text_structure.xml 1.39 MB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#Sprawozdawca">Dnia 10 marca 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL, obradująca pod przewodnictwem wicemarszałka Sejmu Mieczysława F. Rakowskiego, dokonała podsumowania pierwszego roku działalności Rady.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#Sprawozdawca">W posiedzeniu udział wzięli: wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Bogdan Sawicki, członkowie Rady Państwa Jerzy Nawrocki i Sylwester Zawadzki, szef Kancelarii Rady Państwa Jerzy Brejtkopf, przewodniczący sejmowej Komisji Spraw Samorządowych Stanisław Kania oraz posłowie, przedstawiciele Urzędu Rady Ministrów i PRON.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MieczysławFRakowski">Do tej pory wydawaliśmy opinię o pracy innych. Dzisiaj, na swym 12 posiedzeniu, podejmiemy próbę podsumowania rocznej działalności. Musimy się zastanowić, co w tej działalności powinno zostać utrwalone i rozwinięte, a co skorygowane lub odrzucone. Uważam, że nasze obrady powinny przebiegać pod znakiem samokrytyki. Proponuję, aby w pierwszej części obrad omówić wyniki ankiety rozesłanej wśród członków Rady, oceniającej naszą roczną działalność. Wyniki ankiety, a także ocena działalności Rady dokonana niejako z urzędu przez jej wiceprzewodniczącego Jerzego Sablika, staną się podstawą do szerokiej - jak sądzę - dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#MarcinBorowicz">Z upoważnienia prezydium Rady Społeczno-Gospodarczej biuro Rady opracowało ankietę nr 2, którą rozesłaliśmy do członków Rady na początku ub. miesiąca. Motywy zastosowania tej formy gromadzenia informacji były oczywiste. Chodziło o poznanie jak najszerszej opinii członków Rady nt. pracy Rady oraz jej obrazu na zewnątrz. Nie mieliśmy zatem na względzie zdobycia kolejnych danych dla biurokratycznej statystyki. Miały one stanowić istotną pomoc w usprawnieniu naszej działalności - chodzi zarówno o samą Radę, jak i obsługujące ją biuro.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#MarcinBorowicz">Oto wyniki ankiety: 25% członków Rady w ogóle na nią nie odpowiedziało. Być może jest to nasza wina, że nie zdołaliśmy wyjaśnić dostatecznie motywów, jakie kierowały nami przy rozsyłaniu ankiety. Chciałbym poprosić członków Rady, którzy nie nadesłali ankiet, aby wypełnili ostatnią stronę ankiety dotyczącą działalności poza RSG. Chodzi nam bowiem o uzyskanie danych ewidencyjnych, które powinniśmy mieć kompletne.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#MarcinBorowicz">Na ankietę odpowiedziało 188 respondentów, tj. 75% składu Rady. Wszystkie zatem dane, które będę podawał dalej, odnoszą się do tych 188 osób, traktowanych jako baza równa 100%.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#MarcinBorowicz">45,7% członków Rady uważa, że wpływ opinii Rady na dokumenty uchwalane przez Sejm jest znaczący, a mniej więcej tyle samo, bo 46,8%, jest zdania, że jest on niewielki. Tylko 7% respondentów nie ma zdania na ten temat. Z licznych uwag, jakie przekazano przy tym pytaniu, dla nas najważniejszą wydaje się być wskazówka, że powinniśmy przekazywać pełniejsze informacje o tym, co dalej dzieje się z naszymi dokumentami. Na dzisiejszym posiedzeniu lukę tę wypełni w swoim wystąpieniu wiceprzewodniczący Rady, Jerzy Sablik. W dyskusji natomiast warto będzie zastanowić się, jak tę sprawę rozwiązać w przyszłości, tak aby losy naszych opinii, ich wpływ na decyzje podejmowane przez Sejm, były stale śledzone przez Radę.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#MarcinBorowicz">Ankieta przyniosła wiele interesujących wniosków na ten temat. Szczególnie często przewija się postulat szerszego upowszechnienia naszych opinii wśród posłów. W ankietach zawarte były propozycje, aby opinie Rady otrzymywali wszyscy posłowie, a także aby były one prezentowane na posiedzeniach plenarnych Sejmu przez przewodniczącego RSG lub przewodniczących naszych zespołów roboczych.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#MarcinBorowicz">Zdecydowana większość członków Rady, bo aż 87%, uważa, iż działalność RSG jest przedstawiana przez środki masowego przekazu w sposób częściowy (68%) bądź niezadowalający (199%). Tylko dla 13% ankietowanych prezentacja działalności Rady jest w pełni zadowalająca. Część uwag krytycznych odnosi się do Dziennika Telewizyjnego i częściowo prasy lokalnej. Najczęściej przewijają się takie sformułowania jak: lakoniczność, sztampowość, a nawet tendencyjność.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#MarcinBorowicz">Uważam, że jest to istotna wskazówka dla biura Rady, ażeby w większym stopniu zwracać uwagę na obsługę prasową naszych posiedzeń 81% respondentów ankiety uważa metody pracy Rady za właściwe, a 17% - że wymagają częściowych zmian. Najczęstsze postulaty: aby posiedzenia były dwudniowe, nie częściej niż raz w miesiącu, i by praca Rady miała bardziej planowy charakter. Również większość ankietowanych, bo 75%, uważa, że sposób prowadzenia posiedzeń jest właściwy, natomiast 1/4 twierdzi, iż wymaga on częściowych zmian, przy czym mają na myśli przede wszystkim ograniczenie czasu wypowiedzi do 6-10 minut oraz ścisłe trzymanie się tematu przez mówców. Kilku respondentów zwróciło również uwagę na konieczność ograniczenia czasu wystąpień osób zapraszanych na posiedzenia Rady.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#MarcinBorowicz">Gros respondentów (80%) uznało również tryb pracy zespołów roboczych za właściwy, a 10% stwierdziło, że nie ma zdania, ponieważ nie uczestniczyli w pracy żadnego zespołu. Chciałbym przypomnieć, że aczkolwiek członkowie zespołów roboczych są powoływani przez prezydium, to jednak za każdym razem - o czym warto pamiętać - obrady w zespołach mają charakter otwarty i każdy członek Rady może brać w nich udział.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#MarcinBorowicz">Uwagi krytyczne pod naszym adresem dotyczą głównie zbyt późnego przekazywania materiałów oraz nie zapraszania na obrady większej liczby nieprofesjonalistów.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#MarcinBorowicz">75% respondentów uważa otrzymywane materiały informacyjne za wystarczające, dla 15% są one zbyt obszerne, a dla 11% - niepełne. Przy odpowiedziach na to pytanie zwracano również często uwagę na zbyt późne dostarczanie dokumentów członkom Rady. Ponieważ uwaga ta powtarza się zbyt często przy różnych pytaniach ankiety, chciałbym przypomnieć, gdy biuro Rady przestrzega ściśle regulaminu i poza jednym wypadkiem, że musieliśmy wyłożyć dokumenty na sali dopiero w dniu obrad, wysłanie dokumentów odbywa się nie później niż 7 dni przed datą posiedzenia. W miarę swoich możliwości biuro stara się wysyłać materiały jak najwcześniej. Nie zależy to jednak tylko od nas, gdyż związane jest to z trybem pracy Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#MarcinBorowicz">Najmilsze, przynajmniej dla mnie, były odpowiedzi dotyczące obsługi Rady przez biuro RSG. Aż 97% respondentów uznało ją za właściwą. Dziękując za tę ocenę, mam jednak świadomość niedostatków w naszej pracy, które można dostrzec przy odpowiedziach na inne pytania ankiety. Niedostatki wynikające z tzw. przyczyn subiektywnych postaramy się jak najszybciej wyeliminować.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#MarcinBorowicz">Druga część ankiety dotyczyła środowiska członków Rady, częstotliwości kontaktów oraz oceny przez te środowiska działalności Rady. Prawie wszyscy członkowie Rady opiniują prezentowane w Radzie poglądy w swoim środowisku. 47% czyni to każdorazowo przed posiedzeniami Rady, a 52% tylko czasami. Najczęściej dyskusje te odbywały się w gronie do 20 osób, przy czym wielkość tego grona zależała od omawianego tematu.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#MarcinBorowicz">Wyniki ankiety potwierdzają często formułowany pogląd, że opinie Rady opierając się na ocenach szerszych grup społecznych, stanowią istotny element upowszechniania opinii społecznych na terenie Sejmu. Sądzę, że w miarę zbierania doświadczeń w organizowaniu przez członków Rady kontaktów ze środowiskiem, baza społeczna formułowanych przez nas opinii powinna wzrastać. Sprzyjać temu powinno również rosnące zainteresowanie pracami Rady, na co wskazuje wielu respondentów, wiążąc to z ostatnimi opiniami RSG, które dotyczyły tematów o dużej nośności społecznej. Ogólnie jednak członkowie Rady oceniają dotychczasowe zainteresowanie swoich środowisk działalnością Rady jako umiarkowane (62%), 12% uważa je wręcz za małe, a 26% - za duże. Dominuje pozytywna ocena naszej działalności (62%), chociaż 37% ankietowanych uważa, że jest ona traktowana sceptycznie lub obojętnie.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#MarcinBorowicz">43% członków Rady utrzymuje częste kontakty z Wojewódzkim Zespołem Poselskim, a 39% - rzadko. W 21 wypadkach zwrócono uwagę na zupełny brak zainteresowania działalnością Rady ze strony Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#MarcinBorowicz">Część respondentów zawarła w ankiecie wiele Interesujących uwag ogólnych nt. Rady. Dominowały wśród nich uwagi dotyczące niedostatecznego upowszechniania opinii RSG wśród posłów i konieczności szerszego informowania społeczeństwa o pracach Rady. Zwraca też uwagę stosunkowo duża liczba głosów wskazujących na potrzebę rozszerzenia działalności RSG, polegającą na podejmowaniu większej liczby tematów z własnej inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#MarcinBorowicz">Próbując krótko podsumować wyniki ankiety, można stwierdzić, że generalnie członkowie Rady akceptują dotychczasowe formy pracy RSG, ale mają dość silne poczucie braku wpływu na proces podejmowania decyzji przez Sejm. Wynika ono w dużym stopniu z silnej presji środowisk, które reprezentują członkowie Rady, a także z niejednoznacznego rozumienia roli i miejsca Rady w naszym systemie parlamentarnym. Członkowie Rady uważają, że jej działalność jest odbierana w społeczeństwie w zasadzie pozytywnie, chociaż z umiarkowanym zainteresowaniem. W dużym stopniu wiąże się to z niedoinformowaniem społeczeństwa o pracach Rady.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#MarcinBorowicz">Korzystając z tego, że część członków Rady opowiedziała się w ankiecie za zwiększeniem dyscypliny formalnej, chciałbym poruszyć problem frekwencji na posiedzeniach Rady Średnio wyniosła ona 75% na 11 dotychczasowych posiedzeniach plenarnych. Odnotowujemy, niestety, coraz więcej nieobecności nieusprawiedliwionych. Chciałbym dlatego przypomnieć § 2 ust. 2 regulaminu RSG, który mówi, że „w razie niemożności wzięcia udziału w posiedzeniu Rady, członek Rady powinien w ciągu 7 dni usprawiedliwić w formie pisemnej swą nieobecność przed przewodniczącym Rady, a w razie niemożności wzięcia udziału w posiedzeniu zespołu - przed przewodniczącym zespołu”.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#MarcinBorowicz">W uzupełnieniu informacji przekazanej dzisiaj na piśmie wszystkim członkom Rady chciałbym przedstawić dane dotyczące udziału gości w naszych obradach. Otóż na każdym posiedzeniu byli obecni przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów oraz Urzędu Rady Ministrów. Przedstawicieli innych instytucji zapraszamy w zależności od rozpatrywanych przez nas tematów.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#MarcinBorowicz">Największym zainteresowaniem wśród posłów cieszyła się dyskusja na forum Rady nt. projektu NPSG na lata 1986-1990; na posiedzeniu Rady obecnych było wówczas 13 posłów. Jeśli chodzi o obsługę prasową posiedzeń plenarnych Rady, to średnio 5 dziennikarzy relacjonuje przebieg naszych obrad, a na co drugim gościmy telewizję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#JerzySablik">Głównym zadaniem Rady jest formułowanie i uchwalanie opinii na potrzeby Sejmu i jego komisji. Czym mają być opinie Rady? Przypomnę stanowisko, jakie zajął w tej sprawie prof. Jan Szczepański, pierwszy przewodniczący Rady przy Sejmie VIII kadencji. Według niego, Rada powinna „wypowiadać opinie ludzi pracy bezpośrednio i własnymi słowami”, a członkowie Rady „powinni rozważać sprawy w świetle własnego doświadczenia, własnego rozsądku i własnej mądrości, a wypowiadając opinie o projektach ustaw, mniej zwracać uwagę na doskonałość procesu legislacyjnego, a więcej na społeczne skutki ustaw i ich wpływ na rozwiązywanie problemów życia obywateli”.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#JerzySablik">W trakcie pierwszego roku swej działalności Rada odbyła 11 posiedzeń plenarnych i uchwaliła 15 opinii. Ponadto sporządzono 4 opinie wyrażające stanowisko zespołu Rady. Realizowała ona swoje zadania w głębokim przekonaniu, że - jak to stwierdził marszałek Sejmu R. Malinowski na spotkaniu Prezydium Sejmu z prezydiami komisji sejmowych - „istotną rolę w pracach komisji powinny odegrać opinie RSG. Komisje powinny gruntownie ustosunkować się do opinii Rady, upowszechniana powinna być praktyka prezentowania opinii Rady na posiedzeniach komisji przez jej przedstawicieli. Sprawozdawcy komisji powinni informować Sejm o treści rozpatrywanych opinii Rady” W świetle tych założeń warto choćby pokrótce omówić zakres wykorzystania opinii Rady w pracach Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#JerzySablik">Tak np. opinia nr 1 dotyczyła rządowej informacji o realizacji ustawy o społeczno-zawodowych organizacjach rolniczych oraz prawa spółdzielczego. Prezydium Sejmu skierowało opinię do Komisji Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Uwagi Rady wykorzystano częściowo do zmian wprowadzonych w sprawozdaniu Komisji.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#JerzySablik">Opinia nr 2 dotyczy projektu ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym. Prezydium Sejmu skierowało ją do trzech Komisji, które dokonały w rządowym projekcie licznych poprawek, w tym część zgłoszonych przez RSG. Poseł-sprawozdawca poinformował Sejm o treści opinii RSG.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#JerzySablik">Opinia nr 5 dotyczy obecnego stanu zapobiegania i zwalczania zjawiska patologii społecznej na tle obowiązujących ustaw. Skierowano ją do wszystkich posłów, a w debacie poselskiej na opinię RSG powołał się poseł-sprawozdawca oraz przedstawiciele klubów PZPR i SD. W uchwale Sejm podał opinię Rady jako jedno ze źródeł swojego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#JerzySablik">Opinia nr 4 dotyczy wstępnego projektu NPSG na lata 1986-1990. Skierowano ją do Komisji Planu, Budżetu i Finansów. Opracowany przez tę komisję projekt opinii w wielu elementach był zbieżny z opinią RSG. W toku debaty sejmowej na opinię Rady powołało się 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#JerzySablik">Opinia nr 5 dotyczy projektu ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych. Skierowano ją do 3 komisji. Powołał się na nią poseł-sprawozdawca, Sejm uwzględnił tylko częściowo nasze uwagi.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#JerzySablik">Opinia nr 6 dotyczy założeń do projektu ustawy o opiece zdrowotnej i zawodach medycznych. Sejm nie rozpatrywał Jeszcze tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#JerzySablik">Opinia nr 7 dotyczy projektu ustawy o zmianie ustawy - kodeks pracy. Skierowano ją do 2 komisji, ale uwagi zawarte w niej wykorzystano w niewielkim stopniu.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#JerzySablik">Opinia nr 8 dotyczy raportu o przebiegu i wynikach wdrażania reformy gospodarczej w latach 1983-1985. Opinię skierowano do 3 komisji, ale w debacie plenarnej nikt o niej nie wspomniał, chociaż - co warto przypomnieć - była ona bardzo krytyczna.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#JerzySablik">Opinia nr 9 dotyczy projektu NPSG na lata 1986-1990. Poseł sprawozdawca w debacie sejmowej dwukrotnie powołał się na opinię Rady, uzasadniając tym wprowadzenie 39 poprawek do projektu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#JerzySablik">Opinia nr 10 dotyczy projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw określających funkcjonowanie gospodarki uspołecznionej. Skierowano ją do 3 komisji a w debacie plenarnej powołało się na nią 4 posłów. Uwagi Rady doprowadziły m.in. do bardzo istotnych zmian w rządowym projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#JerzySablik">Opinia nr 11 dotyczy informacji o realizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Przekazano ją do 2 komisji, a w debacie plenarnej K. Barcikowski mówił o pozytywnym doświadczeniu współdziałania z RSG.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#JerzySablik">Sejm w uchwale uwzględnił wnioski zawarte w opinii Rady.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#JerzySablik">Opinia nr 12 dotyczy projektu ustawy o zmianie ustawy - prawo lokalowe. Sejm nie rozpatrywał jeszcze projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#JerzySablik">Opinia nr 13 dotyczy przerobu i stosowania azbestu. Sprawa została wywołana z inicjatywy Rady, a Prezydium Sejmu opinię RSG skierowało do prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#JerzySablik">Opinia nr 14 dotyczy informacji o stanie ochrony środowiska oraz o pracach rządu w tym zakresie. W debacie plenarnej 4 posłów powołało się na nią, a Sejm podjął uchwałę uwzględniając opinię Rady, znacznie łagodząc jednak wnioski z niej wynikające.</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#JerzySablik">Opinia nr 15 dotyczy projektu ustawy o podwyższeniu rent i emerytur w 1987 i 1988 r. i o zmianie niektórych przepisów. Opinię skierowano do 2 komisji, na których wspólnym posiedzeniu obecny był przewodniczący zespołu roboczego RSG. W debacie plenarnej poseł-sprawozdawca stwierdził, że po wnikliwej analizie m.in. opinii RSG, komisje proponują przyjąć ustawę jedynie w części dotyczącej waloryzacji, a więc zgodnie z wnioskiem Rady.</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#JerzySablik">Niezależnie od wykorzystania opinii Rady przez Sejm, ich treść prezentowana była szerokiej opinii publicznej przez środki masowego przekazu. Sformułowania zawarte w opiniach Rady wynikały z doświadczeń i życiowej mądrości. Nie można pominąć milczeniem faktu, że niektóre projekty opinii Rady, zwłaszcza dotyczące reformy gospodarczej, spotykały się z repliką czynników rządowych. W obiegowej opinii pojawiły się nawet oceny, że Rada utrudnia pracę organów centralnej administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-4.19" who="#JerzySablik">Dlatego z naciskiem trzeba podkreślić, że Rada stoi na gruncie całkowitego poparcia reformy gospodarczej. Obecnie głównym zadaniem, w którego realizacji Rada chce i będzie uczestniczyć, jest wcielenie w życie nowych zasad gospodarowania i doprowadzenie ich do świadomości społecznej. Nie możemy jednak pominąć zagrożeń stojących na drodze skutecznego wprowadzania reformy. Jednym z istotnych przejawów tych zagrożeń jest rosnąca w społeczeństwie niewiara w skuteczność działania reformy. Wydaje się, że Rada ma obowiązek wskazać na przyczyny tego zjawiska. Główną jest rozbieżność między słusznymi założeniami a ich realizacyjnym kształtem. I tu powstaje podstawowe pytanie: nie chcemy, czy nie możemy? Oto przykłady uzasadniające powyższą tezę.</u>
          <u xml:id="u-4.20" who="#JerzySablik">Przykład I. Niekwestionowanym i słusznym założeniem przyjętym w reformie jest wzrost płac uzależniony od wzrostu wydajności oraz bezbrakowej produkcji. Mechanizmy zastosowane dla realizacji w praktyce tej zasady są niezrozumiałej otoczone dziesiątkami interpretacji i przepisów. Warto wspomnieć, że w ciągu 3 lat obowiązywania PFAZ obok aktów normatywnych wydano 400 str. wyjaśnień i interpretacji. Nowy podatek - p.p.w.w. jest niezrozumiały dla specjalistów, a cóż dopiero dla szerokiego kręgu realizatorów reformy. Mamy już marzec, a zasady p.p.w.w. na 1987 r. ciągle nie są do końca sformułowane, przepisy nadal znajdują się w uzgodnieniach. Czy to są jasne reguły gry?</u>
          <u xml:id="u-4.21" who="#JerzySablik">Przykład II. Podatek wyrównawczy. Obecnie przygotowane nowe przepisy dotyczące tego podatku uruchamiają ogromną, wręcz trudną do ogarnięcia wyobraźnią machinę organizacyjno-prawną, tylko po to, by pozyskać od podatników kwoty, które nie pozostają w żadnej rozsądnej proporcji do nakładu sił i środków. Przypomnieć wypada, że należności z tytułu podatku wyrównawczego stanowią zaledwie 1,5% dochodów ściąganych przez państwo z całej tzw. gospodarki nie uspołecznionej oraz ludności. Tymczasem przepisy w tej materii stwarzają wrażenie, że w grę wchodzą astronomiczne sumy, bez których budżet państwa rozpadłby się jak domek z kart. W machinę związaną z egzekwowaniem tego podatku wprzęga się już beztrosko setki tysięcy zakładów pracy, urzędy i izby skarbowe, pocztę oraz rozbudowany do monstrualnych rozmiarów aparat kontrolny. Tu nie chodzi o płacenie czy niepłacenie podatku, ale o system i stanowiący jego nadbudowę sposób myślenia. Rozwiązanie polegające na obciążeniu obowiązkiem obliczenia należności z tytułu podatku wyrównawczego podstawowego zakładu pracy podatnika musi prowadzić do pytania: jak to się ma do „trzech S” i zasad reformy gospodarczej?</u>
          <u xml:id="u-4.22" who="#JerzySablik">Przykład III. Zygmunt Szeliga na łamach „Polityki” nr 3 w artykule „Co to jest emerytura” przeprowadza kalkulację jednej tylko operacji z „oświadczeniami” emerytów, przy której koszty ZUS wynosiły 270 mln zł plus ogromny zbędny społecznie nakład pracy w zakładach, wystawiających miliony zaświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-4.23" who="#JerzySablik">System waloryzacji emerytur pomyślano tak, aby emeryt nie mógł niczego sam wyliczyć i sprawdzić, ile otrzyma pieniędzy od każdego 1 marca. Potwierdza to i uwypukla z całą ostrością, że biurokracja zagraża funkcjonowaniu reformy gospodarczej. Dlatego tym bardziej w działaniach Rady musimy kierować się zdrowym rozsądkiem i zbiorową mądrością, jeżeli chcemy faktycznej poprawy gospodarności.</u>
          <u xml:id="u-4.24" who="#JerzySablik">Czy z naszych dotychczasowych poczynań można wyprowadzić wniosek, że przyjęliśmy właściwe metody pracy? Z badań ankietowych wynika, że obraliśmy dobry kurs, chociaż mamy jeszcze dużo do zrobienia. Trzeba uparcie dążyć do dalszego doskonalenia treści merytorycznej naszych opinii. Znacznej poprawy wymaga także nasz udział w pracach komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-4.25" who="#JerzySablik">Działalność Rady odpowiada oczekiwaniom rozwinięcia idei konsultacji społecznych. Jest to wyraz konsekwentnego rozwijania nowych form demokratyzacji życia.</u>
          <u xml:id="u-4.26" who="#JerzySablik">W rok po podjęciu działań przez Radę widzimy nader wyraźnie, że mamy do zrealizowania jeszcze bogaty program w zakresie doskonalenia zarówno metod, jak i form naszej pracy. Jestem przekonany, że nie zabraknie nam do tego ani sił, ani odwagi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#AndrzejKalwas">Rolę i zadania Rady przy Sejmie PRL należy oceniać na tle ogólnych przeobrażeń dokonujących się zarówno na forum sejmowym, jak i naczelnych oraz centralnych organów administracji państwowej. Prace RSG są również integralnie związane z procesem reformowania gospodarki narodowej. Sama idea organu opiniodawczego Sejmu zrodziła się przecież, o czym warto pamiętać, w trakcie dyskusji nad założeniami reformy gospodarczej, a różne warianty funkcjonowania tego gremium zostały zaprezentowane w dokumencie zatytułowanym „Podstawowe zasady reformy gospodarczej”. Zasadnicza myśl reformy uczynienia państwowych przedsiębiorstw podstawowymi ogniwami socjalistycznej gospodarki jest ściśle związana z koncepcją organu opiniodawczego przy Sejmie, grupującego przedstawicieli bezpośrednich wytwórców, tj. klasy robotniczej, rolników i inteligencji. Gen. Wojciech Jaruzelski w przemówieniu wygłoszonym 25 stycznia 1982 r. na posiedzeniu Sejmu stwierdził m.in.: „Trafne, demokratyczne działania władzy i administracji państwowej wymagają ścisłych roboczych kontaktów ze społeczeństwem, znajomości jego poglądów, komunikowania się z nim i naradzania”.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#AndrzejKalwas">W skład RSG przy Sejmie VIII i IX kadencji weszli przedstawiciele różnych środowisk świata pracy. Od wielu lat Sejm w swojej działalności wykorzystywał ekspertyzy opracowane przez specjalistów reprezentujących różne dziedziny wiedzy. Rada Społeczno-Gospodarcza natomiast dawała opinie i wnioski przedstawiające społeczne odczucia nt. projektowanych ustaw i innych decyzji sejmowych. Tak więc RSG nadano atrybut reprezentacji opinii wielu środowisk społecznych, gwarantując tym samym znaczący wpływ ocen i opinii Rady na tworzenie ustaw sejmowych. Sposób myślenia, wyrażania poglądów i opinii członków Rady przepojony jest gospodarską troską i zdrowym rozsądkiem. Dyskusje na posiedzeniach plenarnych oraz w zespołach roboczych zmierzają do znalezienia jak najlepszych propozycji rozwiązań systemowych. Sprzyja temu regulaminowy obowiązek spoczywający na członkach Rady, polegający na utrzymywaniu stałej więzi z załogami pracy i organizacjami, które wysunęły ich kandydatury do Rady. Więź ta utrzymywana jest takie przez członków Rady z terenowymi organami władzy, administracją państwową i organizacjami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#AndrzejKalwas">Uważam, że cel, dla którego powołano RSG, został osiągnięty. Utworzenie Rady spotkało się z przychylnym przyjęciem znacznej części społeczeństwa. Duży wpływ na to miała praca Rady, a zwłaszcza formułowane przez nią opinie. Stanowią one formę skondensowanej, syntetycznej konsultacji społecznej, Sejm korzysta z nich przy podejmowaniu rozstrzygnięć ustawodawczych Uważam, że opinie nasze są rzeczowe i odważne, że przy ich sporządzaniu kierujemy się zdrowym rozsądkiem i poczuciem odpowiedzialności. Nie bez znaczenia jest również prosty i zrozumiały dla ogółu język, jakim posługujemy się przy sporządzaniu opinii. Podsumowując chciałbym stwierdzić, że Rada stała się trwałym elementem polskiego systemu parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#AndrzejKalwas">Skuteczność działalności Rady. Nasze opinie nie są co prawda dla Sejmu wiążące, ale samo ich sformułowanie i opublikowanie w środkach masowego przekazu stanowi istotny fakt społeczny. Opinie, będące zbiorowym stanowiskiem przedstawicieli różnych środowisk, tworzą presję społeczną, z którą Sejm powinien się liczyć. Są w nich zawarte oceny, sądy i poglądy określonych środowisk społecznych i kręgów zawodowych. Zgodnie z regulaminem Sejmu PRL, „komisje i podkomisje sejmowe biorą pod uwagę opinie przedstawione przez inne komisje sejmowe oraz opinie Rady Społeczno-Gospodarczej”. Z dotychczasowej działalności Rady wynika, że opinie przez nią przedstawiane brane są pod uwagę przez Sejm przy rozpatrywaniu projektów ustaw i wpływają na ich ostateczny kształt. Obok funkcji doradczej Rada pełni również funkcję transmitowania działalności sejmowej do wielu środowisk oraz przenosi do Sejmu poglądy i nastroje społeczne.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#AndrzejKalwas">Podzielam wnioski moich przedmówców nt. szerszego prezentowania opinii RSG w środkach masowego przekazu. Wydaje się celowe, aby oprócz opinii można było w prasie, radiu i telewizji pokazywać działalność zespołów roboczych Rady.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#AndrzejKalwas">Proponuję, aby zapewnić możliwość referowania opinii Rady podczas plenarnych posiedzeń Sejmu. Z całą pewnością prezentacja taka powinna odbywać się w komisjach sejmowych. Ostatni wniosek dotyczy szerszego upowszechniania opinii Rady wśród posłów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#KazimierzKąkol">W ankiecie, którą otrzymaliśmy i którą trzy czwarte członków Rady wypełniło, kluczowe pytanie dotyczyło wpływu Rady na wynik procesu legislacyjnego. Skuteczność działania jest sprawą zasadniczą. Gdyby jej nie było, nasze spotkania moglibyśmy uznać za zabawę dla zabawy.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#KazimierzKąkol">Spośród tych, którzy odpowiedzieli na ankietę, 45% uważa, że Rada wywiera wpływ na proces legislacyjny. Reszta uznała, że wpływ jest niewielki. Osobiście przychylam się do tego drugiego poglądu. Sądzę także, że do tej grupy należałoby również zaliczyć 25% członków Rady, którzy nie odpowiedzieli na ankietę.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#KazimierzKąkol">Kiedy byłoby pełne zadowolenie? Gdyby opinie nasze akceptowano w 100%. Nie jest to jednak możliwe. To jest chyba w pełni zrozumiałe.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#KazimierzKąkol">Transplantacja organu doradczego, jakim jest Rada Społeczno-Gospodarcza, do organu demokracji socjalistycznej już ukształtowanego, jakim jest Sejm, nie spotyka się wprawdzie z odrzutem, ale napotyka różne opory. Obserwujemy je nie tylko na linii Rada Społeczno-Gospodarcza - Sejm, lecz także na linii Rada - centralna administracja państwowa. Kiedy rodziła się RSG w poprzedniej kadencji Sejmu, żartobliwie mówiliśmy, że jest ona protezą dla kulejącej demokracji. Obecnie demokracja mniej kuleje, ale podpierać się nadal musi.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#KazimierzKąkol">Opór wobec Rady Społeczno-Gospodarczej występuje przy deklarowaniu chęci do szerokiej, pełnej współpracy. Przypomina to ofertę konsumpcyjną dla bociana, któremu podano smakowite kąski na płaskim talerzu albo dla lisa, któremu dla odmiany dano je w dzbanku o wysmukłej szyjce. Oczywiście, ani jeden, ani drugi nie mógł z tej oferty skorzystać. Nieudolność, jaką wykazują czasami organy rządu i Sejmu, przejawiająca się niemożliwością dostarczenia nam materiałów na czas, a także niski poziom różnych opracowań - to jest właśnie ta oferta demokracji, której ani ugryźć, ani wychłeptać nie możemy.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#KazimierzKąkol">Uważam, że Rada Społeczno-Gospodarcza odgrywa coraz większą rolę. Jeśli nasze stanowisko i nasze poglądy, dość głośno wyrażane i przekazywane, dochodzą do świadomości rządzących i rządzonych, to świadczy to o skuteczności naszego działania. Waga tego głosu jest tym większa, że jest to głos odpowiedzialny i w wysokim stopniu merytoryczny.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#KazimierzKąkol">Ryzykuję tezę, że niezależność Rady jest większa niż niezależność Sejmu. Wynika to z odmiennych funkcji obu organów. Łatwiej być niezależnym, kiedy udziela się tylko rad i formułuje opinie, niż wtedy, kiedy się decyduje. Niemniej jednak dyskusje prowadzone na forum Rady są żywsze, bardzie zadzierżyste. Sejm powinien być Radzie wdzięczny, a ja tej wdzięczności nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#KazimierzKąkol">W swoim działaniu Rada powinna kierować się pryncypiami socjalizmu i zdrowym rozsądkiem. Nie podzielam poglądu, że Rada jest bardzo odważna. Odważnym jest, według mnie, jej wiceprzewodniczący w swojej ocenie reformy gospodarczej, bo wyraził on pogląd pojedynczego osobnika, a nie 250-osobowego ciała. Chwała za to J. Sablikowi.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#KazimierzKąkol">Wspomniałem o pryncypiach socjalizmu i zdrowym rozsądku. Mam własną definicję socjalizmu: socjalizm to nic innego jak zdrowy rozsądek w służbie sprawiedliwości społecznej, klasowo zdeterminowanej. Sądzę, że gdybyśmy taki socjalizm realizowali, to bylibyśmy bardziej kochani.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#KazimierzKąkol">Pryncypia są bardzo ważne. Dyskusja na temat ubezpieczeń społecznych, jaka toczyła się na tej sali, całkowicie to potwierdza. Chodziło o rozstrzygnięcie, czy ubezpieczenia społeczne są wynikiem każdorazowego stanu gospodarki, czy też kwestią o określonym poziomie stabilności i gwarancji. Sądzę, że gdyby nie stanowisko Rady Społeczno-Gospodarczej, to ten „knot” przygotowany przez rząd byłby uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#KazimierzKąkol">Rząd powinien mieć pewną swobodę realizacji swoich pomysłów. Powinien być jednak z nich rozliczany, ale to już odrębna kwestia.</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#KazimierzKąkol">Nie może być tak, by ciało opiniodawcze i ustawodawcze zamieniły się swoimi funkcjami. Sądzę, że w kontaktach z administracją państwową dopracujemy się większego dla nas respektu i wyższej kultury politycznej. Organy administracji państwowej skarżą się często, że Rada Społeczno-Gospodarcza utrudnia im życie. Chciałbym przypomnieć na tę okoliczność znane hasło militarne: „Im więcej potu na ćwiczeniach, tym mniej krwi w boju”. Im więcej będzie dyskusji, polemik i sporów przed podjęciem decyzji, tym bardziej odpowiadać ona będzie dwóm podstawowym kryteriom: pryncypiom socjalizmu i zdrowemu rozsądkowi.</u>
          <u xml:id="u-6.12" who="#KazimierzKąkol">Obawiałem się początkowo manipulowania Radą Społeczno-Gospodarczą. Regulamin był sformułowany tak pokrętnie, że aczkolwiek na czele Rady stoi człowiek daleki od skłonności manipulatorskich, to jednak zastanawiałem się, czy czasami nie zechce mu się trochę pomanipulować. Czas pokazał, że nic takiego nie było. Myślę, że jest w tym zasługa także samej Rady. Są na tej sali strażacy, którzy w razie niebezpieczeństwa uruchomią swoje sikawki.</u>
          <u xml:id="u-6.13" who="#KazimierzKąkol">Po roku pracy staliśmy się kolektywem. Reprezentujemy typ myślenia politycznego, które znamionuje poczucie odpowiedzialności. Myślimy w sposób poddany pewnym rygorom weryfikowalnym.</u>
          <u xml:id="u-6.14" who="#KazimierzKąkol">Jak wypada porównanie z Radą Społeczno-Gospodarczą poprzedniej kadencji? Obrośliśmy w pewne mechanizmy, jest więcej biurokracji, ale biurokracji pozytywnie rozumianej. Biuro obsługi jest przecież niezbędne. Tamta Rada była bardziej buntownicza, ale i czasy były trochę inne. Teraz mamy okres spokojniejszy, bardziej ustabilizowany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#LonginPastusiak">Podzielam pogląd, że Rada pracuje intensywnie. Nie poruszamy się po peryferiach zagadnień. Bierzemy na warsztat sprawy istotne. To są pozytywy i zalety, taki jest nasz roczny dorobek.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#LonginPastusiak">Uważam, że pierwszy rok funkcjonowania Rady nie udzielił odpowiedzi na pewne pytania, jakie nurtowały każdego z nas. Co więcej, pojawiły się nowe znaki zapytania i nowe problemy.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#LonginPastusiak">Nie należę do tej licznej grupy naszych rodaków, którzy wykazują duże zniecierpliwienie i oczekują po każdym działaniu natychmiastowych efektów. Jako politolog wiem, że doskonalenie instytucji i mechanizmów władzy powinno być procesem ciągłym. Wymaga ono czasu i cierpliwości. Tak też oceniam funkcjonowanie Rady.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#LonginPastusiak">Pięć lat istnienia Rady Społeczno-Gospodarczej, w tym 1 rok w bieżącej kadencji, nie jest okresem zbyt długim na formułowanie wniosków, lecz dostatecznie długim, by można było postawić pytania, od odpowiedzi na które zależy dalsza ewolucja Rady.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#LonginPastusiak">Rada spełnia trojakie funkcje: konsultacyjne, opiniodawcze i doradcze. Wypełnianie funkcji konsultacyjnej opiera się na założeniu, że członkowie Rady stanowią reprezentację grup społecznych czy środowisk ważnych dla decydentów politycznych. W związku z tym rodzą się następujące pytania: jakie są nasze obowiązki wobec środowisk, które reprezentujemy? Czy my w ogóle reprezentujemy te środowiska? Czy podlegamy rozliczaniu w naszych środowiskach z opinii, które wygłaszamy na forum Rady? A może jesteśmy zbiorowością 250 indywidualności dobranych według bardzo zróżnicowanych kryteriów - wieku, zawodu itp.? Odpowiedzi na te pytania są bardzo istotne dla naszego postępowania i tym samym funkcjonowania Rady.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#LonginPastusiak">Rada Społeczno-Gospodarcza jest dla każdego z nas wartościową szkołą edukacji ekonomicznej, społecznej i politycznej, szkołą kultury politycznej. Jako organ konsultacyjny i doradczy Sejmu, Rada powinna ułatwiać kojarzenie interesów środowiskowych z interesem ogólnokrajowym. Bardzo mi odpowiada stanowisko prof. J. Szczepańskiego, przypomniane przez J. Sablika, w kwestii obowiązków członków Rady. Wielu członków Rady uważa, że jest ona tym forum, na którym należy reprezentować interesy swego środowiska. Być może jest to zgodne z oczekiwaniami Sejmu. Chciałbym jednak mieć pełną jasność w tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#LonginPastusiak">Na funkcjonowanie Rady może wpłynąć uchwalenie ustawy o konsultacjach społecznych. Być może nastąpi wówczas zmniejszenie rangi funkcji konsultacyjnej, wzrośnie natomiast ranga funkcji opiniodawczej i doradczej.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#LonginPastusiak">Jesteśmy bodaj najliczniejszym w świecie organem doradczym. Nie sprzyja to operatywności. W poprzedniej kadencji Sejmu byłem członkiem Zespołu Doradców Sejmowych, organu liczebnie 10-krotnie mniejszego od Rady Społeczno-Gospodarczej. Mimo to odczuwaliśmy brak możliwości pełnego wypowiedzenia się, choć najczęściej pracowaliśmy w zespołach trzy-, czteroosobowych.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#LonginPastusiak">Widzę możliwość podniesienia rangi i autorytetu Rady w częstym podejmowaniu tematów z naszej własnej inicjatywy. Chodzi o takie zagadnienia, których publiczne poruszanie mogłoby ułatwiać podjęcie decyzji w Sejmie czy rządzie. Ich listę zawiera ankieta, którą wypełnialiśmy. Sądzę, że można tu wymienić takie kwestie, jak: brak właściwej polityki podatkowej jako stymulatora rozwoju gospodarczego kraju i pobudzania przedsiębiorczości indywidualnej, nieznośny garb w postaci nadmiernie rozbudowanej biurokracji i jej radosnej twórczości legislacyjnej, krępującej nie tylko obywateli, lecz i przedsiębiorstwa oraz instytucje.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#LonginPastusiak">Nie rozdzierałbym szat nad tym, że rząd nie przedkłada zbyt doskonałych projektów ustawa. Gdyby były one doskonałe, to nie mielibyśmy racji bytu. Rząd z kolei nie powinien się obrażać, jeśli zajmujemy stanowisko odbiegające od stanowiska rządowego.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#LonginPastusiak">Zakładam, że Rada nie jest efemerydą zrodzoną w wyjątkowo trudnym okresie naszej historii. Mam nadzieję, że jest ona istotnym wyznacznikiem procesu budowy demokracji socjalistycznej w naszym kraju.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#AleksanderHulek">Członkowie Rady pochodzą z różnych środowisk, pracują na różnych szczeblach zarządzania, zarówno w sektorze państwowym, jak i spółdzielczym oraz prywatnym. Uważam, że dorobkiem Rady jest to, że jej członkowie uchwycili mechanizm zarządzania państwem. Zrozumienie działania tego mechanizmu będzie dodatnio rzutowało na następne 3 lata naszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#AleksanderHulek">Naturalną koleją rzeczy, po okresie centralnego zarządzania państwem powołano wiele ciał konsultacyjnych i opiniodawczych. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że jest to zjawisko pozytywne. Zaniepokojenie budzi jednak fakt, że ludzie, którzy są odpowiedzialni za opracowywanie materiałów wstępnych i projektów aktów prawnych, mogą czuć się zwolnieni od precyzyjnego i odpowiedzialnego ich przygotowania. Przykładem może być tutaj projekt ustawy o pomocy społecznej. Zanim zostanie on przekazany pod obrady rządu powinien zostać zaopiniowany przez organizacje zajmujące się pomocą społeczną, ludźmi niepełnosprawnymi itp. Tymczasem ja dowiedziałem się o istnieniu tego projektu dopiero podczas obrad Rady Społeczno-Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#AleksanderHulek">Uważam więc, że duża liczba ciał konsultacyjnych może odbić się na jakości przygotowywanych przez administrację materiałów wyjściowych do dyskusji. W państwach rozwiniętych większość obywateli nie martwi się o wszystko - po prostu starają się dobrze wykonywać swoją pracę. Ale ci, którzy przygotowują projekty aktów prawnych, podchodzą do tego uczciwie.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#AleksanderHulek">Zgłaszam wobec tego wniosek, by jako jeden ze środków zaradczych przeciw omówionej wyżej sytuacji potraktować obowiązek załączania do projektów ustaw projektów rozporządzeń wykonawczych. W przeciwnym razie projekty te nie powinny być przyjmowane przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#AleksanderHulek">Towarzystwo Walki z Kalectwem stara się solidnie informować o swojej działalności zainteresowane nią kręgi społeczne. Raz na dwa miesiące wydajemy biuletyn informacyjny, w którym znajduje się m.in. wszystko to, co na ten temat mówi się na forum Rady Społeczno-Gospodarczej. Mnie osobiście pomaga to w prezentowaniu swego stanowiska. Zgadzam się przy tym z prof. K. Kąkolem, że Rada Społeczno-Gospodarcza ma przy opiniowaniu niektórych spraw większy ciężar gatunkowy niż niektóre komisje sejmowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JerzyMagiera">Uczestniczyłem we wczorajszym posiedzeniu zespołu partyjnego KC PZPR. Bardzo wiele i otwarcie mówiono na temat pracy ideologicznej i propagandowej, m.in. w powiązaniu z naszą działalnością w Radzie Społeczno-Gospodarczej. Zdaję sobie sprawę, że Rada nie jest częścią parlamentu ani też jego organem wewnętrznym. Jesteśmy, zgodnie z regulaminem władzy, organem konsultacyjno-opiniodawczym i doradczym Sejmu, ale także przekaźnikiem społecznych odczuć.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#JerzyMagiera">Uważam dzisiejszą informację prezydium Rady za odbicie naszych odczuć i rzetelną ocenę naszej pracy. Szkoda tylko, że nie otrzymujemy bieżącej informacji o każdej z uchwalonych przez nas opinii. Powołam się na przedmówcę, który postulował, by zgodnie z uchwałą Sejmu przewodniczący zespołów referowali nasze opinie na posiedzeniach komisji sejmowych. Zgodne z tym będzie także występowanie na posiedzeniach plenarnych Sejmu w uzasadnionych wypadkach. Wydaje się, że należałoby częściej korzystać z tych uprawnień.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#JerzyMagiera">Dobrze byłoby, aby obecni na dzisiejszym posiedzeniu posłowie zrobili sobie tzw. osobistą krytyczną ocenę - w jaki sposób rząd obronił swoje stanowisko w sprawie dalszego obciążenia funduszu płac zasiłkami chorobowymi. Pamiętajmy, że wystąpiliśmy przeciw temu w jednym z wielu słusznych wniosków zawartych w opinii nr 5. Czy rząd ani posłowie nie chcą zrozumieć, że coś jest tutaj nie tak? To, co proponuje się nam na 1987 r. w sprawię progu płacowego, nie uwzględnia wzrostu wydajności i zatrudnienia; jest niczym innym, jak zamrożeniem płac, które już zostało przez naszą Radę odrzucone. Będzie to hamowało inicjatywę załóg i realizację II etapu reformy gospodarczej. Zasadą powinno być płacenie za pracę, a więc wyeliminowanie takich obciążeń funduszu płac, jak zasiłek chorobowy i inne.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#JerzyMagiera">Postuluję, aby Komisja Planowania przy Radzie Ministrów skonkretyzowała swoje stanowisko w sprawie podatku od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#JerzyMagiera">Mamy już koniec I kwartału i nie powinniśmy dopuścić do praktykowania zasady obowiązywania przepisów z mocą wsteczną. Informacja na ten temat powinna być jasna i czytelna dla każdego obywatela mającego coś wspólnego z reformą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#WiesławKozioł">Przedmiotem naszych obrad jest samoocena Rady. Zasiadam w Radzie po raz pierwszy. Muszę przyznać, że o wiele więcej sobie obiecywałem i na więcej liczyłem jeżeli chodzi o wyniki naszej pracy. Dotyczy to nie tylko naszej pracy, ale przede wszystkim realnych efektów naszej działalności.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#WiesławKozioł">Nasza rola kończy się na przedłożeniu Sejmowi opinii na dany temat. Jakie są jej skutki - dowiadujemy się z ustaw i uchwał sejmowych. Konfrontując nasze działania z ich skutkami w życiu codziennym, zauważamy dużą dysproporcję. Mówili o tym moi przedmówcy, odczuwamy to na co dzień. Przypomnę, że praktyka rozwiązywania przeróżnych problemów polega m.in. na powoływaniu różnych rad konsultacyjnych. Mamy Radę Konsultacyjną przy przewodniczącym Rady Państwa, Radę ds. Mieszkaniowych, Radę Społeczno-Gospodarczą. Tego rodzaju organów jest mnóstwo, a w tej chwili w Sejmie znajduje się projekt ustawy o konsultacjach społecznych. Warto zadać sobie pytanie, ile tego rodzaju organów działa i jakie są tego skutki.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#WiesławKozioł">Można się tutaj powołać na przykład Rady ds. Mieszkaniowych, Kilka dni temu czytałem bardzo krytyczny raport Konsultacyjnej Rady Gospodarczej. M.in. poświęcono w nim dużo miejsca sprawom mieszkaniowym. Stwierdzono, że rok 1986 był, jeżeli chodzi o budownictwo mieszkaniowe, najgorszy od 20 lat. Pamiętajmy, że jest to pierwszy rok obecnej 5-latki. Jeżeli uchwała Sejmu zobowiązuje rząd, to w latach 1986–1990 powinniśmy wybudować 1.050.000–1.150.000 mieszkań. Jednak w 1986 r. wybudowano ich tylko 129 tys., o 5,5 tys. mniej, niż zakładał najniższy wariant planu. Jeżeli takie są wyniki budownictwa, to jak należy ocenić działalność Rady ds. Budownictwa Mieszkaniowego? Jaka jest rola tego organu? Nie trzeba uzasadniać, jaką wagę ma budownictwo mieszkaniowe. Co się stanie, jeżeli rząd nie zrealizuje tego podstawowego zadania?</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#WiesławKozioł">Wysłuchałem ostatnio wystąpienia premiera na forum Rady ds. Budownictwa Mieszkaniowego. Premier bezradnie stawiał pytanie, na które sam powinien odpowiedzieć. W dziedzinie budownictwa mieszkaniowego rząd i Sejm są bezradne, chociaż doskonale wiedzą od dawna, co należy zrobić, by zerwać z tym marazmem. Obawiam się, że w 1987 r. wynik budownictwa mieszkaniowego nie będzie wiele lepszy niż w ub. r., a jeżeli chcemy wykonać założenia 5-latki, to powinniśmy wybudować w tym roku 200 tys. mieszkań. W 1978 r. wybudowaliśmy 250 tys. mieszkań - to mówi samo za siebie.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#WiesławKozioł">Byłem jednym z tych mówców, którzy krytycznie ocenili raport o reformie gospodarczej. Uważam, że założenia reformy, które przyjęliśmy w 1982 r., a jej realizacja w br. - to dwie różne sprawy. Doświadczenie uczy, że trudno nam wyciągać wnioski z popełnionych błędów. Przypomnę lata 70., kiedy to wprowadzono reformę WOG. Wszyscy wiemy, że kształt tej reformy w 1980 r., kiedy była już w stadium likwidacji, był zupełnie inny od zakładanego.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#WiesławKozioł">Przepracowałem w Polsce Ludowej 38 lat. Realizowałem w tym czasie wszystkie systemy ekonomiczne, jakie u nas wprowadzano, i mogę powiedzieć, że najbardziej zbiurokratyzowany system to obecna „reforma gospodarcza”. Wiceprzewodniczący J. Sablik przypomniał, że na 31 grudnia 1985 r. obowiązywały w tej dziedzinie 532 akty prawne. W sprawie jednego elementu reformy gospodarczej - dawnego PFAZ i obecnego podatku od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń obowiązuje gruba książka przepisów prawnych. Od 40 lat powtarzamy, że wprowadzany system powinien być przejrzysty i jasny dla każdego świadomego robotnika. Tymczasem przepisy dotyczące reformy gospodarczej rozumie jedynie wąskie grono specjalistów. Ktoś za tą sytuację ponosi odpowiedzialność. Uważam, że pytanie, kto to jest, jest pytaniem retorycznym.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#WiesławKozioł">Dokąd zmierzamy i kiedy wyjdziemy z trudnej sytuacji, w jakiej znalazła się Polska? Przecież zdecydowana większość społeczeństwa pracuje, i to ciężko. Efekty tej pracy są raczej mizerne. Przypomnę, że w 1987 r. dochód narodowy będzie zaledwie równy dochodowi narodowemu z 1979 r., a przecież minęło już 8 lat. Mówię to z dużą troską. Jednocześnie mam świadomość, że sama Rada Społeczno-Gospodarcza wolna była od partykularyzmu. Chciałbym też bardzo pozytywnie ocenić przewodniczącego Rady marszałka Mieczysława F. Rakowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#ElżbietaWójtowicz">Będę kontynuowała wątek podjęty przez moich przedmówców. Ludzie oceniają naszą pracę poprzez jej efekty. Rolnicy, których reprezentuję, oceniają ją przez pryzmat sytuacji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#ElżbietaWójtowicz">Każdy wyjazd do Warszawy i powrót powoduje pytania, co się zrobiło w takiej czy innej sprawie. Bardzo często nie potrafimy udzielić żadnych wyjaśnień. Zgłaszałam już wniosek na posiedzeniu naszego prezydium, by niektóre indywidualne sprawy obywateli były rozpatrywane na posiedzeniu plenarnym. Zgadzam się, że jest to mało realne że względu na częstotliwość obrad i że możemy przekazywać pisma w tych sprawach do biura Rady. Niemniej jednak uważam, że na posiedzeniach powinniśmy omawiać sprawy bulwersujące społeczeństwo. Powinni się także pojawić na nich przedstawiciele rządu, którzy mogliby udzielić kompetentnych wyjaśnień na te tematy.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#ElżbietaWójtowicz">Taką sprawą Jest zaopatrzenie wsi w węgiel. Żadne zebranie wiejskie nie może się obejść bez poruszenia tego tematu. W tej chwili mamy względny porządek - listy, kolebki itp. Jednak pamiętajmy, że część rolników otrzymała przydział 1 tony węgla we wrześniu ub. r., a drugą część swego przydziału otrzyma dopiero w końcu drugiego kwartału br. Oznacza to, że część rolników musi obyć się 1000 kg węgla przez pół roku, w tym przez bardzo ciężką zimę. Cóż w tej sytuacji mamy robić? Podobno rozważa się dalsze ograniczenie przydziału. Jest to nie do przyjęcia. Wiemy, że na potrzeby wsi zabrakło 2 mln ton węgla. Jest to 1% naszego wydobycia, w wypadku węgla grubego może 10%. Dlaczego wobec tego nie możemy zaspokoić tych podstawowych potrzeb?</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#ElżbietaWójtowicz">W ub. r. brakowało herbicydów. Wiele pól zarosło chwastami. Doświadczenie to niczego nas nie nauczyło, gdyż słyszy się, że w tym roku zaopatrzenie w herbicydy zaspokoi 40–50% potrzeb. Rolnicy stoją po całych nocach w kolejkach, by kupić te środki ochrony roślin. Jakie są wobec tego perspektywy rozwoju produkcji rolnej?</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#ElżbietaWójtowicz">Nie będę mówić o innych sprawach. Uważam, że oba te tematy powinny stać się przedmiotem naszych plenarnych obrad.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#ElżbietaWójtowicz">Społeczeństwo jest przerażone liczbą ciał samorządowych i konsultacyjnych oraz zwiększaniem tej liczby. Czy nie czas mierzyć ich efektywności w kategoriach ekonomicznych - ile to kosztuje i co nam daje. Podobnie powinniśmy podejść do rosnącej liczby świadczeń społecznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#WłodzimierzKuciński">Zadaniem Rady Społeczno-Gospodarczej jest opiniowanie tematów przekładanych nam przez Prezydium Sejmu. Skala zainteresowań Rady jest więc bardzo zróżnicowana. Odnoszę wrażenie, potwierdzone tutaj przez wyniki ankiety, że ludzie bardzo sceptycznie oceniają możliwości i efekty funkcjonowania systemu parlamentarnego. Z kolei większość członków Rady Społeczno-Gospodarczej ocenia, że działa ona efektywnie. Ze swej strony sądzę, że nie wykorzystujemy wszystkich możliwości, przede wszystkim współpracy z Sejmem. Jest to możliwe poprzez udział naszych przedstawicieli w pracach komisji sejmowych. Powinno się to stać regułą. Istnieje także możliwość przenoszenia naszych opinii na plenarne posiedzenia Sejmu. Z tego też powinniśmy skorzystać.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#WłodzimierzKuciński">Jeśli chodzi o sposoby prezentowania działalności Rady w środkach masowego przekazu, to oceniam je negatywnie. Przedstawia się przede wszystkim opinie Rady na tematy gospodarcze. Być może należałoby opinie Rady zamieszczać w „Diariuszu Sejmowym”, którego zasięg oddziaływania jest znaczny. Środki masowego przekazu, poza „Życiem Warszawy”, „Trybuną Ludu”, „Rzeczpospolitą i czasem „Sztandarem Młodych”, poświęcają pracom Rady niewiele uwagi. Sprzeciwiam się sposobom prezentowania naszych opinii i naszej działalności przez telewizję. Drugorzędne znaczenie ma obecność ekip TV na naszych posiedzeniach. Ważniejsze jest to, aby w sposób stały i prawdziwy pokazywać opinii publicznej wyniki naszej pracy. Tymczasem posiedzenia Rady i nasze opinie zbywa się zwykle w dzienniku TV jednym zdaniem, na ogół bardzo okrągłym i nic nie mówiącym. Uważam to po prostu za dziennikarską nierzetelność. Jeśli dziennikarze chcą naprawdę rzetelnie informować o tym, co dzieje się na posiedzeniach Rady, powinni uczestniczyć w obradach, ale przede wszystkim opierać się na przyjmowanych opiniach.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#WłodzimierzKuciński">Nie podzielałbym opinii wyrażonej w dyskusji o naszej wielkiej odwadze i równie wielkim zaangażowaniu. Uważam, że robimy tylko to, co jest naszym obowiązkiem i do czego sami się zobowiązaliśmy wobec środowiska, które reprezentujemy w Radzie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#MarcinBorowicz">Chciałbym poinformować członków Rady o tym, że kolejne posiedzenie plenarne, które odbędzie się 2 kwietnia, będzie posiedzeniem jednodniowym. Rada nie rozpatrzy, jak to pierwotnie zamierzała, problematyki budownictwa mieszkaniowego, ponieważ rząd nie przygotował i nie przedstawił Sejmowi niezbędnych dokumentów na ten temat. Tematem posiedzenia będzie kompleks spraw dotyczących konsultacji społecznej i referendum.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MieczysławFRakowski">Opinia publiczna oczekuje konstruktywnych propozycji rozwiązania kwestii mieszkaniowej i osiągnięcia widocznego postępu w budownictwie mieszkaniowym. Ponieważ takich propozycji rząd nie przedstawił, Prezydium naszej Rady uznało za zbędne dyskutowanie nad sprawami już wielokrotnie omawianymi. Stąd też wzięła się propozycja, którą przedstawił sekretarz Rady.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#JanZbigniewPastuszko">Chciałbym podważyć pogląd wyrażony na tej sali o tym, że skład Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL charakteryzuje się komplementarnością. Świadectwem tego jest skład Rady, do której wchodzi zaledwie kilku przedstawicieli świata kultury. Sądzę, że stanowi to odzwierciedlenie poglądu, iż zjawiska gospodarcze i społeczne nie mają większego wpływu na kulturę ludzi pracy. Rozumiem, że rząd koncentruje się na problematyce gospodarczej. Również nasza Rada, będąca organem opiniodawczym, wyraźnie preferuje tę tematykę. Sądzę jednak, że powinniśmy patrzeć trochę szerzej na zjawiska gospodarcze i społeczne, także przez pryzmat skutków w sferze kultury. Obawiam się bowiem, że administracja gospodarcza usiłuje w sposób dosyć mechaniczny przenieść zasady reformy gospodarczej na sferę kultury. Dosyć energicznie zabrał się do tego minister finansów, który do instytucji artystycznych zastosował te same zasady dotacji, co wobec przedsiębiorstw państwowych. Zupełnie nie bierze się pod uwagę specyfiki funkcjonowania instytucji artystycznych, takich jak teatr, opera czy muzeum. Jeszcze raz okazało się, że nawet najbardziej słusznych założeń ekonomicznych nie można stosować w sposób mechaniczny. Rada Ministrów nie przedstawiła Sejmowi projektu zarządzeń wykonawczych dotyczących funkcjonowania instytucji artystycznych w warunkach reformy gospodarczej. Jest to tylko jedna z uwag, które przedstawiłem w imieniu tych środowisk twórczych, które desygnowały nas do Rady.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#JanZbigniewPastuszko">W ankiecie, o której mówił Marcin Borowicz, zaproponowałem odbycie spotkania tych wszystkich członków Rady, a jest ich ok. 20, którzy reprezentują środowiska twórcze i świat kultury. Ponieważ jest wśród nich również przewodniczący naszej Rady, mam nadzieję, że moja inicjatywa spotka się z życzliwym przyjęciem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#JanuszSzosland">Uważam, że w Radzie Społeczno-Gospodarczej reprezentujemy nie tylko własne osoby, ale przede wszystkim środowiska, które nas do Rady rekomendowały. Dlatego w opracowanych opiniach prezentujemy nie tylko własne poglądy, ale także nastroje społeczne. Tym samym stwarzamy posłom komfort, o jakim oni sami nie mogli nawet marzyć. Nie wydaje mi się właściwe rozpatrywanie skuteczności oddziaływania naszych opinii jedynie przez pryzmat własnych porażek i sukcesów. Efektem najważniejszym jest skuteczność pracy posłów, w tym sensie spełniamy przecież funkcję pomocniczą. Nie ponosimy przecież odpowiedzialności za decyzje.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#JanuszSzosland">Chciałbym wiedzieć, jakie to racje wyższego rzędu sprawiły, że wiele naszych opinii nie zostało w ogóle uwzględnionych. Być może, przedstawiciele komisji sejmowych powinni na posiedzeniach Rady na takie pytania odpowiadać.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#JanuszSzosland">Jeśli skonfrontuje się opinie formułowane przez komisje sejmowe z opiniami Rady Społeczno-Gospodarczej, to można odnieść wrażenie, że nasze są bardziej obiektywne. Podjęliśmy niedawno problem produkcji i stosowania azbestu. Otrzymałem mnóstwo listów na ten temat od osób prywatnych, a także z ambasad. Potwierdza się opinia, że nasz głos jest słyszany, ważny, że liczy się. Zależy to oczywiście od nas samych, od gatunku pracy, którą się zajmujemy, i od sformułowanych przez nas wniosków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Okoliczności, jakie towarzyszyły powołaniu do życia Rady Społeczno-Gospodarczej, były jakże odmienne od obecnych. Ma to oczywisty wpływ na charakter pracy Rady. Oceniam naszą działalność pozytywnie z paru powodów. Działamy rytmicznie i konsekwentnie, mamy bardzo dobre zaplecze organizatorskie. Nasza Rada jest inna niż przed paroma laty, inny jest bowiem skład osobowy Sejmu, dla którego Rada pełni funkcję doradczą. Mamy wielu posłów nowych, oczekujących od nas pomocy i oparcia. W jakim stopniu spełniamy te oczekiwania?</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Zastanawiam się często, co się dzieje z naszymi opiniami, jaką mamy siłę przebicia. Nie jest tak dobrze, jak można się było tego spodziewać. Ktoś proponował na tej sali, aby opinie Rady były przekazywane komisjom sejmowym i aby przedstawiciele Rady uczestniczyli w tych posiedzeniach. Jest to dobry pomysł, ponieważ zwiększa szansę lepszego uzasadnienia naszej argumentacji i lepszej obrony naszych racji. Tymczasem posłowie skarżą się, że nie zawsze otrzymują nasze opinie.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Sądzę, że powinniśmy poprzeć propozycję, aby nasze opinie były również prezentowane na plenarnych posiedzeniach Sejmu. Dyskusja na temat ustawy o rentach i emeryturach dowodzi, że opinie nasze chętnie są wykorzystywane przez Sejm. Powinniśmy wrócić do tej opinii przy dyskusji o całym systemie emerytalnym. Urażam, że powinniśmy także informować Sejm, dlaczego Rada zajęła takie czy inne stanowisko w danej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Jesteśmy jako Rada za mało samodzielni. Spełniamy funkcję usługową w stosunku do Sejmu, przez co odsuwamy często na bok ważne sprawy, które adresuje do nas społeczeństwo. Czy np. Rada nie mogłaby zająć się reglamentacją mięsa? Jest to przecież sprawa bardzo ważna dla całego społeczeństwa, istnieją różne opinie co do sposobu jej załatwienia. Uważam, że byłoby dobrze, gdyby Rada wyszła z własnym projektem w sprawie reglamentacji mięsa. Pewne doświadczenie podsuwa rynek warzyw i owoców. W okresie największych trudności żywnościowych doszliśmy do normalnego, wolnego rynku na warzywa i owoce. W konsekwencji jesteśmy krajem dostatku warzyw i owoców. Dlaczego nie można uczynić tego samego z mięsem, złamać monopolu państwa na sprzedaż mięsa?</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Z podobną własną inicjatywą mogłaby wyjść Rada w sprawie rent i emerytur. Przecież dzisiaj ludzie bronią się przed pójściem na emeryturę z powodu ich niskiego poziomu. Inna sprawa do podjęcia przez Radę - to obsługa ludności w urzędach. To, co się dzisiaj dzieje w urzędach, woła o pomstę do nieba. A często obsługa jest na poziomie poniżej godności człowieka.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Padło wiele uwag o niedostatecznym informowaniu społeczeństwa o pracach i działalności Rady. Zjawisko jest szersze, dotyczy także informowania o pracy Sejmu. Z telewizji zginęła „Trybuna Sejmowa” i wiele innych audycji o charakterze informacyjnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#LechBednarski">Zgodnie z uchwałą Rady Państwa z roku ubiegłego powoływane są obecnie przy wojewódzkich radach narodowych rady społeczno-gospodarcze. Jestem właśnie przedstawicielem takiej rady powołanej w woj. gdańskim.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#LechBednarski">Jaka powinna być więź między radami powoływanymi przy wojewódzkich radach narodowych a Radą Społeczno-Gospodarczą przy Sejmie? Uważam, że rady przy WRN powinny być przedłużeniem Rady Społeczno-Gospodarczej. Myślę, że współpraca przynosiłaby obustronne korzyści. Są pewne tematy, do których opracowania niezbędne jest zebranie głosów i opinii w terenie.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#LechBednarski">Jeśli chodzi o gospodarkę terenową, to wciąż odczuwamy daleko idące skrępowanie. Jego źródłem są przede wszystkim istniejące rozwiązania finansowe. Mamy duże trudności z gromadzeniem tzw. dochodów własnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#MarianSzurgot">Każdy człowiek chce być przede wszystkim najedzony i ubrany. Pozostałe potrzeby znajdują się na dalszym planie.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#MarianSzurgot">Kiedy pani Wójtowicz mówiła o rolnictwie, na sali słychać było narastający szmer. Wielu ludzi w naszym kraju uważa, że na wsi jest już tak dobrze, iż lepiej być nie może. Rolnikom należy się szacunek. Jeśli żądają środków produkcji, to nie lekceważmy tych głosów. Rolnik jest cierpliwy, ale jego cierpliwość też ma swoje granice. Jeśli chemia nie dostarcza nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, to jest to pierwszy sygnał tragedii, która wkrótce nastąpi.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#MarianSzurgot">Rolnictwo pierwsze wyszło z kryzysu. Od wyzwolenia mówiło się, że kosztem rolnictwa budujemy silny, nowoczesny przemysł. Rolnicy nie protestowali, nie narzekali, bo mieli nadzieję, że kiedyś przemysł zwróci zaciągnięty dług. Teraz młodzi odeszli ze wsi, zostali starzy rolnicy, którzy oczekują pomocy ze strony przemysłu. Tymczasem przemysłu nie ma, a jak jest, to nie ten, który może rolnictwu pomóc.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#MarianSzurgot">Problem ten powinien spędzać sen z oczu nie tylko nam, rolnikom. Konsument zajadający kotlet w stołówce pracowniczej również powinien o tym pamiętać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#HenrykWitkowski">Wszyscy - jak sądzę - odczuwamy niedostatek informacji prasowych o pracy Rady. Gazety zamieszczają tylko lakoniczne informacje PAP-owskie. Prasa nie piszę o tym, jak burzliwy przebieg mają nasze dyskusje, w jaki sposób dochodzimy do naszych opinii.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#HenrykWitkowski">Co robić, by informacja była pełniejsza? Skoro prasa centralna nie chce pisać o pracach Rady, to trzeba wykorzystać prasę terenową i zakładową. Sam stosuję tę zasadę już od pewnego czasu. Raz na 3 miesiące w naszej gazetce zakładowej obszernie opowiadam o działalności Rady. Są również publikowane fragmenty opinii Rady. Rozmowy z wieloma robotnikami utwierdzają mnie w przekonaniu o słuszności stanowiska zajmowanego przez Radę. Nie chcę powtarzać słów, jakimi robotnicy komentowali projekty niektórych ustaw, w tym zwłaszcza projekt ustawy o zmianie 11 ustaw dotyczących reformy gospodarczej oraz projekt ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniach społecznych. Nie były to delikatne słowa.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#HenrykWitkowski">Społeczeństwo mało wie o nas. Ludzie nie wiedzą np., że możemy tylko opiniować projekty ustaw. Pytają, dlaczego nasze wnioski i uwagi nie zostały uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#HenrykWitkowski">Niedostatek informacji o Radzie Społeczno-Gospodarczej będzie się powiększał. Padło przecież stwierdzenie, że Rada bardzo często przeszkadza rządowi. Treść naszych burzliwych dyskusji jest społeczeństwu w ogóle nie znana.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#HenrykWitkowski">Wczoraj na posiedzeniu zespołu partyjnego wyraziłem opinię - i chcę ją tu powtórzyć - że przedstawiciele rządu niejednokrotnie celowo wprowadzają społeczeństwo w błąd, wykorzystując do tego telewizję. Kilka dni po naszej dyskusji nt. ubezpieczeń społecznych występował dwukrotnie w telewizji wiceminister pracy, płac i spraw socjalnych, Zbigniew Januszek. Twierdził on, że ze składki na ZUS płaconej przez zakłady pracy (43% wartości płac) wypłacane są zasiłki chorobowe. Kto temu będzie wierzył? Wielu ludzi mówi, że społeczeństwo jest celowo wpuszczane w maliny.