy należy — jak sądzę — przede wszystkim zadbać o to, aby te skromne środki, które pozostałą w dyspozycji rządu i poszczególnych resortów były bardzo obiektywnie rozdysponowane w skali całego kraju, aby — a tu mam nadzieję, że tak się stanie — skończyła się zasada uznaniowa, zasada siły przebicia; żeby decydowały tutaj konkretne potrzeby i konkretne możliwości poszczególnych regionów. Podam tylko przykład, iż w dotychczasowym kształcie budżetu mojego województwa 45%, czy około 45%, są to dochody własne, a 55% stanowiło zasilanie centralne z różnych źródeł.</u>
          <u xml:id="u-226.8" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Premierze! Mam uzasadnioną obawę, iż środki, które pozostaną na przyszły rok w dyspozycji centrum, mogą być niesprawiedliwie rozdysponowane. W tej obawie utwierdza mnie odpowiedź pani minister na moją interpelację w sprawie dokończenia budowy szpitala, czy czterech szpitali w skali kraju, o najwyższym stopniu zaawansowania. Chciałbym po prostu zwrócić się z prośbą, aby na tym przykładzie zbadać, jakie kryteria decydować będą na przykład o rozdziale środków inwestycyjnych pozostających chociażby w gestii resortu zdrowia i opieki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-226.9" who="#MieczysławCzerniawski">I kwestia trzecia. Zapewne w debacie rolnej będzie o tym mowa, niemniej jednak temat, jaki chcę poruszyć, jest tematem, którym nie można obciążyć tylko resortu rolnictwa. Nie będę go rozwijał, tylko przedstawię na zasadzie propozycji, iż rząd — na dziś i jutro — musi zająć się tworzeniem miejsc pracy w obszarach wiejskich oraz likwidacją dysproporcji kulturowych, jakie w tych obszarach przez lata narosły. Nie tylko są to pozostałości okresu powojennego, ale i — myślę — wiele zaszłości okresu przedwojennego.</u>
          <u xml:id="u-226.10" who="#MieczysławCzerniawski">Proponuję więc, Panie Premierze, rozważyć powołanie, na wzór rządowej agencji rynku rolnego, który ulokowany będzie przy resorcie rolnictwa, rządowej agencji do spraw tworzenia wielofunkcyjnych obszarów wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-226.11" who="#MieczysławCzerniawski">Dlaczego kieruję to do całego rządu? Myślę, że na dziś nie rozwiążą tego problemu ani decyzje administracyjne, ani powołanie oddzielnego resortu na czele z ministrem Balazsem; także koncepcja, aby te problemy rozwiązywały województwa we własnym zakresie jest wedle stanu na dzień dzisiejszy koncepcją trochę utopijną. Tu rzeczywiście potrzebna jest pomoc państwowa. Stąd proszę, aby w perspektywie działań rządu taka koncepcja była rozważona.</u>
          <u xml:id="u-226.12" who="#MieczysławCzerniawski">Wysoka Izbo! Chciałbym na zakończenie odnieść się w formie bardzo pozytywnej do wystąpienia pana posła Małachowskiego. To fakt, iż dziś w kraju mamy, rzecz jasna, różną kadrę i nie sądzę, aby legitymacja partyjna świadczyła o etyczno-moralnych postawach wielu członków tej kadry. Pragnę powiedzieć, iż z legitymacją PZPR jest wiele setek tysięcy oddanych ludzi. W tej trudnej sytuacji i ten wątek chciałbym, Panie Pośle, kontynuować. W tej bardzo złożonej sytuacji, kiedy kadra gospodarcza tam na dole będzie na siebie brała ciężar, ciężar realizacji programu, który Sejm — jak sądzę — przyjmie, programu wielce odważnego, ale zarazem ryzykownego.</u>
          <u xml:id="u-226.13" who="#MieczysławCzerniawski">Myślę, że właśnie teza wypowiedziana z tej trybuny przez pana premiera Mazowieckiego, iż przede wszystkim kompetencje i fachowość winny decydować o przydatności jak nigdy dotąd tak właśnie dziś jest nam potrzebna i aktualna, ale potrzebna w praktyce, w realizacji, nie zaś tylko w hasłach.</u>
          <u xml:id="u-226.14" who="#MieczysławCzerniawski">Chciałbym również wesprzeć słowa pana posła Małachowskiego i skierować i tę prośbę do rządu, aby w programie precyzyjnie określono i rolę związków zawodowych dziś działających w Polsce, i rolę samorządów pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-226.15" who="#MieczysławCzerniawski">Kończąc, chciałbym powiedzieć: rzeczywiście program jest i ryzykowny, i odważny, a czasy przed nami niezmiernie trudne. Stąd myślę, że teza porozumienia, pojednania nabiera dzisiaj innego wymiaru, że potrzebna jest dzisiaj mobilizacja nas wszystkich, że potrzebne jest praktyczne, na każdym szczeblu właśnie, porozumiewanie się i dogadywanie. Mogę powiedzieć, iż w województwie łomżyńskim czynimy wszystko, aby tak właśnie pojmować w praktyce tę tezę. Chciałbym panie premierze Balcerowicz, życząc przede wszystkim sukcesu, życzyć także, aby przyszłe pokolenia z takim sentymentem pana wspominały, jak niektórzy wspominają premiera Grabskiego. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-226.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Krzekotowskiego z „Pax”.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie zabierze głos pan poseł Wiesław Kaczmarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#JacekKrzekotowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W swoim wrześniowym exposé pan premier Mazowiecki zawarł tezę następującą: dziś w Polsce łatwo się pracuje, a ciężko żyje w domu; chodzi o to, żeby było odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#JacekKrzekotowski">Myślę, że w tym lapidarnym skrócie zawarta jest hierarchia wartości, hierarchia celów polegająca na dostrzeżeniu sprzężenia zwrotnego między kategoriami polityki społecznej i polityki gospodarczej. Rozpatrywane dzisiaj założenia polityki społeczno-gospodarczej na rok przyszły mogą — a sądzę, że także powinny — być analizowane także pod tym kątem. Trzeba chyba postawić sobie pytanie, na ile jest to program budowania nowego ładu gospodarczego, a na ile jest to propozycja nie tylko nowego, ale w ogóle ładu w polityce społecznej.</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#JacekKrzekotowski">Zgodnie z deklarowaną przez ogromną większość Polaków hierarchią wartości podstawowym celem polityki społecznej powinno być umocnienie tego, co pan premier Mazowiecki nazwał domem, a więc umocnienie rodziny i gospodarstwa domowego. Prorodzinna polityka społeczna, zgodnie z nauczaniem Kościoła, a także zgodnie z wiodącymi tendencjami w naukach społecznych, nie może być jedynie funkcją czy efektem rozwoju gospodarczego, ale powinna być integralnym elementem budowania każdego ładu społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-228.3" who="#JacekKrzekotowski">Otóż tak rozumianej polityki społecznej nie można utożsamiać z programem ratownictwa socjalnego, z tzw. osłoną socjalną dla reformy gospodarczej. Nie ukrywał zresztą fragmentaryczności przedstawionych Sejmowi propozycji rozwiązań wczoraj także minister Szreter. Sprawą zasadniczą staje się więc przedstawienie przez rząd, bądź jego instytucje, kompleksowego i jasnego zarysu nowego ładu w polityce społecznej. Brak chociażby takiej deklaracji rządowej pogłębia poczucie niepewności i zagrożenia. Pogłębia obawę, by polityka społeczna po raz kolejny nie została sprowadzona do roli doraźnej opieki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-228.4" who="#JacekKrzekotowski">Program rządowy, przewidując konkretne rozwiązania gospodarcze na dzisiaj, zapowiada podjęcie w roku przyszłym prac nad programem usług społecznych. Otóż niespójność czy też niesynchroniczność zamierzeń społecznych i gospodarczych prowadzi do przypadkowości bądź niekonsekwencji rozwiązań. Można wskazać tutaj przykładowo znane kłopoty ministra Kuronia z wprowadzeniem talonów dla ludzi biednych. Bądź — co myślę — jest sygnałem znacznie poważniejszym, sprzeczność między słuszną zasadą, że zadaniem jednostki produkcyjnej jest produkowanie, a zawartą w programie rządowym koncepcją prowadzenia indywidualnej pomocy społecznej przez zakłady pracy. Oczywiście także i ja rozumiem, że jest to sytuacja wymuszona przez proste chociażby zestawienie liczb. Około 10 mln obywateli kwalifikuje się do otrzymywania pomocy społecznej, podczas gdy cały aparat państwowych służb socjalnych liczy około 11 tys. osób. Oznacza to teoretycznie nierealną perspektywę współpracy jednego człowieka z tysiącem podopiecznych. Stąd rozumiem tę wymuszoną niekonsekwencję, będącą wynikiem konieczności doraźnych wobec braku rozwiązań systemowych.</u>
          <u xml:id="u-228.5" who="#JacekKrzekotowski">Wysoka Izbo! Brak rozwiązań systemowych w zakresie polityki społecznej, czy też niedostrzeganie jakby ich potrzeby, owocował już także na tej trybunie, kiedy to wysoki przedstawiciel agendy rządowej usiłował przekonać Wysoki Sejm o jednoznaczności sukcesu zrównoważenia rynku mięsnego, o chwalebnej przewadze podaży nad popytem, jeśli chodzi o masło. Trzeba wyraźnie powiedzieć, że polityka cenowa prowadząca do zniechęcania obywateli do zakupu podstawowych artykułów żywnościowych, trudno przystaje w ogóle do pojęcia polityki społecznej. Mówiono tutaj o konsekwencjach, jakie może to rodzić dla kondycji biologicznej. Ja chcę szczególnie podkreślić, iż znaczenie odrębne mają tu potrzeby dzieci, bo one — te potrzeby, odłożone do lepszych czasów gospodarczego powodzenia być nie mogą.</u>
          <u xml:id="u-228.6" who="#JacekKrzekotowski">Czego się dziecku nie dostarczy, tego już później nadrobić się nie da, nie tylko zresztą w w tym co dotyczy żywności.</u>
          <u xml:id="u-228.7" who="#JacekKrzekotowski">Wysoki Sejmie! Cyklicznie pojawiają się dyskusje o tzw. minimum socjalnym. Przy całej uznaniowości tego pojęcia sądzę, że w momencie tak krytycznym powinniśmy zapewnić ogłaszanie ciągle weryfikowanych i ciągle aktualizowanych danych na ten temat. Obecny sposób wykonywania nie publikowanej uchwały Rady Ministrów z 10 sierpnia 1981 r. w sprawie badania i określania minimum socjalnego jest nanoszeniem nowych wartości na stare schematy i nie odzwierciedla aktualnej struktury spożycia. Ale z kolei przecież na tym oparto określenie wskaźnika indeksacyjnego. W ramach budowania przyszłego programu polityki społecznej warto, aby Rada Ministrów tę sprawę podjęła. Nawiązywał zresztą do tego wczoraj także pan premier Balcerowicz.</u>
          <u xml:id="u-228.8" who="#JacekKrzekotowski">Na tym tle rysuje się pewien problem strukturalny. Otóż właściwie brak chyba państwowego adresata postulatów polityki prorodzinnej, polityki na przykład pronatalistycznej. Ministerstwo polityki społecznej w istocie jest uwikłane w nie cierpiące zwłoki zagadnienia zatrudnienia, pomocy dla nędzy, liczne inne ważne, doraźne problemy. Można także wyrazić wątpliwość, czy całość zagadnień prorodzinnej polityki społecznej mieści się w profilu jego działania.</u>
          <u xml:id="u-228.9" who="#JacekKrzekotowski">Proponuję, aby rząd rozważył propozycje nawiązujące do rozwiązań stosowanych w niektórych państwach zachodnich, gdzie istnieją i funkcjonują ministrowie do spraw rodzin. Rzecznikiem takiego rozwiązania jest m.in. krajowy duszpasterz do spraw rodzin ks. Kazimierz Kurek. Albo żeby przyjął zawartą w opinii sejmowej Komisji Polityki Społecznej, a skierowaną do pana premiera, propozycję powstania stałego Komitetu Społecznego Rady Ministrów, pozwalającego także podjąć międzyresortowe z istoty rzeczy problemy, np. ludzi niepełnosprawnych, problemy rodziny, dziecka itd.</u>
          <u xml:id="u-228.10" who="#JacekKrzekotowski">Wysoki Sejmie! Polityka społeczna wobec rodziny nie może oznaczać wydłużania się kolejki osób, które biernie oczekują na rozdawaną pomoc. Wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, trzeba wyzwalać siły wewnętrzne rodzinnej wspólnoty. Chodzi o to, aby była to kierowana przez państwo pomoc dla samopomocy rodzin. Jest to problem polityki zatrudnienia, problem także przełamywania — jak mówią fachowcy — rygla konsumpcyjnego, polegającego na zużywaniu oszczędności, zaciąganiu długów konsumpcyjnych dla utrzymania standardu życia zamiast poszukiwania lepszych źródeł dochodu czy bardziej racjonalnej struktury wydatków. Otóż, zgodnie z programem rządu, konieczne jest poszerzenie skali takich bodźców, które powiększają możliwości materialne rodziny, nie powodując jej rozkładu, jak to często dzieje się przy konieczności wyjazdów zarobkowych.</u>
          <u xml:id="u-228.11" who="#JacekKrzekotowski">Jest to klasyczny przykład zwany w innym kontekście dylematem ryby i wędki. Czy karmić rybą, czy tam gdzie tylko jest to możliwe, wyposażać potrzebującego w narzędzie służące zaspokojeniu potrzeb. Przykładowo: przedstawiony nam projekt Funduszu Aktywizacji Zawodowej przewiduje — słusznie moim zdaniem — kredyt dla bezrobotnego, który chce podjąć własną działalność gospodarczą. Czy ten sposób poszukiwania rozwiązań nie miałby zastosowania w polityce prorodzinnej? Jest przecież oczywiste, że rodziny liczne z reguły nie dysponują kapitałami umożliwiającymi chociażby wpłacanie kaucji przy rozpoczęciu działalności gospodarczej czy też nabycie bądź dzierżawę środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-228.12" who="#JacekKrzekotowski">Program rządowy zakłada słusznie kojarzenie środków państwa z inicjatywami licznych struktur społecznych. Na co dzień słyszymy o erygowaniu nowych funduszy, fundacji społecznych, skupiających ofiarność współobywateli w niesieniu pomocy potrzebującym. Natomiast granice tej ofiarności będą zapewne wyznaczane także przez spadek dochodów realnych wielu tych, którzy jeszcze dzisiaj mogą dzielić się z innymi. Jeśli fundusze i fundacje nie mają kończyć swego działania na formule skarbonki, do której wrzuca się środki do podziału, to powinny podejmować także własne inicjatywy gospodarcze. Naprzeciw takim inicjatywom powinny wychodzić odpowiednie przepisy ustaw, także przepisy podatkowe. W obecnych hiperinflacyjnych warunkach działalności gospodarczej tym fundacjom grozi bądź znaczne ograniczenie, bądź wręcz likwidacja. Posłużę się takim przykładem. Zwykły zakład produkcyjny opłaca obecnie z zysku powiedzmy 40% podatek, natomiast jednostka gospodarcza fundacji jest obciążona 60% odpisem na cele statutowe fundacji i dodatkowo kilkunastoprocentowym podatkiem dochodowym. Nie zostaje jej środków nie tylko na rozwój, ale i na odtworzenie majątku.</u>
          <u xml:id="u-228.13" who="#JacekKrzekotowski">Inna nieco podobna niekonsekwencja dotyczy także produkcji nakładczej, która w świetle przedstawionych dziś projektów ustaw może dla wielu podmiotów gospodarczych stanowić formę realizacji obligatoryjnego zatrudnienia socjalnego, na przykład osób w wieku przedemerytalnym, niepełnosprawnych itd. Jest to ponadto ta forma pracy, która dla licznych rodzin, szczególnie dla matek, może być ową wędką dawaną zamiast ryby.</u>
          <u xml:id="u-228.14" who="#JacekKrzekotowski">Otóż opodatkowanie zatrudnienia zawiera w sobie intencję jego ograniczenia. W systemie nakładczym jest odwrotnie. Ilość korzystających z tej wędki jest miarą społecznego powodzenia. Warto więc chyba zastanowić się, czy zakłady posługujące się formą pracy nakładczej powinny płacić podatek od zatrudnienia nakładców i to w sytuacji, gdy z budżetu państwa jednocześnie powołujemy instytucję zasiłków dla bezrobotnych. Składając te propozycje zdaję sobie sprawę, że razem z nimi muszą iść, musi iść sprawne działanie kontroli skarbowej, aby pod szyldem fundacji i funduszy nie wiły sobie gniazda zgromadzenia podatkowych cwaniaków.</u>
          <u xml:id="u-228.15" who="#JacekKrzekotowski">Wysoki Sejmie! Zdaję sobie sprawę z różnej skali zgłoszonych tu uwag, ale chciałbym podkreślić, że postulatem fundamentalnym jest przedstawienie przez rząd w trybie jak najpilniejszym choćby zarysu programu polityki społecznej. Wierzę, że będzie to polityka prorodzinna. Jest to sprawa tym istotniejsza, że techniczne, gospodarczo-liberalne rozwiązania zderzą się ze świadomością wielu Polaków ukształtowaną w modelu centralno-kolektywistycznym. Wszyscy doceniamy wagę społecznej recepcji założeń reformy; od ich powszechnej oceny, od ich recepcji zależy czas, który jest konieczny, aby reforma mogła się obronić sama przez odczuwalną skuteczność swoich rozwiązań. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-228.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wiesława Kaczmarka z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Ryszarda Kołodzieja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#WiesławKaczmarek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zapewne dzisiaj, Panie Premierze Balcerowicz, wysłucha Pan wielu komplementów. Bierze się to zapewne stąd, że wielu posłów, a w każdym razie ja podziwiam siłę pańskiego przekonania o słuszności proponowanych rozwiązań. Jest to rzecz bardzo istotna, jeżeli przedstawia program człowiek, który wierzy w to co mówi. Tak samo sposób argumentacji i wynikające z niej konsekwencje. To co zostało przedstawione w tym programie, pewnie można porównać — znaczy nie ma dobrego porównania — ja do tej pory nie słyszałem o projekcie takich zmian gospodarczych, jakie mają nastąpić w tym kraju — można porównać chyba tylko do tego, co się wydarzyło w sferze polityki w naszym kraju. I życzę Panu wszystkiego najlepszego: żeby to się powiodło.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#WiesławKaczmarek">W swoim wystąpieniu chciałbym natomiast w paru przynajmniej fragmentach zająć się tym, co dotyczy zmiany prawodawstwa regulującego warunki działania kapitału zagranicznego w Polsce. Następnie chciałbym, żebyśmy odczarowali pewne mity, które wynikały z wczorajszych zapytań czy dyskusji toczonych w trakcie posiedzeń klubów parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-230.2" who="#WiesławKaczmarek">Pierwszy dotyczy pojęcia firma polonijna. Zresztą minister Syryjczyk na posiedzeniu Klubu Poselskiego PZPR operował pojęciem firmy polonijnej. Musimy mieć świadomość, że jest to pewna formacja gospodarcza, podmiot gospodarczy, który jest jak gdyby z minionej epoki. Nawet ustawa regulująca działanie tego podmiotu powoduje, że po pewnym czasie instytucja firmy polonijnej zaniknie.</u>
          <u xml:id="u-230.3" who="#WiesławKaczmarek">Ale jest ona obciążona dużą dozą też już minionej propagandy i raczej kojarzy się społeczeństwu bardzo negatywnie, choć w wielu wypadkach jest to niezasłużone.</u>
          <u xml:id="u-230.4" who="#WiesławKaczmarek">Druga sprawa dotyczy w ogóle całego pojęcia kapitału zagranicznego. Myślę tak. W dobie, kiedy dyskutuje się o Europie — wspólnym domu — Europie bez granic, kiedy widać wyraźnie, że cała gospodarka się umiędzynarodawia, my nie możemy występować z pozycji wręcz dogmatycznych i już na wstępie formułować opinii, że ten kapitał zagraniczny, który przyjdzie do Polski, przyjdzie tylko z jednym zadaniem: wykorzystać, do cna wykorzystać maksymalnie to, co daje mu partner polski. Od tego w końcu jest Sejm i rząd, żeby pilnować interesu i suwerenności państwa.</u>
          <u xml:id="u-230.5" who="#WiesławKaczmarek">Wczoraj przedstawiciele rządu mówili dużo na temat pozytywów, jakie wynikną z tych regulacji, które są proponowane w pakiecie premiera Balcerowicza, nie chciałbym się do tego odnosić. Chciałbym natomiast w miarę chyba wprost stwierdzić, że to co zaproponował i potraktował jako przywilej minister Sawicki — że stwarza się firmom z kapitałem zagranicznym możliwość transferu złotówkowego z zysku w najbliższej przyszłości możemy traktować jako pewną formę science fiction i pewnej groteski, bo nie sądzę, że dzisiaj jest to zasadnicza kwestia, która interesuje wszystkich potencjalnych partnerów. Jakie niekorzystne zjawiska mogą wynikać z tych proponowanych zmian? I o tym chciałem mówić, żebyśmy w pewnym sensie próbowali ważyć pozytywy i negatywy proponowanych zmian. Będę mówił właściwie o takich trzech istotnych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-230.6" who="#WiesławKaczmarek">Likwidacja ulg eksportowych i inwestycyjnych — co nie dotyczy tylko i wyłącznie podmiotów zagranicznych. Akurat zresztą to środowisko, a brałem udział w kilku spotkaniach i przysłuchiwałem się argumentacji, rozumie tę potrzebę. Konsekwencja tego może być natomiast taka, że dla dotychczasowych firm które w większości — i miejmy tego świadomość — w znakomitej jednak większości mało inwestują i mało eksportują, w razie likwidacji tych ulg skutek będzie, trzeba powiedzieć wprost, pozytywny.</u>
          <u xml:id="u-230.7" who="#WiesławKaczmarek">Teraz jeżeli przymierzylibyśmy się do zmiany wysokości podatku dochodowego. I tutaj występują dwie proponowane regulacje kompensujące jak gdyby zdjęcie tych ulg zagranicznym przedsiębiorstwom drobnej wytwórczości. Jest to propozycja zmiany podatku z 50% na 40%, natomiast dla joint ventures proponuje się wydłużenie tzw. wakacji podatkowych z 3 do 4 lat. Jakie to może mieć potencjalne konsekwencje? Po pierwsze, nie będzie można liczyć w najbliższym czasie na przychody do budżetu, ponieważ i tak w znakomitej większości te firmy — joint ventures, bo o nich właściwie powinniśmy przede wszystkim dyskutować — są w okresie wakacji podatkowych, a więc zniesienie ulg inwestycyjnych, czy ulg eksportowych nie przynosi żadnych pozytywnych wpływów do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-230.8" who="#WiesławKaczmarek">Druga sprawa — potencjalne jak gdyby zagrożenia. Wiele dotychczas funkcjonujących przedsiębiorstw państwowych, podejmując czy zawiązując spółkę joint ventures z partnerem zagranicznym, będzie też wchodziło w te podatkowe wakacje, czyli może nastąpić jak gdyby uszczuplenie przychodów do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-230.9" who="#WiesławKaczmarek">W tej kwestii, w ogóle w kwestii regulacji zmiany podatku dochodowego trzeba by rozważyć następny wariant. Polska była i jest nadal w pewnym sensie liderem pod względem zmian zachodzących w życiu politycznym. Następuje natomiast jak gdyby zjawisko gonienia nas przez innych, przez Czechosłowację, NRD, Bułgarię, co oczywiście stwarza też dość pozytywne warunki do inwestowania czy ubiegania się o udział kapitałów zagranicznych w gospodarkach tamtych krajów. Należałoby rozważyć, dokonać pewnej analizy porównawczej, czy tamte akty prawne, ustawy regulujące, nie są bardziej atrakcyjne, ponieważ w kwestiach ekonomicznych nie ma tutaj żadnych jak gdyby — przepraszam zabrakło mi słowa — nie ma właśnie sentymentów, liczy się pieniądz.</u>
          <u xml:id="u-230.10" who="#WiesławKaczmarek">I ostatnia zmiana istotna — prawo dewizowe. Istnieje tam właściwie jeden zasadniczy problem, który budzi istotne kontrowersje: jest to kwestia likwidacji majątkowych kont dewizowych, zjawisko stuprocentowej odsprzedaży. Główna obawa wiąże się z funkcjonowaniem i polskimi realiami. Polskimi realiami, a więc funkcjonowaniem systemu bankowego. I to takiej zwykłej obawy, czy pani Zosia, urzędniczka banku nie spowoduje krachu finansowego firmy z powodu na przykład technicznej niemożności uzyskania, zakupu dewiz na realizację zobowiązań wobec partnerów zagranicznych. Do tego możemy dołożyć cały poziom obsługi i jej możliwości telekomunikacyjne. No i ostatni incydent ograniczenia wypłacalności w gotówce do miliona złotych. To wszystko nie stwarza zaufania. To też trzeba rozpatrywać w aspekcie psychologicznym, jest to rzecz bardzo istotna.</u>
          <u xml:id="u-230.11" who="#WiesławKaczmarek">Należy natomiast stwierdzić z całą mocą, że jeżeli to, co zaproponował premier Balcerowicz, powiedzie się, proponowane warunki będą dla tych firm atrakcyjne.</u>
          <u xml:id="u-230.12" who="#WiesławKaczmarek">Jakie mogą być skutki, reakcje na to? Chciałbym się posłużyć krótką ankietą, która została sformułowana i skierowana do inwestorów zagranicznych; w tym środowisku zadano kilka pytań i odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-230.13" who="#WiesławKaczmarek">Pierwsze pytanie brzmiało, jaka będzie przewidywana reakcja firmy Państwa na proponowane zmiany w przepisach: rozwój, stagnacja, spadek produkcji? Odpowiedź: rozwój produkcji wybrało 2,4%; stagnacja produkcji — 60,2; spadek — 37,4% firm joint ventures i zakładów polonijnych drobnej wytwórczości traktowanych łącznie.</u>
          <u xml:id="u-230.14" who="#WiesławKaczmarek">Jak proponowane zmiany wpłyną na planowane przez Państwa firmę wydatki inwestycyjnej? Odpowiedź: wzrost nakładów 1,2%, stagnacja 2,5%, spadek 78,3%.</u>
          <u xml:id="u-230.15" who="#WiesławKaczmarek">I ostatnie, istotne pytanie, jedno z pięciu zadanych, czy biorąc pod uwagę proponowane zmiany inwestor będzie: propagował inwestowanie w Polsce, nie będzie się wypowiadał, będzie odradzał rozpoczynanie działalności? Jest to rzecz istotna także ze względu na wiele podejmowanych ostatnio działań promocyjnych w myśl hasła, że jest to czas, w którym opłaca się w Polsce inwestować. Otóż propagować inwestycje będzie około 4,8% respondentów, powstrzyma się 47,6, odradzać będzie 47,6. Widać tutaj, że w odpowiedziach na to ostatnie pytanie występuje dość wyraźna jak gdyby korelacja pomiędzy grupą zpdw, czyli zagranicznych przedsiębiorstw drobnej wytwórczości i joint ventures.</u>
          <u xml:id="u-230.16" who="#WiesławKaczmarek">Zwracam na to uwagę, ponieważ ta reakcja obcych inwestorów na zmiany jest, wskazuje na co najmniej wstrzymanie się lub wręcz zrywanie umów. Niektórzy nie mają wyboru, ponieważ już rozpoczęli inwestycje i muszą w tym jak gdyby brnąć.</u>
          <u xml:id="u-230.17" who="#WiesławKaczmarek">Jakie mogą jeszcze wystąpić skutki? Pierwszy, moim zdaniem istotny, który stanowi jak gdyby oś tej całej problematyki, jest utrzymanie opinii o Polsce jako o kraju, gdzie występuje dość istotna niestabilność prawa regulującego zasady inwestowania kapitału zagranicznego. Jest to jak gdyby ten błąd z przeszłości, ale chciałem tylko zwrócić uwagę, że regulowania tych ustaw miały miejsce w roku 1982, 1983, 1986, 1988, no i teraz przewidywana w 1989 i pewnie też kolejne zmiany, które kiedyś zapowiadał w swoim programie premier Balcerowicz: że w roku 1991 też nastąpią zmiany w systemie podatkowym.</u>
          <u xml:id="u-230.18" who="#WiesławKaczmarek">Druga, istotna konsekwencja, skutek tego działania polega na tym, że wszystkie dotychczasowe tak zwane feasibility studies, czyli oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej danego przedsięwzięcia — nieładnie mówiąc, co nie przystoi w parlamencie — ale biorą w łeb. Są to na darmo wydane pieniądze, ponieważ cały system konstrukcji ekonomicznej państwa nie przystaje do tego, na podstawie czego tworzono i projektowano dane przedsięwzięcie gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-230.19" who="#WiesławKaczmarek">Jakie byłyby propozycje, które prosiłbym, żeby ewentualnie i komisja nadzwyczajna, i też czynniki rządowe rozważyły? Ustawę o podejmowaniu działalności z kapitałem zagranicznym należałoby — po pierwsze — spróbować tak skonstruować, żeby była atrakcyjna w porównaniu do innych państw — pamiętajmy, że np. Czechosłowacja i NRD mają wiele atutów. Przede wszystkim położenie geograficzne, a także niewątpliwie lepszy niż w Polsce stan bazy technologicznej i przy skonstruowaniu w tych państwach w pewnym sensie atrakcyjnych finansowo, od strony systemu podatkowego, ustaw nie spodziewajmy się, że kapitał mając taki wybór, dotrze tutaj. Jedyną możliwością jest po prostu operowanie poziomem podatku dochodowego, natomiast kompensowanie jak gdyby strat budżetu zmianami stawek podatku obrotowego.</u>
          <u xml:id="u-230.20" who="#WiesławKaczmarek">Druga rzecz, pewnie najbardziej atrakcyjna z punktu widzenia inwestorów zagranicznych, to by była próba zastosowania jak gdyby łagodnego przejścia — takie precedensy występują w tej ustawie, na przykład o prawie dewizowym, ponieważ mamy tutaj do czynienia z przedsiębiorstwami, które prowadzą eksport wewnętrzny. Jest to przejście od początku stycznia do terminu 1 lipca jako momentu już w ogóle wprowadzenia sprzedaży wyłącznie za złotówki.</u>
          <u xml:id="u-230.21" who="#WiesławKaczmarek">I rzecz trzecia — można jeszcze kompensować te straty, jeżeli komisja zajmie inne stanowisko, pewna weryfikacja samych zapisów ustawy w innych obszarach, przykładowo trzeba by rozważyć, czy nie należy znieść zapisu obligatoryjności oceny ekonomiczno-finansowej, co przy tych dynamicznych warunkach jako wymaganie jest pozbawione sensu. Należałoby też się zastanowić, czy na dzisiaj każda zmiana charakteru produkcji, jej zakresu przedmiotowego czy wręcz kontyngentowanie tej produkcji wymaga zezwolenia ze strony agencji do spraw inwestycji zagranicznych. I takich przykładów należałoby chyba rozważyć więcej po to, że jeżeli już nastąpiłaby tu zmiana i taką decyzję zaproponowałaby Sejmowi komisja nadzwyczajna, to żeby zrobić to w miarę komplementarnie.</u>
          <u xml:id="u-230.22" who="#WiesławKaczmarek">I tyle jeżeli chodzi o to, co chciałem powiedzieć na temat polityki wobec kapitału zagranicznego. Na koniec chciałbym się natomiast podzielić dwoma jak gdyby uwagami, dość istotnymi moim zdaniem, co do wczorajszej wypowiedzi pana ministra Jacka Ambroziaka.</u>
          <u xml:id="u-230.23" who="#WiesławKaczmarek">Polityka informacyjna, co widać nawet z bardzo szczątkowych wyników tej ankiety, która była tworzona w warunkach dużego emocjonalnego zaangażowania, polityka informacyjna w tej kwestii jest bardzo istotna. Nie dotyczy to tylko kapitału zagranicznego, ale też skali makro-i całego odbioru przez społeczeństwo. Na przykład wczorajsza telewizyjna transmisja debaty sprowadziła się do skrótu. Myślę, że też dość istotne z punktu widzenia społeczeństwa jest to, żeby nasi wyborcy — często używamy tego słowa, tutaj podzielam opinię posła Małachowskiego — stwierdzili, nawet przez sposób zadawania pytań, ich treść, że w tym Sejmie są ludzie, którzy wiedzą, co się dzieje, oceniają to jakoś. W końcu na podstawie sformułowanych pytań też można jakoś tam ocenić osobę, która to pytanie zadaje. Zaprezentowano bowiem społeczeństwu 60-minutowy skrót sprowadzający się tylko do wypowiedzi przedstawicieli rządu. Ja ich wcale nie krytykuję, myślę natomiast, że moglibyśmy tutaj — jak gdyby patrząc w przód — ponieść mniejsze straty, prezentując tę całą serię pytań.</u>
          <u xml:id="u-230.24" who="#WiesławKaczmarek">I druga rzecz — zastanawiam się czy w ogóle o niej mówić, ale chciałbym też o niej powiedzieć. Chciałbym się w sumie zwrócić do prasy: jest to czas, kiedy nie powinniśmy prowadzić do takich sytuacji, w których będziemy różne środowiska napuszczali na siebie nawzajem, czyli rzemiosło na kapitał zagraniczny, kapitał zagraniczny na przedsiębiorstwa państwowe i ogólnie Polska stanie się areną walki. Prosiłbym tutaj o wyrozumiałość i o rzetelne prezentowanie tych wszystkich proponowanych zmian.</u>
          <u xml:id="u-230.25" who="#WiesławKaczmarek">Dlaczego o tym mówię? Byłem na spotkaniu inwestorów zagranicznych, które się odbywało „Pod kopułą” i następnego dnia w „Rzeczypospolitej” — w poniedziałek, bo to spotkanie — odbyło się chyba 9 grudnia — ukazał się taki artykuł: „Sabat Pod kopułą”. Traktuję go w ogóle jako artykuł, który miał mało wspólnego z prawdą i był o tyle bolesny, że po prostu użyto tam sformułowań, które w ogóle nie padły. A już stanowiło kuriozum dla mnie sformułowanie, że ten system ekonomiczny, który jest prezentowany, ten pakiet zmian tamtejsi inwestorzy określili jako porównywalny... że pana premiera Mazowieckiego można porównać do Bismarcka. Jest to ewidentna bzdura. To po prostu nie miało miejsca. Owszem, była tam taka wypowiedź, wypowiedź jednego z uczestników, który wypowiedział się w takim duchu, że w ogóle przestrzega członków naszego rządu przed fascynacją opiniami, które są formułowane przez ekspertów zagranicznych, profesorów itd. itd. I chciałby się posłużyć sformułowaniem, jakiego użył gnębiciel narodu polskiego, kanclerz Bismarck, mówiąc, że „Nur zwei Profesoren und Heimat ist verloren”. Czyli tłumacząc na język polski: dwóch więcej profesorów i ojczyzna stracona. Nie miało to nic wspólnego z osobą premiera Balcerowicza ani premiera Mazowieckiego. I w tym wyrażam swoją nadzieję, że to się po prostu powiedzie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-230.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Kołodzieja, a następnie panią poseł Annę Bańkowską.</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwracam się jednocześnie ponownie z prośbą o ograniczanie w miarę możności czasu wystąpień.</u>
          <u xml:id="u-231.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, mamy 26 osób zapisanych do dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#RyszardKołodziej">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Od kilku miesięcy odczuwa się głębokie zaniepokojenie, że obecna polityka finansowa prowadzi do nieuchronnej zagłady jednostek badawczo-rozwojowych. Ograniczenie finansowania budżetowego, choćby w postaci braku waloryzacji nakładów na programy badawcze finansowane przez Urząd Postępu Technicznego i Wdrożeń, brak ulg w kredytowaniu i pieniędzy w przemyśle na finansowanie prac badawczo-rozwojowych to główne czynniki, które już rozkładają te jednostki. Bo czym tłumaczyć odpływ dobrych kadr do prac znacznie lepiej płatnych, a nie związanych z produkcją i wykorzystaniem nabytych kwalifikacji. Wielokrotnie już niestety niszczono w naszym kraju istniejące i skutecznie działające struktury, co później jest wręcz nie do odrobienia. Czyżby i teraz miało się stać podobnie?</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#RyszardKołodziej">Ostatnio głosi się, że prace badawczo-rozwojowe powinny być finansowane przez przemysł i rolników lub po prostu: zaróbcie na siebie sami. Jest to hasło bardzo chwytliwe, ale w naszych aktualnych realiach w ciągu najbliższych 2–3 lat jest to hasło bez pokrycia. Większość instytutów zarobiła i zarabia na swoje istnienie. Np. Polska jest wielkim producentem owoców, warzyw i kwiatów. Nasuwa się pytanie, czy instytut w Skierniewicach zarabia na swoje utrzymanie? Na pewno tak.</u>
          <u xml:id="u-232.2" who="#RyszardKołodziej">Panie Premierze Janowski,...</u>
          <u xml:id="u-232.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Nieobecny.)</u>
          <u xml:id="u-232.4" who="#RyszardKołodziej">... ale jest na pewno przedstawiciel — dnia 13 grudnia gościliśmy na posiedzeniu Komisji Edukacji i Postępu Naukowo-Technicznego dyrektorów większości instytutów, którzy obrazili się na Pańską informację o wpływach z działalności instytutów w wysokości około 5 mld zł. Znam sprzedaż jednego patentu na sumę 3 mln dolarów, co daje trochę większą sumę niż 5 mld. Na pewno sprzedaż jest jeszcze zbyt mała, ale skutki działalności są znaczne. Zapraszam pana premiera na obrady naszej komisji w celu wyjaśnienia kwestii prezentowanych wpływów.</u>
          <u xml:id="u-232.5" who="#RyszardKołodziej">Uważam za niezwykle istotne dla podtrzymania obecnej kondycji jednostek badawczo-rozwojowych zachowanie w pierwszych latach dziewięćdziesiątych, w okresie zmiany systemu gospodarczego, Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki. Nakłady na poważniejsze prace badawczo-rozwojowe powinny być finansowane z budżetu. Należy stopniowo szukać rozwiązań, które zapewnią prawidłowe ich funkcjonowanie. Konieczna jest także nowa ustawa o instytutach. Obecna sytuacja finansowa powinna wymuszać takie działania, których efektem będą zmiany struktur organizacyjnych jednostek badawczo-rozwojowych w celu poprawy ich sprawności, szukanie kontrahentów zagranicznych do współpracy i jak najszersza aktywizacja zleceń z rolnictwa i przemysłu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-232.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu panią poseł Annę Bańkowską z PZPR, a następnie panią poseł Józefę Hennelową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#AnnaBańkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pozwalam sobie określić dzisiejsze posiedzenie Sejmu, jako historyczne zarówno dla gospodarki polskiej, jak i dla naszego społeczeństwa. To co dotychczas było w sferze zapowiedzi, ma szansę się urzeczywistnić i stać się faktem. Budzi ten pakiet nowości oczywiste sprzeczne emocje i oceny. Jedni są za dalekosiężną zmianą z wizją poprawy na przyszłość, inni boją się okresu przejściowego, tym bardziej że nie znany jest dokładnie horyzont czasowy tego przejściowego okresu i nie jest dokładnie określona skala spadku realnej siły nabywczej dochodów ludności. A tym samym skala wyrzeczeń.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#AnnaBańkowska">Nowe zawsze niesie obawę o rezultat końcowy. Sądzę, że to uczucie nie jest obce wielu posłom, bez względu na przynależność polityczną. Bo jakby nie patrzeć, zmiany te, które wprowadzamy, są dla ludzi i ich właśnie dotyczą. Obowiązujący dotychczas system polityczno-gospodarczy wyeliminował ze świadomości polskiego społeczeństwa termin „bezrobocie”. Obecnie pojęcie to wchodzi do terminologii programu działań, staje się faktem i budzi obawy, których trudno nie podzielać i trudno się dziwić. Również ograniczenie wzrostu wynagrodzeń przy pełnej liberalizacji cen jest „oczkiem” uwagi szerokich mas naszego społeczeństwa, bowiem kojarzy się wielu, z jednej strony ze spadkiem poziomu życia, z drugiej — przy limitowaniu funduszu wynagrodzeń — ze zwolnieniami z pracy, a wreszcie również — przy przyjęciu zasady limitowania funduszu wynagrodzeń — z brakiem bodźców do wzrostu podaży.</u>
          <u xml:id="u-234.2" who="#AnnaBańkowska">Założona na przyszły rok polityka w sferze płac jest diametralnie różna od tej, którą prezentowaliśmy w drugim półroczu br., kiedy to wprowadziliśmy zasadę indeksowania wynagrodzeń pokrywającego skutki wzrostu cen towarów. Czyli de facto podnosiliśmy płace w związku ze wzrostem kosztów utrzymania. Co prawda forma ta była dyskusyjna z punktu widzenia sprawiedliwości, jak i zdrowej logiki, ale jednak istniała.</u>
          <u xml:id="u-234.3" who="#AnnaBańkowska">Utopią byłoby, moim zdaniem, zakładać, że można obecny stan gospodarki utrzymać na przyszłość, to bowiem co w tej chwili mamy jest — według mnie — wypadkową przypadkowych reguł gry ekonomicznej. Jest to po prostu niemożliwe na dłuższą skalę. Uważam jednak, przy przyjęciu założenia konieczności dokonania przemian w systemie gospodarczym, że niezbędne jest dokładne przyjrzenie się treści projektowanej ustawy o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń na rok przyszły. Że konieczne jest dokładne wyjaśnienie podstawy ustalania norm wynagrodzeń na przyszły rok i sprecyzowanie dokładne, co mieści się w pojęciu kwoty wynagrodzeń za wrzesień 1989 r. obciążającej koszty. Wiadomo, że w wypłatach tych — miesiąca września i obojętnie jakiego miesiąca przyjętego za bazę — mogą się mieścić zarówno wypłaty stanowiące stały element wynagradzania, jak i wypłaty sporadyczne i to nieraz bardzo wysokie. Przyjęcie ich za podstawę kształtowania funduszu wynagrodzeń w przyszłym roku jest wątpliwie sprawiedliwe w sytuacji, gdy wszyscy muszą oszczędzać. Uważam, że w okresie niedostatku społeczeństwo jest szczególnie wyczulone na równomierne rozkładanie kosztów wychodzenia z kryzysu na wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-234.4" who="#AnnaBańkowska">W tych kategoriach, moim zdaniem, należy dokonać oceny projektów związanych i z opodatkowaniem, a głównie z polityką płac. Dlatego też trudno będzie zaakceptować fakt, iż ograniczenia płac w przyszłym roku dotyczyć będą głównie jednostek gospodarki uspołecznionej. Muszę podkreślić, że jestem przeciwna egalitaryzmowi wypłat, ale również podkreślić fakt, że jestem przeciwna ograniczaniu płac. Bo jak wskazuje historia, praktyki te dotychczas do niczego dobrego nie doprowadziły. Jeśli uznać planowane na przyszły rok mechanizmy ograniczania płac za wybór mniejszego zła, to uważam za niezbędne wprowadzenie do tych zasad pewnych korekt, aby przepisy te nie stanowiły swoistej kary dla tych przedsiębiorstw, które — kierując się interesem ogólnospołecznym i rozumiejąc szczególnie pod koniec tego roku zachwianą równowagę między podażą a popytem — nie dokonały sporadycznych wypłat w tych ostatnich miesiącach. Albo nie wsłuchując się w zapowiedzi ograniczenia płac w IV kwartale, co było szeptane dość głośno, nie dokonywały jednorazowych wypłat wynagrodzeń bądź nie miały zysku na te wypłaty, bo ograniczano im ceny zbytu.</u>
          <u xml:id="u-234.5" who="#AnnaBańkowska">Dlatego też należy dla jasności zasad określić, co to jest wynagrodzenie bazowe za wrzesień, aby już na starcie nie było niedomówień i aby nie preferować kolejny raz cwanych zabiegów i szczęśliwych zbiegów okoliczności. Jeśli na przykład przedsiębiorstwo miało szansę w tym miesiącu, tj. wrześniu, ująć w bazie jednorazową wypłatę w wysokości na przykład 300 tys. zł, to z tego tytułu w styczniu, bez indeksacji styczniowej, będzie miało wolne środki na podwyżki w wysokości mniej więcej 650 tys. zł na jednego zatrudnionego.</u>
          <u xml:id="u-234.6" who="#AnnaBańkowska">Wątpliwość moją budzi treść ust. 7 i 8 art. 4 tej ustawy, którą omawiam. Zapisy w obecnej formie są, moim zdaniem, niespójne z zasadą ograniczenia wypływu pieniądza na rynek. A art. 8 niezrozumiale adresowany, interpretowany może być na wiele swoistych sposobów.</u>
          <u xml:id="u-234.7" who="#AnnaBańkowska">Muszę powiedzieć, że boję się obecnie czytać między wierszami i stosować własne interpretacje przepisów, bo skutki tego w zestawieniu z ewentualnymi późniejszymi wyjaśnieniami rządu mogą się okazać tragiczne dla przedsiębiorstw. Jestem winna chyba Sejmowi wyjaśnienie, dlaczego tak bardzo się boję; bo między innymi praktyka w zakresie ustawy powszechnie zwanej indeksacyjną dowodzi, iż wszystko musi być dokładnie w ustawie wyjaśnione i nie zostawiać żadnych niedomówień.</u>
          <u xml:id="u-234.8" who="#AnnaBańkowska">Wysoki Sejmie! Uchwaliliśmy ustawę o zmianie ustawy o podwyższaniu wynagrodzeń za pracę w związku ze zmianami cen detalicznych w 1989 roku. Celem jej było głównie przyzwolenie na wzrost wynagrodzeń w IV kwartale w stosunku do poziomu miesiąca września podwyższonego indeksacją za III kwartał tylko o skutki wynikające ze wskaźników indeksacyjnych poszczególnych miesięcy: października, listopada i grudnia. Na tej sali mówiliśmy, że zakłady stosujące się do tych zasad będą miały możliwość podnoszenia tych wynagrodzeń bez jakichkolwiek sankcji podatkowych. Wszyscy inni, którzy dalej poszliby z płacami, będą płacić karne podatki. Tak była ta ustawa uzasadniana. A jak jest w praktyce? Kierując się treścią zarządzenia nr 74 ministra finansów z 30 listopada bieżącego roku, przedsiębiorstwa dokonujące podwyżek wynagrodzeń zgodnie z ustawą o indeksacji zapłacą karny podatek od równowartości stanowiącej wzrost wynagrodzeń w listopadzie o indeksację miesiąca października.</u>
          <u xml:id="u-234.9" who="#AnnaBańkowska">Czyż można się z tym pogodzić? Powoduje to kary za przyzwolone przez nas działanie, za działanie według ustaleń Sejmu. Wiąże się to również z zaniżeniem norm wynagrodzeń stanowiących koszty uzyskania przychodów, czyli znów będzie od tych kwot drugi karny podatek w postaci podatku dochodowego od wynagrodzeń objętych indeksacją.</u>
          <u xml:id="u-234.10" who="#AnnaBańkowska">Dlatego też wnoszę w tym momencie o zmianę treści zarządzenia ministra finansów nr 74, aby zwolnić przedsiębiorstwa w bieżącym roku od podwójnych sankcji podatkowych za działania zgodne z ustawą sejmową, bo obecna sytuacja jest nie do zaakceptowania nie tylko przez przedsiębiorstwa, ale sądzę, że również przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-234.11" who="#AnnaBańkowska">I dlatego też, na bazie tych doświadczeń, uważam za niezbędne tak dokładne określenie terminologii zastosowanej w ustawie o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń. Aby uniknąć obecnej sytuacji, sytuacji, w jakiej Sejm i przedsiębiorstwa znalazły się z powodu indeksacji.</u>
          <u xml:id="u-234.12" who="#AnnaBańkowska">Minister Pazura wczoraj zwracał się o to, abyśmy udzielili tych kompetencji Radzie Ministrów. Sądzę, że już dziś na etapie projektów te najważniejsze kwestie winny być w ustawie dokładnie wyspecyfikowane. Obecny tekst ustawy uważam bowiem za szkielet zasad, nie zaś za konkretne wytyczne do pracy. Jasne przepisy to, moim zdaniem, szansa na stabilne poparcie ich w praktyce i zaufanie, a tym samym szansa na konsekwentną realizację. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-234.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu panią poseł Józefę Hennelową z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Zdzisława Zambrzyckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#JózefaHennelowa">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Jest oczywiste, że reforma gospodarcza zaproponowana nam nie może się udać ani poza społeczeństwem, ani obok społeczeństwa. I nasze głosy od wczoraj, cała ta galeria pytań, były wyrazem tego niepokoju i musiały się wiązać właściwie z całością zagadnień społecznych. Ta reforma nie jest przecież celem sama w sobie, jest elementem tego, co niedawno jeden z dziennikarzy nazwał wracaniem Polski do Europy. A to jest proces, który jest żywy, organiczny i musi się dokonać w całym społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#JózefaHennelowa">W związku z tym chciałam o dwóch sprawach krótko. Z tego programu wynika w niewątpliwy sposób odchodzenie od starego modelu państwa opiekuńczego. To był model zarówno niewydolny, jak i bardzo groźny, bo uczył postaw roszczeniowych, a preferował bierność i dążenie do tego, żeby się znaleźć w którymś kręgu przywileju — jakiegokolwiek. Zabijał natomiast poczucie odpowiedzialności i inicjatywy. Stąd niewątpliwa potrzeba, której dawali wyraz posłowie od wczoraj, uspokojenia zachwianego poczucia bezpieczeństwa, bo to jest proces bardzo trudny. Ale wy daje mi się, że jeszcze ważniejsze jest pytanie i troska o przebiegające procesy i ten nowy model państwa — państwa które funkcjonuje w zupełnie inny sposób, zostawiając bardzo wiele trosk obywatelom; mają oni sami o sobie decydować, przejawiać inicjatywę, rządzić się samodzielnie — w jaki sposób ta energia i ta inicjatywa będą rozbudzane i podtrzymywane. I myślę, że tutaj wszystko co wymaga uruchomienia czujników sygnalizujących, że za mało pobudzana jest inicjatywa, samodzielność, energia społeczna, uruchomienie tych czujników jest podstawową troską. Nie tyle chodzi o zapewnienia, że będą dalej pewne pule takiego bezpiecznego opiekowania się, tylko że nie będzie dławiona inicjatywa tam, gdzie została ona już zagrożona przez jakieś nazbyt ostre działania. Mam na myśli głównie usługi.</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#JózefaHennelowa">Ale chciałam tutaj dać przykład wiążący się z czym innym. Dotyczy on niepełnosprawnych, słabych, grup wymagających opieki, o czym była mowa wczoraj i dzisiaj bardzo szeroko. Wiąże się to dla mnie między innymi z dalszą bardzo intensywną pracą nad zmianami w terenie, zmianami zarówno personalnymi, jak i przekształceniami strukturalnymi, odbudowywaniem samorządu. I chciałabym bardzo podkreślić, że nam nie wolno tego stracić z pola widzenia, bo również wiele spraw, które mają polegać na podtrzymaniu słabych, leży w możliwościach terenowych. Jeden tylko przykład.</u>
          <u xml:id="u-236.3" who="#JózefaHennelowa">Wszystkie interwencje w sprawach mieszkaniowych, które dotąd znalazłam na swoim biurku podczas dyżurów, ugruntowują we mnie przekonanie, że bez całkowitej zmiany w sposobie funkcjonowania, i także nieraz obsadzania wydziałów lokalowych w terenie, niemożliwe jest uzdrowienie tej sprawy. To nie tylko kwestia pytania pana ministra, ile może nam obiecać mieszkań w skali kraju. To jest sprawa odpowiedzialnego gospodarzenia zasobami mieszkaniowymi. W tym sensie przekształcenia terenowe są — obok programu gospodarczego — niesłychanie potrzebne i muszą iść dalej.</u>
          <u xml:id="u-236.4" who="#JózefaHennelowa">I druga sprawa, którą, do której poruszenia skłoniła mnie wczorajsza wypowiedź pani minister Izabelli Cywińskiej. Była to dla mnie najbardziej przejmująca wypowiedź w sensie pesymizmu, jaki się tutaj rysował. Naprawdę istnieje obawa, że kultura staje się dzieckiem nie chcianym naszej dzisiejszej, generalnie tej reformy. I moim zdaniem, czegokolwiek by tutaj nie można było zrobić wobec braku pieniędzy, pewne sprawy muszą być akcentowane i muszą być stale obecne.</u>
          <u xml:id="u-236.5" who="#JózefaHennelowa">Mam na myśli dwie sprawy. Jedna to są zaszłości, których uporządkowania domaga się absolutnie to właśnie poczucie, które wyzwala normalnie energię społeczną, to znaczy poczucie sprawiedliwości społecznej: ostateczne uporządkowanie spraw dawnego, nie przywróconego jeszcze majątku środowisk twórczych. Druga, to różnego rodzaju inicjatywy, także w sferze przepisów, które nie zostały dotąd podjęte. Chciałabym znaleźć na przykład, a nie znalazłam w nowej ustawie celnej — może jest to wina nieuważnego czytania — sprawy, która powinna być uporządkowana. Mianowicie pełnej liberalizacji przywozu dóbr kultury, przede wszystkim książki bez sankcji stosowanych przez urzędy celne, sankcji czysto politycznych. Chciałabym znaleźć w tej ustawie takie potwierdzenie. Uporządkowania domaga się całe zagadnienie monopolu prasowego. Te rzeczy nie przeszkadzają reformie gospodarczej i muszą być wprowadzone. W związku z reformą gospodarczą natomiast jest jedna sprawa, którą — uważam — należy powtarzać bez przerwy: nie może kultura padać ofiarą zasad. Pewnych stosowanych zasad, wychodzenia z założenia, że nie ma wyjątków, nie ma przywilejów, a zatem w odniesieniu do kultury nie ma ich również. Na przykład kwestia przesyłek książkowych, to znaczy narzucenie przesyłkom książkowym obowiązku pełnej nie zaś ulgowej, tak jak na całym świecie, opłaty. Ulgi celne w odniesieniu np. do papieru na książki czy maszyn poligraficznych to nie jest sprawa ciśnienia gospodarczego, to jest sprawca pewnej zasady. Otóż chociaż osobiście ogromnie mocno jestem przekonana, że musimy zerwać z systemem przywilejów w kraju, to jednak kultura przywilejów wymaga. I jestem przekonana, że nie można przestać tego powtarzać. Dlaczego? Dlatego że, wracając do tych zupełnych truizmów, oduczyć się kultury jest bardzo łatwo, oduczyć się przyzwyczajeń kulturowych jest bardzo łatwo. Nawet w marszu do dobrobytu można przestać potrzebować kultury, to się całkiem dobrze łączy. A odrodzenie tego jest bardzo trudne. Gdybyśmy o tym zapomnieli, to mogłoby się okazać, że nasz powrót do Europy jest pod znakiem zapytania, ale staje się co najmniej połowiczny. I to chciałam podkreślić. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-236.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję za uwagę. Proszę o zabranie głosu pana posła Zdzisława Zambrzyckiego z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#ZdzisławZambrzycki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ja w swoim wystąpieniu nie będę mówił o kierunkach, nie będę mówił o cyfrach, nie będę mówił, czego trzeba więcej, czego trzeba mniej. Oczekiwania w tym względzie są znane i one zamykają się jednym słowem — by było lepiej.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#ZdzisławZambrzycki">Brakowało czasu, by zapoznać się szczegółowo, wnikliwie z dostarczonymi na dzisiejszą debatę materiałami, założeniami i projektami ustaw. Z uwagą wysłuchałem wypowiedzi członków rządu, z uwagą wysłuchałem odpowiedzi na pytania. Po tych wypowiedziach jestem pewien, że członkowie rządu chcą dobrze. Wierzę również, że opracowana przez rząd koncepcja jest na miarę możliwości. Moja troska — jak powiedziałem — nie idzie w tym kierunku, co jeszcze dopisać, ale idzie w kierunku — co zrobić, ażeby wyznaczone zadania zrealizować.</u>
          <u xml:id="u-238.2" who="#ZdzisławZambrzycki">Założenia polityki gospodarczej i dostarczony pakiet dokumentów projektów ustaw opracowali ludzie. I opracowali to dla ludzi, i ludzie będą te dokumenty realizowali. Od ludzi znajdujących się w ministerstwach, w urzędach, w biurach, w przedsiębiorstwach, zakładach zależy wiele. Zależy, czy to co Sejm przyjmie, będzie sumiennie, rzetelnie, w sposób zaangażowany wykonywane. Wszyscy znaleźliśmy się w nowej sytuacji — kilkakrotnie to już podkreślano. I nie każdy jest w stanie szybko się przeorientować. Może nie wszyscy tę sytuację akceptują. Może nie wszyscy tej sytuacji chcą.</u>
          <u xml:id="u-238.3" who="#ZdzisławZambrzycki">Zadaję pytanie, co zrobić, by pomóc tym, którzy chcą włączyć się w nurt reformatorski?</u>
          <u xml:id="u-238.4" who="#ZdzisławZambrzycki">Zadaję również pytania, jaki procent ludzi wierzy w realność tych założeń, w realność wyznaczonych celów? Jaka część ludzi wierzy, a jaka uwierzy i zaangażuje się bez reszty w ich realizację? Jaka wreszcie część ludzi stanie w opozycji do prądów reformatorskich. Tego, Panie Premierze, nie można doszukać się w programie, w założeniach, ale wspominał Pan o tym wczoraj w swoim wystąpieniu, dotykając tych spraw. Nie wiem, czy przy opracowywaniu założeń i dokumentów, dokonana była przynajmniej orientacyjnie taka ocena.</u>
          <u xml:id="u-238.5" who="#ZdzisławZambrzycki">Zadaję to pytanie dlatego, że często, albo może i zbyt często, ma się w różnych miejscach do czynienia z niewiarą. Słyszy się wypowiedzi — czy powiedzenia, stwierdzenia — nic z tego nie będzie, rozsprzedamy kraj, doprowadzimy do nędzy, nie ma przyszłości itd. Krążą różne pisma popierające te stwierdzenia. Osobiście jestem za swobodą wypowiadania się, ale jestem zdecydowanie przeciwny sianiu defetyzmu, sianiu niewiary, urabianiu w tym kierunku opinii społecznej. Zadane wczoraj ministrowi Ambroziakowi pytanie o kadry miało bardzo głęboki sens. Panie Premierze, namawiam, o ile jest to jeszcze potrzebne, by rząd utrzymał podjęte kierunki, by w sposób zdecydowany i konsekwentny je realizował. Rząd musi przejść przez trudną drogę zmian kadrowych, musi przejść przez trudną drogę zmian strukturalnych. Ale i musi przejść przez niełatwą, nie mającą precedensu drogę rozliczania opieszałych, rozliczania niezdecydowanych, rozliczania asekurantów. Tych wszystkich, którzy wyczekują. Tych wszystkich, którzy w sposób zdecydowany i w sposób konsekwentny realizują wyznaczone cele, nie zawsze się dobrze odbiera. Jest tu powodów wiele, można by zapewne i znaleźć zwykłą ludzką zazdrość, ale również znaleźć zwykły opór. Dlatego chyba, tak sobie to tłumaczę, w ostatnim czasie tyle jest krytyki wobec naszych ministrów, mającej zapewne takie podłoże. Zwracam na to uwagę i również poddaję pod rozwagę.</u>
          <u xml:id="u-238.6" who="#ZdzisławZambrzycki">I na zakończenie, bardzo popieram w całości głos pana posła Małachowskiego, a szczególnie chciałbym podkreślić potrzebę uprzedzenia i przygotowania społeczeństwa do tego, co nas czeka. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-238.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo. Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Modrzejewskiego z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a następnie pana posła Wiesława Wodę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#JerzyModrzejewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na początku dwie uwagi. Pierwsza, Panie Premierze, dotyczy tego, że jeśli ma się dokonać rynkowy przełom w gospodarce, to najsłabszym punktem programu rządowego jest brak w przedsiębiorstwie podmiotu, który tak jak właściciel bronić będzie interesów firmy przed nastrojami konsumpcyjnymi i egalitarnymi większości załóg pracowniczych. Na dzień dzisiejszy tego podmiotu nie ma. Nie jest nim państwo, które nie sprawdziło się jako właściciel i nie jest nim dyrektor uwikłany w godzenie interesów samorządu i kilku związków zawodowych, najczęściej kosztem przedsiębiorstwa. Ponadto on ma nad sobą kilku panów, z których każdy oczekuje od niego czegoś innego i za co innego może go odwołać. Nie jest nim samorząd, co wykazał wczoraj pan minister przemysłu Tadeusz Syryjczyk. Tak więc w przedsiębiorstwie nie ma kto wdrażać przekształceń rynkowych w organizacji pracy, w postępie technicznym, jakości, w systemie wynagradzania, alokacji środków i grze kapitałowej. Tę siłę trzeba bardzo szybko znaleźć.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#JerzyModrzejewski">I druga, Panie Premierze. Mimo ulg, jakie przyznano inwalidom zatrudnionym w spółdzielniach inwalidów, one w pierwszej kolejności narażone będą na bankructwo. Nie sprostają w konkurencji z załogami pełnosprawnymi. Dlaczego? Można to bardzo prosto wykazać, ale potrzeba więcej czasu niż przysługujący mi w tym wystąpieniu. Wnioskuję o otoczenie tej spółdzielczości w 1990 r., roku przełomu, specjalnym parasolem ochronnym. Proszę o wyznaczenie członka rządu, któremu powierzone będą sprawy spółdzielni inwalidów i zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Praca dla inwalidy jest czymś więcej, zdecydowanie więcej niż tylko źródłem utrzymania. W sprawach inwalidów, rozwiązywania ich problemów służę swoją osobą, jak i wielu tutaj posłów na tej sali.</u>
          <u xml:id="u-240.2" who="#JerzyModrzejewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Sejm zatwierdzając przedstawiony przez rząd Tadeusza Mazowieckiego pakiet ustaw społeczno-gospodarczych winien zdawać sobie sprawę, że od 1 stycznia 1990 r., czyli za kilkanaście dni, wprowadzi społeczeństwo polskie na drogę rynkowego ustroju gospodarczego. Mówiąc prawdę, Polska wejdzie na drogę kapitalistycznego rozwoju ekonomicznego. W tym drugim, po 4 czerwca br., historycznym momencie nie wolno nam, posłom, pozostawić jakichkolwiek niedomówień.</u>
          <u xml:id="u-240.3" who="#JerzyModrzejewski">Po pierwsze, dlatego że stan gospodarczy naszej ojczyzny kwalifikuje Polskę do statusu krajów co najwyżej trzeciego świata. Wielkość zadłużenia, poziom stopy życiowej, kryzys ekologiczny, zdrowotny i wiele innych nieszczęść. I bez radykalnych przeobrażeń ekonomicznych staniemy się państwem peryferyjnym, co przy położeniu w sercu Europy zagraża naszej wolności. Tej wolności, którą kochamy nad życie, o czym świadczy nasza historia i choćby lata ostatnie.</u>
          <u xml:id="u-240.4" who="#JerzyModrzejewski">Po drugie, dlatego że świat nie zna innej, lepszej, skuteczniejszej niż gospodarka rynkowa drogi do godnego życia większości, choć nie całego społeczeństwa. Nie mamy więc alternatywy. Można jedynie odwlec, zmniejszyć uciążliwości, podzielić na etapy. Tyle tylko, że wiemy już od 1982 r., iż jest to droga prowadząca donikąd. Powielanie jej to niewybaczalny błąd.</u>
          <u xml:id="u-240.5" who="#JerzyModrzejewski">Społeczeństwo musi sobie uświadomić przykrą prawdę, że znajdujemy się na wyspie oddzielonej od brzegu szerokim pasmem wody o nieznanej głębokości. Podnosi się poziom wody i woda zalewa wyspę. Co gorsza, nie umiemy pływać. Pozostać zatem, to pewne utonięcie. Wskoczyć do wody dzisiaj to szansa, że znajdziemy płyciznę prowadzącą do brzegu. Czekać, to narażać się, że ta płycizna, jeśli istnieje, stanie się głębią nie do przebycia. Jeśli zatem musimy wykonać skok w gospodarkę rynkową, a musimy, to zróbmy to dzisiaj, jak proponuje rząd.</u>
          <u xml:id="u-240.6" who="#JerzyModrzejewski">Wysoka Izbo! Projekty ustaw przedłożone Sejmowi nie są idealne, bo nie mogą być. Tą drogą idziemy pierwsi. Można zatem krytykować je bez końca, można przedstawiać obawy społeczne. Są one faktem. Można pytać, co będzie, gdy się nie uda.</u>
          <u xml:id="u-240.7" who="#JerzyModrzejewski">Myślę jednak, że wiemy, choćby i podświadomie, iż nie da się tego skoku w nieznane uniknąć. Skoro tak, to poszukajmy wspólnie szans, poszukajmy tratwy, która pozwoli nam przypłynąć do upragnionego brzegu. Tą tratwą jesteśmy my, polskie społeczeństwo. To my możemy zapewnić sukces rządowi Tadeusza Mazowieckiego, czyli nam samym. Możemy też przyczynić się do klęski tego rządu i nas, społeczeństwa. Żeby wygrać, musimy udowodnić światu, że umiemy pracować równie efektywnie, uparcie i długo jak walczyć o wolność i godność.</u>
          <u xml:id="u-240.8" who="#JerzyModrzejewski">Dzisiaj mamy naszą Polskę, nasz rząd. Tę prawdę potwierdzają wszystkie badania opinii społecznej i nie ma już tak poważnych sił, z którymi należy walczyć. Mamy natomiast o co walczyć, bo o silny ekonomicznie kraj na przełomie XX i XXI wieku. Rzecz w tym, że nie wolno dopuszczać, aby rząd Tadeusza Mazowieckiego prosił nas o pracę w wolne soboty, prosił o zboże, prosił o zaniechanie roszczeń płacowych i strajków, orosił o dokonanie wyrzeczeń, prosił niemal o wszystko. To przecież każdego z nas, członków tego społeczeństwa, święty obowiązek dla tego kraju nad Wisłą i Odrą, który ma niepowtarzalną szansę nawiązać kontakt z uciekającym cywilizowanym światem. Żeby tak się stało, trzeba dać coś więcej niż słowa poparcia, zaufania dla rządu. Na przykład zrezygnujmy sami na rok lub dwa z wolnych sobót, tam gdzie jest praca, i pracujmy normalnie i za normalne wynagrodzenie, nie zaś podwójne lub potrójne. Jeśli przedstawiciel rządu zastanawiać się będzie, czy górnicy w przyszłym roku pójdą do pracy, bo jeśli nie, to stracimy 700 mln dolarów eksportu, a oczekujemy od banków zachodnich 700 mln dolarów pożyczki stabilizacyjnej, to jak mamy ten kraj prowadzić? Jak ten rząd przy takiej niepewności ma rządzić?</u>
          <u xml:id="u-240.9" who="#JerzyModrzejewski">Zrezygnujmy z przywilejów branżowych, zawartych w różnego rodzajach kartach pracowniczych. Wszak to relikt stalinizmu — rozdawanie darów — i nie przystaje do gospodarki rynkowej. Pracownik musi zarobić na minimum choćby utrzymania swojej rodziny, nie zaś przynosić z pracy prezenty. Zostawmy je słabszej części społeczeństwa, emerytom, rencistom, inwalidom.</u>
          <u xml:id="u-240.10" who="#JerzyModrzejewski">Chciałem tu nadmienić, że inwalidzi pracujący w spółdzielczości inwalidów zawsze byli na własnym rozrachunku, byli bez dotacji i nie mają żadnej karty i żadnych z tego tytułu uprawnień.</u>
          <u xml:id="u-240.11" who="#JerzyModrzejewski">Wreszcie, zbliżają się święta Bożego Narodzenia, zbliża się Nowy Rok. Nadchodzi wymarzona przez pokolenia Polska. Biedna, ale z szansami na godne, skromne życie. W takiej chwili ludzie jednają się. Zaryzykujmy pojednanie się w działaniu dla Polski, dla wydźwignięcia jej z kryzysu, dla przywrócenia jej szacunku w świecie, a ten szacunek ostatnio szarpią na każdej prawie granicy i w każdym zagranicznym mieście. Polska jest w potrzebie. Nasza Polska. Przez Was — „Solidarność” i opozycję przede wszystkim, ale i przez wielu z nas wywalczona. Przedłóżmy wspólny wysiłek w jej budowie nad dochodzenie doznanych krzywd. Skłóceni podcinamy sami tę cienką gałąź, na której wszyscy razem siedzimy. Kończąc życzę rządowi, senatorom, posłom, społeczeństwu, żeby z początkiem nowego 1990 roku w Polsce na stałe zadomowił się rozum i mądrość. Wówczas możemy być spokojni o naszą przyszłość. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-240.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o zabranie głosu pana posła Wiesława Wodę — PSL „Odrodzenie”, a następnie pana posła Jana Dalgiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#WiesławWoda">Obywatelko Marszałek! Wysoki Sejmie! Pragnę z tej trybuny zgłosić kilka uwag szczegółowych do projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania zawarte w druku nr 121. W ustawie o podatku dochodowym w art. 6 ust. 2 pkt 4 aktualną treść przepisu w brzmieniu: „rzeczy nabytych w celu odsprzedaży z zyskiem”, proponuję zastąpić nową następującą redakcją: „rzeczy odsprzedanych z zyskiem”. Dotychczasowe brzmienie przepisu jest sformułowaniem trudnym do stosowania w praktyce podatkowej oraz w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Jest bardzo pracochłonne, rodzi przewlekłe spory. Przy obecnie obowiązującym zapisie decyduje bowiem zamiar istniejący w momencie zakupu rzeczy. Zamiar jest przeżyciem psychicznym, które może, lecz nie musi, być uzewnętrznione bądź utrwalone, a dla organów podatkowych jest wręcz ukryte. Z tych powodów jego stosowanie dla ustalenia prawidłowej podstawy opodatkowania jest problematyczne i rodzi odwołania i skargi. Natomiast proponowane ujęcie tego przepisu jest proste i jednoznaczne, bowiem kto sprzedaje nabytą rzecz z zyskiem, a odsprzedawana rzecz nie jest dobrem osobistego lub domowego użytku, osiąga przychód który to fakt rodzi określone konsekwencje dla opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#WiesławWoda">W ustawie o podatku obrotowym zawarte jest stwierdzenie na stronie 18 cytowanego druku, w art. 4 pozycja 3 o treści: „art. 21 i 22 skreśla się”. Praktycznie oznacza to wycofanie ulgi w podatku obrotowym dla nowo powstałych jednostek gospodarczych będących jednostkami gospodarki uspołecznionej. Nadto oznacza to także pozbawienie prawa do ulgi w podatku obrotowym od sprzedaży produktów wytworzonych przy użyciu odpadów zamiast surowca pełnowartościowego. Wydaje się, że w odniesieniu do tego wypadku tak ostre podejście fiskalne nie powinno mieć miejsca, bo przecież powinno się dążyć raczej do podnoszenia efektywności w zagospodarowywaniu odpadów, zwłaszcza teraz, gdy brakuje nam wielu surowców, a niejednokrotnie są one importowane. Wręcz odwrotnie — należałoby dążyć do potęgowania czynników motywacyjnych. Równocześnie proponuję nie skreślać załącznika nr 2 obowiązującej ustawy, zawierającego wykaz surowców, przy użyciu których do produkcji obowiązuje ulga (bądź zwolnienie) w podatku obrotowym.</u>
          <u xml:id="u-242.2" who="#WiesławWoda">Co do pozycji 6 proponowaną treść artykułu 57 wydaje się celowe rozszerzyć w ten sposób, by również stawkę 5% zastąpić stawką 1%. Obserwujemy nasilające się sygnały o gwałtownym wzroście kosztów i cen na wszelkiego rodzaju usługi. Punkty usługowe z powodu podnoszenia cen tracą klientelę. Rozpatrywany pakiet ustaw przyniesie dalszy wzrost cen i kosztów wynikających z przesłanek obiektywnych. Ocenia się w tej sytuacji, że utrzymanie podatku obrotowego w wysokości 5% od usług, co jest elementem cenotwórczym, spowoduje dalszy wzrost cen, przyczyniając się do zmniejszenia zakresu i rodzaju świadczonych usług. A to jest niebezpieczne dla urynkowienia naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-242.3" who="#WiesławWoda">Wreszcie w projekcie dotyczącym zmian w ustawie o podatku rolnym w zawartym na stronic 30 art. 13 nie została wykorzystana możliwość wsparcia rolnictwa przez udzielenie ulg inwestycyjnych z tytułu budownictwa gospodarczego na wsi w szerokim tego słowa znaczeniu, jak również budownictwa mieszkaniowego w nowo tworzonych gospodarstwach. Przy znacznym, prawie 10-krotnym, wzroście obciążenia gospodarstw podatkiem rolnym oddziaływanie tego podatku na gospodarkę rolną nabiera znaczenia, a stosowanie ulg inwestycyjnych w szerszym zakresie byłoby korzystne z gospodarczego punktu widzenia.</u>
          <u xml:id="u-242.4" who="#WiesławWoda">W dotychczas obowiązującej ustawie z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym ulgi inwestycyjne przysługiwały zgodnie z art. 13 tej ustawy z tytułu inwestycji oraz modernizacji budynków gospodarczych, obiektów i urządzeń służących do produkcji rolnej, a także inwestycji polegających na budownictwie mieszkaniowym w gospodarstwach nowo tworzonych na gruntach zakupywanych z Państwowego Funduszu Ziemi lub podlegających przepisom o osadnictwie rolnym. Tymczasem prezentowany projekt ogranicza i zawęża ulgi inwestycyjne z tytułu budownictwa kubaturowego na wsi jedynie do budownictwa inwentarskiego. Zapomina się w nowelizowanej ustawie o produkcji roślinnej, która jest podstawą hodowli oraz o tym, że budownictwo gospodarskie i mieszkaniowe w nowo tworzonych gospodarstwach rolnych jest istotnym czynnikiem rozwoju produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-242.5" who="#WiesławWoda">Dwukrotne ustalanie średniej ceny żyta w terminie 30 dni po zakończeniu kwartału zawęża rok podatkowy i czas potrzebny do dokonania wymiaru, doręczenia decyzji wymiarowej i przeprowadzenia poboru podatku rolnego, w zasadzie do 10 miesięcy w roku. Jest to zarazem zakładanie z góry zwyżkowania cen żyta i brak stabilizacyjnego oddziaływania podatku rolnego na ceny zbóż. Dwukrotne dokonywanie wymiaru podatku rolnego w ciągu roku obciąży znacznie służby podatkowe, co może odbić się ujemnie na skuteczności ich pracy. Trudno będzie również zaplanować w miarę dokładne dochody jednostek stopnia podstawowego z tytułu podatku rolnego.</u>
          <u xml:id="u-242.6" who="#WiesławWoda">I wreszcie w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, co zawarte jest na stronie 34 i 35 cytowanego druku w art. 5 ust. 1 pkt 3a, proponowana regulacja prawna nasuwa następujące refleksje i zastrzeżenia. Na terenach wiejskich i w małych miastach gminne spółdzielnie „Samopomoc Chłopska”, spółdzielnie mleczarskie i ogrodnicze, z braku własnej bazy lokalowej w szerokim zakresie wynajmują powierzchnie użytkowe w budynkach mieszkalnych osób prywatnych. Przyznanie ministrowi finansów uprawnienia i ustalenie górnego pułapu stawki podatku od nieruchomości od 1 metra kwadratowego powierzchni użytkowej budynku w wysokości do 15 tysięcy złotych rocznie, koliduje z obecnym stanem prawnym, według którego maksymalny czynsz roczny ustalony przez Radę Ministrów wynosi tylko 12 tysięcy złotych rocznie. Oznacza to, że właścicielowi nie pozostanie ani jedna złotówka z czynszu na koszty eksploatacji, remonty i utrzymania wynajmowanej substancji. Spowoduje to rezygnację z zawierania i przedłużania umów najmu również i dlatego, że lokale użytkowe w budynkach mieszkalnych objęte są obowiązkowym ubezpieczeniem, wysokość stawki którego znacznie wzrośnie.</u>
          <u xml:id="u-242.7" who="#WiesławWoda">Zwracam również uwagę, że ten przepis nie był kolizyjny z przepisami prawa lokalowego i sztywnymi stawkami czynszowymi za lokale użytkowe w budynkach mieszkalnych. Trzeba ustalić zasadę, że czynsze za tego rodzaju lokale nie podlegają rządowej reglamentacji. Na razie tak nie jest. Wydaje się też racjonalne, by zamiast określania stawek kwotowych podatku od nieruchomości w odniesieniu do tego rodzaju lokali użytkowych przyjąć jako zasadę pobieranie podatku w formie procentowej, na przykład 25% od wartości czynszowej. Wynajmujący powinien mieć zapewnione z osiągniętego czynszu co najmniej 50% na cele eksploatacji, remontu i inne. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-242.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Dalgiewicza z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a następnie pana posła Andrzeja Bratkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#JanDalgiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na wstępie pragnę podpisać się pod życzeniami, jakie tutaj padły z tej wysokiej trybuny dla księdza prymasa kardynała Glempa, a to dlatego, że jest to człowiek mądry, rozważny i odpowiedzialny. Winniśmy w parlamencie wyrażać tak dla Prymasa, jak i dla innych wielkich Polaków i patriotów nasz szacunek.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#JanDalgiewicz">Wysoka Izbo! Wczoraj zostałem wraz z grupą posłów powołany do komisji nadzwyczajnej, która będzie pracować nad pakietem projektów ustaw bloku gospodarczego. Będzie to praca wielce odpowiedzialna i trudna. Będę więc mógł wnieść do tej pracy swoje szczegółowe wnioski i propozycje. Dziś chciałbym przedłożyć Wysokiej Izbie sprawy natury bardziej ogólnej. Chciałbym na wstępie przekazać swój pogląd, że propozycja przedłożona wczoraj przez wicepremiera Leszka Balcerowicza zasługuje na poparcie, szacunek i wspólne działanie na rzecz jej wdrożenia. Myślę, że tym bardziej zasługuje ona na poparcie, iż została sprecyzowana z wielką siłą woli — argumentacji i praktycznie nie mamy innego wyjścia. Mogę jednak i muszę przy tym powiedzieć, że są sprawy, które należałoby skierować do rządu, by nad nimi nadal pracował, by mieć je na uwadze w trosce o gospodarkę i społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-244.2" who="#JanDalgiewicz">Przedłożone przez rząd projekty ustaw bloku gospodarczego z niecierpliwością były oczekiwane tak przez posłów, jak i przez całe społeczeństwo. Zawarta w nich treść wynika z programu gospodarczego rządu. W programie tym dominującym założeniem jest oparcie się na tzw. sprawdzonych wzorach efektywnego systemu gospodarczego. Oznacza to, że w naszej praktyce uzdrawiania gospodarki będziemy przyjmować rozwiązania zaczerpnięte z systemów gospodarczych stosowanych w wysoko rozwiniętych krajach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-244.3" who="#JanDalgiewicz">Wizja dobrobytu krajów, którą chcemy naśladować, jest oczywiście bardzo atrakcyjna, tak dla polityków, jak i dla całego społeczeństwa. My posłowie musimy jednak z tej wysokiej trybuny zaakcentować niebezpieczeństwa skutków naśladownictwa, m.in. po to, aby uniknąć gorzkich rozczarowań. Wprowadzenie naszej gospodarki na tory systemu kapitalistycznego albo — jak kto woli — na tory gospodarki rynkowej, opartej głównie na własności prywatnej, nie gwarantuje jeszcze powodzenia gospodarczego i powszechnego dobrobytu. Praktyka pokazuje, że system ten w różnych krajach daje bardzo różne wyniki z punktu widzenia ładu moralnego, sprawiedliwości społecznej, a także ogólnej efektywności i sprawności. Produktem tego systemu są dysproporcje społeczne. A więc obok enklaw dobrobytu i bogactwa są grupy ludzi przeciętnie żyjących, są także obszary biedy i ubóstwa. To musimy uświadomić sobie sami, a także szczerze o tym powiedzieć społeczeństwu, by ono upoważniło nas do świadomego wyboru drogi zmian dokonywanych w gospodarce i wynikających stąd zmian społecznych. Decydując się na taki wybór głównie rząd musi znać odpowiedź na pytanie, czy warunki aktualnie istniejące w Polsce dają szansę powodzenia forsowanego systemu, czy też są raczej zbliżone do warunków istniejących w krajach, gdzie system ten nie prowadził do przekonywających rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-244.4" who="#JanDalgiewicz">Pytanie to i odpowiedź na nie ma kluczowe znaczenie przy wyborze systemowych rozwiązań gospodarczych opartych na naśladownictwie.</u>
          <u xml:id="u-244.5" who="#JanDalgiewicz">Wysoki Sejmie! Głównym kierunkiem natarcia dla osiągnięcia powodzenia w gospodarce jest — obok szeroko pojętego rolnictwa i gospodarki żywnościowej — ogromny potencjał produkcji materialnej, złożony dzisiaj z 7 tys. przedsiębiorstw państwowych i 15 tys. jednostek spółdzielczych. To podstawowe pole bitwy, na którym nie wolno popełnić błędów.</u>
          <u xml:id="u-244.6" who="#JanDalgiewicz">Pragnę przekazać Wysokiej Izbie niektóre niepokoje i wątpliwości związane z tą dziedziną, z jakimi spotkałem się zarówno wśród załóg pracowniczych, jak i wśród inteligencji technicznej, a także w opracowaniach naukowych, m.in. w opracowaniach Naczelnej Organizacji Technicznej.</u>
          <u xml:id="u-244.7" who="#JanDalgiewicz">Jednym z głównych elementów programu rządowego są przekształcenia własnościowe, co praktycznie oznacza prywatyzację przedsiębiorstw państwowych. Powstaje pytanie, w czyim interesie majątek ten ma być nadal wykorzystywany? Czy ma do tego moralne prawo całe społeczeństwo i należy szukać odpowiadających temu efektywnych rozwiązań systemowych, czy też mamy oddać ten majątek w posiadanie wąskiej grupy prywatnych właścicieli? Wśród odzwierciedlających społeczny niepokój pytań związanych ze zmianami własnościowymi pojawia się pytanie, ile to nas będzie wszystkich kosztować? Jakich ciężarów ma spodziewać się przeciętny obywatel, przeciętna polska rodzina?</u>
          <u xml:id="u-244.8" who="#JanDalgiewicz">Zmiany własnościowe wymagać będą czasu, następnie musi też potrwać zanim mechanizmy rynkowe zaczną działać. Oznaczać to będzie, że kryzys w gospodarce będzie się przeciągał, a nawet będzie się pogłębiał. Działania zmierzające do równoważenia gospodarki wywoływać będą coraz to nowe restrykcje, powodujące obniżenie poziomu życia i pogłębiające dysproporcje społeczne. By możliwie maksymalnie uniknąć tych niebezpieczeństw, trzeba intensywnie poszukiwać możliwości szybkiego wzrostu efektywności dzisiaj istniejącej gospodarki. Nie można zgodzić się więc z założeniem, że najpierw będzie występował spadek produkcji, elementy chaosu i recesji, a dopiero później po dłuższym okresie zacznie wzrastać efektywność. Tezę tę głoszę jako działacz gospodarczy i dyrektor wielotysięcznej załogi. Takie podejście do praktyki gospodarczej ma miejsce już obecnie i przedłużanie tego nie tylko może zniweczyć wysiłki rządu na rzecz uzdrowienia gospodarki, ale też może wywołać protest społeczny przeciwko rządowi i przeciwko parlamentowi. Tego nikt z nas nie chce.</u>
          <u xml:id="u-244.9" who="#JanDalgiewicz">Wysoki Sejmie! Pragnę na zakończenie przedłożyć kilka bardziej szczegółowych uwag. W moim przekonaniu preferencjami należy objąć nie tylko produkcję materiałów dla budownictwa mieszkaniowego, ale szerzej — w ogóle produkcję materiałów, m.in. dla hutnictwa. Jeśli nie będzie produkcji hutniczej, zwłaszcza materiałów wysokogatunkowych, odkuwek, metalurgii, możemy sobie powiedzieć, że nie będzie produkcji zarówno na rynek, jak i dla szeroko pojętych celów konsumpcyjnych. Dlatego też — jakkolwiek uważam, że bardzo słusznie rząd podszedł do sprawy preferencji produkcji materiałów dla budownictwa mieszkaniowego — jest wielka prośba, by rozszerzyć to na inne, bardzo fundamentalne materiały, właśnie takie jak hutnictwo.</u>
          <u xml:id="u-244.10" who="#JanDalgiewicz">Dalej — w strategii gospodarczej nie można koncentrować się tylko na zabiegach hamujących, a takie niestety dominują, jeśli sądzić z wystąpienia premiera Balcerowicza. Trzeba zastanowić się intensywnie i szybko nad tym, zastanowić się i uruchomić przyspieszniki, nie tylko operować pedałem hamulca, ale przede wszystkim operować pedałem gazu.</u>
          <u xml:id="u-244.11" who="#JanDalgiewicz">Dalej — chcę wnieść konkretny wniosek o zmianę propozycji rządu w sprawach bazy funduszu wynagrodzeń i bazy do opodatkowania w przyszłym roku. Otóż baza przyjęta we wrześniu... na wrzesień br. jest bazą nader drastyczną. Uważam, że powinniśmy tak w praktyce gospodarczej, jak i w rządzeniu unikać cwaniactwa. Myślę, że niedobra jest baza oparta na wynagrodzeniach z września i niedobra byłaby baza z grudnia. Jest i normalne i logiczne... logiczna wydaje się baza z listopada lub baza z czwartego kwartału. Nie da się bowiem drastycznie wejść z września w styczeń, bo może to wywołać kłopoty. Myślę, że dla całości tego nader atrakcyjnego programu, jaki został przedstawiony przez premiera Balcerowicza, jest ogromnie potrzebne poparcie społeczne ludzi pracy. Pójdźmy tym ludziom pracy na rękę. Nie dotykajmy ich drastycznie.</u>
          <u xml:id="u-244.12" who="#JanDalgiewicz">I wreszcie sprawa wyłączenia z działalności przedsiębiorstw sfery socjalnej, a więc żłobków, przedszkoli, klubów sportowych, szeroko pojętych świadczeń dla załogi. Wydaje mi się, że z punktu widzenia logiki nowego ładu ekonomicznego jest to bardzo przekonywające, ale z drugiej strony jako dyrektor mogę powiedzieć, że załogi do tego po prostu przywykły My mamy wręcz obowiązek świadczyć załogom te szeroko pojęte świadczenia socjalne. Obok wielu niedoskonałości, jakie przez kilkadziesiąt lat zostały w Polsce — że tak powiem — stworzone, jest bowiem wielka baza bardzo pozytywnie przez ogół ludzi pracy oceniana — są to świadczenia socjalne.</u>
          <u xml:id="u-244.13" who="#JanDalgiewicz">Panie Premierze! Czy będzie to świadczył zakład produkcyjny, czy będzie to świadczył budżet, czy gmina, czy miasto, czy dzielnica, ktoś musi to świadczyć i płacić. Dajcie nam możliwość, nam dyrektorom, kierownikom i przedsiębiorstwom, którzy dobrze to robią, żeby dalej mogli to robić, bowiem społeczny koszt przebudowania systemu świadczeń socjalnych będzie większy niż koszt tego co dzisiaj robimy, i co możemy dalej po prostu doskonalić.</u>
          <u xml:id="u-244.14" who="#JanDalgiewicz">I wreszcie końcowa sprawa Panie Premierze. Otóż chciałbym zwrócić się do rządu, by rozwinąć — to było już tutaj, z tej trybuny częściowo mówione — by rozwinąć wśród szerokich kręgów społecznych akcję uświadamiającą, co niesie nowy program. Uważam, że aparat, zwłaszcza resortów gospodarczych, powinien ruszyć w kraj, powinien spotkać się na zebraniach z załogami, powinien się spotkać z ludźmi w miastach, wsiach, w zakładach produkcyjnych i wyjaśniać, nieść tę nową logikę ładu ekonomicznego do ludzi pracy. Jest na dzień dzisiejszy wiele wątpliwości, wiele niejasności, a ludzie tego typu spotkań oczekują. Myślę, że obok wielkich niebezpieczeństw, jakie niesie ten nowy ład, również jest on na tyle atrakcyjny, że gdy wyjdziemy do ludzi pracy, ludzie pracy poprą ten program. A w tym widzę szansę powodzenia.</u>
          <u xml:id="u-244.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego przed...</u>
          <u xml:id="u-245.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Słucham panią poseł?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#AnnaUrbanowicz">Zgłaszam wniosek formalny, który jest jednocześnie prośbą o ograniczenie jednak czasu wypowiedzi, bo wytrzymałość nie tylko posłów, ale przede wszystkim rządu ma chyba swoje granice. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam odpowiedzieć pani poseł, że podjęliśmy na początku obrad w dniu dzisiejszym decyzję w tej sprawie. Mianowicie zdanie Wysokiej Izby było takie, że nie ograniczamy czasu debaty w sensie formalnym, tylko prosimy posłów o ograniczenie wypowiedzi. Mogę dla uspokojenia powiedzieć, że przeciętnie wypowiedzi nie przekraczają 10 minut, niektóre są 11-minutowe, niektóre są 8-minutowe. W związku z tym, jeżeli pani poseł pozwoli, nie będę tego wniosku formalnego poddawać pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-247.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego przed przerwą proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Bratkowskiego z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#AndrzejBratkowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rozumiem, że nie ma już w gruncie rzeczy atmosfery do formułowania jakichś uwag o charakterze refleksyjnym, ale sądzę, że mogę skorzystać z tego, iż głos otrzymałem przed przerwą — to jeszcze Państwo wytrzymacie. A sądzę, że warto powiedzieć, że trzeba być wdzięcznym premierowi Balcerowiczowi i jego drużynie, a także szefowi CUP ministrowi Osiatyńskiemu za wyraźne postawienie kropki nad i.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#AndrzejBratkowski">Od blisko 10 lat byliśmy bowiem aktorami, widzami w pewnym spektaklu. Jego ekipa reżyserska, w moim przekonaniu, nie mogła czy też nie chciała uświadomić sobie, w jakiej to rzeczywiście sztuce my gramy, w jakiej bierzemy udział. To że jeszcze wcześniejszy, przydługi zresztą, spektakl zakończył się plajtą, to już wiemy od 1980 roku. Mieli zresztą tego świadomość wcześniej poniektórzy obywatele naszego kraju, ale nie o to zresztą chodzi.</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#AndrzejBratkowski">Od 1980 roku uczestniczymy w nowym przedstawieniu: był już akt pierwszy, czyli pierwszy etap reformy, potem akt drugi — drugi etap reformy, i gdyby tak dalej szło, uczestniczylibyśmy w wielo-, wieloaktowej sztuce. Ale właśnie najpierw widzowie zaczęli głosować nogami — wyszli; później także aktorzy odmówili posłuszeństwa. Okazało się, że już nikt nie ma dalej przyjemności grać w tej samej sztuce bez końca. Nie pozostało nic innego, jak zmienić scenariusz, zmienić reżysera sztuki. To się dokonało 4 czerwca i ostatecznie cztery miesiące temu.</u>
          <u xml:id="u-248.3" who="#AndrzejBratkowski">Dzisiaj zastanawiamy się w gruncie rzeczy wszyscy: widzowie i aktorzy, jak wspólnie z nowym reżyserem poprowadzić ciąg dalszy tej naszej polskiej sztuki życia, nie tylko zresztą gospodarczego. Sprawa jest bardzo trudna. Korzystając dalej z tej metafory musimy stwierdzić, że gramy sztukę na deskach gospodarki towarowo-pieniężnej, na deskach nie tylko w sensie wziętym z terminologii teatralnej, ale także bokserskiej niestety. Gospodarka po ciosie, a praktycznie po wielu, wielu ciosach leży na ringu i teraz jest problem, czy mamy ją podnosić, czy mamy stworzyć warunki, żeby ona się sama podniosła.</u>
          <u xml:id="u-248.4" who="#AndrzejBratkowski">Naturalną reakcją w gospodarce niedoborów byłoby podawanie ręki, wspieranie i stawianie oszołomionego boksera w pozycji gotowości do dalszej walki. Oczywiście wynik tej walki, nauczyliśmy się tego, wiadomy jest praktycznie od początku: jest to oczywiście działanie bez sensu.</u>
          <u xml:id="u-248.5" who="#AndrzejBratkowski">Program dzisiaj dyskutowany jest więc, jak rozumiem, próbą udzielenia pomocy gospodarce przez wywołanie w niej samej sił samoorganizujących i chęci, by mogła samodzielnie podjąć wyzwanie, które przed nami stoi. Ba, ale nikt na świecie nie wyzwolił się jednak jeszcze z okowów gospodarki niedoborów. A mamy jeszcze dodatkowo hiperinflację. Jedno i drugie związane zresztą ze spodleniem pieniądza.</u>
          <u xml:id="u-248.6" who="#AndrzejBratkowski">Scenariusz, który nam wczoraj przedstawiono, obejmuje niejako akt pierwszy, początkowy, dotyczący właśnie naprawy pieniądza. Dopiero pomyślne zakończenie tej fazy pozwoli na przejście do aktu drugiego, który dotyczyć będzie rozprawienia się z gospodarką niedoborów, dotyczyć będzie tego procesu, który premier Balcerowicz nazwał przejściem od jednej do drugiej rzeczywistości gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-248.7" who="#AndrzejBratkowski">Zgadzam się z tym, że oba te cele muszą być realizowane po kolei, co nie znaczy oczywiście, że przygotowanie aktu drugiego nie powinno toczyć się już w trakcie aktu pierwszego. Ale w tym kontekście niepokój mój budzi pewne rozmycie w czasie etapowania kolejnych etapów... przepraszam, kolejnych celów. W projektach ustaw budżetowych mówimy bowiem o całym roku. Cały rok to znaczy 12 miesięcy, to znaczy 365 dni. Proponowany program naprawy pieniądza i stabilizacji gospodarczej, czyli w efekcie ujarzmienia inflacji, to program zaledwie pierwszego półrocza, zgodnie z przedłożeniami rządowymi, lub pierwszych czterech, sześciu miesięcy 1990 roku. I do tego właśnie programu dostosowane są proponowane mechanizmy ustawowe, notabene nie nowe w moim przekonaniu, ale bardziej restrykcyjne i opatrzone klauzulą bezwzględnego wykonania. Są to jednak w części przynajmniej mechanizmy nie przystające do następnego aktu, który powinien być rozgrywany w drugim półroczu. Do tej fazy, która miałaby polegać na osiągnięciu propodażowej dynamiki procesów właściwej gospodarce rynkowej. Przy czym zgadzam się z premierem Balcerowiczem, że tej fazy nie można dzisiaj realnie prognozować. Co najwyżej w postaci prognozy ostrzegawczej, nie zaś prognozy normatywnej, która by była podstawą ustawodawstwa, nowego ustawodawstwa. Ale przecież dopiero ten etap działań będzie właściwym aktem rozstania się naszego kraju z tą nieszczęsną gospodarką niedoborów.</u>
          <u xml:id="u-248.8" who="#AndrzejBratkowski">Przypomnę, że Grabski w 1924 roku też proponował roczny cykl swojego reformatorskiego przedsięwzięcia, co decyzją ówczesnego Sejmu zostało skrócone do 6 miesięcy. Wychodząc naprzeciw — jak sądzę — intencjom premiera Balcerowicza, żeby pokonanie hiperinflacji odbyło się szybko, bo to dopiero otwiera pole do dalszych działań, proponuję przyjąć, i taki wniosek stawiam, aby ustalić półroczny termin realizacji dyskutowanego dzisiaj programu i obowiązywania jego ustawowej instrumentalizacji. Ustalanie dzisiaj budżetu na drugie półrocze jest bowiem rzeczywiście wróżeniem z fusów.</u>
          <u xml:id="u-248.9" who="#AndrzejBratkowski">Przykładowo — czy restrykcje podatkowe niezbędne dzisiaj będą konieczne za sześć miesięcy? Tego nikt nie jest w stanie powiedzieć. Czy trzeba rzeczywiście 12 miesięcy czekać na wprowadzenie podatku od indywidualnych dochodów, które będą stanowiły... to znaczy które pozwolą zlikwidować tę protezę ostatnich lat w postaci FAZ, PPWW itd. itd.? Dlaczego nie dokonać zamknięć obrachunkowych w podmiotach gospodarczych i w skali państwa na 30 czerwca 1990 r. i drugie półrocze objąć już planowo, nie w trybie prowizorium, następną półroczną ustawą budżetową? Tym bardziej że właśnie od 1 lipca powinniśmy wprowadzić w życie ustawowe wyodrębnienie własności samorządu terytorialnego. Zdajemy sobie sprawę, jakie konsekwencje to może i powinno mieć dla gospodarki. Po prostu jeśli pierwszy akt zakończy się powodzeniem, a my oczywiście musimy zrobić wszystko, by tak się stało, znajdziemy się — w moim przekonaniu — w innym świecie, którego dzisiaj rzeczywiście nie sposób racjonalnie przewidywać. Ale jednocześnie musi być podjęty bardzo konkretny zestaw działań, przygotowujących ten właśnie drugi akt naszych zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-248.10" who="#AndrzejBratkowski">Dzisiaj na przykład powinniśmy dysponować kalendarium wprowadzania w życie ustaw dotyczących przekształceń własnościowych w gospodarce. Z tych bowiem przekształceń należy uczynić — w moim przekonaniu — siłę motywującą społeczeństwo do przetrzymania dramatycznych dni, które będziemy przeżywać w pierwszych miesiącach przyszłego roku. Ale także siłę motywującą do wzięcia przez społeczeństwo w swe ręce realizacji ciągu dalszego. To nie jest tylko kwestia dyskusji między menedżerskim czy samorządowym modelem zarządzania w przedsiębiorstwach. Jest to kwestia tego, kto będzie siłą sprawczą przemian. Nie można zrezygnować z menedżerów, byłoby to samobójstwo. Na dłuższą zresztą metę wywoływanie nastrojów walki podwładnych z przełożonymi i przełożonych z podwładnymi, bo jedni są z nomenklatury, a drudzy poddani władzy i nomenklaturze, do niczego — w moim przekonaniu — nie prowadzi. Już zresztą wiele szkód w tej mierze zostało uczynionych.</u>
          <u xml:id="u-248.11" who="#AndrzejBratkowski">Problemem naszym jest znalezienie kompromisów, bo każde przedsiębiorstwo jest inne i inni ludzie w nim pracują. Właśnie ludzie — zbiorowość obejmująca zarówno przełożonych, jak i podwładnych. I tylko oni mogą — w moim przekonaniu — stanowić silę sprawczą tych pożądanych przez nas wszystkich przemian. Oni muszą uwierzyć w sens działania i im trzeba dać szansę. Do nich trzeba się zwracać, żeby im się chciało chcieć.</u>
          <u xml:id="u-248.12" who="#AndrzejBratkowski">Obawiam się, że temu aspektowi dotarcia do każdego człowieka zatrudnionego dzisiaj w gospodarce uspołecznionej nie poświęcono wystarczającej uwagi w programie rządowym. Ten program jest w dalszym ciągu bardziej czytelny dla menedżerów, dla przełożonych niż dla podwładnych.</u>
          <u xml:id="u-248.13" who="#AndrzejBratkowski">W tym świetle, jak się wydaje, trzeba również widzieć problem prywatyzacji majątku narodowego — bez względu na to czy się komuś dzisiaj podoba, czy nie podoba akcjonariat pracowniczy. Nie zapominajmy, że rok 1980 to był bunt właścicieli wywłaszczonych z należnych im praw, niekoniecznie nawet materialnych.</u>
          <u xml:id="u-248.14" who="#AndrzejBratkowski">Pozwólcie Państwo, że na zakończenie powtórzę anegdotę zasłyszaną w dość dalekim kraju.</u>
          <u xml:id="u-248.15" who="#AndrzejBratkowski">Otóż pewien obywatel postanowił wziąć się za robienie własnego biznesu i jakoś nie najlepiej mu to wychodziło. Jego żona zaczęła mu tłumaczyć — słuchaj mój drogi, do biznesu trzeba mieć po prostu trochę zdrowego rozsądku. A on jej na to odpowiedział — moja miła, zdrowy rozsądek jest darem bożym, a ja mam tylko wykształcenie ekonomiczne Oby więc tego zdrowego rozsądku nie zabrakło, czego życzę premierowi Balcerowiczowi i nam wszystkim. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-248.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przed ogłoszeniem przerwy chciałam poinformować Wysoką Izbę, że do chwili obecnej zabrało głos 12 posłów. Zostało jeszcze po przerwie 13 posłów. Program Sejmu na dzisiaj wygląda w ten sposób, że teraz będzie przerwa 1,5-godzinna — do 15.10. Prosimy o punktualne zajmowanie miejsc po przerwie, tym razem obiadowej. Następnie będą obrady od 15.10 do 17, potem półgodzinna przerwa i obrady od 17.30 do 19.30. Chyba że Wysoka Izba zdecyduje się przedłużyć te obrady.</u>
          <u xml:id="u-249.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam jeszcze, jako ostatnią rzecz, przypomnieć państwu, że pracują zespoły komisji nadzwyczajnej. I ci z państwa, którzy mają jakieś konkretne propozycje czy ogólne stwierdzenia i uważają, że przydałyby się one w pracy komisji, proszę bardzo — mogą je składać nawet tutaj. My je komisji dostarczymy.</u>
          <u xml:id="u-249.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pana sekretarza proszę jeszcze o komunikat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#JacekPiechota">Bezpośrednio po zakończeniu przerwy obiadowej odbędą się: posiedzenie Komisji Ustawodawczej w sali nr 212, posiedzenie sekcji rolnictwa Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w saloniku nr 75 przy sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#JacekPiechota">O godzinie 14.30 odbędzie się posiedzenie Prezydium Klubu Poselskiego PZPR w sali nr 136. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę do godziny 15.10.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 40 do godz. 15 min. 20)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję nad informacją rządu o polityce gospodarczej na rok 1990, nad projektami ustaw związanych ze stabilizacją gospodarczą, projektami budżetu, planów finansowych na rok 1990 oraz projektem zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986–1990.</u>
          <u xml:id="u-252.2" who="#TadeuszFiszbach">Do tej pory do dyskusji zgłosiło się 18 mówców, Bardzo proszę zabierających głos w dyskusji o współuczestniczenie w sprawnym prowadzeniu obrad Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-252.3" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Tadeusz Biliński z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-252.4" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Wieczorkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#TadeuszBiliński">Obywatelu Marszałku! Obywatelki Posłanki! Obywatele Posłowie! Osiąganie celów społecznych, szczególnie tych najważniejszych, priorytetowych zawsze przyciągało uwagę całego społeczeństwa, jego reprezentantów, posłów kolejnych kadencji Sejmu, a także, co jest oczywiste, kolejnych rządów. Znacznie natomiast mniej uwagi poświęcano doborowi metod i sposobów osiągania celów społecznych, doborowi instrumentów i mechanizmów realizacji zadań, które mają, czy miały, doprowadzić do osiągania poszczególnych celów. Dlatego często uzyskiwane rezultaty były dalekie od wielkości planowanych, oczekiwanych; i co chciałbym szczególnie podkreślić, jakże często były uzyskiwane kosztem nadmiernych nakładów finansowych, rzeczowych, a niekiedy nawet bez względu na koszty społeczne. Z tego też powodu swoje wystąpienie chciałbym poświęcić przeobrażeniom jakościowym, efektywności gospodarowania, przyłączając się tym samym do tych głosów, które ten problem uznały za szczególnie ważny w procesie przeobrażeń społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#TadeuszBiliński">Ta ogólna krytyczna uwaga o jakości gospodarowania dotyczy również, i to z całą rozciągłością, z całą wyrazistością, działalności inwestycyjnej, remontowej i modernizacyjno-odtworzeniowej. Działalności stanowiących zasadniczy instrument przeobrażeń społeczno-gospodarczych, zasadniczy instrument podwyższania jakości gospodarowania i osiągania coraz wyższego poziomu życia. W ocenie działalności inwestycyjnej czy remontowej nie tylko chodzi o osiąganie efektów rzeczowych, na których tak koncentrujemy swoją uwagę, ale również, a, moim zdaniem, przede wszystkim, o racjonalność i skuteczność rozwiązywania problemów społecznych, o racjonalność i skuteczność osiągania zaplanowanych celów społecznych. Chodzi więc o efektywność realizacji poszczególnych projektowanych, planowanych zadań. O efektywność materiałową i energetyczną, o jakość produkcji budowlanej, o minimalizację czasu realizacji poszczególnych zadań inwestycyjnych czy remontowych. Czy wreszcie chodzi o możliwie najlepsze wykorzystanie — jakkolwiek skromnego, ale istniejącego — potencjału wykonawczego w sprawnej i terminowej realizacji zaplanowanych zadań.</u>
          <u xml:id="u-253.2" who="#TadeuszBiliński">Wszelkie nieprawidłowości w działalności inwestycyjnej czy też remontowej, w realizacji poszczególnych zadań prowadzą do znacznych, często nawet przeogromnych strat, z założenia niemożliwych już nigdy do odrobienia. Dlatego też nie przypadkiem uporządkowanie gospodarki inwestycyjnej, remontowej i to zarówno w sferze programowania, planowania, w sferze regulacji prawnych czy też w sferze realizacji procesów inwestycyjnych uznane zostały już od dawna za podstawowy problem polityki gospodarczej, a całokształt działalności inwestycyjnej za centralną sferę reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-253.3" who="#TadeuszBiliński">W dotychczasowym procesie reformowania gospodarki stosunkowo najmniej widoczne były zmiany w polityce inwestycyjnej, w całokształcie działalności inwestycyjnej i remontowej, i to mimo ciągłego podkreślania jej istotnego znaczenia dla społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. W efekcie działalność inwestycyjna, inwestycyjno-budowlana szczególnie, należy dzisiaj do najbardziej niezrównoważonych dziedzin gospodarki. Była zasadniczą przyczyną kryzysu gospodarczego i jest ciągle jednym z powodów jego utrzymywania się.</u>
          <u xml:id="u-253.4" who="#TadeuszBiliński">Wysoki Sejmie! Obywatelu Premierze! W przeszłości bywało wiele prób zmian polityki inwestycyjnej, prób reorientacji nakładów inwestycyjnych, dyscyplinowania procesów inwestycyjnych, jednakże na ogół bez większych, a właściwie na pewno bez znaczących, rezultatów. O tym właśnie dzisiaj w okresie kształtowania nowego programu gospodarczego, przy ustalaniu taktyki i strategii jego realizacji, powinniśmy szczególnie pamiętać. Ze względu na dotychczasowe doświadczenia nieodzowne jest podporządkowanie polityki inwestycyjnej z niezwykłą determinacją polityce gospodarczej tak, by programy inwestycyjne były w pełni zsynchronizowane z planowanymi przeobrażeniami gospodarczymi, a ich realizacja prowadziła do osiągnięcia wytyczonych celów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-253.5" who="#TadeuszBiliński">Nie wystarcza jednak, jak to zaznaczono w projekcie założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990, choć w pełni zasadne, administracyjne ograniczenie frontu inwestycyjnego. Nie wystarcza także dostosowanie rozmiarów inwestycji do możliwości finansowych państwa. Nieodzowna jest alokacja środków, nieodzowne są daleko idące przeobrażenia technologiczne, organizacyjne i strukturalne budownictwa, tak aby działalność inwestycyjna przyniosła w ramach tych samych środków znacznie większe efekty.</u>
          <u xml:id="u-253.6" who="#TadeuszBiliński">Kończąc swoje wystąpienie chciałbym podkreślić, że właściwa polityka inwestycyjna realizowana poprzez sprawną, efektywną działalność inwestycyjno-budowlaną, to droga do skutecznego rozwiązywania problemów społecznych. Na ten właśnie problem już teraz, na początku nowej drogi przebudowy gospodarki powinniśmy od zaraz zwrócić szczególną uwagę. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-253.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Andrzej Wieczorkiewicz z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Gabrielski.</u>
          <u xml:id="u-254.3" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Wieczorkiewicz bierze udział w posiedzeniu komisji, zatem bardzo proszę posła Stanisława Gabrielskiego, kolejnym mówcą będzie poseł Jan Wnuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#StanisławGabrielski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W minionym 40-leciu często, zbyt często z tej trybuny sejmowej padały stwierdzenia o jedynie słusznych programach, o programach nie mających innych alternatyw. Rzeczywistość społeczna często w sposób brutalny korygowała te złudzenia. Moim zdaniem, w nowo kształtującej się kulturze politycznej na wsze czasy powinniśmy odejść od głoszenia jedynych, nie mających alternatyw racji.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#StanisławGabrielski">W programie pana Balcerowicza działa na moją wyobraźnię odwaga proponowanych posunięć, ich profesjonalna spójność i determinacja autorów programu. To też — sądzę — sprawia, że koledzy z mojego klubu przyjmują w dyskusji postawę pragmatyczną: udzielamy poparcia temu programowi, wskazując jednocześnie na jego słabe strony.</u>
          <u xml:id="u-255.2" who="#StanisławGabrielski">Uwagi i refleksje, którymi pragnę się z państwem podzielić, podyktowane są troską o powodzenie tego wielkiego eksperymentu. Sądzę, że formułując ten program, przygotowując go do wdrożenia, w niedostatecznym stopniu analizujemy społeczno-psychologiczne uwarunkowania towarzyszące temu programowi.</u>
          <u xml:id="u-255.3" who="#StanisławGabrielski">Po pierwsze, formacja polityczna, która przejęła władzę w naszym kraju, zyskała duże zaufanie społeczne, w swoim etosie, w swojej filozofii politycznej, silnie akcentowała walkę o poprawę warunków życia ludzi pracy. Głęboko zapadła w społeczną pamięć jako siła skutecznie walcząca o interesy pracownicze, o podmiotowość człowieka pracy. Wartości te powszechnie były prezentowane w kampanii wyborczej do Sejmu. Żadna z sił politycznych nie przedstawiała społeczeństwu koncepcji tak radykalnych posunięć gospodarczych, nie wychodziła też z wyrazistą koncepcją przekształceń ustrojowych. Przedkładany dziś program nie jest tylko programem reform gospodarczych. Jest to program zasadniczych przekształceń ustrojowych i trzeba o tym wyraźnie i uczciwie powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-255.4" who="#StanisławGabrielski">Po drugie, nie tak dawno, zaledwie przed dwoma laty, w przeprowadzonym referendum większość społeczeństwa wypowiedziała się przeciwko drastycznym posunięciom polityki cenowo-dochodowej. Minione dziesięciolecia utrwaliły w społeczeństwie wartości egalitarne, dużą wrażliwość na kwestie sprawiedliwości i równości społecznej. Jest w tym oczywiście duża zasługa mojej partii. Dziś często oceniamy, że postawy te są hamulcem efektywnego rozwoju. Jest to jednak fakt realny, którego nie należy lekceważyć.</u>
          <u xml:id="u-255.5" who="#StanisławGabrielski">W świetle tej z konieczności bardzo uproszczonej analizy konieczne jest podjęcie wielu przedsięwzięć. Dwie kwestie uważam za kluczowe.</u>
          <u xml:id="u-255.6" who="#StanisławGabrielski">Po pierwsze, potrzebna jest bardzo rzeczowa, uczciwa informacja o niezbędnych wyrzeczeniach społecznych. Mówił o tych sprawach poseł Małachowski, z którym się solidaryzuję. Chłodna analiza przedłożonych materiałów prowadzi do wniosku, że realny poziom życia obniży się o około 20, inni specjaliści mówią, że do około 30%. Dla pewnych grup społecznych spadek ten będzie bardziej drastyczny. Sytuacja ta prowadzi do wielkiej skali rozwarstwień społecznych.</u>
          <u xml:id="u-255.7" who="#StanisławGabrielski">Z teorii i praktyki konfliktów społecznych wiemy, że zróżnicowania społeczne do pewnych granic są warunkiem motywującym do wydajniejszej pracy. Po przekroczeniu zaś pewnych granic stają się czynnikiem konfliktogennym, prowadzącym do groźnych w skutkach napięć społecznych. Ważnym więc problemem jest znalezienie optymalnej granicy możliwych rozwarstwień społecznych. Zagadnienia te do kolejnej debaty sejmowej, moim zdaniem, poddane powinny być wnikliwym studiom.</u>
          <u xml:id="u-255.8" who="#StanisławGabrielski">Po drugie — koniecznym warunkiem uzyskania akceptacji społecznej dla przedkładanego programu jest bardzo rzeczowe ukazanie społeczeństwu, co będzie efektem poniesionych wyrzeczeń. Ze spotkań z moimi wyborcami wynoszę przeświadczenie, że ludzie gotowi są ponieść pewne wyrzeczenia. Pragną jednak mieć gwarancje, iż wyrzeczenia te po raz kolejny nie pójdą na marne. Społeczeństwo nie przyjmie dziś żadnych ogólnych deklaracji i zapewnień. Uważam, że o efektach tych trzeba mówić w skali mikro, w skali konkretnej rodziny czy zakładu pracy. W prezentowaniu tego programu opinii publicznej nie wolno popełnić starych błędów. Zbyt wiele bowiem zagadnień ukazywano w przeszłości w skali makrospołecznej. Było to niezrozumiałe, nie trafiało do przekonań przeciętnego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-255.9" who="#StanisławGabrielski">Analiza powyższych kwestii jest najsłabszą stroną rządowych przedłożeń. Brak rzeczowej wykładni tych zagadnień prowadzić może do groźnego zjawiska z przeszłości: rozwinięcia się oczekiwań społecznych z twardymi realiami życia. Może jednak zrodzić się, Szanowni Państwo, zjawisko groźniejsze, a mianowicie część społeczeństwa może uznać, że formacja polityczna sprawująca obecnie władzę sprzeniewierza się wartościom i ideałom wcześniej głoszonym. Byłoby to zjawisko niepożądane. któremu trzeba w sposób mądry zapobiec.</u>
          <u xml:id="u-255.10" who="#StanisławGabrielski">Sądzę także, że społeczeństwu należy przedstawić klarowną koncepcję przemian własnościowych. Jest w tej kwestii wiele nieporozumień. Praktycznie wszystkie siły polityczne w parlamencie są zgodne, że koncepcja gospodarki rynkowej rządzi się logicznymi prawami. Warunkiem jej powodzenia jest wielość i różnorodność podmiotów gospodarczych, w tym zróżnicowane formy własnościowe. W mojej ocenie przez wiele jeszcze lat wielkość produkcji dóbr materialnych uzależniona będzie od przedsiębiorstw państwowych. Takie są po prostu realia. Jeśli tak jest w rzeczywistości, to uważam, że za mało wysiłku wkładamy w poszukiwanie rozwiązań, które czyniłyby te przedsiębiorstwa wysokoefektywnymi. Rezerwy są tu ogromne. Kadra kierownicza tych przedsiębiorstw to w ogromnej większości wysokiej klasy fachowcy, ludzie o nastawieniu reformatorskim.</u>
          <u xml:id="u-255.11" who="#StanisławGabrielski">W przekształceniach, o których mówimy, powołujemy się na kraje wysoko rozwinięte, głównie zachodniej Europy czy Stanów Zjednoczonych. Wysoki poziom cywilizacyjny tych krajów działa na wyobraźnię społeczną, daje motywację do działań. Nie wolno nam jednak zapominać, że około 130 krajów świata należy do tej samej formacji ustrojowej, ale zupełnie innej sfery cywilizacyjnej. Przy pełnym nawet powodzeniu przedłożonego programu sądzę, że dzielą nas lata, a może dziesiątki lat, od standardu cywilizacyjnego na przykład Szwecji. Opowiadam się więc za pewnym zracjonalizowaniem myślenia, a przede wszystkim działań propagandowych w tym zakresie. Nie wolno nam bowiem tworzyć kolejnych złudzeń i iluzji. Za te złudzenia i iluzje zapłaciliśmy bardzo dużo.</u>
          <u xml:id="u-255.12" who="#StanisławGabrielski">Ostatnia kwestia to filozofia prywatyzacji. Czy będziemy zmierzali do tworzenia wąskich elit, dysponujących wielkim kapitałem, czy też pójdziemy drogą budowania szerokiej klasy średniej. Sądzę, że w warunkach polskich ta druga droga jest realna i chyba bardziej efektywna. Daje ona bowiem możliwości awansu materialnego i cywilizacyjnego wielu grupom społecznym. Z tego punktu widzenia wielką wagę przywiązuję do rozwoju akcjonariatu pracowniczego.</u>
          <u xml:id="u-255.13" who="#StanisławGabrielski">Uważam, że w dokonujących się przeobrażeniach dużą rolę odegrać może samorząd pracowniczy. Szkoda, Wysoki Sejmie, że w ostatnim czasie tak mało miejsca poświęcamy tej instytucji. Samorząd pracowniczy kilka razy w minionym dziesięcioleciu wkraczał na scenę społeczną. Zawsze przegrywał z tendencjami biurokratycznymi. Samorządy pracownicze stanowią wielki potencjał społeczny. Jest to formacja społeczna o reformatorskiej orientacji. Mogą więc one stanowić znaczącą siłę wsparcia w dokonujących się przemianach.</u>
          <u xml:id="u-255.14" who="#StanisławGabrielski">W mojej ocenie rząd powinien jednoznacznie potwierdzić, że w każdej jednostce gospodarczej, bez względu na formę własności, powinna obowiązywać określona formuła partycypacji pracowniczej. Należy więc wspólnie z samorządem pracowniczym podjąć prace nad nowymi, może bardziej zróżnicowanymi formami samorządności pracowniczej. Wnioskuję także, by odpowiednie komisje sejmowe problematyce samorządności pracowniczej poświęciły znacznie więcej uwagi. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-255.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Wnuk z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-256.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Waldemar Komorowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#JanWnuk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zamierzam skupić uwagę Wysokiego Sejmu na problemach związanych z nauką polską, z techniką. Czynię to w przekonaniu, że nauka i technika bardzo przydadzą się rządowi premiera Mazowieckiego do tego, żeby zreformować gospodarkę. Dziś w świecie panuje przekonanie, iż fundamentem gospodarki każdego nowoczesnego państwa jest nauka i rozwój techniki. Mówi się jeszcze mocniej, że niezależność i suwerenność kraju zależy od możliwości prowadzenia badań technicznych i technologicznych. Łatwo to na przykładzie wielu państw udowodnić. Z braku czasu pomijam owo dowodzenie.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#JanWnuk">Kryzys gospodarczy naszego kraju bardzo ostro wpłynął i dalej wpływa na sytuację w jednostkach badawczo-rozwojowych, przekornie nazywanych zapleczem. Sytuacja dziś jest katastrofalna. Jak wiadomo, skurczyły się relatywnie nakłady na rozwój nauki i techniki z centralnego funduszu rozwoju nauki i techniki, a także zakłady produkcyjne, przyzwyczajone do gospodarki w stylu zakazowo-nakazowym, nie zlecają wykonania prac badawczo-wdrożeniowych, nie wybiegają w przyszłość i trzeba to na dziś zrozumieć. Gdyby nie zapowiedź utrzymania — zresztą w projekcie budżetu jest to odzwierciedlone — finansowania nauki i techniki z centralnego funduszu rozwoju nauki i techniki i to przy wzroście o 930% w stosunku do tego roku, to można by było dziś mówić o zagładzie nauki w Polsce. A tymczasem sytuacja wygląda bardzo groźnie. Wiele jednostek badawczo-rozwojowych nie indeksuje płac pracownikom, bo ich na to nie stać. Średnia płaca w jednostkach badawczych daleko odbiega od średniej krajowej, wynosi bowiem zaledwie 150 tysięcy złotych miesięcznie. Sprzyja to masowemu zwalnianiu się pracowników, redukuje się całe pracownie i zespoły, od efektów pracy których zależy często bezdewizowe funkcjonowanie potężnych gałęzi naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-257.2" who="#JanWnuk">Z powodu zatorów jednostki badawczo-rozwojowe nie mogą realizować nawet znikomo małych zakupów aparatury i maszyn. Muszą zrywać kontrakty, by przedłużyć okres bytu, by starczyło na płace. Rodzi to też problemy socjalne, bowiem 300 jednostek badawczo-rozwojowych, instytutów, centralnych laboratoriów, ośrodków badawczo-rozwojowych w kraju skupia około 100 tys. osób. Ich los nie może być obojętny. Akcentował to przedstawiciel „Solidarności” na spotkaniu z przedstawicielami tych jednostek, jakie odbyło się w ubiegłą środę.</u>
          <u xml:id="u-257.3" who="#JanWnuk">Rodzi się pytanie, czy Sejm może się godzić na likwidację potencjału naukowo-badawczego Polski? Myślę, że odpowiedź jest jedna — nie. Co zatem uczynić, by do tego nie doszło? O zbawiennym przedłużeniu o rok funkcjonowania centralnego funduszu rozwoju nauki i techniki już mówiłem i podkreślałem jego znaczenie dla tych zespołów ludzi. Uważam jednak, i tak uważa wielu ekspertów, że przedłużenie funkcjonowania Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki jeszcze o rok dałoby szansę przetrwania i uspokoiło byt wielu jednostek. Skala ocalenia wartościowych zespołów byłaby większa. Wówczas gdy po roku reformowania dojdziemy do tego — jeżeli większość jednostek ocaleje — że naukę ocali zreformowana gospodarka i zachodni biznes. Pojawią się nowe tak bardzo potrzebne relacje współpracy między gospodarką — nauką — badaniem — wdrożeniem. W tak zwanym okresie przejściowym dojście do tego stanu wyznaczono na okres 1 do 2 lat.</u>
          <u xml:id="u-257.4" who="#JanWnuk">Konieczna jest zmiana ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych. Dostosowanie tej ustawy do wymogów gospodarki nowoczesnej. Selekcja jednostek badawczo-rozwojowych powinna również nastąpić. Są jednostki, które nie odpowiadają kryteriom jednostek naukowych, ale warto byłoby je przekształcić w jednostki produkcyjne, biura konstrukcyjne, w te elementy gospodarki, które — jak wczoraj wykazali wiceministrowie pana premiera Balcerowicza — są nam tak bardzo potrzebne, bo przecież potrzeba nam dziesiątków tysięcy nowych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-257.5" who="#JanWnuk">W ramach wymaganego mecenatu państwa nad rozwojem nauki i techniki warto zachować preferencje podatkowe, i te które pozwolą uczynić jednostki badawczo-rozwojowe efektywnymi. Uważam, i tak uważa środowisko, które reprezentuję, że trzeba utrzymać odpis z wartości produkcji przedsiębiorstw na scentralizowany fundusz postępu nauki i techniki. Wypłaty z centralnego funduszu w roku 1990 dobrze byłoby gdyby były dokonywane proporcjonalnie do upływu czasu. Należałoby dalej utrzymać fundusz nagród z efektów wdrożeniowych. Co pewien czas, w Japonii ten czas wynosi 10 lat, ustala się listę preferowanych kierunków rozwojowych gospodarki i państwa. Uważam, że warto i w Polsce ten zwyczaj wprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-257.6" who="#JanWnuk">Jeśli zachowamy dostateczny potencjał twórczy jednostek badawczo-rozwojowych możemy oczekiwać wdrażania przez naszą gospodarkę krajowych rozwiązań technicznych i technologicznych, bez wydatkowania dewiz na i tak nie najnowsze technologie zachodnie, bo nikt nie wierzy, że Zachód będzie nam sprzedawał to co najnowocześniejsze. Możemy się spodziewać rozwoju zakupionych za granicą licencji i patentów. Japończycy, niedoścignieni mistrzowie w rozwijaniu zakupionych lub podpatrzonych wynalazków, zbudowali swoją potęgę gospodarczą. Zatem jednostki badawczo-rozwojowe i całe zaplecze techniczno-naukowe będzie nam bardzo potrzebne. Przecież wierząc w program Balcerowicza wiemy, że w nieodległym czasie przemysł, gospodarka zaczną zlecać badania, bo otworzą się na świat, gdzie panuje konkurencja w myśl zasady: lepiej i taniej. Pojawi się konkurencja i u nas, ale wówczas nie wiadomo, czy będziemy istnieć.</u>
          <u xml:id="u-257.7" who="#JanWnuk">Bez zasadniczego przełomu w sferze postępu naukowo-technicznego jesteśmy skazani na pogłębienie się luki technologicznej dzielącej nas od krajów o wysokim stopniu rozwoju. Ta prawda jest wielokroć powtarzana, być może że niedoceniana. Kończąc, chcę zaznaczyć: nauka przeżyła różne okresy — stalinowski, marnotrawionych pożyczek lat 70-tych, gdy Polska rosła w siłę, a ludziom miało się żyć dostatnio, okres stanu wojennego i postwojennego. Mam nadzieję, że przeżyje początkowy okres demokracji parlamentarnej i wraz z jej rozwojem wejdzie w okres prawdziwego doceniania nauki. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-257.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Waldemar Komorowski z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-258.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Henryk Szarmach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#WaldemarKomorowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Myślę, że wszyscy się ze mną zgodą, iż podstawowym kryterium oceny podmiotu gospodarczego, bez względu na to w jakim sektorze własnościowym jest usytuowany, winna być efektywność gospodarowania. Efektywność gospodarowania wyrażona wysokością kosztów wytwarzania, jakością wytworzonego produktu czy usług oraz społecznego zapotrzebowania na wyroby tej jednostki. W wyniku każdej działalności gospodarczej powinien powstawać zysk. Zysk, którym przedsiębiorstwo musi dzielić się z państwem, czyli społeczeństwem. I tu uważam, że zasady podziału tego zysku między państwo a podmiot gospodarczy winny być jednakowe bez względu na sektor, w którym przedsiębiorstwo funkcjonuje. A więc prywatny, spółdzielczy, państwowy czy też ten z kapitałem zagranicznym. Tego wymaga zasada równości sektorów, popierana przez nasz rząd, jak i zwykłe poczucie sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-259.1" who="#WaldemarKomorowski">Zasada ta realizowana jest w podstawowym pakiecie projektów ustaw poprzez zrównanie podatku dochodowego i obrotowego we wszystkich sektorach. Również opodatkowanie wzrostu wynagrodzeń jest jednakowe dla trzech podstawowych sektorów, z wyjątkiem przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym. Mam jednak nadzieję, że podatek ten, tak krytykowany zarówno przez członków rządu, jak i posłów, zostanie w niedługim czasie zlikwidowany i zastąpiony innym podatkiem, np. równym dla wszystkich podatkiem od dochodów indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-259.2" who="#WaldemarKomorowski">Sprawą, która decyduje o różnym jednak obciążeniu zysku przedsiębiorstw w stosunku do budżetu państwa stanowi obowiązek wpłacania do budżetu dywidend od środków trwałych przez przedsiębiorstwa państwowe — bez podobnego zobowiązania dla przedsiębiorstw pozostałych sektorów. Wpłata dywidendy stanowi poważne obciążenie sektora państwowego, zwłaszcza że w obecnie zaproponowanym pakiecie ustaw nie ograniczono wysokości udziału dywidendy w zysku, co może spowodować bankructwo wielu przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-259.3" who="#WaldemarKomorowski">Można by powiedzieć, że pobieranie dywidend wynika z faktu, iż majątek przedsiębiorstw państwowych jest własnością tegoż państwa i za jego użytkowanie państwu należy się zapłata. Tak, ale czym różni się zakład prywatny, spółdzielczy czy państwowy zbudowany z pobranego w państwowym banku, a następnie spłaconego kredytu inwestycyjnego? Państwo w taki sam sposób uczestniczyło finansowo w powstaniu tych trzech zakładów. Twierdzę, że większość naszego potencjału wytwórczego powstała dzięki takim mechanizmom inwestycyjnym. I dlatego proponuję, aby komisja nadzwyczajna rozważyła i ewentualnie wprowadziła w odpowiednich ustawach w miejsce dywidendy dla przedsiębiorstw państwowych podatek od majątku trwałego dla przedsiębiorstw wszystkich sektorów gospodarczych. Pozwoliłoby to zwiększyć dochody budżetu państwa, spowodowało rzeczywiste zrównanie sektorów wobec budżetu państwa przy możliwości dysponowania przez rząd majątkiem przedsiębiorstw państwowych. Stworzyło wśród ogromnej rzeszy pracowników przedsiębiorstw państwowych przekonanie, że rząd traktuje wszystkich jednakowo, a więc sprawiedliwie. Poza tym podatek ten winien być ograniczony do wysokości np. 25% zysku przedsiębiorstw, tak aby nie odbierał środków na odtworzenie majątku trwałego przedsiębiorstwom, które posiadają duży majątek, a więc duże zapotrzebowanie na środki do jego odtworzenia.</u>
          <u xml:id="u-259.4" who="#WaldemarKomorowski">Drugą sprawą, którą chciałbym omówić, jest zapis w art. 4 ust. 4 ustawy o opodatkowaniu wypłat wynagrodzeń, który to zapis upoważnia Radę Ministrów do ustalania dodatkowych kwot zwiększających normę wynagrodzenia na poprawę relacji płac. Zapis taki pozwoliłby — po jego uchwaleniu — na uznaniowe podwyższanie płac w niektórych przedsiębiorstwach. System uznaniowego ustalania płac funkcjonował poprzednio już niejednokrotnie i nigdy nie przyniósł pozytywnych rezultatów, ba — został nawet skompromitowany. Dlatego wnioskuję, aby komisja nadzwyczajna rozważyła możliwość skreślenia tego zapisu lub ograniczyła jego stosowanie tylko do wyjątkowych przypadków. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-259.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Henryk Szarmach z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-260.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Piszel.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#HenrykSzarmach">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Założenia narodowego programu zdrowia uwzględniają szereg postanowień z zakresu ochrony zdrowia: między innymi zahamowanie ekspansji chorób układu krążenia, obniżenie zachorowalności na inne choroby cywilizacyjne, jak na przykład nowotwory, urazy, a także obniżenie umieralności niemowląt do poziomu obserwowanego w krajach gospodarczo rozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#HenrykSzarmach">W związku z trwającą sejmową dyskusją na temat gospodarki, budżetu państwa na rok 1990, po zapoznaniu się z niektórymi tylko jego założeniami prezentowanymi przez pana ministra finansów, zachodzi poważna obawa, że rok 1990 będzie w dużej mierze stracony dla podstawowych założeń narodowego programu zdrowia. Jest to o tyle zrozumiałe, że w roku 1990 zakłada się przede wszystkim opanowanie inflacji oraz wprowadzenie programu stabilizacyjnego w gospodarce narodowej. Przyjmując taki stan rzeczy, trzeba sobie zdać sprawę z tego, że państwo nie będzie w stanie w tym okresie zapewnić tak wysokich środków na ochronę zdrowia, jak to wynika z szacowanych potrzeb i założeń narodowego programu zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-261.2" who="#HenrykSzarmach">Obawy te potwierdza projekt budżetu państwa na rok 1990, gdzie w dokumencie zawierającym objaśnienia i zbiorcze tabele analityczne, w załączniku numer jeden, w pozycji „wydatki na ochronę zdrowia” przewiduje się kwotę 13,5 bln zł, co przy jednoczesnym przewidywanym wykonaniu 4,4 bln w roku 1989 zakłada wzrost 3-krotny, a w materiale podano 310% wzrostu. Tymczasem w tym samym materiale w załączniku numer dwa, prognozowane ceny średnie w roku 1990 założone są w stosunku do średnich cen bieżącego roku w wysokości ponad 600%, to jest dwukrotnie wyżej.</u>
          <u xml:id="u-261.3" who="#HenrykSzarmach">Nie wnikając w szczegóły konstrukcji budżetu, ponieważ nie czuję się do tego powołany, widzę poważne niebezpieczeństwo w tym, iż zabraknie nam w przyszłym roku pieniędzy na funkcjonowanie zakładów służby zdrowia nawet na poziomie bieżącego roku. Niepokoją mnie zwłaszcza dwie sprawy, mianowicie inwestycje i leki.</u>
          <u xml:id="u-261.4" who="#HenrykSzarmach">Jakkolwiek z materiałów wynika, że inwestycje ochrony zdrowia są potraktowane z pewnym uprzywilejowaniem, ponieważ wzrost nakładów w stosunku do przewidywanego wykonania w porównaniu do roku bieżącego jest 9-krotny, to jednak w dalszym ciągu środki przewidziane na inwestycje w służbie zdrowia pokrywają zaledwie część potrzeb w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-261.5" who="#HenrykSzarmach">Wiadomo powszechnie, iż służba zdrowia jest niedoinwestowana, między innymi także w zakresie nowoczesnej aparatury diagnostycznej i terapeutycznej. Potrzeby w tym zakresie będą mogły być zaspokojone niestety tylko częściowo.</u>
          <u xml:id="u-261.6" who="#HenrykSzarmach">Jednocześnie zwracam uwagę na fakt, że rezerwa celowa na budowę szpitali terenowych, tym samym również i państwowych szpitali klinicznych, ujęta w budżecie centralnym jest zbyt mała i zachodzi obawa, że niektóre z nich, te których budowa mogłaby być zakończona w roku przyszłym, że nie będzie ona zrealizowana z powodu braku pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-261.7" who="#HenrykSzarmach">Chciałbym zwrócić uwagę także na fakt szybkiego wzrostu cen na leki, co ma miejsce zwłaszcza w ostatnim czasie. Mimo tego wzrostu producenci zwracają uwagę, że leki w dalszym ciągu są nierentowne i zapowiadają w związku z tym dalsze podwyżki. Kryje to uzasadnioną obawę, że środki przewidziane w budżecie na rok przyszły będą niestety za skromne.</u>
          <u xml:id="u-261.8" who="#HenrykSzarmach">Przedstawiane tu — ze zrozumiałych względów tylko niektóre — ważniejsze aspekty budżetu ochrony zdrowia skłaniają do konieczności rozważenia możliwości zwiększenia nakładów finansowych na ochronę zdrowia. Nie jest bowiem tajemnicą, iż zdrowie naszego narodu jest zagrożone. Należy zatem uczynić wszystko, ażeby to bardzo ponure widmo oddalić, przede wszystkim nie żałować pieniędzy na zdrowie.</u>
          <u xml:id="u-261.9" who="#HenrykSzarmach">Jestem przekonany, że im więcej społeczeństwo będzie w stanie wyasygnować na ochronę zdrowia, tym lepiej dla społeczeństwa. Zdrowe bowiem społeczeństwo, to również zdrowa gospodarka. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-261.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Andrzej Piszel z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Romualda Matusiak.</u>
          <u xml:id="u-262.2" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł uczestniczy w posiedzeniu komisji.</u>
          <u xml:id="u-262.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę poseł Romuladę Matusiak.</u>
          <u xml:id="u-262.4" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Krzysztof Grzebyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#RomualdaMatusiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam poważne wątpliwości czy słuszna jest decyzja Prezydium Sejmu o łącznej debacie poselskiej, w której obok dyskusji nad pakietem bardzo ważnych ustaw gospodarczych jest także pierwsze czytanie budżetu państwa. Jakkolwiek mam świadomość i presji czasu, i faktu, że ostateczna struktura budżetu, tak po stronie jego dochodów, jak i wydatków, jest w dużej mierze uzależniona od pozytywnych i pomyślnych przemian w gospodarce narodowej. Ważność tych przemian sprawia, że w debacie dzisiejszej dominują sprawy gospodarcze, stąd niewiele jest czasu, by zwrócić uwagę Wysokiej Izby na skutki społeczne, wynikające z pobieżnej choćby, na wnikliwszą nie mieliśmy niestety czasu, analizy wskaźników, zawartych w projekcie ustawy budżetowej. Nad niektórymi z nich pozwolę sobie zatrzymać się, ale wcześniej krótka refleksja.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#RomualdaMatusiak">Jeśli normalną, zdrową moralnie rodzinę dotyka kryzys, to jego skutki najpóźniej ponoszą dzieci. Są one bowiem osłaniane przez rodziców kosztem własnych wyrzeczeń. Czy taka zasada, która moim zdaniem, jest przecież powszechnie stosowana w każdej polskiej rodzinie, towarzyszy nam w myśleniu i działaniu ogólnopaństwowym? Sądzę, że nie. I postaram się tę odpowiedź uzasadnić, przywołując tutaj kilka danych dotyczących proponowanych w ustawie budżetowej wydatków.</u>
          <u xml:id="u-263.2" who="#RomualdaMatusiak">I tak dla przykładu wzrost tych wydatków w ubezpieczeniach społecznych jest 8-krotny, w nauce prawie 3,5-krotny, w kulturze i sztuce ponad 5-krotny, w ochronie zdrowia 4,5-krotny, w kulturze fizycznej i sporcie ponad 3-krotny, w administracji państwowej ponad 5-krotny, w wymiarze sprawiedliwości i prokuraturze 3,5-krotny, w obronie narodowej ponad 3,5-krotny, natomiast w oświacie i wychowaniu — proszę państwa — nawet nie dwukrotny.</u>
          <u xml:id="u-263.3" who="#RomualdaMatusiak">Czym, Panie Premierze, uzasadnić tak drastyczną rozpiętość, czyżby skutki ponad 6-krotnego wzrostu cen i usług nie dotyczyły w równym stopniu również oświaty i wychowania? Moich wątpliwości nie jest w stanie rozwiać odpowiedź, jaką już raz na tej sali uzyskałam, że główny ciężar finansowania oświaty, poza płacami, spada na budżety terenowe. W projekcie bowiem wydatków budżetów terenowych — proszę spojrzeć, załącznik nr 16 w ustawie budżetowej — zakłada się w dziale oświaty i wychowania wzrost wydatków niewiele ponad 2,5-krotny.</u>
          <u xml:id="u-263.4" who="#RomualdaMatusiak">Wszystko, proszę państwa, wiem, że szkoły należy w coraz większym stopniu uspołeczniać, że za edukację naszych dzieci jesteśmy odpowiedzialni wszyscy. Ale nikt i nic nie może zdjąć konstytucyjnego obowiązku państwa wobec dzieci i młodzieży, jakim jest prawo do nauki w godziwych warunkach. Na spotkaniach z wyborcami spotykam się często z żądaniami środowisk nauczycielskich, aby — jeśli nie stać nas w chwili obecnej na rozwój oświaty, chociaż taki jest pożądany, mówią o tym eksperci w raporcie — nie dopuścić przy najgłębszym nawet kryzysie do regresu tej oświaty. Czy na taki regres uzyskamy aprobatę społeczną? A zważając również na fakt, że przecież nie jesteśmy enklawą, a jesteśmy i żyjemy w pewnym systemie światowym, czy z taką aprobatą spotkamy się ze strony UNESCO?</u>
          <u xml:id="u-263.5" who="#RomualdaMatusiak">Wysoka Izbo! Tradycyjnym i powszechnie stosowanym w różnych krajach, takim powszechnym wskaźnikiem obrazującym rangę oświaty w całym życiu społecznym jest jej procentowy udział w dochodzie narodowym podzielonym. Różne instytucje, organizacje, w tym również polityczne, a także Związek Nauczycielstwa Polskiego, którego jestem członkiem, już dawno domagały się 7% udziału w dochodzie narodowym podzielonym. Przy okrągłym stole mówiono nawet o 7 do 10% przeznaczanego na ten cel dochodu narodowego podzielonego. Od wielu lat nie możemy dojść nawet do 5%. Zbliżyliśmy się do tej granicy w ubiegłym roku, ale w tym roku spadliśmy już do niewiele ponad 3%.</u>
          <u xml:id="u-263.6" who="#RomualdaMatusiak">I z dostępnych posłom materiałów jak dotąd — może się mylę — ja nie potrafiłam wyczytać ani wywnioskować, jaki zakładamy w bieżącym roku procent dochodu narodowego podzielonego przeznaczonego na oświatę.</u>
          <u xml:id="u-263.7" who="#RomualdaMatusiak">Chciałabym w imieniu całego środowiska oświatowego, a sądzę także i rodziców, uzyskać od pana premiera odpowiedź na to fundamentalne dla oświaty pytanie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-263.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Krzysztof Grzebyk z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-264.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Bohdan Głuchowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Chciałbym odnieść się do problemu szczegółowego, niemniej jednak, myślę, bardzo istotnego, a mianowicie do propozycji zmian w ustawie z dnia 14 marca 1985 r. o podatkach i opłatach lokalnych. Zgadzając się z generalną koncepcją zrównania obciążeń podatkowych wnoszę o rozważenie przez komisję nadzwyczajną uzupełnienia art. 7 ust. 1 pkt 7, który mówi o zwolnieniach podatkowych, o budynki wykorzystywane na potrzeby i prowadzenie przez stowarzyszenia statutowej działalności wychowawczej, oświatowej, kulturalnej oraz na rzecz szeroko rozumianej kultury fizycznej, z wyjątkiem części zajmowanych na prowadzenie działalności gospodarczej. Jednocześnie proszę o rozpatrzenie wyłączenia z opodatkowania w pkt. 18 gruntów zajętych na obozowiska oraz bazy wypoczynkowe dzieci i młodzieży. A w art. 9 pojazdów samochodowych, łodzi motorowych i jachtów, służących prowadzeniu statutowej działalności stowarzyszeń o charakterze wychowawczym.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#KrzysztofGrzebyk">Proponowane uzupełnienia mają — wydaje się — szerokie uzasadnienie prawne, ekonomiczne, a zwłaszcza społeczne. Stowarzyszenia zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. o stowarzyszeniach są dobrowolnymi zrzeszeniami o celach nie zarobkowych, a w przypadku organizacji harcerskiej — grupujących w przeważającej mierze dzieci i młodzież. Przy rządowej polityce rezygnacji z dotowania stowarzyszeń i organizacji społecznych zasadne wydaje się ich zwolnienie z części podatków od budynków i terenów wykorzystywanych na cele statutowe. Również strona ekonomiczna proponowanych przeze mnie zwolnień podatkowych ma w bilansie zysków państwa, niewielkie znaczenie, chociaż dla poszczególnych stowarzyszeń są to bardzo znaczne kwoty, w sposób zdecydowany pomniejszające ich skromne środki na działalność statutową.</u>
          <u xml:id="u-265.2" who="#KrzysztofGrzebyk">Chciałbym zwrócić także uwagę na przykładzie Związku Harcerstwa Polskiego, którego jestem naczelnikiem, na ogromną wagę ograniczeń podatkowych dla organizowania wypoczynku dzieci i młodzieży. Niewyłączenie z opodatkowania terenów obozowych i baz obozowych zmusi organizatorów wypoczynku do podniesienia i tak już niemałych kosztów organizacji obozów o kwoty związane z wydatkami poniesionymi na podatki od gruntu. W sposób znakomity niestety podwyższy to opłaty ponoszone przez rodziców w wielu wypadkach wychowujących kilkoro dzieci, jak i z funduszu socjalnego zakładów pracy, który — jak zauważył to wczoraj minister Szreter będzie ograniczony, zmuszając nierzadko przedsiębiorstwa do trudnego wyboru: wypoczynek pracownika czy jego dzieci. Nie są to rozważania teoretyczne. W bieżącym roku na obozy harcerskie wyjechało ponad 350 tys. dzieci, często z rodzin biednych czy terenów ekologicznie zagrożonych.</u>
          <u xml:id="u-265.3" who="#KrzysztofGrzebyk">Myślę, Szanowni Państwo, że w trudnym czasie zasadniczych zmian w naszej gospodarce, znaczonych kryzysem i realnym spadkiem poziomu życia społeczeństwa, szczególnie zagrożone jest dziecko. Jest niebezpieczną ułudą myślenie, że najmłodsi sami będą łożyć na swoje wychowanie. Stąd brak wyłączeń podatkowych dla organizacji i instytucji wychowawczych, przy równoczesnym ich utrzymaniu dla Kościoła i związków wyznaniowych czy placówek oświatowych, grozi w perspektywie powstaniem luki wychowawczej, której na pewno nie wypełni samo państwo. Jeśli dzieci nie będą wyjeżdżać choćby raz w roku poza miejsce zamieszkania, to stracą jedno z podstawowych dziecięcych praw — prawo do wypoczynku. Obostrzenia podatkowe odbiją się pośrednio szczególnie na dzieciach wiejskich, które już dzisiaj tracą na inflacyjnie wzrastających kosztach zorganizowanych wakacji.</u>
          <u xml:id="u-265.4" who="#KrzysztofGrzebyk">Jeśli podatkiem obłożymy harcerski czy szkolny jacht, na którym szkolą się dziesiątki młodych ludzi, poznając praktycznie sens wychowania morskiego, to nie zajmie się nimi nikt inny. Jeśli stać nas na zwolnienie z podatku jachtów dyplomatów czy cudzoziemców, to miejmy też litość dla społecznej żaglówki, często budowanej wysiłkiem samej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-265.5" who="#KrzysztofGrzebyk">Jeśli działalność wychowawcza stowarzyszeń ma być obciążona poprzez podatki od nieruchomości, to albo koszty przeniesie się na dzieci, albo działalność ta — kulturalna czy oświatowa — po prostu zaniknie. Mógłbym owe „jeśli” wskazywać jeszcze długo. Szanując nasz czas, proszę przeto raz jeszcze komisję nadzwyczajną, licząc także na zrozumienie rządu, o uwzględnienie przedstawionych racji stowarzyszeń i organizacji wychowawczych i wyłączenie spod części obowiązku podatkowego, co winno, jak sądzę, przynieść w perspektywie zarówno państwu, jak i przede wszystkim rodzicom dzieci, może nie wymierne, ale jakże istotne korzyści wychowawcze. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-265.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Bohdan Głuchowski z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-266.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Henryk Komar.</u>
          <u xml:id="u-266.3" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Henryk Komar jest. Bardzo proszę o zabranie głosu.</u>
          <u xml:id="u-266.4" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Jacek Kasprzyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#HenrykKomar">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie i Panowie! Sejmy poprzednich kadencji, poprzedniej ekipy rządowej, rozwiązując bieżące problemy państwa, narodu, sterując procesami gospodarczymi i społecznymi, próbowały jednocześnie nadawać lepszy kształt przyszłości, z różnym oczywiście skutkiem. Widać to bardzo dobrze na przykładzie działalności legislacyjnej. Są ustawy, które poddane próbie czasu, zdały egzamin, obowiązują i obowiązywać będą nadal. Są ustawy, które nie sprawdziły się z różnych przyczyn. Trzeba je wycofać, zastąpić innymi. Jeszcze inne ustawy wymagają nowelizacji, częściowych zmian i m.in. nasza bieżąca sesja tej problematyce też jest poświęcona. Konkretnie chcę się odnieść do ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, do kierunku nowelizacji tej ustawy w jakim zmierza propozycja Rady Ministrów. Szczególnie istotne są rozwiązania ujęte w proponowanej treści art. 4 ust. 2a oraz artykułów 4a i 5a. W uzasadnieniu tych zmian zwraca się słusznie uwagę na to, że dotychczasowe przepisy nie przewidywały takich zmian, jak przekazanie części majątku innej jednostce państwowej, łączenie i podział przedsiębiorstw, o czym tak często na tej sali mówi się jako o sprawie, która nieuchronnie czeka naszą gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#HenrykKomar">Pragnę zauważyć w tym miejscu, że nowa treść tych artykułów odnosi się do przedsiębiorstw już mających wyliczony, zgodnie z art. 19 zarówno fundusz założycielski, jak i fundusz przedsiębiorstwa, czyli ma zastosowanie do przedsiębiorstw przekazujących majątek albo łączonych i dzielonych po 1 stycznia 1990 r., bo z tą według projektu datą ustawa ma mieć moc prawną.</u>
          <u xml:id="u-267.2" who="#HenrykKomar">Pozostaje zastanowić się, co zrobić z przedsiębiorstwami, które przed tą datą przekazały część majątku innym jednostkom państwowym albo zostały, często decyzją administracyjną, podkreślam — bardzo często decyzją administracyjną — połączone lub podzielone. Zgodnie z treścią art. 19 ust. 1 przedsiębiorstwa wyliczały na dzień 1 stycznia br. fundusz założycielski, odnosząc się do stanu majątkowego z 31 grudnia 1983 r. Jeżeli zatem po tej dacie przedsiębiorstwo przekazało innej jednostce państwowej część swojego majątku, to mamy następującą sytuację: fundusz założycielski przedsiębiorstwa przekazującego obejmuje majątek przekazany i przedsiębiorstwo to płaci dywidendę od majątku, który nie pracuje na jego rzecz. I wreszcie przedsiębiorstwo przejmujące majątek może znaleźć się w jednej z dwóch następujących sytuacji:</u>
          <u xml:id="u-267.3" who="#HenrykKomar">— po pierwsze, jeżeli jest ono nowo utworzone, to w jego funduszu założycielskim, zgodnie z art. 19 ust. 2, znajduje się majątek otrzymany, może on być wartości przeszacowanej, w międzyczasie miało miejsce zresztą przeszacowanie wartości środków trwałych, i przedsiębiorstwo to płaci również dywidendę od majątku, od którego dywidendę płaci także przedsiębiorstwo przekazujące;</u>
          <u xml:id="u-267.4" who="#HenrykKomar">— i po drugie, jeżeli nie jest to przedsiębiorstwo nowo utworzone, to fundusz założycielski nie obejmuje majątku otrzymanego i nie płaci ono dywidendy, mimo że majątek ten pracuje na jego rzecz.</u>
          <u xml:id="u-267.5" who="#HenrykKomar">Nieco inna sytuacja występuje w wypadku przedsiębiorstw, które między rokiem 1983 a 1989 zostały podzielone lub połączone, przekształcone w wyniku decyzji administracyjnych, których nasilenie wystąpiło równo rok temu. Zgodnie z treścią wspomnianego już art. 19 ust. 2, przedsiębiorstwa te winny utworzyć fundusz założycielski nie jako sumę odpowiednich funduszy według bilansu otwarcia na dzień połączenia lub podzielenia, inaczej przekształcenia. Ich fundusze statutowe w środkach trwałych obejmują zatem: fundusz statutowy na dzień 31 grudnia 1983 r., wynik przeszacowania środków trwałych zarządzony na polecenie władz, przyrost funduszu będący odzwierciedleniem inwestycji własnych tych przedsiębiorstw, finansowanych z zysku lub w razie zaciągnięcia kredytów spłaconych z zysku.</u>
          <u xml:id="u-267.6" who="#HenrykKomar">Przypomnę, że fundusz założycielski nie obejmuje wartości netto zakładowych domów mieszkalnych, żłobków, przedszkoli, majątku trwałego służącego zakładowej działalności socjalnej czy chociażby obronie cywilnej.</u>
          <u xml:id="u-267.7" who="#HenrykKomar">Zysk przed rokiem 1989 był przeznaczany, obok funduszu rozwoju, również na fundusz załogi, w tym na wypłatę tzw. czternastki. Jeżeli zatem przedsiębiorstwa przed ich przekształceniem przeznaczały wypracowany zysk nie na czternastkę, nie na domy mieszkalne, żłobki, przedszkola, majątek działalności socjalnej oraz obrony cywilnej, a na inwestycje produkcyjne, w tym na wymianę parku maszynowego, na przyrost mocy itd. — bo i w tym naszym kryzysie lat osiemdziesiątych są, i to wcale nie tak nieliczne, przedsiębiorstwa, które właśnie tak reagowały i tak postępowały — dziś poniosą i ponoszą już nieprzewidziane konsekwencje. Fundusz założycielski jest kilkakrotnie wyższy od sumy funduszu z roku 1983 i w funduszu założycielskim przyrost majątku produkcyjnego finansowanego z własnego zysku jest potraktowany jako dotacja budżetowa, a w międzyczasie nie było żadnych dotacji, nawet w wysokości symbolicznej złotówki.</u>
          <u xml:id="u-267.8" who="#HenrykKomar">Takie rozwiązanie jest dla mnie oczywiście rozwiązaniem niesprawiedliwym. Stąd nic dziwnego, że w listopadzie do laski marszałkowskiej wpłynął poselski projekt nowelizacji ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych z 31 stycznia br., niestety w porządku obrad bieżącej sesji ta propozycja nie została uwzględniona.</u>
          <u xml:id="u-267.9" who="#HenrykKomar">Przedsiębiorstwo, które jest mi bliżej znane, samodzielnie występowało do Ministerstwa Finansów, sygnalizując nielogiczność art. 19 ust. 2 wraz z wykazaniem skutków ekonomicznych i możliwych, dających się przewidzieć, następstw społecznych tak właśnie interpretowanego zapisu wspomnianego artykułu. I wystąpienie, i rozmowy doprowadziły do pewnych ustaleń i uzgodnień, pewnej zbieżności co do meritum sprawy, ale niestety, kiedy dochodziło, kiedy dochodziliśmy do przygotowania chociażby decyzji, kłopoty były poważne, bo ustawa ta ogranicza podejmowanie innych decyzji. Wiem skądinąd, że pierwotny projekt, czyli projekt, jaki przedłożyła Rada Ministrów przed rokiem, projekt tej ustawy w tym właśnie punkcie, dotyczącym zasad tworzenia funduszu założycielskiego, różni się od treści przyjętej przez Sejm w dniu 31 stycznia 1989 r. Pora więc, sądzę, na sprostowanie, tak aby dać jednakowe szanse rozwoju i warunki działania wszystkim przedsiębiorstwom, w tym również tym, które zostaną lub już zostały usamodzielnione, a które istniały w różnych formach do dnia 31 grudnia 1983 r.</u>
          <u xml:id="u-267.10" who="#HenrykKomar">Zbliżając się ku końcowi, jeszcze jako ciekawostkę chciałbym Państwu zasygnalizować daleko idącą niekonsekwencję w traktowaniu przedsiębiorstw przekształconych po dniu 31 grudnia 1983 r.</u>
          <u xml:id="u-267.11" who="#HenrykKomar">Przede wszystkim, jeśli chodzi o fundusz założycielski i dywidendę, przedsiębiorstwa te są traktowane jako nowo powstałe. Jeżeli chodzi o normę wynagrodzeń stanowiących koszty uzyskania przychodów, przedsiębiorstw tych nie traktuje się jako powstałych w roku podatkowym lub w roku poprzednim, lecz jako już istniejące i normę ustala się na podstawie zaszłości roku 1988, czyli tak jak dla wszystkich innych istniejących dawniej. W sumie wydaje mi się, że jeśli utrzymamy zapis art. 19 w takiej formie jak dotychczas, niewątpliwie ten zapis będzie utrudniał proces, na który bardzo liczymy; mianowicie utrudni proces demonopolizacji, utrudni proces przemian strukturalnych w gospodarce narodowej, utrudni realizację procesu dochodzenia do wyższej efektywności.</u>
          <u xml:id="u-267.12" who="#HenrykKomar">Znane mi przedsiębiorstwa, znane mi zakłady nie są kandydatami do bankructwa i nie chodzi tu o ratowanie zakładów bądź przedsiębiorstw przed bankructwem. Chodzi o nieograniczanie ich szans rozwojowych. Chcę to podkreślić z całą mocą. O nieograniczanie szans rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-267.13" who="#HenrykKomar">I jeśli wczoraj padł tu efektowny sąd o naszym powrocie do cywilizacji ekonomicznej, to uważam, że ten powrót do cywilizacji ekonomicznej powinien się odbywać przy nieco złagodzonej, nieco zmienionej konieczności ograniczania polityki drenażowej. Rok następny i lata następne mają być latami trudnego pieniądza, co też winno być uwzględnione w naszym postępowaniu. Będzie to ponadto sprzyjać racjonalnej polityce teraz i w przyszłości. Wydaje mi się, że godna podkreślenia jest i kwestia, godne jest podkreślenia coś, co nazwałbym edukacją ekonomiczną załogi. Jeśli kiedyś załoga zdecydowała się na niekonsumowanie zysku, na przeznaczanie tego zysku na rozwój, nie powinna ponosić konsekwencji. Są wreszcie i przesłanki natury humanitarnej. I pozwolę sobie tu użyć, mimo że jest to niezwykle rozciągliwe słowo, pojęcia sprawiedliwości zróżnicowania prawnego, zróżnicowania którego nie powinno być, bo powinna być równość szans.</u>
          <u xml:id="u-267.14" who="#HenrykKomar">Wiem, że jest to sprawa trudna, bo rok kalendarzowy się kończy i w grę wchodzi nie tyle zmiana tego zapisu z myślą o latach następnych, ile podjęcie rozwiązania, które by usatysfakcjonowało załogi w roku bieżącym. W związku z tym, jeśli Wysoka Izba pozwoli i raczy przyjąć moją propozycję, to brzmi ona następująco i zgłaszam ją jako wniosek formalny — skłaniają mnie ku temu zresztą również i rozmowy prowadzone w kuluarach z przedstawicielami Ministerstwa Finansów — proponuję mianowicie, aby ten problem został przekazany komisji nadzwyczajnej. Komisja nadzwyczajna oceni, dokona analizy, uwzględniając i te przesłanki, które ja wymieniłem i inne, i zdaję się na jej decyzję: czy doprowadzimy do nowelizacji, czy też rozmowy, które nawiąże komisja z Ministerstwem Finansów w finale doprowadzą do umorzenia bądź zaniechania. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-267.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jacek Kasprzyk z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-268.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Radosław Gawlik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#JacekKasprzyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Oglądając życie naszego społeczeństwa, zapoznawszy się z dokumentami przedłożonymi przez rząd i wsłuchawszy się w dzisiejszą dyskusję, można powiedzieć, że bardzo łatwo jest stać się pesymistą, a podobno pesymista to jest dobrze poinformowany optymista. I tutaj wybór jest dosyć trudny.</u>
          <u xml:id="u-269.1" who="#JacekKasprzyk">Dzisiejsza debata stawia przed nami praktycznie pytanie o decyzję, o być lub nie być polskiej gospodarki, a ja myślę, że i o sprawy jeszcze dalej idące. Gonieni jesteśmy czasem przemian, rząd naciskiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego, możliwością utraty cierpliwości przez społeczeństwo. W takiej sytuacji stajemy przed wielką decyzją o sprawach kraju i odpowiedzialnością za byt podstawowej komórki społeczeństwa, jaką jest rodzina. I odpowiedzialności tej nie możemy zrzucić na rząd, ale niestety ponosimy ją również my, posłowie. Ponosimy odpowiedzialność, ponieważ po prostu przyjęliśmy kredyt zaufania społecznego, z którego musimy się wywiązać. Dlatego solidaryzuję się z posłem z mojego klubu, z posłem Gabrielskim, który o kilku dosyć istotnych tematach mówił.</u>
          <u xml:id="u-269.2" who="#JacekKasprzyk">Wysoka Izbo! Nie jestem ekonomistą, aczkolwiek żałuję, że nie mam możliwości wybrania — wobec jednego tylko programu — nie chciałbym również pretendować na tej sali do miana polityka. Wywodzę się natomiast z grona robotniczego, które jest liczebnie dość znikomo reprezentowane na tej sali, i muszę powiedzieć, że w moim i moich kolegów odczuciu to grono poniesie największy ciężar, wynikający z propozycji tutaj nam przedstawionych. Grono moich przyjaciół i współwyborców to po prostu ludzie prości, w większości nie posiadający żadnych środków produkcji, ani własności, żyjący coraz skromniej ze swoich pensji, a niektórzy mimo młodego wieku również i z rent. Dlatego też bardzo proszę, abyśmy nie zapomnieli w euforii wychodzenia z tego kryzysu, że istnieje potężna grupa, która po prostu nie ma już z czego rezygnować i ona może zaciskać pas, ale w pewnych momentach ten pas dochodzi do sprzączki i nie ma już za bardzo czego dociskać. Mamy również bardzo wiele rodzin, których nie stać nie tylko na średni poziom życia, o jaki zabiegaliśmy i jaki obiecywaliśmy w czasie naszej kampanii przedwyborczej. Ale i są rodziny, których nie stać po prostu na normalne wyżywienie — co najgorsze zaczyna to dotyczyć również i normalnych rodzin, a w tym ich dzieci.</u>
          <u xml:id="u-269.3" who="#JacekKasprzyk">Dlatego też proszę nie dziwić się, że niepokoi mnie po prostu sytuacja, niepokoi poziom życia. Wobec proponowanego bezrobocia, obniżenia dochodu narodowego, a co się z tym wiąże również i dochodu poszczególnych grup społecznych, w pewnej mierze również i ograniczenia samorządności w zakładach pracy, również i pewnej roli związku zawodowego, a z drugiej strony umocnienia roli pracodawcy — w dalszej części dosyć kontrowersyjnej kwestii wyprzedaży majątku narodowego w obce ręce — po prostu musi to budzić jakieś kontrowersje.</u>
          <u xml:id="u-269.4" who="#JacekKasprzyk">Panie i Panowie Posłowie! Wielu z nas zna odczucia społeczne i możliwości naszej gospodarki. Społeczeństwo po prostu dawno już przestało wierzyć, że mamy do końca bezpłatną służbę zdrowia czy oświatę. Niestety w życiu społecznym coraz częściej zwykłą ludzką życzliwość zastępuje przepychanka i walka o pieniądz oraz tzw. układy, i to częstokroć nie tylko związane z nomenklaturą, ale i z wieloma zupełnie innymi rzeczami. Ludzie odczuwają natomiast, że sprawiedliwość społeczną już dosyć dawno zagubiliśmy, dlatego na co dzień, dzisiaj nie bardzo wiemy, jak ona powinna wyglądać.</u>
          <u xml:id="u-269.5" who="#JacekKasprzyk">Obecnie mamy bardzo widoczne rozwarstwienie społeczne które jeszcze — trzeba powiedzieć prawdę — bardzo się zaostrzy. Jednych jest stać na wszystko i to niekoniecznie w wyniku bardzo uczciwej pracy, przedsiębiorczości, zainwestowania własnych środków, co ludzie widzą i co w dużej mierze ich bardzo denerwuje. Natomiast potężna grupa wieloletnich pracowników, ludzi, którzy swoje lata już wypracowali, przechodzi w coraz bardziej poszerzającą się sferę ubóstwa.</u>
          <u xml:id="u-269.6" who="#JacekKasprzyk">Spora część społeczeństwa na dzień dzisiejszy nie tylko nie wykupuje wielu artykułów żywnościowych, ale po prostu ich nie kupuje. I nie dlatego, że im one przestały smakować, ale po prostu tych grup społecznych na to już dzisiaj nie stać. Dotyczy to dziś m.in. bardzo wielu młodych rodzin. Proszę mi dzisiaj odpowiedzieć: wiele młodych rodzin, które stracą swoje środki utrzymania i mogą stracić nawet środki niezbędne do przeżycia — jak one mają wychowywać dzieci, jak mają się rozwijać? A jak ma dzisiaj pracować wydajnie polski robotnik, który nie tylko, że jest przemęczony, ale również niedożywiony? Myślę, że są to problemy, na które bardzo tutaj powinniśmy zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-269.7" who="#JacekKasprzyk">Wysoka Izbo! Część moich wyborców obawia się, że nie wytrzyma proponowanych zmian, a pomoc społeczna i socjalna po prostu nie spełni wiązanych z nią oczekiwań. Niepokoi również bardzo tę grupę społeczną bezrobocie, o którym tutaj dzisiaj mówiliśmy, i o którym mówi się od niedawna. Powstaje również taki pogląd, że skoro do dzisiaj nie mamy wypracowanego systemu płacenia pracownikowi, to nie będziemy mieli również i opracowanego do końca systemu, w jaki sposób pracowników zwalniać, a tym bardziej później przygotować im potencjalne miejsca pracy. Rodzi się również pytanie, co z konstytucyjnym zapisem o prawie do pracy — póki co przecież jeszcze ta Konstytucja obowiązuje.</u>
          <u xml:id="u-269.8" who="#JacekKasprzyk">Ja myślę, Wysoka Izbo, że o zagrożeniach wynikających z proponowanych zmian moglibyśmy bardzo długo mówić. Jedno jest pewne: prawdą jest, że rząd premiera Mazowieckiego cieszy się bardzo dużym zaufaniem społecznym i myślę że o to zaufanie powinniśmy wszyscy na tej sali zabiegać; i mam nadzieję również, że nie tylko na tej sali. Jestem również przekonany, że duże grupy pracownicze poprą program tego rządu. Ważne jest tylko, aby ten program nie obrócił się po prostu przeciwko nim samym. A program ten ma tyle samo szans na sukces co i na porażkę, jeżeli nie zaakceptuje normalnej szarej rzeczywistości, w której toczy się życie społeczne.</u>
          <u xml:id="u-269.9" who="#JacekKasprzyk">Niemniej jednak ja chciałbym życzyć przede wszystkim sukcesu i to przede wszystkim naszemu społeczeństwu, a w dalszej kolejności Sejmowi i rządowi. Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-269.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Radosław Gawlik z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Barbara Blida.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#RadosławGawlik">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Swoje wystąpienie chciałem poświęcić sferze, która co jakiś czas pojawia się w wystąpieniach pań i panów posłów, w postaci sformułowania o zagrożeniu ekologicznym, katastrofie ekologicznej, degradacji ekologicznej. I na marginesie tego, co pojawiło się w założeniach polityki społeczno-gospodarczej oraz w projekcie budżetu chciałbym kilka uwag w tej materii poczynić.</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#RadosławGawlik">Pierwszym punktem porozumienia podzespołu do spraw ekologii przy okrągłym stole było przyjęcie zasady ekopolityki i ekorozwoju jako naczelnych w przyszłym rozwoju kraju. Myślę, że zmieniająca się sytuacja społeczno-polityczna tego punktu nie podważyła. Niestety, w przedstawionych założeniach polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990, jak i w projekcie budżetu, nie pojawiają się te słowa i mało widać zrozumienia dla potrzeby nadrzędności ochrony środowiska człowieka nad innymi sferami życia.</u>
          <u xml:id="u-271.2" who="#RadosławGawlik">Nie będę mówił o stanie środowiska, o jakości żywności, wreszcie o zastraszających wskaźnikach degradacji biologicznej społeczeństwa. W dobie panowania ministra finansów chciałbym powiedzieć o ekonomicznym aspekcie ochrony środowiska. Otóż straty w dochodzie narodowym z tytułu degradacji środowiska w Polsce przyjmuje się średnio na 10–20% dochodu narodowego. W obliczeniach naukowców Akademii Ekonomicznej w Krakowie w 1987 r. wynosiły one nawet 25% tego dochodu, czyli jedną czwartą. Zatem od jednej dziesiątej do jednej czwartej dochodu narodowego jest co roku tracone w wyniku zaniedbań w tej dziedzinie. W krajach wysoko rozwiniętych przeznacza się przeciętnie na ochronę środowiska około 3% dochodu narodowego. U nas w latach 1985–1988 przeznaczano około 0,5% dochodu.</u>
          <u xml:id="u-271.3" who="#RadosławGawlik">W przedstawionym projekcie budżetu Ministerstwo Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych otrzymuje około pół biliona złotych. Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej zbierają w postaci opłat i kar 645 mld złotych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska nie jest uwzględniony w ogóle. Nie wiem dlaczego, jest to chyba jakiś błąd. Ten fundusz istnieje i ma środki.</u>
          <u xml:id="u-271.4" who="#RadosławGawlik">Zerowa jest także dotacja z budżetu centralnego dla tych funduszy. Jest to tym bardziej niepokojące, że w 1990 r. w stosunku do roku bieżącego ma nastąpić 6–7-krotny spadek realnych wydatków na ochronę środowiska.</u>
          <u xml:id="u-271.5" who="#RadosławGawlik">Środki przeznaczone na wydatki Ministerstwa Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych stanowią około jednej czwartej procenta, jednej czwartej procenta podkreślam, całości wydatków budżetowych. Jest bardzo prawdopodobne, że udział wydatków na ochronę środowiska w dochodzie narodowym spadnie poniżej krytycznego 1981 r., to jest poniżej 0,2%.</u>
          <u xml:id="u-271.6" who="#RadosławGawlik">Zestawiam te dwie liczby, z których wynika, że straty, przypominam od 10 do 25% dochodu narodowego, przewyższają co najmniej kilkadziesiąt razy wydatki: pół do jednej czwartej procenta dochodu narodowego, aby uzmysłowić dysproporcję, i niestety brak pokrycia dla deklaracji ochrony środowiska w konkretnych liczbach. Jak wygląda w świetle tych liczb nasza wiarygodność wobec krajów zachodnich, z których każdy w deklarowanej pomocy finansowej przeznaczał istotne miejsce właśnie dla inwestycji w dziedzinie ochrony środowiska?</u>
          <u xml:id="u-271.7" who="#RadosławGawlik">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Stoimy przed drastyczną, w części żywiołową, restrukturyzacją gospodarki powodowaną przez bankructwa przedsiębiorstw, a może nawet całych branż. Po tym społeczno-gospodarczym trzęsieniu ziemi nadejdzie czas dla określenia dziedzin, na które z punktu widzenia ekorozwoju należałoby postawić. Mam tu na myśli takie dziedziny, jak np.: rolnictwo ekologiczne, produkcja zdrowej żywności, turystyka, handel, energooszczędne budownictwo, naukochłonne gałęzie gospodarki jak: elektronika, informatyka, łączność itp.</u>
          <u xml:id="u-271.8" who="#RadosławGawlik">Są państwa, które na tych dziedzinach, nie zaś na kopalniach i hutach, budują swoją potęgę. Wielu ludzi, nie tylko ekologów, chciałoby widzieć w założeniach polityki społeczno-gospodarczej rozwój tych dziedzin i technologii, które sprzyjają środowisku, tj. tzw. miękkich lub czystych technologii. Nowoczesny świat idzie właśnie w tym kierunku i chciałoby się, abyśmy i my z tego dna odbijali się właśnie tam, gdzie ochrona środowiska przyrodniczego, a właściwie należałoby powiedzieć — środowiska życia, jest na pierwszym planie. Tego przyznaję brakuje mi w rządowych założeniach polityki społeczno-gospodarczej. W praktyce życia codziennego pojawiają się, uzasadnione co gorsza, obawy, iż staniemy się miejscem lokowania brudnych technologii, drapieżnej eksploatacji zasobów naturalnych, które nadal stanowią nasz olbrzymi potencjał.</u>
          <u xml:id="u-271.9" who="#RadosławGawlik">Chciałbym tu przypomnieć m.in. trwający od lat rabunkowy wyrąb naszych lasów i eksport nie przetworzonego drewna, m.in. do Austrii, Finlandii i Szwecji, którym, jak wiadomo, nie brakuje lasów. Dalej, brak uregulowań prawnych i państwowych służb nadzorujących wydawanie koncesji na eksploatację złóż. I przykładowo, ostatnio zawarto niepokojący kontrakt z koncernem naftowym „Amoco”, umożliwiający nieodpłatne korzystanie z wszelkich materiałów geologicznych w celu wybrania terenów wierceń. Jak wiadomo, na te materiały geologiczne pracowały dziesiątki lat rzesze polskich geologów i państwo, społeczeństwo wydawało olbrzymie środki. Państwo nasze jakby zapomniało, że pierwszą rzeczą, jaką właściwie mamy do udostępnienia zachodnim kontrahentom są surowce i złoża, i na to oni przede wszystkim spoglądają łakomie, a nie na naszą dogorywającą gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-271.10" who="#RadosławGawlik">Wydaje się rzeczą nader pilną powołanie Państwowej Służby Geologicznej i wyposażenie jej w uprawnienia do sprawowania pieczy nad całością zasobów naturalnych kraju.</u>
          <u xml:id="u-271.11" who="#RadosławGawlik">Drugą rzeczą, którą postuluję, jest niezwłoczne zajęcie się, np. przez KERM lub utworzony przez niego zespół, przygotowaniem do wprowadzenia zasad rozwoju kraju zgodnie z wymogami ochrony środowiska życia. Jeśli mamy spoglądać w przyszłość, spoglądajmy trochę dalej niż perspektywa jednego pokolenia. Przyjrzyjmy się również problemom krajów wysoko rozwiniętych. Wśród tych problemów degradacja przyrody zajmuje czołowe miejsce. Może wtedy nie trzeba będzie się dopominać o właściwe miejsce dla ekologii w budżecie. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-271.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Barbara Blida.</u>
          <u xml:id="u-272.2" who="#komentarz">(Poseł Joanna Proszowska: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-272.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#JoannaProszowska">Joanna Proszowska. Chciałam dodać do słów mojego przedmówcy bardzo ważną kwestię do rozważenia przez komisję nadzwyczajną. Ponieważ w projekcie budżetu cały fundusz ochrony środowiska praktycznie zbudowany jest z opłat za korzystanie ze środowiska, które już od wielu lat co pewien czas mnożone są tylko trzy albo cztery razy, nie uwzględniają w ogóle inflacji, w ten sposób nie są więc stworzone mechanizmy ekonomiczne w dziedzinie ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#JoannaProszowska">W związku z tym oprócz wszystkich spraw, które poruszył pan poseł, ja wnioskuję do ministerstwa ochrony środowiska o indeksację opłat na rzecz ochrony środowiska — przynajmniej to. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Barbara Blida.</u>
          <u xml:id="u-274.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Rogowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#BarbaraBlida">Obywatelu Marszałku! Szanowne Koleżanki i Koledzy Posłowie! Jestem kolejną mówczynią, zdaję sobie sprawę, że wiele problemów związanych z gospodarką zostało na tej sali już poruszonych. Niemniej chciałabym jednak na pewne sprawy zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-275.1" who="#BarbaraBlida">Rozumiem, że ustawa o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń ma charakter interwencyjny, nastawiony na ograniczenie inflacji za wszelką cenę. Nie rozumiem tylko dlaczego kolejny raz tę cenę mają płacić załogi w przedsiębiorstwach państwowych i dlaczego w tak skomplikowany sposób to wszystko jest obliczane.</u>
          <u xml:id="u-275.2" who="#BarbaraBlida">Chciałam też zwrócić uwagę Wysokiej Izby na skutki, jakie niesie z sobą, zniesienie górnej granicy dywidend. Dotychczas w 1989 r. dywidendy nie mogły przekroczyć 25% zysku, natomiast w tej chwili tę górną granicę 25% znosi się. I jeżeli chodzi o budownictwo mieszkaniowe, skutkuje to w ten sposób, że koszt metra kwadratowego w nowym roku będzie wynosił najprawdopodobniej według dzisiejszych moich obliczeń około 4 mln złotych. Łatwo wyliczyć, ile będzie kosztowało mieszkanie o powierzchni średnio 50 czy 60 metrów kwadratowych, z jakimi w tej chwili mamy do czynienia. Kogo będzie stać na skredytowanie tego budownictwa, kogo będzie stać na mieszkanie w tym budownictwie. Lokator będzie musiał zapłacić około 10 mln złotych odsetek w ciągu roku, a około 80 mln będzie dopisywane do kredytu.</u>
          <u xml:id="u-275.3" who="#BarbaraBlida">Mam wobec tego prośbę i zapytanie, czy jest sens znoszenia tej górnej granicy dla przedsiębiorstw, które dysponują sprzętem, które są usprzętowione, są umaszynowione — że użyję takich może nieładnych słów. I te przedsiębiorstwa przede wszystkim powinny właśnie mieć środki na utrzymanie tego parku maszynowego na odtworzenie i na renowację tego parku. Podczas gdy zniesienie tej górnej granicy 25% pozbawia praktycznie te przedsiębiorstwa możliwości odtwarzania majątku. Wręcz stawia je na granicy upadłości, ponieważ — tak jak mówię — padną najprawdopodobniej wszystkie przedsiębiorstwa nie złe, nie te o które nam chodzi, żeby upadły, ale upadną wszystkie i te które są złe, i te które dobrze pracują.</u>
          <u xml:id="u-275.4" who="#BarbaraBlida">Uważam, że powinien być zachowany jednak 25% czy 30% próg dywidend z zysku po to, żeby przedsiębiorstwa jednak mogły normalnie funkcjonować i żeby od razu wszystkie nie zostały w nowym roku postawione w stan upadłości. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-275.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Stanisław Rogowski z Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-276.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Eugeniusz Brzeziński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#StanisławRogowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na początek, żeby nie było nieporozumień, chcę w swojej krótkiej odpowiedzi zaakcentować, że popieram plan przedstawiony nam wczoraj i uważam, iż jest on trudny, ale oferuje nam drogę, od której chyba nie ma alternatywy. Chciałem się natomiast ustosunkować krytycznie tylko do jednej z ustaw, a właściwie do niektórych jej postanowień. Mianowicie do ustawy o uporządkowaniu stosunków kredytowych.</u>
          <u xml:id="u-277.1" who="#StanisławRogowski">W pełni rozumiem względy ekonomiczne, które legły u podstaw takiego a nie innego rozwiązania. Jako prawnik jednak, zresztą nie jest to tylko moje zdanie, ale zdanie niektórych kół prawniczych, uważam że nie należy dla najsłuszniejszych nawet celów ekonomicznych odchodzić od pewnych zasad prawa. I to nie prawa wymyślonego wczoraj, nie prawa konkretnego, ale pewnych zasad ogólnych. Tu natomiast odchodzi się jednak w pewnej mierze od jednej z naczelnych zasad, najstarszych zasad prawa: pacta sunt servanda — umów należy dochowywać; ponieważ przewiduje się ruchomą stopę oprocentowania również w stosunku do umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy. Jakby nie uzasadniać — koniecznością ekonomiczną, sprawiedliwością społeczną — takiego rozwiązania, nie jest ono jednak najzupełniej prawidłowe. I doświadczenie uczy, że mimo wszystko nie należy od tego typu zasad odchodzić, bo to się później odbija rykoszetem w innych jakiś przypadkach. Jakich? Chociażby coraz jednak większej jakiejś takiej deprecjacji prawa kultury prawnej w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-277.2" who="#StanisławRogowski">Rozumiem, że inflacja wprowadziła zupełnie nową jakość do stosunków ekonomicznych i faktycznie niektóre kredyty są spłacane w śmiesznej wysokości obecnie. Ale chciałbym jednak poddać pod rozwagę, czy właśnie ze względów społecznych i ekonomicznych nie można by odejść od tej zasady przynajmniej w stosunku do kredytów osób fizycznych, do umów kredytowych zawartych z osobami fizycznymi, z tymi dłużnikami zwłaszcza, tylko tymi, którzy nie są w zwłoce.</u>
          <u xml:id="u-277.3" who="#StanisławRogowski">Wysoki Sejmie! Bardzo często się podkreśla, że będą również w jakiś sposób zrewaloryzowane wkłady, i to w jakiś sposób się zbilansuje. Ale jednak zbilansowanie wkładów i podwyższonych procentów od kredytów będzie dotyczyło globalnych sum, pewnego salda, natomiast będzie się często odnosiło do różnych osób. Pamiętajmy o tym, że kredyty były zaciągane raczej przez osoby i rodziny uboższe, raczej przez osoby, które odczują właśnie te zmiany w sposób dość istotny, i pogarszanie jeszcze ich sytuacji przez zwiększenie procentu — nie wiem czy byłoby to celowe. Tak samo można argumentować zresztą z punktu widzenia stosunku do tych zmian, a przecież chyba nam wszystkim zależy na tym, żeby ten stosunek był dobry.</u>
          <u xml:id="u-277.4" who="#StanisławRogowski">W związku z tym zgłaszam pewną propozycję: czy nie wziąć raz jeszcze pod uwagę tej argumentacji i nie wprowadzić jednak ruchomej stopy oprocentowania kredytów osób fizycznych nie zalegających z opłatami dopiero wtedy, gdy idzie o umowy, które by zostały podpisane po dniu wejścia w życie ustawy. Gdyby to okazało się niemożliwe, czy bardzo trudne do zrealizowania — rozumiem, że budżet jest już w jakiś sposób zamknięty — to przynajmniej wnosiłbym o uzupełnienie załączonego tutaj rozporządzenia, a w nim o wyłączenie niektórych kredytów z tej ogólnej zasady i pewne dofinansowanie z budżetu jeszcze jednego rodzaju kredytu, mianowicie kredytu dla młodych małżeństw. Proszę zwrócić uwagę, że właśnie młode rodziny, często nie posiadające mieszkania, będą szczególnie narażone na koszty związane z podwyżką cen i związane z różnymi innymi obciążeniami. I wydaje mi się, że skoro w tym właśnie projekcie rozporządzenia mamy tutaj finansowanie budownictwa mieszkaniowego, mamy również inne trzy działy, to wydaje się, że dołączenie czwartego w jakimś przynajmniej stopniu złagodziłoby ostrze tej zasady. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-277.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Eugeniusz Brzeziński z Klubu Poselskiego „Pax”.</u>
          <u xml:id="u-278.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Kraszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#EugeniuszBrzeziński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z wypowiedzi pana wicepremiera Balcerowicza wynika, że w roku przyszłym gospodarka narodowa i społeczeństwo zostaną poddane wyjątkowo bolesnej operacji w skali nie znanej w naszej powojennej historii, bo też i głębia kryzysu, jaki obecnie przeżywamy, jest rzadko spotykana w cywilizowanych krajach. Trzeba stwierdzić, że zapaść jest tak poważna, iż z czysto ekonomicznego punktu widzenia nie ma innego wyjścia jak tylko bardzo radykalne przedsięwzięcia. Można się spierać o szczegóły, o kierunki, proporcje i priorytety, ale radykalizm jest niezbędny.</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#EugeniuszBrzeziński">Uważam jednak za swój obowiązek zwrócenie rządowi uwagi, że w kierowaniu państwem nie można opierać się na przesłankach czysto tylko ekonomicznych, trzeba brać pod uwagę także względy polityczne i społeczne, a zwłaszcza cechy charakterologiczne społeczeństwa. Nasze społeczeństwo, nasza mentalność, słaba karność, osłabiony instynkt samozachowawczy — nie ułatwia zadania.</u>
          <u xml:id="u-279.2" who="#EugeniuszBrzeziński">Najsłabszym punktem projektu polityki budżetowej jest, moim zdaniem, oparcie jej przede wszystkim się na filarze pieniądza. Pieniądza zachodniego. Jest w tym wprawdzie determinacja i odwaga, ale i głównie potrzeba chwili. Jeśli prześledzić jednak historię Polski i dzień dzisiejszy, to Polska nigdy nie zajmowała czołowego miejsca w globalnej, strategicznej polityce Zachodu, a była co najwyżej instrumentalnie wykorzystywana. Nasz bezkrytycyzm w zaciąganiu kredytów wyolbrzymia niepomiernie ostrożność Zachodu przy wchodzeniu z nami w kredyty — przepraszam bardzo — w kontakty kapitałowo-kredytowe. Tego się nie mówi publicznie.</u>
          <u xml:id="u-279.3" who="#EugeniuszBrzeziński">Przepraszam bardzo, tutaj się po prostu pogubiłem, ale sprawa kredytów jest tak ważna, że trudno się nie pogubić.</u>
          <u xml:id="u-279.4" who="#EugeniuszBrzeziński">Byłoby oczywiście naiwnością i ignorancją twierdzenie, że z obecnych trudności można wyjść bez pomocy zewnętrznej w postaci kapitałów inwestycyjnych i kredytów. Aby jednak ta pomoc stała się faktem, trzeba spełnić kilka warunków, a przede wszystkim trzeba być ostrożnym. Zbyt bolesne mamy doświadczenie z kapitałem zagranicznym w okresie międzywojennym. Pamiętamy hutnictwo, tkactwo, Żyrardów i inne miasta. Trzeba oczywiście stworzyć odpowiednie warunki ekonomiczne, prawne dla przyciągnięcia chętnych. A ponadto trzeba wiedzieć, że się chce inwestować i to tak, aby produkcję czy usługi można było sprzedać i kredyty spłacać.</u>
          <u xml:id="u-279.5" who="#EugeniuszBrzeziński">Tymczasem przez kilka ostatnich lat zniszczono kompletnie potencjał ludzi, organizacyjny i dokumentacyjny byłej Komisji Planowania i teraz nie ma właściwego ośrodka, który opracowałby różne warianty rozwojowe i koncepcje interwencjonizmu państwowego, który uprawiają nawet najbardziej rozwinięte kraje świata, na przykład Japonia.</u>
          <u xml:id="u-279.6" who="#EugeniuszBrzeziński">Trzeba stworzyć silny ośrodek prognostyczno-interwencjonistyczny na bazie centralnego urzędu pana ministra Osiatyńskiego, Centralnego Urzędu Planowania, na wzór japońskiego MITI. Trzeba pamiętać, że sytuacja z dnia na dzień się pogarsza, już nie tylko Polska i Węgry czy NRD są w potrzebie, ale wyciąga rękę cała Europa Wschodnia.</u>
          <u xml:id="u-279.7" who="#EugeniuszBrzeziński">Inną rzucającą się w oczy, charakterystyczną cechą jest bardzo słaby moment wewnętrznej mobilizacji i gwarancji. Przede wszystkim jest jednak brak entuzjazmu w takich siłach opiniotwórczych, jak reprezentacje parlamentarne, wśród nas tak jak tutaj siedzimy. PZPR ma obiekcje w sprawach własnościowych i reprywatyzacji; PSL „Odrodzenie” krytykuje politykę rolną; Stronnictwo Demokratyczne podatki. Nie ma też zgody w „Solidarności”, o czym świadczy opublikowany w „Gazecie Wyborczej” artykuł Stefana Bratkowskiego: „Przepraszam, że przeszkadzam”. Firmy polonijne protestują, bo pod rządami nowej ustawy dewizowej nie będą mogły spekulować na różnicach kursów, istnieje też liczna opozycja pozaparlamentarna, gdzie odrzuca się niekiedy wręcz, albo niektóre jej siły odrzucają, całość koncepcji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-279.8" who="#EugeniuszBrzeziński">Zadaję pytanie o to, co myśli ta absolutna większość, dziś jeszcze milcząca? Wydaje się, że ta milcząca większość jeszcze nie w pełni zdaje sobie sprawę z tego, co ją czeka. Jaka powinna być, albo jaki powinna zdać egzamin. Niedawno można było zauważyć pierwsze symptomy dezorganizacji rynku przy masowym wykupie towarów oraz nasilenie się spekulacji na przykład mięsem i mąką, i innymi towarami. Te ujemne cechy jeszcze wzmacniamy przez ciągłe mówienie, że społeczeństwo polskie nie wytrzyma, że istnieje granica wytrzymałości. Powstaje więc pytanie, kto ma to wytrzymać? Podatnicy zachodni, Zachód?</u>
          <u xml:id="u-279.9" who="#EugeniuszBrzeziński">Wydaje się, że wielu krytyków zmian — zadaje sobie pytanie — albo bawi się w popularność, uprawia populizm. Boją się tylko powiedzieć, że wychodzenie z kryzysu, to efektywna praca, dyscyplina społeczna i oszczędny sposób życia. To jest wyjście z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-279.10" who="#EugeniuszBrzeziński">Bardzo niepokojącym zjawiskiem naszego życia jest recesja gospodarcza, spadek produkcji w roku bieżącym. Nie tylko że nie odrabiamy zaległości, ale oddalamy się od poziomu dochodu narodowego z 1978 roku. A przecież poziom i tempo dochodu narodowego obok kondycji pieniądza mówi wszystko o stanie państwa.</u>
          <u xml:id="u-279.11" who="#EugeniuszBrzeziński">W przedstawionym projekcie budżetowym, a zwłaszcza w dzisiejszej koncepcji polityki — wobec rolnictwa nie widać, panie premierze Janicki, stymulatorów wyjścia z tej sytuacji, nie ma siły pociągowej dla dźwignięcia produkcji materialnej, dla polityki propodażowej. Przecież wzrost ilości towarów na rynku wewnętrznym i żywność, to istotny oręż walki z inflacją.</u>
          <u xml:id="u-279.12" who="#EugeniuszBrzeziński">Nie widać w programie pana premiera Balcerowicza wyraźnych, silnych bodźców do wzrostu wydajności pracy, do radykalnych oszczędności, paliw, energii, do likwidacji niebywałego marnotrawstwa, do podniesienia jakości naszych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-279.13" who="#EugeniuszBrzeziński">Projekt budżetowy zdominowały niestety tylko rozwiązania fiskalno-monetarne, przy pomocy których wiele można i wiele nie można. Ten proces może bowiem hamować proces materialnego rozwoju. W tej sytuacji może nie być nawet strajków, wystarczy tylko destrukcyjne działanie bezwładu i apatii społecznej.</u>
          <u xml:id="u-279.14" who="#EugeniuszBrzeziński">W programie jest sporo optymizmu dotyczącego restrukturyzacji, deficytu budżetowego i emisji obligacji skarbowych oraz niestety — powiem w cudzysłowie — dobroczynnego działania różnych funduszy socjalnych. Po wystąpieniu pana wicepremiera Janickiego stwierdzam, że w odniesieniu do założeń polityki rolnej w 1990 r. można powiedzieć, iż nie stanowi on radykalnego kroku naprzód w porównaniu z dotychczasowym, od lat podejmowanym przez PZPR, ZSL, przez rząd i sejmy poprzednich kadencji, nie zawiera żadnego programu rozwoju. Chłop jest nadal obywatelem drugiej kategorii.</u>
          <u xml:id="u-279.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-279.16" who="#EugeniuszBrzeziński">Reasumując trzeba stwierdzić, że mimo przedstawionych wątpliwości, odkładanie sprawy mogłoby oznaczać konieczność powrotu do starego, utratę pomocy Zachodu. Trzeba to uczynić, mimo że ogromnych kosztów społecznych po prostu się nie uniknie. Wiele krajów musiało przez to przejść i taka jest prawda. Społeczeństwo nasze i my sami musimy się uzbroić w odporność psychiczną. I trzeba czasami skakać przez okno, gdy nie ma czasu zejść po schodach. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-279.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-280.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Ryszard Kraszewski, którego wystąpienie zapowiedziałem, uściślił swoje zgłoszenie do debaty i zabierze głos w części drugiej, na temat polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-280.2" who="#TadeuszFiszbach">A zatem proszę obecnie o zabranie głosu posła Ignacego Czeżyka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#IgnacyCzeżyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym w pierwszym punkcie powiedzieć, że z ministrem Janickim nie jest tak źle, jak mój poprzednik z „Pax” określił. Jestem posłem z Puław, jest to miejsce wielu instytutów, w tym instytutów, które są związane z produkcją żywnościową. Również niedaleko jest Akademia Rolnicza. I z wyników prac obu tych instytucji korzystałem w kwietniu i w maju, przygotowując się do kampanii wyborczej. I przytoczę, co wtedy mówiłem; opierając się na opiniach ekspertów.</u>
          <u xml:id="u-281.1" who="#IgnacyCzeżyk">Otóż produkcja rolna, żywnościowa była wtedy nieopłacalna, zdecydowanie nieopłacalna. Tak była nieopłacalna, że według tych wyliczeń, które przedstawiałem, płaca rolnika za godzinę pracy wynosiła około 2 zł. Dwa złote kosztowała wtedy godzina pracy rolnika. Oczywiście rynek warzywno-owocowy działał wtedy skutecznie, co oznaczało, że straty muszą być w produkcji mięsa, zboża. I były bardzo duże straty. Cena uzyskana ze sprzedaży 100 kg żywca pokrywała w połowie tylko koszty produkcji. I to było bardzo dokładne uzasadnienie.</u>
          <u xml:id="u-281.2" who="#IgnacyCzeżyk">Co jest w tej chwili? Otóż najświeższe dane właśnie z tychże instytucji, dokładnie z Akademii Rolniczej, prezentują się następująco: koszt żywca wieprzowego — 120 kg mnożone przez 3200 zł — wynosi 384 000 zł. Spróbujmy zobaczyć, ile to kosztuje: śruta zbożowa, prowit, ziemniaki, zakup prosiaka, opieka weterynaryjna, energia elektryczna, amortyzacja, siła robocza własna składają się na 423 614 zł. To już jest korzystniej niż połowa ceny, to już jest znacznie korzystniej. Panie Ministrze, nie jest tak źle w tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-281.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-281.4" who="#IgnacyCzeżyk">I następna sprawa. Koszt żywca wołowego. Pomnóżmy 520 kg przez 1800 zł daje to 936 tys. zł. Jakie są koszty? Pasze treściwe własne, zielonka, kiszonka, siano, okopowe, dodatki mineralne, usługi weterynaryjne, zakup cielęcia, siła robocza własna, amortyzacja stanowiska, energia elektryczna, urządzenie obory dają 1 mln 357 tys. 690 zł. To oczywiście trzeba dołożyć do tego. Ale proporcje się zmieniają na korzyść.</u>
          <u xml:id="u-281.5" who="#IgnacyCzeżyk">Jeżeli chodzi o produkcję pszenicy, relacja też jeszcze jest niekorzystna. Jeżeli pomnożymy 50 kwintali przez 36 tys. zł otrzymujemy 1 mln 800 tys. Nie będę już wymieniał tych składników. Podam tylko, że koszty wynoszą 1 mln 960 tys. 880 zł. A więc produkcja dalej jest nieopłacalna. Niemniej proporcje zaczynają przedstawiać się korzystniej.</u>
          <u xml:id="u-281.6" who="#IgnacyCzeżyk">I otóż jest nieprawdą to, co właśnie pisze „Trybuna Ludu” z taką ostrością, że jakoby ostatnie dwa miesiące wskazują, iż została rozbita logika opłacalności produkcji rolnej. Ta logika dawno już nie obowiązywała. I w tej chwili, w świetle tych faktów, następuje powolny powrót do tej logiki.</u>
          <u xml:id="u-281.7" who="#IgnacyCzeżyk">Rolnicy mieli i dalej mają kłopoty ze zbytem żywca, szczególnie wołowego. To się obserwuje. Ceny są niskie i nieopłacalne. Można byłoby przypuszczać, że jest nadmiar produktów mięsnych. Rząd jednak rozpoznaje to zjawisko, jako zjawisko spadku siły nabywczej ludności, co zresztą wypowiedzi tutaj potwierdziły. Siła nabywcza przez kilka miesięcy się nie poprawi, na pewno przez pierwsze półrocze. Popyt więc nie powinien wzrosnąć. I rzeczywiście nasuwa się tutaj pytanie, które należy publicznie rozstrzygnąć, mianowicie: dlaczego zakup interwencyjny mięsa na Zachodzie? I rzeczywiście myślę, że rolnicy mają prawo do wyjaśnień. Jeśli logiczny jest zakup interwencyjny zboża i rolnicy to przyjmują, i wiadomo dlaczego tak jest, jaka jest przyczyna, to w tym wypadku jest rzeczywiście znak zapytania. Oto w ostatnim numerze „Gazety Bankowej” pisze się, że — jak szacuje minister pan Czesław Janicki — nasza dieta jabłkowa odchudziła się o 30%. Zaniepokojony tą sytuacją rząd postanowił dokonać zakupów interwencyjnych. Na ten cel, jak zapewnił minister, rząd przeznaczy 400 mld zł z budżetu oraz 400 mld zł z kredytu refinansowego.</u>
          <u xml:id="u-281.8" who="#IgnacyCzeżyk">Czy rzeczywiście zachodzi taka potrzeba? A jeśli zachodzi taka potrzeba, bo w istocie tego mięsa dużo nie będziemy mieli, mimo że w tej chwili właśnie jest trudność ze zbytem, to trzeba to bardzo czytelnie wyjaśnić.</u>
          <u xml:id="u-281.9" who="#IgnacyCzeżyk">I tu znów mówię o polityce informacyjnej, bo jeżeli bardzo korzystne są ustalenia co do polityki rent i emerytur w rolnictwie, to że nie będą one wiązane ze zdawaniem gospodarstw, to niech wszyscy rolnicy to wiedzą. I rolnicy to doskonale przyjmują. Rozumieją również dobrze, że zanim rząd upora się z inflacją, resort rolnictwa podejmie działania, które mają na celu wsparcie rolników środkami do produkcji. I tu się proponuje obniżenie podatku dochodowego o 5% dla tych, którzy dostarczają surowce, dla producentów maszyn oraz o 2% dla wytwórców środków produkcji. Takie pociągnięcia rzeczywiście muszą być wyartykułowane. I w tym miejscu, gdzie rzeczywiście rolnictwo jest jakoś najgorzej widziane — to minister Kuroń miał obrywać — obrywa właściwie minister Janicki. Ale trzeba mówić, że nie jest zupełnie tak. I trzeba o tych istotnych argumentach mówić i jasno dawać do zrozumienia, w którym miejscu jesteśmy.</u>
          <u xml:id="u-281.10" who="#IgnacyCzeżyk">Jeśli wracam do polityki informacyjnej rządu, to trzeba powiedzieć, że po wczorajszych wypowiedziach przedstawicieli rządu należy sądzić, iż w tym zakresie — w zakresie polityki informacyjnej — nastąpi duża zmiana. Wczorajsze stanowisko rządu było czytelne i zdecydowane. Posłowie opuszczali salę sejmową z poczuciem optymizmu. To bardzo ważne wypracować program i wierzyć, że się uda.</u>
          <u xml:id="u-281.11" who="#IgnacyCzeżyk">W drugim punkcie mojej wypowiedzi pozwolę sobie poruszyć problem ziemi straconej i niechcianej, i ziemi straconej chcianej. Stracona ziemia niechciana to jest ziemia, która przechodzi do Państwowego Funduszu Ziemi. I właściwie kwituję tylko to bolesne zjawisko, bo będzie ono na razie trwało. Jest natomiast problem ziemi straconej, choć chcianej. W latach pięćdziesiątych bardzo dużo ziemi zabrano rolnikom na różne cele: cywilne, wojskowe, pod lotniska, poligony, inne rzeczy. Ta ziemia w dużej części została zwrócona, wykorzystana i zwrócona. Niestety nie trafiła ona do rolników, trafiła ona do spółdzielni produkcyjnych. Z mego, i nie tylko z mego okręgu wyborczego jest wiele zgłoszeń, że wykup tej ziemi był symboliczny. Hektar za garnitur czy za ubranie — taka mniej więcej była relacja. I ta ziemia właściwie powinna wrócić, i rząd w duchu wiązania reformy gospodarczej z pewnym wymiarem, z pewną zasadą sprawiedliwości powinien tę sprawę rozważać. Myślę, że pojawi się tutaj jeszcze dobrze przygotowana interpelacja, ale już ja sygnalizuję tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-281.12" who="#IgnacyCzeżyk">Chcę zasygnalizować w ogóle taką ciekawostkę. W latach osiemdziesiątych jeszcze można było obserwować istnienie tzw. serwitutów królewskich np. w Tężycy, województwo lubelskie. Otóż rolnicy te serwituty ostatecznie stracili właśnie w tych latach osiemdziesiątych. I też się o nie ubiegają. A to już jest rzeczywiście sprawa ze smaczkiem.</u>
          <u xml:id="u-281.13" who="#IgnacyCzeżyk">Wojsko i młodzież.</u>
          <u xml:id="u-281.14" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-281.15" who="#IgnacyCzeżyk">Trzeba przyznać, że ta sprawa właściwie nie była poruszana, ale chcę zasygnalizować nadchodzące i tutaj zmiany. Mianowicie Ministerstwo Obrony Narodowej właściwie zaczęło już dostosowywać służbę wojskową do nowych warunków cywilizacyjnych. Chcę tutaj wspomnieć, że powoli zaczyna się pojawiać wychowanie w duchu umiłowania ojczyzny, honoru, godności, że problem nadużywania alkoholu w wojsku zaczyna być rozważany, że już jest załatwiona sprawa trzymania w kieszeni trzydniowych przepustek przez wojskowych — to jest dużo, bo drużynowy może już właściwie udzielić takiej przepustki i to trzeba przyznać.</u>
          <u xml:id="u-281.16" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-281.17" who="#IgnacyCzeżyk">Nie wiem jak reaguje ta młodzież z drugiej strony, czy rzeczywiście też to odbiera humorystycznie, czy nie. Myślę, że choć to są nieduże sprawy, ale należy o nich powiedzieć. Są to również i w tym zakresie pewne kroki, pewne — powiadam — kroki rządu. Myślę, że i szkolenie wojskowe studentów jest w jakiś sposób rozważane i należy to także widzieć.</u>
          <u xml:id="u-281.18" who="#IgnacyCzeżyk">W punkcie samorządy.</u>
          <u xml:id="u-281.19" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-281.20" who="#IgnacyCzeżyk">W ustawie budżetowej nie znalazłem pozycji samorządów. Samorządy gminne i miejskie selektywnie trzeba będzie wspierać i myślę, że komisje będą musiały tę sprawę dokładnie rozważyć i budżet w tym miejscu skorygować. Gminy i miasteczka biedne, z niewielkim przemysłem nie poradzą sobie, opierając się tylko i głównie na podatkach. Ta sprawa musi być wcześniej przygotowana, nim pojawi się ustawa o samorządach.</u>
          <u xml:id="u-281.21" who="#IgnacyCzeżyk">Ochrona środowiska.</u>
          <u xml:id="u-281.22" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-281.23" who="#IgnacyCzeżyk">Myślę, że znajduje odbicie w programie rządowym, ale uważam za niezbędną konkretyzację szczególnie tego, że w koszty każdego przedsiębiorstwa emitującego szkodliwe substancje należy włączyć straty ekologiczne ponoszone przez kraj. Tak że obciążać trzeba proporcjonalnie wszystkie zakłady, które zatruwają środowisko i sumy te powinny być zwiększane zdecydowanie. W tej chwili środki na ochronę środowiska naprawdę są zastraszająco niskie, a jest to problem ten, że biologiczna tkanka narodu zaczyna umierać.</u>
          <u xml:id="u-281.24" who="#IgnacyCzeżyk">I jeszcze wspomnę o konkretnej propozycji w dziedzinie edukacji. Należy zrezygnować, należy rezygnować skuteczniej z funduszy na różne cele. Uważam za celową rezygnację a funduszu Ochotniczych Hufców Pracy, państwowego funduszu młodzieży; środki przeznaczyć na cele Ministerstwa Edukacji Narodowej. W tym roku zdecydowanie utrzymać należy centralny fundusz rozwoju nauki i techniki, ale i tutaj trzeba zdecydowanie selektywnie dotować instytuty resortowe. Jak widzieć problem selektywności, niech to do rządu należy. Dotychczas ten problem nie został rozstrzygnięty. Najdelikatniejsza sprawa to to, które z nich są najgorsze, które są najlepsze, co trzeba ocenić, żeby właśnie w sposób wybiórczy dotować.</u>
          <u xml:id="u-281.25" who="#IgnacyCzeżyk">Na zakończenie chciałbym powiedzieć, że recesja pierwszego półrocza, nieopłacalność produkcji rolnej, brak mieszkań, kuracja przejścia od życia udawanego do życia udanego — za ciężka, ludzie nie wytrzymają. I taki klimat jakby koło nas się zjawia. Nie tylko „Trybuna Ludu”, ale nawet pan Stefan Bratkowski taki sieje pesymizm. „Trybuna Ludu” uważa, że musi dojść do starcia parlamentu z rządem. Taka faza musi nastąpić. Nie doszło.</u>
          <u xml:id="u-281.26" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-281.27" who="#IgnacyCzeżyk">Doszło zaś do rzęsistych oklasków dla ministrów z ministrem Balcerowiczem na czele. I o ten klimat wiary chodzi. I myślę, że te dwa dni właściwie dostarczają tego klimatu. Tym wszystkim sceptykom, tym wszystkim czarnowidzom należy dedykować właściwie te dwa dni dyskusji. I myślę, że uda się nam to, bo właściwie nie udać się nie może. Nie mamy innego wariantu. I myślę, że należy z taką wiarą — i daj Boże, byśmy wszyscy i tutaj, i z tamtej drugiej strony telewizora, wzięli ten program na siebie i potrafili go zrealizować w ciągu tego półrocza.</u>
          <u xml:id="u-281.28" who="#IgnacyCzeżyk">Dziękuję bardzo i przepraszam za mój troszeczkę rozciągnięty w czasie referat.</u>
          <u xml:id="u-281.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź i proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#JacekPiechota">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach odbędą się: posiedzenie Konwentu Seniorów; posiedzenie Komisji Ustawodawczej w sali nr 212; posiedzenie Klubu Poselskiego w sali nr 197.</u>
          <u xml:id="u-283.1" who="#JacekPiechota">Pragnę poinformować, iż zgodnie z wczorajszą zapowiedzią wiceprezesa Rady Ministrów ministra Leszka Balcerowicza rozpoczął działanie w sali nr 106 rządowy punkt konsultacyjny w sprawach ustaw i uchwal gospodarczych rozpatrywanych przez Sejm. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam półgodzinną przerwę.</u>
          <u xml:id="u-284.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 10 do godz. 17 min. 50)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-285.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-285.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Wyczerpaliśmy listę mówców.</u>
          <u xml:id="u-285.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę więc o zabranie głosu sekretarza stanu w Ministerstwie Finansów, pana Marka Dąbrowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#MarekDąbrowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym w imieniu wicepremiera Leszka Balcerowicza, który zmuszony był opuścić salę obrad i udać się na końcową rundę rozmów z delegacją Międzynarodowego Funduszu Walutowego, odpowiedzieć na najważniejsze poruszone w dyskusji problemy, na najważniejsze pytania.</u>
          <u xml:id="u-286.1" who="#MarekDąbrowski">Staraliśmy się z uwagą wynotować wszystkie szczegółowe postulaty, które padły w dyskusji. Eksperci rządowi, zarówno Ministerstwa Finansów, jak i pozostałych resortów, będą starali się wszystkie uwagi, postulaty przeanalizować i wykorzystać, następnie wyjść im w miarę możliwości naprzeciw w szczegółowych pracach legislacyjnych w komisji nadzwyczajnej oraz w innych komisjach. W tej chwili chciałbym natomiast poruszyć kilka spraw bardziej generalnych, które tutaj zostały we wczorajszej i dzisiejszej dyskusji podniesione.</u>
          <u xml:id="u-286.2" who="#MarekDąbrowski">Zacznę od pytań budżetowych, od dwóch takich istotnych pytań, które tutaj padły. Pierwsze dotyczyło środków na oświatę. Chciałem wyjaśnić, że projekt budżetu zawiera środki na oświatę niejako w trzech miejscach. Po pierwsze, w pozycji urządzenia socjalne i kulturalne znajduje się kwota 10 bilionów, 16,4 miliarda złotych. Są to środki przewidziane na eksploatację w sferze oświaty oraz na płace bez preliminowanych na przyszły rok podwyżek. Następną pozycją jest pozycja — rezerwa płacowa i tu na podwyżki płac dla oświaty przewidziane jest 9 675 mld złotych. Takie rozbicie wynika po prostu z treści ustawy z 31 stycznia ubiegłego roku o wynagrodzeniach w sferze niematerialnej i z techniki planowania środków na ten cel. I wreszcie trzecia pozycja związana jest z inwestycjami i remontami kapitalnymi. O rozdziale tych środków będą decydować plany wojewódzkie, z tym że wskutek posiadanych... to znaczy według naszej orientacji i szacunków na dział oświata może być tutaj przeznaczone od 2 do 2,5 biliona złotych. W sumie dawałoby to kwotę 22 bilionów złotych przy założonej prognozie cenowej oczywiście. Jeśli przebieg realizacji będzie odbiegał od założonej prognozy w górę lub w dół, to oczywiście ta kwota będzie ulegała odpowiedniej korekcie.</u>
          <u xml:id="u-286.3" who="#MarekDąbrowski">Następne pytanie dotyczyło agencji rynku rolnego. Chciałem zwrócić uwagę, że w załączniku nr 1 znajduje się pozycja: interwencyjne zakupy artykułów żywnościowych w kwocie 887,2 miliarda złotych — odsyłam tutaj do bardziej szczegółowego komentarza na stronie 28 objaśnień. Są to środki przewidziane na funkcjonowanie właśnie tej agencji rynku rolnego — z chwilą gdy powstanie, zostaną one przydzielone tej agencji.</u>
          <u xml:id="u-286.4" who="#MarekDąbrowski">Następna kwestia, to kwestia funduszy pozabudżetowych. Jeszcze wczoraj padło kilka pytań, na które w pośpiechu, w całym maratonie odpowiedzi, nie udzieliliśmy odpowiedzi do końca, ponieważ dzisiaj te pytania były ponawiane w kuluarach, chciałem do tej sprawy powrócić. Przede wszystkim więc program gospodarczy rządu i założenia polityki społeczno-gospodarczej nie przewidują likwidacji funduszy w sensie zniknięcia celów, które te fundusze dotychczas finansowały. Przewidziane są natomiast dwojakiego rodzaju działania. Po pierwsze — w większości wypadków scalenie funduszy pozabudżetowych z budżetem państwa, co oznacza przejęcie przez te fundusze dochodów budżetowych, które dotąd trafiały bądź via budżet, bądź bezpośrednio właśnie do funduszy i przejęcie wydatków — oczywiście tych wydatków, które znajdują swoje uzasadnienie w nowej strategii gospodarczej — przez budżet państwa.</u>
          <u xml:id="u-286.5" who="#MarekDąbrowski">Drugi kierunek zmian w wypadku pewnej liczby funduszy, szczególnie tych istniejących w resortach gospodarczych, to jest przekształcenie tych funduszy w instytucje bankowe, po prostu w instytucje kredytu komercyjnego. Chodzi o to, że dotychczasowa instytucja funduszy pozabudżetowych, wielokrotnie zresztą krytykowana i w Sejmie, i w Senacie, była niejako taką furtką, która powodowała, że system społecznej i parlamentarnej kontroli finansów publicznych był nieszczelny. Zarówno rząd, jak i Sejm, i Senat koncentrowały swoją uwagę na pozycjach zapisanych w budżecie państwa, po stronie dochodów i wydatków. Podczas gdy obok tego funkcjonuje kilkadziesiąt dużych lub małych funduszy, z których część, niektóre tylko formalnie stanowią załącznik do ustawy budżetowej i są rozpatrywane włącznie z ustawą budżetową. Większość z nich natomiast jest niejako autonomiczna: przejmuje pewne dochody, które jak najbardziej mają charakter dochodów budżetowych, świadczeń publicznych, oraz realizuje wydatki, które mimo że są typowymi wydatkami publicznymi i powinny wchodzić w budżet, pozostawały poza kontrolą parlamentarną, de facto często także poza kontrolą rządową. Utrudnia to bardzo proces sanacji systemu finansowego państwa. Jest bardzo mocno krytykowane — nie tylko przez specjalistów, nie tylko przez posłów i senatorów, także przez ekspertów międzynarodowych instytucji finansowych, którzy teraz wnikliwie przyglądają się naszemu systemowi finansów — jako właśnie okienka, przez które zaostrzona polityka budżetowa może być omijana.</u>
          <u xml:id="u-286.6" who="#MarekDąbrowski">W związku z tym jest nieodzownie konieczne, aby liczbę tych funduszy radykalnie zmniejszyć i albo, jak wspomniałem, włączyć je do budżetu państwa, scalić je z budżetem państwa, albo tam, gdzie one pełniły rolę czegoś w rodzaju parabanków, przekształcić je w rzeczywiste, podporządkowane twardym regułom komercyjnym banki, które nie będą realizowały polityki miękkiego finansowania wybranych sfer.</u>
          <u xml:id="u-286.7" who="#MarekDąbrowski">Kolejna poruszona w dyskusji kwestia dywidendy płaconej, tzw. dywidendy płaconej przez przedsiębiorstwa państwowe na mocy ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych. Chciałem oświadczyć, że nie uważamy tego rozwiązania za rozwiązanie systemowo doskonałe. Zostało ono odziedziczone wraz z nową ustawą o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, uchwaloną przez Sejm w styczniu br. Ustawa ta budzi rozmaite kontrowersje nie tylko ze względu na rozwiązania ściśle finansowe, ale także ze względu na różne implikacje typu własnościowego. Uważamy, że ta ustawa musi ulec w przyszłości generalnej nowelizacji wraz z rozstrzygnięciem kwestii statusu własnościowego przedsiębiorstw państwowych i wypracowaniem zasad przekształceń własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-286.8" who="#MarekDąbrowski">W chwili obecnej jednakże takie posunięcie było jeszcze niemożliwe, po prostu nie mamy wypracowanej koncepcji docelowej. Poza tym sprawa ta ma rozmaite implikacje i zmuszeni byliśmy zaproponować Wysokiej Izbie częściową modyfikację dotychczasowej ustawy, głównie z punktu widzenia zabezpieczenia realnych wpływów do budżetu państwa z tego tytułu. Stąd przewidziane przeszacowanie podstaw naliczania tzw. dywidendy oraz zniesienie pułapu 25%. I to posunięcie uważamy za niezbędne z punktu widzenia celu, jakiemu tego typu obciążenie ma służyć. W założeniu miało być to obciążenie o charakterze podatku majątkowego, skłaniające do efektywnego wykorzystania posiadanego majątku i jednocześnie pewnego rodzaju świadczenie do budżetu państwa z tytułu państwowego statusu własności przedsiębiorstwa. Jeśli pozostawimy uzależnienie wysokości tego świadczenia od osiąganego zysku, rozwiązanie to straci właściwie swoją motywację i swój sens. Przestanie być narzędziem wymuszania efektywności gospodarowania posiadanym majątkiem, racjonalizacji tego majątku. Stanie się dodatkowym podatkiem dochodowym, zniechęcającym do podwyższania zysku, premiującym tych, którzy zysku nie osiągają lub osiągają zysk bardzo niski.</u>
          <u xml:id="u-286.9" who="#MarekDąbrowski">Dlatego podtrzymujemy stanowisko rządu, aby znieść tę barierę 25% zysku, mając świadomość, że będzie to oczywiście posunięcie, które postawi w kłopotliwej sytuacji przedsiębiorstwa o niskiej rentowności, mało efektywne. Ale jest to związane z całą polityką wymuszania zmian strukturalnych, także próbowania pewnych zmian własnościowych w gospodarce, polityką skłaniającą do racjonalizacji wykorzystania posiadanego majątku.</u>
          <u xml:id="u-286.10" who="#MarekDąbrowski">Chcę teraz przejść do następnej kwestii, która budzi także rozmaite kontrowersje i która jest przedmiotem wielu wniosków zarówno tutaj, w trakcie posiedzenia plenarnego Sejmu, jak i, na ile zdążyłem się zorientować, w trakcie prac komisji nadzwyczajnej. Chodzi o koncepcję ulg podatkowych i zakres tych ulg na rok przyszły. Chciałbym ten problem poruszyć na nieco szerszym tle. Mianowicie realizowana polityka walki z wysoką inflacją i równoważenia gospodarki wymaga zrównoważenia budżetu państwa. Jest to absolutny kanon, niezbędny kanon polityki finansowej państwa w najbliższym roku. Bez zrównoważenia budżetu nie ma skutecznej walki z inflacją, nie ma możliwości zrównoważenia gospodarki, nie ma możliwości uzdrowienia całego systemu finansów państwa.</u>
          <u xml:id="u-286.11" who="#MarekDąbrowski">Jakie są możliwości zrównoważenia budżetu? Podstawową metodą, jaką staraliśmy się stosować, konstruując projekt budżetu państwa, jest ograniczenie wydatków. Stąd ogromny spadek udziału dotacji do przedsiębiorstw, do produkcji w całokształcie wydatków budżetowych. Ale to ograniczenie ma oczywiście swoje naturalne granice, co wynika po prostu z konieczności chronienia nadal pewnych sfer, przede wszystkim gospodarki komunalnej, komunikacji publicznej, także kilku innych dziedzin, które zostały w budżecie wymienione.</u>
          <u xml:id="u-286.12" who="#MarekDąbrowski">Nie chcemy ograniczyć wydatków na szeroko rozumianą sferę pozaprodukcyjną: służbę zdrowia, oświatę, naukę, kulturę. Oczywiście w warunkach inflacji, w warunkach walki z kryzysem gospodarczym i finansowym nie ma także możliwości jakiejś istotnej poprawy sytuacji tych dziedzin — trzeba to sobie wyraźnie powiedzieć. Nadrabianie dotychczasowych zaległości musimy sobie odłożyć na czas przyszły, wtedy kiedy uporamy się z kryzysem finansowym, kiedy zrównoważymy gospodarkę. Ale jednocześnie nie chcemy także, i to chciałbym bardzo wyraźnie powiedzieć — bardzo wyraźnie wynika to zresztą z konstrukcji budżetu, choćby z rosnącego udziału finansowania tej sfery w nieprodukcyjnych wydatkach budżetowych — nie chcemy realizować procesu walki z inflacją kosztem tej sfery. W związku z tym redukcja wydatków budżetowych, mimo że stanowi podstawowy kierunek równoważenia budżetu, ma swoje granice. Stąd powstaje także konieczność zwiększania strony dochodowej budżetu.</u>
          <u xml:id="u-286.13" who="#MarekDąbrowski">I tu właściwie pozostają nam dwie możliwości. Pierwsza, to jest sięganie do niekonwencjonalnego źródła przychodów. I tu takim źródłem są przychody z obligacji skarbowych zamiennych w przyszłości na tytuły własnościowe przedsiębiorstw, które będą prywatyzowane, albo innych składników mienia państwowego. Druga, to jest zwiększanie przychodów ze źródeł podatkowych. I tu stoimy znów przed bardzo istotnym dylematem. Można było zaproponować dwa rozwiązania. Pierwsze, to po prostu podniesienie ogólnej stopy opodatkowania podatkami bezpośrednimi, czyli podatkiem dochodowym od osób prawnych, podatkiem dochodowym od indywidualnej działalności gospodarczej, podatkiem wyrównawczym itd. Nie chcieliśmy tego robić. Nawet w wypadku podatku dochodowego, podatku od działów specjalnych gospodarki rolnej, podatku wyrównawczego uznaliśmy za stosowne złagodzenie stopnia dotychczasowej progresji, aby nie hamować aktywności produkcyjnej, aktywności gospodarczej. Nie chcieliśmy podwyższać stopy opodatkowania, bo to by wyraźnie dodatkowo hamowało aktywność gospodarczą, opóźniało możliwość odrodzenia się właśnie aktywności produkcyjnej, możliwości zwiększania produkcji i podaży po okresie gaszenia inflacji. Poza tym mogłoby być bardzo wątpliwe z punktu widzenia efektywnych przychodów budżetowych, dlatego że wiadomo, iż nie zawsze podnoszenie stopy opodatkowania zwiększa efektywne przychody budżetowe: zachęca bowiem do stosowania pewnych technik obejścia przepisów, poprzez zmniejszanie zysku zmniejsza podstawę uzyskiwania tych przychodów. W związku z tym musieliśmy pójść inną drogą. Tą drogą jest radykalne ograniczenie ogromnej ilości ulg i wyjątków w opodatkowaniu, które tkwiły w dotychczasowym systemie podatkowym.</u>
          <u xml:id="u-286.14" who="#MarekDąbrowski">Ulgi te miały rozmaity charakter. Były to zarówno ulgi systemowe, jak i indywidualne. Myślę, że sprawa eliminacji ulg indywidualnych nie powinna nasuwać generalnych wątpliwości. Ulgi te wynikały, można powiedzieć, z tradycji systemu nakazowo-rozdzielczego, z ręcznego sterowania gospodarką, często z różnych przywilejów jednostkowych, z procesów przetargowych, często z przywilejów o charakterze nie gospodarczym, a politycznym. Bardziej skomplikowana jest sprawa ulg typu systemowego, ale i tutaj uznaliśmy, że znajdujemy się w nowej sytuacji gospodarczej i finansowej. Ulgi eksportowe były pewnego rodzaju substytutem realnego kursu waluty i korzyści płynących z tego tytułu dla eksporterów. Kurs był zaniżony i w związku z tym usiłowano to kompensować za pomocą ulg eksportowych, ulg inwestycyjnych, od inwestycji proeksportowych, a poza tym za pomocą rozwiniętego systemu subsydiów eksportowych, dopłat eksportowych. To wszystko obciążało budżet i zwiększało stopień nierównowagi gospodarczej. Obecnie, kiedy dokonujemy znaczącej dewaluacji naszej waluty, która już zresztą w zasadzie w dużej mierze została dokonana, znika potrzeba tego rodzaju dodatkowych, można powiedzieć — substytucyjnych rozwiązań w stymulowaniu eksportu. Poza tym rozwiązania te są bardzo wątpliwe z punktu widzenia istniejących układów międzynarodowych. Mam na myśli układ GATT i chęć stania się przez Polskę pełnoprawnym uczestnikiem tego układu, pełnoprawnym uczestnikiem międzynarodowego obrotu handlowego. Z punktu widzenia także naszych starań o obniżenie barier celnych i podatkowych przez inne kraje.</u>
          <u xml:id="u-286.15" who="#MarekDąbrowski">Kolejna sprawa, sprawa różnego rodzaju ulg stymulujących efektywność, a więc oszczędność energii, paliw, postęp techniczny itd. Znów można powiedzieć, że były to rozwiązania substytucyjne, które wynikały z braku równowagi gospodarczej, z braku konkurencji oraz cen nie odzwierciedlających rzeczywistej rzadkości czynników wytwórczych. Można powiedzieć tak: z jednej strony dotowaliśmy użytkowników energii poprzez dotowane ceny węgla i tym samym energii elektrycznej, i dalej w tym całym łańcuszku produkcyjnym; z drugiej, dawaliśmy im ulgi po to, żeby oszczędzali ten czynnik wytwórczy. Obecnie w związku z radykalnym, skokowym podwyższeniem cen węgla i energii, z likwidacją dotacji, uważamy, że nie ma potrzeby — znów zwłaszcza w dobie kryzysu budżetowego i konieczności zrównoważenia tego budżetu za wszelką cenę — pozostawiania tego typu ulg.</u>
          <u xml:id="u-286.16" who="#MarekDąbrowski">Wreszcie sprawa ulg inwestycyjnych w różnego rodzaju dziedzinach, w które obfitowało dotychczasowe ustawodawstwo podatkowe. Jeśli chodzi o tę kwestię można powiedzieć tak, że hamowanie inflacji wiąże się nie tylko z hamowaniem konsumpcji, ale także z hamowaniem inwestycji. To jedna sprawa. W związku z tym nie ma uzasadnienia dla specjalnych rozwiązań podatkowych stymulujących niejako wzrost aktywności inwestycji. Stawalibyśmy znów wobec pewnego dylematu i paradoksu, że z jednej strony wprowadzamy, to znaczy utrzymujemy rozwiązania, które stymulują aktywność inwestycyjną, z drugiej zaś musielibyśmy sięgać po jakieś dodatkowe, nie mieszczące się w generalnej koncepcji systemowej narzędzia, hamujące popyt inwestycyjny. Takie pomysły były zresztą dyskutowane, rozważane, jak na przykład przywrócenie kaucji inwestycyjnej czy specjalny podatek od inwestycji, ale to wszystko powodowałoby ogromne sprzeczności w tym systemie. Uznaliśmy, że eliminacja ulg inwestycyjnych jest mniejszym złem niż wprowadzanie takich dodatkowych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-286.17" who="#MarekDąbrowski">Druga wiążąca się z tym sprawa, to kwestia przeszacowania majątku trwałego i odpisów amortyzacyjnych. Wskutek opóźnienia, niedokonywania przez 2 lata przeszacowania majątku trwałego oraz wysokiej inflacji w tym okresie, mamy ogromnie niedoszacowany majątek trwały, co oczywiście powoduje znów ogromne skażenie rachunku kosztów, rachunku ekonomicznego przedsiębiorstw oraz także ogromne problemy z wyceną majątku w razie przekształceń własnościowych. W związku z tym trzeba dokonać przeceny majątku trwałego i taka przecena zostanie dokonana na koniec bieżącego roku. Da to ogromny przyrost wartości majątku trwałego — oblicza się, że średnio 11-krotny — oprócz tego przewiduje się zwiększenie odpisów amortyzacyjnych, stawek amortyzacyjnych, czyli skrócenie okresu amortyzacji środków trwałych, który dotychczas był sztucznie wydłużony, te stawki były sztucznie zaniżone.</u>
          <u xml:id="u-286.18" who="#MarekDąbrowski">I to także jest generalna uwaga ekspertów międzynarodowych organizacji, instytucji finansowych, że problem bodźców do akumulacji inwestowania powinniśmy rozwiązywać nie przez ulgi w podatku, odliczenia z podatku dochodowego, a przez amortyzację, przez odpowiednie odpisy amortyzacyjne, w przyszłości przez przyspieszone techniki amortyzacji, które z punktu widzenia fiskalnego stanowią inną formę, można powiedzieć, ulgi inwestycyjnej. Czyli to nie jest tak, że ulgi te całkowicie, to znaczy bezekwiwalentnie, znikają. W ich miejsce pojawiają się znacznie zwiększone, kilkunastokrotnie zwiększone odpisy amortyzacyjne, które stanowią po prostu nie opodatkowaną część dochodu z przeznaczeniem na akumulację i na inwestycje.</u>
          <u xml:id="u-286.19" who="#MarekDąbrowski">Wreszcie trzeba sobie przy okazji ulg powiedzieć o innej sprawie. Ministerstwo Finansów jest pod ciągłym naciskiem, żeby utrzymywać rozmaite ulgi, szczególnie dla dziedzin, które chcą być w ten czy w inny sposób preferowane, tak jak budownictwo, jak rolnictwo, jak wiele innych, co do których uważa się, że należą im się preferencje. Można postawić takie pytanie: mieliśmy dotąd wiele ulg dla budownictwa mieszkaniowego i mamy kryzys w budownictwie. Mieliśmy ulgi stymulujące postęp techniczny i nie mamy postępu technicznego. Mieliśmy wiele udogodnień fiskalnych dla sektora energetycznego, dla przemysłu węglowego, dla oszczędzania energii i stoimy u progu kolejnego kryzysu energetycznego. Stymulowaliśmy w najrozmaitszy sposób przez ulgi podatkowe, preferencyjną stopę kredytu itd. rolnictwo i znów nie jest to sfera gospodarki w najlepszej kondycji.</u>
          <u xml:id="u-286.20" who="#MarekDąbrowski">Postawmy sobie wobec tego generalne pytanie, czy jest to droga, która prowadzi do celu? Właśnie selektywne ulgi podatkowe w warunkach ogólnej nierównowagi finansowej państwa i nierównowagi budżetowej? Wydaje się, że nie. Dlatego że i w warunkach lat poprzednich, kiedy gospodarka nie była w pełni zrównoważona, choć stopień tego zrównoważenia był o wiele większy niż w tej chwili, te ulgi działały w sposób bardzo nieskuteczny, ich skutki były bardzo problematyczne. W sytuacji obecnego roku ich skuteczność stała się żadna. Stały się tylko dolewaniem, można powiedzieć, pieniądza do ogólnych procesów inflacyjnych. To, co podatnicy zyskiwali poprzez ulgi, odbierane im było przez podatek, którego nie przewidywał żaden system prawny, mianowicie przez podatek inflacyjny.</u>
          <u xml:id="u-286.21" who="#MarekDąbrowski">Inflacja jest podstawowym wrogiem całej gospodarki, w tym także budownictwa, rolnictwa, sfery nieprodukcyjnej, wszystkich — nauki — wszystkich innych dziedzin. I w tej chwili priorytet polityki gospodarczej, polityki finansowej musi być absolutnie skoncentrowany na zwalczaniu inflacji. Powstaną wówczas warunki do normalnego rozwoju całej gospodarki, w tym także dziedzin, które są najbardziej zaniedbane.</u>
          <u xml:id="u-286.22" who="#MarekDąbrowski">I w związku z tym chciałem przejść do kwestii kolejnej, mianowicie bardzo interesującej wypowiedzi posła Andrzeja Bratkowskiego, który poruszył kapitalny problem, problem, można powiedzieć, scenariusza polityki gospodarczej na przyszły rok.</u>
          <u xml:id="u-286.23" who="#MarekDąbrowski">Faktycznie, filozofia polityki gospodarczej na przyszły rok zawiera niejako dwa etapy. Pierwszy, który mamy nadzieję zamknąć w pierwszej połowie przyszłego roku, mianowicie proces bardzo zdecydowanego i ostrego wyhamowania wysokiej inflacji, co nieodłącznie musi się wiązać, bo taka jest tego logika nie tylko w Polsce, ale i we wszystkich podobnych przypadkach w innych krajach, z dalszym spadkiem produkcji i dochodu narodowego, z uciążliwościami dla całego społeczeństwa, dla wszystkich grup społeczno-zawodowych. Ale są to uciążliwości, które w efekcie powinny przynieść korzyści w postaci zgaszenia inflacji i przywrócenia równowagi w gospodarce, zarówno na rynku konsumpcyjnym, jak i na rynku zaopatrzeniowym. I wówczas gdyby się to nam wszystkim udało osiągnąć — dlatego że nie jest to sprawa tylko rządu, tylko Ministerstwa Finansów, jest to sprawa także i parlamentu, sprawa całego społeczeństwa, naszej wspólnej konsekwencji i determinacji — jeśli nam się to uda osiągnąć, będzie możliwe rozpoczęcie następnego etapu polityki gospodarczej. Mianowicie etapu ożywienia gospodarki, ale już nie przez instrumenty i bodźce natury inflacyjnej, ale właśnie przez zrównoważenie gospodarki, zrównoważenie rzeczowe i pieniężne.</u>
          <u xml:id="u-286.24" who="#MarekDąbrowski">Jak mógłby w związku z tym wyglądać ten następny scenariusz polityki gospodarczej w warunkach, gdy pojawi się nadwyżka w budżecie państwa, gdy usunięty zostanie deficyt? Powstanie wtedy oczywiście kwestia pobudzania wzrostu produkcji i podaży. I znów można robić to w różny sposób. Można robić przez zwiększanie wydatków rządowych, ale skuteczniejszy wydaje się — szczególnie w naszej sytuacji bardzo wysokiego nadal obciążenia podatkowego przedsiębiorstw, obciążenia, którego nie można radykalnie obniżyć nie tylko w okresie następnego pół roku, ale także chyba i w ciągu całego następnego roku — takim skuteczniejszym sposobem ożywiania gospodarki, wydaje się, powinno być stopniowe liberalizowanie obciążeń podatkowych dla całej sfery aktywności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-286.25" who="#MarekDąbrowski">I znów powstaje pytanie, czy należy to robić przez przywracanie różnego rodzaju selektywnych, branżowych, działowych ulg, czy też przez obniżanie ogólnej stopy opodatkowania tak, aby cała gospodarka mogła ruszyć z miejsca. Bo nasuwa się znów uzasadnione pytanie, czy można poprawić sytuację rolnictwa, budownictwa, kultury, oświaty i innych dziedzin bez ruszenia całej gospodarki. Praktyka pokazuje, że nie, dlatego że te dziedziny od razu napotykają bariery zasilania z innych powiązanych z nią dziedzin produkcji. Dlatego też wstępną intencją polityki finansowej rządu na ten następny okres byłoby zmniejszanie ogólnego ciężaru opodatkowania. Ale jest to zamierzenie na razie hipotetyczne, uzależnione od tego, jak uda się zrealizować ten pierwszy zasadniczy etap polityki gospodarczej w roku przyszłym, etap walki z inflacją. Dopiero gdy ten etap zostanie definitywnie zamknięty będzie mogło... będziemy mogli przystąpić ostrożnie i z rozwagą do tego następnego etapu. Mianowicie do ożywiania gospodarki w sposób, który by nie napędzał ponownie inflacji.</u>
          <u xml:id="u-286.26" who="#MarekDąbrowski">I wreszcie jeszcze jedna kwestia, która wielokrotnie przejawiała się w dyskusji na tej sali, przejawia się zresztą także w publicystyce ekonomicznej, w dyskusjach w gronach fachowych — problem interwencjonizmu państwowego. Wydaje się, że w tej sprawie często przeważają emocje i często nieporozumienia w dyskusjach nad analizą rzeczywistego stanu rzeczy. Rząd nigdy nie odżegnywał się od oddziaływania na gospodarkę. Zresztą cały ten program, który realizujemy, jest — można powiedzieć — jednym wielkim interwencjonizmem. Z tym że interwencjonizmem zupełnie innego typu niż ten, który był dotychczas realizowany. Jest to interwencjonizm typu finansowego, pieniężnego i fiskalnego, interwencjonizm mający na celu uzdrowienie pieniądza i uzdrowienie systemu finansów państwa tak, aby stworzyć solidną bazę, solidne podstawy do właściwego funkcjonowania całej gospodarki. I to jest niewątpliwie cel numer jeden polityki państwa i na tym interwencjonizm musi być w tej chwili skupiony.</u>
          <u xml:id="u-286.27" who="#MarekDąbrowski">Nie ukrywam natomiast, że rząd odnosi się z nieufnością do tradycyjnego typu interwencjonizmu, do interwencjonizmu takiego, z jakim mieliśmy do czynienia w poprzednich latach, i który kiedyś nazywał się po prostu nie tyle interwencjonizmem, ile planowaniem albo instrumentami nakazowymi. Polegało to po prostu na selektywnej próbie ingerowania w rzeczowe procesy produkcyjne i nie zdało egzaminu, pokazując, że nie jest to droga do uzdrowienia gospodarki. Co gorzej, w wielu wypadkach powodowało, burzyło równowagę gospodarczą, burzyło powiązania i finansowe, i rzeczowe w gospodarce. Ale nie oznacza to, że rząd całkowicie rezygnuje z oddziaływania na gospodarkę. Wydaje się, że to jest bardzo duże nieporozumienie. Tak samo jak dyskutowanie nad tym w kategoriach ideologicznych — czy jest to program liberalny, czy taki, czy inny — jest także chyba nieporozumieniem. Tym bardziej że często te terminy w naszej rzeczywistości są bardzo różnie i bardzo opacznie rozumiane.</u>
          <u xml:id="u-286.28" who="#MarekDąbrowski">Proponujemy, aby te sprawy dyskutować na płaszczyźnie pragmatycznej, na płaszczyźnie skuteczności osiągania celów, które są najistotniejsze dla gospodarki i całego społeczeństwa. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-286.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-287.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do dyskusji nad informacją rządu o założeniach polityki rolnej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-287.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam poinformować Wysoką Izbę, że zgłoszonych do dyskusji w chwili obecnej jest 50 posłów.</u>
          <u xml:id="u-287.4" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z powyższym po raz wtóry zwracam się z prośbą o możliwie krótkie wypowiedzi i niepowtarzanie tych samych problemów, o ile uznacie państwo za słuszne takie skracanie swoich wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-287.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo — jako pierwszego — o zabranie głosu pana posła Józefa Zycha z PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-287.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o przygotowanie się pana posła Jacka Szymanderskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#JózefZych">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W dniu wczorajszym wicepremier Balcerowicz przedstawił Sejmowi zasady, na jakich ma być w Polsce budowany nowy lad gospodarczy i ekonomiczny. W dniu dzisiejszym wicepremier Janicki przedstawił Sejmowi założenia polityki rolnej na 1990 rok. Wprowadzenie w życie rządowego programu gospodarczego wiąże się z dużymi wyrzeczeniami, co z jednej strony — ze względu na cel — budzi nadzieję, a z drugiej — niepokój. Niepokój dotyczy zwłaszcza zagadnienia, czy istnieją realne szanse na wyżywienie narodu przez rodzime rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#JózefZych">W ocenie zakończonego przed miesiącem Kongresu Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie” istnieje szansa wyżywienia narodu, o ile stworzymy warunki rozwoju rolnictwa, jako istotnego elementu rozwoju całej gospodarki. Bez właściwego rozwiązania w tej mierze nie powiodą się nam żadne, choćby najlepiej przygotowane programy i reformy. Żywności i to naszej rodzimej, a nie zagranicznej, nie zastąpimy niczym: ani tanim importem jak to mówią niektórzy, ani silnym przywiązaniem chłopa do ziemi, żeby produkował więcej, przy niskich, nieopłacalnych cenach, a tym bardziej lekceważeniem spraw wsi i rolnictwa, niedocenianiem jego wagi w rozwoju całej gospodarki. Nie są to słowa bez pokrycia, wszystko to już w naszej powojennej historii występowało i zawsze prowadziło nieuchronnie nie tylko do kryzysu żywnościowego, ale także do poważnych zaburzeń społecznych i politycznych.</u>
          <u xml:id="u-288.2" who="#JózefZych">Obecnie, kiedy nastąpiły w naszym kraju radykalne zmiany polityczne, kiedy rząd przedstawia Sejmowi i społeczeństwu śmiały, ale trudny do realizacji program gospodarczy, sprawy wyżywienia narodu muszą być należycie uwzględnione. Czy są? Odpowiedzi na to pytanie powinna udzielić nam dzisiejsza debata sejmowa.</u>
          <u xml:id="u-288.3" who="#JózefZych">Z upoważnienia kierownictwa PSL „Odrodzenie” chciałbym jednoznacznie stwierdzić, że w programie tym stanowczo za mało miejsca przypadło tej, tak ważnej dziedzinie gospodarki narodowej, jaką jest rolnictwo. Dobrze się więc stało, że w wyniku działań posłów, komisji rolnictwa, w tym także naszego klubu, wskazujących na szybko pogarszającą się sytuację w rolnictwie, rząd przedstawił założenia polityki rolnej na 1990 rok. W programie gospodarczym rządu trudno było bowiem taką politykę dostrzec. To, że dzisiaj nad problemami tymi dyskutujemy, świadczy również o właściwym do nich podejściu przez rząd. Przedstawione na ten temat dokumenty są jednak zbyt ogólne i nie dają dostatecznej odpowiedzi na pytanie zasadnicze: w jaki sposób skutecznie zapobiegniemy spadkowi produkcji żywności już w najbliższych miesiącach i jak będziemy stymulować jej rozwój w dłuższym horyzoncie czasowym, kilku najbliższych lat.</u>
          <u xml:id="u-288.4" who="#JózefZych">W trudnych latach powojennych reformowano gospodarkę głównie kosztem wsi i rolnictwa. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych po wojnie, realizowano błędną koncepcję rozwoju przemysłu ciężkiego, głównie kosztem wsi i rolnictwa. Zmieniły się na szczęście czasy, zmienia się ustrój. Stanęliśmy wszyscy wobec konieczności przeprowadzenia kolejnej wielkiej reformy gospodarczej. Ciężar tej bardzo ważnej pracy musi być tym razem rozłożony równomiernie. Nie może się to dokonać pomyślnie przy nadmiernym obciążeniu wsi. Popełnienie takiego błędu skończyłoby się tragicznie dla całego przedsięwzięcia.</u>
          <u xml:id="u-288.5" who="#JózefZych">Czy zatem uzasadnione są obawy, że może się tak stać? Te obawy rodzą się przede wszystkim na tle aktualnej sytuacji, jaka występuje w całej gospodarce i w rolnictwie. W gospodarce, jak powszechnie wiadomo, spada od miesięcy produkcja, rosną ceny i płace, rośnie inflacja. Zamiast wzrastać, spada również produkcja przemysłowa dla rolnictwa. W samym rolnictwie wzrosła, mimo niedostatku środków, produkcja rolna. A ostatnio występują nawet symptomy tzw. pozornej nadprodukcji. W sumie więc to nie kto inny, a właśnie to mało wydajne i kosztowne — jak mówią niektórzy — rolnictwo trzyma jeszcze jako tako naszą gospodarkę, głównie żywnościową.</u>
          <u xml:id="u-288.6" who="#JózefZych">I co się dzieje dalej w rolnictwie? Urynkawiając, zapomnieliśmy o interwencjonizmie państwowym. Puszczamy wszystko na żywioł. Raz mówimy, że ceny minimalne będą, drugi raz że nie, bo przeszkadza to rynkowi. Nie płacimy za sprzedane produkty, bo nie mamy czym. Ceny skupu spadają grubo poniżej opłacalności, występują coraz większe kłopoty rolników ze zbyciem swoich produktów, w mieście następuje ograniczenie spożycia, a my ciągle mówimy o skupie interwencyjnym, o agencji. A o tym, że nie będziemy dotować, że ceny środków produkcji wzrosną wielokrotnie? Myślimy chyba, że nasz rolnik bez względu na wszystkie niekorzystne dla niego okoliczności będzie produkował coraz więcej, coraz taniej i coraz lepiej.</u>
          <u xml:id="u-288.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-288.8" who="#JózefZych">Z jednej strony rząd ma pełną świadomość, że przeciętne statystyczne gospodarstwo rolne w Polsce nie przekracza 6 ha — przytaczam to za wystąpieniem wicepremiera Janickiego. A z drugiej — w zakresie zakładanej swobodnej polityki cen środków produkcji zachowuje się tak, jakby miał do czynienia z dużymi, wysokodochodowymi gospodarstwami. Myślę, że nie trzeba mieć dużej wyobraźni, aby wyliczyć, jakie dochody można osiągnąć w naszych warunkach glebowych, cenowych i innych z 6-hektarowego gospodarstwa. Łatwo także wyliczyć, na co te dochody mogą rolnikowi wystarczyć.</u>
          <u xml:id="u-288.9" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Chłop polski też myśli i to myśli racjonalnie, bo chodzi twardo po ziemi. Nie wolno go lekceważyć, nie wolno zwlekać z decyzjami, nie wolno liczyć na to, że za granicą kupimy taniej. Polskie rolnictwo udowodniło już niejednokrotnie, że może dobrze wyżywić nas i innych. Trzeba rolnika wesprzeć technicznie i zapewnić mu jaką taką opłacalność. Na to pierwsze zawsze brakowało, a na to drugie... a o to drugie zawsze trzeba było się bić. Jak długo jeszcze tak ma być? Kiedy wreszcie zrozumiemy, jak wielką wartością jest polski rolnik, jego pracowitość, wytrwałość i niekłamana chęć do ciężkiej pracy?</u>
          <u xml:id="u-288.10" who="#JózefZych">Z satysfakcją słuchałem, gdy w pierwszej części swojego wystąpienia w tym samym duchu w imieniu rządu o polskim rolniku mówił dziś wicepremier Janicki. Wielka to szkoda, iż ten wątek nie został rozciągnięty na założenia polityki rolnej na 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-288.11" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Zamierzając ustosunkować się do przedłożonych przez rząd założeń polityki rolnej na 1990 r., jestem w niezwykle trudnej sytuacji. Mam bowiem świadomość z jednej strony, że założenia te nie spełniają podstawowych wymogów stymulowania produkcji rolnej i oczekiwań wsi, a z drugiej, że przecież przedstawia je koalicyjny rząd, w którym uczestniczy moja partia i któremu zaufaliśmy. Co więcej, że w imieniu tegoż rządu, podkreślam — w imieniu tegoż rządu — założenia przedstawił Sejmowi członek mojej partii i członek naszego klubu.</u>
          <u xml:id="u-288.12" who="#JózefZych">Jeżeli pomimo to mam krytyczny stosunek do założeń, to kieruje mną właściwe pojmowanie koalicji i poczucie odpowiedzialności PSL „Odrodzenie” za poczynania koalicyjnego rządu. Sądzę, że koalicja to suma praw i obowiązków, że udział w koalicji zobowiązuje do uczciwego stawiania problemów, do przestrzegania przed popełnianiem błędów, a nawet przeciwstawiania się niesłusznym założeniom czy rozwiązaniom.</u>
          <u xml:id="u-288.13" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Poza wszystkim mam świadomość i tego, że za przyszły kierunek rozwoju naszego kraju, naszej gospodarki, w tym gospodarki rolnej, przed narodem jesteśmy odpowiedzialni my, posłowie.</u>
          <u xml:id="u-288.14" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! O ile wierzę, iż minister rolnictwa kolega Janicki chciałby zrobić wiele dla naszego rolnictwa, o tyle mam już poważne wątpliwości na tle przedstawionego programu gospodarczego oraz obecnej polityki rolnej, czy rząd jako całość właściwie docenia rangę rolnictwa w całym bloku żywnościowym, ba, czy czuje problem rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-288.15" who="#JózefZych">W przedstawionych założeniach polityki rolnej na 1990 r. mówi się m.in. o tym, że nadal tylko 5% krajowego przemysłu służy pokryciu potrzeb materiałowo-technicznych rolnictwa i przemysłu rolno-przemysłowego, że dostawy środków plonotwórczych będą niższe od roku ubiegłego, że będzie nadal niski stopień pokrycia zapotrzebowania na maszyny, że rolnictwo otrzyma znacznie mniej surowców wysokobiałkowych i chemicznych. Nie mówi się o dziwo o tym, czy to wszystko wpłynie na wzrost, czy też na spadek produkcji w roku 1990 i w latach następnych. Logicznie rzecz biorąc, takiego wzrostu me należałoby się spodziewać, ale w przyrodzie wszystko jest możliwe, być może zdarzy się cud, im mniej damy, tym więcej będzie.</u>
          <u xml:id="u-288.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-288.17" who="#JózefZych">W rządowych założeniach powtarza się natomiast wiele znanych już haseł typu, że trzeba przyspieszać rekonstrukcję przemysłu na rzecz orientacji prożywnościowej, że trzeba zwiększyć strumień zasileń zewnętrznych rolnictwa, że drogie środki zwiększą efektywność i wpłyną na likwidację nieefektywnych gospodarstw, że trzeba stosować politykę regionalną, itd. Skąd my to wszystko znamy? Znowu hasła bez pokrycia, znowu niczego nie przynoszące opisówki. A gdzie są konkrety, choćby takie, jakie zostały już wypracowane poprzednio, a dotyczące na przykład koncepcji regionalnej polityki rolnej? Czy tak sporządzone założenia polityki rolnej na 1990 r. wnoszą rzeczywiście coś nowego, coś konkretnego? W przekonaniu mojej partii wnoszą niewiele.</u>
          <u xml:id="u-288.18" who="#JózefZych">Akceptując w podstawowych założeniach program gospodarczy rządu wnioskuję, aby w odniesieniu do rolnictwa i gospodarki żywnościowej rząd przedstawił Sejmowi konkretne i bieżące działania zmierzające do zahamowania niekorzystnych trendów produkcyjnych i poprawy atmosfery społeczno-politycznej na wsi. Konkretne wnioski, zapewniające w okresie do 1995 r. poprawę zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, rozwój przemysłu rolno-spożywczego, działanie systemu ekonomiczno-finansowego, stymulującego produkcję i zapewniającego poprawę warunków pracy i życia na wsi, pilne wdrożenie koncepcji regionalizacji polityki rolnej. Praktyczne rozwiązanie tych problemów to równocześnie udzielenie odpowiedzi na postawione wcześniej pytania.</u>
          <u xml:id="u-288.19" who="#JózefZych">Polskie Stronnictwo Ludowe „Odrodzenie”, a także członkowie tegoż stronnictwa, posłowie, będą robić wszystko co możliwe, aby te trudne problemy rozwiązać. W nich bowiem leży klucz i siła napędzająca rozwój całej naszej gospodarki, usuwająca skutecznie bariery, które ten rozwój hamują. Doceńmy wreszcie to, co było lekceważone przez dziesiątki lat, stwórzmy rolnikowi niezbędne warunki do wydajnej pracy i godnego życia, dajmy mu szansę wyżywienia narodu. Dziś, w tak trudnej gospodarczo chwili dla całego narodu trzeba jednoznacznie stwierdzić: w rolnictwie nie można nadal eksperymentować i to eksperymentować nieodpowiedzialnie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-288.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-289.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Szymanderskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-289.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o przygotowanie się pana posła Józefa Bąka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#JacekSzymanderski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Proszę Państwa! Kiedy słucha się ekonomicznej dyskusji na temat tego, co robić, żeby było lepiej, odnosi się wrażenie, że rzecz tę można jak gdyby rozstrzygnąć, podając uniwersalne równanie matematyczne, które połączy wszystkie ekonomiczne czynniki w jeden słuszny i niewątpliwy wzór; że to kwestia nauki po prostu i rozsądnego pomysłu. Wydaje mi się, iż tak nie jest. Kiedy zastanawiamy się nad założeniami polityki rolnej na rok 1990, to słowo polityki powinno być tu uznane za szczególnie istotne. I chciałbym zastanowić się nad tym, jakie rząd ma polityczne możliwości zrealizowania tego i jakiegokolwiek programu rolnego.</u>
          <u xml:id="u-290.1" who="#JacekSzymanderski">Nie jest bowiem tak, że i poprzednie rządy nie zdawały sobie sprawy z konieczności zrobienia czegoś. Na stronie 2 czytamy: mimo że w kolejnych programach gospodarczych deklarowano priorytet rolnictwa, w rzeczywistości nie tylko nie udało się poprawić istotnie zaopatrzenia w środki produkcji, ale nawet nie utrzymano odpowiedniej opłacalności produkcji rolników itd., itd. Stało się tak w końcu nie dlatego, że te pomysły były bez sensu. Stało się dlatego, że były nierealne w sensie politycznym, że rozmaite grupy interesów sprzeciwiały się z kolei realizowaniu jakichś spraw.</u>
          <u xml:id="u-290.2" who="#JacekSzymanderski">Proszę, niechaj przykładem będzie ostatnia operacja urynkowienia, którą rząd przeprowadził. Przeprowadził urynkowienie, to znaczy uwolnił ceny produktów rolnych, ale nie był w stanie — jak myślę nie dlatego, że nie chciał, tylko dlatego, że nie mógł — nie był w stanie zlikwidować monopoli, co doprowadziło w gruncie rzeczy do wzbogacenia się pośredników i handlu, co ten właśnie dokument również stwierdza. Czy obecny rząd będzie w stanie zrealizować likwidację monopoli? Jak dotąd tego nie zrobił i jest to pytanie polityczne.</u>
          <u xml:id="u-290.3" who="#JacekSzymanderski">Pytanie polityczne — zadajemy wtedy kiedy powiadamy o opłacalności: komu ma się produkcja rolnicza opłacać. Czy cena mleka ma być skalkulowana tak, żeby zarobił na tym człowiek, który ma jedną krowę, czy dopiero taki, który ma 5 krów? Czy ta krowa ma zarabiać więcej niż nauczyciel, czy nieco mniej niż nauczyciel? I to jest pytanie polityczne, bowiem jest to pytanie, proszę państwa, na temat tego co zrobimy z małymi gospodarstwami i jakie gospodarstwa będziemy popierać, jaka partia i jakie grupy społeczne będą w stanie wywierać skuteczny nacisk na rząd, żeby mógł on zrealizować swój pomysł.</u>
          <u xml:id="u-290.4" who="#JacekSzymanderski">Czytamy na 4 stronie tego dokumentu, że występują zasadnicze niedobory w przemyśle maszynowym. Stopień pokrycia zapotrzebowania na sprzęt rolniczy wynosi aktualnie około 70%, a na maszyny i urządzenia dla przemysłu spożywczego około 40–60%. Dlaczego tak się dzieje? Dokument wyjaśnia: głównym powodem są niedobory materiałowe, w tym szczególnie wyrobów hutniczych. Ale jednocześnie ten sam rząd, świadom tego faktu, popiera rozwój przemysłu samochodów osobowych, który przecież też będzie korzystał z tychże wyrobów hutniczych i będzie w takim razie zmniejszał możliwość zakupywania wyrobów hutniczych przez przemysł maszyn rolniczych. I to który z tych przemysłów zwycięży nie jest problemem ekonomicznym. Nie jest to problem, który da się rozstrzygnąć równaniem. Jest to problem polityczny. Jest to pytanie, która grupa interesów będzie w stanie w tymże rządzie przeforsować swój plan. Obydwa te rozwiązania są słuszne. Za każdym stoją poważne i słuszne interesy. I my, tu w tej Izbie musimy zdecydować, który w końcu powinien zwyciężyć.</u>
          <u xml:id="u-290.5" who="#JacekSzymanderski">Mówimy w tym dokumencie o konieczności poprawy struktury agrarnej. No ale zastanówmy się jednocześnie, że ta poprawa struktury agrarnej będzie oznaczała exodus biednej ludności wiejskiej do miast, a w miastach nie ma miejsca na tę ludność, żadnego miejsca. W miastach w związku z reformą gospodarczą nie będzie pracy, nie ma również mieszkań. Będą tutaj bezrobotni, którzy mają w tych miastach gdzie mieszkać. Reforma struktury agrarnej doprowadzi do pojawienia się w miastach takich bezrobotnych, którzy jeszcze na dodatek nie będą mieli gdzie mieszkać. W takim razie należałoby podjąć decyzję o tym, by budować miejsca pracy dla ludzi na wsi, ale to wymaga pewnych preferencyjnych działań. Czy rząd jest w stanie podjąć takie preferencyjne działania, czy jest do tego po prostu politycznie przygotowany?</u>
          <u xml:id="u-290.6" who="#JacekSzymanderski">Mamy kolejny moment. Jest napisane, że państwo odstępuje od monopolu w handlu zagranicznym itd. itd. Jak wiemy, w tej chwili rząd sprowadza za bardzo znaczne pieniądze zboże, którego nie jesteśmy w stanie wyprodukować sami. Zawsze jest pewna brakująca ilość. Czy nie lepiej zainwestować te pieniądze i doprowadzić do zwiększenia produkcji rodzimej?</u>
          <u xml:id="u-290.7" who="#JacekSzymanderski">I znowu każde z tych rozwiązań jest możliwe i za każdym z tych rozwiązań stoi określona grupa interesów. Jest taka grupa interesów, która jest zainteresowana importowaniem zboża nie zaś zainwestowaniem tych dolarów w rozwój miejscowego przemysłu maszynowego po to, by po pewnym czasie nie trzeba było tego zboża importować.</u>
          <u xml:id="u-290.8" who="#JacekSzymanderski">I te przykłady, proszę państwa, można by mnożyć, można by mnożyć w nieskończoność. Powiada się na przykład, że problemem jest istnienie monopolistów. To prawda, ale to nie są tylko tacy monopoliści jak „Społem” itd. Są to lokalni monopoliści, lokalne mleczarnie, nawet jeżeli będą one całkowicie prywatne, na rynku lokalnym też będą monopolistyczne. Czy istnieje możliwość inwestowania w konkurencyjne mleczarnie? To wymagałoby podjęcia pewnych preferencji.</u>
          <u xml:id="u-290.9" who="#JacekSzymanderski">Wszystko co mówię zmierza, proszę państwa, do następującej konkluzji, a mianowicie: odpowiedzi na pytanie, kogo i w jaki sposób obciążyć kosztami kryzysu, jest odpowiedzią polityczną, nie zaś ekonomiczną. Gdyby nie trzeba było dzielić pieniędzy w ten sposób, że komuś trzeba dać nieco mniej, by komuś móc dać nieco więcej, wszelka polityka byłaby niepotrzebna. Gdyby każdemu można było dać, ile chce, to bylibyśmy w raju po prostu i polityka byłaby zbędna.</u>
          <u xml:id="u-290.10" who="#JacekSzymanderski">Otóż odpowiedź na pytanie, jak i kogo obciążyć kosztami kryzysu, to jest odpowiedź polityczna. Czy należy obciążyć bardziej wieś, czy bardziej miasto i na to pytanie nie znajdujemy odpowiedzi w całej tej debacie. Czy należy bardziej obciążyć przemysł, czy należy bardziej obciążyć rolnictwo. Odnoszę wrażenie, słuchając tej debaty, że rząd pragnie wykonać niewykonalny zabieg, pragnie mianowicie obciążyć wszystkich równo po to, by nie narazić się nikomu, by uzyskać poparcie całego narodu. Poparcie całego narodu to, politycznie rzecz biorąc, jest poparcie po prostu niczyje. Jeżeli popierają wszyscy, to znaczy, że nie popiera nikt. Trzeba — żeby zrealizować którykolwiek z tych programów — podjąć jasną i zdecydowaną decyzję preferencyjną. Nie da się tego zrobić bez preferencji. I tu chciałem zwrócić się do naszych solidarnościowych posłów. Naszym podstawowym zadaniem, tu w tym parlamencie, jest utrzymać solidarnościowy rząd. Musimy udzielić mu wszelkiego poparcia i dobrze wiemy, że już nasi wyborcy jednocześnie są przeciwko temu rządowi bardzo mocno nastawieni. Wiemy, że pojawiają się nastroje radykalne. Wiemy, że pojawiają się nastroje, które próbują solidarnościowców organizować w generalną opozycję przeciwko temu rządowi.</u>
          <u xml:id="u-290.11" who="#JacekSzymanderski">Chciałem powiedzieć, że myślę, iż my wszyscy tutaj będziemy starali się tak działać na wsi, żeby umożliwić rządowi zrealizowanie tego programu, żeby stworzyć takie instytucje i organizacje polityczne, które nie dopuszczą do rozwoju radykalizmu i do politycznego załamania się wsi. Ale mam jeden generalny apel do rządu, żeby nam to umożliwił, żeby nam to umożliwił przedstawiając program polityki, a nie ekonomiczny opis, jak rzeczy wyglądać powinny. To co tu jest napisane, jest być może bardzo mądre, ale nie ma w tym podanych żadnych politycznych instrumentów, które mogłyby zagwarantować, że ten program nie podzieli losu wszystkich innych programów, które nie były w stanie znaleźć wystarczającego poparcia, wokół których nie dało się utworzyć odpowiednich lobby, po to by obronić realizację tych programów przeciwko realizacji innych słusznych interesów. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-290.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-291.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Bąka, z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a następnie pana posła Ryszarda Gajewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#JózefBąk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Sejm wzywa rząd — tymi słowami rozpoczyna się tekst rezolucji sejmowej Komisji Rolnictwa, uchwalonej przez Sejm, zobowiązującej rząd do przedłożenia założeń polityki rolnej na 1990 rok. Sejm musiał wezwać rząd do działania wobec narastającego niezadowolenia rolników, wobec wyniszczających wieś aktualnej polityki rolnej, a właściwie jej braku.</u>