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#HenrykWitkowski">Uważam, że o pracach Rady prasa będzie pisała mniej niż dotychczas. Trudno przecież przyjąć, że opinie nasze ulegną zmianie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#BolesławSzafrański">Chciałbym powiedzieć kilka słów nt. udziału zespołów roboczych Rady w posiedzeniach komisji sejmowych. Uczestniczyłem niedawno, jako przewodniczący zespołu ds. jakości produkcji, w pracach Komisji Nauki i Postępu Technicznego. Odnotowałem wówczas dwa wielce dla nas korzystne fakty.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#BolesławSzafrański">Pierwszy: na 15 występujących posłów aż 8 powoływało się na argumenty zawarte w opinii Rady Społeczno-Gospodarczej. Drugie: wielu posłów twierdziło, że przygotowując się do posiedzeń korzystają z opinii Rady, które traktują jako podstawowy materiał (obok opinii Zespołu Doradców Sejmowych). Posłowie apelowali do przewodniczącego Komisji o zapewnienie im wszystkich opinii Rady, a nie tylko tych, które odnoszą się do problematyki będącej przedmiotem zainteresowania danej komisji. Fakty te świadczą o dużym i wciąż rosnącym zapotrzebowaniu posłów na wyniki naszej pracy. Jest to dla nas wielce optymistyczne.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#BolesławSzafrański">Członkowie Rady w ankiecie wysoko ocenili działalność biura obsługi. Jako członek wielu zespołów roboczych miałem okazję przekonać się nie tylko o dużej sprawności techniczno-organizacyjnej biura obsługi, lecz i o bardzo dobrym przygotowaniu merytorycznym jego pracowników, którzy nieraz przyczynili się do nadania projektowi opinii doskonalszego kształtu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#IrenaWoźniak">Chciałabym ustosunkować się do spraw może dla innych mało istotnych, ale nie dla nas, rolników. Popieram postulat wprowadzania pod obrady Rady Społeczno-Gospodarczej tematów dodatkowych. Jest bardzo wiele problemów wymagających pilnego omówienia. W dziedzinie rolnictwa dotyczy to m.in. ustawy o strefach górskich, problemu rent i emerytur dla dwuzawodowców, organizacji skupu płodów rolnych, przechowalnictwa, przetwórstwa itp. Za kilka miesięcy, jak co roku, Sejm będzie rozpatrywał realizację programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Postuluję, by temat ten był wcześniej przedyskutowany na forum Rady. Dotychczas problemy wsi Rada poruszała tylko marginesowo - podczas dyskusji nad projektem NPSG i nad projektem ustawy o ubezpieczeniach społecznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#MieczysławFRakowski">W dyskusji głos zabrało 15 osób. W każdej wypowiedzi można znaleźć interesujące oceny i postulaty dotyczące dalszej pracy Rady.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#MieczysławFRakowski">Problem referowania opinii Rady na forum Sejmu. Praktycznie rzecz biorąc, może to czynić tylko przewodniczący Rady. Sejm nie przewiduje praktyki występowania na jego forum osób nie będących posłami, np. przedstawicieli rad czy innych ciał. Zdarza się to, co prawda, raz na kilka lat, ale posiedzenie nie ma wtedy charakteru debaty plenarnej. Jeśli więc tylko ja mogę przedstawiać opinie Rady, to musiałbym zabierać głos na każdej sesji. Tym samym podzieliłbym los niektórych posłów katolików, którzy z racji niewielkiej liczby często wchodzą na mównicę. Trzeba więc założyć, że w szczególnych sytuacjach Rada będzie mnie upoważniać do przedstawiania na forum Sejmu jej stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#MieczysławFRakowski">Nie ma natomiast żadnych ograniczeń co do udziału członków Rady w pracach komisji sejmowych. Wymaga to co najwyżej rozwiązań natury organizacyjnej, z którymi biuro obsługi na pewno się łatwo upora.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#MieczysławFRakowski">Myślę, że powinien być również zrealizowany postulat prof. J. Szoslanda, by ktoś z posłów uzasadniał odrzucenie w całości lub w części opinii Rady.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#MieczysławFRakowski">Publikowanie opinii Rady w „Diariuszu Sejmowym” wymaga wyjaśnienia. Sprawę tę przedstawię Prezydium Sejmu, Pragnę ustosunkować się do wypowiedzi M. Szurgota, który nawiązywał do szmeru, jaki powstał w trakcie wypowiedzi ob. Wójtowicz. Nie sądzę, by był na tej sali ktokolwiek lekceważący wieś i rolnictwo. Owszem, przedtem występowały różne nastroje antychłopskie, ale ostatnie lata dowiodły chyba każdemu ogromnego znaczenia rolnictwa. Szmer był spowodowany czym innym. Ob. Wójtowicz poruszyła niezwykle ważną kwestię, jaką jest zaopatrzenie wsi w węgiel. Co tu ukrywać jesteśmy bezradni. Możemy uchwalić opinię czy rezolucję, która i tak nic nie zmieni. Tak więc szmer był wyrazem bezradności, a nie niechęci wobec rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#MieczysławFRakowski">Naszemu pokoleniu przypadł ciężki los. Żyjemy w warunkach dość frustrujących. Wszyscy wiemy, że jest źle, ale to zło bardzo trudno przezwyciężyć, ponieważ napotykamy najróżniejsze bariery natury obiektywnej i subiektywnej. Ja sam staję bezradny w obliczu różnych bezsensów i zadaję sobie pytanie, co zrobić, by sytuacje niekorzystne zmienić w korzystne. Nie zawsze znajduję odpowiedź.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#MieczysławFRakowski">W rozmowach Polaków każdy wskazuje na złe zjawiska i procesy, które trzeba zmienić. Z wiedzy tej niewiele jednak wynika dla praktyki. Na zjawisko niekorzystne narzekają bardzo często ludzie, od których zależy zmiana takiej sytuacji. Narzeka inżynier, dyrektor, minister, ja też narzekam. Słowem, narzekanie stało się naszą cechą. Nie chcą powiedzieć - narodową, bo zostałbym posądzony o to, że dostrzegam tylko narodowe wady. Zjawisko takie jednak istnieje. Określam to jako głębokie pęknięcie w psychice narodowej, wywołane kryzysem. Nie można tego pęknięcia usunąć w ciągu roku czy 5 lat. Jest to kwestia całego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#MieczysławFRakowski">Narzekanie umieściłbym w sferze etyczno-moralnej. W sferze politycznej, z którą należy się liczyć, umieściłbym natomiast zniecierpliwienie. Ludzie tworzący zespoły rządzące powinni codziennie stawiać sobie pytanie, czy czynią wszystko, by ograniczyć źródła zniecierpliwienia społeczeństwa. Czy pytanie takie zadają sobie wszyscy, którzy znajdują się w kręgu przywódczym naszego kraju? Mam co do tego spore wątpliwości. Znaczącą rolę odgrywa inna cecha człowieka, mianowicie przyzwyczajenie.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#MieczysławFRakowski">Nastąpiło głębokie pęknięcie w psychice narodowej. Żadna siła, łącznie z Kościołem, nie może sobie z tym poradzić.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#MieczysławFRakowski">Polacy radzą, jak uzdrowić Rzeczpospolitą. Ostatnio w Łodzi rozmawiałem z pewnym dyrektorem, który powoła się na słowa swego kolegi, że bez „przewrotu majowego” nic w Polsce nie wyjdzie. Ludzie, nawet demokraci z przekonania, przygnieceni codzienną sytuacją, rozglądają się za silnym rządem. Wiadomo Jednak, że silny rząd to dyktatura. Skądinąd wiadomo, że próby takie napotkały zdecydowany sprzeciw społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#MieczysławFRakowski">Trzeba otwarcie powiedzieć, że nie czekają nas łatwe czasy. Może trudno to zrozumieć, ale nie ma w Polsce idealnych rozwiązań, które zmieniłyby w sposób znaczący naszą sytuację. Możemy już teraz napisać scenariusz tego, co się będzie działo, gdy rząd przystąpi do likwidowania dotacji. W moim przekonaniu doprowadzi to do zgniłego kompromisu. Zamiast całego kroku, zrobimy pół kroku naprzód, gdyż trzeba będzie uwzględnić takie czy inne reakcje. Z drugiej strony, rację mają ci, którzy mówią, że w urealnione ceny dyrekcje przedsiębiorstw wliczą nieróbstwo, dezorganizację, a nawet przestoje pracy, gdyż żadne przedsiębiorstwo nie zgodzi się na to, by robotnicy tracili. Każdy ma jakąś argumentację i w sumie nie mamy stanowczej polityki gospodarczej, ale jedynie posuwamy się po drodze najeżonej trudnościami.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#MieczysławFRakowski">W czasie dyskusji cytowano liczne płody biurokracji, które trzeba zwalczać. Musimy dokonać radykalnych zmian, by odciążyć państwo od tego balastu. Z drugiej strony jednak każde nowoczesne państwo ma swoją biurokrację i pamiętajmy, że w wyniku wieloletniego odtwarzania biurokratycznych układów powstał u nas cały system zależności. Wiadomo, czym kończy się każda próba ruszenia jakichś struktur lub osób w tej machinie. Natychmiast na drugim biegunie odzywają się obrońcy właśnie tych elementów. Każda osoba z boku przegra z nimi, nie ma żadnych szans. Dlatego według jednych statystyk, co roku przybywa nam urzędników, a według drugich - ich liczba maleje. Myślę, że gdyby nawet wprowadzić odstrzał biurokratów i płacić za każde doręczone zarękawki, to i tak ich liczba by nie malała.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#MieczysławFRakowski">Być może mamy do czynienia z tak głębokimi wadami systemowymi, które muszą doprowadzić do zasadniczych zmian. Uważam, że formacja socjalistyczna wchodzi w okres potężnych przemian. Jeżeli w ciągu 10–15 lat ich nie dokonamy, to - jak mówi H. Gorbaczow - pod znakiem zapytania będzie trzeba postawić całą przyszłość tego ustroju. Zakładamy, choć to mało pocieszające, że przejście od ekstensywnej do intensywnej formy zarządzania i gospodarowania nie może być ograniczone tylko do gospodarki. Musi dotyczyć wszystkich sfer i wywołać głębokie zmiany strukturalne.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#MieczysławFRakowski">Pokładam wielkie nadzieje w następnym pokoleniu, choć są tacy, którzy mówią, że i ono przyzwyczaiło się do ni jakoś ci i oportunizmu. Jednak patrząc na całą generację, można być optymistą. Odchodzi pokolenie wojenne, które te struktury stworzyło. Miało ono inny stosunek do socjalizmu niż następne pokolenia. Dokonało ono wyboru, znało cenę życia, wiedziało jak rozciągliwe są granice oportunizmu i miało - można powiedzieć - emocjonalny stosunek do socjalizmu. Stąd brało się jego przyzwyczajenie do pewnych praktyk i struktur. Następne pokolenie ma „handlowy” stosunek do socjalizmu. Nie oznacza to, że patrzy tylko za zyskiem, ale że pyta o zgodność, racjonalność i realizm - kategorie, których poprzednie pokolenia socjalizmu nie doceniały. Oczywiście, że to potrwa, nim dokonają się zmiany, ale do tej przemiany pobudek przywiązuję wielkie znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#MieczysławFRakowski">W czasie dyskusji padło wiele pozytywnych ocen działalności Rady Społeczno-Gospodarczej. W większości je podzielam. Trafnie powiedział prof. K. Kąkol, że pośredni wpływ na podejmowane decyzje nie jest bez znaczenia. Nie możemy o tym zapominać w działalności społecznej. Nie zawsze nasz słuszny pogląd spowoduje natychmiastowe zmiany. Ważne jednak, że te idee gdzieś zaszczepiają się w umysłach ludzi, obojętnie na jakich stanowiskach.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#MieczysławFRakowski">Słusznie prof. A. Hulek uważa za osiągnięcie Rady fakt, że jej członkowie uchwycili mechanizm działania państwa. Mogę się pod tym tylko podpisać. Rada jest dobrą szkołą rządzenia. Słuszna była także uwaga A. Kalwasa, że patrząc na działalność Rady stwierdzamy, iż kierowała się ona gospodarczą troską i rozsądkiem. Jest to nasze duże osiągnięcie, że zgromadziliśmy tutaj ludzi o takich cechach.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#MieczysławFRakowski">K. Kąkol uznał za kluczowe zadanie Rady jej wpływ na proces legislacyjny. Ankieta wśród członków Rady wykazała, że 45% jej uczestników uważa, iż wpływ ten jest widoczny, a pozostali mają co do tego wątpliwości. Na tle dyskusji można stwierdzić, że wpływ ten budzi umiarkowane zadowolenie. To już jest dużo. Nie sądzę, by członkowie Rady wychodzili z kolejnych posiedzeń z przeświadczeniem, że straciliśmy ten czas na „mielenie jęzorami”. Musimy starać się, by nasze opinie były uwzględniane. Wpływ ten będzie większy, jeżeli jakość opinii, ich argumentacja będzie na wyższym poziomie. Trzeba jednocześnie wyrazić uznanie zespołom roboczym za dotychczasową jakość tych opinii.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#MieczysławFRakowski">W czasie dyskusji powiedziano, że niektórzy ludzie, w tym przedstawiciele rządu, są trochę rozczarowani krytycznymi opiniami Rady. Uważam, że jest to jej zaleta, której należy strzec jak źrenicy oka. Nasze doświadczenie dowodzi, iż bez możliwości otrzymywania krytycznych uwag ci, którzy rządzą, są narażeni na popełnianie drastycznych błędów. Jako członek tej grupy, wieloletni członek KC i poseł na Sejm, mogę to mówić z całą odpowiedzialnością.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#MieczysławFRakowski">Doświadczenie naszych porażek wskazuje, że najczęstszym ich praźródłem było odrywanie się władzy od społeczeństwa, lekceważąca postawa wobec jego poglądów. Nie chcę jeszcze raz przeżyć porażek z minionych lat. Dlatego krytyczne spojrzenie należy chronić. Także nie dostrzegam partykularyzmu ani złej woli w krytycznych wypowiedziach członków Rady.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#MieczysławFRakowski">Do mnie także dochodziły głosy wyrażające niezadowolenie z krytycznych opinii formułowanych przez Radę. Ostatnia usłyszałem taką uwagę od ministra Jastrzębskiego. Stwierdził on, że sporządzona przez nas opinia nie jest prawdziwa. Zaproponował, że zaprosi członków grupy redakcyjnej do siebie i postara się przekonać ich do swego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#MieczysławFRakowski">Jeszcze jako wicepremier powiedziałem kiedyś, że mimo krytyki skierowanej do rządu i jego członków i tak polityk ma u nas 10 razy łatwiejsze życie niż w demokracjach burżuazyjnych. Nie musi bez przerwy opędzać się od krytyki, ani ciągle dbać o poparcie wyborców. Mimo wszystko mamy o wiele wygodniejsze życie. Jednak jeżeli krytyka, która na nas spada, jest demagogiczna i głupia, to należy na nią odpowiednio reagować.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#MieczysławFRakowski">Kilka uwag o miejscu Rady w systemie organów przedstawicielskich. Z wypowiedzi jej członków wynika, że chcą oni, aby co najmniej słuchano uważnie ich wypowiedzi, nie mówiąc już o tym, aby dano im narzędzie umożliwiające rozwiązanie wielu palących problemów. Tego nie jest w stanie zrobić nawet Sejm ani centralne organa partii i stronnictw. Chodzi o to, byśmy pamiętali, że Rada Społeczno-Gospodarcza jest częścią systemu doradczo-opiniodawczego i konsultacyjnego powstałego w ostatnich latach. Choćby to wyznacza nasze ramy działania oraz wyraźnie rozgranicza nasze kompetencje od Sejmu. Nie możemy się jednak czuć przez to jak piąte koło u wozu. Nasze działania wzbogacają i poszerzają demokrację socjalistyczną. Jest to w naszym systemie prawdziwe novum, tak samo jak samorząd pracowniczy.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#MieczysławFRakowski">Być może czas zweryfikuje potrzebę istnienia różnego rodzaju rad i ciał doradczych, których potrzebę dzisiaj tak często się podważa. Uważam jednak, że nasza Rada stanowi bardzo istotny fragment życia politycznego. W moim przekonaniu, nie należy ulegać opiniom, że mamy za dużo rad. Uważam, że stanowią one bardzo ważną i potrzebną płaszczyznę artykułowania poglądów, Takiej możliwości w poprzednich latach nie mieliśmy. Jest to wiele, chociaż jeszcze nie wszystko. Uważam, że rady stanowią element edukacji, uczą bowiem ludzi wymiany poglądów, bez zahamowań. Dlatego odrzucam pogląd o inwazji rad jako nieuzasadniony. Przecież król Stanisław August Poniatowski organizował w Łazienkach obiady czwartkowe właśnie z myślą o stworzeniu płaszczyzny wymiany poglądów. Spotkania towarzyskie z czasem zamieniły się w potężne instytucje. Co prawda, obiady są obecnie stołówkowe i towarzystwo nie to samo, ale idea tych spotkań jest wspólna. Patrząc historycznie, powinniśmy podjąć próbę oderwania się od uciążliwości codziennego życia i w miarę swoich możliwości intelektualnych próbować formułować opinie w sprawach ważnych dla całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#MieczysławFRakowski">Chciałbym podzielić się refleksją natury osobistej. Kiedy przed rokiem desygnowano mnie na przewodniczącego Rady, już po kilku miesiącach naszły mnie refleksje - po co mi to było? Z perspektywy roku współdziałania i współuczestniczenia w pracach Rady muszę tę opinię skorygować. Jestem po prostu zadowolony z tego, że mogę przewodniczyć Radzie. Mamy różne zdania, prezentujemy różne poglądy, ale to przecież bardzo dobrze, tak powinno być w tego rodzaju ciałach opiniotwórczych.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#MieczysławFRakowski">Rada a środki masowego przekazu. Być może wiele jest racji w opinii, że społeczeństwo za mało wie o tym, co się dzieje w Radzie i jaka jest treść formułowanych przez nią opinii. Nie jest to tylko nasz kłopot, również posłowie są zdania, że działalność Sejmu nie jest właściwie przekazywana przez środki masowego przekazu. Jestem nieco odmiennego zdania. Uważam, że w ciągu rocznej działalności Rady ukazało się nt. jej pracy sporo poważnych artykułów. Autorami większości z nich były osoby stale uczestniczące w posiedzeniach Rady. Sądzę, że możemy mieć trochę pretensji do samych siebie. Kiedy dziennikarz podsuwa mikrofon lub stawia przed kamerą członka naszej Rady, to nagle okazuje się, że rozmówca niewiele ma do powiedzenia i potrafi zaprezentować same ogólniki. Dlatego bronię dziennikarzy i uważam, że powinniśmy dostarczyć im więcej okazji do pisania o tym, co proponuje Rada i co ma do powiedzenia w sprawach naprawdę ważnych. Ponadto proszę zobaczyć nasze gazety, pełno w nich oficjalnych tekstów, na informację także o pracy RSG i Sejmu często nie pozostaje wiele miejsca.</u>
          <u xml:id="u-23.25" who="#MieczysławFRakowski">Na zakończenie chciałbym zapewnić członków Rady, że wspólnie z biurem RSG będziemy starali się, aby opinie i poglądy wyrażone na forum Rady docierały do tych, do których dotrzeć powinny. Jeśli nie zawsze opinie Rady wpływają na przebieg ważnych zdarzeń i podejmowanych uchwał sejmowych, to trzeba szukać sposobów, aby tak się stało.</u>
          <u xml:id="u-23.26" who="#MieczysławFRakowski">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-23.27" who="#MieczysławFRakowski">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-23.28" who="#MieczysławFRakowski">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (15)</u>
          <u xml:id="u-23.29" who="#MieczysławFRakowski">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-23.30" who="#MieczysławFRakowski">11.03.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-23.31" who="#MieczysławFRakowski">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-23.32" who="#MieczysławFRakowski">nr 351/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-23.33" who="#MieczysławFRakowski">[TREŚĆ]</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#Sprawozdawca">Dnia 11 marca 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL, obradująca pod przewodnictwem wicemarszałka Sejmu Mieczysława F. Rakowskiego, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#Sprawozdawca">- informację o stanie prac Komisji Partyjno-Rządowej ds. Przeglądu i Unowocześnienia Struktur Gospodarki i Państwa.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#Sprawozdawca">W posiedzeniu udział wzięli: wicemarszałek Sejmu Marek Wieczorek, sekretarz KC PZPR, członek Biura Politycznego Marian Wóźniak, przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Kancelarii Rady Państwa i Centrum Studiów Samorządowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#MarianWoźniak">Moja informacja ę pracach Komisji Partyjno-Rządowej ds. Przeglądu i Unowocześnienia Struktur Gospodarki i Państwa oparta będzie na dzisiejszym stanie prac poszczególnych zespołów Komisji. Na wstępie chciałbym zastrzec, że dotyczy ona jedynie koncepcji i rozważań, a nie decyzji. Zdarza się bowiem, że elementy naszych twierdzeń właśnie tak są traktowane. Mamy wówczas do czynienia z tak dziwnym zjawiskiem jak odwołania od decyzji, które jeszcze nie zostały podjęte.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#MarianWoźniak">Chciałbym przedstawić prace poszczególnych zespołów problemowych naszej Komisji. Jest ich w tej chwili siedem:</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#MarianWoźniak">1) zespół zajmujący się organami administracji państwowej i gospodarczej;</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#MarianWoźniak">2) zespół zajmujący się strukturami organów gospodarki narodowej - chodzi tutaj o organy znajdujące się ponad przedsiębiorstwami, z wyłączeniem szczebla rządowego;</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#MarianWoźniak">3) zespół zajmujący się atestacją przedsiębiorstw i stanowisk pracy objętych decyzjami rządowymi;</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#MarianWoźniak">4) zespół zajmujący się strukturą organizacyjną jednostek obsługi ludności;</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#MarianWoźniak">5) zespół analizujący funkcjonowanie organizacji społecznych w Polsce. Przyjęliśmy założenie, że analizujemy wszystkie te organizacje społeczne, które otrzymują dotacje z budżetu państwa. Jest ich wiele i są bardzo zróżnicowane. Jeżeli organizacja zarabia sama na siebie, to nie ma potrzeby ingerencji w jej funkcjonowanie;</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#MarianWoźniak">6) zespół zajmujący się działalnością wewnątrzpartyjną;</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#MarianWoźniak">7) zespół ds. propagandy, kierowany przez tow. J. Bareckiego, który będzie popularyzował wyniki przeglądu.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#MarianWoźniak">W województwach pracują wojewódzkie komisje i zespoły.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#MarianWoźniak">Rozpatrując strukturę Centrum, mamy na myśli przede wszystkim Radę Ministrów, Prezydium Rządu, urzędy centralne i nadzorujące działalność administracji terenowej. Wykonywane są ekspertyzy dotyczące wadliwości struktur i działania ministerstw gałęziowych ze szczególnym uwzględnieniem sprzeczności wynikających z ich podwójnej roli - organu założycielskiego reprezentującego przedsiębiorstwa oraz organu rządowego, reprezentującego interes ogólnospołeczny. Ponadto ekspertyzami objęto problematykę funkcjonowania zreformowanego Centrum na tle założeń reformy gospodarczej. Analizujemy także modele organizacyjne Centrum w innych krajach. Jest to konieczne tym bardziej, że jak dotąd zbyt rzadko korzystaliśmy z doświadczeń innych. Po co mamy na nowo odkrywać to, co inni stosują już od dawna?</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#MarianWoźniak">Cała nasza Komisja dość głęboko weszła w problematykę nauk o zarządzaniu i stwierdziliśmy, że dotychczas dorobek tej nauki nie był w Polsce wykorzystywany. Ani politycy, ani układy administracyjne nie stawiały tej nauce takich wymagań. Przyjęło się, że szefowie sami wiedzą, jak organizować i zarządzać. Dlatego każdy nowy szef przeprowadzał reorganizację po swojemu, co u jego podwładnych powodowało lekceważenie i działania na przeczekanie.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#MarianWoźniak">Wykorzystujemy liczne prace z tej dziedziny nauki. Opracowania te są udostępniane przez członków zespołu wypowiadających się na łamach prasy. Ukazało się wiele takich wypowiedzi, m.in. prof. prof. Koźmińskiego, Sadownika i Sadowskiego oraz wiceprzewodniczącego RK PRON W. Lewandowskiego. Reprezentują one nurt krytyczny.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#MarianWoźniak">Analizy te stanowią podstawę do kreowania propozycji zmian.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#MarianWoźniak">W społeczeństwie dominuje przekonanie, że przede wszystkim należy zreformować Centrum. Zdanie to wypowiada się także w odpowiedzi na zarzut, że postęp w gospodarce narodowej jest zbyt mały. Oczekiwania, że wszystko zmieni się na lepsze po zreformowaniu Centrum, mogą jednak okazać się złudne. Może dojść do sytuacji, że po zreformowaniu Centrum nic się nie poprawi, gdyż podstawowy hamulec rozwoju tkwi w działalności przedsiębiorstw. Chcę, aby krytycznie popatrzeć na to, co zwykle eksponuje się mówiąc o wzroście gospodarczym. Powinniśmy patrzeć raczej na wzrost jakościowy. Bardziej cieszą mnie te wskaźniki, które mówią ó energochłonności, materiałochłonności i wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#MarianWoźniak">Nie możemy rozwiązać dylematu zbyt niskiego dochodu narodowego poprzez zwiększenie zatrudnienia. Tylko lepsze wykorzystanie siły roboczej, odciążenie części pracowników przez wzrost wydajności pracy i przeniesienie ich na inne stanowiska może tutaj przynieść efekty. Przeprowadzone badania wykazały, że jeżeli przyjmiemy stosunek polskiej wydajności pracy do wielkości dochodu narodowego za 100, to w NRD będzie on wynosił 200, w RFN - 300, a w Japonii od 500 do 600. Jest to miarą zacofania naszej struktury gospodarczej. Wszelkie dyskusje w przedsiębiorstwach, gdy mówimy, że konieczny jest wzrost wydajności pracy o 16%, kończą się stwierdzeniem, że jest to niemożliwe. Ale wszyscy chcą podwyższenia stopy życiowej. Wśród członków Rady Społeczno-Gospodarczej i zaproszonych gości jest wielu zajmujących się gospodarką w przedsiębiorstwach. Tam rozstrzygną się nasze losy. Jeżeli efektywność pracy będzie wzrastała o 2–3% rocznie, to przestańmy marzyć o wspaniałym życiu.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#MarianWoźniak">Nie należy oczekiwać, że reforma gospodarcza spowoduje przyspieszenie wzrostu dochodu narodowego. Nie ulega jednak wątpliwości, że jej brak wpływa na opóźnienie rozwoju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#MarianWoźniak">Dążymy do tego, by zbadać, jak działają struktury rządu, Prezydium Rządu i ministerstw. Poddaliśmy przeglądowi i atestacji struktury Ministerstwa Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej oraz Ministerstwa Finansów. Chodziło o to, by zbadać zarówno ministerstwo gałęziowe, jak i funkcjonalne. Już dziś możemy stwierdzić, iż charakterystyczną cechą jest nadmierne rozproszenie stanowisk kierowniczych w stosunku do zatrudnienia, zbyt wiele szczebli zarządzania. Praktyka ukształtowała w ministerstwie nowy szczebel podejmowania decyzji - urząd wiceministra, choć według przyjętych zasad szczeblem decyzyjnym miał być jedynie minister i dyrektor departamentu. Wiceminister miał pomagać ministrowi w kierowaniu resortem. Praktyka lat 1980–1981 uczyniła z wiceministra organ o charakterze politycznym. M.in. stąd jego dzisiejsze samodzielne stanowisko. Według naszych badań, 30% zatrudnionych w urzędach centralnych - to kierownicy. Wynika z tego, te jeden kierownik przypada na trzech zatrudnionych. Jest to struktura wadliwa. W Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 1985 r. 37% pracowników zajmowało stanowiska kierownicze, a w Ministerstwie Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego - 15%. Są to bieguny charakteryzujące zróżnicowanie poszczególnych resortów pod tym wzglądem. Spotykany też przykłady szokujące, np. w departamencie na siedmiu pracowników czterej - to kierownicy. W takiej sytuacji sprawna praca jest niemożliwa.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#MarianWoźniak">Istnieje duże zróżnicowanie pod względem liczby departamentów w ministerstwie - od kilkunastu do niemal 30. Ma to swoje skutki dla sprawności zarządzania i koordynacji. Część tych spraw została przedstawiona na łamach prasy, nieraz w sposób zbyt drastyczny, jak w przypadku Ministerstwa Budownictwa. O tych strukturach nie decydują przyjęte założenia i opinie naukowe, ale praktyka i tradycja ostatnich lat.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#MarianWoźniak">Musimy brać pod uwagę doświadczenia innych krajów. Przeprowadziliśmy studia nad strukturami rządowymi najsprawniej administrowanych państw. Okazało się przede wszystkim, że mają one bardzo nieliczne rządy - od 7 do 17 członków. Z reguły brak w nich wicepremierów lub jest tylko jeden. Najmniejszy - siedmioosobowy rząd - ma Szwajcaria. W USA rząd składa się właściwie z prezydenta, wiceprezydenta i 13 sekretarzy. Zbliżona struktura jest także w Japonii. Z drugiej strony, państwa o małej sprawności zarządzania mają rządy dużo większe. W Wielkiej Brytanii rząd liczy 100 ministrów, z tym, że podejmujący decyzje polityczne gabinet - kilkunastu. We Francji w skład rządu wchodzi 42 ministrów.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#MarianWoźniak">Kolejną prawidłowością, nie dostrzeganą nawet przez politologów, jest wyraźny wzrost liczby ministerstw obsługujących politykę gospodarczą. Tymczasem w Polsce po 1980 r. pojawiła się wyraźna tendencja do ograniczania wpływu rządu na gospodarkę. Jest to sprzeczne z tym, co się dzieje w świecie. Żaden rząd nie rezygnuje z oddziaływania na gospodarkę. Innym problemem jest natomiast technika oddziaływania - za pomocą narzędzi pośrednich, o charakterze ekonomicznym, czy bezpośrednich, administracyjnych? W sferze handlu zagranicznego kraje zachodnie stosują najbardziej nawet brutalne techniki, mające na celu ochronę własnej gospodarki. My natomiast mamy często pretensje do rządu, kiedy próbuje porządkować problematykę importu i eksportu, zakazując np. eksportu półfabrykatów, które są niezbędne do produkcji wyrobów na rynek krajowy, a także na eksport. Pada wtedy zarzut o naruszaniu zasady samodzielności przedsiębiorstwa, a moim zdaniem to nie samodzielność, lecz bałagan. Przykładem jest sytuacja, do jakiej doszło w stosunkach białostockiego „Biazetu” (produkującego elementy do telewizorów kolorowych) i „Polkoloru”. „Biazet” eksportował swoje wyroby, a „Polkolor” musiał podobne importować. Jestem za samodzielnością przedsiębiorstwa, ale jeśli uderza ona w rynek i gospodarkę, przestańmy mówić o samodzielności.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#MarianWoźniak">Na świecie stosuje się szeroko zamówienia rządowe. Klasycznym przykładem są Stany Zjednoczone z ich zamówieniami wojskowymi. Obserwujemy również zjawisko nawiązywania bezpośrednich kontaktów między menadżerami i przedstawicielami rządu. Administracja sugeruje rozwiązania, które będzie popierać. Ta forma kontaktów jest bardzo skuteczna. Świadczy o tym przykład restrykcji zastosowanych wobec Polski. Rząd nie wydał przecież żadnego oficjalnego zakazu w tej sprawie, posługiwano się tylko naciskiem politycznym, ale to w zupełności wystarczyło.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#MarianWoźniak">Kolejną prawidłowością obserwowaną w krajach zachodnich jest wzrost liczby ministerstw obsługujących politykę społeczną. Zjawisko to jest wyraźne zwłaszcza w krajach, gdzie duży wpływ ma socjaldemokracja.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#MarianWoźniak">Założenia polskiej reformy gospodarczej zawierają stwierdzenie, iż będzie się dążyło do zmniejszania liczby resortów gałęziowych, a nawet sugeruje się, że najlepiej by, było, gdyby nastąpiła pełna komasacja, tzn. gdyby funkcjonował tylko jeden resort zajmujący się gospodarką. Jakie było podłoże takiego myślenia? Otóż dotychczas układ planu perspektywicznego był wyrazem nie tyle koncepcji rozwojowej kraju, co siły poszczególnych branż. Uważano więc, że gdyby istniało tylko jedno ministerstwo zajmujące się gospodarką, to godziłoby ono rozbieżne interesy poszczególnych branż.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#MarianWoźniak">Moim zadaniem jest przedstawienie sposobu naszego mydlenia, a nie poszukiwanie sensacyjek. Jakie kroki przewidujemy w dziedzinie usprawniania struktur centralnych? W br. może nastąpi zmniejszenie liczby wiceministrów, a jednocześnie wzrośnie ranga dyrektorów departamentów w ministerstwach. W praktyce wiceministrowie są czynnikiem na poły fachowym, na poły zaś politycznym. Oba rozwiązania są potrzebne, ale nie mogą być przemieszane, ponieważ taka hybryda staje się niefunkcjonalna.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#MarianWoźniak">Na początku 1988 r. zakończą się prawdopodobnie prace nad konstrukcją dwóch wariantów struktury Rady Ministrów. Rozważana jest koncepcja rządu i koncepcja urzędów centralnych. W poszczególnych branżach mogą być urzędy centralne lub też dyrekcje centralne. W tym drugim wypadku dyrektor byłby mianowany przez rząd, ale miałby stosunkowo dużą samodzielność.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#MarianWoźniak">Społeczeństwo zostanie zapoznane z koncepcjami przebudowy struktur centralnych na krajowej konferencji partyjnej. Uważamy, że jest to konieczne dla późniejszego sprawnego funkcjonowania nowych struktur. O sukcesie decyduje nie tylko kształt struktur, lecz i ludzie, którzy będą w nich funkcjonowali. Chodzi o to, by rozumieli oni sens danej struktury.</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#MarianWoźniak">Mówiąc o rządzie, musimy również powiedzieć o przedsiębiorstwach. Jeśli drugi etap reformy gospodarczej mamy zamknąć w ciągu 5–6 lat, to w tym samym czasie musi nastąpić przebudowa struktur organizacyjnych, poczynając od przedsiębiorstwa, a kończąc na rządzie. Obiema strefami trzeba więc zajmować się równolegle.</u>
          <u xml:id="u-25.28" who="#MarianWoźniak">Za jedną z bardzo ważnych spraw uważamy modyfikację rozwiązań w zakresie dokumentacji i ewidencji gospodarczej. Dziś obserwujemy tu olbrzymi nadmiar papierów. Wynika to po części z ukształtowanej tradycji, po części zaś papiery mają stanowić alibi dla dobrego gospodarowania, choć efektywności od nich nie przybywa. Doszliśmy do wniosku, że reformy w tej dziedzinie nie można powierzyć bezpośrednio przedsiębiorstwom. Dlatego powołaliśmy centralny zespół pod kierownictwem Jerzego Sablika (przewodniczący Stowarzyszenia Księgowych Polskich). Nowy system ewidencji ma w większym stopniu bazować na nowoczesnych technikach obliczeniowych. Takie same podejście zastosujemy do sprawozdawczości GUS.</u>
          <u xml:id="u-25.29" who="#MarianWoźniak">Nie można, niestety, postąpić w ten sposób w odniesieniu do dokumentacji będącej własnym produktem przedsiębiorstwa. Chodzi tu o ewidencję kosztów, pracy ludzkiej, sprzętu itp. W tej sprawie mamy ręce spętane. Mówi się często, że ministerstwo nie chce reformować siebie. To samo, jak sądzę, można powiedzieć o przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-25.30" who="#MarianWoźniak">Od pewnego czasu pracuje zespół zajmujący się problemem struktur ponadzakładowych. Chodzi o struktury mieszczące się ponad przedsiębiorstwem, a poniżej ministerstw i rządu. Są to związki przedsiębiorstw, różnego rodzaju zrzeszenia oraz centrale zaopatrzenia i zbytu. W ciągu kilku miesięcy został opracowany dokument przedstawiający możliwości nowych rozwiązań. Początkowo istniała duża rozbieżność, ale potem dopracowaliśmy się dość daleko idącej zbieżności stanowisk. Komisja partyjno-rządowa nie przyjęła dokumentu w całości, przyjęła natomiast jego podstawowe założenia. Brakuje jeszcze ścieżek dojścia. Problemem tym zajmuje się prof. Z. Sadowski.</u>
          <u xml:id="u-25.31" who="#MarianWoźniak">W sferze zaopatrzenia i zbytu funkcjonuje ok. 400 central. Z dużym prawdopodobieństwem można powiedzieć, że ok. 100 z nich jest zbędnych. Problemu tego nie rozwiążemy jednak stawiając pytanie, kto chce zrezygnować. Zajmowanie się reorganizacją struktur wobec nadpobudliwości Polaków jest bardzo niebezpieczne. Ludzie w obliczu domniemanego bądź rzeczywistego zagrożenia przyjmują postawy destrukcyjnie, oddziałujące na proces zarządzania. Z problemem tym zetknęli się również Węgrzy. Rozwiązali go w ten sposób, że zagwarantowali racjonalne zatrudnienie wszystkich ludzi zatrudnionych w likwidowanych przedsiębiorstwach. Dlatego trzeba ostrożności, choć tajemnicą poliszynela jest to, że wiele central zaopatrzenia i zbytu zajmuje się wyłącznie obiegiem dokumentów, ponieważ towar przepływa bezpośrednio między przedsiębiorstwami.</u>
          <u xml:id="u-25.32" who="#MarianWoźniak">W kwestii struktur przemysłowych dopracowaliśmy się już stanowiska, iż konieczna jest różnorodność, wielość rozwiązań. Uznaliśmy, że forma branżowych zrzeszeń dobrowolnych hamuje przekształcenia strukturalne. Mamy obecnie ok. 150 zrzeszeń dobrowolnych i ok. 50 zrzeszeń obligatoryjnych. Większość zrzeszeń nastawiona jest na utrwalanie siły poszczególnych branż. Muszę stwierdzić, że ataki na zrzeszenia wywołują niezwykle silne kontry. To samo dotyczy zresztą handlu.</u>
          <u xml:id="u-25.33" who="#MarianWoźniak">Rozważamy różne struktury, jakie mogą i powinny funkcjonować w przemyśle: koncerny, holdingi, stowarzyszenia przedsiębiorstw powoływane dla realizacji konkretnego celu (z wyjątkiem oczywiście prowadzenia wspólnej polityki cenowej). Komisja silnie naciskała na tworzenie małych przedsiębiorstw, zwłaszcza wdrożeniowych. Społeczeństwo nasze bardzo mocno krytykuje firmy polonijne - za zarobki, za jakość, za wszystko, za to, że istnieją. Przedsiębiorstwa polonijne pokazały jednak z całą brutalnością nieefektywność zarządzania przedsiębiorstwami państwowymi. Pokazały nieefektywność i bezradność naszych przedsiębiorstw funkcjonujących często w podobnych warunkach. Są oczywiście pewne różnice. Zorganizowanie przedsiębiorstwa państwowego wymaga stworzenia szerokiej otoczki socjalnej. Przedsiębiorstwo polonijne nie ma tego balastu. Dlatego wystąpiliśmy z propozycją tworzenia małych przedsiębiorstw pozbawionych osłony socjalnej. Jeśli napotka ona na krytykę ze strony doktrynerów, to chciałbym, by jednocześnie doktryna powiedziała, w jaki sposób zwiększać dochód narodowy.</u>
          <u xml:id="u-25.34" who="#MarianWoźniak">Nie wypracowaliśmy dotychczas sprawnego systemu sterowania sektorem nie uspołecznionym. Dziś najczęściej obserwuje się tendencję do jego likwidacji. Trzeba przełamywać stare schematy, utarte sposoby myślenia. Zamiast likwidować należałoby np. przekształcać firmy prywatne w państwowo-prywatne. Są przykłady firm bardzo efektywnych, ale zatrudniających sporo ludzi, np. 400. W tym momencie napotykamy na dylemat ustrojowy. Co robić - zlikwidować dobrze funkcjonujące przedsiębiorstwo, z oczywistą stratą dla zaopatrzenia rynkowego? Wydaje się, że lepszym rozwiązaniem jest wykupienie przez państwo połowy majątku firmy oraz przekształcenie jej właściciela w dożywotniego dyrektora.</u>
          <u xml:id="u-25.35" who="#MarianWoźniak">Przed nami niezwykle trudne zadanie wyjścia na świat. Nie wyjdą na rynki światowe przedsiębiorstwa produkujące drogo i źle, ale o dumnej nazwie „przedsiębiorstwo państwowe”. Szansę taką mają wyłącznie te, które cechują się dużą efektywnością i dobrą jakością produkcji, niezależnie od tego, czy jest to przedsiębiorstwo państwowe, czy prywatne. Dlatego wyszliśmy z propozycją stworzenia firm państwowo-prywatnych. Jest to najłatwiejszy sposób wejścia na rynki krajów wysoko rozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-25.36" who="#MarianWoźniak">Krytyka sektora prywatnego powinna być jednocześnie pretekstem do samokrytyki. Dlaczego przedsiębiorstwa państwowe są tak sztywne i cechują się tak słabą efektywnością? Budowę różnych struktur w naszym przemyśle uważamy za rozwiązanie słuszne, rokujące duże nadzieje.</u>
          <u xml:id="u-25.37" who="#MarianWoźniak">Atestacja w przedsiębiorstwach. Na podstawie uchwały Rady Ministrów powołano branżowe komisje ds. atestacji i przeglądów pilotażowych. Do tej pory przeglądom takim poddano stosunkowo niewiele przedsiębiorstw: w budownictwie 11, w hutnictwie - 5, w przemyśle chemicznym - 7. Spotkały się one z totalną krytyką społeczną. Najczęściej posługiwano się argumentem o wprowadzaniu metod administracyjnych. A przecież atestacja i przegląd pilotażowy to nic innego jak uporządkowanie bazy normatywnej przedsiębiorstwa, określenie, co przedsiębiorstwu jest potrzebne dla sprawnego funkcjonowania. Atestacji można byłoby w ogóle nie robić, gdyby przedsiębiorstwo w swojej działalności było ukierunkowane na podnoszenie efektywności produkcji. Ponad 40-letnie doświadczenia pokazują jednak, że przedsiębiorstwa walczą nie o wyższą efektywność, lecz przede wszystkim o jak największe zatrudnienie, jak najwyższe płace, jak najniższą produkcję i jak najwyższy import. Z takim bilansem weszliśmy w bieżącą 5-latkę. Dlatego potrzebna jest kampanijna atestacja.</u>
          <u xml:id="u-25.38" who="#MarianWoźniak">Jeśli atestację potraktujemy jako działalność zmierzającą do racjonalizacji funkcjonowania przedsiębiorstwa, to nie może ona być w przedsiębiorstwie przedmiotem kpin. Jeśli jednak jest wyśmiewana, to oznacza to, iż kierownictwo przedsiębiorstwa tak ją zorganizowało, by zasługiwała tylko na ośmieszenie. Po co więc jedliśmy tę żabę. Po co tworzyliśmy samorządy. Ratując się przed kompromitacją zapowiedzieliśmy, że po zakończeniu akcji komisje resortowe ocenią jej rzetelność.</u>
          <u xml:id="u-25.39" who="#MarianWoźniak">Przeglądy pilotażowe ujawniły bardzo wiele słabości. Baza normatywna została zaprzepaszczona w latach 80. Zlikwidowano Ośrodki normowania pracy. Samą atestację potraktowano w wielu przedsiębiorstwach w sposób czysto formalny. Dziś jest ona słabością polityczną m.in. dlatego, że przez wiele lat normowanie było nastawione wyłącznie na produkcję, na robotnika. Słabością atestacji jest to, że nie dopracowała się metod racjonalizacji zatrudnienia pracowników umysłowych. Trudno się dziwić, że wywołuje w przedsiębiorstwach napięcia, jeśli dotyczy wyłącznie robotników. Atestacji wymagają również struktury organizacyjne przedsiębiorstw, system kierowania, kompetencje kadr. Dotychczasową kampanię oceniam bardzo nisko, najwyżej na trójkę z minusem. Uważam, że właśnie z tym problemem będziemy mieli najwięcej kłopotu. Kto wie, czy nie możemy nawet tutaj przegrać.</u>
          <u xml:id="u-25.40" who="#MarianWoźniak">Brak czasu nie pozwala mi na szersze zapoznanie członków Rady z całością prac zespołu, którym kieruję. Chciałbym jednak podzielić się niektórymi spostrzeżeniami oraz wnioskami. Bardzo interesujące wyniki dostarczają prace zespołu zajmującego się obsługą ludności. Obejmują one tematykę z różnych dziedzin - od spółdzielni mieszkaniowych, przydziałów mieszkań kwaterunkowych, służby zdrowia do obsługi ludności przez handel, a także obsługi rolników. Wygląda na to - co nie jest rewelacją - że właśnie w tej dziedzinie, albo w tych dziedzinach życia, mamy obecnie i będzie mieć jeszcze długo największe trudności.</u>
          <u xml:id="u-25.41" who="#MarianWoźniak">W krajach wysoko rozwiniętych występuje od dawna tendencją rozszerzania zatrudnienia w sferze obsługi ludności kosztem sfery produkcyjnej. W Polsce mamy do czynienia z tendencją wręcz odwrotną. Ponieważ brakuje stale ludzi do pracy w przemyśle, do obsługi całej sfery produkcyjnej, nie rozwijają się usługi. Jest to oczywiście pochodna bardzo niskiej wydajności pracy w przemyśle. Jeśli zjawisko to będzie występować nadal, jeśli wzrost wydajności pracy kształtować się nadal będzie w skali rocznej na poziomie 3–4%, to i za 10 lat nie uda nam się osiągnąć poprawy obsługi ludności.</u>
          <u xml:id="u-25.42" who="#MarianWoźniak">Zjawisko to jest ściśle związane ze stosowaniem nowoczesnych technologii i technik w sferze wytwórczości. Obserwując tzw. komputeryzację w naszym kraju, odnieść można wrażenie, że ma ona bardziej znaczenie hobbistyczne, niż przynosi praktyczne korzyści w sferze materialnej. Komitet Postępu Technicznego podjął interesujące, moim zdaniem, prace nad wykorzystaniem informatyki w przedsiębiorstwach. Trzeba jednak mieć pełną świadomość faktu, że same przedsiębiorstwa muszą być przekonane o korzyściach wprowadzania nowoczesnych systemów informatycznych.</u>
          <u xml:id="u-25.43" who="#MarianWoźniak">Na całym świecie działają, i są bardzo poszukiwane, usługi świadczone przez przedsiębiorstwa doradztwa. Również w Polsce staramy się rozwijać tę formę pomocy przedsiębiorstwom. Niestety, przedsiębiorstwa doradcze narzekają na bardzo małą liczbę zleceń. Jak sądzę, jest to efekt naszego podejścia do wielu spraw - każdy uważa się za mądrzejszego i lepiej wiedzącego nawet od wybitnych specjalistów.</u>
          <u xml:id="u-25.44" who="#MarianWoźniak">Podczas pobytu na Węgrzech opowiedziano mi o zaangażowaniu wybitnego specjalisty amerykańskiego zajmującego się organizacją i zarządzaniem, któremu płacono ogromne - jak się wydawało - sumy, bo ok. 15 tys. dolarów. Po trzech miesiącach wybitny specjalista był już gotowy, przygotował nową organizację pracy i zarządzania. Rychło okazało się, że korzyści wynikające z zastosowania systemu zaproponowanego przez owego Amerykanina wielokrotnie przekraczały wydatki związane z jego zatrudnieniem. Mówię o tym, ponieważ w naszym kraju mamy wielu naprawdę wybitnych specjalistów od zarządzania. Wielu z nich sprawdziło się za granicą. Niestety, w kraju muszą oni sobie szukać zatrudnienia, a ich umiejętności wykorzystywane są tylko w niewielkim stopniu. Wielu z tych ludzi przechodzi na emeryturę, są wśród nich bardzo dobrzy menedżerowie produkcji i można by było z powodzeniem wykorzystać ich wiedzę i doświadczenie do uporządkowania całej sfery zarządzania w przedsiębiorstwach i nie tylko.</u>
          <u xml:id="u-25.45" who="#MarianWoźniak">Całą tematyką doradztwa zajmują się Naczelna Organizacja Techniczna, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, a także agendy handlu zagranicznego. Ich poczynaniom towarzyszyć jednak powinno tworzenie atmosfery sprzyjającej powstawaniu np. przedsiębiorstw doradczych i innych form reorganizacji zarządzania. Porządkujemy struktury organizacyjne, przeprowadzamy atestację stanowisk pracy, a jednocześnie rodzą się nowe odmiany biurokracji. Parę dni temu spotkałem się z dziennikarzami, którzy podzielili się ze mną swoimi spostrzeżeniami na temat rosnącej inwazji biurokracji. Dokumenty, pod którymi niedawno składano tylko jeden podpis, dzisiaj podpisywane są pięciokrotnie. Kto to wszystko, do diabła, wymyśla? Zapewne również ludzie z wyższym wykształceniem. Nie jest to uwaga złośliwa. Chciałbym jednak zauważyć, że stosunkowo łatwo jest zaprogramować proces zmian reformatorskich na górze, w centrali. Ale dużo trudniej zrealizować te propozycje na niższych szczeblach zarządzania. Wynika to z oporów, których źródła tkwią w mentalności ludzi. Stworzyliśmy swego rodzaju liturgię, na którą składają się różnego rodzaju zapisy i pomysły biurokratyczne. Cokolwiek tutaj zmienić jest szalenie trudno, uderzyć trzeba bowiem nie tylko w przyzwyczajenia, ale również w interesy ludzi na różnych szczeblach władzy i zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-25.46" who="#MarianWoźniak">Istotne są metody postępowania. Nawet najbardziej wyrafinowana technologia i nowoczesne techniki nie dadzą spodziewanych efektów, jeśli będą zastosowana nie tam, gdzie trzeba, i nie tak, jak trzeba. Dotyczy to nie tylko przedsiębiorstw, ale także instytucji rządowych. Jeśli rząd chce innych przekonać o słuszności i potrzebie działań reformatorskich, to musi potrzebę tę udowodnić na własnym przykładzie. Jeszcze w br. Komisja Partyjno-Rządowa ds. Przeglądu i Unowocześnienia Struktur Gospodarki i Państwa przedstawi swoje propozycje. Niezależnie od tego, czy będą to pomysły dobre, realne i potrzebne, nie osiągniemy spodziewanych efektów bez wsparcia ze strony społeczeństwa. Być może jest to ogólnik, ale w świetle wieloletnich doświadczeń jesteśmy przekonani o słuszności tej tezy.</u>
          <u xml:id="u-25.47" who="#MarianWoźniak">Zapewne wiele kwestii pozostaje nadal niejasnych, dlatego proszę o pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#RyszardDzialuk">Interesuje mnie problem działania struktur ponad przedsiębiorstwem. Nie chcę tego pytania odnosić jedynie do własnego podwórka, chodzi mi o generalne propozycje na przyszłość.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#AleksanderHulekprofesorUniwersytetuWarszawskiegoprezesZarząduGłównegoPolskiegoTowarzystwaWalkizKalectwemzgłoszonyprzezZarządGłównyPTWK">Jestem psychologiem, dlatego chciałbym wiedzieć, czy w pracach zespołu podejmuje się tematykę mającą więcej wspólnego z psychologią niż ekonomiką czy systemami zarządzania. Chodzi mi o analizę motywacji sprawiających, że człowiek ma chęć do pracy. Jest to zjawisko w naszym kraju o ogromnym znaczeniu dla przyszłości. Ogólnie rzecz biorąc, chodzi o postawy i zachowania naszych rodaków. Mówiąc obrazowo, postawy te są niczym głaz leżący na skrzyżowaniu dróg. Przejeżdżają koło niego furmanki, samochody, mijają lata, a on jak się nie zmienia, tak się nie zmienia. Podobnie jest z postawami Polaków. Dlatego trzeba wychowywać społeczeństwo, uwalniać od obciążeń przeszłości. Przemiany w naszym kraju dokonywały się w inny sposób niż w krajach wysoko rozwiniętych. Nie mieliśmy rewolucji przemysłowej. Stąd zaszłości, których niwelacja jest procesem szalenie trudnym i złożonym.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#AleksanderHulekprofesorUniwersytetuWarszawskiegoprezesZarząduGłównegoPolskiegoTowarzystwaWalkizKalectwemzgłoszonyprzezZarządGłównyPTWK">Mówię o tym jako przedstawiciel organizacji w pełni społecznej, która jeszcze bardzo dawno temu rozwijała ożywioną działalność na dalekiej prowincji. Nasze społeczne działania miały różne oblicze, budowaliśmy boisko, graliśmy sztuki Szekspira. Jeszcze raz pytam pana sekretarza, czy istnieje zespół ludzi, który by pracował nad poruszonymi przeze mnie zagadnieniami. Na zakończenie powiem o pewnej rozmowie, którą miałem z wybitnym uczonym. Jej konkluzja miała bardzo smutną dla mnie wymowę. Otóż ten uczony powiedział mi, że i za 300 lat nie zmieni się charakter Polaków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#WłodzimierzKiciński">Jako ekonomista chciałbym otrzymać odpowiedź na pytanie, czy zespół kierowany przez pana sekretarza zajmuje się problematyką struktury własności. To, że będziemy tworzyć lub tworzymy przedsiębiorstwa o kapitale mieszanym, nie rozwiązuje sprawy. Właściwa struktura własności ma ogromne znaczenie dla społecznych działań. Dlatego bardzo ważne jest jasne stanowisko i pogląd prezentowany przez władzę centralną. Mam pewne obawy, czy Komisja Partyjno-Rządowa ds. Przeglądu i Unowocześnienia Struktur Gospodarki i Państwa nie poświęca zbyt wiele uwagi całym strukturom, kosztem mechanizmów ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#WłodzimierzKiciński">Inne pytanie: czy atestacja i przegląd struktur nie postępują zbyt wolno? Takie przynajmniej Jest odczucie społeczne. Istnieją uzasadnione obawy, że cała sprawa zostanie potraktowana jako jeszcze jedna akcja polityczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#DariuszSpyra">Zarówno odczucia społeczne, jak i ogólnie znane fakty świadczą o ciągle bardzo złej sytuacji w budownictwie mieszkaniowym. Stąd moje pytanie o struktury organizacyjne w całym obszarze budownictwa - od ministerstwa do przedsiębiorstwa. Czy zespół kierowany przez tow. Mariana Woźniaka ma gotową koncepcję w tej dziedzinie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#Głoszsali">Podważa się rzetelność dokonywanej atestacji i przeglądu struktur, spotyka się liczne głosy krytyczne. Dlatego wydaje się godne rozważenia zapewnienie udziału w pracach zespołu swego rodzaju czynnika społecznego. W ten sposób być może udałoby się uniknąć zarzutu nierzetelności w całej kampanii atestacyjnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Jak długo jeszcze trwać będzie atestacja? To moje zasadnicze pytanie. Czasami odnoszę wrażenie, że atestuje się i przegląda, a także dyskutuje o sprawach oczywistych. Do takich oczywistych spraw należy zasada płacenia za etat, zasada uzależnienia płacy od pracy. Tymczasem mnożą się różnego rodzaju komisje, zespoły i sztaby, które debatują, rozpatrują, proponują. Czy aby nie przesadzamy z tym wszystkim? Możemy zaatestować się na śmierć, dochodząc po wielu latach do wniosków już dawno znanych i oczywistych.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Towarzysz sekretarz mówił o ciekawych wnioskach i refleksjach, do których doszedł zespół zajmujący się obsługą ludności. W moim przekonaniu, sfera obsługi ludności jest daleko szersza, w grę wchodzą przecież wszystkie dziedziny naszego życia. Ponieważ nie mogę z braku czasu rozwinąć tego tematu, wracam do pytania zasadniczego: kiedy Komisja Partyjno-Rządowa zakończy swoje prace.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#HenrykZimny">Przeraża mnie system rozliczeń badań naukowych. Reforma gospodarcza, przynajmniej tak twierdzą biurokraci. Spowodowała, że placówki badawcze muszą rozliczać się ze swoich prac dwukrotnie w ciągu roku. To jest absurd. Czy nie można by temu zapobiec?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#IrenaWoźniak">Od kiedy wprowadzono nowy podział administracyjny w kraju, na barki terenowych organów władzy spadały coraz to nowe obciążenia. Dlatego chciałabym wiedzieć, czy razem ze zwiększonymi obowiązkami urzędy gminne nie powinny otrzymać dodatkowych etatów? Brzmi to może śmiesznie, ale takie są realia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#MarianWoźniak">Chciałbym wyjaśnić kilka nieporozumień oraz odpowiedzieć na zadane pytania. Przede wszystkim Komisja, której pracami kieruję nie zajmuje się atestacją w przedsiębiorstwach. Cała ta sfera związana z funkcjonowaniem przedsiębiorstw należy do kompetencji rządu, a nie do Komisji. Dlatego też nie do mnie proszę kierować te pytania. Ogólnie rzecz biorąc uważam, że jeżeli atestacja wypadnie źle w samych przedsiębiorstwach, to zaważy to bardzo niekorzystnie na ogólnych wynikach atestacji. Przepraszam, że używam jedynie słowa atestacja, ale mimo wielu wysiłków i wyjaśnień, że chodzi głównie o przegląd i rekonstrukcję struktur gospodarki i państwa, ciągle całą sprawę upraszcza się i określa krótko jako atestację.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#MarianWoźniak">Komisja Partyjno-Rządowa zajmuje się problematyką rekonstrukcji dopiero od szczebla przedsiębiorstw i wyżej. Atestacja w przedsiębiorstwach albo zostanie przeprowadzona dobrze, albo też cała idea zostanie skompromitowana. Nawet najlepsze zespoły fachowców spoza przedsiębiorstw nie mogą wymyśleć niczego mądrego, jeśli same przedsiębiorstwa nie będą przekonane o potrzebie zabiegów określanych jako rekonstrukcja zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#MarianWoźniak">Nawiązując do pytania R. Dzialuka - istota sprawy polega nie na tym, jaka struktura organizacyjna powstanie ponad przedsiębiorstwem. Pytaniem zasadniczym jest to, co stanie się z organem założycielskim. Wiemy wszyscy, że koncepcja organu założycielskiego została przyjęta tylko dlatego, że nie mieliśmy niczego lepszego pod ręką. W stosunku do wielu przedsiębiorstw koncepcja ta nie sprawdziła się i wymaga zastąpienia innym rozwiązaniem. Wiele przedsiębiorstw oczekuje, że ministerstwo będzie reprezentować ich interes wobec państwa, co jest nieporozumieniem.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#MarianWoźniak">Rozważamy obecnie koncepcję powoływania rad nadzorczych, które byłyby reprezentacją zarówno państwa, jak pracodawców, jak i pracobiorców. Koncepcja ta nie jest jeszcze dopracowana. Wiadomo jednak, te część potencjału wykonawczego, a więc niektóre przedsiębiorstwa, wymaga specyficznego potraktowania. Przedsiębiorstwa te wymagają nadzoru ze strony państwa, a przede wszystkim pomocy finansowej. Dlatego przyjąć należy, że oprócz rad nadzorczych będą w przyszłości funkcjonować również inne systemy organizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#MarianWoźniak">Prof. Aleksander Hulek poruszył bardzo ciekawe zagadnienie.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#MarianWoźniak">Należy oczywiście ubolewać nad postawami wielu Polaków, nad ich niechęcią do rzetelnej, solidnej pracy, ale poza ubolewaniem - trzeba również działać, podejmować starania, aby zmienić psychikę narodu. Powinien tym zajmować się rząd.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#MarianWoźniak">Rację ma W. Kiciński mówiąc o znaczeniu struktury własności. Odpowiedzialność za majątek, prywatny czy państwowy jest rzeczą podstawową dla funkcjonowania struktur w gospodarce narodowej. Przedsiębiorstwo państwowe może być powiernikiem majątku państwowego. Nad tymi zagadnieniami pracuje zespół poza moją Komisją. Chciałbym przypomnieć, że bardzo interesujące sugestie na ten temat napisał w swoim artykule zamieszczonym w „Polityce” prof. Fedorowicz. Przyznaję, że obecnie sprawa własności, a zwłaszcza struktur własności pozostaje mocno zagmatwana. Być może pewne uporządkowanie w tej dziedzinie przyniosą prace kodyfikacyjne. Trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie W. Kicińskiego, czy atestacja przebiega dostatecznie szybko i czy jest to rzeczywiście jedynie akcja polityczna. Proponowałbym poczekać do czasu przedłożenia przez Komisję Partyjno-Rządową dokumentu końcowego, zawierającego konkretne propozycje. Dokument taki przedstawimy w tym roku na Konferencji Partyjnej.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#MarianWoźniak">Obawiam się o coś innego, o przebieg atestacji w przedsiębiorstwach. Nie mogę brać jednak odpowiedzialności za przebieg prac, atestacja w przedsiębiorstwach stanowi bowiem element funkcjonowania samego przedsiębiorstwa, jest z przedsiębiorstwem integralnie związana.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#MarianWoźniak">Nowe techniki, technologie, zapewne wymuszają rozwiązania organizacyjne, ale nie wszystko od nich zależy. Działaniom związanym z atestacją i przeglądem struktur gospodarki i państwa nadaliśmy niepotrzebnie charakter kampanii politycznej, co niestety stało się już złą tradycją wobec wszystkich działań tego typu.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#MarianWoźniak">Ma rację p. Styra mówiąc, że w budownictwie mieszkaniowym dzieje się źle. Mam jednak pewność, że nawet najlepiej przeprowadzone zmiany w centrali, ministerstwie nie będą miały większego znaczenia dla tego, co dzieje się na placu budowy. Wszystko rozstrzyga się w sferze polityki inwestycyjnej. Nie pilnuje się dzisiaj wydawanych pieniędzy przez inwestora. Rady narodowe były zawsze nastawione na załatwianie dla siebie pieniędzy, a nie na ich właściwe wykorzystanie, i to się dzisiaj mści. Trzeba znaleźć wyjście z sytuacji i sądzę, że jedną z form usprawnienia sfery budowlano-inwestycyjnej jest stworzenie samodzielności finansowej wojewódzkim radom narodowym. Jeśli powstanie mechanizm, dzięki któremu wygospodarowane wojewódzkie środki będą mogły pozostać na miejscu i być wykorzystane zgodnie z potrzebami województwa, to z pewnością nastąpi wyraźna poprawa także w budownictwie mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#MarianWoźniak">Padła na sali sugestia skierowania do zespołów atestacyjnych przedsiębiorstwa ludzi zewnątrz. Uważam, że jest to niecelowe, a przede wszystkim niedemokratyczne. Z punktu widzenia techniki i organizacji przywrócenie systemu nakazowego, dzisiaj po prostu jest niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#MarianWoźniak">Podzielam stanowisko B. Koziej-Żukowej, że sfera obsługi społeczeństwa to nie tylko usługi. Wszelkie zmiany w tej dziedzinie są ze wszech miar pożądane i konieczne, jako bezpośrednio związane z poprawą warunków życia społeczeństwa. A przecież to jest główny cel dokonywanego przeglądu i unowocześnienia struktur gospodarki i państwa, zwanego obiegowo atestacją. W tym miejscu chciałbym podzielić się refleksją osobistą. Unowocześnienie gospodarki, wszelkie zmiany strukturalne, muszą brać pod uwagę pewien element ryzyka. Musimy dyrektorom, przedsiębiorstw stworzyć pewien komfort psychiczny dając im właśnie prawo do podejmowania ryzykownych decyzji. Tymczasem w codziennej praktyce dyrektorom patrzy się na ręce. Podważa, bądź kwestionuje ich decyzje, których skutki mogą być widoczne dopiero w przyszłości. Swego czasu pracując jeszcze w Mazowieckich Zakładach Petrochemicznych byłem świadkiem takiego zdarzenia. Mieliśmy awarię urządzeń i szef montażu, a był nim Francuz, ściągnął specjalnie do Płocka specjalistę. Zanim ten specjalista przystąpił do pracy oświadczył, że jego działania, a także decyzje mogą kosztować do 100 tys. dolarów. I, że nie można wykluczyć popełnienia błędów, ale w granicach przez niego nakreślonych. Mówię o tym, ponieważ ryzyko stanowi integralną część rozwoju o czym niejednokrotnie zapominamy w praktycznej działalności.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#MarianWoźniak">Prof. H. Zimnego mogę tylko zapewnić, że o przedstawionych przez niego sprawach porozmawiam osobiście z ministrem K. Tottem.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#MarianWoźniak">Irena Woźniak martwi się o etaty dla urzędu gminnego, w ogóle dla urzędów terenowych. Sądzę, że sedno sprawy tkwi w poprawie obsługi ludności, a nie w liczbie etatów. Kto wie, czy nie trzeba będzie wzmocnić kadrowo urzędów gminnych i urzędów miejskich poprzez przeniesienie niektórych pracowników z urzędów wojewódzkich. Obecnie obsługa ludności w urzędach nie tylko budzi wiele zastrzeżeń, ale, często jest wręcz skandaliczna. Jeśli ktoś np. przez wiele miesięcy chodzi od urzędnika do urzędnika, żeby zebrać niezbędne podpisy i papierki uprawniające go do rozpoczęcia budowy domu, to nie można dziwić się zniechęceniu petentów. Tytułem eksperymentu w 3 województwach próbujemy usprawnić całą sferę budownictwa jednorodzinnego wprowadzając zasadę jednego okienka. Nie wszyscy akceptują taki sposób załatwienia sprawy, co można zrozumieć, ponieważ burzy się w ten sposób obecny system łapówek. W ogóle cała atestacja oraz przegląd i unowocześnienie struktur gospodarki państwa muszą napotykać i napotykają na opory, ponieważ uderzają w prywatne interesy wielu ludzi na różnych stanowiskach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#MieczysławFRakowski">Chciałbym podziękować tow. M. Woźniakowi, że znalazł czas na nasze dzisiejsze spotkanie. Przyłączam się do życzeń, by Komisja ds. Przeglądu i Unowocześnienia Struktur Gospodarki i Państwa zapisała się u nas jak Komisja Edukacji Narodowej w oświacie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#WłodzimierzKiciński">Temat ten jest tak istotny dla funkcjonowania naszej gospodarki, że proponuję, by kształtem i funkcjonowaniem Centrum zajęła się Rada Społeczno-Gospodarcza na osobnym posiedzeniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#DionizyMichalak">Chciałbym zgłosić temat, którym powinna się zająć Rada jako całość lub niektórzy jej członkowie. Większość emerytów i rencistów posiada telewizory starego typu - lampowe. Nie stać ich na kupno nowych telewizorów.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#DionizyMichalak">Na rynku brak tymczasem lamp do telewizorów, gdyż się już ich nie produkuje. W związku z tym nie mogą korzystać z programu telewizyjnego. Jest to dramatyczna sytuacja dla tej grupy społecznej. Chciałbym poddać pod rozwagę Rady ten temat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#MieczysławFRakowski">Drugiej z poruszonych spraw trudno poświęcać specjalne posiedzenie. Mogę jedynie zasygnalizować ten program towarzyszom w resorcie. Cóż my moglibyśmy zrobić - stwierdzić, że nie ma lamp i postulować, by znalazły się na rynku.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#MieczysławFRakowski">Jeżeli chodzi o propozycję W. Kiciński ego, to uważam, że temat jest ważny, ale tow. M. Wożniak poświęcił mu sporo miejsca. Nie sądzę, by było celowe, aby Rada włączała się w tej chwili do dyskusji nad reformą Centrum. Jest po temu wiele powodów. Myślę, że z politycznego punktu widzenia byłoby niedobrze, gdybyśmy wchodzili w tej chwili w sprawy będące przedmiotem nie tylko prac, ale i kontrowersji. Przyjdzie pora na omawianie reformy Centrum. Chciałbym, żeby Rada i wnioskodawca zgodzili się z tą moją sugestią.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#WłodzimierzKuciński">Polegam na pańskim politycznym doświadczeniu, panie przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#WłodzimierzKuciński">Na tym Rada Społeczno-Gospodarcza zakończyła obrady. Następne posiedzenie, w dniu 2 kwietnia 1987 r., będzie poświęcone omówieniu projektu ustawy o konsultacjach i referendum.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#WłodzimierzKuciński">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#WłodzimierzKuciński">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#WłodzimierzKuciński">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (16)</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#WłodzimierzKuciński">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#WłodzimierzKuciński">2.04.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#WłodzimierzKuciński">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#WłodzimierzKuciński">nr 368/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#WłodzimierzKuciński">[TREŚĆ]</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#Sprawozdawca">W dniu 2 kwietnia 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza, obradująca pod przewodnictwem Jerzego Sablika, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#Sprawozdawca">- projekt opinii o projekcie ustawy o konsultacjach społecznych i referendum, - sprawy różne.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#Sprawozdawca">W posiedzeniu udział wzięli: członek Biura Politycznego KC PZPR Tadeusz Porębski, członek Rady Państwa Kazimierz Secomski, sekretarz generalny RK IRON Jerzy Jaskiernia, wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Bogdan Sawicki.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#Sprawozdawca">Główne tezy poselskiego projektu ustawy o konsultacjach społecznych i referendum przedstawił poseł Jerzy Jaskiernia: Członkowie Rady są w posiadaniu zarówno projektu ustawy, jak i projektu opinii, który Rada zamierza dziś rozpatrzyć. Chciałbym więc zwrócić uwagę na kilka kluczowych zagadnień związanych z projektem analizowanej dziś ustawy.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#Sprawozdawca">Zacznę od uzasadnienia. Dlaczego projekt ustawy o konsultacjach społecznych i referendum został przedłożony Sejmowi przez grupę 115 posłów? Inicjatywę w tej sprawię zgłoszono na I Kongresie PRON w 1983 r. Zyskała ona poparcie w uchwale X Zjazdu PZPR. Znalazła także odzwierciedlenie w dokumentach politycznych SD i ZSL. Projekt ustawy był więc poprzedzony silnymi impulsami społeczno-politycznymi.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#Sprawozdawca">Inicjatywa poselska nie jest propozycją całkowicie nowej regulacji. Instytucja konsultacji społecznych pojawiała się w historii Polski w różnych okresach. W 1976 r. została uwzględniona w Konstytucji, do tej pory nie znalazła jednak szczegółowej regulacji w dokumencie rangi ustawy. W związku z tym praktyka stosowania konsultacji społecznych napotykała wiele znaków zapytania. Po pierwsze, kto może organizować konsultacje społeczne? Po drugie, kiedy, w jakich okolicznościach można sięgać po ten instrument? W jakim trybie powinny być przeprowadzane konsultacje społeczne? Jaki jest stopień związania organu zarządzającego konsultację uzyskanymi wynikami? Stosowanie konsultacji rodziło wiele różnych kontrowersji, padały krytyczne opinie, że mają one charakter manipulacji politycznej. Dlatego zrodziła się potrzeba uregulowania tego zagadnienia w trybie ustawowym. Pragnę jednak podkreślić, że nie jest to pierwsza regulacja tej rangi. W niektórych obowiązujących obecnie ustawach (np. w ustawie o związkach zawodowych, ustawie o udziale młodzieży w życiu społeczno-politycznym kraju) znajdują się postanowienia dotyczące konsultacji społecznych. Stąd przedłożony projekt ustawy nie zmierza do całkowicie nowej kodyfikacji, wychodzi z założenia, że dotychczasowy tryb przeprowadzania konsultacji społecznych przewidziany w obowiązujących ustawach, zostanie zachowany.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#Sprawozdawca">Prace nad projektem ustawy trwały 4 lata. Wynikało to m.in. z dużego stopnia skomplikowania problematyki będącej treścią ustawy. Czego dotyczyły trudności? Jakie były kontrowersje?</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#Sprawozdawca">Nie ulega wątpliwości, że konsultacje społeczne powinny mieć charakter opiniodawczy. Jest to podstawowa różnica między nimi a referendum. Konsultacja z reguły nie przynosi klarownego wyniku; przykładem są niedawno przeprowadzone konsultacje dotyczące rzecznika praw obywatelskich. Trudno byłoby oczekiwać, by konsultacja społeczna dawała wynik wiążący dla organu, który konsultację organizuje. Jest to natomiast z pewnością wynik o dużym wydźwięku moralnym i politycznym i organ zarządzający konsultację powinien go odpowiednio uwzględnić przy podejmowaniu decyzji.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#Sprawozdawca">W opinii Zespołu Doradców Sejmowych stwierdza się m.in., że dotychczasowa praktyka stosowania konsultacji społecznych była ułomna, po co więc regulacja ustawowa. Autorzy projektu ustawy wychodzą z odmiennych założeń: skoro w dotychczasowej praktyce objawiły się liczne niedomogi, to należy je przezwyciężyć. W tym celu konieczne jest ustawowe uregulowanie tego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#Sprawozdawca">Przechodzę, do sprawy referendum. Jak wiadomo, do tej pory referendum odbyło się tylko raz - w 1946 r. W doktrynie utrzymuje sic pogląd, że referendum nie jest sprzeczne z naszą Konstytucją. Ale czym innym jest domniemanie dopuszczalności referendum, a czym innym szczegółowe określenie trybu jego przeprowadzania. Tu również, podobnie jak w przypadku konsultacji społecznych, pojawia się wiele otwartych problemów.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#Sprawozdawca">Pierwsza kwestia dotyczy mocy wiążącej referendum. W teorii znane jest zarówno referendum opiniodawcze, jak i stanowiące. Autorzy projektu ustawy wychodzili z założenia, że konsultacje społeczne będą instytucją opiniodawczą, referendum zaś wiążącą. Znalazło to wyraz w zapisie, że wyniki referendum uwzględnia się przy podejmowaniu decyzji, jeśli za danym rozwiązaniem wypowie się co najmniej połowa uprawnionych do głosowania. Pojawiły się w związku z tym wątpliwości. Dotyczą one m.in. formuły „uwzględnia się”, którą określa się w projekcie ustawy moc wiążącą referendum. W pierwszym czytaniu projektu ustawy kilku posłów, m.in. K. Orzechowski i M. Kozakiewicz, zwróciło uwagę, że należałoby użyć innego terminu, bardziej obligatoryjnego.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#Sprawozdawca">Spotkaliśmy się również z głosami kwestionującymi wiążący charakter referendum. Można tu jednak wskazać, że uzależnienie wiążącego charakteru od stanowiska co najmniej połowy uprawnionych do udziału w referendum jest bardzo wysoką poprzeczką. Oznacza to bowiem, że przy frekwencji wynoszącej 52% za danym stanowiskiem musiałoby wypowiedzieć się aż 99% głosujących, aby wynik był wiążący. Co przesądziło o przyjęciu takiego rozwiązania? Dążenie, by głosowanie było wiążące tylko wtedy, gdy ewidentna większość uprawnionych powie „tak”. Wątpliwości jednak pozostały. Są głosy, że poprzeczka powinna wynosić 1/2 lub 3/4, ale nie uprawnionych, lecz głosujących.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#Sprawozdawca">Druga kontrowersyjna kwestia dotyczy tego, czy projekt ustawy powinien określać zagadnienia lub obszary, w odniesieniu do których referendum powinno być przeprowadzane. Teoria wyróżnia w tej sprawie dwa stanowiska: fakultatywne i obligatoryjne. Zauważmy, że ten sam problem dotyczy również konsultacji społecznych: czy należy wymienić zagadnienia, które powinny lub muszą być przedmiotem konsultacji? Autorzy projektu ustawy nie poszli w kierunku enumeracji spraw, które powinny być przedmiotem referendum. Określiliśmy natomiast podmioty, które są uprawnione do organizowania referendum. Prawo do ogłaszania referendum ogólnokrajowego przysługiwałoby Sejmowi, referendum lokalnego zaś - miejscowej radzie narodowej. Sejm i rady narodowe decydowałyby o tym, które zagadnienia uczynić przedmiotem referendum.</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#Sprawozdawca">Na tym tle pojawiają się dalsze nie rozstrzygnięte problemy.</u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#Sprawozdawca">Co by się stało, gdyby rada narodowa zarządziła referendum w sprawie leżącej poza obrębem jej kompetencji? Wydaje się, że trzeba sprecyzować, iż przedmiotem referendum zarządzonego przez radę narodową mogą być tylko zagadnienia, co do których dana rada jest kompetentna. Należy się także zastanowić nad mechanizmem wykluczającym referenda sprzeczne z Konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-40.15" who="#Sprawozdawca">Co powinno być przedmiotem referendum - projekt ustawy, założenia do projektu ustawy czy też poszczególne zagadnienia? Uważamy, że przedmiotem referendum nie powinna być cała ustawa, lecz jeden konkretny problem.</u>