          <u xml:id="u-292.1" who="#JózefBąk">Sejm wezwał rząd do przedstawienia spójnego, logicznego, przejrzystego dla każdego rolnika w Polsce zespołu mechanizmów i instrumentów, a więc warunków, w jakich przyjdzie gospodarować na wsi w przyszłym roku. Rolnicy muszą bowiem wiedzieć, na jakie mogą liczyć warunki techniczne, a przede wszystkim ekonomiczno-finansowe w swoich gospodarstwach.</u>
          <u xml:id="u-292.2" who="#JózefBąk">Denerwują się chłopi pogarszającą się sytuacją na wsi. Od wyborów do Sejmu minęło już pół roku. Od powołania rządu 3 miesiące, a na wsi? Na wsi zmieniają się tylko pory roku, reszta pozostała bez zmian. Bez zmian? Nieprawda. Zdecydowanie pogorszyły się warunki pracy i życia, nie ruszyła gospodarka. Sejmowi w tym czasie podsuwano wiele drugorzędnych, a nawet trzeciorzędnych spraw i tematów zastępczych. Jednocześnie gasła gospodarka. Spadała produkcji i dochód narodowy. Zwiększał się chaos, bałagan, zniecierpliwienie. Zagrożony jest ład i porządek społeczny. Powiem wprost, takiego bałaganu jak w ostatnim czasie jeszcze w Polsce nie było. Także wtedy, gdy upadała władza Gomułki, Gierka czy Messnera. Ten chaos powoduje inflację, a inflacja odbija się wprost na mieszkańcach wsi. Bo na kim ma się odbić?</u>
          <u xml:id="u-292.3" who="#JózefBąk">Pogarszają się ekonomiczne warunki produkcji, spadają ceny skupu płodów rolnych. Tak jeszcze niedawno rolnicy wołali o środki do produkcji. Dzisiaj? Dzisiaj wołają inaczej, czasem rozpaczliwie, kupujcie nasze płody rolne, mleko, mięso czy żywiec. I sprzedają, za bezcen. Często poniżej kosztów produkcji. Rząd nie interweniuje, a przecież świń do muzeum nie da się zaprowadzić. One muszą trafić do rzeźni, a mięso do sklepów. Ludność na wsi nie ma pieniędzy. Wyczerpują się zasoby finansowe, zapasy, spada popyt na towary produkcyjne i konsumpcyjne. Dzieje się tak, bo zaimportowano z Zachodu mięso, masło, w znacznej mierze także opróżniono magazyny państwowe. I nie są one uzupełniane, bo podobno nie ma pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-292.4" who="#JózefBąk">Płynie także strumień darowanej z Zachodu żywności. Nie jest to prawda, że zaczął działać rynek. Żywności nie przybyło, jest jej nawet mniej. Źle pojęty interwencjonizm państwa sprawił, że rynek żywnościowy się załamał. Rolnicy wycofują się z produkcji mięsa, niedługo będą puste obory po sprzedaży krów. Kto się będzie martwił co się stanie z rolnictwem? Nie chcę krakać, ale na wiosnę przyszłego roku gwałtownie spadnie podaż mięsa i mleka. Wzrosną ceny. W wyniku przewidywanych upadłości z przemysłu odejdą w pierwszej kolejności chłopi-robotnicy, a widmo bankructwa ciąży nad, moim zdaniem, około milionem najmniejszych chłopskich gospodarstw. Co się stanie z tymi ludźmi? Co jest dla nich programem, alternatywą?</u>
          <u xml:id="u-292.5" who="#JózefBąk">Opowiadając się jednoznacznie za demonopolizacją skupu i przetwórstwa obawiam się, że zniszczony może zostać system instytucji skupujących i przetwarzających płody rolne. Takie zagrożenie widzę już dziś dla mleczarń. Kto kupi nasze mleko? Nie mam zamiaru za żadną cenę bronić przemysłu mleczarskiego, ale kto mi odpowie, gdzie sprzedać milion litrów mleka, który produkuję w swojej firmie? Nie ma też na wsi zjawiska budowy nowych mleczarń czy masarni, i długo nie będzie. Chyba że będą stworzone do ich powstawania specjalne stabilne warunki kredytowe i zaopatrzeniowe. Tych też nie ma. Gdyby bowiem były, budowano by nowe obiekty. Ludzie dobrze umieją liczyć.</u>
          <u xml:id="u-292.6" who="#JózefBąk">Nie można stawiać na tej samej linii startu do nowoczesnej gospodarki przemysłu i handlu. Spółek z kapitałem i bez, a także rolnictwa. Trzeba bowiem najpierw zdjąć pęta chłopom z nóg. Każdemu na rynku trzeba dać szansę. Rolnikom też, zwłaszcza tym, którzy mogą produkować dużo żywności. Nie wolno też zapomnieć o pustych wsiach i polach na tzw. ścianie wschodniej i zachodniej oraz na pogórzu i w górach.</u>
          <u xml:id="u-292.7" who="#JózefBąk">Żywność zawsze miała znaczenie strategiczne i będzie je mieć. Wieś polska nie jest rezerwatem, gdzie zamknięto półludzi, chłopów. Nie przybędzie w myśl przedłożonych założeń traktorów, maszyn, narzędzi, nawozów, paliw, pasz, koncentratów, energii, ale także nie będzie pralek, lodówek, dróg, telefonów i malej mechanizacji. Chyba że podaż zapewnią astronomiczne ceny. To trzeba rolnikom uświadomić. To muszą także wiedzieć mieszkańcy miast. Nie można rolnikami manipulować. Przykładem jest chociażby ogłoszenie przez ministra rolnictwa cen gwarantowanych, a następnie ich odwołanie, bo nie zgodził się na nie minister finansów. W ten sposób ośmieszono naszego ministra. Tak robić nie wolno. Chłopców też nie wolno ogłupiać.</u>
          <u xml:id="u-292.8" who="#JózefBąk">Panie premierze Mazowiecki! Zapleczem nowoczesnych, zachodnich gospodarek, w tym amerykańskiej, było zawsze rolnictwo. Chcę wyrazić przekonanie, że rolnictwo będzie mieć znaczenie zasadnicze dla powodzenia programu gospodarczego rządu. Niech Pan tej prawdy nie zapomina. Głodny naród, to zły naród. Rolnictwo chce i może zapewnić dostatek żywności. Chce, aby w miastach, w sklepach półki były pełne żywności. Mamy ziemię, ludzi oddanych bezgranicznie, rolników, a pomoc tylko pewną od Pana Boga. Potrzebna jest jednak także pomoc rządu. Programy na rok przyszły, jest ich przecież tak bardzo niewiele. Tyle wieś wyprodukuje żywności, ile zamówi rząd. Wszyscy Polacy powinni o tym wiedzieć. Tym zamówieniem są środki do produkcji i pieniądze. W przedłożonych Wysokiej Izbie założeniach tych pieniędzy nie ma dla rolnictwa. Zdejmuje to, moim zdaniem, z rolnictwa odpowiedzialność za wyżywienie narodu. Ziemia będzie wypadała z produkcji, a dostawy do sklepów będą coraz częściej z zagranicy. Muszą się znaleźć pieniądze na obsługę rolnictwa. Na meliorację, na regulację rzek, na retencję wody, na zaopatrzenie w wodę gospodarstw, na kanalizację, oczyszczalnię ścieków, a także na weterynarię i ochronę środowiska. Także na telefonizację, gazyfikację i wiele innych.</u>
          <u xml:id="u-292.9" who="#JózefBąk">Wiele z celów, jakie mają być w tym programie zrealizowane w czasie najbliższym, myślę, że rolnikom odpowiada. Odpowiada mocny pieniądz, odpowiada sprawny i szybki bank. Odpowiada porządek i ład gospodarczy. Popieramy, myślę, te zamierzenia.</u>
          <u xml:id="u-292.10" who="#JózefBąk">Powiedziałem to wszystko nie tylko jako poseł. Mówię to także jako nauczony pracy od postaw, pracy organicznej, rolnik, przecież z najlepszego w Polsce województwa rolniczego, z Leszna. Tak prawdę mówiąc sąsiad generała Chłapowskiego, którego znacie Państwo z serialu „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”. Jestem przedstawicielem tej wsi, która choć nie boi się twardych warunków gospodarowania, to żąda dla siebie szacunku. I przykro jest mi przenieść tu opinię leszczyńskich rolników, że pierwszy niekomunistyczny rząd w powojennej Polsce tak niewiele chce zrobić dla rolnictwa. Nie mogę przyjąć do wiadomości, że to brak zrozumienia czy dobrej woli. Niech rolnicy sami z tego wyciągną wnioski. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-292.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-293.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Gajewskiego z Polskiego Związku Katolicko-Społecznego, a następnie pana posła Stanisława Jasińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#RyszardGajewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Sprawa właściwego wyżywienia narodu i osiągnięcia samowystarczalności żywnościowej została zawarta w porozumieniach sierpniowych i przyjęto rok 1990 jako ostateczny etap osiągnięcia tej samowystarczalności. Zapis konstytucyjny, dający gwarancję trwałości indywidualnych gospodarstw rodzinnych, znacznie ożywił produkcję na wsi, co przyczyniło się do poprawy zaopatrzenia rynku i stopniowego znoszenia reglamentacji artykułów żywnościowych, zwiększenia udziału produktów rolno-spożywczych w eksporcie oraz wzrostu pozycji rolnictwa w gospodarce narodowej. Istnieje jednak wiele przesłanek wskazujących na to, że te pozytywne tendencje nie mają cech trwałości. Polityka rolna, zwłaszcza w zakresie jej realizacji, szybko zużywa się. Świadczy o tym niedostatek środków, węgla, nawozów, pasz, części zamiennych do maszyn, ogólne obniżenie opłacalności produkcji rolniczej, osłabienie tempa przyrostu produkcji zwierzęcej i ponownego narastania dysparytetu cywilizacyjnego w zakresie dochodów.</u>
          <u xml:id="u-294.1" who="#RyszardGajewski">Konsekwencją tego jest między innymi osłabienie zainteresowania pracą w rolnictwie, zmniejszenia tempa produkcyjnego inwestowania oraz nasilenie się procesów wypadania ziemi i narastania liczby gospodarstw bez następców. Jest to poważny sygnał, albowiem w przeszłości podobne symptomy poprzedzały poważne kryzysy społeczne. Można więc odnieść wrażenie, że choć sformułowane na początku lat osiemdziesiątych deklaracje polityczne o prorolniczym nastawieniu gospodarki są nadal hasłowo podtrzymywane, przyjęty program zobowiązuje, to praktyka realizacyjna odbiega od tych założeń. Chciałbym tutaj dodać, że niepowodzenie, trudności w rolnictwie były w przeszłości przyczyną stagnacji w produkcji rolnej i niedoboru żywności na rynku, co współdziałało w stwarzaniu kryzysów społeczno-gospodarczych i politycznych.</u>
          <u xml:id="u-294.2" who="#RyszardGajewski">Doświadczenie uczy, że dopiero w momentach kryzysowych pojawiało się większe zrozumienie potrzeb wsi i rolnictwa, natomiast w okresie względnej obfitości żywnościowej zainteresowanie tym działem gospodarki słabło. Podobną sytuację mamy też obecnie. Wydaje mi się, że aktualny rząd, podobnie jak poprzedni, niekonsekwentnie realizuje program rozwoju rolnictwa i nie w pełni docenia jego rzeczywiste potrzeby. Jesteśmy w tej chwili w takiej fazie rozwoju, kiedy koniecznością staje się reorientacja gospodarki w kierunku gałęzi wytwarzających rynkowe dobra finalne, wśród których rolnictwo i wyżywienie zajmuje pozycję kluczową. Potrzebne są gruntowne przekształcenia strukturalne w całej gospodarce narodowej, zorientowane bardziej prorolniczego.</u>
          <u xml:id="u-294.3" who="#RyszardGajewski">W gospodarce żywnościowej został już zgromadzony co prawda dość duży potencjał produkcyjny, ale jego struktura nie jest kompleksowa i komplementarna. Nie jesteśmy w stanie właściwie zagospodarować wielu surowców rolniczych z powodu niedorozwoju transportu, przechowalnictwa, niemożności pełnego przerobu w przemyśle spożywczym, braku opakowań itd. Modernizacja rolnictwa i innych trzonów gospodarki żywnościowej powinna zlikwidować owe słabe ogniwa, co ograniczyłoby do minimum ogromne straty między polem a stołem, szacowane nawet do 30%.</u>
          <u xml:id="u-294.4" who="#RyszardGajewski">Należałoby zwiększyć nakłady inwestycyjne na rolnictwo co najmniej o 1/3 ogólnych nakładów inwestycyjnych w zakresie przemysłu wytwarzającego środki na potrzeby rolnictwa, uczynienia z melioracji, zaopatrzenia wsi w wodę podstawowych kierunków inwestowania. Wysoce niedostateczne nakłady inwestycyjne przeznaczone na rozbudowę przemysłu spożywczego doprowadziły do tego, że niektóre branże tego przemysłu, jak na przykład mleczarska, olejarska, ziemniaczana, stały się rzeczywistymi barierami rozwoju i sprawą niezwykle ważną jest pełne, bez strat zagospodarowanie wytwarzanych surowców rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-294.5" who="#RyszardGajewski">Potencjał produkcyjny rolnictwa obniżany jest w coraz większym stopniu przez niedostateczny rozwój infrastruktury, tak technicznej, jak i społecznej, oraz bardzo niski poziom handlowej obsługi rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-294.6" who="#RyszardGajewski">Niepokojem napawa realizacja prac w melioracji. Obniżenie nakładów inwestycyjnych, brak pełnego wyposażenia w sprzęt przedsiębiorstw melioracyjnych oraz zły system organizacyjny doprowadziły do tego, że w zakresie melioracji nie osiąga się prostej reprodukcji i w wielu regionach kraju niszczeją urządzenia melioracyjne zbudowane na przełomie XIX i XX wieku.</u>
          <u xml:id="u-294.7" who="#RyszardGajewski">Programy zaopatrzenia wsi w wodę realizowane są zbyt wolno i niekompleksowo. Nie rozwiązuje się jednocześnie spraw odprowadzania ścieków. W wielu rejonach kraju brakuje wody dla ludzi i zwierząt, co stanowi poważną barierę wzrostu produkcji rolniczej i utrudnia życie ludziom. W niektórych rejonach kraju sytuację pogarszają szkody górnicze. Powszechnie w kraju obniża się lustro wody gruntowej, między innymi jako skutek niewłaściwie przeprowadzonych prac melioracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-294.8" who="#RyszardGajewski">Barierą postępu i poprawy warunków życia i pracy ludzi w rolnictwie oraz produkcji rolniczej jest poważne opóźnienie w elektryfikacji wsi. Około 3 tys. wsi nie ma możliwości zainstalowania silników elektrycznych, a w całym kraju występują nagminne wyłączenia prądu elektrycznego w czasie pilnych prac gospodarczych. Do tej pory nie ma w tej ważnej sprawie kompleksowego programu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-294.9" who="#RyszardGajewski">Ciężka jest sytuacja w zakresie opału, co wymaga kompleksowego programu zaopatrzenia wsi w energię cieplną.</u>
          <u xml:id="u-294.10" who="#RyszardGajewski">Niepokojem napawa sytuacja w produkcji zwierzęcej. Brak odpowiedniej jakości pasz i nieopłacalność hodowli może spowodować spadek produkcji trzody chlewnej. Można już teraz przewidzieć spadek skupu żywca w połowie przyszłego roku. Zastrzeżenia budzi nie tylko niedobór białka w paszach i składnikach mineralnych, lecz również duże dotacje do ich produkcji, niewłaściwa ich dystrybucja.</u>
          <u xml:id="u-294.11" who="#RyszardGajewski">Obecny system rozdzielnictwa i dotacje do pasz stanowią, w moim przekonaniu, ukryty sposób subsydiowania sektorów uspołecznionych w rolnictwie, zwłaszcza pegeerów. Należałoby jak najszybciej z tą praktyką skończyć.</u>
          <u xml:id="u-294.12" who="#RyszardGajewski">Coraz większe zastrzeżenia budzi niedowład systemu wdrażania zdobyczy naukowych do praktyki rolniczej. Częste reorganizacje służb instruktorskich, koncentrowanie współpracy na administracji, nie zaś na doradztwie, mała efektywność służb działających w rozproszeniu i bez dostatecznych związków ze sobą Produkcja rolnicza w coraz większym stopniu podlega zagrożeniu ze strony szkodliwego działania przemysłu. Cierpi na tym cała przyroda wraz z człowiekiem. Jednakże sama produkcja rolnicza może powiększać to zagrożenie, jeśli nie przestrzegać zasad ochrony środowiska naturalnego. Mam tu na myśli problem odchodów w postaci gnojownicy, podobnie nadmierne stosowanie nawozów sztucznych, środków ochrony roślin itp.</u>
          <u xml:id="u-294.13" who="#RyszardGajewski">O produkcji surowców rolniczych decyduje w naszym kraju, obok pegeerów i rolniczych spółdzielni produkcyjnych, ponad 2,8 mln indywidualnych gospodarstw zajmujących 3/4 użytków rolnych i wytwarzających około 80% tych surowców. Gospodarstwa rolne są miejscem pracy i życia dla dużej części polskiego narodu. Mimo osiągniętego już średnio zaawansowanego poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, rolnictwo angażuje nadal więcej ludzi niż w innych krajach. Odbywa się to z powodu ogromnego rozdrobnienia struktury agrarnej i licznej grupy ludności dwuzawodowej, pochodzącej głównie z gospodarstw mniejszych obszarowo, co zawdzięczamy industrializacji, która rozładowała przeludnienie agrarne wsi, ale w dużym stopniu uczyniła ze wsi sypialnię. Przez kilkadziesiąt lat nie dokonały się po wojnie większe zmiany w strukturze agrarnej gospodarki chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-294.14" who="#RyszardGajewski">Dopiero w ostatnich latach zaznaczył się proces koncentracji w rolnictwie. Proces ten wymaga dużego wzmocnienia i poparcia. Jest to niezbędne do obniżenia kosztów produkcji w rolnictwie, zwiększenia wydajności pracy, a przez to urealnienia postulatu parytetu dochodowego, zwiększenia chłonności na postęp rolniczy, jak również powiększenia polskiego eksportu rolnego, który wynosi zaledwie około 40 dolarów na statystycznego Polaka. Dla porównania podam, że w Holandii — 900 dolarów. Pod tym względem jesteśmy prawie na ostatnim miejscu w Europie.</u>
          <u xml:id="u-294.15" who="#RyszardGajewski">Istnieje przekonanie, że już 800 tys. gospodarstw indywidualnych o zwiększonym areale użytków i specjalistycznej produkcji towarowej jest w stanie zapewnić wespół z gospodarstwami uspołecznionymi wysoki poziom wyżywienia polskiego narodu i dać nadwyżkę eksportową. Wymaga to jednak większej determinacji w zasilaniu rolnictwa środkami technicznymi i ustalaniu właściwych instrumentów prawnych i ekonomicznych w polityce agrarnej. Nim jednak osiągnie się stan docelowy, należy tak kształtować politykę ekonomiczną, aby małe gospodarstwa rolne mogły uzyskiwać wysokie dochody, specjalizując się w pracochłonnych kierunkach produkcji, na przykład warzywa, owoce, pieczarkarnie.</u>
          <u xml:id="u-294.16" who="#RyszardGajewski">Przyspieszenie procesów polaryzacji gospodarstw rolnych wymaga nasilenia i ułatwienia procesów cywilnego obrotu użytkami rolnymi między rolnikami, a więc stworzenia odpowiednich przepisów prawnych ułatwiających te procesy. Procesy koncentracji w rolnictwie należałoby tak ukierunkować, aby przyspieszyć rozwój wszelkiego rodzaju drobnej wytwórczości i usług na wsi. Wynika to stąd, że procesy te zwolnią dużą liczbę ludzi z produkcji rolniczej, jednakże wyjście z rolnictwa nie musi być równoznaczne z wyjściem ze wsi. Tym ludziom trzeba zapewnić potrzebne kwalifikacje i stworzyć atrakcyjne miejsca pracy w wiejskim rzemiośle, usługach i lokalnym przetwórstwie rolno-spożywczym i innej produkcji materialnej.</u>
          <u xml:id="u-294.17" who="#RyszardGajewski">Prawnego uregulowania wymaga problem budownictwa indywidualnego na działkach rodziców, w odniesieniu do dzieci nie będących rolnikami.</u>
          <u xml:id="u-294.18" who="#RyszardGajewski">Nie wolno rzemiosła i usług, zwłaszcza na wsi nadmiernie obciążać podatkami. Poszerzenie pozarolniczego zatrudnienia na wsi wymaga docelowych rozwiązań, zwłaszcza zachęt dla zakładów w rejonach wiejskich i nowego podejścia do przetwórstwa rolniczego, do którego mogą być dopuszczone wszelkiego rodzaju spółki i spółdzielnie oraz osoby prywatne. Dotyczyć to powinno nie tylko młynarstwa, piekarstwa, przetwórstwa owocowo-warzywnego, lecz także na przykład masarstwa i szeroko pojętej gastronomii. Gospodarka żywnościowa należy do najbardziej zmonopolizowanych działów w dziedzinie zaopatrzenia, skupu i przetwórstwa. W interesie całej gospodarki jest przełamywanie tego monopolu poprzez szybki rozwój rzemiosła, usług, drobnej wytwórczości we wszystkich formach własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-294.19" who="#RyszardGajewski">Nadal między miastem a wsią utrzymują się poważne dysproporcje w dostępie do oświaty, kultury i opieki zdrowotnej. Wieś ma gorszą sieć dróg, w mniejszym zakresie korzysta z usług cywilizacyjnych, środków lokomocji, telefonów i różnorodnych usług.</u>
          <u xml:id="u-294.20" who="#RyszardGajewski">Zaniepokojenie budzi stan zdrowotny wsi. Wskaźnik umieralności jest tu większy niż w mieście, szerzą się choroby zawodowe, rośnie ilość wypadków przy pracy i liczba osób niepełnosprawnych, obniża się kondycja zdrowotna zwłaszcza młodych ludzi. Mieszkańcy wsi rzadziej korzystają z opieki specjalistycznej. Aktualnie niemal wszystkie ośrodki zdrowia mają tylko jednego lekarza, na którego przypada 3800 pacjentów, a więc dwukrotnie więcej niż średnio w kraju. Trudno zatem mówić w tej sytuacji o powszechności opieki zdrowotnej na wsi.</u>
          <u xml:id="u-294.21" who="#RyszardGajewski">Sytuacja demograficzna wsi jest również niekorzystna. W strukturze ludności według wieku wzrasta udział ludności w wieku przed- i poprodukcyjnym, przy jednoczesnym spadku liczby ludności czynnej zawodowo. Aktualnie co piąty mieszkaniec wsi osiągnął wiek emerytalny.</u>
          <u xml:id="u-294.22" who="#RyszardGajewski">Równie kłopotliwa jest sytuacja w sferze oświaty. Zdaniem specjalistów, około 80% szkół podstawowych na wsi nie odpowiada wymogom organizacyjnym, pedagogicznym i ekonomicznym. Poza trudnościami materialnymi i lokalowymi szkolnictwo wiejskie boryka się z, trudnościami kadrowymi. Na przykład w 1984 r. pracowało 12 tys. nauczycieli bez kwalifikacji pedagogicznych. Zbyt wolno poprawia się struktura wykształcenia nauczycieli. Niski poziom szkoły wiejskiej, widoczne osłabienie aspiracji rodziców do kształcenia dzieci oraz tendencja do szybkiego usamodzielniania się — powodują stałe zmniejszanie się liczby młodzieży wiejskiej w szkołach średnich i na wyższych uczelniach.</u>
          <u xml:id="u-294.23" who="#RyszardGajewski">W zakresie kultury mamy szereg zjawisk alarmujących. Występuje stałe zmniejszanie się ilości klubów i kin, a stan wyposażenia istniejących placówek przegrywa w konkurencji nie tylko z wyposażeniem prywatnych mieszkań, ale i innych lokali. W warunkach ubóstwa kulturalnego rośnie spożycie alkoholu. W rodzinach chłopskich wydatki w przeliczeniu na jedną osobę na higienę osobistą, ochronę zdrowia, oświatę, kulturę, sport i turystykę są o około 40% mniejsze niż w rodzinach robotniczych.</u>
          <u xml:id="u-294.24" who="#RyszardGajewski">Spójrzmy teraz, jak wygląda wyposażenie mieszkań na wsi w niezbędne urządzenia. Tylko 7,2% mieszkań ma łazienki, 21% wc., w 2/3 woda z studni nie nadaje się do spożycia, 31% centralne ogrzewanie, zaledwie 31% korzysta z gazu przewodowego i bezprzewodowego, 13% miejscowości nie posiada w ogóle telefonu. Na 100 mieszkańców przypada 0,9 abonamentu telefonicznego w mieszkaniu prywatnym, czyli osiem razy mniej niż w miastach.</u>
          <u xml:id="u-294.25" who="#RyszardGajewski">Na wsi brakuje sieci placówek usługowych, zakładów rzemieślniczych i sklepów. W dalszym ciągu, jak wykazują badania socjologiczne, utrzymuje się osamotnienie rolników i poczucie krzywdy doznawanej ze strony urzędów i instytucji obsługujących wieś i rolnictwo. Ogromna ilość skarg płynących na szczeble wyższe świadczy o niekompetencji, często arogancji urzędników, braku kontroli, bądź niskiej jej jakości, ze strony rad narodowych. W związku z tym pilna jest sprawa jak najszybszych wyborów do samorządów lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-294.26" who="#RyszardGajewski">Wysoka Izbo! Przedłożone nam przez rząd założenia polityki rolnej na 1990 rok dostrzegają te wszystkie zagrożenia dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej, o których mówiłem wcześniej, ale tylko i wyłącznie dostrzegają. Są jednak zbyt ogólne.</u>
          <u xml:id="u-294.27" who="#RyszardGajewski">Bardzo ciekawym i nowatorskim pociągnięciem jest powołanie rządowej agencji rynku rolnego dla zorganizowania giełd towarowych, podstawowych produktów rolno-spożywczych, notowania cen i ich publikowania.</u>
          <u xml:id="u-294.28" who="#RyszardGajewski">Wyrażam nadzieję, że założenia polityki rolnej na 1990 rok będą konsekwentnie realizowane dla zabezpieczenia żywności dla całego naszego społeczeństwa. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-294.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-295">
          <u xml:id="u-295.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-295.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Jasińskiego z PSL, a następnie pana posła Tadeusza Sytka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-296">
          <u xml:id="u-296.0" who="#StanisławJasiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Polskie Stronnictwo Ludowe opiera swoją doktrynę gospodarczo-społeczną na agraryzmie. Z jednej strony widzimy potrzebę bazowania gospodarki narodowej na surowcach odnawialnych, na pełnej harmonii człowieka z przyrodą, z drugiej — podmiotem naszego działania jest człowiek w podstawowym ogniwie społecznym, jakim jest rodzina. Człowiek działający zgodnie z prawem naturalnym. Dlaczego nie akceptujemy doktryn liberalizmu i komunizmu. Jesteśmy partią ogólnonarodową i dlatego wyznacznikiem naszego działania jest dobro wszystkich obywateli, bez względu na wykonywany zawód czy miejsce zamieszkania. Z tej pozycji oceniamy działalność rządu. Rozumiemy doniosłość i specyfikę chwili, a co za tym idzie potrzebę niekonwencjonalnych metod działania. Nie oznacza to jednak bezkrytycznego podnoszenia ręki za wszystkim, co przedstawił rząd. Uważamy, że naszym zasadniczym obowiązkiem jest wykazać zagrożenia generowane przez takie czy inne posunięcia władz.</u>
          <u xml:id="u-296.1" who="#StanisławJasiński">Uważamy, że zadaniem rządu jest sterowanie procesami gospodarczymi państwa. Nie idzie nam o powrót do centralizmu gospodarczego, ale o dalekowzroczne ukierunkowanie w istotnych dla gospodarki gałęziach. Do takich gałęzi zaliczamy: energetykę, komunikację, ekologię, rolnictwo i gospodarkę żywnościową.</u>
          <u xml:id="u-296.2" who="#StanisławJasiński">Mechanizmy finansowe nie zawsze i nie wszędzie są najlepszym rozwiązaniem. Nie można z jednej skrajności wpadać w drugą. Dziedzin tych nie wolno pozostawiać samym sobie.</u>
          <u xml:id="u-296.3" who="#StanisławJasiński">Praktyka innych krajów wskazuje, że w największym stopniu sterować należy rolnictwem. Interwencjonizm państwa w rolnictwo jest stosowany w wielu krajach i przynosi pozytywne rezultaty. Dlatego z dużą obawą obserwujemy działalność rządu zmierzającą do pozostawienia rolnictwa w wolnej grze rynkowej. Jest to błąd, za który obecnie płacą rolnicy, ale za który już niedługo będzie płacić całe społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-296.4" who="#StanisławJasiński">Naszym zdaniem, rolnictwo winno spełniać wielorakie funkcje w organizmie państwowym. Do najważniejszych zaliczamy: zapewnienie wyżywienia narodu, zapewnienie egzystencji rolnikom, utrzymanie naturalnych podstaw życia i wypoczynku, utrzymanie funkcjonalności przestrzeni rolniczej, stworzenie buforu zatrudnieniowego w postaci dwuzawodowców, produkcji proeksportowej, produkcji odnawialnej surowców przemysłowych. Kolejność tych funkcji nie jest przypadkowa.</u>
          <u xml:id="u-296.5" who="#StanisławJasiński">Tak pojmowane rolnictwo musi być dowartościowane przez każdego zdrowo myślącego obywatela, niezależnie od miejsca zamieszkania i pracy. I dla takiego rolnictwa należy stworzyć program rozwoju, koncepcję rozwoju. Program, koncepcja ta winna zawierać: jasno sprecyzowaną strukturę produkcji rolnej, określenie warunków ekonomicznych tej produkcji, politykę podatkową, zapewnienia socjalne dla producentów rolnych, zabezpieczenia techniczno-organizacyjne dla wyklarowanej struktury rolnej.</u>
          <u xml:id="u-296.6" who="#StanisławJasiński">Integralną częścią tejże koncepcji rozwoju rolnictwa powinno być rozeznanie możliwości zbytu produktów rolnych, wykonane przez kompetentne komórki Ministerstwa Współpracy z Zagranicą. W naszym rozeznaniu — naszym zdaniem — w tym rozeznaniu winny się znaleźć: ustalenia z EWG co do asortymentu i ilości produktów, z którymi moglibyśmy wejść na ten rynek, wstępne rozeznanie możliwości zbytu produktów rolnych poza EWG, a w szczególności do ZSRR i do Ameryki, możliwości kooperacji z firmami zagranicznymi w zakresie gospodarki żywnościowej, rozeznanie trendów w rolnictwie światowym. O tym że nasz eksport może być konkurencyjny, niech świadczy porównanie cen, np. z wynikiem RFN, która znajduje się w środku listy krajów EWG pod względem dochodowości rolnictwa. Na przykład cena 100 kg żyta w RFN jest cztery razy wyższa niż w Polsce, ziemniaków ponad dwa razy wyższa niż w Polsce, trzody chlewnej blisko 2 razy, bydła 6 razy, mleka 3 razy wyższa niż w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-296.7" who="#StanisławJasiński">Mamy duże potencjalne możliwości produkcji zdrowej żywności. Przyzagrodowy tucz trzody bydła według tradycyjnych technologii, bez stymulatorów wzrostu, jest już doceniany w krajach, gdzie przeważa tucz wielostadowy. Również nasza gleba jest stosunkowo mało skażona, co umożliwia produkcję zdrowej żywności roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-296.8" who="#StanisławJasiński">Uzupełnieniem tego jest duże nasycenie wsi siłą roboczą. Aby te potencjalne możliwości rolnictwa ekologicznego wykorzystać, należy poważnie się tym zająć, ująć to w ramy organizacyjne, a nie traktować jako nieszkodliwego hobby. Tutaj znowu odsyłamy do przykładów EWG.</u>
          <u xml:id="u-296.9" who="#StanisławJasiński">Posiadamy wspaniały rynek zbytu na produkty rolne za wschodnią granicę Polski. Wszystko wskazuje, że w tym stuleciu nasi sąsiedzi nie poradzą sobie z produkcją żywności. Przy rozsądnej polityce rządu jesteśmy w stanie opanować ten rynek całkowicie. Ale trzeba to wiedzieć i trzeba chcieć.</u>
          <u xml:id="u-296.10" who="#StanisławJasiński">Wracając do programu rozwoju rolnictwa. Uważamy, że program ten winien precyzować, jaka będzie organizowana poprawa struktury gospodarstw przez likwidację szachownicy pól; zwracam uwagę, że 71% powierzchni uprawnej jest w postaci szachownicy. Jak będzie organizowana melioracja, urządzanie dróg dojazdowych. Jak będzie rozwiązana poprawa mikrostruktury wsi: to jest wodociągi, telefonizacja, elektryfikacja, gazyfikacja. Jak będzie organizowany system doradztwa rolnego, szkolenia rolników oraz status placówek badawczych, zajmujących się problematyką rolną. Jak będą organizowane usługi specjalistyczne, takie jak chemizacja czy zbiór produktów kombajnami.</u>
          <u xml:id="u-296.11" who="#StanisławJasiński">Powinno być również sprecyzowane, jakie będą założenia nowego prawa rolnego. Program powinien uwzględnić doświadczenia innych państw oraz opracowania kompetentnych organizacji międzynarodowych, zwłaszcza FAO. Przykładowo w dokumencie FAO nr C/89/2 suplement 2, z sierpnia br. pt. „Ekologiczny rozwój a gospodarka zasobami naturalnymi” wskazano m.in. na przesłanki, jakimi należy się kierować przy wypracowywaniu operacyjnych systemów produkcyjnych w 5 następujących dziedzinach: dla ziem niskowydajnych, o trudnych warunkach glebowych i topograficznych, dla stref o wysokim potencjale produkcji roślinnej i zwierzęcej, dla obszarów leśnych, dla morskiego i przybrzeżnego rybołówstwa, dla różnorodności biologicznej i genetycznej.</u>
          <u xml:id="u-296.12" who="#StanisławJasiński">Tak opracowany i przedstawiony program byłby przyjęty z zadowoleniem przez rolników, a sądzę, że przez całe społeczeństwo. Pozwoliłby na prolongowanie zaufania rolników dla obecnego rządu.</u>
          <u xml:id="u-296.13" who="#StanisławJasiński">Z przykrością muszę stwierdzić, na podstawie moich spotkań z wyborcami, głównie we wsiach w rejonie Radomska, że kredyt zaufania do rządu u rolników wyczerpuje się. Ostatnie rozbieżności pomiędzy resortami rolnictwa i finansów na temat minimalnych cen zostały odczytane na wsi, jako potwierdzenie tezy o antyrolniczym nastawieniu obecnego rządu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-296.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-297">
          <u xml:id="u-297.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-297.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatni przed zakończeniem dzisiejszych obrad zabierze głos pan poseł Tadeusz Sytek, PSL „Odrodzenie”. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-298">
          <u xml:id="u-298.0" who="#TadeuszSytek">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Zabieram głos w wywołanej z naszej inicjatywy debacie parlamentarnej w sprawie rolnictwa w imieniu Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie”. Czuję się przede wszystkim chłopem kaliskim, pragnę zacytować słowa Wincentego Witosa: „Nie ma Polski bez chłopów i chłopów bez Polski”. Słowa te, mimo swego wieku, nie straciły swej patriotycznej wymowy. Wieś i chłopi nie żądali nigdy dla siebie przywilejów, nie domagają się ich również i dziś. Mają jednak niezbywalne prawo do równoprawnego traktowania w stosunku do miast, w stosunku do innych obywateli naszego państwa. Chłop jest przede wszystkim świadomym swych praw obywatelem, a nie tylko producentem. Dał temu dobitny wyraz w ostatnich wyborach do Sejmu i Senatu. W interesie nie tylko rządu, lecz całego naszego narodu musi zostać zniesione upośledzenie wsi i ludności rolniczej w sferze bytowej, socjalnej, w zakresie oświaty i kultury. Zawód rolnika musi odzyskać należny mu prestiż, aby młodzież chłopska, przejmując ojcowiznę, miała jasne perspektywy co do gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-298.1" who="#TadeuszSytek">Wysoka Izbo! Czas najwyższy przerwać ten zaklęty krąg niemożności. Społeczeństwu należy podać obiektywną prawdę o polskim rolnictwie i wsi w okresie 45-lecia. Mówi się dzisiaj o nim różnie, najczęściej że jest zacofane, nie jest aktywne. Że jest drogie, że nie nadąża za rolnictwem zachodniej Europy. Takie negatywne oceny uważam za wysoce krzywdzące naszych rolników, a szczególnie rolników odchodzącego pokolenia. Należy bowiem sprawiedliwie stwierdzić i pamiętać, że nasi ojcowie w bardzo trudnych warunkach powojennych dźwignęli produkcję rolną bez pomocy zewnętrznej. Od 1946 r. liczba ludności naszego kraju wzrosła około 14 mln osób. Nie zbieramy dziś w kraju średnio 9 q zboża, lecz 31, nie posiadamy 3 mln szt. trzody chlewnej, lecz 20. Przecież to nie przyszło ani zza Bugu, ani zza Łaby. Sprawił to trud naszych ojców.</u>
          <u xml:id="u-298.2" who="#TadeuszSytek">Należy także pamiętać, że przez ten cały okres w mniejszym lub większym stopniu dzięki akumulacji pochodzącej z rolnictwa rozwijano przemysł i inne sfery wytwórcze. Kosztem wsi budowano miasta. Świadomie tak prowadzona polityka była dla naszego rolnictwa tragedią, zaś wieś i chłopi zapłacili za ten okres najwyższą cenę. Ileż patriotyzmu, przywiązania do ziemi ojcowskiej, determinacji trzeba posiadać, aby móc znieść takie poniżenie, taką pogardę dla swego stanu. Dlatego też nie wolno dziś oceniać odchodzącego pokolenia rolników za to, czego nie zrobiło. W tak niekorzystnych warunkach społeczno-politycznych oraz gospodarczych niczego więcej po prostu zrobić nie mogło.</u>
          <u xml:id="u-298.3" who="#TadeuszSytek">O dyskryminacyjnym traktowaniu naszego rolnictwa świadczą: przecie wszystkim bardzo niski udział produkcji przemysłowej na potrzeby rolnictwa, niski poziom inwestycji, niekorzystne relacje dochodowe ludności rolniczej w porównaniu do nierolniczej oraz nierównoprawny system ubezpieczeń, a i tak istniejący dopiero od 1977 r.</u>
          <u xml:id="u-298.4" who="#TadeuszSytek">Przemysł nasz przeznaczał w latach pięćdziesiątych zaledwie 2% swojego potencjału na produkcję dla rolnictwa, a obecnie niecałe 5%, podczas kiedy w krajach wysoko rozwiniętych ten udział wynosi kilkanaście procent. Udział całej gospodarki żywnościowej w inwestycjach ogółem rzadko przekraczał 20%, podczas gdy wkład w wytwarzanie dochodu narodowego i produkcji globalnej był wyższy niż 30%.</u>
          <u xml:id="u-298.5" who="#TadeuszSytek">Rolnicy nadrabiają zwiększoną pracowitością niezawiniony przez siebie niski poziom mechanizacji pracy w rolnictwie. Według GUS jeden pełnozatrudniony w rolnictwie indywidualnym przepracowuje rocznie 3 tys. godzin, natomiast jeden robotnik tylko 1920.</u>
          <u xml:id="u-298.6" who="#TadeuszSytek">Pragnę podkreślić, że dysparytet dochodów ludności rolniczej w stosunku do nierolniczej na 1 godzinę pracy wahał się w latach osiemdziesiątych od 48 do 65%. Musimy zdać sobie sprawę, że chroniczne niedoinwestowanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej przez cały okres powojenny jest przyczyną kolejnych już kłopotów żywnościowych. Jest to rezultat antychłopskiej polityki i błędnych kierunków rozwoju gospodarczego w naszym kraju, który mści się obecnie na całym naszym społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-298.7" who="#TadeuszSytek">Wysoka Izbo! Poprzedni rząd wdrażając zaproponowane przez ówczesny ZSL urynkowienie gospodarki żywnościowej, wprowadził mechanizm zmian cen minimalnych na płody rolne, w zależności od tempa inflacji. Nieprzestrzeganie jednak tej zasady doprowadziło obecnie, w warunkach wysokiej inflacji i szybkiego wzrostu płac, do drastycznego obniżenia dochodów rolniczych. Wobec ogromnego zmonopolizowania obrotu rolnego, przetwórstwa i zaopatrzenia ceny żywności są wysokie dzięki wysokim marżom oraz nakładającym się pośrednikom. Z drugiej strony drastyczny spadek dostaw środków produkcji dla rolnictwa, szczególnie w bieżącym roku, stwarza sytuację przymusowych oszczędności „zjadanych” przez galopującą inflację.</u>
          <u xml:id="u-298.8" who="#TadeuszSytek">Czym można wytłumaczyć fakt, że rolnik w ostatnim czasie często nie może sprzedać swojej produkcji, chociaż poziom jej nie jest wysoki? Ta sytuacja na wsi, w rolnictwie jest bardzo niebezpieczna dla całego procesu reform, może to doprowadzić w ciągu kilku miesięcy do gwałtownego spadku produkcji rolnej, kryzysu żywnościowego i dalszego uzależnienia się od nadwyżek żywnościowych bogatych krajów.</u>
          <u xml:id="u-298.9" who="#TadeuszSytek">Panie i Panowie Posłowie! Klub nasz jest za wprowadzeniem mechanizmów rynkowych w całej gospodarce narodowej. Nie może to jednak oznaczać braku określonych form interwencjonizmu państwa. Musimy mieć pełną świadomość, że zbyt radykalne urynkowienie gospodarki narodowej doprowadzi do gwałtownego spadku stopy życiowej. Widzimy potrzebę przekształceń własnościowych, nie mogą one jednak być zbyt szybkie. Muszą zabezpieczać interes Polski. Gwałtowne otwarcie na świat i wystawienie naszej gospodarki na konkurencję światową może okazać się dla niej niebezpieczne i spowodować dalsze zadłużenie się naszego kraju. Pragniemy zdecydowanie podkreślić, że jest to realna groźba.</u>
          <u xml:id="u-298.10" who="#TadeuszSytek">Rolnictwo jest słabszym partnerem w stosunku do pozostałej gospodarki, w każdym systemie gospodarczym, także w rynkowej gospodarce krajów wysoko rozwiniętych. Osłona i zapewnienie równych szans dla tego specyficznego z natury rzeczy działu gospodarki narodowej wymaga stosowania ograniczonego interwencjonizmu państwa. Dlatego też popieramy propozycję rządu zmierzającą do utworzenia agencji rynku rolnego. Jednak decyzja ta musi być szybko zrealizowana. Powinna ona realizować interwencyjne zakupy produktów rolniczych po cenach gwarantowanych, nie zaś — jak się proponuje — po cenach rynkowych. Jesteśmy za wprowadzaniem okresowego mechanizmu zmiany cen minimalnych na produkty rolnicze w zależności od tempa inflacji. Ceny te muszą jednak gwarantować parytet dochodów ludności rolniczej do nierolniczej na poziomie nie niższym niż 1:1 na zatrudnionego. Taki mechanizm stanowiłby osłonę nie zmonopolizowanego rolnictwa w warunkach silnie zmonopolizowanej gospodarki. Wraz z poprawą efektywności pozostałej gospodarki i rozwojem wytwórczości pozarolniczej na wsi należy przechodzić na relacje godzinowe dochodów ludności rolniczej do nierolniczej, podobnie jak w krajach wysoko rozwiniętych. Będą one sprawiedliwszą oceną efektów pracy.</u>
          <u xml:id="u-298.11" who="#TadeuszSytek">Klub PSL „Odrodzenie” popiera przedstawione w założeniach polityki rolnej na 1990 rok kierunki dotacji. Rozważania wymaga jednak sprawa dotacji na dokończenie inwestycji centralnych o podstawowym znaczeniu dla bezpieczeństwa żywnościowego.</u>
          <u xml:id="u-298.12" who="#TadeuszSytek">Polityka rolna na terenach górskich i pogórza musi być preferencyjna dla prostego profilu produkcji. W Szwajcarii na przykład, każdy rolnik za zamieszkanie powyżej określonej wysokości nad poziomem morza otrzymuje premie oraz dodatkowe dywidendy z tytułu sprzedaży swych produktów po to, aby góry nie były puste. Kraj ten udowodnił, że intensywna produkcja na tych terenach jest po prostu za droga.</u>
          <u xml:id="u-298.13" who="#TadeuszSytek">Wypowiadamy się za zwiększeniem rozpiętości podatku rolnego w zależności od jakości gleb i położenia gospodarstwa. Z wliczaniem go jednak do rachunku parytetów po stronie kosztów. Celowe kredyty dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej muszą być dofinansowywane z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-298.14" who="#TadeuszSytek">Klub nasz opowiada się za zdecydowanym przezwyciężeniem procesów demonopolizacji otoczenia rolnictwa. Polegać to musi na likwidowaniu zbędnych ogniw pośrednich, zwalczaniu praktyk monopolistycznych w przetwórstwie, w handlu i usługach. Z drugiej strony — przez systemowe ulgi w podatku i dostęp do kredytów należy stworzyć możliwości dla rozwoju wszelkiego rodzaju przedsiębiorczości podejmowanej i lokalizowanej na wsi. Z uwagi na silnie zmonopolizowaną pozycję przemysłu pracującego na rzecz rolnictwa konieczne jest, naszym zdaniem, wprowadzenie cen maksymalnych na ich wyroby, zgodnie z ustaleniami rozmów przy okrągłym stole. Dotyczyć to powinno w szczególności tych producentów, którzy osiągają dobrą kondycję ekonomiczną przy jednoczesnym zmniejszaniu ilości produkcji.</u>
          <u xml:id="u-298.15" who="#TadeuszSytek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Problemem szczególnej wagi, z punktu widzenia perspektyw rolnictwa i gospodarki żywnościowej, jest dokonanie rzeczywistej prożywnościowej restrukturyzacji naszego przemysłu. Program rządowy główną szansę upatruje we wprowadzeniu cen równowagi na środki produkcji. Nie może to być, naszym zdaniem, jedyną metodą rozwiązywania problemów zaopatrzenia rolnictwa. Już od wielu lat mówimy, że rolnictwu potrzeba więcej środków produkcji. Potrzebne są urządzenia technologiczne dla lokalnego przetwórstwa spożywczego, a także cała gama opakowań do artykułów spożywczych. Najwyższy już czas, aby przestać o tym mówić, a zacząć realizować. Konieczne jest uzyskanie możliwie jak najszybciej zdecydowanej poprawy w tym zakresie. Jest to możliwe na drodze przestawiania potencjału przemysłowego na rzecz rolnictwa, a w okresie przejściowym przez zwiększony import. W tym celu powinny być szeroko wykorzystane dostępne instrumenty finansowe i zamówienia rządowe na szczególnie deficytowe środki. Jest to nieodzowny warunek zwiększenia wydajności i unowocześnienia naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-298.16" who="#TadeuszSytek">Doświadczenia krajów wysoko rozwiniętych dowodzą, że zaprzestanie rozwoju gigantycznych aglomeracji miejskich na rzecz wsi i małych miast jest korzystne gospodarczo i społecznie. Taki kierunek służyłby lepiej ochronie środowiska życia człowieka. Postęp techniczny i informatyczny umożliwia prowadzenie wszelkiej wytwórczości w zakładach małych i średnich na wsi, i w małych miastach. Jest to korzystny proces szczególnie na terenach o rozdrobnionej strukturze agrarnej. Stanowi on ważny czynnik jej poprawy. Zgodnie z naszym programem proponujemy, aby rolnictwo, gospodarka żywnościowa, wieś i małe miasta miały taki sam udział w nakładach i zaciąganych kredytach jak w wytworzonym dochodzie narodowym oraz w produkcji globalnej. Część tych środków należy przeznaczyć na budowę infrastruktury wsi i małych miast.</u>
          <u xml:id="u-298.17" who="#TadeuszSytek">Musimy w możliwie niedługim czasie doprowadzić do znacznej rozbudowy sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, telefonicznej, budowy oczyszczalni ścieków, a także gazyfikacji. Są to także źródła i środki produkcji. Mając świadomość wagi czynnika plonotwórczego, jakim są prawidłowo uregulowane stosunki wodne gleby, wnosimy o kompleksowe podejście do gospodarki wodnej z uwzględnieniem melioracji i ich dofinansowania ze środków centralnych.</u>
          <u xml:id="u-298.18" who="#TadeuszSytek">W imieniu Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie” wnoszę o zabezpieczenie w nowelizowanej ustawie o spółkach z kapitałem zagranicznym ustawowego obwarowania, które w przyszłości uniemożliwiłoby podmiotom gospodarczym oraz osobom fizycznym wnoszenie użytków rolnych, lasów, ziemi, wód jako wkładu rzeczowego do tych przedsiębiorstw. Obrót użytkami rolnymi powinien odbywać się wyłącznie między obywatelami Polski i jej podmiotami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-298.19" who="#TadeuszSytek">W zakresie ubezpieczeń społecznych Klub Poselski PSL „Odrodzenie” jest za wprowadzeniem powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych opartego na obowiązkowej składce podstawowej od osoby, bez obowiązku przekazania gospodarstwa. Dodatkowe dobrowolne ubezpieczenie powinno być realizowane w zależności od indywidualnej składki samego zainteresowanego.</u>
          <u xml:id="u-298.20" who="#TadeuszSytek">Wysoka Izbo! Państwo bez właściwego poziomu produkcji żywności nie może istnieć. Tę oczywistą prawdę zrozumiały już dawno społeczeństwa w krajach bogatych i dlatego mają rolnictwo na wysokim poziomie. W naszej trudnej sytuacji sfera żywnościowa może stać się siłą napędową całej gospodarki. Musimy to także zrozumieć i my, jeśli chcemy stworzyć nowy ład społeczno-gospodarczy w suwerennej Polsce. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-298.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-299">
          <u xml:id="u-299.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-299.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-300">
          <u xml:id="u-300.0" who="#JacekPiechota">Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-300.1" who="#JacekPiechota">— Komisji Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sali nr 197;</u>
          <u xml:id="u-300.2" who="#JacekPiechota">— Komisji Łączności z Polakami za Granicą w sali nr 222.</u>
          <u xml:id="u-300.3" who="#JacekPiechota">Posiedzenie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego odbędzie się w dniu 19 grudnia o godz. 8 w sali nr 217, to jest jutro o godzinie 8 rano.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-301">
          <u xml:id="u-301.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-301.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam poinformować Wysoką Izbę, że dzisiaj w debacie rolnej wzięło udział 6 posłów, na jutro jest zgłoszonych jeszcze 45. Przeciętny czas wystąpień wynosi od 12 do 15 minut, czyli gdyby wszyscy państwo chcieli przemawiać podobnie długo, daje to jutro około 8,5 godziny na samą debatę.</u>
          <u xml:id="u-301.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zaczynamy jutro o godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-301.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, to jest do dnia 19 grudnia do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-301.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-301.5" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min. 25)</u>
          <u xml:id="u-301.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Teresa Dobielińska-Eliszewska i Tadeusz Fiszbach).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-302">
          <u xml:id="u-302.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-302.1" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Krzysztofa Grzebyka i Macieja Półtoraka.</u>
          <u xml:id="u-302.2" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców będzie prowadzić poseł Krzysztof Grzebyk.</u>
          <u xml:id="u-302.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-302.4" who="#MikołajKozakiewicz">Chcę przeprosić za zwłokę w rozpoczęciu obrad Sejmu, wywołaną posiedzeniem Konwentu w związku z sytuacją w Rumunii. I w związku z tą sytuacją mam przedstawić Wysokiemu Sejmowi w imieniu Konwentu Seniorów propozycję podjęcia następującej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-302.5" who="#MikołajKozakiewicz">„W dniu wczorajszym w Rumunii doszło do tragedii. W mieście Timisoara, Temesvar i w kilku innych miejscowościach zachodniej Rumunii armia i policja otworzyły ogień do uczestników bezbronnej demonstracji. Nie znana jest jeszcze liczba ofiar, ale nie ulega wątpliwości, że z wyjątkową brutalnością władze zastosowały siłę, strzelano nawet do dzieci.</u>
          <u xml:id="u-302.6" who="#MikołajKozakiewicz">W tej sytuacji Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyraża stanowczy protest przeciwko łamaniu elementarnych praw człowieka w Rumunii. Stojąc na gruncie poszanowania obowiązujących w cywilizowanym świecie praw człowieka wzywamy władze rumuńskie do natychmiastowego zaprzestania represji wobec ludzi domagających się respektowania tych praw.</u>
          <u xml:id="u-302.7" who="#MikołajKozakiewicz">W obliczu tragedii, która dotknęła Rumunię, deklarujemy solidarność z ofiarami terroru i wyrażamy współczucie rodzinom ofiar oraz apelujemy do międzynarodowej opinii publicznej o potępienie aktów przemocy”.</u>
          <u xml:id="u-302.8" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-302.9" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-302.10" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-302.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-302.12" who="#MikołajKozakiewicz">Rozpoczynamy trzeci dzień naszego sejmowego maratonu, który prawdopodobnie zakończy się dopiero jutro, bowiem na liście mówców mam zapisanych jeszcze ciągle czterdziestu kilku kandydatów do dyskusji. Dlatego tych posłów, którzy pytali, kiedy się zakończą obrady Sejmu, uspokajam, że dopiero jutro, o której godzinie, to zależy od was, czy będziecie z waszych przemówień usuwali powtórzenia i czy będziecie oszczędzali czas.</u>
          <u xml:id="u-302.13" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy głos w dyskusji zabierze poseł... Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-303">
          <u xml:id="u-303.0" who="#JanBesztaBorowski">Stawiam wniosek, by minutą ciszy stojąc, oddać hołd ofiarom terroru w Rumunii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-304">
          <u xml:id="u-304.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo. Proszę wstać.</u>
          <u xml:id="u-304.1" who="#komentarz">(Zebrani wstają. Chwila ciszy)</u>
          <u xml:id="u-304.2" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-304.3" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy głos w dyskusji zabierze poseł Zygmunt Łupina z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-304.4" who="#komentarz">(Poseł Zdzisław Domański: Może by usprawnić, może pan marszałek powie, kto się ma przygotować.)</u>
          <u xml:id="u-304.5" who="#MikołajKozakiewicz">Przepraszam bardzo.</u>
          <u xml:id="u-304.6" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się pan poseł Władysław Serafin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-305">
          <u xml:id="u-305.0" who="#ZygmuntŁupina">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Najpierw dwa szczegółowe pytania do pana wicepremiera. Pierwsze — prosiłbym o oficjalne z tej trybuny sformułowanie sprawy rent i emerytur rolników. Za co je rolnicy będą otrzymywać? Co się będzie działo z ich ziemią w momencie przechodzenia na emeryturę?</u>
          <u xml:id="u-305.1" who="#ZygmuntŁupina">Drugie pytanie. Z materiałów dostępnych mi dowiedziałem się, że postęp biologiczny i techniczny w rolnictwie nie będzie dotowany, a będzie się tylko spotykał z dogodniejszymi warunkami kredytowania. Chciałbym prosić o wyraźne potwierdzenie lub zaprzeczenie temu, ponieważ wiem, że np. Centrala Nasienna w Lublinie jest u progu bankructwa i utrzymuje się na razie dzięki butikowi handlującemu konfekcją damską. Rolnicy nie wykupują nasion, ponieważ ich ceny — kwalifikowanych oczywiście — są zbyt wysokie, eksport upada, ponieważ normy na Zachodzie zostały podwyższone i polskie nasiennictwo nie może im sprostać. W związku z tym bez dotacji upadnie, co będzie grozić tym, że rolnicy będą siać niekwalifikowane ziarno, a to przyniesie zmniejszenie plonów.</u>
          <u xml:id="u-305.2" who="#ZygmuntŁupina">A teraz problem zasadniczy. Jeśli chodzi o debatę w sprawie rolnictwa, odnoszę wrażenie, że liczne lobby rolnicze nie jest przygotowane do tej debaty. Nie ma w kwestii rolnictwa programu.</u>
          <u xml:id="u-305.3" who="#ZygmuntŁupina">Wnioskuję o tym i z wystąpienia pana premiera Janickiego, i z dokumentu „Założenia polityki rolnej”, i z dotychczasowej dyskusji. O tym świadczą także niektóre cytaty z wystąpień. Pan poseł Jasiński z PSL stwierdził, że PSL ma swoją doktrynę, ideologię, a pod koniec zwrócił się, nie wiem do kogo, że dla rolnictwa trzeba stworzyć program. Pytam działaczy chłopskich, przedstawicieli partii, kto ma ten program opracować? Sugestia skierowana była chyba do wicepremiera Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-305.4" who="#ZygmuntŁupina">Padło tutaj dziwne pytanie z ust członka PZPR, że chłopu nie ma kto zdjąć pęt. Odpowiadam panu posłowi Bąkowi, że dzięki „Solidarności” może te pęta zdjąć sobie sam.</u>
          <u xml:id="u-305.5" who="#ZygmuntŁupina">Cytat z wystąpienia pana premiera Janickiego: „Musimy dożyć momentu, że rolnicy wezmą swoje sprawy w swoje ręce”. Panie Premierze, ja sądzę, że pan się przejęzyczył, bo sądzę, że rolnicy wzięli swoje sprawy w swoje ręce, a jeśli nie, to obecny moment jest do tego bardzo korzystny. Niestety, nie widzę tego uświadomienia sobie sytuacji ani z pana wystąpienia, ani z założeń polityki rolnej. Przede wszystkim dokument i wystąpienia są niesłychanie pasywne. Dokument jest tak skonstruowany, że wynika z niego, iż cały rozwój tzw. kompleksu żywnościowego ma tylko zewnętrzne uwarunkowania. Wynika stąd, że nic w tym rozwoju nie zależy od samych rolników.</u>
          <u xml:id="u-305.6" who="#ZygmuntŁupina">Czy tak jest? Tak obecnie jest, niestety, ale to jest program na przyszłość. Trzeba sobie zdawać z tego sprawę i mieć program, jak rolników zaktywizować. Nie ma tutaj mowy o tym, co dla rozwoju kompleksu żywnościowego może dać samorządność, samorząd terytorialny. A rolnicy na terenie większości gmin o ten samorząd w tej chwili jeszcze nie walczą.</u>
          <u xml:id="u-305.7" who="#ZygmuntŁupina">Poza tym — tak, aktualna jest sprawa spółdzielczości. Nie ma tutaj mowy co rolnicy, ci właśnie w gminach, mogą dla tego programu założeń polityki rolnej uczynić, umacniając, odbudowując spółdzielczość.</u>
          <u xml:id="u-305.8" who="#ZygmuntŁupina">Dalej dużo się mówi o ograniczeniach monopolistycznych. Proszę państwa, jest to dziwne, że między innymi wśród monopolistów krępujących rozwój rolnictwa wymienia się geesy, których członkami są ci sami rolnicy. Jaki jest tutaj program? Nie ma w założeniach o tym mowy.</u>
          <u xml:id="u-305.9" who="#ZygmuntŁupina">Nie ma też w założeniach mowy o całej sferze działań podlegających nowemu ministerstwu, któremu przewodniczy pan minister Artur Balazs. Nie ma tutaj mowy, jak rolnicy sami, koordynowani przez to ministerstwo, działają dla przebudowy swojego środowiska cywilizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-305.10" who="#ZygmuntŁupina">Proszę państwa, jest powiedziane w założeniach tam, gdzie się wymienia dwa strategiczne cele rozwoju kompleksu żywnościowego, że pierwszy z nich to jest stymulowanie środkami ekonomicznymi wzrostu produkcji rolniczej, a drugi — kształtowanie warunków pracy i życia ludności rolniczej i wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-305.11" who="#ZygmuntŁupina">I choć jest powiedziane, że te dwa cele wzajemnie się warunkują, nie zostało to wyraźnie stwierdzone w założeniach, bo na stronie 13 w rozdziałku: „Realizacja aktywizacji środowisk terenowych”, poświęca się temu na 22 strony 5,5 linijki.</u>
          <u xml:id="u-305.12" who="#ZygmuntŁupina">Proszę państwa, wygląda na to, że rolnicy czekają, iż ktoś im podrzuci tematy, uchwali ustawy, weźmie się za problemy wsi. Ja to wiem jako poseł, bo jestem posłem z okręgu rolniczego i namawiam rolników, żeby brali swoje sprawy w swoje ręce, a oni mówią, że są od produkcji, nie od brania tych innych spraw w swoje ręce. Więc kto?</u>
          <u xml:id="u-305.13" who="#ZygmuntŁupina">Proszę państwa, głosy w dyskusji i te wystąpienia są dowodem na to, że w sprawie rolnictwa nie mamy programu. Co jest tym dziwniejsze, choć dla mnie nie irytujące, bo trudno jest opracować program, mimo tego że jest kilka partii chłopskich, mimo tego że są związki rolników, mimo tego że są dwa ministerstwa. Nie jest chyba łatwo opracować ten program. Odbywały się kongresy partii, żaden kongres nie przysłał tutaj posiania w sprawie programu chłopskiego — ani „Solidarność” Rolników Indywidualnych, ani PSL „Odrodzenie” takiego programu nam tutaj dotychczas nie przedstawiły, choćby jako załączników do założeń polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-305.14" who="#ZygmuntŁupina">Irytujące jest natomiast to, że ci, którzy nie mają programu, atakują tego, który program ma, czyli Balcerowicza. Jest to chyba zasłona dymna dla własnych członków, żeby przykryć swój słaby punkt atakiem na innego. Proszę i apeluję, zabierzmy się do pracy nad programem.</u>
          <u xml:id="u-305.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-306">
          <u xml:id="u-306.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wbrew temu co powiedziałem poprzednio, obecnie głos zabierze poseł Jerzy Józefiak, a poseł Władysław Serafin będzie mówił później. Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-306.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Jan Beszta-Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-307">
          <u xml:id="u-307.0" who="#JerzyJózefiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chleb zawsze był i pozostanie w dziejach ludzkości wartością określającą dobrobyt i sytość, ma on swoje miejsce w modlitwach, obrzędach i literaturze. Za przysłowiowym chlebem emigrowano bardzo często z rodzinnych stron, z ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-307.1" who="#JerzyJózefiak">Pamiętać musimy także, że braki żywności zawsze powodowały niepokoje społeczne, a to nie sprzyjało normalnemu funkcjonowaniu państwa.</u>
          <u xml:id="u-307.2" who="#JerzyJózefiak">Przystępując do meritum wystąpienia, chcę powiedzieć, że jestem zwolennikiem tylko dobrego, bardzo dobrego rolnictwa, bez względu na rodzaj własności.</u>
          <u xml:id="u-307.3" who="#JerzyJózefiak">Wysoki Sejmie! Dysputa gospodarcza toczona nie tylko w Sejmie, ale wszędzie wokół nas nie mogła pominąć i nie pominęła spraw rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Rolnictwo jest ważną, ale jedynie tylko częścią całego organizmu gospodarczego. Ważną, bo trudno zaspokoić fizjologiczne potrzeby człowieka substytutami wytwarzanymi przemysłowo.</u>
          <u xml:id="u-307.4" who="#JerzyJózefiak">Mógłbym wspomnieć oczywiście o stale odtwarzalnych surowcach, o wykorzystaniu energii słońca, jak do tej pory nie opodatkowanej przez żaden rząd, chociaż częściowo takie opodatkowanie występuje obecnie w taksie klimatycznej.</u>
          <u xml:id="u-307.5" who="#JerzyJózefiak">Jednak zwracam uwagę na rolnictwo, dlatego że może ono być poligonem doświadczalnym dla wszystkich planowanych przekształceń własnościowych oraz rozwiązań systemowych.</u>
          <u xml:id="u-307.6" who="#JerzyJózefiak">Polskie rolnictwo ma wręcz idealną strukturę własnościową, bo 76% posiadanej ziemi jest we władaniu indywidualnych gospodarstw rodzinnych, szkoda tylko, że są one tak rozdrobnione. Chciałoby się, żeby gospodarstwo wielokierunkowe miało 50 ha i więcej, a gospodarstwo specjalistyczne produkcji roślinnej 50, 100 i nawet więcej hektarów. Nie powinno być określonej granicy. Warto tam wtenczas inwestować. 4% to własność spółdzielcza, wyprzedzająca swym systemem proponowane rozwiązania akcjonariatu pracowniczego czy własności samorządowej. Na dobrą sprawę jedynie 20% ziemi państwowej — będącej w użytkowaniu głównie pegeerów — stanowi ten skansen własności, który — jak się wydaje — w zamierzeniach rządu należałoby zreprywatyzować. Budzi to zrozumiałe obawy wśród załóg państwowych gospodarstw rolnych. Załogi nasze patrzą także nieufnie na tych, którzy kręcą się w pobliżu gospodarstw, mając wypchane kieszenie odpowiednimi walorami wymienialnymi o dużej wartości.</u>
          <u xml:id="u-307.7" who="#JerzyJózefiak">Ale powracając do struktury, trzeba powiedzieć, że mimo idealnego wręcz klucza własnościowego, wyniki rolnictwa prócz przysłowiowej pracowitości polskich rolników nie zadowalają społeczeństwa. Z tego bardzo prostego wywodu wynika, że istnieje zagrożenie, że po przeprowadzeniu tak daleko idących zmian własnościowych, wyniki całej gospodarki mogą być zbliżone do tych, jakie uzyskujemy w gospodarce żywnościowej. My możemy być słabymi politykami, natomiast uważamy się za fachowców w naszej branży. Bywamy w tych krajach, które stają się dla nas wzorcem lub deską ratunku żywnościowego i wiemy, na czym polegają różnice między nami a Zachodem. Jeździmy tam, podpatrujemy ich rozwiązania techniczne i technologiczne, wdrażamy je w praktyce.</u>
          <u xml:id="u-307.8" who="#JerzyJózefiak">W województwie, z którego posłuję, już wielu rolników indywidualnych uzyskuje plony 70–80 q i nawet więcej. W gospodarstwach państwowych na znacznych obszarach sięgających po kilka tysięcy hektarów zbóż, średnio uzyskuje się plony 65 q. Mam taki przykład i w moim przedsiębiorstwie, gdzie mam zakład, w którym wdrażamy postęp naukowo-techniczny, taki jaki jest na Zachodzie, średnie plony uzyskaliśmy 85 q. Plony te nie powstają same, zawarta w nich jest wiedza fachowa i środki produkcji. Nawożenie sięga w granicach 300–320 kg/na hektar i około 3–3,3 kg środków ochrony roślin substancji czynnej, a zastosowane w tej ilości środki uznać można za ekologicznie znośne, bowiem nie powodują zanieczyszczania gleb. W naszych polskich warunkach wyższe nawożenie tylko o 70 do 80 kg na hektar oraz użycie herbicydów o 3 kg wyższe od obecnego pozwoliłoby uzyskać plony zbóż większe o dalsze 15 do 17 kwintali z hektara. Jest to gra o 12 do 14 mln ton zbóż, a więc wybitnie praca antyimportowa. W tym miejscu także można by powiedzieć o poszerzeniu areału rzepaku dwużerowego, gdzie śruta poekstrakcyjna jest doskonałym białkiem dla produkcji zwierzęcej. Nie wspomnę także tutaj o bobiku.</u>
          <u xml:id="u-307.9" who="#JerzyJózefiak">Nie odnoszę się również do techniki, która też nas różni, a stanowi substytut siły roboczej i decyduje o wzroście wydajności pracy i przemianach w strukturze agrarnej. Dobór, kompletacja i agregatowanie maszyn to czysty zysk wyrażający się w oszczędności paliw o 15%, oszczędności materiału siewnego o 20%, a także zwiększeniu wydajności o 30%.</u>
          <u xml:id="u-307.10" who="#JerzyJózefiak">Wysoki Sejmie! W okresie niedoborów żywności wyrażonych w miarach fizycznych, a nie finansowych, w pierwszej kolejności kieruje się działania w stronę, jeśli nie maksymalizacji produkcji z 1 hektara, to w stronę jej optymalizacji. Myślę, że wybaczy mi to uproszczenie znany nam wszystkim marszałek Senatu prof. Stelmachowski, którego pracę naukową, może nieudolnie, streściłem, ale poparłem ją swoim doświadczeniem zawodowym.</u>
          <u xml:id="u-307.11" who="#JerzyJózefiak">Wysoka Izbo! Kłania się nam któryś raz z rzędu propozycja restrukturyzacji przemysłu dla zwiększenia produkcji na rzecz rolnictwa. Na nic zdały się piękne programy byłej polityki rolnej. To, co udało się zrobić w polskim rolnictwie w ostatnich latach, szczególnie w produkcji roślinnej, jest tylko potwierdzeniem tego, jaki posiada ono potencjał.</u>
          <u xml:id="u-307.12" who="#JerzyJózefiak">Chciałbym powiedzieć, że uczciwość przebija z programu gospodarczego, z mikroczęści dotyczącej rolnictwa. Wynika z niej, że rząd nie oczekuje jeszcze szybkiej poprawy wyżywienia, zgodnie z zasadą coś za coś.</u>
          <u xml:id="u-307.13" who="#JerzyJózefiak">Myślę, że czas kończyć z dyskoteką świateł. Należy rozpisać uczciwą partyturę i postawić właściwego dyrygenta, wtenczas wyżywienia nam na pewno wystarczy.</u>
          <u xml:id="u-307.14" who="#JerzyJózefiak">Wysoki Sejmie! Opowiedzieliśmy się za rozwojem gospodarki opartej na prawach rynkowych. I znowu rolnictwo jest już do przodu, bo wprowadzone w sierpniu tego roku urynkowienie pozwala badać zachodzące sprawy i procesy. Nic niewarte okazały się szacunkowe przewidywania wzrostu cen. Puszczone ze smyczy ceny ustaliły rekord wzrostu, uzyskaliśmy hiperinflację i przyzwolenie społeczeństwa dla tej operacji. Jedynie rząd mający poparcie społeczne tak wysokie jak obecny, przetrzyma to. Ale czy może iść dalej w tym kierunku? Właśnie czy w tym samym?</u>
          <u xml:id="u-307.15" who="#JerzyJózefiak">Uzyskano obecnie objawy względnej nadprodukcji żywności. Myślę, że wynika to po prostu z faktu pauperyzacji społeczeństwa, które zmniejsza swoje i tak niewysokie racje żywnościowe. Znamy obrazki z Indii, gdzie półki sklepowe są pełne żywności, a wielu ludzi głoduje. Ubogie miasto, to również uboga wieś. Tę prawdę odczuwa już nasza wieś dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-307.16" who="#JerzyJózefiak">Przedstawione obecnie propozycje ze strony rolnictwa nawołują do zwiększenia interwencjonizmu państwowego. One nie są niczym nowym, można je odpisać z rozwiązań systemowych obowiązujących w EWG. O ich skuteczności nie zamierzam przekonywać. Te kraje są zbyt blisko i bywają ostatnio często wizytowane przez przedstawicieli rządu. Może należałoby szerzej do tych delegacji dołączać również ludzi, którym rolnictwo i wyżywienie społeczeństwa leży na sercu.</u>
          <u xml:id="u-307.17" who="#JerzyJózefiak">Wysoka Izbo! Pegeery przestały być ulubionym tematem satyryków. Po prostu sporządniały. Mają niezłą produkcję i sporo dobrze przygotowanej fachowej kadry.</u>
          <u xml:id="u-307.18" who="#JerzyJózefiak">Krajowy Związek Państwowych Gospodarstw Rolnych zwracał się bezskutecznie zresztą do dwóch poprzednich rządów o zmianę systemu ekonomicznego. Obecnie, kiedy w systemie cen, dotacji itp. nic nie różni gospodarstwa rolnego państwowego od gospodarstwa rolnego indywidualnego, myślę, że mogę po raz trzeci w imieniu tej armii ludzi zwrócić się tym razem do tego rządu o podjęcie decyzji, która w rozwiązaniach ekonomicznych sprawi, że całe rolnictwo polskie stanie się jednym i podobnym do siebie działem gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-307.19" who="#JerzyJózefiak">Warto zaskarbić sobie sojuszników na ciężkie czasy. Myślę, że pół miliona pracowników państwowych gospodarstw rolnych popierających rząd i głównego autora reformy wicepremiera Balcerowicza jest stawką wartą do rozegrania.</u>
          <u xml:id="u-307.20" who="#JerzyJózefiak">Rekapitulując, proponuję rozważenie następujących wniosków:</u>
          <u xml:id="u-307.21" who="#JerzyJózefiak">Po pierwsze — w trybie pilnym należałoby uruchomić produkcję maszyn i narzędzi rolniczych w zakładach, które dotychczas pracowały na rzecz uzbrojenia. Maszyny powinny być nowoczesne, oparte na licencjach, lub produkowane we współpracy z kapitałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-307.22" who="#JerzyJózefiak">Po drugie — przemysł chemiczny powinien bezwzględnie zwiększyć dostawy środków plonotwórczych, takich jak nawozy i środki ochrony roślin, oczywiście oparte na zdrowej chemii.</u>
          <u xml:id="u-307.23" who="#JerzyJózefiak">Po trzecie — rzecz, którą chciałbym przedstawić jako propozycję, jaką miałem w swoim programie wyborczym. Powinniśmy przystąpić do powszechnej telefonizacji kraju. Myślę, czy nie warto byłoby na ten cel zaciągnąć pożyczki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-307.24" who="#JerzyJózefiak">A teraz jeśli państwo pozwolą, chciałbym przytoczyć motto z książki napisanej przez pana Czesława Miłosza „Zniewolony umysł”. Jest to motto starego Żyda z Podkarpacia. „Jeśli dwóch kłóci się, a jeden ma rzetelnych 55 procent racji, to bardzo dobrze, nie ma się co szarpać. A kto ma 60 procent racji to ślicznie, to wielkie szczęście i niech Panu Bogu dziękuje. A co by powiedzieć na 75 procent racji? Mądrzy ludzie powiadają, że to bardzo podejrzane. No, a 100 procent racji? Taki co mówi, że ma 100 procent racji, to paskudny gwałtownik, straszny rabuśnik i największy łajdak.” My w rolnictwie chcemy mieć 60 procent racji.</u>
          <u xml:id="u-307.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-308">
          <u xml:id="u-308.0" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Jan Beszta-Borowski z OKP.</u>
          <u xml:id="u-308.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Jan Warjan z PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-309">
          <u xml:id="u-309.0" who="#JanBesztaBorowski">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Wszyscy musimy ponieść wyrzeczenia i ofiary za rządy narzuconego nam od 45 lat systemu. Dobrze jest jednak stale pamiętać, że wieś i rolnicy skazani byli przez komunizm programowo na zagładę, jako obcy twór. Dobrze byłoby opisać tamte czasy.</u>
          <u xml:id="u-309.1" who="#JanBesztaBorowski">Parę liczb: tylko w latach 1951–1955 za pomocą dostaw obowiązkowych i drenażowego systemu podatkowego zabrano chłopom 50 mld zł na tamte czasy, co na dzisiejszy kurs daje sumę około 25 bln zł. Ile czasu, a może dziesięcioleci trzeba, żeby to wieś odzyskała? 0,7 bln zł pochłonęły spółdzielnie produkcyjne, a około 6 bln wyniosły dotacje do pegeerów. Oto na przykład wówczas chłopu za kwintal zboża płacono około 13 zł, a uspołecznionym 25, a za kg żywca chłopu też połowę, bo około 6, a swoim 13 zł.</u>
          <u xml:id="u-309.2" who="#JanBesztaBorowski">Bitwą o handel zniszczono na wsi resztki zakładów przetwórczych, usługowych, infrastrukturę. Młodzież masowo opuszczała wieś zasilając budowy socjalizmu. To z tamtych czasów pozostało, że aż 4 do 5% przemysłu produkuje dla wsi, podczas gdy w krajach normalnych 20–25%.</u>
          <u xml:id="u-309.3" who="#JanBesztaBorowski">Pamiętajmy o tym dobrze, mówiąc, że rolnik polski produkuje nieefektywnie, nienowocześnie. Podziękujmy i oddajmy mu hołd, że w ogóle — wprawdzie wykrwawiony — przetrwał i żywił dotąd ten naród. Dobrze jest też wiedzieć, że w krajach normalnych cała ogromna infrastruktura służy rolnictwu, że na zamówienie telefoniczne ma tam rolnik wszystko — usługę, towar i wszystko inne.</u>
          <u xml:id="u-309.4" who="#JanBesztaBorowski">Dobrze jest też wiedzieć, że katastrofa objęła w obozie socjalistycznym wszystkie dziedziny życia. Oto ZSRR, posiadający 50% zasobów gleb czarnoziemnych świata, importuje czasem do 40 mln ton zboża, a przecież stamtąd kierownicza siła czerpała wzorce.</u>
          <u xml:id="u-309.5" who="#JanBesztaBorowski">Jest obawa, że ta ciężka sytuacja na wsi nie znajduje zrozumienia i u naszego rządu To pozostałość może takiego myślenia i to jest pewne usprawiedliwienie.</u>
          <u xml:id="u-309.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-309.7" who="#JanBesztaBorowski">Tym bardziej że kasa jest pusta, z winy czyjej? Panowie może zaklaszczą też?</u>
          <u xml:id="u-309.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-309.9" who="#JanBesztaBorowski">Tak.</u>
          <u xml:id="u-309.10" who="#JanBesztaBorowski">Przecież wieś jest pustynią infrastrukturalno-usługową: lecznictwo, woda, szkoły, telefon, kultura, to tylko niektóre hasła, wiadomo o co chodzi. Dlatego wieś wyludnia się, są częste wypadki opuszczania dobrych, przez kilka pokoleń przygotowywanych gospodarstw przez młodych następców. To jest wielka tragedia. Nie jest tajemnicą — nie będę o tym mówił, bo wczoraj już o tym mówiono — że wyposażenie wsi w bieżącą wodę, sprzęt, jest kilku-, kilkunastokrotnie mniejsze niż w mieście, nie mówię, że w mieście jest dobrze, ale taka jest sytuacja.</u>
          <u xml:id="u-309.11" who="#JanBesztaBorowski">I oto w tej sytuacji biednej, wyniszczonej wsi wrzuca się urynkowienie, w tym czasie z dnia na dzień odchodzi się od dotacji do żywności, co powoduje kilkunastokrotny wzrost cen i szok cenowy. Na dodatek nomenklaturowo, monopolowo tzw. spółdzielcze wilki wydzierają wysokoprocentowe marże. Ale to mało, bo w tym samym czasie napływa darmowe masło i mięso z Zachodu i sprzedawane jest po cenach dumpingowych. I nie jest to wina też tego rządu, bo jakoby poprzedni jeszcze zamówił taki kryzys. Czyli nie z winy rolników nagle podrożona żywność napotyka barierę popytu i musi konkurować tutaj z prawie darmową. Spadają ceny mleka płacone rolnikom, bo przecież jest inflacja 60% miesięcznie, a te ceny utrzymują się od kilku miesięcy na tym samym poziomie lub nawet spadają. Jakby tego było mało, kilkakrotnie w ciągu miesiąca podwyższa się ceny paliwa, pasz, sprzętu rolniczego, energii, nawozów. Nagle z dnia na dzień spada opłacalność produkcji, staje się ujemna. Czyli rolnik musi dokładać, bo przecież umie liczyć. Ile? Tyle samo lub mniej płaci się teraz przy, powtarzam, 60% inflacji, ale to nie wszystko. Wzrosnąć ma podatek do 2,5 q żyta za 1 ha według cen wolnorynkowych.</u>
          <u xml:id="u-309.12" who="#JanBesztaBorowski">Przypomnijmy, że koszt produkcji tegoż żyta wzrośnie wielekroć, gdyż ceny nawozów, paliw i sprzętu wzrastają. Wzrosnąć ma też wielokrotnie podatek drogowy od ciągników i przyczep. To jest w tym programie zawarte. Więc jest jakimś nieporozumieniem ten wzrost, bo przypomnijmy, że ciągnik jest to środek produkcji, a nie luksusu. Dalej, używany jest głównie na polu, a nie na drodze, po której porusza się, kilka razy w miesiącu, a nawet w roku, a przewiduje się, że podatek drogowy będzie wynosił około 0,5 mln zł, więc możemy sobie wyobrazić, jaka będzie sytuacja zwłaszcza słabszych gospodarstw. Ciągnik w krajach normalnych nie wyjeżdża omal na drogę, a u nas wyjeżdża tylko z konieczności, gdyż nie ma samochodów rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-309.13" who="#JanBesztaBorowski">Coś jeszcze o tzw. preferencjach dla rolnictwa. Czy to byłyby w ogóle preferencje? Zważywszy na poprzednio podane przeze mnie liczby, kiedy jakby drenowano wieś, w świetle tego właśnie co wcześniej powiedziałem.</u>
          <u xml:id="u-309.14" who="#JanBesztaBorowski">Rolnictwo na Zachodzie kwitnie, bo tam dano wcześniej ogromne środki i daje się je teraz, ale u nas, powtarzam jeszcze raz, kasa jest pusta. To jest usprawiedliwienie.</u>
          <u xml:id="u-309.15" who="#JanBesztaBorowski">Nasuwa się jednak w tym stanie rzeczy podstawowe pytanie, czy wieś polska wytrzyma te dodatkowe obciążenia i czy rolnicy będą produkować żywność, jeśli do tej produkcji muszą dopłacać?</u>
          <u xml:id="u-309.16" who="#JanBesztaBorowski">To co powiedziałem, dotyczy rolnictwa całej Polski, najgorzej jednak jest na północnym wschodzie, na tzw. ścianie wschodniej. Tam jest inny świat, niemal agonalny stan. Warunki klimatyczne, glebowe, infrastrukturalne powodują, że koszty produkcji są tam 20 do 30% wyższe niż np. w poznańskim. I tu kieruję wniosek do rządu o poprawkę, bo jeśli zaniechamy pomocy tamtym rejonom, będziemy mieli ogromną stratę, nie poprawi się tam sytuacja, a nam chodzi o każdy hektar ziemi. Zachód nie będzie nam dawał na dłuższą metę darmowej żywności. Musimy sami ponosić tego koszty. Tam całe wsie zapadają się, giną, tysiące hektarów nie zagospodarowanej ziemi leży odłogiem.</u>
          <u xml:id="u-309.17" who="#JanBesztaBorowski">Przypomnę jeszcze, że miała wejść od nowego roku uchwała KERM o tzw. regionalizacji polityki rolnej, niestety, według przedstawionego programu nie wejdzie, więc stawiam wniosek o rozpatrzenie tego ponownie.</u>
          <u xml:id="u-309.18" who="#JanBesztaBorowski">Jeszcze jedna sprawa. Pan minister i wicepremier rolnictwa mówił wczoraj, że wojewodowie mogą, mają możliwość kierować na szkolenia, na praktyki do Austriaków. Otóż jest tu podstawowy problem, że ta władza tu na górze jest nasza, tak się powszechnie mówi, natomiast tam na dole, na prowincji, w województwach, u nas szczególnie w gminach ludzie nie odczuwają tego jako naszej władzy, nadal ona jest ich. I to jest podstawowa sprawa. Tam się często praktycznie nic nie zmienia.</u>
          <u xml:id="u-309.19" who="#JanBesztaBorowski">Parę przykładów. Otóż przykłady pouczają i przekonują. Trzech młodych rolników, których nie znam, zabranych do wojska, zwróciło się do mnie o wpłynięcie na to, by zwolniono ich ze służby. Zabrano tych ludzi do wojska, wiedząc o tym, że mają 20–30-hektarowe gospodarstwa. Jest to nieludzkie, ale nie będę komentował, fakty raczej mówią za siebie.</u>
          <u xml:id="u-309.20" who="#JanBesztaBorowski">Zwracałem się w kilku pismach do wojewody, który odpisał, że nie mam racji, że słusznie ich zabrano, bo nie są tam jedynymi, co jeszcze mogą pracować. Wprawdzie w każdym gospodarstwie pozostał mężczyzna, ale jeden z nich choć nie ma grupy inwalidzkiej, jest bardziej chory niż często ci co mają tę grupę, a pozostał na 30-ha gospodarstwie. I oto zwracam się ponownie kilkakrotnie do Ministerstwa Obrony Narodowej i otrzymuję odpowiedź, że muszą służyć w wojsku. Otrzymuję ponownie listy od tych ludzi, od ich matek, błagają i w końcu rzeczywiście udało się pod dużym naciskiem załatwić, że ci ludzie mają być zwolnieni. To jest przykład na to, jak się traktuje rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-309.21" who="#JanBesztaBorowski">Jeszcze jeden przykład, kiedy zwracam się o pomoc. Po moim spotkaniu z wyborcami człowiek, który organizował to spotkanie w odwet otrzymał natychmiastowe zwolnienie z pracy. Oczywiście zainteresowali się tym przedstawiciele organów, wiadomo jakich i odpowiednie działania podjęli — aha, on jest z posłem Besztą-Borowskim, organizował to spotkanie, my go nauczymy. Takich przypadków — nie będę tu wszystkich wymieniał — było trzy co najmniej, czyli jest to już problem, na który zwracam uwagę publicznie z tej trybuny.</u>
          <u xml:id="u-309.22" who="#JanBesztaBorowski">I jeszcze chciałbym tu powiedzieć, zaapelować, że ten naród przetrzyma wszystko, przetrzyma braki, a my pomożemy w tym i będziemy przekonywać, ale nie przetrzyma braku żywności. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-309.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-310">
          <u xml:id="u-310.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-310.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Jan Warjan z PSL.</u>
          <u xml:id="u-310.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się Władysław Serafin z PZPR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-311">
          <u xml:id="u-311.0" who="#JanWarjan">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Żyjemy w okresie wiary i nadziei, że będzie lepiej. Dobrze, że taka nadzieja jest wśród narodu, bo bez niej nie miałby szans ani żaden rząd, ani żaden program. Mówię o tym dlatego, że wizja stabilizacji oddala się coraz bardziej, a rolnictwo znalazło się w ślepym zaułku, załamała się opłacalność produkcji i prowadzenia gospodarstw. Ceny ścigają się z dnia na dzień. Produkcja przemysłowa maleje. Nieskrępowana gra sił na takim rynku uderza w producentów żywności i społeczeństwo. Dotąd polityka rolna kierowała się zasadą: jak się chłopa przyciśnie, to się z niego wyciśnie. Dziś zadaję pytanie, jak długo może trwać taka sytuacja. We wszystkich cywilizowanych krajach państwo chroni rolnictwo, a u nas jak dotąd trwa proces odwrotny. Zachłysnęliśmy się wypełnionymi nagle półkami. Niestety, nie oznaczają one wzrostu produkcji żywności. Nie stanowią stabilizacji na rynku żywnościowym. Są wynikiem ograniczonego popytu i dopływu żywności z zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-311.1" who="#JanWarjan">Niektórzy mówią, że darowanemu koniowi w zęby się nie zagląda. Ja obawiam się, żeby ten darowany koń w postaci gotowych produktów żywnościowych, a nie środków do produkcji, nie zrujnował naszej gospodarki żywnościowej i co gorsze, nie okazał się koniem trojańskim.</u>
          <u xml:id="u-311.2" who="#JanWarjan">Zgadzam się z premierem Balcerowiczem, kiedy mówi, że praca musi przynieść dochód, dodaję do tego: każda praca, także ciężka praca rolnika. Dlatego żeby nie spowodować zawału na rynku w rolnictwie, by nie zahamować produkcji, trzeba pilnie koordynować system obciążeń finansowych rolników, zabezpieczyć kredyty obrotowe o niskim oprocentowaniu, zagwarantować, żeby kredyty inwestycyjne były oprocentowane tak samo jak na budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-311.3" who="#JanWarjan">Nie chciałbym się tu powtarzać, bo już kolega przedmówca to powiedział, chcę jeszcze tylko nawiązać chociażby do obciążeń podatkowych. Podatku nie można naliczać od cen wolnorynkowych. Kto będzie je ustalał? Podatek powinien być naliczany od cen gwarantowanych przez państwo i od tych cen należy go naliczać. Co do ubezpieczeń społecznych, rolnik powinien płacić tylko składkę od osoby, natomiast wszelkie obciążenia od hektarów nie powinny mieć miejsca. Składki te płacą rolnicy w postaci zakupu środków do produkcji i innych dóbr. Dlatego powinni być z tych składek zwolnieni.</u>
          <u xml:id="u-311.4" who="#JanWarjan">Konieczne jest też utrzymanie interwencjonizmu państwowego oraz udzielenie pomocy zakładom produkującym na potrzeby rolnictwa. Młodzi od wielu lat — i to jest bolesne — emigrują z ojczyzny. Przez całe lata wielu młodych ludzi emigrowało również ze wsi do miasta, do przemysłu. Emigrowali także ci, którzy powinni na ziemi zostać i być jej gospodarzami. Wielu emigruje nadal. Nie boją się pracy, boją się niepewności, braku gwarancji na opłacalność produkcji rolnej. Boją się cywilizacyjnej biedy, braku środków do produkcji. Uciekają także z tego powodu, że żaden młody człowiek nie jest dziś w stanie budować sobie gospodarstwa jako własnego warsztatu pracy, tworzyć odpowiednich warunków socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-311.5" who="#JanWarjan">Jeśli młodzi nie będą przejmować ziemi, to kto ją weźmie, komu oddamy w dzierżawę? Może sprzedamy kapitałowi zagranicznemu? Nie tędy jest droga.</u>
          <u xml:id="u-311.6" who="#JanWarjan">Polska odradza się przez młode pokolenia, to one muszą przejąć ziemię i razem z nią wszystko to, co ważne dla Polski. Przytoczę tu słowa Witosa: „Dotąd jest Polska, dokąd sięga skiba chłopska, a jeśli wezmą ją inni, to będzie mniej Polski”. Dlatego trzeba wszystko zrobić, żeby młodzi chcieli na niej żyć i pracować dla dobra całego społeczeństwa. W Związku Młodzieży Wiejskiej wielka grupa światłych młodych rolników sprawę stawia jasno. Dla dobra kraju jesteśmy dziś w stanie wytrzymać wiele, wiele zrozumieć, ale musimy mieć gwarancje, że jutro rząd poważnie potraktuje naszą propozycję stworzenia poważnego, całościowego programu pomocy dla tych, którzy chcą być gospodarzami. Chodzi o tych, którzy chcą być prawdziwymi gospodarzami, nie uprawiać ziemię z doskoku, z miasta i ją do końca wyeksploatować.</u>
          <u xml:id="u-311.7" who="#JanWarjan">Gospodarować prawdziwie, uprawiać ziemię, to trzeba wiedzieć, że się uprawia kawałek Polski i że się za to odpowiada. Dlatego w imieniu młodych ludzi ze Związku Młodzieży Wiejskiej zwracam się do rządu o opracowanie programu pomocy dla tych, którzy jutro będą chcieli przejmować gospodarstwa rodziców lub tworzyć własne. Ten program powinien być dziś zapowiedziany, bo jeśli młodzi odejdą, to już nie wrócą. Na wieś można wracać na daczę, na urlop, można do wsi przyjeżdżać do ojca, brata, siostry, ciotki, ale na ziemię się nie wraca, jeśli się już ją raz zostawi.</u>
          <u xml:id="u-311.8" who="#JanWarjan">Niepokoi też fakt, a wiem to ze spotkań, że rolnicy wycofują ze szkół średnich swoje dzieci, gdyż nie są w stanie pokryć rosnących obciążeń finansowych, szczególnie opłat za internat i wyżywienie. Szukamy kluczy do lepszej Polski, szukamy nowych dróg. Nie ma takich dróg, by mogły nie prowadzić przez wieś. Tu się nie zbuduje żadnej obwodnicy. Problemów wsi i rolnictwa się nie ominie. Dziś pominięte, jutro mogą wrócić strachem na rynku, chaosem, a może brakiem chleba. Dlatego żaden program nie ma szans, jeśli nie bierze tego pod uwagę lub jeśli będzie problemy rolnictwa ważył na fałszywej wadze. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-311.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-312">
          <u xml:id="u-312.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-312.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Władysław Serafin.</u>
          <u xml:id="u-312.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Wiąckowski Stanisław, PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-313">
          <u xml:id="u-313.0" who="#WładysławSerafin">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Weźmy sprawy w swoje ręce — to bardzo mądre zdanie wypowiedziane przez mojego przedmówcę, tylko żeby wziąć sprawy w swoje ręce, trzeba je trzymać i nie pozwolić sobie wyrwać. Żeby chłop mógł mieć sprawy w swoich rękach, to jest sprawa dialogu z nim i rozmowy, wysłuchania jego racji, przyznania mu racji, uwzględnienia tej racji w decyzjach. Dopóki tak nie będzie, hasłem pozostanie, życzeniem woj i chłopskiej, aby te sprawy stały się tą nadzieją.</u>
          <u xml:id="u-313.1" who="#WładysławSerafin">Istotą demokracji i pluralizmu, do którego dążymy, jest dialog społecznych racji. Jest to zdanie, które zachowam sobie w pamięci, a, jak Szanowna Izba wczoraj czytała, pochodzi z prologu do wywiadu. Słowa te wypowiedział poseł Michnik przed wywiadem z generałem prezydentem Jaruzelskim. I właśnie może wokół takich słów toczmy tę dyskusję. Jeżeli ten dialog społecznych racji, tych racji, które zostaną uznane, naszych chłopskich racji znajdzie odzwierciedlenie w rozwiązaniach, które rząd przedłożył, będzie to potwierdzenie, że w kraju jest demokracja, ale że istnieje sprzeczność wewnętrzna, pokazana Wysokiej Izbie przez posła Besztę-Borowskiego, który chciałby połajać komunistów za antychłopską politykę i powiedzieć, że nowy rząd chce dobrze, ale tu trzeba, tu nie można, tu chłopom, tu ceny... To jest właśnie chłopska natura. Dwóm panom nie można służyć. Uważam, że chłop musi służyć chłopu, tylko i wyłącznie chłopu.</u>
          <u xml:id="u-313.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-313.3" who="#WładysławSerafin">Dlatego przez 40 lat udowadnialiśmy naszą chłopską determinację, bez względu na to, gdzie siedzieliśmy, gdzie byliśmy. I na dzień dzisiejszy doszliśmy do sytuacji, że nie ma różnicy w ocenie sytuacji stanu wsi polskiej. Przemawia za tym i ostatnie oświadczenie Rady Głównej krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, wyniki i decyzje Krajowego Zjazdu Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Przychodzi czas, kiedy po raz kolejny wołamy o racje chłopskie. Chciałbym, żeby ten parlament, który od 4 czerwca jest innym parlamentem, był również wyrazicielem racji chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-313.4" who="#WładysławSerafin">Z czym się nie możemy zgodzić? Nie możemy się zgodzić z tym, że wprowadzane reformy w rolnictwie założone w programie rządu, premiera Balcerowicza są praktycznie od stycznia kapitałowe, rynkowe. Zresztą one już od lipca funkcjonują. Natomiast cała infrastruktura, jaka nas otacza, jest jeszcze, niestety, socjalistyczna. W związku z tym nie ma szans pogodzenia tych dwóch racji. W związku z tym żądamy swego rodzaju strefy ochronnej dla rolnictwa. Rolnik produkuje jednakowo, Panie Pośle, bez względu na to, jaki ma kolor legitymacji i czy chodzi do Kościoła, czy nie. Jego powinnością nie jest służyć partii, a służyć po prostu polskiej wsi niezależnie od swojej przynależności partyjnej. Zresztą pluralizm będzie za kilkanaście lub za kilka miesięcy i wolno nam wszędzie należeć.</u>
          <u xml:id="u-313.5" who="#WładysławSerafin">Dlatego jest istotną sprawą, żeby rząd proponując taki system obciążeń finansowych wsi, brał pod uwagę koszty, jakie z tego wynikają, również koszty społeczne. Obciążenie jednego kwintala, które się rysuje od 1 stycznia, nie wytrzyma tego napięcia. Przy zakładanym spadku produkcji przemysłowej, przy zakładanej mniejszej ilości maszyn rolniczych, jednak coraz droższych, przy większej skali ceny środków produkcji dojdziemy do absurdalnych kosztów produkcji, a zatem i do bardzo wysokich cen żywności, w związku z tym dojdziemy do czegoś takiego, co będzie rzutowało na pokój i ład wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-313.6" who="#WładysławSerafin">Dążeniem naszym — rolników — było i jest, co chyba tu już udowodniono w tej części debaty, wdrożenie kilku istotnych rozwiązań ekonomicznych w rolnictwie. Jednym z nich powinno być zastosowanie sfery ulg dla przemysłu produkującego na rzecz rolnictwa, żeby był to jeden z elementów zahamowania galopujących cen, wyzwalania inicjatywy produkcyjnej przemysłu na rzecz rolnictwa. Nie wierzę, że samodzielne, samorządne zakłady przemysłowe dla idei zaczną produkować narzędzia i maszyny rolnicze. Jest to produkcja jednostkowa, materiałochłonna, pracochłonna, energochłonna i kosztowna. W związku z tym oferty, jakie będzie przemysł dostawał z innych dziedzin gospodarki, będą atrakcyjne, bo dla rolnictwa produkcja jest krótkoseryjna, a spoza rolnictwa zamówienia będą długoseryjne. Tu musi być sfera działania ochronnego państwa.</u>
          <u xml:id="u-313.7" who="#WładysławSerafin">Jedną z podstawowych rzeczy w tej sferze ochronnej powinno być zagwarantowanie na najbliższe pół roku, rok gwarantowanych cen minimalnych. Jest to sprawa bardzo sporna, kwestionowana przez wielu ludzi, urasta dzisiaj do rangi wydarzenia politycznego.</u>
          <u xml:id="u-313.8" who="#WładysławSerafin">Uważam, że polska wieś jednoznacznie wie, czego chce. Chcemy tych właśnie gwarancji, żeby zmonopolizowany rynek nie dyktował cen, dlatego że z całego wzrostu kosztów jaki nastąpił, 80% bierze handel i monopolistyczny skup, a tylko 20% odkłada się w podwyżce cen skupu. Poza tym cena urynkowienia, jaka nastąpiła od 1 sierpnia, spowodowała to, że wskutek zabrania dotacji nastąpił drastyczny wzrost cen skupu, cen żywności, co zostało zrzucone na odpowiedzialne barki chłopskie. Nie wytłumaczono narodowi, że jest to skutek zabrania dotacji państwowych. Dlatego zatrzymanie się wzrostu cen skupu, ich drastyczny spadek spowodował ogromny dysparytet, bo równocześnie ceny środków produkcji poszły kilka albo kilkadziesiąt razy w gorę. Dla przykładu ciągniki z 1,5 mln zł przekroczyły już cenę 13 mln zł. Superfosfat — jeden z nawozów — z tysiąca złotych zdrożał na 55 tys. zł. Podaję cenę bez końcowych złotówek, bo już złotówka traci swoją w tym momencie wymowę.</u>
          <u xml:id="u-313.9" who="#WładysławSerafin">Wartość środków produkcji rzutuje na opłacalność produkcji i dlatego potrzebny jest system liczenia wzajemnego kosztów. Jeżeli rząd zgodzi się ze związkami zawodowymi wspólnie liczyć przez najbliższy rok koszty, to wypełni tę posługę, o którą pan poseł wołał, żebyśmy wzięli sprawy w swoje ręce. Tak. Jeżeli będziemy partnerami, a nie tylko przedmiotem do pracy i przedmiotem instrumentu gospodarczego, wtedy to będzie racja chłopska uznana. Dlatego jest to niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-313.10" who="#WładysławSerafin">Uznaliśmy my — rolnicy, związki, resorty, że tej korekty należy dokonać. Spór, jaki na dzień dzisiejszy zaistniał, wszyscy posłowie znają i społeczeństwo zna. Moje zdanie na ten temat, jako jednego z głównych zainteresowanych lub ofiar tego sporu, jest następujące: Podniesienie tych cen, panie premierze Balcerowicz, podpisanie decyzji w tej sprawie uwiarygodniłoby ten rząd, ten nasz wspólny polski rząd. Ta decyzja potwierdziłaby zachwiane jej brakiem intencje rządu w stosunku do wsi i rolnictwa. Oczywiście, decyzja jest w rękach rządu. Jest to sprawa tylko i wyłącznie rządu. Natomiast nie można na wsi utwierdzić przekonania, że im też zaczynamy nie wierzyć. A są takie głosy, takie były na zjeździe. Zresztą, zacytuję zamieszczoną we wczorajszej „Gazecie Wyborczej” wypowiedź przewodniczącego nowego związku, który powiedział, że jeżeli wieś nie będzie przedmiotem szczególnej ochrony — streszczam to jakby, raczej opowiadam jego wypowiedź — to na wsi na wiosnę mogą wystąpić społeczne niepokoje. Zgadzam się z panem przewodniczącym Janowskim. Jest to sytuacja, która musi być. I dlatego parlament podejmując decyzję o debacie parlamentarnej poświęconej rolnictwu, potwierdził niepokoje wyrażane przez wyborców, dlatego że wszyscy posłowie, którzy ubiegali się o mandat poselski i senatorski zabiegali o głosy wsi i chłopów, otrzymali to poparcie. To poparcie i rozsądek muszą być nam zwrócone. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-313.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-314">
          <u xml:id="u-314.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-314.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Stanisław Więckowski. Przygotuje się poseł Józef Gutowski z OKP.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-315">
          <u xml:id="u-315.0" who="#StanisławWiąckowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Najważniejszym zadaniem każdego rządu jest zapewnienie właściwego wyżywienia narodu. Jest to tak ważne, że troszczyć się o to powinien cały rząd, a nie tylko minister rolnictwa. Program rozwoju rolnictwa nie może być prywatną sprawą rolników, jak sądzi pan poseł Łupina. Realizacja zadań rolniczych jest u nas szczególnie trudna, gdyż przez 45 lat marnotrawiono największe bogactwo naszego kraju — grunty orne. W czasie od 1946 do 1978 r. odebrano rolnictwu 1,5 mln ha gruntów ornych. W 1946 r. na każdego mieszkańca Polski przypadało 0,86 ha. W 1978 już tylko 0,5. Aktualnie zeszliśmy poniżej 0,4 ha.</u>
          <u xml:id="u-315.1" who="#StanisławWiąckowski">Do drugiej wojny światowej byliśmy krajem typowo rolniczym, który eksportował nadwyżki żywnościowe. Jeszcze w 1947 r. rolnictwo wytwarzało 56% dochodu narodowego, a w następnych latach udział ten nieustannie spadał. W konsekwencji nastąpił znaczny import zbóż i pasz, którego koszty stanowią znaczną część naszego wielomiliardowego dolarowego długu.</u>
          <u xml:id="u-315.2" who="#StanisławWiąckowski">Emitowane przez kominy fabryczne pyły i gazy powodują degradację gleb na olbrzymich obszarach. W wielu regionach gleby przeobrażają się w jałową skorupę, co najczęściej uchodzi uwadze decydentów i nierzadko polityków. W pewnym uproszczeniu można wyróżnić tutaj trzy następujące kierunki zmian.</u>
          <u xml:id="u-315.3" who="#StanisławWiąckowski">Po pierwsze — zwiększenie kwasowości gleby.</u>
          <u xml:id="u-315.4" who="#StanisławWiąckowski">Po drugie — straty nutrientów, a zwłaszcza kationów zasadowych, takich jak na przykład azot, fosfor, magnez, wapń czy potas, który na przykład na glebach kwaśnych tak jak azot jest głównie produkowany przez drobnoustroje, albo w ogóle nie jest produkowany, albo w minimalnej ilości. W przypadku takich kationów jak fosfor w glebach kwaśnych wchodzą one w związki z ciężkimi jonami glinu, magnezu czy manganu, tworząc sole nieprzyswajalne przez rośliny. Kationy te są łatwo ługowane z gleby.</u>
          <u xml:id="u-315.5" who="#StanisławWiąckowski">Po trzecie — w glebach kwaśnych zwiększa się poziom aluminium i innych metali ciężkich. Przy braku kationów zasadowych, a zwłaszcza wapnia i magnezu, metale ciężkie wchodzą do układów biologicznych i prowadzą tutaj swoją destruktywną działalność. W wielu regionach naszego kraju kumulacja metali ciężkich w glebach jest tak duża, że jak na przykład w województwie katowickim na prawie 1/3 gruntów ornych nie powinno się uprawiać warzyw korzeniowych ze względu na ich szczególną zdolność kumulowania, zwłaszcza kadmu i ołowiu, a na blisko 20 procentach gruntów ornych nie powinno się w ogóle produkować żywności.</u>
          <u xml:id="u-315.6" who="#StanisławWiąckowski">Warunkiem podstawowym w produkcji roślinnej jest odpowiednia ilość wody. W ramach wykładów z ekologii uczymy o współczynniku transpiracji, który mówi o tym, że dla wyprodukowania jednostki roślinnej potrzeba 500 do 1000 razy tyle wody. Na przykład do produkcji optymalnej pszenicy na 1 ha potrzeba 3750 ton wody; do produkcji kapusty 8000 ton; do produkcji jednej tylko kromki chleba potrzeba 132 litry wody. Pomimo tych oczywistych faktów rolnicy zawsze przegrywają w walce z przemysłem o tę życiodajną wodę.</u>
          <u xml:id="u-315.7" who="#StanisławWiąckowski">Zaopatrzenie w wodę polskiej wsi to jedna z najbardziej skandalicznych spraw w naszym kraju. Ponad 3/4 gospodarstw korzysta z płytkich studzien zagrodowych, z których blisko 70% ma wodę nie nadającą się do picia. To właśnie dzięki takiej wodzie śmiertelność na choroby zakaźne w Polsce jest najwyższa w Europie.</u>
          <u xml:id="u-315.8" who="#StanisławWiąckowski">Podstawową przyczyną jest nieomal powszechny brak kanalizacji i oczyszczalni ścieków na wsi. Równocześnie ponad 20% polskich wsi cierpi na tak ostry deficyt wody, że pomimo wysokich kosztów trzeba ją codziennie dowozić. Na przykład w województwie kieleckim, które znam najlepiej, na 1594 sołectwa tysiąc ma systematycznie kłopoty z wodą, a 350 musi mieć wodę dowożoną. Wprawdzie buduje się wodociągi na wsi, ale tempo, w jakim się to czyni, dwie — trzy wsie rocznie, oznacza, że w tym tempie obecne potrzeby będą zaspokojone za lat 200.</u>
          <u xml:id="u-315.9" who="#StanisławWiąckowski">Aktualnie Kielecczyzna jest na granicy katastrofy ekologicznej. Na razie z 23 skoncentrowanych złóż surowców mineralnych eksploatuje się tylko dwa, ale dalszych dwadzieścia kopalni szykuje się do rozruchu.</u>
          <u xml:id="u-315.10" who="#StanisławWiąckowski">Te dwa przykłady z glebą i wodą są dobrym naświetleniem osobliwego sojuszu robotniczo-chłopskiego, który trwał przez 45 lat.</u>
          <u xml:id="u-315.11" who="#StanisławWiąckowski">Polskie gleby, lasy, gospodarkę wodną, a nawet stan zdrowotny można by jeszcze uratować lub poprawić przez modernizację naszego przemysłu, a zwłaszcza energetyki węglowej, ale trzeba to jednak traktować jako zadanie priorytetowe i muszą się na to znaleźć środki. Jest to przecież realizacja postanowień okrągłego stołu, w myśl których miało dojść do obniżenia emisji dwutlenku siarki o połowę. Również i dzisiaj w demokratycznej Polsce, pomimo nowego sojuszu, ci, którzy „żywią i bronią” są nadal ludźmi gorszej kategorii.</u>
          <u xml:id="u-315.12" who="#StanisławWiąckowski">Nie przygotowane urynkowienie nie dało oczekiwanej na wsi opłacalności produkcji rolnej, a spowodowało dalsze napięcia społeczne. Na przykład ceny za mięso płacone rolnikowi wzrosły wprawdzie o 100%, ale równocześnie ceny przetworów mięsnych o 700% itd. Tak więc na urynkowieniu skorzystali monopoliści.</u>
          <u xml:id="u-315.13" who="#StanisławWiąckowski">Wprowadzenie urynkowienia przed rozbiciem monopoli, bez państwowego interwencjonizmu, bez zgromadzenia odpowiednich zapasów było poważnym błędem, który doprowadził do spirali cenowej, w mniejszym stopniu, niestety, cen skupu, a większym cen detalicznych.</u>
          <u xml:id="u-315.14" who="#StanisławWiąckowski">W naszym kraju stwarzano monopole przez wiele lat, teraz potrzeba wielu małych zakładów przetwórczych, które zmniejszając ilość pośredników, zwiększą zarobki wsi, a równocześnie będą miały wpływ na obniżanie cen na produkty spożywcze.</u>
          <u xml:id="u-315.15" who="#StanisławWiąckowski">W aktualnie trudnej sytuacji gospodarczej skromne fundusze państwowe powinny być inwestowane w takie działy gospodarki, które są najbardziej rentowne, które przyniosą najszybciej zyski. Do takich należy niewątpliwie rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-315.16" who="#StanisławWiąckowski">Chłop polski do produkcji żywności musi mieć podstawowe środki, maszyny rolnicze, nawozy, aparaturę, środki do ochrony roślin itd. itd. Musi mieć zagwarantowane ceny minimalne, aby jego ciężka praca miała sens.</u>
          <u xml:id="u-315.17" who="#StanisławWiąckowski">Inwestowanie w rolnictwo wymaga jednak sporej orientacji w zagadnieniach przyrodniczych. Bardzo często było odwrotnie. Na przykład wydaliśmy setki miliardów złotych na fabryki traktorów i nawozów sztucznych, ale nie inwestując równocześnie w środki ochrony roślin, jak na przykład herbicydy, doprowadziliśmy do tego, że setki miliardów złotych wydane na spulchnienie czy nawożenie gleb przydały się co najmniej w takim samym stopniu chwastom, jak i roślinom uprawnym. Nic więc dziwnego, że wydajność polskiego rolnictwa jest tak niska.</u>
          <u xml:id="u-315.18" who="#StanisławWiąckowski">Przez 45 lat chłop polski ponosił koszty industrializacji. Teraz pomimo obietnicy, że 20 a może 30% przemysłu polskiego będzie pracowało dla rolnictwa, pracuje na jego rzecz zaledwie niecałe 5%.</u>
          <u xml:id="u-315.19" who="#StanisławWiąckowski">Porównując wydajność naszego rolnictwa z krajami o podobnych warunkach glebowych i klimatycznych, jak na przykład RFN czy NRD trzeba stwierdzić, że plony zbóż są u nas znacznie niższe, jest to 63% tego co w RFN i 70% tego co w NRD. Warto tu przypomnieć, że w Polsce stosujemy zaledwie 60–70% tej ilości nawozów, które stosuje się w tych krajach.</u>
          <u xml:id="u-315.20" who="#StanisławWiąckowski">Konkurentami człowieka w produkcji żywności jest około 1200 gatunków owadów, nicieni, roztoczy i gryzoni, około 600 gatunków grzybów, wirusów i bakterii i około 300 gatunków chwastów.</u>
          <u xml:id="u-315.21" who="#StanisławWiąckowski">Jak wykazują liczne badania, ogromne znaczenie w produkcji rolnej ma odpowiednia ochrona roślin. Tą drogą można ocalić co najmniej 30% zbóż, 35% warzyw, a w produkcji pod folią czy szkłem nawet 80 lub 90%. Przy produkcji wielu płodów rolnych ocalenie choćby tylko 1/3 oznacza plony wartości wielu miliardów złotych. Na przykład straty w sadownictwie ocenia się mniej więcej na 30 mld zł rocznie. Jak wskazują badania, wprowadzenie tylko podstawowych zabiegów może dać Polsce 1 mln ton pszenicy, 2 mln ton buraków cukrowych czy ponad 9 mln ton ziemniaków itd. itd.</u>
          <u xml:id="u-315.22" who="#StanisławWiąckowski">Niestety, polska ochrona roślin należy do najbardziej zaniedbanych na świecie. U nas stosuje się na hektar średnio 0,9 tak zwanego składnika aktywnego. Większość krajów bogatych stosuje 5 lub 6 razy tyle, a na przykład w Japonii aż 13 razy tyle.</u>
          <u xml:id="u-315.23" who="#StanisławWiąckowski">W wielu krajach państwo dotuje środki produkcji, a rolnicy są zachęcani do ich kupowania. U nas jak państwo nawet wyłoży 100 mln dolarów na zakup preparatów chemicznych, to firmy polskie nie mają złotówek na ich wykupienie. Aktualnie państwo wysokimi cenami nie zachęca rolników nie tylko do kupowania nawozów czy pestycydów, ale i do produkcji rolnej w ogóle. Jeżeli chłop nie podporządkuje się tej polityce i nie zechce tanio sprzedać zbóż, to kupi się je za dewizy po dużo wyższej cenie zamiast inwestować w rolnictwo, czy dać zarobić polskiemu rolnikowi.</u>
          <u xml:id="u-315.24" who="#StanisławWiąckowski">Niestety, za taką politykę płaci nie tylko polska wieś, ale i całe społeczeństwo. Szczególne obawy budzi dramatyczna sytuacja w szkolnictwie, a zwłaszcza rolniczym. Nie wolno zapomnieć, że to właśnie nauka stanowi główny klucz do postępu w rolnictwie. Ograniczenie w jej finansowaniu grozi likwidacją tej nauki. Może to być niezmiernie niebezpieczny krok prowadzący do utraty gospodarczej suwerenności kraju, ze wszystkimi konsekwencjami politycznymi. Strat, jakie może tu Polska ponieść, nie da się potem nadrobić ani powetować.</u>
          <u xml:id="u-315.25" who="#StanisławWiąckowski">Na koniec kilka słów o marnotrawieniu żywności w Polsce. Teraz, kiedy na skutek naszej interpelacji pan premier Janicki wstrzymał suszenie zbóż metodą bezprzeponową, trzeba przypomnieć, że na przykład mielenie ziarna na białą mąkę pozbawia nas blisko 90% witamin i pierwiastków mineralnych ogromnie ważnych dla organizmu człowieka.</u>
          <u xml:id="u-315.26" who="#StanisławWiąckowski">Warto więc tu przypomnieć duński eksperyment makrobiotyczny, który pozwolił Danii na szybkie wyjście z kryzysu gospodarczego. W czasie pierwszej wojny światowej Dania na skutek blokady przeżywała poważne trudności żywnościowe, co spowodowało nawet zagrożenie zdrowia. Zmusiło ich to do ograniczenia zużycia zboża na paszę dla zwierząt, a ludzi do zmniejszonej konsumpcji mięsa czy alkoholu. Zaoszczędzone zboża wykorzystano do produkcji specjalnego razowego pieczywa. Duńczycy jadali więcej strączkowych oraz innych warzyw i owoców. W krótkim czasie Dania stała się najbogatszym krajem Europy, a zdrowie Duńczyków uległo znakomitej poprawie. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-316">
          <u xml:id="u-316.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-316.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Józef Gutowski.</u>
          <u xml:id="u-316.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Aleksander Jurewicz z PZPR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-317">
          <u xml:id="u-317.0" who="#JózefGutowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Wiele tematów dotyczących polityki rolnej naszego rządu zostało tu przez moich przedmówców poruszonych. Ja pragnę zwrócić uwagę tylko na niektóre z nich, żeby się nie powtarzać.</u>
          <u xml:id="u-317.1" who="#JózefGutowski">Proszę państwa, jaka jest sytuacja w rolnictwie polskim, jakie są linie podziału biegnące pomiędzy różnymi gospodarstwami, różnymi sektorami?</u>
          <u xml:id="u-317.2" who="#JózefGutowski">Tu jeden z moich przedmówców mówił, że jesteśmy jednym rolnictwem i takimi samymi rolnikami, bez względu na kolor legitymacji, na poglądy. Ale jak działo się do teraz, proszę państwa, w naszym kraju, w naszym rolnictwie?</u>
          <u xml:id="u-317.3" who="#JózefGutowski">Tu moi koledzy mówili — ale i prawdą było to, że rolnikowi oferowało się po prostu dostęp do środków produkcji, a konkretnie do maszyn i ciągników rolniczych za podpisanie takiej a nie innej legitymacji.</u>
          <u xml:id="u-317.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-317.5" who="#JózefGutowski">W tej chwili mamy taką sytuację nawet wśród gospodarstw indywidualnych, że są gospodarstwa bardzo dobrze wyposażone technicznie, a także w budynki inwentarskie i mieszkalne. Ale są gospodarstwa — takie same obszarowo i w takich samych warunkach — które nie z własnej winy, znajdują się w dużo, dużo gorszej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-317.6" who="#JózefGutowski">Proszę Państwa, jest problem natury ogólnej, o którym tu mówili moi przedmówcy, że leży ileś tam setek tysięcy hektarów ziemi nie chcianej. I to się będzie powiększać, bo proszę spojrzeć na strukturę wiekową właścicieli gospodarstw rolnych, przecież w tej chwili w Polsce około 30% gospodarstw rolnych jest prowadzonych przez rolników w wieku emerytalnym. I wiadomo, że jest trudna sytuacja gospodarcza kraju, stworzona nie w ciągu tych ostatnich dwóch miesięcy, ale wynikająca z określonej działalności gospodarczej i politycznej w stosunku do rolnictwa. Obecny rząd nie jest w stanie tego w najbliższym czasie zmienić. Grozi nam właśnie w tej chwili, że będzie się powiększał areał ziemi, której nie będzie komu uprawiać i na której nie będzie komu pracować.</u>
          <u xml:id="u-317.7" who="#JózefGutowski">Mam kilka uwag w związku z tym, co się w tej chwili dzieje i co należałoby jak najszybciej zmienić. Otóż, proszę państwa, są sytuacje, w które rząd powinien już wchodzić jak najszybciej, tzn. istnieją poważne niedociągnięcia. Ja tu zwracam uwagę na sytuację, jaka ma miejsce w tej chwili w handlu i rozprowadzaniu środków produkcji. Otóż, proszę państwa, jeżeli w Puławach kwintal saletry kosztuje 17 200 zł, a w geesie, konkretnie na moim terenie, kosztuje 48 tys., jeżeli mocznik kosztuje w zakładach w Puławach 19 700 zł a w geesie 52 000 zł, to, proszę państwa, kto tutaj i na kim zarabia? Trzeba zwrócić uwagę na to, aby wprowadzić takie metody finansowe, żeby ci wszyscy pośrednicy, którzy właśnie uczestniczą w drodze od zakładu do rolnika w tym dysponowaniu środkami produkcji, mieli nałożone pewne rygory finansowe, żeby nie mogli brać takich wysokich marż. I ta sprawa musi być jak najszybciej załatwiona. Proszę państwa, tak samo dzieje się — co już było wiele razy poruszane — w dziale przetwórstwa artykułów rolno-spożywczych. Tu się posądza nas rolników, że my windujemy ceny, a faktycznie cena artykułu spożywczego, który jest sprzedawany w sklepie, właśnie w ten sam sposób jest kształtowana przez te marże, jak, proszę państwa, przy środkach zaopatrzenia produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-317.8" who="#JózefGutowski">Istnieje jeszcze też bardzo pilna potrzeba, i to szybka, restrukturyzacji przemysłu i obsługi dotyczącej rolnictwa. Trzeba zdać sobie sprawę z tego, że w tej chwili rolnictwo polskie nie jest takie, jakie było 50 czy 70 lat temu, że przecież o tym wszystkim, co się będzie dziać w rolnictwie, jaka będzie jego wydajność i efektywność decyduje ta cała otoczka przemysłowa, w której rolnictwo jest umieszczone. Przecież teraz, nawet chwilowe wyłączenie światła na wsi dezorganizuje po prostu pracę gospodarstwa, a szczególnie pracę gospodarstwa takiego, które jest nastawione na hodowlę krów mlecznych. Jest to wiadomy dowód, że w tej chwili rolnictwo bez wsparcia przemysłu i to konkretnego, nie będzie dalej mogło spełniać swojej roli, jaką jest wyżywienie narodu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-317.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-318">
          <u xml:id="u-318.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-318.1" who="#MikołajKozakiewicz">Mam pewną rozterkę, dlatego że muszę skończyć posiedzenie za dziesięć jedenasta. Obawiam się, że poseł Jurewicz nie skończy w ciągu siedmiu minut.</u>
          <u xml:id="u-318.2" who="#MikołajKozakiewicz">Króciutko — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-319">
          <u xml:id="u-319.0" who="#AleksanderJurewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja nie chcę długo dyskutować, bo nie lubię. Chciałem się tylko zatrzymać na temacie podatku rolnego od produkcji specjalnej rolnictwa. Jest przepis wykonawczy wydany przez ministra finansów — nie wiem, czy państwo wiecie, ale już jest — i chciałbym się nad tym zatrzymać.</u>
          <u xml:id="u-319.1" who="#AleksanderJurewicz">Pierwsze — chciałbym, abyśmy uznali produkcję rolniczą prowadzoną na gruncie, w tym w szczególności produkcję owoców, roślin zielonych owocujących, a także upraw w szklarniach zimnych, tunelach foliowych nie ogrzewanych, inspektach — za produkcję prowadzoną podobnie do innych roślin uprawnych i w związku z tym aby stosowany był wobec niej tylko podatek rolny, a nie podatek od upraw specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-319.2" who="#AleksanderJurewicz">Drugi punkt — tę samą zasadę należy zastosować do produkcji drobiu rzeźnego i kur-niosek, która to produkcja analogicznie jak tucz trzody chlewnej opiera się na paszach produkowanych w gospodarstwach rolnych. Proponowana w ustawie i rozporządzeniu wykonawczym ministra finansów podwyżka stopy dochodowej podatku od upraw specjalnych wzrasta na przykład, przy sadach jabłoniowych 45-krotnie, z 1 tysiąca do 45 tysięcy za 100 metrów kwadratowych powierzchni. Przy drobiu rzeźnym — 150-krotnie, z 4 zł do 600 zł za sztukę. Przy kurach-nioskach 11-krotnie, ze 150 zł do 1700 zł od sztuki. Musi to wpłynąć na wzrost cen tych produktów, tak ważną rolę spełniających w wyżywieniu naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-319.3" who="#AleksanderJurewicz">Nie podnoszę również kwestii wysokich, jak tu przytoczyłem, stałych podatków od upraw szklarniowych — gdzie dla warzyw wzrastają one 10-krotnie. Dziwi mnie jednak zjawisko chowu zwierząt futerkowych, gdzie nie podniesiono żadnych stawek dochodowych.</u>
          <u xml:id="u-319.4" who="#AleksanderJurewicz">Ostatecznie można obiekty produkcji rolniczej zamknąć i produkować coś innego. Ja nie wiem, czy tego wszyscy pragniemy.</u>
          <u xml:id="u-319.5" who="#AleksanderJurewicz">Wnoszę także o nieograniczanie ulg w podatku rolnym z tytułu inwestycji gospodarczych i mieszkaniowych. Poruszam tu problem szybszego wzrostu kosztów produkcji rolniczej niż możliwości uzyskania cen na produkty rolne. Rosną ceny paliw, energii elektrycznej, maszyn rolniczych, nawozów, środków do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-319.6" who="#AleksanderJurewicz">Teraz z innych ustaw podatkowych: zwiększają się obciążenia rolnictwa — jak koledzy tu mówili — z tytułu: podatku drogowego, podatku od nieruchomości, rosną opłaty skarbowe, ubezpieczenia majątkowe. W galopującym tempie rośnie oprocentowanie kredytów, a możliwość wzrostu opłacalności produkcji rolnej jest ograniczona. Muszę o tym powiedzieć, aby społeczeństwo przerażone wzrostem cen na artykuły żywnościowe nie uważało, że ich źródłem jest chęć dorobienia się rolników. To nieprawda. My chcemy produkować dużo, dobrze i tanio. Chcemy jednak mieć warunki do pracy i życia.</u>
          <u xml:id="u-319.7" who="#AleksanderJurewicz">Dlatego uważam, że Wysoki Sejm nie powinien dopuścić do wzrostu obciążeń podatkowych rolnictwa nawet w sytuacji istniejących trudności budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-319.8" who="#AleksanderJurewicz">Na zakończenie chciałbym złożyć wniosek, żeby przy drugim czytaniu projektów ustaw były dostarczane rozporządzenia wykonawcze poszczególnych ministrów, żebyśmy wiedzieli, na czym stoimy. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-319.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-320">
          <u xml:id="u-320.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-321">
          <u xml:id="u-321.0" who="#MaciejPółtorak">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędzie się posiedzenie Komisji Polityki Społecznej w sali nr 222.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-322">
          <u xml:id="u-322.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-322.1" who="#MikołajKozakiewicz">Pierwszy po przerwie będzie przemawiał poseł Stanisław Stasiak.</u>
          <u xml:id="u-322.2" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam 30-minutową przerwę do kwadrans po 11. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-322.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 45 do godz. 11 min. 20)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-323">
          <u xml:id="u-323.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-323.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-323.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kontynuujemy dyskusję nad problematyką rolną.</u>
          <u xml:id="u-323.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Stasiaka z PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-323.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Roman Norbert z PZPR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-324">
          <u xml:id="u-324.0" who="#StanisławStasiak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na początek refleksja i dwie uwagi.</u>
          <u xml:id="u-324.1" who="#StanisławStasiak">Jak skuteczne są obecnie stosowane metody rozwoju rolnictwa? Czy mogą one być skuteczniejsze? Rozwój rolnictwa dokonuje się bowiem pod wpływem celowych działań polityki rządu, celowych działań samych rolników i wreszcie w wyniku spontanicznych i niekontrolowanych procesów wynikających ze wzajemnych oddziaływań wielu zjawisk zachodzących i we wsiach i poza nimi, i w innych działach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-324.2" who="#StanisławStasiak">Podstawowa słabość naszego rolnictwa to jego słabość polityczna wobec potężnych pozarolniczych grup interesów oraz słaba przenikalność do rolnictwa wyników zadań naukowych i technicznych.</u>
          <u xml:id="u-324.3" who="#StanisławStasiak">Uwaga pierwsza: trwałość władzy państwowej i jej społeczny autorytet i powodzenie w skutecznym działaniu w bardzo wysokim stopniu uwarunkowane są stosunkiem rządu do kwestii chłopskiej. Kilkakrotnie w ciągu ostatniego 40-lecia zapaści w organizmie państwowym brały swój początek w okresach błędnej polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-324.4" who="#StanisławStasiak">Uwaga druga: w krajach rozwiniętych uzbrojenie techniczne rolnictwa jest wyższe niż przemysłu, np. w RFN o 25%. U nas przy znanym poziomie przemysłowym rolnictwo ma tylko 65% uzbrojenia technicznego w porównaniu do rodzimego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-324.5" who="#StanisławStasiak">Wysoka Izbo! Wszyscy zabierający głos w dyskusji są zgodni, że dzisiaj musimy dać odpowiedź polskim rolnikom, co dalej z naszym rolnictwem. Czasu na zwlekanie nie mamy. Bez przesady i zarozumialstwa można powiedzieć, że sprawa wyżywienia jest ważniejsza od regulacji polskiego sadownictwa i więziennictwa. Polska więzieniami nie stoi, ale może stać rolnictwem,...</u>
          <u xml:id="u-324.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-324.7" who="#StanisławStasiak">... tak jak wiele krajów, które nie mają lepszych warunków glebowo-klimatycznych. Zagrożenia, które dzisiaj stoją przed polskim rolnictwem są niebezpieczne również dla nowo rodzącej się demokracji parlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-324.8" who="#StanisławStasiak">Obywatele Posłowie! Rolnik polski jest świadom swej odpowiedzialności za wyżywienie narodu. Nigdy nie powiedział, w przeciwieństwie do byłego rzecznika rządu, że wyżywi się sam. Wieś znana ze swej pracowitości chce jeszcze produkować. Na spotkaniach z rolnikami nie słyszę wołania o samochody, telewizory. Powszechne jest natomiast wołanie o środki do produkcji rolnej oraz docenianie i godność pracy rolnika. Nie do utrzymania są więc następujące dysproporcje: kompleks żywnościowy według danych za 1988 r. to 25% udział w produkcie globalnym, 18% udział w dochodzie narodowym, 42% udział artykułów żywnościowych w dostarczaniu towarów na rynek i wreszcie 31% udział w zatrudnieniu. I dla tego kompleksu pracuje aż 5% mocy produkcyjnej naszego przemysłu!</u>
          <u xml:id="u-324.9" who="#StanisławStasiak">Jak dzielnie przemysł wspiera rolnictwo, dowodzą fakty — na zakup najzwyklejszego pługa do ciągnika może liczyć co drugi rolnik, któremu udało się kupić nowy ciągnik, a co trzeci ma szansę na kultywator. Wzrost cen to najlepsza specjalność naszego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-324.10" who="#StanisławStasiak">Warto odnotować znamienny fakt: w 1980 r. rolnictwo otrzymało 72 tys. ton maszyn i urządzeń, płacąc jedynie 6 mld zł, natomiast w zeszłym roku tylko 41 tys. ton maszyn i urządzeń, ale już za cenę 837 mld zł, mimo że waga produktów na skutek zmian technologicznych nie zmieniła się istotnie.</u>