          <u xml:id="u-40.16" who="#Sprawozdawca">Co przemawia za przyjęciem zasady fakultatywności w odniesieniu do przedmiotu referendum? Chodzi o to, abyśmy nie wiązali się nadmiernie w sytuacji, gdy wiele szczegółowych spraw znajduje się w wyłącznej gestii Sejmu. Zagadnienia te nie powinny być przedmiotem referendum.</u>
          <u xml:id="u-40.17" who="#Sprawozdawca">Czy instytucja referendum i konsultacji społecznych nie podważa przedstawicielskiego systemu sprawowania władzy? Czy nie jest wotum nieufności w stosunku do posłów i radnych? Uważamy, że taka interpretacja jest z gruntu błędna. W referendum i konsultacjach społecznych należy widzieć wzbogacenie ludowładztwa, a nie jego zagrożenie.</u>
          <u xml:id="u-40.18" who="#Sprawozdawca">Czy ludzie są przygotowani do podejmowania decyzji politycznych? Czy są wystarczająco kompetentni? Czy referendum i konsultacje społeczne nie są rozwiązaniami konserwatywnymi, jako że - wbrew pozorom - oddają czasem władzę w ręce ludzi nie dążących bynajmniej do rozwiązań lewicowych? Tego typu wątpliwości również były formułowane w toku pracy nad projektem ustawy. Uznaliśmy jednak, że jeśli wierzymy w ludowładztwo będące podstawą naszego ustroju, to nie można w tego rodzaju dyskusjach wychodzić od przeświadczenia o niekompetencji ludu. Wręcz przeciwnie - należy stworzyć jak najszerszym kręgom społecznym możliwość udziału w sprawowaniu władzy. Tylko na tej podstawie można oczekiwać podniesienia kultury politycznej narodu.</u>
          <u xml:id="u-40.19" who="#Sprawozdawca">Dlatego uważamy, że poglądy o naruszaniu przez referendum i konsultacje społeczne mechanizmu władzy przedstawicielskiej ludu nie mają podstaw. Obie te instytucje trzeba wmontować w system przedstawicielski. Należy je traktować jako wzbogacenie systemu socjalistycznej demokracji. Zresztą, referendum znalazło zastosowanie również w innych krajach socjalistycznych; w 1977 r. wprowadzono je m.in. w Związku Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-40.20" who="#Sprawozdawca">Referendum jest rozwiązaniem szczególnym, wyjątkowym, choćby z uwagi na jego koszty. Przeprowadzenie referendum kosztuje mniej więcej tyle, co zorganizowanie wyborów do Sejmu. Okoliczność ta będzie z pewnością wstrzymywała przed nadużywaniem tej instytucji. Referendum powinno być organizowane tylko w wyjątkowych okolicznościach.</u>
          <u xml:id="u-40.21" who="#Sprawozdawca">Pojawiła się idea, aby referendum lokalne było wiązane z wyborami do rady narodowej. Umożliwiłoby to znaczne oszczędności. Są jednak również przeciwnicy tego rodzaju rozwiązania, podkreślający jego negatywne aspekty społeczno-polityczne.</u>
          <u xml:id="u-40.22" who="#Sprawozdawca">Komisja Nadzwyczajna na swym pierwszym posiedzeniu zastanawiała się, czy projekt ustawy wymaga zmiany Konstytucji. Zagadnienie to nie zostało rozstrzygnięte w poselskim projekcie ustawy. W dyskusji przeważał pogląd, że referendum wiążące wymaga zmiany Konstytucji, a mianowicie art. 2 dotyczącego sposobu sprawowania władzy. Na tym tle zrodziła się potrzeba projektu nowelizacji Konstytucji. Komisja Nadzwyczajna zaproponowała formułę: „Lud pracujący miast i wsi sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli w Sejmie i radach narodowych oraz przez referendum”. Oczywiście, sposób, ujęcia tego problemu nie jest przesądzony. Być może bardziej przydatne będzie inne sformułowanie, np. „referendum jest jednym ze sposobów sprawowania władzy”. Jeżeli referendum będzie miało charakter wiążący, to Konstytucja nie może pominąć go milczeniem. I to niezależnie od tego, czy instytucja ta będzie w praktyce wykorzystywana, czy też pozostanie tylko potencjalnym instrumentem sprawowania władzy przez lud.</u>
          <u xml:id="u-40.23" who="#Sprawozdawca">Niektórzy oponowali przeciwko zmianie Konstytucji, powołując się na konieczność jej stabilności. Przeważyła jednak opinia, że w przypadku ustanowienia referendum wiążącego zmiana Konstytucji jest niezbędna. Warto również odnotować głosy sugerujące, aby poczekać ze zmianą Konstytucji do 1991 r. (200-lecie Konstytucji 3 Maja).</u>
          <u xml:id="u-40.24" who="#Sprawozdawca">I jeszcze jeden problem. W opinii Zespołu Doradców Sejmowych pojawia się wątpliwość, czy konieczna jest regulacja konsultacji społecznych w drodze ustawy. Nawiązała do tego również poseł M. Niepokulczycka sugerując, że problem konsultacji społecznych może być rozstrzygnięty w uchwale Sejmu. Komisja Nadzwyczajna uznała, że projekt ustawy powinien być rozpatrzony w całości. Konsultacje społeczne są mechanizmem mającym zastosowanie szersze, natomiast referendum jest instytucją szczególną. Oba mechanizmy uzupełniają się.</u>
          <u xml:id="u-40.25" who="#Sprawozdawca">Komisja Nadzwyczajna pracuje więc nad całością projektu ustawy. Zapoznała się wstępnie z projektem opinii Rady. Jestem przekonany, że skwapliwie wykorzysta uwagi zawarte w opinii Rady, która zostanie dziś przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-40.26" who="#Sprawozdawca">Projekt opinii Rady o projekcie ustawy o konsultacjach społecznych i referendum przedstawił przewodniczący zespołu roboczego doc. dr hab. Gwidon Rysiak (kierownik katedry Prawa Międzynarodowego UJ, zgłoszony przez Stronnictwo Demokratyczne): Projekt opinii został przygotowany na podstawie szerokiej dyskusji na posiedzeniu zespołu roboczego w dniu 17 marca. W dyskusji udział wzięło 19 osób. Poruszano sprawy ogólne i szczegółowe. W projekcie opinii zostały zawarte uwagi i spostrzeżenia podzielane przez wszystkich bądź większość członków zespołu roboczego.</u>
          <u xml:id="u-40.27" who="#Sprawozdawca">Nasze rozważania koncentrowały się na poselskim projekcie ustawy - nie braliśmy pod uwagę ani projektu PRON, ani innych projektów i opinii nt. konsultacji społecznych i referendum. Członkowie zespołu roboczego rozumieli cel projektu ustawy jako dążenie do pogłębienia procesu demokratyzacji życia społeczno-politycznego w naszym kraju, włączenia społeczeństwa w procesy decyzyjne. Potrzeba wprowadzenia konsultacji społecznych i referendum nie budziła wątpliwości. Sformułowano natomiast uwagi i zastrzeżenia dotyczące sposobu wprowadzania obu instytucji.</u>
          <u xml:id="u-40.28" who="#Sprawozdawca">W trakcie dyskusji jednomyślnie uznano, że proponowane 3 rodzaje konsultacji (ogólnokrajowe, lokalne i środowiskowe) zasługują na utrwalenie w praktyce ustrojowej naszego państwa. Pojawiło się jednak pytanie, czy istnieje potrzeba ustawowej regulacji tego zagadnienia, skoro konsultacje społeczne są rozwiązaniem od dawna stosowanym w praktyce, a przepisy niektórych ustaw stanowią w tej dziedzinie dobrą podstawę prawną.</u>
          <u xml:id="u-40.29" who="#Sprawozdawca">Z drugiej strony podkreślano, że w projekcie ustawy znajduje się cenne sformułowanie wpływające w zasadniczy sposób na mechanizm konsultacji społecznych, a mianowicie prawo inicjowania konsultacji przez organizacje społeczne, zwłaszcza PRON. Do tej pory konsultacje odbywały się z inicjatywy organów państwowych, jest to więc spora zmiana. Jeśli nawet wniosek organizacji społecznej w sprawie przeprowadzenia konsultacji nie zostanie uwzględniony, to organ państwowy będzie zobowiązany wyjaśnić przyczyny odrzucenia wniosku. Można w tym widzieć formę kontroli organów władzy i administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-40.30" who="#Sprawozdawca">Trudno powiedzieć, by w trakcie dotychczasowej praktyki ukształtowały się zwyczajowe formy konsultacji społecznych. Dlatego z zadowoleniem należy powitać próbę określenia trybu konsultacji oraz sposobu ogłaszania ich wyników, podjętą w projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-40.31" who="#Sprawozdawca">Z powyższych względów zespół roboczy udzielił pozytywnej odpowiedzi na pytanie, czy potrzebna jest ustawowa regulacja problemu konsultacji społecznych. Jednocześnie w trakcie dyskusji zwrócono uwagę na niektóre ogólne aspekty związane z rozpatrywaną inicjatywą ustawodawczą. Po pierwsze, wycofanie się z tej inicjatywy musiałoby stworzyć wrażenie hamowania procesu demokratyzacji. Po drugie, odstąpienie od uchwalenia ustawy można byłoby interpretować jako ograniczenie konstytucyjnego prawa obywateli (art. 86 ust. 1) do wpływania na decyzje władz przez uczestnictwo w konsultacjach i w dyskusjach. Po trzecie, wskazano na niebezpieczeństwo fasadowości wiążące się z upowszechnieniem konsultacji. Konsultacje powinny być rzeczywistym, rzetelnym instrumentem wpływania obywateli na proces podejmowania decyzji. Konsultacje nie mogą być organizowane dla innego celu jak wykorzystania opinii społecznej w procesie podejmowania decyzji. Używanie ich do manipulacji politycznej byłoby sprzeczne z duchem projektu ustawy. Zwracano także uwagę, że upowszechnienie konsultacji może mieć wpływ na opóźnianie procesu podejmowania decyzji. Ogólne stanowisko zespołu roboczego można sprowadzić do uznania potrzeby uchwalenia ustawy o konsultacjach społecznych.</u>
          <u xml:id="u-40.32" who="#Sprawozdawca">Dyskusja nad referendum toczyła się głównie wokół charakteru tej instytucji -zastanawialiśmy się, czy ma to być referendum opiniodawcze, czy stanowiące. Zespół roboczy wyraźnie opowiedział się za referendum stanowiącym. W tym kontekście zwróciliśmy uwagę na niedostateczną precyzję sformułowania zawartego wart. 18 projektu ustawy. Wymaga on przeredagowania, aby nie było wątpliwości co do stanowiącego charakteru referendum. Dotyczy to zarówno referendum ogólnokrajowego, jak i lokalnego.</u>
          <u xml:id="u-40.33" who="#Sprawozdawca">W dyskusji zwracano uwagę, iż referendum powinno mieć charakter wyjątkowy. Ta wyjątkowość wiąże się z bardzo wysokim progiem uczestnictwa, a także z tym, że przeprowadzenie referendum będzie przejawem bezpośredniego wpływu obywateli na działalność państwa. Stąd nasza propozycja, by problematykę przyszłych referendów precyzyjniej określić, np. przez wskazanie zagadnień, których referendum może dotyczyć; jako przykład podaliśmy zmianę Konstytucji. Oczywiście, formułowanie szczegółowych pytań referendów należeć będzie do organów, które je zarządzą. Padła także propozycja, by referenda o charakterze ogólnokrajowym przeprowadzać wspólnie z wyborami do rad narodowych, co powinno zmniejszyć ich koszty.</u>
          <u xml:id="u-40.34" who="#Sprawozdawca">W zespole roboczym omawiany był także problem, czy wprowadzenie instytucji referendum wymaga zmiany Konstytucji. Zespół stanął na stanowisku, że nie posiada pełnych kompetencji do wyjaśniania tego zagadnienia, dlatego nie wypowiedzieliśmy się na ten temat. Od czasu obrad zespołu zaszła jednak istotna zmiana, gdyż do laski marszałkowskiej wpłynął poselski projekt zmiany Konstytucji, w którym proponuje się uzupełnienie jej art. 2. Rada Społeczno-Gospodarcza powinna więc wypowiedzieć się na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-40.35" who="#Sprawozdawca">Zespół formułując szczegółowe uwagi do projektu ustawy stanął na stanowisku, że nie powinny one mieć charakteru uwag redakcyjnych, lecz wskazywać problematykę wynikającą z przyjęcia ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#HenrykStamm">Popieram projekt opinii przedstawionej przez zespół roboczy. Jako członek tego zespołu mam kilka uwag nt. referendum. Referendum będzie stanowiło novum w naszym socjalistycznym ustroju i istotny element ludowładztwa. Padło pytanie, czy jego wynik ma wiązać organ zarządzający referendum. Wydaje się, że ważne będzie wybranie pewnych obszarów tematycznych, w obrębie których referenda będą zarządzane. Referendum powinno odbywać się rzadko i uwzględniać jedynie ważne dla życia społeczeństwa sprawy. Taki charakter miało właśnie referendum w 1946 r. i taki mają w krajach, w których się odbywają. W Szwajcarii obywatele nim głosowali, czy kraj ma przystąpić do ONZ, w Jugosławii - czy powinno się zmniejszyć wydatki na zbrojenia. Żeby referendum miało wagę i wiarygodność, musi dotyczyć materii ważnych. Rozstrzygając te sprawy obywatel powinien czuć się podmiotem władzy. Wiąże się to z zapewnieniem odpowiedniej frekwencji. Większość społeczeństwa jest bierna, trudno czasami zebrać nawet gremia składające się z działaczy społecznych. Co dopiero mówić o przeciętnych ludziach? Dlatego referendum powinno dotyczyć ważnych materii i obywatele powinni odczuwać, że są w tym referendum podmiotem decydującym.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#HenrykStamm">Mogą zdarzyć się przypadki, że władza w drodze referendum będzie chciała scedować na społeczeństwo odpowiedzialność za podejmowanie pewnych decyzji. Z drugiej strony może się także zdarzyć, że większość podejmująca decyzję w referendum nie będzie miała racji. Dotyczyć to może szczególnie problemów ekonomicznych, na których większość obywateli się nie zna. W takich przypadkach władza będzie mogła powiedzieć: „My proponowaliśmy inaczej, ale wy w referendum zadecydowaliście inaczej - więc macie”. Zagadnienie to wiąże się z kwestią procedury przeprowadzania referendum: musi być ona wiarygodna. Nie ma właściwie wątpliwości, że referendum powinno mieć charakter stanowiący, ale ważne jest także, jak się je będzie przeprowadzać. Przepisy wykonawcze, które określą tę procedurę, muszą odzwierciedlać ducha ustawy. Mieliśmy już przypadek, gdy pozornie demokratyczne rozwiązanie nie przyniosło spodziewanych zmian; mówię o ostatniej ordynacji wyborczej, w której o jedno miejsce rywalizowało dwóch kandydatów. Był to pozornie wielki krok naprzód, ponieważ jednak decydowała kolejność na liście, nie zdarzył się przypadek, by wygrał drugi na liście kandydat; wszystko więc zostało po staremu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#MarianPopielewski">Po zapoznaniu się z projektem ustawy oraz wysłuchaniu opinii mojego środowiska na ten temat, przedstawiam następujące uwagi:</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#MarianPopielewski">1. Nie jest potrzebna ustawowa regulacja konsultacji społecznych. Obecne przepisy nie zabraniają ich przeprowadzania. Od kilku lat konsultacje takie ciągle się prowadzi. Sądzę, że ta myśl zawarta na początku projektu opinii Rady jest zbyt słabo uwypuklona.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#MarianPopielewski">2. W ustawie powinno się wyszczególnić sprawy, których poddanie referendum będzie obowiązkowe. Należą do nich podstawowe kierunki polityki państwa, ocena pracy rządu, zmiana Konstytucji, ustawowe regulacje życia wewnętrznego, jak np. szkolnictwo i sprawy socjalne.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#MarianPopielewski">3. W ustawie powinno zostać wyraźnie zaznaczone, w jakich sprawach wynik referendum ma charakter decyzyjny, a w jakich opiniodawczy. Na podstawie art. 1 ust. 2 Konstytucji mówiącego, że władza w Polsce Ludowej należy do ludu pracującego miast i wsi, możliwe jest nadanie referendum charakteru decyzyjnego.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#MarianPopielewski">4. W projekcie ustawy brak jest uregulowania mechanizmów powoływania centralnych i lokalnych komisji dla przeprowadzania referendum. Przepisy te powinny być gwarancją rzetelnego przeprowadzenia i obliczenia wyników referendum. Większe zakłady pracy i organizacje powinny mieć prawo delegowania „mężów zaufania” do tych komisji. O tym także powinna mówić nasza opinia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#BarbaraBlida">Skoro w obecnym systemie przeprowadzania konsultacji społecznych są liczne niedoskonałości, to jaką mamy gwarancję, że ustawa to wyeliminuje? Jeśli nie ma takiej pewności, o czym mówił poseł J. Jaskiernia, to po co uchwalać taką ustawę?</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#BarbaraBlida">Organa władzy powinny ponosić odpowiedzialność za skutki swoich decyzji. Przenoszenie tej odpowiedzialności w wyniku referendum na społeczeństwo jest nieporozumieniem. Zarządzenie referendum ma sens tylko wtedy, gdy stwierdzimy faktyczną po temu potrzebę. W obecnej sytuacji gospodarczej potrzebne są nam jednak silne organa decyzyjne, o dużym autorytecie. Czy uchwalenie tej ustawy nie będzie świadczyło o słabości i niekompetencji tych organów?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#StanisławGalasiński">Chciałbym zabrać głos w sprawie art. 18 projektu ustawy, o którym szczegółowo mówił poseł J. Jaskiernia. W ostatnim punkcie projektu naszej opinii mówi się, że wyniki referendum powinny być wiążące. Uważam, że nie wszystkim to jeszcze trafia do przekonania, a w opinii nie zostało to w sposób wystarczający zaakcentowane. Proszę wobec tego, by przewodniczący poddał pod głosowanie mój wniosek o umieszczenie w opinii dodatkowego pkt. 13 mówiącego jednoznacznie, że wyniki referendum są wiążące.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#IrenaNowakowska">Zasada konsultacji społecznych weszła już na trwałe do praktyki życia naszego społeczeństwa. Ciągły proces rozszerzania i pogłębiania socjalistycznej samorządności i demokracji odbywa się z konsekwencją i determinacją, według zasady: nic o nas bez nas. Znajduje to wyraz także w praktyce postępowania władz. Dziś trudno byłoby podejmować decyzje, zwłaszcza bardziej skomplikowane i odnoszące się do życia gospodarczego i społecznego, bez pytania się o poglądy i opinie społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#IrenaNowakowska">Projekt ustawy przewiduje nową formę referendum, chociaż - jak pamiętamy - jedno referendum ogólnonarodowe odbyło się w 1946 r. Zgadzam się z opinią przygotowaną przez zespół roboczy. Znaczenie referendum jest bardzo duże, ponieważ za jego pośrednictwem może być precyzyjnie wyrażona wola większości naszego społeczeństwa. Uważam za słuszne ustalenie, aby wynik referendum przesądzał o podejmowaniu przez organa władzy i administracji państwa decyzji, za którymi wypowie się większość społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#IrenaNowakowska">Czy należałoby wprowadzić do projektu ustawy wyliczenie, kto ma prawo udziału w konsultacjach? Sądzę, że propozycja zespołu roboczego, aby zrezygnować ze zbyt szczegółowego wyliczania różnych typów organizacji społecznych, jest słuszna, aczkolwiek z drugiej strony uważam sformułowanie: „obywatele i ich organizacje” za zbyt szerokie i ogólne.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#IrenaNowakowska">Niektóre sformułowania projektu ustawy należałoby precyzyjniej zredagować i uściślić; dotyczy to np. informowania opinii społecznej o wynikach referendum. Referendum powinno dotyczyć wyłącznie spraw o szczególnym znaczeniu dla społeczeństwa i państwa. Referendum powinno się traktować jako wielkie wydarzenie polityczne, mobilizujące całe społeczeństwo do określenia swojej woli w konkretnej kwestii ogólnonarodowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">Projekt ustawy wzbudza pewne wątpliwości, którymi chciałbym się podzielić. Intencją przedstawionego nam projektu jest poszerzenie instytucjonalne naszego systemu demokracji. Nie można jednak pominąć przy rozważaniu celowości uchwalenia ustawy takiego elementu, jakim jest obawa przed inflacją instytucji i mechanizmów regulujących demokratyczne zasady życia społeczeństwa. Należy brać pod uwagę fakt, że nie zawsze dobre intencje służą usprawnianiu życia społecznego. Może zaistnieć sytuacja, kiedy nowe mechanizmy osłabiać będą istniejące już ogniwa i instrumenty naszego systemu demokratycznego. Zgłaszane są np. obawy, czy powołanie Rady Konsultacyjnej nie ograniczy roli i znaczenia Sejmu. Na tle dyskusji nt. ustanowienia instytucji rzecznika praw obywatelskich powstaje pytanie, czyich praw i w jakim zakresie bronią ruch związkowy, organizacje społeczne, partie polityczne i czy potrzebna jest dodatkowa instytucja ochrony praw obywatelskich? Tak więc, czy nowe inicjatywy nie osłabiają istniejących już struktur i instrumentów demokracji, mimo iż mają służyć umacnianiu i rozszerzaniu systemu demokratycznego?</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">Mamy wiele godnych szacunku organizacji i organów demokratycznych. Przedłożony projekt ustawy przewiduje usankcjonowanie istniejącej już praktyki konsultacji społecznych oraz sankcjonuje wprowadzenie instytucji referendum. Dotychczas konsultacje odbywały się i odbywają bez specjalnych regulacji i nie natrafiają na przeszkody ani formalno-prawne, ani społeczno-polityczne. Referendum odbyło się już raz w historii Polski Ludowej. Obecnie chodzi o prawne i konstytucyjne usankcjonowanie tej instytucji. Należy więc odpowiedzieć na pytanie, czy wyniki referendum mają być wiążące i mieć moc stanowiącą. Należy też zastanowić się, jakie tematy i problemy życia ogólnonarodowego i społecznego powinny być poddawane obligatoryjnie referendum. Instytucja konsultacji społecznych i referendum byłaby wyraźniejsza i bardziej zrozumiała, gdyby określić te ważne sprawy życia społecznego i funkcjonowania państwa, które muszą być poddawane referendum ogólnonarodowemu. Dotyczyć to powinno np. zmian w Konstytucji, jak słusznie zaproponowano w dyskusji. Można wymienić kilka innych dziedzin i przypadków, kiedy dany problem o najwyższej wadze poddaję się ogólnonarodowemu referendum. Wtedy też wyniki referendum powinny mleć znaczenie wiążące.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">W opinii przygotowanej przez zespół zawarto wiele słusznych uwag. Proponuję jednak przyjąć inny wniosek końcowy, czy też konkluzję. Proponuję mianowicie uznać, iż projekt ustawy wymaga dalszej pracy, aby stał się nie tylko nowym aktem dobrej woli władzy, czy Sejmu, ale żeby stał się elementem budowy nowego, silniejszego aparatu instytucji demokratycznych w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">Omawiając projekt ustawy powinniśmy uwzględniać również opinie i nastroje społeczne. Uważam, iż coraz więcej obywateli odnosi się sceptycznie do mnożenia różnych instytucji w imię umacniania demokracji i ocenia, że mnożenie tych aparatów i struktur nie jest niezbędne. Prawdziwa droga do demokracji prowadzi poprzez rozszerzanie kompetencji, wagi i szanowanie opinii i uchwał istniejących i działających już ciał przedstawicielskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Podzielam opinię, że społeczeństwo jest nieco zmęczone wielością działań zmierzających do powoływania coraz to innych instytucji i organów. Działalność funkcjonujących już ciał przedstawicielskich i ogniw systemu demokracji ocenia się nie od strony zamierzeń i intencji, ale od strony skuteczności. W związku z tym wypowiadam się za wyraźnym określeniem, co, kiedy i jak ma być konsultowane, abyśmy się nie zakonsultowali na śmierć; nie wolno popadać tu w przesadę. Opowiadam się za wprowadzeniem instytucji referendum, a także dokonaniem w związku z tym odpowiedniej zmiany w Konstytucji, ale wyraźnie trzeba stwierdzić, że za pośrednictwem referendum rozstrzygać się będzie wyłącznie sprawy podstawowe i zasadnicze dla kraju i to tylko wtedy, kiedy posłużenie się tym instrumentem będzie nieodzowne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#StanisławWilk">Sprzeciwiam się pozytywnemu zaopiniowaniu fragmentu projektu ustawy, który odnosi się do konsultacji społecznych. Uważam, że grozi nam inflacja tego rodzaju aktów. Trzeba natomiast sprawniej i częściej, a także znacznie szerzej niż dotychczas wykorzystywać istniejące już organa i instytucje ankietowania opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#StanisławWilk">Wypowiadam się za ustawowym wprowadzeniem referendum jako instytucji stanowiącej w sprawach najwyższej wagi państwowej i społecznej. Należałoby, moim zdaniem, wyliczyć sprawy, które powinny być przedmiotem referendum. Uważam, że należy obowiązkowo poddawać referendum każdą zmianę w Konstytucji. Należy rozważyć poddawanie referendum tych problemów, które budzą rozbieżne opinie i które prowadzą do podziału społeczeństwa. Rzecz w tym, by umacniać przekonanie, że każda władza w Polsce pełni swoje funkcje z woli ludu pracującego.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#StanisławWilk">Przedłożony projekt nie jest należycie przygotowany. Podejmujemy znów pośpieszne prace legislacyjne o dużym znaczeniu politycznym i społecznym, ponieważ chcemy przedstawić rezultat na zbliżającym się II Kongresie PRON.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#AndrzejKalwas">Może to truizm, ale chcę podkreślić, że przy szerokim stosowaniu konsultacji społecznych co do zamierzonych decyzji rządzi się trudniej, ale lepiej. Kluczowe, ważne decyzje władzy zyskują wówczas wiarygodną akceptację społeczną.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#AndrzejKalwas">W związku z dyskusją nad projektem ustawy o konsultacjach i referendum nasuwają się pewne wątpliwości. Czy projekt należycie gwarantuje tę formę sprawowania władzy przez ludzi pracy, czy też zawiera raczej stwierdzenia deklaratywne, bez dostatecznych gwarancji prawnych? W opinii przedłożonej przez zespół roboczy stwierdza się, iż projekt zawiera za mało gwarancji prawnych. Dlatego należy domagać się szczegółowego określenia trybu postępowania, gwarantującego skuteczność zasady konsultowania decyzji władz. Czy tylko organa władzy będą ustalać, kiedy i w jakich sprawach inicjować konsultację społeczną? Należy wprowadzić reguły określenia sytuacji, w jakich konsultacje będą przeprowadzane, wraz ze sposobem wykorzystania wniosków zgłoszonych w toku konsultacji. W projekcie brakuje określenia powinności organów władzy wobec opinii społecznej wyrażonej w formie wniosków zgłoszonych w konsultacji. Dlatego uważam, że w części dotyczącej konsultacji, projekt ma raczej charakter deklaratywny.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#AndrzejKalwas">W części dotyczącej referendum należy wyraźnie określić, iż wynik referendum decyduje każdorazowo o podjęciu decyzji, a więc, że referendum ma charakter wiążący i stanowiący. Uważam, że słusznie wysunięto propozycję, by określić charakter spraw, czy też katalog problemów, które poddawane będą referendum. Można ewentualnie zastanowić się, czy nie określić tego, co nie może być poddawane referendum.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#AndrzejKalwas">Konsultacje społeczne są szeroko praktykowane i nie krępują swobody władzy ani nie ograniczają operatywności działań aparatu państwowego. Niemniej jednak trzeba na pewno zawrzeć w projekcie ustawy określenie gwarancji prawnych, a zwłaszcza ustalić tryb wykorzystywania wniosków zgłoszonych w wyniku konsultacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#RyszardZieliński">Nad naszą debatą krąży jedna niepewność, jedno niebezpieczeństwo i jedno konkretne pytanie. Niepewność wyraził już K. T. Toeplitz, pytając czy istotnie podejmując prace nad przedstawionym projektem ustawy, trafiamy w zamówienie społeczne. Grożące nam niebezpieczeństwo wynika z pośpiechu, w jakim prowadzimy prace nad projektem ustawy. Pośpiech taki odbijał się już nieraz ujemnie na jakości aktów prawnych. Przyspieszono prace w związku z przygotowaniami do II Kongresu PRON. Uważam, że działaczy PRON usatysfakcjonowałby sam fakt prowadzenia w Sejmie intensywnych prac nad projektem ustawy o konsultacjach społecznych i referendum.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#RyszardZieliński">Pytanie konkretne brzmi: czy proponowana regulacja konsultacji społecznych i referendów ma sens? Odpowiadam twierdząco: projekt ustawy dobrze przygotowany, a następnie uchwalony przez Sejm stwarza szansę usunięcia usterek i niedomagań dotychczasowego trybu prowadzenia konsultacji społecznych. Dlatego uważam, że należy określić sposób wyrażania inicjatywy społecznej w sprawie konsultacji. Inicjatywę taką należałoby przyznać PRON, w którego ramach mieszczą się wszystkie organizacje polityczne i społeczne.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#RyszardZieliński">Opowiadam się za wprowadzeniem instytucji referendum stanowiącego, ale przy wyliczeniu tematów, które należy obowiązkowo poddawać referendum, chociaż może to stwarzać pewne niebezpieczeństwo, gdyż trudno jest przewidzieć wszystkie sytuacje i problemy, które kwalifikują się do poddania w określonej sytuacji społeczno-politycznej referendum ogólnonarodowemu. Kto powinien mieć inicjatywę wystąpienia o przeprowadzenie referendum? Uważam, że należy przyznać prawo do takiej inicjatywy tylko Sejmowi, a być może 1/3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#RyszardZieliński">Nasza praca nad tym projektem ustawy rozmija się z zainteresowaniem społeczeństwa. Społeczeństwo czeka przede wszystkim na ważne i skuteczne decyzje w sferze społeczno-gospodarczej, a nie prawno-ustrojowej. Jednak dyskusja nad projektem ustawy, jak również wprowadzenie w życie instytucji konsultacji społecznych i referendum może być instrumentem aktywizacji społeczeństwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#DionizyMichalak">Konsultowałem projekt ustawy z wieloma działaczami społecznymi i stwierdzam, że ich uwagi są zbieżne z zawartymi w opinii zespołu roboczego Rady. Zdecydowanie przeważa opinia, że referendum powinno mieć charakter stanowiący i dlatego zgłaszam wniosek o wprowadzenie zapisu wyraźnie określającego taki właśnie sens i charakter referendum.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#DionizyMichalak">Wyniki prac zespołu roboczego zmierzającego do uwzględnienia w projekcie opinii uwag i postulatów zgłoszonych w dyskusji przedstawił doc. dr hab. Gwidon Rysiak: Proponujemy następujące zmiany w projekcie opinii:</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#DionizyMichalak">Na stronie 2 w trzecim akapicie od dołu rezygnujemy ze zdania: „Rada wyraża pogląd, że zmiana postanowień w Konstytucji PRL powinna być obligatoryjnie poddawana referendum”.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#DionizyMichalak">Na stronie 3 w ostatnim akapicie - części I rezygnujemy ze zdania: „Pozostawiając bez odpowiedzi pytanie, czy mieści się w. ramach obowiązującej Konstytucji PRL wprowadzenie referendum stanowiącego, którego wynik byłby obowiązujący dla odpowiedniego organu władzy”. Ponadto akapit ten uzupełniamy o zdanie: „Rada wyraża pogląd, że zachodzi konieczność dokonania odpowiedniego zapisu w Konstytucji PRL”.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#DionizyMichalak">W części II bez zmian pozostają pkt. pkt. 1–3. W pkt. 4. wprowadzamy następujące zmiany: skreślamy słowo „społecznych” w zdaniu pierwszym. W zdaniu drugim sformułowanie: „obywatele i ich organizacje” zastępujemy wyrażeniem: „obywatele bezpośrednio albo poprzez ich organizacje polityczne, związkowe, spółdzielcze i społeczne”.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#DionizyMichalak">Pkt 5 pozostaje bez zmian. W pkt. pkt. 6 i 7 wprowadzamy oczywistą korektę polegającą na zastąpieniu art. 6 artykułem 8.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#DionizyMichalak">Wprowadzamy nowy pkt 8 o następującym brzmieniu: „Zdaniem Rady nie powinny być poddawane konsultacji społecznej projekty aktów wykonawczych wydawane na podstawie ustawowej delegacji”. Oto uzasadnienie. Sejm dając delegację ustawową stwarza ramy, które organ obdarzony delegacją ma wypełnić treścią ustawową. Uczynienie tego zagadnienia przedmiotem konsultacji mogłoby prowadzić do przeciwstawiania opinii społecznej delegacji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#DionizyMichalak">Dotychczasowe pkt. pkt 8 i 9 uzyskują nową numerację, odpowiednio - 9 i 10. Wprowadzamy nowy pkt 11 o następującej treści: M W związku z rozdziałem II projektu ustawy. Rada uważa, że powinny być odrębnie przeprowadzane konsultacje z udziałem obywateli i odrębnie konsultacje z udziałem organizacji”.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#DionizyMichalak">Proponujemy również nowy pkt 12, który brzmiałby następująco: „Rada proponuje skreślić w art. 13 ust. 2 projektu ustawy słowa: „albo na dokonanie wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami”. Uzasadnienie. Przy bardzo wysokim progu ważności referendum (połowa uprawnionych) wariantowe rozwiązanie stanowi zaprzepaszczenie idei jednoznacznego wypowiadania się obywateli. Sugerujemy zatem rezygnację z wielowariantowego formułowania pytań.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#DionizyMichalak">Dotychczasowe pkt. pkt. 10, 11 i 12 uzyskują nową numerację, odpowiednio - 13, 14 i 15. Wprowadzamy nowy pkt 16 następującej treści: „Dla uniknięcia wątpliwości co do stanowiącego charakteru referendum w art. 18 ust. 1 projektu ustawy należy słowa „uwzględnia się” Zastąpić sformułowaniem „jest wiążący”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#JerzySablik">Dziękuję za przedstawienie poprawek do projektu opinii. Myślę, że zespół roboczy uwzględnił wszystkie uwagi zgłoszone w dyskusji. Czy ktoś chciałby zabrać głos w sprawie zmienionego projektu opinii?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#TadeuszPluziński">Proszę uzasadnić wprowadzenie do projektu opinii nowego pkt. 11. Wydaje się, że jego treść jest dość kontrowersyjna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#GwidonRysiak">Jednakowe traktowanie konsultacji z obywatelami i konsultacji z organizacjami może prowadzić do nierównowagi, do zakłóceń przy ocenie wyników konsultacji. Jak rozliczać się z wyników, kiedy z jednej strony będą indagowani indywidualni obywatele, a z drugiej - obywatele jako członkowie danej organizacji?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#StanisławWilk">Przebieg dzisiejszej dyskusji nie uzasadnia skreślenia ostatniego zdania w trzecim akapicie od dołu na str. 2. Przypomnę, że dotyczy ono obligatoryjności poddawania referendum projektów zmian Konstytucji PRL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#GwidonRysiak">Propozycja ta została zgłoszona na posiedzeniu komitetu redakcyjnego. Uznaliśmy, że wskazywanie tylko na jedno pole zawęża ten problem. Może przecież wchodzić w grę wiele innych zagadnień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#StanisławWilk">Rozumiem wyjaśnienie, ale nie podzielam zajętego w tej sprawie stanowiska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Jako członek kolegium redakcyjnego wyjaśniam dodatkowo: uznaliśmy, że taki zapis byłby sprzeczny z Konstytucją, ograniczałby bowiem swobodę ustawodawczą Sejmu, określoną w Konstytucji PRL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#JerzySablik">Jak widać, wymogi prawne upoważniały zespół roboczy do skreślenia tego zdania. Czy są inne uwagi do przedstawionego projektu opinii? Nie widzę. Poddaję zatem projekt opinii wraz z poprawkami przedstawionymi przez doc. G. Rysiaka pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#JerzySablik">Rada przyjęła projekt opinii przy 6 głosach wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#JerzySablik">W następnym punkcie porządku dziennego sekretarz Rady Marcin Borowicz przedstawił informację o planie pracy Rady w najbliższych miesiącach. W maju przewidywane jest rozpatrzenie projektów trzech ustaw. Pracują już nad nimi zespoły robocze. Na następnym posiedzeniu Rada zapozna się z wynikami obrad zespołów roboczych zajmujących się przygotowaniem stanowiska Rady w kwestii założeń do projektów ustaw i informacji rządowych.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#JerzySablik">Zagadnienie zmian w systemie finansowania budownictwa mieszkaniowego poruszył Ryszard Witkowski (prawnik-ekonomista, przewodniczący Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle Młodych” w Poznaniu, zgłoszony przez zakład pracy): Posiedzenie Rady nt. informacji rządu dotyczącej realizacji programu mieszkaniowego zostało, jak wiadomo, odwołane. Tymczasem w kraju toczy się w różnych gremiach dyskusja nad projektem finansowania i kredytowania budownictwa mieszkaniowego. O ile mi wiadomo, znajduje się ona w końcowej fazie. Niemożność odbycia posiedzenia na ten temat uniemożliwia Radzie wyrażenie opinii w tym niezwykle ważnym problemie społecznym.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#JerzySablik">W odczuciu społeczeństwa nowy projekt finansowania i kredytowania budownictwa mieszkaniowego wprowadza system bardzo skomplikowany, niesprawiedliwy społecznie, nie tylko nie usprawniający, ale wręcz utrudniający realizację budownictwa mieszkaniowego i towarzyszącego. Nie gwarantuje on kompleksowej budowy osiedli, która to idea została zawarta w uchwale X Zjazdu PZPR. Nikt nie kwestionuje celów określonych w uchwale Sejmu z lipca 1984 r. oraz w uchwale X Zjazdu PZPR dotyczących rozwoju budownictwa mieszkaniowego, a zwłaszcza kompleksowego wznoszenia osiedli, łącznie z inwestycjami towarzyszącymi. Sposób realizacji tych celów przewidywany w nowych rozwiązaniach jest jednak bardzo skomplikowany, nieefektywny. Rozwiązania te nie zostały uzgodnione z głównym inwestorem budownictwa mieszkaniowego, tj. spółdzielczością mieszkaniową. Świadczy o tym notatka z posiedzenia Rady CZSBM, jakie odbyło się 31 marca 1987 r. Załączam ją jako integralną część mojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#JerzySablik">Wnioskuję, abyśmy przed podjęciem ostatecznej decyzji przez Radę Ministrów mogli wyrazić naszą opinię w sprawie nowych zasad finansowania i kredytowania budownictwa mieszkaniowego. Powinniśmy także uwzględnić stanowisko spółdzielczości mieszkaniowej w tej sprawie. Jest ona reprezentantem licznej grupy obywateli oczekujących na mieszkania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#JerzySablik">Mam wrażenie, że zaszło tu pewne nieporozumienie. Rada nie rozpatruje zmian w zasadach finansowania budownictwa mieszkaniowego, ponieważ informacja rządu na ten temat została wycofana z Sejmu. Rząd wycofał informację dlatego, że Rada Mieszkaniowa przy prezesie Rady Ministrów pracuje nad daleko idącą koncepcję rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Można się spodziewać, że stosowna informacja wpłynie do Sejmu w odpowiednim czasie. Nie możemy opiniować problemów, z którymi rząd nie zwrócił się jeszcze do Sejmu. Wykroczylibyśmy w ten sposób poza nasze uprawnienia. Na posiedzeniu prezydium Rady ustosunkujemy się do przedłożonego wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#RyszardWitkowski">Podniosłem ten problem tylko dlatego, że był on przewidziany w harmonogramie prac Rady. Można tylko Wyrazić ubolewanie z powodu wycofania przez rząd informacji nt. stanu budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#RyszardWitkowski">Wiceprzewodnicząca Rady Elżbieta Wójtowicz (rolnik we wsi Wólka Kątna, zgłoszona przez Gminny Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Markuszowie) wyjaśniła zasady realizacji przydziałów węgla bytowego i produkcyjnego przysługujących rolnikom za 1986 rok.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#JanOlejniczak">Rozpoczyna się rolnicza wiosna, a poziom zaopatrzenia rolnictwa w środki plonotwórcze, w tym m.in. w środki ochrony roślin i nawozy, daleko odbiega od potrzeb. Plantatorzy buraków cukrowych nie mają herbicydów. Plan kontraktacji buraków cukrowych, mimo dużych wysiłków, nie został wykonany. Wobec braku środków plonotwórczych można z dużym prawdopodobieństwem przypuszczać, że część zakontraktowanych plantacji nie zostanie zasiana. Inna część może zostać zaorana wskutek nadmiernego zachwaszczenia. Stawiam wniosek o przyspieszenie produkcji i dostaw herbicydów.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#JanOlejniczak">Podobnie przedstawia się sprawa ziemniaków. Brakuje środków do zwalczania zarazy ziemniaczanej oraz wielu innych środków plonotwórczych. Z plonami ziemniaków drepczemy od wielu lat w miejscu. Co roku plantacje w okresie rozkwitu są niszczone przez zarazę ziemniaczaną. Wnioskuję zwiększenie dostaw środków chroniących ziemniaki przed szkodnikami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#JerzySablik">Problem jest niezwykle istotny. Prezydium Rady przekaże ministrowi rolnictwa wyrazy zaniepokojenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#RyszardDzialuk">Proponuję, aby prezydium zwróciło się do rządu o przedstawienie na najbliższym posiedzeniu Rady informacji o stanie prac nad II etapem reformy gospodarczej. Ostatnio odbyło się na ten temat wiele spotkań i narad, m.in. obradowała Komisja ds. Reformy Gospodarczej, Konsultacyjna Rada Gospodarcza, Sekretariat KC PZPR. Chcielibyśmy poznać szczegóły przygotowanych rozwiązań.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#JerzySablik">Dziękuję za propozycję, jest ona zbieżna z zamierzeniami prezydium. Mam nadzieję, że 27 kwietnia wysłuchamy takiej informacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#WładysławBiałas">W związku z moją działalnością w Radzie często korzystam z telefonów i wyjeżdżam w teren w celu konsultacji. Wiem, że członkowie Rady wywodzący się z innych grup zawodowych mają możliwość otrzymania zwrotu wydatków i diet, natomiast ci, którzy gospodarują na własnych gospodarstwach muszą te wydatki pokrywać z własnej kieszeni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#JerzySablik">Sprawę tę wyjaśniał już sekretarz Rady. Pieniądze za przejazdy będą zwracane o ile do biletów kredytowych będą dołączane informacje, w jakim celu bilety były wykorzystane.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#JerzySablik">OPINIA Nr 16.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#JerzySablik">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL IX kadencji o projekcie ustawy o konsultacjach społecznych i referendum uchwalona w dniu 2 kwietnia 1987 r.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#JerzySablik">I.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza ocenia przedstawiony do zaopiniowania poselski projekt ustawy o konsultacjach społecznych i referendum jako ważki krok w celu instytucjonalnego zapewnienia realizacji zasady konstytucyjnej, że „PRL urzeczywistnia i rozwija demokrację socjalistyczną”. Skoro zgodnie z Konstytucją PRL wszystkie organy władzy i administracji państwowej „opierają się w swej działalności na świadomym, czynnym współdziałaniu mas ludowych” i obowiązane są „uważnie rozpatrywać i uwzględniać słuszne wnioski, zażalenia i życzenia obywateli w myśl obowiązujących ustaw” celowe wydaje się ustawowe uregulowanie spraw związanych z bezpośrednim wpływem obywateli na decyzje prawotwórcze organów władzy i administracji państwa.</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#JerzySablik">Konsultacje społeczne przeprowadzane w latach ubiegłych stworzyły obywatelom PRL możliwość wypowiadania opinii i zgłaszania wniosków co do rozstrzygnięcia określonych spraw, dając równocześnie organom państwa możliwość zaznajomienia się ze zdaniem konsultowanych i podejmowania decyzji ze świadomością, jaka jest treść tych opinii i wniosków. Konsultacje te w dotychczasowej praktyce przeprowadzane były bez specjalnej ustawy, ich akceptacja przez społeczeństwo, jako instrumentu wpływania na decyzje organów państwa, zaważyła na wprowadzeniu instytucji konsultacji społecznych do kilku ustaw uchwalonych w latach 1981–1986. Jednocześnie jednak doświadczenia, szczególnie ostatnich lat pokazały, że bez regulacji proponowanych w przedłożonym projekcie ustawy o konsultacjach społecznych i referendum oraz poza ramami określonymi we wspomnianych kilku ustawach, byłoby możliwe utrzymanie praktyki konsultacji społecznych z inicjatywy organów państwa. Na podkreślenie zasługuje, że proponowana ustawa otwiera możliwość występowania z wnioskami o przeprowadzenie konsultacji Patriotycznemu Ruchowi Odrodzenia Narodowego oraz organizacjom reprezentującym interesy obywateli, co stanowi novum w stosunku do dotychczasowej praktyki. Na tym tle Rada rozumie intencję projektodawców przedłożonej ustawy jako dążenie do wprowadzenia obowiązku, po stronie organów władzy i administracji państwowej, do poddawania konsultacjom społecznym istotnych spraw dotyczących rozwoju kraju, rozwoju określonego terenu, interesów i warunków życia ogółu obywateli lub społeczności lokalnej. W założeniu projektu ustawy stworzyć to powinno warunki do wypełniania przez organy władzy i administracji państwowej obowiązku opierania swojej działalności na świadomym i czynnym współdziałaniu najszerszych rzesz obywateli, a jednocześnie udostępnić obywatelom PRL instrument realizacji ich konstytucyjnych praw: do uczestniczenia w sprawowaniu kontroli społecznej, do uczestnictwa w konsultacjach i dyskusjach nad Istotnymi problemami, rozwoju kraju, do zgłaszania wniosków. Te zasadnicze idee Rada podziela i wyraża dla nich swoje poparcie.</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#JerzySablik">Nową instytucją, którą wnosi opiniowany projekt ustawy, jest referendum. Z instytucji powszechnego głosowania ludowego raz jeden tylko skorzystano w historii Polski Ludowej w sprawach zasadniczych dla ustroju politycznego i gospodarczego kraju. Z faktu, że referendum nie weszło do zespołu instytucji ustrojowych PRL nie można jednak wyciągać wniosku, że nie może ono być wprowadzone jako narzędzie pogłębienia procesów ludowładztwa, umożliwiające bezpośredni udział obywateli w rządzeniu państwem. RSG pozytywnie ocenia ideę, aby sprawy zasadnicze dla kraju były poddawane referendum.</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#JerzySablik">Oczekiwania społeczne - zdaniem Rady - wiążą z instytucją referendum o zasięgu ogólnokrajowym przekonanie, że powinno być ono stosowane w sprawach zasadniczych dla kraju. Celowe byłoby wyliczenie w projektowanej ustawie przypadków stosowania referendum o zasięgu ogólnokrajowym.</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#JerzySablik">Z oczywistych względów referendum o zasięgu lokalnym dotyczyłoby spraw zasadniczych dla określonego terenu, z możliwością objęcia nim sąsiadujących jednostek administracyjnego podziału kraju.</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#JerzySablik">W odniesieniu do obydwóch rodzajów referendum - zdaniem Rady - jedynie referendum stanowiące zgodne jest z oczekiwaniami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#JerzySablik">Jeżeli wynik referendum - także w wymiarze lokalnym - wyraża wolę bezwzględnej większości obywateli uprawnionych do głosowania, musi to wywoływać jednoznaczny skutek w postaci wiążącej mocy wyniku referendum dla organu władzy państwowej, który zadecydował o jego przeprowadzeniu. Gdyby przyjąć inaczej, to tzw. referendum postulujące byłoby niczym innym jak niewiążącą konsultacją. Zdaniem Rady trudno byłoby pogodzić z podstawowymi zasadami ludowładztwa sytuację, w której wyraz woli większości obywateli miałby pozostawać bez wiążącego wpływu na decyzje organu ludowego państwa.</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#JerzySablik">Rada wypowiada się za jednoznacznym określeniem w projektowanej ustawie, że wyniki referendum o zasięgu ogólnokrajowym oraz o zasięgu lokalnym są wiążące. Rada wyraża pogląd, że zachodzi konieczność dokonania odpowiedniego zapisu w Konstytucji PRL.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#JerzySablik">II.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#JerzySablik">Zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej w ostatecznej wersji projektu ustawy należy uwzględnić następujące uwagi szczegółowe:</u>
          <u xml:id="u-67.14" who="#JerzySablik">1. Nie jest jasne sformułowanie zawarte w art. 3. ust. 1, pkt 1 co do zakresu znaczenia pojęcia „określone podstawowe rozwiązania projektów”, występujące również w dalszych przepisach projektowanej ustawy. Zdaniem Rady określenia dotyczące tak ważnych społecznie zagadnień, powinny być sformułowane w sposób jednoznaczny i zrozumiały.</u>
          <u xml:id="u-67.15" who="#JerzySablik">2. W art. 4, ust. 1 należałoby podkreślić, że chodzi o „zasadnicze dla kraju sprawy”, które mają być regulowane ustawą albo uchwałą Sejmu. Jeżeli nie nastąpiłoby wyliczenie takich spraw w przepisie, Sejmowi, jako najwyższemu organowi władzy państwowej, należałoby pozostawić ocenę jakie sprawy są zasadnicze dla działalności państwa. W wypadku zmiany ust. 1 należy odpowiednio zredagować ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-67.16" who="#JerzySablik">3. Budzi wątpliwość potrzeba zamieszczenia art. 5, wobec tego, że decyzja przeprowadzenia konsultacji lub referendum należy do organów państwa, w kompetencji których pozostaje określenie spraw przewidzianych w art. 5.</u>
          <u xml:id="u-67.17" who="#JerzySablik">4. Art. 6, ust. 1 wymaga przeredagowania i rezygnacji ze zbyt szczegółowego wyliczenia różnych typów organizacji. Rada uważa, że sformułowanie „obywatele bezpośrednio albo poprzez ich organizacje polityczne, związkowe, spółdzielcze i społeczne” byłoby całkowicie wystarczające i obejmujące zakres wskazany w proponowanym w projekcie przepisie.</u>
          <u xml:id="u-67.18" who="#JerzySablik">5. Zdaniem Rady w rozdziale 2 projektu ustawy powinna znaleźć się definicja konsultacji społecznej, zawierająca cel jaki zobowiązanie organu państwa do rozpatrzenia i wzięcia pod uwagę wyrażanych opinii i wniosków.</u>
          <u xml:id="u-67.19" who="#JerzySablik">6. W związku z art. 8, ust. 1, pkt 2 pojawia się pytanie, czy z konsultacji społecznej wyłączone są dekrety z mocą ustawy? Ponadto niezrozumiałe jest brzmienie lit. c) tego przepisu.</u>
          <u xml:id="u-67.20" who="#JerzySablik">7. Wymaga nowej redakcji art. 8, ust. 1, pkt 3, w którym zastosowane odesłanie może wskazywać na kompetencje Rady Ministrów do poddawania konsultacji projektów aktów normatywnych Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-67.21" who="#JerzySablik">8. Zdaniem Rady nie powinny być poddawane konsultacji społecznej projekty aktów wykonawczych wydawanych na podstawie ustawowej delegacji.</u>
          <u xml:id="u-67.22" who="#JerzySablik">9. W art. 9 pominięto określenie kto może stawiać wniosek o przeprowadzanie konsultacji środowiskowej. Powstaje pytanie czy w intencji projektodawców leżało, aby konsultacje środowiskowe były przeprowadzane wyłącznie z inicjatywy uprawnionego organu.</u>
          <u xml:id="u-67.23" who="#JerzySablik">10. Zgodnie z zasadą jawności życia publicznego w art. 9, ust. 3 należy dodać, że uprawniony organ ma obowiązek poinformowania opinii publicznej o odrzuceniu wniosku o przeprowadzenie konsultacji społecznej, tak jak informuje wnioskodawcą.</u>
          <u xml:id="u-67.24" who="#JerzySablik">11. W związku z rozdz. 2 projektu ustawy, Rada uważa, że powinny być odrębnie przeprowadzane konsultacje z udziałem obywateli, a odrębnie konsultacje z udziałem organizacji.</u>
          <u xml:id="u-67.25" who="#JerzySablik">12. Rada proponuje skreślić w art. 13, ust. 2 słowa: „albo na dokonanie wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami”.</u>
          <u xml:id="u-67.26" who="#JerzySablik">13. W związku z art. 14, ust. 3 powstaje pytanie, w jakim celu „przesyła się niezwłocznie” uchwałę o poddawaniu sprawy referendum do wojewódzkiej rady narodowej lub Rady Państwa?</u>
          <u xml:id="u-67.27" who="#JerzySablik">14. Rada uważa za niezręczne użycie w art. 17, ust. 2 słowa „ustalają” i proponuje zastąpienie go określeniem „stwierdzają”. Odnosi się to również do ust. 3 tego artykułu.</u>
          <u xml:id="u-67.28" who="#JerzySablik">15. W związku z art. 17, ust. 3 praktyczna realizacja idei referendum zależeć będzie od przepisów wykonawczych (uchwały Rady Państwa). Ze względu na rangę sprawy Rada wyraża opinię, że uchwała Rady Państwa powinna być opublikowana łącznie z ustawą o konsultacjach społecznych i referendum. Należałoby nadto przewidzieć prawo obywateli do zaskarżania ważności referendum, kierując się zasadami określonymi w prawie wyborczym.</u>
          <u xml:id="u-67.29" who="#JerzySablik">16. Dla uniknięcia wątpliwości co do stanowiącego charakteru referendum, w art. 18, ust. 1 projektu ustawy należy słowa: „uwzględnia się” zastąpić sformułowaniem: „jest wiążący”.</u>
          <u xml:id="u-67.30" who="#JerzySablik">W konkluzji Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża poparcie dla idei zawartych w poselskim projekcie ustawy o konsultacjach społecznych i referendum. Jednocześnie Rada uważa, że uwzględnienie w projektowanej ustawie uwag zawartych w niniejszej opinii, pełniej służyć będzie realizacji idei, które przyświecały projektodawcom oraz spełni społeczne oczekiwania doskonalenia form ludowładztwa i pogłębiania udziału szerokich rzesz obywateli w rządzeniu państwem i wpływaniu na jego losy.</u>
          <u xml:id="u-67.31" who="#JerzySablik">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-67.32" who="#JerzySablik">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-67.33" who="#JerzySablik">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (17)</u>
          <u xml:id="u-67.34" who="#JerzySablik">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-67.35" who="#JerzySablik">27.04.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-67.36" who="#JerzySablik">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-67.37" who="#JerzySablik">nr 385/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-67.38" who="#JerzySablik">[TREŚĆ]</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#Sprawozdawca">Dnia 27 kwietnia 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza, obradująca pod przewodnictwem wicemarszałka Sejmu Mieczysława F. Rakowskiego, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#Sprawozdawca">- projekt opinii o projekcie ustawy o nasiennictwie;</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#Sprawozdawca">- projekt opinii o założeniach do projektu ustawy o pomocy społecznej, - informację Centrum Badania Opinii Społecznej o wynikach ostatnich badań.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#Sprawozdawca">W posiedzeniu udział wzięli: wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Bogdan Sawicki, wiceminister rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej Bolesław Maćkowiak, dyrektor Centrum Badania Opinii Społecznej Stanisław Kwiatkowski, dyrektor generalny Centrum Studiów Samorządowych Rady Państwa Kazimierz Mżyk, przedstawiciele Urzędu Rady Ministrów, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, placówek i instytutów naukowych, organizacji społeczno-politycznych.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#Sprawozdawca">Na wstępie obrad wicemarszałek Sejmu Mieczysław F. Rakowski poinformował, że w związku z objęciem funkcji wicepremiera prof. Zdzisław Sadowski zwrócił się z prośbą o zwolnienie go z funkcji członka Rady Społeczno-Gospodarczej i powołanie na to miejsce innego przedstawiciela Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#Sprawozdawca">Wicemarszałek Sejmu Mieczysław F. Rakowski wyraził podziękowanie prof. Zdzisławowi Sadowskiemu za aktywność w RSG. Mianowanie nowego członka RSG nastąpi zgodnie z jej regulaminem organizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#Sprawozdawca">Sekretarz Rady Społeczno-Gospodarczej Marcin Borowicz przedstawił informacje o charakterze formalno-organizacyjnym. Posiedzenie zespołu roboczego przewidziane na dzień 8 maja nie odbędzie się. Mówca przypomniał, że posiedzenia zespołów roboczych są otwarte, każdy członek Rady może wziąć w nich udział, istnieje też możliwość przekazania uwag i opinii na piśmie. Najbliższe posiedzenie zespołu roboczego odbędzie się 15 maja.</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#Sprawozdawca">Projekt opinii o projekcie ustawy o nasiennictwie przedstawił przewodniczący zespołu roboczego Adam Surman (prezes Zarządu Centrali Spółdzielni Ogrodniczych i Pszczelarskich zgłoszony przez Radę Centrali Spółdzielni Ogrodniczych i Pszczelarskich). Nasza Rada otrzymała do zaopiniowania projekt nowej ustawy. Zadanie nie jest łatwe ponieważ nie otrzymaliśmy równolegle projektów aktów wykonawczych do tej ustawy, nie ogarniamy przeto swą analizą, kompletu aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#Sprawozdawca">Projekt opinii jest wynikiem długiej i rzetelnej dyskusji. W pracach zespołu roboczego uczestniczyło wiele osób, wnioski opierają się również na opiniach i spostrzeżeniach organizacji społeczno-zawodowych, organizacji środowisk wiejskich itp. Projekt opinii został rozprowadzony między członków Rady przed dzisiejszym posiedzeniem. Jeśli będą pytania, to ustosunkuję się do nich w imieniu zespołu roboczego.</u>