          <u xml:id="u-324.11" who="#StanisławStasiak">Jak wynika ze wstępnych prognoz, spadkowa tendencja produkcji podstawowych maszyn dla rolnictwa utrzyma się w roku przyszłym. Zasada małej podaży i dużego popytu prowadzi do przetargów, wytworzy się grupa pośredników, a nawet kombinatorów żerujących na głębokim deficycie maszyn. Prywatni pośrednicy czy spółki będą pobierać bardzo wysokie marże — zgodnie z zasadą rynkową, im większy deficyt, tym wyższa cena. Udowodniły to znakomicie spółki handlujące cementem, materiałami budowlanymi i innymi, które nabiły kabzę sprytnym kombinatorom przeważnie kosztem rolnika.</u>
          <u xml:id="u-324.12" who="#StanisławStasiak">Konieczne są więc rozwiązania systemowe, ekonomiczne, przyspieszające restrukturyzację przemysłu na rzecz zwiększenia produkcji dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-324.13" who="#StanisławStasiak">Obywatele Posłowie! Strategia rozwoju kraju, oparta na priorytetach dla przemysłu ciężkiego i kompleksu wydobywczego skompromitowała się ekonomicznie i ekologicznie. Wieś polska przez cały 45-letni okres płaciła niesamowity haracz materialny i ludzki na industrializację kraju. Mamy więc dzisiaj moralne prawo żądać rewanżu ze strony przemysłu i oczekiwać dostatku środków produkcji. Jest to konieczne nie tylko w interesie wsi, ale jeszcze bardziej w interesie całego kraju. Hańbą dla nas wszystkich i jednocześnie zagrożeniem dla rolnictwa są dary żywnościowe. Winny być one kierowane tam, gdzie ludzie umierają z głodu. My mamy warunki, by się dobrze wyżywić i jeszcze eksportować nadwyżki. Przykładów w Europie mamy aż nadto.</u>
          <u xml:id="u-324.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-324.15" who="#StanisławStasiak">Wysoka Izbo! Dzisiaj nie czas na omawianie tendencji i zagrożeń. Dzisiaj trzeba podejmować decyzje, aby usunąć przyczyny rysującego się kryzysu w rolnictwie, decyzje działań doraźnych, ale również polityki rządu wobec rolnictwa, by w przyszłości nie dopuścić do sytuacji, jaka jest obecnie. Wszyscy razem musimy rozpędzić czarne chmury, które zawisły nad polskim rolnictwem. Im szybciej to zrobimy, tym mniejszym kosztem.</u>
          <u xml:id="u-324.16" who="#StanisławStasiak">Analiza sytuacji w rolnictwie narzuca wniosek, by Sejm zobowiązał rząd do... i tu następowałoby wyliczenie działań, których podjęcie jest konieczne do zmiany zaistniałej sytuacji. Stwierdzam jednak, że jest to niepotrzebne. Należy jedynie zobowiązać rząd, by realizował to, o co tak walczyła strona opozycyjna przy okrągłym stole. Po prostu w innej sytuacji, po innej stronie należy realizować to, co się ustaliło. Zapisy z rozmów przy okrągłym stole dotyczące rolnictwa gdyby były realizowane, gwarantowałyby zmiany na lepsze w rolnictwie, a o to nam przecież chodzi.</u>
          <u xml:id="u-324.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-324.18" who="#StanisławStasiak">Kończąc, zwracam uwagę rządu i Wysokiej Izby, że osiąganym wynikom w rolnictwie towarzyszy groźne zjawisko zwiększania się chłopskiej udręki. Udręka ta często jest już ponad miarę wytrzymałości rolników i ponad chłopską cierpliwość. I w formie repliki, jeżeli pozwolicie. Pan poseł Łupina, który występował na początku dzisiejszej debaty, ustosunkowując się do założeń programu gospodarczego i założeń polityki rolnej na 1990 rok, stwierdził między innymi, że partie polityczne nie mają swoich programów. Jako członek PSL „Odrodzenie” nie mogę się z tym stwierdzeniem zgodzić. Na kongresie naszego stronnictwa, który odbył się w końcu listopada br. taki program został przyjęty i opublikowany. Pełny tekst znajduje się w Klubie Poselskim PSL „Odrodzenie”. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-324.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-325">
          <u xml:id="u-325.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-325.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Romana Norberta z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-325.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym posłem zabierającym głos będzie pan poseł Janusz Maćkowiak z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-326">
          <u xml:id="u-326.0" who="#RomanNorbert">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! 40-paru mówców w debacie na temat założeń polityki rolnej nie jest świadectwem, że istniejące, jak powiadają w kuluarach tego Sejmu, lobby rolnicze chce zagadać temat, ale świadczy o jednej sprawie, że przez 70 lat, nie w minionym 45-leciu, ale od czasów odzyskania państwowości żadna z ekip rządzących nie zajmowała się nigdy poważnie rolnictwem jako działem gospodarki narodowej, rolnictwem z którego wyrosły inne cywilizacje, którym dzisiaj zazdrościmy i poziomu życia, i bogactwa. Ze względu na prawdę historyczną przypomnieć trzeba — o czym wspominał tutaj pan poseł Beszta-Borowski — że poważnie zająć się rolnictwem chciała ekipa rządząca we wczesnych latach pięćdziesiątych, po to jednak by skutecznie je zlikwidować — chwała Bogu, się nie udało.</u>
          <u xml:id="u-326.1" who="#RomanNorbert">Chciałbym uprzytomnić Wysokiej Izbie, że w okresie takiej mizerii gospodarczej Polski nie sprawa założeń polityki na bieżący okres, ale sprawa w ogóle rolnictwa powinna stanowić problem zmiany filozofii, zmiany ustroju gospodarczego w naszym państwie. Powiadają niektórzy często z tej trybuny: nienormalnym, ja uważam, że normalnym, z normalnym narodem, który może przez tyle lat zazdrościł innym pełnych witryn sklepowych i lad żywności ładnie podanej w różnych asortymentach. Mogę dzisiaj powiedzieć, że pewnie moja własna żona miała kiedyś problem, czy lepiej jest we Francji, gdzie się podaje na rynku 26 gatunków masła, czy lepiej w Polsce? Na dzień dzisiejszy lepiej jest w Polsce, bo masła są tylko dwa rodzaje — świeże i nieświeże, ale to nie jest kwestia ilości podanej żywności. Jest to sprawa zmiany filozofii gospodarowania. Jeszcze raz przypomnę wstęp mojego wystąpienia: tam gdzie na rolnictwie, wokół rolnictwa, dla rolnictwa rozwijał się przemysł i usługi, rósł dobrobyt narodu.</u>
          <u xml:id="u-326.2" who="#RomanNorbert">Człowiek jest tak skonstruowany i tak urodzony, że po prostu musi jeść i wtedy czuje się najlepiej. Dobrze, jeżeli dieta jest godna człowieka żyjącego w środku Europy. Chciałbym też zwrócić uwagę na to, o czym wielu posłów tutaj mówiło, ale jakoś tak nieostrożnie. Otóż odpływ ludności ze wsi do miasta w okresie postępującej cywilizacji jest zjawiskiem naturalnym pod jednym warunkiem, że ubytek siły ludzkiej ze wsi jest uzupełniany nowoczesną techniką, o czym zresztą zapewniano w wielu programach, a czego nie dostrzegano. Chciałbym też powiedzieć, że przy strukturze agrarnej, jaka występuje w Polsce, nie ma takiego przemysłu ani w naszym państwie, ani w innym, który potrafiłby wytworzyć ułatwiające produkcję urządzenia techniczne dla gospodarstw o tak różnorodnej wielkości i zróżnicowanym profilu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-326.3" who="#RomanNorbert">Stąd też wydaje mi się, że obok tego, co wnioskowałem na początku, ważne jest, by nastąpiły w ogóle zmiany w filozofii gospodarowania, ważne są takie poczynania rządu, które uruchomią mechanizmy ekonomiczne zmierzające do przemian strukturalnych. Poruszany wcześniej i często dyskutowany w naszej Izbie problem swobodnego obrotu ziemią powinien służyć poprawie struktury agrarnej w naszym państwie, a nie lokacie kapitału. Upatruję w tym konieczność umocnienia roli związków rolników, każdego związku, który będzie miał wpływ na ochronę ziemi, która powinna być przeznaczona wyłącznie dla rolników i rolnikom powierzana w wieczyste gospodarowanie. Zresztą, odnoszę to do zapisów konstytucji francuskiej, która też mówi o tym, że ziemia jest własnością narodu powierzoną w wieczyste użytkowanie jej użytkownikom.</u>
          <u xml:id="u-326.4" who="#RomanNorbert">Chciałbym też niektórym kolegom posłom związanym z rolnictwem powiedzieć: nie dajmy się zwieść pozorom, nie próbujmy w tym parlamencie i poza nim prowadzić nadal walki klas, która już najbardziej zagorzałym marksistom w naszym państwie obrzydła. To nie jest sprawa, czy to jest chłop, czy pegeerowiec, czy członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Jest to sprawa rolnictwa, bo dzisiaj w 45 lat po wojnie, na naszej wsi dalej funkcjonują getta pegeerowskie. Przecież to miniona polityka spowodowała, że w tych dzisiejszych czworakach tylko czasami jest wanna, łazienka, czy inne urządzenie cywilizacyjne — jest to w pegeerze, ale i zarazem we wsi. Powinniśmy unikać tego rodzaju podziałów, a przynajmniej z nimi walczyć, dlatego że załogi pegeerowskie to są też rolnicy, którzy bardzo często pokazują i pomagają nieśmiałym i konserwatywnym rolnikom z innych sektorów.</u>
          <u xml:id="u-326.5" who="#RomanNorbert">Chciałbym też zwrócić uwagę na jedno, że nie tylko w naszym klimacie na chłopa czeka się przynajmniej 19 lat, jeżeli chce się mieć człowieka zdolnego przynajmniej do czynności prawnej, a więc nie bardzo jest komu rozparcelować pegeery, chyba że są ludzie, którzy chcieliby ziemię dzisiaj uprawianą przez nie sprzedać nie pegeerowcom, a przynajmniej nie powierzać jej trosce tych, którzy do tej pory nie najlepiej realizowali swoje zadania.</u>
          <u xml:id="u-326.6" who="#RomanNorbert">Chciałbym też do pana premiera Balcerowicza zanieść jedną prośbę. Otóż wydaje mi się, że jego program stabilizacji złotówki wymaga ze wszech miar poparcia i że stawianie dzisiaj żądań zabezpieczenia wielu różnych budzących wątpliwości działów czy problemów społecznych rzeczywiście nie jest możliwe, jeżeli proces będzie trwał krótko — mówiło się tu o pół roku, o roku. Ale rozumiem, że w przejściowym tym okresie będzie w naszej gospodarce panowała swoista bieda.</u>
          <u xml:id="u-326.7" who="#RomanNorbert">Jeden z uniwersytetów polskich bieduje. Może by pan premier przez zastosowanie ulg podatkowych od dochodów zainteresował przemysł polski wykorzystaniem potencjału naukowego, by przeprowadzić rzeczywistą reorientację w kierunku rozpoczęcia produkcji środków potrzebnych do produkcji rolnej. Bo jeżeli nie zrobimy tego teraz, to później — jeżeli mamy nadzieję na ustabilizowanie złotówki — naszemu przemysłowi już tak będzie dobrze, że nie zwróci uwagi na konieczność zwiększenia produkcji rolnej. Stąd też nie żądam w imieniu ani moich wyborców, ani rolników zbyt wygórowanych spraw, ale by w tym przejściowym okresie istniały możliwości zwiększenia tych rzeczy, które są nam niezbędnie potrzebne do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-326.8" who="#RomanNorbert">I wreszcie na zakończenie, Wysoki Sejmie, nawoływanie do zmiany filozofii gospodarowania, podkreślanie ważności rolnictwa jako wiodącego w tej części Europy albo w naszym państwie nie jest przejawem jakiegoś zapleśniałego agraryzmu. Po prostu uważam, że nowoczesne rolnictwo, stabilne wysokości produkcji, dobry przemysł przetwórczy, bogata oferta artykułów spożywczych, zabezpieczenie dla przemysłu ponad 60% surowców, bo tyle jest surowców w przemyśle pochodzenia rolniczego, świadczyć będzie o poziomie cywilizacyjnym i kulturowym jeszcze bardziej, niż najbardziej wyrafinowane produkty żywnościowe. Będzie tam miejsce na dobrą technikę, będzie tam miejsce na dobrą technologię, będzie wreszcie miejsce na nowoczesną elektronikę, o której wielu naszych młodych obywateli marzy. Na komputery, które nie będą liczyły czego jutro nie będzie w sklepie, bo to widać na półkach, ale po prostu czego się możemy w najbliższej przyszłości spodziewać. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-326.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-327">
          <u xml:id="u-327.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-327.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę teraz o zabranie głosu pana posła Janusza Maćkowiaka.</u>
          <u xml:id="u-327.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Ireneusz Pięta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-328">
          <u xml:id="u-328.0" who="#JanuszMaćkowiak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Prezentuję określony poziom produkcji rolnej — rolnictwo dobrze rozwinięte. Wyborcy, którzy mnie wybrali, domagają się takiego a nie innego prezentowania rolnictwa. W woj. leszczyńskim w roku bieżącym mimo niekorzystnych warunków atmosferycznych zebrano ponad 40 kwintali zbóż oraz ponad 360 kwintali buraków cukrowych z 1 ha. No i oczywiście aktualnie ma miejsce wzrost ilości mleka towarowego o ponad 20 mln litrów, tj. prawie 12% więcej w stosunku do roku ubiegłego. Poziom sprzedaży żywca również równa się sprzedaży roku ubiegłego, a może nawet przewyższy go, przy blisko o 10 tys. ton niższej sprzedaży pasz przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-328.1" who="#JanuszMaćkowiak">Przytoczone przeze mnie fakty świadczą o poziomie gospodarowania, zaangażowaniu, rzetelnej i uczciwej pracy leszczyńskich rolników na rzecz wyżywienia narodu. Dodam, że produkcja towarowa w 1988 r. w tym właśnie województwie wynosiła 33,2 jednostki z hektara, przy średniej krajowej 21,8, zaznaczając, że bonitacja glebowa tego województwa plasuje je na 16 miejscu.</u>
          <u xml:id="u-328.2" who="#JanuszMaćkowiak">Wstyd nam, rolnikom, że cały świat nas żywi, bo wiemy, że mamy możliwości wyżywienia całego narodu, a także eksportu zdrowej żywności. Gdyby wyniki rolnicze naszego małego województwa powielić przez 49 województw myślę, że w innej tonacji odbywałaby się dzisiejsza nasza debata.</u>
          <u xml:id="u-328.3" who="#JanuszMaćkowiak">Jako poseł przyjmuję skargi rolników i wyciągam wnioski, doceniam mądrość naszego rolnika. Uważam, że z tej mądrości powinniśmy więcej korzystać w tej właśnie Izbie. Wiele rządów poślizgnęło się na polityce rolnej. W przeszłości mieliśmy wiele pięknych programów, z których nic nie wyszło. Rolnik polski prawie przez 50 lat ponosił konsekwencje błędów i wypaczeń socjalizmu w stosunku do rolnictwa. Najpierw parcelowano, potem zapędzano rolnika z tą ziemią do kołchozu, później zwiększano udział pegeerów i tak przepychano tę ziemię, że dzisiaj wstyd, iż w niektórych województwach leżą tysiące hektarów ugorów.</u>
          <u xml:id="u-328.4" who="#JanuszMaćkowiak">W naszym województwie w tym zakresie była stosowana mądra polityka, bo ziemia jest zagospodarowana i nie ma upadłościowych gospodarstw, chociaż jest zróżnicowanie poziomu gospodarowania. Podam tutaj przykłady różnic, np. w plonach zbóż — od 25 do 90 kwintali z hektara; w plonach ziemniaków — od 80 do 460 kwintali z hektara, natomiast w burakach od 150 do 600 kwintali z hektara.</u>
          <u xml:id="u-328.5" who="#JanuszMaćkowiak">Jest to wynikiem trudności w dostępie i niedostatku środków produkcji, niedoceniania potrzeb melioracyjnych oraz błędnej polityki w przeszłości. Uważam, że inwestować trzeba tam, gdzie jest gwarancja zwyżki plonów.</u>
          <u xml:id="u-328.6" who="#JanuszMaćkowiak">Rolnicy popierają rząd Tadeusza Mazowieckiego i pokładają w nim nadzieję. Ale ostatnio rodzą się niepokoje. Tym bardziej że założenia polityki rolnej są nieprzejrzyste. Jest to program życzeń. Rozumiem, że jesteśmy w okresie przejściowym, ale rolnicy oczekują ustalenia polityki długofalowej, systemowej, która upewni ich, że wybudowanej obory za 2 lata nie będzie się przerabiać na chlewnię lub odwrotnie, albo że masywnych budynków inwentarskich nie będzie się przerabiać na pieczarkarnię. A takich przykładów jest coraz więcej.</u>
          <u xml:id="u-328.7" who="#JanuszMaćkowiak">Solidaryzuję się częściowo z wypowiedzią kolegi posła Łupiny z OKP. Przykro słuchać, że ze strony niektórych członków obecnego rządu dochodzą głosy o zasobnej wsi. Proszę zobaczyć, jak wieś korzysta z dóbr kultury. Często rolnik nie zna nawet swego kraju, bo jest przywiązany do swego warsztatu, wybudowanego własnymi rękami, jak do żłobu.</u>
          <u xml:id="u-328.8" who="#JanuszMaćkowiak">Wieś indywidualna traktowana nie tylko w przeszłości jako osobliwy rezerwat, miała naprawdę decydujący wpływ na poziom życia i miejskie nastroje. Analizując źródła polskich kryzysów w przeszłości, łatwo doszukać się związków przyczynowych pomiędzy zamieszkami i strajkami w miastach, a niedostatkiem żywności w kraju. Z tych przykrych doświadczeń nie wyciągamy wniosków.</u>
          <u xml:id="u-328.9" who="#JanuszMaćkowiak">Panie i Panowie Posłowie! Wydaje mi się, że niektórzy ministrowie uważają, że polskie rolnictwo jest kłopotliwym dodatkiem do całości zwanej ekonomią kraju, podczas gdy racjonalizm skłaniałby raczej do sięgnięcia do rezerw tkwiących w rolnictwie, bo jest to najtańsze i najprostsze. Rolnictwo w krótkim czasie może zapewnić żywnościowy dobrobyt i niemałe wpływy dewizowe, podczas gdy przemysł nie może zaspokoić dziś zapotrzebowania kraju na najbardziej niezbędne artykuły. Przemysł zużywa na własne potrzeby ponad 45% wyprodukowanych przez siebie dóbr, natomiast rolnictwu daje w granicach 5%.</u>
          <u xml:id="u-328.10" who="#JanuszMaćkowiak">Dobrze, że dzisiaj, chociaż po wymuszeniu przez Klub Poselski PSL „Odrodzenie” i Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, w parlamencie dyskutujemy na temat rolnictwa. Nasi wyborcy na spotkaniach mówią, co wy tam robicie w tym Sejmie, amnestia i poprawa warunków socjalnych więźniów, owszem, są potrzebne, ale wyborcy twierdzą, że ci, którzy się tego domagali w pierwszej kolejności, nie mają chyba zielonego pojęcia, w jakich warunkach żyją przeciętni rolnicy, ci, którzy dźwigają ciężar wyżywienia narodu oraz pozbawieni opieki ludzie starsi mieszkający w polskich wsiach i miastach.</u>
          <u xml:id="u-328.11" who="#JanuszMaćkowiak">Wysoka Izbo! Sytuacja ekonomiczna w rolnictwie pogarsza się. Jest niepokojąca. Nie sami rolnicy muszą ponosić koszty wychodzenia z kryzysu, a jeżeli już, to na pewno nie zmniejszonymi dostawami środków produkcji. Fakt, że rolnik polonezem kupionym za ciężko zapracowane pieniądze jedzie o północy przed gminną spółdzielnię i śpi w nim do rana, aby kupić nawozy i środki chemiczne czy też opał, nie świadczy chyba o jego zamożności czy dobrobycie.</u>
          <u xml:id="u-328.12" who="#JanuszMaćkowiak">Rosnące ostatnio ceny i obciążenia rolnictwa nie wpłyną na pewno korzystnie na wzrost produkcji żywności, a jej dostawy w ramach pomocy z Zachodu mają ujemny wpływ na rozwój rolnictwa i mogą doprowadzić do braku żywności w naszym kraju już za pół roku.</u>
          <u xml:id="u-328.13" who="#JanuszMaćkowiak">Wysoka Izbo! Przechodząc do wniosków, uważam — po pierwsze — że tylko kompleksowe urządzenie gospodarstw i wsi może dać na przyszłość gwarancje stabilnego rozwoju i wzrostu produkcji rolnej. Rozumiem przez to lokalizację wodociągów, oczyszczalni ścieków, gazyfikację, telefonizację, reelektryfikację wsi i budowę dróg, mając na uwadze bezwzględne zabezpieczenie wszystkich wartości przyrodniczych i ekologicznych środowiska.</u>
          <u xml:id="u-328.14" who="#JanuszMaćkowiak">Po drugie — poprzez właściwą gospodarkę ziemią, w której uwzględnić trzeba... przepraszam bardzo, ja jestem rolnikiem, a nigdy nie czułem się wielkim mówcą.</u>
          <u xml:id="u-328.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-328.16" who="#JanuszMaćkowiak">Trzeba prowadzić właściwą gospodarkę ziemią, uwzględniającą przede wszystkim dokładne zinwentaryzowanie potrzeb melioracji w naszym kraju w poszczególnych województwach, gminach i wsiach, rozpocząć faktyczne porządkowanie potrzeb melioracyjnych. Tylko w woj. leszczyńskim 25 tys. ha użytków rolnych jest wykorzystane zaledwie w 20%, w zależności od warunków pogodowych. Przykład z roku 1985, kiedy byłem świadkiem, jak w sierpniu woda bezkarnie zabrała trud i dobytek rolnika, a dzieje się tak dlatego, że Odra, Barycz i Orla na skutek zaniedbań bieżącej regulacji i konserwacji nie odbierają wyższej wody. I wiadomo, jakie są tego skutki. Właśnie w tym rejonie obserwujemy duże zniechęcenie rolników do dalszego gospodarowania. Mimo pomocy ze strony miejscowych władz, te doraźne środki nie są w stanie zabezpieczyć interesów rolnika.</u>
          <u xml:id="u-328.17" who="#JanuszMaćkowiak">Dalej — wpływ na właściwe wykorzystanie i zagospodarowanie ziemi ma niewątpliwie stworzenie odpowiednich warunków zmniejszania ilości działek, pól, przypadających na jedno gospodarstwo. Istniejąca ustawa o scalaniu gruntów nie rozwiązuje do końca sprawy potrzeb komasacji. Gospodarka ziemią to również sprawa wykorzystania ośrodków gospodarczych już istniejących i tych nowo powstających. Dziś rozkołysaliśmy hasło reprywatyzacji, obyśmy tylko nie traktowali go jak, w przeszłości, uspołeczniania wielu rzeczy na siłę.</u>
          <u xml:id="u-328.18" who="#JanuszMaćkowiak">W zakresie reprywatyzacji jest wiele do zrobienia, ale musi to być robione z ogromną rozwagą i dużą dozą gospodarności. Są wspaniałe państwowe gospodarstwa rolne, które chyba nikomu nie przeszkadzają. Natomiast nie mam absolutnie zamiaru bronić pegeerów czy rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz indywidualnych gospodarstw, które z własnej winy źle gospodarują.</u>
          <u xml:id="u-328.19" who="#JanuszMaćkowiak">Trzeba również zaniechać różnicowania cen na Państwowy Fundusz Ziemi i uwłaszczania tego państwowego funduszu. Wydaje mi się, że własności państwowe w przeszłości zostały przekazane za symboliczne złotówki i trzeba do tego zagadnienia wrócić, by wartość ziemi we wszystkich sektorach była równa.</u>
          <u xml:id="u-328.20" who="#JanuszMaćkowiak">Panie i Panowie Posłowie! Jak mi wiadomo, „Ursus” miał produkować 90 tys. ciągników. Produkuje natomiast 51 tys. A jak poszły zarobki i kto płaci robotnikowi? Oczywiście rolnik podwyższonymi cenami, nie mówiąc o jakości. Na przykład Ursus U-1614 kosztuje obecnie 40 mln. Z innej branży — kombajn „Anna” kosztuje w tej chwili 16 mln. Można by tu mnożyć wiele przykładów, ale ponadto rolnik odczuwa jeszcze również brak wielu maszyn i urządzeń. Może mi ktoś odpowie, czym ma zbierać zielonkę rolnik utrzymujący 50 sztuk bydła? Wprawdzie jest kosiarka rotacyjna, ale co dalej? Czym ma zbierać rolnik kukurydzę na CCM, który ma dużą przyszłość. Co jest z restrukturyzacją przemysłu na rzecz rolnictwa? Jeśli pójdzie to w takim tempie, a zamiary rządu co do wymienialności złotówki się spełnią, to przemysł krajowy pracujący słabo na rzecz rolnictwa nie będzie nam potrzebny. Za wymienialną złotówkę kupimy środki do produkcji za granicą, ale co powie na to polski robotnik.</u>
          <u xml:id="u-328.21" who="#JanuszMaćkowiak">Wysoka Izbo! Jak dotychczas rosną ceny i szaleje inflacja. Dostrzegamy natomiast tylko cenę schabu i wędliny. I muszę powiedzieć, że nie są to wyroby tanie, ale czy jest to wina rolnika, który ostatnio nie ma gdzie sprzedać swoich produktów i jeszcze jest pomawiany o drenaż miejskich kieszeni? Podam przykład. Rolnik na przykład za jednego tucznika otrzymuje obecnie 350 tys. zł, a na wyprodukowanie tego tucznika zużywa około 400 kg paszy, która mniej więcej, bo są i droższe i tańsze, kosztuje w tej chwili 65 tys. zł za q, daje to sumę 260 tys. Dodam tylko, że przy opłacalnej kalkulacji tuczu koszt paszy powinien stanowić 62% kosztów całkowitych. Dodając do kosztu paszy wartość prosięcia wynoszącą 80 tys. zł otrzymujemy sumę 340 tys. zł. A więc zostaje 10 tys. zł, która to suma ma pokryć robociznę, dodatkowe pasze, ewentualne leczenie, amortyzację budynku, energię itp. Jaka jest więc opłacalność?</u>
          <u xml:id="u-328.22" who="#JanuszMaćkowiak">Nie wiem, co robią służby kontrolno-finansowe Izby Skarbowej w zakresie cen pasz i zysku. Zboże kupiono za marne złotówki, a za paszę rolnik płaci pięć razy tyle, nie wspominając o koncentratach wysokobiałkowych, które też rolnik zużywa, a które kosztują w granicach 95–130 tys. zł za q.</u>
          <u xml:id="u-328.23" who="#JanuszMaćkowiak">Ceny nawozów, środków chemicznych, maszyn dorównują cenom światowym, natomiast ceny produktów rolnych stanowią zaledwie 1/3 cen światowych. Na przykład światowa cena pszenicy wynosi 150–160 dolarów, natomiast cena krajowa w granicach — w zależności jeszcze od tego, jak będziemy liczyć — słabe 50 dolarów.</u>
          <u xml:id="u-328.24" who="#JanuszMaćkowiak">Panie i Panowie Posłowie! Rolnicy są za gospodarką rynkową, ale żeby w okresie przejściowym nie nastąpiło załamanie produkcji i podupadanie gospodarstw, działać musi interwencjonizm państwa.</u>
          <u xml:id="u-328.25" who="#JanuszMaćkowiak">W związku z powyższym w imieniu autentycznych rolników zdających sobie sprawę z aktualnej sytuacji gospodarczej naszego kraju, w imieniu tych, którzy pomimo głoszonych haseł o wdrażaniu faktycznej sprawiedliwości społecznej, tej sprawiedliwości doczekać się nie mogą i wreszcie w imieniu tych, którzy są najrzetelniejszymi płatnikami podatków i innych świadczeń wobec państwa, które to ostatnio wzrastają w przeciwieństwie do spadku opłacalności produkcji rolnej, proszę rząd o uwzględnienie poruszonych przeze mnie problemów przy konstruowaniu długofalowego programu polityki rolnej. Dla poprawienia natomiast obecnej sytuacji w rolnictwie wnioskuję o jak najszybsze ustalenie minimalnych cen opłacalnych, o zapewnienie okresowego wykupu interwencyjnego oraz o dotowanie środków produkcji, których ceny dorównują cenom światowym. Mam tu na myśli nawozy, środki chemiczne oraz utrzymanie dotowania do postępu biologicznego i hodowlanego.</u>
          <u xml:id="u-328.26" who="#JanuszMaćkowiak">Chciałbym jeszcze dodać, ażeby wziąć pod uwagę sprawę podatku drogowego płaconego przez rolnika. Rolnik posiada bardzo dużo pojazdów, przyczep, ciągników. Podatek ten ma być bardzo wysoki, niemniej jednak uważam, że rolnik powinien płacić podatek od jednego pojazdu, niech ten podatek będzie wysoki, ale od jednego. Rolnik nie jedzie w jednym czasie wszystkimi pojazdami.</u>
          <u xml:id="u-328.27" who="#JanuszMaćkowiak">Kończąc, mam pytanie — kto pokryje koszty przechowywania nawozów, których oczywiście jest brak przy 180% oprocentowaniu kredytu. Czy też rolnik? Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-328.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-329">
          <u xml:id="u-329.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-329.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przypominam o limicie czasu i proszę o jego przestrzeganie.</u>
          <u xml:id="u-329.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Ireneusza Piętę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-329.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Józef Pilarczyk z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-329.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-330">
          <u xml:id="u-330.0" who="#IreneuszPięta">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Proszę Państwa! Przysłuchując się tej debacie uważam, że wielu moich przedmówców traktuje tę trybunę jako ścianę płaczu. Nie chciałbym, żeby dalej tak się ta dyskusja toczyła. Naprawdę prosiłbym bardzo o to.</u>
          <u xml:id="u-330.1" who="#IreneuszPięta">Tutaj padały stwierdzenia, że chłop ma służyć chłopu. Ja myślę, że chłop, który jest posłem, powinien służyć całemu narodowi,...</u>
          <u xml:id="u-330.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-330.3" who="#IreneuszPięta">... a z kolei pozostałe grupy w tym narodzie powinny również służyć rolnikowi...</u>
          <u xml:id="u-330.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-330.5" who="#IreneuszPięta">... i dopiero w ten sposób stworzymy Polskę taką, o jaką nam chodzi. A jak będziemy rozdzierać szaty — w prawo, w lewo — to nic nie zrobimy.</u>
          <u xml:id="u-330.6" who="#IreneuszPięta">My, posłowie, tym bardziej powinniśmy wiedzieć, w jakiej sytuacji znalazło się nasze państwo. A jeżeli będziemy te nasze żądania tutaj po prostu powielać, ponawiać, no to musimy sobie zadać pytanie, czy chcemy, żeby nasz kraj wyszedł z kryzysu, czy chcemy tkwić w tym marazmie, w jakim jesteśmy.</u>
          <u xml:id="u-330.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-330.8" who="#IreneuszPięta">Dużo tutaj padało uwag do programu. Programy były, ale były na papierze. I co te programy dały? Ja mam też zastrzeżenia do programu ministra Janickiego, ale czy on ma kłamać, że coś da, jak nie da, skoro wiemy, jak wygląda sytuacja. Oczywiście, można by pewne rzeczy uszczegółowić, ale jeżeli, tworzy się program, to za każdym programem są pieniądze. Jak ja, rolnik, rozpoczynam jakąś budowę, to wiem, jaki ona ma wymiar, na ile mnie stać. Tak samo rząd wie, na ile go stać. Dlatego ja naprawdę nie chcę przedłużać. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-330.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-331">
          <u xml:id="u-331.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-331.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Waldemara Pawlaka.</u>
          <u xml:id="u-331.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan Józef Pilarczyk.</u>
          <u xml:id="u-331.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przepraszam najmocniej, proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Pilarczyka. Pomyliłam się po prostu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-332">
          <u xml:id="u-332.0" who="#JózefPilarczyk">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Dążenie posłów z Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej do odbycia odrębnej debaty sejmowej na temat polityki rolnej rządu wynikało nie z chęci utworzenia w Sejmie lobby rolniczego, jak to niekiedy określa się i tutaj z tej trybuny, ale z głębokiej troski tej grupy posłów o powodzenie przemian gospodarczych, realizowanych przez rząd Tadeusza Mazowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-332.1" who="#JózefPilarczyk">Jako członek komisji rolnictwa wyrażam osobisty, ale nie odosobniony pogląd, że dla pomyślności rewolucji gospodarczej, jaka w Polsce w 1990 roku będzie się odbywać, największą szansą jest właśnie rolnictwo. Jest to specyficzny dział gospodarki narodowej. Rolnictwo charakteryzuje się szybkim zwrotem nakładów oraz szybkim wzrostem produkcji.</u>
          <u xml:id="u-332.2" who="#JózefPilarczyk">Szybki wzrost produkcji jest właśnie naszej gospodarce najbardziej potrzebny. Jeżeli mam jakiekolwiek wątpliwości do proponowanych przez rząd zmian, to sprowadzają się one w zasadzie do następujących pytań: kiedy w wyniku zmian zasad funkcjonowania gospodarki nastąpi przyrost produkcji? Czy uzyska się pożądany przyrost produkcji, zanim wyczerpie się fundusz stabilizacyjny, zanim wyczerpie się pomoc zagraniczna?</u>
          <u xml:id="u-332.3" who="#JózefPilarczyk">W dokumentach rządowych zakładany jest w 1990 roku spadek produkcji. Jest to najprawdopodobniej nieuniknione. I w tej sytuacji należy wykorzystać szansę, jaką daje rolnictwo. Należy odpowiedzieć na pytanie — czy przy spadku produkcji całej gospodarki musi również spaść produkcja żywności? Twierdzę, że nie. Uważam, że istnieje realna możliwość, aby przy niewielkim wysiłku produkcja rolnicza dała nie spadek, a nawet może przyrost produkcji. Produkcji, która jest konieczna do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa i produkcji, która może być korzystnie wyeksportowana. Eksport produkcji rolniczej to wielka szansa dla całej gospodarki, a załamanie tej produkcji w 1990 roku to utrata dotychczasowych rynków zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-332.4" who="#JózefPilarczyk">Podstawowe warunki przyrostu produkcji rolniczej to przede wszystkim jej opłacalność i dostawa podstawowych środków produkcji dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-332.5" who="#JózefPilarczyk">Niezrozumiała jest dla mnie likwidacja przez rząd pojęcia minimalnych cen gwarantowanych na produkty rolne. Argumentacja, że utrzymanie tego rozwiązania zmuszałoby rząd do utrzymywania dotacji do żywności, jest — moim zdaniem — chybiona. Przecież na przykład podwyżki cen paliw, dokonywane nie całkiem bez udziału rządu, nie oznaczają, że należy dotować produkty, które drożeją w wyniku zmian tych cen.</u>
          <u xml:id="u-332.6" who="#JózefPilarczyk">Uważam, że utrzymanie minimalnych cen gwarantowanych jest konieczne co najmniej w pierwszym półroczu 1990 r. Jestem związany zawodowo z państwowym sektorem rolnictwa. Jednakże to co mówię, jest moją troską przede wszystkim o rolnictwo indywidualne. Gospodarstwo o powierzchni ok. 5 hektarów w wyniku wprowadzanych od 1 stycznia zmian w systemie funkcjonowania gospodarki nie będzie miało szans w zderzeniu z potężnymi monopolami skupu, z potężnymi monopolami produkcji i zbytu środków do produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-332.7" who="#JózefPilarczyk">Planowane powołanie Agencji Rynku Rolnego nie zakłada przecież wyłącznie funkcji ochronnej dla producentów rolnych. Istnieje obawa, że będzie to kolejny dyktator cen na płody rolne. Apeluję więc do rządu o utrzymanie pojęcia minimalnych cen gwarantowanych w skupie. W innym przypadku, w najbliższych miesiącach, upadnie ekonomicznie kilkaset tysięcy indywidualnych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-332.8" who="#JózefPilarczyk">Nadchodzi okres, który w rolnictwie tradycyjnie nazywa się przednówkiem. Jest to charakterystyczna cecha produkcji rolniczej, nie pozwalająca gospodarstwa rolnego włożyć do jednego worka z przedsiębiorstwami przemysłowymi. Produkcja roślinna w zdecydowanej części została już sprzedana w żniwa i jesienią. Teraz rolnik za uzyskane wtedy pieniądze będzie wnosił wyłącznie nakłady po nowych kilkunasto-a nawet kilkudziesięciokrotnie wyższych cenach, czekając oczywiście na zwrot tych nakładów przez co najmniej pół roku.</u>
          <u xml:id="u-332.9" who="#JózefPilarczyk">Czas wprowadzenia nowych zasad gospodarczych jest dla rolnictwa wyjątkowo niekorzystny. Inaczej rzecz wyglądałaby, gdyby reformy gospodarcze w całym kraju zaczynały się w czerwcu lub w lipcu. Dziś nie jest to zabieganie o preferencje dla rolnictwa, jest to zabieganie o wyrównanie startu. Konieczne jest zatem utrzymanie co najmniej do nowych zbiorów dotychczasowych zasad kredytowania rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-332.10" who="#JózefPilarczyk">Wzrost produkcji rolniczej nie nastąpi bez dostaw przemysłowych środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-332.11" who="#JózefPilarczyk">W imieniu posłów rolników wnioskuję do rządu o zastosowanie systemowych ulg w podatku dochodowym od sprzedaży surowców i materiałów przeznaczonych do produkcji środków dla rolnictwa i przetwórstwa spożywczego w wysokości 5%.</u>
          <u xml:id="u-332.12" who="#JózefPilarczyk">W wolnej grze sił ekonomicznych nie będą mieć szans na zaopatrzenie materiałowe producenci pługów, lemieszy, przyczep, nie wytrzymają konkurencji z producentami samochodów czy statków.</u>
          <u xml:id="u-332.13" who="#JózefPilarczyk">Z drugiej strony widzę również potrzebę wydawania przez rząd zakazu produkcji maszyn i urządzeń nie odpowiadających normom jakościowym. Szczególnie w obecnej chwili nie stać nas na produkowanie maszyn o wytrzymałości kilkakrotnie niższej niż w innych krajach.</u>
          <u xml:id="u-332.14" who="#JózefPilarczyk">Jestem przeciwnikiem preferencji, ale również i dyskryminacji któregokolwiek z sektorów gospodarki, w tym również rolnictwa. Gospodarstwa państwowe — jako jedyne w rolnictwie — podlegają przepisom o zasadach podwyższania wynagrodzeń w 1990 roku. Nakłady robocizny, w tym wynagrodzenia za pracę są w rolnictwie sezonowe i w dużym stopniu zależne od warunków zewnętrznych. Dlatego wyżej wymieniony projekt ustawy nie przystaje w żaden sposób do warunków produkcji rolniczej, nie powinien więc dotyczyć również państwowych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-332.15" who="#JózefPilarczyk">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Rolnicy wszystkich sektorów widzą szansę dla gospodarki w potencjale tkwiącym w ich gospodarstwach. Jest to nasz wspólny kapitał, który zobowiązani jesteśmy wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-332.16" who="#JózefPilarczyk">Jeszcze raz proszę nie odczytywać moich wniosków jako zabezpieczenia partykularnych interesów rolników. Są to warunki, których spełnienie jest konieczne, ażeby zaspokoić pierwszą i podstawową potrzebę całego społeczeństwa, jaką jest wyżywienie.</u>
          <u xml:id="u-332.17" who="#JózefPilarczyk">Nie chcę z tego miejsca pouczać ani naszego rządu, ani Wysokiego Sejmu, ale rolnictwo, szczególnie o takich cechach jak nasze, nie może rządzić się bez wyjątku takimi samymi prawami jak wielki przemysł. Dlatego o te wyjątki wnioskuję i proszę o wzięcie mych wniosków pod uwagę przez rząd i Komisję Nadzwyczajną rozpatrującą projekty ustawy. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-332.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-333">
          <u xml:id="u-333.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-333.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Waldemar Pawlak z PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-333.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Następnie głos zabierze pani poseł Emilia Pogonowska-Jucha z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-334">
          <u xml:id="u-334.0" who="#WaldemarPawlak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Swoje wystąpienie pragnę skoncentrować na efektywnym zagospodarowaniu płodów rolnych. Żywność w naszym kraju jest głównym towarem rynkowym — stanowi ponad 40%. Jest fundamentem, na którym możemy budować pozostałe reformy. Obecnie w detalu żywność sprzedawana jest głównie w stanie przetworzonym, a w eksporcie prawie wyłącznie po przetworzeniu. Konsument oczekuje żywności coraz lepiej przygotowanej i opakowanej.</u>
          <u xml:id="u-334.1" who="#WaldemarPawlak">Udział ceny surowca w cenie detalicznej systematycznie zmniejsza się. Tymczasem przemysł spożywczy ma ok. 10% majątku trwałego, a daje ponad 30% produkcji czystej w sektorze gospodarki żywnościowej. Majątek przemysłu spożywczego uległ znacznej dekapitalizacji, a dostawy maszyn pokrywały zaledwie 52% potrzeb w 1988 r. Analogiczny wskaźnik na rok 1989 przewiduje się w wysokości 35%.</u>
          <u xml:id="u-334.2" who="#WaldemarPawlak">Szczególnie małe jest zaopatrzenie branży owocowo-warzywnej w maszyny. Na rok 1989 przewiduje się pokrycie zapotrzebowania zaledwie w 13%. Oznacza to, że w dziedzinie, w której moglibyśmy się specjalizować, szczególnie w eksporcie, mamy bardzo trudną sytuację. Wieloletnie zaniedbania sprawiają, że z jednej strony konsument odczuwa brak żywności odpowiednio przetworzonej, opakowanej i taniej, a z drugiej strony producent nie może sprzedać swojej produkcji. Przeżywamy klęski urodzaju, szczególnie jeśli chodzi o owoce, warzywa, ziemniaki czy rzepak.</u>
          <u xml:id="u-334.3" who="#WaldemarPawlak">Rozwój przetwórstwa hamuje stosunkowo niska rentowność oraz duże braki w zaopatrzeniu w maszyny. Bez rozwiązania problemów przetwórstwa, przechowalnictwa, kontynuacja strategii rozwoju tylko produkcji rolniczej jest stratą plonów ziemi i trudu polskiego chłopa.</u>
          <u xml:id="u-334.4" who="#WaldemarPawlak">Wysoka Izbo! Na tle tych rozważań za niezbędne uważam uzupełnienie założeń polityki rolnej na rok 1990 o następujące elementy: w rozdziale II — cele polityki rolnej — proponuję po słowach: „stymulowanie środkami ekonomicznymi wzrostu produkcji rolniczej” dodać: „oraz efektywne jej zagospodarowanie”. Cel ten można realizować następującymi sposobami.</u>
          <u xml:id="u-334.5" who="#WaldemarPawlak">Po pierwsze, inwestycje państwowe w przechowalnictwo pod rezerwy państwowe.</u>
          <u xml:id="u-334.6" who="#WaldemarPawlak">Po drugie, opracowanie strategii rozwoju przemysłu przetwórczego. W tych dziedzinach, gdzie doświadczenia światowe wskazują na potrzeby koncentracji, prowadzenie inwestycji państwowych. Ponadto tworzenie warunków do rozwoju drobnego przetwórstwa, zwłaszcza w rejonach produkcji surowców. Rozwiązuje to szereg problemów infrastruktury i socjalnych wsi. Konieczny jest wzrost produkcji maszyn dla przetwórstwa, szczególnie dla małych zakładów. Towarzyszyć temu powinien import maszyn i urządzeń odpowiednio kreowany przez politykę celną.</u>
          <u xml:id="u-334.7" who="#WaldemarPawlak">Po trzecie, system podatkowy powinien mobilizować gospodarkę do zachowań korzystnych dla całego społeczeństwa. Pozytywnym elementem programu są ulgi i zwolnienia dla podmiotów inwestujących czy rozwijających przetwórstwo rolne. Wątpliwości budzi ograniczenie się do osób prawnych. Jako rolnik mogę liczyć na ulgę inwestycyjną, jeśli buduję elektrownię słoneczną, ale nie mam takich szans, jeśli chciałbym produkować kompoty z własnych owoców. Jednakże nie ma sytuacji bez wyjścia, wystarczy, abym przeobraził się w jednoosobową spółkę cywilną i moja pozycja natychmiast się zmienia. Podobna sytuacja występuje, jeśli przy działalności rolniczej prowadzona jest inna działalność gospodarcza. Proponowane rozwiązania popierają więc formy organizacyjne, a nie cele produkcyjne. Czy o taką równość nam chodzi? Złożę do Komisji Nadzwyczajnej stosowny wniosek o objęcie podobnymi rozwiązaniami również rolników indywidualnych. Mechanizmy podatkowe mogą skutecznie działać, jeśli są znane z dostatecznym wyprzedzeniem. Stąd uważam, że założenia na rok 1991 powinny być znane najpóźniej w połowie roku 1990.</u>
          <u xml:id="u-334.8" who="#WaldemarPawlak">Po czwarte, rząd powinien prowadzić aktywną działalność organizacyjną, a więc kreować postęp naukowy i techniczny, technologiczny, związany ze zmianą strategii na rzecz uzupełnienia sieci dużych zakładów przez drobne przetwórstwo, upowszechniać nowoczesne technologie, technologie typowe oraz projekty małych zakładów wykorzystujących dostępne maszyny.</u>
          <u xml:id="u-334.9" who="#WaldemarPawlak">Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Nie o przywileje rzecz idzie, lecz o wyżywienie narodu. Zrealizujemy najśmielsze plany reform, jeśli żywności starczy dla wszystkich, jeśli żaden Polak nie będzie głodny.</u>
          <u xml:id="u-334.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-335">
          <u xml:id="u-335.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-335.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Emilię Pogonowską-Juchę.</u>
          <u xml:id="u-335.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejna zabierze głos pani poseł Teresa Malczewska z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-336">
          <u xml:id="u-336.0" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dzisiejszej debacie, chciałabym zatrzymać przez chwilę uwagę Wysokiej Izby na zagadnieniach związanych z regionalizacją polityki rolnej. Aczkolwiek bowiem problem ten był już podnoszony, ja jednak, jak sądzę, mam tutaj zobowiązania szczególne.</u>
          <u xml:id="u-336.1" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Uważna lektura dokumentów rządowych prowadzi bowiem do wniosku, że brak w nich jasnych i konkretnych rozwiązań w odniesieniu do tego problemu. O konieczności pilnego podjęcia tego tematu nie trzeba przekonywać nikogo, kto interesuje się problemami wsi. Dali już temu wyraz obywatele posłowie we wczorajszej i dzisiejszej debacie. Uzasadnieniem dla takiego poglądu jest powstanie w okresie ostatnich kilku lat tzw. ścian, o których także już była mowa, zwłaszcza zaś „ściany wschodniej”. Mówiąc zwięźle, określenie to odnosi się do terenów, na których coraz mniej mieszkańców wsi, coraz więcej natomiast odłogów. Broniła się — jeszcze do niedawna — przed dostawieniem do takiej konstrukcji „ściana południowa”, obejmująca tereny górskie i górzyste. Działo się tak za sprawą uchwały nr 4 Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 1985 r. w sprawie aktywizacji gospodarki społecznej oraz rozwoju rolnictwa na terenach górskich i górzystych, zwanej uchwałą górską. Otóż uchwała ta, wydana po kilku latach wykazywania przez społeczności lokalne i przedstawicieli nauki kompetentnym organom rządowym konieczności odrębnego potraktowania warunków życia i pracy na terenach górskich, mimo iż realizowano ją w sposób niepełny, wpłynęła na zahamowanie tych negatywnych zjawisk w odniesieniu do rolnictwa, które nasiliły się na terenach wschodnich, a ostatnio również na terenach północnych czy zachodnich. Wynikające z tej uchwały dodatki do cen skupu mięsa wołowego, mleka i wełny stymulowały rozwój tej właśnie produkcji, a wynikające z tego aktu prawnego ulgi w podatku rolnym i innych świadczeniach finansowych wsi spowodowały korzystne zjawiska w rozwoju infrastruktury społeczno-gospodarczej na tych terenach i zahamowały proces wypadania ziemi z uprawy.</u>
          <u xml:id="u-336.2" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Wysoki Sejmie! Na sytuację ekonomiczną gospodarstw rolnych w terenach górskich, a do takich należy m.in. Podkarpacie, które wraz z grupą posłów reprezentuję, zasadniczy wpływ mają specyficzne warunki przyrodnicze, agrarne i ekonomiczne. Zróżnicowane wysokości terenów, zmienne warunki klimatyczne i surowość tych warunków, skrócony okres wegetacji roślin i brak możliwości uprawy opłacalnych roślin, niska bonitacja gleb, ich erozja — to niektóre tylko elementy czyniące warunki życia i produkcji na tych terenach nieporównywalnie trudnymi i wymagającymi zwielokrotnionego wysiłku, nakładu pracy i środków finansowych do uzyskania efektu zbliżonego do tego, jaki uzyskują rolnicy w innych regionach kraju. Przesądza to w sposób zasadniczy o warunkach bytowania ludności wiejskiej na tych terenach, które to warunki są o wiele trudniejsze i wymagają innego, odrębnego systemu oceny wyników gospodarowania przez mieszkańców tych ziem. Mam świadomość, Wysoka Izbo, że mówię do specjalistów i nie muszę tutaj nikogo szczegółowo na ten temat instruować.</u>
          <u xml:id="u-336.3" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Pragnę zauważyć, że dotyczy to 14 województw położonych w Polsce południowej, a według szacunku rolniczych placówek naukowych koszty produkcji w terenach górskich są wyższe średnio o około 40%.</u>
          <u xml:id="u-336.4" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Dostrzegając ten problem, wiele krajów Europy — i nie tylko Europy, żeby wymienić np. Japonię, a z europejskich Austrię, RFN, Szwajcarię czy choćby sąsiadującą z nami Czechosłowację — dla pobudzania ogólnego rozwoju górzystych terenów tych krajów, w tym również ukierunkowanej produkcji rolnej, stosuje subwencje i inne rozwiązania ekonomiczne, dzięki którym rozwój tych regionów nie odbiega w istotny sposób od pozostałych obszarów wymienionych krajów.</u>
          <u xml:id="u-336.5" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Przebywająca ostatnio na terenie Austrii delegacja rządowa z udziałem pana premiera Janickiego miała okazję, jak sądzę, w. sposób bardzo aktualny zapoznać się, jeśli chodzi o Austrię, z tymi warunkami. Ci z nas, którzy nawet nie interesując się bliżej tymi problemami, wędrują przez Austrię i oglądają tereny górskie, choćby tereny Tyrolu, widzą, jak pięknie są one rolniczo zagospodarowane.</u>
          <u xml:id="u-336.6" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Decyzją Ministerstwa Finansów z dnia 29 września br. zniesione zostały wcześniej wspomniane dodatki przewidziane w uchwale górskiej, co w efekcie spowodowało społeczny niepokój mieszkańców tamtych ziem o ich przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-336.7" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Przedłożone Wysokiej Izbie dokumenty dotyczące założeń polityki rolnej na rok 1990 nie uwzględniają rozwiązań przewidzianych we wspomnianej uchwale. Nie zawierają postanowień, które pozwoliłyby rolnikom z terenów górskich na częściowe choćby rekompensowanie ich zwielokrotnionych nakładów. Na Podkarpaciu tereny te sięgają ponad 80% (np. w moim województwie krośnieńskim), a na niektórych terenach, jak np. w sąsiadującym województwie nowosądeckim, ponad 90% użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-336.8" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Budżety wojewódzkie, bo o nich wspomina się w materiałach rządowych, mimo stosowanych przez wojewódzkie rady narodowe na tych terenach różnorodnych preferencji, nie są w stanie rozwiązać wszystkich problemów rolniczego zagospodarowania tych ziem, zwłaszcza w sytuacji, gdy ich wydatki zaledwie w około 60% mogą być pokryte z ich własnych dochodów. W tej sytuacji określone preferencje i interwencja państwa są po prostu koniecznością. W przeciwnym razie zachodzi realne niebezpieczeństwo wielorakich negatywnych konsekwencji w odniesieniu do terenów górskich, a w tym przede wszystkim stagnacji demograficznej, a w konsekwencji wyludniania się tych terenów, zwłaszcza zaś odpływ ludzi młodszych, pogłębianie się zaniedbań w rozwoju infrastruktury społeczno-gospodarczej, a następnie jej dewastacja, szybkie wypadanie gruntów z uprawy, co pociąga za sobą konsekwencje nie tylko ekonomiczne, lecz również społeczne.</u>
          <u xml:id="u-336.9" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Wysoka Izbo! Zdaję sobie sprawę z tego, że zmieniające się realia społeczno-gospodarcze wymagają dostosowania warunków zagospodarowania ziem górskich do aktualnych założeń polityki gospodarczej kraju, w tym zwłaszcza do nowych wymogów tej polityki w odniesieniu do rolnictwa. Mieszkańcy tych terenów są jednak świadomi, że konsekwencje dźwigania kraju z gospodarczej ruiny muszą stać się udziałem wszystkich rodaków, a zatem ich również. Chodzi jednak o to, aby koszt, jaki poniosą najsłabsze ekonomicznie regiony kraju nie pogrążył ich i nie zaprzepaścił szans zamieszkałej tam ludności na godne warunki życia i pracy. Mieszkańcy tych terenów nie domagają się preferencji, które przerzucałyby na współobywateli koszty wychodzenia z kryzysu. Nie mogą jednak przyjmować biernej postawy wówczas, kiedy powstają realne zagrożenia dla ich egzystencji, a w konsekwencji dla dalszego ekonomicznego losu tych terenów.</u>
          <u xml:id="u-336.10" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Pan premier Balcerowicz w swoim wystąpieniu w niedzielę apelował do wszystkich obywateli tego kraju o zrozumienie i aktywną postawę. Chcę zapewnić Wysoką Izbę, że takich cech nie zabraknie mieszkańcom ziem, o których właśnie mówię. Zahartowani trudnymi warunkami życia i pracy, ciągłą walką z przyrodą na pewno włączą się aktywnie do pokonywania kryzysu w kraju.</u>
          <u xml:id="u-336.11" who="#EmiliaPogonowskaJucha">W ich imieniu zwracam się do pana premiera, a także do Wysokiej Izby, aby przedstawione problemy zostały dogłębnie rozważone w toku prac nad koncepcją rozwiązań gospodarczych na rok 1990. Chcę również wyrazić przekonanie, że ostatecznie opracowana koncepcja polityki rolnej na ten okres zapewni mieszkańcom terenów górskich niewątpliwie niełatwą, ale jasną i przejrzystą koncepcję warunków życia i rozwoju. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-336.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-337">
          <u xml:id="u-337.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-337.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Malczewską.</u>
          <u xml:id="u-337.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Zbigniew Kawałko z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-338">
          <u xml:id="u-338.0" who="#TeresaMalczewska">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Czy można rozpatrywać problemy rolne i gospodarki żywnościowej w oderwaniu od problemów infrastruktury i polityki socjalnej wsi? Na to pytanie szukaliśmy odpowiedzi na posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej i z upoważnienia tej komisji przekazuję nasze uwagi Wysokiemu Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-338.1" who="#TeresaMalczewska">Pomimo dużego postępu, jaki osiągnęliśmy w okresie powojennym w sferze socjalno-bytowej, nadal warunki życia i pracy na wsi są trudne, a istniejący stan i poziom infrastruktury społeczno-gospodarczej daleko odbiega od potrzeb i oczekiwań społeczności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-338.2" who="#TeresaMalczewska">W ciągu 40 lat proporcje między liczbą ludności miast i wsi odwróciły się. Przez cały czas trwał odpływ młodej ludności ze wsi do miast. Wieś się starzeje. Stale rośnie liczba ludności w wieku poprodukcyjnym. Pomimo wejścia w wiek emerytalny ponad 30% rolników w dalszym ciągu prowadzi gospodarstwa rolne. Wielokrotnie zapalano zielone światła dla wsi. Jedno w 1984 roku w postaci uchwały nr 47 Rady Ministrów o poprawie warunków socjalnych na wsi. Założeniem jej było osiągnąć we wszystkich dziedzinach to minimum, jakie z punktu widzenia wsi było potrzebne dla jej prawidłowego funkcjonowania. Niestety, okazało się, że są to zamierzenia maksymalne i niemożliwe do pełnej realizacji.</u>
          <u xml:id="u-338.3" who="#TeresaMalczewska">Wysoka Izbo! Dla ilustracji tego co powiedziałam wyżej, posłużę się danymi z różnych dziedzin życia. I tak statystyka Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej wskazuje na znaczne pogorszenie stanu zdrowia mieszkańców wsi. Umieralność ludności wiejskiej jest wyższa niż umieralność mieszkańców miast w przedziale wieku 0–44 lata. Szczególnie duże różnice występują w grupie wiekowej 1–14 lat. Zjawisko to ma swoje przyczyny. Na jednego lekarza na wsi przypada 3100 pacjentów, na jedną aptekę na wsi — 15 tysięcy mieszkańców. 6% wiejskich ośrodków zdrowia nie ma lekarza, a 24% nie ma stomatologa. Trzeba jednak dodać, że w zakresie modernizacji i remontów placówek służby zdrowia na wsi zrobiono bardzo wiele, gorzej z budową nowych obiektów.</u>
          <u xml:id="u-338.4" who="#TeresaMalczewska">Podobną, trudną sytuację możemy zaobserwować w dziedzinie oświaty i kultury. Kariera szkolna dziecka wiejskiego znacznie skomplikowała się po wprowadzeniu reformy programowej i zbiorczych szkół gminnych. Zmiany te miały prowadzić do zrównania szans oświatowych dzieci wiejskich i miejskich, ale — jak wiadomo — tak się nie stało. Reforma, zbyt mało licząca się z realiami w niektórych dziedzinach, wręcz pogorszyła sytuację ucznia wiejskiego. Brak odpowiednio przygotowanej kadry odbił się przede wszystkim na szkolnictwie wiejskim. Jeśli dodamy do tego dojazdy, a dojeżdża około 540 tysięcy dzieci wiejskich, niedostatki w wyposażeniu szkół, nadmierne obciążenie dzieci wiejskich obowiązkami gospodarskimi, to wówczas los dziecka wiejskiego jawi się nam jaśniej, ale w ciemnych barwach. A problem dzieci specjalnej troski?</u>
          <u xml:id="u-338.5" who="#TeresaMalczewska">Być może satysfakcjonuje nas fakt, że wśród ogółu przyjętych na pierwszy rok dziennych studiów w 1989 r. młodzież z rodzin robotniczych i chłopskich stanowi 38,1% (w roku ubiegłym 38,3%), ale w tym dzieci chłopskich było tylko 5,7%. A może inne dane — obecnie studia wyższe kończy mniej osób pochodzenia chłopskiego niż w okresie przed drugą wojną światową.</u>
          <u xml:id="u-338.6" who="#TeresaMalczewska">Tragicznie przedstawia się problem kultury na wsi. W wielu województwach sprawa kadry, lokali, wyposażenia placówek kulturalnych, zwłaszcza bibliotek, wygląda wręcz tragicznie. A może by tych 16 sygnatariuszy porozumienia w sprawie rozwijania życia kulturalno-oświatowego na wsi sprawdziło, czy ich zamiary zapalenia zielonego światła w sferze kultury wiejskiej nie spowodowały zwykłego spięcia i spalenia tej jasnej, małej żaróweczki?</u>
          <u xml:id="u-338.7" who="#TeresaMalczewska">A może wystarczy, że na wsi działają bardzo dobrze zespoły ludowe KGW? Podobnie można by scharakteryzować rozwój kultury fizycznej i turystyki na wsi. Jeśli są efekty, to głównie dzięki społecznej aktywności LZS.</u>
          <u xml:id="u-338.8" who="#TeresaMalczewska">No i jeszcze inne dane. W dziedzinie telefonizacji wsi można odnotować duży postęp. Już tylko 10 tys. miejscowości wiejskich nie posiada łączności telefonicznej, a około 25% stelefonizowanych wsi nie ma możliwości korzystania z połączeń telefonicznych. Niedobór wody odczuwa 1/6 ludności wsi, bardzo słabo realizowane są zadania w zakresie poprawy systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków.</u>
          <u xml:id="u-338.9" who="#TeresaMalczewska">Niepokój społeczny i duże niezadowolenie budzi transport. Zawieszono wiele kursów, wyraźnie popsuła się jakość taboru oraz wydłużył się czas oczekiwania na spóźnione kursy. Droga do miasta, do szkół, oddziałów przedszkolnych, ośrodków zdrowia, punktów usługowych, urzędów i instytucji staje się udręką. Taki jest stan i warunki życia na wsi, ale to wcale nie oznacza, że na wsi nic się nie dokonało. Jednak to co zrobiono, szczególnie w zakresie budowy dróg, zaopatrzenia wsi w wodę czy też budowy infrastruktury kultury, oświaty i zdrowia zrobiono przy dużym udziale samych mieszkańców wsi, którzy zawsze wykazywali w tym zakresie dużą aktywność i ofiarność. To wymaga podkreślenia i uznania, co w imieniu Komisji Polityki Społecznej z tej Wysokiej Trybuny Sejmowej niniejszym czynię.</u>
          <u xml:id="u-338.10" who="#TeresaMalczewska">Wysoka Izbo! Polska i my wszyscy stoimy dziś przed wielkim wyzwaniem. Przedwczoraj i wczoraj w wystąpieniach wicepremierów naszego rządu — Leszka Balcerowicza i Czesława Janickiego — zaprezentowano nam logicznie spójny, ale — czego nikt nie ukrywa — bardzo trudny i jednocześnie jedyny program wyprowadzenia naszej gospodarki na prostą drogę. Jednak i w wystąpieniach, i w materiałach nam zaprezentowanych o obecnych i przyszłych warunkach życia na wsi praktycznie nic nie ma. Znamy uwarunkowania ekonomiczne kraju, nie chcemy zbyt wiele. Chcemy Po prostu, aby rząd zaprezentował docelowo program polityki społecznej tak na wsi, jak i w mieście, o czym zresztą mówił poseł Krzekotowski we wczorajszej dyskusji i co zawiera opinia Komisji Polityki Społecznej skierowana do pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-338.11" who="#TeresaMalczewska">Jaka ma być wieś, jak mają żyć ludzie, a docelowo zapewnienie rządu o sposobie realizacji w poszczególnych latach. I na marginesie, żałuję bardzo, że gdy trzeba było prezentować program, pan premier Balcerowicz miał całą ekipę ludzi, spójrzmy dzisiaj w ławy, gdy trwa debata rolna, niestety, ale reprezentantów wielu dziedzin naszego rządu zabrakło.</u>
          <u xml:id="u-338.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-339">
          <u xml:id="u-339.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-339.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Kawałko.</u>
          <u xml:id="u-339.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Ireneusz Skubis, PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-340">
          <u xml:id="u-340.0" who="#ZbigniewKawałko">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu nie będę poruszał spraw związanych z opłacalnością produkcji, jej stabilnością, parytetem dochodów, dostępem do środków produkcji, poziomem życia i bytowania rolnika, koniecznością poprawy funkcjonowania kultury, oświaty i opieki zdrowotnej jak również warunków socjalno-bytowych wsi. Te bardzo złożone problemy zostały poruszone i z pewnością jeszcze zostaną poszerzone przez posłów rolników i innych posłów pracujących w środowisku wiejskim i na rzecz tegoż środowiska. Jako jedyny przedstawiciel w parlamencie technicznej obsługi rolnictwa, jednostek stanowiących bezpośrednie zaplecze remontowe dla rolnictwa, głównie dla sektora indywidualnego, chciałbym przedstawić zagrożenia, jakie rysują się w zakresie zabezpieczenia napraw i utrzymania gotowości technicznej sprzętu rolniczego. Zagrożenia te wynikają z odchodzenia przez państwowe ośrodki maszynowe, zakłady naprawcze mechanizacji rolnictwa i spółdzielnie kółek rolniczych, tj. ponad 300 tys. jednostek w skali kraju, od świadczenia usług naprawczych z przyczyn od nich niezależnych. Jednostki technicznej obsługi rolnictwa oprócz innych rodzajów usług świadczonych na rzecz rolnictwa w ramach swojej podstawowej statutowej działalności prowadzą: po pierwsze — naprawy ciągników i maszyn rolniczych, w tym również wykonują czynności związane z obsługą gwarancyjną, po drugie — sprzedaż części zamiennych i po trzecie — sprzedaż rolnikom i innym odbiorcom indywidualnym oleju napędowego i niekiedy etyliny z własnych garażowych stacji paliw.</u>
          <u xml:id="u-340.1" who="#ZbigniewKawałko">Jednostki te na tychże działalnościach ponoszą znaczne straty, wynikające z pewnej monopolizacji obrotu sprzętem i częściami zamiennymi przez rejonowe „Agromy”, jak również z obowiązujących przepisów finansowych. Utrzymanie do chwili obecnej — z coraz zresztą większymi ograniczeniami — tychże działalności pomimo ponoszonych strat, wynikało przede wszystkim z przywiązania, ze zrozumienia potrzeb rolnictwa, chęci niesienia pomocy i ułatwienia rolnikowi i tak trudnego życia. Dobrze je wszyscy znamy. Wynikało to również z faktu, że nie chcemy dopuścić do zniweczenia dorobku, jaki w tej dziedzinie mają jednostki technicznej obsługi rolnictwa. Nie chcemy, żeby zaplecze techniczne i właśnie wysoko wykwalifikowana kadra mechaników nie były wykorzystywane na rzecz rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-340.2" who="#ZbigniewKawałko">W sytuacji, gdy stawia się na efektywność gospodarowania, wprowadza się twarde reguły ekonomiczne, a wypracowany dochód będzie decydował o być albo nie być zakładów, skończy się sentyment jednostek technicznej obsługi rolnictwa dla tegoż rolnictwa. Jednostki te odstąpią od prowadzenia nierentownych działalności, o ile nie zostaną stworzone prawne i ekonomiczne warunki do osiągania dodatniego wyniku finansowego zarówno na naprawach sprzętu, jak i sprzedaży części zamiennych i paliw płynnych.</u>
          <u xml:id="u-340.3" who="#ZbigniewKawałko">Wprawdzie obsługa gwarancyjna w świetle obowiązujących przepisów jest uregulowana bardzo korzystnie dla użytkowników sprzętu i jednostki sprawujące gwarancję w imieniu producenta bądź jednostki handlowej, tj. „Agrarny”, są w stanie wyegzekwować od producenta opłacalność tych usług w ramach wzajemnych umów, chociaż są to negocjacje bardzo trudne i jak dotychczas nieopłacalne, w tym miejscu nie widzę zagrożenia, to jednak uważam, że do czasu zrównoważenia rynku w przypadku niewykonania w terminie naprawy gwarancyjnej rolnik powinien mieć możliwość w pierwszej kolejności otrzymania nowego sprzętu, a nie zwrotu kosztów przy tak galopującej inflacji Stwarza to szereg konfliktów.</u>
          <u xml:id="u-340.4" who="#ZbigniewKawałko">Zagrożenia występują natomiast w odniesieniu do wykonawstwa napraw awaryjnych i bieżących sprzętu nie objętego gwarancją. Wykonawstwo tych napraw jest kosztowne z uwagi na stosowany obecnie system zaopatrzenia materiałowego i stosowane ceny.</u>
          <u xml:id="u-340.5" who="#ZbigniewKawałko">W celu zapobieżenia temu niekorzystnemu zjawisku, moim zdaniem należy:</u>
          <u xml:id="u-340.6" who="#ZbigniewKawałko">Po pierwsze — uregulować prawnie odpowiedzialność producenta za zabezpieczenie części zamiennych nie tylko do napraw gwarancyjnych, lecz również i pogwarancyjnych. Producent bądź sprzedawca winien pokrywać rolnikom koszty wyłączenia maszyn z pracy za okres przekraczający cykl naprawczy z tytułu braku części. Wyegzekwowanie takich należności w świetle obowiązujących przepisów jest niemożliwe. Stworzyć natomiast należy — jak tu już wcześniej było powiedziane — preferencje w ulgach podatkowych na rzecz uruchamiania produkcji maszyn rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-340.7" who="#ZbigniewKawałko">I po drugie — w odniesieniu do jednostek usługowo-naprawczych resortu rolnictwa nie powinno mieć zastosowania zarządzenie ministra finansów nr 58 z 1986 r. zmienione zarządzeniem nr 15 z 1989 r. w sprawie stosowania cen skupu, hurtu i detalu. Postaram się to uzasadnić. Jednostki technicznej obsługi rolnictwa wykonują doraźne naprawy, naprawy awaryjne, nie są one w stanie zaplanować tych remontów. Stąd ograniczone są możliwości lokowania z kwartalnym wyprzedzeniem zamówień na dostawę części, co utrudnia korzystanie z uprawnień do około 10-procentowej marży, nie pokrywającej zresztą kosztów zakupu (przeciętna odległość jednostek od źródła zaopatrzenia wynosi około 100 km), kosztów składowania i kosztów oprocentowania kredytu bankowego. Na marżę i tak nie można liczyć, bo jedyny dostawca — „Agroma” — warunkuje jej udzielenie od hurtowych ilości zakupu, nie potwierdzając i nie realizując zamówień na części deficytowe. Stąd też, z wyjątkiem gwarancji, prawie całość zakupów dokonywana jest w cenie detalicznej, a ponoszone koszty rzutują na nieopłacalność remontów.</u>
          <u xml:id="u-340.8" who="#ZbigniewKawałko">Podobnie wygląda sprawa sprzedaży rolnikom części zamiennych. Przecież to jest paradoks, żeby funkcjonował obowiązek sprzedaży w cenie zakupu. Przedsiębiorstwa stoją przed problemem, czy odesłać rolnika z tzw. kwitkiem, czy sprzedać i ponieść stratę.</u>
          <u xml:id="u-340.9" who="#ZbigniewKawałko">I ostatnia sprawa. Jak powiedziałem, jednostki technicznej obsługi rolnictwa prowadzą również sprzedaż oleju napędowego i etyliny. Przeciętna marża na litrze wynosi 10–12 zł i pokrywa zaledwie w 50% koszty transportu dostaw autocysternowych, liczących przeważnie 5 tys. litrów. W warunkach gospodarki rynkowej szczegółowe przepisy wykonawcze nie mogą i nie powinny być hamulcem działalności gospodarczej, nawet jeżeli intencje tych przepisów są słuszne.</u>
          <u xml:id="u-340.10" who="#ZbigniewKawałko">Nie podnoszę tej sprawy w imieniu jednostek gospodarczych, lecz w imieniu rolnika. Należy umożliwić rolnikowi wybór sprzedawcy i miejsce zakupu. Każdy z nas potrafi kalkulować, czy lepiej kupić na miejscu nawet nieco drożej, czy jechać do składnicy bądź stacji CPN odległej niekiedy o 40 km.</u>
          <u xml:id="u-340.11" who="#ZbigniewKawałko">Podane fakty, z pewnością drobne w skali całokształtu rolnictwa, mogą być jednak podniesione do rangi problemu, o ile nie zostaną uregulowane. Nie może być postępu technicznego i rozwoju rolnictwa bez utrzymania w sprawności technicznej maszyn rolniczych, a sprawność tę może zapewnić zaplecze remontowe jednostek technicznej obsługi rolnictwa usytuowane jak najbliżej rolnika. Zaplecze to w obecnej chwili nie z własnej winy, a ze szkodą dla rolnictwa maleje.</u>
          <u xml:id="u-340.12" who="#ZbigniewKawałko">Uważam na zakończenie za niezbędne odnieść się do wypowiedzi pana ministra Dąbrowskiego dotyczącej dywidendy i niemożliwości jej ograniczenia. Przedsiębiorstwo, którym kieruję, to jest Państwowy Ośrodek Maszynowy zatrudnia 250 pracowników. Wypracował w roku bieżącym 300 mln zł zysku, odprowadził bez żadnych ulg dywidendę w kwocie 48 mln zł. W 1990 roku w świetle projektowanych przepisów przedsiębiorstwo musi wypracować 1 mld zł zysku, żeby pokryć tylko podatek i 11-krotny wzrost dywidendy.</u>
          <u xml:id="u-340.13" who="#ZbigniewKawałko">Podtrzymuję swoją tezę zawartą w pytaniu zadanym w niedzielę, że 50% przedsiębiorstw w terenie ogłosi upadłość, a chyba nie o to chodzi. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-340.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-341">
          <u xml:id="u-341.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-341.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Ireneusza Skubisa.</u>
          <u xml:id="u-341.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Paweł Rogiński z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-342">
          <u xml:id="u-342.0" who="#IreneuszSkubis">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Integralną częścią programu rolnictwa i gospodarki żywnościowej powinna być oświata rolnicza i upowszechnienie postępu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-342.1" who="#IreneuszSkubis">O poziomie gospodarki żywnościowej decydować będą ludzie, a ściślej mówiąc ich wiedza, kwalifikacje i umiejętności.</u>
          <u xml:id="u-342.2" who="#IreneuszSkubis">Stwierdzam zatem jednoznacznie, że jest to jeden z determinantów postępu w rolnictwie, a w konsekwencji większej efektywności i wydajności produkcji. Skoro zaś tak, to system kształcenia i cały proces dydaktyczny w szkołach rolniczych musi być wzbogacony o nowe formy. Jednym z ważnych elementów procesu dydaktycznego jest szkolenie praktyczne, a szerzej ujmując, przygotowanie zawodowe, które musi odbywać się ściśle według starej i sprawdzonej zasady nauczania, to jest łączenia teorii z praktyką. Warunkiem uzyskania tego celu jest modernizacja programów nauczania, podręczników oraz zaopatrzenia szkół rolniczych, a szerzej szkół wiejskich w nowoczesne środki dydaktyczne, ze szczególnym uwzględnieniem przedmiotów zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-342.3" who="#IreneuszSkubis">Jednym z warunków, które muszą być spełnione, są dobre bazy i możliwości szkolenia praktycznego. Podstawowa baza to gospodarstwo szkolne, warsztaty, klasopracownie, sale ćwiczeń, w których muszą się znaleźć najnowsze urządzenia, maszyny i technologie.</u>
          <u xml:id="u-342.4" who="#IreneuszSkubis">Jeśli mowa o gospodarstwie szkolnym, to w sposób jednoznaczny należy określić jego status. Wprowadzenie metody uzyskiwania za wszelką cenę zysku z produkcji w tych gospodarstwach, nie może przysłonić celu zasadniczego, szkoleniowego.</u>
          <u xml:id="u-342.5" who="#IreneuszSkubis">Wnioskuję więc, aby pomocnicze gospodarstwo szkolne przynajmniej w części oparte było na budżetowym systemie finansowania. Poza tym w gospodarstwie takim winien obowiązywać system produkcji, w którym uczeń będzie realizatorem produkcji. Nie można też poprzestać na gospodarstwie pomocniczym. Koniecznością jest odbywanie szkolenia praktycznego w dobrych gospodarstwach indywidualnych oraz w ramach indywidualnych i grupowych praktyk zagranicznych. Praktyki zagraniczne należy rozszerzyć na większą skalę, żeby odbywały się one nie tylko w krajach Europy Wschodniej, ale i w innych krajach, gdzie poziom produkcji rolnej gwarantuje dobre efekty szkolenia.</u>
          <u xml:id="u-342.6" who="#IreneuszSkubis">W zawieraniu umów o odbywanie praktyk należy dać więcej samodzielności szkołom, oddać im inicjatywę a nie bezkrytycznie godzić się na monopol w tym temacie Ochotniczych Hufców Pracy.</u>
          <u xml:id="u-342.7" who="#IreneuszSkubis">Od dawna rozważa się też problem, gdzie mają być umiejscowione i komu podległe szkoły rolnicze. Uważam, że nadal powinny to być szkoły resortowe podległe resortowi rolnictwa pod warunkiem jednak, że będzie on je traktował poważnie, a nie jak nie chciane dziecko.</u>
          <u xml:id="u-342.8" who="#IreneuszSkubis">Kolejnym tematem, który chcę potraktować tylko sygnalnie, a wiąże się on z oświatą rolniczą, jest doradztwo rolnicze. Ta dziedzina również wymaga gruntownych reform. Kształt doradztwa rolniczego, jego organizacja i struktury powinny wynikać z potrzeb wsi i producentów. Dotychczas opinia producentów i instytucji bezpośrednio zainteresowanych przy tworzeniu struktur doradczych była pomijana.</u>
          <u xml:id="u-342.9" who="#IreneuszSkubis">W sytuacji braku środków do produkcji oraz ograniczonych możliwości wprowadzania postępu, doradztwo rolnicze winno mieć charakter selektywny. Inaczej mówiąc, należy pomagać tym, którzy tej pomocy potrzebują i tworzą w swoich gospodarstwach warunki do nowoczesnej produkcji rolnej. Doradztwo musi stać się niezbędnym dla producenta, który powinien też ponosić część jego kosztów i będzie je ponosił, o ile dostrzeże efekty tych działań, Sami zainteresowani winni zdecydować, czy to będą izby rolnicze, czy branżowy system doradztwa, a może zmodyfikowany system doradztwa wojewódzkich ośrodków postępu rolniczego. Trzeba zatem po przygotowaniu przez resort projektu funkcjonowania doradztwa poddać go szerokiej konsultacji.</u>
          <u xml:id="u-342.10" who="#IreneuszSkubis">Na zakończenie jeszcze jedna propozycja. Czy nie warto zastanowić się nad projektem przejęcia pewnych form szkolenia i doskonalenia rolników przez szkoły rolnicze, które w swoim środowisku winny odgrywać rolę centrów oświaty rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-342.11" who="#IreneuszSkubis">Panie Premierze! Uważam zatem, że zainteresowanie się i zainwestowanie w oświatę rolniczą szkolną i pozaszkolną jest jednym z najtańszych i efektywnych źródeł postępu i przyrostu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-342.12" who="#IreneuszSkubis">Byłoby jeszcze kilka tematów. Ze względu na to, że wiele z nich przedmówcy poruszyli, pominę je, utożsamiając się prawie ze wszystkimi głosami w tej dzisiejszej debacie.</u>
          <u xml:id="u-342.13" who="#IreneuszSkubis">Nie mogę jednak oprzeć się pewnej refleksji i nie zadać sobie pytania, do kogo my to mówimy, czy do kolegi premiera i posła Janickiego, który problematykę zna, czy tę debatę traktujemy jako jedną z integralnych części całej debaty gospodarczej? A skoro tak, to rad bym tu widzieć obok wiernego przyjaciela tej sali generała Pudysza, również innych członków rządu.</u>
          <u xml:id="u-342.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-342.15" who="#IreneuszSkubis">Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-342.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-343">
          <u xml:id="u-343.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-343.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Pawła Rogińskiego.</u>
          <u xml:id="u-343.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Włodzimierz Wiertek z PSL „Odrodzenie”. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-344">
          <u xml:id="u-344.0" who="#PawełRogiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zgodnie z propozycją pana marszałka Kozakiewicza moje wystąpienie również będzie bardzo krótkie.</u>
          <u xml:id="u-344.1" who="#PawełRogiński">W dniu wczorajszym jeden z posłów powiedział, że wygłosił referat, ja referatu wygłaszać ani czytać nie będę. Tekst swojego wystąpienia zostawiłem w ławach, a to co chcę powiedzieć, mam na takiej karteluszce.</u>
          <u xml:id="u-344.2" who="#PawełRogiński">Otóż dziwi mnie, że w materiałach ministerstw: rolnictwa i finansów, jak również w wystąpieniach obu premierów, a także w dyskusji nic nie mówimy o bazie produkcyjnej i mieszkaniowej w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-344.3" who="#PawełRogiński">Czym jest mieszkanie dla rolnika? Jest nie tylko sypialnią, jest warsztatem pracy, jest magazynem, biurem. Tak, bo rolnik na strychu ma zboże, a w piwnicy ziemiopłody i sam to buduje, sam inwestuje, ale żeby to robić, musi podnosić własną produkcję.</u>
          <u xml:id="u-344.4" who="#PawełRogiński">A jak rzeczywiście jest? Pan minister Paszyński, który przed chwilą był w ławach rządowych, kilkakrotnie mówił o budownictwie, ale miejskim — przepraszam bardzo Panie Ministrze, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-344.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-344.6" who="#PawełRogiński">Mówił również o gospodarce komunalnej, ale też dotyczącej miast. Jak w rzeczywistości jest w terenie? Są wsie i miasta, są ich dziesiątki, gdzie nic się nie buduje, nic nie inwestuje. Ja bardzo serdecznie pana ministra zapraszam do gminy Sępopol, porozmawiamy o problemach, a mimo kryzysu i dobry wiejski obiad też się znajdzie.</u>
          <u xml:id="u-344.7" who="#PawełRogiński">Pan premier Balcerowicz na spotkaniu klubowym mówił, że mimo trudności budżetowych będziemy musieli pewne dotacje przeznaczyć na budownictwo i na gospodarkę komunalną.</u>
          <u xml:id="u-344.8" who="#PawełRogiński">My, rolnicy, nie prosimy o preferencje, ale jeśli ma być dotacja, to niech będzie ona do budownictwa i w mieście i na wsi, albo znieśmy ją wszędzie.</u>
          <u xml:id="u-344.9" who="#PawełRogiński">I króciutko dwie bardzo drobne sprawy. Otóż pan premier Janicki w dniu wczorajszym przedstawił rzeczywiście ważki problem zbożowy.</u>
          <u xml:id="u-344.10" who="#PawełRogiński">Panie Premierze! To już nie tylko brak zboża, to jest jeszcze głębszy problem, bo w tej chwili konsumpcyjne, glutenowe, wypiekowe zboże skarmiane jest inwentarzem. Jeśli nie zadziałamy, w miesiącu marcu i kwietniu będziemy bez chleba. Dziwne jest, że my na północy zgłosiliśmy na apel pożyczki 21 tys. q zbóż i nie ma komu się tą sprawą zainteresować.</u>
          <u xml:id="u-344.11" who="#PawełRogiński">I jeszcze sprawa problemu białkowego.</u>
          <u xml:id="u-344.12" who="#PawełRogiński">Cała Europa jest uboga w białko, pokrywanych jest 25% potrzeb. Nie stać nas będzie również na soję z USA. My na północy podejmujemy problem. W ostatnich latach zwiększyliśmy produkcję bobiku do ponad 100 tys. hektarów. Uzyskujemy plony ok. 40 kwintali z 1 ha, a na niektórych dużych polach po 60 q. Jest to nasza soja północy. Utworzyliśmy warmińsko-mazurski związek producentów bobiku. Okazuje się, że nie udało się go zarejestrować, bo prezydent przed wojną nie przewidywał, że razem mogą współdziałać rolnicy indywidualni, pegeerowcy, nauka, przetwórstwo. Działamy w związku z tym bez rejestracji. Ale proszę, tu w zasadzie nie ma pana premiera Janowskiego, by Urząd Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń wsparł związek przede wszystkim w zakresie przetwórstwa.</u>
          <u xml:id="u-344.13" who="#PawełRogiński">Olsztyńska uczelnia rolnicza w zakresie nauki i w sprawach laboratoriów dużo już zdziałała, natomiast nie umiemy tegoż białka zagospodarować. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-344.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-345">
          <u xml:id="u-345.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-345.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Włodzimierz Wiertek.</u>
          <u xml:id="u-345.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Stefan Ryder z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-346">
          <u xml:id="u-346.0" who="#WłodzimierzWiertek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Kilka miesięcy temu, w czasie kampanii wyborczej do Sejmu, we wszystkich środkach masowego przekazu słyszało się głosy kandydatów z różnych środowisk i niemal każdy z nich miał bronić interesów wsi, chłopa i polskiego rolnictwa. Nadszedł teraz czas realizacji, zamiany słowa na czyny, potwierdzenia swojej wiarygodności. Na razie obietnice są tylko pobożnymi życzeniami.</u>
          <u xml:id="u-346.1" who="#WłodzimierzWiertek">Jako rolnik mogę stwierdzić, że rzeczywistość odbiega daleko od tych wszystkich obietnic, a sprawy wsi, rolnictwa, gospodarki żywnościowej nie znajdują należnego zrozumienia w decyzyjnych ośrodkach rządowych. Mówiąc wprost — lansowana jest polityka antyrolnicza i antychłopska także w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-346.2" who="#WłodzimierzWiertek">Poprzednicy moi mówili o pustych ławach rządowych. Ale ja podam konkretniejsze przykłady — w czasie głosowania nad poprawką budżetową, mającą na celu wyasygnowanie 30 mld zł z przeznaczeniem na meliorację, przeciwko tej poprawce głosowali, łącznie z ministrem odpowiedzialnym za sprawy socjalne wsi, posłowie z chłopskim rodowodem, którzy bądź co bądź powinni być solidarni z tą klasą, z której się wywodzą, która ich poparła i tę klasę mają reprezentować nie tylko za pomocą znaczka w klapie.</u>
          <u xml:id="u-346.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-346.4" who="#WłodzimierzWiertek">Z żalem muszę poinformować, że nawet w Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej konkretne sprawy chłopskie nie zawsze znajdują poparcie, czego przykładem jest uchylenie uchwały w sprawie oceny rządowych założeń polityki rolnej na 1990 rok, uchwalonej w późnych godzinach wieczornych w ubiegłą sobotę, a wczoraj w godzinach nocnych, po zmobilizowaniu wszystkich sił antychłopskich, uchwała ta została odrzucona.</u>
          <u xml:id="u-346.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-346.6" who="#WłodzimierzWiertek">Mieszkańcy polskiej wsi całym sercem poparli przeobrażenia polityczne ostatniego okresu i nie mogą zrozumieć, że za tymi zmianami nie następuje poprawa bytu, a wręcz coś przeciwnego.</u>
          <u xml:id="u-346.7" who="#WłodzimierzWiertek">Niezrozumiałe i wręcz bulwersujące jest uchylenie przez panów senatorów ustawy o funduszu socjalnym wsi. Panowie Senatorowie! Jeszcze ten fundusz nie okrzepł i nie zafunkcjonował, a już Was zaczął parzyć.</u>
          <u xml:id="u-346.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-346.9" who="#WłodzimierzWiertek">Resort finansów po dawnemu rozkłada rolnictwo, proponuje podatek gruntowy licząc 2,5 kwintala żyta z hektara po cenach wolnorynkowych. Kto to widział? A dlaczego nie po gwarantowanych cenach minimalnych?</u>
          <u xml:id="u-346.10" who="#WłodzimierzWiertek">W rozbójniczy sposób rosną stawki ubezpieczenia sprzętu rolniczego. Dzięki takim decyzjom, Panowie, żywność nie będzie tańsza.</u>
          <u xml:id="u-346.11" who="#WłodzimierzWiertek">Panie Ministrze Finansów! Co Pan robi z kredytami rolniczymi? W całym cywilizowanym świecie rolnictwo korzysta z kredytów preferencyjnych nie z miłości, a w wyniku mądrego gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-346.12" who="#WłodzimierzWiertek">Trzeba skończyć ze zbytnim zadufaniem i rzekomą nieomylnością niektórych polityków i wpływowych doradców gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-346.13" who="#WłodzimierzWiertek">Odrzućmy i nie powtarzajmy starych błędów praktykowanych przez dziesięciolecia — decydowania o wszystkim w jednym miejscu, w jednym ośrodku i przez jednego człowieka.</u>
          <u xml:id="u-346.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-346.15" who="#WłodzimierzWiertek">Lekceważone są ustawy. Przecież uchwaliliśmy niedawno w ustawie o indeksacjach, że ceny gwarantowane skupu płodów rolnych będą korygowane co kwartał. Wicepremier i minister rolnictwa przedstawił publicznie propozycje nowych minimalnych cen skupu płodów rolnych, a zadufany wiceminister finansów podważa to.</u>
          <u xml:id="u-346.16" who="#WłodzimierzWiertek">Powtórzę w tym miejscu za jedną z gazet rolniczych pytanie: „W co się bawią w Warszawie?” I jeszcze jedno pytanie, Panie Premierze, czy nie za bardzo się niektórzy urzędnicy rozbrykali? Lansuje się politykę likwidacji ponad miliona gospodarstw chłopskich, zwłaszcza małych i średniorolnych. Pytam się w imieniu właścicieli 140 tys. gospodarstw indywidualnych Kielecczyzny — co zrobić z tysiącami rodzin chłopskich, gdzie je zatrudnić? Problem nie powinien polegać na likwidacji, a raczej na programie pomocy dla tych, co produkują i mają szansę na zwiększenie produkcji, i chcą produkować.</u>
          <u xml:id="u-346.17" who="#WłodzimierzWiertek">Co jest lepsze w dzisiejszych warunkach? Tysiące hektarów opuszczonej ziemi czy rozdrobniona, ale dająca produkcję struktura agrarna.</u>
          <u xml:id="u-346.18" who="#WłodzimierzWiertek">Domagamy się nowej polityki rolnej od rządu Mazowieckiego, a nie powtarzania starych błędów. Przedstawione w dokumencie rządowym założenia polityki rolnej na rok 1990 nie dają wystarczającej gwarancji na skuteczną poprawę i bardzo nieśmiało zapowiadają tę nową politykę rolną, na którą z niecierpliwością oczekuje dzisiaj wieś.</u>
          <u xml:id="u-346.19" who="#WłodzimierzWiertek">Pozwólcie, że przypomnę słowa Ojca Świętego wypowiedziane w czasie ostatniej pielgrzymki do naszego kraju (cytuję) „Niechże rolnictwo polskie wyjdzie z wielokrotnego zagrożenia. Niech przestanie być nastawione tylko na walkę o przetrwanie, niech doznaje wszechstronnej pomocy ze strony państwa”. Co prawda słowa te wypowiedziane były kiedy u steru rządu była inna ekipa i być może nie docierały do sumień decydentów. Ale słowa te, słowa prawdy są wciąż aktualne i mam nadzieję, że znajdą większe zrozumienie w obecnym rządzie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-346.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-347">
          <u xml:id="u-347.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-347.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Stefana Rydera z PSL „Odrodzenie” o zabranie głosu.</u>
          <u xml:id="u-347.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny będzie zabierał głos pan poseł Andrzej Aumiller z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-348">
          <u xml:id="u-348.0" who="#StefanRyder">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Leśnicy tak jak i rolnicy żyją i pracują na wsi. Charakter ich produkcji jest podobny, uprawiają ziemię. Różnica jest tylko w cyklu produkcyjnym, który w rolnictwie jest najczęściej roczny, a w leśnictwie stu- i więcej letni. Lasy są ponadto bardziej narażone na działanie niekorzystnych warunków i to nie tylko przyrodniczych i przemysłowych, ale także warunków ekonomicznych i politycznych.</u>
          <u xml:id="u-348.1" who="#StefanRyder">Pokazano nam w niedzielę nową drogę. Drogę, której jeszcze dobrze nie znamy, a która ma prowadzić nas do lepszego jutra. Jesteśmy pełni obaw. Trzeba będzie ponieść trudy i ciężary tej drogi. Ale czy jest inne wyjście? Czy jest inna droga?</u>
          <u xml:id="u-348.2" who="#StefanRyder">Leśnicy z nadzieją chcą wejść na tę drogę. Nie chcemy taryfy ulgowej, preferencji czy dotacji. Złożono na nasze barki ogromny ciężar odpowiedzialności za skarb państwa, jakim są lasy. Ogromna większość projektowanych zmian dotyczy także i nas leśników. Chcemy być traktowani tak samo jak i inne podmioty gospodarcze i ponosić ciężar wychodzenia z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-348.3" who="#StefanRyder">Premier Balcerowicz zapowiedział samodzielność prawną i gospodarczą przedsiębiorstw, i w moim wystąpieniu chcę o to wnosić. Proponuję zastąpienie podatku dochodowego płaconego przez przedsiębiorstwa lasów państwowych podatkiem leśnym na wzór podatku rolnego płaconego od hektara przeliczeniowego gruntów w rolnictwie i leśnictwie.</u>
          <u xml:id="u-348.4" who="#StefanRyder">Charakter produkcji w tych działach jest bardzo zbliżony. Propozycja mówi o zamianie, a nie o zwolnieniu z płacenia podatku. Zamiana byłaby równoważna, tak że budżet państwa nie poniósłby uszczerbku.</u>
          <u xml:id="u-348.5" who="#StefanRyder">Dlaczego leśnicy proponują taką zmianę? Warunki produkcji leśnej są w przedsiębiorstwach Lasów Państwowych, a w tym w nadleśnictwach, bardzo zróżnicowane. Warunki geograficzne, glebowe, siedliskowe i drzewostanowe wpłynęły na to zróżnicowanie. Wprowadzenie podatku leśnego uzależnionego od klasy gleby, gatunku i wieku drzewostanu stwarza w miarę równe podstawy ekonomiczne i wyrównuje rentowność podstawowych jednostek, jakimi są nadleśnictwa.</u>
          <u xml:id="u-348.6" who="#StefanRyder">W celu wprowadzenia tej poprawki wnoszę, by w projekcie ustawy o zmianach niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania w art. 9 dotyczącym ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych po punkcie pierwszym dać punkt drugi w brzmieniu: art. 4 ust. 1 pkt. 9 otrzymuje brzmienie: podatników prowadzących działalność rolniczą, leśną oraz inną działalność. Dotychczasowy pkt 2 będzie punktem 3. Projekt ustawy o podatku leśnym rolnicy mają gotowy i mogą go przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-348.7" who="#StefanRyder">Innym zagadnieniem wołającym wprost o pilną ekonomizację jest problem szkód łowieckich. Makiawelistyczne wręcz ustanowienie tego problemu w naszym prawodawstwie powoduje, przy obopólnym niezadowoleniu, wiele zadrażnień, antagonizmów między rolnikami a leśnikami i w efekcie obciąża całe społeczeństwo kosztami drogiej rozrywki wąskiej grupy polujących. Poszkodowanymi są rolnicy, którzy tracą swe plony oraz leśnicy, którzy płacą szkody. Leśnicy również tracą plony i w związku z tym w samym tylko woj. koszalińskim w roku 1988 ponad 1200 ha gruntów deputatowych było z tego tytułu nie uprawianych.</u>
          <u xml:id="u-348.8" who="#StefanRyder">Korzyści z łowiectwa odnoszą koła łowieckie i przedsiębiorstwa zajmujące się skupem i eksportem dziczyzny. W myśl ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. o hodowli i ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim szkody szacują i płacą przedsiębiorstwa lasów państwowych, nie uzyskując z tego tytułu żadnych korzyści. W latach ubiegłych otrzymywały niejednokrotnie ulgi w podatku dochodowym, ale w tym i przyszłym roku nie ma takiej pozycji w budżecie, więc płacą ze środków własnych. Wszystkie szkody łowieckie powinny być fachowo i terminowo oszacowane, a poszkodowani powinni możliwie szybko otrzymać odszkodowanie, by mogli uzupełnić straty w swym gospodarstwie. Leśnicy nie są fachowcami w zakresie rolnictwa i nie powinni szacować szkód łowieckich. Przedsiębiorstwa leśne nie powinny płacić za szkody łowieckie co najmniej z dwóch powodów: po pierwsze — nie odnoszą korzyści z gospodarki łowieckiej; po wtóre — w trudnej sytuacji ekonomiczno-finansowej, w jakiej znalazły się przedsiębiorstwa lasów państwowych w tym roku, szkody łowieckie powstałe i szacowane latem nie zostały do dziś dnia wypłacone, a inflacja jest o wiele szybsza i wyższa niż karne odsetki płacone rolnikom za nieterminową zapłatę.</u>
          <u xml:id="u-348.9" who="#StefanRyder">Zgodnie z kierunkami reformowania gospodarki narodowej nieodzowne jest wprowadzenie zasady, że kto uzyskuje korzyści, ponosi wszelkie koszty.</u>
          <u xml:id="u-348.10" who="#StefanRyder">Wysoki Sejmie! Proszę o przekazanie moich wniosków do Komisji Nadzwyczajnej celem rozpatrzenia. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-348.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-349">
          <u xml:id="u-349.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-349.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos ma pan poseł Andrzej Aumiller.</u>
          <u xml:id="u-349.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przygotuje się pan poseł Franciszek Stefaniuk z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-350">
          <u xml:id="u-350.0" who="#AndrzejAumiller">Wysoka Izbo! Program rządowy i związane z nim założenia polityki rolnej na rok 1990 odwołują się do modelu gospodarki rynkowej w takich krajach jak RFN, USA czy inne kraje zachodnie. Uważam, że nie jest to właściwy punkt odniesienia do założeń naszego rolnictwa. Bliższe prawdy byłyby założenia i doświadczenia tych krajów z lat sześćdziesiątych, a dla niektórych rejonów naszego państwa z lat siedemdziesiątych. Ale jednocześnie wiem, że dla dzisiejszej Polski nie ma innej alternatywy jak rynkowa polityka gospodarcza.</u>
          <u xml:id="u-350.1" who="#AndrzejAumiller">Jako poseł-rolnik, ogrodnik, pragmatyk zdaję sobie sprawę z tej polityki i wiem, że nie można jej realizować bez ofiar. Ale mam pytanie, i muszę je postawić, czy rolnictwo wytrzyma nacisk nowych reguł gospodarowania? Czy samo przystosuje się do nowych warunków? Jeśli nie, to będzie to nasza wielka przegrana. Nasza, Sejmu i naszego rządu.</u>
          <u xml:id="u-350.2" who="#AndrzejAumiller">Uważam, że my posłowie-rolnicy zobowiązani jesteśmy lojalnie, powtarzam — lojalnie — wyczulić rząd, że musi on opracować prawie natychmiast program łagodzenia negatywnych efektów zmian systemu gospodarowania, który to program musi trafić do Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej i do fachowców.</u>
          <u xml:id="u-350.3" who="#AndrzejAumiller">Ja rozumiem, że my musimy stworzyć w tej chwili most, który połączy nas z tym, co jest dzisiaj i z tym, co ma być jutro. I tym mostem musi być interwencjonizm państwa w przejściowym okresie, za jaki uważam rok 1990, kiedy to powinien działać interwencjonizm państwa, a w szczególności w systemie kredytowania, gdyż wielu ogrodników i rolników nie będzie stać na zaciąganie kredytów, a to zapewne pociągnie negatywne skutki produkcyjne. Interwencjonizm ten powinien również objąć dostęp do kredytu obrotowego, preferowanego czy produkcyjnego, gdyż cykle produkcji rolniczej zdecydowanie różnią się od cykli produkcyjnych w innych działach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-350.4" who="#AndrzejAumiller">Proszę sobie uzmysłowić, że rolnictwo to nieustająca walka z siłami przyrody, to produkcja pełna ryzyka. Im uzbrojenie techniczne rolnictwa słabsze, tym ryzyko gospodarowania większe i od 45 lat mamy tego przykłady. Musi być uruchomiony przez budżet mechanizm transferu środków na rzecz rolnictwa. Będą one niezbędne dla urządzenia nowych gospodarstw i modernizacji starych. Nie ulega wątpliwości, że mechanizm polityki rolnej dziś zaprezentowany wyeliminuje z produkcji bardzo dużo jednostek mało sprawnych ekonomicznie i to spowoduje przejściowe obniżenie produkcji i na pewno wiejskie bezrobocie.</u>
          <u xml:id="u-350.5" who="#AndrzejAumiller">Chciałbym w swoim wystąpieniu skupić się na jednej z dziedzin rolnictwa, a mianowicie na ogrodnictwie, które jako jedyne w całej gospodarce narodowej od 10 lat kieruje się w pełni zasadami gospodarki rynkowej. Ogrodnictwo to wielka potęga naszego rolnictwa, ustępująca w niewielkim stopniu ogrodnictwu holenderskiemu, zachodniemu, ale to tylko na skutek zacofania technicznego naszego kraju. To konkurent dla Holendrów czy Bułgarów na rynkach zachodnich: szwedzkim, austriackim, czy zachodnioniemieckim. Uważam, że w programie rządowym nie znajduje miejsca ogrodnictwo indywidualne i państwowe, szczególnie produkcja szklarniowa. Ceny nawozów, środków ochrony roślin, węgla, energii elektrycznej i paliw rujnują produkcję. Postępuje dekapitalizacja obiektów, gdyż ogrodnicy utrzymywali się do tej pory na powierzchni na skutek zaniechania odtwarzania majątku trwałego i jego modernizacji, a ci, którzy poszli za głosem — modernizujcie, idźcie z postępem, są zadłużeni dziś po uszy. Również nadmierne są obciążenia podatkowe. Ale najpoważniejszym niebezpieczeństwem dla naszego ogrodnictwa czy rolnictwa jest bariera popytu na produkcję ogrodniczą przy tragicznym wręcz poziomie spożycia warzyw i owoców przez społeczeństwo. To nic, że na półkach w tej chwili leżą owoce, jabłka, niestety, na skutki tego niedługo będziemy czekać. To będą awitaminozy, to będzie niedorozwój fizyczny i umysłowy naszych dzieci i młodzieży, to będzie również przedwczesne starzenie.</u>
          <u xml:id="u-350.6" who="#AndrzejAumiller">Ogrodnicy mówią, że dla naszego zdrowia trzeba zjeść codziennie 3 jabłka: jedno dla serca, jedno dla żołądka, jedno dla urody. My, mężczyźni, zrezygnujemy z tego trzeciego jabłka, ale pozwólmy, żeby wszyscy mogli je spożywać.</u>
          <u xml:id="u-350.7" who="#AndrzejAumiller">Uważam, że wiele rodzin żyjących z gospodarstw ogrodniczych nie podźwignie takich obciążeń i to będzie dla nas bezpowrotna utrata produkcji ogrodniczej i zachodnich rynków zbytu. Nasza kasa państwowa straci około 0,5 mld dolarów, które otrzymuje z eksportu płodów ogrodniczych, na 1,5 mld zł za eksport płodów rolnych. I na to nie powinniśmy sobie pozwolić.</u>
          <u xml:id="u-350.8" who="#AndrzejAumiller">Jakie widzę rozwiązanie? Przede wszystkim w tej sytuacji zgłaszam wniosek o rozpatrzenie sprawy udzielenia tego „mostu pomocy” — preferencyjnych kredytów obrotowych dla bardzo dobrych producentów. Powtarzam — dla bardzo dobrych producentów, którzy dają gwarancję utrzymania produkcji, ażeby przetrwali, ażeby nie zniszczyć tego, co jest tak dobre. I drugie — postuluję wzmożenie działalności i wysiłków jednostek handlu zagranicznego w celu wyeksportowania płodów ogrodniczych za granicę, bo przy tak wysokich cenach nie znajdą one nabywców w kraju.</u>
          <u xml:id="u-350.9" who="#AndrzejAumiller">Chciałbym na koniec wyrazić swój pogląd, oparty na znajomości rynku ogrodniczego Europy Zachodniej, szczególnie holenderskiego, że bez istnienia w Polsce rynku giełdy warzywnej, kwiaciarskiej i rolnej — nie tej warszawskiej czy poznańskiej, gdzie producent jest stawiany pod mur, a konsument w konsekwencji płaci horrendalne ceny — nie można wprowadzić w pełni mechanizmu gospodarki rynkowej w rolnictwie na wzór Europy lat dziewięćdziesiątych. Jeśli wprowadzamy wymienialną złotówkę, wprowadzamy giełdę papierów wartościowych, musi być również giełda rolnicza i ogrodnicza taka, jaka działa w tamtych krajach. Giełda to ochrona producenta, to minimalne ceny, to ochrona konsumenta przed wygórowanymi cenami w sklepach, to możliwość wspaniałego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-350.10" who="#AndrzejAumiller">Powinniśmy sobie wszyscy uświadomić, że naszą szansą jest rolnictwo i tylko rolnictwo, i że w rolnictwie jesteśmy w stanie dogonić Europę w najbliższych 5 latach, nie w przemyśle a w rolnictwie. Chciałbym jeszcze, korzystając z głosu, na jedną rzecz zwrócić uwagę, a mianowicie mówimy tu o bezrobociu w kraju, o zagwarantowanych w budżecie środkach na ten cel. Chciałbym podać rządowi taką propozycję, żeby te środki przeznaczyć na roboty publiczne, żeby ci ludzie budowali za te pieniądze, żeby nie siedzieli w domu, a budowali drogi wiejskie, regulowali rzeki, żeby w miastach zabrali się za zieleńce, za uporządkowanie miast, zamiecenie ulic, naprawienie chodników. Może wtedy te pieniądze z budżetu będą lepiej wykorzystane niż dawane ludziom siedzącym w domu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-350.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-351">
          <u xml:id="u-351.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-351.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Franciszek Stefaniuk.</u>
          <u xml:id="u-351.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Antoni Furtak z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-352">
          <u xml:id="u-352.0" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pan premier Janicki, przedstawiając główne założenia polityki rolnej, odnosząc się do rolnictwa powiedział: Musimy to gospodarstwo szybko odbudować. Tak, to konieczne, tylko jak odbudować? Pan premier również odniósł się do tego, powiedział, że rolnictwo pozytywnie odpowie na dostarczone środki do produkcji. To też się zgadza. To samo twierdzą nie tylko rolnicy, ale również wszyscy ludzie, którzy rozumieją rolnictwo. Tylko się niepokoję, czy o tym przekonany jest również rząd?</u>
          <u xml:id="u-352.1" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">W niedzielę zadałem pytanie, czy prawdą jest, że rząd zamierza skreślić z planu inwestycji centralnych dalszą rozbudowę zakładów mechanicznych w Ursusie? Odpowiedź pana ministra Syryjczyka brzmiała: tak, niech radzą sobie sami. Otóż inwestycja ta może kiedyś była kontrowersyjna, ale dziś? Z jednej strony można się zgodzić, że zakłady muszą przechodzić na własny rozrachunek, ale jeśli rozbudowa tych zakładów realizowana jest ponad 16 lat i jest zaawansowana w ponad 80%, to czy tę rozbudowę, którą można by zakończyć za 2 lata należy skazać na dalszych 16 lat? Przecież zakończenie tej inwestycji daje możliwość zwiększenia produkcji ciągników rolniczych z 30 do 75 tysięcy sztuk rocznie, na tej właśnie rozbudowywanej linii. Zastanówmy się więc, czy to posunięcie jest logiczne.</u>
          <u xml:id="u-352.2" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">A tak na marginesie, to w tej rubryce sprawozdań Głównego Urzędu Statystycznego, gdzie się podaje ilość ciągników, należałoby obok zapisu „ciągniki” dodać zapis „ciągniki plus złom pochodzenia ciągnikowego” i wtedy to da dopiero odpowiednią statystykę.</u>
          <u xml:id="u-352.3" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Również przy okazji chcę zwrócić uwagę na to, co już sygnalizował poseł Stasiak, że paradoksalnym faktem jest, iż tylko co drugi rolnik nabywający ciągnik może kupić pługi, a co trzeci kultywator lub przyczepę. Potem dziwimy się takiej komedii technicznej na drogach jak to, że traktor o dużej mocy ciągnie wóz konny. Wiadomą sprawą jest, że gdyby tylko pod ten przemysł, który posiadamy, zabezpieczyć wyroby hutnicze, byłoby możliwe zwiększenie produkcji na rzecz rolnictwa o 30%. Jest to przykład interwencjonizmu państwowego beznakładowego, a pan minister Osiatyński w niedzielę się martwił, że interwencjonizm to pieniądze, pieniądze i jeszcze raz pieniądze. Moim zdaniem, Panie Ministrze, żeby mieć pieniądze, to taki interwencjonizm trzeba właśnie zastosować.</u>
          <u xml:id="u-352.4" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Wysoka Izbo! Urynkowienie gospodarki rolnej plus samodzielność przedsiębiorstwa i minus dotacje i interwencjonizm dają bardzo smutny wynik dla rolnictwa. Otóż przemysł nawozowy ma być też taki samodzielny. Przyjrzyjmy się temu na przykładzie produkcji nawozów fosforowych. Jeżeli zakład produkujący ten nawóz będzie zmuszony pozyskać dolary na zakup surowców do produkcji po przewidywanych cenach, to istnieje obawa, że w przyszłym roku cena 1 tony superfosfatu pylistego wynosić będzie ponad 600 tysięcy złotych, a 1 tona fosforu w czystym składniku w granicach 4 milionów i to będzie cena światowa. Tylko czy ktoś sądzi, że ktokolwiek będzie siał ten nawóz, jeżeli będzie się go sprzedawać po cenach światowych, a zboże skupować po naszych polskich cenach? Więc albo podniesiemy cenę zboża do cen światowych w granicach 160 dolarów za 1 tonę, albo dostosujemy cenę nawozów do ceny zboża. W przeciwnym razie nastąpi obniżka wydajności produkcji zbożowej i zamiast zainwestować dolary w kraju, trzeba je będzie przeznaczyć na zakup zboża z zagranicy. Nieobcy jest nam również problem wapna nawozowego, które nie powinno być traktowane tylko jako nawóz, ale również, albo przede wszystkim - jak mówił zresztą o tym pan prof. Wiąckowski - jako utylizator ogromnych szkód, jakie wyrządzają nam kwaśne deszcze i szkodliwe pierwiastki, które spadają na nasze pola.</u>
          <u xml:id="u-352.5" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Rozwiązaniem takiego problemu byłoby uruchamianie lokalnych kopalni wapna, między innymi w naszym województwie bielskopodlaskim w zakładach kredowych w Kownicy, tylko jak, pytam się, jeżeli nie ma ani dotacji, ani kredytów preferencyjnych, ani miejsca na liście inwestycji centralnych.</u>
          <u xml:id="u-352.6" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Wysoka Izbo! Niepokoi nas również fakt, co dzieje się ze środkami pieniężnymi pochodzącymi ze sprzedaży darów żywnościowych? Podobno została powołana fundacja parlamentarna, szkoda tylko, że nie wszyscy członkowie parlamentu o tym wiedzą. Czyżby ktoś celowo chciał przetrzymywać te środki, by się zdewaluowały?</u>
          <u xml:id="u-352.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-352.8" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Skoro więc dary żywnościowe dla Polski spowodowały spadek cen na produkty rolne, niech więc uzyskane za ich sprzedaż pieniądze wpłyną na zwiększenie środków do produkcji rolnej. Jeżeli tego nie uczynimy, to może powstać taka sytuacja, że będziemy coraz częściej wyciągali rękę po dary żywnościowe, a spojrzenie na zaspokojenie rynku żywnościowego przez perspektywę darów jest spojrzeniem krótkowidza. Apeluję o rozsądne i rozumne spojrzenie na sprawę rolnictwa i gospodarki żywnościowej, bo jest to sprawa nadrzędna. Rolnictwo to sprawa całego narodu, bo jeść chce cały naród, nie tylko chłop i w tej debacie, która już niektórym zaczyna się nudzić, nie chodzi nam o to, żeby chłopa rozpieszczać, nie chodzi o partykularny interes chłopa, ale chodzi o interes całego narodu. Nie łudźmy się, bez dostatku żywności nie wygramy żadnego programu reform.</u>
          <u xml:id="u-352.9" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Bardzo mocno nurtuje nas pewna sprawa. Otóż w kraju średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 5,5 ha, w moim województwie bielskopodlaskim w granicach 8 ha, a w mojej gminie Drelów 8,5 ha, a słyszymy takie głosy — mówił o tym również poseł Wiertek — że 10 hektarowe gospodarstwo przy tej ekonomii nie wytrzyma.</u>
          <u xml:id="u-352.10" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Wysoka Izbo! Otóż polski rolnik wtedy kiedy był rozkułaczany, stalinizowany, kiedy były realizowane ciche programy rozkładania gospodarki chłopskiej — wytrzymał. On żywił, on dotrwał do dzisiejszego okresu i ma około 60 lat, zgarbił się i ręce mu od pracy się wyciągnęły. Dzisiaj załamuje się go psychicznie i mówi, że on nie wytrzyma. Daje się mu wyrok. Ty nie wytrzymasz, ty już dzisiaj skapituluj. I co dalej — pytam się?</u>
          <u xml:id="u-352.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-352.12" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">To jest zimna, psychologiczna wojna przeciw indywidualnym rolnikom. Taka wojna w imię filozofii kolektywizacyjnej uczyniła w mózgach rolników spustoszenie i jeszcze na początku lat osiemdziesiątych co niektórzy starsi rolnicy pytali się, czy to prawda, że porobią kołchozy? Kochani, tak nie można.</u>
          <u xml:id="u-352.13" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Nie będę przedłużał, ale chciałem przypomnieć jedną rzecz. Otóż na wspólnym posiedzeniu klubów, wtedy, kiedy mieliśmy spotkanie z panem Tadeuszem Mazowieckim wówczas kandydatem na premiera, pan Mazowiecki zapytany o to, jak widzi rolnictwo, odpowiedział bardzo rzeczowo tymi słowami: tylko człowiek szalony nie widzi rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-352.14" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Panie premierze Mazowiecki, chociaż pana tu nie ma, to pan powiedział te słowa. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-352.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-353">
          <u xml:id="u-353.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-353.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma obecnie pan poseł Antoni Furtak,</u>
          <u xml:id="u-353.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Marian Kędzierski z PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-353.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-354">
          <u xml:id="u-354.0" who="#AntoniFurtak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zanim przystąpię do właściwej wypowiedzi, chciałbym wyrazić zadowolenie, że poseł Serafin, przedstawiciel organizacji odpowiedzialnych za aktualny stan rolnictwa, dzisiaj cytuje wypowiedzi przedstawicieli NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych. Świadczy to o tym, że idea „Solidarności” rozszerza się nawet wśród posłów PZPR.</u>
          <u xml:id="u-354.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-354.2" who="#AntoniFurtak">Rozumiem też, że część głosów krytycznych na tej sali to rozrachunek z własną przeszłością. Rząd premiera Mazowieckiego, co trzeba wyraźnie podkreślić, znajduje się w określonej sytuacji spowodowanej 40-letnią antychłopską działalnością swych poprzedników. I o tym musimy pamiętać. Powinien o tym pamiętać również i poseł Wiertek, który z taką zaciekłością atakował rząd premiera Mazowieckiego, a jako członek ZSL i poseł IX kadencji winien poczuwać się co najmniej w części do współodpowiedzialności za poprzednią politykę rolną.</u>
          <u xml:id="u-354.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-354.4" who="#AntoniFurtak">Wysoki Sejmie! Teraz chcę zabrać głos z upoważnienia IV Krajowego Zjazdu NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”, który obradował w dniach 15–17 grudnia br. w Krakowie. Delegaci Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność” zobowiązali mnie do wystąpienia w debacie sejmowej na tematy rolne w imieniu zjazdu. Podkreślając, że rząd premiera Mazowieckiego jest naszym rządem, rządem, który popieramy, to jednak dlatego związek musi krytycznie oceniać niektóre elementy jego polityki rolnej. Dlatego w skrócie, bo obrady zjazdu trwały przez trzy dni, przedstawię najważniejsze problemy poruszone na zjeździe. Zjazd stwierdził, że następuje pogorszenie warunków życia na wsi. Z uwagi na wzrost cen środków do produkcji rolnej następujący w dużo szybszym tempie niż wzrost cen skupu artykułów rolnych oraz trwanie monopoli skupu w starych strukturach ciągle spada opłacalność produkcji.</u>
          <u xml:id="u-354.5" who="#AntoniFurtak">Rząd nie przedstawił dotychczas programu polityki rolnej, która w sposób jasny określiłaby kierunki rozwoju tej gałęzi gospodarki. Przedstawiony program ekonomiczny może stworzyć poważne zagrożenie dla rolnictwa i doprowadzić do trwałej nierentowności wielu tysięcy gospodarstw chłopskich. Rząd nie wywiązał się z przyjętych wobec związku zobowiązań okresowego negocjowania gwarantowanych minimalnych cen skupu. Liczymy, że sprawa ta zostanie wyjaśniona i załatwiona.</u>
          <u xml:id="u-354.6" who="#AntoniFurtak">Do dnia dzisiejszego rząd zrobił niewiele na rzecz restrukturyzacji przemysłu. Nadal na rzecz rolnictwa pracuje tylko około 5% przemysłu. Nadal nie widzimy programu, który by mówił o przestawieniu części przemysłu na rzecz produkcji maszyn rolniczych i innych środków do produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-354.7" who="#AntoniFurtak">Wobec powyższego dla ratowania wsi i rolnictwa przed katastrofą, mogącą zagrozić nie tylko rolnikom, ale i całemu społeczeństwu z uwagi na gwałtowne załamanie produkcji rolnej, delegaci na IV Krajowy Zjazd NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” domagają się:</u>
          <u xml:id="u-354.8" who="#AntoniFurtak">Po pierwsze — zapewnienia opłacalności produkcji rolnej przez systematyczne okresowe urealnianie minimalnych gwarantowanych cen skupu w uzgodnieniu ze Związkiem Zawodowym Rolników Indywidualnych „Solidarność”.</u>
          <u xml:id="u-354.9" who="#AntoniFurtak">Po drugie — zabezpieczenia środków na rozwój infrastruktury wsi, na popieranie rozwoju wielozawodowości na wsi, na uwzględnienie warunków gospodarowania w terenach górskich i na tzw. ścianie wschodniej.</u>
          <u xml:id="u-354.10" who="#AntoniFurtak">Po trzecie — utrzymania preferencji kredytowych dla rolnictwa na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-354.11" who="#AntoniFurtak">Po czwarte — ulg inwestycyjnych w zakresie budownictwa gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-354.12" who="#AntoniFurtak">Po piąte — zapewnienia równości sektorów rolnictwa. Niedopuszczalne jest bowiem, by sektor państwowy i tzw. spółdzielczy były dotowane, a sektor rolnictwa indywidualnego nadal niszczony ekonomicznie.</u>
          <u xml:id="u-354.13" who="#AntoniFurtak">IV Krajowy Zjazd NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” kieruje powyższe postulaty:</u>
          <u xml:id="u-354.14" who="#AntoniFurtak">— po pierwsze — do rządu, by uwzględnił poruszone problemy w swoich programach;</u>
          <u xml:id="u-354.15" who="#AntoniFurtak">— po drugie — do posłów i senatorów, by w debatach na forum Sejmu i Senatu uwzględnili problemy wsi i rolnictwa;</u>
          <u xml:id="u-354.16" who="#AntoniFurtak">— po trzecie — do Krajowej Rady Rolników „Solidarność”, by dopilnowała realizacji tych i innych uchwał, wniosków i postulatów zgłoszonych w trakcie obrad zjazdu.</u>
          <u xml:id="u-354.17" who="#AntoniFurtak">Szczegółowy program uzdrowienia rolnictwa, opracowany przez zjazd, zostanie przekazany rządowi i posłom w najbliższym czasie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-354.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-355">
          <u xml:id="u-355.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-355.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos ma pan poseł Marian Kędzierski z PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-355.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Bogdan Choszczewski z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-356">
          <u xml:id="u-356.0" who="#MarianKędzierski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Tocząca się dziś debata nad założeniami polityki rolnej w uzupełnieniu jakby głównego tematu obecnej sesji, tj. problematyki gospodarczej rządu, wymownie świadczy o ważności i znaczeniu tej gałęzi gospodarki narodowej w całokształcie przemian, jakie się dokonują w życiu gospodarczym kraju. W tymże rolnictwie ważną rolę, mającą znaczący wpływ na wyniki produkcyjne pełni służba weterynaryjna.</u>
          <u xml:id="u-356.1" who="#MarianKędzierski">Chcę przybliżyć, Wysokiej Izbie, problemy tej służby będącej ważnym ogniwem rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-356.2" who="#MarianKędzierski">Ze względu na czas ograniczę się tylko do tego wycinka, choć pozostałe zagadnienia rolnictwa nie są mi obojętne. Koledzy posłowie, moi przedmówcy, już przedstawili, a wiem, że i pozostali, którzy jeszcze po mnie zabiorą głos, szczegółowo przedstawią sprawy, z którymi w pełni się utożsamiam. Chciałbym po prostu, by nasze wspólne gospodarstwo narodowe rolnictwem stanęło, bo w tym upatruję naszą szansę.</u>
          <u xml:id="u-356.3" who="#MarianKędzierski">Służby weterynaryjnej nie ominęły kłopoty dnia codziennego. Jak wiele innych, tak i ona znalazła się w głębokim impasie i by być w pełni sprawną, by być po prostu normalną, musi się bardzo szeroko zreformować. Nie jest to proste. Zaszłości są znaczne. Wszystkie niedostatki dotychczasowej działalności służby weterynaryjnej biorą swój początek w latach pięćdziesiątych. Wtedy to praktycznie cała działalność w zakresie usług weterynaryjnych tak w sferze świadczenia usług właścicielom zwierząt, jak i w sferze czynności urzędowych wykonywanych w imieniu państwa, została przejęta przez państwo. Na przestrzeni prawie 40 lat wprawdzie funkcjonowały różne formy organizacyjne służby weterynaryjnej, jednak mimo przyzwoleń przepisów ustawowych, które nadal zachowują moc prawną, doszło — szczególnie w zakresie lecznictwa weterynaryjnego oraz badania zwierząt rzeźnych i mięsa — do całkowitego zaniku wykonywania zawodu lekarza weterynarii na własny rachunek i na własną odpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-356.4" who="#MarianKędzierski">Tak przyjęte rozwiązania spowodowały zatarcie różnic pomiędzy usługową a urzędową działalnością weterynaryjną, podnosząc jednocześnie koszty utrzymania struktur organizacyjnych, przy równoczesnym minimalizowaniu wynagrodzeń za pracę. Jednym słowem cały pakiet nieprawidłowości w dotychczasowej działalności służby weterynaryjnej oraz deprecjacja materialna i społeczna zawodu lekarza weterynarii są wynikiem upaństwowienia w 1950 r. prywatnych praktyk weterynaryjnych i połączenia ich z państwowym nadzorem w tzw. jednolitą służbę weterynaryjną.</u>
          <u xml:id="u-356.5" who="#MarianKędzierski">Mimo tych nieciekawych warunków, tych sztywnych struktur, w których działamy, służba weterynaryjna potrafiła doprowadzić do uwolnienia kraju od zaraźliwych chorób zwierzęcych i stan ten od dłuższego już czasu skutecznie zabezpiecza. Stwarza to dogodne warunki dla eksportu żywności i żywca, chroni ludzi przed chorobami odzwierzęcymi.</u>
          <u xml:id="u-356.6" who="#MarianKędzierski">Nowe uwarunkowania gospodarcze stwarzają służbie weterynaryjnej okazję, na którą służba ta czekała wiele lat. Proces urynkowienia gospodarki żywnościowej, zachodzące zmiany w strukturach rolnictwa i przemysłu spożywczego, stworzenie podstaw prawnych dla działalności gospodarczej, przy równocześnie złej i stale pogarszającej się sytuacji ekonomicznej wojewódzkich zakładów weterynarii, a także złym wynagrodzeniu fachowego personelu weterynaryjnego stwarza sytuację, w której muszą być pilnie podjęte decyzje wyprzedzające pełne zreformowanie służby weterynaryjnej podparte ustawami o samorządzie i zawodzie.</u>
          <u xml:id="u-356.7" who="#MarianKędzierski">Możliwości daleko idącej reformy służby weterynaryjnej istnieją właściwie już dziś, przy obecnym stanie prawnym. W środowisku weterynaryjnym istnieje przekonanie, że do czasu ukazania się nowych ustaw, a zwłaszcza dotyczących spraw samorządu terytorialnego i mienia komunalnego, należy niezwłocznie rozdzielić funkcję państwowego nadzoru weterynaryjnego od pionu usług weterynaryjnych oraz w ramach dotychczasowych struktur stwarzać warunki do rozwoju wszystkich form lecznictwa, a więc prywatnego, spółdzielczego, państwowego poprzez spółki i ajencje. Należy podejmować działania oszczędnościowe, w tym racjonalizujące stan zatrudnienia w nadmiernie rozbudowanym nadzorze administracyjnym i finansowo-księgowym.</u>
          <u xml:id="u-356.8" who="#MarianKędzierski">Już dziś mocą uchwał wojewódzkich rad narodowych powinno przekazać się radom narodowym stopnia podstawowego sprawy usług weterynaryjnych wraz z istniejącymi obiektami, by rady, a w przyszłości samorząd terytorialny, mogły swobodnie organizować opiekę weterynaryjną na swoim terenie.</u>
          <u xml:id="u-356.9" who="#MarianKędzierski">Sposoby przekształceń nie mogą mieć charakteru dyrektywnego. Zespoły pracownicze powinny stanowić o sobie, uwzględniając wolę załogi i specyfikę województwa.</u>
          <u xml:id="u-356.10" who="#MarianKędzierski">Organy administracyjne winny udzielać znaczącej pomocy finansowej z budżetu zakładowego lub budżetu terenowego na pomoc prawno-ekonomiczną niezbędną dla powodzenia przedsięwzięcia lub sfinansować ją w całości. Dla ułatwienia proponuje się opracowanie kilku czytelnych rozwiązań alternatywnych na szczeblu centralnym.</u>
          <u xml:id="u-356.11" who="#MarianKędzierski">W okresie przejściowym i adaptacji do nowych form własnościowych powinno się utrzymać dotację jako formę osłonową, która nie może być skonsumowana przez administrację.</u>
          <u xml:id="u-356.12" who="#MarianKędzierski">Obiektywnymi czynnikami hamującymi te inicjatywy są przede wszystkim: brak uregulowań prawnych w sferze podatkowej; brak ustaleń dotyczących sposobu przekazania infrastruktury dotychczasowych wojewódzkich zakładów weterynarii na rzecz nowo powstających struktur lub innych już istniejących.</u>
          <u xml:id="u-356.13" who="#MarianKędzierski">Powodzenie zaproponowanego procesu przechodzenia na wykonywanie praktyki lekarsko-weterynaryjnej na własny rachunek będzie zależało w znacznej mierze od polityki podatkowej państwa. Państwo powinno wspierać ten kierunek przemian jako niewątpliwie najbardziej efektywny ze względów społecznych i dla budżetu, stosując wieloletnie, zróżnicowane ulgi podatkowe w elastyczny sposób, w zależności od konfiguracji terenu i zatrudnienia, czyli od stopnia trudności w świadczeniu usług weterynaryjnych. Osoby chcące prowadzić praktykę lekarsko-weterynaryjną w trudnych warunkach terenowych powinny zostać zwolnione od podatku z tytułu swej działalności.</u>
          <u xml:id="u-356.14" who="#MarianKędzierski">To, co dotychczas przedstawiłem, ze zrozumiałych względów nie wyczerpuje problemu. Należałoby jeszcze zwrócić uwagę na tę część działalności weterynaryjnej, w której działa zaplecze diagnostyczne, zakłady higieny weterynaryjnej, weterynaryjne inspektoraty sanitarne, laboratoria. Osobnym zagadnieniem jest modernizacja i konieczność doinwestowania przemysłu weterynaryjnego.</u>
          <u xml:id="u-356.15" who="#MarianKędzierski">W dziale naukowym, oprócz wielu innych spraw, którymi trapiona jest nauka w ogóle, ważne jest przede wszystkim unowocześnienie procesu nauczania. Absolwent szkoły wyższej pracujący metodami z ubiegłego stulecia nie jest w stanie wnieść elementów postępu do uprawianej przez niego dziedziny.</u>
          <u xml:id="u-356.16" who="#MarianKędzierski">Nie chcąc przedłużać, sygnalizuję tylko, że koszty leczenia weterynaryjnego, w którym czysta usługa weterynaryjna jest znikoma, bo większość tej sumy to leki i dojazd, który dzisiaj kosztuje już 431 zł za kilometr, rosną w zastraszającym tempie i eliminują z naszego kręgu działania hodowcę z jego zwierzętami, co nie odbywa się bez szkody dla całej gospodarki narodowej. Tu muszą utrzymać się — mimo urynkowienia całej gospodarki — subwencje państwowe do niektórych zadań profilaktycznych.</u>
          <u xml:id="u-356.17" who="#MarianKędzierski">Przedkładając powyższe propozycje rozwiązań, służba weterynaryjna liczy na to, że znajdą one swe odbicie w polityce rządu, a w szczególności resortu rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-356.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-357">
          <u xml:id="u-357.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-357.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bogdana Choszczewskiego.</u>
          <u xml:id="u-357.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Marian Starownik z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-358">
          <u xml:id="u-358.0" who="#JanChoszczewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Bardzo dobrze się stało, że rolnictwo i gospodarka żywnościowa są przedmiotem debaty sejmowej. Zastanawiający jest jednak fakt, dlaczego trzeba było nieomal toczyć o to walkę. Czyżby w rolnictwie było aż tak dobrze, czyżby problemy, które podnoszą rolnicy, były walką o partykularne interesy? Tak, niestety, wiele osób uważa, takie głosy słyszymy nawet z tej trybuny.</u>
          <u xml:id="u-358.1" who="#JanChoszczewski">Trudno się jednak temu dziwić, skoro wchodzi się do sklepów mięsnych względnie dobrze zaopatrzonych, gdy słyszy się, że rolnik ma trudności ze sprzedażą żywca, gdy obniża się cenę mleka i jego przetworów, no i skoro słyszy się nawet, że takie ogromne miliony zgarnęli chłopi chociażby za buraki cukrowe. Proszę się jednak temu nie dziwić, że takiej z gruntu fałszywej i krótkowzrocznej logice rolnicy stanowczo przeciwstawiają się i starają się argumentować po chłopsku, po gospodarsku, w trosce o przyszłość i wyżywienie całego narodu, nie tylko o własne.</u>
          <u xml:id="u-358.2" who="#JanChoszczewski">Jest wiele spraw, które bulwersują rolników. Taką właśnie sprawą jest bierność resortu rolnictwa wobec ograniczania skupu żywca. Wydłuża to nie tylko cykl produkcyjny, ale powoduje, że w rezultacie tego mniej mięsa trafi na rynek, a skarmia się bezproduktywnie cenną paszę. Podobnie wygląda sprawa z mlekiem i jego przetworami.</u>
          <u xml:id="u-358.3" who="#JanChoszczewski">Musimy zdawać sobie sprawę, że dobre zaopatrzenie sklepów w mięso, mleko i ich przetwory jest tylko pozorną poprawą sytuacji. Na to, że sytuacja ulegnie niekorzystnej zmianie, wskazuje w moim województwie postępująca wyprzedaż krów, spadek pogłowia trzody chlewnej, mniejsze zagospodarowanie loszek hodowlanych.</u>
          <u xml:id="u-358.4" who="#JanChoszczewski">Skoro takie niekorzystne tendencje zarysowują się w województwie toruńskim, które pod względem produkcji towarowej jest przecież jednym z pięciu najlepszych województw w kraju, to co mają powiedzieć rolnicy z pozostałych.</u>
          <u xml:id="u-358.5" who="#JanChoszczewski">Prawie 5-miesięczny okres od wprowadzenia urynkowienia pokazał, że nie wszędzie od razu zadziałało prawo rynku. Jeśli tak, to interwencja państwa jest w tym zakresie koniecznością. Oczekujemy jej w przypadku skupu, preferencyjnych kredytów, opłacalnych minimalnych cen gwarantowanych oraz cen i ilości środków do produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-358.6" who="#JanChoszczewski">Zaopatrzenie w środki do produkcji rolnej i ich ceny są najpoważniejszą barierą rozwoju produkcji rolnej, natomiast brak urządzeń dla drobnego przemysłu rolno-spożywczego, na przykład masarń, piekarń, czy innych dziedzin sprawia, że jego rozwój staje się tylko hasłem propagandowym.</u>
          <u xml:id="u-358.7" who="#JanChoszczewski">Ministerstwo rolnictwa i rząd kategorycznie nie mogą dopuścić do obniżenia produkcji przemysłu na rzecz rolnictwa. Nie może maleć produkcja nawozów, środków ochrony roślin, ciągników czy maszyn rolniczych, czego już teraz ciągle brakuje. Bardzo niepokojące jest to, że panowie ministrowie mówią o dalej malejącej produkcji, zamiast temu spadkowi radykalnie zapobiegać. Podobnie nie powinny mieć miejsca horrendalne wzrosty cen, jak na przykład pług dwuskibowy produkowany w „Unii-Grudziądz” w styczniu 1989 roku kosztował 91 tys., a dziś po 11 miesiącach kosztuje 1 140 tys. Kogo stać będzie na zakup takich środków do produkcji?</u>
          <u xml:id="u-358.8" who="#JanChoszczewski">Podobnie dzieje się z paszami treściwymi. Jeśli przed urynkowieniem za 1 kg tucznika rolnik otrzymywał zapłatę w wysokości 740 zł, to dziś sprzedaje go w województwie toruńskim po 3100 zł za 1 kg. Stanowi to 4-krotny wzrost ceny po urynkowieniu, natomiast paszę treściwą przed urynkowieniem rolnik kupował w cenie od 4300 do 5500 zł za 100 kg, a koncentrat w cenie od 9 tys. do 12 tys. zł za 100 kg. Dziś natomiast za tę paszę musi zapłacić od 57 do 69 tys. za 100 kg, a provit od 112 tys. do 125 tys. zł za 100 kg. Czyli możemy sobie policzyć, jaka jest opłacalność hodowania trzody chlewnej w dzisiejszych warunkach po urynkowieniu, jeśli cena paszy wzrosła aż 11 razy, a naszego produktu 4 razy. Skąd rolnik ma mieć opłacalność.</u>
          <u xml:id="u-358.9" who="#JanChoszczewski">Oznajmiam panu premierowi, że jeszcze teraz odbywa się produkcja oparta na zapasach zbóż zgromadzonych po żniwach, ale gdy te zapasy zostaną skarmione, rolnicy automatycznie zmniejszą produkcję trzody chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-358.10" who="#JanChoszczewski">Te dwa miesiące po urynkowieniu ogromnie rolników zachęciły do powiększania produkcji trzody, natomiast obecna sytuacja hamuje dalszy jej wzrost. Takiego tempa wzrostu cen nie wytrzyma ani producent, ani konsument. By nie dopuścić do wyniszczenia i tak już słabego rolnictwa, rząd nie powinien zrezygnować z dotacji do nawozów sztucznych, środków ochrony roślin i postępu biologicznego.</u>
          <u xml:id="u-358.11" who="#JanChoszczewski">Nowy rząd, który cieszy się wielkim zaufaniem społecznym, na pewno spodziewał się szybszej i bardziej znaczącej odpowiedzi na ogłoszoną pożyczkę zbożową. W moim województwie skupiono 228 ton zbóż od rolników indywidualnych. Jak tłumaczyć taką odpowiedź rolników? Bez wątpienia wpłynęły na to niekorzystne ceny, wysoka inflacja i brak możliwości zakupu środków do produkcji. Taką odpowiedź należy również odczytać jako nieufność do rządowych przedsięwzięć w zakresie rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-358.12" who="#JanChoszczewski">Rolnicy są pewni, że problemy, z którymi wychodzą do nowego rządu, nie są obce ani resortowi rolnictwa, ani rządowi. Są nie tylko dobrze znane, ale znany jest ich ciężar gatunkowy. Dlatego też rolnicy głęboko zastanawiają się nad tym, o co chodzi rządowi w tym ciągłym odkładaniu sejmowej debaty na temat spraw rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Dlaczego doszło nieomal do parlamentarnego strajku o to, by resort rolnictwa przedstawił wreszcie program rozwoju rolnictwa i by sprawy te wnieść pod obrady Sejmu jeszcze w tym roku?</u>
          <u xml:id="u-358.13" who="#JanChoszczewski">Swoje wystąpienie zakończę stwierdzeniem, że od czterdziestu lat z doświadczenia wiemy, iż żywność i jej dostatek jest m.in. warunkiem zachowania spokoju społecznego w państwie oraz podstawą normalnego rozwoju biologicznego narodu. Czyżby i tym razem próbowano tę prawdę pomijać?</u>
          <u xml:id="u-358.14" who="#JanChoszczewski">Z ubolewaniem muszę stwierdzić, że to, co stało się wczoraj w porze nocnej na posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej przyniesie w najbliższym czasie krzywdę rolnictwu.</u>
          <u xml:id="u-358.15" who="#JanChoszczewski">Jeśli po dzisiejszej debacie nie podejmiemy uchwały, to nie będziemy mieć żadnej gwarancji, że nasze wnioski, które padły z tej trybuny, będą wdrożone w życie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-358.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-359">
          <u xml:id="u-359.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-359.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Starownika z PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-359.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przygotuje się, jako ostatni mówca przed przerwą, pan poseł Zdzisław Domański, również z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-360">
          <u xml:id="u-360.0" who="#MarianStarownik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dzisiaj rolnicy z ubolewaniem stwierdzają, że dotychczasowe decyzje rządu dotyczące gospodarki narodowej rozmijają się z ich oczekiwaniami. W obecnej sytuacji szczególnie znikome są szanse na przetrwanie młodych rolników, którzy podjęli lub pragną podjąć się prowadzenia najczęściej słabych i niedoinwestowanych gospodarstw. Wiele takich gospodarstw znalazło się, albo w niedługim czasie znajdzie się na krawędzi bankructwa, jeśli natychmiast nie nastąpią radykalne zmiany prorolnicze.</u>
          <u xml:id="u-360.1" who="#MarianStarownik">Przed rolnictwem stoi widmo silnego spadku opłacalności produkcji rolnej, a w ślad za tym dalsze pogłębienie się dysparytetu dochodów rolniczych. Ciągle powiększa się obszar ziemi nie chcianej, tzw. Państwowego Funduszu Ziemi. Od roku 1987 tendencja powiększania się areału tych gruntów przybiera niepokojące tempo, gdyż właśnie w roku 1987 przyrost był o 20% wyższy od rozdysponowanych gruntów, a w roku 1988 wskaźnik ten wzrósł do 29%. Za rok bieżący brak jest konkretnych danych, lecz na podstawie obserwacji śmiem twierdzić, że procent przyrostu PFZ jest jeszcze większy. Ponieważ co czwarty gospodarujący rolnik jest w wieku emerytalnym, a tylko 5% ma mniej niż 30 lat, istnieje poważna obawa, że Państwowy Fundusz Ziemi w najbliższych latach będzie przyrastał jeszcze szybciej. W końcu 1988 r. zasoby te wynosiły ponad 800 tys. hektarów w skali kraju.</u>
          <u xml:id="u-360.2" who="#MarianStarownik">Mając na uwadze utrzymującą się tendencję wzrostu liczby ludności w Polsce oraz fakt, że kasa państwowa nie pozwala na zakupy żywności za granicą, nie możemy spokojnie się przyglądać i nie reagować na to, że tak wielkie połacie ziemi wypadają z produkcji.</u>
          <u xml:id="u-360.3" who="#MarianStarownik">Dotychczasowa polityka rolna kierowana z centralnego szczebla zarządzania była ukierunkowana na realizację celów ogólnokrajowych. Uruchamiała ona w systemie nakazowo-rozdzielczym mechanizmy preferujące rejony o relatywnie wysokiej produkcji, co spowodowało zwiększenie dysproporcji między regionami oraz preferowanie regionów rolniczo przodujących kosztem rejonów zaniedbanych.</u>
          <u xml:id="u-360.4" who="#MarianStarownik">Pozostawienie w tym stanie rzeczy terenów będzie pogłębiać istniejący regres. Dla zobrazowania przedstawię, jak wielkie są to różnice. Wartość majątku brutto na omawianych terenach w skali całej gospodarki i w przeliczeniu na 1 km2 jest ok. 30% niższa od średniej krajowej, a w gospodarce uspołecznionej jest niższa o ponad 40%. Ponadto gęstość zaludnienia jest o 1/4 niższa od średniej krajowej.</u>
          <u xml:id="u-360.5" who="#MarianStarownik">Dostrzegając te niepokojące zjawiska, poprzedni rząd podjął próbę rozwiązania tego problemu, opracowując koncepcję regionalizacji polityki rolnej. Powyższa koncepcja została nawet wstępnie zatwierdzona w dniu 1 czerwca 1989 r. przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów. Materiał ten proponował szereg rozwiązań doraźnych, jak i docelowych, skierowanych głównie na poprawę warunków ekonomicznych i socjalnobytowych terenów słabych ekonomicznie i glebowo. Koncepcja regionalizacji polityki rolnej zakładała szereg rozwiązań prawnych i ustawowych, które miały wejść do realizacji z dniem 1 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-360.6" who="#MarianStarownik">Dotyczyło to m.in. zniesienia barier w obrocie ziemią i granicy obszarowej tych gruntów, zwolnienia z podatków od gruntów klasy V, częściowego zwolnienia z opłat na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych Rolników, opłat melioracyjnych, opłat za urządzenia zbiorowego zaopatrzenia w wodę i opłat elektrycznych. Ponadto przewidywano udzielanie subwencji rolnikom gospodarującym na słabych glebach, zapewnienie preferencyjnych kredytów i zwiększenie dostaw środków do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-360.7" who="#MarianStarownik">Zaproponowane rozwiązania wzbudziły dużą nadzieję na poprawę bytu i perspektywę pracy na tych terenach.</u>
          <u xml:id="u-360.8" who="#MarianStarownik">Zwracam się więc z pytaniem do pana premiera — dlaczego w założeniach polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990 brak jest jasnego odniesienia do regionalizacji polityki rolnej i niewiele proponuje się w zamian. Czyżby rządowi nie zależało na uruchomieniu produkcji na tych 800 tys. hektarów i na przywróceniu ich do produkcji rolnej?</u>
          <u xml:id="u-360.9" who="#MarianStarownik">Zdaję sobie sprawę ze stanu ekonomicznego naszego kraju, ale nie możemy dalej odkładać systemowych rozwiązań prorolniczych i wiejskich, jeśli zamierzamy wyjść z kryzysu. Nie przekonuje mnie twierdzenie, że wszystko załatwi rynek. Gra rynkowa przy tak silnie rozwiniętym systemie monopolistycznym załatwi — ale rolnika i to szybciej niż myślimy.</u>
          <u xml:id="u-360.10" who="#MarianStarownik">Dlatego konieczna jest interwencja państwa w te dziedziny życia, które znajdują się w szczególnej sytuacji, a niewątpliwie w takiej sytuacji jest rolnictwo i wieś.</u>
          <u xml:id="u-360.11" who="#MarianStarownik">Nie jest moją intencją przenoszenie negatywnych nastrojów społecznych, z jakimi spotykam się od pewnego czasu w środowisku wiejskim. Jednak nie mogę przemilczeć tych stwierdzeń, które skierowane są pod adresem rządu. Wyborcy pytają — co z restrukturyzacją przemysłu na rzecz rolnictwa? To, że zaledwie 4 do 5% potencjału naszego przemysłu pracuje na rzecz rolnictwa po prostu urąga kierunkowi, jaki zamierzamy przyjąć. A chodzi nam prawdopodobnie o nowoczesne technicznie i wysokowydajne rolnictwo. Jak rolnicy mają tego dokonać? Musimy chłopom pokazać perspektywy rozwoju, niech w coś uwierzą, niech mają nadzieję.</u>
          <u xml:id="u-360.12" who="#MarianStarownik">Była nadzieja, że przemysł ciągnikowy w wyniku rozbudowy w niedługim czasie zwiększy swą produkcję, lecz nie ma wciąż jasności, kiedy to nastąpi. Jak się dowiadujemy, rząd wykreślił tę inwestycję z finansowania z budżetu centralnego z sugestią kontynuowania budowy z własnych środków. Znając kondycję finansową „Ursusa”, myślę, że ta inwestycja długo jeszcze będzie w budowie, a tym samym oddala się mrzonka o zwiększeniu produkcji ciągników.</u>
          <u xml:id="u-360.13" who="#MarianStarownik">Techniczne wyposażenie rolnictwa to nie tylko ciągniki, ale cały ogół przemysłowych środków produkcji, z których gospodarka żywnościowa i wieś korzystają raczej skromnie. Wieś zużywa nawet mniej niż 10% podaży krajowej paliw i energii elektrycznej. Niedostatek nośników energii ogranicza proces unowocześniania i zwiększania produkcji. Podam, że obecnie na 100 hektarów użytków rolnych przypada 9 silników elektrycznych, tyle samo co w Republice Federalnej Niemiec w 1949 roku. Co gorsza, wieś nie otrzymuje odpowiedniej ilości energii, gdyż często jest ona dostarczana z przerwami i ma zaniżone parametry. Nie jest też tajemnicą, że tylko 20% ogólnokrajowych środków inwestycyjnych pochłania cała gospodarka żywnościowa. Lecz w tej gospodarce powstaje dzisiaj 25% dochodu narodowego. Jak wynika z tego zestawienia, dotychczasowa polityka rolna szła w kierunku raczej wyzyskiwania rolnictwa niż zadbania o jego potencjał produkcyjny.</u>
          <u xml:id="u-360.14" who="#MarianStarownik">A co w tej sytuacji proponuje nowy system gospodarczy? Może nieuważnie czytałem założenia gospodarcze, ale wydaje mi się, że nic nowego. Nadal jest to okres niepewności. Zdaje się, że w polityce rolnej niewiele się zmienia. Nie straszy już doktryna, lecz dla doraźnych celów prowokuje się nadal chłopa. Chłop chce i może zapewnić wyżywienie narodu, jeśli uczyni się go godnym jego ciężkiej pracy.</u>
          <u xml:id="u-360.15" who="#MarianStarownik">Jestem w tym miejscu skłonny stwierdzić, że właśnie chłopi tworzą szansę dla polskiej gospodarki. Nie da się bowiem w gospodarce uspołecznionej szybko usprawnić źle funkcjonującego zarządzania, ani przywrócić dyscypliny pracy i podnieść jakości produkcji w fabrykach, by produkcję przemysłową uczynić czynnikiem ciągnącym gospodarkę wzwyż.</u>
          <u xml:id="u-360.16" who="#MarianStarownik">Przemysł wydobywczy sam też tego nie dokona, bo jego bezpośredni udział w zaspokajaniu potrzeb ludności nie jest decydujący. Może to natomiast uczynić rolnictwo, zaspokajając potrzeby żywnościowe, równoważąc siłę nabywczą ludności i ożywiając rozwój całej gospodarki. Dlatego w unowocześnieniu rolnictwa widzę szansę reorganizacji całej gospodarki i przywrócenia jej normalnego funkcjonowania. Jest to szansa położenia podstaw pod polityczną rolę chłopów w tworzeniu silnego ekonomicznie i demokratycznego państwa. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-360.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-361">
          <u xml:id="u-361.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-361.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Zdzisław Domański. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-362">
          <u xml:id="u-362.0" who="#ZdzisławDomański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W ramach debaty nad stanem i rozwojem naszego rolnictwa pragnę zabrać głos w sprawie jednej jego gałęzi, jaką jest ogrodnictwo. Ten dział produkcji charakteryzuje się specjalnymi wymaganiami. Producenci powinni posiadać wiedzę, ale i środki produkcji, zarówno krajowe, jak i pochodzące z importu.</u>
          <u xml:id="u-362.1" who="#ZdzisławDomański">Polska posiada dobre warunki klimatyczno-glebowe do rozwoju produkcji ogrodniczej zarówno co do ilości opadów, średnich temperatur, jak i nasłonecznienia. Gospodarstwa są rozdrobnione, a ogrodnicy pracowici i wykształceni. Ten duży kapitał powodował, że mimo ogólnych trudności, m.in. wymarznięcie sadów w 1987 r., rynek owocowo-warzywny od dawna jest w naszym kraju rynkiem zrównoważonym. Nasze płody ogrodnicze, tak w stanie świeżym, jak i przetworzonym, pierwsze weszły na rynki zagraniczne jako produkty wysokocenowe przynoszące pokaźne wpływy dewizowe.</u>
          <u xml:id="u-362.2" who="#ZdzisławDomański">W kryzysowych latach osiemdziesiątych Polska stała się czołowym producentem w Europie i świecie takich gatunków jak: porzeczki — I miejsce w świecie, truskawki i maliny — II miejsce, jabłka, cebula, kapusta, ogórki gruntowe. Nasz kraj jest też potentatem w produkcji niektórych przetworów, np. koncentratu jabłkowego, mrożonych warzyw. W 1988 r. wartość całego eksportu rolno-spożywczego wynosiła 1,5 mld dolarów amerykańskich. Wartość eksportu ogrodnictwa osiągnęła w 1988 r. kwotę 245 mln dolarów. Towary ogrodnicze sprzedaliśmy również w eksporcie do krajów I obszaru płatniczego — za 294 mln rbl. Produkty ogrodnicze zajmują II miejsce po mięsie i jego przetworach w eksporcie rolno-spożywczym naszego kraju. Potwierdzeniem wiarygodności ogrodników i eksportującej ich produkty firmy, jaką jest Hortex, jest kredyt w wysokości 17 mln dolarów uzyskany w ubiegłym roku od Międzynarodowej Korporacji Finansowej (IFC) przy Banku Światowym.</u>
          <u xml:id="u-362.3" who="#ZdzisławDomański">Destabilizacja całej naszej gospodarki nie pominęła i tej gałęzi produkcji. Największego zagrożenia należy upatrywać w dwóch kierunkach:</u>
          <u xml:id="u-362.4" who="#ZdzisławDomański">— po pierwsze następuje gwałtowny wzrost cen środków produkcji pochodzenia krajowego, jak i z importu;</u>
          <u xml:id="u-362.5" who="#ZdzisławDomański">— po drugie, proponowany system podatkowy również stwarza duże niebezpieczeństwo nie tylko spadku, ale całkowitego zaniechania produkcji niektórych gatunków owoców i warzyw. Jeśli to pierwsze negatywne zjawisko można zrzucić na karb urynkowienia środków produkcji, co też nie wszystkich przekonuje, to system podatkowy proponowany dla ogrodnictwa jest samowolnym niszczeniem tego, na czym wiele państw w gorszych warunkach klimatycznych dobrze zarabia, m.in. Dania i Holandia.</u>
          <u xml:id="u-362.6" who="#ZdzisławDomański">Ażeby nie być gołosłownym w tym temacie, pragnę podać kilka przykładów. I tak, dyskutowany system podatkowy od upraw specjalnych w ogrodnictwie zakłada następujący wzrost obciążeń w porównaniu do roku bieżącego: np. sad jabłoniowy 5-hektarowy — w obecnym roku z 1 ha od upraw specjalnych płacimy 11 tys. zł, na przyszły rok przewiduje się 173 tys. zł, czyli wzrost 157 razy; owoce jagodowe: truskawki, porzeczki, maliny — za 100 m2 upraw w obecnym roku płacimy 1500 zł, na przyszły rok planuje się 13 tys. zł. Podatek od upraw w szklarniach i pod folią też wzrośnie około 10 razy.</u>
          <u xml:id="u-362.7" who="#ZdzisławDomański">Te przykłady wymownie udowadniają, że po to, by określone kwoty pieniężne wpłynęły do budżetu, jesteśmy gotowi zniszczyć to, czego dorabialiśmy się od dziesięcioleci. Czy obecnemu rządowi nie zależy na produkcji i eksporcie naszych owoców i warzyw? Przecież około 300 mln dolarów i tyle samo milionów rubli to nie jest bagatelna suma.</u>
          <u xml:id="u-362.8" who="#ZdzisławDomański">My, ogrodnicy, dla dobra ojczyzny oraz polskich ogrodników żądamy ponownego przeanalizowania propozycji podatkowych. Stawiam następujące wnioski: wyłączyć z dotychczasowego zakwalifikowania do działów specjalnych uprawy ogrodnicze, które podlegają warunkom atmosferycznym: sady jabłoniowe, uprawy jagodowe, uprawy w tunelach zimnych i inspektach. Dla pozostałych upraw ogrodniczych w szklarniach, tunelach foliowych ogrzewanych oraz upraw grzybów wzrost obowiązujących norm nie powinien być wyższy niż 5 razy.</u>
          <u xml:id="u-362.9" who="#ZdzisławDomański">W razie nieprzyjęcia propozycji wyłączenia z podatku rolnego sadów jabłoniowych oraz upraw jagodowych, proponuję przyjęcie poniższych norm. Minister finansów proponuje, ażeby za 100 m2 sadów jabłoniowych płacić 45 tys. zł, my proponujemy — 20 tys. zł, za 100 m2 upraw jagodowych minister proponuje 13 tys. zł, my — 9 tys. zł, za 1 m2 upraw grzybów minister proponuje 14 tys. zł, my — 8 tys. zł, za 1 m2 roślin ozdobnych w ogrzewanych szklarniach minister proponuje 10 tys. zł, my — 5 tys. zł; za 1 m2 warzyw w ogrzewanych szklarniach minister proponuje 3 tys. zł, my proponujemy 2 tys.</u>
          <u xml:id="u-362.10" who="#ZdzisławDomański">Wnioskuję zmianę skali ustalania dochodów z działów specjalnych. W efekcie spowoduje ona faktyczne zrównanie rolników z pracownikami gospodarki uspołecznionej w dysponowaniu wypracowanymi dochodami. Proponuję ustalenie kwoty opodatkowania podatkiem progresywnym na podobnych zasadach, jak dla podatników podatku wyrównawczego. Dla gospodarstw indywidualnych, w których na dochód pracuje zwykle 2–3 osoby, konieczne jest zwielokrotnienie tej kwoty o liczbę osób, za które opłacana jest składka na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-362.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-363">
          <u xml:id="u-363.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-363.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-364">
          <u xml:id="u-364.0" who="#MaciejPółtorak">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-364.1" who="#MaciejPółtorak">— posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu w sali nr 192;</u>
          <u xml:id="u-364.2" who="#MaciejPółtorak">— posiedzenie Komisji Zdrowia w Klubie PSL „Odrodzenie”;</u>
          <u xml:id="u-364.3" who="#MaciejPółtorak">— posiedzenie PSL „Solidarność” i sekcji rolnej OKP w gabinecie wicemarszałka Senatu Józefa Ślisza.</u>
          <u xml:id="u-364.4" who="#MaciejPółtorak">O godz. 15 w pokoju nr 104 odbędzie się posiedzenie zespołu poselskiego obradującego pod przewodnictwem posła Józefa Oleksego.</u>
          <u xml:id="u-364.5" who="#MaciejPółtorak">W dniu 20 grudnia, środa, o godz. 8.15 w gmachu Sejmu w sali kolumnowej odbędzie się posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Materiały na posiedzenie komisji są wyłożone w skrytkach poselskich. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-365">
          <u xml:id="u-365.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu sekretarzowi.</u>
          <u xml:id="u-365.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Zarządzam przerwę do godz. 15.30.</u>
          <u xml:id="u-365.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzenia od godz. 14 do godz. 15 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-366">
          <u xml:id="u-366.0" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję nad problematyką rolną.</u>
          <u xml:id="u-366.1" who="#TadeuszFiszbach">Mam jeszcze 17 zgłoszeń do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-366.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Stanisława Jasińskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-366.3" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Aniela Bukała.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-367">
          <u xml:id="u-367.0" who="#StanisławJasiński">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Ja w formie repliki do wystąpienia pana posła Łupiny z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-367.1" who="#StanisławJasiński">Szanowny Panie Pośle! W swojej wypowiedzi zarzucił pan nam, to jest Klubowi Poselskiemu Polskiego Stronnictwa Ludowego, że nasze wystąpienie powinno być bardziej skierowane do ministra Balcerowicza niż do ministra Janickiego, a nasz program, to jest program gospodarczo-społeczny, który przedstawiliśmy, powinien być wcześniej dostarczony rządowi, który powinien go włączyć do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-367.2" who="#StanisławJasiński">Szanowny Panie Pośle! Nasze Polskie Stronnictwo Ludowe, które zostało założone w 1946 r., owszem, w parlamencie jest reprezentowane, na wsi również rośnie w siłę, ale w rządzie nie jest reprezentowane i za realizację obecnej polityki rolnej nie może ponosić odpowiedzialności, natomiast może, ma prawo i powinno na tle przedstawionych przez rząd założeń polityki rolnej przedstawić swoje założenia polityki gospodarczo-społecznej, naszym zdaniem lepszej dla społeczeństwa. My rozumiemy obecną trudną sytuację rządu i mimo pewnej krytyki ten rząd popieramy, chociaż do niego nie wchodzimy. Nie rozumiem tylko całej fali krytyki ze strony ugrupowań parlamentarnych, które do rządu wchodzą, tworząc koalicję. Najbardziej zajadła krytyka rządu nie zwolni tych ugrupowań od odpowiedzialności za politykę w dziedzinie całej gospodarki i rolnictwa. Z uznaniem odnoszę się do pewnej lojalności posłów z OKP, którzy wyraźnie ten rząd popierają i bronią, bo go tworzą. Natomiast nam zawsze wolno, zwłaszcza z parlamentarnej trybuny, przedstawiać pewną alternatywną propozycję do programu rządowego. Nasze wystąpienie rzeczywiście było programem gospodarczym Polskiego Stronnictwa Ludowego, ale przedstawiliśmy ten program w czasie debaty rolnej, ponieważ naszym zdaniem kluczem do pozytywnych rozwiązań gospodarczych jest rolnictwo i ono powinno stanowić koło zamachowe dla całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-367.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-368">
          <u xml:id="u-368.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-368.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Aniela Bukała z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-368.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Kazimierz Rostek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-369">
          <u xml:id="u-369.0" who="#AnielaBukała">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Oprócz zacofania i niedostatku w sferze produkcyjnej wieś polska odczuwa znaczne opóźnienie i zacofanie w sferze cywilizacyjnej. Nie sądzę, że swoim wystąpieniem wpłynę na poprawę tej sytuacji, szczególnie teraz, gdy kraj znajduje się w tak trudnej sytuacji gospodarczej. Liczę jednak na to, że w przeciwieństwie do poprzednich ekip rządowych obecna ekipa potraktuje potrzeby wsi w sposób sprawiedliwy w stosunku do innych środowisk i że polski chłop nie będzie miał poczucia krzywdy, lecz będzie czuł się rzeczywistym obywatelem tego kraju, a nie jego pariasem.</u>
          <u xml:id="u-369.1" who="#AnielaBukała">W swoim wystąpieniu chciałabym się skoncentrować na kilku sprawach socjalnych, które obrazują zacofanie cywilizacyjne wsi, wynikające nie z konserwatyzmu chłopa, lecz ze świadomej działalności poprzedniego systemu. Jedną ze zdobyczy cywilizacyjnych współczesnego świata jest posiadanie systemu łączności. Zobaczmy jednak, na wybranych przykładach z mojego województwa, to znaczy opolskiego jak to wygląda na wsi. Otóż na opolskiej wsi na dzień 31 grudnia 1988 r. na 1000 zamieszkałych tam osób przypadało 17,2 aparatów telefonicznych, 217 odbiorników radiowych i 206 telewizorów, podczas gdy w analogicznym okresie na 1000 osób zamieszkujących w mieście przypadało 81,6 aparatów telefonicznych, 340 odbiorników radiowych i 313 telewizorów. Wyrazistości tym liczbom dodaje fakt, że co trzecia wieś pozbawiona jest łączności telefonicznej, a te, które ją posiadają, nie mogą w większości wypadków korzystać z niej po godzinie 15-tej. Czym jest sprawna łączność telefoniczna dla wsi, chyba nie powinno się nikomu tłumaczyć. Telefon na wsi na pewno nie służy do wymiany informacji i wiadomości typu kto z kim, gdzie i co, ani po to, żeby wymienić przepisy kulinarne, lecz jest niezbędny jako wyposażenie warsztatu pracy rolnika. Nie tak dawno Wysoki Sejm powołał nowy resort w postaci Ministerstwa Łączności. Liczę na to, że nowy pan minister nie obciążony bagażem przeszłości podejmie działania w kierunku poprawy łączności telefonicznej i jako pierwszy z rządzących uczciwie doprowadzi, przynajmniej w tym zakresie, do wyrównania dysproporcji między miastem a wsią, po raz pierwszy w powojennej Polsce. Nie chcę tu absolutnie powiedzieć, żeby za kryterium przyjmować ilość aparatów w stosunku do liczby ludności, lecz chciałabym, żeby każda wieś posiadała minimum 2–3 telefony czynne całą dobę.</u>
          <u xml:id="u-369.2" who="#AnielaBukała">Inną miarą świadczącą o poziomie cywilizacji jest ilość zużywanej wody, mam tu na myśli wodę wykorzystywaną z sieci wodociągowej. Otóż żeby nie wykazywać, jak wieś jest pod tym względem zaniedbana, poprzednia władza w swoich sprawozdaniach statystycznych pomijała ten problem. On po prostu nie istniał lub był kamuflowany. Kto z kolegów posłów korzysta z takich materiałów, jak na przykład „Wybrane elementy charakteryzujące zróżnicowanie województw w zakresie warunków bytu i rozwoju sfery usług społecznych” wydanych przez Centralny Urząd Planowania w październiku 1989 r., dowie się, że w roku 1988 w Polsce z sieci wodociągowej korzystało 89,6% ludności miejskiej. A co z ludnością wiejską? Otóż nie było jej, bo byliśmy krajem węgla i stali.</u>
          <u xml:id="u-369.3" who="#AnielaBukała">W jednym z opracowań statystycznych województwa opolskiego doczytałam się, że zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych na mieszkańca w miastach wynosiło 71 metrów sześciennych, a na wsi 17,5 metra sześciennego. Porównanie tych dwóch cyfr mówi samo za siebie, a chciałabym jeszcze powiedzieć, że na wsi oprócz człowieka zdarza się jeszcze spotkać pojedynczy egzemplarz krowy czy też innego zwierzęcia, którym woda jest również niezbędna dla życia i to w dużej ilości.</u>
          <u xml:id="u-369.4" who="#AnielaBukała">Jako osoba związana ze wsią dosyć często zadaję sobie pytanie, w jakiej epoce historycznej można byłoby umiejscowić naszą wieś? Sądzę, że w niektórych sprawach to w średniowieczu. Nie obarczyłabym tu znów winą ludzi zamieszkujących na wsi, lecz system, który obowiązywał w minionym 45-leciu.</u>
          <u xml:id="u-369.5" who="#AnielaBukała">Mówiąc o średniowieczu mam na myśli gospodarkę ściekami, które z braku kanalizacji i oczyszczalni płyną sobie przydrożnymi rowami, następnie rzeczkami, rzekami, rozsiewając wokół zdrowe i wspaniałe zapachy. Jakie korzyści z tego odnosi środowisko — lepiej nie mówić. Czas najwyższy żeby rząd zrozumiał, że wieś polska sama nie poradzi sobie w zakresie zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków, dlatego też niezbędna jest tu pomoc państwa. Wnioskuję więc o to, by rozpoznać dokładnie potrzeby wsi w tym zakresie, opracować raport i na tej podstawie zbudować program rządowy gwarantujący stopniowe rozwiązywanie tych problemów.</u>
          <u xml:id="u-369.6" who="#AnielaBukała">Oczywiście, wiodącą rolę w tym zakresie miałby rząd, a konkretnie proponuję, by tę sprawę pilotowało i było z niej rozliczane, zwłaszcza z postępów w tej dziedzinie, ministerstwo pana ministra Balazsa.</u>
          <u xml:id="u-369.7" who="#AnielaBukała">Do tych dwóch tematów proponowałabym dołączyć jeszcze problemy związane z gazyfikacją wsi. Nie będę uzasadniać potrzeby podjęcia i stopniowego rozwiązania tego problemu, gdyż wydaje mi się on w pełni zrozumiały. Dziękuję Wysokiej Izbie za wysłuchanie mnie i proszę o poparcie przedstawionych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-369.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-370">
          <u xml:id="u-370.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-370.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Kazimierz Rostek z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-370.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Majdański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-371">
          <u xml:id="u-371.0" who="#KazimierzRostek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Występuję przed Wysoką Izbą w tej debacie jako orędownik sprawy polskiego rolnictwa. Wytoczono tu wiele argumentów w obronie polskiej wsi. Problematyki tej nie można rozpatrywać w oderwaniu od programu premiera Balcerowicza, którego strategicznym celem jest zdławienie inflacji. Jest to tylko jeden aspekt sprawy. Myślę, że już dziś, przystępując do zdławienia tejże inflacji, winniśmy odpowiedzieć sobie i społeczeństwu na pytanie, czy Polska, którą chcemy budować, ma się rozwijać w kierunku gospodarki rolno-przemysłowej, czy też przemysłowo-rolnej. Ja osobiście przekonany jestem, że kierunek wybrany 45 lat temu był niewłaściwy, że trzeba go zmienić. A zmienić, to znaczy oprzeć rozwój naszego kraju przede wszystkim na rolnictwie, gospodarce żywnościowej, gdzie zainwestowany kapitał zwraca się najszybciej. Rolnictwo, cały kompleks gospodarki żywnościowej właściwie potraktowany winien stać się zaczynem, drożdżami rozwoju całej naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-371.1" who="#KazimierzRostek">Dlaczego tak uważam? Etos pracy na swoim nie został tu przez 45 lat zniszczony. Pracowitość polskiego chłopa, jego miłość, przywiązanie do ziemi, to wszystko jest kapitałem, dzięki któremu nasz kraj był przecież przed laty samowystarczalny żywnościowo. Ba, był spichlerzem Europy, a nie żebrakiem Europy.</u>
          <u xml:id="u-371.2" who="#KazimierzRostek">Dziś winniśmy chylić czoła przed tymi wszystkimi Ślimakami, którzy przez tyle lat, często wbrew logice, wbrew rachunkowi ekonomicznemu, utrzymali jednak tę swoją ojcowiznę. To są kombatanci polskości. Oni dziś nie upominają się o dodatek kombatancki. Wielu z nich do dziś nie ma emerytury. Oni po prostu chcą, by te ich placówki zachowane przez najgorszy czas mogły dziś służyć krajowi produkując żywność, ale równocześnie korzystając z osłony państwa. Mają prawo oczekiwać tego od rządu, na który wiernie i uparcie czekali przez 45 lat. Przecież taką politykę osłaniania i dotowania swojego rolnictwa prowadzą prawie wszystkie kraje na świecie. Stąd też program restrukturyzacji polskiego przemysłu winien zawierać aspekty osłony polskiego rolnictwa, aspekty interwencjonizmu państwa, a nie wyłącznie kryteriów ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-371.3" who="#KazimierzRostek">Zachód oferując nam swoje nadwyżki, opróżnia magazyny dla swoich farmerów, a my jak już zmuszeni jesteśmy przyjmować tę pomoc, winniśmy, panie premierze Janicki, przyjąć ją w terminach możliwie optymalnych dla nas. Czy przyjęcie znaczących dostaw mięsa w terminie, kiedy — jak doświadczenie wskazuje — mamy corocznie najwyższe spiętrzenie zakupów krajowych było tym optymalnym rozwiązaniem? Czyż nie można było tego opóźnić na przykład o jeden miesiąc?</u>
          <u xml:id="u-371.4" who="#KazimierzRostek">Niepokojące są dla mnie w ogólnikowy sposób przedstawione w założeniach propozycje związane z możliwościami zagospodarowania środków, które gromadzone są z darów zagranicznych oraz zagranicznej pomocy żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-371.5" who="#KazimierzRostek">Wiadomą jest rzeczą, że tam gdzie pojawiają się środki, nie brakuje chętnych do dzielenia. Dlatego też uważam, że należy szybko przedstawić klarowną koncepcję zagospodarowania tych środków zgodnie z intencją darczyńców i z potrzebami naszego rolnictwa. Wieś na to czeka. Nie może to być sposób budzący duże kontrowersje, a takowe budzi już na przykład informacja premiera Janickiego, że wojewodowie mają kierować kandydatów na szkolenia zagraniczne. Przecież co by nie powiedzieć, wyborcy w trakcie spotkań akcentują potrzebę szybkich zmian na dole, by te wszystkie układy, układziki, te potężne pajęczyny istniejące wszędzie po prostu porozrywać. Oczywiście nie zrobi tego rząd. Dlatego też zazdroszczę dziś Czechom ich masowego entuzjazmu, zaangażowania.</u>
          <u xml:id="u-371.6" who="#KazimierzRostek">Zagrożenia realizacji programu rządowego w mniejszym stopniu według mnie wynikają z niedoskonałości koncepcji, zaś w znacznie większym stopniu z braku inwencji narodu, jego parcia na rwanie tych pajęczyn lokalnych i zakładowych, tych czapek spółdzielczych i fikcyjnych spółdzielni. Ta inercja, rozbicie i brak programów oraz liderów szczególnie, niestety, dotyczy polskiej wsi.</u>
          <u xml:id="u-371.7" who="#KazimierzRostek">Premier Balcerowicz w swoim niedzielnym wystąpieniu stwierdził, iż ludzie nie przebaczą nam opieszałości. Kończąc, chciałbym powiedzieć, iż przede wszystkim ludzie nie przebaczą nam pomyłki. Dlatego też wierzę, że może ta długa i wyczerpująca debata rolna pozwoli strategom zmian gospodarczych w naszym kraju widzieć problemy rolnictwa we właściwych proporcjach. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-371.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-372">
          <u xml:id="u-372.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-372.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Stanisław Majdański z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-372.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Barbara Czyż.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-373">
          <u xml:id="u-373.0" who="#StanisławMajdański">Panie Marszałku! Panie Premierze! Koleżanki i Koledzy: Jesteśmy posłami, my, szczególnie koledzy z OKP, jesteśmy wybrani przez bardzo liczne grono osób. Ja jestem rolnikiem, mam spotkania z rolnikami i dlatego będę ich bronił w tej nawet trudnej sytuacji, w której nie wiadomo od czego zaczynać, co ratować.</u>
          <u xml:id="u-373.1" who="#StanisławMajdański">Wiem, że sytuację, jaka istnieje w rolnictwie, można opisać słowami i to koledzy czynią. Wiem, że rozwarstwienia w Polsce są bardzo duże, brakuje niektórym województwom telefonów, a w niektórych województwach po prostu żyć się nie daje. To wszystko prawda.</u>
          <u xml:id="u-373.2" who="#StanisławMajdański">Zdaję sobie sprawę z tego, że z miasta tych problemów wsi nie widać, albo się nie chce ich zauważyć po prostu. Natomiast jestem święcie przekonany, że wieś widzi to wszystko, co jest na wsi. I ta dzisiejsza debata wcale nie świadczy o tym, że nie wierzymy rządowi, że chcemy w tym okresie adwentu, dla nas katolików w okresie pojednania, w okresie jakiegoś nawrócenia, rozumienia pewnych rzeczy, w tym wypadku naszego kraju, że chcemy się rozliczać.</u>
          <u xml:id="u-373.3" who="#StanisławMajdański">Ale, moi kochani, nie oszukujmy się. Wieś do tej pory była pożywką dla całego naszego systemu. Na niej, na tych ludziach, na nas budowano spółdzielnie produkcyjne, budowano pegeery. Przecież do niedawna jeszcze za stary ciągnik ze spółdzielni produkcyjnej kupiony przez rolnika, spółdzielnia mogła sobie kupić dwa nowe. I jak tu można mówić o proporcji. Z czym wyjść do ludzi w terenie? Taka była prawda.</u>
          <u xml:id="u-373.4" who="#StanisławMajdański">Stawiam jako pierwszy wniosek i proszę pana, panie ministrze, o to, by te przetargi w końcu zlikwidować, by nie robić bałaganu. Ktoś, kto może i ma pieniądze, popisuje się i później niektórzy oceniają, że chłopi nie są tacy biedni.</u>
          <u xml:id="u-373.5" who="#StanisławMajdański">Wieś zna sytuację. Wieś rozumie, że jest ciężko. To chłopi mają na swoim sztandarze hasło: „Żywią i bronią”, to nie z ich winy jest w takim stanie gospodarka. Ale skoro się obiecuje, że będzie wszystkim źle, to naprawdę ja nie wierzę, żeby już teraz rolnik chciał, a tu koledzy przytaczali pewne fakty ekonomiczne, za darmo produkować. Owszem, te 20% niższe pensje w mieście jeszcze pozwolą przeżyć, ale za darmo produkować? Ja wierzę, że jest perspektywa, ale ja naprawdę rozumiem ludzi, którzy jeszcze i tym razem nie wierzą, że ta perspektywa lepszego zagospodarowania ziemi nastąpi.</u>
          <u xml:id="u-373.6" who="#StanisławMajdański">Było dużo uwag, dużo tematów zostało poruszonych, łącznie z oświatą, łącznie z tym, co tutaj jeszcze nie padło, z działalnością sportową na wsi, w której to działalności aktywnie brałem udział. Co teraz istnieje? Nie ma nic. Szkoły podstawowe nie mają sal gimnastycznych, dzieci nie mają lekcji wf, na korytarzach się tłuką. I mówimy o tym, że w mieście jest ciężko. Ale na wieś nauczyciele dojeżdżają, mimo wszystko nie chcą tam mieszkać. Więc nieprawda, że na wsi jest dobrze. Życie na wsi poza lekcjami nie istnieje. Do tych młodych ludzi nie ma kto mówić, nie ma im kto dać zajęcia, za wyjątkiem rodziców wypędzających ich do pracy na polu. Nie będę mówił też o kobiecie wiejskiej, bo wszyscy wiedzą o tym, że taka 30-letnia kobieta pracująca na wsi jest dziesięć lat starsza od kobiety, która jest w mieście. A przecież ma te same rysy, też chciała być gospodynią, kiedyś, tak ją uczono, do tego przyzwyczajano i dzisiaj ona ze spuszczonymi rękami śpi, ma powykręcane palce. To trzeba zauważać, my tu nie krytykujemy. Ja nie mogę o tym nie mówić, bo ja wrócę do tych ludzi i oni będą mnie pytać. Dlatego proszę też mieć na uwadze to wszystko. O telefonach była mowa. Ja rozumiem, że jest ciężko.</u>
          <u xml:id="u-373.7" who="#StanisławMajdański">Wrócę do tego, czy my rzeczywiście jesteśmy bierni. Nieprawda. Podaję do wiadomości, że w 1981 roku w czasie strajku w Zamościu rolnicy domagali się tego samego, czego domagamy się dzisiaj. Dziesięć lat zostało zmarnowanych. A w dodatku najliczniejszą grupę aresztowanych stanowili chłopi — 35.</u>
          <u xml:id="u-373.8" who="#StanisławMajdański">Nie można mówić, że nie mamy programu. Można tylko mówić, że tego programu, który mamy, nie ma komu realizować, bo na wsi są ludzie już starzy. Ich już naprawdę nie sposób przekonać, zmusić do jakiejkolwiek działalności gospodarczej. A co przykre, ludzie z miasta nie bardzo kwapią się, zęby kupić trochę taniej. Więc tutaj też jest pole do działania.</u>
          <u xml:id="u-373.9" who="#StanisławMajdański">I teraz przechodzę do spraw, które uważam, że należy wprowadzić. Mimo wszystko — tutaj koledzy mówili — należy wprowadzić nowe odmiany roślin, które może przyniosą większe plony, nie dzięki większym nakładom, ale dzięki lepszej jakości.</u>
          <u xml:id="u-373.10" who="#StanisławMajdański">Dodaję jeszcze — bo to istotne, prosili mnie o to koledzy — że pan premier Rakowski, jak były strajki w Zamościu, w Piaskach Szlacheckich, wstydził się przyjechać do nas. On wiedział, gdzie ma być. Natomiast nie był tam, gdzie być powinien. I o to też ludzie mają do niego żal. Dlatego proszę z tego miejsca pana premiera Mazowieckiego, by w sposób sobie tylko właściwy wystąpił i po ojcowsku zwrócił się do rolników. Tu nie chodzi o to, żeby prosił, ale żeby zwrócił się do rolników, tego wymaga wieś.</u>
          <u xml:id="u-373.11" who="#StanisławMajdański">Proszę Państwa! Panie Premierze! Mam informację, że będzie brakowało — jak zwykle — sznurka do prasy, do słomy, będą płonęły pola. Wiem już dzisiaj, że jedna tona sznurka kosztuje 1500 dolarów i ta cena będzie rosła. Nie wiem, jak sobie gminne spółdzielnie poradzą. Tę sprawę trzeba załatwić w sposób bezkonfliktowy.</u>
          <u xml:id="u-373.12" who="#StanisławMajdański">I sprawa, o której tutaj poseł Kawałko wspominał, niewykorzystanie pomów, tych zakładów, które kiedyś wspierały socjalistyczną gospodarkę. Dzisiaj nie pracują na rzecz naszego rolnictwa z przyczyn, o których tutaj poseł Kawałko wspominał.</u>
          <u xml:id="u-373.13" who="#StanisławMajdański">I jeszcze bardzo drażniąca sprawa — mak. Zarządzenie ministra robi dużo zamieszania na wsi. Uprawa, która czasami jest opłacalna, w zasadzie zawsze jest uprawą dla pewnej uprzywilejowanej grupy. Należy to, tak jak i regionalizację upraw, znieść. Niech nie będzie tych międzygminnych konfliktów, żeby nie stwarzać zadrażnień na wsi.</u>
          <u xml:id="u-373.14" who="#StanisławMajdański">I teraz sprawa sprzętu. Ja wierzę, że go nie ma dla przetwórstwa, ale, proszę państwa, wymagania sanepidu, który domaga się płytek, wymaga idealnych wyglądów budynków, są trochę na dzień dzisiejszy, na te nasze trudne warunki, za duże. Można chodzić, można kontrolować, ale do tego stopnia się popisywać, to jest trochę nie na miejscu na dzisiejsze czasy.</u>
          <u xml:id="u-373.15" who="#StanisławMajdański">Kolega poseł powie o specyficznej sytuacji naszego województwa. Ja chciałbym również dodać i dopominam się realizacji ustaleń KERM, którego posiedzenie odbyło się wiosną na naszej Zamojszczyźnie. Wiele konkretnych uchwał wtedy podjętych przyniosłoby korzyść województwu zamojskiemu.</u>
          <u xml:id="u-373.16" who="#StanisławMajdański">Na koniec, ponieważ rozstajemy się na święta, apeluję do wszystkich młodych, którzy wyrośli na wsi, którzy zapraszają swoich rodziców na święta do swoich pięknych domów, by tak jak kiedyś posterze przyszli do szopki, tak oni by wrócili do tej szopki wiejskiej, do swoich rodziców i przynajmniej zobaczyli, jak oni żyją, bo, niestety, i takie przypadki też się zdarzają, że nie wiedzą. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-373.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-374">
          <u xml:id="u-374.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-374.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Barbara Czyż z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-374.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Wojciech Mojzesowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-375">
          <u xml:id="u-375.0" who="#BarbaraCzyż">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Już tyle ważkich słów powiedziano na temat rolnictwa. Ja również, zabierając głos, zdaję sobie sprawę w wielkiej odpowiedzialności za słowa wypowiedziane z tej trybuny w tak ważnej debacie o losach rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-375.1" who="#BarbaraCzyż">Zaraz na wstępie, wspierając moich przedmówców pragnę zaakcentować:</u>
          <u xml:id="u-375.2" who="#BarbaraCzyż">Po pierwsze — duże zaniepokojenie rolników o ich dalszy los. W szeregu przypadków graniczy ono nie z bólem, rozpaczą, a wręcz z żalem i rozczarowaniem, a niekiedy staje się bliskie rezygnacji.</u>
          <u xml:id="u-375.3" who="#BarbaraCzyż">Po drugie — nasi wyborcy w czasie spotkań niejednokrotnie podkreślali, że ten parlament, parlament nadziei — jak to się zwykło powszechnie mówić — najmniej uwagi poświęca rolnictwu. Rolnicy pytają wręcz — kto ma ich bronić? Czyżby rząd nie rozumiał problemów wsi? Stąd mała wiara w skuteczność słów posłów mówiących o problemach wsi. Wyrazem tego jest m.in. pewne osamotnienie pana wicepremiera Janickiego i torpedowanie jego inicjatyw w rządzie. Mam tu na myśli nakłanianie wicepremiera do ustępstw z dotacji dla rolnictwa, sprawę pogarszania się opłacalności produkcji rolnej, czy wreszcie sprawę pożyczki zbożowej. A przecież wszystkie jego pociągnięcia podyktowane były troską polskiej wsi o wyprowadzenie kraju na prostą. Tymczasem nie zawsze jest zrozumiany, czego przykładem może być chociażby kontra ministra finansów odnośnie do cen gwarantowanych. Być może potrzebne jest silniejsze przebicie.</u>
          <u xml:id="u-375.4" who="#BarbaraCzyż">I po trzecie — musimy być świadomi tego, że przywoływanie modelu wsi II Rzeczypospolitej nie zawsze jest popularne. Zbyt wielu jeszcze ludzi pamięta ówczesne warunki życia na wsi, tamte dysproporcje między poziomem życia miast i wsi.</u>
          <u xml:id="u-375.5" who="#BarbaraCzyż">Po tak sformułowanym wstępie pragnę przejść do sedna sprawy, zmierzając do uzyskania konkretnej, jasno sformułowanej odpowiedzi — jak rząd zamierza rozwiązać problem zmiany struktury agrarnej wsi, dążąc do powiększania areału gospodarstw? O tych problemach mówiło wiele koleżanek i wielu kolegów posłów, kol. Szymanderski, kol. Wiertek, kol. Stefaniuk. Czyżby kolejny rząd miał wpaść w poślizg poprzez takie traktowanie rolnictwa? Nie możemy pchać wsi w te przemiany, bo zachwiane będą rynki pracy. Rolnik musi produkować bez wspomnianych stresów. Nie można zabierać rolnikowi tego, co jest dla niego najdroższe, najcenniejsze — ziemi, o którą tak chwalebnie walczył.</u>
          <u xml:id="u-375.6" who="#BarbaraCzyż">Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że dotychczasowy sposób produkcji, a więc brak specjalizacji, produkcja wszystkiego przez każdego, powoduje to, iż produkujemy drogo. Więc póki co nie mamy szans na konkurencję z rolnictwem EWG, do czego zgodnie z programem rządowym szybko zmierzamy. Przecież powszechnie wiadomo, że rolnictwo nie lubi żywiołowych zmian. Dlaczego tak jest — wszyscy wiemy. W kontekście tego nie można nagle zmieniać uwarunkowań ekonomiczno-organizacyjnych rynku. Uciążliwość polskiego rolnictwa bardzo zwiększa niedostępność środków produkcji. Nie idzie tu może nawet o coraz wyższe ceny, ile o permanentne braki rynkowe. Trudno wprost wytłumaczyć, dlaczego musi brakować tak drobnych rzeczy, o czym mówili koledzy posłowie, moi przedmówcy, jak chociażby drutu do ogrodzeń elektrycznych. Aby zaspokoić potrzeby polskiego rolnictwa, należy dostarczyć go nie więcej niż 200 ton w skali roku. Czyż to jest rzeczywiście problem? I drugi prozaiczny przykład — folia kiszonkarska, środek produkcji, który jest niezbędny do produkcji pasz. Wprawdzie w Polsce od wielu lat produkowany i coraz powszechniej w rolnictwie stosowany, ale od ponad roku nie można go nigdzie kupić. Rolnicy pytają — jak produkować dobre pasze i podnieść wydajność mleka? Po bliższym rozpoznaniu sprawy okazało się, że folia ta jest produkowana, ale na eksport do Danii. Na potrzeby kraju importujemy ją za dewizy i zgodnie z naszą zasadą o wiele drożej kupujemy niż sprzeda jemy. Pytam, dlaczego?</u>
          <u xml:id="u-375.7" who="#BarbaraCzyż">Takich przykładów można wyliczyć jeszcze o wiele więcej. Czy wszystko można wytłumaczyć brakiem dewiz? O ile wiem, eksport rolniczy jest poważnym źródłem dewiz dla kraju i zawsze ma dodatnie saldo. Stąd uważam, że nie powinno być problemu z importem np. środków ochrony roślin, koncentratów paszowych i innych poszukiwanych nowoczesnych wspomagaczy produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-375.8" who="#BarbaraCzyż">Znane mi są zamiary resortu przemysłu w zakresie wsparcia rolnictwa przez przemysł krajowy w celu złagodzenia niedoborów środków produkcji. Przykładowo, chociażby projekt podjęcia produkcji ciągników ciężkich w Łabędach.</u>
          <u xml:id="u-375.9" who="#BarbaraCzyż">Z drugiej strony nie można milczeniem pominąć faktu, o czym w czasie tej debaty z całą ostrością mówili posłowie, że w wielu dziedzinach zaopatrzenie rolnictwa w maszyny i środki jest bardzo niepokojące. Chcemy jednak wierzyć, że resort przemysłu ma dobre chęci i mimo swoich oczywistych trudności nie straci z pola widzenia potrzeb rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-375.10" who="#BarbaraCzyż">Postuluję więc z tej trybuny, aby resortowi ułatwić realizację jego rolniczych zamierzeń. Jest to ważne. Nie łudźmy się bowiem, że sprowadzanie używanych maszyn z zagranicy rozwiąże problem mechanizacji rolnictwa w Polsce. Musi to przede wszystkim zrobić nasz rodzimy polski przemysł.</u>
          <u xml:id="u-375.11" who="#BarbaraCzyż">Wysoka Izbo! Aktualna sytuacja kraju, jak wskazuje analiza przedłożonych materiałów i przebieg obecnej debaty sejmowej, jest nadzwyczaj trudna, ale i zarazem niepowtarzalna. Wymaga więc od nas szczególnie sprawnej działalności. Wydaje mi się, że efektywność naszych działań można spotęgować, stosując niewątpliwie zasadę wzajemnych ustępstw w takim zakresie, że każda ze stron odniesie z tego korzyści. Słowem, wymaga to wzajemnych ustępstw ze strony zarówno wsi, jak i miasta. To kompromisowe rozwiązanie możliwe jest przy zachowaniu zasady „coś za coś”. W moim przekonaniu należy to rozumieć następująco:</u>
          <u xml:id="u-375.12" who="#BarbaraCzyż">Po pierwsze — w programie rozwoju rolnictwa musi być jasno określony horyzont dla wsi. Jaką należy realizować koncepcję, kto ma wspierać wieś bez robienia komuś tzw. przysłowiowej łaski.</u>
          <u xml:id="u-375.13" who="#BarbaraCzyż">Po drugie — wyodrębniony fundusz preorientacji zawodowej musi też trafić i na wieś. Nie można powiedzieć, że polskim rolnictwem ma rządzić tylko brutalny rynek. Procesy zachodzące na wsi muszą być sterowane przez państwo. Dotyczy to zwłaszcza zachęt dla innych działów gospodarki, aby opłacało się inwestować w rolnictwo. Zasada jest prosta, mocne rolnictwo to tania żywność.</u>
          <u xml:id="u-375.14" who="#BarbaraCzyż">I po trzecie — wydaje się konieczne, aby w obecnej sytuacji o tanią żywność musieli zabiegać wszyscy, w tym również i rząd. W Polsce rynek żywnościowy jest płytki i to z wielu względów, a przede wszystkim dlatego, że siła robocza jest tania, stanowi 12% w strukturze kosztów, zaś w ekonomice obowiązuje zasada, że w państwach, gdzie udział kosztów robocizny w ogólnych kosztach produkcji nie przekracza 20%, żywność jest dotowana z budżetu państwa. Jeśli dodamy, że blisko 40% społeczeństwa mieszka na wsi plus znaczny odsetek stanowią emeryci i renciści, jak również w najbliższej perspektywie i bezrobotni, to ze zbytem żywności będą ciągłe problemy. Dlatego też postuluję wyraźne określenie w rządowym programie rolnictwa również planu działania w zakresie eksportu żywności.</u>
          <u xml:id="u-375.15" who="#BarbaraCzyż">Po czwarte — niezbędnym wydaje się, aby w programie rolniczym uwzględnić elastyczną, regionalną politykę rolną. W Polsce zaledwie 14% powierzchni zaliczone było do strefy pomocy państwa, czyli — powtarzając za prof. Smolińskim — do tzw. strefy zagrożenia ekonomicznego, gdy dla przykładu w RFN, które to państwo tak często podajemy jako przykład, aż 58% korzysta z takiej pomocy. Bardzo akcentowała ten problem koleżanka poseł Pogonowska. Mam na uwadze to, że inwestować należy tam, gdzie najbardziej jest to konieczne i w te kierunki, które ograniczą import. Jeśli dziś potrzebna jest krajowi pszenica, to inwestujmy tam, gdzie jej produkcja jest najwydajniejsza, np. na Żuławach. Chcę powiedzieć, jak wielu moich przedmówców, że opracowane programy w zakresie gospodarki żywnościowej nie spełniły swego zadania. Być może nie wszystkie. Ja chcę powiedzieć, że na terenie Żuław został opracowany przez praktyków, naukowców i doradców program rozwoju Żuław, a realizowany przez rolników dał pozytywne efekty, bo zebrano w roku bieżącym 55 kwintali i istnieją dalsze możliwości wzrostu. Słowem, opłaciło się i warto dalej inwestować w Żuławy.</u>
          <u xml:id="u-375.16" who="#BarbaraCzyż">I ostatnia sprawa, to kadry rolnicze. Wiele na te tematy mówi się negatywnie i pozytywnie. Nie pora dziś, aby dać wyczerpującą ocenę, ocenią to rolnicy jak również sejmowa Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Jednak uważam, że musi być nas stać na to, aby podjąć energiczne działania zapewniające odpowiednie wynagrodzenie służb doradczych oraz wsparcie tejże służby ze strony nauki. Jako argumentu użyję słów ministra rolnictwa USA, który orzekł, że polskiemu rolnictwu najbardziej potrzebne jest fachowe doradztwo. Ze swej strony wiem, że w przebudowie naszego rolnictwa najbardziej poszukiwane będzie doradztwo technologiczno-ekonomiczne oparte na rozwiązaniach alternatywnych.</u>
          <u xml:id="u-375.17" who="#BarbaraCzyż">A mówiąc o doradztwie, trzeba przypomnieć tę znaną zasadę, że nie ma dobrego rolnictwa bez dobrego doradztwa, a dobrego doradztwa bez dobrej nauki.</u>
          <u xml:id="u-375.18" who="#BarbaraCzyż">Reasumując, popieram program pana Balcerowicza, natomiast opowiadam się za realizacją alternatywnego programu w rolnictwie, tzn. programu o tzw. miękkim lądowaniu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-375.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-376">
          <u xml:id="u-376.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-376.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Wojciech Mojzesowicz z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-376.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Ignacy Guenther.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-377">
          <u xml:id="u-377.0" who="#WojciechMojzesowicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Ambicją tego Sejmu jest mówienie prawdy. Taką oczywistą prawdę chciałbym teraz przywołać, brzmi ona: „Ile ziemi tyle Ojczyzny”. Tak sformułował ją wkrótce po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r., Wincenty Witos. Prymas Stefan Wyszyński widział tę prawdę w roli rodziny chłopskiej, w zachowaniu, utrwalaniu bytu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-377.1" who="#WojciechMojzesowicz">Myślę, że znakomita większość Izby powołuje się na powinowactwo duchowe co najmniej z jednym z tych wielkich Polaków. Chodzi mi więc o to, byśmy po prostu byli konsekwentni. Jeśli ziemia jest czymś więcej niż środkiem produkcji, niż bazą działalności gospodarczej, to jest ona sprawą nie tylko rolników.</u>
          <u xml:id="u-377.2" who="#WojciechMojzesowicz">Po tylu latach ciężkich doświadczeń dla Polaków jest i chyba jeszcze przez co najmniej jedno pokolenie będzie funkcjonował związek między pojęciami: Ojczyzna — Matka — Ziemia. Co z tego wynika? Otóż chciałbym, aby dzisiejsza debata uświadomiła nam i chociaż części społeczeństwa, że rolnik, że rodzina rolnicza to nie tylko producenci żywności, ale strażnicy bytu narodowego w granicach państwa polskiego. Nikomu, a tym bardziej nam posłom, nie może być obojętne, w jakich warunkach funkcja ta będzie spełniana i czy w ogóle rolnicy będą ją nadal spełniać. Pamiętajmy o tym, decydując o ich losie i o losie ziemi!</u>
          <u xml:id="u-377.3" who="#WojciechMojzesowicz">Jak dotąd rolnicy i ziemia były przedmiotem różnych manipulacji. Chłopa rozkułaczało się, kolektywizowało, uspołeczniało, oświecało i awansowało na... robotnika wykwalifikowanego. Ziemię zdobywało się, ujarzmiało, zabudowywało byle jak i byle czym, koncentrowało i komasowało, truło i niszczyło, wszystko się z nią i na niej robiło, tylko że się jej nie szanowało.</u>
          <u xml:id="u-377.4" who="#WojciechMojzesowicz">Teraz kilka konkretów. Tysiące hektarów ziemi nie chcianej, ugory i odłogi to nie tylko ubytek produkcji, z tej ziemi ubywa Polski, ubywać jej i Polski może nadal przez mniej lub bardziej oficjalne przechodzenie ziemi w niepolskie ręce. To zaczyna nas, szczególnie chłopów-posłów, niepokoić. Stąd wnioskuję: z naszego otwarcia na świat i podporządkowania się prawom rynku międzynarodowego wyłączmy ziemię.</u>
          <u xml:id="u-377.5" who="#WojciechMojzesowicz">W ciągu życia jednego pokolenia z rolniczego użytkowania bezpowrotnie straciliśmy 1 mln 200 tys. ha ziemi, która mogłaby dawać co roku około 2,5 mln ton zboża.</u>
          <u xml:id="u-377.6" who="#WojciechMojzesowicz">Jestem przekonany, że przynajmniej połowa tej ziemi została wyrwana rolnictwu bez uzasadnienia. To nie chłop polski jest pazerny na ziemię, pazerny jest przemysł, pazerni są urbaniści. Tylko kryzys chroni nas od kilku lat od przerażającego w swych rozmiarach ubytku ziemi z rolnictwa i leśnictwa, a nie świadoma działalność nas wszystkich i nie prawo.</u>
          <u xml:id="u-377.7" who="#WojciechMojzesowicz">Wysoki Sejmie! Będzie sprawiedliwa i zasobna Polska, jeśli polskiemu rolnikowi umożliwimy godne życie i godną pracę. Będzie taka Polska, o jakiej myślimy, jeśli szanować będziemy ziemię i to, co ona rodzi, rodzi, a nie produkuje.</u>
          <u xml:id="u-377.8" who="#WojciechMojzesowicz">Obradujemy dziś po to, żeby rząd mógł racjonalnie działać w sferze tworzenia warunków dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Aby nikt nie zarzucił mi niekompetencji, powołam się na niewątpliwy autorytet naukowy i wielce zasłużonego dla sprawy chłopskiej człowieka. Jego nazwisko wymienię trochę później. Celem głównym polityki rolnej musi być samowystarczalność w zakresie podstawowych produktów rolnych. Żeby ten cel osiągnąć, należy:</u>
          <u xml:id="u-377.9" who="#WojciechMojzesowicz">— zapewnić opłacalność produkcji we wszystkich grupach gospodarstw (ceny winny stymulować wzrost dochodowości gospodarstw);</u>
          <u xml:id="u-377.10" who="#WojciechMojzesowicz">— ceny produktów rolnych nie powinny być niższe od cen światowych (porównajmy cenę pszenicy importowanej z ceną, jaką dziś uzyskuje polski rolnik — ta z importu kosztuje 640 tys. zł za tonę, rolnik zaś otrzymywał w lipcu 150 tys. zł za tonę, a dzisiaj 320 tys. zł za tonę);</u>
          <u xml:id="u-377.11" who="#WojciechMojzesowicz">— zaktywizować zaniedbane rejony poprzez inwestycje w infrastrukturze;</u>
          <u xml:id="u-377.12" who="#WojciechMojzesowicz">— zaniechać sztucznej przebudowy struktury agrarnej;</u>
          <u xml:id="u-377.13" who="#WojciechMojzesowicz">— umożliwić i popierać zrzeszanie się rolników.</u>
          <u xml:id="u-377.14" who="#WojciechMojzesowicz">Te postulaty sformułował w ubiegłym roku, myślę, że nie po raz pierwszy, dzisiejszy marszałek Senatu, prof. Andrzej Stelmachowski. Ja się pod nimi skromnie podpisuję i daję pod rozwagę Wysokiej Izbie i rządowi.</u>
          <u xml:id="u-377.15" who="#WojciechMojzesowicz">Panie, Panowie Posłowie! Dwie szczegółowe uwagi dotyczące polityki finansowej. Pierwsza dotyczy podatków. Trzeba je płacić państwu czy gminie i my się od tego nie uchylamy, ponieważ chcemy, żeby państwo i gmina spełniały funkcje, których sami nie jesteśmy w stanie spełnić, a bez których żyć też się nie da. My to rozumiemy. Czego oczekujemy? Oczekujemy, że z dochodów, które pozostaną do naszej dyspozycji, będziemy mogli rozwijać nasze gospodarstwa i finansować te dziedziny wiejskiego życia, których nikt za nas nie sfinansuje. Podatek rolniczy nie jest jedynym obowiązkowym obciążeniem finansowym dochodów rolników.</u>
          <u xml:id="u-377.16" who="#WojciechMojzesowicz">Druga kwestia to kredyty. W tej sprawie chcę wyraźnie powiedzieć, że przy takim kredytowaniu rolnictwa, a właściwie przy jego braku, będziemy się cofać. Oto przykłady z woj. bydgoskiego. W ubiegłym roku wartość ewidencjonowanej sprzedaży z 1 ha wyniosła 227 tys. zł, zadłużenie — 35 tys. zł. Kredyt można spłacić więc 15% wartości sprzedaży (tj. produkcją z około 2 miesięcy, gdy gdzie indziej są to lata). W moim województwie oszczędności w przeliczeniu na 1 gospodarstwo wynoszą 409 tys. zł, a zadłużenie 303 tys. zł. Pokażcie mi kraj (państwo), który jednocześnie chciałby zwiększyć produkcję rolną, wprowadzać do rolnictwa postęp, przekształcać jego strukturę bez kosztów społecznych. Żeby być ścisłym, dodam, że koszt ten równa się cenie oprocentowania chłopskich oszczędności w bankach.</u>
          <u xml:id="u-377.17" who="#WojciechMojzesowicz">Na rolnictwie nie muszą znać się wszyscy. Rolników nie muszą wszyscy lubić. Tego rolnicy nie oczekują. Wieś wymaga jednak, abyśmy byli mądrymi gospodarzami — tylko tyle, albo aż tyle. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-377.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-378">
          <u xml:id="u-378.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-378.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Ignacy Guenther z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-378.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Węgłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-379">
          <u xml:id="u-379.0" who="#IgnacyGuenther">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Padało tu już wiele gorzkich słów, wiele przemyśleń, rozważań, a wszystkie atakują ten rząd, który powstał dzięki nowej strukturze w tym państwie, dzięki nowemu przełomowi, dzięki nam, którzy w większości zostaliśmy wybrani 4 czerwca, pozostali 18 czerwca i dzisiaj, gdy po wielu latach powstał rząd, jakby szerokiej koalicji, będący naszą nadzieją, zaczynamy go atakować. Przecież dopiero bodajże 5 miesięcy gospodarzy. To są ludzie, którzy weszli w to życie. Bardzo dużo zostało w tym rządzie ludzi starych, którzy przedtem działali w ministerstwach. W exposé premier Mazowiecki powiedział, że nie urządza polowania na czarownice. I to jest przychylne, bo chciał pojednania wszystkich. Myślał, że ci ludzie potrafią się przemienić, potrafią pomóc, a może niektórzy nie potrafili tego zrobić i dzisiaj może nie jest ten program aż tak jasny, zrozumiały. Ale zaufajmy jeszcze raz. Uważam, że chłopi w Polsce, że rolnicy potrafią się na to zdobyć. Jeżeli w ciągu 45 lat istnienia władzy komunistycznej brnęli i utrzymali się, nie padli, to dlaczego by mieli paść w ciągu tego roku? Jestem ciekawy. Nie wierzę w to.</u>
          <u xml:id="u-379.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-379.2" who="#IgnacyGuenther">Dlaczego w to nie wierzę? Bo chłop jest przywiązany do ziemi, jest twardy i tak zaraz nie porzuci swojej roli pomimo trudnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-379.3" who="#IgnacyGuenther">Jeszcze raz apeluję do rolników w Polsce, żeby nie dali się podejść różnym ludziom, żeby nie robili strajków, nie blokowali dróg. Pozwólcie temu rządowi jeden rok jeszcze wytrzymać. Wytrzymacie na pewno. Jeszcze raz apeluję do rolników. Natomiast chciałbym prosić pana premiera, żeby z okazji świąt albo Nowego Roku wystąpił przed kamerami telewizji i powiedział, jak rzeczywiście u nas jest. Zastaliśmy to, co zastaliśmy, wydaliśmy te pieniążki, święta się zbliżają, prezentów nie ma. To trudno.</u>
          <u xml:id="u-379.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-379.5" who="#IgnacyGuenther">Moi przedmówcy, przeważnie z PSL „Odrodzenie”, jak tutaj ich słuchałem, to tak wyglądało, jakby byli straszakami.</u>
          <u xml:id="u-379.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-379.7" who="#IgnacyGuenther">Może powiecie, dlaczego? Wiecie co? Jak dzieci chodzą do szkoły, to nauczyciel też ich straszy: będzie klasówka, będzie klasówka.</u>
          <u xml:id="u-379.8" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-379.9" who="#IgnacyGuenther">I tu jest tak samo. Uważam, że posłowie tutaj z tej trybuny nie powinni mówić, że upadnie milion naszych gospodarstw. To jest głupota, ja w to nie wierzę.</u>
          <u xml:id="u-379.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-379.11" who="#IgnacyGuenther">A może stworzymy warunki i na ścianie wschodniej przybędzie 10 tysięcy gospodarstw? Ale my jako posłowie musimy powiedzieć, że w to wierzymy, że ufamy, iż ten mały gospodarz przekształci się i będzie więcej produkował niż ten duży, będzie sobie lepiej żył, tylko musi się przekształcić, bo taka jest struktura agrarna, że każdy w tym nowym systemie musi się zmieniać. Będzie się zmieniał robotnik, urzędnik się zmienia, rząd się zmienił, myśmy się zmienili, tak samo będzie z rolnictwem.</u>
          <u xml:id="u-379.12" who="#IgnacyGuenther">A teraz bym chciał przedstawić takie cztery pytania, żeby pomogły temu rządowi rozwiązać pewne sprawy rolnictwa, które mogłyby przynieść jaki taki pożytek rolnictwu i całej gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-379.13" who="#IgnacyGuenther">Pierwsza sprawa to przechowalnictwo ziarna siewnego, które leży w przedsiębiorstwach Centrali Nasiennej. Moi dwaj przedmówcy już o tym częściowo mówili. Chciałbym tutaj zaapelować, bo ziarno siewne zbiera się w jednym roku, wysiewa się w drugim roku. Leży ono od miesiąca do 10 miesięcy w magazynach. Przedsiębiorstwa Centrali Nasiennej muszą wziąć je na kredyt i tutaj zwracam się do rządu, przede wszystkim do pana wicepremiera Balcerowicza i również do prezesa Banku Narodowego — kredyt ten musi być wyważony. Ja nie mówię, że nie ma go być wcale, ale kredyt ten musi być naprawdę wyważony, bo jeżeli my weźmiemy duży kredyt na te nasiona, to oni padną szybko, a czym my będziemy siali? Wiadomo, że jak rolnik zasieje liche ziarno, to będzie i lichy plon. Jak obsiejemy pola nie kwalifikowanym ziarnem, to mamy z miejsca 20% mniej zboża. To oznacza, że mamy 20% mniej zboża w całym kraju i to jest bardzo ważne, czyli że lepiej dać niezbyt wysoko oprocentowany kredyt, a zwróci się to w postaci zboża, buraków czy innych rzeczy, bo to nie są tylko zboża, ale wszystkie nasiona, jakich używa rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-379.14" who="#IgnacyGuenther">Jest jeszcze druga sprawa, w tych magazynach są tak zwane rezerwy państwowe trzymane na wypadek klęsk żywiołowych. Na te rezerwy zaciągnięte też są kredyty i z tego też trzeba opłacać dywidendy czy procenty. Proszę państwa i proszę rządu trzeba wziąć pod uwagę to, że te rezerwy państwowe muszą też być wyważone, żeby to nie dobiło Central Nasiennych, które mogłyby sprzedać to ziarno na paszę, ale wiedzą o tym, że dla dobra rolnictwa muszą je trzymać, bo nie może być inaczej.</u>
          <u xml:id="u-379.15" who="#IgnacyGuenther">Następna sprawa to ubezpieczenie i podatek drogowy od pojazdów rolniczych. Zaznaczam, chodzi o pojazdy rolnicze. Ktoś, kto się na tym nie zna, mógłby powiedzieć: a co to za różnica, czy to jedzie to czy tamto? To nie jest to samo. Pojazdy rolnicze to są ciągniki i samochody ciężarowe. Jak ja płacę podatek, to jest on tylko za ciągnik, ale przecież do ciągnika trzeba doczepić przyczepę, pług, kopaczkę, kosiarkę, siewnik i teraz się płaci od ciągnika podatek drogowy, potem się płaci podatek drogowy od przyczepy, od takiej dwukołówki, a ktoś złośliwy powiedział: taczka ma też koło i też trzeba płacić za to podatek drogowy, bo to też jeździ.</u>
          <u xml:id="u-379.16" who="#IgnacyGuenther">To samo jest z ubezpieczalnią. To są przecież sprzęty towarzyszące do tego ciągnika. Jeżeli się płaci ubezpieczenie od ciągnika, dlaczego się płaci akurat ubezpieczenie jeszcze od przyczepy, od takiego wózka co się wozi zwierzęta, a może ubezpieczalnia wpadnie na pomysł i zażąda ubezpieczenia „autocasco” od pługa, brony, kultywatora i siewnika, a może jeszcze jakiegoś innego drobnego sprzętu, który jest towarzyszący i zaczepiany do ciągnika.</u>
          <u xml:id="u-379.17" who="#IgnacyGuenther">Proszę Państwa, trzecią taką poważną sprawą — tu już bym się zwracał do rządu — jest problem ludzi pokrzywdzonych dekretem z 1945 czy któregoś roku. W Polsce Ludowej uważano ich za obszarników, zabrano im ziemię, lasy i jeziora. Tacy ludzie żyją jeszcze w Polsce. Otrzymałem już wiele listów na ten temat. Ci ludzie nie mają renty, nie mają emerytury, ich ziemię obrabiają pegeery, dzierżawią gospodarstwa rybne, lasy państwowe, dużo i prywatnych osób tę ziemię kupiło. Czy oni nie mogą się już nigdy doczekać renty albo odszkodowania za tę ziemię? Przecież to też są Polacy. Na nas głosowali i myśmy im zaufali, i teraz też się do nich zwracamy. Oni natomiast za moim pośrednictwem zwracają się do rządu, żeby te sprawy wziął sobie do serca i pomyślał może o jakiejś ustawie, a może uchwale, żeby jednak tym kilku ludziom, którzy w Polsce jeszcze żyją, zapewnić na starość jakiś godziwy byt.</u>
          <u xml:id="u-379.18" who="#IgnacyGuenther">Ostatnią sprawą, którą chcę poruszyć jest reelektryfikacja wsi. Wiecie, jak to w Polsce „na hurra” budowano w latach pięćdziesiątych. Trzeba było zelektryfikować wieś, bo to było takie modne, kiedyś jeszcze wprowadzono bardzo szybko radiofonię i te linie, już w tej chwili po 30 i więcej latach, zdekapitalizowały się, nie ma o czym mówić. Linie te już nie dają gwarancji przesyłania prądu. Jest bardzo wiele wyłączeń prądu, a wiadomo, co to znaczy, jeżeli się wyłączy prąd w szklarniach, w gospodarstwach mających hodowlę kurcząt i inne rzeczy. Jest to poważna sprawa. Ja chciałbym tutaj na koniec przeczytać o tej właśnie reelektryfikacji, żeby sobie wziąć do serca, jak to wygląda.</u>
          <u xml:id="u-379.19" who="#IgnacyGuenther">„Dla zapewnienia niezbędnego rozwoju produkcji rolniczej i poprawy warunków bytowych ludności wiejskiej niezbędne są bezawaryjne dostawy odpowiedniej ilości energii elektrycznej dla wsi i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-379.20" who="#IgnacyGuenther">Niezadowalający stan wiejskich sieci elektrycznych — powodujący blisko 10-krotnie więcej przerw w dostawie energii dla wsi niż dla miast i brak możliwości podłączenia nowych odbiorników w około 20% wsi — spowodował podjęcie przez rząd w roku 1987 realizacji programu modernizacji wiejskich sieci elektroenergetycznych. Realizacja tego programu napotkała jednak barierę środków finansowych, gdyż urzędy wojewódzkie przeznaczały na ten cel z roku na rok coraz mniejsze kwoty. W roku bieżącym przedsięwzięcie to zostało poważnie zahamowane z powodu niedostosowania niewielkich środków finansowych do szybko rosnących cen materiałów i robót. Niesie to za sobą groźbę dalszego powiększania się niewydolności wiejskich sieci elektrycznych. W aktualnej sytuacji będzie to stanowić szczególne utrudnienie w rozwoju wolnorynkowego przetwórstwa i obrotu artykułami żywnościowymi. Dla usunięcia tego niebezpieczeństwa niezbędne jest uwzględnienie w budżecie państwa począwszy od 1990 roku środków na finansowanie i modernizację wiejskich sieci elektroenergetycznych. Sieci te stanowią integralną część systemu państwowej sieci elektroenergetycznej i z tego względu rozbudowę i przystosowanie do zmieniających się potrzeb gospodarczych można zapewnić wyłącznie poprzez zagwarantowanie środków finansowych w budżecie państwa.</u>
          <u xml:id="u-379.21" who="#IgnacyGuenther">Uwzględniając dotychczasowy poziom wydatkowania przez zakłady energetyczne (drugi obok urzędów wojewódzkich zleceniodawca przedmiotowych robót modernizacyjnych) środków na modernizację wiejskich sieci elektroenergetycznych, niezbędne jest uwzględnienie w budżecie państwa 160 miliardów złotych. Środki te pozostałyby w dyspozycji urzędów wojewódzkich. Kwota ta podlegałaby bieżącej rewaloryzacji w stopniu odpowiadającym ogólnemu wzrostowi cen materiałów i robót.”</u>
          <u xml:id="u-379.22" who="#IgnacyGuenther">Przedstawiając powyższe uprzejmie proszę pana ministra o spowodowanie uwzględnienia wyżej wymienionej kwoty w projekcie budżetu państwa na 1990 rok. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-379.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-380">
          <u xml:id="u-380.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-380.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Stanisław Węgłowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-380.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Kraszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-381">
          <u xml:id="u-381.0" who="#StanisławWęgłowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Założenia polityki rolnej na rok 1990 przewidują równoczesną realizację dwóch strategicznych celów: stymulowanie wzrostu produkcji rolnej oraz kształtowanie warunków pracy i życia ludności wiejskiej. To trafne i oczekiwane cele. Tylko na określenie takich celów oczekiwano w programie polityki społeczno-gospodarczej rządu, w której zwalczanie inflacji stanowi tylko warunek konieczny do dalszych przedsięwzięć.</u>
          <u xml:id="u-381.1" who="#StanisławWęgłowski">Jednakże określenie celów to jeszcze nie program działań gospodarczych. Niezbędne jest również określenie zasad i trybu ich realizacji, niezbędnych środków, technicznych warunków wdrażania, a także harmonogramu przedsięwzięć realizacyjnych wyznaczających zadania doraźne, etapowe, perspektywiczne i kierunkowe. Dopiero taka lub podobna konstrukcja programu pozwala ustalić, czy możliwe jest pełne osiągnięcie celów i czy nastąpi ono w zakładanych terminach.</u>
          <u xml:id="u-381.2" who="#StanisławWęgłowski">Stymulowanie wzrostu produkcji to jeszcze nie jest wzrost, a kształtowanie warunków pracy i życia to niekoniecznie ich poprawa.</u>
          <u xml:id="u-381.3" who="#StanisławWęgłowski">Przedłożone założenia tylko w części spełniają warunki programu, w części stanowią deklarację dobrej woli opartej na zaufaniu do mechanizmów rynkowych. Mechanizmy te nie funkcjonują jednak przy kształtowaniu warunków pracy i życia ludności wiejskiej. Zagadnienia infrastruktury społecznej i technicznej obszarów wiejskich wchodzą bowiem w zakres problematyki planowania przestrzennego opartego na motywach urbanistycznych z odrzuceniem tradycji ruralistycznych. Jest to efekt trwałej pozostałości po strategii kolektywizacji i teorii agromiast nie przylegającej do obecnej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-381.4" who="#StanisławWęgłowski">Bez zmian organizacyjnych i prawnych interesy rolnictwa i wsi w dalszym ciągu uzależnione będą od intuicji i planistycznej wrażliwości architektów dzierżących monopol na planowanie przestrzenne wsi. Samorząd terytorialny nie zmieni tego stanu rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-381.5" who="#StanisławWęgłowski">Alternatywą może być przestrzenny plan urządzeniowo-rolny, obejmujący aspekty społeczne, prawne, organizacyjne, techniczne i gospodarcze obszarów wiejskich. Plan taki zawiera kompletny zasób informacji o ziemi, o jej zasobności, wartości bonitacyjnej oraz przydatności do produkcji rolnej, a także określa zasady gospodarowania ziemią, jej ochronę i ulepszanie, kształtowanie sieci dróg transportu rolnego. Ustala zasady regulacji stosunków wodnych i zaopatrzenia wsi w wodę. Zawiera organizację wiejskich terenów osiedlowych, a także tryb i zasady obrotu nieruchomościami rolnymi. Może on stanowić dobrą podstawę organizacji produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-381.6" who="#StanisławWęgłowski">Produkcja rolna to specyficzny rodzaj produkcji. Jej organizacja wymaga również specyficznych rozwiązań. U podstawy tych rozwiązań leży trójzależność środków produkcji, tj. ziemi, pracy i kapitału. To na tej trójzależności oparto w krajach rozwiniętych gospodarczo konstruowanie analitycznych modeli gospodarstw rolnych, pozwalające na optymalne wykorzystanie posiadanych zasobów. W Polsce próby wdrożeniowe nie przekroczyły fazy eksperymentu. Znaczna część fachowców urządzeniowo-rolnych, mogących świadczyć tego rodzaju i podobne usługi, została w 1984 r. skierowana do sztucznie utworzonej administracji geodezyjnej, a ta zamiast pomagać, szkodzi. Wola administrowania jest silniejsza od woli gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-381.7" who="#StanisławWęgłowski">W zakresie racjonalnego wykorzystania środków produkcji nie gonimy Europy nawet na piechotę, a szkoda, bo optymalne wykorzystanie posiadanych zasobów ziemi oparte tylko na zabiegach organizacyjnych pozwala na beznakładowe uzyskanie dodatkowych efektów produkcyjnych, tak jak beznakładowe są efekty uzyskane w wyniku scalenia i wymiany gruntów.</u>
          <u xml:id="u-381.8" who="#StanisławWęgłowski">Optymalna organizacja gospodarstw rolnych to oferta zastąpienia manufaktury nowoczesnym zakładem produkcyjnym. Tą drogą możliwe jest złagodzenie problemu gospodarstw małych i średnich, poprzez intensyfikację upraw i zagospodarowanie nadmiaru siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-381.9" who="#StanisławWęgłowski">Wolne zasoby siły roboczej w małych gospodarstwach wskazują na konieczność lokalizowania przetwórstwa rolno-spożywczego jak najbliżej producenta. To na ten cel przede wszystkim winny być kierowane środki uzyskane ze wsparcia zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-381.10" who="#StanisławWęgłowski">Rolnictwo nie ma potrzeby być wiecznym dostawcą nie przetworzonego surowca i nośnikiem witalnych sił dla pasożytniczych monopolistów i pośredników. Zniesienie preferencji kredytowych, podwyżka cen nośników energii, a w szczególności węgla i oleju napędowego, ceny wolnorynkowe na środki produkcji rolnej, a także nowy system podatkowy burzą dotychczasowy układ ekonomiczny w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-381.11" who="#StanisławWęgłowski">Dodatkowy problem wynika z niedowartościowania pracy rolniczej i niekorzystnej struktury cen. To te zjawiska stanowią śmiertelne zagrożenie bytu ponad połowy małych i średnich gospodarstw rolnych z wolą czy bez woli rządu. W każdej działalności gospodarczej, a więc i w rolnictwie, konieczne jest uwzględnienie wszystkich uwarunkowań, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Trafność tez jest niepodważalna tylko w ramach przyjętych założeń. Skutki nieuwzględnienia tego obserwujemy przy obecnym wprowadzeniu urynkowienia na produkty rolne.</u>
          <u xml:id="u-381.12" who="#StanisławWęgłowski">Przy ocenie wytrzymałości ekonomicznej gospodarstw rolnych pamiętać należy, że tylko niewielka część wypracowanego dochodu przeznaczana jest na konsumpcję. Większość to nakłady obrotowe i w niewielkim stopniu inwestycyjne.</u>
          <u xml:id="u-381.13" who="#StanisławWęgłowski">Skutki wychodzenia z kryzysu mogą obciążać rolników, ale nie ich gospodarstwa i nie jest to gest bratniej dobrej woli. To konieczność wynikająca z właściwie rozumianego własnego pozarolniczego interesu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-381.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-382">
          <u xml:id="u-382.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-382.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Ryszard Kraszewski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-382.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Józef Sałata.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-383">
          <u xml:id="u-383.0" who="#RyszardKraszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przysłuchując się obradom Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz debacie sejmowej o założeniach polityki rolnej mam odczucie, że za to, co się obecnie złego dzieje na rynku rolnym, wini się wicepremiera Janickiego. Mówcy zapominają, że jest to efekt i plon 45-letniej polityki rolnej prowadzonej przez poprzednie rządy, rządy komunistyczne, a nie przez rząd premiera Mazowieckiego działający zaledwie trzy miesiące.</u>
          <u xml:id="u-383.1" who="#RyszardKraszewski">Proszę Państwa, niech każdy z nas przekaże swym dzieciom opuszczone gospodarstwo, z pustą i dziurawą kasą to po trzech miesiącach trudno wymagać od nich efektów. Uważam, że najpierw niektóre partie powinny przestać prowadzić złą robotę propagandową, zapomnieć o kreciej robocie, wziąć się szczerze do pracy i później myśleć o wynikach.</u>
          <u xml:id="u-383.2" who="#RyszardKraszewski">To nie wina premiera, że trzoda chlewna nie jest odbierana w niektórych punktach skupu. To wina monopolistów, spółdzielców, którzy ustalają ceny i nimi manipulują. Taki przykład utwierdza mnie w przekonaniu, że rząd chce coś zrobić, ale napotyka przeszkody ze strony pośrednich, administracyjnych i spółdzielczych władz, które chcą zachować dobrze płatne posady. Mówi się o nich: nomenklatura — czym niedawno się oni szczycili, byli bowiem w dyspozycji swych władz wojewódzkich i mieli zapewnione stanowiska. Mówiono o nich mierni, ale wierni. Ci ludzie muszą raz na zawsze odejść ze swych stanowisk.</u>
          <u xml:id="u-383.3" who="#RyszardKraszewski">Uważam, że sprawę załatwi ustawa o spółdzielczości i wybory do rad narodowych. Po tej selekcji mamy prawo oczekiwać efektów od naszego rządu.</u>
          <u xml:id="u-383.4" who="#RyszardKraszewski">Następną sprawą, którą rząd powinien szczegółowo przeanalizować, jest ubezpieczenie społeczne rolników i program zreformowania go. Nie zgadzam się z proponowaną ustawą rządową, na podstawie której rolnik w dalszym ciągu ma płacić jedną składkę — od osoby, która to składka zapewniłaby wypłatę minimalnych świadczeń emerytalno-rentowych.</u>
          <u xml:id="u-383.5" who="#RyszardKraszewski">O ile ktoś by chciał pobierać większe świadczenia, niech dobrowolnie dopłaca według własnego uznania.</u>
          <u xml:id="u-383.6" who="#RyszardKraszewski">Pozytywnym elementem proponowanego projektu ustawy jest to, że świadczenia można uzyskać bez szukania następcy. Zyskują na tym ci, którzy nie mają spadkobierców. Mogą oni gospodarstwo sprzedać, przekazać komuś lub darować. Zapomniano jednak o zapisie, że po uzyskaniu świadczeń ten, kto przekazuje gospodarstwo, może na nim w dalszym ciągu gospodarować.</u>
          <u xml:id="u-383.7" who="#RyszardKraszewski">Po dopracowaniu niektórych projektów ustawowych popieram w całości plan premiera Balcerowicza i mam nadzieję, że za rok o tej porze będziemy w lepszym nastroju, czego życzę Wysokiej Izbie i rządowi. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-383.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-384">
          <u xml:id="u-384.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-384.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Józef Sałata z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-384.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Kowalik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-385">
          <u xml:id="u-385.0" who="#JózefSałata">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z uwagą przysłuchuję się debacie sejmowej na temat nowego ładu ekonomicznego. Słucham i patrzę, jak rząd jest zasypywany setkami pytań, nieraz bardzo szczegółowych. Na niektóre z nich dziś nikt nie umie odpowiedzieć. W związku z tym faktem nasuwa mi się następująca refleksja: obecny rząd znalazł się w takiej sytuacji, jak głowa rodziny, która straciła swój dobytek. Nocą przyszedł złodziej i obrabował rodzinę, wyniósł cały majątek. Rano do ojca przychodzi matka i mówi: daj mi pieniądze, później przychodzi syn: daj mi ojcze na nowe buty, przychodzi córka: tato, daj mi na fryzjera.</u>
          <u xml:id="u-385.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-385.2" who="#JózefSałata">Ojciec z troską odpowiada: nie dam, złodzieje zabrali, zniszczyli całą gospodarkę. Nie, synu, nowych butów nie będzie. Córko, do fryzjera nie pójdziesz.</u>
          <u xml:id="u-385.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali i oklaski)</u>
          <u xml:id="u-385.4" who="#JózefSałata">Musimy chodzić w starych butach. Córko, musisz wziąć grzebień i sama sobie ułożyć fryzurę. Nie mamy innego wyjścia. Na nowe buty i fryzjera musimy zapracować. Musimy od nowa budować nasz majątek i tak pilnować, aby drugi raz złodzieje nie zrabowali i nie zniszczyli naszego rodzinnego majątku, nie okradli naszej kasy.</u>
          <u xml:id="u-385.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-385.6" who="#JózefSałata">Tyle refleksji.</u>
          <u xml:id="u-385.7" who="#JózefSałata">Moim zdaniem nasz rząd to ojciec, który stracił cały majątek. Wielu krzyczy, daj, a kasa jest pusta. Żeby dać, musimy pracować.</u>
          <u xml:id="u-385.8" who="#JózefSałata">Uważam, że program rządu dotyczy nowego ładu gospodarczego. W swojej filozofii zawiera element pracy, dążenia do dobrej i efektywnej pracy. A zatem, aby pomóc odbudować to co zniszczyły 40-letnie rządy poprzedników naszego rządu, musimy poprzeć ten program pracą.</u>
          <u xml:id="u-385.9" who="#JózefSałata">Zgadzam się z wygłoszonymi w czasie dzisiejszej debaty wieloma krytycznymi wypowiedziami na temat rolniczy. Problemów na wsi jest bardzo wiele, ale czy rząd ma je sam rozwiązać? Musimy sobie sami pomagać w ich rozwiązywaniu. Rządowi musimy pomóc.</u>
          <u xml:id="u-385.10" who="#JózefSałata">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Praca narody wzbogaca. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-385.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-386">
          <u xml:id="u-386.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-386.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Kowalik z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-386.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Michał Górski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-387">
          <u xml:id="u-387.0" who="#JanKowalik">Wysoki Sejmie! Panie Marszałku! Przykro to stwierdzić, ale odnoszę wrażenie, że niektórzy posłowie, jak na przykład poseł Guenther, nie bardzo wiedzą, o czym mówimy tu na tej sali.</u>
          <u xml:id="u-387.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-387.2" who="#JanKowalik">Krytyczne uwagi dotyczące założeń polityki rolnej rządu na 1990 rok traktują jako straszenie. Pytam, kogo tu straszyć? Moim zdaniem można się tylko bać o to, co się stanie, jeżeli rząd nie przyjmie realnego programu rozwoju gospodarki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-387.3" who="#JanKowalik">Posłowie z Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie” mają krytyczne stanowisko do tych założeń, bo w znakomitej większości pracują na wsi, znają jej problemy, bo troszczą się o wyżywienie narodu, a tym samym o to, aby przebudowa całej gospodarki zapoczątkowana przez rząd Tadeusza Mazowieckiego udała się. Tylko ten może przypisywać krytycznemu stanowisku przymiot straszenia, kto nie rozumie, o co chodzi w tej debacie, komu nie zależy na rozwoju rolnictwa, jako części całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-387.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-387.5" who="#JanKowalik">W kwietniu tego roku przez całą Polskę przesunęła się fala strajków chłopskich, największa od ponad 50 lat. Zapoczątkowana została i najostrzejsze formy przybrała na Zamojszczyźnie. Dlaczego właśnie tutaj, gdzie są prawie najlepsze gleby w Polsce?</u>
          <u xml:id="u-387.6" who="#JanKowalik">Zamojszczyzna jest województwem, które najmocniej uzmysławia każdemu, komu bliskie są sprawy rolnictwa, jak ważna jest sprawa regionalizacji polityki rolnej, w tym także dotyczącej tak zwanej ściany wschodniej. To właśnie w odniesieniu do tego województwa używa się bardzo często argumentu, że pod względem jakości, rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest na drugim miejscu w kraju, a pod względem produkcji — pod koniec drugiej dziesiątki. Tak uproszczone rozumowanie bez wglądu w zagadnienia jest niesamowicie krzywdzące, bo brzmi jak zarzut, że rolnicy źle pracują. A spójrzmy, jaka jest prawda.</u>
          <u xml:id="u-387.7" who="#JanKowalik">Rolnictwo ściany wschodniej wyszło najmocniej poszkodowane po drugiej wojnie światowej. Również w późniejszym okresie nie rozpieszczano tego regionu zarówno zasilaniem w środki produkcji, jak i rozwojem przemysłu w ogóle, a rolno-spożywczego w szczególności Efektem tego jest wybitnie monofunkcyjny i surowcowy charakter wsi i rolnictwa. Towarzyszy temu znaczne rozdrobnienie gospodarstw, których średnia powierzchnia wynosi w Zamojskiem 5,2 ha. Również wiele do życzenia pozostawia stan infrastruktury produkcyjnej wsi. Wartość środków trwałych na 1 ha użytków rolnych jest o 12% niższa niż przeciętnie w kraju, przy najwyższej w kraju ich produktywności.</u>
          <u xml:id="u-387.8" who="#JanKowalik">A oto inne przykłady warunków, w jakich przychodzi rolnikom prowadzić produkcję: 1/4 gleb wymaga melioracji; na terenie 10 gmin nie istnieje żaden zbiorowy wodociąg; zużycie energii elektrycznej jest o 1/4 niższe niż przeciętnie w Polsce, a 20% miejscowości wymaga reelektryfikacji; 80 miejscowości nie posiada połączeń drogami utwardzonymi; zużycie nawozów jest o 12% niższe niż w kraju przy jednoczesnym najwyższym w kraju spadku ich zużycia; o 1/4 jest mniejszy majątek trwały niż przeciętnie w kraju. W tych warunkach pod względem zarówno powierzchni jak i zbiorów: pszenicy, buraków cukrowych, chmielu, tytoniu, lnu i konopi województwo zamojskie zajmuje pierwsze miejsce w kraju. Zwracam uwagę, że większość tych upraw zalicza się do najbardziej pracochłonnych.</u>
          <u xml:id="u-387.9" who="#JanKowalik">Produkowane na terenie województwa surowce nie mogą być, niestety, przetworzone. Połowa tych surowców jest wywożona i przetwarzana poza województwem. Wysoki jest też stopień zmonopolizowania skupu i przetwórstwa. Brakuje powierzchni magazynowej na zboże, wynikiem czego są nawet kilkudniowe oczekiwania na sprzedaż, a wręcz paradoksem jest fakt, że województwo nie jest w stanie pokryć swego zapotrzebowania na mąkę. Brakuje mocy przerobowej dla 1/3 skupowanego mleka, a nadwyżka buraków cukrowych wynosi do pół miliona ton. Jedynie połowa produkowanych owoców i warzyw może być przerobiona na miejscu. Takie są realia produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-387.10" who="#JanKowalik">A jakie są warunki życia? Ocenia się, że poziom życia na wsi jest dwukrotnie niższy niż w miastach. A oto inne przykłady: 1/5 miejscowości nie posiada bezpośrednich połączeń autobusowych; ponad połowa mieszkań wiejskich nie posiada żadnych instalacji i urządzeń, to znaczy wodociągów, łazienki, gazu czy centralnego ogrzewania; bardzo niski jest stopień i zła jakość łączności; bardzo zły jest stan bazy w zakresie oświaty, ochrony zdrowia i opieki społecznej. W przesłanych nam niedawno przez Centralny Urząd Planowania materiałach w zakresie 12 wybranych wskaźników, województwo zamojskie zajmuje 9 razy miejsce w ostatniej dziesiątce, w tym trzy razy ostatnie. Wynikiem takiego stanu rzeczy jest sytuacja demograficzna, obrazowana przez następujące wskaźniki: ujemne saldo migracji wynoszące 4 tys. osób rocznie; defeminizacja — na stu mężczyzn w wieku 25–34 lata przypada na wsi jedynie 24 panny w tym wieku; 3/4 użytkowników gospodarstw ukończyło 45 rok życia, a 26% wiek produkcyjny. W wyniku tego wzrastają zasoby Państwowego Funduszu Ziemi, wynoszące aktualnie w naszym województwie 18 tys. ha, a w dwóch gminach sięgają 10%. Rolnicy nie pozostają bierni. Starają się poprawić warunki życia i gospodarowania poprzez czyny społeczne, pod względem których województwo jest na pierwszym miejscu w kraju. Widzi te problemy Wojewódzka Rada Narodowa, przeznaczając ponad połowę środków budżetowych na realizację celów i zadań w rolnictwie. Niestety, szczupłość tych środków powoduje, że dysproporcje zamiast się zmniejszać, powiększają się. Rosną również obawy, że przy surowcowym charakterze województwa opieranie budżetów terenowych na własnych wpływach powiększy te dysproporcje. A istnieje możliwość — jak twierdzą naukowcy — w krótkim czasie podwojenia produkcji.</u>
          <u xml:id="u-387.11" who="#JanKowalik">Nie przemawia przeze mnie regionalny partykularyzm i egoizm. Poprzez pryzmat województwa uprzywilejowanego pod względem gleb ukazałem problemy, które w województwach o słabych glebach są jeszcze głębsze. Od tego, czy wszyscy zechcą je dostrzec, zależy to, co znajdzie się na naszych stołach. Bo stawianie na rolnictwo to nie żaden — w moim odczuciu — partykularyzm, lecz konieczność. Rolnicy mocno chodzą po ziemi, znają sytuację gospodarczą. Ale mają chyba prawo twierdzić, że skoro przez 45 lat byli źródłem akumulacji dla rozwijającego się przemysłu, to czas najwyższy zacząć spłacać zaciągnięty dług. Efektem tego będzie większa produkcja rolnicza, ze zbytem której nawet na rynkach kapitalistycznych nie będzie problemu. Ten dział gospodarki narodowej nie tylko nie zanotował jak inne spadku produkcji, ale jej wzrost.</u>
          <u xml:id="u-387.12" who="#JanKowalik">Podejście do rolnictwa musi też zmienić propaganda, która ostatnio ukazywała rzekome bogactwo i pazerność chłopów. W czasie spotkań rolnicy, wyrażając swoje oburzenie, zadają mi często pytanie: dlaczego nie pisze się i nie mówi, że relatywnie szybciej rosną ceny środków produkcji niż ceny skupu? Pytają też, dlaczego od tych rzekomych luksusów na wsi młodzi uciekają!</u>
          <u xml:id="u-387.13" who="#JanKowalik">Wynikiem takiego stosunku do rolnictwa są bardzo niepokojące zjawiska, jakie mają miejsce ostatnio na wsi, a mianowicie spadek ceny prosiąt, wyprzedaż krów. Od tego, czy będziemy te zjawiska widzieć i im przeciwdziałać, zależy nie tylko przyszłość rolnictwa, ale całego kraju. Żaden kryzys w Polsce nie zaczął się wszak od braku lodówek czy telewizorów, wszystkie zaczynały się od braku żywności. Samozachowawczy charakter rolnictwa to największe niebezpieczeństwo, którego musimy uniknąć. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-387.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-388">
          <u xml:id="u-388.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-388.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Michał Górski z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-388.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Marian Janicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-389">
          <u xml:id="u-389.0" who="#MichałGórski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chłop-rolnik jest żywicielem całego narodu, społeczeństwa polskiego. Stwierdzam, że rolnicy w naszym kraju są wzorem do naśladowania w pracy. I chciałem zaznaczyć, że zawsze mają efekty, sporadycznie nie osiągają ich najgorsi rolnicy. Żeby tak pracowali wszyscy w naszym kraju, żeby taki stosunek do pracy jak rolnicy mieli wszyscy obywatele naszego kraju, nie byłoby kryzysu. Bo ciągle się mówi o sferze politycznej, o społecznej, tutaj na tej sali mało się mówi o pracy. Dlatego trzeba zaangażować wszystkich do pracy, a potem nie będziemy narzekać.</u>
          <u xml:id="u-389.1" who="#MichałGórski">Rząd jednak nie realizuje podstawowych praw rolników do spokojnego życia i do pracy. Państwo prowadzi niekonsekwentną politykę finansową, bo cóż to jest pieniądz w obecnym wydaniu — to jest glejt bez pokrycia, a przecież pieniądz — tak powiedział Kopernik — to wybite zobowiązanie władzy wobec człowieka posiadającego pieniądz. Jestem z ludu i na co dzień spotykam się z rolnikami i pytam się: czy rolnik jest taki niedoświadczony, żeby swoją krwawicę wymieniać na bezwartościową złotówkę? To tak, jakbym kupił bilet na stacji PKP, a czy pojadę i kiedy, to nie wiadomo, również kasjer w okienku nie zabezpieczy ani przejazdu, ani relacji. I dlatego takiego biletu nikt nie chce kupić. Natomiast bilet płatniczy, jakim jest złotówka, każdy musi wziąć.</u>
          <u xml:id="u-389.2" who="#MichałGórski">Jakie nasuwają się wątpliwości do założeń polityki rolnej na 1990 rok? Do tej pory, jak inni przedmówcy mówili, rząd nie zagwarantował minimalnych, opłacalnych cen na produkty rolne. A jeżeli mimo ustawy nie zagwarantował tych cen, to trzeba właśnie to wytłumaczyć obywatelom naszego kraju. A wytłumaczyć to trzeba przede wszystkim rolnikom.</u>
          <u xml:id="u-389.3" who="#MichałGórski">Ja jestem właśnie z takiego rejonu, z którego często są protesty i trzeba żeby rząd — zwracam się do pana premiera Mazowieckiego — żeby premier, wicepremierzy, ministrowie, mieli na co dzień styczność właśnie ze społeczeństwem, jak dzisiaj z rolnikami. I na pewno nie będzie tych dwuznacznych spraw, że posłowie mają inny punkt widzenia, rząd ma inny punkt widzenia, bo posłowie reprezentują właśnie społeczeństwo — wyborców. I nie można tutaj pouczać posłów, że nie mogą krytykować. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby powiedzieć, tak jak jest, prawda musi zawsze wyjść, bo wcześniej czy później jeżeli nie wskazana jest prawda, gorsze konsekwencje ponosi społeczeństwo i wiadomo, że gorsze konsekwencje ponosi wówczas rząd.</u>
          <u xml:id="u-389.4" who="#MichałGórski">W założeniach nie podaje się kompleksowych rozwiązań w rolnictwie, a więc w melioracji, w zaopatrzeniu wsi w wodę, w kanalizacji. Wszystko to są sprawy ze sobą związane. I często tę ziemię bez przerwy się przewraca, zamiast to razem zrobić: zaopatrzyć wieś w wodę, skanalizować, przeprowadzić meliorację. Wiemy o tym, że jeżeli chodzi o meliorację, to właściwie jest to odwadnianie, a rzadko kiedy łączy się je z nawadnianiem i pogłębia się deficyt wodny. A jeżeli wody nie ma, to nie będzie produkcji rolnej. Sprawa jest bardzo istotna, poruszali ją inni posłowie — chodzi o tzw. fundusz na zaopatrzenie wsi w wodę. Dyskutowano tutaj jeszcze w tamtym roku, że będzie fundusz na zaopatrzenie wsi w wodę. Do tej pory działa tzw. fundacja wspomagająca zaopatrzenie wsi w wodę organizowana przez Kościół. To wstyd, żeby państwa nie było stać na taki fundusz. Jeżeli rolnicy chętnie uczestniczą w czynach społecznych i chcą polepszyć swój byt, chcą zwiększyć produkcję, to właśnie trzeba takowy fundusz utworzyć i popierać czyny społeczne. A jeżeli się je popiera, to trzeba zabezpieczyć środki finansowe, materiały. I na pewno rolnicy w dużym stopniu pomogą w realizacji tych zamierzeń, na które obecnie rząd nie może sobie pozwolić ze względu na brak środków finansowych. Rząd powinien w najkrótszym czasie utworzyć właśnie taki fundusz, który powinien działać w następnym roku.</u>
          <u xml:id="u-389.5" who="#MichałGórski">Palącym problemem jest niedobór ciągników dla rolników. I tutaj należy zwiększyć wzrost importu ciągników z jednej strony, a z drugiej strony w niektórych fabrykach, czy to zbrojeniowych, czy na bazie zakładów, które mają oczywiście zabezpieczenia do takowej produkcji, zorganizować produkcję ciągników. Dobra marka owych fabryk zbrojeniowych jest gwarancją, że będą to ciągniki a wiele lepsze niż z „Ursusa”, gdzie z roku na rok produkuje się gorsze, a przy tym droższe ciągniki.</u>
          <u xml:id="u-389.6" who="#MichałGórski">Fabryka „Ursus” jako monopolista jest dla rolnictwa o wiele gorszym zjawiskiem niż monopol skupu mleka. Chociaż nie jestem oczywiście za żadnym monopolem i ostatnio krytykujemy szczególnie spółdzielnie mleczarskie, to na uboczu działają inne monopole i wiadomo, że robią zamieszanie w nowej gospodarce narodowej, również „Ursus” taką rolę spełnia.</u>
          <u xml:id="u-389.7" who="#MichałGórski">Województwo suwalskie, które reprezentuję, to województwo o najsurowszych warunkach klimatyczno-przyrodniczych, w szczególności w rejonie północno-wschodnim. Żebym nie był gołosłowny, posłużę się danymi Polskiej Akademii Nauk. Otóż w opracowaniu „Kierunki produkcji rolniczej dla obszarów chronionych” (dane z 1988 r.) stwierdza się, że oszacowania wpływu położenia w rejonie agroklimatycznym na organizację produkcji rolniczej wykazało wyraźne znaczenie tego czynnika przy badaniu osiągalnego poziomu produkcyjności ziemi. Przyjęcie odpowiednich ograniczeń na południu, co jest założone w programie, ale i na północy kraju jest uzasadnione. Najniższy poziom w tym zakresie osiągają jednak gospodarstwa województwa suwalskiego w związku z osłabioną wegetacją. W programie nic na ten temat nie ma i w wykazie ulg podatkowych, załącznik nr 2, str. 2, uwzględniono tylko tereny górzyste i górskie. Ja właśnie pochodzę z terenów południowych, teraz pracuję na północy, a więc znam jedną dziedzinę i drugą, i stwierdzam, i to nie tylko ja, bo stwierdzono to na podstawie wyników, że o wiele gorsze są warunki właśnie w rejonie północno-wschodnim województwa suwalskiego i dlaczego tam nie ma takowych ulg? Bardzo bym chciał i bardzo proszę tutaj przedstawicieli rządu, pana premiera, żeby rząd uwzględnił wniosek i tak jak rolnikom z terenów górzystych i górskich ulżył również doli tych rolników, o których właśnie mówimy, mieszkających na suwalskiej Syberii, o istnieniu której wie każdy, kto ogląda dziennik telewizyjny. Ale do tej pory w programach gospodarczych tego nie uwzględniono.</u>
          <u xml:id="u-389.8" who="#MichałGórski">Na zakończenie chcę powiedzieć, że wolność dla rolników jest trochę inna niż dla inteligentów. Wolność dla rolnika to przede wszystkim stała ochrona rolnika ze strony rządu, dobre drogi, połączenia telefoniczne, zaopatrzenie wsi w wodę, melioracja, kanalizacja, możliwość zakupu środków produkcji, łatwy opłacalny zbyt produkcji rolniczej, który jest teraz zagrożony i dlatego rolnicy się buntują, że własnych płodów nie mogą sprzedać, a na przykładzie województwa suwalskiego, stwierdzam, że jeżdżę od jednego skupu do następnego, żeby sprzedać, oczywiście właśnie tuczniki czy wolce.</u>
          <u xml:id="u-389.9" who="#MichałGórski">A więc tak nie może być. Należy wybudować wielofunkcyjne obiekty usługowe. Bo właśnie w takim województwie jak suwalskie o tym jest mowa, żeby w danej wsi był jeden wielofunkcyjny obiekt usługowy, i w tym obiekcie właśnie może być punkt skupu mleka, świetlica, sklep i inne. Ze względu na oszczędność w obecnym kryzysie takowe obiekty trzeba prowadzić.</u>
          <u xml:id="u-389.10" who="#MichałGórski">Gdy rząd konkretnie będzie oddziaływał na rolnictwo, to wówczas rolnicy chętnie będą angażować się w czyny społeczne, bo chciałem zaznaczyć, że nie kto inny w Polsce tylko właśnie najwięcej rolnicy angażują się oprócz własnej pracy na gospodarstwie do pracy w ramach czynów społecznych. I to wszyscy wiedzą. I dlatego jeżeli się pomoże, poda się rękę, zapewni bezpośrednią interwencję i kontakt rządu z rolnikami, rolnicy włączą się w czyny społeczne dla dobra rozwoju społeczno-gospodarczego polskiej wsi. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-389.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-390">
          <u xml:id="u-390.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Obecnie głos zabierze poseł Marian Janicki z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-390.1" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Lech Kozaczko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-391">
          <u xml:id="u-391.0" who="#MarianJanicki">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem powiedzieć, że często tu słyszy się o nomenklaturze, a ja reprezentuję tę nomenklaturę, działam w terenowym organie administracji państwowej. Dziwna to jest nomenklatura, albowiem co rok w tajnym głosowaniu muszę otrzymać absolutorium, no ale jestem naczelnikiem.</u>
          <u xml:id="u-391.1" who="#MarianJanicki">Jeżeli panowie posłowie pozwolicie, chciałbym przekazać parę refleksji na temat polityki rolnej. Dużo się mówi o opłacalności produkcji rolnej. Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych i Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność” mówią, że obecnie produkcja jest nieopłacalna. Ministerstwo rolnictwa mówi, że ta produkcja jest opłacalna. Minister finansów twierdzi jeszcze inaczej. Ale jedno nie ulega kwestii i nie podlega żadnej dyskusji, trzeba sobie powiedzieć otwarcie i wszyscy, którzy żyją na co dzień z rolnictwa, współpracują z nim, wiedzą jedno, że rolnictwo musi być opłacalne i dochodowość musi być większa. Wymaga tego uczciwość i sprawiedliwość względem rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-391.2" who="#MarianJanicki">Po pierwsze, rolnik przede wszystkim dużo więcej czasu poświęca pracy. Nie pracuje tylko rolnik, pracuje jego żona, a przecież jeszcze dzisiaj jest prawdą oczywistą, że w wielu wypadkach także pracują na gospodarstwie dzieci.</u>
          <u xml:id="u-391.3" who="#MarianJanicki">Po drugie, rolnik tworzy swój własny warsztat pracy, musi kupić maszyny, urządzenia, wszystko co niezbędne, włącznie z ręcznikiem i mydłem, które, trzeba sobie powiedzieć, w zakładzie pracy człowiek otrzyma.</u>
          <u xml:id="u-391.4" who="#MarianJanicki">I trzecia niezmiernie ważna sfera, o której trzeba sobie powiedzieć otwarcie — rolnicy na wsi większość zadań gospodarczych, bytowych realizują w czynie społecznym, począwszy od budowy dróg, wodociągów, świetlic, modernizacji czegokolwiek, telefonizacji, gazyfikacji, włącznie do dopłaty do melioracji. Dlatego uważam, że jest to niezmiernie ważne, abyśmy w tym zakresie podejmowali działania. Zwracam się z uprzejmą prośbą do rządu, żeby w 1991 roku — nie w 1990 r., bo musimy być po prostu realistami, musimy jak to się mówi, zaciskać pas, musimy trochę gorzej żyć — faktycznie w budżecie przeznaczyć dużo większe środki na popieranie czynów społecznych w środowisku wiejskim. Sądzę, że środowisko wiejskie rozwiąże wiele problemów, bo można je rozwiązać, trzeba tylko zaktywizować to środowisko.</u>
          <u xml:id="u-391.5" who="#MarianJanicki">Ja jestem, tak jak powiedziałem, naczelnikiem. W ciągu 2,5 roku 14 wsi telefonizowaliśmy, 12 gazyfikowaliśmy, wybudowaliśmy w ciągu 4,5 lat i rozbudowaliśmy w każdej wsi sołeckiej świetlicę, to niech mi nikt nie mówi, że robota nie idzie, że nie można, że się nie da. Tylko trzeba chcieć, trzeba mieć inicjatywę i trzeba pozyskać ludzi. Może niektórzy się będą śmiać, ale o 3 w nocy rozładowywaliśmy z rolnikami ich cyklopami ciągniki z kamieniami. Trzeba z ludźmi być i można ich wtedy pozyskać, dlatego też można mieć sukcesy.</u>
          <u xml:id="u-391.6" who="#MarianJanicki">Chciałem powiedzieć, że zabrało głos ponad 15 posłów, wielu domagało się przestrzegania ustaleń oraz ustawy o gwarantowanych minimalnych cenach. Uważam, że w rzeczywistości jest to jakieś zobowiązanie rządu i sądzę, że rząd powinien w tym zakresie podjąć decyzję. Chodzi o to, żebyśmy tylko ciągle o tym jako posłowie nie mówili. Przecież dobrze wiemy, jak się mówi na dole o radnych: „radny bezradny”. Tak samo jeżeli my w Sejmie jako posłowie będziemy parokrotnie mówić o pewnych tematach pod adresem rządu i nie będą one rozwiązane, to taka sama będzie opinia o nas i dlatego sądzę, że rząd to weźmie pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-391.7" who="#MarianJanicki">Mówimy także o wielu reformach gospodarki. O tym, co trzeba zmienić. Ale uważam — i tu jest taki serdeczny apel do pana premiera — że trzeba podjąć decyzję w sprawie zaległości budżetowych dla spółdzielni mleczarskich. Ja osobiście ze swego regionu mam sygnały, że tylko jednej spółdzielni budżet państwa zalega 800 mln zł. Zaległości są za wrzesień i październik, spółdzielnia po prostu nie ma pieniędzy i dlatego częściowo obniża zapłatę za 1 litr mleka. Jest to niebezpieczne. Uważam, że w tym zakresie powinny być podjęte istotne decyzje, tym bardziej że parlament zatwierdził ustawę budżetową, w której były przewidziane środki na te dotacje. Jest to niezmiernie ważne, albowiem trzeba się liczyć z konsekwencjami w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-391.8" who="#MarianJanicki">Teraz chciałbym powiedzieć kilka słów nie przeciwko rządowi, ale w ramach repliki. Niektórzy panowie posłowie — odnoszę to do posłów — demagogicznie mówili o komunie, że zaciskała pętlę, że nic przez 40 lat nie zrobiono. Różnie możemy mówić, ale myśmy także pracowali. To w gospodarstwach, którymi kierowaliśmy — jak ja byłem kowalem to też nic nie zrobiłem w tej pracy zawodowej? Uważam, że nie można tak mówić, lecz odwrotnie — uważam, że wiele rzeczy było dobrych. Wystarczy podać takie przykłady, że nie przez 40 lat likwidowano linie autobusowe, ale obecnie; nie przez 40 lat likwidowało się kluby, lecz je budowało i zakładało, a dzisiaj z powodu trudnej sytuacji przecież zamyka się wiele klubów; nie przez 40 lat likwidowano działalność Zrzeszenia Ludowych Zespołów Sportowych. Uważam, że z dniem 1 stycznia cofnięcie dotacji do Zrzeszenia Ludowych Zespołów Sportowych częściowo zahamuje sport.</u>
          <u xml:id="u-391.9" who="#MarianJanicki">Dziwna to komuna, zaciskała pętlę, gdy do dnia dzisiejszego jest ponad 3 miliony gospodarstw indywidualnych, ale w przyszłości pętli nie będzie, a może nastąpi likwidacja drobnych gospodarstw rolnych i to wcale nie znaczy, że rząd chce źle, bo muszą nastąpić pewne zmiany strukturalne. Dziwna to była pętla w zakresie opłacalności produkcji rolnej, jeżeli właściciel 3 ha gospodarstwa mógł sobie kupić ciągnik, a nie wiem, czy w przyszłości będzie to możliwe i czy jest wskazane z punktu widzenia gospodarczego, żeby to 3 ha gospodarstwo posiadało ciągnik, bo na to trzeba także tak patrzeć i uważam, że dlatego nie powinniśmy wpadać w skrajności. Trzeba tu patrzeć na to inaczej.</u>
          <u xml:id="u-391.10" who="#MarianJanicki">Wciąż przemawiamy, przemawiamy, ale na decyzje czekamy, decyzje w tym zakresie podejmie rząd, a głównie ministerstwo finansów i minister rolnictwa. I życzmy sobie, aby te decyzje dobrze służyły polskiej wsi i polskiemu społeczeństwu. Ja osobiście jestem optymistą, bo wiem, że jest coś gorszego, pesymizm. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-391.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-392">
          <u xml:id="u-392.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-392.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Lech Kozaczko.</u>
          <u xml:id="u-392.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Tadeusz Sierżant.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-393">
          <u xml:id="u-393.0" who="#LechKozaczko">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proszę Państwa! Bardzo przepraszam, wiem jak trudna jest sytuacja na wsi i nie tylko na wsi, ale przez kilka dni wsłuchując się w wypowiedzi padające tu na tej sali, nie mogę oprzeć się pewnej refleksji, gorzkiej refleksji. Mentalność ludzi nie zmieniła się przez tysiąclecia, słyszę tu głosy jak z Księgi Wyjścia. Proszę Państwa! Przecież naród żydowski wyprowadzony z domu niewoli na pustynię też szemrał. Wyprowadzony po to, żeby dojść do wolności, do ziemi obiecanej i, proszę państwa, my też musimy przejść przez tę pustynię. Czy jest inna droga? Jeśli jest, proszę ją wskazać, pójdziemy.</u>
          <u xml:id="u-393.1" who="#LechKozaczko">Wszyscy wiemy, że takiej drogi nie ma, że innej drogi nie ma. Nie chcę tu, mówiąc o tym wszystkim, dewaluować poprzednich wypowiedzi. Niczego nie ujmuję, bo w każdej wypowiedzi była część racji, ale, proszę państwa, musimy mieć tę świadomość, że przecież człowiek zawsze staje wobec wyboru i im wyższe wartości, tym wyższą trzeba zapłacić cenę, i my też na tej sali i w całym kraju stoimy wobec takiego wyboru.</u>
          <u xml:id="u-393.2" who="#LechKozaczko">Czy jesteśmy gotowi wziąć ciężar wprowadzenia naszego kraju do Europy, czy też będziemy się starać przerzucić ten ciężar na barki innych? Jeżeli nie podejmiemy tego ciężaru teraz, musimy mieć świadomość, że nasze dzieci go już nie udźwigną. Czeka nas trudna droga i nadszedł czas prawdy. Gotowością do wyrzeczeń i gotowością do pomocy na rzecz najsłabszych każdy z nas osobiście musi odpowiedzieć, czy piękne hasło, które nosimy na znaczkach przypiętych na piersi, na transparentach, na plakatach, czy jest to tylko piękna dekoracja, czy jest to coś, co czujemy i nosimy głęboko w sercu? Czy deklarowany przez nas na każdym kroku nasz patriotyzm znajdzie swoje potwierdzenie w gotowości do wyrzeczeń, wyrzeczeń przecież czasowych, na rzecz dobra kraju? Gdy trudu tego nie podejmiemy i tak będzie coraz gorzej.</u>
          <u xml:id="u-393.3" who="#LechKozaczko">Podejmijmy więc to wyzwanie z wiarą, że „Pan da siłę swojemu ludowi” na miarę potrzeb służenia człowiekowi. I znów sięgnę do Starego Testamentu: naród żydowski powołany do wolności, szemrając błądził po pustyni 40 lat — niech to będzie dla nas memento. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-393.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-394">
          <u xml:id="u-394.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-394.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Tadeusz Sierżant z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-395">