          <u xml:id="u-68.9" who="#Sprawozdawca">Wiele materiałów, zgłoszonych przez społeczeństwo do naszego zespołu miało bardzo krytyczny charakter: podnoszono niedoskonałości nowej ustawy oraz wskazywano na nieprawidłowości praktyki gospodarczej w sferze rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-68.10" who="#Sprawozdawca">Projekt nowej ustawy na pewno nie spełnia wszystkich nadziei, jakie były z nim wiązane. Nie wszystkie postulaty różnych środowisk społecznych mogły zostać uwzględnione. Mimo tych niedoskonałości projekt nowej ustawy niesie ze sobą znaczny postęp w porównaniu z dawnymi rozwiązaniami legislacyjnymi. Podkreślam, że w wielu środowiskach społecznych czeka się z utęsknieniem na ten nowy akt prawny. W dyskusji nad propozycją nowych rozwiązań powinna nam przyświecać świadomość odpowiedzialności naszej pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#MieczysławFRakowski">Czy są pytania w związku z omawianym tematem? Czy może przedstawiciel resortu rolnictwa i gospodarki żywnościowej chce zgłosić dodatkowe wyjaśnienie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#BolesławMaćkowiak">Punkt widzenia naszego resortu był wielokrotnie przedstawiany w trakcie prac nad projektem ustawy. Jeśli byłyby dodatkowe pytania szczegółowe, to chętnie udzielę informacji w imieniu resortu rolnictwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#IrenaWoźniak">Nie mogłam być obecna na posiedzeniu zespołu roboczego. Korzystając z okazji pragnę zgłosić własne uwagi, oparte na konsultacji społecznej na moim terenie.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#IrenaWoźniak">Rozdział III projektu naszej opinii zajmuje się bardzo ważną sprawą wynagrodzenia autorów i osób prowadzących hodowlę. Popieram w pełni stanowisko, że praca w zakresie hodowli powinna być właściwie wynagradzana. Nowa ustawa przewiduje, że wynagrodzenie z tytułu wprowadzenia nowych odmian ma stanowić część opłaty hodowlanej, wyrażonej w procentach ceny skupu materiału siewnego. Projekt nowych rozwiązań mówi, że wynagrodzenie powinno przysługiwać autorowi i hodowcy bez ograniczenia czasowego tak długo, jak długo nową odmiana będzie w handlu. Nie wydaje mi się, by było to rozwiązanie słuszne. Obawiam się, że stałe wynagrodzenie będzie zniechęcało do wprowadzania nowych odmian. Jeśli dostajemy pieniądze za coś - co jest w obrocie, to po co wprowadzać rzeczy nowe? Proponuję, by wynagrodzenie autora i hodowcy było wypłacane w wysokości malejącej w zależności od upływu czas wiązanego ze stosowaniem nowych odmian. Stymulowałoby to wprowadzanie nowych odmian. Zwracam uwagę, że podobne stanowisko zajmuje spółdzielczość ogrodnicza i pszczelarska, „Samopomoc Chłopska” i inne organizacje wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#IrenaWoźniak">Artykuł 3 pkt 2 naszej opinii zajmuje się sprawą zagwarantowania. autorem i hodowcom tajemnicy składników pierwotnych odmian mieszankowych. Jest to coś w rodzaju ochrony praw wynalazczych w rolnictwie. W pełni popieram to rozwiązanie, zgadzam się, że informacje takie powinny być zatajone, ponieważ mogłyby być one wykorzystane ze szkodą dla autora lub hodowcy.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#IrenaWoźniak">Zgłaszam też postulat odtworzenia tzw. nasiennej rezerwy krajowej. Jest to zagadnienie bardzo istotne: wprowadzenie rezerwy nasiennej uniezależniałoby nas od cykliczności i sezonowości oraz od dostaw zagranicznych. Oszczędność dewizowa byłaby niebagatelna.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#IrenaWoźniak">Artykuł 38 nowej ustawy reguluje dyskusyjną sprawę liczby sadzonek prowadzonych na tzw. potrzeby własne. Jest to sprawa drażliwa społecznie. Z jednej strony nie należy wprowadzać sztywnych limitów i ograniczeń administracyjnych, lecz z drugiej strony pozostawienie bez ograniczeń liczby sadzonek może doprowadzić do wprowadzenia na rynek odmian sadzonek o złej jakości. Trzeba więc znaleźć złoty środek, by wilk był syty i owca cała.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#IrenaWoźniak">Artykuł 58 nowej ustawy mówi o sprawdzaniu cech użytkowych nowych odmian nasion. Jest to sprawa bardzo ważna dla środowiska rolniczego, w praktyce zdarza się, że tzw. materiał wyjściowy jest bardzo niskiej klasy użytkowej. Dlatego też zgadzam się z poglądem zespołu roboczego, by badanie dotyczyło nie tylko nasion wprowadzonych do obrotu, ale także materiału wyjściowego do reprodukcji nasion począwszy od tzw. stopnia superelity, ewentualnie elity.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#WilhelmSyrnicki">Swoje uwagi konsultowałem z wieloma specjalistami z dziedziny hodowli i nasiennictwa. Projekt ustawy normuje przede wszystkim zagadnienia hodowli roślin, zajmując się również rejestrem odmian i prawami hodowcy. Wskazuje to na konieczność pewnej zmiany nazwy ustawy - ujęcia w tej nazwie zagadnienia hodowli roślin. Zwracam uwagę, że poprzednia ustawa z 1961 r. określała problem jako „hodowlę roślin i nasiennictwo”.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#WilhelmSyrnicki">W artykule 2 ust. 2 pkt 1 (litera c) i pkt 2 litera c wprowadza się do ustawy pojęcie tzw. odmian miejscowych. Według naszej oceny, odmiany takie nie istnieją i wprowadzanie tego pojęcia do ustawy nie ma żadnego uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#WilhelmSyrnicki">Art. 36 i art. 37 nowej ustawy dotyczą produkcji materiału siewnego ziemniaków i warunków do prawidłowej realizacji tej produkcji. Projekt ustawy zupełnie pomija rozwiązania w zakresie produkcji nasiennej. Postuluję, by przynajmniej w ramach tzw. wyższych stopni kwalifikacyjnych materiału nasiennego, np. superelity i elity, wprowadzić delegację ustawową dla władz wykonawczych w celu określenia rejonizacji gatunków i odmian. Celowym byłoby również ustalenie areału gospodarstw nasiennych w uspołecznionych jednostkach produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#WilhelmSyrnicki">Art. 40 ust. 2 wyłącza możliwość uzyskania bonifikaty przy zakupie nasion, jeśli transakcja następuje w ramach umowy kontraktacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#WilhelmSyrnicki">Przy skupie nasion w ramach kontraktacji są wyższe ceny. Warto zauważyć, że swoboda zawierania tego rodzaju umów oraz zapewnienie odpowiedniego poziomu ilościowego produkcji materiału siewnego nie powinny być ograniczane tak kategorycznym zapisem ustawowym. Rolnictwo wymaga elastyczności, zaś procedura zmiany przepisów ustawowych jest bardzo złożona i długa. Postuluję, by w nowej ustawie znalazł się zapis, że bonifikata w ramach zakupu nasion na zasadzie umowy kontraktacyjnej może być stosowana za ewentualną zgodą ministra rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej, bądź też w przypadkach ustalonych przez ministra.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#WilhelmSyrnicki">Postuluję, by rozszerzyć treść art. 68 projektu nowej ustawy. Po ust. 1 należałoby wprowadzić ust. 2 w następującym brzmieniu: „Powyższe uprawnienia przysługują również pracownikom przedsiębiorstw państwowych, o których mowa w art. 65 ust. 1”. Dotychczasowe pkt. pkt. 2 i 3 otrzymałyby kolejną numerację 3 i 4.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#StanisławKalemba">Mieszane uczucia wywołuje art. 37 projektu ustawy. Stwierdza się tam, że sadzeniaki powinny być produkowane w tzw. rejonach zamkniętych, tworzonych i znoszonych w drodze uchwał wojewódzkich rad narodowych. Podzielam pogląd, że takie stanowisko jest słuszne tylko częściowo, gdyż sadzeniaki powinny być produkowane tam, gdzie są najkorzystniejsze warunki przyrodniczo-glebowe. Jest to zgodne z logiką reformy gospodarczej. Proponuję, by sadzeniaki ziemniaków lokalizować w najkorzystniejszych warunkach, a następnie rozprowadzać je po całym kraju. Są przecież regiony, gdzie nie będzie można utworzyć żadnych obszarów zamkniętych, bo warunki przyrodnicze są zbyt niekorzystne. Niech Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej zajmie się sprawą rozdziału sadzeniaków.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#StanisławKalemba">Art. 40 pkt 1 projektu ustawy budzi pewne wątpliwości. Stwierdza się tam, że minister rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej może Ustanowić bonifikatę przy zakupie materiału siewnego przez posiadaczy gruntów rolnych. Jest to element uznaniowy, który wymaga bliższego komentarza i scharakteryzowania; może należałoby uściślić zasadę przyznawania tej bonifikaty.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#StanisławKalemba">Art. 41 projektu ustawy rodzi pytanie, czy obowiązek zastosowania bonifikowanego materiału siewnego będzie się odnosił do wszystkich roślin uprawnych, czy też tylko do niektórych, np. zbóż i ziemniaków. Należy tę sprawę wyjaśnić, choć zwracam uwagę, że zapis może być traktowany jako niezgodny z duchem reformy gospodarczej. Uważam, że jeśli ktoś nie chce stosować sprawdzonego materiału siewnego, to powinien opuścić ziemię, na której gospodaruje i przekazać ją innym do bardziej efektywnego wykorzystania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#MieczysławFRakowski">Jeśli nie ma innych uwag na tematy związane z ustawą o nasiennictwie, to dyskusję uważam za zamkniętą. Proponuję, by zespół roboczy, który przygotował projekt opinii uzgodnił jej ostateczną treść, byśmy mogli ją przegłosować.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#MieczysławFRakowski">W następnym punkcie obrad Barbara Koziej-Żukowa (wiceprezes Rady Naczelnej Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej, zgłoszona przez Prezydium Rady Naczelnej PKPS) przedstawiła w imieniu zespołu roboczego projekt opinii w związku z założeniami do projektu ustawy o pomocy społecznej: Nasz zespół roboczy w pełni podziela zdanie o konieczności przygotowania nowej ustawy o pomocy społecznej. Zwracam uwagę, że założenia mówią o pomocy społecznej, a nie o świadczeniach społecznych. Oznacza to szersze ujęcie zagadnienia, ponieważ ustawa będzie się odnosiła zarówno do osób udzielających pomocy społecznej, jak też do osób korzystających z tej pomocy. Pozytywnie oceniamy fakt poddania społecznej konsultacji założeń ustawy. Sprawa obchodzi nas wszystkich i społeczeństwo oczekuje na nową ustawę.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#MieczysławFRakowski">Pozytywna ocena intencji rządu nie ogranicza nas w formułowaniu uwag krytycznych. Zdaniem zespołu roboczego, nowa ustawa powinna określać konstrukcję całego systemu pomocy społecznej w naszym kraju. Przedstawione założenia zawierają, niestety, tylko charakterystykę obecnego stanu pomocy społecznej. Mówi się o wielu rzeczach szczegółowych, lecz nie podkreśla się mechanizmów systemowych. Zwracamy uwagę, że rozwiązania systemowe muszą stanowić podstawę wszelkiej konkretnej działalności w zakresie pomocy społecznej. Wyjątki od reguł systemowych powinny być stosowane tylko wówczas, gdy środki i mechanizmy nie spełniają swej roli.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#MieczysławFRakowski">Zadaliśmy sobie pytanie, na kim spoczywa odpowiedzialność za funkcjonowanie systemu pomocy społecznej? Założenia do projektu nowej ustawy mówią wyraźnie, że odpowiedzialność ta spoczywa na Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej. Chcemy polemizować z tym poglądem: gama organizacji i resortów odpowiedzialnych za funkcjonowanie systemu pomocy społecznej jest znacznie szersza. Postulujemy, by ustawa rozszerzyła krąg organizacji i resortów odpowiedzialnych za pomoc społeczną.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#MieczysławFRakowski">W założeniach do projektu ustawy nadmienia się kilkakrotnie o tzw. rencie socjalnej. Dobrze, że nareszcie mówi się o tym instrumencie pomocy społecznej. W perspektywie chodzi o to, by rezygnując stopniowo z zapomóg, objąć osoby potrzebujące rentą socjalną. Przewidziany w założeniach moment wprowadzenia renty socjalnej jest chyba niefortunny: mówi się, że renta socjalna weszłaby w życie z chwilą uchwalenia ustawy. Nie popieramy tego poglądu. Zastanawialiśmy się w zespole roboczym, czy sprawę tę trzeba regulować w ustawie o pomocy socjalnej. Może należałoby znowelizować ustawę emerytalno-rentową, wprowadzając tam pojęcie renty socjalnej?</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#MieczysławFRakowski">Dobrze, że założenia do projektu ustawy mówią o pracy opiekunów społecznych. Ich działalność opiera się na wielkiej trosce i zaangażowaniu i ustawa musi uregulować precyzyjnie ich prawą i obowiązki. Specjalnego uregulowania wymagają podstawy stosunków między terenowymi organami administracji państwowej a pracownikami opieki społecznej. Pracownicy socjalni muszą mieć precyzyjne kompetencje i wiedzieć przed kim i za co odpowiadają.</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#MieczysławFRakowski">Kolejną sprawą wymagającą precyzyjnej regulacji ustawowej jest problem odpłatności za niektóre świadczenia socjalne. Kto ma płacić za pobyt osoby biednej w domu opieki społecznej? Jeśli kogoś nie stać na pokrycie kosztów, to kto za niego zapłaci? To musi być wyraźnie uregulowane w przepisach.</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#MieczysławFRakowski">Rodzi się wątpliwość, czy w świetle proponowanych zapisów ustawowych terenowe organy władzy będą skutecznie współpracować z organizacjami społecznymi zajmującymi się opieką społeczną. Organizacje te posiadają pewne środki finansowe, mają pewną niezależność od administracji terenowej. Rady narodowe zbyt często uważają, że środki finansowe organizacji społecznych powinny zostać włączone do ogółu środków terenowych. Proponujemy, by uregulować to zagadnienie w formie zapisu ustawowego.</u>
          <u xml:id="u-74.8" who="#MieczysławFRakowski">Zastanawialiśmy się, czy tylko państwo ma ponosić ciężar opieki nad ludźmi nieprodukcyjnymi? Zbyt często pomijamy inicjatywy ludzi, którzy chcą sobie zabezpieczyć starość własnym sumptem.</u>
          <u xml:id="u-74.9" who="#MieczysławFRakowski">Część osób chciałaby na starość zamienić mieszkanie na mniejsze, wyposażyć je w sprzęt rehabilitacyjny i inne udogodnienia. Państwo musi wyjść naprzeciw takim inicjatywom, wspierając je finansowo i moralnie. Odciąży to służby socjalne i będzie rozwiązaniem korzystnym ze społecznego punktu widzenia.</u>
          <u xml:id="u-74.10" who="#MieczysławFRakowski">Trzeba uczynić wszystko, by mobilizować członków rodzin do opieki nad bliskimi. Zagadnienie to ma dwie strony: po pierwsze, musimy tworzyć klimat, by opiekuńcza funkcja rodziny mogła się konsekwentnie rozwijać, po drugie - opiekuńczość rodzinną musi wspierać system działań organizowanych przez państwo.</u>
          <u xml:id="u-74.11" who="#MieczysławFRakowski">Zreferowałam główne zagadnienia, nad którymi dyskutowaliśmy przy opracowywaniu opinii. Dobrze byłoby przesłać tekst naszej opinii do odpowiednich komisji sejmowych, które będą zajmować się sprawą nowej ustawy o pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-74.12" who="#MieczysławFRakowski">Ponieważ, nie ma żadnych pytań, uwag i wniosków w związku z przedstawionym projektem opinii uważam, że można przystąpić do ostatecznego jej sformułowania. Proponuję, by zespoły robocze zajmujące się ustawą o nasiennictwie oraz ustawą o pomocy społecznej, opracowały ostateczne wersje swych opinii w ciągu najbliższej przerwy w obradach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#StanisławKwiatkowski">Dziękuję za stworzenie możliwości przedstawienia dorobku CBOS Radzie Społeczno-Gospodarczej. Na początek kilka zwięzłych informacji o naszej placówce. Centrum zostało powołane do życia w 1982 r. - pod koniec stanu wojennego. Konsekwencje tego odczuwamy nadal, zwłaszcza w stosunkach z podobnymi ośrodkami zagranicznymi, które wypominają nam ten rodowód. Jesteśmy instytucją usługową, prowadzącą badania stosowane. Potrzebne są nam nie tylko kwalifikacje socjologiczne, ale także umiejętność służenia polityce. Jest wiele ośrodków tego typu o odległym rodowodzie, sięgającym niekiedy początków socjologii. Wyniki socjologicznych sondaży otrzymuje się nieraz po latach i dla polityków, a także dla społeczeństwa jest to już historia. W praktyce politycznej niezbędne jest otrzymywanie informacji przed podejmowaniem decyzji; staramy się nadążać za tym wymogiem. Prowadzimy badania obejmujące na ogół półtora-tysięczne reprezentacje dorosłej części społeczeństwa, grup społecznych lub środowisk. Staramy się służyć nie tylko władzy, wyprzedzając naszymi badaniami konkretne wydarzenia polityczne, (jak np. poświęcone konkretnym tematom plena KC PZPR czy działania rządu), ale również służyć społeczeństwu, choćby po to, by obalać funkcjonujące w nim stereotypy, zwłaszcza ten podstawowy: że jest tak, jak ja myślę, że myślą wszyscy. To wygodne sądzić, że wszyscy są zgodni, ale to nieprawda, nawet w przypadku najważniejszych spraw „bogoojczyźnianych”. Nie jest tak, że każdy członek partii wypowiada się zgodnie z jej linią polityczną, nie jest tak, że człowiek głęboko religijny jest przeciwnikiem politycznym. Wiele mitów można obalać dzięki socjologicznym badaniom.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#StanisławKwiatkowski">Najważniejsze kryteria podziału w polskim społeczeństwie to obecnie podziały majątkowe i polityczne. W tej ostatniej kwestii pozostały jeszcze resztki starych frontów, gotowe walczyć do upadłego. Mógłbym wiele mówić o geografii politycznej Polski, sądzę jednak, że Radę Społeczno-Gospodarczą interesuje przede wszystkim tematyka gospodarcza. Najpierw kilka informacji o charakterze ogólnym.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#StanisławKwiatkowski">Widoczna jest duża podejrzliwość wobec biurokracji i wzmożony krytycyzm na tym tle. Z krytyczną oceną styka się działalność środków masowego przekazu, zwłaszcza telewizji, a w niej Dziennika Telewizyjnego. Generalnie można stwierdzić, iż bez badań ludzie wiedzą, że dzieje się bardzo źle - zwłaszcza, gdy porównują stan swoich gospodarstw domowych ze stanem gospodarki narodowej. Jednozdaniowa diagnoza obecnego poglądu brzmi: jest źle i będzie jeszcze gorzej, podczas gdy podobny pogląd społeczny sprzed roku można było scharakteryzować: jest źle, ale oby nie było gorzej. No cóż, każdy z tu obecnych może i bez badań socjologicznych mówić o stanie nastrojów społecznych, gdyż właśnie o stanie tych nastrojów mówimy, a nie o stanie polskiej gospodarki. Proszę nie mylić tych dwóch pojęć; na tym tle zgłaszanych jest wiele pretensji wobec CBOS. Znajomość tych nastrojów jest niezbędna; można przytoczyć leninowskie powiedzenie, że trzeba się oglądać do tyłu, bo w przeciwnym razie cóż po mądrości. Władza musi mieć kontakt ze społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#StanisławKwiatkowski">Wróćmy do kwestii nastrojów społecznych. Aby orzekać, jak przedstawiają się one w 1987 r., trzeba wiedzieć, jak wyglądało to wcześniej. Nastroje społeczne zmieniają się, a cenzurą tych zmian są wydarzenia powodujące frustracje. Ostatnim z nich był stan wojenny - 1982 r. był okresem wielkich frustracji. Jedni zachowywali się agresywnie, inni apatycznie -przypomnę takie określenia jak emigracja wewnętrzna, ucieczka w prywatność. Właśnie apatią reagowały wielkie grupy społeczne. Różne były tego przejawy i skutki: wzrosło np. znacznie czytelnictwo książek wśród robotników - właśnie wskutek ucieczki w prywatność, mieliśmy do czynienia z dystansowaniem się od polityki środowisk opiniotwórczych, zmniejszyły się nakłady czasopism, zwłaszcza opowiadających się jednoznacznie w sensie politycznym.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#StanisławKwiatkowski">Te dwie reakcje: agresja i apatia - spotkały się na gruncie wzmożonego krytycyzmu. Mieliśmy długi okres krytycyzmu totalnego. Krytycyzm społeczny utrzymuje się do dziś, choć ma już inny charakter. W latach 1984–1985 zarysowuje się stan porozumienia narodowego, zaczyna się zgodność przeciw czemu jesteśmy, np. przeciw zakłócaniu spokoju, marnotrawstwu, pijaństwu. Mniejsza jest zgodność co do tego, za czym jesteśmy. Jedną z kategorii jest tu spokój społeczny, będący wartością wysoko cenioną, zwłaszcza przez starsze pokolenie; dla młodych jest on mniej ważny, bo 1981 r. to dla nich już historia - ma to swe znaczenie polityczne. Jesteśmy też np. za dalszą demokratyzacją, za reformą gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#StanisławKwiatkowski">Czym się różnimy? Przy precyzowaniu, jak osiągnąć stan pożądany, zarysowują się sprzeczności. To jest właśnie kwestia polityki partii, w imieniu czyich interesów działać - bo wszystkich zaspokoić się nie da. W wielu przypadkach trzeba osiągać consensus, trzeba z tym jednak schodzić w dół, bo sprzeczności widoczne są przede wszystkim na wyższych szczeblach.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#StanisławKwiatkowski">Gdy pytać Polaków, jak siebie sami dzielą, okazuje się, że podziały te przeprowadzane są biegunowo: biedni - bogaci, -władza - społeczeństwo, rządzący - rządzeni. Nie jest to postrzegane klasowo, ale na zasadzie: my uczciwi - i oni nieuczciwi, my biedni - i oni bogaci. Niewielu jest takich, którzy przywołują stare podręcznikowe podziały warstwowe społeczeństwa: jest ich ok. 1/4. Cóż dziś bowiem znaczą takie XIX-wieczne podziały, jak robotnik i inteligent, czy kwestia pochodzenia, która niegdyś mogła zaważyć nawet na życiu człowieka?</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#StanisławKwiatkowski">Są trzy grupy społeczne, od których społeczeństwo jednoznacznie się dystansuje. Pierwsza to prywaciarze. Jest to rezultat propagandy partyjnej, która ukształtowała wizerunek prywatnego wytwórcy, rzemieślnika, jako malwersanta, człowieka nieuczciwego, złodzieja, „badylarza”. Druga grupa to tzw. „niebieskie ptaki”, nazwane tak w nawiązaniu do biblijnej przypowieści -wszelkiej maści kombinatorzy, spekulanci, pasożyci. 3/4 społeczeństwa opowiada się za tym, by zapędzić całe to towarzystwo do obozów pracy. Trzecia grupa społeczna oceniana równie nagannie to władza - co jest z kolei rezultatem propagandy „Solidarności”. Piastowanie stanowiska kierowniczego to sprawa podejrzana moralnie. Oceny te wiązane są z mitem, że „cysorz to ma klawe życie”, rozbija się samochodami, korzysta ze sklepów poza normalnym obrotem handlowym. Znów zwracam uwagę, że nie orzekam o stanie faktycznym, a o nastrojach społecznych. Cóż jednak mówić o propagandzie, która nie liczy się z tymi nastrojami?</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#StanisławKwiatkowski">Sięgnę teraz po dane statystyczne, może męczące, ale te są konkrety, stanowiące podstawę naszych ocen. Dane, które zaprezentuję, pochodzą z kilku ostatnich sondaży, przeprowadzonych w ostatnich miesiącach i tygodniach.</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#StanisławKwiatkowski">Oto rezultaty badania ludzi świata pracy; reprezentacyjna grupa respondentów - 1500, termin badania - luty 1987. Jak oceniają oni sytuację w swoim miejscu pracy? Z przedstawionej im listy 19 zjawisk patologicznych na pierwszym miejscu umieszczono biurokrację i opieszałość w załatwianiu spraw przez administrację zakładu (48% badanych), dalej złą organizację pracy (45%), leniwe spełnianie obowiązków (38%), brak poszanowania mienia społecznego i na piątym miejscu - pazerność na pieniądze. Opisywałem to ostatnie zjawisko na łamach „Polityki” - to inna formuła ucieczki w prywatność, na zasadzie „ratuj się kto może”.</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#StanisławKwiatkowski">Jak się ludziom żyje w ich własnej ocenie? Biednie - stwierdza ok. 15% badanych, choć przy okazji podwyżek cen odsetek ten dochodzi do 1/4–1/3. Bardzo dobrze - odpowiada 12–15%. Połowa dorosłej ludności stwierdza, że żyje się jej średnio, to w polskich warunkach oznacza, że skromnie. Od tej oceny odbiegają jednak opinie pokolenia 20-latków, których aspiracje rozbudzone w domach rodzinnych są większe niż osób starszych: nie chcą oni zadowolić się czarno-białym telewizorem - pragną kolorowego, nie wystarcza im zwykła pralka - chcą automatycznej itd. Oni wypowiadają się najostrzej i równocześnie są ludźmi najbardziej żywotnymi intelektualnie.</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#StanisławKwiatkowski">Kolejne pytanie dotyczyło uposażenia pracowników w dużych zakładach uspołecznionych; pytanie dotyczyło zróżnicowania płac. Ogólna ocena odpowiedzi brzmiała: oczywista jest potrzeba zróżnicowania nicowania płac z jednej strony, natomiast z drugiej występują opory przeciw nadmiernemu rozwarstwieniu płac.</u>
          <u xml:id="u-75.12" who="#StanisławKwiatkowski">Oto, jak według ankietowanych powinno się kształtować miesięczne uposażenie niektórych pracowników w gospodarce uspołecznionej - na I miejscu płace średnie, na II optymalne:</u>
          <u xml:id="u-75.13" who="#StanisławKwiatkowski">- nauczycielka 23,5 tys.-30 tys. zł - ślusarz wykwalifikowany 26,7 tys.-34,3 tys. zł - dyrektor dużego przedsiębiorstwa 50 tys.-66 tys. zł - ekspedientka 20,6 tys.-26 tys. zł - lekarz przychodni rejonowej 30 tys.-40 tys. zł - górnik pracujący na dole 50 tys.-60 tys. zł - aktor 28,8 tys.-38,8 tys. zł - robotnik w hutnictwie 40 tys.-55 tys. zł - pielęgniarka pracująca w przychodni 22,5 tys.-29 tys. zł - dziennikarz 28 tys.-37 tys. zł - robotnik szeregowy 31 tys.-40 tys. zł - inżynier na stanowisku kierownika wydziału 35 tys. - 43 tys. zł Kolejne pytanie dotyczyło dopuszczalnych różnic płac. Na pytanie, czy dobrze byłoby doprowadzić do większego zróżnicowania płac, 60% odpowiedziało pozytywnie, 1/4 raczej tak, a tylko 3,5% zdecydowanie nie.</u>
          <u xml:id="u-75.14" who="#StanisławKwiatkowski">Aż 84% spośród blisko 1,5 tys. ankietowanych stwierdziło, że nigdzie dodatkowo nie dorabia do pensji.</u>
          <u xml:id="u-75.15" who="#StanisławKwiatkowski">Na temat płac interesujące wyniki dostarczyła również inna ankieta że stycznia br. przeprowadzona wśród robotników zakładów pracy. Objęła ona ponad 500 osób. Na pytanie o zróżnicowanie płac, mniej niż połowa zgodziła się na dwukrotne zróżnicowanie płac, około 18% na trzykrotnie i około 5% na zróżnicowanie płac od 3 do 5 razy.</u>
          <u xml:id="u-75.16" who="#StanisławKwiatkowski">Na pytanie, ile razy więcej powinien zarabiać dyrektor dużego przedsiębiorstwa państwowego w porównaniu do szeregowego robotnika 16% respondentów wypowiedziało się za 2-krotnym zróżnicowaniem płacy, 1/3 za trzykrotnym i kilka procent za zróżnicowaniem od 4 do 5 razy większym.</u>
          <u xml:id="u-75.17" who="#StanisławKwiatkowski">Inne pytanie brzmiało następująco: 2 robotników o takich samych kwalifikacjach pracuje w dwóch różnych zakładach pracy. Jedna fabryka jest nowoczesna i daje większą produkcję, natomiast druga posiada stary park maszynowy i produkuje mniej. Pytanie brzmiało: czy słuszne jest, aby obydwaj robotnicy zarabiali tyle samo? Zdecydowanie tak odpowiedziało 20%, raczej tak 18%, rączej nie 30% i zdecydowanie nie ok. 1/4 ankietowanych; 6% nie miało żadnego zdania na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-75.18" who="#StanisławKwiatkowski">Jedno z pytań dotyczyło stosunku do innej niż państwowa organizacji własności. Chodziło o sondaż dotyczący powstawania przedsiębiorstw prywatnych, a także spółek z udziałem kapitału zagranicznego i prywatnego. Pytanie zadano robotnikom i brzmiało ono: czy zgodziliby się, aby duży zakład przemysłowy oddać w ajencję spółkom o mieszanym kapitale? Na to pytanie 18,5% wypowiedziało się zdecydowanie tak i mniej więcej tyle samo było zdecydowanie odmiennego zdania. Tej samej kwestii własności dotyczyło inne pytanie. Przyjęto w nim, że przedsiębiorstwo państwowe zostało wykupione przez prywatnych akcjonariuszy. Czy jesteście - zapytano robotników - za tym, aby wysokość zarobków ustalał majster? Aż 3/4 odpowiedziało tak. Czy inżynier na stanowisku kierowniczym powinien zarabiać w tej firmie 2 razy więcej od robotników? Również zdecydowana większość była za takim rozwiązaniem, a ok. połowa ankietowanych zgodna była co do tego, że dyrektor w tym zakładzie powinien zarabiać 3 razy więcej od robotników.</u>
          <u xml:id="u-75.19" who="#StanisławKwiatkowski">Kolejne pytanie brzmiało, czy powinni dzielić zyski akcjonariusze, którzy nie pracują w tym zakładzie? 68% ankietowanych odpowiedziało nie, natomiast 21,5% odpowiedziało tak. Czy w takim zakładzie samorząd robotniczy powinien ulec likwidacji? Zdecydowana większość, bo ok. 70% była temu przeciwna. Czy związki zawodowe powinny jedynie zajmować się indywidualną sytuacją robotników w danym zakładzie pracy? Aż 62% odpowiedziało tak. Na pytanie, czy organizacje społeczno-polityczne nie powinny mieć żadnego wpływu na podejmowanie decyzji o charakterze gospodarczym w tym zakładzie - 38% odpowiedziało tak, a 39% nie.</u>
          <u xml:id="u-75.20" who="#StanisławKwiatkowski">Za zwolnieniem z pracy w przypadku nie wywiązywania się z obowiązków ok. 80% wypowiedziało się zdecydowanie tak. Potwierdziła się raz jeszcze zasada, że jaka praca, taka płaca. Na pytanie, czy można zwolnić robotnika z fabryki, ponieważ w wyniku reorganizacji konieczne są zmiany stanowisk pracy aż 65% odpowiedziało tak. Czy fundusze socjalny i mieszkaniowy można z powodzeniem zastąpić przez indywidualny system kredytowy? 63% odpowiedziało tak. Czy bezrobocie wpłynęłoby na poprawę dyscypliny i wydajności pracy? 68% odpowiedziało pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-75.21" who="#StanisławKwiatkowski">Na temat własności środków produkcji sformułowano 11 wariantowych odpowiedzi; chodziło o uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czyje są właściwie i do kogo należą środki produkcji? Należą do wszystkich - odpowiedziało 28% ankietowanych, są własnością centralnych instytucji państwowych - 13% należą do całego narodu - 51%, własnością PZPR - 3%, należą do klasy robotniczej - 22,5%, do dyrekcji przedsiębiorstwa - 20%; 5% ankietowanych odpowiedziało, że środki produkcji są niczyje.</u>
          <u xml:id="u-75.22" who="#StanisławKwiatkowski">Na temat pracy w godzinach nadliczbowych odpowiedzi ankietowanych były jednoznaczne: zdecydowana większość odniosła się bardzo krytycznie do takiej pracy, uważając że jest ona najczęściej zbędna i wynika ze złej organizacji zarządzania i organizacji pracy. Świadczy o tym aż 75% odpowiedzi twierdzących, że praca w godzinach nadliczbowych byłaby wręcz zbędna, gdyby dobrze zorganizować pracę w normalnych godzinach.</u>
          <u xml:id="u-75.23" who="#StanisławKwiatkowski">Ponieważ jesteśmy w okresie ożywionej dyskusji nt. II etapu reformowania systemu funkcjonowania gospodarki narodowej, warto wiedzieć co o tym myślą robotnicy. Czy przejście do II etapu reformy oznacza przyjęcie zasady dobrej płacy w dobrych przedsiębiorstwach i niskich zarobków w przedsiębiorstwach złych? Aż 65% ankietowanych tak właśnie rozumie sens II etapu reformy. Czy przyniesie to podwyżkę cen? Aż 47% odpowiedziało tak. Czy nastąpi szybsze zrównoważenie gospodarki? 37,5% odpowiedziało tak. 45% ankietowanych akceptowało zasadę wprowadzenia wyższych cen, przy jednoczesnym zwiększeniu funduszu na cele produkcyjne. Tyle samo ankietowanych zgodziło się na wyższe ceny pod warunkiem poprawy jakości towarów.</u>
          <u xml:id="u-75.24" who="#StanisławKwiatkowski">Bardziej interesujące, głównie ze względu na skuteczność, są wyniki sondażu przeprowadzonego przed dwoma tygodniami, po podwyżkach cen. Na pytanie, jak większość respondentów przyjęła podwyżkę cen, odpowiedzi były następujące: z oburzeniem 42%, z rezygnacją 32%, obojętnie 12%, ze zrozumieniem, uważając dokonane podwyżki za konieczne 10%, a „po swojemu” 4% ankietowanych.</u>
          <u xml:id="u-75.25" who="#StanisławKwiatkowski">Trochę gorszę oceny mieli respondenci w odniesieniu do opinii środowisk, z jakich się wywodzą. Jak podwyżka cen wpłynie na sytuację materialną? Sytuacja ta bardzo się pogorszy - 23%, pogorszy się w niewielkim stopniu - 24%, pogorszy się w dużym stopniu - 45% i tylko ok. 5% było zdania, że sytuacja materialna w wyniku podwyżek w ogóle nie ulegnie zmianie.</u>
          <u xml:id="u-75.26" who="#StanisławKwiatkowski">Interesujące były odpowiedzi na pytanie, na jakich wydatkach będą oszczędzać po podwyżce cen? Aż 80% będzie szukało oszczędności poprzez ograniczenie wydatków na różnego rodzaju usługi, które będą mogli wykonywać sami w domu. 66% uważa, że ciężar podwyżek wpłynie na obniżenie wydatków na rodzinę. Aż połowa respondentów zrekompensuje podwyżki cen poprzez ograniczenie zakupów artykułów trwałego użytku, m.in. mebli i sprzętu gospodarstwa domowego. Również połowa orzekła, że będzie musiała sięgnąć do swych rezerw oszczędnościowych. Tyle samo zapytanych stwierdziło, że będzie oszczędzać na kulturze, na kupnie książek, gazet i na imprezach kulturalnych. Około 43% ankietowanych wymieniło rezygnację z wyjazdu na urlop, jako konieczną reakcję na podwyżki cen. Na samym końcu listy pozycji oszczędnościowych znalazły się różnego rodzaju zapomogi, przy czym za wystąpieniem o zapomogę do państwa wypowiedziało się 10% ankietowanych, a do kościoła 7,5%.</u>
          <u xml:id="u-75.27" who="#StanisławKwiatkowski">Interesujące są wyniki sondażu obrazującego wiedzę respondentów na tematy społeczno-polityczne. Jest to w pewnym stopniu miara aktywności politycznej społeczeństwa polskiego. Co ludzie np. wiedzą o rozmowach i oświadczeniu związków zawodowych nt. projektu podwyżki cen? 11% ankietowanych czytało oświadczenie OPZZ w całości, 19% tylko we fragmentach, ponad 57% coś słyszało, ale nie bardzo wie co, a 13% ankietowanych odpowiedziało, że w ogóle te sprawy ich nie interesują. Podobny stopień zainteresowania odnosi się do dokumentu nt. poprawek do projektu podwyżek cen.</u>
          <u xml:id="u-75.28" who="#StanisławKwiatkowski">Nawet jeśli jakaś wiadomość o charakterze politycznym dotycząca całego społeczeństwa jest wielokrotnie i w ciągu kilku dni podawana w radiu i tv, to i tak nie dociera ona do zdecydowanej większości zainteresowanych: 40% spośród nich nie przejawia na ogół większego zainteresowania, a do 20% w ogóle nie interesuje się tym co się dzieje w polityce. Precedens z cenami nie jest odosobniony, podobny brak zainteresowania i bierną postawę przejawia znaczna część społeczeństwa w innych ważnych momentach i wydarzeniach. Tak było m.in. - jak wykazały ankiety - przed wyborami do Sejmu i rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-75.29" who="#StanisławKwiatkowski">Jeszcze o sprawach gospodarczych: jak ludzie oceniają aktualną sytuację gospodarczą kraju? 11% ankietowanych uznało ją za bardzo dobrą, 1/4 za dobrą, a złe oceny przedstawiło aż 69% spośród ankietowanych. Im trudniejsza staje się sytuacja gospodarcza, tym oceny te są gorsze, szczególnie w okresie po podwyżkach cen. Na pytanie, czy jesteś raczej optymistą, czy pesymistą co do poprawy sytuacji gospodarczej w ciągu najbliższych 2 lat, 19% odpowiedziało, że sytuacja ta poprawi się, 1/3 że się nie zmieni, 17% stwierdziło, że zdecydowanie się pogorszy, a 14% ankietowanych nie miało zdania. Na pytanie, co uważają ankietowani za najważniejsze spośród spraw gospodarczych, 71% opowiedziało się za poprawą organizacji pracy, 70% za zwiększeniem wymogów w stosunku do osób zajmujących kierownicze stanowiska, 60% ankietowanych uważało, że należy surowiej zwalczać wszelkiego rodzaju plagi społeczne, 65% - że należy lepiej premiować nowatorstwo i racjonalizatorstwo.</u>
          <u xml:id="u-75.30" who="#StanisławKwiatkowski">Inną miarą aktywności społecznej stanowi odbiór ważnych wystąpień przywódców kraju. Jaki np. był odbiór przemówienia Wojciecha Jaruzelskiego, wygłoszonego na posiedzeniu Komisji Reformy Gospodarczej? 12% ankietowanych stwierdziło, że tekst czytało, 28% zapoznało się z nim fragmentarycznie, aż 41% w ogóle tego przemówienia nie czytało i nie słuchało, a 19% wręcz stwierdziło, że takimi sprawami w ogóle się nie interesuje. Na kolejne pytanie, związane z poprzednim, czy zapowiedzi zmian w przemówieniu W. Jaruzelskiego coś zmienią naprawdę - 45% odpowiedziało, że zmiany nastąpią, 47% miało nadzieję, że zmiany nastąpią, 1/4miała poważne wątpliwości, a 1/5 powiedziała, że są to tylko słowa.</u>
          <u xml:id="u-75.31" who="#StanisławKwiatkowski">Co ludzie mówią o rządzie? Odnotować można pewien spadek wiary w skuteczność działań rządowych i jego popularność. Tylko 0,5% stwierdziło, że rząd prowadzi słuszną politykę, 22% - że polityka jest prawidłowa, ale występują trudności w realizacji, 35% - że rząd ma dobre zamiary, ale nie wychodzi ich realizacja, 10% stwierdziło, że rząd jest do niczego i powinien ustąpić.</u>
          <u xml:id="u-75.32" who="#StanisławKwiatkowski">Jeszcze jedna informacja z ankiety mówiącej o tym, w jakim stopniu społeczeństwo śledzi ważne wystąpienia wicepremierów nt, reformy: 92% nic nie wiedziało o wystąpieniu wicepremiera M. Gorywody, a 89% o wystąpieniu wicepremiera Z. Szałajdy. Inne pytanie brzmiało: jaki sposób rządzenia byłby dziś dla Polski najlepszy? Kto powinien podejmować decyzje w najważniejszych sprawach o znaczeniu państwowym? 11% ankietowanych stwierdziło, że o takich sprawach powinien decydować jednoosobowo wybitny polityk, a 53% uznało, że powinni to uczynić upoważnieni fachowcy.</u>
          <u xml:id="u-75.33" who="#StanisławKwiatkowski">Z tonu odpowiedzi wynika wyraźna tęsknota do rządów silnej ręki, przy jednoczesnym zachowaniu zasad demokratycznego współudziału całego społeczeństwa. Przy takiej postawie społeczeństwa, mowa oczywiście o wynikach sondażu, można być w pełni spokojnym o wyniki każdych wyborów. Na wybory chodzi się u nas po prostu, zwyczajowo. Decyzją polityczną jest nie pójście na wybory, a nie sam akt głosowania. Na pytanie, czy pójdę do wyborów, większość odpowiada pytaniem: a dlaczego by nie?</u>
          <u xml:id="u-75.34" who="#StanisławKwiatkowski">Czy Polska Jest krajem demokratycznym, brzmiało kolejne pytanie ankiety. 3% ankietowanych stwierdziło, że zdecydowanie tak, 11% zdecydowanie nie, 1/4 ankietowanych raczej nie, a 1/5 nie ma na ten temat własnego zdania.</u>
          <u xml:id="u-75.35" who="#StanisławKwiatkowski">Pytano także respondentów o ich stosunek do przemian dokonujących się w Związku Radzieckim, czy doprowadzą one do zmian? 7% dostrzega duże zmiany, 40% uważa, że to, co się dzieje w ZSRR doprowadzi do zmian, 10%, że zmiany będą niewielkie, a 8% ankietowanych sądzi, że skończy się na niczym.</u>
          <u xml:id="u-75.36" who="#StanisławKwiatkowski">Zbliża się Kongres PRON, w związku z tym zadaliśmy pytanie, czy ankietowani wiedzą co to jest i czy należą do PRON. 19% odpowiedziało jednoznacznie, że tak, że należą, 24%, że należą, ale z różnymi zastrzeżeniami, a 15%, że ich to nie interesuje.</u>
          <u xml:id="u-75.37" who="#StanisławKwiatkowski">Przed przyjazdem papieża do Polski ciekawe mogą być dla członków Rady wyniki ankiety dotyczące stosunku do kościoła. Jest to tym bardziej ważne, ponieważ 82% społeczeństwa uważa się za ludzi wierzących, z czego połowa za praktykujących, a 1/5 osób dorosłych za głęboko wierzących. Na pytanie, czy wizyta papieża będzie czymś nadzwyczajnym, 45% odpowiedziało, że zdecydowanie tak, 33,5% że tak, a 26% nie miało zdania. Czy i w jakiej formie osoby ankietowane będą uczestniczyć w spotkaniach z papieżem? 10% ankietowanych zamierza uczestniczyć w imprezach związanych z pobytem papieża w swojej miejscowości, 1/4 uda się w tym celu specjalnie do miasta, w którym przebywać będzie papież, 72% ankietowanych zamierza śledzić wizytę papieża na ekranach telewizorów i przez radio; tylko 3,5% w ogóle nie interesuje się wizytą papieża.</u>
          <u xml:id="u-75.38" who="#StanisławKwiatkowski">Tyle o aktualnościach i sondażach związanych z ważnymi wydarzeniami, które miały lub wkrótce będą miały miejsce w Polsce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#Głoszsali">Czy były prowadzone badania, jaka cecha osobowości przeciętnego Polaka ucierpiała najbardziej w ciągu ostatnich 40 lat% Co zmieniło się w nas w tym okresie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#StanisławKwiatkowski">Bardzo niechętnie mówię o naszych tzw. cechach narodowych. Narosło wiele nieporozumień na tym tle, m.in. przypisuje się Polakom wiele cech, które w rzeczywistości występują w bardzo ograniczonym zakresie. Jest rzeczą jasną, że profil psychiczny narodu jest kształtowany w ścisłym związku z warunkami, w jakich żyje i działa społeczeństwo. Jest to proces długotrwały. Gdybym miał odpowiedzieć bezpośrednio na zadane pytanie, to mógłbym wymienić zanik przedsiębiorczości jako cechę szczególną naszego rozwoju w ostatnim czasie. Jest to sprawa oczywista i nawet bez badań widać, że aktywność społeczna i przedsiębiorczość rozumiana jako podejmowanie i realizacja nowych inicjatyw, zostały przytłumione. Jest to oczywiste, jeśli patrzymy na działalność naszych przedsiębiorstw oraz na całokształt prowadzonej polityki kadrowej.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#StanisławKwiatkowski">Praktyka polityki kadrowej jest, niestety, niezadowalająca. Chodzi mi o rzeczywistość, a nie o dokumenty, bo te mamy piękne. Spotyka się nie tylko selekcję negatywną, lecz również - w niektórych zawodach - motywację negatywną. Doświadczenie społeczne powoduje, że większa część naszego wysiłku i intelektu jest nastawiona na przetrwanie różnych burzliwych okresów. Wykształciło się przekonanie, że ryzyko się nie opłaca. Po co się narażać w życiu zawodowym i społecznym? Komu przynosi to efekty? Nikt nie będzie narażał się dyrekcji przedsiębiorstwa, burząc stabilne układy wnioskami racjonalizatorskimi, krytyką personalną i organizacyjną itp. Znacznie bezpieczniej jest zarabiać w pracy kilka tysięcy złotych mniej i nie mieć odpowiedzialności kierowniczej, niż być kierownikiem, przeżywać różne stresy, być krytykowanym i ocenianym w zamian za niewielki dodatek kierowniczy. Przeciętny Polak wie, że lepiej być zatrudnionym na niższym stanowisku i wykonywać tzw. chałtury na boku niż ograniczać się do terenu pracy zawodowej i tam szukać maksymalizacji dochodów. Nauczyło nas tego życie i wszyscy wiemy o tym bez badań socjologicznych. Ten stan rzeczy ma doniosłe konsekwencje. Każdy stara się dbać tylko o siebie i nie zajmuje się sprawami ogólnymi. Taka świadomość jest udziałem nas wszystkich - rolników, inżynierów, ekonomistów, rolników, robotników itp. Jeśli zna się propedeutykę filozofii, socjologii, psychologii itp., to sprawa zaniku aktywności i przedsiębiorczości w tradycyjnym rozumieniu jest oczywista. Doprowadziły do tego zmienne warunki, w jakich przyszło nam przeżywać dzieciństwo, wchodzić w życie dorosłe i odchodzić na emeryturę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#MieczysławFRakowski">Mam dwa konkretne pytania w sprawach bardzo mnie interesujących. Jaki jest rzeczywisty stopień wykorzystania badań CBOS w praktyce życia społeczno-politycznego? Chciałbym się też dowiedzieć, jak w świetle badań CBOS przedstawia się autorytet instytucji i polityków w naszym kraju?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#StanisławKwiatkowski">Jeśli wicemarszałek Sejmu prawie zawsze powołuje się na wyniki naszych badań ankietowych i podkreśla ich wagę, to czego możemy sobie jeszcze życzyć? Można by powiedzieć, że nasza instytucja wpływa na życie kraju. Byłoby to jednak zbyt optymistyczne. Na tle naszej działalności było i jest sporo nieporozumień. Niektórzy decydenci nie przyjmują ze zrozumieniem opinii, jakie ma o nich społeczeństwo. Zjawisko to nasiliło się na początku lat 80. i było to zrozumiałe, ponieważ opinie społeczne nie poprawiały wówczas władzy samopoczucia. Z naszą działalnością to trochę tak, jak w starożytnej anegdocie o gońcu, któremu ucinano głowę, gdy przynosił złe wieści. Czasami utożsamia się nas z osobami, które potrafią kształtować opinie społeczne. To wielki błąd - po prostu rejestrujemy świadomość społeczeństwa na pewnym etapie rozwoju. Bywało z nami różnie. Czasami ganiła nas władza, natomiast chwaliła „Solidarność” i cytowała „Wolna Europa”. W stanie wojennym, kiedy przedstawiliśmy nasze pierwsze badania, dziwiono się, czemu ma służyć tak krytyczne podejście do rzeczywistości, kto za nami stoi. Ostatnio zdarzyło się zabawne nieporozumienie. Prowadziliśmy badania nt. autorytetu milicji, sądu, prokuratury itd. i radio „Wolna Europa” cytowało wyniki naszych badań z pewnym niedowierzaniem i zdziwieniem. Badane instytucje absolutnie się nie obraziły, lecz wykorzystały wyniki w doskonaleniu swej działalności.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#StanisławKwiatkowski">Tak jak powiedziałem - bywa różnie. Czasami stawia się wnioski o ocenzurowanie naszej działalności i utajnienie przynajmniej części wyników badań. Twierdzi się, że nasze prognozy mogą mleć w przyszłości tzw. charakter samorealizujący się. Często wstyd mi, gdy słyszę jak reaguje przedstawiciel władzy na opinię o sobie.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#StanisławKwiatkowski">Jeśli minister, zajmujący stanowisko profesora nie zgadza się z wynikami badań i doszukuje się w naszej działalności tzw. dziwnych podtekstów, to ogarnia mnie smutek. Przecież minister nie zgadza się wówczas nie z nami, lecz z opiniami o sobie. Jeśli chce zmienić ten stan rzeczy, to musi zmienić własne postępowanie. Każdy inny sposób reakcji należy uznać za niepolityczny.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#StanisławKwiatkowski">Drugie pytanie dotyczyło autorytetu instytucji naszego życia społeczno-politycznego. Prowadziliśmy takie badania. Na pytanie, czy dana instytucja dobrze służy społeczeństwu uzyskaliśmy odpowiedzi, z których wynika zdecydowany prymat kościoła i wojska w hierarchii autorytetu instytucji w naszym kraju. Aż 80% respondentów - mniej więcej tyle, ile jest wierzących - uznaje, że kościół dobrze służy społeczeństwu. Hierarchia autorytetu innych instytucji przedstawia się następująco: wojsko - 77%; Rada Państwa - 72%, rząd - 70%; związki zawodowe - 50%; Milicja Obywatelska - 54%; PZPR - 49,5%; propaganda - 48,7%; propaganda ma mniejszą wiarygodność niż działania aparatu ścigania. Autorytet organizacji i instytucji rozkładał się bardzo różnie w różnych okresach. W końcu grudnia 1985 r. autorytet wojska przewyższył nawet, wyjątkowo, autorytet kościoła katolickiego.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#StanisławKwiatkowski">Podobne wahania cechują popularność polityków w naszym kraju. Jest to sprawa głębsza, bowiem polityk jest odbierany przez pryzmat funkcjonowania całej gospodarki, a nie jedynie przez własną osobowość. Ostatnie podwyżki cen przyniosły zrozumiałą tendencję obniżenia się autorytetu polityków w oczach społeczeństwa. Wyjątkiem jest tutaj rzecznik rządu Jerzy Urban, który - według społeczeństwa - ostatnio zyskał na wiarygodności. Jest to dowód konsekwentnej działalności, której towarzyszyła pewna niechęć społeczna. W grudniu 1986 r. wskaźnik sympatii ministra J. Urbana wynosił 22,5%, a obecnie wzrósł do 30%. Wskaźnik antypatii, który wynosił 65% w grudniu ub. r. obecnie zmniejszył się do 56%. Co ciekawe, przybyło tych, którzy deklarują, że nie znają w ogóle tego polityka: wskaźnik wzrósł z 4% do 6%. Jest to paradoks związany z różnymi odczuciami ludzi i z różnym sposobem odpowiedzi na nasze pytania ankietowe. Biegunowy podział sympatii i antypatii jest nie tylko udziałem ministra J. Urbana. Każdy polityk, mający jasne zdanie i publicznie głoszący swe sądy, ma swych zdecydowanych przeciwników, jak też zwolenników. Inny rozkład odczuć społecznych wywołują ci politycy, którzy wypowiadają się w sposób ostrożny, na zasadzie „tak, ale…”. Na marginesie warto wspomnieć, że 1,9% respondentów deklaruje, że nie zna tow. W. Jaruzelskiego, natomiast 2,2% respondentów deklaruje, że prymas J. Glemp jest im osobą zupełnie obcą.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#StanisławKwiatkowski">Jak już mówiłem, rząd i politycy ostatnio stracili na popularności, co dało się szczególnie zauważyć po podwyżkach cen. Zanotowano nawet spadek popularności I sekretarza KC PZPR, którego wskaźnik sympatii wynosił na koniec ub. r. 70%, zaś obecnie spadł do 53,9%. Zwracam uwagę, że wskaźnik sympatii w granicach 70% jest wskaźnikiem bardzo dużym w naszych warunkach. Stracił część sympatii i uznania społecznego prezes Rady Ministrów: wskaźnik sympatii zmalał z 52% w końcu ub. r. do 37,4% obecnie. W odniesieniu do pozostałych polityków trzeba stwierdzić, że są osobami stosunkowo słabo znanymi przeciętnemu Polakowi; wicepremier M. Gorywoda, którego wskaźnik sympatii społecznej wynosi ok. 13% nie jest znany aż 44% respondentów, wicepremier Z. Szałajda, którego wskaźnik sympatii wynosi 19,6% nie jest znany 37% respondentów. Jednocześnie 16% respondentów deklaruje, że nie ma zdania w sprawie osobowości Z. Szałajdy. Widzimy więc, że przeciętna znajomość polityków - nawet stosunkowo wysokiego szczebla - jest w naszym społeczeństwie niewielka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#WojciechWiśniewski">Czy CBOS bada opinie społeczne związane z zapowiedziami decyzji o redukcji telefonów, samochodów służbowych itd.? Czy badano reakcje społeczeństwa na administracyjne metody walki z patologią i marnotrawstwem społecznym? Jak nasze społeczeństwo patrzy na kampanie antyspekulacyjne, antyalkoholowe, oszczędnościowe itp.?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#StanisławKwiatkowski">Jest to pytanie prawie podchwytliwe, zwłaszcza gdy uwzględnić, że osobiście często protestowałem przeciwko nadużywaniu administracyjnych form zwalczania różnych plag społecznych; krytyczne uwagi na ten temat zawarłem m.in. w artykule na łamach „Polityki”.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#StanisławKwiatkowski">Przede wszystkim trzeba stwierdzić, że nasze społeczeństwo ma jednoznacznie negatywny stosunek do patologii społecznej: ok. 80% społeczeństwa zdecydowanie potępia wszelkie przejawy patologii. Na pierwszym miejscu wśród nagannych zjawisk znajduje się zawsze alkoholizm. Mamy więc do czynienia z rygoryzmem społecznym, choć ludzie obawiają się, że akcje i kampanie nie wywrą należytego skutku.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#StanisławKwiatkowski">Społeczeństwo wciąż podejrzewa władzę o nadmiar pięknych słów i sformułowań, o deklaratywność, retorykę i zwykłe gadulstwo w odniesieniu do problemu patologii społecznej. Mamy społeczną awersję do nadmiaru słów. Ludzie oczekują konkretów, a nie zapewnień i obietnic. Społeczeństwo jest bardzo wrażliwe na gadulstwo, zwłaszcza w obszarach określanych umownie jako zdrowie, moralne, odnowa itp. Sondaże społeczne wykazują, że trzeba po prostu wprowadzać w życie atestację stanowisk, twarde reguły finansowania itp., a nie ograniczać się do apelowania i propagowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#KazimierzSzafarz">Czy CBOS dokonuje badań w kontekście perspektywy rozwoju naszego państwa i rozwoju społecznego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#StanisławKwiatkowski">Nasza instytucja nie jest powołana do opracowywania prognoz i planów, możemy jedynie orzekać o tym, jak społeczeństwo widzi swą przyszłość w pewnych wybranych dziedzinach. Czasami ośmielamy się nawet wykonywać pewne prognozy, choć ich horyzont czasowy jest krótki i dotyczą sposobu reakcji społeczeństwa na konkretne decyzje władz.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#StanisławKwiatkowski">Przykładem pewnego rodzaju prognozy było to, o czym pisałem na łamach „Polityki” przed ostatnią decyzją o podwyżce cen. Mówiło się wówczas o możliwości zakłóceń spokoju, formach protestu społecznego itp., krążyły różne plotki i opinie. W owym czasie nasze sondaże wykazywały, że aż 40% dorosłej populacji Polaków pragnie przede wszystkim spokoju wewnętrznego. Była to bardzo wysoka zgodność poglądów, która pozwalała na krytykę nieprzemyślanych plotek i opinii o sprzeciwie społecznym itp. Na marginesie warto dodać, że opinia społeczna jest obecnie trochę inna: aż 31% ludzi za naczelny problem uważa przezwyciężenie kryzysu gospodarczego, natomiast zapewnienie spokoju wewnętrznego jest głównym zadaniem tylko dla 14,5% społeczeństwa. Jak już powiedziałem, opinie społeczne zmieniają się wraz z rozwojem wydarzeń, a nasza instytucja jest po to, by orientować władzę o stanie świadomości społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#StanisławKwiatkowski">Warto dodać, że w dalszym ciągu ok. 20% ludności naszego kraju odbiera podwyżki cen jako operacje polityczne. Mimo całej propagandy, edukacji ekonomicznej, kwestie podwyżek cen są nadal elementem geografii politycznej naszego kraju (należy przy tym odnotować, że odsetek ludzi dostrzegających w podwyżkach cen operacje polityczne, systematycznie maleje). Nic dziwnego, wszak przez długie lata przyzwyczajano społeczeństwo do tego, że ceny w socjaliźmie nie rosną. Jeśli nawet rosły ceny pewnych artykułów, to obniżano ceny innych towarów, by uzyskać niską dynamiką wzrostu cen. Te tradycje i przyzwyczajenia społeczne dziś wychodzą nam bokiem. Przy wprowadzaniu II etapu reformy przychodzi nam przełamywać wiele barier świadomościowych. Wszystko to nie może być dokonane jednorazowo, rewolucyjnie. Społeczeństwo trzeba oswajać z nowymi warunkami i musi się to odbywać stopniowo - za pomocą małych kroków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#MieczysławFRakowski">Dziękuję za obszerną, konkretną, a co najważniejsze - ciekawą informację o pracach CBOS. Istotnie, sam często korzystam z wyników badań tej instytucji i chętnie powołuję się na nie w różnych wystąpieniach. Uważam, że działalność CBOS jest ważnym elementem demokratyzacji stosunków społecznych w naszym kraju. Powołuję się na wyniki badań socjologicznych, bowiem władzy łatwo jest pominąć rzeczywisty stan świadomości społeczeństwa. Takie instytucje jak CBOS zapewniają dopływ stałych i aktualnych danych, niezbędnych w kierowaniu życiem politycznym i społecznym kraju. Warto przy okazji podziękować całej obsłudze, pracującej przy badaniach CBOS, ponieważ wykonuje ona pracę pionierską w naszych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#MieczysławFRakowski">Następnie przewodniczący zespołu roboczego Adam Surman, przedstawił ostateczną wersję projektu opinii nr 17 o projekcie ustawy o nasiennictwie. Zespół roboczy zaproponował, by ostatnie zdanie pierwszej części opinii przeformułować i włączyć do II części dokumentu. Dokument zostałby uzupełniony o numerację przepisów prawnych, które uległy dezaktualizacji i nie wytrzymują próby czasu w ramach reformy gospodarczej. Zaproponowano, by w części II pkt. 1 skreślić słowa związane z prawem Ministerstwa Rolnictwa do udzielania zezwoleń na prowadzenie obrotu materiałem siewnym przez jednostki gospodarki uspołecznionej. Pozostałe uwagi i zmiany mają charakter redakcyjny i zostały uwzględnione w nowym tekście.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#WładysławHałas">Sądzę, że należy utrzymać w projekcie ustawy o nasiennictwie zasadę, iż produkcja materiału szkółkarskiego może być ograniczona do 100–500 sztuk. Zespól roboczy zaproponował, by zlikwidować to ograniczenie, jestem jednak temu przeciwny, bo stworzy to bałagan uniemożliwiający kontrolę jakości materiału szkółkarskiego, a w przyszłości wpłynie na jakość przetworów owocowych i nie zapewni odpowiedniego materiału na ekspert. Działalność szkółkarska musi być kontrolowana w celu zapobiegania „dzikiej produkcji” i bałaganowi, którego dziś nawet nie jesteśmy sobie w stanie wyobrazić. Opowiadam się za utrzymaniem pierwotnej wersji projektu w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#Głoszsali">Ja również przestudiowałem tę kwestię. Sądzę, że jeden głos nie wystarczy, podtrzymuję więc poglądy mojego przedmówcy. Prywatny producent może taki niepewny, materiał szkółkarski wziąć na własne ryzyko. Co będzie jednak w przypadku produkcji uspołecznionej, kto po kilku latach, gdy okaże się, że kupiono buble, będzie ponosił za to odpowiedzialność, gdy producent takiego materiału szkółkarskiego może nawet już zniknie z rynku i zaprzestanie swej działalności? W przypadku szkółek uspołecznionych - jest rachunek i można się w razie czego upomnieć o swoje. Nie poprawiajmy tego paragrafu, bo ludzie, którzy go zaproponowali mieli olej w głowie i patrzyli na rzecz perspektywicznie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#TadeuszPluziński">Sądzę, że tak rygorystyczne ograniczenie praw prywatnych producentów materiału szkółkarskiego jest niecelowe. Osobiście znam przypadki, że właśnie spółdzielnie hodowały buble. Ograniczenie do 100 drzewek to dyskryminacja - są ludzie, których własne potrzeby są większe i w obecnych warunkach w ogóle nie powinno to wchodzić w rachubę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#AdamSurman">Zespół zastanawiał się nad tym problemem i doszedł do wniosku, że ustalanie sztywnych granic hodowania materiału szkółkarskiego jest nieporozumieniem, bo ktoś ma dziesięć arów sadu, a inny - dziesięć hektarów. Ustawa przewiduje rygory dotyczące obrotu materiałem siewnym i szkółkarskim, w tym przypadku idzie jednak o produkcję na własne potrzeby, zaś dopiero obrót wymaga zezwolenia.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#AdamSurman">Rada Społeczno-Gospodarcza przyjęła opinię nr 17 o projekcie ustawy o nasiennictwie.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#AdamSurman">Na tym zakończono obrady w dniu 27 kwietnia 1987 r.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#AdamSurman">OPINIA Nr 17.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#AdamSurman">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL o projekcie ustawy o nasiennictwie uchwalona w dniu 27 kwietnia 1987 r.</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#AdamSurman">I.</u>
          <u xml:id="u-88.6" who="#AdamSurman">Poziom produkcji rolniczej zależy w znacznym stopniu od rozwoju hodowli roślin uprawnych. nasiennictwa i szkółkarstwa. Postęp w tej dziedzinie decyduje o intensyfikacji i opłacalności produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-88.7" who="#AdamSurman">Nie ulega wątpliwości, że wszystkie działy nasiennictwa, a wiec hodowla, wytwarzanie materiału siewnego i szkółkarskiego, obrót tym materiałem oraz jego ocena i kontrola wymagają regulacji prawnej.</u>
          <u xml:id="u-88.8" who="#AdamSurman">Dotychczasowe regulacje prawne - ustawa o szkółkach drzew i krzewów owocowych z 29 maja 1957 r. i ustawa o hodowli roślin i nasiennictwie z 16 lutego 1961 r. zdezaktualizowały się. Obie te ustawy nie regulują całości spraw z tego zakresu (m.in. dotychczas brak przepisów prawnych regulujących produkcje grzybni oraz kontrolę i ocenę grzybni oraz materiału szkółkarskiego) i trzeba je dostosować do obecnych potrzeb i warunków reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-88.9" who="#AdamSurman">II.</u>
          <u xml:id="u-88.10" who="#AdamSurman">Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że na podkreślenie zasługują następujące sprawy, które projektowana ustawa reguluje w sposób odmienny od dotychczasowego, dostosowany do wymagań nowoczesnego rolnictwa i ogrodnictwa przy uwzględnieniu aspektów ekonomicznych produkcji i obrotu:</u>
          <u xml:id="u-88.11" who="#AdamSurman">1. Stworzenie warunków do konkurencji w produkcji i obrocie i decentralizacja decyzji zgodnie z duchem reformy.</u>
          <u xml:id="u-88.12" who="#AdamSurman">Dotychczas obrót materiałem siewnym mogły prowadzić przedsiębiorstwa i instytucje gospodarki uspołecznionej na podstawie upoważnienia Ministra Rolnictwa. Hodowcy uspołecznieni i indywidualni nie posiadali prawa do handlu materiałem siewnym.</u>
          <u xml:id="u-88.13" who="#AdamSurman">Obecnie, z mocy ustawy, obrót będą mogli prowadzić hodowcy w odniesieniu do hodowanych przez siebie odmian, oraz wszystkie jednostki gospodarki uspołecznionej, do których statutowej działalności należy obrót materiałem siewnym.</u>
          <u xml:id="u-88.14" who="#AdamSurman">Niezależnie od tego zezwolenia na obrót mogą wydawać Osobom fizycznym i jednostkom organizacyjnym urzędy wojewódzkie.</u>
          <u xml:id="u-88.15" who="#AdamSurman">Uzyskanie przez uspołecznionych i indywidualnych hodowców oraz inne osoby fizyczne i organizacje prawa do prowadzenia obrotu stworzy warunki do konkurencji, nie tylko w obrocie ale i w produkcji materiału siewnego.</u>
          <u xml:id="u-88.16" who="#AdamSurman">2. Zmiana zasad i mechanizmów finansowania hodowli oraz stosowania materiału siewnego.</u>
          <u xml:id="u-88.17" who="#AdamSurman">Przepisy ustawy umożliwiają samofinansowanie hodowli twórczej i zachowawczej poprzez wprowadzenie opłaty hodowlanej z Funduszu Nasiennictwa, z którego może być również finansowane stosowanie materiału siewnego, na przykład przy obowiązkowym stosowaniu materiału kwalifikowanego zbóż czy ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-88.18" who="#AdamSurman">Ustawa wprowadza również obowiązek opłat hodowlanych przy sprzedaży materiału kwalifikowanego odmian zagranicznych. Jest to słuszne świadczenie na rzecz polskiej hodowli.</u>
          <u xml:id="u-88.19" who="#AdamSurman">3. Ochrona prawa hodowców do odmian oryginalnych, obejmujących hodowle, reprodukcje i obrót materiałem siewnym.</u>
          <u xml:id="u-88.20" who="#AdamSurman">Ustawa wprowadza ochronę wyłącznego prawa do odmiany oryginalnej zarówno uspołecznionych, jak i indywidualnych hodowców i zapewnia im czerpanie korzyści materialnych z rozmnażania i sprzedaży materiału siewnego. Pozwala to na pokrycie kosztów hodowli i zapewnia zysk z tej działalności.</u>
          <u xml:id="u-88.21" who="#AdamSurman">4. Stworzenie możliwości przystąpienia Polski do międzynarodowej konwencji o ochronie nowych odmian roślin (konwencja UPOV), co pozwoli uregulować sprawy obrotu międzynarodowego.</u>
          <u xml:id="u-88.22" who="#AdamSurman">Wprowadzenie ochrony wyłącznego prawa hodowcy do odmiany umożliwi Polsce przystąpienie do konwencji UPOV, co stanowi konieczny warunek sprzedaży materiału siewnego do krajów II obszaru płatniczego. Pozwoli to również na wprowadzenie w Polsce nowych odmian pochodzących z tych krajów. Powstanie jednocześnie podstawa do ochrony nowych polskich odmian w krajach członkowskich UPOV. Uniemożliwi to również bezprawną reprodukcje w Polsce nowych odmian zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-88.23" who="#AdamSurman">III.</u>
          <u xml:id="u-88.24" who="#AdamSurman">Zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej w projekcie ustawy niewłaściwie zostały uregulowane następujące sprawy:</u>
          <u xml:id="u-88.25" who="#AdamSurman">1. Wynagrodzenie autorów i osób prowadzących hodowle Rozdział 4 Ustawy (artykuły 31 do 35) ustalają wynagrodzenie autora i osób prowadzących hodowle odmiany. Utrzymana jest nadal uznaniowa premia autorska i hodowlana w oparciu o skomplikowane, biurokratyczne przepisy. I to mimo deklaracji w uzasadnieniu, że regulacje te stanowią „analogię do ochrony patentowej wynalazków przemysłowych”.</u>
          <u xml:id="u-88.26" who="#AdamSurman">Wynagrodzenie autora i osoby prowadzącej hodowle odmian powinno stanowić cześć opłaty hodowlanej wyrażoną w procentach ceny skupu materiału siewnego. Wynagrodzenie to powinna gwarantować ustawa, a wysokość jego ustalić w drodze rozporządzenia Minister Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Wynagrodzenie to powinno przysługiwać autorowi i hodowcy bez ograniczenia czasu tak długo, jak długo odmiana będzie w handlu.</u>
          <u xml:id="u-88.27" who="#AdamSurman">W ten sposób przydatność i wartość odmiany oceniać będzie rolnik kupujący nasiona, a nie urzędnik.</u>
          <u xml:id="u-88.28" who="#AdamSurman">Podział wynagrodzenia wśród personelu pomocniczego powinien zależeć od autora i osoby prowadzącej hodowle odmiany.</u>
          <u xml:id="u-88.29" who="#AdamSurman">Tylko wynagrodzenie ustawowo związane bezpośrednio z wartością sprzedawanego materiału siewnego może zapobiec inflacji nowych odmian (co obecnie ma miejsce w wielu dziedzinach np. ziemniakach) i zachęcić do dodatkowego wysiłku uzyskiwania gospodarczo cennych, o możliwie trwałych cechach użytkowych odmian.</u>
          <u xml:id="u-88.30" who="#AdamSurman">2. Zagwarantowanie autorom i hodowcom tajemnicy składników pierwotnych odmian mieszańcowych.</u>
          <u xml:id="u-88.31" who="#AdamSurman">Art. 3, ustęp 2, punkt 2 oraz art. 22, ustęp 3 mówią o obowiązku podawania do rejestru i księgi informacji o składnikach pierwotnych odmian mieszańcowych. Składniki te najczęściej stanowią tajemnice autora lub hodowcy i decydują o cechach genetycznych i użytkowych odmiany mieszańcowej. Ustawa powinna zawierać postanowienie umożliwiające zatajenie informacji o składnikach pierwotnych ponieważ mogłyby one być wykorzystane ze szkodą osoby autora lub hodowcy.</u>
          <u xml:id="u-88.32" who="#AdamSurman">Zatajenie informacji o składnikach pierwotnych powinno znaleźć odbicie w przepisach rozdziału 9 - „Ocena i kontrola materiału siewnego, Inspekcja Nasienna”. Ocena i kontrola odmian mieszańcowych powinna dotyczyć samej odmiany, a nie jej składników pierwotnych.</u>
          <u xml:id="u-88.33" who="#AdamSurman">3. Tworzenie rezerwy nasiennej.</u>
          <u xml:id="u-88.34" who="#AdamSurman">Art. 46, ustęp 1 mówi, że Minister Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej może „tworzyć krajową rezerwą nasienną”.</u>
          <u xml:id="u-88.35" who="#AdamSurman">Ustawa powinna stanowić wyraźnie, że minister jest zobowiązany taką rezerwą tworzyć. Wszelkie zaniedbania w utrzymywaniu rezerwy nasiennej kończą się stratami w produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-88.36" who="#AdamSurman">4. Wpisywanie odmiany do rejestru i księgi.</u>
          <u xml:id="u-88.37" who="#AdamSurman">Art. 14 i 24 stanowią, że w przypadku odmowy wpisania odmiany do rejestru i księgi przysługuje odwołanie się do Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Ustawa Powinna wskazywać także tryb postępowania odwoławczego od decyzji Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-88.38" who="#AdamSurman">5. Ocena laboratoryjna materiału siewnego we własnym zakresie przez przedsiębiorstwa państwowe.</u>
          <u xml:id="u-88.39" who="#AdamSurman">Art. 65, ustęp 1 upoważnia przedsiębiorstwa państwowe, prowadzące obrót nasionami, do oceny laboratoryjnej i wystawiania odpowiednich świadectw. Jest to sprzeczne z art. 62. Wprawdzie art. 63, ustęp 2, punkt 3a mówi o możliwości dokonania powtórnej oceny przez Inspekcje Nasienną, ale tylko na wniosek organizacji lub osoby, która orzeczenie przedsiębiorstwa kwestionuje. Ustawa powinna stwierdzać, że „Inspekcja Nasienna może upoważnić inne jednostki organizacyjne do oceny materiału siewnego, który ma być uznany za sprawdzony i przeznaczony do obrotu w kraju”.</u>
          <u xml:id="u-88.40" who="#AdamSurman">Jakość materiału siewnego decyduje o wynikach produkcji rolnej i nie można jej powierzać bez ograniczenia przedsiębiorstwom zainteresowanym sprzedażą wszystkiego co mają.</u>
          <u xml:id="u-88.41" who="#AdamSurman">IV.</u>
          <u xml:id="u-88.42" who="#AdamSurman">Zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej należałoby rozważyć zmianę niektórych innych szczegółowych uregulowań:</u>
          <u xml:id="u-88.43" who="#AdamSurman">Art. 37 - sadzeniaki ziemniaków powinny być produkowane w najkorzystniejszych warunkach przyrodniczych w skali kraju. Nie zabezpiecza tego upoważnienie wojewódzkich rad narodowych do tworzenia i znoszenia rejonów zamkniętych. Przed powzięciem uchwały w tych sprawach wojewódzka rada narodowa powinna zasięgnąć opinii Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-88.44" who="#AdamSurman">Art. 38 ustęp 2 punkt 2 zamiast dotychczasowej treści proponuje się „drzew owocowych, krzewów jagodowych i sadzonek truskawek na własne potrzeby” bez ograniczania ilości.</u>
          <u xml:id="u-88.45" who="#AdamSurman">Art. 41 ust. 1 i 3 - czy postanowienia te powinny dotyczyć wszystkich wymienionych gatunków, czy tylko niektórych najważniejszych np. ziemniaków, żyta, czy pszenicy? Należałoby wprowadzić w tych sprawach obowiązek zasięgania przez Rade Narodową opinii związku rolników, kółek i organizacji rolniczych oraz innych, odpowiednich organizacji związkowych. Redakcja tych ustępów w proponowanym brzmieniu utrudnia jednoznaczne zrozumienie intencji projektodawcy (dotyczy to relacji użytego w ust. 1 określenia „jednorazowego” do zapisu ust. 3).</u>
          <u xml:id="u-88.46" who="#AdamSurman">Art. 44 ust. 1, pkt 2 - należałoby dopisać „w przypadku upraw wieloletnich po 5 latach” Art. 47 - jest niepotrzebny, bo jest to oczywiste.</u>
          <u xml:id="u-88.47" who="#AdamSurman">Art. 58 - postanowienia ograniczają się wyłącznie do sprawdzenia zgodności z nomami i przepisami. Dla rolników istotne jest sprawdzenie cech użytkowych odmiany. Przy czym powinno to dotyczyć nie tylko nasion wprowadzanych do obrotu, ale i materiału wyjściowego do reprodukcji nasion począwszy od stopnia super elity, ewentualnie elity.</u>
          <u xml:id="u-88.48" who="#AdamSurman">Art. 59 ust. 2, pkt 2 - należałoby dopisać, analogicznie jak w art. 44 „przypadku upraw wieloletnich po 4 latach”.</u>
          <u xml:id="u-88.49" who="#AdamSurman">Art. 59 ust. 7 - szkółkarski materiał ozdobny powinien być traktowany łagodniej. Ewentualne odstępstwa nie powodują tu większych szkód gospodarczych, i dlatego przepis ust. 7 nie powinien dotyczyć szkółkarskiego materiału ozdobnego.</u>
          <u xml:id="u-88.50" who="#AdamSurman">Art. 63 - dotyczący zadań Inspekcji Nasiennej można skrócić z korzyścią dla merytorycznej treści ustawy.</u>
          <u xml:id="u-88.51" who="#AdamSurman">Rada uważa, że po uwzględnieniu w ustawie uwag, zawartych w niniejszej opinii, stworzone będą korzystniejsze niż dotychczas warunki dla postępu w hodowli i produkcji materiału siewnego najważniejszych gatunków i odmian, oraz dla osiągnięcia postępu biologicznego, stworzony zostanie motywacyjny system wdrażania najcenniejszych odmian w produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-88.52" who="#AdamSurman">Pewne utrudnienie dla Rady w opiniowaniu projektu ustawy o nasiennictwie stanowiło nieudostępnienie projektów aktów wykonawczych. Aktualność zachowuje podjęta w dniu 10 lipca 1986 roku uchwała, w której Rada Społeczno-Gospodarcza zwróciła się do Prezydium Sejmu z prośbą, by do przekazywanych do zaopiniowania projektów ustaw były załączane projekty aktów wykonawczych. Umożliwi to formułowanie pełniejszych opinii o przekazywanych Radzie projektach aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-88.53" who="#AdamSurman">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-88.54" who="#AdamSurman">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-88.55" who="#AdamSurman">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (18)</u>
          <u xml:id="u-88.56" who="#AdamSurman">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-88.57" who="#AdamSurman">28.04.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-88.58" who="#AdamSurman">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-88.59" who="#AdamSurman">nr 386/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-88.60" who="#AdamSurman">[TREŚĆ]</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#Sprawozdawca">Dnia 28 kwietnia 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza, obradując pod przewodnictwem wicemarszałka Sejmu Mieczysława F. Rakowskiego, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#Sprawozdawca">- projekt opinii o założeniach do projektu ustawy o lasach i gospodarce leśnej;</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#Sprawozdawca">- informacja przewodniczących zespołów roboczych o stanowisku w sprawach:</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#Sprawozdawca">- oceny realizacji zamówień rządowych na rzecz rynku, - założeń do projektu ustawy o małych jednostkach innowacyjno-wdrożeniowych, - oceny realizacji ustawodawstwa dotyczącego bezpieczeństwa i higieny pracy, - informacji rządu o realizacji uchwały Sejmu z 16 września 1982 r. w sprawie inwalidów i osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#Sprawozdawca">W posiedzeniu udział wzięli: wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Bogdan Sawicki, wiceminister rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej Zbigniew Nocznicki, przedstawiciele Urzędu Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#Sprawozdawca">Projekt opinii Rady o założeniach do projektu ustawy o lasach i gospodarce leśnej przedstawił Włodzimierz Kiciński, (mgr ekonomii, asystent na Wydziale Handlu Zagranicznego SGPiS, zgłoszony przez redakcję „Sztandaru Młodych”): Skoncentruję się na zaprezentowaniu tylko kilku kwestii poruszonych w projekcie opinii. Pozostałe treści pozostawiam bez komentarza do ewentualnej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-89.6" who="#Sprawozdawca">Zespół wyszedł z założenia, że lasy stanowiące dobro ogólnospołeczne są zarazem niezwykle istotnym elementem biosfery. Przemawia za tym wzrost ekologicznych funkcji lasów, ich duży wpływ na warunki życia społeczeństwa, znaczenie gospodarcze, wzrost zapotrzebowania na surowce drzewne. Sądzimy, że podjęcie prac nad ustawą jest słuszne także dlatego, że stan lasów budzi zaniepokojenie w związku z postępującą ich degradacją spowodowaną oddziaływaniem czynników cywilizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-89.7" who="#Sprawozdawca">Głównym celem ustawy powinno być zachowanie i ochrona lasów, oraz zapewnienie substancji leśnej na lata przyszłe. Wiąże się to z produkcyjną funkcją lasów.</u>
          <u xml:id="u-89.8" who="#Sprawozdawca">Za najważniejszy problem uznaliśmy w projekcie opinii doprowadzenie do spójności kilku aktów prawnych dotyczących ochrony lasów i gospodarki leśnej. Dotyczy to ustaw: o ochronie gruntów rolnych i leśnych, o ochronie przyrody, o ochronie i kształtowaniu środowiska, o hodowli i ochronie zwierząt łownych i prawo łowieckie. Wszystkie te akty odnoszą się także do lasów.</u>
          <u xml:id="u-89.9" who="#Sprawozdawca">W projekcie opinii podkreślamy, że możliwości pozyskiwania drewna są ograniczone względami biologicznymi. Nadmierna eksploatacja zasobów leśnych prowadzi do niekorzystnych zjawisk w gospodarce leśnej i jest nie do utrzymania na dłuższą metę. By zapobiec tym niekorzystnym zjawiskom w przyszłości powinno się - zgodnie z założeniami do projektu ustawy - uzależnić rozmiary pozyskiwania drewna od przyjętych etatów cięć.</u>
          <u xml:id="u-89.10" who="#Sprawozdawca">Za celowe uznaliśmy wprowadzenie do ustawy pojęcia „szkody ekologiczne”. Powinno to wpłynąć nie tylko na ochronę zasobów leśnych, ale i środowiska naturalnego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-89.11" who="#Sprawozdawca">Krytycznie oceniamy żywiołową, masową penetrację terenów leśnych. Dlatego też opowiadając się za dostępnością lasów dla obywateli proponujemy określić zasady racjonalnego korzystania z terenów leśnych dla celów rekreacyjnych. Choć nie przeczymy temu, że lasy powinny być powszechnie dostępne, trzeba jednak wprowadzić pewne granice tej dostępności. Nie może się bowiem dziać tak, jak to miało miejsce w ub. sezonie, kiedy każdego ranka pociągi z Łodzi przywoziły w Bory Tucholskie tysiące zbieraczy, którzy przeczesywali las gigantyczną tyralierą. W ustawie należy zachować proporcje między przepisami służącymi ochronie lasowi zapewnieniu ich dostępności.</u>
          <u xml:id="u-89.12" who="#Sprawozdawca">Kolejny problem dotyczy odszkodowań za straty w uprawach leśnych. W praktyce rozmiary szkód wielokrotnie przewyższają wartość odszkodowań. Taka sytuacja nie powinna mieć dłużej miejsca. Stoimy na stanowisku, że ci, którzy szkody powodują, powinni ponosić bezpośrednią odpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-89.13" who="#Sprawozdawca">Podobnie rzecz się ma z gospodarką łowiecką. Jest to problem, którego źródła sięgają przeszłości, choć niezbyt odległej. Dotychczasowy system obciążania gospodarki leśnej odszkodowaniami za straty w uprawach rolnych, a także w uprawach leśnych na terenach dzierżawionych przez koła łowieckie jest sprzeczny z ogólnie przyjętymi zasadami prawnymi. Uważamy, że ten, kto dzierżawi teren, powinien ponosić koszty własnej działalności, nie może zaś być tak, aby ten, kto wydzierżawia, pokrywał szkody powodowane przez dzierżawców.</u>
          <u xml:id="u-89.14" who="#Sprawozdawca">W projekcie opinii zwracamy uwagę na system organizacyjny i finansowy organizacji gospodarczej, jaką są Lasy Państwowe. Wychodzimy z założenia, że skoro lasy stanowią integralną całość, to powinny być zarządzane w całościowy sposób.</u>
          <u xml:id="u-89.15" who="#Sprawozdawca">Po dyskusji, zespół opowiedział się za rozwiązaniem sprzyjającym pozycji monopolistycznej przedsiębiorstwa Lasy Państwowe. Dążenie do zapewnienia sobie bazy produkcyjnej, jakie przyświeca temu przedsiębiorstwu, prowadzi do dbałości o zasoby leśne.</u>
          <u xml:id="u-89.16" who="#Sprawozdawca">Umacnianie Lasów Państwowych powinno się odbywać przez wypracowanie spójnej struktury organizacyjnej, oraz systemu finansowego zapewniającego maksymalny dopływ środków na potrzeby lasu.</u>
          <u xml:id="u-89.17" who="#Sprawozdawca">W związku z powyższym popieramy ściślejsze powiązanie leśnej bazy surowcowej z przemysłem pierwotnego przerobu drewna. Sądzimy, że powiązania dotychczasowe nie są dość ścisłe. Liczne obciążenia przedsiębiorstw przemysłu drzewnego na rzecz państwa nie pozwalają przekazywać osiąganych dochodów na rozwój lasów.</u>
          <u xml:id="u-89.18" who="#Sprawozdawca">Mam nadzieję, że w dyskusji nad strukturą organizacyjną nie będzie dochodziło do nieporozumień. Twórcy założeń, które członkowie rady otrzymali, przygotowali również projekty aktów wykonawczych. Są to na razie dokumenty o charakterze wewnętrznym. Proponuję więc, by w naszej dyskusji skoncentrować się na założeniach do projektu ustawy nie odwołując się do tych roboczych projektów aktów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-89.19" who="#Sprawozdawca">Część członków Zespołu uważa, że należy umożliwić właścicielom lasów niepaństwowych zdobywanie uprawnień do prowadzenia gospodarki leśnej na swoich terenach.</u>
          <u xml:id="u-89.20" who="#Sprawozdawca">Pewne kontrowersje dotyczyły samorządu pracowniczego, jaki miałby działać w ramach organizacji gospodarczej lasów Państwowych. Zespół stanął na stanowisku, że samorząd pracowniczy jest w naszych warunkach ważnym elementem każdego przedsiębiorstwa. Rola, funkcja i uprawnienia tego samorządu powinny być dostosowane do specyfiki przedsiębiorstwa jakim są Lasy Państwowe. Przypomnę, że dotychczas Lasy Państwowe wyłączone były spod działania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-89.21" who="#Sprawozdawca">Proponujemy wprowadzenie dodatkowej tezy do założeń. Chodzi o funkcjonowanie parków narodowych. W praktyce jest ono bardzo utrudnione. Uznaliśmy, że parki narodowe powinny być włączone do organizacji gospodarczej Lasów Państwowych. Uzasadnienie tej propozycji zawarto w projekcie opinii. Takie traktowanie parków narodowych nie jest zamachem na ich samodzielność. Chodzi nam o to, aby las traktować jako całość. Konieczne są zatem spójne rozwiązania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#ZbigniewNocznicki">Opracowując założenia mieliśmy na względzie obecną strukturę Lasów Państwowych funkcjonującą od czasu utworzenia jeszcze przed wojną Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Ten system organizacyjny został już sprawdzony i działa do dziś.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#ZbigniewNocznicki">Jeśli Rada Społeczno-Gospodarcza przychyliłaby się do założeń i poparła je w swojej opinii bylibyśmy bardzo wdzięczni. W ciągu 40 lat PRL właśnie dzięki tym strukturom organizacyjnym powiększyliśmy zasoby leśne o 2.163 tys. ha. Nie ma w Europie i prawdopodobnie w świecie kraju, który mógłby się z nami pod tym względem porównywać. Powiększyliśmy zasoby leśne o 7% w stosunku do okresu przedwojennego. Zaznaczyć zaś warto, że do 1939 r. powierzchnia leśna systematycznie malała. Proces ten przerwaliśmy dopiero w 1945 r. Wiek drzewostanu jest obecnie wyższy o 10 lat i wynosi średnio 52 lata. To dowód, że Lasy Państwowe prawidłowo się rozwijają.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#ZbigniewNocznicki">Powiększyliśmy zapasy drewna w Lasach Państwowych o niemal. 100%. W 1945 wynosiły one 600 tys. m3, natomiast dziś - 1.160 tys.m3. Złożył się na to ogromny wysiłek ludzi związanych z lasem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#HenrykZimny">Po tym, co usłyszeliśmy przed chwilą, można by się tylko cieszyć, że sytuacja jest tak dobra. Gospodarka leśna znajduje się jakoby w bardzo dobrym stanie. Rzeczywistość przeczy optymistycznym opiniom. Degradację lasów każdy z nas widzi w swym najbliższym otoczeniu.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#HenrykZimny">Problem lasów i gospodarki leśnej należy traktować całościowo. Często zapominamy, że las jest ekosystemem - pod pewnymi względami - o wiele ważniejszym niż morza i oceany. Lasy zajmują około 35% powierzchni lądów kuli ziemskiej, natomiast oceany zajmują około 70% ogólnej powierzchni Ziemi. Jednak lasy produkują o wiele więcej biomasy niż wszystkie morza i oceany razem wzięte. Przypominam, że biomasa jest niezbędna do produkcji tlenu a bez tlenu, nie ma życia na kuli ziemskiej.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#HenrykZimny">Nie będę wymieniał wszystkich zalet lasu, bo jest ich bardzo wiele. Chcę tylko podkreślić doskonałość struktury organizacyjnej ekosystemu leśnego. Trudno wyobrazić sobie lepszą strukturę, nawet jeśli byłaby ona stworzona ręką ludzką.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#HenrykZimny">Ekosystem leśny jest obecnie zagrożony z wielu stron. Zagrożenia mają swe źródło w cywilizacji przemysłowej, w wielu dziedzinach życia gospodarczego. Traktujemy las jako rezerwę terenów budowlanych. Jest na to wiele przykładów. Huta Katowice została zbudowana w pięknym paśmie lasów górnośląskich. To samo dotyczy Zakładów Azotowych w Puławach, elektrowni w Kozienicach, elektrowni w Połańcu. Przypominam sobie, jak kiedyś próbowano zlokalizować nową elektrownię na terenie Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Do dziś walczymy z zamierzeniami inwestycyjnymi tego rodzaju. Nie skutkują argumenty ekologiczne ani opinie wskazujące na bardzo małe zalesienie tego regionu. Innym przykładem naruszania parków narodowych i krajobrazowych jest budowa kolejowej linii transportowej do Huty Katowice. Szlak kolejowy zaprojektowano w ten sposób, że łagodnym łukiem przecina tereny Rostoczańskiego Parku Narodowego. Decyzjom tego rodzaju trzeba przeciwdziałać już na etapie wstępnych propozycji lokalizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#HenrykZimny">Uważam, że najważniejszą obecnie sprawą jest zmiana mentalności społecznej i stosunku ludzi do ekosystemu leśnego. Szczególnie niepokojące jest duże zagrożenie lasów przemysłową emisją zanieczyszczeń. Straty w tej dziedzinie są bardzo znaczne. Zaledwie skończyliśmy porządkowanie takich spraw w terenie Gór Izerskich, a już pojawiła się potrzeba skierowania sił i środków w rejon masywu Śnieżnika, gdzie ogłoszono klęskę ekologiczną.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#HenrykZimny">Mówię o sprawach zasadniczych, nie rozwodząc się nad wieloma kwestiami szczegółowymi. Przykładem takiej drobnej, lecz dotkliwej sprawy jest cykliczna akcja „Posesja”. Porządkowanie zakładów pracy, gospodarstw i instytucji, podwórek itp. jest rzeczą właściwą, lecz nie powinno odbywać się kosztem lasu. Nasilenie działań kontrolnych w zakresie przestrzegania porządku doprowadziło do tego, że gospodarstwa rolne, zakłady uspołecznione i osoby prywatne wywożą masowo śmiecie i odpadki, zasypując nimi okoliczne lasy. Sam niedawno widziałem w okolicy Kielc, jak pewne przedsiębiorstwo przetwórstwa owocowo-warzywnego zakopało kilkadziesiąt ton opakowań szklanych w pobliskim lesie, w pięknej dolinie małej rzeki.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#HenrykZimny">Uważałem zawsze, że ranga ochrony środowiska wymaga, by sprawami tymi zajmował się jeden resort, specjalnie do tego powołany. Postulowałem, by gospodarka w parkach narodowych została scentralizowana i podporządkowana wyłącznie resortowi ochrony środowiska. Paradoks polega na tym, że resort ochrony środowiska nie bardzo chce zajmować się parkami narodowymi, gdyż nie ma dość sił i środków, by wywiązać się z tego zadania. Jeśli parki narodowe są dla nowo powołanego resortu zbyt wielkim ciężarem, to niech zajmie się nimi jakiś inny resort, np. Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej. W pełni popieram wniosek, zawarty w projekcie opinii Rady, by gospodarkę w parkach narodowych zintegrować i skoncentrować w jednym ręku.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#HenrykZimny">Projekt opinii w zasadzie odzwierciedla nasze odczucia związane z ochroną przyrody. Zgadzam się w pełni z tymi fragmentami, które mówią o pełnej odpowiedzialności za niszczenie ekosystemu leśnego. Odpowiedzialność muszą ponosić instytucje i zakłady pracy, ale też osoby dopuszczające się dewastacji środowiska naturalnego. Dobrze, że projekt naszej opinii uwzględnia te sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#Głoszsali">Na str. 2 projektu naszej opinii stwierdza się zły stan zdrowotny i sanitarny lasów oraz niekorzystne prognozy w tym zakresie, a następnie postuluje obciążenie materialną odpowiedzialnością sprawców szkód przemysłowych w lasach, wskazując, że szkody takie występują na powierzchni ponad 700 tys. ha lasów. Zgadzam się z tym sformułowaniem i proponuję objąć sankcjami nie tylko przedsiębiorstwa i zakłady pracy, lecz także osoby w nich zatrudnione, które swymi decyzjami spowodowały zagrożenie i dewastację środowiska naturalnego człowieka.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#Głoszsali">Dotychczas naliczane kary za zatruwanie środowiska nie są wystarczająco dotkliwe dla sprawców. Kary płacone są ze środków przedsiębiorstwa i jest to praktycznie przelewanie pieniędzy z jednej kieszeni do drugiej. Sprawcy zagrożenia środowiska nie odczuwają bezpośrednio skutków swych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#Głoszsali">Osobista odpowiedzialność za degradację środowiska naturalnego jest również zbieżna z założeniami II etapu reformy gospodarczej. Wyjdźmy z zaklętego kręgu niemożności. Odważmy się wreszcie karać osoby pełniące kierownicze stanowiska w zakładach pracy, które zatruwają środowisko naturalne. Ustawa musi zawierać ostre sankcje karne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#WaldemarBaumgart">Przedstawię uwagi, wynikające z konsultacji przeprowadzonej w moim środowisku społeczno-zawodowym. W pełni potwierdzamy stanowisko zespołu roboczego mówiące o konieczności połączenia leśnej bazy surowcowej z bazą jednostek zajmujących się początkowym przerobem drewna.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#WaldemarBaumgart">Należy zmienić definicję lasu, za który uważa się dotychczas tzw. powierzchnię z drzewostanem przekraczającą 0,1 ha. Powierzchnia ta powinna wynosić co najmniej 0,5 ha. Obszary zadrzewione o powierzchni poniżej 0,5 ha nie są lasem z punktu widzenia definicji biocenozy leśnej. Powierzchnie takie mają najczęściej enklawy wśród pól, łąk i pastwisk oraz przy zabudowaniach gospodarczych. Powierzchnie ze stanowią zadrzewienia, stwarzające korzystne warunki do produkcji rolnej i hodowli zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#WaldemarBaumgart">Do kompleksów leśnych o malej powierzchni 9 tzn. poniżej 0,5 ha nie ma często drogi dojazdowej. W razie przekazywania tych kompleksów leśnych z Państwowego Funduszu Ziemi do nadleśnictwa, konieczne jest wydzielenie dodatkowych dróg. Często powierzchnia dodatkowej drogi jest większa od przekazywanego terenu.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#WaldemarBaumgart">Koszty ponoszone z tytułu gospodarki na powierzchniach leśnych poniżej 0,5 ha są niewspółmiernie większe od uzyskanych efektów. Dzieje się tak niezależnie od formy własności kompleksu leśnego.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#WaldemarBaumgart">Niedostateczny jest nadzór nad bardzo małymi kompleksami leśnymi. Jest to spowodowane dużym oddaleniem tych kompleksów od nadleśnictwa. Biorąc pod uwagę znane braki w środkach transportu oraz braki paliwowe, nadzór nad gospodarką leśną w tak małych kompleksach jest nieskuteczny.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#WaldemarBaumgart">Dyrektorem Generalnym przedsiębiorstwa Lasy Państwowe powinien być wiceminister rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej, a Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych powinna zastąpić odpowiedni departament tego ministerstwa. Powyższe zmiany przyczynią się do r. szybszego podejmowania decyzji. Znacznie zmniejszona zostanie biurokracja na szczeblu centralnym i w terenie - na szczeblu nadleśnictwa i Okręgowych Przedsiębiorstw Lasów Państwowych. Zmiany wymaga też struktura organizacyjna Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych, która ma zbyt wiele wewnętrznych jednostek organizacyjnych. Tak rozbudowana struktura systematycznie zwiększa stopień zbiurokratyzowania działań.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#WaldemarBaumgart">Na zakończenie wystąpienia podzielę się refleksją z ostatnich dni. Wygląda na to, że uczniowie naszych szkół zmieniają się w nauczycieli a może nawet - w pracowników służb porządkowych. Mam na myśli masowe akcje uczniowskie związane ze sprzątaniem lasu. Niedawno byliśmy świadkami sprzątania lasów przez harcerzy, co odbyło się w ramach harcerskiej akcji alert. Jak to wygląda, żeby harcerze sprzątali to, co nabrudzili dorośli? Jeżeli chcemy uczyć młode pokolenie przez pracę, to można chyba znaleźć lepsze zajęcia, niż sprzątanie po dorosłych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#KrzysztofRudzki">Wszyscy obecni mają na sercu dobro polskich lasów. Ja również kieruję się dobrem leśnictwa i dlatego muszę zwrócić uwagę na rzecz pozornie błahą, mogącą jednak wywrzeć niekorzystne skutki w przyszłości. Na str. 4 projektu opinii Rady Społeczno-Gospodarczej zaproponowano powiązanie „leśnej bazy surowcowej z przemysłem pierwiastkowego przerobu drewna”. Uzasadnieniem tych zmian ma być „pełniejsze zaspokojenie potrzeb na surowce drzewne, w sytuacji przewidywanego wystąpienia ograniczeń w ich pozyskiwaniu”. Zgadzam się z uzasadnieniem, choć budzi moje wątpliwości określenie „przemysł pierwiastkowego przerobu drewna”. Proponuję, by w dokumencie pominąć słowo „przemysł” i wymowa rozwiązania legislacyjnego będzie jaśniejsza.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#KrzysztofRudzki">Go w chwili obecnej przeszkadza w racjonalnej organizacji gospodarki drewnem? Nie chodzi przecież o zmianę lokalizacji bazy surowcowej - czyli lasu, ani przemysłu drzewnego, czyli sporych zakładów pracy. Rzeczy tych nie zbliżymy do siebie tak, jak klocków na podłodze. Baza surowcowa oraz zakłady przemysłowe pozostaną na miejscu, więc sformułowanie o ich ścisłym powiązaniu może być rozumiane opacznie.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#KrzysztofRudzki">Przeciwko połączeniu tych dwóch rzeczy przemawiają liczne względy ekonomiczno-społeczne. Lasy Państwowe nie mają charakteru zwykłego samofinansującego się przedsiębiorstwa. Już raz proponowano wcielenie przemysłu przerobu drewna do przedsiębiorstwa Lasy Państwowe. Po konsultacjach społecznych ówczesny resort wycofał się z tego projektu. Przeważył argument, że jeśli przedsiębiorstwo Lasy Państwowe będzie obejmowało także zakłady przemysłu drzewnego, to będzie dążyło do maksymalizacji wyniku finansowego. Wiadomo, że produktem finalnym przemysłu drzewnego jest - popularnie mówiąc - deska. Przedsiębiorstwo będzie dążyło do jak największej liczby wyprodukowanych desek, bo od tego będą zależały wyniki ekonomiczne. Jak na tym tle będzie wyglądać zagospodarowanie lasu, hodowla zwierzyny leśnej?</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#KrzysztofRudzki">Proponowana integracja nie zwiększy dopływu środków na ochronę lasów. Nie stanie się tak, ponieważ ceny są ustalane przez państwo i ta zasada będzie utrzymana w przyszłości. Zawarty w projekcie opinii postulat ścisłego powiązania leśnej bazy surowcowej z przemysłem pierwiastkowego przerobu drewna może być rozumiany opacznie. Nie jestem pewien, czy chodzi o sprawniejsze funkcjonowanie przemysłu drzewnego, czy też o lepsze wykorzystanie surowca drzewnego w przedsiębiorstwach Lasy Państwowe i w nadleśnictwach.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#KrzysztofRudzki">Popieram również propozycje zwiększenia tzw. jednostkowej powierzchni leśnej do 0,5 ha. Mówił o tym W. Baumgart. Spowoduje to przesunięcia w statystyce leśnej oraz nowe tendencje ekonomiczne. Przy zniesieniach indywidualnych rolnicy będą się starali grupować i zrzeszać w większe formy organizacyjne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#AntoniTulwin">Las spełniła ważne funkcje w środowisku naturalnym człowieka. Są to funkcje produkcyjne - dostarczanie surowca drzewnego i innych produktów leśnych oraz pozaprodukcyjne - korzystne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze oraz warunki życia ludności. Znaczenie tej drugiej funkcji systematycznie się zwiększa.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#AntoniTulwin">Gospodarka leśna musi być prowadzona racjonalnie. Ma to szczególne znaczenie przy obecnym - miejscami katastrofalnym - stanie lasu. Użytkowanie lasu musi ulec pewnemu zmniejszeniu do wysokości zgodnej z zasadami ochrony lasu i ciągłości produkcji leśnej. Uregulowania wymaga stan sanitarny lasu, skala normatywnego wyrębu itp. Konieczne jest prawidłowe wykonywanie cięć pielęgnacyjnych, zgodnie z warunkami przyrodniczymi. Duża część polskich lasów charakteryzuje się niską odpornością naturalną, wynikającą z jednorodnego składu, prostej struktury drzewostanu, często nie dostosowanego do warunków środowiskowych. Niezbędne jest zatem podniesienie rangi ochrony lasu i ochrony przyrody.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#AntoniTulwin">Szczególnej troski wymagają lasy prywatne. Chodzi o zwrócenie uwagi na ich prawidłowe zagospodarowanie. Trzeba dążyć do stosowania w nich właściwych składników gatunkowych przy odnawianiu lasu i zapewnienia kompleksowej ochrony obszarów leśnych.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#AntoniTulwin">Założenia do projektu ustawy stwierdzają konieczność uregulowania prawnego stanu gospodarki leśnej. Zwraca się uwagę, że lasy spełniają w coraz większym stopniu funkcję pozaprodukcyjną związaną z oddziaływaniem na środowisko przyrodnicze. Ponieważ lasy wpływają na warunki życia ludności, powinny być traktowane jako ogólnonarodowe dobro naturalne.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#AntoniTulwin">Prawidłowy rozwój lasów wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Powoduje to konieczność ponoszenia dużych nakładów finansowych. Założenia przewidują samofinansowanie gospodami leśnej, co jednak może się okazać nieosiągalne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#JanuszSzosland">Przedstawię stanowisko Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa do założeń do projektu ustawy o lasach i gospodarce leśnej. Stowarzyszenie od kilku lat wskazywało na potrzebę uchwalenia ustawy, która kompleksowo obejmie całą problematykę lasów, niezależnie od form własności. Jest to uzasadnione tym, że w ciągu prawie 40 lat, które minęły od uchwalenia ustawy o państwowym gospodarstwie leśnym poważnie zmieniły się stosunki społeczno-gospodarcze i warunki ekologiczne kraju.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#JanuszSzosland">Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa bierze bezpośredni udział w tworzeniu projektu ustawy poprzez swych przedstawicieli w zespole autorskim. Stowarzyszenie zastrzegło sobie jednak prawo wypowiadania opinii w różnych fazach opracowywania i konsultowania założeń i projektu ustawy. W przedstawionym projekcie opinii Rady Społeczno-Gospodarczej zasadnicze uwagi i propozycje Stowarzyszenia zostały uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#JanuszSzosland">W pierwszej tezie założeń stwierdza się, że celem ogólnospołecznym gospodarki leśnej jest zachowanie i ochrona ekologicznych funkcji lasów. Osiągnięcie tego celu jest poważnie zagrożone z uwagi na lawinowo pogarszające się warunki środowiska.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#JanuszSzosland">Słuszna jest zasada przyjęta w II tezie, głoszącej, że prowadzenie gospodarki leśnej powinno odbywać się w sposób jednolity, niezależnie od formy własności. Jest to jednak niezmiernie trudne do przeprowadzenia, zwłaszcza w odniesieniu do lasów będących własnością prywatną.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#JanuszSzosland">Teza VI, stwierdzająca, że rozmiary pozyskiwania drewna nie mogą przekraczać wielkości wynikających z tzw. etatów cięć, stanowi konsekwencję przyjętej w tezie I zasady trwałości lasów. Ustawowe uregulowanie tej kwestii nałoży obowiązki przede wszystkim na organy administracji państwowej odpowiedzialne za tworzenie planów gospodarczych. Do takiego postawienia sprawy zmuszają już obecnie straty poniesione przez lasy w wyniku klęsk żywiołowych i szkód przemysłowych, jak też nadmiernego pozyskiwania drewna.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#JanuszSzosland">W odniesieniu do tezy XX oraz wariantowo prezentowanej tezy XXI, Stowarzyszenie zdecydowanie opowiada się za utrzymaniem silnej, ogólnopaństwowej organizacji gospodarczej Lasy Państwowe, kierowanej jednoosobowo. Takie rozwiązanie jest niezbędne w świetle zadań, jakie lasy mają do spełnienia i narastających zagrożeń. Kompetencje tej organizacji powinny dotyczyć również ochrony i prawidłowej gospodarki leśnej w lasach niepaństwowych. Wybór jednego z proponowanych wariantów jest kwestią otwartą, wymagającą dalszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-96.6" who="#JanuszSzosland">Jednym z zasadniczych problemów gospodarki leśnej jest jej finansowanie. Obowiązywanie wobec tej gospodarki zasady samofinansowania należy rozumieć bardzo szeroko. Idzie zarówno o dopływ środków finansowych ze sprzedaży drewna (przy zachowaniu odpowiednich relacji cenowych uwzględniających rzeczywiste koszty jego produkcji), jak i finansową rekompensatę ze strony przemysłu (zwłaszcza energetyki) za szkodliwe oddziaływanie na lasy. Rekompensata ta musi w całości i bezpośrednio wpływać na rachunek Lasów Państwowych, co oczywiście nie zwalnia przemysłu od obowiązku likwidowania źródeł tych zagrożeń. Dotychczasowy mechanizm cen i odszkodowań jest niedoskonały, więc jego ustawowe uregulowanie uważamy za konieczne.</u>
          <u xml:id="u-96.7" who="#JanuszSzosland">Przekazując powyższe uwagi, deklaruję pełną gotowość udziału Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa we wszelkich dalszych pracach związanych z przygotowaniem projektu ustawy o lasach i gospodarce leśnej.</u>
          <u xml:id="u-96.8" who="#JanuszSzosland">Po tym dosyć oficjalnym stanowisku chciałbym przekazać swoją prywatną opinię o sytuacji naszych lasów. Zbyt często zapomina się, że obowiązują i powinny być respektowane konkretne przepisy chroniące lasy. Zapis taki jest przecież zawarty nawet w Konstytucji. Tymczasem las jest bezbronny wobec licznych zagrożeń.</u>
          <u xml:id="u-96.9" who="#JanuszSzosland">Od 15 lat spaceruję często w lasach okalających Łódź i to, co tam dostrzegam, napawa mnie coraz większym niepokojem. Mimo zakazu wjazdu, w lesie parkuje mnóstwo pojazdów, grasują bezpańskie psy, które niszczą zwierzynę, a ludzie bezkarnie wykopują drzewka i wywożą z lasu. Nie zdarzyło mi się ani razu spotkać strażnika lejnego. Mimo całego szacunku dla ich pracy wydaje mi się, że przed wojną sytuacja była dużo lepsza, a strażnika można było spotkać nawet w ciągu krótkiego pobytu w lesie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#JanMazur">Oto moje sugestie w odniesieniu do założeń ustawy o lasach i gospodarce leśnej:</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#JanMazur">- teza VIII: gospodarka łowiecka powinna się samofinansować. Konsekwencją tego stanowiska musi być zmiana systemu odszkodowań za szkody wyrządzane przez zwierzynę łowną w uprawach i plonach rolnych. Postępowanie w tych sprawach powinno być skupione bądź w administracji lasów państwowych, bądź w odpowiednich organach terenowej administracji państwowej. Uważam także za niezbędną nowelizację ustawy o hodowli i ochronie zwierząt łownych;</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#JanMazur">- teza IX: długoletnie doświadczenia prowadzenia gospodarki w lasach nasuwają propozycje zmiany określenia normy powierzchniowej dla gruntów leśnych. Minimalna norma obszarowa lasu powinna wynosić 0,5 ha, przy szerokości pasa nie mniejszej niż 20 m bieżących. Mniejsze powierzchnie powinny zostać zaliczone do zadrzewień.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#JanMazur">Jest to tym bardziej zasadne, że zgodnie z tezą XII gospodarka na obszarze zadrzewień będzie poddana pewnym regułom;</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#JanMazur">- teza XIII: nadzór nad wykonywaniem przez właściciela lasu czynności gospodarczych powinien być sprawowany przez nadleśnictwo;</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#JanMazur">- teza XX: utrzymanie organizacji Lasy Państwowe w dotychczasowej strukturze wydaje się w pełni uzasadnione. Zbędna natomiast wydaje się propozycja Zmiany nazwy okręgowy zarząd Lasów Państwowych na okręgowe przedsiębiorstwo Lasów Państwowych. Nowa nazwa nasuwa bowiem bezpośrednie skojarzenie a ustawą o przedsiębiorstwach państwowych, tymczasem Lasy Państwowe są z niej wyłączone. Odmienność tych organizmów gospodarczych podkreśla jeszcze bardziej zachowanie w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych pewnych uprawnień terenowych organów administracji państwowej. Niezależnie od tego zmiana nazwy może spowodować zupełnie zbędne czynności techniczne, np. wymianę pieczątek i tablic oraz zmiany w rejestrach państwowych, sądach, bankach itp. To wszystko będzie dużo kosztować;</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#JanMazur">- teza XXII: podstawową jednostką działalności gospodarczej powinno być nadleśnictwo, jednakże nie należy zbytnio uwypuklać jego samodzielności finansowej. Okręgowe zarządy Lasów Państwowych grupują nadleśnictwa gospodarujące w lasach o różnej produkcyjności. Nadleśnictwa uzyskują więc bardzo różne przychody ze sprzedaży drewna, a niektóre są wręcz planowo deficytowe. Konieczna jest zatem redystrybucja środków finansowych pomiędzy poszczególnymi jednostkami zgrupowanymi w samodzielnych ekonomicznie okręgowych zarządach Lasów Państwowych;</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#JanMazur">- teza XXVI: w Lasach Państwowych powinny działać samorządy pracownicze z uprawnieniami szerszymi niż zostało to przewidziane w wariancie II. Szerszy współudział załóg w podejmowaniu decyzji gospodarczych i socjalnych będzie sprzyjać ich większemu zaangażowaniu w wykonanie zadań i nie stanowi żadnego zagrożenia dla specyfiki gospodarki leśnej. Jej podstawowe zadania w zakresie pozyskania drewna i zagospodarowania lasu wynikają z planu urządzania lasu mającego moc ustawową, a więc wiążącą również samorząd. Natomiast szczegółowy zakres uprawnień samorządu należałoby określić na podstawie przepisów ustawy o samorządzie pracowniczym;</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#JanMazur">- teza XXVII: konieczność uregulowania wszystkich spraw związanych z lasami i gospodarką leśną wymaga objęcia straży leśnej przepisami tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-97.9" who="#JanMazur">Na zakończenie chciałbym podzielić się refleksją osobistą. Minister rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej mówił o niezłej kondycji naszych lasów i stwierdzenie to podbudował danymi statystycznymi. Tymczasem, jak naprawdę wyglądają lasy, wszyscy dobrze wiemy i dlatego pytam, skoro jest tak dobrze, to dlaczego jest tak źle? Pochodzę z woj. wałbrzyskiego, na którego terenie choruje wiele obszarów leśnych, a w masywie Śnieżnika ogłasza się stan klęski ekologicznej. Jeszcze raz podkreślam, że nasze lasy wymagają większej pomocy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#RyszardDzialuk">W okresie powojennym stan posiadania polskich lasów powiększył się o 2 mln ha a powierzchnia lasów, wynosząca w 1945 r. ok. 25% powierzchni kraju, zwiększyła się do 27,6%. W porównaniu do końca lat 50 zasoby leśne zwiększyły się z 700 mln m3 masy drzewnej na pniu do 1,3 mld m3 obecnie.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#RyszardDzialuk">Organizacja, którą reprezentuję, a więc Lasy Państwowe powstała 57 lat temu i jej celem była ochrona zasobów leśnych, prowadzenie polityki państwa w tym zakresie, a także pozyskiwanie drewna. Cele te nie uległy większej zmianie do dnia dzisiejszego. Jednak z uwagi na stan drzewostanu bardzo istotną funkcją Lasów Państwowych stały się uprawa i zalesienia kraju. W wielu rejonach stan lasów Jest zły albo bardzo zły. Lasy charakteryzują się dosyć niskim średnim wiekiem wynoszącym obecnie 51lat. Jedynie ok. 20% lasów ma powyżej 80 lat. Pozostałe obszary leśne to lasy młode, głównie pochodzące z powojennych nasadzeń. Występują duże obszary monolityczne, o drzewach jednorodnych. Tego rodzaju obszary leśne są szczególnie podatne na różne schorzenia. Nie będę tego tematu rozwijał, mówił o tym prof. H. Zimny.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#RyszardDzialuk">Poprawa stanu lasów wymaga więc szczególnej sprawności działania instytucji za to odpowiedzialnych. Będziemy bowiem ponosić obecnie skutki klęsk, które występują na coraz większym obszarze lasów. Aż 700 tys. ha lasów objętych jest Już widocznymi zmianami morfologicznymi.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#RyszardDzialuk">W pierwszej kolejności niezbędne są znaczne środki finansowe na utrzymanie i powiększenie zasobów leśnych. Jeśli chcemy przyszłym pokoleniom pozostawić lasy w lepszej formie, powinniśmy doprowadzić do tego, by lasy zajmowały 30% powierzchni kraju. Osiągnięcie tego celu wymaga zalesienia ok. 750 tys. ha w ciągu 20–25 lat.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#RyszardDzialuk">Niezwykle kosztownym zadaniem jest zahamowanie dalszej degradacji lasów. Obszary klęski powiększają się, należą do nich już nie tylko lasy w Górach Izerskich, ale także w Beskidach. Zahamowanie tego procesu wymaga znacznych środków finansowych, których lasy Państwowe nie są w stanie wygospodarować. Dlatego uważam, że na ten nadzwyczajny cel powinno się przeznaczyć dodatkowe środki finansowe z Funduszu Ochrony Środowiska.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#RyszardDzialuk">Lasy prywatne zajmują powierzchnię ok. 1,5 mln ha i pozyskuje się z nich ok. 2 mln m3 drewna. Naszą intencją nie jest przejmowanie lasów prywatnych, ani naruszanie jakiejkolwiek innej własności, ale przyjście z pomocą wszystkim lasom. Chodzi o pomoc techniczną, a także nadzór i koordynację niektórych prac. Chcemy objąć swoim nadzorem ok. 1,5 tys. obszarów leśnych będących własnością prywatną. Kierujemy do tego w br. 5 tys. specjalistów leśnych.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#RyszardDzialuk">Odrębną kwestią są obciążenia Lasów Państwowych z tytułu odszkodowań wypłacanych rolnikom. Obecny układ jest nie do przyjęcia na dłuższą metę. Powiem tylko, że z 2,5 mld zł wypłacanych z tego tytułu, aż 85% pokrywają Lasy Państwowe z własnych funduszy. Lasy Państwowe nie mogą ponosić takich obciążeń wynikających z dzierżawy lasów przez koła łowieckie.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#RyszardDzialuk">Ponieważ traktujemy las jako jedną całość uważamy, że parki narodowe powinny znajdować się również w gestii Lasów Państwowych, Również prof. H. Zimny, prezes Ligi Ochrony Przyrody, wypowiedział się za takim rozwiązaniem. Zgłosiliśmy w tej sprawie formalną propozycję i oczekujemy jej zaakceptowania. Parki narodowe muszą być wizytówką naszych lasów i przyrody ojczystej. Z tego też względu obecny system finansowania parków narodowych z budżetu państwa wymaga osobnego rozstrzygnięcia.</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#RyszardDzialuk">Inny problem to relacja pomiędzy Lasami Państwowymi a przemysłem drzewnym. Popieramy w pełni opinię Rady Społeczno-Gospodarczej o konieczności bliższej integracji leśnictwa z pierwiastkowym przerobem drewna. Naszą intencją jest polepszenie współdziałania dla pełnego wykorzystania surowca drzewnego, co można osiągnąć m. in. przez ograniczenie kosztownych przerzutów drewna do regionów, w których są większe możliwości jego przerobu.</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#RyszardDzialuk">Nie wydaje się celowe rozważanie, jaki kształt organizacyjny powinno mieć przedsiębiorstwo Lasy Państwowe. Czy na ich czele powinien stać dyrektor generalny, czy też jego organem założycielskim powinno być ministerstwo. Są to oczywiście sprawy bardzo ważne, ale mimo wszystko drugorzędne. Sprawą nadrzędną jest stworzenie takiej organizacji gospodarczej, która zdolna byłaby do pokonania licznych trudności, jakie mamy obecnie z lasami w Polsce. Sądzę, że kwestią pierwszoplanową są środki finansowe niezbędne na utrzymanie i powiększenie zasobów leśnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#HenrykJackowski">Pracuję i mieszkam w regionie, w którym jest dużo lasów, więc zainteresowałem się projektem ustawy. Powszechnie uznawany jest fakt, że lasy wymagają ochrony. Życie ma też jednak swoje wymogi. Dotyczy to rozwoju infrastruktury; budowy przemysłu, dróg Itp. Warto przy tym zwrócić uwagę, że przy lokalizacji inwestycji o wiele więcej mówi się o tym, ile lasu trzeba zabrać pod dany obiekt niż o tym, że będzie on szkodliwy dla lasu.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#HenrykJackowski">Właściciele dróg niepaństwowych są przeciwni temu, aby nadzór nad nimi sprawowało przedsiębiorstwo Lasy Państwowe. W ich przekonaniu nadzór ten powinny sprawować organy administracji państwowej zlecając jedynie pewne sprawy Lasom Państwowym.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#HenrykJackowski">Mówiono już dziś o potrzebie ochrony lasu przed turystami i zbieraczami runa leśnego. Obserwuję inwazję turystów na tereny leśne. Powoduje to ogromne szkody w lasach, zwłaszcza wśród zwierzyny leśnej, która w okresie masowych najazdów na lasy nie znajduje schronienia. Nie ma chyba jednak siły, która mogłaby tę inwazję powstrzymać. Chodzi bowiem o rozwój rekreacji i turystyki. W takiej sytuacji należałoby chyba wyodrębnić pewne obszary leśne stanowiące ostoję zwierzyny. Nie wszędzie przy tym wystarczą tablice zabraniające wstępu, czasem trzeba stosować ogrodzenie z siatki. Wstęp do lasów powinien być uzależniony od pozwoleń i opłat, analogicznie do łowienia ryb w rzekach i jeziorach. Środki z tych opłat powinno się przeznaczyć na urządzanie miejsc parkingowych, biwaków, porządkowanie i zabezpieczanie lasów.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#HenrykJackowski">Możliwości powiększania powierzchni leśnej w moim województwie są w zasadzie ograniczone. Niekiedy można spotkać się z opinią, że pod zalesienia zajęto zbyt dobre grunty, które wypadły w ten sposób z produkcji rolnej. W związku z tym postuluje się przemieszczanie zalesień. Chodzi o to, by granty nadające się pod uprawę odzyskiwać, natomiast te, które dla rolnictwa się nie nadają, zalesiać.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#HenrykJackowski">Należałoby się zastanowić, czy opłaty za zajmowanie lasów pod inwestycje komunikacyjne są wystarczające. Np. w Czechosłowacji opłaty te stanowią trzykrotną wartość posadzenia nowego lasu. Jest to chyba rozumna polityka polegająca na tym, że nie chroni się lasu za wszelką cenę, ale jeśli się go już niszczy, to jednocześnie dba się o to, aby odrósł w przyszłości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#ZbigniewNocznicki">W dyskusji pytano dlaczego jest tak źle, skoro jest tak dobrze. Cieszę się, że taki głos w dyskusji się pojawił. W lasach mamy do czynienia z osłabieniem drzewostanu. Winę za to ponosi przemysł, sprawca nadmiernej emisji SO2. Przyczyną jest też obniżanie się wód gruntowych oraz masowa gradacja brudnicy mniszki w latach 80, którą to klęskę zdołaliśmy już opanować, choć jej skutki będą jednak trwały jeszcze przez kilka lat. Osłabienie to spowodowane jest też przez wiatry i huragany; w latach 1982–1984 szkody z tego powodu były ogromne. Od dwóch lat mamy na szczęście z tym spokój. W sumie przyczyny te sprawiają, że w kilku regionach kraju lasy giną. Dzieje się tak w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, w Krakowskim Okręgu Przemysłowym, Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym, w okolicach kombinatu bełchatowskiego, puławskich „Azotów”, w Górach Świętokrzyskich i Izerskich oraz kilku jeszcze regionach. W dwóch nadleśnictwach w Górach Izerskich utraciliśmy 6 tys. ha lasów z powodu zanieczyszczeń emitowanych na terenie Czechosłowacji i NRD. Stale powiększa się powierzchnia zagrożona. W 1968 r. zagrożonych było 160 tys. ha lasów, a po 10 latach 366 tys. ha. Następne podwojenie nastąpiło już w ciągu 5 lat, gdyż w 1983 r. zagrożonych było 654 tys. ha, a w 1986 r. ponad 700 tys. ha. Jest to ok. 8% powierzchni leśnej. Na pewno należy się z tego powodu martwić, choć sytuacja w innych krajach, np. w RFN, wygląda jeszcze gorzej i zagrożonych jest tam do 40% powierzchni lasów.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#ZbigniewNocznicki">Była tutaj mowa o traktowaniu lasu jako rezerwy budowlanej i komunikacyjnej. Jest tak rzeczywiście. Dążenie do zajmowania terenów leśnych dla tych właśnie celów jest powszechne. Dziwimy się nawet tym, którzy z wnioskami takimi występują. W wielu przypadkach odmawiając zgody wskazujemy jednocześnie na inne tereny. Presja na tereny leśne jest dlatego tak duża, że ma się tu do czynienia z jednym partnerem i to państwowym. Nie ma więc całej tej mitręgi, z jaką miałoby się do czynienia w przypadku terenów będących własnością rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#ZbigniewNocznicki">Poruszano tutaj też problem lasów nie stanowiących własności państwa. Od 2 lat pobieramy z tego tytułu podatek, który wynosi obecnie ok. 500 zł za 1 ha, a więc stanowi równowartość 1/4 q żyta. Tymczasem obsługę administracyjną tych terenów prowadzi się na koszt państwa. Wykonujemy też najwcześniejsze prace pielęgnacyjne. Prace pielęgnacyjne późniejsze, wiążące się z pozyskiwaniem grubizny, od 2 lat chcemy prowadzić odpłatnie pomagając tym rolnikom, którzy nie mają na to sił. Za darmo robić tego już dłużej nie możemy. 3 lata temu właścicielom lasów prywatnych sprzedaliśmy 300 pił mechanicznych. W 1985 r. sprzedaliśmy już 1 tys. pił, a w 1986 r. 3,5 tys. W tym roku zamierzamy sprzedać 6 tys., z tego 5 tys. rozprowadzą Lasy Państwowe na zasadzie umowy polegającej na sprzedaży piły w zamian za określoną ilość grubizny.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#ZbigniewNocznicki">Chcemy, by Lasy Państwowe były jednolitym organizmem samodzielnie się rządzącym i funkcjonującym bez zmian przez dziesięciolecia. Stara ustawa działała 40 lat. Teraz musimy wziąć pod uwagę, że nowe przepisy powinny działać w różnych fazach rozwoju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#ZbigniewNocznicki">Chcemy zachować fundusz leśny i związane z tym fundusze celowe. Żadne inne przedsiębiorstwo takich funduszy nie posiada. Jednak dzięki temu Lasy Państwowe dobrze funkcjonują.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#MieczysławFRakowski">Proponuję na tym zakończyć dyskusję. Zespół redakcyjny uda się teraz do sali obok, a my wysłuchamy informacji przewodniczących zespołów roboczych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#AleksanderHulek">Nasz zespół zajmował się rządową informacją o realizacji uchwały Sejmu z 16 września 1982 r. w sprawie inwalidów i osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#AleksanderHulek">Nie ulega wątpliwości, że uchwała jest doniosłym aktem humanitarnym i społecznym, służącym inwalidom i innym osobom niepełnosprawnym. Wyzwoliła ona dodatkowe działania administracji państwowej, placówek naukowych i organizacji społecznych oraz czynników politycznych na rzecz inwalidów i osób niepełnosprawnych. Niestety, informacje przedstawione przez Ministerstwo Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej dają niepełny i miejscami zbyt ogólnikowy obraz realizacji tej uchwały. Pominięto np. ocenę funkcjonowania komisji ds. inwalidztwa i zatrudnienia, szkolnictwa specjalnego, problemy niepełnosprawnej młodzieży, funkcjonowanie ośrodków rehabilitacji w przemyśle oraz działań Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów, Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, Polskiego Czerwonego Krzyża, Związku Harcerstwa Polskiego, Polskiego Związku Głuchych, Polskiego Związku Niewidomych i innych organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#AleksanderHulek">W wyniku uchwały Sejmu została powołana Rada ds. Ludzi Starszych, Inwalidów i Osób Niepełnosprawnych. Przyczynia się ona do koordynacji działań na rzecz inwalidów i osób niepełnosprawnych, a także informuje rząd o węzłowych zagadnieniach związanych z tą problematyką.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#AleksanderHulek">W informacji opracowanej w wyniku uchwały zawarto, co prawda niepełną, analizę osiągnięć i niedomagań w działaniach na rzecz osób niepełnosprawnych; uwzględniono takie dziedziny, jak: pomoc społeczną, ubezpieczenia społeczne, budownictwo, gospodarkę przestrzenną i komunalną. Stopniowo utrwala się więc w całym społeczeństwie przeświadczenie o jego odpowiedzialności za ludzi niepełnosprawnych i potrzebie pomocy w urządzaniu ich życia.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#AleksanderHulek">W wyniku uchwały doszło też do opracowania takich programów, jak np. „Kierunki rozwoju rehabilitacji leczniczej, zawodowej i społecznej do 1990 r. „, „Program poprawy opieki nad osobami w wieku rozwojowym, ich rehabilitacji i nauczania oraz pomocy ich rodzinom”. Pierwszy z nich opracował resort zdrowia, drugi resort oświaty i wychowania. Centralny Związek Spółdzielni Inwalidów dysponuje „Programem spółdzielczości inwalidów w warunkach reformy gospodarczej”. Można też mówić o wnioskach Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem z II kongresu naukowego nt. „Człowiek niepełnosprawny w społeczeństwie”. Dokumenty te, po akceptacji Rady ds. ludzi Starszych, Inwalidów i Osób Niepełnosprawnych, zostały przekazane przez rząd do wykonania odpowiednim resortom i instytucjom.</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#AleksanderHulek">Mimo licznych jeszcze braków, można odnotować postęp m.in. w działalności profilaktycznej i rehabilitacji. Generalnie nastąpiła poprawa bytu ludzi niepełnosprawnych. Jako przykłady można tu wymienić: podjęcie przez Biuro ds. młodzieży problematyki niepełnosprawnej młodzieży, powstanie ośrodków rehabilitacji dla dzieci i młodzieży, żłobków dla dzieci z porażeniem mózgowym, zwiększania liczby turnusów rehabilitacyjno-szkoleniowych dla rodziców dzieci upośledzonych umysłowo, docieranie z usługami fizjoterapeutycznymi nawet do gmin. Zwiększyła się także liczba punktów wydawania i dopasowywania pomocy ortopedycznych. Nastąpił rozwój zawodowej służby socjalnej w rejonach zapobiegawczo-leczniczych. Dobijamy się wreszcie zinstytucjonalizowania renty socjalnej oraz wprowadzenie wielu ulg finansowych i zachęt w zwykłych zakładach pracy i spółdzielniach inwalidów w celu zwiększenia zatrudnienia inwalidów i stworzenia im odpowiednich warunków do pracy. Od pewnego czasu TV emituje programy „Bariery”, „Świat Ciszy” i „Kronika Tygodnia”.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#AleksanderHulek">W dalszej części opinii stwierdzamy, że informacja zawiera sformułowania zbyt ogólnikowe, utrudniające ocenę realizacji uchwały.</u>
          <u xml:id="u-102.7" who="#AleksanderHulek">Zwracamy uwagę na niepokojące zjawisko szybkiego wzrostu liczby inwalidów. W latach 1978–1984 wzrost ten wynosił 44%, co nie pozostaje w żadnym stosunku do wzrostu populacji. Częstokroć próbuje się to tłumaczyć rozwojem chorób cywilizacyjnych i stresami. Jest to tłumaczenie zbyt ogólnikowe. Dawniej też występowały stresy, nawet jeszcze większe. Np. przed wojną z powodu bezrobocia. Nie tłumaczmy więc dzisiaj chorób tym, że ktoś ma stres, ponieważ nie może się przesiąść z małego fiata do dużego. Przyczyny wzrostu liczby inwalidów powinny być wnikliwie zbadane przez placówki naukowe. Chodzi o stwierdzenie, czy jest to zjawisko obiektywne, czy też spowodowane nieodpowiednimi kryteriami i metodami orzekania o inwalidztwie lub też ma inne uwarunkowania.</u>
          <u xml:id="u-102.8" who="#AleksanderHulek">W dalszej części opinii zamieszczamy wiele uwag i postulatów dotyczących stwarzania korzystnych warunków działalności spółdzielczości inwalidów, zwłaszcza w celu aktywizacji zawodowej inwalidów I i II grupy. Stwierdzamy, że rozwiązanie problemów inwalidów i osób niepełnosprawnych powinno zostać uwzględnione w tezach II etapu reformy gospodarczej. Umiejętnymi działaniami można wyzwolić ogromną aktywność zawodową i społeczną tych osób. Zwracamy uwagę na bardzo niski i pogarszający się stan techniczny protez i przedmiotów ortopedycznych. Produkcją i naprawą tych przedmiotów powinno szerzej zająć się rzemiosło.</u>
          <u xml:id="u-102.9" who="#AleksanderHulek">W opinii ponawiamy postulaty eliminacji barier architektonicznych, urbanistycznych i komunikacyjnych, zwłaszcza w budynkach użyteczności publicznej. Wiele w tej dziedzinie ostatnio się dzieje, dopóki jednak sprawy te nie zostaną ostatecznie unormowane, trudno mówić o sukcesie.</u>
          <u xml:id="u-102.10" who="#AleksanderHulek">Zwracamy uwagę na osłabienie instytucji odpowiedzialnych za zawodową rehabilitację, poradnictwo, kształcenie zawodowe, zatrudnienie inwalidów. Znacznemu osłabieniu uległa zwłaszcza odpowiednia komórka w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-102.11" who="#AleksanderHulek">Zespół ponawia postulat uregulowania w formie ustawy problematyki aktywizacji zawodowej i zatrudnienia inwalidów oraz osób niepełnosprawnych. Ostatecznym celem jest zachęcenie ludzi niepełnosprawnych do pracy i działań rehabilitacyjnych. Komisje ds. inwalidztwa i zatrudnienia nadal orzekają w sposób anachroniczny, że inwalidzi I grupy są niezdolni do jakiejkolwiek pracy. Właściwie więc inwalidzi pracują nielegalnie.</u>
          <u xml:id="u-102.12" who="#AleksanderHulek">W końcowej części opinii podkreślamy, że należy wzmóc działania na rzecz upowszechniania pomocy inwalidom i osobom niepełnosprawnym przez większe angażowanie się gminnych rad narodowych, instytucji i organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-102.13" who="#AleksanderHulek">Zdaniem zespołu, należy przyspieszyć starania o utworzenie centralnego funduszu rehabilitacji służącego dofinansowaniu inicjatyw tworzenia nowych ośrodków rehabilitacji, produkcji sprzętu pomocniczego, tworzenia specjalnych miejsc pracy, organizowania i udzielania pomocy inwalidom i osobom niepełnosprawnym.</u>
          <u xml:id="u-102.14" who="#AleksanderHulek">Wracamy do postulatu, aby 1% budowanych mieszkań było dostosowanych dla inwalidów. Powinno to znaleźć odzwierciedlenie w prawie lokalowym.</u>
          <u xml:id="u-102.15" who="#AleksanderHulek">Pomimo wzrastającego zainteresowania związków zawodowych sprawami inwalidów brak jeszcze systemowych rozwiązań w tym zakresie. W miarę konsolidacji związków, szczególną ich troską powinni być objęci pracujący inwalidzi i ci robotnicy, którzy stają się inwalidami w swoich zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-102.16" who="#AleksanderHulek">Na koniec zwracamy uwagę na potrzebę stworzenia spójnego systemu zabezpieczenia socjalnego. Chodzi o to, aby komisje ds. inwalidztwa i zatrudnienia, pomoc społeczna, system świadczeń socjalnych, szkolnictwo specjalne działały na zasadzie naczyń połączonych, zachęcały inwalidów do rehabilitacji, zatrudnienia i stymulowały rozwój służb w tym zakresie. Wiele by tu można zdziałać metodami bezinwestycyjnymi. W końcu stwierdzamy, że wiele zależy od kultury społeczeństwa oraz postaw indywidualnych i zbiorowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#FranciszekGaik">Opinia naszego zespołu temat realizacji zamówień rządowych na potrzeby rynku składa się z trzech części: pierwsza z nich odnosi się do idei zamówień rządowych, druga zawiera ocenę realizacji zamówień w r. 1986 i działań w tym kierunku w br., w trzeciej części proponujemy pewne kierunki doskonalenia tego instrumentu.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#FranciszekGaik">Ideę zamówień rządowych traktujemy jako precedens w praktyce zarządzania. Instrument ten został wprowadzony w 1983 r. w warunkach głębokiej nierównowagi gospodarki. W okresie tym występowała głęboka nierównowaga rynkowa i brakowało zbieżności między planami przedsiębiorstw i planem centralnym, co wynikało w początkowym stadium reformy z nieopanowania pośrednich instrumentów zarządzania oraz zbliżania się ustawowo określonego terminu zakończenia reglamentacji obrotu materiałami, wyrobami i środkami dewizowymi. Istniała więc potrzeba wprowadzenia w miarę skutecznego narzędzia oddziaływania na przedsiębiorstwa, zgodnego z funkcjonowaniem gospodarki na zasadzie centralnego planowania, a przy tym wykorzystującego rynkowe mechanizmy zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#FranciszekGaik">W początkowym okresie zamówienia rządowe objęły jedynie 9 grup towarowych, ale obowiązywały one równolegle z 16 programami operacyjnymi. W 1985 r. zamówienia objęły już 29 grup towarowych i był to rok największego ich rozwoju. W 1986 r. zamówienia objęły 28 grup towarowych, zaś w 1987 r. 24 grupy.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#FranciszekGaik">Pierwotnym celem zamówień rządowych na materiały i wyroby było zapewnienie właściwej realizacji ważnych zadań gospodarczych oraz uzyskanie poprawy, zaopatrzenia rynku w szczególnie deficytowe materiały i wyroby. W uchwale nr 151 Rady Ministrów przyjęto nieco odmienne cele. Wprowadza się tam bowiem zasadę, że wybór wykonawcy zamówienia rządowego następuje w trybie przetargu nieograniczonego, precyzując jednocześnie kryteria wyboru w postaci wymogów jakościowych i efektywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#FranciszekGaik">Zamierzonymi celami zamówień rządowych są:</u>
          <u xml:id="u-103.5" who="#FranciszekGaik">- zaspokojenie podstawowych potrzeb, przynajmniej na minimalnym i społecznie uzasadnionym poziomie;</u>
          <u xml:id="u-103.6" who="#FranciszekGaik">- oddziaływanie w kierunku pożądanych zmian struktury produkcji zmierzających do przywracania równowagi rynkowej;</u>
          <u xml:id="u-103.7" who="#FranciszekGaik">- poprawa efektywności gospodarowania;</u>
          <u xml:id="u-103.8" who="#FranciszekGaik">- wypracowanie nowych i doskonalenie dotychczasowych instrumentów sterowania produkcją i zaopatrzeniem zgodnie z celami reformy gospodarczej i preferencjami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-103.9" who="#FranciszekGaik">Analizując przedstawione akty prawne można stwierdzić, że zamówienia rządowe są aktualnie ukierunkowane głównie na ilościowy wzrost określonych wyrobów ze względu na ich relatywny niedobór.</u>
          <u xml:id="u-103.10" who="#FranciszekGaik">Miarą skuteczności zamówień rządowych jest stopień spełnienia powierzonej im roli oraz możliwość ograniczenia zakresu ujemnych zjawisk im towarzyszących. Uogólniając można stwierdzić, że zamówienia rządowe przyczyniają się bezpośrednio do poprawy zaspokojenia potrzeb społecznych, zwłaszcza przez poprawę zaopatrzenia rynku i stopniowe równoważenie rynków cząstkowych.</u>
          <u xml:id="u-103.11" who="#FranciszekGaik">Swoją opinię w sprawie realizacji zamówień rządowych na rzecz rynku w r. 1986 zespół przygotował niemal wyłącznie na podstawie informacji przygotowanej przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług.</u>
          <u xml:id="u-103.12" who="#FranciszekGaik">Ostatnio daje się zauważyć stopniowe ograniczanie zakresu stosowania zamówień rządowych, co w ocenie zespołu jest działaniem prawidłowym. Zespół jest bowiem zdania, że zbyt szerokie stosowanie zamówień rządowych osłabia skuteczność ich działania, prowadzi do niewywiązywania się strony rządowej z gwarancji zaopatrzeniowych i dewizowych, a w następstwie do załamywania się systemu zamówień rządowych.</u>
          <u xml:id="u-103.13" who="#FranciszekGaik">Zespół wyraża pogląd, że wysokie koszty realizacji zamówień rządowych uzasadniają ich stosowanie w dłuższym okresie tylko dla realizacji szczególnie ważnych zamierzeń rozwojowych. Stosowanie natomiast zamówień rządowych w dłuższym przedziale czasu oraz szerokim zakresie w odniesieniu do podstawowych wyrobów, świadczyć może jedynie o trwałym stanie nierównowagi i nieskuteczności instrumentów ekonomicznych reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-103.14" who="#FranciszekGaik">W opinii zauważamy, że występuje wiele zagrożeń w realizacji zamówień rządowych. Niedostateczne i nieterminowe zaopatrzenie w surowce i materiały, elementy kooperacyjne, brak środków dewizowych, bądź zbyt późne ich uruchomienie były podstawowymi przyczynami niewykonania planu dostaw wielu wyrobów, np. odzieży, telewizorów „czarno-białych”, chłodziarek, automatów pralniczych, kuchni węglowych, nakryć stołowych, grzejników centralnego ogrzewania. Wskazuje ograniczoną realność planu zamówień rządowych i stopniową utratę wiarygodności tego instrumentu oddziaływania.</u>