          <u xml:id="u-395.0" who="#TadeuszSierżant">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Troska o rolnictwo jest interesem ogólnospołecznym. Powodzenie procesu urynkowienia w tym dziale warunkuje sprawne wejście całej gospodarki w mechanizmy gospodarki rynkowej. Z zadowoleniem odnotowałem takie stanowisko w założeniach, jak również wyrażone przez pana wicepremiera Czesława Janickiego. Sformułowane dwa podstawowe cele polityki rolnej: produkcyjno-wyżywieniowy i socjalny ogniskują w sobie wszystkie problemy występujące na wsi, które będąc — twierdzę — skutkiem polityki dotychczasowych rządów nawarstwiały się przez całe dziesięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-395.1" who="#TadeuszSierżant">Rząd premiera Mazowieckiego przejął w spadku wieś polską zapóźnioną pod każdym względem, wieś, w której zdezorganizowano bądź wypaczono wszystkie formy samorządowej działalności, wreszcie wieś, gdzie ciągle jeszcze spotykamy się z powszechnym przekonaniem o powinności wyżywienia całego narodu i o możliwości jego wyżywienia. Założenia polityki rolnej rządu, mimo pewnej ogólnikowości, na tyle jednak precyzyjnie formułują rozumienie przez rząd problemów wsi i podają sposoby ich rozwiązywania oraz dochodzenia do postawionych celów, że pozwalają mi na wyrażenie aprobaty w całości w sferze ogólnych sformułowań, w szczegółach bywa różnie. Na przykład podzielam wyrażony w założeniach pogląd, że trudno jest rolnikom-właścicielom gospodarstw zbywać własność w zamian za emeryturę lub rentę, natomiast nie podzielam zajętego przez rząd stanowiska w projekcie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, gdzie nabycie prawa do świadczeń warunkuje się przekazaniem bądź zbyciem gospodarstwa. Sensowniejszym byłoby wprowadzenie elementów motywujących przekazanie własności. Na przykład rolnikowi, który osiągnął wiek emerytalny i nabył prawo do świadczeń, a nie przekazał gospodarstwa, wypłacano by tylko część świadczeń, z drugiej części tworzono by fundusz zachęt, to znaczy pewnych dodatków do świadczeń dla tych rolników, którzy wcześniej przekażą gospodarstwa następcom.</u>
          <u xml:id="u-395.2" who="#TadeuszSierżant">W innym miejscu na przykład zgadzam się, że konieczna jest bardzo szybka nowelizacja przepisów o obrocie ziemią, a szczególnie zniesienie barier w obrocie ziemią między rolnictwem uspołecznionym a indywidualnym. Należy koniecznie odwrócić procesy dotychczasowej polityki rolnej związanej z międzysektorowym przepływem ziemi, na przykład w Zielonogórskiem rolnictwo państwowe i spółdzielcze użytkuje aż 52% gruntów, natomiast indywidualne tylko 38%, około 10% to Państwowy Fundusz Ziemi.</u>
          <u xml:id="u-395.3" who="#TadeuszSierżant">Przedstawione przez rząd założenia traktuję jako zbiór ocen i intencji, które natychmiast przerodzą się w konkretne decyzje prowadzące do prawdziwego rynku. Wydaje mi się, że jest to pewna konieczność. Początek już został zrobiony w przedstawionych nam dokumentach rządowych. Wieś na te decyzje czeka z coraz większym zniecierpliwieniem.</u>
          <u xml:id="u-395.4" who="#TadeuszSierżant">Trzeba pamiętać, że każde opóźnienie czy niekompetencja decyzyjna wywołuje reakcje, których skutki ze względu na charakter produkcji rolnej rozciągną się w czasie. Rolnik podejmując decyzje liczy na efekt za rok, dwa. My razem z rządem musimy stworzyć rolnikowi klarowną perspektywę, wykazać mu pewne przesłanki do podjęcia decyzji korzystnych dla nas wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-395.5" who="#TadeuszSierżant">I ostatnia już uwaga, dotycząca cen minimalnych. Uważam, że w warunkach gospodarki rynkowej, a to jest naszym celem, ceny rynkowe znacznie szybciej będą reagowały na koniunkturę popytu i pozytywnie stymulowały podaż, produkcję i przemiany strukturalne. Ceny gwarantowane będą hamulcem tych procesów, czynnikiem utrwalającym zastane struktury i charakter produkcyjny rolnictwa. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-395.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-396">
          <u xml:id="u-396.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-396.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-397">
          <u xml:id="u-397.0" who="#MaciejPółtorak">Komunikat. Tuż po ogłoszeniu przerwy odbędzie się spotkanie Konwentu Seniorów w gabinecie marszałka Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-397.1" who="#MaciejPółtorak">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-398">
          <u xml:id="u-398.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-398.1" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-398.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 25 do godz. 18 min. 15)</u>
          <u xml:id="u-398.3" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-398.4" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję nad problematyką rolną.</u>
          <u xml:id="u-398.5" who="#TadeuszFiszbach">Informuję Wysoką Izbę, że jest jeszcze 7 zgłoszeń do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-398.6" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Jacka Soskę z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-398.7" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Janusz Rożek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-399">
          <u xml:id="u-399.0" who="#JacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem rolnikiem, chłopem, członkiem „Solidarności” Rolników Indywidualnych, jak również ludowcem. Jako związkowiec ubolewam nad tym, iż wczoraj na posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej członkowie „Solidarności” Rolników Indywidualnych — w większości rolnicy, byli jednoznacznie przeciwni i zablokowali podjęcie uchwały prawie takiej samej treści, jaką przedstawił pan poseł Furtak w imieniu Krajowego Zjazdu „Solidarności” Rolników Indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-399.1" who="#JacekSoska">Jakie obowiązki mają wobec wsi, rolnictwa i rolnika indywidualnego członkowie „Solidarności” Rolników Indywidualnych, posłowie chłopscy? Wieś patrzy i obserwuje. Wczoraj nie obowiązywała was uchwała Krajowego Zjazdu, czy dziś nas obowiązuje? Kto was chłopi pozbawia własnego języka, rozumu i decydowania? Czy ze skrajności nie wpadliśmy w skrajność? Dlaczego wczoraj nie prezentowaliście swoich obowiązków wobec statutu, stanowiska Krajowej Komisji „Solidarności” Rolników Indywidualnych?</u>
          <u xml:id="u-399.2" who="#JacekSoska">Na tej sali, aby wykorzystać nas, mówiło się kilka miesięcy temu, iż na wsi tworzy się pustynia. A teraz jesteśmy na najlepszej drodze do spustoszenia wsi. Nikt w Polsce nie powie, iż polski chłop nie chce pracować. Fakt ten jednak musi być wykorzystany póki żyje jeszcze pokolenie nauczone ciężkiej, mozolnej pracy na roli. Rząd dziś nie był i nie jest w stanie powiedzieć, co będzie dalej. Przeto uchwała Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej nie zagrażała i nie podważała w żaden sposób działań rządu. Pytam — czyż nie mamy prawa jako posłowie mieć uwag do założeń polityki rolnej? Nie chcę przedłużać. Kolego Furtak, Panie Pośle, zarzuca Pan posłowi Wiertkowi, że nie bronił interesów wsi, rolnictwa w poprzedniej kadencji. Muszę stwierdzić, że jest to nieprawda. Różnica jest tylko ta, że wtedy przerywał mu premier Messner, a dzisiaj nie ma mu kto przerwać. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-399.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-400">
          <u xml:id="u-400.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-400.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze obecnie poseł Janusz Rożek z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-400.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Świtka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-401">
          <u xml:id="u-401.0" who="#JanuszRożek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przez cały dzień dzisiaj mówimy na temat rolnictwa. Bardzo wiele zostało już powiedziane. Trudno coś więcej dodać. Ja mam temat, który będę chciał omawiać i którym żyję, który dla mnie jest ważny, to temat emerytur dla rolników, ale to jest temat nie na dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-401.1" who="#JanuszRożek">Jeśli chodzi o dzisiejszy temat, to ja bym tu chciał jednym niemieckim przysłowiem do tego się ustosunkować, a wiecie państwo, że Niemcy są dobrymi gospodarzami. Jakie oni mają poglądy na temat rolnictwa, to ich przysłowie mówi: „Hat der Bauer Geld, hat das ganze Welt” — jak rolnik ma pieniądze, to i wszyscy je mają. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-401.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-402">
          <u xml:id="u-402.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-402.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Świtka z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-402.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Jarosław Barańczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-403">
          <u xml:id="u-403.0" who="#JanŚwitka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Bez większego wysiłku umysłu i czujności logiki łatwo stwierdzić, że bez silnej i zasobnej wsi nie ma i nie może być silnej i zasobnej Polski. A zatem siłą wsi silna i dostatnia Polska. Trzeba przeto nakarmić wieś, aby nie głodowało miasto. A więc kwestia należytej opłacalności pracy na roli. Prawda ta nie wymaga mowy obronnej, ani upiększeń ideologicznych. Przez lata impet propagandy głoszącej tę poprawę warunków życia i pracy chłopa polskiego przechodził tylko w hałaśliwy gwizd, raniąc chłopskie ucho, które z niepokojem i czujnością nasłuchiwało, kiedy przyjdzie lepsze, kiedy chłop będzie równoprawnym — z gospodarczego punktu widzenia — obywatelem tego państwa.</u>
          <u xml:id="u-403.1" who="#JanŚwitka">Rolnik mniej konsumuje, natomiast więcej inwestuje, a to przecież leży w najlepiej pojętym interesie społecznym. Polski chłop ma wiele nie zaspokojonych jakże istotnych życiowo potrzeb, chociażby na przykład w zakresie ochrony zdrowia, dostępu do szeroko pojętej kultury, w tym niepokojący jest spadek zainteresowania młodzieży wiejskiej nauką i studiami, co może doprowadzić do wyjałowienia wsi z inteligencji, a byłoby to wielkie nieszczęście. Chłop odczuwa ostry brak usług, a także zaniedbanie w zakresie ochrony środowiska. Odbija się to ujemnie na stanie zdrowia ludzi wsi. Niepokojący jest wzrost umieralności ludzi wsi w młodym wieku. Słowem — warunki życia na wsi wyraźnie in minus odstają od trudnych już warunków życia w mieście.</u>
          <u xml:id="u-403.2" who="#JanŚwitka">Przez 45 lat pozornie wszyscy jedli czereśnie, ale chłop dostawał tylko pestki. Rolnictwo nasze to ofiara złożona na ołtarzu nieprawidłowo rozumianego uprzemysłowienia. Błędy popełnione w rolnictwie wyciskały chłopskie łzy, które palą jak ogień. Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Trzeba koniecznie te łzy otrzeć. Musi być należycie oceniona praca na roli. Jest to warunek konieczny do prawidłowej organizacji życia społecznego. Wieś musi być dowartościowana konkretnymi, znaczącymi rozwiązaniami.</u>
          <u xml:id="u-403.3" who="#JanŚwitka">Należy niezwłocznie opracować rozumną politykę rolną, odpowiedzieć na zasadnicze pytanie: jakiej chcemy wsi, przy pomocy jakich rozwiązań należy to uczynić i w jakim czasie? Punktem wyjścia do realizacji tych zamierzeń jest niezwłoczne przestawienie znacznych mocy przemysłowych na produkcję rolną. Bez takiej decyzji, bez wsparcia ze strony przemysłu nie ma żadnych szans na poprawę groźnej sytuacji niedorozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-403.4" who="#JanŚwitka">Rolnictwo ze swej istoty i charakteru jest zawsze, i to we wszystkich krajach, w słabszej kondycji w stosunku do przemysłu. Dlatego też rozumny interwencjonizm państwa jest tu koniecznością. W krajach wysoko rozwiniętych pod względem produkcji rolnej 90% nakładów na meliorację, rekultywację, kanalizację, telefonizację oraz drogi pochodzi od państwa. To nie łaska ani sentyment, to rozumne gospodarowanie oraz umiejętne liczenie, a także racjonalne, narodowe inwestowanie.</u>
          <u xml:id="u-403.5" who="#JanŚwitka">Nasze myślenie ekonomiczne jest skażone ideologią niewłaściwie rozumianego uprzemysłowienia, w doktrynie którego brak było miejsca na agraryzm, kojarzący się z kułakiem, główną przeszkodą na drodze kolektywizacji. Na takiej pożywce doktrynalno-ekonomicznej wykształciło się całe pokolenie ekonomistów i polityków, którym obca była myśl agrarna, albowiem stała w rażącej sprzeczności ze stalinowską doktryną kołchozów — najkrótszą drogą do głodu, który jest następstwem braku gospodarskiego myślenia. To pokutuje. Rolnictwo nadal ukazywane jest w krzywym zwierciadle, a opinia o sielankowym życiu ludzi wsi jest jaskrawo ułomna i wielce krzywdząca.</u>
          <u xml:id="u-403.6" who="#JanŚwitka">Zegar sprawiedliwości w stosunku do wsi zawsze się spóźnia, ale godzina wybić musi, bo będzie bardzo źle. Obym był złym prorokiem. Ludzie wsi muszą mieć większy parasol ochronny, albowiem dla nich nigdy nie było dobrej pogody. Należy w większym stopniu pozyskać lud dla Polski i odbudować Polskę dla ludu, zwalczać polityczny nałóg patrzenia na rolnika przez pryzmat jego produkcji — ile da, ile wyprodukuje. Człowiek wsi to nie żywy robot, nie po to żyje, aby tylko pracował. Ale pracuje po to, aby żył i to godnie. Ma być traktowany podmiotowo, a jego praca nie może być tylko towarem. Jest ona przecież częścią jego życia psychicznego i fizycznego. Należy budzić dumę ludzi wsi, w większym stopniu ukazywać bogactwo ich życia i kultury, a także należytych postaw obywatelskich. Jest to przecież budowanie społeczne, które czyni bardziej czytelną perspektywę poprawy, pozwoli szybciej wyjść z zapaści gospodarczej, której wieś dotychczas skutecznie się opierała.</u>
          <u xml:id="u-403.7" who="#JanŚwitka">Rynek żywnościowy utrzymywał się najdłużej. Wadliwa organizacja życia publicznego nie zrujnowała etosu pracy rolnika, nie zabiła w nim szacunku do pracy na roli i umiłowania tej roli, nie zagłuszyła sumienia chłopskiego. Wynika to z twardego charakteru polskiego chłopa, jego stylu, linii i filozofii życia, zasługującej na najwyższe społeczne uznanie i szacunek.</u>
          <u xml:id="u-403.8" who="#JanŚwitka">Naród ma oparcie w rolniku, w jego stabilności. Związek człowieka z ziemią leży u podstaw jego bytu. Praca na roli uczy rzetelności, szlachetności, odporności życiowej, a także wytrwałości. To są podstawy godności pracy na roli, racjonalne uzasadnienie i szacunek dla rolniczego trudu. Lud polskiej wsi to podstawowa, macierzysta warstwa, z której to uzupełniane są inne warstwy narodu. Jest to warstwa najliczniejsza, obdarzona dużą odpornością życiową, warstwa stanowiąca żywicielkę narodu, dająca to, co najcenniejsze — chleb, tak ciężko niekiedy wypracowany. Chleb — jak to powiedziano już — to symbol życia, ciężkiej pracy, gościnności i dostatku. Poeta powiada: „Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba Podnoszą z ziemi przez uszanowanie Dla darów Nieba, Tęskno mi, Panie!!!” Gdyby kromka chleba mogła przemówić, gdyby otworzyła usta i opowiedziała swoje losy, jak trafnie zauważył wielki prymas 1000-lecia kardynał Stefan Wyszyński, zdumielibyśmy się, ile w niej wielkości i zwykłości, ile złota i błota, potu i trudu, ile piękna i pracy. Człowiek wsi to człowiek prawy, twardy, przywiązany do rodzinnej, narodowej tradycji, bez której naród żyć nie może, która się nie starzeje, a dzięki której to Polacy podają sobie ręce przez wieki i granice.</u>
          <u xml:id="u-403.9" who="#JanŚwitka">Człowiek wsi kocha ziemię, która jest dla niego sercem malowana, a nade wszystko ojczyznę, której nigdy nie zostawił w potrzebie. Oddany pracy bez reszty, odmawiający sobie nierzadko przyjemności po to, aby coś osiągnąć — powiedzmy tu otwarcie — tylko ciężką pracą.</u>
          <u xml:id="u-403.10" who="#JanŚwitka">Człowiek wsi to wzór uspołecznienia. Widać to na przykładzie czynów społecznych, a fakty nie kłamią. Praca podobna jest do języka. Wartością, która rządzi mową, jest prawda. Wartością, która rządzi pracą, jest jej jakość. Jakość pracy rolnika w jakże trudnych warunkach wykonywana jest bez zarzutu. Praca rolnika nie kłamie. Ziemi oszukać się nie da. Da tyle, ile dostanie.</u>
          <u xml:id="u-403.11" who="#JanŚwitka">Trudne warunki życia i pracy ukształtowały przez wieki zdrową moralnie psychikę. Surowa, ciężka praca uczyniła człowieka wsi odpornym na trudy życia i to jest właśnie skarb narodu, jego bogactwo i duma, biologiczny kapitał i nadzieja, a zarazem wzór dla społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-403.12" who="#JanŚwitka">Rolnictwo jak dawniej, jak teraz, tak i w przyszłości będzie miało znaczenie podstawowe, a praca na roli szczyci się wielką godnością. Pracowita ręka chłopa ma być szanowana i doceniona. Człowiek wsi jest przywiązany do ludowej i narodowej kultury, do przeszłości swojego narodu. Znamienna w tej kwestii jest wypowiedź wielkiego Witosa, który na trwałe zapisał się do panteonu narodowej sławy i chwały, a który to powiedział: „Chłop zachował ziemię, religię i narodowość”. Cóż tu dodać, co ująć, kiedy chodzi o rozważania na temat substancji narodu, zachowania narodowej tożsamości i narodowej godności.</u>
          <u xml:id="u-403.13" who="#JanŚwitka">Cechą tradycji chłopskiej jest poczucie obywatelskości. Poczucie to, to widzenie spraw narodu i państwa, zwłaszcza wtedy, kiedy naród przechodzi doświadczenie, kiedy otwiera się kalendarz historii, to wyraz polskiej myśli politycznej. Dlatego też do kalendarza politycznego i parlamentarnego należy wprowadzić na stałe dzień wysłuchania chłopskich argumentów, aby ludzie wsi spokojniej patrzyli w przyszłość. Nie można żyć bez rozumu własnego lub pożyczonego. Chłop rozumu nie pożycza, a jeśli już, to od kogoś mądrego. Chłop niekiedy pozwoli się oszukać na cenie, ale nigdy na jakości towaru. Polski chłop zawsze meldował, że złoży ojczyźnie daninę chleba, krwi i życia. Chłop czyn swój mierzy wedle ojczyzny, jest zawsze skłonny oddać swoje trudy, aby było lepiej, aby ojczyzna była silniejsza i suwerenna. Chłop, którego bez znajomości historii zrozumieć nie sposób, którego myślenie jest chlebowe, zawsze daje ojczyźnie z rozumiejącego serca, albowiem patriotyzm jest dla niego dogmatem. Chłop przykładem swojego życia i pracy ukazuje i przekazuje następcom, że interes jego kończy się tam, gdzie się zaczyna interes państwa i narodu.</u>
          <u xml:id="u-403.14" who="#JanŚwitka">A może ratunku dla naszej gospodarki należy szukać w odbudowie wsi, a postawienie na rolnictwo będzie trafnym programem gospodarczym? Wiele przemawia za tym, że wieś może wyprowadzić kraj z zapaści.</u>
          <u xml:id="u-403.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-403.16" who="#JanŚwitka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Większość z nas...</u>
          <u xml:id="u-403.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-403.18" who="#JanŚwitka">... korzenie swoje ma na wsi. Za ciężką pracę, za zalety charakteru, za to wszystko, co wieś czyni dla narodu i państwa, składamy ludziom wsi należne uznanie. Podzielamy trudy wsi, cieszymy się z jej osiągnięć, a smucą nas jej niepokoje. Jesteśmy zawsze ze wsią, bo jesteśmy ze wsi.</u>
          <u xml:id="u-403.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-404">
          <u xml:id="u-404.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-404.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jarosław Barańczak z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-404.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Zbigniew Mierzwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-405">
          <u xml:id="u-405.0" who="#JarosławBarańczak">Panie Marszałku! Szanowne Posłanki i Posłowie! Dzisiejsza debata ma — w moim przekonaniu — charakter polityczny. Wczoraj zresztą ten charakter tejże debaty został w kilku wystąpieniach podkreślony. Padały tutaj — w moim przekonaniu — pytania zasadnicze: o to w istocie, jaka jest polityka rządu. Stwierdzono dziś i wczoraj również, że za tą polityką albo stoją wszyscy, albo właściwie nikt za nią nie stoi.</u>
          <u xml:id="u-405.1" who="#JarosławBarańczak">Myślę, że dzisiejsza debata powinna jednak na te pytania dać konkretną odpowiedź. Trzeba się w sposób poważny zastanowić nad tym i odpowiedzieć sobie na to pytanie: czy wśród rolników są tacy, którzy gotowi są poprzeć przedłożony program gospodarczy w całości, nie dzieląc go na tę część, o której była mowa wczoraj, i na tę, o której mowa jest dziś?</u>
          <u xml:id="u-405.2" who="#JarosławBarańczak">Ja rozumiem, że z punktu widzenia odbioru społecznego wydaje się najprostsze po raz kolejny w całym cyklu 45 lat apelować o to, aby rolnictwu przydzielić priorytet. Dziś jesteśmy w takiej sytuacji, że tego priorytetu mógłby się domagać każdy, a otrzymać go nie może praktycznie nikt.</u>
          <u xml:id="u-405.3" who="#JarosławBarańczak">Przedłożony program musi doprowadzić do tego, aby cała działalność gospodarcza naszego kraju, której najpewniejszym, najbardziej istotnym elementem składowym jest rolnictwo, mogła być poddana rzetelnej ocenie według kryteriów efektywności.</u>
          <u xml:id="u-405.4" who="#JarosławBarańczak">Doskonale rozumiem, że wśród chłopów może panować lęk przed tymi kryteriami i przed rezultatami tychże kryteriów. Ten lęk, jak myślę, towarzyszy dzisiaj nie tylko rolnikom, ten lęk towarzyszy także wszystkim ludziom w mieście.</u>
          <u xml:id="u-405.5" who="#JarosławBarańczak">Rozumiem także, że ten lęk może być i jest potęgowany świadomością bolesnych procesów dostosowawczych, które w tym okresie będą musiały zachodzić. Ten lęk wśród chłopców może być tym bardziej dotkliwy, że w gruncie rzeczy nie ma warunków do tego, aby w racjonalny sposób te ekonomiczne reakcje dostosowawcze mogły zachodzić. Ten lęk może być tym większy, że chłopi mają poczucie swojej odpowiedzialności za stan bytowania całego narodu. My to wszystko doskonale rozumiemy. Nie mniej przy tym istotne — jak powiedziałem — jest to fundamentalne pytanie, czy chcemy wziąć na siebie pospołu odpowiedzialność za jeden z najpoważniejszych i najtrudniejszych procesów gospodarczych, jakie w naszym kraju zachodzą? Czy chcemy wziąć tę odpowiedzialność na siebie pospołu? Ja rozumiem doskonale i tego typu wypowiedzi także przyjmuję, że być może ktoś powinien tutaj dociągnąć ten pasek o 3 otwory, ktoś o jeden, ale czy ci, którzy mieliby go docisnąć o te trzy otwory nie będą zanadto już przeciążeni?</u>
          <u xml:id="u-405.6" who="#JarosławBarańczak">Ponadto, jak myślę, dzisiaj z tej trybuny jednak stanowczo za mało mówiło się, ja się też tego nie podejmuję, o pewnych ekonomicznych konkretach, a zbyt wiele było mowy propagandowej i o czymś, co zwykle w Polsce nazywano sprawiedliwością społeczną. Ja myślę, proszę państwa, że dzisiaj jest już czas na to, abyśmy także w sposób jasny i klarowny potrafili określić, czymże jest i czymże ma być owa sprawiedliwość społeczna w Polsce. Czy ta sprawiedliwość społeczna w naszym kraju ma być tak rozumiana, jak była ona rozumiana dotychczas? A więc sprawiedliwość tych, którzy mają i nie chcą dać, a zatem trzeba na nich wymusić, by dali? Nie byłaby to jednak sprawiedliwość, tylko byłby to przymus, miłosierdzie lub łaska ze strony dającego. Czy też ma to być sprawiedliwość w tym najbardziej prawidłowym rozumieniu, a więc sprawiedliwość taka, która oparta jest na rzetelnych zasadach ekonomicznych gry rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-405.7" who="#JarosławBarańczak">Myślę, że my wszyscy chcemy właśnie dojść do takiej sprawiedliwości. Ta sprawiedliwość także, tak jak każda sprawiedliwość — mówiliśmy tutaj o sprawach amnestii, mówiliśmy o wielu innych problemach — zawsze kogoś musi dotknąć, bo to jest jej właściwością, proszę państwa.</u>
          <u xml:id="u-405.8" who="#JarosławBarańczak">Niestety, myślę, że trzeba się pogodzić, tak jak godzimy się my wszyscy, ludzie z miasta, z zamknięciem określonych zakładów pracy, z pojawieniem się czegoś co nazywa się bezrobociem, z obniżeniem poziomu życia, a robimy to w imię pewnej idei. Podobnie, jak mniemam, te ciężary musi na siebie także w jakimś stopniu wziąć wieś.</u>
          <u xml:id="u-405.9" who="#JarosławBarańczak">Wieś także, niestety, w jakimś stopniu musi pogodzić się z faktem, że istnieją nieefektywne gospodarstwa, że właściwie procesem naturalnym i pożądanym jest dążenie do restrukturyzacji, do scalania ziemi. Wieś także musi się pogodzić z tym, że niekiedy trzeba bardziej racjonalnie wykorzystywać te środki, których jest mało. Rozumiem także, że wieś zwykle gospodarowała lepiej niż inni, bo była zawsze tym sektorem, który próbował się uchronić przed niszczącym procesem trwającym 45 lat. Ale i tam są jeszcze pewne rzeczy, które można dziś zrobić bez konieczności wymuszania tego, czego, jak sądzę, rząd i tak dać już właściwie nie może.</u>
          <u xml:id="u-405.10" who="#JarosławBarańczak">Sądzę, że debatujemy nad tym właśnie politycznym pytaniem, czy wieś, a właściwie reprezentacje tej wsi w postaci związków zawodowych, w postaci partii politycznych są gotowe włączyć się w proces zmian ładu gospodarczego w Polsce. Jeżeli my na to pytanie sobie dzisiaj odpowiemy, tym samym będziemy mogli mieć poczucie, że spełniliśmy rzetelny obowiązek, że nie stanęliśmy w obronie czegoś, co można nazwać tym odchodzącym już, starym, a postanowiliśmy z równym ryzykiem wejść w to nowe, które przed nami się rysuje. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-405.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-406">
          <u xml:id="u-406.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-406.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Zbigniew Mierzwa z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-406.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Bogusław Pałka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-407">
          <u xml:id="u-407.0" who="#ZbigniewMierzwa">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie” oraz Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, a także grupy posłów w liczbie 38, pragnę zgłosić Wysokiej Izbie formalny wniosek w sprawie przyjęcia projektu uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-407.1" who="#ZbigniewMierzwa">„Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia... 1989 r. w sprawie rządowych założeń polityki rolnej na 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-407.2" who="#ZbigniewMierzwa">Sejm stwierdza, że sytuacja ekonomiczna oraz zaopatrzenie rolnictwa w środki do produkcji rolnej systematycznie się pogarsza, co będzie mieć zdecydowanie negatywny wpływ na poziom produkcji żywności w 1990 r. i w latach następnych, a tym samym na pogorszenie poziomu wyżywienia narodu. Przedłożone Sejmowi rządowe założenia polityki społeczno-gospodarczej oraz polityki rolnej na 1990 r. nie zawierają skutecznych środków przeciwdziałających tym zagrożeniom. Uwzględniając wnioski wynikające z debaty sejmowej, Sejm zobowiązuje rząd do opracowania szczegółowych rozwiązań rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej z uwzględnieniem następujących problemów:</u>
          <u xml:id="u-407.3" who="#ZbigniewMierzwa">— stworzenie systemu przyspieszającego restrukturyzację przemysłu na rzecz zwiększenia produkcji dla rolnictwa, m.in. poprzez zastosowanie ulg podatkowych w podatku dochodowym dla producentów surowców i materiałów w części przeznaczonej na wyrób środków dla rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego;</u>
          <u xml:id="u-407.4" who="#ZbigniewMierzwa">— stosowanie ulg podatkowych dla producentów środków produkcji dla rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego;</u>
          <u xml:id="u-407.5" who="#ZbigniewMierzwa">— utrzymanie preferencji kredytowych na rok 1990 dla wsparcia produkcji rolniczej i budownictwa inwentarskiego oraz budownictwa mieszkaniowego na wsi;</u>
          <u xml:id="u-407.6" who="#ZbigniewMierzwa">— utrzymanie dotacji do produkcji nawozów fosforowych;</u>
          <u xml:id="u-407.7" who="#ZbigniewMierzwa">— prowadzenie interwencjonizmu państwowego w skupie produktów rolnych z zastosowaniem cen minimalnych zapewniających parytet dochodów rolników;</u>
          <u xml:id="u-407.8" who="#ZbigniewMierzwa">— podjęcie realizacji programu regionalizacji polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-407.9" who="#ZbigniewMierzwa">Sejm wyraża przekonanie, że powyższe przedsięwzięcia sprzyjać będą realizacji programu społeczno-gospodarczego rządu na 1990 r.”.</u>
          <u xml:id="u-407.10" who="#ZbigniewMierzwa">Proszę Wysoki Sejm o przyjęcie tej uchwały w trybie art. 46 regulaminu Sejmu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-407.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-408">
          <u xml:id="u-408.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym poinformować, że jeśli idzie o tę propozycję, to projekt tej uchwały był przedmiotem posiedzenia Konwentu Seniorów, które odbyło się w przerwie obrad dzisiejszego posiedzenia Sejmu. Ze względu na wagę projektu uchwały Konwent Seniorów jednomyślnie postanowił, aby kluby poselskie w dniu jutrzejszym w godzinach rannych mogły, obok innych spraw ujętych w planie posiedzeń, również do tej sprawy się ustosunkować. Proszę zatem Wysoką Izbę o aprobatę wniosku Konwentu Seniorów, aby do projektu formalnie zgłoszonej uchwały wrócić jutro w godzinach rannych.</u>
          <u xml:id="u-408.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-408.2" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-408.3" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Bogusław Pałka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-408.4" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Marek Dziubek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-409">
          <u xml:id="u-409.0" who="#BogusławPałka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Paradoksem czy wręcz szyderstwem historii jest ta erupcja wystąpień i postaw rewindykacyjnych w tym konkretnym momencie i w tej chwili. Wylewane są tu żale i gorycz. Tak, słuszne. Zasługi chłopów w naszym społeczeństwie są podobne do zasług całego naszego narodu w stosunku do Europy. Jednak pomoc zagraniczną otrzymujemy teraz nie za zwycięstwo pod Wiedniem czy nad Wisłą, ale po to, abyśmy stali się normalnym państwem, gdzie można prowadzić interesy zgodnie z logiką uniwersalnych praw ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-409.1" who="#BogusławPałka">My, rolnicy, powinniśmy zrozumieć, że jeszcze nie jest czas na profity za opór przeciw kolektywizacji, za wyzucie z wiejskiego wspólnego majątku. Teraz trzeba dokończyć dzieła, aby nie zmarnować tych lat oporu, a łańcuch pretensji jest kierowany chyba nie na ten adres.</u>
          <u xml:id="u-409.2" who="#BogusławPałka">Myślę, że rolnicy zgodnie ze zdrowym rozsądkiem ocenią wystąpienia żarliwych a niespodziewanych obrońców. Cytowanie wypowiedzi Ojca Świętego w celu przeciwstawienia się programowi gospodarczemu rządu pana Mazowieckiego jest chyba tutaj co najmniej dziwne.</u>
          <u xml:id="u-409.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-410">
          <u xml:id="u-410.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-410.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Marek Dziubek, z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-410.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Maria Stępniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-411">
          <u xml:id="u-411.0" who="#MarekDziubek">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Kiedy tak patrzyłem i słuchałem większości tych wypowiedzi, a było ich ponad 50, to wydawało mi się, że ci ludzie wypowiadający się z taką determinacją i z takim zaangażowaniem powinni w bardzo krótkim czasie przewrócić system gospodarczy i polityczny w Polsce do góry nogami. I akurat tak się zdarzało, że większość tych głosów pełnych determinacji i zaangażowania dobiegała z ław, w których siedzą ci, co jeszcze niedawno decydowali o losie kraju, i jakoś nie udało się im tej sytuacji gospodarczej i politycznej przewrócić.</u>
          <u xml:id="u-411.1" who="#MarekDziubek">W chwili, kiedy mamy nowy rząd, który zabrał się właśnie za zmienianie sytuacji politycznej i gospodarczej, te głosy, które bronią w zasadzie tylko jednej grupy społecznej, wydają się niczym innym jak rzucaniem po prostu kłód pod nogi, a nie konstruktywną krytyką. Tak przynajmniej ja to odbieram.</u>
          <u xml:id="u-411.2" who="#MarekDziubek">To wszystko, co było powiedziane dotychczas, byłoby prawdą, gdyby w Polsce żyli tylko chłopi. Niestety, jest inaczej. Jest tak, że mamy do czynienia i z nauczycielami, i z lekarzami, i z robotnikami, i z chłopami, i z innymi grupami społecznymi. I z tego musimy cały czas zdawać sobie sprawę.</u>
          <u xml:id="u-411.3" who="#MarekDziubek">Rząd zaprezentował program ratowania sytuacji gospodarczej kraju, przedstawił propozycje, które są akceptowane nie tylko przez dużą część czy przez większość społeczeństwa, ale przez zagranicę, wydaje się, że jest to jedyna możliwa koncepcja, która powinna być zaakceptowana. Natomiast moi przedmówcy przedstawili obraz polskiego rolnika, który nie widzi dalej niż za opłotki własnego gospodarstwa. Akurat tak się zdarza, że pochodzę z rodziny chłopskiej i miałem, i mam stały kontakt ze środowiskiem wiejskim. Wiem, że tak nie jest.</u>
          <u xml:id="u-411.4" who="#MarekDziubek">Chłopi potrafią myśleć w kategoriach państwa i w kategoriach dobra wszystkich grup społecznych żyjących w tym kraju. Myślę, że większości moich przedmówców brakowało tej świadomości, świadomości dobra państwa i wszystkich ludzi tutaj żyjących. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-411.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-412">
          <u xml:id="u-412.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-412.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Maria Stępniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-413">
          <u xml:id="u-413.0" who="#MariaStępniak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan poseł Soska musiał z tej trybuny poinformować nas, że jest członkiem „Solidarności”. Muszę powiedzieć, że „Solidarność” jest ruchem otwartym, dlatego i dla pana posła być może znalazło się miejsce. Tylko przedziwna historia, że dopiero dziś dowiedzieliśmy się o tym.</u>
          <u xml:id="u-413.1" who="#MariaStępniak">Sądzę, że jednak polski chłop doskonale rozumie i wie, kto właściwie broni jego interesów. Stąd też, Panie Pośle, posłowie z „Solidarności” odrzucili projekt uchwały Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, ponieważ jest zagrożeniem realizacji proponowanego przez rząd pana Mazowieckiego systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-413.2" who="#MariaStępniak">Wysoka Izbo! W czasie debaty nawiązuje się dialog i sądzę, że to dobrze. Pojawia się również szacunek dla potrzeb innych. I również to dało się mimo wszystko zauważyć. Również należy zauważyć, że niektórych posłów charakteryzuje chęć dawania. Był czas, kiedy jednym zabierano ziemię, drugim dawano. Mieliśmy państwo opiekuńcze. Troską obejmowało zarówno bogatych, jak i biednych. Dlatego dobrze się dzieje, że dziś każą nam płacić. Płacić wszystkim, nie tylko biednym, nie tylko tym, którzy nie mają legitymacji. Dlatego sądzę, że chęć dawania charakteryzuje dziś jeszcze tych, którzy są przedłużeniem upadającego systemu. Dać emeryturę — jak łatwo dziś jest mieć dobre serce.</u>
          <u xml:id="u-413.3" who="#MariaStępniak">Wieś — ziemia wygnania, jakby należało wnosić z dzisiejszej debaty, może być jednak, jak sądzę ziemią obiecaną dla tych, którzy zostaną rozliczeni za ten stan gospodarczy. Da im się bowiem szansę okupienia swoich win poprzez pracę na polskim zagonie.</u>
          <u xml:id="u-413.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-413.5" who="#MariaStępniak">W imieniu rolników wnioskuję, aby po opracowaniu systemu gospodarczego przystąpić do rozliczenia tych wszystkich, którzy przyczynili się do upadku gospodarczego kraju. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-413.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-414">
          <u xml:id="u-414.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-414.1" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-414.2" who="#TadeuszFiszbach">Jest jeszcze zgłoszenie?</u>
          <u xml:id="u-414.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo — w kolejności.</u>
          <u xml:id="u-414.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę się przedstawić i podać nazwę klubu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-415">
          <u xml:id="u-415.0" who="#AdamBabul">Moje nazwisko Adam Babul.</u>
          <u xml:id="u-415.1" who="#AdamBabul">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie planowałem wystąpienia, wcześniej wycofałem się z dyskusji, bo koledzy mówili o tych problemach, które chciałem poruszyć, ale przebieg dzisiejszej debaty zmusił mnie do zabrania głosu.</u>
          <u xml:id="u-415.2" who="#AdamBabul">Chciałbym, żebyśmy zaczęli rozmawiać i tłumaczyć sobie pewne sprawy, wyjaśniać intencje i cele. Intencją rolników bez różnicy, z której strony wychodzą, czy z lewej, czy z prawej, jest prawdopodobnie dobro narodu. Taka też jest moja intencja. Natomiast my jako rolnicy, musimy pewne prawdy przekazywać, także panu premierowi, który ma prawo nie znać się na wszystkim. My, powiedzmy jako fachowcy, troszeczkę więcej wiemy i naszym obowiązkiem jest tłumaczenie rządowi i ludziom w mieście i na wsi pewnych mechanizmów. Taka jest nasza, rolników intencja. Jestem rolnikiem, dlatego chyba mam prawo tak powiedzieć. Celem nadrzędnym jest dobro narodu, nie jakiejś klasy społecznej. I ta dzisiejsza debata może niefortunnie wyszła, może nie przekazaliśmy wszystkiego, co chcieliśmy przekazać, ale to nie była obrona interesów chłopów, to jest obrona interesu narodu, bo interesem narodu jest jego wyżywienie.</u>
          <u xml:id="u-415.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-415.4" who="#AdamBabul">Twierdzę z całą odpowiedzialnością, że żaden, nawet najmądrzejszy program nie powiedzie się, jeżeli zabraknie nam żywności. Twierdzę z całą odpowiedzialnością, że ten program gospodarczy, który dziś nam proponuje się do zadekretowania, jest programem niebezpiecznym. Ja nie chcę użyć stwierdzenia — programem samobójczym. On może doprowadzić, on doprowadzi, ja to z całą odpowiedzialnością twierdzę, do zmniejszenia produkcji żywności co spowoduje pewien krach i wtedy, niestety, jak to wszyscy mówią brzydko, zawali się cała nasza reforma. Obowiązkiem naszym jako rolników, obowiązkiem wobec całego społeczeństwa, wobec mieszkańców miast i wsi jest przestrzec przed tym. Powiedziano nam — prezentów nie będzie. My nie chcemy żadnych prezentów, ale naszym obowiązkiem jest przestrzec, że jeżeli nie będzie mądrej polityki rolnej, to za pół roku nie będzie co jeść.</u>
          <u xml:id="u-415.5" who="#AdamBabul">Jeżeli rząd nie wysłucha uważnie tych propozycji, które zostały dzisiaj tutaj zgłoszone, jeżeli nie wyciągnie z nich wniosków i nie wcieli ich w życie, to my, chłopi polscy, nie ponosimy odpowiedzialności za wyżywienie narodu. W tym kierunku idą propozycje zawarte w przedstawionej uchwale. Na pierwszy rzut oka one mogą wydawać się kontrowersyjne. Ale może pozwolę sobie scharakteryzować je w paru punktach. Co mówi pierwszy artykuł — stworzenie ulg systemowych w podatku dochodowym dla producentów surowców, zaznaczam, producentów surowców dla przedsiębiorstw, które produkują środki do produkcji — jak to jest niewiele, jak to jest bardzo niewiele. Chodzi o skierowanie surowców do tych, którzy produkują środki produkcji. Nie chcemy dużo. Chodzi o pewną stymulację. Następnie — stworzenie ulg podatkowych dla przedsiębiorstw produkujących środki produkcji — uważam, że przy dzisiejszym stanie naszej gospodarki takie ulgi po prostu muszą być. Dalej, niestety, już wprost sięgamy do budżetu, jest nam bardzo przykro — dopłaty celowe do nawozów fosforowych — dlaczego? W związku ze wzrostem kursu dolara i cofnięciem dotacji nawozy fosforowe zdrożeją kilkadziesiąt razy. Prawdopodobnie przy drogich kredytach, o czym mówi następny punkt, nie stać będzie nas rolników na stosowanie tych nawozów. Jeżeli ich nie zastosujemy, to na nic nasze trudy, nawet jeżeli zastosujemy pozostałe nawozy, po prostu nie będzie tego efektu. A w przyszłości jak nie zasiejemy wszystkich nawozów, a to jest kwestia decyzji na wiosnę, po prostu będzie mniej żywności i więcej trzeba będzie dolarów na jej zakup.</u>
          <u xml:id="u-415.6" who="#AdamBabul">Jeżeli chodzi o regionalizację produkcji rolnej, to musimy ją podjąć w mądry sposób. Są przygotowane propozycje, może rząd ma inne, lepsze, ale musimy ją podjąć. Ja znam wyludniające się wsie, wypadającą z produkcji ziemię rolną na ścianie wschodniej, na zachodniej. Dzikie pola na Białostocczyźnie, Suwalszczyźnie czy Zamojszczyźnie są coraz bliżej. Chodzi mi o to, żebyśmy nie dopuścili do wypadania z produkcji rolniczej tej ziemi, która dziś jeszcze rodzi.</u>
          <u xml:id="u-415.7" who="#AdamBabul">Widzę, że mój czas mija, a więc zakończę i proszę o rozwagę przy głosowaniu za tą uchwałą. Prosimy też jeszcze o preferencje w kredytach rolnych inwestycyjnych. To jest po prostu konieczne. Chłopi, ta biedna przede wszystkim wieś, a taką szczególnie znam, po prostu nie zasieje, a jak nie zasieje, nie zbierze. Po prostu możemy być głodni. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-415.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-416">
          <u xml:id="u-416.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-416.1" who="#TadeuszFiszbach">Pozwolę sobie w tym miejscu dodać, iż uważam, że rząd z należną powagą i uwagą wysłuchuje tych spraw, na temat których wymieniamy poglądy i myśli, czego wyrazem jest obecność premiera oraz zapowiedź — pozwolę sobie poinformować Wysoką Izbę i pięciu mówców — ustosunkowania się do spraw dziś poruszonych w pierwszym naszym czytaniu. Minister, wiceministrowie oraz wicepremier Janicki w końcowej części odniosą się do tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-416.2" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś z obywateli posłów chciałby zabrać głos? Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-417">
          <u xml:id="u-417.0" who="#ZiemowitGawski">Panie Marszałku! Ja w kwestii formalnej.</u>
          <u xml:id="u-417.1" who="#ZiemowitGawski">Ze względu na wagę sprawy, chciałbym prosić, aby pan marszałek zechciał zarządzić, by do jutra został wydrukowany i dostarczony do naszej dyspozycji projekt zgłoszonej tutaj uchwały. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-418">
          <u xml:id="u-418.0" who="#TadeuszFiszbach">Zgodnie z postanowieniem Prezydium Sejmu obywatele posłowie otrzymają projekt uchwały w skrytkach.</u>
          <u xml:id="u-418.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym zapytać, czy jeszcze ktoś pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-418.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-419">
          <u xml:id="u-419.0" who="#MironPomirski">Andrzej Pomirski — PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-419.1" who="#MironPomirski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proszę się nie dziwić, że niektórzy koledzy przemawiali z ogromną emocją. Emocje nie zawsze są najlepszym doradcą, ale było także i wiele złośliwości na tej sali, a to jest o wiele gorsze.</u>
          <u xml:id="u-419.2" who="#MironPomirski">Chcę powiedzieć, że nasz klub popiera program rządowy, on nam się bardzo podoba, ale pan premier Balcerowicz także powiedział, że ten dom, który budujemy, ma mieć zdrowe podstawy. Tymi zdrowymi podstawami, tym zdrowym fundamentem jest rolnictwo i gospodarka żywnościowa. I dlatego chcę przytoczyć słowa wielkiego Polaka, Wincentego Witosa: „Ile ziemi, tyle Ojczyzny”. Szanujmy tę ziemię.</u>
          <u xml:id="u-419.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-420">
          <u xml:id="u-420.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-420.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze jest jedno zgłoszenie — proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-421">
          <u xml:id="u-421.0" who="#AndrzejKern">Andrzej Kern — OKP.</u>
          <u xml:id="u-421.1" who="#AndrzejKern">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jesteśmy w tej chwili w bardzo ważnym momencie dziejowym. Nie wątpię o jak najlepszych intencjach, o patriotyzmie nikogo z tych, którzy dziś tutaj zabierali głos, ale w sumie liczą się wyniki, a nie intencje.</u>
          <u xml:id="u-421.2" who="#AndrzejKern">Jesteśmy na drodze pewnego zakrętu, zakrętu, który polega na zmianie pewnej mentalności. Pamiętajmy o jednej rzeczy, że program pana premiera Balcerowicza, będący nie tylko jego wymysłem, jest wynikiem wielomiesięcznej pracy grupy ekspertów, stanowi pewien zwarty system. I jeżeli w tym systemie wyrwiemy chociaż kilka cegiełek, to cały ten system straci swój sens. Chodzi bowiem o rzecz podstawową, jeżeli przechodzimy do gospodarki rynkowej, to o cenie produktu nie będzie decydowało pióro urzędnika, a będzie decydował rynek. I to dotyczy wszystkich — i rolników, i robotników, i inteligentów itd. itd. Tego nie można zrobić w ten sposób, jak państwo tu proponujecie — żeby w dalszym ciągu obowiązywały pewne elementy systemu nakazowo-rozdzielczego. Bo mówiąc o tym co jest, o stanie gospodarki i o stanie rolnictwa, i mówiąc o tym, że chcecie państwo doprowadzić do poprawy, pomóc rządowi, w sumie nie mówicie skąd rząd ma wziąć na to pieniądze. A to jest przecież pytanie podstawowe.</u>
          <u xml:id="u-421.3" who="#AndrzejKern">A więc wracam do tego, od czego zacząłem. Jeżeli chcemy udzielić poparcia temu rządowi, a 12 września, kiedy wybraliśmy pana Mazowieckiego naszym premierem, wszyscy wstali, bo to była wola Sejmu i rząd jest z woli tego Sejmu. Musimy dziś temu rządowi zaufać. Tym bardziej że żadnej innej drogi, żadnej innej recepty nie wymyślono.</u>
          <u xml:id="u-421.4" who="#AndrzejKern">I na koniec pewna refleksja. Stanisław Dygat pisze w pewnym miejscu, że w języku polskim jest takie słówko „a nuż”; istnieje ono chyba tylko w języku polskim i oznacza charakterystyczną niewiarę mieszkańców tego kraju w solidny przebieg przyczyn, zjawisk i skutków, i głęboką wiarę w cuda. Jest to gorzka prawda, ale najwyższy czas, żeby ta prawda odeszła w przeszłość.</u>
          <u xml:id="u-421.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-422">
          <u xml:id="u-422.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-422.1" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-422.2" who="#TadeuszFiszbach">Listę mówców uznaję za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-422.3" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie bardzo proszę o zabranie głosu ministra Artura Balazsa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-423">
          <u xml:id="u-423.0" who="#ArturBalazs">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pamięć ludzka jest zawodna i krótka, i mało kto dziś pamięta, że ten rząd działa dopiero trzy miesiące, że mój urząd również działa trzy miesiące i zatrudnia tylko pięć osób. O tym wszystkim dzisiaj się zapomina.</u>
          <u xml:id="u-423.1" who="#ArturBalazs">Uchwała Rady Ministrów z 1986 roku mówiła o programie socjalnym wsi. I ten program wtedy wcale nie był zły. Tak samo jak uchwała, która mówiła o regionalizacji i terenach zaniedbanych. Te rozwiązania są dobre, tylko jest zasadnicze pytanie, skąd wziąć w tej chwili na to pieniądze? Nieuczciwa jest dzisiaj ocena, że w sprawach socjalnych nic się nie robi. Jedną z najwyższych pozycji w budżecie na rok 1990 jest pozycja związana ze sprawami socjalnymi wsi, z rentami i emeryturami — 10 bilionów złotych, jest to ogromna suma i rząd zgodził się ją wyasygnować. Wydaje mi się, że to jest deklaracja rządu, że rzeczywiście w tej sprawie najważniejszej i zasadniczej dla wsi, chce zrobić bardzo dużo. Dużo więcej niż było robione dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-423.2" who="#ArturBalazs">Urząd mój mógłby stworzyć, przygotować wiele programów, tylko co będzie z ich realizacją, czy mają tak leżeć jak te dotychczasowe? Jest kwestią wyboru, na co skierować pieniądze z budżetu. Nie ma innych możliwości i nie ma szans w tym najbliższym roku na realizację tych celów, o których mówimy.</u>
          <u xml:id="u-423.3" who="#ArturBalazs">Natomiast w ramach funduszu równowartościowego, tego funduszu, który pochodzi z pieniędzy i darów przekazywanych do Polski ze strony krajów zachodnich, a który to fundusz w całości jest kierowany na wieś, zamierzamy realizować program telefonizacji wsi. Uważamy, że jest to bardzo ważne, niezbędne. To samo dotyczy wodociągów. I w tym zakresie — na tyle, na ile będziemy mogli w tym roku — będziemy ten program realizowali. Na inne rzeczy — trzeba powiedzieć dzisiaj szczerze — nie ma szans, bo nie ma pieniędzy. Możecie panowie posłowie i panie posłanki wskazywać, komu zabrać, żeby przeznaczyć na inne cele, ale tylko taka możliwość istnieje, innych możliwości nie ma. Budżet jest spięty bardzo ściśle i nie ma szans inaczej się w nim poruszać.</u>
          <u xml:id="u-423.4" who="#ArturBalazs">Padło tu pytanie lub zarzut w stosunku do mnie ze strony posła Wiertka, że głosowałem przeciw skierowaniu pieniędzy na meliorację. Tak. Jak jest kwestia wyboru, czy dać te pieniądze na emerytury rolnicze, czy na meliorację, wybrałem emerytury.</u>
          <u xml:id="u-423.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-423.6" who="#ArturBalazs">To wszystko jest kwestia wyboru. I to samo dotyczy tych pytań i tych zarzutów, które tu padły w sprawie emerytur rolniczych. Jutro będę o tym mówił szczegółowo. Dziś mogę powiedzieć — pozostawienie gospodarstw rolnikom, którzy uzyskują wiek emerytalny i dostają emeryturę, spowoduje obciążenie rolników, którzy będą płacili składki. I tylko tak ta relacja może się odbywać. Dociąży tych rolników, którzy pozostaną na gospodarstwach : będą je nadal prowadzili. Natomiast ci pozostali, ci którzy uzyskają wiek emerytalny, z tych składek zostaną zwolnieni. A więc dociąży to tych, którym jest najtrudniej. Tak; jest wybór, innych możliwości dzisiaj nie ma Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-423.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-424">
          <u xml:id="u-424.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-424.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów Marek Dąbrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-425">
          <u xml:id="u-425.0" who="#MarekDąbrowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wprowadzamy do polskiej gospodarki mechanizm rynkowy oraz realizujemy bardzo surowy program stabilizacji gospodarczej. Zarysy tego programu były prezentowane przez wicepremiera Leszka Balcerowicza dwa dni temu w tej Izbie. Program ten musi objąć całą gospodarkę, w tym także rolnictwo. W związku z tym należy sobie zadać pytanie: jak wygląda sytuacja rolnictwa w warunkach realizacji programu stabilizacji? Jakie ciężary i jakie korzyści rolnicy mogą wynieść z realizacji rządowego programu gospodarczego?</u>
          <u xml:id="u-425.1" who="#MarekDąbrowski">O ciężarach była mowa i w trakcie debaty gospodarczej, i w trakcie debaty rolnej. Nie ukrywamy, że całej gospodarce przyjdzie działać w bardzo trudnych warunkach, że wszystkie grupy społeczno-zawodowe będą musiały ponieść koszty przezwyciężania inflacji, koszty przezwyciężania kryzysu gospodarczego. Dotyczy to także rolnictwa. Powstaje pytanie: czy rolnictwo skorzysta, jeśli program ten uda się zrealizować w takim czasie, jaki zakładamy, czyli w ciągu pierwszej połowy przyszłego roku?</u>
          <u xml:id="u-425.2" who="#MarekDąbrowski">Po pierwsze — istnieje szansa zgaszenia wysokiej inflacji, inflacji, która dokucza całej gospodarce, ale która przede wszystkim niszczy warunki normalnej działalności w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-425.3" who="#MarekDąbrowski">Po drugie — istnieje szansa na przywrócenie równowagi gospodarczej. I tu znów dla rolnictwa sprawa ta ma ogromne znaczenie. Równowaga gospodarcza oznacza bowiem, że za zarobione pieniądze można zakupić zarówno artykuły konsumpcyjne, jak i środki produkcji niezbędne do dalszego jej rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-425.4" who="#MarekDąbrowski">Po trzecie — program rządowy przewiduje otwarcie gospodarki na zewnątrz oraz wprowadzenie wymienialności waluty. To także stwarza zupełnie nowe warunki dla importu, dla rozwoju produkcji krajowej, transferu nowych technologii, a także dla rozwoju opłacalnego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-425.5" who="#MarekDąbrowski">Wreszcie program gospodarczy rządu kładzie bardzo silny nacisk na demonopolizację gospodarki, które to działania zostały już rozpoczęte. I to jest także sprawa, która bardzo istotnie dotyka rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-425.6" who="#MarekDąbrowski">A więc można powiedzieć tak, że od powodzenia tych generalnych kierunków programu gospodarczego rządu bardzo wiele zależy w całej gospodarce, w tym także w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-425.7" who="#MarekDąbrowski">Teraz to, co dotyczy konkretnie rolnictwa od strony finansowej. Mimo bardzo ostrych ograniczeń budżetowych, o których tutaj już mówiliśmy i o których będzie jeszcze mowa w trakcie prac sejmowych nad budżetem, zachowane zostały znaczące pola pomocy finansowej dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Są to przede wszystkim dotacje do inwestycji, do melioracji, do zaopatrzenia wsi w wodę, do elektryfikacji rolnictwa. Wszystkie te pozycje rosną nie tylko w ujęciu nominalnym w przyszłorocznym budżecie, ale rosną także w ujęciu realnym. To samo dotyczy inwestycji w przemyśle spożywczym. Pozostają też dotacje do nawozów mineralnych. Wprawdzie w ujęciu realnym one spadają, to znaczy że rosną tylko w ujęciu nominalnym, ale nawozy mineralne i środki ochrony roślin pozostają jednym z nielicznych środków produkcji w gospodarce, które w ogóle są jeszcze dotowane w warunkach realizacji programu stabilizacji. W wielu innych dziedzinach, w sferze przemysłu dotacje są, jak wiadomo, wycofywane, to samo dotyczy środków konsumpcji Tutaj jeszcze pozostają. Tak samo przez pewien czas pozostają jeszcze dotacje do węgla opałowego, skierowanego do sprzedaży detalicznej, w dużej mierze dotyczy to także wsi.</u>
          <u xml:id="u-425.8" who="#MarekDąbrowski">Wreszcie pozostają dotacje do postępu biologicznego, do funduszu nasiennictwa, do zwalczania chorób zakaźnych, do transportu i wysiewu wapna. Następnie przewidziane są znów — przy bardzo rygorystycznym ograniczeniu dopłat do kredytów — znaczące sumy dotujące postęp biologiczny oraz powiększanie areału gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-425.9" who="#MarekDąbrowski">W tej sytuacji można powiedzieć, że mimo bardzo surowej polityki finansowej państwa, mimo daleko posuniętych oszczędności, które dotykają niemal każdego fragmentu życia społecznego i gospodarczego, w stosunku do rolnictwa i gospodarki żywnościowej pozostaje znacząca sfera pomocy finansowej. Oczywiście, może powstać wątpliwość, czy są to sumy dostateczne. Prawdopodobnie nie zaspokoją one wszystkich życzeń i oczekiwań, ale musimy sobie zdawać z tego sprawę, że żyjemy po prostu w okresie, w którym nie stać nas na radykalne zwiększanie środków świadczonych przez budżet państwa. Stąd muszę się dosyć kategorycznie w imieniu rządu i w imieniu ministra finansów wypowiedzieć przeciwko propozycjom tworzenia dalszych preferencji finansowych, dalszych ulg, dalszych źródeł wydatków budżetowych. Takie rozwiązanie mogłoby być możliwe tylko wówczas, jeśli jednocześnie potrafilibyśmy wskazać dodatkowe źródła dochodów budżetowych lub takie pozycje w wydatkach budżetowych w innych dziedzinach, z których można na rzecz tych dodatkowych preferencji czy ulg zrezygnować.</u>
          <u xml:id="u-425.10" who="#MarekDąbrowski">Kolejna kwestia, która zajęła bardzo dużo miejsca w dyskusji, a ściśle się wiąże z polityką gospodarczą rządu, to kwestia kształtu interwencji państwa na rynku rolnym.</u>
          <u xml:id="u-425.11" who="#MarekDąbrowski">Było tutaj dużo mowy o cenach minimalnych. Wprowadzamy mechanizm rynkowy do gospodarki. To m.in. oznacza uwolnienie prawie wszystkich cen spod administracyjnej kontroli. Nie ma więc uzasadnienia systemowego, aby utrzymywać w rolnictwie ceny urzędowe ustalane przez państwo. Tym bardziej że doświadczenie wskazuje na to, że taki system stanowienia cen nie sprzyja ani rozwojowi produkcji rolnej, ani nie działa na rzecz konsumenta. Dodatkowo obciąża budżet i pójście dalej tą drogą oznaczałoby właściwie cofnięcie się. Oznaczałoby to, że cały ogromny ciężar ekonomiczny i społeczny, jaki wiązał się z uwolnieniem cen żywności w sierpniu br. i z nową sytuacją na rynku żywnościowym poszedł na marne, że zaczynamy ponownie wchodzić w ceny urzędowe, w dotacje, aby znów po jakimś czasie z tego ponownie wychodzić.</u>
          <u xml:id="u-425.12" who="#MarekDąbrowski">Tak, że nie jest to rozwiązanie ani z punktu widzenia systemowego, ani z punktu widzenia interesów rolnictwa, ani tak samo z punktu widzenia konsumentów żywności w mieście i nie powinniśmy się przy takich rozwiązaniach upierać.</u>
          <u xml:id="u-425.13" who="#MarekDąbrowski">W zamian za to rząd proponuje ustanowienie Agencji Rynku Rolnego, która byłaby instytucją interweniującą na tym rynku, wyrównującą okresowe wahania koniunktury, takie choćby, z jakimi mieliśmy do czynienia w okresie ostatnich miesięcy, to znaczy najpierw gwałtownego skoku do góry cen skupu, później ich okresowego, przejściowego spadku, a obecnie znów wzrostu. Także ta agencja poprzez odpowiednią politykę zakupów interwencyjnych, sprzedaż interwencyjną na rynku powinna wyrównywać do pewnego stopnia ceny zarówno w skupie, jak i dla konsumentów żywności. To jednak nie oznacza urzędowego, sztywnego, administrowania cenami przez państwo. To także nie likwiduje całkowicie ryzyka i konsumenta, i producenta, ale całkowite zdjęcie takiego ryzyka w warunkach gospodarki rynkowej, w dodatku gospodarki, która chce osiągnąć równowagę i zwalczyć inflację, jest po prostu nierealne. Wszyscy, wszystkie grupy społeczno-zawodowe, wszyscy producenci działają w warunkach ryzyka, często znacznie większego. Mam na myśli to. co czeka całą gospodarkę w nadchodzących miesiącach. To rozwiązanie i tak w poważnym stopniu łagodzi przynajmniej doraźne ryzyko związane z wahaniami koniunkturalnymi. I na ten cel rząd w przyszłorocznym budżecie asygnuje kwotę blisko 800 mld zł po to, aby dać Agencji Rynku Rolnego kapitał założycielski i aby uruchomić jej działalność.</u>
          <u xml:id="u-425.14" who="#MarekDąbrowski">Jeśli jestem przy cenach urzędowych, to chciałbym wrócić jeszcze raz do kwestii, która była tu kilkakrotnie podnoszona, mianowicie braku zgody ministra finansów na podniesienie obecnie, jeszcze w tym roku, urzędowych gwarantowanych cen minimalnych.</u>
          <u xml:id="u-425.15" who="#MarekDąbrowski">Przeanalizowaliśmy dokładnie ustawę indeksacyjną. Z art. 8 tej ustawy wynika wyraźnie, że obowiązek interwencji w zakresie cen minimalnych powstałby wówczas, kiedy zagrożony byłby parytet dochodów ludności rolniczej. Wszystkie szacunki dokonywane w tej chwili wskazują na to, że w skali całego roku, niezależnie od metody liczenia tego parytetu, o czym posłowie specjalizujący się w sprawach rolnictwa wiedzą zapewne, bo jest tych metod przynajmniej kilka i wszystkie one wskazują na to, że parytet w tej chwili jest znacznie powyżej 100% i na pewno do końca roku nie spadnie.</u>
          <u xml:id="u-425.16" who="#MarekDąbrowski">Owszem, był taki moment w początkach miesiąca listopada, kiedy ceny skupu spadały przy ogólnym wzroście innych cen, kiedy wydawało się, że ten parytet będzie zagrożony. Ale później po kilku tygodniach ta sytuacja uległa odwróceniu, tak że z punktu widzenia ściśle formalnego nie ma obowiązku takiej interwencji.</u>
          <u xml:id="u-425.17" who="#MarekDąbrowski">Natomiast trzeba jeszcze wziąć pod uwagę wzgląd merytoryczny, który jest także istotny i bardzo ważny. Co oznaczałaby w obecnej chwili taka interwencja? Oznaczałaby ona ponowne usztywnienie rynku rolnego, zastopowanie procesów demonopolizacji, które się zaczęły, wchodzenia konkurencji do sfery przetwórstwa, do sfery handlu; poza tym spowodowałaby ona prawdopodobnie wzrost cen konsumpcyjnych na artykuły żywnościowe, co uderzyłoby w całe społeczeństwo i przeczyłoby zamiarom stabilizacji i walki z inflacją.</u>
          <u xml:id="u-425.18" who="#MarekDąbrowski">Poza tym w wielu przypadkach oznaczałoby to konieczność dotowania producentów przetwarzających produkty rolne oraz organizacji, które skupują te produkty, na co w budżecie, który obowiązuje do końca br., nie ma środków i po prostu minister finansów, ani Rada Ministrów takich środków nie mając, zapisu budżetowego asygnować nie może, bo nie ma ku temu uprawnień. Szczególnie w sytuacji, kiedy równowaga tegorocznego budżetu jest cały czas mocno zagrożona. I to są względy merytoryczne, które także powinniśmy w tej sprawie wziąć pod uwagę. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-425.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-426">
          <u xml:id="u-426.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-426.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze minister przemysłu Tadeusz Syryjczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-427">
          <u xml:id="u-427.0" who="#TadeuszSyryjczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ministerstwo Przemysłu jest odpowiedzialne za prowadzenie polityki przemysłowej w odniesieniu do wszystkich sektorów przemysłu i jako takie nie uchyla się od udziału w pracach rządu mających na celu prowadzenie także polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-427.1" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałem jednak zwrócić uwagę na wstępie swojej wypowiedzi, że w chwili obecnej dysponujemy w zasadzie bardzo niewielką gama środków oddziaływania. Po pierwsze, istniejący system zamówień rządowych został sformułowany i w ramach tych zamówień rządowych uwzględniamy m.in. środki produkcji dla zakładów produkujących dla rolnictwa. Jest oczywiście kwestią dyskusyjną, jaka będzie skuteczność zamówień rządowych i ta sprawa będzie przedmiotem obrad rządu, jak tę skuteczność zapewnić.</u>
          <u xml:id="u-427.2" who="#TadeuszSyryjczyk">Trzeba jednak zdać sobie sprawę, że przy równoczesnych decyzjach o wstrzymaniu produkcji w niektórych zakładach hutniczych z powodów ekologicznych, przy równoczesnym zagrożeniu bankructwem niektórych małych hut, a być może pewnej ich części, wystąpi w ogóle niedobór stali i tym samym te preferencje spowodują — i to trzeba sobie jasno powiedzieć — pewien koszt: albo wzrost importu, albo wycofanie dostaw wyrobów metalowych do innych działów. Miejmy zatem świadomość, że tego typu ręczne czy półręczne sterowanie, które wprowadzamy, odbije się rzecz jasna na rynku konsumenckim w inny sposób.</u>
          <u xml:id="u-427.3" who="#TadeuszSyryjczyk">Drugą formą, o której mówił minister Dąbrowski, są ulgi i preferencje. Zwracam uwagę przy tej okazji, iż m.in. wakacje podatkowe dla firm zagranicznych są w wielu wypadkach, gdzie następuje zainwestowanie w przedsiębiorstwo, którego cele są związane z produkcją rolniczą wydłużone do 6 lat.</u>
          <u xml:id="u-427.4" who="#TadeuszSyryjczyk">Jedyną rzeczą, którą robimy za darmo, albo prawie za darmo, jest polityka informacyjna. Faktem jest, iż stanowisko ministra, stanowisko rządu, w tym także stanowisko ministra przemysłu ma pewne znaczenie zarówno dla firm krajowych, jak i zagranicznych, jeżeli chodzi o ukierunkowywanie ich produkcji w granicach opłacalności, którą same mierzą. W czasie wszystkich wizyt zagranicznych oraz wtedy, gdy przyjmujemy przedstawicieli kapitału zagranicznego w Polsce, informujemy, iż priorytetowe dla rządu jest uruchomienie przemysłu produkującego środki dla rolnictwa oraz uruchomienie przemysłu przetwórczego, który przetwarza wyroby rolnicze. Te nasze informacje odgrywają pewne znaczenie, choć nie należy ich ani nie doceniać, ani przeceniać.</u>
          <u xml:id="u-427.5" who="#TadeuszSyryjczyk">Jeśli chodzi o sytuację wewnętrzną, to minister przemysłu jest organem założycielskim dla 1700 przedsiębiorstw. To jest mniej niż 1/3, 1/4 przedsiębiorstw państwowych w Polsce, jeśli nie liczyć jeszcze spółdzielni czy innych instytucji, które zajmują się działalnością produkcyjną.</u>
          <u xml:id="u-427.6" who="#TadeuszSyryjczyk">Trzeba sobie więc znowu powiedzieć, iż zakres naszego wpływu na działalność przedsiębiorstwa państwowego jest mniej więcej taki, jak i na działalność każdego innego podmiotu gospodarczego. Tyle tylko, że nasze nieformalne, pozaprawne naciski mogą być w tym wypadku niekiedy bardziej skuteczne.</u>
          <u xml:id="u-427.7" who="#TadeuszSyryjczyk">W związku z powyższym chciałbym na wstępie powiedzieć, iż w ocenie naszych działań trzeba to po prostu mieć na uwadze. Jeżeli np. jeden z obywateli posłów zapytał o to, czy rząd zabezpieczy rolnikom sznurek na żniwa w 1990 r., to trzeba sobie powiedzieć, że produkcja tego artykułu już wzrosła do wymiarów wydawałoby się wystarczających, ale co z tego, skoro nie było zbytu i zakłady wycofały się. Jest to normalna sytuacja na rynku, że przedsiębiorstwo samo decyduje o określonym postępowaniu i podobnie jak indywidualny rolnik, spółdzielnia rolnicza czy PGR, gdy stwierdza nieopłacalność pewnej produkcji, wycofuje się z niej, często może zbyt pochopnie.</u>
          <u xml:id="u-427.8" who="#TadeuszSyryjczyk">Jest kwestią m.in. inicjatyw gospodarczych zarówno organizacji rolniczych, jak i innych, aby zorganizować takie formy pośrednictwa, które z jednej strony nie będą wyzyskiwały rolnika, nie będą stawiały zbyt wysokich wymagań co do marży, kosztów pośrednictwa, a z drugiej, zapewnią stabilność zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-427.9" who="#TadeuszSyryjczyk">Działaniem, z którego Ministerstwo Przemysłu bywa dość często rozliczane, jest energetyka, dostawy energii elektrycznej w ogóle dla całego kraju, w tym także dla obszarów wiejskich. I znowu jest to kwestia wyboru. Albo cena energii elektrycznej będzie zawierała nie tylko koszty materiałów i eksploatacji, ale także zapewni wystarczającą rentowność, co z kolei umożliwi w ramach zakładów energetycznych reelektryfikację wsi; bo taka w istocie jest w tej chwili potrzeba, gdyż pierwsza elektryfikacja była obliczona na zdecydowanie mniejsze zużycie; albo też pozostaniemy przy obecnych zaniżonych cenach energii, a koszty budowy urządzeń niezbędnych do elektryfikacji terenów wiejskich przejmie kto inny. Jest to kwestia również wyboru. Osobiście opowiadam się za tym, żeby elektrownia robiła co do niej należy, ale aby miała za co.</u>
          <u xml:id="u-427.10" who="#TadeuszSyryjczyk">Obecny system energetyki jest taki, że do węgla się dopłaca, a pozostałe instytucje pracują na granicy rentowności, tzn. praktycznie mają wyłącznie środki na pokrycie kosztów eksploatacyjnych. W zasadzie nie dysponują natomiast środkami na drobne inwestycje. Większość inwestycji jest finansowana centralnie z budżetu państwa, który wiemy, w jakim znajduje się stanie.</u>
          <u xml:id="u-427.11" who="#TadeuszSyryjczyk">Zgadzam się też z faktem, że awaryjność na terenach wiejskich jest większa, ale wynika to właśnie z owego niedoinwestowania.</u>
          <u xml:id="u-427.12" who="#TadeuszSyryjczyk">Czy odnosimy jakieś efekty podejmując działania w postaci formalnych i nieformalnych nacisków, których możemy używać, by zapewnić preferencje omówione przez sekretarza stanu w Ministerstwie Finansów pana Dąbrowskiego?</u>
          <u xml:id="u-427.13" who="#TadeuszSyryjczyk">Proszę państwa, może to będzie trochę wyczerpujące, ale wobec bardzo licznych zastrzeżeń typu: co właściwie robimy i czy następuje zmiana struktury przemysłu w tym kierunku, pozwolę sobie jednak przeczytać wykaz tych rzeczowych przedsięwzięć, które podjęto w ostatnim okresie i które powodują restrukturyzację przemysłu w tym kierunku, aby zwiększył on produkcję na potrzeby rolnictwa. Musimy jednak sobie uświadomić, że to też musi czasami trwać, zanim uzyskamy efekt końcowy.</u>
          <u xml:id="u-427.14" who="#TadeuszSyryjczyk">I tak w fabryce „Agromet-Unia” w Grudziądzu zostanie uruchomiona produkcja nowej generacji pługów typu ATL 3-, 4- i 5-skibowych, pługów typu „Tytan”, pługów obracalnych zawieszanych i półzawieszanych, bron obrotowych, kultywatorów różnych typów, agregatów do upraw przedsiewnych, agregatów uprawnosiewnych.</u>
          <u xml:id="u-427.15" who="#TadeuszSyryjczyk">W fabryce „Agromet” w Brzegu produkować się będzie rozsiewacze nawozów dwóch rodzajów, w fabryce „Agromet” w Kutnie siewniki punktowe i siewniki do agregatów uprawowych. Pozyskano także nowych producentów do produkcji opryskiwaczy polowych i ogrodniczych. Będzie taka produkcja prowadzona równolegle w fabryce „Agromet-Pilmet” we Wrocławiu, w fabryce „Agromet” w Mogilnie i w „Igloopolu” w Dębicy oraz w spółce „Raupol” w Goraju.</u>
          <u xml:id="u-427.16" who="#TadeuszSyryjczyk">Według programu produkcyjnego, jeżeli te przedsiębiorstwa istotnie uzyskają opłacalność, szacuje się, iż ta krajowa produkcja pokryje potrzeby rolnictwa w tym zakresie w 100% w roku 1992.</u>
          <u xml:id="u-427.17" who="#TadeuszSyryjczyk">W fabryce „Agromet” w Płocku modernizuje się i unowocześnia bieżącą produkcję kombajnów zbożowych przy jednoczesnym rozwijaniu produkcji kombajnu „Bizon” do zbioru kukurydzy. W fabryce „Agromet” w Lublinie bieżąca produkcja pras wysokiego stopnia zgniotu jest rozwijana równolegle z nową produkcją pras rolujących. Na 1990 r. zakłada się ok. 2000 szt., co powinno złagodzić niedobór, który oczywiście nadal pozostanie, bo mamy świadomość, że zapotrzebowanie krajowe jest większe. W fabryce „Agromet” w Słupsku wdrożono do produkcji zestaw 6-rzędowy dwufazowego zbioru buraków. Równolegle z pracą nad ciągnikiem Ursus, która się wlecze bardzo długo — jest to już inwestycja kilkunastoletnia — podejmowane są inne decyzje. Uruchomiona zostaje produkcja ciągników ciężkich w Zakładach Wojskowych w Łabędach. Trwają prace nad uruchamianiem produkcji mikrociągników w fabryce „Agromet” w Lublinie przy współpracy z producentem włoskim. Zakłada się, że w 1990 roku wyprodukowanych zostanie 1000 sztuk, a docelowa produkcja w ilości 12 tys. sztuk powinna być osiągnięta w roku 1995. Przy uwzględnieniu rozwoju produkcji mikrociągników u innych producentów, to jest w „Agromecie” Poznań, i „Męsko” w Skarżysku Kamiennej w roku 1995 winniśmy osiągnąć łączną produkcję mikrociągników w ilości około 32 tys. sztuk. W fabryce samochodów rolniczych w Poznaniu wdrożono do produkcji samochód towarowo-osobowy o ładowności 1 tony, a docelową wielkość produkcji — 20 tys. sztuk rocznie osiągnie się w latach 1994–1995. Przygotowuje się uruchomienie kolejnego samochodu dostawczego między innymi na potrzeby rolnictwa. Obecnie przygotowana jest również produkcja silnika wysokoprężnego nowej generacji, który będzie zastosowany w samochodach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-427.18" who="#TadeuszSyryjczyk">Jeżeli chodzi o przetwórstwo spożywcze, to deficyt ten również ulegnie zmniejszeniu w wyniku tego, co się dzieje w zakładach wojskowych w Bolechowie, gdzie wdraża się obecnie do produkcji maszyny i urządzenia dla małych przetwórni mięsa. Zakłada się, że w ciągu 2 lat wielkość produkcji osiągnie poziom zapotrzebowania, to jest około 750 do 1500 zestawów rocznie.</u>
          <u xml:id="u-427.19" who="#TadeuszSyryjczyk">W WSK w Świdniku podjęto prace przy uruchamianiu produkcji maszyn pakujących i etykieciarek. Prowadzone są prace zmierzające do pozyskania kapitału zagranicznego z ukierunkowaniem na rozwój produkcji maszyn i urządzeń do przetwórstwa spożywczego oraz w przemyśle nawozowym i ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-427.20" who="#TadeuszSyryjczyk">Jak państwo zauważyliście, gros tych odpowiedzi dotyczy przemysłu wojskowego i nie ma nic dziwnego w tym przypadku, albowiem po to jest ten dział przemysłu, którym po prostu zarządzamy i jest on nawykły do produkcji nieopłacalnej. Pytanie, jak długo i czy rzeczywiście będzie on zdolny na dłuższą metę tę sytuację wytrzymać? Jego zdolność dostosowawcza jest może taka sama jak innych, ale ma pewne wolne moce, które nie są wykorzystane i stąd możliwości przestawienia się są nieco większe. Trzeba sobie jednak zdać sprawę, że w sumie nie są to wielkie ilości i że niecały przemysł zbrojeniowy się do tego typu konwersji nada je. Niestety, będzie wiele przypadków, gdy ta konwersja w jakimkolwiek cywilnym kierunku w ogóle będzie niemożliwa.</u>
          <u xml:id="u-427.21" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałbym wreszcie poinformować, że aktualnie prowadzonych jest co najmniej kilka rozmów przez zakłady przemysłowe z kontrahentami zagranicznymi, na temat uruchomienia niektórych rodzajów produkcji dla rolnictwa. Między innymi obecnie toczą się rozmowy z partnerem włoskim. W swojej działalności zagranicznej problem ten stawiamy na jednym z pierwszych miejsc i mam nadzieję, że odniesie to konkretnie określone efekty.</u>
          <u xml:id="u-427.22" who="#TadeuszSyryjczyk">Tak więc — aczkolwiek jak wiadomo zapewne obywatelom posłom są bardzo rozliczne szacunki tego, ile faktycznie produkcji wykonuje przemysł na rzecz rolnictwa — można powiedzieć, że te działania podjęte w ostatnim okresie spowodują, obojętne jaki to jest ten procent, zwiększenie jego udziału w tej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-427.23" who="#TadeuszSyryjczyk">Natomiast chciałbym w tym miejscu powiedzieć jako minister przemysłu o jednym dość istotnym fakcie. Otóż zakładam, że w najbliższym czasie okaże się nierentownymi szereg zakładów przemysłowych, co spowodowane będzie między innymi tym, że ich obciążenie podatkowe jest takie a nie inne. W przyszłym roku wzrośnie obciążenie podatkowe przedsiębiorstw państwowych z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, z tytułu składki na fundusz pracy, w niektórych, nielicznych co prawda zakładach, z tytułu dywidendy. Ma ono między innymi na celu zrównoważenie budżetu. I właśnie z tych środków między innymi pochodzą rozmaite dotacje, ulgi czy inne działania. I teraz jest to bardzo istotny problem. Można oczywiście iść dalej w kierunku zwiększania obciążeń rozlicznych działów po to, aby preferować inne. Na tym polega w istocie każda polityka przemysłowa, każda polityka restrukturyzacyjna. W istocie obciąża ona pewne gałęzie gospodarki, aby innym zapewnić przyspieszony rozwój poprzez ulgi i preferencje. Jest to koszt finansowy. Zwracam jednak uwagę na to, że obecnie poniesiemy też pewien koszt społeczny o innym wymiarze. Nie jestem pewien, w jaki sposób wyjaśnimy sytuację, w której z jednej strony będziemy dawać preferencje zmierzające ku temu, aby w zasadzie każde gospodarstwo rolne było rentowne, a z drugiej strony spowodujemy potężną nierentowność w przemyśle i pojawi się tam dość wysokie bezrobocie.</u>
          <u xml:id="u-427.24" who="#TadeuszSyryjczyk">Ja wiem, że to się wiąże jedno z drugim, że jest dwumilionowa rzesza ludzi, którzy pracują w dwóch zawodach i w istocie ten efekt często się być może skumuluje. Ale chciałbym, aby tę sprawę w dyskusji o ulgach, o preferencjach, o dotacjach brać pod uwagę, bo to jest jeden z jej kosztów i każde wyciśnięcie z przemysłu do budżetu dodatkowych funduszy oznacza przyspieszenie upadłości jakiegoś tam konkretnego zakładu, który tego dociążenia już nie wytrzymał. I dlatego trzeba również przy każdym manipulowaniu wokół spraw budżetowych brać pod uwagę aspekt społeczny. Taka jest logika finansów państwa. Alternatywą jest druk pieniądza, czego nikt nie wytrzyma, także rolnicy.</u>
          <u xml:id="u-427.25" who="#TadeuszSyryjczyk">Tak więc z tego punktu widzenia trzeba rozpatrywać także wnioski dotyczące ulg dla rozlicznych producentów, którzy mieliby produkować dla producentów, produkujących dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-427.26" who="#TadeuszSyryjczyk">Ten potok ulg ma swoją pozytywną logikę, gdyż faktycznie zmienia strumień środków, ale ma też swoją logikę negatywną. W innym miejscu musi spowodować dodatkowe obciążenie.</u>
          <u xml:id="u-427.27" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałbym jeszcze stwierdzić, że w przemyśle będą nadal utrzymane dotacje do pewnych nawozów, chociaż sytuacja będzie ulegać zmianie. Państwo znacie uzasadnienie budżetu, jego omówienie, tam jest szczegółowo wyliczone, które nawozy na pół roku, które na cały rok otrzymają dotację. Nie zamierzam tego wymieniać, bo i tak precyzyjnie tego nie powiem.</u>
          <u xml:id="u-427.28" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałem jeszcze stwierdzić, iż poczyniliśmy pewne działania organizacyjne inspirujące raczej w kierunku zmniejszenia liczby pośredników między fabrykami nawozów a odbiorcą. Oczywiście trzeba sobie znowu zdać sprawę, że fabryka nie będzie sprzedawcą detalicznym, chodzi o większe zamówienia.</u>
          <u xml:id="u-427.29" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałem tutaj jeszcze zwrócić uwagę na jedno. Często ministerstwo nasze jest krytykowane z tego powodu, iż nie robi nic w kierunku na przykład poprawy wykorzystania bazy pomów, bazy eskaerów itd. Te instytucje nie podlegają ani Ministerstwu Przemysłu, ani ministerstwu rolnictwa, w ogóle rządowi. Rząd może poprawić sytuację i proponować reformę centrum spółdzielczego, natomiast nie może naprawić spółdzielni, to muszą zrobić spółdzielcy. W tym samym kierunku trzeba działać, by ograniczyć pośrednictwo. Przecież organizacje rolnicze wszelkich odmian mogą zorganizować spółkę czy spółdzielnię, która lepiej będzie im rozprowadzała środki produkcji. I nie powinien tego robić rząd, gdyż znowu stworzy kolejnego nieudolnego monopolistę.</u>
          <u xml:id="u-427.30" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałbym, aby również ten aspekt w ocenie działań rządu był przez państwa brany pod uwagę. Zdaję sobie sprawę, że ta odpowiedź nie zadowala rolników, ani w ogóle prawdopodobnie nie może zadowolić nikogo, gdyż nie jest remedium na rozwiązanie wszystkich kwestii.</u>
          <u xml:id="u-427.31" who="#TadeuszSyryjczyk">Myślę, że podstawą jednak naszej dyskusji na te tematy i dalszego kształtowania i oceny programu rządowego winno być to, że pewne działania zostały podjęte, że w tych skromnych granicach, które są, rolnictwu poświęcono sporo uwagi zarówno w sensie finansowym, jak i inspirującym. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-427.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-428">
          <u xml:id="u-428.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-428.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę ministra współpracy gospodarczej z zagranicą Marcina Święcickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-429">
          <u xml:id="u-429.0" who="#MarcinŚwięcicki">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pierwszy problem dotyczący handlu zagranicznego, który był wielokrotnie podnoszony w wystąpieniach obywateli posłów, dotyczy importu środków produkcji dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-429.1" who="#MarcinŚwięcicki">Dotychczasowy system nie zdawał egzaminu i wprowadzane przez rząd zmiany oznaczają zasadniczy krok naprzód w jego usprawnieniu.</u>
          <u xml:id="u-429.2" who="#MarcinŚwięcicki">Import środków produkcji dla rolnictwa nie będzie już przedmiotem centralnych rozdzielników, ustalanych z góry na cały rok, importem tego, co w centrum wymyślono, a potem w trakcie roku okazywało się często, że zupełnie co innego jest potrzebne, a nie można było dokonać odpowiednich zmian. Ustalany centralny rozdział dewiz nie służył często tym potrzebom, które były widoczne właśnie na dole.</u>
          <u xml:id="u-429.3" who="#MarcinŚwięcicki">Wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotówki zasadniczo zmienia sposób importu, w tym również importu środków produkcji dla rolników. Każdy, również indywidualny rolnik posiadający odpowiednią ilość złotówek, będzie mógł zamówić sobie taki lub inny produkt z zagranicy, jaki jest mu potrzebny do produkcji i kupić za złotówki niezbędną na import tego produktu ilość dewiz.</u>
          <u xml:id="u-429.4" who="#MarcinŚwięcicki">Każde przedsiębiorstwo handlowe — importujące, eksportujące, produkujące, spółdzielnia — będzie mogło zamawiać za wolne dewizy produkty z zagranicy, jeśli tylko będzie miało odpowiednią ilość złotówek na zapłacenie za dewizy. Oznacza to zasadniczą zmianę w zaopatrzeniu importowym całego kraju w środki produkcji, w tym również dla rolnictwa, elastyczność systemu, jego zgodność z takimi potrzebami, jakie są obserwowane bezpośrednio przez producentów, zniesienie centralnych rozdzielników i mieszania się urzędów do tego importu.</u>
          <u xml:id="u-429.5" who="#MarcinŚwięcicki">Drugą podnoszoną sprawą jest kwestia ceł na środki produkcji dla rolnictwa. Wysokość ceł przywozowych regulowana jest rozporządzeniem Rady Ministrów i w tej chwili trwają jeszcze prace nad ostatecznym kształtem tego rozporządzenia na przyszły rok. Zakładamy, że maszyny i urządzenia rolnicze oraz traktory będą obciążone bardzo niską, preferencyjną stawką celną. Natomiast pozostałe środki produkcji — nawozy, pasze, środki ochrony roślin nie będą w ogóle obciążone cłem, albo jakimś minimalnym, w jakichś szczególnych wypadkach.</u>
          <u xml:id="u-429.6" who="#MarcinŚwięcicki">Trzeci problem to dopłaty do eksportu. Wprowadzenie wymienialności złotówki i związana z tym dewaluacja złotego oznacza według naszych prognoz, że opłacalność eksportu do drugiego obszaru płatniczego zasadniczo się podniesie. I tak jak w stosunku do innych towarów, tak również w stosunku do żywności, nie będzie potrzeby stosowania dopłat, występującej przy stosowaniu oficjalnego zaniżonego kursu.</u>
          <u xml:id="u-429.7" who="#MarcinŚwięcicki">Natomiast w eksporcie do pierwszego obszaru płatniczego utrzymany zostanie dotychczasowy system, w tym również dopłaty do eksportu żywności, z wyjątkiem tych produktów, które zostaną wyeksportowane już na nowych zasadach w rozliczeniu wolnodewizowym. Tam gdzie ten eksperyment uda się nam wprowadzić w eksporcie do krajów RWPG, tam również dopłaty już nie będą stosowane. Natomiast oczywiście oznaczać to będzie zasadniczo inny kurs i zasadniczo inną opłacalność tego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-429.8" who="#MarcinŚwięcicki">Poruszany był problem importu żywności. Trzeba pamiętać, że w pierwszej połowie tego roku, również jeszcze po wprowadzeniu urynkowienia gospodarki żywnościowej w sierpniu, na rynku wewnętrznym występowały znaczne braki żywności. W sierpniu sytuacja była taka, że skup wielu produktów żywnościowych spadł o blisko 20%. Po uwolnieniu cen, poszły one bardzo wysoko w górę, co rzutowało na koszty utrzymania ludności miejskiej, a jednocześnie w dalszym ciągu występowały braki żywności. Nic więc dziwnego, że w tej sytuacji rząd w trosce o ludność miejską był zmuszony importować żywność. Występujące w tym okresie oferty pomocy żywnościowej dla Polski były przyjmowane z wdzięcznością.</u>
          <u xml:id="u-429.9" who="#MarcinŚwięcicki">W momencie kiedy sytuacja zaczęła się istotnie zmieniać, kiedy urynkowienie gospodarki żywnościowej doprowadziło rynek żywnościowy do równowagi, a w tej chwili nawet do istotnych nadwyżek na niektórych obszarach, jak to sygnalizują rolnicy, również i polityka rządu się zmienia.</u>
          <u xml:id="u-429.10" who="#MarcinŚwięcicki">W czwartym kwartale nie zawierano już nowych kontraktów na import żywności. Ten import, który jeszcze trwał, to była raczej końcówka wcześniej zamówionych produktów.</u>
          <u xml:id="u-429.11" who="#MarcinŚwięcicki">Jednocześnie prowadzimy negocjacje z naszymi darczyńcami, żeby te dary oferowane w formie naturalnej, w formie żywnościowej zamienić na innego rodzaju pomoc, w tym również na środki produkcji dla rolnictwa albo na takie produkty rolnicze, których się u nas nie produkuje, czy których jest za mało.</u>
          <u xml:id="u-429.12" who="#MarcinŚwięcicki">Było kilka pytań dotyczących ograniczeń w eksporcie naszej żywności. Są to ograniczenia dwojakiego rodzaju. Po pierwsze — ograniczenia wewnętrzne, a więc tam gdzie występują nadwyżki rodzimej żywności, np. w wielu krajach EWG, obowiązują pewne limity, pewne kontyngenty na import żywności, w tym również na import żywności z Polski. Jesteśmy w trakcie negocjowania, znoszenia tych ograniczeń, ich zawieszania lub podnoszenia kwot dotyczących importu z Polski. Jest równocześnie już szereg produktów, które nie są objęte tego rodzaju limitami — dotyczy to owoców, warzyw, różnych przetworów spożywczych — lub takich gdzie te limity, nawet jeśli istnieją, są nie wykorzystane przez nasz eksport spożywczy.</u>
          <u xml:id="u-429.13" who="#MarcinŚwięcicki">Mówiąc o tej sprawie, chciałem na jedno zwrócić uwagę, że rolnicy oczywiście chcieliby, żeby tych ograniczeń zewnętrznych i również wewnętrznych było jak najmniej, żeby można było żywność eksportować. Ale nie wszyscy są tego zdania. Mamy również naciski tego rodzaju, że eksportujemy za dużo żywności, że powinniśmy hamować eksport żywności, że zatrzymanie żywności w kraju spowoduje obniżenie jej cen, czym ludność miejska jest bardzo zainteresowana.</u>
          <u xml:id="u-429.14" who="#MarcinŚwięcicki">Chciałem powiedzieć, że oczywiście bierzemy i ten aspekt pod uwagę. Ale generalnym kierunkiem polityki rządu jest liberalizacja. Liberalizacja również w handlu zagranicznym, otwieranie naszej gospodarki na rynek światowy, w tym również na nasze produkty żywnościowe. I uważam, że taka rynkowa polityka i otwarcie gospodarki na świat, zawarte właśnie w programie gospodarczym rządu, będzie również służyć dobrze długofalowym interesom rolników. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-429.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-430">
          <u xml:id="u-430.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze podsekretarz stanu w ministerstwie rolnictwa Henryk Antosiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-431">
          <u xml:id="u-431.0" who="#HenrykAntosiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Podczas dzisiejszej debaty sejmowej zabierający głos w dyskusji panie i panowie posłowie wskazywali na konieczność wspierania przez państwo niektórych obszarów produkcji rolnej. Do tych obszarów zaliczano m.in. inwestycje melioracyjne, postęp biologiczny, fundusz nasiennictwa. Wyjaśniający z tej trybuny sprawy ogólne i finansowe, minister Marek Dąbrowski z Ministerstwa Finansów poinformował, że te sprawy są zabezpieczone w projekcie budżetu państwa na rok 1990. Proszę pozwolić mi krótko rozszerzyć informację na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-431.1" who="#HenrykAntosiak">Sprawa pierwsza — inwestycje melioracyjne, jeden z bardziej efektywnych nakładów w zakresie gospodarki rolnej. W planie 5-letnim na lata 1986–1990 mamy zapisane zrealizowanie 700 tys. hektarów melioracji szczegółowych. W ciągu trzech lat w pełni wykonywaliśmy plan, realizując zadania na 375 tys. hektarów. Przewiduje się, że w roku 1989 przeprowadzi się melioracje na powierzchni 130 tys. ha, a na rok 1990 planuje się zmeliorowanie 170 tys. ha. Na ten cel w projekcie budżetu na rok 1990 zaplanowano kwotę 746 mld zł, przy 80 mld zł, które są zapisane w budżecie państwa na rok 1989. Z przeprowadzonych analiz wynika — przy założeniu, że budżety terenowe również w sposób odpowiednio proporcjonalnie duży wesprą inwestycje melioracyjne ze swoich budżetów na rok 1990 — że plan rzeczowy na rok 1990, przy efektywnej, dobrej gospodarce, powinien być finansowo zabezpieczony.</u>
          <u xml:id="u-431.2" who="#HenrykAntosiak">Sprawa druga — postęp biologiczny jako jeden z ważniejszych czynników plonotwórczych. Pragnę tę sprawę scharakteryzować tylko dwoma cyframi: w roku 1989 na ten cel mieliśmy zabezpieczone 14 mld 900 mln zł, na rok 1990 zabezpieczyliśmy 170 mld zł. Oceniamy, że przy dobrej gospodarce tymi finansami i przy zdrowym budżecie państwa, który mamy osiągnąć w roku 1990, realizacja zadań z funduszu na postęp biologiczny; z funduszu nasiennictwa, będzie przebiegała w nie mniejszym zakresie niż w roku 1989. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-431.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-432">
          <u xml:id="u-432.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów ministra rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej Czesława Janickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-433">
          <u xml:id="u-433.0" who="#CzesławJanicki">Wysoka Izbo! Panie Marszałku! Właściwie dyskusja, jaka odbyła się na tej sali, głównie toczyła się na temat środków do produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-433.1" who="#CzesławJanicki">Wiele spraw wyjaśniono. Ja nie chciałbym absolutnie podsumowywać tego, tylko dodać końcowe słowo.</u>
          <u xml:id="u-433.2" who="#CzesławJanicki">Polskie przysłowie mówi, że czas jest najlepszym lekarzem. I rzeczywiście, nie analizujmy już przeszłości, idźmy za tym, co powiedział premier w swoim exposé, podkreślmy tylko, że rzeczywiście było to 40-lecie, w którym rolnictwo nie uzyskiwało potrzebnych środków, bo gdyby tak było to dziś na rzecz rolnictwa nie pracowałoby tylko 4 czy 5% przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-433.3" who="#CzesławJanicki">Poza tym wiadomo, że nic nie miało swojej wartości, wszystko było umówione, za to tyle, za to inną cenę płacimy. Teraz ma być przywrócona wartość. Czy w takim momencie, kiedy właśnie przywraca się tę wartość, kiedy wprowadzono urynkowienie produkcji, rozpoczynając je od rolnictwa, chociaż już pewne ceny wolne wprowadzone były rok wcześniej, były to tzw. ceny umowne, a rolnictwo trzymano jeszcze na uwięzi i wtedy było w najgorszej sytuacji, w momencie, kiedy je urynkowiono, złapało ono trochę lepszy oddech. Czy w takim momencie może którykolwiek resort opracować dobry program? Dlatego nie nazwaliśmy naszych propozycji programem, tylko założeniami albo uwarunkowaniami do rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-433.4" who="#CzesławJanicki">Być może, że po ustabilizowaniu się naszej złotówki będzie można w przyszłym roku perspektywiczniej spojrzeć na nasze rolnictwo i powiedzieć, co należałoby w dalszej kolejności czynić. Na razie ministerstwo rolnictwa było zajęte pewnymi interwencjami, a dziś padały zarzuty, że tych interwencji było za mało.</u>
          <u xml:id="u-433.5" who="#CzesławJanicki">Proszę państwa, przecież nie kto inny jak poseł Stasiak tu interpelował, że stanęła największa fabryka środków ochrony roślin, ale stanęła ona nie z zaniedbania, tylko dlatego że nie było absolutnie dewiz na zakup środków do produkcji, trzeba było wielu wirtuozowskich zabiegów, żeby te dewizy uzyskać i uruchomić produkcję.</u>
          <u xml:id="u-433.6" who="#CzesławJanicki">Wszyscy obserwowali, co działo się w sierpniu, wrześniu, do listopada na rynku produktów rolnych. W listopadzie nastąpiło pewne załamanie. Jakżeż inna byłaby dyskusja na temat rolnictwa 3 miesiące temu. Szkoda, że dopiero dziś, przeprowadziliśmy tę dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-433.7" who="#CzesławJanicki">Ja w swoim wystąpieniu powiedziałem, że czas, żeby rolnicy wzięli swoje sprawy w swoje ręce. I proszę pamiętać, że to nie jest gołosłowne. Przecież żadna spółdzielczość dziś nie jest spółdzielczością. Jaka to jest spółdzielczość np. mleczarska czy GS gdzie udział wynosi 1000 zł? Przecież jeśli udział nie będzie faktycznym udziałem w majątku tej spółdzielni, w decyzjach o działalności tej spółdzielni nie może być mowy o działalności spółdzielczej. Zatem trzeba ruszyć właśnie te struktury, ale przecież dopiero — jak wiadomo — dyskutowana jest ustawa o likwidacji pośrednich struktur, ustawy o samorządzie terytorialnym i rolniczym, a poza tym mamy trochę wiadomości o przedwojennych strukturach samorządu rolniczego, ale przecież minęło 50 lat. Stąd, jak już powiedziałem, bierze się złe zrozumienie wielu spraw. Z każdego województwa wysyłamy 2–3 specjalistów do takiego kraju, który ma doskonale zorganizowane samorządowe struktury rolnicze, jak na przykład Austria. Minister rolnictwa Stanów Zjednoczonych 2 dni temu będąc u nas powiedział, że Austriacy to wielki naród małego kraju, i chcemy właśnie skorzystać z ich usług, żeby przeszkolić na koszt austriackiego rządu lub poszczególnych regionów naszych specjalistów, by byli oni w naszych województwach tymi, którzy transmitować będą wiedzę i podejmą się organizowania struktur samorządu rolniczego. Przecież muszą powstać samorządy na wzór izb rolniczych, związki branżowe nie mogą być związkami papierowymi, muszą prowadzić działalność gospodarczą. Nie będę tu mówił o szczegółach, ale gminne spółdzielnie powinny być prawdziwymi spółdzielniami, rozstrzygać takie sprawy, jak ostatnio obserwowałem w przypadku kredytu dla central nasiennych. Przecież to rolnicy decydują, kiedy ma być zapłata i rzeczywiście, przepraszam, że jeszcze raz wrócę do tej Austrii, za rok otrzymują zapłatę, ale tam nie ma inflacji, natomiast różnica ceny między wysoko kwalifikowanym materiałem nasiennym a materiałem spożywczym wynosi 100%. A więc ceny są znacznie wyższe.</u>
          <u xml:id="u-433.8" who="#CzesławJanicki">Te wszystkie zatory, jakie w tej chwili mamy, są wynikiem braku odpowiednich struktur na dole. Przecież ministerstwo nie jest w stanie ingerować we wszystkie sprawy.</u>
          <u xml:id="u-433.9" who="#CzesławJanicki">Chcę odpowiedzieć, bo padło pytanie, kiedy powstanie Agencja do spraw Rynku Żywnościowego? W styczniu będzie powołana, najpóźniej z dniem 1 lutego ma rozpocząć działalność. I proszę się nie obawiać, że to będzie znowuż monopolista. Przecież agencja ma kupować wtedy, kiedy na rynku jest większa podaż, a ceny spadają, a więc trzeba interweniować, kupować, magazynować i ewentualnie nawet na tym zarabiać. Ale zarabiać będzie nie agencja, tylko budżet państwa, bo z budżetu państwa wyasygnowany jest prawie bilion złotych.</u>
          <u xml:id="u-433.10" who="#CzesławJanicki">I wreszcie nauka. Rzeczywiście nauki rolnicze z jednej strony faktycznie mają program badawczy, a z drugiej strony niektóre instytuty są usługowe. Taki Instytut Weterynarii obok spraw badawczych prowadzi wysokiej rangi usługi dla naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-433.11" who="#CzesławJanicki">Mimo bardzo trudnej sytuacji, potrafiliśmy jakoś temu zaradzić i instytuty te, trochę oczywiście administracyjnie pomniejszone, utrzymywać będziemy za wszelką cenę.</u>
          <u xml:id="u-433.12" who="#CzesławJanicki">Jeśli chodzi o doradztwo, to u nas jest ciągle za mało doradców. Jaka jest tego przyczyna? Doradztwo było źle zorganizowane, zmonopolizowane, państwowe, rolnikowi po prostu wtłaczało się wiedzę. Jeśli doradztwo będzie pod nadzorem społecznym Izby Rolniczej, ci, którzy pamiętają przedwojennych inspektorów doradztwa, pytają się skąd weźmiemy tak dobrych doradców? Doradców mamy dobrych, wcale ich źle nie kształcimy, to nie dlatego, że ja akurat jestem jednym z nich, tylko po prostu warunków do przekazywania tej wiedzy nie było.</u>
          <u xml:id="u-433.13" who="#CzesławJanicki">Jeśli tylko zmienią się struktury, zmieni się sytuacja i potrzeby, a wymusi to ekonomiczna zasada produkcji rolniczej, to zapotrzebowanie na specjalistów z każdego zakresu będzie wielkie.</u>
          <u xml:id="u-433.14" who="#CzesławJanicki">Wysoka Izbo! Nie mamy dokąd się cofać. Czy wierzycie, że ministerstwo rolnictwa, tak jak i cały rząd, wkłada cały swój wysiłek, żeby właśnie polską gospodarkę naprawić, a rolnictwo w szczególności. Wiemy, że nic się nie uda bez zapewnienia żywności. Zrobimy wszystko — już nie chcę powtarzać tego, co powiedzieli tu ministrowie o środkach dla przemysłu, żeby ta żywność była.</u>
          <u xml:id="u-433.15" who="#CzesławJanicki">Jeśli rzeczywiście od nowego roku będzie wprowadzona wymienialność złotówki i tak jak słyszeliśmy, możliwość importu, co będzie antymonopolistycznie działało na często słabo pracujące nasze wytwórnie i nasze fabryki, to wtedy nastąpi ożywienie produkcji i większe dostawy na rynek.</u>
          <u xml:id="u-433.16" who="#CzesławJanicki">Jeszcze chciałem na koniec wspomnieć o tych darach w postaci maszyn rolniczych. Rzeczywiście darowane są one regionalnie i należy sobie to wysoko cenić, bo to nie jest żaden złom, a dobrej klasy maszyny, oczywiście, jest także komplet części zamiennych, a więc możemy tu być spokojni.</u>
          <u xml:id="u-433.17" who="#CzesławJanicki">Jeszcze tylko jedno słowo, ten rząd nie kupił żadnej żywności w tym okresie. To były dary, i to tylko te, których nie mogliśmy już zamienić na inne środki. Natomiast faktycznie pojawiło się na rynku trochę wołowiny zakupionej jeszcze w I półroczu. I to być może bulwersowało społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-433.18" who="#CzesławJanicki">Proszę uwierzyć i wykazać trochę cierpliwości, wyrozumiałości, bo to jest dopiero 3 miesiące od momentu podjęcia działania na rzecz unormalnienia naszej gospodarki, w tym także rolnictwa. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-433.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-434">
          <u xml:id="u-434.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję obywatelowi wicepremierowi za wystąpienie. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-435">
          <u xml:id="u-435.0" who="#BożennaUrbańska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Ja już nie na temat rolnictwa. Korzystając z praw posła, proszę o pozwolenie na złożenie oświadczenia, które być może jest o kilka dni spóźnione, ale ponieważ temat, któremu jest poświęcone, jest ciągle aktualny, dlatego uprzejmie proszę o wysłuchanie tego oświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-435.1" who="#BożennaUrbańska">W ostatnim czasie zakłady karne były miejscem gwałtownych buntów. W ich wyniku zginęli więźniowie. Są ranni, a straty materialne wynoszą miliardy złotych. Opinia publiczna jest tymi faktami wzburzona. Minister sprawiedliwości powołał komisję do zbadania przyczyn i skutków tej tragedii. Jednak wyborcy w listach, telefonach i osobistych interwencjach w klubie i u posłów domagają się zbadania całości spraw przez niezależną komisję sejmową.</u>
          <u xml:id="u-435.2" who="#BożennaUrbańska">Uważam, że na Sejmie ciąży moralny obowiązek pełnego i obiektywnego wyjaśnienia tej tragedii. Wobec towarzyszącej nam w ostatnim czasie inflacji komisji nadzwyczajnych wnoszę:</u>
          <u xml:id="u-435.3" who="#BożennaUrbańska">— po pierwsze, o zobowiązanie sejmowych Komisji: Sprawiedliwości oraz Administracji i Spraw Wewnętrznych do zbadania przyczyn i skutków tych zajść;</u>
          <u xml:id="u-435.4" who="#BożennaUrbańska">— po drugie, o określenia środków, jakie powinny być podjęte, aby przypadki takie już nigdy nie mogły się powtórzyć;</u>
          <u xml:id="u-435.5" who="#BożennaUrbańska">— po trzecie, o złożenia sprawozdania Sejmowi w terminie do końca lutego 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-435.6" who="#BożennaUrbańska">Uprzejmie proszę o potraktowanie mego oświadczenia jako formalnego wniosku. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-435.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-436">
          <u xml:id="u-436.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-436.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Czy pan marszałek i koledzy pozwoliliby mi zabrać jeszcze króciutko głos w sprawie rolnej, po raz ostatni, jeśli mógłbym prosić?)</u>
          <u xml:id="u-436.2" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam bardzo, ale jak rozumiem, poseł Wujec pragnie nawiązać do sprawy przedstawionego wniosku. Właśnie dlatego proszę posła Wujca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-437">
          <u xml:id="u-437.0" who="#HenrykWujec">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przepraszam, ja właśnie w sprawie tego wniosku formalnego. Chciałem powiedzieć, że w tej sprawie nasz klub też podejmował pewne działania i już 9 grudnia, wtedy kiedy właśnie była ta dramatyczna sytuacja, prezydium naszego klubu wydało oświadczenie, które tutaj pozwolę sobie odczytać.</u>
          <u xml:id="u-437.1" who="#HenrykWujec">„Prezydium Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego stwierdza, że w obecnej dramatycznej sytuacji w zakładach karnych nie widzi możliwości podejmowania przez senatorów i posłów działań mediacyjnych. Prezydium Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego zwraca się do odpowiednich komisji obu izb parlamentu, aby w najbliższym czasie rozpatrzyły sytuację w polskim więziennictwie.”</u>
          <u xml:id="u-437.2" who="#HenrykWujec">To oświadczenie było publikowane w prasie i w telewizji, było powszechnie znane.</u>
          <u xml:id="u-437.3" who="#HenrykWujec">Komisje znają tę sprawę i sądzę, że podejmą odpowiednie działania. Nasz klub nie widzi w tej chwili konieczności podejmowania tej sprawy publicznie w parlamencie w tym sensie, żeby tutaj decydować. Jest to sprawa komisji. Komisje znają wniosek PZPR, znają nasz wniosek i tymi sprawami się zajmą. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-438">
          <u xml:id="u-438.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-439">
          <u xml:id="u-439.0" who="#BożennaUrbańska">Przepraszam bardzo, ponieważ jestem wnioskodawczynią, proszę pozwolić, że dodam jeszcze tylko dosłownie kilka zdań.</u>
          <u xml:id="u-439.1" who="#BożennaUrbańska">Pozostawiłam to oświadczenie bez komentarza, wierząc bardzo głęboko, że jeżeli kilka dni temu z takim zaangażowaniem podjęliśmy dyskusję na temat amnestii, broniliśmy wtedy więźniów, którzy jeszcze żyli, to tym bardziej będziemy wszyscy jednomyślni właśnie w sprawie przekazania takich poleceń komisji.</u>
          <u xml:id="u-439.2" who="#BożennaUrbańska">A chciałam jeszcze przypomnieć, że na początku naszej kadencji był wypadek, który nie przysporzył nikomu zaszczytu. Mianowicie, wtargnęły siły porządkowe i wystąpiły przeciwko niewielkiej grupie młodzieży demonstrującej przed Sejmem. Pamiętam, jak wtedy wielu posłów wystąpiło z ogromnym zaangażowaniem i oburzeniem. Teraz, kiedy nastąpiła taka tragedia, kiedy są śmiertelne ofiary, wniosek i oświadczenie pana posła Wujca wprawia mnie w zażenowanie.</u>
          <u xml:id="u-439.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-440">
          <u xml:id="u-440.0" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze jest jedno zgłoszenie, dwa.</u>
          <u xml:id="u-440.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-441">
          <u xml:id="u-441.0" who="#AndrzejKern">Andrzej Kern — OKP.</u>
          <u xml:id="u-441.1" who="#AndrzejKern">Proszę państwa, również wierzę, że intencje są jak najlepsze, ale zastanówmy się nad tym, czy propozycja pani poseł przyniesie nam konkretne wyniki.</u>
          <u xml:id="u-441.2" who="#AndrzejKern">Środowisko więzienne jest środowiskiem bardzo specyficznym. Trzeba znać to środowisko, żeby osiągnąć cel, tzn. ustalić w obiektywnej rozmowie i po przesłuchaniach, i po czynnościach sprawdzających, jaki był rzeczywisty stan sprawy.</u>
          <u xml:id="u-441.3" who="#AndrzejKern">Minister sprawiedliwości dysponuje wyspecjalizowaną kadrą ludzi, którzy znają to środowisko i potrafią przedłożyć wyniki badań.</u>
          <u xml:id="u-441.4" who="#AndrzejKern">Proponowałbym zmienić ten wniosek, to znaczy uzupełnić go w ten sposób, żeby wyjaśnieniem tych zajść zajęły się nie tylko komisje sejmowe, które może nie mają pełnych kompetencji do badania tych spraw, dlatego że wśród nas jest mało specjalistów z tego zakresu.</u>
          <u xml:id="u-441.5" who="#AndrzejKern">Proponowałbym może, myślę o Komisji Sprawiedliwości, żeby do komisji powołanych przez ministra sprawiedliwości po prostu dodatkowo włączyć posłów, którzy by wspólnie prowadzili badania. Jest to sprawa dyskusyjna. Ja przedstawiam państwu moje stanowisko, szanując wniosek, który był złożony. Dla skuteczności proponuję uzupełnienie go w ten sposób. Jeśli państwa nie przekonam, to przegłosujemy tamten wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-442">
          <u xml:id="u-442.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Wujec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-443">
          <u xml:id="u-443.0" who="#HenrykWujec">Przepraszam, małe wyjaśnienie, bo może poseł Urbańska nie zrozumiała mojej wypowiedzi, ponieważ ja tutaj powiedziałem, że myśmy w tej sprawie wystąpili 9 grudnia, ale nie mamy nic przeciwko temu, żeby odpowiednie komisje sejmowe zajęły się zbadaniem sytuacji w więziennictwie polskim. Uważamy tylko, że jest to sprawa naturalna, że komisje się tym powinny zająć. Tylko tyle. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-444">
          <u xml:id="u-444.0" who="#TadeuszFiszbach">Minister Bentkowski? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-445">
          <u xml:id="u-445.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozumiem, że jest to sprawa bardzo ważna i dlatego zaraz po tych wydarzeniach powołano w resorcie dwie komisje. Jedna regulaminowa, która jest zawsze powoływana wtedy, kiedy jest używana broń, oraz druga komisja, której przewodniczy podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Broi, ma zbadać całość tych wypadków od początku do końca.</u>
          <u xml:id="u-445.1" who="#AleksanderBentkowski">Jednocześnie dzisiaj dowiedziałem się, że Stowarzyszenie Postpenitencjarne „Patronat” — jest to stowarzyszenie zupełnie niezależne — powołało komisję, w skład której wchodzą ludzie związani z działalnością postpenitencjarną, znający środowisko więzienne. Nadto do tej komisji dokooptowano czterech posłów — przedstawicieli każdego klubu. Ja jestem chyba najbardziej zainteresowany tym, ażeby ustalić przyczyny tej tragedii i tych olbrzymich szkód. Dlatego nic nie mam przeciwko temu, ażeby komisje sejmowe zajęły się również całą problematyką.</u>
          <u xml:id="u-445.2" who="#AleksanderBentkowski">Ze swej strony deklaruję całkowitą pomoc, udostępnienie wszystkich materiałów, a jednocześnie proszę, żeby może Komisja Sprawiedliwości i Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych wyłoniły ze swoich składów mniejsze grupy, bo trudno żeby się całe 30-osobowe komisje zajmowały tą problematyką. Tak mi się wydaje i uważam, że może to być czwarta komisja, która może będzie tą najlepszą komisją. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-445.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-446">
          <u xml:id="u-446.0" who="#TadeuszFiszbach">Jest zgłoszenie, ale jak zrozumiałem wcześniej w innej sprawie. Musimy zatem postanowić w przedstawionej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-446.1" who="#TadeuszFiszbach">Jest więc formalny wniosek poseł Urbańskiej, a także drugi również formalny wniosek.</u>
          <u xml:id="u-446.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, Panie Profesorze, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-447">
          <u xml:id="u-447.0" who="#BronisławGeremek">No więc ja trochę nie rozumiem sprawy i spoglądam w lewą stronę sali, o co chodzi.</u>
          <u xml:id="u-447.1" who="#BronisławGeremek">I proszę powiedzieć tu z tej trybuny, o co chodzi? Bo jeśli chodzi naprawę o to,...</u>
          <u xml:id="u-447.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-447.3" who="#BronisławGeremek">... co się stało i o to, żeby prawda została dowiedziona, to przecież tak właśnie ma być. Jest Sejm, ma swoje komisje, którym zleca w oczywisty sposób badanie różnych spraw i tu nie ma problemu, nie ma różnicy zdań. A zatem o co państwu chodzi, proszę to powiedzieć. A jeżeli nie, to uznajmy, że mamy w tej sprawie jasność, wspólne zdanie i zlecamy naszym komisjom, nie naruszając powagi instytucji parlamentu, prawne zbadanie tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-447.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-448">
          <u xml:id="u-448.0" who="#TadeuszFiszbach">Pan profesor był uprzejmy powiedzieć to, o czym ja też chciałem poinformować, jako że te sprawy były także przedmiotem naszej wymiany poglądów na posiedzeniu Konwentu Seniorów. Byliśmy zgodni w takim właśnie wspólnym podjęciu tych ważnych kwestii i spraw.</u>
          <u xml:id="u-448.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Szymański jeszcze chce zabrać głos, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-449">
          <u xml:id="u-449.0" who="#JanuszSzymański">Proszę Państwa! Proszę Wysokiej Izby! Chcę powiedzieć, że wszyscy niejako zachowujemy się w sposób naruszający regulamin. Wtedy kiedy jest zgłaszany formalny wniosek, Wysoka Izba tylko wysłuchuje jeden raz przeciwnego zdania i wniosek się głosuje. Tak stanowi nasze prawo parlamentarne.</u>
          <u xml:id="u-449.1" who="#JanuszSzymański">Dyskusja nad wnioskiem formalnym jest niedopuszczalna. Możliwe jest tylko zdanie przeciwne.</u>
          <u xml:id="u-449.2" who="#JanuszSzymański">W związku z tym Wysoka Izba zadecyduje, czy należy powołać komisję nadzwyczajną, czy też wniosek przekazać do komisji merytorycznie właściwej.</u>
          <u xml:id="u-449.3" who="#komentarz">(Poseł Bronisław Geremek: Może jest prawnik, który wyjaśni, co to jest wniosek formalny.)</u>
          <u xml:id="u-449.4" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć tak, że szanując powagę naszych komisji, sam jestem przeciwnikiem powołania czwartej komisji nadzwyczajnej. Natomiast należy potraktować wniosek pani poseł jako wniosek poselski do rozpatrzenia przez Prezydium Sejmu i nadać mu dalszy bieg, czyli przekazać go do Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, ewentualnie do Komisji Sprawiedliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-450">
          <u xml:id="u-450.0" who="#TadeuszFiszbach">Wniosek formalny został zgłoszony, wyjaśnienia szczegółowe wskazujące na podjęcie tych spraw w dniu 9 grudnia przedstawione przez posła Wujca oraz wszystkie inne głosy zmierzają do tego, aby wniosek ten przegłosować, przekazać Prezydium Sejmu, które skieruje go do właściwych komisji sejmowych. Czyli można mówić o uzgodnieniu, które by szło po myśli normalnej pracy komisji sejmowej nad tymi sprawami, o których dzisiaj mowa.</u>
          <u xml:id="u-450.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy tak moglibyśmy postanowić w tej sprawie? Trzeba to przegłosować? Nie ma potrzeby, prawda? Więc chodzi o to, żeby była zgodność.</u>
          <u xml:id="u-450.2" who="#TadeuszFiszbach">A zatem przyjmujemy wnioski, które współbrzmią w sposobie podejścia do tej sprawy i kierujemy je do Prezydium Sejmu, które dalej je skieruje już do naszych komisji sejmowych celem zbadania i przedstawienia informacji obywatelom posłom. Tak postanawiamy w tej sprawie. Byłaby zgodność co do tej kwestii? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-450.3" who="#TadeuszFiszbach">Było zgłoszenie w innej sprawie poza tą, o której teraz mowa, ale czy to konieczne? Może jutro pan poseł by zabrał głos?</u>
          <u xml:id="u-450.4" who="#komentarz">(Poseł Jan Łopuszański: Bardzo proszę jednak dzisiaj.)</u>
          <u xml:id="u-450.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-451">
          <u xml:id="u-451.0" who="#JanŁopuszański">Panie Marszałku! Bardzo proszę pozwolić mi zabrać głos jednak dzisiaj. Najpierw chciałem przeprosić kolegów klubowych. Ja oczywiście zgadzam się z tym, że replika na wypowiedź koleżanki z ław pezetpeerowskich była konieczna. Natomiast...</u>
          <u xml:id="u-451.1" who="#komentarz">(Poseł Marian Orzechowski: Na ten temat dyskusję zamknięto już dawno.)</u>
          <u xml:id="u-451.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Proszę to omówić w klubie.)</u>
          <u xml:id="u-451.3" who="#JanŁopuszański">To było tylko grzecznościowe przeproszenie wobec moich kolegów klubowych, bo tak niezręcznie wtargnąłem na podium w momencie, kiedy kto inny miał wejść.</u>
          <u xml:id="u-451.4" who="#JanŁopuszański">Natomiast, jeżeli można, chciałem zwrócić się tutaj do kolegów rolników. Otóż jestem w pewnej rozterce, do której koledzy mnie doprowadziliście trwającą tutaj dyskusją. Otóż jest tak, że program, który rząd przedstawił, jest takim programem, który na dzisiejsze czasy musiał być przedstawiony, taki a nie inny, bo oni naprawdę zrobili najlepszy, jaki mogli.</u>
          <u xml:id="u-451.5" who="#JanŁopuszański">Teraz, czy nie ma wątpliwości? Owszem, wątpliwości są, ale nikt nie przedstawił poważnej alternatywy. Koledzy dzisiaj bardzo długo dyskutowali i wymienili wiele konkretnych zarzutów i korekt do tego programu, który został przez rząd przedłożony. Ja muszę powiedzieć, że jestem troszeczkę zaskoczony tym, że te rzeczy nie zostały przez kolegów zgłoszone wcześniej w toku prac komisji nad projektem, a dopiero w obecnej chwili pojawiają się projekty jakiejś uchwały. I ta uchwała, proszę kolegów,...</u>
          <u xml:id="u-451.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-451.7" who="#JanŁopuszański">... napawa mnie właśnie największym niepokojem. Ja rozumiem, że ktoś się może ze mną nie zgadzać, ale prosiłbym o uwagę.</u>
          <u xml:id="u-451.8" who="#JanŁopuszański">Stoimy wobec następującego dylematu. Albo nie podejmiemy tej uchwały i wtedy powiemy, że nie zależy nam na wsi, a to jest oczywiście nieprawda. Albo też powiemy, że podejmujemy tę uchwałę i wtedy cały program, który został zgłoszony, staje w miejscu.</u>
          <u xml:id="u-451.9" who="#JanŁopuszański">W związku z tym ja mam prośbę i to jest apel i mój, i paru kolegów także, z którymi to wcześniej uzgodniłem, żeby koledzy rolnicy jednak może rozważyli możliwość wycofania projektu tej uchwały i projektu głosowania w tej sprawie, ażebyśmy się nie stawiali w fałszywej sytuacji. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-451.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-452">
          <u xml:id="u-452.0" who="#TadeuszFiszbach">Obywatele posłowie, ja...</u>
          <u xml:id="u-452.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Ad vocem)</u>
          <u xml:id="u-452.2" who="#TadeuszFiszbach">Ad vocem — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-453">
          <u xml:id="u-453.0" who="#RyszardSmolarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsza i wczorajsza dyskusja jest niczym innym jak wolą i chęcią, z jakimi boryka się każdy obywatel w ciężkich chwilach swego żywota bez względu na wiarę, wyznanie, przekonania polityczne. Panie Premierze, Szanowny Rządzie, proszę potraktować tę dwudniową dyskusję jako potrzebę polskiego rolnika, który uznał, iż nadeszła taka chwila, że ma potrzebę wyżalić się ze swych trosk i problemów, ma potrzebę wyspowiadania się. Jego spowiednikiem stał się Pan, Panie Premierze Mazowiecki i rząd, który obdarzony został zaufaniem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-453.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-453.2" who="#RyszardSmolarek">Z potrzeby pomocy w realizacji tego ciężkiego, bolesnego dla wszystkich programu, padły z tej trybuny te wszystkie żale, uwagi i obawy. Proszę potraktować je jednak po pierwsze — jako troskę polskiego rolnika, którego głęboka mądrość uratowała na przestrzeni historii już niejeden rząd od niepowodzeń i upadków; po drugie — jako troskę o nasz narodowy stół, przy którym w czasie zbliżających się świąt będziemy chcieli wszyscy zasiąść, a który jest ogromny i będzie musiał być skromny. Miejsca przy nim powinno wystarczyć dla każdego Polaka bez potrzeby oczekiwania, aż coś spadnie z pańskiego stołu — z Zachodu czy ze Wschodu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-453.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-454">
          <u xml:id="u-454.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Uprzednio użyłem sformułowania: lista mówców została wyczerpana. Czy obecnie mogę użyć sformułowania: uważam dyskusję za zamkniętą? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-454.1" who="#TadeuszFiszbach">Obywatele Posłowie! Zakończyliśmy debatę nad wystąpieniami wicepremiera Leszka Balcerowicza, wicepremiera Czesława Janickiego oraz przedłożonymi przez rząd projektami ustaw związanych ze stabilizacją gospodarczą i ze zmianami systemowymi w gospodarce, nad projektem budżetu państwa i uchwałami finansowymi oraz uchwałą w sprawie zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986–1990.</u>
          <u xml:id="u-454.2" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy zatem do skierowania rozpatrzonych dokumentów do komisji.</u>
          <u xml:id="u-454.3" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował do Komisji Nadzwyczajnej rządowe projekty ustaw o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych, o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania, o zmianie ustaw — Prawo bankowe i o Narodowym Banku Polskim, o zmianie ustawy Prawo dewizowe, Prawo celne, o zatrudnieniu, o szczególnych warunkach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy, o uporządkowaniu stosunków kredytowych, o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-454.4" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu również proponuje:</u>
          <u xml:id="u-454.5" who="#TadeuszFiszbach">Po pierwsze — rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o postępowaniu podatkowym (druk nr 85) w części dotyczącej postępowania podatkowego skierować do Komisji Nadzwyczajnej, a część dotyczącą postępowania egzekucyjnego w administracji pozostawić w komisjach, do których projekt ten został skierowany przez Sejm w rezultacie pierwszego czytania.</u>
          <u xml:id="u-454.6" who="#TadeuszFiszbach">Po drugie — skierować do Komisji Nadzwyczajnej poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (druk nr 98), który to projekt został już skierowany przez Prezydium Sejmu do innych komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-454.7" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje skierować rządowy projekt ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, do Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz do Komisji Ustawodawczej z udziałem przedstawicieli zainteresowanych komisji.</u>