          <u xml:id="u-103.15" who="#FranciszekGaik">Podatkowymi barierami sprawnej realizacji systemu zamówień rządowych mogą być: obniżanie Się zdolności produkcyjnych wykonawców umów o zamówienia rządowe, niedostosowanie struktur asortymentowych do potrzeb rynku, obniżanie się zdolności przerobowych przemysłu, stopniowy spadek zainteresowania realizacją umów o zamówienia rządowe, dalsze ograniczenia możliwości dewizowych. Niezbilansowanie planu na 1987 r. wydaje się potwierdzać istnienie tych barier.</u>
          <u xml:id="u-103.16" who="#FranciszekGaik">W następnej części opinii omówiliśmy kierunki doskonalenia systemu zamówień rządowych. Zespół uważa, że zamówienia rządowe mogą spełniać stawiane przed nim cele pod warunkiem przestrzegania zasady pełnej swobody ich przyjmowania. W warunkach pogarszania się zaopatrzenia materiałowego - nawet gwarantowanego - wykonawcy zamówień rządowych nie czują się zobowiązani do pełnej ich realizacji. Jednostki obrotu nie mogą egzekwować dostaw, ponieważ świadczenia wynikające z umów nie są wykonywane. Niepewność podstawowej zachęty - gwarantowanego zaopatrzenia - jest główną przyczyną rezygnacji potencjalnych wykonawców z przyjmowania zamówień rządowych. Tendencja ta nasila się w miarę wzrostu skali zakłóceń w zaopatrzeniu materiałowo-technicznym.</u>
          <u xml:id="u-103.17" who="#FranciszekGaik">Niepełne wykonanie planu zamówień rządowych w 1986 r. oraz niezadowalający stan realizacji w br. wskazuje również na niedoskonałość systemu planowania zamówień rządowych. Formułowanie planu zamówień na wyroby rynkowe musi być poprzedzone gruntownym i rzetelnym rozeznaniem rynku. Chodzi o prawidłowe bilansowanie potrzeb rynkowych z możliwościami wykonawczymi i realność gwarancji zaopatrzeniowych i dewizowych. Zgłaszamy wniosek, by wielkość gwarantowanego zaopatrzenia surowcowo-materiałowego i dewizowego na realizację zamówień rządowych bilansować w centralnym planie rocznym. Powinno się to przyczynić do wzrostu realności i wiarygodności systemu zamówień rządowych.</u>
          <u xml:id="u-103.18" who="#FranciszekGaik">Skuteczność zamówień rządowych zależna jest od właściwej instrumentacji prawnej. Niepewność gwarancji zaopatrzeniowych sprawia, że przedsiębiorstwa realizujące zamówienia rządowe, w wielu przypadkach odmawiają zawierania umów szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-103.19" who="#FranciszekGaik">Zespół uważa za celowe usprawnienie trybu zawierania umów o zamówienia rządowe oraz wzmocnienie czasowej i przedmiotowej koordynacji ich realizacji. Postulujemy wyposażenie organów założycielskich przedsiębiorstw w większe uprawnienia w zakresie wymuszania skuteczności zawierania umów, zwłaszcza szczegółowych. Dotyczy to przedsiębiorstw, które realizują zamówienia rządowe. Postulujemy wprowadzenie systemu odszkodowawczego z tytułu niewykonania zamówień rządowych. Odszkodowania przewidziane są zarówno dla strony udzielającej zamówień rządowych, jak też dla wykonawców.</u>
          <u xml:id="u-103.20" who="#FranciszekGaik">Przy wyborze wykonawcy zamówienia rządowego musi być przestrzegana zasada przetargu nieograniczonego, przy zastosowaniu kryteriów jakościowych i efektywnościowych. Wymogi jakościowe i efektywnościowe muszą być rygorystycznie egzekwowane w przypadku producentów - monopolistów.</u>
          <u xml:id="u-103.21" who="#FranciszekGaik">Zespół uważa za konieczne poddanie systemu zamówień rządowych silniejszemu działaniu instrumentów ekonomicznych. Postulujemy zaostrzenie kryteriów ekonomicznych przy ustalaniu przedmiotu zamówień rządowych. Opowiadamy się za respektowaniem wymogów efektywnościowych przy wyborze wykonawców tak, aby umowy o zamówienia rządowe realizowali najlepsi. Postulujemy różnicowanie ulg podatkowych stosownie do ważności produkcji rynkowej w danym okresie, stopnia trudności wykonania wyrobu, osiąganych efektów jakościowych, oszczędności materiałowej itp. Postulujemy też uwzględnienie interesów producentów przez wyrównywanie im utraconych korzyści, w związku z koniecznością odstąpienia od produkcji i zbytu bardziej zyskownych wyrobów - na rzecz realizacji zamówień rządowych. Wśród instrumentów ekonomicznych, wpływających na stan realizacji zamówień rządowych, wskazujemy na konieczność zapewnienia przedsiębiorstwom-wykonawcom wyraźniejszych korzyści finansowych za należyte i terminowe wykonanie umów.</u>
          <u xml:id="u-103.22" who="#FranciszekGaik">Na zakończenie opinii wyrażamy pogląd, że zamówienia rządowe przyczyniają się do poprawy zaopatrzenia rynku szczególnie w odniesieniu do wyrobów deficytowych. Ponadto zauważamy, że zamówienia rządowe - przy optymalnym zakresie ich stosowania - mogą służyć wiązaniu planu centralnego z planami samodzielnych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-103.23" who="#FranciszekGaik">Opinię zespołu roboczego na temat założeń do projektu ustawy o małych jednostkach innowacyjnych i wdrożeniowych przedstawił Henryk Sadownik (prof. dr hab. nauk ekonomicznych, zgłoszony przez Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierowania): W pracy zespołu roboczego uczestniczyło wiele osób. Wysłuchaliśmy opinii ok. 20 członków naszej Rady, ok. 20 specjalistów zaproszonych specjalnie na posiedzenie oraz wielu indywidualnych twórców rozwiązań innowacyjnych i wdrożeniowych. Pozwoliło to na sformułowanie rzetelnych uwag i wniosków do założeń proponowanej ustawy. Ponieważ członkowie Rady otrzymali pisemny dokument zawierający treść naszej opinii, zatem ograniczę się do krótkiej relacji i komentarza, akcentującego sprawy najważniejsze. Zwracam uwagę, że przedmiotem naszej dyskusji były założenia do projektu ustawy a nie - sam projekt nowej ustawy. Stworzyło to wiele trudności i zmuszało do nieco innego trybu pracy.</u>
          <u xml:id="u-103.24" who="#FranciszekGaik">W opinii podkreślamy rolę i wagę systemowych działań, promujących rozwiązania innowacyjne i wdrożeniowe. Wschodzimy z założenia, że wszystkie dotychczasowe działania na rzecz innowacyjności były niewystarczające i wymagają doskonalenia.</u>
          <u xml:id="u-103.25" who="#FranciszekGaik">Zwracamy wagę, że projekt ustawy musi uzasadnić, dlaczego przyjęto takie a nie inne rozwiązania legislacyjne. Chodzi przede wszystkim o uzasadnienie i udowodnienie korzystnego wpływu małych jednostek innowacyjno-wdrożeniowych na gospodarkę narodową. Autorzy założeń przyjmują milczące założenie o korzystnym wpływie małych jednostek wdrożeniowych na poziom rozwoju kraju. Tezę tę należy jednak udowodnić w sposób bardziej przekonujący.</u>
          <u xml:id="u-103.26" who="#FranciszekGaik">Uzasadnienia wymagają również pewne sztywne liczby, przyjęte w założeniach do projektu ustawy. Założenia mówią, że jednostką innowacyjno-wdrożeniową nazywamy takie przedsiębiorstwo, które zatrudnia do 50 osób, a 70% akumulacji finansowej gromadzi z tytułu działalności innowacyjnej. Skąd wzięły się te wielkości? Czy rzeczywiście są one bezwzględnie obowiązujące? Rodzi się wiele pytań, na które powinni odpowiedzieć projektodawcy nowych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-103.27" who="#FranciszekGaik">W opinii zwróciliśmy uwagę na to, że małe jednostki innowacyjno-wdrożeniowe powodują nie tylko dodatnie skutki w gospodarce, lecz mają także wiele wad. O tych wadach też trzeba głośno mówić. Tworząc nowy akt prawny, wnioskodawca musi zdawać sobie sprawę z jego konsekwencji.</u>
          <u xml:id="u-103.28" who="#FranciszekGaik">W opinii postulujemy rozważenie nowej formuły powoływania do życia jednostek innowacyjno-wdrożeniowych. Założenia do projektu ustawy przewidują, że organem założycielskim jednostek innowacyjno-wdrożeniowych może być wyłącznie Urząd Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń. Jednostka ta ma za zadanie sprawowanie bezpośredniego nadzoru i kontroli nad działalnością innowacyjną. Postulujemy, by przedsiębiorstwa takie mogły koordynować i nadzorować działalność pewnej grupy jednostek innowacyjnych. Wychodzimy z założenia, że jednostka centralnej jaką jest Urząd, powinna zajmować się tylko tą częścią innowacyjności, którą nie chcą zajmować się samodzielne przedsiębiorstwa. Jest to punkt widzenia zgodny z logiką reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-103.29" who="#FranciszekGaik">Informację związaną z oceną realizacji ustawodawstwa dotyczącego bezpieczeństwa i higieny pracy przedstawił Leszek Brojanowski (kopista i montażysta offsetowy, st. mistrz, zastępca przewodniczącego OPZZ, zgłoszony przez OPZZ): Materiały nadesłane nam z Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych były kompletne i obszerne. Obejmowały one wszystkie akty prawne, regulujące sprawy bhp w naszym kraju. Znacznie mniej rozbudowana - a właściwie niezauważalna - była część materiału, związana z ocenami funkcjonowania tych wszystkich aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-103.30" who="#FranciszekGaik">W ocenie społecznej stan prawa i przestrzeganie przepisów bhp są niezadowalające. Twierdzi tak m.in. Państwowa Inspekcja Pracy, OPZZ, Społeczna Inspekcja Pracy. Ten stan rzeczy wymaga szybkich zmian. Zespół w trakcie swych prac zapoznał się m.in. ze sprawozdaniem Państwowej Inspekcji Pracy, które można określić jako wysoce niepokojące.</u>
          <u xml:id="u-103.31" who="#FranciszekGaik">W opinii stwierdzamy, że obowiązująca regulacja prawna w dziedzinie bhp jest w zasadzie wystarczająca, natomiast realizacja obowiązujących przepisów budzi wiele zastrzeżeń. W dalszym ciągu zauważamy dominację celów produkcyjnych, niezależnie od warunków, w jakich realizowana jest produkcja. O tym nastawieniu świadczą dane dotyczące chorób zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-103.32" who="#FranciszekGaik">Liczba osób, u których stwierdzono choroby zawodowe od 3 lat stale rośnie. W latach 1985–1987 liczba osób z chorobami zawodowymi wzrosła o 499. Rośnie absencja chorobowa, która zwiększyła się w latach 1985–1987 o ok. 30%. Ok. 1,5 mln osób pracuje w warunkach, które można określić jako szkodliwe dla zdrowia. Zwracają uwagę duże braki sprzętu ochronnego, zła jakość indywidualnych urządzeń ochronnych, np. rękawic, butów, nakryć głowy itp.</u>
          <u xml:id="u-103.33" who="#FranciszekGaik">W dalszym ciągu notujemy dużo przypadków złego wykonawstwa maszyn i urządzeń, przeznaczonych do ochrony pracy. Sytuacja w polskich zakładach pracy jest niewesoła. Aż 80% urządzeń technicznych było krytykowanych przez inspektorów bhp za niespełnienie parametrów ochronnych. Służby bhp wydały 25 pisemnych sprzeciwów związanych z produkcją i instalowaniem nowych maszyn, nie spełniających norm ochronnych.</u>
          <u xml:id="u-103.34" who="#FranciszekGaik">Niedoskonała jest organizacja opieki zdrowotnej nad pracownikami w zakładach pracy. Przeglądy stanu zdrowia organizowane są dorywczo, bez przestrzegania odpowiednich przepisów, nakładających obowiązek cyklicznej oceny stanu zdrowia załogi.</u>
          <u xml:id="u-103.35" who="#FranciszekGaik">Zatrważający jest stosunek między liczbą rencistów i emerytów. O ile np. w Jugosławii na 3 emerytów przypada 1 rencista, o tyle w naszym kraju jest mniej więcej tyle samo emerytów co rencistów. Warto dodać, że liczba przyznawanych rent pracowniczych stale wzrasta. Wynika to bezpośrednio z nieprzestrzegania norm bhp. Wypadki przy pracy nie należą do rzadkości.</u>
          <u xml:id="u-103.36" who="#FranciszekGaik">Dane Państwowej Inspekcji Pracy stwierdzają, że ok. 54% zakładów nie przestrzega przepisów dotyczących urlopów wychowawczych i macierzyńskich oraz przepisów związanych z pracami wzbronionymi młodocianym i kobietom.</u>
          <u xml:id="u-103.37" who="#FranciszekGaik">System motywacji ekonomicznej nie preferuje działalności związanej z bhp. Ulgi dla zakładów, które produkują urządzenia i sprzęt na potrzeby bhp wyniosły w ub. r. ok. 700 mln zł. Jest to bardzo mało, jeśli weźmiemy pod uwagę całość ulg i preferencji, udzielonych w naszej gospodarce. W ub. r. wielkość ta wynosiła ok. 123 mld zł. Niewystarczające są preferencje dla tych zakładów produkcyjnych, które pracują w szczególnie trudnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-103.38" who="#FranciszekGaik">Zdaniem naszego zespołu, poprawa w zakresie przestrzegania bhp będzie osiągnięta poprzez szersze zastosowanie postępu ekonomiczno-technicznego w zakładach pracy. Upowszechnianie postępu techniczno-ekonomicznego odbywa się zbyt wolno. Poprawa stanu w zakresie bhp musi być związana z przestrzeganiem przepisów prawnych, regulujących tę sferę. Podniesienia wymagają prestiż i kompetencje służb bhp w zakładach pracy. W wielu przedsiębiorstwach uważa się, że służba bhp ma charakter marginalny i te mogą w niej pracować najgorsi ludzie, ci, którzy nie nadają się do pracy gdzie indziej.</u>
          <u xml:id="u-103.39" who="#FranciszekGaik">W opinii podnosimy, że społeczne przeglądy bhp wymagają koncentracji sił i środków. Przeglądy powinny mieć większą rangę. Jest tu szerokie pole dla związków zawodowych, samorządów pracowniczych itp. Równocześnie zwrócić należy uwagę na realizację wniosków pokontrolnych. Dane statystyczne wskazują, że ok. 20% wniosków zgłaszanych w trakcie społecznych przeglądów bhp nie jest później realizowanych.</u>
          <u xml:id="u-103.40" who="#FranciszekGaik">Wychodzimy z założenia, że organy założycielskie przedsiębiorstw powinny bardziej niż dotąd ingerować w kwestie związane z przestrzeganiem bhp w podległych im zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-103.41" who="#FranciszekGaik">Zwracamy również uwagę, że sprawy bhp nie mogą tyć traktowane statycznie, lecz dynamicznie - w ciągłym rozwoju. Zmiany metod i technik wytwarzania, nowe technologie produkcji - wszystko to powoduje powstawanie nowych zagrożeń dla zdrowia pracowników. Przykładem nowych problemów mogą być choroby zawodowe związane z obsługą monitorów ekranowych. Coraz szersze stosowanie komputerów będzie powodowało wzrost zachorowań na tę choroby.</u>
          <u xml:id="u-103.42" who="#FranciszekGaik">W opinii zwracamy uwagę, że ustawodawstwo w dziedzinie bhp jest zbyt rozbudowane. Przepisów jest za dużo i trudno się w nich rozeznać. Uważamy, że przyszedł czas, by skodyfikować przepisy bhp.</u>
          <u xml:id="u-103.43" who="#FranciszekGaik">Zespół oparł się - w części oceniającej ustawodawstwo bhp - na sprawozdaniu Państwowej Inspekcji Ochrony Pracy. Jest to bardzo obszerny dokument, w którym na 107 stronach zawarte są ciekawe, choć naprawdę przerażające, dane. Dowiadujemy się, że aż 1,5 mln ludzi pracuje w warunkach szkodliwych dla zdrowia. W ostatnich latach zlikwidowano wprawdzie 240 tys. takich miejsc pracy, ale jednocześnie przybyło aż 250 tys. stanowisk pracy o szkodliwym dla zdrowia charakterze.</u>
          <u xml:id="u-103.44" who="#FranciszekGaik">Sprawozdanie Państwowej Inspekcji Ochrony Pracy to jedno wielkie oskarżenie. Zbyt mało robią związki zawodowe, samorządy, organizacje społeczno-polityczne itp. Mamy wprawdzie pewne akcje, ale odbywają się one dorywczo i jednorazowo. Na co dzień problemy bhp nie są doceniane. Postulujemy stworzenie wspólnego frontu - począwszy od najniższych aż do najwyższych szczebli gospodarki państwowej - na rzecz nadania sprawom bhp właściwej rangi społecznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#MieczysławFRakowski">Dziękuję za bardzo interesujące zrelacjonowanie prac zespołów roboczych naszej Rady. Wróćmy do zasadniczej części naszych dzisiejszych rozważań - do sprawy lasów i gospodarki leśnej. Proszę przewodniczącego zespołu roboczego W. Kicińskiego o przedstawienie ostatecznej wersji projektu naszej opinii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#WłodzimierzKiciński">Obrady zespołu roboczego były krótkie, lecz burzliwe. Nie wprowadziliśmy wielkich zmian do naszej opinii, ponieważ wyszliśmy z założenia, że zasadnicze elementy projektu opinii zyskały poparcie w dzisiejszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#WłodzimierzKiciński">Z zadowoleniem wypada odnotować, że wiele dziś mówiono o odpowiedzialności za degradację środowiska leśnego. Przekonanie, że musi być stosowana zarówno odpowiedzialność prawna, jak też odpowiedzialność ekonomiczna - jest ze wszech miar słuszne. Zespół roboczy solidaryzuje się z taką opinią.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#WłodzimierzKiciński">W trakcie dyskusji postulowano umocnienie pozycji i struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa Lasy Państwowe. W. Baumgart proponował, by dyrektor Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych pełnił funkcję wiceministra rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej. Popieramy dążenia do wzmocnienia pozycji leśnictwa, jednak nie wydaje nam się konieczne stosowanie w tym celu środków administracyjno-organizacyjnych. Ranga sprawy nie zależy przecież od tego, czy przewodzi jej wiceminister, czy też ktoś inny.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#WłodzimierzKiciński">W dyskusji poruszano problem wielkości tzw. obszaru leśnego. Postulowano zwiększenie tej powierzchni z 0,1 ha do 0,5 ha.</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#WłodzimierzKiciński">Przedstawiano konkretne argumenty, jednak naszym zdaniem nie należy zwiększać limitu powierzchniowego. Nawet małe obszary leśne powinny być chronione. Wychodząc z tego założenia, proponujemy utrzymanie pierwotnego zapisu, dotyczącego wielkości jednostkowego kompleksu leśnego, który określono na 0,1 ha. Gdybyśmy zostawili małe lasy bez opieki, to szybko zostałyby zniszczone i wycięte.</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#WłodzimierzKiciński">Z zadowoleniem przyjęliśmy dążenie do zwiększenia rangi ochrony lasów. Rozumiemy też prośby pod adresem budżetu państwa o zwiększenie środków finansowych na ten cel. Potrzeba więcej środków, ale budżet nie jest w stanie ich zapewnić. Nie zawarliśmy w projekcie opinii postulatu zwiększenia wydatków budżetowych na ochronę lasów. Stoimy na stanowisku, że środki budżetowe powinny być przeznaczane tylko na likwidacje skutków klęsk żywiołowych w lasach. Zaspokojenie wszelkich innych potrzeb musi być finansowane z nowych źródeł.</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#WłodzimierzKiciński">Zgadzamy się z poglądem J. Szoslanda, że ceny drewna muszą zapewnić pokrycie wydatków finansowych przeznaczonych na utrzymanie lasów państwowych. Przedsiębiorstwo Lasy Państwowe powinno mieć możliwość uzyskania samodzielności finansowej.</u>
          <u xml:id="u-105.7" who="#WłodzimierzKiciński">Gorącą dyskusję zespołu roboczego wywołało wystąpienie doradcy prezesa Rady Ministrów K. Rudzkiego. Stwierdził on kategorycznie, że nie należy łączyć leśnej bazy surowcowej z bazą jednostek gospodarczych, zajmujących się pierwiastkowym przerobem drewna. Nawoływał, by dokładnie przeanalizować opłacalność tego przedsięwzięcia i by precyzyjnie określić, jakie działania kryją się pod tym hasłem. Zwrócił uwagę na niebezpieczeństwo maksymalizacji wyniku finansowego gospodarki leśnej przez produkcję desek.</u>
          <u xml:id="u-105.8" who="#WłodzimierzKiciński">Nie rozumiemy dlaczego pojęcie „deską” zostało użyty w znaczeniu pejoratywnym. Między nami a naszym adwersarzem istnieje pewna subtelna różnica. Dla nas pojęcie „deska” oznacza przedmiot, o którym trzeba mówić z szacunkiem i zrozumieniem. Skłania ku temu aktualny stan lasów państwowych i konieczność oszczędzania drewna. Wulgaryzowanie pojęcia „deska” nie wzbudza naszego entuzjazmu. Świadczy to o różnicy naszego podejścia do problemu gospodarki leśnej.</u>
          <u xml:id="u-105.9" who="#WłodzimierzKiciński">W wystąpieniu K. Rudzkiego stwierdzono, że dzięki połączeniu bazy jednostek leśnych z bazą jednostek pierwiastkowego przerobu drewna nie uzyska się żadnych dodatkowych środków na ochronę lasów. Przeanalizowaliśmy to zagadnienie i stwierdzamy, że jest inaczej. Nasz adwersarz myli się, gdy mówi o środkach na ochronę lasów, jak również wtedy, gdy mówi o ustalaniu cen na drewno.</u>
          <u xml:id="u-105.10" who="#WłodzimierzKiciński">Większość uwag zgłoszonych przez J. Mazura jest już nieaktualnych. W swej wypowiedzi J. Mazur odwołał się bowiem do poprzedniego tekstu założeń ustawy, a zgłoszone przez niego uwagi zostały uwzględnione w dużym stopniu w kolejnej wersji projektu.</u>
          <u xml:id="u-105.11" who="#WłodzimierzKiciński">Zespół nie podzielił również obaw H. Jackowskiego, który nie chce, aby Lasy Państwowe sprawowały funkcje administracyjne wobec lasów prywatnych. Takiej możliwości nie ma, ponieważ nadzór administracyjny nad tymi lasami sprawowały i sprawują nadal władze terenowe.</u>
          <u xml:id="u-105.12" who="#WłodzimierzKiciński">W dyskusji zaproponowano, aby za wstęp do lasów pobierać specjalną opłatę. Być może pomysł ten jest zasadny, ale tego rodzaju rozstrzygnięcia powinny być zawarte w aktach wykonawczych. Ustawa nie powinna się takimi szczegółami zajmować.</u>
          <u xml:id="u-105.13" who="#WłodzimierzKiciński">Nasz projekt opinii wzbogaciliśmy o niektóre wnioski sformułowane w trakcie dyskusji. Dotyczy to w szczególności postulatu ochrony obszarów przygranicznych. Proponuję, by ostatnie dwa zdania projektu naszej opinii zostały uzupełnione następującymi stwierdzeniami: „Na tle istniejących zagrożeń lasów szczególnie ostro uwidacznia się problem transgranicznych zanieczyszczeń powietrza. Rada uważa za konieczne podjęcie stosownych kroków zmierzających do kompleksowego uregulowania tych zagadnień, szczególnie uzyskiwania odpowiednich odszkodowań za straty poniesione z tego tytułu”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#WaldemarBaumgart">Odnoszę wrażenie, że zespół redakcyjny niezbyt dokładnie odczytał moją wypowiedź nt. generalnego dyrektora i organizacji przedsiębiorstwa Lasy Państwowe. Intencją mojej propozycji było zmniejszenie biurokracji - i to jedynie miałem na myśli w swym wystąpieniu.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#WaldemarBaumgart">Druga sprawa sporna to minimalna wielkość powierzchni, jaką można by już nazwać lasem. Nie znam się na tym i uważam, że co do szczegółów w tej sprawie, a więc wielkości działki leśnej i jej szerokości, powinni wypowiedzieć się fachowcy. Oni wiedzą najlepiej co ma być lasem, a co nim być nie może.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#KazimierzSzafarz">Nie sądzę, abyśmy przy pomocy odszkodowań mogli poprawić sytuację w lasach i ochronić je przed zanieczyszczeniami przemysłowymi. Przemysł powinien sam ponosić skutki swojej działalności szkodliwej dla lasów. Tymczasem do tej pory dominuje praktyka nagradzania orderami tych osób, które wybudowały wspaniałe zakłady przemysłowe. Za wadliwą eksploatację tych wszystkich fabryk, za zatruwanie środowiska naturalnego.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#KazimierzSzafarz">Powinno się surowo karać, a nawet wsadzać do więzienia osoby za to odpowiedzialne. Tymczasem dzisiaj płaci za to cała załogą, a jest to nie do przyjęcia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#HenrykJackowski">Nadal nie rozumiem dlaczego Komisja przygotowująca projekt opinii chce koniecznie łamać ustawę o przedsiębiorstwach. Nie mogę się zgodzić z arbitralnym stanowiskiem Komisji w niektórych sprawach. Skoro istnieją między nami różnice zdań, to może rozstrzygniemy wątpliwości za pomocą głosowania nad poszczególnymi fragmentami projektu opinii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#WłodzimierzKiciński">Jeśli zebrani uznają za konieczne przegłosowania niektórych spornych kwestii, to nic nie stoi na przeszkodzie.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#WłodzimierzKiciński">Rzeczywiście nie powinniśmy rozstrzygać, jaka zalesiona powierzchnia jest już lasem, czy ma wynosić 0,5 ha, czy też 0,1 ha. Dla najważniejszej sprawy, którą jest ochrona terenów leśnych, rozstrzygnięcie takie nie ma większego znaczenia. Co do skrajnych propozycji zgłoszonych przez K. Szafarza byłbym raczej ostrożny, zwłaszcza że i tak mamy już więzienia mocno przepełnione.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#MieczysławFRakowski">Jestem podobnego zdania, nie powinniśmy sięgać do rozwiązań skrajnych, a raczej szukać kompromisu, nie rezygnując Jednocześnie z rozwiązania dylematów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#RyszardDzialuk">Na str. 4 projektu opinii zawarte zostało stwierdzenie, że zadania stojące przed gospodarką leśną mogą być skutecznie realizowane przy istnieniu silnej, zintegrowanej organizacji o zasięgu ogólnokrajowym, umożliwiającej zespolenie sił i środków dla realizacji tych celów. Podkreślono tam również konieczność umocnienia organizacji gospodarczej Lasy Państwowe stwierdzając, że szczegółowe rozwiązania strukturalno-organizacyjne powinny odpowiadać ukształtowanej strukturze centrum administracyjno-gospodarczego kraju. I tylko w tym kontekście należy rozpatrywać, co stwierdza projekt opinii, funkcje przedsiębiorstw i generalnej dyrekcji Lasów Państwowych. Natomiast nic się nie mówi o rozwiązaniach docelowych, ostatecznych, które wynikną zapewne w toku wdrażania II etapu reformy gospodarczej. W projekcie opinii nie ma mowy o jakichkolwiek zaborczych dążeniach Lasów Państwowych wobec lasów prywatnych. Nie ma mowy o ich likwidacji a jedynie o rozszerzeniu nadzoru technicznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#MieczysławFRakowski">Nie uważam za Celowe głosowania nad poszczególnymi fragmentami projektu naszej opinii. Taka procedura byłaby zasadna, gdybyśmy mieli przyjmować projekt ustawy. Uważam, że w wielu kwestiach powinniśmy zdać się na fachowców, dotyczy to np. wielkości terenu uznanego za las. Proponuję przyjąć projekt opinii, zreferowanej przez W. Kicińskiego wraz ze zgłoszonymi poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#MieczysławFRakowski">Propozycję przyjęto przy 5 głosach wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#MieczysławFRakowski">W kolejnym punkcie obrad, który obejmował sprawy różne, wystąpił Waldemar Baumgart (inżynier, dyrektor Przedsiębiorstwa Przemysłu Betonów „Prefabet” w Białych Błotach, zgłoszony przez zakład pracy): Jedną z barier uniemożliwiających budowę pomieszczeń o rozpiętościach powyżej 6 m, zwłaszcza obiektów służby zdrowia, handlu oraz obiektów przemysłowych, mostów i wiaduktów, są niedobory stropowych elementów sprężonych oraz dźwigarów strunobetonowych. Podobnie, z braku słupów energetycznych, hamowany jest rozwój elektryfikacji kraju. PKP oczekują na podkłady kolejowe z betonu sprężonego zastępujące podkłady drewniane. Pomimo tych oczywistych potrzeb społecznych, przemysł betonów od kilku lat ogranicza produkcję wymienionych wyrobów, mimo posiadania odpowiedniego potencjału produkcyjnego. Przemysł ten dysponuje również nowoczesną technologią produkcji betonów sprężonych.</u>
          <u xml:id="u-112.3" who="#MieczysławFRakowski">W latach 70 wytwarzano rocznie ponad 90 tys. m3 tych wyrobów, a obecnie najwyżej 50 tys. m3. Szczególnie niepokojący jest spadek produkcji stropów typu Spiroll wytwarzanych na licencji fińskiej w Przedsiębiorstwie Produkcji Betonów w Białych Błotach oraz warszawskim Faelbecie. Stropy strunobetonowe posiadają szczególne walory techniczne, a przede wszystkim stosunkowo niewielki ciężar, niskie zużycie stali oraz dużą zdolność przenoszenia obciążeń. „Portfel zamówień” na ten rok przekracza plany produkcyjne o ok. 50%. Brak tych wyrobów uniemożliwia realizację obiektów szkolnych. Ograniczenie produkcji betonu sprężonego wynika głównie z braku drutów i splotów importowanych z Czechosłowacji w ramach specjalizacji w RWPG. Kontraktem zajmuje się PHZ Uniwersał w Warszawie. Tylko na wyroby przeze mnie wymienione przemysł betonów składa corocznie zamówienia na ok. 1.700 ton drutów i ok. 2.600 ton splotów. Potrzeby te realizowane są jedynie w połowie przez krajowego dystrybutora, którym jest przedsiębiorstwo „Metalzbyt” w Bytomiu.</u>
          <u xml:id="u-112.4" who="#MieczysławFRakowski">Od zaniżonych wielkości przydziałów wielokrotnie odwoływały się przedsiębiorstwa produkujące betony sprężone; sytuacja taka powtarzała się od 1984 r. Od kilku lat interweniuje też zrzeszenie przedsiębiorstw branży betonów, kierując wystąpienia do „Uniwersalu”, „Metalzbytu” oraz Zrzeszenia Przedsiębiorstw Przemysłu Wyrobów Metalowych „Polmetal” w Krakowie. W sprawie tej do Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego występowało wielokrotnie Ministerstwo Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej. W styczniu 1986 r. informowano o tym także Wydział Ekonomiczny KC PZPR. Jak dotąd działania te nie przyniosły rezultatów. Równocześnie w ciągu ostatnich trzech lat zmniejszono o połowę dostawy grysów granitowych, produkowanych przez zakłady kopalnictwa skalnego. Grysy są drugim podstawowym surowcem do produkcji strunobetonów.</u>
          <u xml:id="u-112.5" who="#MieczysławFRakowski">Przedstawiona sytuacja zmniejsza perspektywy rozwojowe przedsiębiorstw, pogarsza sytuację budownictwa, rodzi pytanie, czy likwidować istniejący potencjał. W krajach ościennych, a także w całym świecie udział produkcji wyrobów sprężonych stale wzrasta. Sytuacja taka sprawia, że wiele obiektów znajdujących się w CPR na 1987 r. i w NPSG na lata 1986–1990 nie zostanie zrealizowanych.</u>
          <u xml:id="u-112.6" who="#MieczysławFRakowski">Proponuję więc, aby dla poprawy zaopatrzenia w sploty i druty zawrzeć dodatkowe wieloletnie kontrakty z Czechosłowacją, co zagwarantuje niezbędny poziom produkcji. Proponuję także rozważyć uruchomienie przez przemysł krajowy wyrobów, które kiedyś, jeszcze przed ustaleniem specjalizacji RWPG, były w Polsce produkowane. W stosunku do grysów granitowych proponuję objęcie ich dostaw zamówieniami rządowymi. Uważam, że sprawą tą należy zainteresować sejmową Komisję Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej, Komunalnej i Mieszkaniowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#CzesławStasiek">Chciałbym upomnieć się o dodatek do renty inwalidzkiej, jaki, moim zdaniem, należy się jednemu z zasłużonych pracowników leśnictwa, który uległ wypadkowi podczas pracy, a później otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. W ub. r. człowiek ten zwrócił się do ZUS w Sztumie w swojej sprawie, a następnie po negatywnym dla niego rozstrzygnięciu do Rady Państwa. Ta z kolei skierowała sprawę do ZUS w Warszawie, po czym przyszła odpowiedź, że temu obywatelowi dodatek do renty inwalidzkiej z tytułu odznaczenia nie przysługuje. W związku z tym pytam się, czy mamy w kraju różne krzyże i krzyżyki i dlaczego człowiek zasługujący na dodatkowe wynagrodzenie w żaden sposób nie może go otrzymać?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#MieczysławFRakowski">Nie możemy się zajmować produkcją drutu ani betonu, to nie jest ani właściwe miejsce, ani właściwe forum. Rozumiem, że dyrektor przedsiębiorstwa został zobligowany przez swoje środowisko do odczytania wystąpienia na posiedzeniu naszej Rady i kiedy powróci do siebie z pewnością go zapytają, co zdecydowała Rada. Otóż Rada nic nie zdecydowała i nic nie zdecyduje, ponieważ takimi sprawami po prostu się nie zajmuje i nie powinna zajmować w przyszłości. Podobnie jak interwencjami tego typu, jaką zgłosił Cz. Stasiek. Również w tej ostatniej sprawie nie możemy zabierać głosu, ponieważ rozstrzyga o tym ustawa. Proponuję, aby tą sprawą zainteresować dyrektora warszawskiego ZUS, który jest członkiem naszej Rady, i który niestety musiał opuścić dzisiejsze posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#MieczysławFRakowski">OPINIA NR 18.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#MieczysławFRakowski">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL o „Założeniach do projektu ustawy o lasach i gospodarce leśnej” uchwalona w dniu 28 kwietnia 1987 r.</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#MieczysławFRakowski">Zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej istnieje pilna potrzeba opracowania nowoczesnej, odpowiadającej aktualnym i przyszłym potrzebom, ustawowej regulacji problematyki lasów i funkcjonowania gospodarki leśnej.</u>
          <u xml:id="u-114.4" who="#MieczysławFRakowski">Przemawia za tym:</u>
          <u xml:id="u-114.5" who="#MieczysławFRakowski">a) wzrost ekologicznych (pozaprodukcyjnych) funkcji lasu, b) wpływ lasu na warunki życia społeczeństwa, gospodarkę wodną, czystość powietrza itp., c) wzrastające zapotrzebowanie gospodarki narodowej na drewno i inne surowce leśne, przy malejących możliwościach pozyskania tych surowców, d) aktualny stan lasów, ich zagrożenie i postępująca degradacja w wyniku ujemnego oddziaływania czynników związanych z rozwojem cywilizacji.</u>
          <u xml:id="u-114.6" who="#MieczysławFRakowski">Rada Społeczno-Gospodarcza z zadowoleniem odnotowuje fakt, że założenia do ustawy w pełny i spójny sposób obejmują zagadnienia związane z lasami i problematyką gospodarki leśnej, niezależnie od form własności lasów i ich podporządkowania organizacyjnego. Trafnie też został sformułowany ogólnospołeczny cel gospodarki leśnej, którym jest zachowanie i ochrona ekologicznych funkcji lasów, pomnażanie zasobów leśnych, wykorzystanie pozaprodukcyjnych i produkcyjnych funkcji lasu.</u>
          <u xml:id="u-114.7" who="#MieczysławFRakowski">W sytuacji narastającego zagrożenia środowiska oraz związanego z tym pogarszania się stanu lasów na terenie całego kraju uważamy, że problemy zachowania zasobów leśnych winny stać się częścią składową ogólnokrajowego programu ochrony środowiska, a ochrona lasów na równi z ochroną powietrza, wód i gleb, przedmiotem długofalowej polityki państwa.</u>
          <u xml:id="u-114.8" who="#MieczysławFRakowski">W tym kontekście Rada uważa, że celowym jest doprowadzenie do uzyskania pełnej spójności rozwiązań prawnych zawartych w ustawach:</u>
          <u xml:id="u-114.9" who="#MieczysławFRakowski">1) o ochronie gruntów rolnych i leśnych, 2) o ochronie przyrody, 3) o ochronie i kształtowaniu środowiska, 4) o hodowli i ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim. Radą podkreśla fakt, iż w lasach istnieją ograniczone względami biologicznymi możliwości pozyskania drewna. Dotychczasowe praktyki ustalania rozmiaru pozyskania surowca drzewnego nie uwzględniały tego faktu. Doprowadziło to do nadmiernej eksploatacji i zniekształcenia struktury wiekowej drzewostanów oraz do innych niekorzystnych zjawisk w gospodarce leśnej. By zapobiec temu zjawisku w przyszłości, należy zgodnie z założeniami uzależnić rozmiar pozyskania drewna od wielkości ustalonych w planach urządzania lasu (etaty cięć).</u>
          <u xml:id="u-114.10" who="#MieczysławFRakowski">Biorąc pod uwagę aktualny stan zdrowotny i sanitarny lasów oraz niekorzystne prognozy na przyszłość w tym zakresie, rozwiązania wymaga kwestia materialnej odpowiedzialności sprawców szkód przemysłowych w lasach, które obecnie występują już w sposób widoczny na powierzchni ponad 700 tys. ha lasów. Roczny rozmiar strat ponoszonych przez gospodarkę leśną tylko w związku ze zmniejszonym przyrostem drewna wynosi około 25 mld zł, podczas gdy sprawcy szkód płacą odszkodowania w wysokości około 1 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-114.11" who="#MieczysławFRakowski">W związku z powyższym Rada uważa za celowe wprowadzenie do ustawy pojęcia „szkody ekologicznej”, obejmującego straty z tytułu zmniejszenia bądź utraty produkcji leśnej oraz utraty pozaprodukcyjnych funkcji lasu. Potwierdzą to konieczność nowelizacji, między innymi pod tym kątem, wymienionych powyżej ustaw.</u>
          <u xml:id="u-114.12" who="#MieczysławFRakowski">Coraz częściej opinia społeczna krytycznie ocenia żywiołową, dewastacyjną penetrację terenów leśnych.</u>
          <u xml:id="u-114.13" who="#MieczysławFRakowski">Rada wypowiadając się za dostępnością lasów dla społeczeństwa, dostrzega jednak konieczność określenia zasad racjonalnego korzystania z terenów leśnych dla celów rekreacyjno-zdrowotnych i zbieractwa runa leśnego.</u>
          <u xml:id="u-114.14" who="#MieczysławFRakowski">W przyszłej regulacji ustawowej należałoby jednocześnie zapewnić znaczne rozszerzenie działań na rzecz ekologicznej świadomości społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-114.15" who="#MieczysławFRakowski">Wyrażamy pogląd, iż proponowana w założeniach teza dotycząca gospodarki łowieckiej, jako części składowej gospodarki leśnej, jest kierunkowo słuszna, w proponowanym zapisie jest ona jednak zbyt ogólnikowa i nie zawiera propozycji kompleksowego rozwiązania kwestii gospodarki łowieckiej w lasach, a w szczególności problematyki szkód wyrządzonych przez zwierzynę w uprawach leśnych i polnych.</u>
          <u xml:id="u-114.16" who="#MieczysławFRakowski">Dotychczasowy system obciążania gospodarki leśnej odszkodowaniami za straty w uprawach rolnych na terenach dzierżawionych przez koła łowieckie przeczy ogólnie przyjętym zasadom prawnym.</u>
          <u xml:id="u-114.17" who="#MieczysławFRakowski">Rada uważa, że obecnie obowiązujący system ekonomiczno-finansowy Lasów Państwowych, umożliwiający tworzenie wspólnych funduszy celowych jest słuszny i wymaga utrwalenie. System ten umożliwiał dotychczas samofinansowanie się gospodarki leśnej oraz przeznaczenie odpowiednich środków na rozwój zasobów leśnych i infrastruktury technicznej leśnictwa. Jednak w sytuacji usuwania skutków klęsk żywiołowych i ekologicznych przy zmniejszonych możliwościach pozyskania cenniejszego surowca drzewnego, ponoszone z tego tytułu koszty znacznie przekraczają możliwości finansowe Lasów Państwowych.</u>
          <u xml:id="u-114.18" who="#MieczysławFRakowski">W związku z tym Rada uważa za niezbędne uwzględnienie w systemie ekonomiczno-finansowym Lasów Państwowych takich rozwiązań, które zapewnią dopływ środków z innych źródeł, jak np. z budżetu państwa, funduszu ochrony środowiska. Należałoby rozważyć zasadność stworzenia Lasom Państwowym możliwości korzystania z preferencji ekonomicznych z tytułu rozliczeń z budżetem państwa w okresie usuwania następstw klęsk żywiołowych i ekologicznych w lasach.</u>
          <u xml:id="u-114.19" who="#MieczysławFRakowski">Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że niezadowalający stan i wykorzystanie lasów niepaństwowych wymaga większego zainteresowania i zaangażowania technicznych środków organizacji gospodarczej Lasy Państwowe, a także polepszenia pracy nadzoru technicznego w zakresie ochrony, zagospodarowania tych lasów i gospodarki drewnem.</u>
          <u xml:id="u-114.20" who="#MieczysławFRakowski">Dla poprawy gospodarki w lasach niepaństwowych niezbędne jest ugruntowanie przekonania ich posiadaczy o trwałości własności gospodarstwa leśnego i korzyściach wynikających z prawidłowej hodowli i użytkowania lasów. Wiąże się to także z potrzebą umożliwienia właścicielom większych obszarów leśnych nabywania odpowiednich uprawnień do prowadzenia gospodarki leśnej.</u>
          <u xml:id="u-114.21" who="#MieczysławFRakowski">Rada stoi na stanowisku, że ze względu na ekologiczną rolę lasów oraz ich wielostronny wpływ na życie całego społeczeństwa powinny one być traktowane jako integralna całość. Dlatego też zadania stojące przed gospodarką leśną mogą być skutecznie realizowane przy istnieniu silnej, zintegrowanej organizacji o zasięgu ogólnokrajowym, umożliwiającej zespolenie sił i środków dla realizacji tych celów. W związku z tym Rada podkreśla konieczność umocnienia organizacji gospodarczej Lasy Państwowe. Szczegółowe rozwiązania strukturalno-organizacyjne winny odpowiadać ukształtowanej strukturze centrum administracyjno-gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-114.22" who="#MieczysławFRakowski">W tym kontekście należy również rozpatrywać funkcje przedsiębiorstw i Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych.</u>
          <u xml:id="u-114.23" who="#MieczysławFRakowski">Jednocześnie RSG opowiada się za uwzględnieniem w strukturze przedsiębiorstw gospodarki leśnej samorządu pracowniczego, którego rola, funkcje i uprawnienia powinny być dostosowane do specyfiki działania tych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-114.24" who="#MieczysławFRakowski">Rada Społeczno-Gospodarcza proponuje uzupełnienie założeń do ustawy następującymi tezami:</u>
          <u xml:id="u-114.25" who="#MieczysławFRakowski">I. „Dla pełniejszego zaspokajania potrzeb na surowce drzewne, w sytuacji przewidywanego wystąpienia ograniczeń w ich pozyskiwaniu, proponuje się, aby w projektowanej ustawie stworzono możliwość ścisłego powiązania leśnej bazy surowcowej z przemysłem pierwiastkowego przerobu drewna. Należy przy tym dążyć do racjonalnego i oszczędnego wykorzystywania surowca drzewnego na zasadach specjalizacji przedmiotowej”.</u>
          <u xml:id="u-114.26" who="#MieczysławFRakowski">Baza surowca drzewnego w Polsce ulega, ze względów obiektywnych, systematycznemu zmniejszeniu. Na przykład pozyskanie surowca tartacznego w 1980 roku wyniosło 8,3 mln m3, w 1985 r. 7,9 mln m3, a przewidywane pozyskanie tego surowca w roku 1990 wyniesie 7,3 mln m3, a w 2000 roku tylko 6,5 mln m3x). Malejącej podaży drewna towarzyszy wzrastające zapotrzebowanie na ten surowiec. Lepsze warunki dla wykorzystania surowca drzewnego mogą być uzyskane w wyniku powiązania leśnej bazy surowcowej i jednostek zajmujących się pierwiastkowym przerobem drewna. Powinno to doprowadzić do bardziej efektywnego wykorzystania tego surowca. Nie bez znaczenia będzie także stworzenie możliwości wydatnego ograniczenia przewozu drewna taborem kolejowym (ok. 40 tys. wagonów rocznie) na dalekie odległości.</u>
          <u xml:id="u-114.27" who="#MieczysławFRakowski">Proponowane rozwiązanie wpłynęłoby także korzystnie na dopływ środków na potrzeby zasobów leśnych oraz na poprawę wyników ekonomicznych zakładów przetwórczych surowca drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-114.28" who="#MieczysławFRakowski">II. „W ramach organizacji gospodarczej Łasy Państwowe będzie prowadzona również ochrona przyrody w lasach rezerwatowych. W związku z tym do organizacji tej powinny być włączone parki narodowe, w skład których wchodzą głównie lasy rezerwatowe”.</u>
          <u xml:id="u-114.29" who="#MieczysławFRakowski">Zdaniem Rady parki narodowe, stanowiące w 70% obszary leśne, stanowią organiczną całość z pozostałymi lasami.</u>
          <u xml:id="u-114.30" who="#MieczysławFRakowski">Wiele czynności z zakresu ochrony lasu, jak np. porządkowanie stanu sanitarnego, przeprowadzanie zabiegów związanych ze zwalczaniem gradacji szkodliwych owadów, usuwaniem następstw klęsk żywiołowych i ekologicznych, powinno odbywać się równocześnie na obszarach parku, jak i w sąsiadujących drzewostanach nie wchodzących w skład parku. Działania te mogą być skuteczne, tylko w przypadku ścisłej ich koordynacji.</u>
          <u xml:id="u-114.31" who="#MieczysławFRakowski">Parki narodowe napotykają na poważne przeszkody w prowadzeniu prawidłowej gospodarki na obszarach leśnych.</u>
          <u xml:id="u-114.32" who="#MieczysławFRakowski">Powodowane to jest m.in. brakiem własnego zaplecza technicznego, organizacyjnego, naukowego, trudnościami w naborze pracowników i innymi czynnikami wynikającymi z ich ograniczonych możliwości jako jednostek budżetowych. Wejście parków narodowych w skład organizacji Lasy Państwowe stworzy im możliwości korzystania z potencjału technicznego i naukowego tej organizacji, w tym ze środków technicznych, materiałowych i finansowych.</u>
          <u xml:id="u-114.33" who="#MieczysławFRakowski">Rozwiązanie powyższe nie wprowadzałoby żadnych zmian w tworzeniu parków i ich statusie prawnym. Wchodząc w skład Lasów Państwowych realizować one będą w dalszym ciągu zadania określone w przepisach o ochronie przyrody.</u>
          <u xml:id="u-114.34" who="#MieczysławFRakowski">Zaznaczyć należy, że proponowane rozwiązanie pozwoliłoby na szybkie reagowanie w przypadkach jednoznacznego zagrożenia środowiska przyrodniczego parków i pozostałych obszarów leśnych, co może przynieść wiele korzyści ochronie zasobów leśnych całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-114.35" who="#MieczysławFRakowski">Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża pogląd, że przedstawiona treść założeń odpowiada potrzebom utrzymania i rozwoju zasobów leśnych kraju.</u>
          <u xml:id="u-114.36" who="#MieczysławFRakowski">Rosnąca rola i ranga lasów w życiu społeczeństwa przemawia za potrzebą opracowania rozwiązań prawnych w formie ustawy o lasach i gospodarce leśnej.</u>
          <u xml:id="u-114.37" who="#MieczysławFRakowski">Rada Społeczno-Gospodarcza uważa za celowe rozpatrzenie, niezależnie od przedstawionych przez Rząd założeń, również projektu ustawy wraz z kompletem przepisów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-114.38" who="#MieczysławFRakowski">Na tle istniejących zagrożeń lasów ostro uwidacznia się problem transgranicznych zanieczyszczeń powietrza. Rada uważa za konieczne podjęcie stosownych kroków zmierzających do kompleksowego uregulowania tych zagadnień, szczególnie uzyskiwania odpowiednich odszkodowań.</u>
          <u xml:id="u-114.39" who="#MieczysławFRakowski">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-114.40" who="#MieczysławFRakowski">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-114.41" who="#MieczysławFRakowski">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (19)</u>
          <u xml:id="u-114.42" who="#MieczysławFRakowski">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-114.43" who="#MieczysławFRakowski">25.05.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-114.44" who="#MieczysławFRakowski">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-114.45" who="#MieczysławFRakowski">nr 409/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-114.46" who="#MieczysławFRakowski">[TREŚĆ]</u>
          <u xml:id="u-114.47" who="#MieczysławFRakowski">W dniu 25 maja 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza obradująca pod przewodnictwem wicemarszałka Sejmu Mieczysława F. Rakowskiego, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-114.48" who="#MieczysławFRakowski">- projekt opinii o projekcie ustawy o kinematografii;</u>
          <u xml:id="u-114.49" who="#MieczysławFRakowski">- projekt opinii o projekcie ustawy o Narodowym Spisie Powszechnym w 1988 r.;</u>
          <u xml:id="u-114.50" who="#MieczysławFRakowski">- projekt opinii o projekcie ustawy o dozorze technicznym;</u>
          <u xml:id="u-114.51" who="#MieczysławFRakowski">- projekt opinii o rządowym sprawozdaniu o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1986 r.;</u>
          <u xml:id="u-114.52" who="#MieczysławFRakowski">- tok prac nad opinią o tezach w sprawie II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-114.53" who="#MieczysławFRakowski">W posiedzeniu wzięli udział: wiceminister kultury i sztuki Jerzy Bajdor, wiceminister górnictwa i energetyki Bernard Miś, wiceminister rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej Wiesław Młynarczyk, wiceprezes Głównego Urzędu Statystycznego Tadeusz Walczak, prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich Janusz Majewski, przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli, Urzędu Rady Ministrów, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, stowarzyszeń twórczych, organizacji społeczno-zawodowych, placówek naukowo-badawczych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#MieczysławFRakowski">Otwieram. XIV posiedzenie Rady Społeczno-Gospodarczej. Przewidujemy długie i bogate obrady. Początkowo planowaliśmy rozłożenie dzisiejszej problematyki na dwa posiedzenia, lecz przyspieszenie plenarnych obrad Sejmu PRL sprawiło, że postanowiliśmy odbyć jednodniowe posiedzenie Rady. Różnorodność podejmowanych tematów skłoniła nas do zakreślenia pewnych granic czasowych i zaproszenia gości, reprezentujących stronę rządową, na różne godziny.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#MieczysławFRakowski">Projekt opinii o projekcie ustawy o kinematografii przedstawił w imieniu zespołu roboczego Krzysztof Teodor Toeplitz (publicysta tygodnika „Polityka”, zgłoszony przez Wydawnictwo Współczesne): W imieniu zespołu powołanego przez Prezydium RSG pragnę przedstawić Radzie zarówno projekt opinii dotyczącej ustawy o kinematografii, jak też komentarz do tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#MieczysławFRakowski">Ustawa o kinematografii została poddana pierwszemu czytaniu w Sejmie i odesłana do sejmowej Komisji Kultury, która ma ją poddać szczegółowemu rozbiorowi. Ustawa stała się przedmiotem zainteresowania prasy oraz opinii publicznej. Wiele opinii napłynęło do Komisji Kultury oraz do naszej Rady już po opracowaniu projektu opinii. Są to w dużej mierze głosy krytyczne wobec obecnego kształtu projektu ustawy. Część z nich wynika z niezrozumienia sytuacji, w jakiej znajduje się kinematografia, część zaś wydaje się trafna i uzasadniona. Dlatego też jest ważne, aby Rada z całą wnikliwością podeszła do projektowanego dokumentu.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#MieczysławFRakowski">Trzeba zdać sobie sprawę, że dotychczasowa regulacja prawna dotycząca całego obszaru kinematografii zawarta była w ustawie z 15 grudnia 1951 r. Ustalała ona, w bardzo skrótowej formie, monopol państwa w zakresie produkcji i dystrybucji filmowej, uznając równocześnie działalność w tym zakresie za całkowicie uzależnioną od budżetu państwa. W ogromnym procencie przewidywano finansowanie przez państwo produkcji i dystrybucji filmów.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#MieczysławFRakowski">Od czasu uchwalenia tej ustawy nastąpiły jednak zasadnicze zmiany w produkcji i dystrybucji. Powstała i upowszechniła się telewizja, która zaczęła zajmować się produkcją i dystrybucją utworów filmowych. W związku z rozwojem TV pojawiły się nowe techniki rejestracji i przekazu tych utworów; chodzi tu przede wszystkim o techniki wideo, którymi zajmują się rozmaite placówki, m.in. prywatno-zagraniczne lub prywatne. Zajmują się one wypożyczaniem kaset wideo lub też ich produkcją.</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#MieczysławFRakowski">Warto podkreślić ogromne zmiany, jakie zaszły w samej kinematografii. Od połowy lat 50 produkcja filmowa została oparta na tzw. zespołach filmowych. Są to twórcze grupy produkcyjne korzystające z pewnej samodzielności. Ustawa z 1951 r. nie przewidywała takich sytuacji. Reasumując to, co powiedziałem - widać wyraźnie, że wspomniana ustawa nie odpowiadała faktycznemu stanowi rzeczy w szeroko rozumianej produkcji filmowej.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#MieczysławFRakowski">Oprócz omówionych przed chwilą przemian wewnętrznych miały miejsce przemiany zewnętrzne, dotyczące ogólnego poglądu na strukturę i metody działania gospodarki socjalistycznej oraz socjalistycznej polityki kulturalnej. Przemiany te następują obecnie tak szybko, że projekty rozwiązań uchodzące jeszcze przed rokiem za wybiegające naprzód obecnie wydają się niezadowalające, a nawet - hamujące proponowane przez II etap reformy kierunki rozwoju. Dotyczy to głównie uzasadnionego zwalczania struktur monopolistycznych w gospodarce państwowej, kierunku rozwoju samodzielnych przedsiębiorstw, stworzenia sytuacji gospodarczych respektujących prawa rynku i reguły gry ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#MieczysławFRakowski">Wydaje mi się, że Rada powinna spojrzeć na proponowaną ustawę, oceniając w sposób rzetelny jej nowoczesność oraz zgodność z pożądanymi kierunkami rozwoju naszego kraju. Zespół przygotowujący projekt opinii stanął przed tym problemem. Nie mamy całkowitej pewności, czy zdołaliśmy w projekcie opinii udzielić wyczerpującej odpowiedzi na wszystkie nasuwające się pytania i wątpliwości, dlatego też zwracany się z prośbą o opinię plenum Rady.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#MieczysławFRakowski">Należy zdać sobie sprawę, że prace nad pierwotnym kształtem ustawy o kinematografii rozpoczęły się 5 lat temu. Podjęto je w związku z reformą systemu kinematografii, zmierzającą do nadania temu organizmowi cech zgodnych z rodzącymi się wówczas założeniami reformy gospodarczej. Prace te prowadzone były pod egidą pełnomocnika rządu ds. reformy. Okazało się jednak, że wprowadzenie do kinematografii zasad ogólnych, którymi kieruje się reforma gospodarcza, jest niemożliwe z kilku przyczyn.</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#MieczysławFRakowski">Zasadniczą przyczyną jest fakt, że kinematografia taka jak nasza nie może być samowystarczalna ekonomicznie i egzystować bez dotacji państwowych. Działa Iność kinematografii kontrolowanej i sterowanej polityką kulturalną państwa nie może być całkowicie uzależniona od parametrów ekonomicznych. Warto zauważyć, że wątpliwości pogłębiają nasz niewielki eksport kinematograficzny oraz niewielka widownia.</u>
          <u xml:id="u-115.10" who="#MieczysławFRakowski">W takiej sytuacji zaistniała konieczność stworzenia nowej formy prawnej przedsiębiorstwa filmowego. Chodzi o takie przedsiębiorstwo, które pracując w ramach podstawowych kryteriów systemu reformy - a więc przede wszystkim składając odpowiedzialność za decyzje na barki producenta, którego rolę pełni zespół filmowy - otwiera równocześnie możliwość wspierania się na odpowiednio sterowanej dotacji państwowej. Dotacja ta może pochodzić z Funduszu Kinematografii, będącego wydzieloną częścią Narodowego Funduszu Rozwoju Kultury. Taką formą przedsiębiorstwa filmowego ma być proponowana przez projekt nowej ustawy tzw. instytucja filmowa, utworzona przez analogię do instytucji artystycznych, ustanowionych odrębną ustawą.</u>
          <u xml:id="u-115.11" who="#MieczysławFRakowski">Zespół nasz przychyla się do powyższego rozumowania. Równocześnie jednak podkreślamy brak rozporządzeń wykonawczych, które w tym przypadku powinny być bezwzględnie przedstawione razem z ustawą. Rodzi się wiele wątpliwości. Czy formuła instytucji filmowej nie zatrze zasadniczego i pożądanego charakteru i kierunku działania, któremu ma służyć ta instytucja? Projekt ustawy stwierdza, że w instytucje filmowe mają zostać przekształcone wszystkie główne przedsiębiorstwa działające na terenie kinematografii. Powstaje pytanie, czy nie zostanie to wykorzystane w ten sposób, że system dystrybucji filmów, kina itp. nie zostaną zwolnione z troski o pozyskanie widzów? Czy wytwornie filmowe nie poczują się zwolnione z obowiązku obniżania kosztów i przedstawiania atrakcyjnych ofert producentom, czyli zespołom filmowym? Czy same zespoły filmowe, działające obecnie w ramach Przedsiębiorstwa Realizacji Filmów, będą rozliczane według swoich rzeczywistych osiągnięć gospodarczych, czy też - jak to się dzieje dotychczas - ich rozliczenia zostaną wrzucone do wspólnego „kotła”? Może to się skończyć tak, że jednostki niegospodarne będą w praktyce finansowane przez jednostki przedsiębiorcze i bardziej gospodarne.</u>
          <u xml:id="u-115.12" who="#MieczysławFRakowski">Zespół nasz zadowolił się w tym względzie pozytywnym zapewnieniem ze strony Naczelnego Zarządu Kinematografii. Nie można jednak nie zauważyć, że sprawy te powinny jasno wynikać ze sformułowań ustawy i nie powinny być odsyłane do dokumentów wykonawczych, ani też podlegać dowolnej interpretacji.</u>
          <u xml:id="u-115.13" who="#MieczysławFRakowski">Inną sprawą, która wyłoniła się w związku z podjętymi rozważaniami o reformie kinematografii, jest kwestia scalenia całego organizmu kinematografii. Chodzi o doprowadzenie do sytuacji, w której mógłby on działać jak system zamknięty zarówno pod względem dyspozycyjnym, jak i finansowym. Ustawa proponuje powołanie Komitetu Kinematografii, co oznacza zarówno przekształcenie obecnego Naczelnego Zarządu Kinematografii w urząd proponowanego Komitetu, jak też wyjęcie agend administracyjnych kinematografii ze struktury Ministerstwa Kultury i Sztuki. Jednocześnie zachowuje się podległość Komitetu Kinematografii ministrowi kultury i sztuki. Takie rozwiązanie może doprowadzić do pozytywnych skutków, polegających głównie na zespoleniu wszystkich gałęzi kinematografii - czyli produkcji i upowszechniania - w jednym systemie, nadającym podejmowanym decyzjom odpowiednią klarowność. Warunkiem osiągnięcia skutków pozytywnych jest ukształtowanie odpowiedniej struktury i statutu Komitetu. Decyzje te projekt ustawy pozostawia w kompetencji Rady Ministrów. Nasz zespół nie miał możności zapoznania się z projektem statutu, ponieważ nie został on nam przedstawiony. W tej sytuacji pozostaje jedynie przestrzec, aby Komitet nie stał się nową instytucją centralną proponowaną w okresie, kiedy ogólny kierunek przemian idzie w stronę wręcz przeciwną, wyznaczoną przez II etap reformy.</u>
          <u xml:id="u-115.14" who="#MieczysławFRakowski">Komitet Kinematografii odegra rolę pozytywną, jeżeli będzie ciałem roboczym skupiającym przy jednym stole wszystkie ogniwa systemu kinematografii. Mimo, że projekt ustawy poświęca wiele miejsca Komitetowi i jego przewodniczącemu, to nie kreśli jasnej wizji ani struktury pracy komitetu, ani też zakresu zależności pomiędzy nim a jego przewodniczącym. Nie rozróżnia on jasno doradczych i władczych aspektów działalności komitetu. W swojej opinii wypowiadamy się stanowczo przeciwko tworzeniu nowego ogniwa centralnego, co miałoby charakter mnożenia piramid administracyjnych. Wypowiadamy się aprobująco o takiej konstrukcji organizacyjnej komitetu, która prowadziłaby do spłaszczenia, uproszczenia a równocześnie uspołecznienia już istniejących struktur.</u>
          <u xml:id="u-115.15" who="#MieczysławFRakowski">Ważną częścią projektu ustawy są przepisy dotyczące dziedzin, pozostających dotychczas poza obrębem tradycyjnie rozumianej kinematografii. Chodzi o tę dziedzinę twórczości filmowej oraz dystrybucji, jaka jest dokonywana przy pomocy technik wideo. Łatwo można odczytać ustawowe tendencje do zmonopolizowania decyzji w tym zakresie w rękach komitetu. Nie jest to zgodne z istniejącymi doświadczeniami, które pokazują, że dynamika rozwoju tych dziedzin - z różnych przyczyn, m.in. finansowo-dewizowych - wskazuje raczej na tendencje decentralizacyjne oraz znaczny udział kapitału prywatnego i zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-115.16" who="#MieczysławFRakowski">Powiedzmy sobie otwarcie - do tej pory państwo nie zrobiło nic, aby rozwijać wideo w Polsce. Bezpośrednie powiązanie z dyspozycją państwową stanowi często przeszkodę w uzyskiwaniu odpowiednich kontaktów zagranicznych, bez których rozwój tych dziedzin w Polsce jest niemożliwy.</u>
          <u xml:id="u-115.17" who="#MieczysławFRakowski">Nasza opinia jest jednoznaczna, jeśli idzie o sprawę ukrócenia piractwa w sferze wideo, uprawianego przez prywatne wypożyczalnie kaset obracające filmami, do których nie nabyły praw od dystrybutorów. Równocześnie jednak nasuwają się wątpliwości, czy dziedzina ta powinna być poddana Komitetowi Kinematografii, czy też powinna być traktowana jako działalność handlowo-produkcyjna. Jeśli przyjmiemy tę drugą optykę, to działalność w dziedzinie wideo byłaby poddana kontroli odpowiednich organów administracji terenowej pod względem formalno-prawnym i podatkowym oraz organów kontroli prasy, publikacji i widowisk od strony programowej. Są to nowe dziedziny kinematografii, których rozwój trudny jest na razie do przewidzenia.</u>
          <u xml:id="u-115.18" who="#MieczysławFRakowski">Nasza Rada powinna przestrzec przed tworzeniem ustaleń ustawodawczych, które mogą być przekreślone w najbliższej przyszłości przez samo życie. To mogłoby podważać powagę ustaw. Dotychczasowe doświadczenia spontanicznie rozwijającego się rynku wideo w kontaktach z organami kontroli - działającymi na mocy starej ustawy są negatywne. Wielu właścicieli wypożyczalni kaset narusza prawo, obracając kasetami nie zalegalizowanymi. Warto jednak także podkreślić, że Naczelny Zarząd Komitetu Kinematografii często odmawia uprawnionym dystrybutorom praw do rozpowszechniania filmów polskich w formie kasetowej lub ogranicza pole działania uprawnionych producentów. Dalsze rozciągnięcie monopolu Kinematografii na tę dziedzinę może mieć negatywne skutki; przestrzegamy przed tym i nakłaniamy do myślenia o innym wariancie rozwiązania tej sprawy niż proponowany w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-115.19" who="#MieczysławFRakowski">W zakończeniu projektu naszej opinii występuje wniosek o powołanie Społecznej Rady Filmowej jako ciała niezależnego od Komitetu Kinematografii. Ciało to mogłoby mieć wpływ na całość kultury filmowej w naszym kraju, a więc zarówno na kinematografię, jak też na dystrybucję filmową dokonywaną kanałami telewizyjnymi. W jego gestii leżałyby również sprawy kaset wideo, ewentualne problemy telewizji kablowej itp. Wniosek o powołanie Społecznej Rady Filmowej wpłynął na posiedzenie naszego zespołu i został włączony do tekstu projektu opinii w wyniku głosowania. Za takim rozwiązaniem padło 9 głosów, a przeciwko - 6 głosów. W wyniku dalszych prac redakcyjnych wyłoniły się jednak inne wątpliwości. Wskazywano, że funkcja, o której mowa, powinna być spełniana przez Komisję Filmową Narodowej Rady Kultury. Przypominam, że organ taki już istnieje.</u>
          <u xml:id="u-115.20" who="#MieczysławFRakowski">Zostałem upoważniony do przedstawienia powyższej wątpliwości wraz z prośbą o wyrażenie decyzji w tej sprawie. Punkt 4 projektu naszej opinii, w zależności od decyzji Rady, może więc zostać utrzymany bądź skreślony. Proszę Prezydium Rady o spowodowanie takiej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-115.21" who="#MieczysławFRakowski">Reasumując to, co powiedziałem, należy stwierdzić, że kinematografia polska działała i istniała w ramach poprzedniej ustawy przez 35 lat. Naszą troską powinno być, aby nowa ustawa swoją nowoczesnością, otwartością i zgodnością z kierunkami rozwoju życia społecznego oraz systemu informacyjnego i gospodarczego naszego kraju mogła służyć co najmniej równie długo i z nieporównanie lepszym skutkiem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#AndrzejKalwas">Ustawa o kinematografii sprzed 35 lat jest dokumentem nie przystającym do współczesnych wymagań. Wynika to z warunków, w jakich powstawała, a także z licznych aktów wykonawczych, które ją powoli obrastały, stwarzając trudności w jej skutecznym działaniu. Ustawa z grudnia 1951 r. nie uwzględnia, bo uwzględniać nie może, najnowszych osiągnięć technicznych w kinematografii, dokonującej się rewolucji informacyjnej. Stara ustawa nie uwzględnia również wielkiej i stale rosnącej roli technik audiowizualnych w życiu społecznym. Z tych też względów konieczność dokonania zmiany regulacji prawnych w dziedzinie kinematografii i uchwalenia nowej ustawy dla nikogo nie ulega najmniejszej wątpliwości. Kwestia ta została wystarczająco wyjaśniona w uwagach wstępnych naszej opinii o projekcie ustawy o kinematografii.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#AndrzejKalwas">Wbrew jednak temu, o czym jest mowa w uzasadnieniu, zwłaszcza jeśli chodzi o kompleksowe rozstrzygnięcia dotyczące wszystkich okoliczności funkcjonowania kinematografii, w projekcie ustawy wiele spraw potraktowanych zostało zbyt wąsko. W projekcie zmierza się do tworzenia nowych instytucji prawnych, co w moim przekonaniu jest niecelowe i jest zamierzeniem przekraczającym rzeczowe potrzeby. Podmiotowy zakres ustawy wydaje się zbyt wąski, a niektóre istotne problemy dotyczące np. obrotu cywilnoprawnego są albo pominięte, albo też odsunięte na dalszy plan.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#AndrzejKalwas">To marginesowe potraktowanie odnosi się do przedsiębiorstw upowszechniania filmów. W ten sposób wyraźnie preferuje się i utrwala dotychczasowy rynek producentów filmu. Problematyka zespołów filmowych należy do najbardziej liczących się przy produkcji filmów - tymczasem w projekcie ustawy nie znajdujemy definicji zespołów filmowych. Natomiast projekt wprowadza nowe rozwiązania instytucjonalne, co w moim przekonaniu, nie znajduje żadnego uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#AndrzejKalwas">Zastrzeżenia budzi rola i funkcje Komitetu Kinematografii, a w szczególności jego funkcje kontrolne. Wszelkie funkcje stanowiące projekt ustawy nakłada jedynie na przewodniczącego komitetu. Czy tego typu rozstrzygnięcia są w ogóle potrzebne i uzasadnione? Trwają obecnie prace nad uporządkowaniem centralnej administracji państwowej, przeprowadza się atestację stanowisk pracy oraz istniejących struktur organizacyjnych. W tym samym momencie proponuje się rozbudowę niektórych instytucji Centrum ponad potrzeby. Projekt ustawy nie wyposaża Komitetu Kinematografii w żadne funkcje stanowiące, a rola plenum tego komitetu jest niedostrzegalna.</u>