          <u xml:id="u-454.8" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował projekt ustawy budżetowej oraz projekty uchwał w sprawie bilansu płatniczego, bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności, planu kredytowego i założeń polityki pieniężno-kredytowej, planu Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury, planu Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej oraz planu Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki, projekt uchwały w sprawie zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986–1990 do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, z tym, że właściwe komisje zgodnie z art. 51 ust. 1 regulaminu Sejmu rozpatrzą poszczególne części powyższych dokumentów i swoje uwagi oraz wnioski przekażą Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-454.9" who="#TadeuszFiszbach">Projekt ustawy budżetowej proponuje się skierować również do Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-454.10" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na przedstawione propozycje.</u>
          <u xml:id="u-454.11" who="#TadeuszFiszbach">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-454.12" who="#TadeuszFiszbach">Informuję, że Senat rozpatrzył projekt uchwały w sprawie zmian w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1986–1990 i nie zgłosił uwag w stosunku do projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-454.13" who="#TadeuszFiszbach">Obywatele Posłowie! Przed chwilą Sejm skierował do komisji sejmowych projekty usta wy budżetowej i planów finansowych na rok 1990. Tak więc budżet państwa i związane z nim plany finansowe nie zostaną uchwalone przed rozpoczęciem nowego roku kalendarzowego. W związku z powyższym pragnę podkreślić, że zgodnie z art. 38 prawa budżetowego, do czasu uchwalenia ustawy budżetowej na rok 1990 podstawę gospodarki budżetowej państwa stanowić będzie przedstawiony Sejmowi projekt budżetu.</u>
          <u xml:id="u-454.14" who="#TadeuszFiszbach">Zgodnie z przyjętą dotychczas praktyką, zasada ta ma zastosowanie w stosunku do projektów planów finansowych, które zostały przedstawione Sejmowi jednocześnie z projektem ustawy budżetowej i z budżetem państwa są ściśle związane.</u>
          <u xml:id="u-454.15" who="#TadeuszFiszbach">Na tym kończymy dzisiejsze obrady. Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-455">
          <u xml:id="u-455.0" who="#MaciejPółtorak">Zapowiadane zawiadomieniem wyłożonym w skrytkach w dolnej palarni wspólne posiedzenie Komisji Ustawodawczej oraz Regulaminowej i Spraw Poselskich bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu — zostaje odwołane.</u>
          <u xml:id="u-455.1" who="#MaciejPółtorak">Spotkanie towarzyskie Klubu Poselskiego PZPR 15 minut po zakończeniu obrad Sejmu w sali dębowej restauracji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-455.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-455.3" who="#MaciejPółtorak">Jutro, tzn. 20 grudnia o godzinie 8.30 odbędą się zebrania Klubów Poselskich: Stronnictwa Demokratycznego w lokalu klubu, PSL „Odrodzenie” w sali nr 197, OKP w sali 106.</u>
          <u xml:id="u-455.4" who="#MaciejPółtorak">Powtarzam — o godzinie 8.30 oraz o godzinie 9 w sali kolumnowej zebranie Klubu Poselskiego PZPR. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-456">
          <u xml:id="u-456.0" who="#TadeuszFiszbach">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, to jest do dnia 20 grudnia do godziny 10.</u>
          <u xml:id="u-456.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 20 min. 35)</u>
          <u xml:id="u-456.2" who="#komentarz">(Wznowienie obrad o godz. 10 min. 15)</u>
          <u xml:id="u-456.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Teresa Dobielińska-Eliszewska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-457">
          <u xml:id="u-457.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-457.1" who="#MikołajKozakiewicz">Bardzo proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-457.2" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Waldemara Pawlaka i Jacka Piechotę.</u>
          <u xml:id="u-457.3" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jacek Piechota.</u>
          <u xml:id="u-457.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-457.5" who="#MikołajKozakiewicz">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje skreślenie punktu 11 porządku dziennego, dotyczącego sprawozdania komisji o rządowych projektach ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz o zmianie ustaw: Prawo o ustroju sądów powszechnych, o Sądzie Najwyższym, o Naczelnym Sądzie Administracyjnym i Prawo o notariacie.</u>
          <u xml:id="u-457.6" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu przewiduje rozpatrzenie powyższego sprawozdania komisji na następnym posiedzeniu Sejmu w dniach 27, 28 i 29 grudnia br.</u>
          <u xml:id="u-457.7" who="#MikołajKozakiewicz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu — będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-457.8" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-458">
          <u xml:id="u-458.0" who="#AndrzejKern">Andrzej Kern, OKP.</u>
          <u xml:id="u-458.1" who="#AndrzejKern">Proszę Państwa! Powierzono mi przewodniczenie podkomisji, która przygotowywała te zmiany, o których przed chwilą mówił pan marszałek Sejmu. Są to zmiany bardzo poważne. Nie może państwo istnieć bez pewnego systemu praworządności i bez pewnego systemu sprawiedliwości. Te głębokie przeobrażenia polityczne, które nastąpiły, sprawiły, że prace nad tymi ustawami stały się bardzo pilne.</u>
          <u xml:id="u-458.2" who="#AndrzejKern">Muszę powiedzieć, że przedstawiciele wszystkich klubów poselskich, którzy brali udział w pracach nad tymi ustawami, wykazali wysokie poczucie odpowiedzialności, poświęcili swój wolny czas na to, żeby zmiany te były jak najszybciej przygotowane. Dziś są one już gotowe do dyskusji. Sprawa jest bardzo pilna. Bez wprowadzenia tych zmian ustrojowych w sądach powszechnych, wojskowych, bez wprowadzenia ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa — system sprawiedliwości nie może dobrze funkcjonować. 300 asesorów czeka na nominacje, wiążemy ręce ministrowi sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-458.3" who="#AndrzejKern">Bardzo bym prosił, żeby Sejm, który wykazuje jak dotąd bardzo wielkie poczucie odpowiedzialności, który się nie liczy z własnym czasem dla dobra publicznego, docenił wagę tej sprawy i żeby te dwa problemy pozostały dalej na porządku dziennym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-459">
          <u xml:id="u-459.0" who="#MikołajKozakiewicz">To jest wniosek formalny o zachowanie tego punktu porządku dziennego dzisiejszych obrad.</u>
          <u xml:id="u-459.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy jeszcze ktoś chce zabrać głos na ten temat?</u>
          <u xml:id="u-459.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-460">
          <u xml:id="u-460.0" who="#BronisławGeremek">Czy mógłbym prosić, panie marszałku — ponieważ jak rozumiem, była to decyzja Konwentu Seniorów — ażeby Konwent Seniorów się wypowiedział, a być może zmieni swoją decyzję. Proponuję zatem ten wniosek formalny odłożyć, nie decydować o porządku dziennym, a zwołać Konwent Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-460.1" who="#komentarz">(Marszałek: W tej chwili?)</u>
          <u xml:id="u-460.2" who="#BronisławGeremek">Tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-461">
          <u xml:id="u-461.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dobrze, wobec tego odraczam posiedzenie. Zwołuję Konwent Seniorów w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-461.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie teraz, w pierwszej przerwie)</u>
          <u xml:id="u-461.2" who="#MikołajKozakiewicz">Dobrze, w pierwszej przerwie.</u>
          <u xml:id="u-461.3" who="#MikołajKozakiewicz">Kontynuujemy rozpatrzenie punktów od 1 do 6 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-461.4" who="#MikołajKozakiewicz">W dniu wczorajszym zgłoszony został projekt uchwały w sprawie rządowych założeń polityki rolnej na 1990 r. (druk nr 147).</u>
          <u xml:id="u-461.5" who="#MikołajKozakiewicz">Czy w sprawie projektu uchwały ktoś ź obywateli posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-461.6" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-462">
          <u xml:id="u-462.0" who="#JózefZych">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przez trzy dni debatowaliśmy nad przedłożonym przez rząd programem gospodarczym, w tym także nad założeniami polityki rolnej rządu na 1990 rok. W czasie tej debaty — głównie mam na myśli założenia programu rządu w sprawie polityki rolnej — ujawniły się różne poglądy. Słuchając tej dyskusji można było dojść do wniosku, że mamy do czynienia z dwiema różnymi wsiami, z dwiema różnymi grupami rolników, z jednej strony — z tymi patriotycznymi, popierającymi rząd, rozumiejącymi i chcącymi ponieść konsekwencje, i z drugiej strony — z tymi, którzy rzekomo oczekują tylko przywilejów.</u>
          <u xml:id="u-462.1" who="#JózefZych">Jedno w tym wszystkim było wspólne — wypowiedzi, że chłop polski jest patriotyczny i że chce uczciwie pracować. Padło tu wczoraj także wiele krytycznych wypowiedzi niektórych posłów pod adresem mojego klubu, Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”, który był między innymi inicjatorem tej debaty.</u>
          <u xml:id="u-462.2" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! W niektórych wypowiedziach dominowała nuta, jakoby krytyczne odnoszenie się do założeń rządu zmierzało bezpośrednio do próby jego obalenia, co więcej — do jego negowania.</u>
          <u xml:id="u-462.3" who="#JózefZych">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie” oświadczam, iż klub ten popiera rząd Tadeusza Mazowieckiego. Poparcie to jednak nie może oznaczać, że bezkrytycznie odnosimy się do programu.</u>
          <u xml:id="u-462.4" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Rozumiem, że program przedkładany Sejmowi jest po to, aby Sejm wniósł do niego twórczy wkład i że przecież programu rządu nie będzie realizować tylko rząd, że program ten realizować będzie cały naród, a jeżeli tak — to należy oczekiwać, że uwagi Sejmu, że uwagi posłów, że uwagi społeczeństwa będą uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-462.5" who="#JózefZych">Chciałbym Wysoki Sejmie podkreślić, że przecież rząd przedłożył jedynie założenia polityki i wobec tego jako posłowie mieliśmy i mamy prawo zastanawiać się nad wszystkimi wynikającymi stąd konsekwencjami. I dlatego też, Wysoki Sejmie, w tym duchu my, posłowie wypowiadaliśmy się. Nie jest tak, jak mówili niektórzy, że próbujemy wyrywać cegiełki z tego bloku, z tego programu, który przedstawił wicepremier Balcerowicz, bo przecież to nie wicepremier Balcerowicz będzie realizował ten program. Ten program będzie realizował naród i konsekwencje tego programu poniesie cały naród.</u>
          <u xml:id="u-462.6" who="#JózefZych">Uwzględniając jednakże całą złożoną sytuację rządu, powiązanie założeń gospodarki rolnej z programem całego narodu, mój klub bardzo wnikliwie podszedł do tego zagadnienia, zebrał się w dniu dzisiejszym i analizował całą sytuację. Chciałbym oświadczyć, że nasze uwagi i nasze propozycje nie mają nic wspólnego z jakimikolwiek celami prowadzenia określonej polityki. Mają one jedynie na celu to, aby program wyżywienia narodu był należycie i odpowiednio uwzględniany. Dlatego też z całą uwagą wysłuchaliśmy w czasie dzisiejszego posiedzenia wystąpień wicepremiera Janickiego, wiceministrów i staraliśmy się wyjaśnić wszystkim sporne zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-462.7" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Jeżeli na każdym posiedzeniu krytykujemy całą naszą przeszłość, całą pracę poprzednich rządów to jeśli chcemy być konsekwentni nie możemy uważać, że jakakolwiek uwaga kierowana pod adresem przedstawionego programu jest atakiem na rząd.</u>
          <u xml:id="u-462.8" who="#JózefZych">Myślę, że premier Tadeusz Mazowiecki jest tak mądrym, rozsądnym i chodzącym po ziemi człowiekiem, iż doskonale rozumie, że chcieliśmy mu w tym wszystkim pomóc. Uwzględniając wszystkie okoliczności sprawy Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie” zapoznał się z propozycjami grup rolników i za chwilę zostanie przedstawiona z naszej inicjatywy nowa wersja — którą mój klub popiera — zmian tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-462.9" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Uchwała proponowana przez grupę rolników i nasz klub nie zmierza do niczego innego, jak tylko do prawnego zabezpieczenia wpływu Sejmu na to, co rząd proponuje. Jeżeli rząd w odniesieniu do projektów gospodarczych proponuje projekty odpowiednich rozwiązań ustawodawczych, to jest to zakończenie sprawy. Rozumiemy oczywiście, że w odpowiednich częściach budżetowych znajdują się pewne rozwiązania dotyczące wsi, ale nie całościowe i dlatego też występując z inicjatywą uchwały, uważaliśmy, że jest to akt Sejmu skierowany do rządu po to, aby mieć wpływ, aby był pewien porządek.</u>
          <u xml:id="u-462.10" who="#JózefZych">Na zakończenie raz jeszcze oświadczam, że nasza inicjatywa — rozumiana dobrze — jest w interesie państwa i narodu i nie zmierza do niczego innego, jak tylko do tego, aby naród mógł decydować o tym, co w przyszłości ma robić i jak w przyszłości będzie żyć. Przecież nie można pomijać jednego faktu, iż zdajemy sobie sprawę z tego, że ten program ma wyprowadzić nasz naród z głębokiego kryzysu i że bez zdecydowanego programu inaczej nie może być. Ale ten program musi również uwzględniać realia, jakie są w dzisiejszym naszym życiu społeczno-gospodarczym. I dlatego też proszę Wysoki Sejm o zrozumienie i zapewniam, że poza uczciwym podejściem do spraw naszego narodu, naszej gospodarki, naszemu klubowi nie przyświecały żadne inne cele. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-462.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-463">
          <u xml:id="u-463.0" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś jeszcze chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-463.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-464">
          <u xml:id="u-464.0" who="#StanisławStasiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Uwzględniając głosy rolników w Sejmie i stanowiska grup ponadklubowych, a także wczorajszą debatę oraz wystąpienia rządowe, wnosimy autopoprawkę do przedstawionej wczoraj propozycji uchwały Sejmu. Proponujemy, aby projekt uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w sprawie rządowych założeń polityki rolnej na 1990 r. miał następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-464.1" who="#StanisławStasiak">„Sejm stwierdza, że sytuacja ekonomiczna wsi oraz zaopatrzenie jej w środki do produkcji rolnej ulegają systematycznemu pogorszeniu. Nieuchronnie prowadzi to do spadku produkcji żywności ze wszystkimi dającymi się przewidzieć skutkami społecznymi i politycznymi. Przedłożone Sejmowi rządowe założenia polityki społeczno-gospodarczej oraz polityki rolnej na 1990 r. nie zawierają skutecznych środków przeciwdziałających tym zagrożeniom. Uwzględniając wnioski wynikające z debaty sejmowej oraz katastrofalne położenie gospodarcze kraju i narodu, Sejm zwraca się do rządu o:</u>
          <u xml:id="u-464.2" who="#StanisławStasiak">— stworzenie systemowych rozwiązań przyspieszających restrukturyzację przemysłu, zapewniającą wzrost produkcji środków dla rolnictwa;</u>
          <u xml:id="u-464.3" who="#StanisławStasiak">— finansowe zabezpieczenie rozwoju produkcji rolnej, w tym inwestycji produkcyjnych i socjalnych;</u>
          <u xml:id="u-464.4" who="#StanisławStasiak">— aktywną politykę na rynku płodów rolnych, gwarantującą utrzymanie opłacalności produkcji;</u>
          <u xml:id="u-464.5" who="#StanisławStasiak">— realizację programu regionalizacji polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-464.6" who="#StanisławStasiak">Sejm wyraża przekonanie, że przedstawione propozycje, chroniąc minimum interesów polskiego rolnictwa, równocześnie sprzyjać będą realizacji rządowego programu społeczno-gospodarczego na 1990 r.”.</u>
          <u xml:id="u-464.7" who="#StanisławStasiak">Wysoka Izbo! Sądzę, że przedstawiony projekt uchwały jest zgodny z intencjami rządu, by troska o sprawy rolnictwa nie przesłoniła nam troski o dobro całego kraju. Uważam, że zawarte w uchwale wnioski skierowane do rządu nie burzą w ogóle programu wicepremiera Balcerowicza, z tym że już dzisiaj sygnalizujemy, że chcielibyśmy w końcu czerwca 1990 r. powrócić do oceny sytuacji w rolnictwie i do realizacji niniejszej uchwały. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-464.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-465">
          <u xml:id="u-465.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-465.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy są jeszcze głosy w tej sprawie? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-466">
          <u xml:id="u-466.0" who="#JacekSzymanderski">Mam wniosek formalny. W związku z ważnością tej sprawy i tej uchwały proponowałbym, żebyśmy odłożyli debatę nad tą sprawą do momentu, kiedy będziemy mogli po otrzymaniu nowego tekstu uchwały spotkać się w klubach w celu krótkiego przedyskutowania tej nowej propozycji. To jest wniosek formalny. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-466.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-467">
          <u xml:id="u-467.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-467.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jest to wniosek formalny, który muszę poddać pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-467.2" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za przyjęciem tego wniosku — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-467.3" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-467.4" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-467.5" who="#MikołajKozakiewicz">Wniosek przeszedł.</u>
          <u xml:id="u-467.6" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-467.7" who="#MikołajKozakiewicz">1) pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (druk nr 81);</u>
          <u xml:id="u-467.8" who="#MikołajKozakiewicz">2) rządowego projektu ustawy o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin (druk nr 138).</u>
          <u xml:id="u-467.9" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu posłów wnoszących projekt ustawy głos zabierze poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-468">
          <u xml:id="u-468.0" who="#JózefZych">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jeszcze nie przebrzmiały na tej sali echa nie dokończonej sprawy założeń programowych rządu, a już rozpatrujemy drugie zagadnienie dotyczące wsi — poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych z 14 grudnia 1982 r.</u>
          <u xml:id="u-468.1" who="#JózefZych">Chciałbym przypomnieć na wstępie, że o tym iż powszechnie wskazywano na konieczność dokonania zmiany w ustawie o ubezpieczeniu rolników indywidualnych mógł się przekonać w czasie całej kampanii przedwyborczej, a także wcześniej, każdy poseł, który w tym czasie miał okazję zetknąć się z wsią. Biorąc pod uwagę te wszystkie okoliczności, zmieniające się warunki społeczno-gospodarcze na wsi, a także dążenie do pełnej przebudowy systemu zaopatrzenia emerytalnego w naszym kraju, Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie” doszedł do przekonania, iż konieczne jest w tej sytuacji wystąpienie z inicjatywą zmiany tejże ustawy.</u>
          <u xml:id="u-468.2" who="#JózefZych">Po pierwsze — Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie” jest przekonany, że czas najwyższy, aby oddzielić prawo rolnika do renty i emerytury od obowiązku przekazywania gospodarstwa rolnego.</u>
          <u xml:id="u-468.3" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! W projekcie zmiany Konstytucji, a także w przygotowywanej obecnie zmianie Kodeksu cywilnego w sposób jednoznaczny podkreśla się prawo każdego z nas do własności osobistej, a także w przygotowywanych zmianach w Kodeksie cywilnym zamierza się w konsekwencji wprowadzić całkowitą swobodę obrotu także ziemią. A zatem utrzymywanie nadal zasady, że wtedy tylko, pomimo że płacę składkę ubezpieczeniową, mam prawo do emerytury, jeżeli zdam gospodarstwo rolne, oczywiście jest absolutnie niesłuszne i nieuzasadnione. Popatrzmy chociażby na inne obowiązujące w Polsce systemy ubezpieczeniowe, w tym na system zaopatrzenia emerytalnego pracowników, który tego typu ograniczeń nie przewiduje.</u>
          <u xml:id="u-468.4" who="#JózefZych">Chciałbym w tym miejscu, jeżeli wolno, przypomnieć, że przez całe powojenne lata, pomimo że polski rolnik wnosił istotny wkład do utrzymania i wyżywienia narodu, nie korzystał z tego typu uprawnień socjalnych. A zatem jeżeli dziś mówimy o przebudowie tegoż systemu, a także o zmianie tejże ustawy, to musimy podkreślić, że w roku 1982 ustawa zaspakajała zapotrzebowanie i spełniała oczekiwania rolników. Dziś natomiast ten system ubezpieczenia indywidualnego rolników należy udoskonalić.</u>
          <u xml:id="u-468.5" who="#JózefZych">Z jednej strony — pozostawienie nadal i uzależnienie prawa do emerytury i renty od obowiązku przekazywania gospodarstwa, poza wszystkim jest także społecznie nieuzasadnione. Proszę zwrócić uwagę, ile było takich sytuacji, kiedy rolnik nie mógł decydować — wskutek ograniczeń w Kodeksie cywilnym — o tym, komu przekazać gospodarstwo. Nie mógł swobodnie ocenić, komu przekazać gospodarstwo, któremu dziecku, czy najlepszemu rolnikowi, czy temu, które gwarantuje mu opiekę, a musiał kierować się przesłankami formalnymi. Czas wobec tego także z tym skończyć.</u>
          <u xml:id="u-468.6" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! I druga bardzo istotna sprawa. Oczywiście wynikała ona z konsekwencji, jakie wiązały się z obowiązkiem przekazania gospodarstwa — w razie kiedy rolnik pracował w tym gospodarstwie, miał zawieszone prawa do emerytury. I proszę zwrócić uwagę na jedną rzecz — według obowiązujących przepisów, jeżeli rolnik prowadzi gospodarstwo o powierzchni ponad 1 ha, to już zawiesza się mu prawo do emerytury. I weźmy pod uwagę wiek tego rolnika, który nabywa uprawnienia i na przykład z tego dwuhektarowego gospodarstwa ma dalej się utrzymać. A zatem wydaje się, że utrzymywanie takiego zapisu jest wręcz niemożliwe. Powstaje oczywiście sprawa bardzo istotna, jak podejść do tego zagadnienia dzisiaj w tej trudnej sytuacji finansowej.</u>
          <u xml:id="u-468.7" who="#JózefZych">Chciałbym przypomnieć i powiedzieć, że mamy pełną świadomość tego, jak skomplikowane jest to zagadnienie, ale Wysoki Sejmie nie można tylko kierować się ciągle przy rozpatrywaniu sprawiedliwych rozwiązań systemowych określonymi trudnościami. Trzeba zdecydować się, tak jak decyduje się rząd, na rozwiązania jednoznaczne, nawet jeżeli odzywają się dzisiaj głosy, że zniesienie obowiązku przekazywania gospodarstwa rolnego, spowoduje określone komplikacje, bo młodzi rolnicy nie będą mogli w porę przejmować gospodarstwa. Być może, że są to skrajne wypadki, ale proszę zauważyć co się w kraju dzieje, ile to razy obowiązek przekazania gospodarstwa powodował taką sytuację — a było wiele takich wypadków — że nie było komu przekazać tego gospodarstwa. A więc i z jednej i z drugiej strony jest tutaj ogromnie dużo racji.</u>
          <u xml:id="u-468.8" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Oczywiście w przyszłości jest do rozwiązania sprawa o wiele szersza, a mianowicie ustalenia udziału składki ubezpieczeniowej — pewne problemy zasygnalizował już wczoraj pan minister Balazs. Myślę, że nie do przyjęcia jest dzisiaj twierdzenie, że o ile wprowadzi się te zmiany i zwolni rolników z obowiązku przekazywania gospodarstwa rolnego, to uderzy to w pozostałych rolników, bo będą płacili zwiększoną składkę.</u>
          <u xml:id="u-468.9" who="#JózefZych">Chciałbym zauważyć, że w żadnym z systemów ubezpieczenia, a w każdym razie polskich, jak dotychczas nie było tak, by składka w pełni pokrywała świadczenia. I myślę, że jeżeli dzisiaj patrzymy na całą przebudowę tego systemu, to tego elementu także nie można nie uwzględnić.</u>
          <u xml:id="u-468.10" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Mając na uwadze te wszystkie okoliczności, mając na uwadze także trudną sytuację, proszę, aby Sejm rozważył, czy można dzisiaj, bo w moim przekonaniu i w przekonaniu naszego klubu istnieją warunki ku temu, aby po pierwsze — znieść obowiązek przekazywania gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę; po drugie — znieść przepis, który uzależniał prawo do pobierania tej emerytury od zdania tegoż gospodarstwa. Proponujemy także inne drobne rozwiązania, które są konsekwencją przyjęcia tego naszego założenia.</u>
          <u xml:id="u-468.11" who="#JózefZych">Chciałbym, Wysoki Sejmie, przypomnieć jeszcze jedną rzecz. To w tej sali w aspekcie humanitarnym, i słusznie, zastanawialiśmy się — bo ja również za tym głosowałem — nad socjalnym zabezpieczeniem w przyszłości i zaopatrzeniem emerytalno-rentowym osób, które są pozbawione wolności. Wtedy też dyskutowaliśmy o tym, iż spowoduje to pewne obciążenie skarbu państwa. Jeżeli wtedy okazaliśmy humanitarny gest, to myślę, że rolnikom należy się nie akt humanitarny, ale akt sprawiedliwości. I w tym przekonaniu liczę, że Wysoki Sejm rozważy wszystkie okoliczności i zechce wziąć pod uwagę nasz poselski wniosek. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-468.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-469">
          <u xml:id="u-469.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-469.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie głos zabierze minister — członek Rady Ministrów Artur Balazs.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-470">
          <u xml:id="u-470.0" who="#ArturBalazs">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rolniczy system emerytalno-rentowy działający na podstawie ustawy z 14 grudnia 1982 r. i 24 lutego bieżącego roku jest wadliwy i wymaga gruntownych zmian. Zaraz po utworzeniu obecnego rządu podjęliśmy w ramach zespołu międzyresortowego z udziałem zainteresowanych urzędów i ekspertów prace zmierzające do wypracowania koncepcji nowego systemu ubezpieczenia społecznego rolników. Ma to być system logiczny, stabilny finansowo, jasny dla rolników i dający im możliwość wyboru zakresu ubezpieczenia. Nie muszę chyba przekonywać, że takiej reformy nie da się przygotować z dnia na dzień. Chcemy przedstawić propozycje dopracowane, ukazujące skutki finansowe i społeczne. Nasze propozycje będziemy chcieli dokładnie skonsultować z rolnikami. Mamy zadanie przygotowania w ciągu pół roku reformy, której nasi poprzednicy nie podjęli, mając na to wiele lat.</u>
          <u xml:id="u-470.1" who="#ArturBalazs">Przedłożony dziś Wysokiej Izbie projekt ustawy o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w roku 1990 jest propozycją niezbędnych korekt w dotychczasowym systemie na okres przejściowy jednego roku, przy założeniu, że zasadnicza reforma systemu zostanie wdrożona z dniem 1 stycznia 1991 roku.</u>
          <u xml:id="u-470.2" who="#ArturBalazs">Proponowane zmiany na rok 1990 idą w dwóch kierunkach.</u>
          <u xml:id="u-470.3" who="#ArturBalazs">Po pierwsze — zmierzamy do ustawowego zagwarantowania podstaw finansowania rosnących wydatków Funduszu Ubezpieczenia Społecznego Rolników wobec obiektywnej niemożliwości ich pokrywania ze składek, gdyby były one naliczane rolnikom według zasad dotychczasowych, ciężar dla rolników byłby za duży, dlatego też musi wzrosnąć udział budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-470.4" who="#ArturBalazs">Po drugie — proponujemy — w granicach istniejących możliwości — szereg korzystnych dla rolników zmian w systemie przyznawania i wypłacania świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-470.5" who="#ArturBalazs">Z roku na rok zwiększa się o około 100 tys. liczba emerytur i rent, kurczy się zaś liczba gospodarstw rolnych i rolników ponoszących ciężar składkowy. Gdybyśmy pozostali przy dotychczasowych zasadach finansowania, to ze składek rolników należałoby pokryć 1/3 wydatków plus niedobór poniesiony w roku 1989. Aby tego uniknąć, proponujemy w art. 2 określenie, jakie wydatki będą pokryte z budżetu państwa, a jednocześnie postulujemy pokrycie przez budżet niedoboru składek istniejącego na koniec 1989 r. Na rok 1990 planuje się całkowite przychody Funduszu Ubezpieczenia Społecznego Rolników w kwocie 12 054 mld zł, z tego 10 305 mld zł, to jest 85,5% z dotacji budżetu państwa i 1 749 mld zł, to jest około 14,5% ze składek. W planowanych wydatkach funduszu w kwocie 10 949 mld zł udział dotacji i składek wynosiłby odpowiednio 84,5% i 15,5%.</u>
          <u xml:id="u-470.6" who="#ArturBalazs">Do rozpatrywanego projektu załączony jest jako materiał informacyjny wstępny projekt rozporządzenia wykonawczego dotyczącego zasad ustalania poszczególnych rat składkowych. Intencją tego projektu jest w miarę równe rozłożenie realnego obciążenia składkowego na poszczególne kwartały roku, zamiast dotychczasowej praktyki dzielenia składki nominalnej na cztery równe raty, co spowodowałoby przeciążenie rolników składkami w pierwszym półroczu. Liczę na to, że komisje sejmowe przy okazji rozpatrywania projektu ustawy wyrażą swoją opinię w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-470.7" who="#ArturBalazs">Problem waloryzacji trzeciej i czwartej raty składki w razie nie nadążania składek za wzrostem świadczeń z nich pokrywanych ujęty jest w projektowanej ustawie fakultatywnie. Jeśli inflacja nie wymknie się spod kontroli, waloryzacja nie będzie potrzebna.</u>
          <u xml:id="u-470.8" who="#ArturBalazs">Na pokrycie wydatków przewidzianych ustawą i ich planowanych waloryzacji w znanym już Wysokiej Izbie projekcie budżetu państwa zapewniono odpowiednie środki. Wszelkie dalej idące propozycje, zmierzające do zwiększenia strumienia świadczeń w stosunku do tych, jakie są przewidywane w projekcie, wiązałyby się z koniecznością pokrycia całej różnicy ze składek albo zmniejszenia innych świadczeń przysługujących rolnikom. Innego źródła w istniejących realiach nie ma.</u>
          <u xml:id="u-470.9" who="#ArturBalazs">W ramach tego, co możliwe, projekt przewiduje szereg korzystnych dla rolników zmian w zasadach przyznawania i wypłaty świadczeń. Najważniejsze z nich to:</u>
          <u xml:id="u-470.10" who="#ArturBalazs">— cokwartalna waloryzacja całości świadczeń emerytalno-rentowych;</u>
          <u xml:id="u-470.11" who="#ArturBalazs">— podniesienie wysokości zasiłku porodowego dla rolniczki do wysokości zasiłku pracowniczego;</u>
          <u xml:id="u-470.12" who="#ArturBalazs">— liberalizacja warunków przekazania gospodarstwa rolnego przez zawężenie przypadków pierwszeństwa następcy oraz rozszerzenie form przekazania gospodarstwa innej osobie. W razie braku następcy rolnik będzie miał swobodę w wyborze formy przekazania, będzie mógł dokonać nie tylko sprzedaży czy darowizny gospodarstwa, ale także na przykład zamienić je na mieszkanie lub działkę nie będącą gospodarstwem rolnym. Na równi z przekazaniem traktowane jest wywłaszczenie, wykup lub trwałe wyłączenie gruntów rolnych z produkcji w przypadkach prawem przewidzianych;</u>
          <u xml:id="u-470.13" who="#ArturBalazs">— zniesienie wymogu przekazania gospodarstwa w celu uzyskania emerytury lub renty inwalidzkiej w przypadku, gdy rolnik nie ma możliwości przekazania gospodarstwa następcy albo sprzedaży, a także w innych przypadkach szczególnych, gdy na przykład wiązanie emerytury z przekazaniem gospodarstwa nie miałoby gospodarczego uzasadnienia;</u>
          <u xml:id="u-470.14" who="#ArturBalazs">— radykalne ograniczenie przypadków, w których wypłata emerytury ulega zawieszeniu w związku z dalszym prowadzeniem gospodarstwa;</u>
          <u xml:id="u-470.15" who="#ArturBalazs">— rozszerzenie zakresu stosowania okresowej renty inwalidzkiej, przysługującej bez przekazania gospodarstwa i zwolnienie rolnika uprawnionego do takiej renty od składki osobowej.</u>
          <u xml:id="u-470.16" who="#ArturBalazs">Proponujemy też dwie korzystne zmiany dla rolników dwuzawodowych, którzy podlegali ubezpieczeniu rolniczemu i zostali z niego zwolnieni z początkiem bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-470.17" who="#ArturBalazs">Po pierwsze — termin przekazania gospodarstwa rolnego w celu uzyskania świadczenia rolniczego na dawnych zasadach uległby przedłużeniu o pół roku.</u>
          <u xml:id="u-470.18" who="#ArturBalazs">Po drugie — w pozostałych wypadkach proponuje się podnieść wskaźnik wymiaru dodatku do emerytury pozarolniczej za każdy rok podlegania ubezpieczeniu rolniczemu o 0,5% do 1% w razie przekazania gospodarstwa bez względu na to, kiedy to przekazanie nastąpi.</u>
          <u xml:id="u-470.19" who="#ArturBalazs">Wśród rolników żywy jest postulat generalnego uniezależnienia prawa do emerytury lub renty od przekazania gospodarstwa. Wywodzę się z rolniczej „Solidarności” i sprawa ta jest mi bliska od dawna. Odpowiedzialność każe jednak wskazać powody, dla których radykalne spełnienie tego postulatu w ramach istniejącego systemu jest niemożliwe i byłoby niekorzystne dla większości rolników.</u>
          <u xml:id="u-470.20" who="#ArturBalazs">Pierwszy powód dotyczy strony finansowej. Gdybyśmy przyznali w przyszłym roku emerytury i renty bez przekazania gospodarstwa rolnego tym rolnikom, którzy mają możliwość przekazania gospodarstwa następcy lub sprzedaży tego gospodarstwa, to wydatki z tego tytułu musiałyby obciążyć składki płacone przez rolników. Nawet przy bardzo ostrożnym szacunku, że przeciętnie w ciągu roku trzeba by z tego tytułu wypłacić tylko 200 tys. dodatkowych rent i emerytur, oznaczałoby to wzrost ciężaru składkowego rolników o około 1 bln 300 mld zł. Takim albo jeszcze większym wzrostem składki nie możemy i nie chcemy obciążać rolników.</u>
          <u xml:id="u-470.21" who="#ArturBalazs">Drugi istotny powód sprowadza się do tego, że bez zmiany całego systemu emerytalnego usunięcie z tego systemu warunku przekazania gospodarstwa rolnego zahamowałoby zmianę pokoleń w rolnictwie i przejmowanie ziemi przez ludzi młodych. Rolnicy w wieku emerytalnym lub inwalidzi nie mieliby żadnej motywacji do przekazania ziemi w ręce następcy. W większości krajów zachodnich wysoko dotowane z budżetu systemy emerytalne co najmniej premiują przekazanie gospodarstwa albo wręcz uzależniają prawo do emerytury od przekazania gospodarstwa — tak jest np. w RFN, mimo że udział dotacji budżetowej w finansowaniu emerytur rolnych jest tam niższy niż u nas. Dopłacanie przez budżet do rolniczych systemów emerytalnych w stopniu nie występującym w systemach pozarolniczych jest na całym świecie traktowane jako instrument oddziaływania na korzystne zmiany pokoleniowe i strukturalne w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-470.22" who="#ArturBalazs">W pracach nad koncepcją zasadniczej reformy rozważamy m.in. wariant, w którym pewna minimalna część emerytury byłaby gwarantowana przez państwo, druga część zależałaby od wysokości składki zadeklarowanej przez rolnika i okresu jej płacenia, a ponadto państwo premiowałoby przy emeryturze ewentualne przekazanie gospodarstwa, zwłaszcza przekazanie go następcy. Sprawa ta wymaga wszechstronnego rozważenia i skonsultowania.</u>
          <u xml:id="u-470.23" who="#ArturBalazs">Na koniec chcę jeszcze wspomnieć o propozycji rozpatrzenia zaprzestania ewidencjonowania sprzedaży produktów rolnych dla celów emerytalno-rentowych. Rozwiązanie to nie zdało egzaminu i nie ma racji bytu w gospodarce rynkowej. W okresie przejściowym stan prawny obliguje jeszcze do uwzględnienia przy wymiarze emerytur i rent wartości produktów sprzedanych w poprzednich latach, natomiast w nowym systemie wysokość emerytury, jak już wspomniałem, powinna być oparta na innych podstawach.</u>
          <u xml:id="u-470.24" who="#ArturBalazs">Wysoka Izbo! Przedłożony projekt stanowi kompromis pomiędzy potrzebą znacznej poprawy świadczeń dla rolników, a możliwościami finansowymi państwa i gospodarstw rolnych ponoszących ciężar ubezpieczenia. Ostateczny kształt ustawy zależeć będzie od woli Sejmu. Proszę, aby posłowie w swoich pracach nad rozwiązaniami, które będą obowiązywać w trudnym dla wszystkich roku 1990, mieli na uwadze zarówno dobro świadczeniobiorców, jak i tych rolników, którzy będą płacić składki. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-470.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-471">
          <u xml:id="u-471.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-471.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-471.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwsza zabierze głos poseł Teresa Malczewska PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-472">
          <u xml:id="u-472.0" who="#TeresaMalczewska">Panie Marszałku! Panie i Panowie posłowie! Jestem w trudnej sytuacji, ponieważ w tym roku kalendarzowym po raz drugi wypowiadam się o nowelizacji ustawy emerytalnej o ubezpieczeniu emerytalnym rolników. Jest to znacznie trudniejsze niż się państwu wydaje. Dlaczego — bo znowu nowelizujemy, a każda nowelizacja jest tylko częściową zmianą, a nie całkowitym, poprawnym rozwiązaniem problemu tych, którzy na to czekają — rolników.</u>
          <u xml:id="u-472.1" who="#TeresaMalczewska">Do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wniesione zostały dwa projekty: poselski, który oczekiwał bardzo długo i rządowy, który wpłynął niedawno — dwa akty prawne dotyczące ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-472.2" who="#TeresaMalczewska">Projekt poselski wychodzi z założenia, że prawo rolnika do emerytury lub renty powinno zostać oddzielone od obowiązku przekazania gospodarstwa rolnego. Stąd propozycje całkowitego oddzielenia prawa do pobierania świadczeń emerytalno-rentowych od obowiązku przekazania lub prowadzenia gospodarstwa rolnego. Wymaga to wprowadzenia w dotychczasowej ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin szeregu zmian polegających na uchyleniu wszystkich przepisów, które dotyczą spraw związanych z przekazaniem gospodarstwa. Projekt konsekwentnie wszystkie te przepisy uchyla. Zaproponowane zmiany powinny stać się pierwszym etapem w przygotowaniu pełnej reformy systemu ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Dlatego też omawiany projekt nie przewiduje doraźnych korekt w tym systemie z wyjątkiem zlikwidowania oczywistych nonsensów, takich jak utrzymywanie wysokości zasiłku porodowego dla rolniczki w kwocie 2,5 tys. zł. Projekt przewiduje urealnienie tej kwoty.</u>
          <u xml:id="u-472.3" who="#TeresaMalczewska">Proponowane zwolnienie od obowiązku przekazywania gospodarstwa rolnego, i to już obecnie, powoduje jednak problemy.</u>
          <u xml:id="u-472.4" who="#TeresaMalczewska">Po pierwsze — znacznie zwiększyłaby się liczba nowo przyznanych emerytur i rent, według przybliżanych szacunków ZUS o około 300 tys. świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-472.5" who="#TeresaMalczewska">Po drugie — o taką samą liczbę zmniejszyłaby się liczba ubezpieczonych, od których pobierano by składki w 1990 r., a więc wzrosłyby obciążenia finansowe czynnych rolników. Pomimo atrakcyjności proponowanych w poselskim projekcie rozwiązań, sprawy te należy również uwzględnić.</u>
          <u xml:id="u-472.6" who="#TeresaMalczewska">Wysoki Sejmie! Projekt rządowy przyjmuje założenie, że istnieje pilna potrzeba wprowadzenia korekt w dotychczasowym systemie ubezpieczenia społecznego rolników począwszy od 1 stycznia 1990 r. Przede wszystkim projekt przewiduje odpowiednią korektę dotychczasowych zasad finansowania systemu przez przejęcie przez budżet państwa około 85% ogólnych kosztów ubezpieczenia wobec dotychczasowego udziału wynoszącego 2/3. W ślad za tym rozwiązaniem projekt zawiera propozycję kwartalnej waloryzacji składek na ubezpieczenie społeczne rolników, co zbieżne jest z przewidywaną w 1990 r. wysoką stopą inflacji.</u>
          <u xml:id="u-472.7" who="#TeresaMalczewska">Celowy i słuszny jest proponowany mechanizm waloryzacji, który polegałby na waloryzowaniu emerytur i rent rolnych w terminach i w stopniach przewidzianych dla świadczeń w systemie pracowniczym — 4 razy w roku.</u>
          <u xml:id="u-472.8" who="#TeresaMalczewska">Niektóre z rozwiązań wyraźnie wskazują na etapowe odchodzenie od dotychczasowej konstrukcji ubezpieczenia społecznego na rzecz przyszłych rozwiązań. I tak proponuje się zaprzestanie ewidencjonowania sprzedaży produktów rolnych przez banki, co ma zapoczątkować zaniechanie uwzględniania wartości tej sprzedaży przy ustalaniu wysokości świadczeń. Zasada ta przejściowo obowiązywałaby jeszcze w 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-472.9" who="#TeresaMalczewska">Projekt przewiduje także urealnienie wysokości zasiłków porodowych i rent rodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-472.10" who="#TeresaMalczewska">Omówione dotychczas przewidziane w obu projektach rozwiązania nie kolidują ze sobą, a tylko się uzupełniają. Natomiast różni je uregulowanie kwestii przekazywania gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-472.11" who="#TeresaMalczewska">Projekt rządowy proponuje, aby w 1990 r. utrzymana została generalna zasada uzależnienia prawa do uzyskania emerytury lub renty od przekazania gospodarstwa rolnego, z tym że przewiduje szereg rozwiązań liberalizujących ten wymóg, a nawet odchodzących od tej zasady. Projekt przewiduje możliwość całkowitego zniesienia warunku przekazania gospodarstwa rolnego w sytuacji, gdy rolnik nie ma następcy, a jednocześnie nie może sprzedać gospodarstwa wobec braku na nie popytu.</u>
          <u xml:id="u-472.12" who="#TeresaMalczewska">Z obowiązku przekazania gospodarstwa proponuje się również zwolnić tych rolników, których grunty mają zmienić charakter z rolniczego na nierolniczy. We wszystkich tych wypadkach rolnik otrzymałby, mimo dalszego prowadzenia gospodarstwa, emeryturę lub rentę w wysokości 75%. Z chwilą zaprzestania prowadzenia gospodarstwa przysługiwałoby mu świadczenie w pełnej wysokości.</u>
          <u xml:id="u-472.13" who="#TeresaMalczewska">Projekt przewiduje ponadto szereg rozwiązań liberalizujących warunek przekazania gospodarstwa, m.in. przez: zniesienie wymogu nieobniżania poziomu gospodarstwa rolnego, możliwość zatrzymania przez rolnika przekazującego gospodarstwo rolne niektórych składników tego gospodarstwa, modyfikację pojęcia następcy.</u>
          <u xml:id="u-472.14" who="#TeresaMalczewska">Zmiany te wyraźnie zmierzają do stopniowego, etapowego zwolnienia od obowiązku przekazania gospodarstwa rolnego w ramach, jak się wydaje, dalszej reformy systemu ubezpieczenia społecznego rolników.</u>
          <u xml:id="u-472.15" who="#TeresaMalczewska">Poselski projekt natomiast przewiduje rozpoczęcie tej reformy od wprowadzenia radykalnej zmiany, jaką jest propozycja bezwzględnego odejścia od obowiązku przekazywania gospodarstw przez rolników.</u>
          <u xml:id="u-472.16" who="#TeresaMalczewska">Wysoka Izbo! Moim obowiązkiem było ustosunkowanie się do obu projektów w pierwszej części wystąpienia. W drugiej części, przyznaję, że jestem całym sercem za tym, co powiedział przewodniczący Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie”, poseł Józef Zych. Ja też się podpisałam pod projektem poselskim.</u>
          <u xml:id="u-472.17" who="#TeresaMalczewska">Uważam, że rolnicy swoją pracą, swoim wysiłkiem zasłużyli, żeby wreszcie traktować ich jako praworządnych, prawowitych obywateli, a nie jako drugą kategorię ludzi. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-472.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-473">
          <u xml:id="u-473.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-473.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jako następny głos zabierze poseł Ryszard Szwed.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-474">
          <u xml:id="u-474.0" who="#RyszardSzwed">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W tej dyskusji nad bardzo poważnym problemem chcę poruszyć problem marginalny, ale bardzo istotny, także interesujący grupę rolników. Pragnę przedstawić problem, z którym od lat uporać się nie mogą rolnicy z okręgu bełchatowskiego. Dziś zarysowuje się sposobność jego rozwiązania w związku z nowelizacją ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych. W roku 1976 przystąpiono do wywłaszczania rolników zamieszkałych na terenach, które zajęte zostały pod budowę kopalni Bełchatów. Pomijam przedstawienie sposobów wywłaszczania, które wzbudzały wiele emocji, pragnę jedynie przedłożyć Wysokiej Izbie sprawę najważniejszą, związaną z rentami i emeryturami rolniczymi.</u>
          <u xml:id="u-474.1" who="#RyszardSzwed">Na mocy ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. prawo do rent i emerytur nabyli także i ci rolnicy, którzy zostali wywłaszczeni, ale dopiero po 1 stycznia 1978 r. Ustawa z dnia 24 lutego 1989 r. dawała pewną nadzieję na objęcie tymi przepisami także tych rolników, którzy wywłaszczeni zostali przed 1 stycznia 1978 r. Rolnicy ci zwrócili się z prośbą do ZUS w tej sprawie. ZUS wydawał decyzje odmawiające uprawnień do świadczeń emerytalnych z ubezpieczenia społecznego, ponieważ nie była opłacona składka emerytalna.</u>
          <u xml:id="u-474.2" who="#RyszardSzwed">Podobne stanowisko zajmował sąd pracy i ubezpieczeń społecznych w Łodzi, dokąd rolnicy wnosili odwołania. Z pozoru sprawa wygląda logicznie i prosto: rolnicy ci nie mają prawa do renty i emerytury bo nie płacili składki emerytalnej. Ale jest jeden istotny moment w całej tej sprawie. Rolnicy składki na ubezpieczenia nie płacili, bo jej wcześniej nie było. Jak mnie informowano, a nie jestem rolnikiem, wprowadzono ją dopiero od 1 lipca 1977 r. Jak zatem ma się ten przepis do tych, którzy wywłaszczeni zostali w roku 1976, czy w pierwszym półroczu roku 1977? Zainteresowani rolnicy zaproponowali opłacanie składki za czas, gdy ona obowiązywała, ale na to im nie zezwolono. Dziś są to ludzie pozbawieni środków do życia. Są to na ogół ludzie w podeszłym wieku, a wielu z nich to ludzie sędziwi.</u>
          <u xml:id="u-474.3" who="#RyszardSzwed">Pod listem, skierowanym do mnie w omawianej sprawie, 48 wyborców podało swój wiek. Wśród nich 31 ukończyło 65 lat, a w tej grupie 5 ma powyżej lat 70, 7 — powyżej lat 80, a niektórzy ukończyli lat 90.</u>
          <u xml:id="u-474.4" who="#RyszardSzwed">Młodsi rolnicy po wywłaszczeniu nabywali ziemię w pobliskich czy dalszych regionach. Wielu podjęło pracę w zakładach czy przy budowie kopalni i nabywali uprawnienia rentowe i emerytalne. Natomiast starsi rolnicy od początku znaleźli się w sytuacji nader skomplikowanej, nie mogli nabyć ziemi, gdyż nie posiadali uprawnień, które to uprawnienia nadawano po zaliczonym kursie, ale na ten kurs można się było zapisać przed ukończeniem 60 lat, a zatem niektórzy tego kursu skończyć nie mogli. To, że całe życie rolnik pracował na roli, podobno nie wystarczało. Trudno było również tej grupie ludzi starszych nabyć uprawnienia emerytalne w zakładzie pracy, gdyż podwyższono okres wypracowania renty z 5 do 10 lat. Pozostała więc droga egzystencji za uzyskane pieniądze ulokowane na książeczkach PKO, które to pieniądze zjadła niebawem inflacja.</u>
          <u xml:id="u-474.5" who="#RyszardSzwed">Dziś często ludzie ci są na łasce rodziny, znajomych, żyją z zasiłków i z pomocy urzędu gminy. Rozumiem prawników i ich dylematy, rozumiem, że twórcy ustaw muszą się zdecydować na jakąś cezurę czasową, odkąd prawo obowiązuje, ale jak wytłumaczyć mieszkańcom tej samej miejscowości, którzy zostali wywłaszczeni z powodu rozpoczęcia inwestycji, w tym wypadku kopalni Bełchatów, że jedni mają prawo do emerytury czy renty, a inni nie mają tego prawa, tylko dlatego że jedni musieli odstąpić ziemię przed 1 stycznia, a inni odstąpili ją po 1 stycznia 1978 r.</u>
          <u xml:id="u-474.6" who="#RyszardSzwed">Trudno się więc dziwić narastającemu wśród tych rolników z roku na rok rozgoryczeniu i poczuciu doznanej krzywdy. Dlatego też zwracam się do Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz do Komisji Ustawodawczej, a także do ministerstwa rolnictwa, Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej o znalezienie rozwiązania tego problemu i dokonanie odpowiedniego zapisu w nowelizowanej ustawie. Żadne inne rozwiązania o charakterze charytatywnym nie mogą być brane pod uwagę. Ludziom tym trzeba przyjść z pomocą i to na mocy prawa, bo na mocy prawa musieli się wyzbyć swojej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-474.7" who="#RyszardSzwed">Przedstawiłem sprawę w dużym skrócie. Skierowaną do mnie petycję wraz z załączonymi materiałami złożę u pana marszałka Sejmu z prośbą o przesłanie jej do kompetentnych komisji i ministerstw z nadzieją, że sprawa będzie pomyślnie rozwiązana, na co oczekuje pozbawiona środków do życia grupa rolników z regionu bełchatowskiego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-474.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-475">
          <u xml:id="u-475.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-475.1" who="#MikołajKozakiewicz">Lista mówców została wyczerpana; nie ma więcej mówców.</u>
          <u xml:id="u-475.2" who="#MikołajKozakiewicz">Ktoś może z sali chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-475.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-476">
          <u xml:id="u-476.0" who="#JanuszByliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrując te dwa projekty ustaw o ubezpieczeniu społecznym rolników widzimy, iż główna różnica polega na tym, że w projekcie rządowym mówi się o konieczności przekazywania następcy gospodarstwa za uzyskaną emeryturę, a w projekcie poselskim PSL „Odrodzenie” od tej zasady się odstępuje.</u>
          <u xml:id="u-476.1" who="#JanuszByliński">Chciałbym zwrócić uwagę na pewną sprawę związaną z przekazaniem gospodarstwa w obecnej sytuacji, w jakiej znajduje się kraj, co powinno zainteresować zarówno rząd, jak i społeczeństwo polskie. We wczorajszej dyskusji na tej sali pojawiła się chęć zatrzymania tego, co dotychczas było. Myślę, że w interesie społecznym jest, aby ziemie przejmowali ludzie młodzi, którzy są podatniejsi na wszelkie zmiany, które będą następować w naszej gospodarce, a również i na wsi w gospodarce rolnej. Ten punkt w projekcie rządowym, który mówi o konieczności przekazywania gospodarstwa, wymusza niejako przekazywanie tej ziemi ludziom, którzy są podatniejsi na te zmiany. Apelowałbym do posłów, do komisji, również do komisji rolnictwa, jak i do Sejmu, aby realizować tę zasadę w okresie przejściowym tego roku, który będzie wymuszał podatność na wszelkie zmiany, i umożliwić przekazywanie tych gospodarstw rolnych ludziom młodym, gdyż oni są podatniejsi na wszelkie zmiany. Ludzie starsi, którzy będą mieli emeryturę lub będą chcieli przejść na emeryturę, niechętnie się swojej własności pozbywają i nadal chcą w tych gospodarstwach, gdzie są następcy, wodzić rej i gospodarzyć według swojego starego sposobu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-476.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-477">
          <u xml:id="u-477.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-477.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Waldemar Pawlak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-478">
          <u xml:id="u-478.0" who="#WaldemarPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Oba projekty w znakomity sposób się uzupełniają i nie widzę tutaj takich aż kategorycznych rozbieżności. Mamy dwa problemy do rozwiązania: bieżące możliwości i osiąganie celów gospodarczych — czy politycznych — w związku z tym wymianę pokoleniową na wsi. Wydaje mi się, że można te problemy pogodzić i jest sprawą szczegółową w jaki sposób to rozwiążemy.</u>
          <u xml:id="u-478.1" who="#WaldemarPawlak">Sprawa dotyczy 300 tysięcy rolników, którzy gdyby mieli następców, to już by te gospodarstwa dawno przekazali, ale w tej chwili nie mają następców i nadal pracują, mimo tego że z punktu widzenia prawa, gdyby pracowali w innym zawodzie już dawno emeryturę by otrzymywali.</u>
          <u xml:id="u-478.2" who="#WaldemarPawlak">Wydaje mi się, że można ten cel pogodzić chociażby na przykład przez ustalenie, że rolnik, który nadal prowadzi gospodarstwo, otrzymuje rentę w wymiarze podstawowym i płaci składkę emerytalną. To będzie też zmuszało do tej wymiany pokoleniowej. Także należałoby się wzorować na rozwiązaniach z innych krajów i ewentualnie rozważyć możliwości mechanizmów ekonomicznych, które by stymulowały międzypokoleniowe przekazywanie gospodarstw. Pozostawienie tego w ten sposób, że rolnicy nadal muszą pracować i płacić składki, choć osiągnęli już wiek emerytalny, uważam za niesprawiedliwe w stosunku do tych ludzi i zbyt przeciągające się. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-478.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-479">
          <u xml:id="u-479.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-479.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Zdzisław Domański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-480">
          <u xml:id="u-480.0" who="#ZdzisławDomański">Mam zastrzeżenia ogrodnikowi do projektu rządowego przedstawionego przez pana Balazsa. I tak po przeanalizowaniu projektu ustawy o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w 1990 rok i przedkładam poniższe uwagi.</u>
          <u xml:id="u-480.1" who="#ZdzisławDomański">Zaproponowane w projektach ustawy i rozporządzenia propozycje zmian w znacznym stopniu uwzględniają wnioski zgłoszone przez spółdzielczość ogrodniczą, zwłaszcza w zakresie przekazywania gospodarstw, jak również sprecyzowania i określenia sposobów waloryzacji emerytur i rent rolniczych, co ma szczególne znaczenie w warunkach obecnej inflacji. Opowiadamy się za wyborem wariantu pierwszego, ponieważ w sposób jasny precyzuje pokrywanie wydatków z funduszu oraz zakłada uregulowanie deficytu powstałego w latach poprzednich nie z winy rolników.</u>
          <u xml:id="u-480.2" who="#ZdzisławDomański">Poważne zastrzeżenia budzi natomiast obciążenie tak zwanych działów specjalnych składką na ten fundusz. Już w latach poprzednich składki te uważane były za zbyt wysokie i ogrodnicy ostro je krytykowali. Ze wstępnych informacji o przebiegu prac nad zmianą podatku rolnego wynika, że obciążenia z tego tytułu wzrosną kilkudziesięciokrotnie, co spowoduje, że na przykład z 1 ha sadu jabłoniowego opłata na fundusz w skali roku wyniosłaby ponad 450 tys. zł. Proponujemy więc ustalenie górnej granicy składki podobnie do rozwiązań przyjętych w poprzednich latach w ustawie. Ze względu na ścisłe powiązanie opłat na fundusz z wysokością dochodu szacunkowego ustalonego dla podatku rolnego uważamy za konieczne rozpatrywanie łączne tych najbardziej wysokich obciążeń finansowych w gospodarce ogrodniczej. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-481">
          <u xml:id="u-481.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-481.1" who="#MikołajKozakiewicz">Pani poseł Maria Stępniak prosi o głos.</u>
          <u xml:id="u-481.2" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jeszcze? Na razie są dwa zgłoszenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-482">
          <u xml:id="u-482.0" who="#MariaStępniak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę wyrazić swoją wielką radość, że to właśnie pani poseł z PSL „Odrodzenie”, pani Malczewska podkreśliła wielkie wartości projektu ustawy rządowej, więc ja już tego robić nie będę. Natomiast pragnę skierować pytanie do pana ministra Balazsa, kto sfinansuje wydatki emerytalne, jeżeli rolnik przekaże gospodarstwo następcy, i kto je sfinansuje, jeżeli zniesie się obowiązek przekazywania gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-482.1" who="#MariaStępniak">Również prosiłabym o wyjaśnienie art. 23 pkt 2, ponieważ budzą moje wątpliwości techniczne możliwości przeprowadzenia operacji oszacowania wartości gospodarstwa. Sądzę, że pan minister po prostu sprecyzuje to stanowisko. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-483">
          <u xml:id="u-483.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-483.1" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jeszcze chciałby zabrać głos? Proszę bardzo. Proszę się przedstawić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-484">
          <u xml:id="u-484.0" who="#FranciszekStefaniuk">Stefaniuk Franciszek PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-484.1" who="#FranciszekStefaniuk">Nam, kolego pośle, nie chodzi o to, żeby starzy ludzie prowadzili gospodarstwa rolne, bo w tej chwili nie ma takiego zapisu, żeby można było uzyskać rentę lub emeryturę bez przekazania gospodarstwa i starzy ludzie gospodarstwa przekazują. Nam natomiast chodzi, żeby uniknąć paradoksalnych sytuacji, jakie w tej chwili są przy przekazywaniu gospodarstw. Proszę sobie wyobrazić, że są rolnicy mający 60, 70, 75 lat, gospodarzą i nie są w stanie przekazać gospodarstwa. A takie rozwiązanie, że można uzyskać emeryturę lub rentę bez przekazywania gospodarstwa, daje po prostu urzędnikom instrument manipulowania — może źle się wyraziłem, może wyraziłem się za mocno, ale w wielu wypadkach może to zależeć od kaprysów urzędnika, który będzie uznawał, czy rolnik ma następców, czy nie ma następców, czy jest możliwość zbytu gospodarstwa, czy nie ma możliwości zbytu gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-484.2" who="#FranciszekStefaniuk">Tu podam za przykład tylko przepisy, na podstawie których zaciąga się młodych ludzi, młodych rolników do wojska. Uznaje się, że jest ktoś, kto może prowadzić gospodarstwo, ponieważ w mieście odległym o 30 km od miejsca zamieszkania jest młody człowiek, który prowadzi własny zakład rzemieślniczy i on może przyjeżdżać i gospodarstwo prowadzić, pomagać w prowadzeniu gospodarstwa. Jeżeli takie wyjście się zaproponuje w tejże ustawie, panie ministrze Balazs, to nic absolutnie nam nie zmieni. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-485">
          <u xml:id="u-485.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-485.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy jeszcze jakiś głos w dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-485.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-486">
          <u xml:id="u-486.0" who="#ZenonWitt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam dwie, trzy uwagi, uwagi do projektu przedstawionego przez ministra Balazsa. Uważam, że te czynniki, które uniemożliwiają otrzymanie renty, uzależniając to od przekazania gospodarstwa, powinny być, jeżeli nie w tej chwili, bo sytuacja budżetu jest taka jaka jest, bezwzględnie uwzględnione w następnym projekcie. I chciałbym powiedzieć, że projekt poselski przedłożony przez PSL „Odrodzenie”, pod którym również się podpisałem, powinien być przekazany i powinien wejść w życie od 1991 r. żeby rolnicy już dłużej nie czekali.</u>
          <u xml:id="u-486.1" who="#ZenonWitt">A teraz moje uwagi.</u>
          <u xml:id="u-486.2" who="#ZenonWitt">Pierwsza uwaga dotyczy sprawy związanej z naliczaniem emerytur rolnikom, którzy już je otrzymują. Chodzi mi mianowicie o to, że w ostatnim roku podstawa emerytury rolniczej od stycznia wzrosła i najniższa emerytura wzrosła z 16,5 tys. zł do 102 tys. zł. Natomiast w tym samym czasie pozostał bez zmian dodatek do tej emerytury za produkcję rolną, który przecież wynikał jak gdyby w owym czasie z płacenia składek, bo ceny na produkty rolne nie były cenami wolnymi, tylko były cenami urzędowymi, w związku z czym była w nich zawarta jak gdyby składka na ubezpieczenie rolnicze. I wydaje mi się, że jeżeli podnosi się podstawę ubezpieczenia, to analogicznie powinna być waloryzowana również ta część dodatku należnego za produkcję. W ustawie rządowej przewiduje się waloryzację nie na zasadzie wzrostu cen na produkty rolnicze, tylko według przeciętnej waloryzacji. Zgadzam się z tym i z tą zasadą naliczania, ale nie może być tak, żeby ta podstawa za rok miniony była zaniżona, bo o ile np. na początku roku ten dodatek, powiedzmy, kształtował się jak 1:1 — jeżeli byśmy taką zasadę przyjęli, bo kształtował się różnie w zależności od wielkości produkcji sprzedanej — ale jeżeli przyjęlibyśmy, że kształtował się jak 1:1, to w tej chwili to się układa jak, powiedzmy, 0,3:1. I jeżeli przyjmiemy za podstawę waloryzacji w następnym roku taki dodatek, to absolutnie będzie to krzywdzące dla tych, którzy już te emerytury otrzymują.</u>
          <u xml:id="u-486.3" who="#ZenonWitt">I druga sprawa. Proszę Państwa! Rolnicy tzw. dwuzawodowcy, czy chłoporobotnicy płacili swego czasu podwójne ubezpieczenie, które nie obowiązywało w minionym roku. I w tej chwili mówi się, że rząd nie jest w stanie zwrócić im tych wpłaconych składek, ale że proponuje się, aby zwrot następował w formie dodatku do podstawy emerytury. W obecnej ustawie było przyjęte to w ten sposób, że do podstawy naliczało się pół procent za płacony okres. W tej chwili rząd przewiduje jeden procent. Ale w dalszym ciągu jest to uzależnione od przekazania gospodarstwa. Nie wiem, może ja tego zagadnienia nie rozumiem właściwie, ale przecież jeżeli to były pieniądze niewłaściwie pobrane, to nie powinno to być obwarowywane przekazaniem gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-486.4" who="#ZenonWitt">I trzecia uwaga do ustawy proponowanej przez rząd. Rzeczywiście nasz projekt poselski jest dalej idący, bo przewiduje, że powinniśmy zwolnić rolników z obowiązku przekazania gospodarstwa. Jeżeli tego w tej chwili zrobić nie można, bo w budżecie brakuje pieniędzy, to uważam, że tych rolników, którzy dalej gospodarują i prowadzą gospodarstwa rolne, chociaż na ten rok należy zwolnić z płacenia składek. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-487">
          <u xml:id="u-487.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-487.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy jeszcze ktoś w ramach dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-487.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-488">
          <u xml:id="u-488.0" who="#GrażynaSołtyk">Grażyna Sołtyk, tarnobrzeskie.</u>
          <u xml:id="u-488.1" who="#GrażynaSołtyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie będzie to już głos w dyskusji. Będą to dwa wnioski — w formie przykładów — do komisji, które będą opiniować ustawę o rentach i emeryturach rolniczych. I jeden projekt i drugi ma wiele dobrych przepisów, ale jeszcze i wiele zagrożeń. I już podaję przykłady.</u>
          <u xml:id="u-488.2" who="#GrażynaSołtyk">Jeśli przyjmiemy, że zdejmie się z tej mojej grupy społecznej, chłopskiej, obowiązek przekazywania gospodarstwa za emeryturę i jeśli w tym gospodarstwie żyją dwie rodziny, dwupokoleniowe gospodarstwo — na wielu spotkaniach właśnie na ten temat młodzi rolnicy wnoszą postulaty — i jeśli ja, rolnik 60-letni, nie muszę przekazywać gospodarstwa, a w moim domu od wielu lat to gospodarstwo prowadzi ze mną dorosła i zamężna córka, mająca dzieci już w wieku nawet 20 lat, i jestem w konflikcie pokoleniowym, czy w konflikcie rodzinnym z tą moją, już dorosłą córką, wtedy wyobraźcie sobie, że mogę w każdej chwili gospodarstwo sprzedać, zabrać pieniądze do kieszeni i przenieść się do drugich moich dzieci — to jest przykład — mieszkających w mieście.</u>
          <u xml:id="u-488.3" who="#GrażynaSołtyk">Z kolei, jeśli nie będzie obowiązku przekazywania gospodarstwa, to jest tutaj kolejne, drugie zagrożenie, bo młody rolnik pracujący już wiele lat w gospodarstwie, nie mający mieszkania i nie mający nawet książeczki mieszkaniowej w mieście, gdzie pójdzie, co ze sobą zrobi?</u>
          <u xml:id="u-488.4" who="#GrażynaSołtyk">Wszystkie wynikające z tych przykładów uwagi przekażę Komisji Polityki Społecznej, która będzie pracować nad tym projektem. I jest to też jakby forma pomocy w udoskonalaniu projektu rządowego, który, uważam, że ma o wiele więcej lepszych rozwiązań, chociaż ja podpisałam się pod moim peeselowskim projektem ustawy o rentach i emeryturach. Tyle tylko w formie przykładu.</u>
          <u xml:id="u-488.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-489">
          <u xml:id="u-489.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-489.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-490">
          <u xml:id="u-490.0" who="#JacekSzymanderski">Jacek Szymanderski, OKP. Bardzo, bardzo przekonywające było to co powiedziała pani Grażyna Sołtyk. Myślę, że bardzo wielu ludzi tak właśnie myśli i zdaje sobie sprawę z tych niebezpieczeństw. I to też było elementem projektu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-490.1" who="#JacekSzymanderski">Jest konieczne jednak pewne wyjaśnienie z naszej strony, ze strony OKP. W kampanii wyborczej my wszyscy mówiliśmy, że oczywiście stoimy na gruncie nienaruszalnego prawa własności — to po pierwsze. Po drugie — że nie może być zasady zdawania ziemi za rentę i przerażały nas takie przypadki, sam pamiętam, kiedy osiemdziesięciojednoletni, ale krzepki jeszcze człowiek powiedział, że on nadal uprawia ziemię i nadal płaci składki. I pojawiło się pytanie, kiedy on je zdąży odebrać. Życzę mu zdrowia oczywiście.</u>
          <u xml:id="u-490.2" who="#JacekSzymanderski">Otóż to są rzeczy niedobre i to są rzeczy, które wprowadzając rozwiązania systemowe, my zmienić musimy. Prawo własności musi być nienaruszalne. Oczywiście muszą istnieć bodźce, by przeciwstawić się takiej sytuacji, o jakiej mówiła pani Grażyna Sołtyk. Istnieją bodźce w wymienianych tutaj już przez pana posła Pawlaka innych rozwiązaniach prawnych i w innych krajach — we Francji, w RFN — istnieje pewien system bodźców, który skłania starszych rolników do oddawania ziemi dziedzicom.</u>
          <u xml:id="u-490.3" who="#JacekSzymanderski">Zdajmy sobie jednak sprawę z pewnej zasadniczej kwestii. Jeżeli przedstawia się jakikolwiek projekt, tu w tej Izbie, projekt, który ma być rozwiązaniem jakiejś kwestii społecznej, a nie elementem walki wyborczej — a to bardzo ważne, bo w tej chwili nie powinniśmy wdawać się w walkę wyborczą, w tej chwili powinniśmy wspólnie rozwiązywać najważniejsze rzeczy — to przede wszystkim w tym projekcie, kiedy się chce komuś dać prezent, trzeba powiedzieć, czy ma się pieniądze na ten prezent, czy się nie ma pieniędzy na ten prezent. Jeżeli ktoś zgłasza projekt, za którym nie stoją konkretne pieniądze, to można ten projekt uznać proszę państwa naprawdę tylko za element kampanii wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-490.4" who="#JacekSzymanderski">Jestem, jak mówię, głęboko przekonany, że w sensie rozwiązań systemowych, w sensie rozwiązań generalnych, musimy dojść do tego, żeby prawo własności było nienaruszalne. W tej chwili nie stać nas, co projekt rządowy wyraźnie powiada, na to by wypłacić z miejsca około 300 tys. emerytur, po prostu nie ma na to pieniędzy. Nie walczmy między sobą w ten sposób, żeby zgłaszać taki projekt, a z kolei zmuszać rząd jak gdyby do tłumaczenia się z niepopularnych decyzji. To my wszyscy, i również państwo z PSL „Odrodzenie”, zmieniając nazwę, odwołując się do starych tradycji, zrozumieliśmy tę wspólną naszą odpowiedzialność za sprawę. Nie musimy teraz prowadzić walki wyborczej. Teraz musimy umieć zrobić jedną rzecz, najważniejszą — przekonać wszystkich ludzi, którzy mają do nas zaufanie, ilu by ich nie było, żeby jednak poparli projekty rządowe, żeby poparli rząd Mazowieckiego, dotyczy to zarówno tej debaty wczorajszej, jak i debaty dzisiejszej o rentach i emeryturach rolniczych. Po prostu musimy działać w ten sposób, by na dole naszym wyborcom tłumaczyć, i w ten sposób, by podejmować wspólną odpowiedzialność. To nas właśnie połączy w jedno wspólne ciało ustawodawcze, nie rozdzierane walką wyborczą, a przede wszystkim kierujące się wspólną troską o załatwienie sprawy, której, jeżeli nie załatwimy tutaj, proszę państwa, to powiedzmy sobie jasno — żadne hasła głoszone z tej trybuny nikogo z nas nie obronią. Jeżeli ten rząd nie zrealizuje swojego programu, przegramy tutaj wszyscy. Poprzyjmy go po prostu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-490.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-491">
          <u xml:id="u-491.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-492">
          <u xml:id="u-492.0" who="#JanChoszczewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo dobrze się stało, że właśnie ten problem dzisiaj staje dosłownie na wokandzie sejmowej. Mam pewne uwagi do tego programu, bo bardzo dobry jest projekt poselski, pod którym się podpisałem, ale bardzo dobry jest program przyszłościowy przedstawiony przez pana ministra Balazsa. Są jeszcze małe uwagi, ponieważ pewne proponowane ustalenia mogą w przyszłości wywołać konflikty w rodzinach.</u>
          <u xml:id="u-492.1" who="#JanChoszczewski">Chodzi o pierwszą sprawę — składek. Powinniśmy dzisiaj sobie tu jasno już powiedzieć, przy ocenianiu projektu, czy będziemy płacić od osoby, czy od hektara. Moja propozycja jest taka, że jeśli gospodarstwo dzisiaj jest obciążone od hektara, takie były projekty, nie wiem, jaki będzie finał — 80 tys. zł od ha przeliczeniowego, plus 199 tys. zł od osoby, to żebyśmy mogli już dyskutować w komisjach nad taką sprawą. Załóżmy, że 20 ha gospodarstwo będzie obciążone sumą 1 600 tys. zł od hektarów i 400 tys. zł od 2 osób pracujących, to jest w sumie 2 mln zł. Czy nie warto, żeby komisje pokusiły się o przygotowanie kilku wariantów wysokości naszej emerytury za wpłaconą sumę od osoby? Jeśli moje gospodarstwo będzie obłożone 2 mln zł, to uważam, że jest to bardzo wysokie obciążenie i proponowałbym: od osoby, od gospodarstwa w wielkości 2 ha, 3, 4 ha niech rolnicy zadecydują na ile ich materialnie będzie stać, że będą rocznie opłacać składki 500 tys. zł, czy milion zł, czy 2 mln zł i według tych sum niech będzie obliczana wielkość rent. Dotychczas sytuacja była taka, że były nasze towary w bankach spółdzielczych rejestrowane i od sprzedanej produkcji mieliśmy dodatek do danej emerytury. W tej chwili nie przewiduje się tego dodatku. W ramach tego proponowałbym właśnie ustalić te wysokości zależnie od wielkości gospodarstw. Wiadomo że jest przygotowany też projekt, że będzie składka minimalna, podstawowa załóżmy, dla wszystkich grup równa, od 2 ha wzwyż do maksimum, a resztę mają rolnicy wykupić. Ale proponowałbym, niechby komisje po prostu przemyślały, czy nie warto przygotować tych projektów według wysokości opłat. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-492.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-493">
          <u xml:id="u-493.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-493.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy możemy kończyć już dyskusję, czy jeszcze ktoś ma...</u>
          <u xml:id="u-493.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Kończyć)</u>
          <u xml:id="u-493.3" who="#MikołajKozakiewicz">Kończyć.</u>
          <u xml:id="u-493.4" who="#MikołajKozakiewicz">Zamykamy dyskusję nad ubezpieczeniami społecznymi dla rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-493.5" who="#MikołajKozakiewicz">Czy pan minister chce odpowiedzieć na postawione pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-494">
          <u xml:id="u-494.0" who="#ArturBalazs">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę tylko przypomnieć, że to jest projekt i że szczegółowe rozwiązania będą dyskutowane w komisjach. Cieszę się, że mój projekt ma pewną aprobatę wśród Wysokiej Izby i że sugerowane są tu inne rozwiązania. Nie będę się do nich ustosunkowywał, bo to by wzbudzało dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-494.1" who="#ArturBalazs">Rozwiązania są propozycją. Można działać w tej skali, o której mówiłem. Jeżeli chodzi o obciążenia i o szczegółowe rozwiązania w zakresie obciążeń, to tylko powiem, że musimy obracać się w schemacie tych 15%, które mają pokryć składki. Jak konkretnie to będzie rozwiązane, jaka skala obciążeń i w jakim kierunku pójdą składki, jak to zostanie rozłożone na osobę i hektar, to jest do dyskusji i to możemy w komisji określić. Sprawa jest otwarta.</u>
          <u xml:id="u-494.2" who="#ArturBalazs">Sposób sprawdzenia, czy rolnik ma czy nie następcę, czy chętnego do kupna. Rozwiązanie zostało przeze mnie zaproponowane. Można uściślić i uszczegółowić to rozwiązanie. I również ten problem powinien być omówiony w komisji. We wszystkich sprawach dyskusyjnych uważam, że jest szansa, żebyśmy znaleźli kompromisowe rozwiązania. Pamiętajmy tylko, w jakiej skali możemy się, musimy się mieścić.</u>
          <u xml:id="u-494.3" who="#ArturBalazs">Jeżeli chodzi o waloryzację, to powiem tak, że ta część świadczenia, która dotychczas pochodzi ze sprzedanej produkcji i o tym poseł zabierający głos mówił — w przyszłości, przy tej rencie socjalnej, o której mówiliśmy, że do wysokości minimum socjalnego ewentualnie pokrywałoby państwo, to znaczy część ponad tę dotyczącą właśnie sprzedanych produktów, byłaby pokrywana ze składek rolników. I tu trzeba również pomyśleć, jak to zrobić, jak to ułożyć, żeby waloryzacja tej części nadmiernie nie obciążyła rolników.</u>
          <u xml:id="u-494.4" who="#ArturBalazs">I na koniec powiem jeszcze jedną rzecz. Jestem posłem, brałem udział w kampanii wyborczej, składałem podobne deklaracje, jak każdy tutaj z Państwa. Myślę, że o jednej rzeczy wszyscy mówiliśmy, żeby składki były jak najmniejsze i takie głosy były ze strony rolników, żeby te składki nie przytłaczały, nie niszczyły rolników. I w tym duchu musimy szukać rozwiązań. I tyle na dzisiaj mogę powiedzieć. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-494.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-495">
          <u xml:id="u-495.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-495.1" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz rządowy projekt ustawy o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin do Komisji Polityki Społecznej, do Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz do Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-495.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na przedstawione propozycje.</u>
          <u xml:id="u-495.3" who="#MikołajKozakiewicz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-495.4" who="#MikołajKozakiewicz">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje łączne rozpatrzenie punktów 8 i 9 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-495.5" who="#MikołajKozakiewicz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-495.6" who="#MikołajKozakiewicz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-495.7" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa; Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej; Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisji Ustawodawczej:</u>
          <u xml:id="u-495.8" who="#MikołajKozakiewicz">1) o poselskim projekcie ustawy o zmianach w organizacji oraz zakresie działania niektórych naczelnych organów administracji państwowej;</u>
          <u xml:id="u-495.9" who="#MikołajKozakiewicz">2) o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu ministra ochrony środowiska i leśnictwa (druki nr 47, 87 i 109).</u>
          <u xml:id="u-495.10" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze sprawozdawca poseł Lech Kozaczko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-496">
          <u xml:id="u-496.0" who="#LechKozaczko">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić państwu wyniki naszych prac w komisjach: Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa; Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej; Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-496.1" who="#LechKozaczko">Prezydium Sejmu, zgodnie z art. 35 ust. 2 i art. 37 ust. 1 regulaminu Sejmu skierowało w dniach 18 października i 29 listopada br. powyższe projekty ustaw do Komisji: Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa; Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej; Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Ustawodawczej do rozpatrzenia. Mowa jest oczywiście o poselskim projekcie ustawy o zmianach w organizacji oraz zakresie działania niektórych naczelnych organów administracji państwowej (druk nr 47) oraz o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu ministra ochrony środowiska i leśnictwa (druk nr 87).</u>
          <u xml:id="u-496.2" who="#LechKozaczko">W tym celu powołana została podkomisja z udziałem przedstawicieli 4 wyżej wymienionych komisji, która na posiedzeniu w dniu 29 listopada 1989 r. wypracowała swoje stanowisko i przedstawiła je na posiedzeniu 4 komisji w dniu 30 listopada, a następnie 7 grudnia br.</u>
          <u xml:id="u-496.3" who="#LechKozaczko">Po dyskusji z udziałem zaproszonych przedstawicieli przyjęto projekt ustawy o utworzeniu urzędu ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa w kształcie dołączonym do druku sejmowego nr 109.</u>
          <u xml:id="u-496.4" who="#LechKozaczko">W toku dyskusji nad projektem poruszona była w kilku aspektach celowość przenoszenia leśnictwa: pozostawienia w resorcie rolnictwa, przeniesienia w gestię ministra ochrony środowiska i zasobów naturalnych. Rozważana była również ewentualność odtworzenia samodzielnego resortu leśnictwa. Ostatecznie uzgodniono, że w obecnych warunkach najsłuszniej będzie włączyć leśnictwo w zakres działania Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.</u>
          <u xml:id="u-496.5" who="#LechKozaczko">Lasy zajmują prawie 28% powierzchni kraju. Stanowią zasadnicze jego dobro, obok roli stale odnawiającego swe zasoby producenta drewna, stanowią nieodłączny element krajobrazu i pełnią funkcję niezastąpionego, podstawowego moderatora środowiska naturalnego człowieka.</u>
          <u xml:id="u-496.6" who="#LechKozaczko">We współczesnym świecie środowisko, twórcze funkcje lasu nabierają fundamentalnego znaczenia. Najważniejszym problemem współczesnego leśnictwa jest zagrożenie bytu lasu narastającą presją przemysłu. Powoduje to, że z jednej strony — leśnictwo jako narzędzie kształtowania środowiska, z drugiej — las jako byt zagrożony presją tego środowiska, teoretycznie najlepiej swe funkcje może pełnić przy włączeniu w zakres działania ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa Jest to zresztą zgodne z ustaleniami okrągłego stołu.</u>
          <u xml:id="u-496.7" who="#LechKozaczko">Wszyscy byliśmy zgodni co do tego, że pozostawienie leśnictwa w gestii ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej, przy ogromie zadań stojących przed tym resortem, spychałoby sprawy lasu, wymagające przecież innych rozwiązań, na margines działania ministra. Potwierdzeniem tego były lata 1985–1989.</u>
          <u xml:id="u-496.8" who="#LechKozaczko">Drugim zagadnieniem, któremu poświęcono wiele uwagi, prezentując różne poglądy, jest włączenie w struktury leśnictwa, pierwiastkowego przerobu drewna. Zwyciężył pogląd, że całość przemysłu drzewnego razem z przemysłem pierwiastkowego przerobu drewna powinna znaleźć się w zakresie działania ministra przemysłu, a przetwórstwo spożywcze w gestii ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-496.9" who="#LechKozaczko">Stoimy na stanowisku, że strukturalne łączenie leśnictwa z przerobem drewna sugerowane w projekcie rządowym, odwraca uwagę zarówno leśników, jak i społeczeństwa od środowiskotwórczych funkcji lasu.</u>
          <u xml:id="u-496.10" who="#LechKozaczko">Mechanizmy podporządkowania przemysłowi funkcjonujące w przeszłości, w tych właśnie warunkach istotnie ograniczały zajmowanie się leśników hodowlą i ochroną lasu i przyczyniły się w znacznej mierze do zaniedbań w lesie. Włączenie przemysłu drzewnego w struktury leśnictwa uniemożliwiałoby ponadto wykreowanie ceny drewna okrągłego, wychodzącego w takiej formie z lasu — w oparciu o mechanizmy rynkowe. Mieliśmy dawniej do czynienia z takim sztucznym sposobem zaniżania ceny drewna, tworzącym ekonomiczne mechanizmy sprzyjające jego marnotrawstwu. Wyłączenie natomiast ze struktur leśnictwa przerobu drewna nie wyklucza możliwości zajęcia się tym przerobem w ekonomicznie uzasadnionym zakresie przez te jednostki organizacji leśnictwa, które w lokalnych warunkach, bez szkody dla hodowli i ochrony lasu, będą mogły się tym zająć, uzyskując dodatkowe dochody. Jest to zresztą zgodne z art. 1 ustawy o działalności gospodarczej z 23 grudnia 1988 r.</u>
          <u xml:id="u-496.11" who="#LechKozaczko">Ostateczną nazwę urzędu ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa przyjęto na posiedzeniu w dniu 7 grudnia br., przychylając się do zgłoszonego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-496.12" who="#LechKozaczko">Mówiąc z tej wysokiej trybuny o miejscu leśnictwa w strukturach państwa, uważam za konieczne powiedzieć, że my, leśnicy, mamy poczucie odpowiedzialności za gospodarowanie olbrzymim dobrem, jakim jest las. Dlatego chcemy dotrzeć do społecznej świadomości z przeświadczeniem, że pierwszym kardynalnym warunkiem zachowania lasów w aktualnej sytuacji Polski jest pilne, znaczne obniżenie poziomu emisji przemysłowych. Według różnych opinii od 50% do 82% powierzchni polskich lasów jest zagrożonych zniszczeniem tymi emisjami już w czasie trwania życia obecnego pokolenia Polaków. Leśnicy z tym zagrożeniem sami się nie uporają. Konieczne są: pilne, na dużą skalę instalowanie urządzeń ograniczających emisje w kraju, a także międzynarodowe uzgodnienia w sprawie ograniczenia emisji.</u>
          <u xml:id="u-496.13" who="#LechKozaczko">Obecny stan lasów, do jakiego doprowadziła preferencyjna wobec przemysłu a dewastacyjna wobec lasu polityka państwa w przeszłości, wymaga aktualnie również nakładów z budżetu państwa na rzecz leśnictwa.</u>
          <u xml:id="u-496.14" who="#LechKozaczko">Drugim kardynalnym warunkiem zachowania lasów w Polsce i dobrego w nich gospodarowania jest jedność zarządzania lasami w całym kraju. Warunkuje ona utrzymanie ciągłości odtwarzania się dóbr lasu i przestrzeganie zasady równomierności ich użytkowania na potrzeby całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-496.15" who="#LechKozaczko">Las jest złożonym ekosystemem. Gospodarowanie w nim wymaga administracyjnej autonomii. Jedynym gospodarzem w lesie może być leśnik, odpowiedzialny przed społeczeństwem za jego stan i on powinien określać zakres użytkowania lasu i warunki gospodarowania w nim. Dotyczy to zarówno gospodarki drewnem, jak pozostałymi składnikami ekosystemu leśnego — to jest runem leśnym i zwierzyną w nim bytującą.</u>
          <u xml:id="u-496.16" who="#LechKozaczko">Mamy nadzieję, że czasy, w których o sprawach lasu decydowali inni, wymuszając na leśnikach swe decyzje ze szkodą dla lasu, bezpowrotnie już minęły.</u>
          <u xml:id="u-496.17" who="#LechKozaczko">Na koniec chcę państwu powiedzieć, że leśnicy nie ulegli partykularnej pokusie walki o odtworzenie samodzielnego resortu. Liczymy, że bez względu na administracyjne usytuowanie leśnictwa, sprawy lasu będą doceniane przez nasz rząd, a usiłowania leśników, by las jako nieocenione dobro całego narodu zachować również dla przyszłych pokoleń, znajdą zrozumienie i wsparcie całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-496.18" who="#LechKozaczko">Kończąc, w imieniu czterech komisji uprzejmie proszę Wysoką Izbę o zaakceptowanie projektu ustawy o utworzeniu urzędu ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa w takim kształcie, jaki wypracowaliśmy i jaki państwu doręczono przy druku sejmowym nr 109. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-496.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-497">
          <u xml:id="u-497.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-497.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa; Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej; Komisji Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisji Ustawodawczej:</u>
          <u xml:id="u-497.2" who="#MikołajKozakiewicz">1) o poselskim projekcie ustawy o zmianach w organizacji oraz zakresie działania niektórych naczelnych organów administracji państwowej,</u>
          <u xml:id="u-497.3" who="#MikołajKozakiewicz">2) o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej (druki nr 47, 86 i 116).</u>
          <u xml:id="u-497.4" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma sprawozdawca poseł Józef Pilarczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-498">
          <u xml:id="u-498.0" who="#JózefPilarczyk">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Ten punkt jest niejako uzupełnieniem i dobrze się stało, że obydwa te projekty dyskutujemy jednocześnie, bowiem nad tymi projektami pracowały również te same komisje sejmowe. Co prawda na oddzielnym posiedzeniu w dniu 7 grudnia połączone Komisje: Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa; Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej; Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Ustawodawcza rozpatrzyły w pierwszym czytaniu poselski projekt ustawy o zmianach w organizacji oraz w zakresie działania niektórych naczelnych organów administracji państwowej (druk nr 47) oraz rządowy projekt ustawy o utworzeniu urzędu ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej (druk nr 86).</u>
          <u xml:id="u-498.1" who="#JózefPilarczyk">Projekty te były przedmiotem wcześniejszej oceny i szczegółowego rozpatrzenia przez powołaną międzykomisyjną podkomisję. Koncepcja odłączenia od resortu rolnictwa spraw z zakresu leśnictwa dyskutowana była już przy okrągłym stole. Koncepcję tę przyjął pan premier Mazowiecki w czasie tworzenia obecnego rządu. Koncepcję tę zaakceptowała również Wysoka Izba.</u>
          <u xml:id="u-498.2" who="#JózefPilarczyk">W trakcie posiedzeń komisji uszczegółowiono zakres problemów, które powinny być wyłączone z zakresu działania ministra rolnictwa, gospodarki żywnościowej i leśnictwa. Przedstawiony projekt przewiduje wyłączenie zagadnień z zakresu leśnictwa, łowiectwa i przeniesienie ich do resortu ochrony środowiska i zasobów naturalnych. Dalej przewiduje wyłączenie problemów tartacznictwa i przemysłu płyt i sklejek i przeniesienie ich do resortu przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-498.3" who="#JózefPilarczyk">Zmniejszenie zakresu nadzoru przez ministerstwo rolnictwa zdaniem komisji pozytywnie wpłynie na funkcjonowanie tego resortu.</u>
          <u xml:id="u-498.4" who="#JózefPilarczyk">Do przedstawionych zmian nie wniosły uwag zainteresowane ministerstwa. W imieniu połączonych komisji, które pracowały nad projektem, wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o utworzeniu urzędu ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej, zawarty w druku nr 116. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-498.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-499">
          <u xml:id="u-499.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-499.1" who="#MikołajKozakiewicz">Zgodnie z zapowiedzią rozpoczynamy łączną dyskusję nad oboma punktami.</u>
          <u xml:id="u-499.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy, i chyba ostatni przed przerwą, głos zabierze poseł Zbigniew Grugel z PZPR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-500">
          <u xml:id="u-500.0" who="#ZbigniewGrugel">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W powojennej historii Lasy Państwowe wielokrotnie przerzucano do różnych resortów w zależności od koniunktur i fantazji, co lasom polskim na dobre nie wyszło. Obecnie leśnicy polscy żywią nadzieję, że pełna, autonomiczna przynależność do urzędu ministra ochrony środowiska i zasobów naturalnych, choć sama z siebie nie rozstrzyga problemów leśnictwa, to jednak stwarza potencjalne możliwości istotnych zmian w pojmowaniu i rozumieniu istoty gospodarki leśnej.</u>
          <u xml:id="u-500.1" who="#ZbigniewGrugel">Dotychczas wielokrotnie można było odnieść wrażenie, że prawie 1/3 powierzchni Polski jest terytorium niczyim, a momentami zainteresowanie naszymi lasami było równe, jak lasami na Alasce. Wszyscy wiemy, że las to nasze wspólne narodowe bogactwo. Jako leśnicy obawiamy się, aby w chwili obecnej nie stało się podobnie jak w poprzednich okresach wahnięć gospodarczych, kiedy to całą ręką sięgano po te właśnie dobra narodowe, widząc las i leśnictwo jedynie jako bezgraniczną bazę surowca drzewnego. Tych błędów nie wolno nam powtórzyć. Takich działań również nie wytrzymają chore polskie lasy. Obecny stan zdrowotny naszych lasów fachowcy zgodnie, krótko określają jako zły. Nie czas i miejsce, aby omawiać szczegóły, w których regionach kraju las jeszcze żyje, w których obumiera, a gdzie lasu już nie ma i długo nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-500.2" who="#ZbigniewGrugel">Nadmierna koncentracja w glebie szkodliwych substancji chemicznych wytworzyła zjawisko pustyni biologicznej. Dotyczy to głównie zawartości takich pierwiastków, jak: siarka — rejon Sudetów; cynk i kadm — rejon Katowic, Krakowa, Szczecina i Gdańska; ołów — wschodnia część Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Nie są to zjawiska do szybkiego usunięcia. Dokładne opracowania naukowe przedstawiają tę dramatyczną sytuację, ale niestety, moim zdaniem, nie są dostatecznie upowszechniane.</u>
          <u xml:id="u-500.3" who="#ZbigniewGrugel">Pochodzę z Borów Tucholskich. Znam doskonale stan zdrowotny lasów województwa bydgoskiego; zauważalny jest tam już proces stepowienia lasu.</u>
          <u xml:id="u-500.4" who="#ZbigniewGrugel">Trzeba wyraźnie powiedzieć, że garstka oddanych pracowników leśnictwa, nawet wsparta licznymi klubami ekologicznymi, stowarzyszeniami i sympatykami — polskich lasów entuzjazmem i wolą działania nie uratuje. I to trzeba właśnie powiedzieć z tej wysokiej sejmowej trybuny. Całkowicie straciło sens dawne powiedzenie: „Nie było nas, był las, nie będzie nas, będzie las”. Obecnie należałoby powiedzieć: nie będzie lasu, nie będzie również nas. Muszą być podjęte radykalne działania zmierzające do odczuwalnego, widocznego zmniejszenia, a w perspektywie do wyeliminowania zgubnych, nie tylko dla lasu, ale również, a może przede wszystkim zgubnych dla naszego i naszych dzieci zdrowia zanieczyszczeń atmosferycznych. Myślę tutaj o naszych emitorach, jak i o zanieczyszczeniach emitowanych z innych państw europejskich. Z takiej nadwyżki importu zanieczyszczeń, a przede wszystkim dwutlenku siarki, zrezygnować moglibyśmy od zaraz i gwarantuję, że z korzyścią dla nas wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-500.5" who="#ZbigniewGrugel">Z zadowoleniem przyjęliśmy podjęte działania rządu o wstrzymanie budowy koksowni w Stonawie w Czechosłowacji. Pilnie obserwujemy poczynania naszego południowego sąsiada. Każde dalsze działania podjęte w celu zmniejszenia szkodliwych emisji będą z satysfakcją i nadzieją przyjmowane przez całe społeczeństwo, a przede wszystkim przez nas, leśników.</u>
          <u xml:id="u-500.6" who="#ZbigniewGrugel">Nie można dłużej bezkarnie zanieczyszczać naszego wspólnego domu. Leśnictwo oczekuje, że zaniechane zostaną próby rozbicia jednorodności struktur organizacyjnych w Lasach Państwowych. Niech w końcu będzie jednoznacznie i jasno określony system ekonomiczno-finansowy uwzględniający w leśnictwie również koszty związane z:</u>
          <u xml:id="u-500.7" who="#ZbigniewGrugel">— prowadzeniem nadzoru nad lasami niepaństwowymi,</u>
          <u xml:id="u-500.8" who="#ZbigniewGrugel">— obniżeniem produkcyjności lasów w wyniku zanieczyszczeń atmosferycznych,</u>
          <u xml:id="u-500.9" who="#ZbigniewGrugel">— zwiększeniem lesistości Polski do 30%,</u>
          <u xml:id="u-500.10" who="#ZbigniewGrugel">— likwidacją szkód ekologicznych i klęsk żywiołowych,</u>
          <u xml:id="u-500.11" who="#ZbigniewGrugel">— funkcjami pozaprodukcyjnymi lasów.</u>
          <u xml:id="u-500.12" who="#ZbigniewGrugel">Musi nastąpić zdecydowana poprawa sytuacji materialnej załóg leśnych. Powinien zniknąć nieprawdziwy obraz oceny pracy pracowników leśnictwa przez pryzmat przyjemnie spędzonego urlopu czy grzybobrania, gdyż praca w leśnictwie wymaga trudu i kompetencji, bo tu jak w rolnictwie nic samo nie rośnie, a przy tym trzeba pamiętać, że wydatek energetyczny drwala jest taki sam jak górnika.</u>
          <u xml:id="u-500.13" who="#ZbigniewGrugel">Leśnictwo nie może dłużej pracować na potrzeby i żądanie przemysłu. Od lat niespełnionym dążeniem leśników jest jednoznaczne i ostateczne uznanie planów urządzania gospodarstwa leśnego za podstawowy i jedyny dokument regulujący działalność gospodarczą w Lasach Państwowych.</u>
          <u xml:id="u-500.14" who="#ZbigniewGrugel">Ustawowego uporządkowania wymagają zagadnienia ochrony przyrody, łowiectwa i samego leśnictwa. Na właściwą nowelizację ustawy łowieckiej i jej aktów wykonawczych oczekują z niepokojem i z zainteresowaniem nie tylko leśnicy, ale również rolnicy w całym kraju. Nadszedł czas i konieczność pilnego opracowania ustawy o lasach i gospodarce leśnej, która zawierałaby nowatorskie rozwiązania prawne, uwzględniające we właściwym stopniu środowisko, twórczą rolę lasów, zgodnie z ustaleniami okrągłego stołu oraz specyfikę przedsiębiorstw Lasów Państwowych, które, jak wiadomo, nigdy do końca nie mogą podlegać tym samym przepisom co inne przedsiębiorstwa produkcyjne, których podstawowym parametrem jest stały wzrost produkcji. W przedsiębiorstwach Lasów Państwowych roczna produkcja jest wielkością uzależnioną od biologicznych możliwości lasów. Leśnicy zawsze zabiegali w pierwszej kolejności o dobre lasu. Liczymy, że usunięcie zadawnionych błędów pozwoli z ufnością i nadzieją patrzeć na przyszłość polskich lasów, cennego bogactwa narodowego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-500.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-501">
          <u xml:id="u-501.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-501.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-502">
          <u xml:id="u-502.0" who="#WaldemarPawlak">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędzie się posiedzenie Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-502.1" who="#WaldemarPawlak">Posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw związanych ze stabilizacją gospodarczą oraz ze zmianami systemowymi odbędzie się w dniach 21–22 grudnia 1989 r. w sali nr 118. Początek obrad w dniu 21 grudnia o godz. 16. Obrady mogą być kontynuowane w dniu 23 grudnia br.</u>
          <u xml:id="u-502.2" who="#WaldemarPawlak">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach odbędzie się posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu — w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-502.3" who="#WaldemarPawlak">Również bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-502.4" who="#WaldemarPawlak">Zebranie OKP — w sali kolumnowej i zebranie Klubu PSL „Odrodzenie” — w biurze klubu poselskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-503">
          <u xml:id="u-503.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-503.1" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godziny 12 min. 30.</u>
          <u xml:id="u-503.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 do godz. 12 min. 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-504">
          <u xml:id="u-504.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy dyskusję nad sprawozdaniami komisji o projektach ustaw o utworzeniu urzędu ministra ochrony środowiska i leśnictwa oraz ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-504.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Wróbla z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-504.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie głos zabierze poseł Jan Sroczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-505">
          <u xml:id="u-505.0" who="#JanWróbel">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Podejmując porządkowanie wielu dziedzin gospodarki kraju nie sposób pominąć leśnictwo, tym bardziej, że przez okres powojenny kolejne ekipy rządzące traktowały lasy jako szkatułę bez dna i w związku z tym wielokrotnie sytuację finansową ratowały lasy w wyniku nakazywania nadmiernej eksploatacji zasobów leśnych. Nie licząc się z planami, z warunkami przyrodniczymi, leśnikom wprost nakazywano wycinać tyle, ile w danym roku zakładano w planowaniu potrzeb poszczególnych dziedzin gospodarczych. To w jakimś stopniu mogło wpłynąć zarówno na pogorszenie etyki zawodowej, jak też i na pogorszenie samodyscypliny, która jest przecież podstawowym warunkiem funkcjonowania leśników i leśnictwa z racji ich rozmieszczenia pojedynczo w lasach, bez stałego nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-505.1" who="#JanWróbel">Jednocześnie nie starczało sił na realizację podstawowych zadań hodowlanych i ochronnych lasów polskich. W końcu doszliśmy do stanu, że zasobność polskich lasów w stosunku do potencjalnej zmniejszona jest o około jedną piątą. Czyli obrazowo mówiąc, tak jak byśmy nakryli stół obrusem lnianym lub firaną. Jest nakryty, tylko jaki jest rzeczywisty stopień pokrycia tego stołu? A więc jedna piąta zaniżenia zasobności na skutek nadmiernej eksploatacji oraz innych czynników degradujących stanowi m.in. o stanie krytycznym leśnictwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-505.2" who="#JanWróbel">W międzyczasie wzrastały zagrożenia zanieczyszczeniami przemysłowymi. To nałożyło się na jednoczesne obniżanie poziomu wód gruntowych. W ten sposób osłabione drzewostany coraz częściej były masowo atakowane przez szkodliwe owady i grzyby. Jednocześnie liczne wiatrołomy i wiatrowały w dalszym ciągu przerzedzały lasy polskie.</u>
          <u xml:id="u-505.3" who="#JanWróbel">Jednocześnie kondycja ekonomiczna lasów pozostawała dalej zła, na skutek zawsze zaniżanych cen drewna na korzyść przemysłu przetwórczego tego drewna.</u>
          <u xml:id="u-505.4" who="#JanWróbel">Na szczęście z pomocą leśnikom przyszli ekolodzy, co najbardziej uwidoczniło się w obradach zespołu ekologicznego okrągłego stołu. I charakterystyczne, że w żadnym zespole gospodarczym nie poruszono problematyki leśnictwa. Jedynie ekolodzy w swoim zespole omawiali ten problem, wskazując na konieczność przewartościowań i zmiany punktu widzenia na potrzeby ochrony lasów. A więc poza funkcją produkcyjną wskazano na funkcje pozaprodukcyjne, które całościowo rozpatrywane mogą dopiero dać prawidłowe ukierunkowanie gospodarki i ochrony lasów. Również nowy rząd podjął działania — zapowiedziane przez premiera — dotyczące organizacji naczelnych organów administracji państwowej. W związku z tym zarówno projekt rządowy, jak też i projekt poselski były z sobą zbieżne i zakładały przemieszczenie leśnictwa z rolnictwa do resortu ochrony środowiska. Jakie jest tego uzasadnienie?</u>
          <u xml:id="u-505.5" who="#JanWróbel">Otóż lasom polskim przede wszystkim potrzebne jest zapewnienie trwałości produkcji drewna przez włączenie problematyki ochrony lasów do strategii ochrony środowiska, a przecież plany strategiczne w tym zakresie kształtowane są i nadzorowane przez resort ochrony środowiska. W związku z tym przemieszczenie lasów do tegoż resortu umożliwi leśnikom bezpośredni wpływ na kształt, opracowywanie i dopilnowywanie realizacji programów ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-505.6" who="#JanWróbel">Jest jeden istotny również element łączący problematykę ochrony środowiska z leśnictwem, a więc całość spraw ujętych w zapisach ustawy o ochronie przyrody z 1949 r. Jest rzeczą oczywistą, że wszystkie formy ochrony — parki narodowe, rezerwaty, chronione gatunki fauny i flory — muszą pozostać w nadzorze ministra ochrony środowiska i zasobów naturalnych. Jednocześnie te formy ochrony przyrody są ściśle związane z obszarami leśnymi. Wobec tego oddanie pod bezpośredni nadzór i ochrony przyrody, i leśnictwa stworzy spójność tych interesów właśnie przez ten nadzór.</u>
          <u xml:id="u-505.7" who="#JanWróbel">Jest rzeczą oczywistą, że samo przejście leśnictwa do ochrony środowiska nie gwarantuje jeszcze trwałości zabezpieczenia funkcjonowania lasów. Niezależnie od form organizacyjnych, zewnętrznych, resortowych, konieczne staje się odtworzenie i nadanie odpowiedniej rangi służbom hodowlanym i ochronnym w samej organizacji leśnej. Ale jednocześnie żeby zachować podstawową funkcję resortu ochrony środowiska, a więc tę nadzorczo-kontrolno-policyjną, struktura organizacyjna lasów włączonych pod nadzór tegoż ministra musi posiadać swoją określoną autonomię.</u>
          <u xml:id="u-505.8" who="#JanWróbel">Liczymy na to, że przejście z jednego resortu do drugiego da jednocześnie możliwość uporządkowania właśnie struktur organizacyjnych i wykreślenia tych struktur, które, jak do tej pory, powodują dublowanie załatwiania spraw przez komórki funkcyjne ministerstwa oraz przez poszczególne komórki organizacyjne Lasów Państwowych.</u>
          <u xml:id="u-505.9" who="#JanWróbel">W rzeczywistości poddanie leśnictwa pod nadzór ochrony przyrody zbieżne jest z oczekiwaniami leśników i niebagatelny jest tutaj również aspekt psychologiczny. Przynależność tej gałęzi gospodarki narodowej do ochrony środowiska może zmieni w odczuciu społeczeństwa punkt widzenia na zakres potrzeb ochrony lasu. Nie sama gospodarka leśna i jej prowadzenie tylko przez leśników zadecydują o trwałości naszych lasów. Również istotna jest sprawa oszczędności drewna. Dotyczy to także oszczędności papieru, w odniesieniu zresztą do naszego Sejmu też można by to mieć na uwadze.</u>
          <u xml:id="u-505.10" who="#JanWróbel">Wysoka Izbo! Las nie mówi ludzkim głosem, ale przemawia swoim bogactwem naturalnym, zasobami drzewnymi i wszystkimi wartościami pozaprodukcyjnymi. Powiedzenie — las żywi, broni i chroni — jest dalej aktualne. Dziś broni i chroni ludzkość przed skażeniami przemysłowymi, a żywi — ponieważ wszędzie na całym świecie za drewno można kupić kawałek chleba. Sytuację mamy taką, że około 70% powierzchni lasów dzisiaj obumiera. Najpierw obumiera las, a potem obumiera człowiek. Miejmy wobec tego na uwadze, że ochrona lasu jest jednocześnie ochroną człowieka. Zadbajmy o to, aby lasy nie pozostały tylko w dziełach twórców sztuki i literatury, albowiem przestają szumieć jodły na wysokich wierchach, a do ciemnych kniei już dawno dotarło światło dzienne.</u>
          <u xml:id="u-505.11" who="#JanWróbel">Na tle dzisiejszej dyskusji nad ustawą chciałbym proszę państwa powiedzieć o dzisiejszej radiowej informacji, że drwale ruszyli z siekierami do lasu, wycinają choinki na święta, niszczą lasy. Otóż tylko te choinki wycinamy, które powinny być wycięte zgodnie z potrzebami hodowlano-ochronnymi i nie jest to gospodarka rabunkowa. Wobec tego zasiadając pod świąteczną choinką miejmy spokojne sumienie, że jest to ta choinka, która i tak powinna być wycięta. Jeżeli została kupiona, tym lepiej dla gospodarki finansowej lasów.</u>
          <u xml:id="u-505.12" who="#JanWróbel">Z leśnym pozdrowieniem „Darzbór” uprzejmie proszę Wysoką Izbę o przychylność dla projektu tej ustawy. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-505.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-506">
          <u xml:id="u-506.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-506.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Jana Sroczyńskiego z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-506.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie głos zabierze poseł Jan Knoppek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-507">
          <u xml:id="u-507.0" who="#JanSroczyński">Jan Sroczyński — Katowice.</u>
          <u xml:id="u-507.1" who="#JanSroczyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wnoszę o uchwalenie drobnej, ale bardzo istotnej poprawki do art. 3 § 1 pkt 1 ustawy o utworzeniu urzędu ministra ochrony środowiska i leśnictwa polegającej na dopisaniu po słowie „środowiska” uzupełnienia: „zwłaszcza województw szczególnie zagrożonych”.</u>
          <u xml:id="u-507.2" who="#JanSroczyński">Wysoki Sejmie! W kraju 27 województw uznano za ekologicznie zagrożone, ale województwa: legnickie, opolskie, katowickie, krakowskie, tarnobrzeskie, konińskie, bydgoskie są krańcowo zdegradowane, a województwo katowickie ogłoszono regionem klęski ekologicznej.</u>
          <u xml:id="u-507.3" who="#JanSroczyński">Emisje zanieczyszczeń w tych województwach zatruwają nie tylko własne populacje, ale trują cały kraj, dlatego w interesie całej polskiej ludności należy ze szczególną konsekwencją walczyć o zmniejszenie emisji pyłów i gazów oraz zwalczać zanieczyszczenie naszych rzek, zwłaszcza Wisły, zasolonymi wodami kopalnianymi. Województwa te własnymi siłami nie zdołają poprawić swojej dramatycznej sytuacji. Należy walczyć nie tylko o dzień dzisiejszy, ale o przyszłość narodu, o nasze wnuki.</u>
          <u xml:id="u-507.4" who="#JanSroczyński">Mam w ręku wyniki unikalnych badań wykazujących uszkodzenia genetyczne mieszkańców Zabrza, nie spotykane nigdzie w świecie, przekraczające 6-krotnie nieprawidłowości stwierdzane u mieszkańców wsi i nieuprzemysłowionych regionów. Dramatyczne wyniki tych badań wskazują na groźbę zwiększenia się liczby nowotworów i wad wrodzonych w najbliższej przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-507.5" who="#JanSroczyński">Wysoki Sejmie! Proponowana poprawka ma na celu zwalczanie przede wszystkim źródeł emisji, a nie ich następstw, sugerując preferencje dla województw najbardziej zdegradowanych.</u>
          <u xml:id="u-507.6" who="#JanSroczyński">Uchwalając tę poprawkę w pewnym stopniu przyczynimy się do zdezaktualizowania makabrycznej anegdoty opowiadanej na Śląsku: „Jasiu, czemu nie umyłeś rączek? Umyłem mamo. Umyłeś lewą i prawą, a gdzie trzecia i czwarta?”. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-507.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-508">
          <u xml:id="u-508.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-508.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Jana Knoppka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-509">
          <u xml:id="u-509.0" who="#JanKnoppek">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Z zadowoleniem przyjąłem projekt ustawy o usytuowaniu problematyki leśnej w resorcie ochrony środowiska. Ma to na pewno logiczne uzasadnienie. Lasy to jedno z największych bogactw kraju, o tym nie trzeba nikogo przekonywać. Naszą więc sprawą jest dbać o to bogactwo i walczyć o to, by nikt pod żadnym pozorem tego bogactwa nas nie pozbawiał, nie niszczył.</u>
          <u xml:id="u-509.1" who="#JanKnoppek">Wywodzę się z Beskidów. Pragnę z tej wysokiej trybuny oświadczyć, że beskidzkie lasy umierają. Fachowcy stwierdzają, że jeśli nie zostanie zahamowany proces zatruwania lasów, za kilka lat, podkreślam, nie kilkanaście, ale za kilka lat beskidzkich lasów nie będzie. Jodła w zasadzie w Beskidach umarła, ostał się jeszcze świerk, ale na jak długo?</u>
          <u xml:id="u-509.2" who="#JanKnoppek">Na jednej z listopadowych sesji w sprawie interpelacji o koksowni Stonawa wypowiedziało się 18 posłów. Stonawa — budowa tejże koksowni została wstrzymana. Mam nadzieję, że na zawsze. Ale beskidzkie lasy w dalszym ciągu zatruwa trzyniecka huta. Myślę, że w związku ze zmianami politycznymi w Czechosłowacji wytworzył się odpowiedni klimat, by uwzględnić te sprawy w negocjacjach z rządem naszych południowych sąsiadów. Mieszkańcy Beskidów po obu stronach Olzy poprą działania rządu w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-509.3" who="#JanKnoppek">Mam nadzieję, że resort opracuje kompleksowy program ochrony lasów, a co najważniejsze będzie go konsekwentnie realizował. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-509.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-510">
          <u xml:id="u-510.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-510.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze w tej dyskusji chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-510.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła. Proszę podań swoje nazwisko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-511">
          <u xml:id="u-511.0" who="#JuliuszBraun">Juliusz Braun.</u>
          <u xml:id="u-511.1" who="#JuliuszBraun">W sprawie wniosku pana posła Sroczyńskiego. Uznając w całej rozciągłości racje dotyczące ochrony środowiska w regionach szczególnie zagrożonych, byłbym przeciwny dopisaniu do ustawy tej szczególnej preferencji, ponieważ wynika to w sposób oczywisty jak gdyby z zakresu obowiązków ministra, który jednak musi mieć, tak jak to zapisano w ustawie, w zakresie swego działania ochronę i kształtowanie środowiska w całym kraju. Być może właśnie rejony mniej zagrożone w tej chwili, na przykład „zielone płuca” Polski będą musiały być szczególnie w którymś momencie przez ministra nadzorowane w celu ochrony środowiska w całym kraju. Dlatego wskazywanie w ustawie tego rodzaju jak gdyby preferencji geograficznych nie wydaje mi się celowe. Natomiast oczywiste są te sprawy, które pan poseł Sroczyński poruszył, jeśli chodzi o merytoryczny zakres działania. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-512">
          <u xml:id="u-512.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-512.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-512.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-513">
          <u xml:id="u-513.0" who="#JanSroczyński">Ad vocem wystąpienia posła, który przed chwilą był łaskaw przedstawić swój punkt widzenia. Otóż mnie i bliskim mi posłom nie wydaje się, ażeby zaniechanie wprowadzenia tej poprawki było uzasadnione, ponieważ rzeczywiście ona w pewnym sensie zobowiązuje ministra do działań szczególnie intensywnych w tych regionach zagrożonych. I jeżeli pan poseł tutaj mówi o „zielonych płucach”, bardzo zresztą słusznie, to proszę zwrócić uwagę, że te „zielone płuca” znikną wkrótce, bo na Śląsku już zniknęły, już ich nie ma. Znikają teraz w Beskidach i znikają na Opolszczyźnie. I jeżeli nie będziemy intensywnych działań podejmować, nie będzie „zielonych płuc” w Polsce. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-514">
          <u xml:id="u-514.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-514.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-514.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo — pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-515">
          <u xml:id="u-515.0" who="#LechKozaczko">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Proszę Państwa! Chciałem z tego miejsca podziękować panu prof. Sroczyńskiemu za ujęcie się za naszymi sprawami. Proszę państwa, wszyscy w całej Polsce wiedzą, z jakiego powodu i gdzie są zlokalizowane główne emitory. My, leśnicy, przenosząc z nadzieją polskie lasy w struktury ministerstwa ochrony środowiska wiemy, że chcąc uzdrowić sytuację w całej Polsce musimy zacząć od Śląska. Bo nam wszystkim wiadomo, że nie w pobliżu głównych emitorów, ale dopiero w odległości 60 kilometrów od tych głównych emitorów jest największe stężenie, najbardziej szkodliwe dla lasów. I dlatego prosiłbym pana posła, żeby pan poseł był uprzejmy wycofać swoją propozycję, bo my nie możemy lasów dzielić na lasy śląskie, zielonogórskie, pilskie itd. To jest jedno dobro całego kraju i chcąc je chronić, musimy zacząć od instalowania urządzeń zapobiegających emisji spalin właśnie na Śląsku. Prosiłbym wobec tego pana posła jeszcze raz, żeby pan był uprzejmy wycofać swoją poprawkę, bo w tej formie jak tu zaproponowaliśmy — zresztą te sprawy były również dyskutowane — jest to ujęte w sposób integralny, obejmuje całość zagadnień w całej Polsce. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-516">
          <u xml:id="u-516.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-516.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł Sroczyński chciałby się ustosunkować do prośby pana posła?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-517">
          <u xml:id="u-517.0" who="#JanSroczyński">Bardzo serdecznie dziękuję za pozytywną ocenę moich intencji, ale nie mogę poprawki wycofać z uwagi na to, że wiele już było znakomitych programów, które stwarzały perspektywy. I wiele się mówiło na ten temat, ale bardzo ogólnikowo. Chcę powiedzieć jeszcze raz, że los Krakowa zależy właśnie od tych regionów — od Śląska, Opola. A Kraków został uznany za obszar zagrożenia ekologicznego i klęski ekologicznej. I tutaj nie widzę związku z obroną szczególnie jakichś terenów leśnych. Wymieniłem m.in. także inne obszary bardzo zagrożone. Wymieniłem przecież województwo bydgoskie i konińskie, które należą do czołówki zdegradowanych województw. Stąd cały obszar Polski jest bardzo mocno zagrożony. I w związku z tym, jeżeli chcemy „zielonych płuc” bronić gdziekolwiek, to właśnie musimy myśleć o tych obszarach, które są niszczone przez te zagrożenia, poprzedzające zatruwanie populacji polskiej. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-518">
          <u xml:id="u-518.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-518.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-518.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo. Pan poseł będzie uprzejmy się przedstawić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-519">
          <u xml:id="u-519.0" who="#ZdzisławDomański">Domański Zdzisław z konińskiego.</u>
          <u xml:id="u-519.1" who="#ZdzisławDomański">Ja, pani marszałek, popieram posła Sroczyńskiego, bo jak mówił — województwo konińskie też jest bardzo dotknięte. Tak że nie widzę potrzeby, żeby wycofywał swoją propozycję, a wręcz przeciwnie — popieram go. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-520">
          <u xml:id="u-520.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-520.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł prosił o głos? Proszę bardzo. Następnie pan poseł zabierze głos.</u>
          <u xml:id="u-520.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam może tylko przypomnieć, że jeżeli pan poseł poprawki nie wycofuje to i tak ją poddamy pod głosowanie. Przedtem poproszę tylko pana posła sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-520.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-521">
          <u xml:id="u-521.0" who="#LechKozaczko">Chciałem tylko zwrócić uwagę panu posłowi Sroczyńskiemu, że my rozważamy sprawę usytuowania leśnictwa, a nie terenów chronionych w Polsce. W związku z tym prosiłbym — tak jak zresztą poprzednio mówiłem — o wycofanie poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-522">
          <u xml:id="u-522.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-522.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł będzie uprzejmy, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-523">
          <u xml:id="u-523.0" who="#StefanRyder">Stefan Ryder.</u>
          <u xml:id="u-523.1" who="#StefanRyder">Zdaje mi się, że tu zachodzi nieporozumienie, bo to nie jest przedstawienie programu ochrony środowiska tylko usytuowanie leśnictwa w ministerstwie ochrony środowiska. Zapewne będziemy dyskutowali nad programem ochrony środowiska, ale dopiero w przyszłości. I ta uwaga jest cenna, ale ochrona środowiska musi się odnosić do całej Polski. I tak samo sprawy leśne też muszą do całego obszaru państwa się odnosić. Również proszę o wycofanie tej poprawki, bo ona tworzy tylko zamieszanie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-523.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-524">
          <u xml:id="u-524.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-524.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy mogę — pan poseł będzie uprzejmy, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-525">
          <u xml:id="u-525.0" who="#JanRzymełka">Poseł Rzymełka — Katowice.</u>
          <u xml:id="u-525.1" who="#JanRzymełka">Proszę Państwa! Dyskusja jest zbędna. Natomiast we wniosku prof. Sroczyńskiego chodzi o sprawę nie leśnictwa, ale ochrony środowiska, bo jest urząd ministra ochrony środowiska. I poprawka dotyczy tego, aby w hierarchii potrzeb kraju minister zwrócił uwagę w pierwszej kolejności na te obszary, które są najbardziej zagrożone. Do tej pory Wysoka Izba nie żądała od ministra zajmowania się takimi sprawami jak Śląsk, Lublin i inne. Zajmował się wszystkim i Śląsk był na końcu, więc dlatego popieram poprawkę prof. Sroczyńskiego.</u>
          <u xml:id="u-525.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-526">
          <u xml:id="u-526.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-526.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy mogę poprosić pana posła sprawozdawcę o wyrażenie opinii? Przepraszam, pan poseł już wyraził swoją opinię, dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-526.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-526.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-526.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-526.5" who="#OlgaKrzyżanowska">W pierwszej kolejności poddaję pod głosowanie poprawkę zgłoszoną przez posła Jana Sroczyńskiego.</u>
          <u xml:id="u-526.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Może ją dokładnie sformułuję: W art. 3 ust. 1 pkt 1 po wyrazach: „kształtowanie środowiska” dopisać „zwłaszcza województw szczególnie zagrożonych”.</u>
          <u xml:id="u-526.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem powyższej poprawki — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-526.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest przeciwko zgłoszonej poprawce? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-526.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-526.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że poprawka zgłoszona przez pana posła Jana Sroczyńskiego nie została przez Wysoką Izbę przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-526.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania projektów ustaw.</u>
          <u xml:id="u-526.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu ministra ochrony środowiska i leśnictwa w brzmieniu proponowanym przez Komisję Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą — zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-526.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-526.14" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-526.15" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa.</u>
          <u xml:id="u-526.16" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania następnej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-526.17" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Komisję Systemu Gospodarczego, Przemysłu i Budownictwa oraz Komisję Ustawodawczą — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-526.18" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-526.19" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-526.20" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-526.21" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 10 porządku dziennego: Wniosek prezesa Rady Ministrów w sprawie odwołania ministra — członka Rady Ministrów oraz powołania ministra łączności.</u>
          <u xml:id="u-526.22" who="#OlgaKrzyżanowska">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęło pismo następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-526.23" who="#OlgaKrzyżanowska">„Pan Mikołaj Kozakiewicz Marszałek Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-526.24" who="#OlgaKrzyżanowska">Na podstawie art. 37 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wnoszę do Sejmu PRL o odwołanie pana Marka Kucharskiego ze stanowiska ministra — członka Rady Ministrów i powołanie go na stanowisko ministra łączności.</u>
          <u xml:id="u-526.25" who="#OlgaKrzyżanowska">Tadeusz Mazowiecki”.</u>
          <u xml:id="u-526.26" who="#OlgaKrzyżanowska">Pragnę przypomnieć, że kandydatura obywatela Marka Kucharskiego była prezentowana Wysokiej Izbie w związku z powoływaniem rządu premiera Tadeusza Mazowieckiego. Pozytywnie była też zaopiniowana wtedy przez Komisję Handlu i Usług, która zaaprobowała go jako przyszłego ministra łączności.</u>
          <u xml:id="u-526.27" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedstawionych wniosków?</u>
          <u xml:id="u-526.28" who="#OlgaKrzyżanowska">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-526.29" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że zgodnie z art. 31 i 79 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków rządu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-526.30" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-526.31" who="#OlgaKrzyżanowska">Proponuję przyjęcie uchwały w sprawie odwołania obywatela Marka Kucharskiego ze stanowiska ministra — członka Rady Ministrów i powołania go na stanowisko ministra łączności.</u>
          <u xml:id="u-526.32" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-526.33" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-526.34" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-526.35" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 37 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podjął uchwałę w sprawie odwołania obywatela Marka Kucharskiego ze stanowiska ministra — członka Rady Ministrów oraz w sprawie powołania go na stanowisko ministra łączności.</u>
          <u xml:id="u-526.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-526.37" who="#OlgaKrzyżanowska">Wysoka Izbo! Teraz zarządzam przerwę 2,5-godzinną.</u>
          <u xml:id="u-526.38" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-526.39" who="#OlgaKrzyżanowska">Chwileczkę.</u>
          <u xml:id="u-526.40" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, podam państwu przyczyny dlaczego. Dlatego, że na wniosek posła przewodniczącego Komisji Sprawiedliwości Konwent Seniorów podjął decyzję, że będziemy dzisiaj rozpatrywać ustawy związane ze sprawami sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-526.41" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że kluby były poinformowane wczoraj, że nie będzie tego punktu w porządku dziennym, muszą mieć czas się zebrać i przygotować się do debaty i do głosowania. W związku z tym jest taka długa przerwa, nie tylko na obiad, a właśnie na zebrania klubów.</u>
          <u xml:id="u-526.42" who="#OlgaKrzyżanowska">Poza tym przypominam państwu, że mamy bezpośrednio po przerwie głosowanie uchwały Sejmu w sprawie założeń polityki rolnej. Prosimy więc o punktualne przychodzenie na obrady.</u>
          <u xml:id="u-526.43" who="#OlgaKrzyżanowska">W tej chwili jest godzina 13,15, 2,5 godziny — czyli o godz. 15,45 punktualnie zaczynamy obrady.</u>
          <u xml:id="u-526.44" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy są jakieś komunikaty?</u>
          <u xml:id="u-526.45" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę jeszcze przed przerwą pana posła o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-527">
          <u xml:id="u-527.0" who="#WaldemarPawlak">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu w sali 118 odbędzie się posiedzenie Klubu OKP.</u>
          <u xml:id="u-527.1" who="#WaldemarPawlak">W godzinę po zarządzeniu przerwy odbędzie się zebranie Klubu Poselskiego PZPR w sali kolumnowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-528">
          <u xml:id="u-528.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-528.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwracam się do wszystkich państwa z prośbą o obecność na obradach popołudniowych ze względu na głosowania.</u>
          <u xml:id="u-528.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zarządzam przerwę.</u>
          <u xml:id="u-528.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 20 do godz. 15 min. 55)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-529">
          <u xml:id="u-529.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiamy obrady.</u>
          <u xml:id="u-529.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obywatele Posłowie! Powracamy do projektu uchwały w sprawie rządowych założeń polityki rolnej na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-529.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Uzgodniony tekst uchwały został obywatelom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-529.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o odczytanie uchwały w pełnym brzmieniu przez posła Stanisława Stasiaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-530">
          <u xml:id="u-530.0" who="#StanisławStasiak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedkładam ostateczny projekt tekstu uchwały Polskiego Stronnictwa Ludowego dotyczący debaty budżetowej poświęconej założeniom polityki rolnej na 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-530.1" who="#StanisławStasiak">„Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w sprawie rządowych założeń polityki rolnej na 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-530.2" who="#StanisławStasiak">Sejm stwierdza, że sytuacja ekonomiczna wsi oraz zaopatrzenie jej w środki do produkcji rolnej ulegają pogorszeniu. Nieuchronnie prowadzi to do spadku produkcji żywności ze wszystkimi dającymi się przewidzieć skutkami społecznymi i politycznymi.</u>
          <u xml:id="u-530.3" who="#StanisławStasiak">Uwzględniając wnioski wynikające z debaty sejmowej nad założeniami rządowymi polityki społeczno-gospodarczej oraz założeniami polityki rolnej na 1990 rok, a także katastrofalne położenie gospodarcze kraju i narodu, Sejm uważa za celowe:</u>
          <u xml:id="u-530.4" who="#StanisławStasiak">1) stworzenie systemowych rozwiązań przyspieszających restrukturyzację przemysłu zapewniającą wzrost produkcji środków dla rolnictwa;</u>
          <u xml:id="u-530.5" who="#StanisławStasiak">2) finansowe zabezpieczenie rozwoju produkcji rolnej, w tym inwestycji produkcyjnych i socjalnych;</u>
          <u xml:id="u-530.6" who="#StanisławStasiak">3) aktywną politykę na rynku płodów rolnych, gwarantującą utrzymanie opłacalności produkcji;</u>
          <u xml:id="u-530.7" who="#StanisławStasiak">4) uwzględnienie w polityce wobec rolnictwa problemów wynikających z regionalnego zróżnicowania warunków produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-530.8" who="#StanisławStasiak">Sejm wyraża przekonanie, że przedstawione propozycje, chroniąc interesy polskiego rolnictwa będą zgodne z rządowym programem społeczno-gospodarczym i będą sprzyjać jego realizacji.”</u>
        </div>
        <div xml:id="div-531">
          <u xml:id="u-531.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-531.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy w sprawie projektu uchwały Sejmu w aktualnym brzmieniu ktoś z pań i panów posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-531.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nikt się nie zgłasza?</u>
          <u xml:id="u-531.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-532">
          <u xml:id="u-532.0" who="#BronisławGeremek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym powiedzieć, że Obywatelski Klub Parlamentarny z wielką satysfakcją stwierdza, że debata w sprawie polityki rolnej miała miejsce w momencie kluczowym dla kraju, właśnie wtedy, kiedy uchwalony ma zostać pakiet ustaw umożliwiających rzeczywiście zmianę polskiej gospodarki i w tej sytuacji podjęcie problemów wsi, zdaniem naszego klubu, zdaniem rolników z naszego klubu i wszystkich posłów, którzy mają świadomość swojej odpowiedzialności przed wyborcami rolnikami, w pełni było uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-532.1" who="#BronisławGeremek">Chcemy też stwierdzić, że w toku debaty padały różne słowa i niekiedy, jak to bywa w gorączce debaty, padały słowa, które wykraczały poza to, co wszyscy myślimy i o co nam wszystkim chodzi, a chodzi o to, żeby rzeczywiście zmienił się nasz kraj i by w tym trudzie, jaki podejmujemy, rozkład ceny społecznej i rozkład ofiary był sprawiedliwy. Mamy wszyscy przekonanie i poczucie, że polscy chłopi, którzy żywili i bronili, którzy żywią i będą bronić, gdy tego będzie trzeba — także potrafią w pełni rozumieć interes państwa, interes polskiego społeczeństwa i interes narodu. W tym przekonaniu, w poczuciu odpowiedzialności za politykę gospodarczą, którą proponuje nasz rząd, rząd od którego zdecydowania, rozumu i wyobraźni zależy przyszłość kraju, Obywatelski Klub Parlamentarny popiera przedstawioną propozycję uchwały Sejmu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-532.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-533">
          <u xml:id="u-533.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-533.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Poproszę pana posła Zycha o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-534">
          <u xml:id="u-534.0" who="#JózefZych">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Od momentu, kiedy rozpoczynaliśmy dyskusję nad rządowymi założeniami polityki rolnej na rok 1990 i kiedy zabrałem jako pierwszy głos, upłynęły dwa dni, dni ciężkiej, ale jakże wydajnej pracy. Nastąpiło zdecydowane zrozumienie wielu kwestii. Również w stosunku do naszego pierwszego projektu uchwały, który zgłosił nasz klub, w chwili obecnej jest ogromny postęp. W ciągu całego dzisiejszego dnia konsultowaliśmy z poszczególnymi klubami i posłami, z rządem, za co jesteśmy wdzięczni, szukaliśmy rozwiązania uczciwego, sprawiedliwego, rozwiązania, które mogłoby posuwać naszą gospodarkę i nasz kraj do przodu.</u>
          <u xml:id="u-534.1" who="#JózefZych">Jeżeli obecnie spotykamy się z oświadczeniem przewodniczącego OKP, iż OKP popiera tę uchwalę to jest to pełna satysfakcja dla nas, dla całego rolnictwa. Wszystkim posłom, wszystkim obecnym, którzy zechcieli ze zrozumieniem podejść do naszej inicjatywy i naszych spraw, serdecznie dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-534.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-535">
          <u xml:id="u-535.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-535.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa w tej kwestii zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-535.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-536">
          <u xml:id="u-536.0" who="#DanutaGrabowska">Danuta Grabowska.</u>
          <u xml:id="u-536.1" who="#DanutaGrabowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nasz klub od momentu rozpoczęcia debaty — mówię o Klubie Poselskim PZPR — włączył się do merytorycznej pracy nad treścią uchwały, zarówno w części gospodarczej, jak i rolnej. Aktualnie przedstawiona wersja uchwały nie koliduje z głównymi założeniami rządu, z wnioskami, które zgłaszał nasz klub, w imieniu którego zgłaszam dla tego tekstu pełne poparcie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-536.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-537">
          <u xml:id="u-537.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-537.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa zechciałby zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-537.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-537.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem projektu uchwały w sprawie rządowych założeń polityki rolnej na rok 1990 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-537.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-537.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-537.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie rządowych założeń polityki rolnej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-537.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-537.8" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W chwili obecnej ogłaszam półgodzinną przerwę w związku z tym, że Konwent Seniorów obecnie obraduje nad następnym punktem obrad naszego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-537.9" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 min. 05 do godz. 15 min. 30)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-538">
          <u xml:id="u-538.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zajmowanie miejsc na sali plenarnej.</u>
          <u xml:id="u-538.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-538.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do punktu 11 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-538.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">1) o Krajowej Radzie Sądownictwa (druki nr 36 i 139);</u>
          <u xml:id="u-538.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">2) o zmianie ustaw: Prawo o ustroju sądów powszechnych, o Sądzie Najwyższym, o Naczelnym Sądzie Administracyjnym i Prawo o notariacie (druki nr 49, 49A i 140).</u>
          <u xml:id="u-538.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma sprawozdawca projektu ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa pan poseł Józef Lubieniecki.</u>
          <u xml:id="u-538.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-539">
          <u xml:id="u-539.0" who="#JózefLubieniecki">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! W listopadzie 1980 r. Krajowa Komisja Wymiaru Sprawiedliwości Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” zaniepokojona stanem naszego wymiaru sprawiedliwości zgłosiła ówczesnemu ministrowi sprawiedliwości postulat stworzenia samorządu sędziowskiego, stojącego na straży niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądownictwa. Najwyższym organem samorządu miała być Najwyższa Rada Sądownictwa. Pierwszy projekt w tej sprawie złożyło Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych. W uchwale pierwszego krajowego zjazdu „Solidarności” wyrażono przekonanie o niemożności naprawy Rzeczypospolitej bez zagwarantowania niezawisłego sądownictwa. Postulowano dokonanie zmian ustawowych niezbędnych do tego, by sądownictwo było w pełni samorządne i niezależne od władz politycznych i administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-539.1" who="#JózefLubieniecki">Po latach, w wyniku ustaleń przy okrągłym stole, uzgodniono powstanie Krajowej Rady Sądownictwa. Po nowelizacji ustawy konstytucyjnej art. 60 stanowi, że sędziowie są powoływani przez prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-539.2" who="#JózefLubieniecki">Przedkładany w dniu dzisiejszym rządowy projekt ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa jest wykonaniem normy konstytucyjnej określonej w § 3 art. 60, która stanowi, że uprawnienia i skład oraz sposób działania Krajowej Rady Sądownictwa określi ustawa.</u>
          <u xml:id="u-539.3" who="#JózefLubieniecki">Projekt ustawy stanowi, że Krajowa Rada Sądownictwa strzeże niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów. W celu wykonania tego podstawowego obowiązku Krajowa Rada Sądownictwa zostaje wyposażona w liczne określone w art. 2 uprawnienia, z których najważniejszym jest wybór kandydatów na stanowiska sędziów spośród osób wysuniętych przez samorządy sędziowskie. Oznacza to, że bez wniosku Krajowej Rady Sądownictwa sędzia na swoje stanowisko powołany być nie może. Dotyczy to także sędziów Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, sędziów sądów powszechnych, a także, co pragnę podkreślić, sędziów sądów wojskowych.</u>
          <u xml:id="u-539.4" who="#JózefLubieniecki">Krajowa Rada Sądownictwa ma decydujący głos, wyrażając zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego, który ukończył 65 lat życia. Zakres kompetencji rady jest bardzo szeroki. Generalnie można przyjąć, że bez wiedzy i zgody Krajowej Rady Sądownictwa istotne decyzje w sprawach wymiaru sprawiedliwości podjęte być nie mogą.</u>
          <u xml:id="u-539.5" who="#JózefLubieniecki">Projekt ustawy rządowej stanowi, że kandydatury na stanowiska sędziów zgłaszają odpowiednie zgromadzenia ogólne sędziów Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgromadzenia ogólne sędziów sądów wojewódzkich zawsze w podwójnej ilości do nieobsadzonych stanowisk.</u>
          <u xml:id="u-539.6" who="#JózefLubieniecki">Tylko na stanowisko sędziego sądu rejonowego w razie braku innych odpowiednich kandydatów może być zgłoszona jedna kandydatura.</u>
          <u xml:id="u-539.7" who="#JózefLubieniecki">Sędziowie sądów wojskowych nie są wyłączeni z ogólnie przyjętego trybu zgłaszania kandydatów przez zgromadzenia ogólne.</u>
          <u xml:id="u-539.8" who="#JózefLubieniecki">Pierwotny projekt rządowy uległ zmianie, jeśli chodzi o skład Krajowej Rady Sądownictwa. Uzgodniono, że w skład tej rady wchodzić będą: pierwszy prezes Sądu Najwyższego z urzędu, prezes Sądu Najwyższego kierujący pracami Izby Wojskowej, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, również z urzędu, dwóch sędziów Sądu Najwyższego wybranych przez zgromadzenie ogólne, jeden sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego, także z wyboru, 9 sędziów sądów powszechnych, jeden sędzia sądu wojskowego, 4 posłów, 2 senatorów, osoba wskazana przez prezydenta i minister sprawiedliwości. Łącznie zatem Krajowa Rada Sądownictwa na okres 4-letniej kadencji liczyć będzie 24 członków, którzy wybiorą spośród siebie przewodniczącego i wiceprzewodniczącego. Skład rady w okresie kadencji oczywiście może ulec zmianom w razie zrzeczenia się członkostwa, odwołania przez organ, który dokonał wyboru, wygaśnięcia mandatu posła i senatora, ustania stosunku służbowego lub śmierci sędziego.</u>
          <u xml:id="u-539.9" who="#JózefLubieniecki">Projekt ustawy określa sposób wyboru członków rady, także terminy przeprowadzenia wyborów uzupełniających.</u>
          <u xml:id="u-539.10" who="#JózefLubieniecki">Komisje sejmowe nie udzieliły poparcia wysuwanej przez niektórych posłów i część środowisk sędziowskich koncepcji stworzenia Krajowej Rady Sądownictwa jako organu stricte samorządowego, wykluczającego przedstawicieli parlamentu, pana prezydenta i ministra sprawiedliwości. Uznano, że przyjęcie tej koncepcji doprowadzi do hermetycznego zamknięcia środowiska sędziowskiego, jego izolacji od społeczeństwa. Wskazano także na niebezpieczeństwo dominowania w środowisku sędziowskim tylko jednej orientacji politycznej.</u>
          <u xml:id="u-539.11" who="#JózefLubieniecki">Przedłożony projekt ustawy określa w art. 9, kiedy uchwały Krajowej Rady Sądownictwa są ważne, zasady głosowania oraz terminy zwoływania posiedzeń rady. Komisje podzieliły stanowisko rządu i uznały, że obsługę administracyjną Krajowej Rady Sądownictwa powinna zapewnić Kancelaria Prezydenta. Przemawia za tym konieczność stałego kontaktu z organem powołującym sędziów, a propozycja obsługi administracyjnej prowadzonej przez Kancelarię Sejmu została — mimo poparcia w początkowej fazie prac — odrzucona. Dotychczasowa praca Kancelarii Sejmu jest krytykowana za niesprawność organizacyjną i administracyjną. Jest to powszechne odczucie posłów, bez pozytywnych prognoz na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-539.12" who="#JózefLubieniecki">Podczas prac nad projektem ustawy komisje uznały, że zaproponowane w projekcie rządowym usytuowanie sądownictwa dyscyplinarnego przy radzie nie jest trafne. Uzgodnione, że ten problem zostanie uregulowany w nowelizowanej jednocześnie ustawie o ustroju sądów powszechnych, przedkładanej również w dniu dzisiejszym Sejmowi. Szczególnie w początkowym okresie Krajową Radę Sądownictwa czeka ogrom pracy, ponieważ od października pan prezydent nie powoływał sędziów. W związku ze skróceniem kadencji Sądu Najwyższego, jak się proponuje do dnia 30 czerwca 1990 r., Krajowa Rada Sądownictwa ma w terminie trzech miesięcy przedstawić prezydentowi wnioski o powołanie sędziów Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-539.13" who="#JózefLubieniecki">Projekt ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa jest w pełni spójny z projektami innych ustaw regulujących ustrój sądów powszechnych, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego, także ustaw o ustroju sądów wojskowych i notarialnych.</u>
          <u xml:id="u-539.14" who="#JózefLubieniecki">Przedłożony projekt ustawy zawiera lex specialis w art. 13. Przepis ten upoważnia ministra sprawiedliwości do przedstawienia bezpośrednio prezydentowi wniosków o powołanie na stanowiska sędziów osób, które ze względu na swoje przekonania polityczne lub działalność społeczną przestały zajmować stanowisko sędziego. Pragnę zatrzymać się nad treścią tego przepisu, który formalnie będzie obowiązywał jedynie przez dwa miesiące od dnia wejścia w życie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-539.15" who="#JózefLubieniecki">Dobrze się stało, że właśnie w tej ustawie, początkującej tworzenie władzy sądowniczej, oddaje się sprawiedliwość tym sędziom, którzy podjęli działania zmierzające do zagwarantowania niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądu. Byli to sędziowie o różnych opcjach politycznych czy przynależności związkowej, co pragnę w tym miejscu podkreślić. Władza ówczesna obeszła się z nimi jednakowo, różnicując jedynie stopień represji, szykan, tak osobistych, jak i zawodowych. Nie będę tu podawał przykładów, bo skalę tych represji, choć oczywiście niepełną, przedstawili sędziowie w dyskusji redakcyjnej opublikowanej w „Gazecie Prawniczej” nr 23.</u>
          <u xml:id="u-539.16" who="#JózefLubieniecki">Omawiany przepis z projektu ustawy to wyciągnięcie ręki do tych sędziów, którzy niepomni doznanych krzywd i szykan powinni w odpowiedzi na apel pana ministra sprawiedliwości wrócić do wymiaru sprawiedliwości. Sądzić należy, że będzie to aparat czy wymiar sprawiedliwości wolny od nacisków politycznych i zawodowych, godzących w niezawisłość sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-539.17" who="#JózefLubieniecki">Z upoważnienia Komisji Sprawiedliwości i Ustawodawczej mam zaszczyt zwrócić się do Wysokiej Izby o uchwalenie przedłożonej ustawy. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-539.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-540">
          <u xml:id="u-540.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-540.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę teraz o zabranie głosu posła sprawozdawcę pana Adama Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-541">
          <u xml:id="u-541.0" who="#AdamZieliński">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Mam zaszczyt w imieniu Komisji Sprawiedliwości oraz Ustawodawczej kontynuować ten wątek, który rozpoczął przed chwilą poseł Lubieniecki. Różni się on od tematyki naszych obrad w ciągu trzech ostatnich dni, choć wydaje się, że jest równie ważny.</u>
          <u xml:id="u-541.1" who="#AdamZieliński">Mamy mówić o instytucji, która od czasów Monteskiusza nazywa się „trzecią władzą”, choć sędziowie wolą, żeby o niej mówić jako o służbie prawu. Mamy mówić o propozycjach umacniania niezawisłości sędziowskiej, a więc o tym, bez czego żadne państwo nie może mienić się praworządnym, a żaden sąd na miano sądu nie zasługuje. Mamy mówić o wymiarze sprawiedliwości, mając na względzie świadomość, że bez właściwych gwarancji prawidłowego jego funkcjonowania może się on łatwo przekształcić w wymiar niesprawiedliwości, a nawet — jak to wynika także i z naszych polskich doświadczeń — w wymiar zbrodni.</u>
          <u xml:id="u-541.2" who="#AdamZieliński">Będę mówił o tych sprawach nie tylko jako poseł, ale także jako sędzia — jeden z sędziów znających, jak sądzę, dość dobrze realia zawodu sędziowskiego, w tym także i bolesność tego, co znany francuski publicysta i polityk, były minister sprawiedliwości w rządzie Giscarda d'Estainga Alain Peyrefitte nazywa mitem zawisłości, a co sprowadza się do powszechnego niemal, a niezwykle krzywdzącego środowisko sędziowskie przekonania, że każdy kolejny rząd i każda kolejna siła polityczna robi co tylko zechce ze „swoimi” sędziami. Tak nie jest.</u>
          <u xml:id="u-541.3" who="#AdamZieliński">Wysoka Izbo! Ilość poprawek, które przygotowały komisje do przedłożenia rządowego, a także obszerność tego przedłożenia, uniemożliwia mi zastosowanie tej metody prezentacji projektu, jaką przyjął w znakomitym swoim wystąpieniu pan poseł Lubieniecki. Proszę pozwolić mi w związku z tym, że skoncentruję się tylko na niektórych podstawowych sprawach objętych projektem.</u>
          <u xml:id="u-541.4" who="#AdamZieliński">Chcę powiedzieć przede wszystkim, że komisje pracowały w niezwykle przyspieszonym rytmie pracy. Okoliczność, iż na skutek porozumienia sił politycznych prezydent wstrzymał powoływanie nowych sędziów, spowodowała, że potrzeba przyspieszenia prac nad tą ustawą bardzo narosła — po prostu trzeba było pracować niezwykle intensywnie.</u>
          <u xml:id="u-541.5" who="#AdamZieliński">Gdyby chcieć najbardziej ogólnie scharakteryzować dorobek pracy naszych komisji, to sądzę, że trzeba byłoby chyba określić go jako pogłębienie tych tendencji projektów rządowych, które miały na celu umocnienie niezależności sądów i niezawisłości sądownictwa. W sumie poprawek jest na tyle dużo, że komisje prezentują Wysokiemu Sejmowi całościowy projekt ustawy, co nieco utrudnia porównanie tego, co znajdowało się w projekcie rządowym z tym, co proponują komisje. Pozwolę sobie zatem przedstawić najważniejsze z proponowanych przez komisje poprawek i uzupełnień.</u>
          <u xml:id="u-541.6" who="#AdamZieliński">Komisje, podzielając pogląd o potrzebie ograniczenia wpływu ministra sprawiedliwości na orzecznictwo sądowe oraz umocnienia roli samorządu sędziowskiego, proponują sporo dodatkowych sformułowań. Przede wszystkim zmianę art. 25 Prawa o ustroju sądów powszechnych przez wyraźniejsze wskazanie, iż zwierzchni nadzór ministra sprawiedliwości dotyczy jedynie działalności administracyjnej sądów. Komisje proponują ograniczenie możliwości uchylenia zarządzeń administracyjnych przez organy nadzoru jedynie do sytuacji, gdy zarządzenia te są sprzeczne z prawem. Komisje proponują pozbawienie ministra sprawiedliwości kompetencji decydowania o możliwości podjęcia dodatkowego zatrudnienia przez sędziego i przekazanie tych kompetencji organom samorządu sędziowskiego. Proponują dalej wyłączenie prawa bezpośredniego nadzoru ministra sprawiedliwości nad orzecznictwem sądów dyscyplinarnych.</u>
          <u xml:id="u-541.7" who="#AdamZieliński">W zakresie umocnienia roli organów samorządu sędziowskiego propozycja zmierza do wprowadzenia wymogu obowiązkowej opinii sędziów rejonowych przy powoływaniu i odwoływaniu prezesów i wiceprezesów sądów rejonowych. O tym była mowa w czasie pierwszego czytania projektu ustawy i stosowne propozycje w tym względzie przedłożył komisjom minister sprawiedliwości. Proponuje się zwiększyć liczbę sędziów rejonowych w zgromadzeniach ogólnych sądów wojewódzkich z 1/3 do połowy. Proponuje się wprowadzić wymóg głosowania tajnego na zgromadzeniach ogólnych, jeśli wniosek taki zgłosi choćby jeden z sędziów.</u>
          <u xml:id="u-541.8" who="#AdamZieliński">Problematyka samorządowa to wszakże nie tylko kwestia rozszerzenia uprawnień samorządowych, to także ochrona sędziów przed ingerencją samorządu w ich orzecznictwo. Niezawisłość sędziowską chronić należy przed wszystkimi zagrożeniami, także zagrożeniami ze strony samorządów.</u>
          <u xml:id="u-541.9" who="#AdamZieliński">Komisje zaproponowały w związku z tym całkowite skreślenie art. 39 Prawa o ustroju sądów powszechnych, w którym nawet w propozycji rządowej, zmienionej w stosunku do tekstu obowiązującego, dopatrzyły się pozostawienia treści mogących zachęcać zgromadzenia ogólne sądów wojewódzkich do ingerowania w kierunku orzecznictwa.</u>
          <u xml:id="u-541.10" who="#AdamZieliński">Komisje bardzo uważnie analizowały te wszystkie sytuacje, w których sędzia może być usunięty ze stanowiska. Przyjęły, że te przypadki powinny mieć zawsze postać odwołania opartego na ściśle określonych w ustawie przyczynach i pozostawać pod pełną kontrolą Krajowej Rady Sądownictwa. Spowoduje to, że zniknie instytucja zwolnienia sędziego ze służby.</u>
          <u xml:id="u-541.11" who="#AdamZieliński">Proponuje się także i niektóre dalsze poprawki dotyczące statusu sędziów. Bardzo wiele uwagi, dyskusji i kontrowersji wzbudził problem przynależności partyjnej sędziów. Przypomnę, że w przedłożeniu rządowym zawarta była propozycja zawieszenia przynależności partyjnej sędziów. Komisje zajęły się przede wszystkim tym, czy tego rodzaju sformułowanie da się pogodzić z przepisami Konstytucji, z przepisami Paktu Praw Politycznych i Obywatelskich oraz z dokumentami międzynarodowymi dotyczącymi niezawisłości sądownictwa. Chcę powiedzieć, że dyskusja była bardzo kontrowersyjna, prezentowano tu różne poglądy, ostatecznie komisje proponują przyjęcie w tym zakresie stosownego przepisu pozytywnego.</u>
          <u xml:id="u-541.12" who="#AdamZieliński">Dyskutowano dalej to, czy można ograniczyć problematykę apolityczności sędziów wyłącznie do ich partyjności. Myślano o tym, że w warunkach, które w Polsce pluralistycznej powstają, należy chronić sędziów przed naciskami politycznymi ze wszystkich stron, z których mogłyby one następować. W związku z tym rozważano takie sformułowanie, w którym byłaby mowa o wyłączeniu czy zawieszeniu przynależności sędziego nie tylko do partii politycznej, ale i do ruchów politycznych, w szczególności zgłaszane były postulaty, żeby rozważać to z punktu widzenia ruchów politycznych „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-541.13" who="#AdamZieliński">Ostatecznie przyjęto sformułowanie, które mówi o tym, że sędzia w czasie wykonywania swojej funkcji nie może być członkiem partii politycznej ani brać udziału w żadnej działalności politycznej. Jest to zatem sformułowanie idące bardzo daleko i obejmujące wszystkie rodzaje aktywności politycznej.</u>
          <u xml:id="u-541.14" who="#AdamZieliński">Pojawił się wszakże problem: obecny parlament jest przecież dzieckiem porozumień okrągłego stołu, a posłowie, wśród nich znajduje się 5 sędziów, startowali w wyborach jako kandydaci z określonych mandatów. Komisje proponują w związku z tym, aby zamieścić — wzorem zresztą rozwiązań przedwojennych — wyraźne zastrzeżenie, że zakaz działalności politycznej nie dotyczy posłów i senatorów.</u>
          <u xml:id="u-541.15" who="#AdamZieliński">W stosunku wreszcie do propozycji przedłożonej przez rząd przyjmuje się nie konstrukcję zawieszenia przynależności, a konstrukcję wyłączenia przynależności; za czym głównie przemawiał argument taki, że ktoś kto wykonuje funkcję sędziowską wykonuje ją z regały na tyle długo, iż cała instytucja zawieszenia upodobnia się w istocie do instytucji wyłączenia możliwości przynależności do partii politycznych.</u>
          <u xml:id="u-541.16" who="#AdamZieliński">W bardzo szerokim zakresie ustawa, a dodam, że było to dodatkowe przedłożenie rządowe ujęte w drugim druku sejmowym, zajęła się problematyką ustroju sądownictwa wojskowego. Generalna myśl, która towarzyszyła komisjom była taka, żeby maksymalnie ujednolicić — oczywiście zdając sobie sprawę z tego, że sędziowie wojskowi jednocześnie są żołnierzami czynnej służby wojskowej, żołnierzami zawodowymi — status prawny sędziego wojskowego ze statusem prawnym sędziego powszechnego czy sędziego Sądu Naczelnego, Sądu Administracyjnego czy Sądu Najwyższego. Tutaj tych propozycji jest bardzo dużo. Chcę w każdym razie powiedzieć, że podobnie jak w innych sądach będą działały instytucje zgromadzeń ogólnych sędziów wojskowych; że podobnie jak w innych rodzajach sądów wprowadza się apolityczność sędziów; że ujednolica się prawa i obowiązki — jest tego bardzo wiele.</u>
          <u xml:id="u-541.17" who="#AdamZieliński">Bardzo długa dyskusja dotyczyła również rozwiązań odnoszących się do Sądu Najwyższego. Jest to, trzeba powiedzieć, dość trudna sprawa. Sąd Najwyższy był jedynym sądem w naszym systemie prawnym, który był wybierany na okres ściśle wskazany, mianowicie na pięć lat. Wszyscy sędziowie byli powoływani na czas aż do osiągnięcia wieku przewidzianego w ustawie, sędziowie Sądu Najwyższego byli powoływani na kolejne 5-letnie okresy. W tej chwili sytuacja zmieniła się zasadniczo, dlatego że ostatnio nowela do Konstytucji również przewidziała, że także i sędziowie Sądu Najwyższego mają być powoływani na czas nieokreślony. Powstał problem, jak doprowadzić do tego, żeby do czasu jaki ma upłynąć do 1992 roku wprowadzić te nowe zasady. Chcę powiedzieć, że jest to sprawa dlatego trudną, że — jakby na to nie patrzeć — dotyczy ona również niezawisłości sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-541.18" who="#AdamZieliński">Ustawa przyjmuje tutaj takie rozwiązanie, że wprowadza pewien szczególny tryb powołania sędziów Sądu Najwyższego według nowych zasad, uznając, że wśród kandydatów na stanowiska sędziowskie, których kandydatury będą rozpatrywane przez Krajową Radę Sądownictwa, będą wszyscy sędziowie dotychczasowej kadencji Sądu Najwyższego, a także osoby zgłoszone przez ściśle wskazane w ustawie podmioty. Chcę równocześnie powiedzieć, że komisje sprzeciwiły się zapisowi, który przewidywał konsultacje tych kandydatur z Komisją Sprawiedliwości Sejmu, wychodząc z założenia, że jednak o sprawach powołań sędziowskich decydować mogą jedynie prezydent, organy samorządu i Krajowa Rada Sądownictwa. I wreszcie chcę powiedzieć, że rozbudowano bardzo istotnie gwarancje dotyczące tych sędziów Sądu Najwyższego, którzy — co może się zdarzyć — nie zostaliby powołani w nowym trybie. Przy okazji oczywiście dokonano wielu zmian.</u>
          <u xml:id="u-541.19" who="#AdamZieliński">Proszę mi pozwolić Wysoki Sejmie, że na zakończenie powiem jeszcze o jednej sprawie. Rozważamy dziś bardzo ważne propozycje, które dotyczą w istocie wszystkich obywateli. Rozmawiamy dziś o prawie, ale wydaje mi się, że sądów mocnych, niezawisłych, dbałych o prawo nie będzie, jeżeli nie potrafimy stworzyć wokół nich właściwego klimatu społecznego. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-541.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-542">
          <u xml:id="u-542.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-542.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Rozpoczynamy dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-542.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Lecha Paprzyckiego z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-543">
          <u xml:id="u-543.0" who="#LechPaprzycki">Pani Marszałek! Panie, Panowie Posłowie! Występuję w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”, gdyż jako poseł i sędzia uczestniczyłem w pracach podkomisji i komisji sejmowych, które przygotowały niniejsze projekty. I tam, przewodnicząc obradom, mówiłem przez kilkanaście godzin, a więc teraz możliwie krótko.</u>
          <u xml:id="u-543.1" who="#LechPaprzycki">Klub uznaje przyjęte w projektach rozwiązania za trafne, spełniające na dziś oczekiwania środowiska sędziowskiego, a co równie ważne, a może nawet ważniejsze, również oczekiwania społeczne. Moi klubowi koledzy to przede wszystkim rolnicy, których ambicją nie jest zaproponowanie sądownictwu programu udoskonalenia. Oni — jak całe społeczeństwo — oczekują, że sądy działać będą sprawnie i sprawiedliwie. Tym potrzebom naprzeciw wychodzą przedstawione projekty, stwarzając ku temu lepsze niż dotychczas warunki. Musimy mieć jednak świadomość tego, że jesteśmy u początku drogi. Znaczącym krokiem było zniesienie kadencyjności Sądu Najwyższego, dalsze zmiany są dopiero przed nami. Głębokiego przemyślenia wymaga koncepcja nowego Sądu Najwyższego, sądu okręgowego, nowego sądu wojewódzkiego, a przede wszystkim model sądu rejonowego, od poziomu którego tak wiele zależy w wymiarze sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-543.2" who="#LechPaprzycki">O wszystkim zdecyduje dobre prawo i za to odpowiadamy my od sześciu miesięcy, ale i przede wszystkim sędziowie. Z tego właśnie powodu tak wielkie nadzieje wiążemy z Krajową Radą Sądownictwa, z właściwym doborem sędziów, ich ciągłym doskonaleniem zawodowym i stwarzaniem im właściwych warunków pracy.</u>
          <u xml:id="u-543.3" who="#LechPaprzycki">Dobre, sprawne i sprawiedliwe sądy są potrzebne wszystkim, chociaż wielkich tego świata, w każdym razie do niedawna, trudno było o tym przekonać. Jestem jak najdalszy od obdarzania stanu sędziowskiego, sądów, ich pracowników administracyjnych przywilejami. Stwórzmy jednak polskiemu wymiarowi sprawiedliwości takie warunki, takie gwarancje, aby ktokolwiek kto przed sądem Rzeczypospolitej stanie, był przekonany, że spotka się tam ze sprawiedliwością i tylko ze sprawiedliwością.</u>
          <u xml:id="u-543.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-544">
          <u xml:id="u-544.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Świtkę ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-545">
          <u xml:id="u-545.0" who="#JanŚwitka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Z pojęciem prawa jako inżynierii życia społecznego będącego wykwitem psychiki społeczeństwa, rezultatem jego myśli, myśli odpowiadającej duchowi narodu; prawa opartego na wartościach, stanowiącego minimum wymogów etycznych, które jest konieczną konsekwencją wyższych praw moralnych, konsekwencją najszerzej pojętej i absolutnej idei sprawiedliwości; łączy się ściśle wymiar tej sprawiedliwości. Wymiar ten to zobowiązująca i wielce odpowiedzialna funkcja społeczna. Trzeba zatem należycie, to znaczy sumiennie, sprawować tę obywatelską powinność umacniania i upowszechniania praworządności oraz ochrony interesów państwa i praw osoby ludzkiej.</u>
          <u xml:id="u-545.1" who="#JanŚwitka">A jaka jest postawa człowieka sprawiedliwego? Jest to uszanowanie godności ludzkiej — po pierwsze; jest to uszanowanie prawdy — po drugie; jest to uszanowanie sprawiedliwości — po trzecie. I jeszcze nade wszystko prawe sumienie, które u wielu spopielało i zostało wymazane ze społecznego obrotu.</u>
          <u xml:id="u-545.2" who="#JanŚwitka">Pierwsza właściwość, którą ma się odznaczać człowiek powołany przez społeczeństwo do wymiaru sprawiedliwości to szacunek dla człowieka. Nie jest to zwrot retoryczny ani żaden sentyment. Jest to niezbędny postulat, albowiem bez tego szacunku nie sposób być sprawiedliwym, jak też bez sprawiedliwości trudno mówić o szacunku.</u>
          <u xml:id="u-545.3" who="#JanŚwitka">Drugą właściwością człowieka sprawiedliwego jest uszanowanie prawdy. Za prawdę płaci się tym, kim się jest. Ceną prawdy jest to, na co człowieka stać. Spór o prawdę toczyć się będzie zawsze, jest w nim wielki sens dla człowieka przeznaczonego do życia w prawdzie.</u>
          <u xml:id="u-545.4" who="#JanŚwitka">Szacunek do sprawiedliwości to trzecia właściwość człowieka, powołanego do ochrony tej właśnie sprawiedliwości. Jest to przedziwna, swoiście ludzka, na wskroś humanistyczna i personalistyczna moc, świadcząca o powołaniu do wymiaru sprawiedliwości. Miłość pobudza do rozszerzania i pogłębiania zakresu sprawiedliwości. Sprawiedliwość zaś musi odżywiać się miłością. Sumienie człowieka stosującego prawo, sędziego, prokuratora, adwokata tworzy się z szacunku dla człowieka, prawdy i sprawiedliwości. Ono to z człowieka czyni depozytariusza sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-545.5" who="#JanŚwitka">Uszanowanie sprawiedliwości w dziedzinie stosowania prawa nakazuje pamiętać, że podstawowym obowiązkiem w procesie wymiaru sprawiedliwości jest kierowanie się tylko duchem sprawiedliwości, czyli orzekaniem, oskarżaniem lub obroną zgodnie z literą prawa i własnym sumieniem. Szafarze sprawiedliwości są w szczególny sposób odpowiedzialni za państwo, naród i każdego człowieka, który staje przed jej majestatem. Społeczeństwo oczekuje od nich wierności prawu, sumienności, a także rzetelnej prawdziwości życia tak prywatnego, jak i zawodowego. Między ich poziomem intelektualnym a stylem życia nie może być rozdźwięku, nie mogą nigdy mieć podwójnego oblicza. W życiu ich musi istnieć prawda, z której wypływa szacunek dla człowieka. A za to należy im się uzasadniony szacunek i poważanie, albowiem słowo sędzia, prokurator lub adwokat — to brzmi dumnie.</u>
          <u xml:id="u-545.6" who="#JanŚwitka">Prawu i prawnikom przypadają do spełnienia doniosłe zadania w zakresie najszerzej pojętej inżynierii społecznej. Dbałość o wysoki społeczny autorytet prawa, a gdy zajdzie potrzeba — to i walka o ten autorytet, jak również dbałość o wysoki społeczny prestiż zawodów prawniczych, to warunek konieczny spełnienia podstawowych funkcji prawa i zadań zawodów prawniczych.</u>
          <u xml:id="u-545.7" who="#JanŚwitka">Prawnik, jako społeczny dystrybutor wielu uprawnień i dolegliwości ma możliwość nadużycia powierzonych mu zadań w przedmiocie wymiaru sprawiedliwości. Nie jest tajemnicą, że naciski w tym kierunku w różnych okresach występowały w różnym natężeniu. Poddawanie się wszelkim naciskom jest podstawowym grzechem prawników, stawianie zaś skutecznego oporu jest możliwe przy posiadaniu moralnej sprawności prawniczej, ujawniającej się jako cywilna odwaga, wymóg istotny wszelkich zawodów prawniczych. Ustawodawca, chcąc wzmocnić słabe siły człowieka, zaopatruje sędziów w instytucję niezawisłości sędziowskiej. Trzeba jednak powiedzieć, że do korzystania z niej potrzebna jest również odwaga cywilna, a przede wszystkim moralność.</u>
          <u xml:id="u-545.8" who="#JanŚwitka">A zatem sędziemu potrzebne jest nie tyle odpartyjnienie i odpolitycznienie, ile cywilna odwaga, należyta moralność, a nade wszystko dobra znajomość prawa, poczucie zawodowej godności i honor, który jest tronem sprawiedliwości. One to tylko i wyłącznie, te sprawności intelektualne i moralne, są w stanie stawiać skuteczny opór wszelkim nieprawidłowościom. Linia frontu walki o obiektywizm i niesprawiedliwość biegnie w rozumie i w sumieniu sędziego, a nie jest wyznaczona ideologiczno-polityczną doktryną, tak przynajmniej być powinno.</u>
          <u xml:id="u-545.9" who="#JanŚwitka">Jeżeli przeto sędziowie nie będą posiadali inklinacji moralnej z natury bądź na podstawie wychowania, opartego jednak nie na kodyfikacji norm deontologicznych czy odpartyjnieniu lub odpolitycznieniu, lecz na dobrym przykładzie tych, których obowiązkiem pedagogicznym jest oddziaływanie na środowisko zawodowe to najlepszy kodeks deontologiczny oraz odpartyjnienie i odpolitycznienie nie tylko nie stworzą tej etyki, ale nawet nie podniosą jej poziomu. Aby być moralnym jako sędzia, trzeba być wpierw moralnym jako człowiek. Kto nie ma moralności ogólnej, ten nie może mieć moralności zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-545.10" who="#JanŚwitka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przedłożony Sejmowi projekt ustawy o zmianie ustaw Prawo o ustroju sądów powszechnych i innych postuluje odpartyjnienie sędziów, które ma być lekarstwem na dolegliwości tego zawodu, spowodowane m.in. przynależnością sędziów do partii politycznych. Intencją projektu jest to, aby wymiar sprawiedliwości był obiektywny, wolny od jakichkolwiek nacisków. Ta szlachetna intencja projektu, godziwy jej cel zasługują w pełni na uznanie i wsparcie. Jednak w kwestii tej, istotnej z punktu widzenia praworządności i moralności, nie budzącej żadnej wątpliwości, powstaje zasadne pytanie, a mianowicie czy tą jedyną drogą, drogą wyłącznie odpartyjnienia? Jest to opinia jaskrawo ułomna; rozważna odpowiedź na to pytanie nie może być jednym tchem wypowiedziana, albowiem materia sprawy mimo pozorów prostoty jest bardzo złożona i leży w zupełnie innej płaszczyźnie, płaszczyźnie osobowo-charakterologicznej. Nie upoważnia to jednak do rezygnacji z przedłożonej w projekcie propozycji. Skoro zdecydowaliśmy się na owo odpartyjnienie, to czyńmy to konsekwentnie. Odpartyjnijmy również ławników, o których projekt in puncto tej kwestii milczy. Jest to wymóg logicznej konsekwencji. Nie sposób bowiem zrozumieć, dlaczego to sędzia miałby być bezpartyjny, a ławnik, który przecież współdecyduje o sprawie, może być nawet wysokiej klasy funkcjonariuszem polityczno-partyjnym.</u>
          <u xml:id="u-545.11" who="#JanŚwitka">Te same wątpliwości mają również odniesienie do sędziów Trybunału Stanu. Skoro bowiem działalność partyjna i polityczna, która — według stanowiska projektu — rzekomo niewłaściwie wpływa na sędziego, ogranicza jego obiektywizm, niezawisłość, czyniąc go dyspozycyjnym, podatnym na wpływy ujemnych oddziaływań doktrynalno-politycznych, to chyba takie same spustoszenia intelektualne i skażenia moralne czyni również u ławników, a także sędziów Trybunału Stanu oraz tych, którzy wprawdzie administracyjnie, ale sterują przecież wymiarem sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-545.12" who="#JanŚwitka">Rzecz sprowadza się zatem do właściwego, to jest należytego rozumienia partyjności i polityki, która w istocie swej jest i powinna być zawsze sztuką organizowania życia społecznego, i ma być koniecznie spojona pierwiastkiem moralnym.</u>
          <u xml:id="u-545.13" who="#JanŚwitka">Nie wolno ponadto zamykać oczu na fakt, że przynależność do partii jest prawem obywatelskim, które powinno być uszanowane. Ani w dokumentach polityczno-prawnych międzynarodowych, ani w społeczno-moralnym nauczaniu Kościoła nie ma żadnych ograniczeń przynależności do partii. Wprost przeciwnie, istnieje moralny obowiązek aktywnego uczestnictwa wszystkich, podkreślam — wszystkich, w życiu publicznym.</u>
          <u xml:id="u-545.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-545.15" who="#JanŚwitka">Nie można obronić poglądu, że zakaz przynależności sędziów do partii nie jest ograniczeniem praw obywatelskich, o których poszerzenie z taką determinacją słusznie przecież zabiegamy. Ponadto jest naruszeniem Konstytucji, i to chciałem zauważyć. To nie kwestia partyjności jako takiej jest źródłem niedomagań w wymiarze sprawiedliwości, lecz słaby psychicznie, moralnie i charakterologicznie człowiek, uformowany wedle fałszywej koncepcji: koncepcji życia bez wartości, w tym moralnych w szczególności.</u>
          <u xml:id="u-545.16" who="#JanŚwitka">Nie ma zasadnych podstaw do wyrażenia i obrony poglądu, że bezpartyjność jest producentem moralności i uczciwości, a bezpartyjny to wzór prawości, szlachetności, słowem źródło cnót społecznych. Linia podziału między dobrem a złem nie biegnie między partyjnością a bezpartyjnością, lecz między mądrością a głupotą, moralnością a jej brakiem, odwagą a tchórzostwem. Należy o tym pamiętać. Ale należy też liczyć się ze zdrową społeczną psychiką, być otwartym na jej postawy i odczucia, ukształtowane w klimacie złych praktyk przemijającej rzeczywistości. Ten wzgląd pragmatyczny uzasadnia przeto przekonanie, aby przyjąć rozwiązanie przedłożone w projekcie.</u>
          <u xml:id="u-545.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-546">
          <u xml:id="u-546.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-546.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Kerna.</u>
          <u xml:id="u-546.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Szczepan Balicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-547">
          <u xml:id="u-547.0" who="#AndrzejKern">Klub mój zlecił mi zadanie, abym w jego imieniu przedstawił nasze stanowisko w tej szczególnej sprawie. Chciałbym zacząć od tego, żeby podziękować państwu wszystkim za to, że poświęciliście dziś swój cenny czas, że okazaliście troskę i zrozumienie dla problematyki, której ten czas dziś poświęcamy. Jest to dobry prognostyk dla polskiego wymiaru sprawiedliwości, który nie zawsze dotąd znajdował u parlamentu odpowiedni posłuch. A sprawa istotnie jest ważna.</u>
          <u xml:id="u-547.1" who="#AndrzejKern">Na gmachu sądów warszawskich umieszczony jest napis: „Sprawiedliwość jest ostoją mocy i trwałości Rzeczypospolitej”. Były w przeszłości lata, kiedy napis ten zamiast brzmieć dumnie, brzmiał jak drwina, brzmiał jak wyzwanie rzucone społeczeństwu. Przez całe ubiegłe lata cała opozycja polska, niezależnie od znaku spod jakiego pochodziła, uważała, że problem niezawisłości sędziowskiej jest centralnym problemem, który będzie oznaką nadchodzących zmian i który będzie znakiem naszych czasów. Wiedzieliśmy o tym, że sposób, w jaki sprawiedliwość będzie wymierzana, jest gwarancją, iż sprawiedliwość ta istotnie będzie miała zastosowanie w życiu społecznym. Dziś troskę o realizację tej niezawisłości oddajemy w ręce sędziowskiego samorządu.</u>
          <u xml:id="u-547.2" who="#AndrzejKern">Chciałbym w tym miejscu zwrócić się do wszystkich sędziów. Chciałbym powiedzieć wam, że polski parlament oddaje wam w ręce bezcenny dar, oddaje wam niezawisłość. Strzeżcie tego daru jak źrenicy oka. Pamiętajcie, że na wasze orzeczenia nie ma prawa nikt oddziaływać z zewnątrz, że na treść waszych orzeczeń mogą wpływać tylko trzy czynniki, mianowicie: przestrzeganie obowiązujących praw, doświadczenie życiowe i zawodowe, wreszcie czynnik bodaj najważniejszy — własne sumienie.</u>
          <u xml:id="u-547.3" who="#AndrzejKern">Obywatelski Klub Parlamentarny popierając treść wszystkich ustaw, oddaje równocześnie hołd tym wszystkim, którzy ideałom niezawisłości sędziowskiej poświęcili drogie wartości, takie jak wolność własną i cierpienie. Jeśli Wysoka Izba uchwali projektowane ustawy, dzień dzisiejszy będzie wielkim dniem polskiego wymiaru sprawiedliwości, a równocześnie będzie to wielki krok naszego państwa ku Europie wolnych narodów.</u>
          <u xml:id="u-547.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-548">
          <u xml:id="u-548.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-548.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Szczepana Balickiego.</u>
          <u xml:id="u-548.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny będzie zabierał głos pan poseł Kazimierz Ujazdowski ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-549">
          <u xml:id="u-549.0" who="#SzczepanBalicki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz nowelizacja kilku innych aktów normatywnych dotyczy w całości organizacji i form działania naszego wymiaru sprawiedliwości. Natomiast oczywistym dla każdego celem, któremu służyć mają rozważane dziś ustawy, jest zapewnienie polskiemu społeczeństwu mądrych, bezstronnych i sprawiedliwych sędziów.</u>
          <u xml:id="u-549.1" who="#SzczepanBalicki">Kadrę sędziowską zapewnić ma Krajowa Rada Sądownictwa, nad której charakterem prawnym toczyła się dość ożywiona dyskusja. Niektórzy w niej bowiem chcieli widzieć najwyższy organ samorządu sędziowskiego, złożony wyłącznie z sędziów. Przeważyła jednak opinia, że organ przedkładający prezydentowi kandydatury na sędziów wszystkich szczebli powinien mieć w swym składzie przedstawiciela prezydenta, ministra sprawiedliwości oraz posłów i senatorów, jako reprezentujących opinię publiczną. Stanowi to zarazem realizację porozumień okrągłego stołu, które w odniesieniu do Krajowej Rady Sądownictwa stanowiły wymóg, by składała się ona w większości z sędziów, a więc zakładano udział czynnika poza sędziowskiego, aczkolwiek w roli raczej doradczej ze względu na małą liczebność.</u>
          <u xml:id="u-549.2" who="#SzczepanBalicki">W dyskusji nad kompetencjami rady wyrażono obawy, by nie kolidowały one z kompetencjami Sądu Najwyższego, zwłaszcza w odniesieniu do nadzoru nad orzecznictwem sądowym. Dyskutowany dziś przez Wysoką Izbę tekst ustawy rozprasza całkowicie — jak sądzę — wszystkie te wątpliwości, gdyż Krajowa Rada Sądownictwa ma zapewnione maksymalnie szerokie możliwości zapoznawania się z problemami wymiaru sprawiedliwości, co jest konieczne dla prawidłowej polityki kadrowej. Nie posiada natomiast żadnego wpływu na orzecznictwo sądowe, nawet w formie wydawania najbardziej ogólnych zaleceń. Ustalona przez Konstytucję pozycja Sądu Najwyższego, jako niezależnego naczelnego organu sądowego sprawującego nadzór nad innymi sądami w się orzekania, nie została w najmniejszej mierze podważona.</u>
          <u xml:id="u-549.3" who="#SzczepanBalicki">Wysoka Izbo! Druga z dyskutowanych dziś ustaw dokonuje korekt w dotychczasowych przepisach o ustroju organów wymiaru sprawiedliwości, z podstawowym zamiarem zagwarantowania niezawisłości sędziowskiej. Na czoło niewątpliwie wysuwa się zniesienie osławionego wymogu dawania rękojmi należytego wykonywania obowiązków sędziego w PRL. Wymóg ten stwarzał wprost kliniczny przykład przepisu łamiącego elementarne zasady praworządności. Nieokreślona treść pozwalała podciągnąć pod jego zakres każde właściwie zachowanie się sędziego, które mogło nie podobać się władzom, przy czym stosowanie tego przepisu następowało całkowicie arbitralnie, bez stosowania postępowania dyscyplinarnego. Zbędnym byłoby — jak sądzę — relacjonowanie ponurej roli, jaką to krótkie sformułowanie odegrało w najnowszej historii naszego sądownictwa. Przez uchylenie go zapewniamy stabilizację stanowiska sędziego, będącą niezbędnym elementem niezawisłości. Stabilizację tę expressis verbis zapewnia nowe brzmienie artykułu 61 Prawa o ustroju sądów powszechnych, stanowiące: sędziowie są nieusuwalni ze swego stanowiska z wyjątkiem przypadków przewidzianych w niniejszej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-549.4" who="#SzczepanBalicki">Z tą problematyką łączy się trudne i delikatne, omówione już tutaj, zagadnienie udziału sędziego w działalności politycznej. Bez wątpienia, było to już tu mówione, prawo do zrzeszania się także w partiach politycznych należy do podstawowych praw jednostki ludzkiej. Nie wolno jednak odwracać oczu od rzeczywistości, przede wszystkim od tej nieprzeliczonej niestety liczby wyroków, wydanych w ubiegłym 40-leciu pod naciskiem władz politycznych, stanowiących ciemną, a dawniej często krwawą, plamę naszego wymiaru sprawiedliwości. W świadomości społeczeństwa wrył się bardzo głęboko i boleśnie związek między partyjnością a dyspozycyjnością, choć oczywistą krzywdą byłoby uogólnianie tego na wszystkich sędziów z legitymacjami partyjnymi czy jakichkolwiek innych ugrupowań.</u>
          <u xml:id="u-549.5" who="#SzczepanBalicki">Ta sytuacja zmusza do odizolowania kadry sędziowskiej od aktywnej działalności politycznej, w szczególności od przynależności partyjnej. Powiedzmy sobie twardo: nasze sądownictwo przez długi czas było chore, a ozdrowieńcowi można i trzeba nałożyć rygory, które w innych warunkach byłyby niedopuszczalne. Miejmy nadzieję, że z upływem czasu, leczącego najcięższe nawet urazy, powstaną również warunki do przywrócenia sędziom praw do działalności politycznej. Pamiętajmy bowiem, że aczkolwiek posłowie i senatorowie zostali wyłączeni spod omawianego przepisu, to na przyszłość przepis ten groziłby całkowitym w praktyce wyłączeniem sędziów ze zgromadzenia narodowego. Jakaż bowiem partia wysunie kandydaturę kogoś, kto nie jest jej członkiem i nie bierze udziału w działalności politycznej. Smutny realizm.</u>
          <u xml:id="u-549.6" who="#SzczepanBalicki">Wysoki Sejmie! W dyskutowanej ustawie dokonano także wielu drobniejszych korektur dotychczasowego prawa, postulowanych przez środowisko zainteresowane uzdrowieniem naszego wymiaru sprawiedliwości. Przykładowo wymienię tutaj daleko idące zrównanie sytuacji sędziów wojskowych z sytuacją prawną sędziów sądów powszechnych. Dowartościowano pozycję sędziów rejonowych w wojewódzkich zgromadzeniach ogólnych, zrównując liczbę ich delegatów z liczbą sędziów wojewódzkich.</u>
          <u xml:id="u-549.7" who="#SzczepanBalicki">Generalnie oceniając obie dyskutowane dziś ustawy, stwierdzić można z całym przekonaniem, że stwarzają one realną szansę daleko idącej poprawy funkcjonowania naszych sądów. Łącznie z dokonaną w listopadzie korekturą prawa karnego powinny one dać nam wymiar sprawiedliwości zgodny zarówno z nadziejami opinii publicznej, jak i z humanitarnymi tendencjami zwyciężającymi dziś w jurysprudencji światowej. Z tym przekonaniem posłowie Klubu Poselskiego „Pax” oddadzą swe głosy za przyjęciem omawianych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-549.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-550">
          <u xml:id="u-550.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-550.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Ujazdowskiego ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-550.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Konopka zabierający głos w imieniu Klubu Poselskiego SD.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-551">
          <u xml:id="u-551.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę uzasadnić absolutną konieczność uchwalenia proponowanych ustaw. Ja nie jestem może od komplementów, ale chcę zobrazować, jak wyglądało, i jak jeszcze częściowo wygląda dzisiaj, sądownictwo. Opieram się na materiałach, które zostały opublikowane, ale nie wiem, czy wszyscy te rzeczy znają. W związku z tym pragnę przypomnieć, że pani sędzia, która „zamordowała” generała Neila pracowała jeszcze do 1975 r. w Ministerstwie Sprawiedliwości na wysokim stanowisku, ma wiele orderów i pobiera emeryturę dla szczególnie zasłużonych. Była to sędzia Maria Górowska. Prokurator, który brał udział w tym morderstwie, niejaki Beniamin Weisberg też się doskonale w Warszawie czuje. I dalej: została opublikowana księga „Sędziowie Sądu Najwyższego”, która w rozumieniu autorów miała być księgą chwały. Oczywiście nie pora, żebym przeczytał tę księgę całą, ale pragnę Wysokiej Izbie przedstawić skład izby karnej Sądu Najwyższego w dniu dzisiejszym. To nie są żadne mroki stalinizmu, to jest dzień dzisiejszy. I to pozwolę sobie przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-551.1" who="#KazimierzUjazdowski">Proszę Wysokiej Izby! Jest czterech sędziów, którzy zostali mianowani sędziami Sądu Najwyższego nie osądziwszy przedtem nigdy w życiu żadnej sprawy — od razu zostali sędziami Sądu Najwyższego. No i proszę sobie to wyobrazić. Oni nas sądzą, oni nad nami mają wielką władzę. Jest sędzia, który nie ma stopnia magistra prawa — w Sądzie Najwyższym! To wynika z ich biuletynu, z tego co oni wydali. To sobie trzeba powiedzieć. Jest taki rekordzista, który skończył prawo w 1951 r., a w 1953 już był prezesem sądu wojewódzkiego. Taki wybitnie utalentowany.</u>
          <u xml:id="u-551.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-551.3" who="#KazimierzUjazdowski">Wysoka Izbo! Jest w tej chwili, proszę Izby, prezes Sądu Najwyższego kierujący izbą karną Bogdan Dzięcioł, który jak podaje pan prof. dr hab. Aleksander Ratajczak na łamach „Życia Warszawy”, tak go zaszczuł, że ten musiał odejść z Sądu Najwyższego. To pisze pan prof. dr hab. Aleksander Ratajczak — służę jakby ktoś nie wierzył — opisał jak został zaszczuty — w Sądzie Najwyższym. Chodzi o prezesa izby karnej — podkreślam.</u>
          <u xml:id="u-551.4" who="#KazimierzUjazdowski">Wysoka Izbo! W czasie stanu wojennego niektórzy sędziowie Sądu Najwyższego odznaczyli się niesłychanymi osiągnięciami w tym, jak skatować naród. Jest m.in. taki sędzia w Sądzie Najwyższym, który twierdził, lansował taki pogląd prawny, że należy mieć pełne zaufanie do dowodów zebranych przez Milicję Obywatelską i proponował, aby nie przesłuchiwać w sądzie świadków już raz przesłuchanych przez MO. Ja się dziwię, że nie proponował prokuratorowi albo może MO napisania wyroku — a on może tylko podpisać. Pan sędzia nazywa się Ryszard Mieczysław Bodecki.</u>
          <u xml:id="u-551.5" who="#KazimierzUjazdowski">Wysoka Izbo! Powiem rzecz straszną, która się nie mieści w głowie w zasadzie, ale to jest prawda. Jest pani sędzia Sabina Pawelec. Orzekała w sekcji tajnej. W sekcjach tajnych orzekała. W nagrodę za to jest sędzią Sądu Najwyższego. Oczywiście specjalistka od prawa karnego. No przecież te rzeczy naprawdę w głowie się nie mieszczą! Jakby tego przecież nie nazywać, to są rzeczy straszne. A my musimy być świadomi, że mamy wydać tę ustawę po to, aby mieć normalny Sąd Najwyższy.</u>
          <u xml:id="u-551.6" who="#KazimierzUjazdowski">Jest taki sędzia, który był współautorem stanowiska, według którego wystarczyło powiadomienie przez radio o stanie wojennym, żeby ludzi skazywać za strajk. To znaczy, że ludzie mieli przewidzieć przyszły przepis! Nim się ukazał Dziennik Ustaw, to na przykład za rozlepianie afiszy o aresztowaniach i internowaniu przed ogłoszeniem w sposób prawidłowy przepisów prawa karnego, a więc w sytuacji kiedy sprawcy nie mieli świadomości bezprawności czynu, bo akcja ulotkowa była w statucie związku. Lansował pogląd, że każdy z nas powinien wysłuchać w radiu między tymi marszami, bębnami i wiedzieć,...</u>
          <u xml:id="u-551.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-551.8" who="#KazimierzUjazdowski">... że nas będą wsadzać za to, że jesteśmy Polakami. Ten sędzia nazywa się Władysław Ochman. Podaję z tej książeczki, żebyśmy nie mieli wątpliwości, jaki mamy Sąd Najwyższy — co do części składu oczywiście, ale jednak tacy w Sądzie Najwyższym są.</u>
          <u xml:id="u-551.9" who="#KazimierzUjazdowski">I my mamy tę ustawę dlatego czym prędzej uchwalić, żeby już nie w drodze nominacji, dziwacznych awansów, tylko żeby Krajowa Rada Sądownictwa mogła wybrać również Sąd Najwyższy, który będzie naszą chwałą, którego nie będziemy się wstydzić.</u>
          <u xml:id="u-551.10" who="#KazimierzUjazdowski">Pragnę podkreślić, że byliśmy tu, na tej sali, bliscy — tak, strasznie bliscy — potwornej pomyłki. Tylko zrządzenie losu spowodowało, że jej uniknęliśmy przy głosowaniu na kandydatów do Trybunału Konstytucyjnego. Spotkałem się z zarzutem, że nie potrafiłem powiedzieć, dlaczego na kogoś nie chcę głosować. Trudno było mi przewidzieć, że taka kandydatura w ogóle będzie. Ale teraz jest pora, abym przedstawił, co powiadał kandydat do Trybunału Konstytucyjnego 13 stycznia 1982 r. podczas posiedzenia Komisji Spraw Wewnętrznych, Wymiaru Sprawiedliwości i Komisji Prac Ustawodawczych Sejmu. W miesiąc po tym haniebnym dekrecie powiadał w ten sposób: w Konstytucji przewidziano możliwość ogłoszenia przez Radę Państwa stanu wojennego; proponuję więc, by wstrzymać się od zmian i wziąć pod uwagę całokształt doświadczeń, jakie można zebrać, i uwzględnić je całościowo w projekcie ustawy o stanie wojennym. Trzeba pamiętać, że art. 44 dekretu mówił, że prokurator generalny itd. itd... I powiada on w ten sposób: nieważne było, czy dekret był uchwalony, wydany prawidłowo czy nie — przypominam Rada Państwa ma prawo wydawać dekrety, miała prawo wydawać dekrety w okresach między sesjami Sejmu, a wtedy sesja Sejmu trwała. I powiada on, że to nie jest ważne, czy ten dekret był wydany tak czy inaczej, najważniejsze, że cel polityczny został osiągnięty. Taki człowiek miał być członkiem Trybunału Konstytucyjnego, który ma stać na straży Konstytucji! Nie liczą się przepisy, ważna jest świadomość rewolucyjna. Skąd ja to znam, nie wiem.</u>
          <u xml:id="u-551.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-551.12" who="#KazimierzUjazdowski">Dlatego też pragnę podać jeszcze jedną rzecz. Wyczytałem rzecz, której się wstydzę jako prawnik. Jest to artykuł „Zza kulis sekcji tajnych” autorstwa komisji społecznej — nie wiem, kto ich tak społecznie, że tak powiem, kto ich powołał. Opisując tę całą hańbiącą działalność sekcji tajnych, komisja dochodzi do wniosku, że sędziowie są niewinni, bo były takie czasy. Pragnę podać przyszłej Krajowej Radzie Sądownictwa... żeby zapamiętane zostały nazwiska ludzi, którzy społecznie zabrali się do tego i mówią, że byli w porządku tamci sędziowie; ci co sądzili w więzieniach, ci, którzy odmawiali zgody na udział obrońców, ci, którzy odrzucali wszystkie wnioski dowodowe. Więc jest taka jakaś społeczna komisja, która miała odwagę podpisać się pod tym artykułem. I widzę, że należą do tej komisji, podpisują się pod tym poglądem, że sędziowie byli w porządku, panowie: Potempa, Erlich, Litwin, Oposzyński, S. Zawadzki — to chyba ten Sylwester, pamiętamy go wszyscy dobrze — i Kulczycki. Dlatego to podaję — jako uwagę do przyszłych prac.</u>
          <u xml:id="u-551.13" who="#KazimierzUjazdowski">Chcę natomiast poruszyć problem najważniejszy.</u>
          <u xml:id="u-551.14" who="#komentarz">(Wicemarszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska: Mija czas, proszę skracać)</u>
          <u xml:id="u-551.15" who="#KazimierzUjazdowski">Już bardzo krótko Pani Marszałek. Jestem przeciwny dwóm przepisem zawartym w projekcie i wnoszę formalny wniosek o wykreślenie dwóch zdań. Dotyczy to art. 5 i art. 11. Proszę uprzejmie zwrócić uwagę na tekst, a ja to uzasadnię. Przyjmijmy, że istnieje bardzo pożyteczny na przykład związek hodowców kanarków. To bardzo miła pasja i bardzo mili ludzie. I nagle my zmieniamy statut tym hodowcom w ten sposób, że rezygnujemy z wymogu posiadania kanarków, że muszą hodować przez rok powiedzmy... i my tu powiadamy, że nie: do związku hodowców kanarków mogą należeć również hodowcy pawianów.</u>
          <u xml:id="u-551.16" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-551.17" who="#KazimierzUjazdowski">I to będzie demokracja.</u>
          <u xml:id="u-551.18" who="#KazimierzUjazdowski">Zastanawiam się, dlaczego tutaj nikt nie ma zaufania do adwokatury. My mamy wiedzieć lepiej niż adwokaci, niż samorząd adwokacki i wsadzamy taki przepis, art. 5 drugie zdanie po przecinku: „jak również ma prawo uzyskać wpis na listę adwokatów bez ograniczeń przewidzianych w ustawie o adwokaturze w stosunku do innych sędziów”. Chodzi tam o czasokres i o miejsce. My mamy związać ręce samorządowi adwokackiemu, wykazując brak zaufania do tegoż samorządu i na przykład w odniesieniu do tych sędziów, o których mówiłem, a o ich teoretycznym przygotowaniu i ideałach również, adwokatura ma natychmiast zrezygnować ze swoich w tej części uprawnień. Dlatego uważam, że to zdanie znalazło się tam niesłusznie i proponuję, aby tekst zmienić o tyle, żeby wykreślić to zdanie w art. 5. I potem się to samo powtarza, żeby była spójność w art. 11: „jeżeli nie ma przeszkód prawnych, jak również ma prawo uzyskać wpis na listę adwokatów bez ograniczeń”. Ja uważam: zostawmy to adwokaturze. Przecież jest rzeczą absolutnie pewną, że adwokatura przyjmie wszystkich prawych, solidnych, sumiennych ludzi. Nie nakładajmy na tę adwokaturę okowów, nie nakazujmy jej nic. Mogę się spotkać z zarzutem, że ten sam zapis jest w obowiązującym prawie o adwokaturze z 1982 r. Dziennik Ustaw nr 16, ale przecież wiadomo jest i po Krajowym Zjeździe Adwokatury wiemy, że będziemy to prawo o adwokaturze zmieniać. To wtedy mi ktoś zarzuci, że skoro jest tu, to nie można zmienić tam. Nic się nie stanie, jeżeli tych dwóch zapisów nie będzie, i dlatego składam ten wniosek. Proszę o jego przegłosowanie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-551.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-552">
          <u xml:id="u-552.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo. Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-552.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Konopkę ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-552.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Maciej Bednarkiewicz z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-553">
          <u xml:id="u-553.0" who="#AndrzejKonopka">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Staję tu w przekonaniu, że mnie żaden awans nie dotyczy.</u>
          <u xml:id="u-553.1" who="#AndrzejKonopka">Wydawałoby się, że wobec ogromu problemów przedyskutowanych w Sejmie przez ostatnie trzy dni sprawy związane z sądownictwem mogą być potraktowane jako nieco drugorzędne. Trwam jednak w przekonaniu, że nie muszę udowadniać, że jest to założenie z pozoru jedynie prawdziwe. Wystąpienia posłów sprawozdawców jednoznacznie wykazały, z jak ważną materią mamy do czynienia, i to zarówno przy powoływaniu nowego organu, jakim jest Krajowa Rada Sądownictwa, jak i przy dokonywaniu zmian w dotychczasowych ustawach Prawo o ustroju sądów powszechnych, o Sądzie Najwyższym, o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, Prawo o notariacie i o ustroju sądów wojskowych.</u>
          <u xml:id="u-553.2" who="#AndrzejKonopka">Już w trakcie pierwszego czytania projektów tych wszystkich ustaw wskazywano w pełni zasadnie, że prace nad nimi powinny być prowadzone razem i ich wyniki winny być przedstawione Wysokiej Izbie łącznie, bowiem dopiero wówczas widać wyraźnie cel, jakiemu zmiany mają służyć, i rozwiązania instrumentalne pozwalające ten cel zrealizować.</u>
          <u xml:id="u-553.3" who="#AndrzejKonopka">Cel jest w zasadzie jeden. Skuteczniejsza ochrona praw obywatelskich poprzez zapewnienie pełnej niezależności sądów, niezawisłości sędziów i bardziej prawidłowego usytuowania poszczególnych kategorii organów ochrony praworządności w systemie organów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-553.4" who="#AndrzejKonopka">Kompetencje przyznane Krajowej Radzie Sądownictwa w sposób znaczący ograniczają wpływ ministra sprawiedliwości na dobór kadry sędziowskiej, ruch tej kadry czy wreszcie jej ocenę, eliminując tym samym krytykowane dotychczasowe rozwiązania polegające na możliwości czysto administracyjnego sterowania tymi sprawami, aczkolwiek minister sprawiedliwości wchodzi w skład rady podobnie jak osoba wskazana przez prezydenta. Łączy się to integralnie z rozszerzeniem wpływu samych sędziów, mam na myśli zgromadzenie ogólne, na dobór ich bezpośrednich przełożonych, prezesów i wiceprezesów, o czym traktuje art. 30 § 2 projektu. Sam skład zgromadzenia ogólnego doznaje zasadniczej zmiany, bowiem organ ten będzie złożony w sądach powszechnych z równej liczby sędziów sądów rejonowych i wojewódzkich.</u>
          <u xml:id="u-553.5" who="#AndrzejKonopka">Niezawisłość sędziów zostaje zagwarantowana między innymi przez zakaz należenia do partii politycznej, nieusuwalność ze stanowiska, umożliwienie sędziom korzystania z drogi sądowej w sprawach o roszczenia ze stosunku pracy, a wreszcie takiego ustawowego unormowania uposażeń, które utrąca możliwość preferowania kogokolwiek przez administrację. Różnice w uposażeniach między sędziami będą bowiem wynikały jedynie z dodatku za staż oraz za funkcje. Do tej pory było to regulowane w ramach przepisów aktów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-553.6" who="#AndrzejKonopka">Sąd Najwyższy traci uprawnienia do wydawania wytycznych wiążących bezwzględnie sądy w orzekaniu, co było również szeroko krytykowane jako ograniczające niezawisłość sędziów. Sędziowie Sądu Najwyższego nie będą już wybierani na określoną kadencję, co w sposób zasadniczy umocni zarówno ich pozycję, jak i pozycję tego naczelnego organu sądowego.</u>
          <u xml:id="u-553.7" who="#AndrzejKonopka">Dużym osiągnięciem jest również wprowadzenie do projektu nowych bądź zmodyfikowanych rozwiązań dotyczących sądownictwa wojskowego i maksymalne zbliżenie tego sądownictwa do sądownictwa powszechnego z odpolitycznieniem sędziów wojskowych i rozszerzeniem ich uprawnień na czele. W tej materii proponowane zmiany biorą pod uwagę liczne głosy posłów wyrażane podczas pierwszego czytania i w trakcie prac komisji, i wykraczają znacznie poza zasięg propozycji zawartych w projekcie rządowym.</u>
          <u xml:id="u-553.8" who="#AndrzejKonopka">Powołując się jeszcze raz na przedstawione Wysokiej Izbie przez posłów sprawozdawców rozwiązania szczegółowe, pozwolę sobie ograniczyć moje uwagi do wskazania tych kilku problemów fundamentalnych i oświadczyć w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, że jego członkowie będą głosowali za przyjęciem proponowanych przez komisje rozwiązań, tym bardziej że odpowiadają one generalnie programowi Stronnictwa oraz uzgodnieniom dokonanym przy okrągłym stole. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-553.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-554">
          <u xml:id="u-554.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-554.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Na tym została wyczerpana lista mówców.</u>
          <u xml:id="u-554.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-554.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pani poseł Teresa Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-555">
          <u xml:id="u-555.0" who="#TeresaLiszcz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mój głos zabrzmi pewnie nieprzyjemnie na tle tego patetycznego dosyć tonu. Na wysokim C mówimy o wymiarze sprawiedliwości, o sędziach, o powołaniu sędziego do wymiaru sprawiedliwości. Ja chcę mówić o rzeczach bardzo przyziemnych i na trochę niższych tonach.</u>
          <u xml:id="u-555.1" who="#TeresaLiszcz">Chodzi mi konkretnie o dwa przepisy w projekcie, które — moim zdaniem — nie są w pełni słuszne, mianowicie przepis dotyczący wynagrodzenia sędziów. Doskonale zdaję sobie sprawę z tego, że odpowiednio wysokie wynagrodzenie sędziego jest istotną gwarancją jego niezawisłości. Niemniej są pewne granice i są pewne ograniczenia wynikające także z aktualnej kryzysowej sytuacji. Poza tym sędzia jest członkiem społeczeństwa takiego, jakie obecnie mamy. W art. 74 gwarantuje się sędziom wynagrodzenie zasadnicze, które stanowi wielokrotność przeciętnego wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej. Chcę powiedzieć, że już obecnie nawet sędzia sądu rejonowego czy asesor ma mniej więcej 1,70 czy 1,75 wynagrodzenia w pięciu podstawowych działach gospodarki. To oznacza na przykład, że sędzia sądu rejonowego, dosyć często niedawno po studiach, ma uposażenie równe profesorowi prawa na wydziale prawa. Nie wiem, czy to dobrze. Są także wymagane jakieś proporcje. Mamy tutaj powiedziane, że to ma być wielokrotność, A więc sugeruje to co najmniej dwukrotność, poczynając już od asesora, bez żadnego ograniczenia w górę. Muszę wyrazić swoje zdanie i uważam, że to jest przesada, że w obecnej kryzysowej sytuacji na to nie powinniśmy pozwalać.</u>
          <u xml:id="u-555.2" who="#TeresaLiszcz">Poza tym nie jestem przekonana co do tego, czy wynagrodzenie sędziów powinien uchwalać prezydent. Sądzę, że politykę płac w stosunku do całego społeczeństwa, do wszystkich pracujących powinna prowadzić Rada Ministrów. I w związku z tym proponuję odpowiednią zmianę w paragrafie 2, polegającą na stwierdzeniu, że wynagrodzenia sędziów określa w drodze rozporządzenia Rada Ministrów nie zaś prezydent. Natomiast co do paragrafu dotyczącego wysokości wynagrodzenia, proponuję taką zmianę, by wynagrodzenie zasadnicze sędziów równorzędnych sądów było równe i stanowiło — odpowiednio do rangi stanowiska sędziego — co najmniej 1,5-krotną wysokość wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej. To jest jedna propozycja.</u>
          <u xml:id="u-555.3" who="#TeresaLiszcz">Uzasadniam to przede wszystkim sytuacją kryzysową w kraju. Poza tym jeszcze jedno: my uposażając w ten sposób, stabilizujemy aktualną kadrę sędziowską. Znam wielu godnych szacunku, wspaniałych sędziów. Ale znam także bardzo wielu takich, którzy zamiast wysokich uposażeń i stabilizacji powinni zostać co prędzej zwolnieni. I to nie tylko sędziowie Sądu Najwyższego, o których mecenas Ujazdowski mówił. Przede wszystkim w sądach rejonowych i wojewódzkich są sędziowie, którzy naprawdę się nie nadają. Jestem pełna niepokoju i obaw co do tego, że my tę kadrę ustabilizujemy. Uważam, że to będzie błąd, że powinna nastąpić najpierw weryfikacja. Przy czym, broń Boże, nie chodzi mi tu o weryfikację polityczną, bo nie od tego, jaką legitymację czy w ogóle legitymację nosi do tej pory sędzia, zależy poziom jego kompetencji i uczciwości, a o weryfikację z punktu widzenia kompetencji i uczciwości, bo znam niestety osobiście bardzo wielu sędziów niekompetentnych i nieuczciwych. I budzi mój wewnętrzny sprzeciw stabilizowanie i tak hojne uposażanie tych właśnie sędziów.</u>
          <u xml:id="u-555.4" who="#TeresaLiszcz">I jeszcze jedno, proszę państwa, oprócz kwestii uposażenia. Mamy jeszcze wcześniej przepis, który stwierdza, że jeżeli sędzia orzeka po przekroczeniu wieku, który uprawnia go do nabycia uprawnień emerytalnych, czyli w wieku 65 lat mężczyzna, 60 kobieta, to za ten okres zatrudnienia równocześnie ma pobierać wynagrodzenie i emeryturę. Może to być niebezpieczny precedens. Również profesor może po 65 roku życia, po nabyciu uprawnień emerytalnych, dalej pracować i z reguły pracuje do 70 roku życia. Toteż przy najbliższej nowelizacji ustawy o szkolnictwie wyższym ta grupa pracowników też może sobie zażyczyć, żeby im płacić za te ostatnie w karierze zawodowej lata podwójnie: emeryturę i wynagrodzenie. Uważam to też za przesadę. Rozumiem argumenty, że sędzia jest w sytuacji wyjątkowej, że rzadko może otrzymywać świadczenia emerytalne i jednocześnie pracować na pół etatu. W zasadzie nie jest to możliwe we własnym zawodzie, chociaż jest możliwe w innych zawodach. Ale wydaje mi się, że byłoby wystarczające, gdyby otrzymywał wtedy pełne wynagrodzenie i połowę świadczenia emerytalnego. I znów taką propozycję zgłaszam.</u>
          <u xml:id="u-555.5" who="#TeresaLiszcz">To są dwie propozycje niejako przeciwko sędziom. Przykro mi, muszę zająć takie stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-555.6" who="#TeresaLiszcz">Mam jeszcze jedną propozycję o przedstawienie której prosili mnie sędziowie. Mianowicie chodzi tu o barbarzyński, moim zdaniem, przepis z art. 55 ustawy o ustroju sądów powszechnych, który zabrania sędziom zawierać małżeństwo z osobą wykonującą zawód adwokata na obszarze całego kraju, a nawet za granicą, gdziekolwiek na świecie. Proponuję zmianę tego przepisu w takim duchu, żeby zakaz dotyczył tylko adwokata wykonującego swoją funkcję na obszarze działania danego sądu wojewódzkiego, jak to jest obecnie w stosunku do krewnych. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-555.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-556">
          <u xml:id="u-556.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-556.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu panią marszałek Olgę Krzyżanowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-557">
          <u xml:id="u-557.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Właściwie to jest ad vocem. Chciałam zapytać, czy wniosek pani poseł Liszcz był dyskutowany na komisji, z której obrad poseł sprawozdawca zdawał nam sprawozdanie i jakie jest stanowisko komisji w stosunku do wniosku pani poseł Liszcz. Czy ten wniosek był przegłosowany przez członków komisji, czy pani poseł go stawiała jako uczestnik komisji? Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-557.1" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz: Tak, był przegłosowany.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-558">
          <u xml:id="u-558.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie wobec tego pana posła sprawozdawcę Adama Zielińskiego o zabranie głosu może w obu kwestiach, zarówno dotyczących wniosku pani poseł Liszcz, jak i swojej własnej uwagi, którą chce pan zgłosić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-559">
          <u xml:id="u-559.0" who="#AdamZieliński">Wysoka Izbo! Proszę się nie gniewać, ale zacznę od jednej uwagi generalniejszej. Z wielkim zainteresowaniem wysłuchała Wysoka Izba wystąpienia pana posła Ujazdowskiego. Pan poseł Ujazdowski powiedział m.in., z czym się w pełni zgadzam, że nie można zgodzić się z istnieniem takiego sądu, w którym wyroki pisałby prokurator. Równocześnie pan prof. Ujazdowski wygłosił przemówienie prokuratorskie, w którym skierował swoje zarzuty pod adresem różnych osób wymienianych z imienia i nazwiska. Nie wiem, czy te zarzuty są słuszne czy nie, ale na tym kończy się rozprawa, bo na tym kończy się transmisja z posiedzenia Sejmu, która jest odbierana w całym kraju, i jest to równoznaczne z wyrokiem. Chcę powiedzieć, że gdybym miał świadomość, że ta ustawa, w której przygotowaniu uczestniczyłem, ma zmierzać do tego, żeby tak wyglądał polski wymiar sprawiedliwości, głosowałbym przeciwko tej ustawie, podnosząc do góry obie ręce.</u>
          <u xml:id="u-559.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-559.2" who="#AdamZieliński">Teraz co do spraw konkretnych, co do wniosków, które były zgłoszone. Chcę powiedzieć, że w istocie wszystkie z tych propozycji były rozważane w toku prac komisji. Pan poseł Świtka mówił o problematyce bezpartyjności ławników. Dyskutowaliśmy tę sprawę. Ławnik orzeka 12 dni w roku, to jest wymiar, w którym ławnik orzeka. Uważaliśmy, że odpolitycznienie ławników również powinno mieć miejsce tam, gdzie to jest możliwe. I wycofano — to jest propozycja komisji — prawo organizacji politycznych, a więc także partii politycznych, do zgłaszania kandydatów na ławników. To było w dotychczasowym prawie, tego w projekcie proponowanym przez komisie nie ma. Uzależnianie natomiast tego faktu, że ktoś 12 dni w roku sprawuje wymiar sprawiedliwości od zawieszenia, wykluczenia jego przynależności partyjnej wydawało się nie w pełni uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-559.3" who="#AdamZieliński">Problematyki bezpartyjności członków Trybunału Konstytucyjnego nie rozważano, albowiem w ogóle nie rozważano problematyki statusu członków Trybunału Konstytucyjnego. Te zmiany, które są w projekcie zawarte, są zmianami niezbędnymi ze względu na regulację ustroju sądów powszechnych i dotyczą jedynie zastąpienia uchylanego przepisu z ustawy o Sądzie Najwyższym, właśnie tego który pan poseł Ujazdowski zakwestionował. Zaraz zresztą do tego wrócę.</u>
          <u xml:id="u-559.4" who="#AdamZieliński">Co do art. 5 i 11 (wniosek posła Ujazdowskiego) było to również dyskutowane w komisjach. Proszę się nie gniewać, ale chcę powiedzieć, że nie w tym problem, czy hodowca kanarków powinien być obowiązkowo przyjmowany do związku hodowców papug, ale w tym, że obowiązujące prawo przewiduje w stosunku do sędziów określone ograniczenia w zakresie dostępu do adwokatury na ogólnych zasadach. Otóż te przepisy, które pan poseł Ujazdowski zacytował; a które nie są niczym innym jak tylko technicznym przeniesieniem z obowiązującego prawa; mówią o tym, że te ograniczenia, które dotyczą sędziów w ogóle, nie dotyczą członków Trybunału Konstytucyjnego i sędziów Sądu Najwyższego obecnej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-559.5" who="#AdamZieliński">Sprawy podniesione przez posłankę Liszcz wywoływały dość ożywioną dyskusję. Chcę w każdym razie powiedzieć, że art. 74, mówiący o wynagrodzeniach, nie był zmieniany przez komisje. Jego głównym nowym elementem jest to, że przewiduje równorzędne, jednakowe wynagrodzenia dla sędziów — równe wynagrodzenie sędziów. Jest to sprawa niesłychanie ważna z punktu widzenia właśnie pozycji sędziego i jego niezawisłości, że nie można za pomocą różnicowania wysokości wynagrodzenia starać się wpływać na jego postawę, orzecznictwo. Dlatego natomiast mówiono o tej wielokrotności przeciętnego wynagrodzenia, że taka regulacja już istnieje i zawarta jest ona w ustawie o regulacji płac pracowników sfery budżetowej. Ta wielokrotność nie mówi nic o tym, jaka to ma być wielokrotność: ułamkowa, cała; jest to po prostu, że tak powiem, pewien sposób liczenia tego wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-559.6" who="#AdamZieliński">A teraz sprawa art. 62 § 4 mówiącego o zaliczalności emerytury. Gdyby się znalazło jakieś inne sformułowanie, być może można byłoby je rozważyć, bo dyskutowano o tej sprawie w toku prac komisji. Chodziło o to, iż wyraźnie w art. 62 § 4 jest o tym mowa, że chodzi o łączenie emerytury z wynagrodzeniem za pracę na zasadach ogólnych. Obecnie obowiązuje bowiem takie rozwiązanie, że sędziowie są dyskryminowani w stosunku do zasad ogólnych. Być może można byłoby tu znaleźć jakieś lepsze rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-559.7" who="#AdamZieliński">Co do tego, żeby to nie prezydent a Rada Ministrów określała wynagrodzenia sędziów, to znowu chcę powiedzieć: nie dyskutowaliśmy tego w komisji, takie było przedłożenie rządowe, ale jest zasadnicza różnica między uprawnieniami Rady Ministrów i uprawnieniami prezydenta. Rada Ministrów, jakby na to nie patrzeć, będzie w wielu wypadkach znajdowała się w kolizji z orzecznictwem sądowym, jest to jednak organ administracyjny i wydaje się, że jeżeli u prezydenta, jako głowy państwa, lokujemy wszystkie uprawnienia dotyczące właśnie statusu sędziowskiego, to powinniśmy ulokować tu także prawo określania wynagrodzenia sędziów.</u>
          <u xml:id="u-559.8" who="#AdamZieliński">I wreszcie art. 55, który — bardzo przepraszam Wysoka Izbo — art. 55, który mówi a tym, że nie może być sędzią osoba, której małżonek wykonuje zawód adwokata. Chcę powiedzieć, że rzeczywiście, jest to być może sprawa na bardzo długą dyskusję. Ale proszę państwa, chcę powiedzieć tak, że broniąc interesów sędziów — sam jestem sędzią — trzeba liczyć się z tym, że sędzia, jego zachowanie, jego sytuacja jest oceniana przez bardzo szerokie kręgi społeczne. Jeżeli chcemy tego, żeby sędziowie nie spotykali się z zarzutem, iż razem ze swoim małżonkiem prowadzą wspólną kancelarię adwokacką, to tego przepisu warto by bronić. Być może obecna wersja tego przepisu wymagałaby jakiejś korekty, ale tego problemu nie dyskutowaliśmy, natomiast chciałbym bardzo gorąco apelować, żeby bardzo rozważnie dokonać zmiany tego przepisu. I jeżeli nie bylibyśmy w stanie dzisiaj tego uczynić, to myślę, że sprawę należałoby raczej odłożyć do przyszłej nowelizacji prawa o ustroju sądów czy prac nad nową ustawą o ustroju adwokatury, która w tej chwili jest przygotowywana przez samorząd adwokacki, po prostu dlatego, że tu rozwiązania muszą być właściwe.</u>
          <u xml:id="u-559.9" who="#AdamZieliński">I proszę mi pozwolić, pani marszałek i Wysoka Izbo, że powiem jeszcze o takiej rzeczy, która się zdarzać nie powinna, ale która się zdarzyła, co tłumaczone jest pośpiechem, a mianowicie dokonując pewnej zmiany w ustawie o Sądzie Najwyższym, nie dokonano niezbędnej zmiany, która w wyniku tej zmiany powinna nastąpić. Usunięto pojęcia statutu i regulaminu Sądu Najwyższego. Z tym się w ogóle wiązał znowu problem jakby umocnienia pozycji Sądu Najwyższego. I usunięto te wyrazy, natomiast w art. 8 ust. 2 wyrazy te pozostały. Chcę powiedzieć, że nie zauważyliśmy tego przed dzisiejszym posiedzeniem. I dlatego, pani marszałek, chciałbym zgłosić formalny wniosek o uzupełnienie, o dokonanie poprawki na str. 17 w art. 3 w taki sposób, żeby punktowi 6 tego artykułu nadać brzmienie: w art. 8 dwukropek, tak jak jest; litera a, ust. 2 wyrazy: „w statucie i regulaminie Sądu Najwyższego” zastępuje się wyrazami: „w przepisach wydanych na podstawie art. 7; a dotychczasowy punkt „a” otrzymałby oznaczenie punktu „b”.</u>
          <u xml:id="u-559.10" who="#AdamZieliński">Statut i regulamin Sądu Najwyższego został w tym ujęciu zastąpiony przepisami, o których mówi się w art. 7. Jest to poprawka, za którą bardzo przepraszam w imieniu i komisji i wszystkich, którzy uczestniczyli w przygotowaniach tego tekstu.</u>
          <u xml:id="u-559.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-560">
          <u xml:id="u-560.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-560.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-561">
          <u xml:id="u-561.0" who="#MaciejBednarkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zgłosiłem się do głosu zanim jeszcze pan poseł Ujazdowski złożył swój formalny wniosek o dokonanie poprawki w trybie art. 11 i art. 5, ale ponieważ pan poseł Ujazdowski ten formalny wniosek zgłosił, wobec tego zrezygnowałem z zabierania głosu. Po wysłuchaniu wypowiedzi pana profesora, postanowiłem jednak ponownie prosić o udzielenie mi głosu i chciałbym poprzeć w imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego tę propozycję poprawki złożoną przez posła Ujazdowskiego w odniesieniu do art. 5 i art. 11 w części dotyczącej wykreślenia zdań, które pan poseł przeczytał.</u>
          <u xml:id="u-561.1" who="#MaciejBednarkiewicz">I chciałem do tego dodać jedno tylko i jedyne uzasadnienie. Proszę państwa, ten zwrot został przepisany do tej ustawy dokładnie z treści przepisu ustawy o Sądzie Najwyższym. Ta ustawa została ogłoszona w 1984 r. w okresie, kiedy rzeczywiście sytuacja adwokatury polskiej była więcej niż trudna, kiedyśmy się spotykali właśnie w tym Sądzie Najwyższym z uchwałami i decyzjami tak niedopuszczalnymi, że w tym roku w wyniku rewizji nadzwyczajnej ministra sprawiedliwości uchwały tego Sądu Najwyższego były mocą wyroku podjętego w większym składzie Sądu Najwyższego uchylane.</u>
          <u xml:id="u-561.2" who="#MaciejBednarkiewicz">Chodzi mi po prostu o jedną rzecz. Niedopuszczalne jest, i to każdy konstytucjonalista mi przyzna, ażeby w akcie prawnym regulującym jedną materię, regulować materię czy przedmioty dotyczące kompletnie innej sprawy. Ustawą o Sądzie Najwyższym została naruszona ustawa Prawo o adwokaturze. Została ona naruszona w sposób istotny: orzeczono w tamtej ustawie o kwestiach i kompetencjach samorządu adwokackiego bez pytania się tego samorządu, bez zwracania uwagi, bez jakiegokolwiek komentarza ze strony polskiej adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-561.3" who="#MaciejBednarkiewicz">I motywy do tego były właśnie takie. Ten przepis jest zły z dwóch powodów. On jest zły, dlatego że odebrano w tym przepisie prawo, suwerenne prawo decydowania przez organy samorządu adwokackiego o tym, kto ma być adwokatem, ale również dlatego — i na to proszę zwrócić uwagę — że zmuszono sędziów Sądu Najwyższego, aby uznali, że mają prawo być adwokatami. Może oni z tego nie chcą korzystać? Nie ma ten przepis charakteru fakultatywnego. Tam po prostu powiedziano, że on ma prawo wpisu bez ograniczeń. A może on z tego prawa nie chce korzystać? Stąd też i nasza inicjatywa zmierzała do tego, ażeby pozostawić to regulacji ustawy o adwokaturze, która te kwestie i szczególny sposób ich regulowania w stosunku do sędziów Sądu Najwyższego zatwierdza.</u>
          <u xml:id="u-561.4" who="#MaciejBednarkiewicz">Uwaga dodatkowa. Proszę zwrócić uwagę, że ten przepis nie dotyczy ani sędziów Naczelnego Trybunału Administracyjnego, ani w tamtej ustawie tego nie ma, ani w żadnej innej. Tylko i wyłącznie w ustawie o Sądzie Najwyższym ograniczono uprawnienia samorządu adwokackiego. Jest czas i jest możliwość, jest w moim przekonaniu, zwłaszcza z uwagi na uzasadnienie pana posła Ujazdowskiego, konieczność dokonania tego rodzaju poprawki i o taką poprawkę Wysoką Izbę proszę.</u>
          <u xml:id="u-561.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-562">
          <u xml:id="u-562.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa jeszcze zechciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-562.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-562.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan minister sprawiedliwości zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-562.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-563">
          <u xml:id="u-563.0" who="#AdamStrzembosz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chcę się ustosunkować niezwykle krótko do dwóch problemów. Pierwsza to jest rzekomo nadmierne uposażenie sędziów. Wielokrotność, która w tej chwili obowiązuje, o ile dobrze pamiętam, w Sądzie Najwyższym wynosi 2,2. Dotyczy to kilkudziesięciu sędziów; będzie ich zresztą niewątpliwie w nowym składzie Sądu Najwyższego mniej niż ich jest obecnie, prawdopodobnie około 50–60. W wypadku innych sędziów ta „krotność” — brzydko mówiąc — jest niższa i są to uposażenia, jeżeli się weźmie pod uwagę, że sędzia nigdzie nie może pracować, żadnych innych uzyskiwać zarobków, wcale nie tak bardzo wysokie. Ja sam jestem profesorem i uważałem, że moje uposażenie nie było wygórowane dopóki nie przyszedłem do Ministerstwa. Rzeczywiście było niskie, ale proszę państwa możliwość wyjazdów za granicę, możliwość dorabiania w różny sposób była nieograniczona. Sędzia takich możliwości nie ma, a ponieważ jest człowiekiem, którego prestiż wyznacza w naszym społeczeństwie, niestety, również sytuacja materialna, nie sądzę, by polskiego społeczeństwa nawet w obecnej kryzysowej sytuacji nie stać było, by tym ludziom zapewnić godziwe środki utrzymania.</u>
          <u xml:id="u-563.1" who="#AdamStrzembosz">Druga kwestia to są ci nieszczęśni emeryci. Otóż to wygląda niezwykle tak jakoś patująco, jeżeli się powie, że sędzia otrzymywać będzie po ukończeniu 65 lat emeryturę i jeszcze swoje uposażenie. Ale proszę państwa wcale to w tym zapisie tak nie wygląda. Cala różnica jest taka, że sędzia mógłby być po ukończeniu 65 lat, jeżeli zachodzą wyjątkowe okoliczności uzasadniające jego dalszą służbę w wymiarze sprawiedliwości, przeniesiony na emeryturę, następnie powołany ponownie na stanowisko sędziego, z tym że wykonywałby swoje zadania w ramach pół czy 3/4 etatu. Taki zabieg jest po prostu śmieszny, zupełnie nikomu niepotrzebny. Chodzi o to, by sędzia, który osiągnął ten wiek, który upoważnia go do świadczeń emerytalnych, nie musiał być odwoływany, a tak jak wszyscy inni pracownicy w Polsce mógł nadal pracować na części etatu. Oczywiście biorąc za to uposażenie, tak jak wszyscy inni emeryci, z tym że on od strony formalnej nie byłby emerytem w tym sensie, że nie byłby ze swojego stanowiska zwolniony.</u>
          <u xml:id="u-563.2" who="#AdamStrzembosz">Nie są to, proszę państwa, żadne wielkie przywileje, jeżeli się weźmie pod uwagę, że ostatecznie są takie okręgi sądowe, gdzie ci doświadczeni sędziowie, nieraz o wyśmienitej opinii, są nam po prostu potrzebni. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-563.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-564">
          <u xml:id="u-564.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-564.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Konopkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-565">
          <u xml:id="u-565.0" who="#AndrzejKonopka">Panie ministrze, w imieniu wszystkich moich kolegów sędziów w Polsce dziękuję panu serdecznie za to, co pan powiedział. Ostry był ton, w jakim usłyszeliśmy wypowiedź o naszych zarobkach, o które nie myśmy się bili przez parę lat. To nie my, to przede wszystkim ludzie chcieli, żebyśmy tak zarabiali, byśmy byli bardziej wiarygodni wobec wszystkich innych.</u>
          <u xml:id="u-565.1" who="#AndrzejKonopka">Jeszcze raz panu ministrowi bardzo dziękuję, bo mnie po prostu nie wypadało w tej sprawie wystąpić.</u>
          <u xml:id="u-565.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-566">
          <u xml:id="u-566.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-566.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-566.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-566.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego, ponieważ wpłynęły trzy wnioski formalne, czy pani poseł Liszcz po wystąpieniu posła sprawozdawcy i pana ministra wycofuje swój wniosek, czy utrzymuje?</u>
          <u xml:id="u-566.4" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz: Wycofuję.)</u>
          <u xml:id="u-566.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dobrze. Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-566.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ponieważ w pierwszym naszym punkcie uwag żadnych państwo nie wnieśli, wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-566.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa w brzmieniu proponowanym przez Komisję Sprawiedliwości i Komisję Ustawodawczą — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-566.8" who="#komentarz">(Poseł Adam Zieliński: Przecież jest tego rodzaju sytuacja, że — moim zdaniem — najpierw ma być przegłosowane, czy przyjmujemy poprawki.)</u>
          <u xml:id="u-566.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ale poprawki dotyczą panie pośle druku 140, przynajmniej tak mi panowie podaliście. W związku z czym proszę mnie nie wprowadzać w błąd.</u>
          <u xml:id="u-566.10" who="#komentarz">(Poseł Adam Zieliński: Przepraszam bardzo.)</u>
          <u xml:id="u-566.11" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie raz jeszcze czytam:</u>
          <u xml:id="u-566.12" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa w brzmieniu proponowanym przez Komisję Sprawiedliwości i Komisję Ustawodawczą — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-566.13" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-566.14" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-566.15" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o Krajowej Radzie Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-566.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-566.17" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ponieważ do drugiego punktu wpłynęły trzy wnioski formalne, trzy poprawki, będziemy w związku z tym najpierw przegłosowywali kolejne poprawki.</u>
          <u xml:id="u-566.18" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ja jeszcze raz uprzejmie proszę pana posła sprawozdawcę, aby był łaskaw i przedstawił w wielkim skrócie wniesioną przez siebie poprawkę, ale tak żeby posłowie wiedzieli nad czym głosujemy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-567">
          <u xml:id="u-567.0" who="#AdamZieliński">Wysoka Izbo! Ta poprawka ma charakter ściśle techniczny, a jej treść jest następująca:</u>
          <u xml:id="u-567.1" who="#AdamZieliński">W artykule 8 — chodzi o ustawę o Sądzie Najwyższym, o stronę 17 tego druku, artykuł 3 tej właśnie ustawy, którą ten druk obejmuje, w punkcie 6 mówi o nowelizacji artykułu 8 ustawy o Sądzie Najwyższym — trzeba dodać punkt „a” w brzmieniu: W ust. 2 wyrazy: „w statucie i regulaminie Sądu Najwyższego” zastępuje się wyrazami: „w przepisach wydanych na podstawie art. 7”.</u>
          <u xml:id="u-567.2" who="#AdamZieliński">To wszystko. Jest to czysto techniczna poprawka i konsekwencja zmiany dokonanej w art. 7.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-568">
          <u xml:id="u-568.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-568.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez pana posła Adama Zielińskiego?</u>
          <u xml:id="u-568.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-568.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-568.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Poprawka została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-568.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Teraz proszę uprzejmie pana posła Ujazdowskiego o sprecyzowanie swojej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-569">
          <u xml:id="u-569.0" who="#KazimierzUjazdowski">W artykule 5 i w artykule 11 w ustawie o Sądzie Najwyższym jest zdanie po przecinku... Proszę zwrócić uwagę... ja w tej chwili nie mam tekstu — bardzo przepraszam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-570">
          <u xml:id="u-570.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">To ja wobec tego odczytam to...</u>
          <u xml:id="u-570.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Bednarkiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-571">
          <u xml:id="u-571.0" who="#MaciejBednarkiewicz">Chciałem sformułować tę poprawkę w ten sposób, że w artykule 5 i w art. 11 skreśla się tekst po słowach: „przeszkód prawnych”. W obydwu tych artykułach ten tekst jest identyczny. Brzmi on: „jak również ma prawo uzyskać wpis na listę adwokatów bez ograniczeń przewidzianych w ustawie o adwokaturze w stosunku do innych sędziów”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-572">
          <u xml:id="u-572.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-572.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania:</u>
          <u xml:id="u-572.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z państwa jest za przyjęciem poprawki pana posła Ujazdowskiego i pana posła Bednarkiewicza — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-572.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-572.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-572.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-572.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Poprawka pana posła Ujazdowskiego i pana posła Bednarkiewicza została przez Sejm przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-572.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">I proszę uprzejmie teraz panią poseł Teresę Liszcz o przedstawienie swojej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-573">
          <u xml:id="u-573.0" who="#TeresaLiszcz">Poprawka dotyczy też druku nr 140 str. 7, tj. zmiana nr 26 pkt „d” § 4. Moja propozycja jest taka by § 4 brzmiał: „Sędzia uprawniony do świadczeń emerytalnych, pozostając na stanowisku sędziego po przekroczeniu 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę, pobiera wynagrodzenie oraz połowę emerytury”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-574">
          <u xml:id="u-574.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">To jest pierwsza pani poprawka, tak?</u>
          <u xml:id="u-574.1" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-574.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie wobec tego o przegłosowanie pierwszej poprawki pani poseł Teresy łaszcz.</u>
          <u xml:id="u-574.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem poprawki, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-574.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-574.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-574.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pierwsza poprawka pani poseł nie została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-574.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę łaskawie o podanie drugiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-575">
          <u xml:id="u-575.0" who="#TeresaLiszcz">Druga dotyczy zmiany nr 33 na str. 9. Proponuję, żeby art. 74 brzmiał następująco:</u>
          <u xml:id="u-575.1" who="#TeresaLiszcz">„§ 1. Wynagrodzenie zasadnicze sędziów równorzędnych sądów jest równe i nie niższe niż półtorakrotne przeciętne wynagrodzenie w sferze produkcji materialnej”. Dalej jak w tekście.</u>
          <u xml:id="u-575.2" who="#TeresaLiszcz">A w § 2 w sformułowaniu: „wynagrodzenie określa prezydent”, zamiast słowa „prezydent” wstawić: „Rada Ministrów” — „wynagrodzenie ustala Rada Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-575.3" who="#TeresaLiszcz">Zmiana polega tylko na zamianie słowa „prezydent” na słowa „Rada Ministrów”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-576">
          <u xml:id="u-576.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-576.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z państwa jest za przyjęciem drugiej poprawki pani poseł Teresy Liszcz?</u>
          <u xml:id="u-576.2" who="#komentarz">(Głos z sali: To są dwie poprawki.)</u>
          <u xml:id="u-576.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">To proszę łaskawie by pani poseł rozbiła ją na dwie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-577">
          <u xml:id="u-577.0" who="#TeresaLiszcz">Wynagrodzenie zasadnicze sędziów równorzędnych...</u>
          <u xml:id="u-577.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska: Może trochę wyraźniej i trochę głośniej, pani poseł, bo ja np. bardzo słabo słyszę.)</u>
          <u xml:id="u-577.2" who="#TeresaLiszcz">Wynagrodzenie zasadnicze sędziów równorzędnych sądów jest równe i nie niższe niż półtorakrotne przeciętne wynagrodzenie w sferze produkcji materialnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-578">
          <u xml:id="u-578.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki pani poseł Teresy Liszcz, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-578.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-578.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-578.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Druga poprawka pani poseł nie została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-578.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę łaskawie o odczytanie trzeciej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-579">
          <u xml:id="u-579.0" who="#TeresaLiszcz">Trzecia poprawka polega na zamianie słowa „prezydent” na słowa „Rady Ministrów”. Udzielenie kompetencji do ustalania wynagrodzenia Radzie Ministrów zamiast prezydentowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-580">
          <u xml:id="u-580.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-580.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem trzeciej poprawki pani poseł Teresy Liszcz, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-580.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-580.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-580.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Poprawka nie została przyjęta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-581">
          <u xml:id="u-581.0" who="#TeresaLiszcz">Czwarta poprawka była zgłoszona przeze mnie. Przepraszam. Była zgłoszona poprawka dotycząca małżeństwa sędziego z adwokatem.</u>
          <u xml:id="u-581.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-581.2" who="#TeresaLiszcz">Może to kogoś bawić, dla mnie to nie jest zabawne i proponuję przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-582">
          <u xml:id="u-582.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie. Wobec tego jeszcze pani poseł przedstawi tę poprawkę i ją przegłosujemy. Żeby stało się zadość.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-583">
          <u xml:id="u-583.0" who="#TeresaLiszcz">Poprawka polega na propozycji dodania zmiany nr 21a, po dotychczasowej zmianie 21.</u>
          <u xml:id="u-583.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska: Proszę o spokój, bo nie słychać.)</u>
          <u xml:id="u-583.2" who="#TeresaLiszcz">Dotyczy ona art., który nie ulega zmianie w tym projekcie rządowym, tj. art. 55, który ustanawia zakaz wykonywania zawodu sędziego przez osobę, której małżonek wykonuje zawód adwokata.</u>
          <u xml:id="u-583.3" who="#TeresaLiszcz">Proponuję do tego przepisu po słowach: „zawód adwokata” dodać słowa: „na obszarze tego samego sądu wojewódzkiego”. A więc ograniczenie zakazu tylko do terenu, do obszaru działania tego sądu wojewódzkiego. Podobnie jak jest ograniczony zakaz wykonywania zawodu sędziego i adwokata między najbliższymi krewnymi. Z tym że... przepraszam, nie mam tekstu Prawa o ustroju sądów powszechnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-584">
          <u xml:id="u-584.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-584.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan poseł zechce do tego...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-585">
          <u xml:id="u-585.0" who="#MaciejBednarkiewicz">W tej sprawie chciałem zabrać głos. Jest to znów poprawka, która by zmierzała do zmiany ustawy Prawo o adwokaturze, ponieważ adwokat nie może być ograniczony do wykonywania swego zawodu w określonym okręgu sądu. Ta poprawka by do tego zmierzała.</u>
          <u xml:id="u-585.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska: To w takim razie czy pani poseł wycofuje tę poprawkę?)</u>
          <u xml:id="u-585.2" who="#MaciejBednarkiewicz">I dlatego proszę, żeby pani poseł może wycofała tę poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-586">
          <u xml:id="u-586.0" who="#TeresaLiszcz">Pan mecenas ma rację, ponieważ w końcu adwokat jest przypisany do Izby Adwokackiej. To nie wyznacza obszaru działania, ale wycofuję w tej sytuacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-587">
          <u xml:id="u-587.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-587.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-587.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wysoka Izbo! Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-587.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z państwa jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustaw: Prawo o ustroju sądów powszechnych, o Sądzie Najwyższym, o Naczelnym Sądzie Administracyjnym i Prawo o notariacie w brzmieniu proponowanym przez Komisję Sprawiedliwości i Komisję Ustawodawczą z poprawkami zgłoszonymi przez pana posła sprawozdawcę oraz przez pana posła Ujazdowskiego i pana posła Bednarkiewicza — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-587.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-587.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-587.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustaw: Prawo o ustroju sądów powszechnych, o Sądzie Najwyższym, o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, o ustroju sądów wojskowych i Prawo o notariacie.</u>
          <u xml:id="u-587.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-587.8" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Henryka Sienkiewicza.</u>
          <u xml:id="u-587.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Tylko proszę łaskawie o ograniczenie czasu wystąpienia do minimum.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-588">
          <u xml:id="u-588.0" who="#HenrykSienkiewicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chciałem złożyć krótkie, 2-minutowe oświadczenie. Złożę je dzisiaj, bo wczoraj złożyłbym je zbyt emocjonalnie.</u>
          <u xml:id="u-588.1" who="#HenrykSienkiewicz">Okęcie jest drzwiami do Polski. Tak dla gości zagranicznych, jak i dla Polaków przyjeżdżających do kraju. Przyjeżdżających nieraz po wielu latach i teraz na święta. Na Okęciu byłem wczoraj między godziną 15.20 a 16.20. To, co widziałem, urąga wszystkiemu, co się nazywa porządkiem, ładem, poszanowaniem obywatela, jego mienia. Absolutny bałagan, absolutne nieszanowanie ludzi i ich mienia. A to co mówią przyjezdni... przytoczę jedno zdanie: Jak wam Polakom dać cokolwiek, jak wy nie uszanujecie nawet naszych bagaży. Wszystko zniszczycie.</u>
          <u xml:id="u-588.2" who="#HenrykSienkiewicz">Panie ministrze komunikacji, jest pan odpowiedzialny za ten bałagan na Okęciu! Jest to rzecz straszna. W żadnym kraju ludzie, którzy dopuszczają się takiego bałaganu, nie byliby ani jednej godziny na swoim stanowisku. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-588.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-589">
          <u xml:id="u-589.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-589.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Co prawda jest to oświadczenie, i tutaj w zasadzie odpowiedź pana ministra nie jest absolutnie wymagana, ale skoro pan minister życzy sobie, to proszę uprzejmie odpowiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-590">
          <u xml:id="u-590.0" who="#FranciszekAdamWielądek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Może zacznę od tego, że wszystkich, którzy ucierpieli przez niedogodności lotniczego portu Okęcie w Warszawie lub w innych portach, chciałbym z tego miejsca najgoręcej przeprosić.</u>
          <u xml:id="u-590.1" who="#FranciszekAdamWielądek">Sytuacja jest rzeczywiście niezwykle trudna. Port lotniczy wybudowany 20 lat temu był przygotowany na 800 tys. pasażerów. W tej chwili przez port lotniczy Okęcie przewija się rocznie ponad 2 mln pasażerów. W tych warunkach, w jakich to przedsiębiorstwo pracuje, proszę przyjąć ze zrozumieniem warunki, w jakich musi wykonywać te czynności.</u>
          <u xml:id="u-590.2" who="#FranciszekAdamWielądek">Chcę jednocześnie poinformować Wysoką Izbę, tak jak to zresztą obiecałem, kiedy zostałem wybrany przez Wysoką Izbę ministrem transportu i gospodarki morskiej, że w czerwcu 1992 roku będzie oddany do użytku nowoczesny port lotniczy i te wszystkie problemy zostaną rozwiązane.</u>
          <u xml:id="u-590.3" who="#FranciszekAdamWielądek">Jednocześnie jeszcze wcześniej, żeby przez te dwa lata można było spokojniej trochę przylatywać i odlatywać z Warszawy, od czerwca najbliższego 1990 roku ruch lotniczy między krajami socjalistycznymi i Warszawą będzie skierowany do krajowego portu lotniczego, co jest równoznaczne ze zmniejszeniem obciążenia portu międzynarodowego o 600 tys. pasażerów. Ułatwi to znacznie i usprawni obsługę pasażerów.</u>
          <u xml:id="u-590.4" who="#FranciszekAdamWielądek">Jednocześnie 6 października poleciłem dyrektorowi przedsiębiorstwa Porty Lotnicze i przedsiębiorstwa Polskie Linie Lotnicze przygotowanie programu, i taki program zatwierdziłem, usprawnień w tych warunkach, w jakich jest to możliwe w tej chwili, jeszcze od tej zimy, rozpoczynając od informacji poprzez dojazdy, odjazdy, a także informacji w porcie lotniczym oraz w miejscach przebywania pasażerów.</u>
          <u xml:id="u-590.5" who="#FranciszekAdamWielądek">Jeszcze raz chcę oświadczyć, że zrobione zostanie wszystko, co ułatwiłoby ten pierwszy kontakt z naszym krajem. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-590.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-591">
          <u xml:id="u-591.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-591.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-591.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wysoka Izbo! Informuję, że Prezydium Sejmu postanowiło zwołać następne, 17 posiedzenie Sejmu, w dniach 27, 28 i 29 grudnia 1989 roku. Początek posiedzenia w dniu 27 grudnia o godzinie 18.</u>
          <u xml:id="u-591.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proponowany porządek dzienny posiedzenia obejmuje:</u>
          <u xml:id="u-591.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Sprawozdania komisji nadzwyczajnej o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-591.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych;</u>
          <u xml:id="u-591.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń;</u>
          <u xml:id="u-591.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i osoby fizyczne oraz ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych;</u>
          <u xml:id="u-591.8" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— o zmianie ustawy Prawo dewizowe;</u>
          <u xml:id="u-591.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Prawo celne;</u>
          <u xml:id="u-591.10" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— o zmianie ustaw Prawo bankowe i o Narodowym Banku Polskim;</u>
          <u xml:id="u-591.11" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— o uporządkowaniu stosunków kredytowych;</u>
          <u xml:id="u-591.12" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— o zatrudnieniu;</u>
          <u xml:id="u-591.13" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— o szczególnych warunkach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy;</u>
          <u xml:id="u-591.14" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania;</u>
          <u xml:id="u-591.15" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o zobowiązaniach podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-591.16" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Szczegółowy porządek dzienny 17 posiedzenia Sejmu został obywatelom posłom doręczony. W skrytkach jest proszę państwa, powinien być. Jeżeli nie będzie, to proszę zgłosić.</u>
          <u xml:id="u-591.17" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 148.</u>
          <u xml:id="u-591.18" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-591.19" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę obywatela sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-592">
          <u xml:id="u-592.0" who="#WaldemarPawlak">Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Konstytucyjnej w sali 101.</u>
          <u xml:id="u-592.1" who="#WaldemarPawlak">Posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów zostało przeniesione z dnia dzisiejszego na dzień 27 grudnia 1989 roku po posiedzeniu Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-593">
          <u xml:id="u-593.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-593.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako że dzisiaj przypadło mi w udziale kończenie posiedzenia, kończenie tego rzeczywiście maratonu sejmowego, pierwszego chyba w dziejach naszego parlamentaryzmu, chciałam Wysokiej Izbie, rządowi, panu premierowi, panu prezesowi Najwyższej Izby Kontroli i wszystkim tutaj obecnym złożyć jak najserdeczniejsze życzenia świąteczne. Przede wszystkim zdrowia i wytrwałości w dalszej naszej pracy, która, jak widać, będzie bardzo ciężka w najbliższym czasie. Jednocześnie życzyć takiego Nowego Roku, w którym te wszystkie plany przedstawione tutaj przez rząd, przez pana premiera, obyśmy rzeczywiście pomogli rządowi doprowadzić je do końca i obyśmy mogli zapisać się tym samym w naszym parlamentaryzmie kadencją, która wyprowadzi nasz kraj z kryzysu na prostą drogę. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-593.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-593.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Na tym kończę 16 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-593.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-593.5" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-593.6" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18 min. 35)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>