          <u xml:id="u-116.4" who="#AndrzejKalwas">Tworzy się nowy typ podstruktur, mających inny charakter niż przedsiębiorstwa państwowe. Nie wydaje się celowe przyjęcie zasady, że przedsiębiorstwa filmowe działają w oparciu o inne przepisy niż przedsiębiorstwa państwowe. Ten sam cel można, jak sądzę, osiągnąć poprzez nadanie tym przedsiębiorstwom statusu przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Podobnie w stosunku do przedsiębiorstw upowszechniania filmów może być zastosowana koncepcja przedsiębiorstw użyteczności publicznej i nie są do tego potrzebne żadne modyfikacje prawne.</u>
          <u xml:id="u-116.5" who="#AndrzejKalwas">W dyskusjach nad projektem ustawy słusznie podnosi się kwestię specyfiki przedsiębiorstw produkujących filmy. Specyfika ta wyraża się m.in. w funkcjonowaniu zespołów filmowych. Istnieje pilna potrzeba określenia stosunków prawnych pomiędzy tymi zespołami a przedsiębiorstwem produkującym filmy jako całością. Sądzę jednak, że nie ma konieczności wprowadzania nowych regulacji prawnych i że dla określenia tych stosunków między zespołami a przedsiębiorstwem z powodzeniem wystarczą obecnie obowiązujące przepisy.</u>
          <u xml:id="u-116.6" who="#AndrzejKalwas">W projekcie ustawy przyjęto słuszne, moim zdaniem, założenie, że ze względu na znaczenie zespołów filmowych konieczny jest ich wpływ na zarządzanie całym przedsiębiorstwem. Tego typu funkcję może spełniać rada zespołu. Istnieje jednak pytanie, jak podzielić zakres kompetencji między rady pracownicze a radę zespołów filmowych. Wydaje się, że znacznie łatwiejsza byłaby odpowiednia modyfikacja trybu powoływania rady pracowniczej przedsiębiorstwa produkującego filmy. W jej skład powinni wchodzić przedstawiciele zespołów filmowych.</u>
          <u xml:id="u-116.7" who="#AndrzejKalwas">Reasumując chciałbym stwierdzić, że nie widzę potrzeby nowych regulacji prawnych, a także powstawania nowych tworów organizacyjnych. Należy po prostu lepiej wykorzystać istniejące przepisy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#StanisławKołodziej">Najpierw kilka uwag ogólnych; omawiana dzisiaj problematyka należy do bardzo ważnych z punktu widzenia społecznego i ze zrozumiałych względów zainteresowanie społeczeństwa projektem ustawy o kinematografii jest tak duże. Projekt ustawy określa bowiem warunki twórczości filmowej, ustanawiając jednocześnie instrumenty prowadzące do osiągnięcia określonego celu. Sądzę, że w aktach prawnych należałoby przede wszystkim określić zakres i sposób tworzenia filmów, twórczości filmowej zabezpieczając jednocześnie interes państwa. Jest to temat bardzo rozległy, a jednocześnie trudny, kiedy w grę wchodzi różnica interesów pomiędzy państwem a twórcami dzieła filmowego. Należałoby zadać sobie pytanie, jaki powinien być zakres ingerencji państwa?</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#StanisławKołodziej">W moim przekonaniu największą wadą omawianego dzisiaj projektu ustawy jest zachwianie proporcji pomiędzy interesem państwa a interesem twórców, a także interesem społecznym. Z prawniczego punktu widzenia omawiany dokument wydaje się bardzo dobry, jest czytelny i właściwie zrozumiały dla każdego. Jego wadą, jak powiedziałem, jest zakłócenie proporcji pomiędzy interesami stron. Przede wszystkim zbyt daleko idzie dopuszczalna ingerencja państwa, a w niedostatecznym stopniu zapewnione są warunki powstawania dzieł filmowych. Obawiam się, że przyjęcie proponowane go projektu ustawy doprowadzi do sytuacji, w której będziemy mieli do czynienia z dziełami tworzonymi przez urzędników państwowych, a nie przez twórców. Projekt przewiduje rozbudowy aparatu administracyjnego i stworzenie całego systemu biurokratycznego. Zamiast twórczości będziemy mieli do czynienia z krążeniem korespondencji. Proponowane ograniczenia mogą zabić inicjatywę twórców, a bez niej nie mogą powstawać żadne wybitne dzieła.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#StanisławKołodziej">W moim przekonaniu projekt ustawy nie uwzględnia zmian zachodzących w życiu publicznym, w tym również zmian dokonywanych w środowiskach twórczych. To właśnie jest źródłem zachwiania proporcji, o których mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#StanisławKołodziej">Uważam również, że w projekcie ustawy o kinematografii znalazło się zbyt wiele szczegółów, które są niepotrzebne, a mają raczej charakter instrukcji. Dokument o tej wadze gatunkowej powinien koncentrować się na warunkach zapewniających możliwości powstawania dzieł filmowych, określając jednocześnie absolutnie niezbędne granice ingerencji państwa. Myślę, że powinniśmy raz jeszcze ocenić omawiany dzisiaj dokument pod tym kątem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#JerzyKawalerowicz">Nie wierzę, żeby można było rozstrzygnąć wszystkie problemy polskiej kinematografii za pomocą jednego, nawet najlepszego aktu prawnego. Jednocześnie zdaję sobie sprawę z potrzeby powstania takiego dokumentu, bo w innym wypadku kinematografia nasza rozpadnie się - już zresztą się rozpada. Musimy mieć świadomość, że dyskutujemy nie tylko o produkcji filmowej, ale o zjawisku, które w olbrzymiej mierze kształtuje współczesną kulturę. Rozpoczęła się epoka nowych technik audiowizualnych i to musimy uwzględniać omawiając projekt ustawy. Nie sądzę, aby można było dostosować funkcjonujące w kinematografii struktury organizacyjne do modelu przedsiębiorstw państwowych. Takie próby miały już zresztą miejsce i nie przyniosły spodziewanych rezultatów. Np. mimo nadania przedsiębiorstwom upowszechniania filmów statusu przedsiębiorstw użyteczności publicznej, zajęły one pozycję skrajnie komercjalną.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#JerzyKawalerowicz">Mówi się wiele o specyfice powstawania dzieł filmowych, ale nie bardzo wiadomo, co się przez to rozumie. Mamy tu do czynienia z przedziwnym połączeniem przemysłu, techniki oraz sztuki. Nie bardzo wiadomo, co jest ważniejsze - technika czy sztuka? Dlatego też uważam za trudne, a być może nawet niemożliwe, stworzenie jednoznacznych podstaw prawnych określających funkcjonowanie kinematografii. Jak bardzo jest to skomplikowane i trudne, świadczy 5-letni okres dyskusji nad obecnym projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#JerzyKawalerowicz">Nasza kinematografia nie może być samowystarczalna, mówił o tym zresztą redaktor Krzysztof Teodor Toeplitz. Jedynie kraje o ludności ponad 200 mln są w stanie zapewnić samowystarczalność rodzimej produkcji filmowej. Nie bez znaczenia pozostaje również stan naszych kin i liczba miejsc w kinach; na 1000 mieszkańców mamy w Polsce tych miejsc 14. To właściwie z góry przesądza sprawę samowystarczalności naszej kinematografii. Rozważa się często kwestię, w jakim stopniu może to być kinematografia komercjalna.</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#JerzyKawalerowicz">Sądzę, że warto również zastanowić się nad tym, jak ta komercjalność jest do pogodzenia z funkcjami społecznymi kinematografii w państwie socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#JerzyKawalerowicz">W omawianym dzisiaj projekcie ustawy zawarty został pewien pomysł, pewna koncepcja stworzenia nieschematycznej struktury dla kinematografii, dla filmu, który jest twórczością niepowtarzalną. Właściwie każdy film jest prototypem i trzeba stworzyć możliwie najlepsze warunki do powstawania dzieł filmowych, a także ich dystrybucji. Sądzę, że trudno byłoby wytłumaczyć w sposób prosty wszystkie zależności i prawa rządzące powstawaniem dzieł filmowych - dlatego posłużę się anegdotą, a właściwie spostrzeżeniem z mojego życia. Swego czasu oglądałem we Francji, w wytwórni filmowej, salę udźwiękowienia filmu wyposażoną w najbardziej nowoczesne urządzenia. Podczas zwiedzania ze zdumieniem zauważyłem, że jedna czwarta sali przedstawia dziwny pejzaż budowy, czegoś nieskończonego… Kiedy spytałem o co chodzi, otrzymałem odpowiedź, że w czasie budowy hali uzyskano bardzo wysoki poziom udźwiękowienia i jakości dźwięków - sięgający 94%. W takich okolicznościach jakakolwiek dalsza zmiana byłaby niecelowa, bo mogłaby jedynie zaszkodzić. Zdecydowano więc nie kończyć budowy. Uważam, że ta ostatnia uwaga może się odnieść również do projektowanej ustawy o kinematografii: że w jakimś momencie trzeba zakończyć dyskusję i ustawę po prostu przyjąć. Nie szczegóły są ważne, ale rozstrzygnięcia naprawdę istotne dla twórczości filmowej i dla całej kinematografii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#MieczysławFRakowski">Sądzę, że idea zawarta w opowiedzianej anegdocie nie powinna być jednak przenoszona na inne dziedziny naszego życia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#JerzyMajewski">W imieniu środowiska filmowego czuję się w obowiązku podziękować członkom Rady Społeczno-Gospodarczej za zajęcie się w sposób tak wnikliwy i trafny problematyką kinematografii. Sformułowania zawarte w projekcie opinii Rady Społeczno-Gospodarczej w tej sprawie są zbieżne z naszymi poglądami. Szczególnie poważnie traktujemy te głosy w dyskusji nad projektem ustawy, które wyrażają obawy, czy ten akt prawny w wystarczającym stopniu zapewni warunki do powstawania filmów. Podczas dyskusji nt. kinematografii na plan pierwszy wielokrotnie wysuwały się mało istotne szczegóły, powodując zepchnięcie na dalszy plan problemów o zasadniczym znaczeniu dla naszego środowiska. Uczestniczyło ono w pracach nad projektami kilkunastu podobnych dokumentów i dopiero w momencie, kiedy proponowane rozwiązania były dla nas absolutnie nie do przyjęcia, odstąpiliśmy od tej współpracy. Powstała dramatyczna sytuacja, na szczęście zakończona utworzeniem nowej komisji mającej opracować projekt ustawy o kinematografii. Komisja ta, do której weszli nasi przedstawiciele, przygotowała omawiany dzisiaj dokument. Nadal jednak nie ustają naciski i sugerowane są rozwiązania prawne i organizacyjne niebezpieczne z punktu widzenia naszych interesów.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#JerzyMajewski">Przykładem może być propozycja zmiany funkcjonowania małych wytwórni filmowych. W wytwórniach tych działają bardzo dobrze i skutecznie rady artystyczne. Przykładem może być łódzka Wytwórnia Filmów Oświatowych, której pracami rada artystyczna kieruje bardzo dobrze. Tymczasem proponuje się obecnie ograniczenie wybieralności członków rady jedynie do 50% jej składu osobowego. Jest to rozwiązanie gorsze od dotychczasowego i ograniczające samodzielność działania zespołów twórców filmowych. W jakimś stopniu dowodzi to raz jeszcze braku zaufania do naszego środowiska. Uważam, że najwyższy czas zrozumieć i uznać fakt, że w ciągu ponad 40 lat środowisko filmowe zasłużyło na wiarygodność i potrafiło zapewnić wysoki poziom produkcji artystycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#TadeuszPłużewski">Wydaje się, iż proponowana w omawianym projekcie ustawy centralizacja kinematografii idzie zbyt daleko. Uprawnienia zespołów mogą być w takiej sytuacji nadmiernie ograniczone.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#JerzyBajdor">Wymowa uwag zgłoszonych w dyskusji wydaje się niezmiernie czytelna i przydatna dla dalszych prac nad projektem ustawy. Prace te trwają, odbyło się już posiedzenie zespołu, który pracuje nad skoordynowaniem różnych zgłaszanych wobec projektu uwag i propozycji.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#JerzyBajdor">Ustawa ma uregulować generalnie wszystkie sprawy dotyczące działalności w zakresie szeroko pojętej kinematografii. Sugestie Rady sformułowane w opinii będą przesłanką do dalszych korekt i uzupełnień.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#JerzyBajdor">Chciałbym podkreślić dwie kwestie o zasadniczym znaczeniu. Nowa regulacja prawna o randze ustawowej jest nieodzowna, ponieważ dotychczasowe przepisy w tym zakresie są archaiczne. Nowe rozwiązania proponowane w projekcie ustawy nie rozwiążą wszystkich kwestii, ale ta inicjatywa legislacyjna jest warunkiem postępu i rozwoju kinematografii. Konstrukcja nośna projektu zawiera dwa elementy: instytucje filmowe i Komitet Kinematografii. Chciałbym podkreślić, iż powołanie komitetu i jego usytuowanie nie jest kaprysem biurokracji, ale stanowi wynik negocjacji prowadzonych ze środowiskiem filmowym. Chodzi generalnie o to, aby całość decyzji dotyczących kinematografii była skupiona w jednym ręku i aby stworzyć warunki dla wprowadzenia spójnego modelu zarządzania i kierowania tą dziedziną. Nie jest to mnożenie bytów administracyjnych czy biurokratycznych. Podkreślić trzeba znaczenie kolegialności tego organu. Nieuzasadnione są obawy, że organ taki może być ubezwłasnowolniony. Proponowane rozwiązanie zawiera gwarancje uspołecznienia rozstrzygnięć decyzyjnych. Być może należy bardziej precyzyjnie określić zakresy kompetencji zarówno przewodniczącego, jak i plenum Komitetu. Przewodniczący musi być związany stosownymi kompetencjami całego ciała kolegialnego.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#JerzyBajdor">W sprawie zespołów filmowych należy zauważyć, iż cała dotychczasowa praktyka dowodzi nieprzystosowania instytucji artystycznych i kulturalnych do ogólnych mechanizmów reformy gospodarczej. Nie znaczy to, iż nie należy tych instytucji poddać mechanizmom gry ekonomicznej. Są wszakże względy natury merytorycznej dotyczące np. upowszechniania kultury, które skłaniają do stwierdzenia, iż przy respektowaniu ogólnych tendencji w życiu gospodarczym trzeba uwzględniać pewne odrębności kinematografii. Proponowana ustawa zawiera nowy status instytucji filmowych, równoważnie do ustawy o przedsiębiorstwach i samorządzie pracowniczym. Oznacza to, iż w działalności zespołów filmowych nie będzie się ignorować określonych zasad ekonomicznych i finansowych.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#JerzyBajdor">Wymaga wyjaśnienia sprawa wideo. Intencją projektu ustawy jest, aby nie wejść tu w pewną pułapkę prawa niewykonalnego. Ta dziedzina upowszechniania obrazów filmowych rozwija się, jak wiadomo, żywiołowo. Czy należy jednak wszystkie kompetencje w tej właśnie dziedzinie przekazać władzom terenowym? Dotychczasowa praktyka świadczy, że władze terenowe wydały wiele zezwoleń sankcjonujących proceder swego rodzaju wideopiractwa. Komitet Kinematografii powinien mieć możliwość porządkowania sytuacji w tej dziedzinie oraz ewidencjonowania zezwoleń. Jest to wyłącznie chęć wprowadzenia ładu w tę dziedzinę życia społecznego, która zaczyna odgrywać coraz większą rolę.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#JerzyBajdor">Czy projekt ustawy narusza prawa twórców i zagraża ich inicjatywom? Dotychczasowe głosy kompetentnych przedstawicieli środowiska filmowego wskazują, iż zarówno duch, jak i koncepcja ustawy są wspólną własnością filmowców i władz. Nie można oczekiwać uregulowania wszystkich spraw dotyczących twórczości artystycznej i nikt nie ma takiego zamiaru. Chodzi o ściślejsze zintegrowanie działań służących rozwojowi kinematografii z korzyścią dla środowiska twórczego filmowców.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#KrzysztofTeodorToeplitz">Nie mam dodatkowych uwag, ale proponuję, aby zespół roboczy zebrał się i przygotował ostateczną wersję opinii Rady, uwzględniającą zgłoszone w dyskusji uwagi.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#KrzysztofTeodorToeplitz">W kolejnym punkcie obrad Rada zapoznała się z projektem opinii o projekcie ustawy o Narodowym Spisie Powszechnym w 1988 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Główny Urząd Statystyczny przedstawił dodatkowe wyjaśnienia i materiały do projektu ustawy i do opinii przygotowanej przez nasz zespół roboczy. Zespół zapoznał się z tymi materiałami i proponuje wprowadzić dwie autopoprawki. We fragmencie opinii zalecającym rozszerzenie zakresu tematycznego spisu proponujemy wykreślić słowo „poważnie” - utrzymując wskazanie, iż spis powinien objąć informacje dotyczące osób niepełnosprawnych, osób oczekujących na mieszkania oraz informacje co do wyznania i narodowości.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">W innym fragmencie opinii proponujemy zrezygnować z wymieniania artykułów ustawy o statystyce, które formalnie zapewniają anonimowość wykorzystania statystycznych danych spisowych.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Zespół pragnie podkreślić swoje stanowisko, iż w zakresie niektórych działów spisowych i zbieranych informacji brak jest niezbędnej koordynacji. Np. liczba formalna inwalidów pobierających rentę różni się od liczby inwalidów rozumianych jako osoby niepełnosprawne. Nie mamy wiedzy dotyczącej całej populacji osób niepełnosprawnych. Podkreślamy na tym przykładzie, iż celowe jest przeprowadzanie mikrospisów z udziałem specjalistów.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Ustawa o Narodowym Spisie Powszechnym w 1988 r. ma doprowadzić do sporządzenia analizy statystycznej społeczeństwa. Z tego względu proponujemy rozszerzyć zakres tematyczny spisu o wymienione już przeze mnie grupy informacji. Sprawy narodowości nie były dotychczas obejmowane spisem. Istnieją towarzystwa narodowościowo-kulturalne skupiające obywateli PRL innych niż polska narodowości. Mamy faktycznie do czynienia z istnieniem mniejszości narodowościowych i potrzebna jest ewidencja liczebności tych grup w poszczególnych regionach i w całym kraju.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">W sprawach wyznania popieramy tezę, że dane statystyczne muszą być anonimowe. Zbieranie takich informacji jest potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Bardzo jednoznacznie określono kwestię kosztów przeprowadzania spisów. Nie wymaga również uzasadnienia przeprowadzanie czynności wyjaśniających sens spisu i czynności propagandowych. Chodzi o dotarcie do wszystkich obywateli z odpowiednią wykładnią roli i funkcji czynności spisowych. GUS będzie głównym koordynatorem zbierania i gromadzenia wszystkich danych i dysponować będzie wynikami spisu z maksymalnym pożytkiem dla gospodarki i społeczeństwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#AleksanderHulek">Sprawy spisowe przeżywam już po raz czwarty w życiu. Przypuszczam, że personel GUS zmienił się dość znacznie w tych latach i nie bardzo rozumiem w związku z tym, dlaczego wciąż słyszymy te same argumenty przy okazji dyskusji o rejestracji osób kalekich. Wciąż mówi się o delikatności tematu, subiektywizmie odczuć i trudnościach metodologicznych. Wydaje mi się, że w GUS istnieje dział metodologii badań, którego zadaniem jest opracowywanie technik i procedur analitycznych, które powinny być stale doskonalone.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#AleksanderHulek">Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem szacuje liczbę osób kalekich w kraju na ok. 4,5 mln. Czy rzeczywiście jest to liczba prawdziwa? Powraca stary temat związany z rozróżnianiem inwalidztwa biologicznego i inwalidztwa prawnego. Dobre rozeznanie mamy tylko w zakresie inwalidztwa prawnego.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#AleksanderHulek">Zwracam wagę, że przy okazji spisu powszechnego powinniśmy pytać o rzeczy, których nie wiemy, bądź nie jesteśmy ich pewni. Przestawmy dopytywać się o to, ile osób pobiera renty i jakie są to renty, bo te dane są od dawna znane. Zainteresujmy się inwalidztwem biologicznym. Stwórzmy wreszcie obiektywne kryteria, w oparciu o które można by klasyfikować przejawy kalectwa. Kryteria takie muszą być stworzone wyprzedzająco w stosunku do decyzji o odbyciu spisu powszechnego. Jeśli tego nie zrobimy, to następny spis również nie rozwiąże problemów statystycznych w obszarze osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#AleksanderHulek">Zwracam uwagę na konieczność sensownego połączenia ludzi i techniki. Czy rzeczywiście rachmistrze spisowi są osobami tylko doraźnie przeszkolonymi? Nie jest to najlepsza forma przeprowadzania spisu. Czy rzeczywiście ich motywacje nie zawsze są wystarczające? Wypada wreszcie zapytać, czy problem rachmistrzów jest najważniejszą sprawą w przeprowadzanym spisie? Przecież inne kraje także przeprowadzają spisy i radzą sobie z nimi nieco lepiej. Może potrafią lepiej połączyć pracę nowoczesnej techniki obliczeniowej z działaniem ludzi - rachmistrzów spisowych.</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#AleksanderHulek">Nie chcę formułować kategorycznych sądów nt. spisu, lecz uważam, że projekt opinii opracowany przez zespół roboczy zasługuje na poparcie, bowiem sprawy stawia jasno i otwarcie. Na marginesie warto zauważyć, że istnieje wiele danych statystycznych źle wykorzystywanych i że często nie korzystamy z tzw. mikrospisów oczekując, że spis powszechny załatwi nam wszystkie problemy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#StanisławGalasiński">Na początku chcę powiedzieć, że jestem pełen uznania dla wysiłku zespołu roboczego, który przygotował projekt opinii. O ile jednak popiera się tam generalnie ideę odbycia spisu w przyszłym roku, to ja mam zupełnie odmienny pogląd. Nie uważam za konieczne przeprowadzania spisu powszechnego i mówiłem o tym publicznie wiele razy. Zaznaczam, że jest to mój osobisty pogląd.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#StanisławGalasiński">Projekt ustawy o narodowym spisie powszechnym przewiduje zebranie danych w takich obszarach tematycznych, jak np. ilość lokali mieszkalnych i pomieszczeń zastępczych, liczba osób zamieszkujących budynki itp. Przecież dane takie są dostępne już obecnie! Po to, by je uzyskać jeszcze raz, musimy powołać całą machinę organizacyjną. Trzeba się liczyć z utworzeniem tzw. biur spisowych, ze skierowaniem do nich 30 tys. pracowników urzędów statystycznych i urzędów administracji terenowej. Do tego trzeba doliczyć 200 tys. społecznych rachmistrzów spisowych, zatrudnionych na co dzień w uspołecznionych zakładach pracy. Osoby te będą oddelegowane do przeprowadzenia spisu, przy czym okres ich zwolnienia może trwać do 3 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#StanisławGalasiński">Koszty spisu powszechnego wynoszą ok. 3,5 mld zł według cen z 1986 r. Zwracam uwagę, że tyle pieniędzy zostanie zużytych na badania, których wyniki niczego nie zmienią. Wszyscy wiemy, że jest kryzys gospodarczy i mamy świadomość ograniczonych możliwości naszego kraju. Idea przeprowadzenia spisu powszechnego w przyszłym roku musi budzić sprzeciw. Sprzeciw narasta, jeśli weźmiemy pod uwagę dążenia do likwidacji marnotrawstwa i niegospodarności oraz chęć stymulowania ludzi do oszczędzania pieniędzy. Dyskutujemy nad założeniami II etapu reformy, gdzie takie słowa jak oszczędność, gospodarność, efektywność mają zająć należne im miejsce. Dlaczego w takim razie zajmujemy się drogim spisem powszechnym, zamiast koncentrować wszystkie wysiłki na wdrażaniu reformy gospodarczej? Spis reformy nie przyspieszy i nie wyprowadzi nas z kryzysu. Wydanie 3,5 mld zł na spis w kraju, gdzie brakuje środków na budowę szkół, szpitali i na budownictwo mieszkaniowe, jest zwykłym marnotrawstwem.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#StanisławGalasiński">Zwracam uwagę, że urzędy statystyczne w naszym kraju są na co dzień zarzucone danymi statystycznymi, których nie wykorzystują. Co roku urzędy te otrzymują ok. 5 tys. sprawozdań z różnych jednostek gospodarki narodowej. Czy nie lepiej starać się wykorzystać to bogactwo informacyjne, które Już mamy, niż przeprowadzać nowe spisy? Jeszcze raz powracam do naszej trudnej sytuacji gospodarczej. Niedawno mówiono o tym na Plenum KC PZPR. Konieczność oszczędzania i walki z marnotrawstwem podkreślali wszyscy, m.in. przedstawiciele kierownictwa partii i rządu.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#StanisławGalasiński">Potocznie akceptowane pojęcie „zdrowego rozsądku” powinno mieć swój sens również w sprawach wagi państwowej. Dyskusja nad reformą gospodarczą musi się opierać właśnie na zdrowym rozsądku. Najpilniejszą na dziś sprawą jest wyjście z gospodarczych trudności. Można to osiągnąć realizując cele reformy gospodarczej. Uważam, że spis powszechny odsuwa realizację celów reformy na przyszłość. Trzeba rzetelnie ocenić sens przeprowadzenia spisu w przyszłym roku. Osobiście uważam, że jest to niepotrzebny wysiłek organizacyjny i niepotrzebne wydanie znacznej sumy pieniędzy. Odsunięcie spisu o 5 lat nie przyniesie żadnego uszczerbku naszej gospodarce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#NorbertLysekdyrektorŚląskichZakładówPrzemysłuWapienniczegowTarnowieOpolskimzgłoszonyprzezzakładpracy">Postuluję wprowadzenie zmian w rozdz. II projektu naszej opinii. Dostarczono nam w trakcie obrad pisemne stanowisko GUS związane z eliminacją pytania o narodowość osób ankietowanych w trakcie spisu powszechnego. Popieram tę propozycję. Reprezentuję region, gdzie pojęcie „narodowość” może budzić określone wątpliwości, a nawet - konsekwencje polityczne. Uważam, że pytanie ludzi o narodowość byłoby w chwili obecnie pytaniem niewłaściwym. Jestem za tym, by wyeliminować je z arkusza pytań spisowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#TadeuszWalczak">Dziękuję wszystkim za bardzo szczegółowe zapoznanie się z dostarczonymi przez nas dokumentami. W dyskusji padło kilka uwag krytycznych, które wynikały - w pewnym sensie - z nieznajomości prac przygotowawczych do spisu powszechnego.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#TadeuszWalczak">W gronie ekspertów GUS szeroko i wnikliwie dyskutowaliśmy o technice przeprowadzenia spisu. Każda informacja, jaką spodziewamy się uzyskać, była rozważana z kilku punktów widzenia. Zastanawialiśmy się, czy już nie mamy takiej informacji w naszej sprawozdawczości, chcąc uniknąć dublowania badań demograficznych. Ważnym zadaniem było takie ukształtowanie programu spisu powszechnego, by miał on rzetelny charakter.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#TadeuszWalczak">Spis powszechny niesie ze sobą wiele problemów, ponieważ badaniu statystycznemu podlega cała ludność naszego kraju. Według naszej opinii projekt polskiego spisu powszechnego ma charakter dość obszerny. Przewidujemy 30 pytań spisowych, podczas gdy u sąsiadów taki spis obejmuje zazwyczaj 15–30 pytań.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#TadeuszWalczak">Warto zaznaczyć, że różni użytkownicy informacji statystycznych zwracali się do nas z prośbą o rozszerzenie listy pytań spisowych. Znajdowaliśmy się pod znacznym naciskiem wielu grup użytkowników informacji. Tłumaczyliśmy zawsze, że rozszerzanie listy pytań stwarza wiele problemów technicznych. Mnożenie pytań stwarza konieczność dodatkowego szkolenia rachmistrzów i ryzyko niepełnego zrealizowania celów spisu.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#TadeuszWalczak">Jeden z dyskutantów poruszył problem inwalidztwa prawnego i biologicznego. Sprawa jest skomplikowana. Nie bardzo wiadomo, jakie parametry niesprawności przyjąć, by w pełni określić niesprawność biologiczną. Zwracaliśmy się z takimi pytaniami do Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Nie rozszerzam tej sprawy - chcąc tylko pokazać, jak trudne są kwestie związane z ewidencją statystyczną zjawisk inwalidztwa. Co oznacza pojęcie „ograniczona sprawność biologiczna”? W trakcie spisu mamy przecież do czynienia z różnymi grupami ludności, m.in. z osobami starymi, z dziećmi, młodzieżą itp. Przy braku wymiernych kryteriów wnioskowaliśmy, by zjawiska inwalidztwa biologicznego nie ujmować w spisie powszechnym. Rada Ministrów zgodziła się z naszą argumentacją. Zwracam też uwagę, że w wyniku spisu uzyskamy precyzyjne dane dotyczące zjawiska inwalidztwa prawnego, tzn. ilości i struktury rent inwalidzkich w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#TadeuszWalczak">To prawda, że urzędy statystyczne dysponują wieloma danymi, zbieranymi przy bieżącej pracy. Po co więc przeprowadzać badanie spisowe? Wartość spisu powszechnego polega nie na samym uzyskaniu pewnych informacji, lecz na uzyskaniu ich w pewnej konfiguracji statystycznej. Dysponujemy wieloma informacjami oderwanymi od siebie, natomiast wyniki spisu powszechnego obrazują powiązanie statystycznych cech badanej zbiorowości. Na tym polega sens badania spisowego, przeprowadzanego przeciętnie co 10 lat. Statystyka nie wypracowała - jak dotąd - doskonalszych metod badania zbiorowości niż spisy powszechne.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#TadeuszWalczak">Zakres tematyczny naszego spisu jest szeroki. W krajach, gdzie prowadzony jest tzw. rejestr danych o obywatelach, badanie spisowe może mieć węższy charakter. Brakujące dane są wówczas uzupełnione z rejestrów danych obywatelskich. Jeśli i u nas wprowadzimy kiedyś takie rejestry, to spisy będą miały węższy zakres tematyczny.</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#TadeuszWalczak">W dyskusji przewijał się wątek rozszerzania zakresu spisu. W pracach GUS zastanawialiśmy się nad tym wielokrotnie. Proponowaliśmy, by ewentualne rozszerzenia odbywały się kosztem eliminacji niektórych pytań z arkusza spisowego. Ustalony ostatecznie zakres pytań jest według nas optymalny.</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#TadeuszWalczak">Podzielamy pogląd o nieujmowaniu w spisie kwestii narodowości. Jest to pytanie niepotrzebne i - jakby to powiedzieć - nie na czasie.</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#TadeuszWalczak">Podobnie ma się sprawa z pytaniem o wyznanie. Trudno jest dzisiaj jednoznacznie sformułować zestaw cech określających termin „wyznanie”. Wydaje się nam, że stawianie tego pytania jest obecnie niecelowe. Mamy wiele innych problemów społeczno-gospodarczych i informacja o wyznaniu nie ma chyba charakteru pierwszoplanowego.</u>
          <u xml:id="u-128.10" who="#TadeuszWalczak">Bardzo emocjonalną sprawą jest badanie długości kolejki mieszkaniowej w naszym kraju. Problem ten jest badany statystycznie i ujmowany w danych różnych jednostek i podmiotów gospodarujących. Temat ten nie znalazł się na liście zagadnień spisowych.</u>
          <u xml:id="u-128.11" who="#TadeuszWalczak">Projekt opinii Rady mówi o obowiązku zawierania umów ze wszystkimi osobami, delegowanymi do przeprowadzenia spisu powszechnego. Mam prośbę, by nie formułować tak radykalnych postulatów, ponieważ mogą być one trudne do zrealizowania. Może nie wszyscy wiedzą, że chodzi o prawdziwą armię osób. W grę wchodzą nie tylko osoby pełniące funkcje rachmistrzów spisowych, lecz również grupy fachowców opracowujących mapy, tabele, zestawienia tabelaryczne itd. Zrealizowanie postulatu zawierania umów z tymi wszystkimi osobami byłoby bardzo trudne. Nasz urząd nie dysponuje aparatem kadrowym wyspecjalizowanym do zawierania umów. Bardzo skomplikowana byłaby również kwestia rozliczeń płacowych. W grę wchodziłyby bezpośrednie wypłaty z budżetu, zwolnienia z podatku itp. Podobne propozycje zgłaszano już na etapie prac przygotowawczych i wówczas zrezygnowaliśmy z takiego rozwiązania. Jest to sprawa skomplikowana i kłopotliwa, a dobre wyniki spisu powszechnego można zapewnić bez zawierania wielu umów o pracę czy też umów o dzieło.</u>
          <u xml:id="u-128.12" who="#TadeuszWalczak">Kilka słów o kosztach całego przedsięwzięcia. Mówiono już, że koszty finansowe szacowane są na ok. 3,5 mld zł. Koszty społeczne spisu są niewymierne, choć wszyscy się zgodzimy, że mogą przewyższać koszty materialne. Trudności w precyzyjnym określeniu kosztów wynikają stąd, że w dniu dzisiejszym nie wiemy, ilu rachmistrzów spisowych będzie się wywodziło ze środowisk uczniowskich, studenckich, emeryckich itp. - a zatrudnienie takich osób, nie odrywanych od pracy w gospodarce, znacznie obniża koszty. Będziemy dążyli do jak największego udziału tych grup społecznych w kadrze obsługującej spis.</u>
          <u xml:id="u-128.13" who="#TadeuszWalczak">Pragnę ustosunkować się do poruszanej dziś kwestii anonimowości spisu. Przewidujemy podanie imienia i nazwiska osoby ankietowanej. We wszystkich znanych mi spisach powszechnych - a uczestniczę w ich przeprowadzaniu od 1970 r. - stosuje się takie rozwiązania. Zapewnia to rachmistrzowi kontrolę nad tym, czy wszystkie osoby zostały objęte spisem. Ważne jest to, zwłaszcza w rodzinach wielodzietnych, gdzie występuje wiele osób o tym samym nazwisku.</u>
          <u xml:id="u-128.14" who="#TadeuszWalczak">Warto zaznaczyć, że imię i nazwisko osoby ankietowanej występuje tylko na etapie zbierania danych. Etap przetwarzania danych cząstkowych za pomocą elektronicznej techniki obliczeniowej jest w pełni anonimowy. Do komputera nie wprowadza się żadnych nazwisk, lecz jedynie numery ankiet. Proszę o uwzględnienie faktu, że jak dotąd, nie zanotowaliśmy nigdy żadnych skarg na niedotrzymanie anonimowości spisu. Proszę też Radę, by nie podchodziła tak rygorystycznie do kwestii anonimowości, bo realizacja wskazówek zawartych w projekcie opinii może bardzo skomplikować prace spisowe lub wręcz je uniemożliwić.</u>
          <u xml:id="u-128.15" who="#TadeuszWalczak">Wyniki spisu powszechnego będą dostępne już po półtora roku. Dwa lata po spisie będziemy już dysponowali przetworzonymi danymi statystycznymi, przeznaczonymi dla świata nauki.</u>
          <u xml:id="u-128.16" who="#TadeuszWalczak">Na zakończenie proszę, by wykazać zrozumienie dla powagi sprawy i nie stracić z oczu trudnej sytuacji Głównego Urzędu Statystycznego. Prace przygotowawcze były naprawdę gruntowne i dlatego proszę, by nie rozszerzać pochopnie zakresu pytań i nie formułować kategorycznych żądań pod adresem naszej instytucji. Jesteśmy w trudnej sytuacji, a prace przedspisowe już się zaczęły.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#Głoszsali">Wystąpienie przedstawiciela GUS - choć obszerne - nie odniosło się do postawionego przed chwilą wniosku o przesunięcie spisu powszechnego o 5 lat. Postulat taki padł z sali, a przedstawiciel GUS uzasadnił konieczność przeprowadzenia spisu w przyszłym roku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#TadeuszWalczak">Rzeczywiście, nie odpowiedziałem bezpośrednio na to pytanie, za co serdecznie przepraszam. Powiedziałem jedynie, że spis powszechny jest unikalną okazją do przedstawienia danych statystycznych w powiązaniu ze sobą, i pozwala na uzyskanie obrazu pewnej zbiorowości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#TadeuszWalczak">Już na 2,5 roku przed ewentualnym terminem spisu wystąpiliśmy do Komisji Planowania przy Radzie Ministrów z prośbą o potwierdzenie terminu przeprowadzenia badania spisowego. Odpowiedziano nam, że spis powinien odbyć się w pierwotnie przewidzianym czasie z uwagi na konieczność uwzględnienia cyklu prac planistycznych, związanych z opracowaniem Narodowego Planu Społeczno-Gospodarczego na lata 1990–1995. Przewodniczący Komisji Planowania uznał, że zmiany społeczne, jakie zaszły w ostatnich latach, są znaczne i że niezbędne jest przeprowadzenie badań mogących służyć za podstawę opracowania następnego planu 5-letniego. Chodzi tu o takie zmiany, jak np. przepływ ludności między wsią a miastem, zmiany w poziomie wykształcenia, aktywności zawodowej itp. Spis powinien odbyć się w 1988 r., gdyż w przeciwnym razie nie zdążylibyśmy z opracowaniem wyników badań do połowy 1990 r., kiedy to będą finalizowane prace planistyczne nad NPSG na lata 1999–1995.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#FranciszekGaik">W dotychczasowej praktyce funkcjonowania Rady Społeczno-Gospodarczej wykształciła się pewna procedura obrad. Bezpośrednio po przedstawieniu projektu opinii Rady następowało wystąpienie przedstawiciela rządu, a następnie toczyła się dyskusja. Na dzisiejszym posiedzeniu po raz pierwszy złamano tę procedurę. Chciałbym zapytać, czy jest to zmiana trwała i jeśli tak, to czemu ma służyć? Chciałbym się ustosunkować do wypowiedzi przedstawiciela GUS, a pozbawiono mnie tej możliwości, bowiem wystąpienie wiceprezesa T. Walczaka miało charakter głosu podsumowującego całą dyskusję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#JanKamiński">Procedura nie została zmieniona. Po przedstawieniu projektu opinii Rady pytaliśmy przecież przedstawiciela GUS, czy chce zabrać głos od razu, czy też - wobec dołączonych pisemnych wyjaśnień o charakterze autopoprawek - nie byłoby to celowe? Tradycja i procedura pozostają nie zmienione.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#AleksanderHulek">Nie zgadzam się ze stwierdzeniem przedstawiciela GUS, że opracowanie kryteriów inwalidztwa biologicznego jest niemożliwe. Główny Urząd Statystyczny chyba za późno zwrócił się z tym problemem do Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Nie jestem lekarzem, ale wiem, że istnieją kryteria inwalidztwa biologicznego przyjmowane m.in. przez organizacje międzynarodowe. Wiem o tym, bo sam uczestniczyłem w opracowywaniu tego typu kryteriów. Nierozwiązanie tej kwestii wynika raczej że złej organizacji prac przedspisowych.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#AleksanderHulek">Podkreślam równocześnie, że w pełni zgadzam się z projektem naszej opinii przedstawionym przez Krzysztofa Czeszejko-Sochackiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#KazimierzKąkol">Obawiam się, że zespół roboczy naszej Rady nie miał właściwych warunków do opracowania projektu opinii. Wskazuje na to przebieg dyskusji, jak również wyjaśnienia przedstawiciela GUS. Zgłoszono radykalne propozycje. Skoro padły konkretne wnioski, to powinniśmy zapytać, czy przypadkiem większość członków Rady nie opowiadała się za tym, by nie przeprowadzać spisu powszechnego w 1988 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Proponuję, by dać okazję do pracy naszemu zespołowi roboczemu. W dyskusji zgłoszono zarówno wnioski merytoryczne, jak formalne. Nasz zespół weźmie pod uwagę wszystkie wnioski, jakie padały dziś z sali, zaś ostateczna decyzja w sprawie projektu opinii oraz w sprawach formalnych będzie należała do członków Rady.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#JanKamiński">Wobec takiego stanowiska zespołu roboczego proponuję, by zajął się on rozpatrzeniem i opracowaniem wniosków z dzisiejszej dyskusji. Zespół powinien również uwzględnić uwagi związane z celowością odbycia spisu w roku przyszłym, zwłaszcza w świetle informacji przedstawiciela GUS.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#JanKamiński">Obecnie proszę Krzysztofa Teodora Toeplitza o przedstawienie: ostatecznej wersji projektu naszej opinii o projekcie ustawy o kinematografii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#KrzysztofTeodorToeplitz">Zespół roboczy, któremu przewodniczę, proponuje dokonanie w tekście projektu opinii Rady o projekcie ustawy o kinematografii jedynie niewielkich poprawek i uzupełnień. Zgodnie z wypowiedziami dyskutantów, m.in. prezesa Jerzego Majewskiego, proponujemy w punkcie 1 skreślić kontrowersyjny, jak się okazało, zapis o skupieniu w jednym organie centralnym całości decyzji związanych z zarządzaniem kinematografia. Tak więc pierwsze zdanie 1 pkt. opinii będzie miało następujące brzmieniem: „Rada ocenia pozytywnie projektowane w ustawie powołanie Komitetu Kinematografii, podległego ministrowi kultury i sztuki, widząc w tym możliwość podniesienia autorytetu i samodzielności w zarządzaniu kinematografią, a także uspołecznienia procesu decyzyjnego. Równocześnie Rada jest zdania, że powołanie Komitetu Kinematografii doprowadzić musi do spłaszczenia struktur administracyjnych i stworzenia sytuacji, kiedy w ramach Komitetu rozstrzygane będą w sposób szybki i operatywny sprawy dotyczące poszczególnych agend i działów kinematografii. Nie może to natomiast prowadzić do narastania piramidy administracyjnej i powielania już istniejących struktur”.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#KrzysztofTeodorToeplitz">Kolejna poprawka ma charakter techniczny: na str. 3 projektu opinii w pierwszym akapicie, w wierszu 4 od końca słowo „wyodrębnienia” proponujemy zastąpić słowem „odróżnienia”. Natomiast na zakończenie punktu 2 projektu opinii proponujemy dopisać następujące zdanie: „zwracamy również uwagę, że należy jasno ustawić kompetencje rad zespołów i rad artystyczno-programowych przy instytucjach filmowych”.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#KrzysztofTeodorToeplitz">Zespół roboczy uważa za słuszne uwzględnienie w opinii Rady licznych uwag, zgłaszanych przez dyskutantów, a dotyczących sformułowań zawartych w 3 punkcie opinii. Po dokonanych poprawkach ostateczna wersja tego punktu powinna brzmieć:</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#KrzysztofTeodorToeplitz">„Projekt ustawy o kinematografii wyłączając spod swego działania produkcję i dystrybucję filmową, uprawianą przez Komitet ds. Rada i Telewizji, której dotyczą osobne przepisy zawarte w ustawie o Komitecie ds. Radia i Telewizji, zawiera również projekt regulacji dotyczącej filmów produkowanych i rozpowszechnianych na innych nośnikach niż taśma filmowa - przez co rozumieć należy przede wszystkim rozwijającą się dziedzinę wideo, której wyraźne wymienienie w tekście ustawy uważa się za wskazane. Projekt ustawy proponuje dla tej dziedziny rozwiązanie pod postacią licencjonowania przez Komitet Kinematografii upoważnionych jednostek produkcyjnych, jak i rozpowszechniających przekazy filmowe na taśmie wideomagnetycznej lub innych nośnikach; dotyczy to zarówno przedsięwzięć państwowych, jak społecznych i prywatnych. Rada wypowiada się za licencjonowaniem tej działalności w celach rejestracyjnych i podatkowych, a także związanych z działaniem prawa autorskiego w stosunku do rozpowszechnianych w tym obiegu utworów oraz w celu zagwarantowania, że rozpowszechniane w ten sposób utwory pochodzą od uprawnionych dystrybutorów. Może to położyć tamę szerzącej się zarówno w naszym kraju, jak i za granicą fali „piractwa” audio-wizualnego, stanowiącego poważny problem także z punktu widzenia praw autorskich.</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#KrzysztofTeodorToeplitz">Rada uważa jednak, że nie przesądza to sprawy wyjścia całego omawianego tu obszaru spod kompetencji Komitetu Kinematografii, gdyż funkcje kontrolne wobec repertuaru produkowanego lub rozpowszechnianego w technice wideo są zawarowane przez inne akty prawne dla właściwych organów administracji państwowej. Dalsza część punktu 3 zawarta w projekcie opinii pozostaje bez zmian.</u>
          <u xml:id="u-137.5" who="#KrzysztofTeodorToeplitz">Znaczne różnice zdań dotyczące ewentualnego stworzenia społecznej rady filmowej, umocowanej przy Radzie Ministrów i służącej jako organ doradczy - na podobieństwo działającej już rady prasowej - skłoniły nasz zespół do przedstawienia propozycji kompromisowej. Nie postulujemy utworzenia nowego ciała doradczego uważając, że rolę forum do oceny poziomu kultury filmowej może np. spełnić komisja filmowa przy Narodowej Radzie Kultury. W związku z tym drugi akapit 4 punktu projektu opinii proponujemy w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-137.6" who="#KrzysztofTeodorToeplitz">„Powinno istnieć forum, na którym można by oceniać poziom kultury filmowej oraz repertuar w dziedzinie filmu, istotny wpływ filmu na życie współczesne, na postawy młodzieży, na poziom kultury oraz sformułować główne kierunki szeroko rozumianej polityki społecznej w sferze filmu”. Dalszą część punktu 4 zawartego w projekcie opinii proponujemy skreślić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#JanKamińskiwiceprzewodniczącyRadySpołecznoGospodarczej">Czy są pytania do poprawek zgłoszonych przez zespół roboczy? Jeśli nie - proszę o przegłosowanie projektu opinii nr 19 Rady Społeczno-Gospodarczej o projekcie ustawy o kinematografii. Projekt opinii został przyjęty przy jednej osobie wstrzymującej się od głosu. Głosów sprzeciwu nie było.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#JanKamińskiwiceprzewodniczącyRadySpołecznoGospodarczej">Zanim przystąpimy do dyskusji o projekcie opinii w sprawie projektu ustawy o dozorze technicznym - proponuję wysłuchać uwag przewodniczącego zespołu roboczego zajmującego się projektem ustawy o Narodowym Spisie Powszechnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Zespół nasz bezwzględnie jest za rozszerzeniem tematyki spisu powszechnego. Bez tego uzupełnienia spis po prostu byłby niepotrzebny. Dla ilustracji tej tezy posłużę się kilkoma przykładami z formularzy spisowych: np. w formularzu ludnościowo-mieszkaniowym zawarte zostały jedynie informacje nt. mieszkania oraz źródeł zarobków. Jest to stanowczo za mało. Nasuwają się również zastrzeżenia co do samych pytań wobec osób ankietowanych - np. pytanie o wspólne zamieszkanie jest bardzo nieprecyzyjne. Jeśli np. wspólnie z żoną jesteśmy zameldowani u jej lub moich rodziców w ich mieszkaniu, ale wynajmujemy inne mieszkanie, bo na to nas stać - to na pytania rachmistrzów spisowych zarówno rodzice odpowiedzą, że my mieszkamy razem z nimi, jak i my powiemy, że zajmujemy osobne mieszkanie. W ten sposób nie tylko uzyska się nieprawdziwą odpowiedź, ale w dodatku zrodzi się dodatkowa statystyczna rodzina.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Podobne wątpliwości rodzą się wobec formularza reprezentacyjnego badania dzietności kobiet. Nie bardzo wiadomo, czemu ma służyć odpowiedź na pytanie: „ile dzieci urodziła pani matka?” Należy sądzić, że spis ma dostarczyć również pewnych danych o charakterze prognostycznym. Jest to jeszcze jeden powód przemawiający za rozszerzeniem zakresu pytań, a także za lepszym ich sformułowaniem.</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Nasz zespół nie może również zgodzić się z sytuacją, w której przygotowania do Narodowego Spisu Powszechnego miały rozpocząć się dopiero dwa lata temu, jak twierdzi prezes GUS. Uważamy, że GUS powinien rozpocząć przygotowania do spisu o kilka lat wcześniej. Uwzględniając głosy w dyskusji, jak również sugestie członków zespołu roboczego, proponujemy dokonać niewielkich zmian w tekście opinii nr 20 o projekcie ustawy o Narodowym Spisie Powszechnym. W punkcie 2 wiersz 5 proponujemy skreślić słowo „poważnie”. Po poprawkach akapit ten będzie miał następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-139.3" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">„Rada Społeczno-Gospodarcza, opiniując zaprezentowany tekst projektu ustawy (wraz z uzasadnieniem), wyraża pogląd, że zakres tematyczny spisu jest zbyt ograniczony. Mając na uwadze niewątpliwą okazję do uzyskania bezpośrednio informacji od obywateli oraz ogromne zaangażowanie sił społecznych i środków materialnych, należałoby zamierzony zakres tematyczny rozszerzyć przede wszystkim o informacje dotyczące osób niepełnosprawnych,- osób oczekujących na mieszkania, informacje, co do wyznania i ewentualnie inne informacje”. Dalszy ciąg tego punktu pozostaje bez zmian.</u>
          <u xml:id="u-139.4" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Na zakończenie 7 punktu opinii proponujemy wpisać zdanie: „Zdaniem Rady zbyt późno rozpoczęto przygotowania do Narodowego Spisu Powszechnego, który ma być przeprowadzony w przyszłym roku”.</u>
          <u xml:id="u-139.5" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Proponujemy również uzupełnić konkluzję naszej opinii.</u>
          <u xml:id="u-139.6" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">W związku z tym ostatnie jej zdanie powinno brzmieć:</u>
          <u xml:id="u-139.7" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">„Zgłaszając powyższe uwagi Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża opinię o celowości przeprowadzenia Narodowego Spisu Powszechnego i późniejszego maksymalnie pożytecznego wykorzystania jego wyników, przy założeniu rozszerzenia tematycznego spisu i bardziej racjonalnego sprecyzowania zapytań spisowych”.</u>
          <u xml:id="u-139.8" who="#KrzysztofCzeszejkoSochacki">Bardzo proszę, aby Rada nasza wypowiedziała się czy jest za takim spisem, jaki my proponujemy, czy też uważa jego przeprowadzenie za niecelowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#komentarz">(Oklaski po wystąpieniu przewodniczącego zespołu roboczego świadczą o aprobacie dla zgłoszonych propozycji.)</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#JanKamińskiwiceprzewodniczącyRadySpołecznoGospodarczej">Kto jest za przyjęciem propozycji o celowości przeprowadzenia spisu?)</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#JanKamińskiwiceprzewodniczącyRadySpołecznoGospodarczej">Rada uznała spis za celowy przy 16 głosach przeciwnych i 12 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-140.3" who="#JanKamińskiwiceprzewodniczącyRadySpołecznoGospodarczej">Zespół uważa za niezbędne wyjaśnienie i ujawnienie wszystkich kosztów związanych z projektowanym Narodowym Spisem Powszechnym. Zgodnie z tym, o czym mówił prezes GUS, koszty te kształtują się realnie na poziomie do 10 mld zł. Nie można, naszym zdaniem, kamuflować wielkości tej sumy poprzez np. częściowe wliczanie kosztów spisu w koszty zakładów pracy delegujących do przeprowadzenia spisu swoich pracowników.</u>
          <u xml:id="u-140.4" who="#JanKamińskiwiceprzewodniczącyRadySpołecznoGospodarczej">Nie została przez nikogo podważona w dyskusji zasada anonimowości. Postulujemy bezwzględne, formalne wprowadzenie gwarancji zachowania pełnej anonimowości dla informujących w zakresie tematycznym spisu. Jak powiedział jeden z dyskutantów - jest to niezbędny gest wobec społeczeństwa. Jeszcze nt. punktu 7: być może należałoby dopisane zdanie sformułować bardziej stanowczo np. - „Rada zwraca uwagę na fakt zbyt późnego rozpoczęcia przygotowań do Narodowego Spisu Powszechnego (okres dwóch lat jest zbyt krótki)”.</u>
          <u xml:id="u-140.5" who="#JanKamińskiwiceprzewodniczącyRadySpołecznoGospodarczej">Przewodniczący zespołu zgłosił wniosek o przyjęcie projektu opinii Rady z zaproponowanymi zmianami. Za przyjęciem projektu opinii Rady o projekcie ustawy o Narodowym Spisie Powszechnym w 1988 r. głosowała zdecydowana większość członków Rady, przeciw głosowały 4 osoby, a 6 osób wstrzymało się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-140.6" who="#JanKamińskiwiceprzewodniczącyRadySpołecznoGospodarczej">Następnie Rada rozpatrzyła kolejną opinię o projekcie ustawy o dozorze technicznym. Uwagi zespołu roboczego przedstawił Dariusz Spyra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#DariuszSpyra">Obecny poziom rozwoju techniki daje nie tylko podstawy, ale również obliguje do wydania nowej ustawy o dozorze technicznym. Ustawa o dozorze technicznym z 1961 r. w znacznym zakresie nie odpowiada już potrzebom, szczególnie w odniesieniu do form i metod działania, tej służby. Z tego też względu ustawa wymaga nowelizacji. Przedstawiony projekt ustawy uwzględnia te okoliczności, obejmując całą sferę dozoru technicznego. Na podkreślenie zasługuje fakt, że jednocześnie z projektem ustawy przygotowane zostały akty wykonawcze. Chodzi o rozporządzenie Rady Ministrów określające rodzaje urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu oraz zakres działania Urzędu Dozoru Technicznego i organów specjalistycznych, a także o projekt rozporządzenia ministra górnictwa i energetyki w sprawie warunków i trybu wydawania uprawnień do wytwarzania urządzeń technicznych oraz materiałów i elementów stosowanych do budowy tych urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#DariuszSpyra">Oceniając pozytywnie projekt ustawy zespół roboczy zgłasza pod rozwagę członków Rady niektóre spostrzeżenia. I tak normy techniczne powinny stanowić najważniejsze kryterium oceny sprawności urządzeń. Wydaje się również, że pewien zakres dozoru można uprościć poprzez dokonanie wpisów do książki danego urządzenia. Zakres działania Urzędu Dozoru Technicznego jest tak rozległy, że będzie bardzo trudno sprawdzić kwalifikacje osób wytwarzających materiały przeznaczone do budowy urządzeń technicznych, jak również osób wytwarzających, naprawiających i obsługujących, a także konserwujących te urządzenia. Owe kwalifikacje mogłyby być egzekwowane przez inspektoraty dozoru technicznego. Wymaga to jednak wprowadzenia do ustawy odpowiedniego zapisu określającego kompetencje inspektorów dozoru technicznego.</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#DariuszSpyra">Uważamy również, że wszelkie badania i analizy prowadzone przez Urząd Dozoru Technicznego - chodzi oczywiście o ich wyniki - powinny być przedstawiane odpowiednim organom administracji państwowej. Tylko dzięki temu działania takie mogą być skuteczne.</u>
          <u xml:id="u-141.3" who="#DariuszSpyra">W odniesieniu do zarządzenia ministra górnictwa i energetyki sugerujemy, aby pracownikom jednostek gospodarki uspołecznionej nadać przez UDT uprawnienia do oceny kwalifikacji fachowych.</u>
          <u xml:id="u-141.4" who="#DariuszSpyra">W konkluzji chciałbym stwierdzić, że przyjęcie projektu nowej ustawy o dozorze technicznym wydaje się dzisiaj niezbędne, ale jej stosowanie w praktyce musi być dosyć wyważone. Zbyt rygorystyczne przestrzeganie wszystkich postanowień ustawy mogłoby mieć opłakane skutki wobec bardzo niedobrego stanu parku maszynowego w Polsce. Wydaje się również potrzebne dopracowanie rozporządzenia Rady Ministrów, a także rozporządzenia ministra górnictwa i energetyki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#BernardMiś">Uwagi zawarte w opinii są cenne i słuszne. Należy jedynie wyjaśnić fakt, że nie ma możliwości rozszerzenia uprawnień w zakresie dozoru technicznego na pracowników nie posiadających odpowiednich kwalifikacji. Zakres i obowiązki dozoru technicznego są ściśle określone i wynikają z tego odpowiednie uprawnienia. Wyjaśnić należy również sprawę podległości Urzędu Dozoru Technicznego. Działa on w ramach przyporządkowania do resortu górnictwa i energetyki na mocy ustawy o utworzeniu urzędu tego ministra. Sprawa ta nie ma wpływu na merytoryczną stronę ustawy i regulowany ustawą zakres dozoru. Ostatecznie problem podległości rozstrzygnięty będzie w toku II etapu reformy gospodarczej, w którym przewiduje się również reformę tzw. centrum.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#BernardMiś">Czy stopień dekapitalizacji majątku narodowego z jakim mamy obecnie do czynienia, utrudni realizację postanowień ustawy? Nie mamy takich obaw. Proces dekapitalizacji ma charakter przejściowy i nie będzie miał wpływu na określone rozwiązania systemowe i organizacyjne dozoru technicznego. Można liczyć się natomiast z rozszerzeniem zasięgu właściwej eksploatacji urządzeń zdekapitalizowanych. Działania dozoru technicznego mogą wpłynąć korzystnie na przedłużenie żywotności i odpowiednie zabezpieczenie funkcjonowania urządzeń już w znacznym stopniu zużytych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#IngeborgaAdamczak">Mam wiele uwag do poszczególnych artykułów projektu ustawy, chociaż generalnie popieram przedstawiony projekt opinii. Mam wątpliwości co do słuszności postanowienia, iż dozór techniczny nie będzie miał prawa do kontroli urządzeń użytkowanych do prowadzenia badań. Nie jest dostatecznie wyjaśniona sprawa kwalifikacji, jakie powinni posiadać pracownicy dozoru technicznego. Wydaje się, iż można precyzyjniej określić obszar kontroli i dozoru urządzeń technicznych przez poszczególne służby resortowe. Należy jednak zwrócić uwagę, iż przekazywanie uprawnień dozoru pracownikom przedsiębiorstw może być niebezpieczny. Nasuwa się ogólna refleksja, iż ustawa może spowodować zmniejszenie rangi dozoru technicznego, przesuwając część obowiązków i odpowiedzialności na służby zakładowe. Zwiększy się ilość osób uprawnionych do kontroli - ale skuteczność tych kontroli może okazać się mniejsza. W niektórych przypadkach dozór techniczny urządzeń podlegać będzie dyrekcji, a więc osoby zatrudnione w dozorze mogą pozostawać pod presją dopuszczania do ruchu urządzeń niesprawnych i stwarzających zagrożenia, aby tylko nie zmniejszać produkcji. W projekcie ustawy brakuje ustaleń, jakie uprawnienia przysługują pracownikom dozoru technicznego. Nowa ustawa może doprowadzić do tego, że wzrośnie liczba kontroli, ale nie poprawi się sprawność eksploatowania urządzeń technicznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#BolesławMazurkiewicz">Wymaga wyjaśnienia sprawa podległości Urzędu Dozoru Technicznego jako naczelnego organu administracji państwowej. Wydaje się, iż nie powinien on podlegać Ministerstwu Górnictwa i Energetyki. Przewiduje się powoływanie specjalistycznego dozoru technicznego podległego różnym resortom - ma to dotyczyć żeglugi, kolejnictwa, wojskowości. Należy zauważyć, iż kontroli ogólnego dozoru i dozoru specjalistycznego podlegać będą te same grupy i rodzaje urządzeń. Może to doprowadzić do podwójnej kontroli i nakładania się różnych decyzji. Może więc powinien funkcjonować jednolity, ogólny dozór techniczny, posiadający wydziały specjalistyczne.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#BolesławMazurkiewicz">W aktach wykonawczych nie uwzględniono sprawy przeciwdziałania zagrożeniom, jakie mogą zaistnieć przy przenoszeniu i wykorzystywaniu materiałów radioaktywnych. Ogólnemu dozorowi technicznemu powinny też być poddane urządzenia publicznie dostępne, np. schody ruchome i windy. Przewidzieć trzeba również kontrolę techniczną urządzeń instalowanych w tzw. wesołych miasteczkach, które z reguły eksploatowane są bez odpowiedniego nadzoru i kontroli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#TadeuszRoksela">Uważam, iż art. 18 projektu ustawy jest zbędny. Niesłuszne jest ograniczenie możliwości zaskarżania decyzji administracyjnych dozoru technicznego w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Sprawy te należy dokładnie wyjaśnić i precyzyjnie określić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#AleksanderHulek">W punkcie, gdzie mowa jest o profilaktycznej funkcji dozoru technicznego, proponuję dodać słowa „i ułatwiać pracę ludziom niepełnosprawnym”. Na różnych stanowiskach i przy obsłudze wielu urządzeń zatrudnione są dziesiątki tysięcy osób niepełnosprawnych. Konieczne jest w związku z tym rozszerzenie działań rehabilitacyjnych także przy udziale dozoru technicznego. Polityka socjalna państwa zmierza do tego, aby przekrój zatrudnienia odpowiadał przekrojowi zdrowotności pracowników. Z uwagi na wiele zagrożeń musimy uwzględniać różnego typu działania przywracające i zachowujące sprawność obsługi urządzeń technicznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#JanSzklarski">Projektowana ustawą jest niewątpliwie potrzebna a nawet konieczna. Zgłaszane są jednak obawy - również w uzasadnieniu do ustawy - że praktyczna jej realizacja będzie utrudniona i że życie dyktuje rozważne wprowadzanie jej przepisów do praktyki. Takie sformułowania, podkreślające obawy o skuteczność przepisów, wydają się niewłaściwe. Nie należy również chyba apelować o rozważne stosowanie przepisów.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#JanSzklarski">Po przerwie ostateczny projekt opinii o projekcie ustawy o dozorze technicznym przedstawił przewodniczący zespołu roboczego Dariusz Spyra (inżynier budownictwa, dyrektor Zrzeszenia Przedsiębiorstw Budowlano-Montażowych Górnictwa w Katowicach, zgłoszony przez zakład pracy): Rozpatrzyliśmy dokładnie wszystkie wnioski i uwagi zgłoszone w dyskusji. Ponieważ wiele uwag było słusznych, postanowiliśmy rozbudować i nieco przekształcić projekt naszej opinii. W punkcie piątym dopatrzyliśmy się niezręczności stylistycznej. Proponujemy zakończyć ten punkt słowami: „odpowiedzialnych za wykonywanie zadań określonych w punkcie 1–4” - skreślając pozostałe wyrazy tego zdania.</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#JanSzklarski">Po punkcie 5 postanowiliśmy wprowadzić dodatkowo pkt 6 w następującym brzmieniu: „Artykuł 32 ust. 1 w proponowanym brzmieniu wymaga uzupełnienia i szczegółowego określenia rodzajów czynności” W związku z tym dotychczasowy pkt 6 miałby nr 7 przy równoczesnej zmianie brzmienia jego drugiej części. Ostatnie zdanie powinno brzmieć: „Jeszcze ostrzej problem podporządkowania Urzędu Dozoru Technicznego oraz zagadnienia specjalistycznych organów dozoru mogą wystąpić na tle reformowania struktur gospodarki i państwa” W zakończeniu naszej opinii proponujemy skreślić dwa ostatnie zdania. Zakończenie brzmiałoby wówczas następująco: „W konkluzji Rada Społeczno-Gospodarcza pozytywnie oceniając projekt ustawy o dozorze technicznym wyraża jednak obawę, że praktyczna jej realizacja, szczególnie w zakresie eksploatacji zdekapitalizowanego majątku narodowego, będzie bardzo utrudniona”.</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#JanSzklarski">Opinia o projekcie ustawy o dozorze technicznym została przyjęta przy 1 głosie przeciwnym.</u>
          <u xml:id="u-147.4" who="#JanSzklarski">W kolejnym punkcie porządku obrad projekt opinii o rządowym sprawozdaniu o stanie Rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1986 r. przedstawił przewodniczący zespołu roboczego Janusz Redlin (ekonomista, prezes Zarządu Wojewódzkiego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Łomży, zgłoszony przez ten związek): Rządowy dokument „Sprawozdanie o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1986 r.” został opracowany wszechstronnie. Prezentuje on główne zagadnienia funkcjonowania rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz stopień realizacji celów społecznych stawianych przed tym działem gospodarki narodowej. Strategicznym celem rolnictwa jest osiągnięcie samodzielności żywnościowej kraju do 1990 r. Wyniki ub. r. wykazują, że Istnieją realne podstawy do zrealizowania tego strategicznego celu.</u>
          <u xml:id="u-147.5" who="#JanSzklarski">W ub. r. nastąpił w rolnictwie widoczny wzrost produkcji globalnej, towarowej i produkcji czystej. Rolnictwo osiągnęło lepsze rezultaty niż bała gospodarka narodowa. Dochód narodowy wytworzony w rolnictwie wzrósł o 7,5%, wobec 5% wzrostu w całej gospodarce narodowej. Wartość skupu wzrosła w grupie produktów roślinnych o 5,4%, a w grupie produktów zwierzęcych o 6,4%.</u>
          <u xml:id="u-147.6" who="#JanSzklarski">Nastąpiła poprawa zapatrzenia rynku w artykuły żywnościowe. Pozytywna sytuacja panuje w handlu zagranicznym artykułami rolno-spożywczymi. Osiągnięto dodatnie saldo obrotów tymi produktami przy równoczesnym znacznym zmniejszeniu salda ujemnego w obrotach z drugim, obszarem płatniczym.</u>
          <u xml:id="u-147.7" who="#JanSzklarski">Osiągnięte wyniki są rezultatem wielu czynników - m.in. korzystnych warunków klimatycznych, pracowitości i zaradności oraz wzrostu kwalifikacji rolników, postępu biologicznego, lepszej agrotechniki, poprawy technicznego wyposażenia rolnictwa i pomocy kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-147.8" who="#JanSzklarski">Pozytywne tendencje w rolnictwie nie mają jednak cech trwałości. Wpływa na to wiele problemów, takich jak: niższe aniżeli w całej gospodarce narodowej zrealizowane nakłady inwestycyjne na gospodarkę żywnościową oraz niepełne - niezgodne z założeniami CPR - dostawy niektórych środków, bezpośrednio decydujących o poziomie produkcji rolnej. Należy również wskazać na znaczne pogorszenie się ekonomicznych warunków produkcji rolniczej, co wyraża się wyraźnie niekorzystnymi relacjami cen produktów rolniczych w stosunku do cen towarów i usług zakupywanych przez rolnictwo. Nastąpiło dalsze pogorszenie relacji dochodów ludności rolniczej i nierolniczej.</u>
          <u xml:id="u-147.9" who="#JanSzklarski">Na przeszkodzie utrwaleniu pozytywnych tendencji w rolnictwie stoi wciąż utrzymujący się niedobór maszyn rolniczych. Chodzi o maszyny do kompleksowych upraw, zbiorów i konserwacji pasz, ciągi technologiczne produkcji zwierzęcej itp. W dalszym ciągu nie uzyskano wyraźnego postępu w dozbrojeniu rolnictwa w środki transportu samochodowego; prowadzi to do marnotrawstwa w zagospodarowywaniu produktów rolnych. W dalszym ciągu nie rozwiązano problemu zaopatrzenia rolnictwa w odzież ochronną.</u>
          <u xml:id="u-147.10" who="#JanSzklarski">Tempo inwestowania w rolnictwie znacznie osłabło. Chodzi zarówno o budowę obiektów, jak o ich modernizację. Zdekapitalizowana i niewydolna sieć elektroenergetyczna na wsi nie umożliwia postępu w mechanizacji prac produkcyjnych i w gospodarstwach domowych rolników.</u>
          <u xml:id="u-147.11" who="#JanSzklarski">W dalszym ciągu zbyt niski jest poziom nakładów na roboty melioracyjne. Nie wystarcza on nawet na odtworzenie obiektów zdekapitalizowanych. Brak jest trwałych gwarancji dla pełnego wywiązywania się państwa ze zobowiązań zawartych w umowach kontraktacyjnych - dotyczy to głównie pasz przemysłowych i węgla.</u>
          <u xml:id="u-147.12" who="#JanSzklarski">Istotnym zagrożeniem realizacji programu samowystarczalności żywnościowej jest stan przemysłu rolno-spożywczego. Ma on niską zdolność do samofinansowania rozwoju, wynikającą głównie z obowiązującego systemu ekonomiczno-finansowego.</u>
          <u xml:id="u-147.13" who="#JanSzklarski">W efekcie tych zagrożeń występują opóźnienia w realizacji programu rozwoju rolnictwa. Niezmiernie wolna poprawa warunków socjalno-bytowych na wsi rodzi niekorzystne przemiany w strukturze demograficznej wsi. Wzrasta ilość ziemi niezagospodarowanej rolniczo.</u>
          <u xml:id="u-147.14" who="#JanSzklarski">Opowiadamy się za konsekwentną realizacją programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej do 1990 r. Postulujemy zapewnienie trwałej opłacalności produkcji rolnej wraz z przestrzeganiem zasad parytetu dochodów ludności rolniczej i miejskiej. Ważną sprawą jest skuteczniejsze niż dotąd działanie na rzecz poprawy warunków socjalno-bytowych ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-147.15" who="#JanSzklarski">W kolejnych planach rocznych trzeba zagwarantować niezbędne nakłady inwestycyjne i ich zabezpieczenie materiałowo-techniczne, gwarantujące przyspieszenie wzrostu dostaw środków produkcji dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-147.16" who="#JanSzklarski">Nasze nakłady inwestycyjne trzeba także skierować na rozwój przemysłu rolno-spożywczego, który powinien osiągnąć poziom określony decyzjami politycznymi i postanowieniami programu rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej do 1990 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#WiesławMłynarczyk">Projekt opinii dobrze ujmuje główne problemy stojące przed rolnictwem i gospodarką żywnościową. Sprawiedliwie zostały ocenione wysiłki na rzecz rozwoju rolnictwa. Opinia rzetelnie wskazuje istniejące ograniczenia i zagrożenia, hamujące realizację programu samowystarczalności żywnościowej. Punkt widzenia resortu jest bardzo podobny.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#WiesławMłynarczyk">Chcę wyraźnie stwierdzić, że w tych sferach, gdzie nie zanotowano postępu, stało się tak nie z uwagi na brak środków złotówkowych, lecz z uwagi na brak środków na niezbędny import. Drugą podstawową przyczyną zagrożeń i zahamowań są niewystarczające dostawy środków produkcji na potrzeby polskiego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#WiesławMłynarczyk">Zdajemy sobie sprawę z konieczności dozbrojenia polskiego rolnictwa. Mamy rozeznanie, jakich maszyn brak i czynimy wysiłki, by je produkować. Przykładem mogą być tzw. ciągniki ciężkie. Ich zastosowanie ułatwiłoby pracę i podniosło jej wydajność. Jesteśmy w trakcie opracowywania rządowego programu rozwoju produkcji traktorów ciężkich. Podobna sytuacja panuje w grupie opryskiwaczy. Jeszcze niedawno produkowaliśmy ich ok. 7 tys. sztuk rocznie. Obecnie produkujemy ok. 10 tys. sztuk, ale czyż może to wystarczyć dla 2,8 mln gospodarstw rolnych? Czynimy wszystko co możliwe, by zwiększyć produkcję.</u>
          <u xml:id="u-148.3" who="#WiesławMłynarczyk">Trzeba stwierdzić, że stale trwają działania na rzecz zmniejszania i likwidacji niedoborów sprzętowych. Znaczne są wysiłki, niemałe też są efekty. Wszystko to znajduje swe odzwierciedlenie w zreferowanym projekcie opinii Rady. W dalszym ciągu jesteśmy dalecy od zaspokojenia istniejących potrzeb, lecz mamy tego świadomość i jej nie ukrywamy.</u>
          <u xml:id="u-148.4" who="#WiesławMłynarczyk">Utrzymanie trwałości pozytywnych tendencji w rolnictwie zależy bezpośrednio od wielkości nakładów inwestycyjnych na ten dział gospodarki. To prawda, że nakłady inwestycyjne na rolnictwo były niższe niż ogólne nakłady na całość gospodarki polskiej. Trzeba jednak pamiętać, że czasami łatwiej dostać pieniądze niż tzw. moce wykonawcze.</u>
          <u xml:id="u-148.5" who="#WiesławMłynarczyk">Najbardziej dotkliwą barierą rozwoju jest obecnie przetwórstwo rolno-spożywcze. Walczymy o to, by osiągnąć 70% wzrostu nakładów inwestycyjnych na potrzeby tej branży, lecz nie jest to sprawa prosta ze względu na możliwości finansowe państwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#MieczysławFRakowski">Przystępujemy do dyskusji nad rządowym sprawozdaniem o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Proponuję jednocześnie, by koncentrować się w dyskusji na przedstawionym projekcie opinii Rady. Nie chcę ograniczać dyskusji lecz mam nadzieję, że będzie to dyskusja o projekcie naszej opinii, a nie - o polskim rolnictwie w ogóle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#WładysławLechwar">Przedłożony raport o stanie rolnictwa dał obraz aktualnego stanu rzeczy w tym dziale gospodarki narodowej. Autorom należą się brawa za wszechstronność i czytelność opracowania. W materiale można napotkać jednak luki, jak np. brak ustosunkowania się do stale wzrastającej dekapitalizacji wsi. Zjawisko to jest szczególnie widoczne w zachodnich rejonach Polski.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#WładysławLechwar">Analizując wyniki osiągnięte w rolnictwie trzeba przede wszystkim podkreślić, że wpływ na nie miały trzy rzeczy: pracowitość i upór polskiego chłopa i robotnika rolnego, sprzyjający układ warunków atmosferycznych oraz cały blok czynników technicznego uzbrojenia rolnictwa, tzn. środki produkcji. Gdyby nasycenie tym trzecim czynnikiem było większe - chociażby na średnim poziomie europejskim - to nasze wyniki byłyby znacznie lepsze.</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#WładysławLechwar">Chcę ustosunkować się do kilku spraw szczegółowych. Zużycie nawozów wynosiło w 1986 r. 182 kg NPK na 1 ha, tzn. tyle samo ile w 1984 r. Równocześnie plony zbóż były większe o 500 kg z 1 ha. Wzrastają systematycznie, nakłady złotówkowe na 1 ha. O ile w 1984 r. nakłady takie wynosiły 22.726 zł, o tyle w 1985 r. wyniosły 25.242 zł - tj. o 2.516 zł więcej. W grupie tzw. środków przemysłowych nakłady wzrosły o 1.228 zł na 1 ha.</u>
          <u xml:id="u-150.3" who="#WładysławLechwar">Równocześnie nastąpiło pogorszenie relacji cen produkcji sprzedanej do cen towarów i usług kupowanych przez sektor rolniczy. Podwyżki cen produktów żywnościowych nie idą w parze z podwyżkami cen na produkcję rolną - np. mleko, mięso itp. W związku z tym notuje się katastrofalny spadek pogłowia krów mlecznych i masową sprzedaż cieląt z przeznaczeniem na ubój w obrocie prywatnym. Parytet dochodów ludności miejskiej i wiejskiej - który powinien wynosić 1:1 - wynosi obecnie 1:0,9. Rozwarły się nożyce dochodowe, kształtując niekorzystną sytuację dla ludności zatrudnionej w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-150.4" who="#WładysławLechwar">Na wsi polskiej panują w dalszym ciągu trudne warunki życia. Duże odległości od centrów miejskich, rynków zbytu i zaopatrzenia, ośrodków zdrowia, zakładów usługowych i szkół są potęgowane przez złe połączenia komunikacyjne i brak telefonizacji regionów wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-150.5" who="#WładysławLechwar">Niedostatecznie kształtuje się zaopatrzenie wsi w środki do produkcji, jak również w urządzenia infrastruktury socjalno-bytowej. Dokuczliwie odczuwany jest brak gazu, bieżącej wody, węgla opałowego, materiałów budowlanych itp. Warunki życia na wsi są ciężkie, ponieważ brakuje niezbędnej mechanizacji procesów produkcyjnych i prac w gospodarstwach domowych. Odczuwa się szczególnie brak urządzeń, które wyręczałyby kobietę wiejską w jej ciężkiej pracy. Na domiar złego istniejące maszyny i urządzenia nie mają odpowiedniej ilości części zamiennych. Brakuje również najprostszych narzędzi mechanicznych. Wszystko to czyni życie i produkcję na wsi bardzo trudnymi, odbiegającymi znacznie od warunków bytowania ludności miejskiej.</u>
          <u xml:id="u-150.6" who="#WładysławLechwar">Negatywne przejawy zakłóceń infrastruktury techniczno-produkcyjnej wsi mają swe konsekwencje. Postępuje proces starzenia się wsi - młodzież w dalszym ciągu migruje do miasta. Aż 14% ludności wiejskiej stanowią osoby w wieku poprodukcyjnym. W woj. białostockim wskaźnik ten wynosi aż 19,6% - podobnie jest w sieradzkim, zamojskim, lubelskim i łomżyńskim.</u>
          <u xml:id="u-150.7" who="#WładysławLechwar">W ciągu ostatnich 5 lat liczba ludności migrującej ze wsi do miasta wzrosła ze 116 tys. do 130 tys. osób. Z tej liczby aż 49% stanowi młodzież w wieku 20–34 lata. Najczęściej wyjeżdżają kobiety, co powoduje, że w grupie ludności w wieku 20–29 lat na 1000 mężczyzn na wsi przypada 838 kobiet, zaś w woj. białostockim tylko 628 kobiet.</u>
          <u xml:id="u-150.8" who="#WładysławLechwar">W ostatnich latach nasilił się proces przekazywania ziemi państwu w zamian za emerytury i renty. Liczba tzw. gospodarstw bez następcy wzrosła o 50%. Równocześnie zmniejszyło się zainteresowanie gruntami Państwowego Funduszu Ziemi. Zmalał obrót ziemią pomiędzy rolnikami.</u>
          <u xml:id="u-150.9" who="#WładysławLechwar">Znaczne obawy budzi niedoinwestowanie rolnictwa, a w szczególności przemysłu spożywczego. Wielkość środków inwestycyjnych na te cele maleje. Środki finansowe efektywnie przekazywane na inwestycje rolnicze są mniejsze niż to się wykazuje w statystykach. Powodem tego jest przeznaczanie części tzw. środków dla rolnictwa na dopłaty do produktów spożywczych, np. mleka i mięsa. Są to dopłaty mające charakter dotacji konsumenta, a nie środki na rozwój rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-150.10" who="#WładysławLechwar">Obiegowe wiadomości i opinie są często przesadne, gdy mówią o nadmiernym bogaceniu się wsi polskiej. Te opinie, wynikające z nieznajomości faktów, czynią znaczne szkody społeczne. Jeszcze gorzej jest wówczas, gdy takie opinie rozpowszechniają środki masowego przekazu, uogólniając pojedyncze przykłady dobrobytu na wszystkich rolników. Urabia to opinię i sposób myślenia społeczeństwa o polityce rolnej. Można nawet stwierdzić, że pochopne opinie o bogactwie wsi wprowadzają nastroje niesprawiedliwości lub zwykłej zazdrości w innych środowiskach, np. wśród miejskiej klasy robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-150.11" who="#WładysławLechwar">Przytoczone zjawiska wykazują, że niezbędne jest zdecydowane działanie polityczne zmierzające do wiarygodnej realizacji zapisów, zawartych we wspólnych dokumentach PZPR i ZSL, jak też zapisów gwarancyjnych rządu w sprawie rozwoju wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Niezbędne jest kształtowanie sprzyjającego klimatu politycznego wokół całego rolnictwa, potwierdzenie trwałości rolnictwa indywidualnego, jak też ponowienie gwarancji równoprawności różnych sektorów rolnictwa polskiego na wszystkich płaszczyznach codziennego funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-150.12" who="#WładysławLechwar">Wytworzenie sprzyjającego klimatu społeczno-politycznego wokół rolnictwa pomogłoby docenić trudną i ciężką pracę rolnika. Wzrosłaby ranga tego zawodu, sprawiedliwiej oceniano by pracę wsi. Warto dodać, że rolnik jest osobą mało obciążającą budżet państwa, a równocześnie - świadczącą wiele dla tego państwa. Rolnicy są odpowiedzialni za osiągnięcie celów programu samowystarczalności żywnościowej naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-150.13" who="#WładysławLechwar">Na wsi i w mieście pracuje się i żyje inaczej. Różnica między pracownikiem zakładu uspołecznionego a rolnikiem polega na tym, że ten pierwszy dostaje od państwa gotowe stanowisko pracy, a ten drugi musi je sobie sam stworzyć - czyli po prostu kupić.</u>
          <u xml:id="u-150.14" who="#WładysławLechwar">W dzisiejszych czasach kupno warsztatu pracy rolniczej kosztuje wiele i musi być traktowane jako inwestycja obliczana na całe życie. Warto przy tym dodać, że rolnik jest nie tylko właścicielem swego gospodarstwa, ale spełnia w nim również wszystkie funkcje kontroli i wykonawstwa w sferze działalności produkcyjnej i inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-150.15" who="#WładysławLechwar">Przybliżyłem celowo węzłowe problemy życia wsi, ukazując zasady produkcji i zakres odpowiedzialności rolników. Naszym obowiązkiem jest zajęcie takiego stanowiska, aby nie dopuścić w bliższej i dalszej przyszłości do zmniejszenia zasobów żywnościowych rodzimej produkcji. Cel ten może być osiągnięty, jeśli zostaną uregulowane wszystkie sprawy, mające bezpośredni i pośredni wpływ na chęć życia i produkowania na wsi. Dotyczy to szczególnie skłonności do pozostawania na wsi ludzi młodych, najbardziej prężnych i przedsiębiorczych.</u>
          <u xml:id="u-150.16" who="#WładysławLechwar">Po zreferowaniu tych węzłowych zagadnień stwierdzam, że popieram w pełni przedłożony przez zespół roboczy projekt opinii dotyczącej rządowego sprawozdania o stanie rolnictwa w naszym kraju.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#StanisławKalemba">Rządowe sprawozdanie o stanie rolnictwa może budzić niepokój. Projekt naszej opinii odzwierciedla w zasadzie zaniepokojenie zagrożeniami realizacji programu rozwoju rolnictwa do 1990 r. Zwracam uwagę, że rolnictwo w pełni wywiązuje się z przyjętych zobowiązań, a nawet produkuje więcej niż pierwotnie zakładano. Produkcja czysta polskiego rolnictwa była w 1986 r. o 8,3% wyższa niż w latach 1983–1984 oraz - co znacznie ważniejsze - wyższa niż w końcu lat 70.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#StanisławKalemba">W 1986 r. dochód narodowy wytworzony wzrósł w rolnictwie o 7,5%, natomiast w całej gospodarce narodowej tylko o 5%. Te wyniki świadczą o dużym wysiłku środowiska wiejskiego. Za wzmożony wysiłek powinna nas spotkać wyższa nagroda. A jak to wygląda w tzw. makroskali? Dlaczego za tak dobre wyniki produkcyjne otrzymujemy w zamian systematycznie pogarszające się relacje między cenami na produkty rolne a cenami środków produkcji, nabywanymi przez wieś?</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#StanisławKalemba">Chcę poruszyć problem zapisów ustawowych. Pierwszy z nich mówił o tym, że 30% ogólnych nakładów inwestycyjnych w całej gospodarce musi być przeznaczane na potrzeby rolnictwa. W praktyce przeznaczono na ten cel ok. 22% wszystkich nakładów inwestycyjnych, wobec czego zaszła potrzeba zmodyfikowania zapisu. Nowa formuła mówiła, że nakłady na inwestycje rolnicze nie mogą być niższe niż nakłady inwestycyjne w całej gospodarce; z tak okrojonego zapisu również się nie wywiązano. Zwracam uwagę, że nakłady inwestycyjne na rolnictwo w 1986 r. zostały wykonane zaledwie w 74% pierwotnie zakładanych kwot. Taka praktyka podważa wiarygodność zapisów ustawowych.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#StanisławKalemba">Projekt naszej opinii nic nie mówi o problemie melioracji. Powiedzmy sobie otwarcie - w 1986 r. nie zostały wykonane plany w tej dziedzinie. Na zmeliorowanie-czeka w dalszym ciągu 2,5 mln ha ziemi. W latach 70 meliorowaliśmy 136 tys. ha gruntów rocznie, a obecnie osiągamy znacznie gorsze wyniki. Plan 5-letni na lata 1986–1990 zakłada zmeliorowanie 750 tys. ha gruntów ornych. Chcę zapytać, w jaki sposób resort rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej zamierza tego dokonać? Czy zajmą się tym jakieś nowe przedsiębiorstwa? Dotychczasowe zaniedbania w tym zakresie budzą uzasadnione obawy o powodzenie całego przedsięwzięcia.</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#StanisławKalemba">Wielokrotnie słyszymy, że przemysł polski nie ma odpowiednich środków na produkcję urządzeń i sprzętu rolniczego. Tłumaczy się ten stan rzeczy ograniczeniami dewizowymi. Wydaje mi się, że zbyt często znajdujemy łatwe wytłumaczenia, zbyt często rozgrzeszamy przemysł z bezczynności. Typowym przykładem jest nie rozwiązany problem produkcji samochodów ciężarowych na potrzeby polskiej wsi.</u>
          <u xml:id="u-151.5" who="#StanisławKalemba">Na zakończenie chcę się ustosunkować do jednego ze sformułowań projektu naszej opinii, które budzi moją wątpliwość. W projekcie stwierdza się, że „osiągnięte rezultaty w produkcji rolnej i gospodarce żywnościowej są wynikiem splotu korzystnych warunków klimatycznych…”. Uważam, że powinniśmy raczej mówić o warunkach pogodowych. Klimat jest zjawiskiem długookresowym, natomiast pogoda często się zmienia i dlatego może sprzyjać bądź też przeszkadzać w produkcji rolnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#BolesławKalenik">W Polsce wszyscy znają się na rolnictwie, ale jakie ono jest naprawdę - wie tylko niewielu. Jest takie powiedzenie: ziemia polska dobrze rodzi, kiedy mądry chłop po niej chodzi. Jeśli będziemy mieli mądrych gospodarzy, to nie trzeba będzie zabiegać u innych o żywność - sami potrafimy się wyżywić. W naszej opinii mówi się, że osiągnięte rezultaty produkcji, rolnej i w gospodarce żywnościowej są wynikiem splotu korzystnych warunków klimatycznych, a także pracowitości i zaradności rolników. Sądzę, że należy w opinii podkreślić, iż rolnictwo było jedyną dziedziną gospodarki, która przekroczyła swoje zadania.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#BolesławKalenik">Mimo że ziemia znajduje się w większości w rękach chłopów, nie mają oni wpływu na ceny płodów rolnych i żywności. Ceny produktów rolnych zwiększają się bardzo powoli, natomiast znacznie szybciej rosną ceny środków produkcji i materiałów dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#BolesławKalenik">Od pewnego czasu daje się zauważyć spadek produkcji mleka, czemu się nie dziwię. W mojej wsi było kiedyś 180 krów, a dzisiaj jest 16. Dlaczego? Powód jest prosty! Produkcja mleka nie opłaca się chłopom. Jak już ktoś raz odejdzie od hodowli, to do niej nie powróci. Produkcja mleka wymaga wielu wyrzeczeń i ciężkiej pracy, a tymczasem wysiłek ten nie znajduje odbicia w cenie mleka. Nawet woda mineralna kosztuje więcej niż mleko. Wiem z doświadczenia, że na produkcji mleka nikt się u nas jeszcze nie dorobił. Jeśli chcemy mieć dużo mleka i przetworów mlecznych, to musimy za mleko więcej płacić rolnikowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#RyszardKwiatkowski">Jako członek zespołu opracowującego opinię chciałbym poruszyć kilka spraw, które nie znalazły się w tym dokumencie. Zgodnie z ogólnymi przepisami bariera 12% wzrostu płac w br. odnosi się również do pracowników jednostek obsługi rolnictwa. Może to spowodować poważne perturbacje w okresie spiętrzonych prac polowych, zwłaszcza w okresie żniw - za wzmożony wysiłek ludzi obsługujących rolnictwo nie będziemy bowiem mogli więcej zapłacić. Dlatego wydaje się celowe rozpatrzenie możliwości choćby częściowego ograniczenia działania tego przepisu.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#RyszardKwiatkowski">Z danych informacyjnych przedstawionych przez resort rolnictwa wynika, że w ciągu ostatnich kilku lat następuje spadek realnych i nominalnych dochodów ludności rolniczej. Znaczny wpływ na to mają galopujące podwyżki cen środków produkcji dla rolnictwa. Swego czasu uważano, że podwyżki cen środków produkcji powinny być dokonywane jednocześnie ze zmianą cen detalicznych płodów rolnych i żywności. Dobrze byłoby powrócić do tego pomysłu - w innym wypadku dysproporcje między tymi cenami negatywnie odbiją się na produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#RyszardKwiatkowski">W projekcie opinii Rady mówi się o postępującej dekapitalizacji majątku trwałego w rolnictwie i przemyśle przetwórczym. Sprawa ta została pominięta w raporcie ministerialnym. Byłoby celowe sporządzenie w oparciu o raport ministerstwa i opinię Rady programu likwidacji opóźnień zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#WładysławBiałas">W raporcie ministerialnym bardzo dokładnie wyliczono, ile maszyn i urządzeń otrzymało w ostatnich latach rolnictwo. Ale nie daje to właściwego obrazu nasycenia rolnictwa środkami produkcji - nie podano bowiem, ile maszyn w tym samym czasie wypadło z eksploatacji. Dopiero taki bilans pozwoliłby na otrzymanie odpowiedzi, jakie są potrzeby rolnictwa w tym zakresie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Odpowiada mi treść projektu opinii Rady, ale w paru sprawach Chciałabym się wypowiedzieć. Mówimy np. o melioracjach zapominając, że o tym, jakie będą plony, decyduje również zakwaszenie gruntów.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Mamy bardzo rozbudowany system pośrednictwa na wsi. Wpływa to na nadmierną, moim zdaniem, różnicę pomiędzy ceną, jaką płacimy rolnikowi za jego produkcję, a ceną, jaką za płody rolne płaci klient w sklepie.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Swego czasu na wsi bardzo wiele instytucji i organizacji działało z myślą, aby pomóc rolnikom w poprawie warunków socjalno-bytowych. Taka działalność częściowo zamarła. Mówimy dzisiaj o potrzebach rolnictwa zapominając o tym, że w gospodarce działa prawo naczyń połączonych. Państwo powinno działać na rzecz wszystkich obywateli, również rolników.</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Jestem za podniesieniem, ceny mleka, ale pytam: dlaczego jest ono tak fatalnej jakości? Jest to sprawa, którą zajmują się prawie wszyscy, ale mleko jak było złe, tak jest nadal.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#JerzyJaworski">W pełni podzielam zdanie wyrażone przez moich przedmówców, że jeśli nadal tak źle zaopatrywać będziemy rolnictwo w środki produkcji - musi się to odbić niekorzystnie na produkcji rolnej. Dzisiaj rolnik sam musi zabiegać o środki produkcji i te same mniej więcej kłopoty mają rolnicy indywidualni i gospodarstwa państwowe. Możemy te braki zlikwidować tylko poprzez brutalne egzekwowanie tego wszystkiego, co zostało zapisane w programie rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej do 1990 r. Mam na myśli nie tylko interes rolników, ale także całą sferę zaopatrzenia rolnictwa oraz przemysł rolno-spożywczy.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#JerzyJaworski">Dlaczego przemysł może niemal dowolnie ustalać ceny na kombajny, traktory i inne maszyny rolnicze, a rolnik nie ma prawa dyktować cen na wyroby przez siebie wytworzone? Różnice cen są już ogromne. Może należałoby je oprzeć o parytet zboża, przyjąć jego wartość jako kryterium podstawowe dla poziomu cen na produkty rolne.</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#JerzyJaworski">Ktoś, kto posiada samochód, może nim po prostu nie jeździć, ale ciągnik musi pracować w polu, żeby ziemia przynosiła plony. I o tym powinniśmy także powiedzieć w naszej opinii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#CzesławStasiek">Rolnictwo obsługują dziesiątki instytucji i organizacji. Dlaczego ich dyrektorów, prezesów nie rozlicza się z wyników uzyskiwanych przez rolnictwo? Dlaczego wieś jest tak źle obsługiwana? To, co się dzieje w okresach spiętrzenia prac polowych, to są rzeczy wręcz niewyobrażalne. Dlaczego nie chcemy uczciwie powiedzieć, kiedy naprawdę nastąpi poprawa zaopatrzenia rolnictwa w nawozy i środki ochrony roślin? Czy 183 NPK na 1 ha to wystarczy, czy potrzeby są dużo większe? Stosujemy dzisiaj nowe odmiany pszenicy i jeśli nie dostarczy się dwa razy tyle nawozów, to podjęty wysiłek może pójść na marne.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#CzesławStasiek">Mówimy, że młodzi ludzie nie chcą pracować na wsi, że porzucają gospodarstwa swoich ojców, ale nie staramy się znaleźć przyczyn takiego postępowania. Odchodzą, to nie widzą dla siebie perspektyw i o tym trzeba mówić głośno, żeby potem nie było zaskoczenia. Rolnicy nie żądają wiele. Chcą jedynie symbolicznej złotówki, która wystarczy im na niezbędne inwestycje, na dobre gospodarowanie i życie na jakim takim poziomie. Niestety, tego nie jesteśmy im w stanie dzisiaj zapewnić.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#CzesławStasiek">Nie szanuje się umów. Czym jest bowiem umowa kontraktacyjna, jeśli nie umową wiążącą obydwie strony? Czy ktokolwiek w fabryce zgodziłby się z tym, że otrzyma jedynie 30% wynagrodzenia, a resztę wypłacą mu później? A przecież tak się traktuje rolników niemal na co dzień…</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#CzesławStasiek">Brak nawozów, środków ochrony roślin, materiałów i środków produkcji powoduje niesnaski między mieszkańcami wsi. Jeden rolnik osiąga wyższe plony, często kosztem swojego sąsiada, bo po prostu dla obydwóch nie starczyło nawozów w magazynie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#JerzyJózefowski">Wiele spraw powoduje niezadowolenie rolników. Dotyczy to np. nieprzestrzeganie niektórych zapowiedzi, ustaleń i umów. Dlaczego nie przedłużono okresu zimowego, dla którego ustalono określoną cenę węgla? Wchodziło tu w grę niewiele dni, a wywołało to wielkie rozgoryczenie na wsi. Przyjęto ustalenia, że ciągniki nie podrożeją do 1 lipca - tymczasem ustalono wyższe ceny ciągników z importu. Rolnicy nie domagają się niczego więcej poza tym, aby to, co zostało zapisane, było konsekwentnie realizowane. Niedotrzymywanie umów i zapowiedzi budzi niezadowolenie i niechęć do władz. Poważnym utrudnieniem i zagrożeniem dla produkcji rolnej jest opóźnianie dostaw nawozów azotowych. Przemysł obiecuje zbilansowanie tych dostaw w cyklach półrocznych, ale rolnikom nawozy są potrzebne w sezonie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#IrenaWoźniak">Poruszono w dyskusji wiele ważnych problemów wsi i rolnictwa, wspólnych dla wszystkich, którzy pracują na roli. Chciałabym dodać kilka uwag od siebie. Mówi się wiele o ochronie środowiska. Wspomniano o wapnowaniu gleb ze środków pochodzących z nadwyżek budżetowych. Obecnie dotacje te będą cofnięte. Uważam, iż część środków przeznaczanych na cele ochrony środowiska należałoby wykorzystać na pokrycie kosztów wapnowania gleb, W tych regionach, którym grozi klęska ekologicznej m.in. w regionie krakowskim.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#IrenaWoźniak">Ustalono strefy górskie oraz szczególne dla nich zasady gospodarowania i opodatkowania. Przewidziano m.in. 20% dodatek do cen produktów pochodzących z gospodarstw pracujących w trudnych warunkach na terenach górskich. W wyniku tych ustaleń poważnie wzrosła hodowla bydła na tym obszarze; jest to jednak w znacznej mierze wynik spekulacji i pośrednictwa, a nie rzeczywistego wzrostu pogłowia bydła na terenach górskich. Zapowiadano dostawy maszyn i urządzeń dostosowanych do warunków pracy na terenach górskich. Uważam, iż zamiast wyższych cen produktów rolnych należy stosować preferencje podatkowe dla gospodarstw - zlikwidować trzeba natomiast różnice cen, ponieważ jest to tylko źródło dochodów dla pośredników.</u>
          <u xml:id="u-159.2" who="#IrenaWoźniak">Poważnie należy odnieść się do sprawy parytetu dochodów. Trzeba zauważyć, iż znacznie wzrosły ceny na środki do produkcji rolnej, natomiast małe wzrosty cen na produkty rolne. W rezultacie dochód z 1 ha przeliczeniowego nie jest już tak wysoki jak przed kilku laty. Dodać trzeba, iż wieś obciążona jest kosztami różnych przedsięwzięć - komunalnych, komunikacyjnych, oświatowych. Ma poważny procent udziału w inwestycjach służby zdrowia. Miasto ma wszystko to zapewnione w formie inwestycji państwowych. Aktualny stan rolnictwa i gospodarki żywnościowej pociąga za sobą m.in. masowe zarzucanie uprawy ziemi oraz przenoszenie się rolników do miast.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#GrażynaSołtyk">Powinniśmy poświęcić więcej uwagi sprawom życia ludności wsi, parytetowi dochodów i ważnym kwestiom gospodarki rolnej, tym bardziej że rolników jest wśród członków naszej Rady stosunkowo mało, a nasze głosy powinny być wysłuchane. Reprezentuję tę część kraju, w której rolnictwo jest bardzo rozdrobnione. Chciałabym zwrócić uwagę, iż prawdziwy parytet dochodów ludności rolniczej jest zachowany tylko w odniesieniu do gospodarstw wysokotowarowych. Małe i średnie gospodarstwa nie osiągają dużych dochodów. Musimy wspólnie zastanowić się nad sprawami wsi, warunkami życia i pracy rolników z tego punktu widzenia, aby chleba starczyło dla wszystkich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#MieczysławFRakowski">Chciałbym wyjaśnić, że wieś reprezentowana jest w naszej Radzie przez 70 osób, a także 30 osób zatrudnionych w służbach pracujących na rzecz rolnictwa. Jest to więc znacząca liczba przedstawicieli wsi.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#MieczysławFRakowski">Wiceminister rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej Wiesław Młynarczyk; Program rozwoju melioracją przewiduje przeprowadzanie robót melioracyjnych na obszarze 140 tys. ha rocznie. Resort zmierza do osiągnięcia tych wielkości. Trudności wynikają z aktualnego systemu finansowania tych robót, ponieważ zaplecze materiałowe i techniczne jest na ogół dostateczne. Proponowano, aby środki na meliorację wyłączyć z budżetów rad narodowych, ale taka sugestia nie została przyjęta. Podjęto więc swego rodzaju buforowe działania przy pomocy środków z nadwyżki budżetowej, ale nie są one dostateczne dla pokrycia zamierzeń melioracyjnych. Przewiduje się zwiększenie dostaw środków technicznych, m.in. import ciężkiego sprzętu do robót melioracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#MieczysławFRakowski">Rząd podejmie wiele działań służących zapewnieniu dostaw każdego produktu pożądanego na rynku, ustalając odpowiednie relacje cenowe uwzględniające sezonowość dostaw. Relacje cen mleka do cen zbóż są podobne u nas, jak w innych krajach. Stosuje się preferencyjne zasady kredytowania, np. dla rozwoju hodowli bydła. Zwrócono uwagę na dekapitalizację środków produkcji na wsi. Generalnie trzeba jednak stwierdzić, że stan posiadania środków technicznych na wsi wzrasta. Będziemy wkrótce mieli na wsi 500 tys. ciągników. Należy podkreślić bardzo wysoką dbałość o sprzęt w rolnictwie. Nie występuje zjawisko szerokiej dekapitalizacji majątku na wsi; obserwuje się raczej pęd do unowocześniania technicznego produkcji rolnej i postęp w tym zakresie następuje, chociaż nie w takiej skali, jakiej oczekiwaliby rolnicy.</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#MieczysławFRakowski">Kalkulacje cen oparte są na rachunku kosztów i wzajemnych relacji między różnymi grupami produktów. W zasadzie nie mamy do czynienia z bezwzględnym spadkiem dochodów w rolnictwie. Dysproporcje między dochodami rolników a osób zatrudnionych poza rolnictwem nie są zbyt duże.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#JanuszRedlin">Sprawy omawiane w związku ze sprawozdaniem o stanie rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1986 r. wzbudziły w dyskusji wiele emocji. Dotyczyło to zwłaszcza sprawy parytetu dochodów i różnic między poziomem dochodów rolników i zatrudnionych poza rolnictwem. Odnieśliśmy się do tego problemu w opinii. Zawarte to jest w zapisie stwierdzającym pogarszanie się warunków rozwoju produkcji rolniczej. W opinii stwierdzamy m.in., iż Rada opowiada się za trwałą opłacalnością produkcji rolnej i przestrzeganiem zasad kształtowania dochodów ludności rolniczej. Uważam, iż te zapisy konsumują treść dyskusji nad tym problemem.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#JanuszRedlin">Zgłoszono uwagi o potrzebie położenia akcentu w opinii na decyzje polityczne. Odpowiednie zapisy są i nie trzeba ich powtarzać, gorzej natomiast jest z praktyką ich wykonania - znalazło to wyraz w naszej opinii. Na tle stwierdzeń dotyczących wykonania zadań rocznych przez rolnictwo zaakcentowano sprawy ograniczonych dostaw nawozów; zostało to zasygnalizowane w opinii. Wieś angażuje się w czyny społeczne i wydaje się, iż nie należy podkreślać konieczności dalszej aktywizacji w tym kierunku. Proponuję przyjąć przedłożony projekt opinii bez dalszych zmian.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#MieczysławFRakowski">Sytuację w rolnictwie omawiamy w naszym gronie nie po raz pierwszy. Z uwagą wysłuchujemy wszystkich ocen i opinii, doceniamy problemy, które gnębią rolników. Są to te plagi, czy niekorzystne sytuacje, o których wszyscy wiemy. Opisuje się je w prasie, mówią o tym działacze polityczni i gospodarczy. W niektórych sprawach jesteśmy jednak bezradni. Nie możemy np. zwiększyć wielkości produkcji wapna czy innych potrzebnych wsi środków.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#MieczysławFRakowski">Stosunek władzy do rolnictwa jest bardzo poważny. Niejednokrotnie dawano już wyraz opinii, iż jest to ten dział gospodarki narodowej, który stale podwyższa wielkości produkcji i w znacznym, coraz lepszym stopniu zaspokaja potrzeby rynku. Trzeba jednak mieć świadomość, iż nie pochodzi to tylko z ciężkiej niewątpliwie pracy rolników, ale także jest skutkiem wzrostu dostaw środków produkcji, głównie maszyn, w tym traktorów i kombajnów.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#MieczysławFRakowski">Niektóre sprawy denerwują, np. dostawy i ceny węgla. Przestrzegam jednak przed generalizowaniem sytuacji w naszych ocenach. Niezwykle wysoko cenię to, co rolnictwo daje gospodarce i społeczeństwu. Jestem zaniepokojony każdym niepowodzeniem rozwoju produkcji rolniczej. Z radością witam jednak szybki wzrost budownictwa zagród i domów na wsi, co widać w wielu regionach kraju. Daje to pojęcie o ogromnym zróżnicowaniu, ale także o postępie we wzroście dochodów i możliwości inwestycyjnych wsi. Wieś polska zmienia się na naszych oczach. Bierze się to oczywiście z ciężkiej pracy rolnika, ale robotnik też ciężko pracuje - a rzadkie są przypadki budowania domów przez robotników. Nie należy przeciwstawiać rolników robotnikom ani odwrotnie. Uczyniłem tę dygresję po to, aby zachęcić wszystkich do zachowania obiektywizmu w ocenach sytuacji wsi.</u>
          <u xml:id="u-163.3" who="#MieczysławFRakowski">Rada jednomyślnie przyjęła opinię o rządowym sprawozdaniu nt. stanu rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1986 r.</u>
          <u xml:id="u-163.4" who="#MieczysławFRakowski">W kolejnym punkcie obrad informacje o pracach nad przygotowaniem opinii dotyczącej II etapu reformy gospodarczej przekazał wiceprzewodniczący Rady Społeczno-Gospodarczej Jerzy Sablik: Jestem przewodniczącym zespołu roboczego, mającego za zadanie przygotowanie naszego stanowiska w sprawie II etapu reformy gospodarczej. Nie przewidujemy dzisiaj dyskusji, lecz jedynie syntetyczną informację o tym, jak toczą się nasze prace.</u>
          <u xml:id="u-163.5" who="#MieczysławFRakowski">Zespół roboczy zebrał się w dniu 15 maja br. Odbyliśmy burzliwą, wielowątkową dyskusję, w której wzięło udział 19 mówców. Do zespołu trafiło wiele pisemnych, indywidualnych opracowań dotyczących II etapu reformy. W dniu następnym - 16 maja - odbyło się posiedzenie zespołu redakcyjnego i próbowaliśmy stworzyć pierwszy, wstępny projekt naszej opinii. Dokument zawiera nasze pierwsze przemyślenia i uwagi. Ma on charakter otwarty i powinien być doskonalony i rozszerzany. Dokument ten ma na pewno wiele niedoskonałości i nieścisłości.</u>
          <u xml:id="u-163.6" who="#MieczysławFRakowski">Głównym mankamentem wstępnego projektu opinii jest pomieszanie ważnych i mniej ważnych spraw. Rzuca się też w oczy brak hierarchicznego układu, na którym można by oprzeć konstrukcję dokumentu. Dostrzegając ten mankament postanowiliśmy uporządkować projekt, zanim poddamy go osądowi Rady.</u>
          <u xml:id="u-163.7" who="#MieczysławFRakowski">Już dziś możemy poinformować, że dokument przedłożony na posiedzeniu plenarnym naszej Rady będzie uwzględniał główne myśli, zawarte w projekcie wstępnym, lecz będzie to czynił w sposób logicznie uporządkowany. Pragniemy, by projekt opinii zawierał cztery rozdziały.</u>
          <u xml:id="u-163.8" who="#MieczysławFRakowski">Pierwszy rozdział dotyczyłby obecnego stanu poczynań reformatorskich w gospodarce polskiej. Byłoby to zatem podsumowanie I etapu reformy. Wydaje się nam, że ujęcie tych spraw będzie pożyteczne, ponieważ nie powinniśmy w II etapie reformy popełniać tych samych błędów, jakie popełnialiśmy dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-163.9" who="#MieczysławFRakowski">Drugi rozdział naszej opinii dotyczyłby ogólnej oceny koncepcji II etapu reformy gospodarczej. Dokonalibyśmy oceny kierunków wokół których ogniskować się ma działalność reformatorska. Rozdział III uszczegółowiałby rozdział II; chcemy w nim zawrzeć wszystkie uwagi, wnioski i postulaty, związane ze szczegółowymi propozycjami rozwiązań reformatorskich. W rozdziale tym ustosunkowalibyśmy się do konkretnych tez II etapu reformy, ogłoszonych niedawno w prasie.</u>
          <u xml:id="u-163.10" who="#MieczysławFRakowski">Ostatni rozdział opinii dotyczyłby naszego stosunku do zasad wdrażania II etapu reformy. W rozdziale tym byłoby również miejsce na naszą ocenę realności prac związanych z reformą gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-163.11" who="#MieczysławFRakowski">Zespół roboczy ustalił harmonogram dalszych prac. Najbliższe spotkanie odbędzie się 1 czerwca br., natomiast już 2 czerwca - a więc niejako na gorąco - będzie zebranie zespołu redakcyjnego przygotowującego tekst dokumentu. Proszę wszystkich członków naszej Rady, by na tle tego, co powiedziałem dotychczas, przekazali nam swe uwagi i sugestie na piśmie. Mamy już dużo materiałów pisemnych - co nie oznacza, że nie chcemy ich więcej. Wychodzimy z założenia, że im więcej stanowisk, uwag, wniosków i postulatów, tym nasza opinia będzie pełniejsza.</u>
          <u xml:id="u-163.12" who="#MieczysławFRakowski">Z góry przepraszam wszystkich za to, że projekt naszej opinii nie będzie mógł - ze względów technicznych - być rozesłany pocztą przed najbliższym posiedzeniem naszej Rady. Dokument zostanie udostępniony na miejscu, przed posiedzeniem. Zwracam się do wszystkich zainteresowanych z prośbą, by przyszli nieco wcześniej i zapoznali się z efektem pracy zespołu roboczego.</u>
          <u xml:id="u-163.13" who="#MieczysławFRakowski">Na tym posiedzenie zakończono.</u>
          <u xml:id="u-163.14" who="#MieczysławFRakowski">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-163.15" who="#MieczysławFRakowski">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-163.16" who="#MieczysławFRakowski">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (20)</u>
          <u xml:id="u-163.17" who="#MieczysławFRakowski">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-163.18" who="#MieczysławFRakowski">05.06.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-163.19" who="#MieczysławFRakowski">[TREŚĆ]</u>
          <u xml:id="u-163.20" who="#MieczysławFRakowski">Dnia 5 czerwca 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL, obradująca pod przewodnictwem wicemarszałka Sejmu Mieczysław F. Rakowskiego, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-163.21" who="#MieczysławFRakowski">- projekt opinii o tezach w sprawie II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-163.22" who="#MieczysławFRakowski">W posiedzeniu udział wzięli: członek Rady Państwa Aleksander Legatowicz, wiceprzewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Józef Zajchowski, wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Bogdan Sawicki oraz przedstawiciele: Urzędu Rady Ministrów, Centrum Studiów Samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-163.23" who="#MieczysławFRakowski">Projekt opinii Rady Społeczno-Gospodarczej w sprawie tez II etapu reformy gospodarczej przedstawił Jerzy Sablik (prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, zgłoszony przez Stowarzyszenie Księgowych w Polsce): Na dzisiejszym posiedzeniu przystępujemy do dyskusji i uchwalenia opinii dotyczącej tez w sprawie II etapu reformy gospodarczej. Jest to zadanie trudne, albowiem idzie o stan i losy naszej gospodarki narodowej. W Jaruzelski w przemówieniu na IV Plenum KC PZPR stwierdził: „II etap będzie albo zaprzeczeniem łatwizny, albo nie będzie go wcale. Jeżeli bowiem chodzi o jakość polskiej pracy i gospodarowania, myśli technicznej i sprawności organizacyjnej, kierowania i zarządzania jest za pięć dwunasta”.</u>
          <u xml:id="u-163.24" who="#MieczysławFRakowski">Przedłożony dziś Radzie projekt opinii zawiera przemyślenia i uwagi życzliwych recenzentów, przepojonych troską o nadanie koncepcji II etatu reformy takiego kształtu, który pozwoli uniknąć błędów i niedociągnięć w doskonaleniu mechanizmów naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-163.25" who="#MieczysławFRakowski">Powołany decyzją prezydium Rady zespół roboczy pod moim przewodnictwem odbył dwa posiedzenia. W rezultacie pierwszego, w dniu 15 maja powstał surowy, wstępny projekt doręczony członkom Rady przed posiedzeniem w dniu 21 maja. W dniu 1 czerwca zespół roboczy zebrał się ponownie, by przedyskutować rozwinięty projekt opinii i ustalić jego zasadniczą treść. W dyskusji na obu posiedzeniach głos zabrało łącznie 29 osób. utrzymaliśmy 6 stanowisk różnych instytucji oraz 4 osób indywidualnych. Dyskusja i nadesłane materiały stanowiły podstawę do opracowania projektu opinii przez zespół redakcyjny. Zespół ten w toku wielogodzinnej pracy w dniach 16 maja i 2 czerwca przygotował przedstawiony dziś projekt opinii. Niejednokrotnie ze strony czynników rządowych zadawano nam pytanie: kto jest autorem opinii? Podkreślam z naciskiem, że przedłożony projekt opinii nie jest ani mojego autorstwa, ani poszczególnych członków zespołu redakcyjnego. Dokument ten jest odzwierciedleniem przemyśleń całego zespołu roboczego i wyrażanych w pisemnych stanowiskach.</u>
          <u xml:id="u-163.26" who="#MieczysławFRakowski">Oczekujemy, że Rada w toku dyskusji oceni projekt opinii i ostatecznie zdecyduje o jego treści.</u>
          <u xml:id="u-163.27" who="#MieczysławFRakowski">Zwracam się do członków Rady z prośbą o ustosunkowanie się w szczególności do następujących stwierdzeń zawartych w projekcie opinii:</u>
          <u xml:id="u-163.28" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 1: „w dokumencie brak koncepcji tak zasadniczych problemów, jak np. własność w gospodarce socjalistycznej, rola zysku, demonopolizacja różnych sfer życia społeczno-gospodarczego”.</u>
          <u xml:id="u-163.29" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 3: „PFAZ zamieniony na podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń nie zahamował nadmiernego wzrostu płac. Stał się elementem przytłaczającym swoją złożonością i biurokratycznymi rozwiązaniami istotne mechanizmy reformy. Spowodowało to ogromne trudności interpretacyjne i angażuje znaczne wysiłki ze strony służb finansowych przedsiębiorstw. Jednocześnie są to przepisy najczęściej zmieniane. Nie jest to przypadkowe, lecz wynika z błędnej koncepcji leżącej u podstaw obowiązujących regulacji”.</u>
          <u xml:id="u-163.30" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 4: „Tylko w zasadniczych sprawach reformy na dzień 31.12.1985 r. obowiązywały 532 akty prawne. W 1986 r. dodano 24 nowe akty, a kilkanaście uległo częściowej nowelizacji. Ostateczne wytyczne dotyczące rozliczeń za 1986 r. ukazały się w lutym 1987 r. W tym nowo stworzonym systemie prawnym powstaje, zasadnicza wątpliwość, czy ktokolwiek ma rozeznanie, jaki faktycznie ma kształt reforma realizowana w oparciu o obowiązujące przedsiębiorstwa przepisy. Społeczna ocena reformy jest bowiem dokonywana nie przez założenia, lecz przez gąszcz niespójnych, niezrozumiałych i wychodzących z opóźnieniem przepisów, czyniących z mechanizmów reformy „wiedzę tajemną”.</u>
          <u xml:id="u-163.31" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 5: „Brak jednoznacznego stwierdzenia, kto jest odpowiedzialny za wprowadzanie zmian w przepisach o reformie i wpływie na funkcjonowanie gospodarki. Zdaniem Rady, odpowiedzialność w tym zakresie ponosi rząd i to trzeba w dokumencie jasno powiedzieć”.</u>
          <u xml:id="u-163.32" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 6: „Rada na tle ogólnej oceny przedłożonego dokumentu opowiada się za przyspieszonymi, radykalnymi i konsekwentnymi zmianami, zdając sobie sprawę ze społecznych, ale także ekonomicznych skutków tych zmian”.</u>
          <u xml:id="u-163.33" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 8: „Realizując II etap reformy gospodarczej należy dążyć do faktycznego usamodzielniania podmiotów gospodarczych. To usamodzielnienie w podstawowym zakresie, tzn. w zakresie finansów, powinno polegać na: ustalaniu zasad polityki finansowej na okresy możliwie długie (a zatem co najmniej 3-letnie), przyjęciu podstawowej zasady, że co nie jest prawem zakazane może być realizowane; wyeliminowaniu praktyk wprowadzania ograniczeń prawnych, okresowych lub wycinkowych, przekreślających perspektywiczne planowanie zadań przez przedsiębiorstwa, przebudowaniu systemu podatkowego w kierunku znacznego uproszczenie rozliczeń, ograniczeniu do maksymalnie 4 tytułów rozliczeń z budżetem, przyjęciu kategorii zysku jako jedynego miernika oceny funkcjonowania przedsiębiorstw, wyeliminowaniu systemowych zasad mechanizmów, które nie zdały egzaminu w poprzednim okresie (m.in. podatku od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń)”.</u>
          <u xml:id="u-163.34" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 12: „Rada opowiada się za likwidacją funkcjonującego jeszcze podatku od wynagrodzeń oraz podatku wyrównawczego. Wprowadzenie jednolitego podatku dochodowego od łącznych dochodów z tytułu pracy (bez względu na rodzaj umowy) wymaga: określenia pułapu dochodów wolnych od podatku, ustawowego określenie rodzaju i sposobu ustalania kosztów potrącanych z dochodów do opodatkowania; prostej formuły rozliczeń podatków między podatnikiem a podatkobiorcą z pominięciem ogniw pośrednich”.</u>
          <u xml:id="u-163.35" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 14: „Rada wyraża opinię, że dotychczasowe rozwiązania prawne, organizacyjne i finansowe, odnoszące się do sfery postępu technicznego nie przyniosą widocznych skutków. W tezach brak wyraźnego kierunku działań w zakresie przełamywania branżowo-biurokratycznych struktur w jednostkach badawczo-rozwojowych i zapleczu technicznym. (…) Tymczasem w tezach brak propozycji dotyczących np. upadłości mało sprawnego instytutu badawczego, biura projektowego czy innych zakrzepłych monopolistycznych struktur”.</u>
          <u xml:id="u-163.36" who="#MieczysławFRakowski">- na str.16: „Nie można pomijać zagrożeń, które wystąpiły w trakcie dotychczasowego wdrażania reformy. Jednym z istotnych przejawów tych zagrożeń jest rosnąca w świadomości społecznej niewiara w skuteczność działania reformy gospodarczej, czego główną przyczyną jest rozbieżność między słusznymi założeniami a ich realizacyjnym kształtem”.</u>
          <u xml:id="u-163.37" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 16: „Przy wdrażaniu II etapu reformy nie mogą rodzić się żadne wątpliwości, że podstawowym ogniwem naszej gospodarki jest przedsiębiorstwo. Dlatego musi ono mieć możliwość funkcjonowania w warunkach gospodarki światowej, a nie w wyizolowanej nakazami gospodarki narodowej”.</u>
          <u xml:id="u-163.38" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 18: „Zdaniem Rady, w II etapie reformy należałoby w większym stopniu docenić rolę spółdzielczości, która - pomimo trudnych warunków działania - prowadzi efektywną gospodarkę, nie poddaję się łatwo negatywnym skutkom kryzysu oraz powiada bogate doświadczenia współpracy z samorządem. Należałoby zaniechać administracyjnych metod ingerowania w jej wewnętrzne struktury i system finansowy, który został wypracowany przez dziesiątki lat doświadczeń i spełnia pozytywną rolę, samofinansowania i rozwoju”.</u>
          <u xml:id="u-163.39" who="#MieczysławFRakowski">- na str. 18: „W tezach czytamy (teza 7), że zrealizowanie II etapu reformy wymagać będzie przełamywania istniejących barier, w tym społecznych, hamujących dotychczas możliwość pełnego zastosowania wszystkich mechanizmów reformy gospodarczej. Jest to zdaniem Rady, nadmierne eksponowanie społecznych barier reformy, przy zupełnym pominięciu znacznie groźniejszej bariery w postaci biurokratyzmu, zarówno centrum, jak instytucji”.</u>
          <u xml:id="u-163.40" who="#MieczysławFRakowski">Przedstawiając projekt opinii pragnę na zakończenie wyrazić pogląd, że bez efektywnie funkcjonującej gospodarki narodowej, warunkującej coraz pełniejsze zaspokojenie społecznych aspiracji i utrzymanie społecznego spokoju nie osiągniemy celów odnowy, nie umocnimy międzynarodowej pozycji naszego państwa. W trosce o to właśnie efektywne funkcjonowanie gospodarki przedstawiamy niniejszy projekt opinii.</u>
          <u xml:id="u-163.41" who="#komentarz">(Dyskusja)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#JacekDreżewski">Chciałbym się skoncentrować na jednym tylko zagadnieniu: wdrażaniu w życie systemu gospodarczego wynikającego z tez w sprawie II etapu reformy gospodarczej. Problem ten uważam za najistotniejszy, bo śledząc naszą historię w ostatnich 30 latach stwierdzam, że zawsze cechowała nas względna łatwość w określaniu stanu gospodarki, środków zaradczych dla poprawy tego stanu, w opracowaniu odpowiednich ustaw lub uchwał, a najtrudniej zawsze było z konsekwentnym ich wdrażaniem w życie. W trakcie wdrażania zawsze następowały modyfikacje wypaczające początkowy sens zamierzeń. Tak np. na początku lat 70 opracowano system WOG, lecz po krótkim okresie doprowadzono go do karykatury i wreszcie uśmiercono. Nie udał nam się słuszny skądinąd „manewr gospodarczy” po 1976 r.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#JacekDreżewski">I ostatecznie nie udało się wdrożenie kształtu reformy zawartego w „kierunkach” reformy gospodarczej, kształtu, który szybko - w ciągu 2–3 lat miał stać się rzeczywistością. Mimo wprowadzenia całego pakietu ustaw wdrażających reformę oraz setek innych aktów prawnych nie udało się osiągnąć zakładanego stanu funkcjonowania gospodarki. Nasuwa się zatem pytanie: czy to nie ten gąszcz przepisów był przeszkodą w jej wdrożeniu?</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#JacekDreżewski">Funkcjonujący obecnie system gospodarczy najlepiej scharakteryzował gen. W. Jaruzelski w swym przemówieniu na II Kongresie PRON nazywając go „przetargowo-rozdzielczym”.</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#JacekDreżewski">„Kierunki reformy gospodarczej” zostały przyjęte przez IX Nadzwyczajny Zjazd PZPR i Sejm PRL, czyli przez najwyższe organa władzy politycznej i państwowej. Wielokrotnie deklarowana była silna wola ich pełnego wdrożenia. Mimo to nie doczekały się tego. Należy zadać następne pytanie: jakie siły w kraju sprzeciwiały się władzy politycznej i państwowej? Trzeba poddać wnikliwej analizie, które z „kierunków” nie zostały wdrożone i dlaczego. Może to pozwoli scharakteryzować siły blokujące reformę.</u>
          <u xml:id="u-164.4" who="#JacekDreżewski">Przy takim stanie wdrażania modelu reformy gospodarczej wynikającego z „kierunków”, jaki jest w sytuacji, gdy dynamika procesów gospodarczych nikogo nie satysfakcjonuje i narasta zniecierpliwienie społeczeństwa stanem gospodarczym, przedłożono do dyskusji tezy II etapu reformy gospodarczej. Wiele propozycji zawartych w tezach powtarza myśli znane już z „kierunków”. Nasuwa się pytanie, jaka siła w kraju zdecyduje o ich wdrożeniu? Czy podane w tezach propozycje rozwiązań wdrożeniowych są poprawne i wystarczające?</u>
          <u xml:id="u-164.5" who="#JacekDreżewski">Uważam, że nic nie da powołanie kolejnego międzyresortowego zespołu (teza 169), że nie spełni swej roli społeczny nadzór Komisji Reformy Gospodarczej (teza 174), nie zwiększą swej aktywności wdrożeniowej centralne instytucje gospodarcze i ministerstwa (teza 168). Nie ulega wątpliwości, i są na ten temat deklaracje władz, że centrum zarządzające gospodarką będzie musiało być zreorganizowane. Rzecz nie w tym, kiedy ta reorganizacja będzie przeprowadzona. Rzecz w tym, że w jej wyniku nastąpią zmiany organizacyjne, funkcjonalne i kadrowe, czyli wiele osób musiałoby przygotować zmiany, w wyniku których mogą stracić swoje stanowiska, a nawet pracę. Naturalny będzie w tych warunkach odruch samoobrony i przedłużanie oraz utrudnianie wdrażania II etapu reformy. Nikt z władzy sam nie zrezygnuje. Nieodzowny jest w tych warunkach nacisk z zewnątrz na te struktury i na tych ludzi. Dlatego popieram wniosek zawarty w projekcie opinii na str. 7, że nadzór nad wdrażaniem reformy w II etapie, jako sprawy państwowej najwyższej rangi, powinien sprawować Sejm.</u>
          <u xml:id="u-164.6" who="#JacekDreżewski">Innym zagadnieniem związanym z wdrażaniem II etapu reformy jest jego harmonogram. Znów, podobnie jak w „kierunkach”, mówi się, że „w nadchodzących 2–3 latach musimy dokonać rzeczywistego przełomu w systemie funkcjonowania gospodarki…” (teza 167). W sprzeczności z tym jest teza 172, w której mówi się, jakie działania krótkookresowe będą wprowadzone w latach 1987–1989, czyli akurat w tych 2–3 latach, w których ma być dokonany „rzeczywisty przełom”. Niestety, nie ma tam, moim zdaniem, zagadnień przełomowych dla funkcjonowania gospodarki, a są zadania drugoplanowe, np. wydzielenie PKO z NBP. W latach 1987–1988 będą dopiero rozpatrywane koncepcje wielu istotnych zmian. Jak uczy życie, od koncepcji do wdrożenia mija bardzo długi czas i nie można się z tez dowiedzieć, kiedy te koncepcje będą wdrożone. Wygląda na to, jakby twórcy tez obawiali się wyznaczenia terminów, by nie stwarzać możliwości rozliczenia kogoś za ich niedotrzymanie. Praktycznie można przyjąć, że rozwiązania, o których mowa w tezie 173 wdrażane będą najwcześniej od 1990 r. Tylko, czy gospodarka i nastroje społeczeństwa do tego czasu wytrzymają?</u>
          <u xml:id="u-164.7" who="#JacekDreżewski">Z tezy tej wynika również, że opracowanie koncepcji zmian w gospodarce zostało znacznie spowolnione w stosunku do opracowania w swoim czasie „kierunków reformy gospodarczej”: wówczas wystarczyło ok. 9 miesięcy, teraz potrzeba dwóch lat. Tak więc deklarowanego przyspieszenia we wprowadzaniu zmian nie widzę. Czas w naszej sytuacji gospodarczej jest czynnikiem bardzo ważnym, a jakże często nie uwzględnianym. Należy, moim zdaniem, uzupełnić tezy o ścisły harmonogram dojścia do rozwiązań docelowych, nie wychodzący poza granicę 1990 r., tak by nowa 5-latka mogła być realizowana w miarę ustabilizowanych warunkach funkcjonowania gospodarki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#FranciszekGaik">Omawiany dzisiaj dokument był oczekiwany przez społeczeństwo z dużym zainteresowaniem, jako zapowiedź zdecydowanych działań w przebudowie naszej gospodarki. Niewątpliwie zawiera on nowe treści w stosunku do I etapu reformy, chciałbym jednak poruszyć to, czego moim zdaniem, brak w tezach II etapu.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#FranciszekGaik">Przede wszystkim kwestionuję samo pojęcie II etapu reformy gospodarczej - jest to raczej II podejście do reformy. W związku z tym należałoby zbilansować porażki i sukcesy dotychczasowych działań reformatorskich. Uważna obserwacja rezultatów wskazuje, skutecznie przeszliśmy z gospodarki nakazowo-rozdzielczej do uznaniowo-przetargowej. W dodatku jest to przetarg pionowy między podmiotami gospodarki a centrum, natomiast nie udało nam się wprowadzić pożądanego przetargu poziomego. Jedną z głównych przeszkód była niewątpliwie inercyjna struktura centrum gospodarczego. Zainteresowanych odsyłam do artykułu o losach spółki „Konspol” w ostatnim „Przeglądzie Tygodniowym”.</u>
          <u xml:id="u-165.2" who="#FranciszekGaik">Czy w związku z tym nie mamy poczucia straconych lat? Przecież „kierunki reformy gospodarczej” zostały opublikowane sześć lat temu.</u>
          <u xml:id="u-165.3" who="#FranciszekGaik">W jaki sposób będzie realizowany II etap reformy? Jaka będzie strategia gospodarki na tym etapie? Niestety, tezy wypowiadają się na ten temat dość mglisto. Należałoby wyraźnie powiedzieć, czy nowa strategia będzie miała charakter prokonsumpcyjny, czy też utrwali dotychczasowy model naszej gospodarki, na ile będzie one zorientowana na człowieka i jego motywacje. Należy także wyraźnie powiedzieć, jaka jest hierarchia kierunków reformy gospodarczej. Nie jest to wyraźnie zaznaczone, a nieraz, jak np. w tezie 9, rzeczywiście ważne przemiany znajdują się na końcu.</u>
          <u xml:id="u-165.4" who="#FranciszekGaik">Tezy II etapu reformy wyraźnie wskazują na przodującą rolę rynku w kształtowaniu cen. Moim zdaniem, obecnie nie ma warunków dla takiego działania rynku. Alternatywę widzę w ograniczeniach budżetowych. Jednak tezy proponują aż trzy warianty funkcjonowania systemu cen, przeceniając jego znaczenie w osiąganiu równowagi gospodarczej. Dotychczasowa praktyka potwierdza, że regulacje cen nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. W swej opinii Rada powinna zwrócić uwagę na tworzenie warunków funkcjonowania takich kategorii ekonomicznych, które rzeczywiście będą spełniały funkcję regulującą.</u>
          <u xml:id="u-165.5" who="#FranciszekGaik">Następna sprawa to struktura wielkości podmiotów gospodarki. powinniśmy orientować gospodarkę na przedsiębiorstwa średnie i małe. Konieczna jest decentralizacja i dekoncentracja naszego systemu ekonomicznego. Tylko wtedy stworzymy warunki dla konkurencji i funkcjonowania rynku.</u>
          <u xml:id="u-165.6" who="#FranciszekGaik">Kolejny kierunek to eliminacja barier ograniczających wolny rynek siły roboczej. Obecny system powoduje upośledzenie sektora państwowego. Konieczna będzie także większa elastyczność w kształtowaniu płac.</u>
          <u xml:id="u-165.7" who="#FranciszekGaik">Należy zwrócić uwagę na system podejmowania decyzji dotyczących wykorzystania środków inwestycyjnych. Musimy stworzyć prawdziwy rynek kapitałowy, gdyż jedynie tą drogą można dokonać zmian w strukturze produkcji.</u>
          <u xml:id="u-165.8" who="#FranciszekGaik">Konieczne jest ograniczenie redystrybucyjnej funkcji budżetu. Ograniczenie budżetu będzie alternatywą funkcjonowania systemu cen. Nowy model dotacji powinien być klarowny. Należy zrezygnować z dotacji kosztowych na rzecz innych form. Kojarzy się to ze wzmocnieniem roli banku centralnego. Przy okazji dyskutujemy o roli banków, a tymczasem jak doniosła prasa, już przygotowane są decyzje co do zmian systemu bankowego. Uważam, że tak być nie powinno, że decyzje te powinny być zbieżne z innymi rozwiązaniami reformy gospodarczej, których jeszcze nie przesądzono.</u>
          <u xml:id="u-165.9" who="#FranciszekGaik">Jaka powinna być logika obecnego podejścia do reformy gospodarczej? Przede wszystkim należy położyć nacisk na tworzenie warunków funkcjonowania kategorii ekonomicznych. Jeżeli tego nie zrobimy, to nasze działania będą w dalszym ciągu ułomne.</u>
          <u xml:id="u-165.10" who="#FranciszekGaik">Zgadzam się z tezą projektu opinii Rady, że za przeprowadzenie reformy odpowiedzialny powinien być rząd. Tworzenie innych struktur lub opieranie się na dawnych - skompromitowanych - jest nieporozumieniem. Społeczny nadzór powinien dotyczyć także egzekucji odpowiedzialności za realizację reformy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#StanisławGalasiński">Dziękuję przewodniczącemu zespołu roboczego za sformułowanie ciekawego projektu opinii. Pragnę zwrócić uwagę na pewne zagadnienia szczegółowe.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#StanisławGalasiński">Sprawą kluczową dla realizacji reformy gospodarczej jest rygorystyczne wykonywanie jej założeń, tak przez aparat kierowniczy, jak też przez miliony zdyscyplinowanych pracowników. Nawet najlepsze ustawy i uchwały same przez się, bez społecznego poparcia nie zapewnią przebudowy gospodarki. Potwierdzają to doświadczenia 40 lat funkcjonowania gospodarki w naszym kraju: w tej sterze powstają największe zagrożenia dla wszelkich poczynań reformatorskich.</u>
          <u xml:id="u-166.2" who="#StanisławGalasiński">Kilka słów n. t. wydajności pracy. Twierdzę, że procesy gospodarcze odbywają się u nas na zwolnionych obrotach, a wydajność pracy należy do najniższych w Europie. Pamiętajmy, że wydajność pracy w NRD jest dwa razy, a w RFN aż 4 razy wyższa niż w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-166.3" who="#StanisławGalasiński">Jestem zdania, że gdyby wprowadzono prawidłowe przepisy prawa, dyscyplinę pracy, jednostek i załóg, to wydajność pracy znacznie by wzrosła i już dziś mielibyśmy większe osiągnięcia gospodarcze. Przez całe lata narastało w naszym kraju wiele nieprawidłowości i wypaczeń w stosunkach pracy, aż doszło do tego, że dziś mówi się o patologii społecznej w tej sferze.</u>
          <u xml:id="u-166.4" who="#StanisławGalasiński">Upowszechniło się opaczne rozumienie konstytucyjnego prawa do pracy. Największy nierób, bumelant, brakorób i pijak uważa, że zakład pracy ma obowiązek zatrudniania go. Wszyscy żądają takich samych wynagrodzeń, jakie mają rzetelni pracownicy. Wszyscy też uważają, że są nietykalni i nie wolno ich zwolnić. Zwracam uwagę, że dogmat powyższy obowiązuje także kierowników zakładów pracy. Wynaturzenie toleruje się, nie wyciągając żadnych konsekwencji służbowych, najgorszy element pracowniczy nie jest zwalniany, a swym postępowaniem i poczuciem bezkarności deprawuje innych pracowników. Oto charakterystyczna wypowiedź jednego z dyrektorów uspołecznionych zakładów pracy na łamach „Polityki”: „kiedy mam zwolnic najgorszego nieroba, cierpnie mi skóra”. Wiemy, że mnożą się wypadki zatrudniania pijaków w kolejnictwie, transporcie publicznym, budownictwie i wielu innych newralgicznych zawodach. Nie wyciąga się żadnych Konsekwencji w stosunku do winnych pijaństwa w pracy, zatrudnia się ich nadal. Przyczyny tych schorzeń tkwią w wadliwym ustawodawstwie pracy, które umożliwia bezkarne łamanie dyscypliny, dezorganizowanie życia społecznego i obniżanie wyników gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-166.5" who="#StanisławGalasiński">Przytoczę w tym miejscu szokujące dane z niedawnego posiedzenia sejmowej Komisji Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej. Codziennie do pracy nie stawia się z najróżniejszych powodów ok. 2,3 mln pracowników gospodarki uspołecznionej. Co roku na 1 robotnika przypada średnio 29 dni nieobecności w zakładzie pracy, poza dniami świątecznymi i urlopami wypoczynkowymi. Do tego dochodzą straty czasu pracy wynikające z przyczyn organizacyjno-technicznych, kłopotów zaopatrzeniowych itp., straty te szacuje się na ok. 15–20% nominalnego czasu pracy. Możliwości tzw. zwolnień z pracy są nieomal nieograniczone; przepisy dopuszczają ok. 50 powodów odrywania ludzi od działalności zawodowej. Wszystko to spowodowane jest także wadliwą konstrukcją przepisów prawa pracy.</u>
          <u xml:id="u-166.6" who="#StanisławGalasiński">Jestem zdania, że jeżeli reforma gospodarcza ma być zrealizowana, to na pierwszym miejscu trzeba postawić reformę ustawodawstwa pracy. Trzeba przejrzeć wszystkie przepisy i wyeliminować te, które doprowadziły do tak groźnych skutków i zagrażają rozwojowi naszego życia gospodarczego. Mówi się o tym od dawna. W 1986 r. komunikat z posiedzenia Rady Ministrów poświęconego walce z dewiacjami społecznymi głosił m.in.: „Rada Ministrów podkreśliła, że postęp w zakresie przeciwdziałania wynaturzeniom społecznym, amoralnemu trybowi życia, przejawom zła i patologii wymaga zespolenia działań wszystkich organów społecznych, administracyjnych, gospodarczych i edukacyjnych oraz utworzenia jednolitego frontu wychowawczego”. Komunikat stwierdzał też, że zostaną wprowadzone przepisy zaostrzające środki prawne, służące przeciwdziałaniu takim naruszeniom dyscypliny pracy, jak np. nietrzeźwość, nieusprawiedliwiona absencja, brakoróbstwo, nieposzanowanie mienia społecznego, porzucenie pracy. Nowy Kodeks pracy powinien także zwiększyć odpowiedzialność kadr kierowniczych za stan dyscypliny w zakładzie pracy. Z żalem stwierdzam, że wspomniana uchwała Rady Ministrów - mimo że minął już rok - nie została wykonana.</u>
          <u xml:id="u-166.7" who="#StanisławGalasiński">Dla zilustrowania skutków brakoróbstwa warto przytoczyć kilka liczb. Na naradzie sekretarzy ekonomicznych komitetów wojewódzkich PZPR, prezes Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości poinformował, że w 1986 r. straty z tytułu złej jakości liczone tylko w kosztach napraw gwarancyjnych, wyniosły 71 mld zł, z powodu złej jakości wycofano z handlu m.in. 100 tys. radioodbiorników, telewizorów i sprzętu zmechanizowanego.</u>
          <u xml:id="u-166.8" who="#StanisławGalasiński">Działania reformatorskie powinny mieć sojusznika i partnera w organizacji związkowej. Związki zawodowe słusznie podnoszą kwestię godności pracy i godności pracownika. Dlatego należy konsekwentnie eliminować z szeregów uczciwych pracowników tych wszystkich, którzy łamią elementarne zasady pracy, pozbawiając się tym samym konstytucyjnego prawa do pracy. Należy skończyć z patologią, jeżeli chcemy uzdrowić stosunki pracy i życie gospodarcze w naszym kraju. Nie można dłużej tolerować sytuacji, w której grupy pasożytów i nierobów pozorujących pracę i powołujących się na swą przynależność do klasy robotniczej, żyją kosztem wysiłku milionów uczciwych ludzi. Pasożyci i nieroby nie mogą korzystać z osiągnięć świata pracy, m.in. ze świadczeń socjalnych, ponieważ na to nie zapracowali.</u>
          <u xml:id="u-166.9" who="#StanisławGalasiński">Kilka słów n. t. małych przedsiębiorstw. Uważam, że w tezach II etapu reformy nie docenia się znaczenia przedsiębiorstw małych, wręcz pomijając udział przedsiębiorstw prywatnych, usługowych i handlowych we wdrażaniu reformy. Trzeba wreszcie sobie uświadomić, że w przodujących krajach świata małe przedsiębiorstwa przyczyniają się bardzo istotnie do rozwoju gospodarczego. W reformie gospodarczej musimy wykorzystać inicjatywę i przedsiębiorczość gospodarki indywidualnej. Trzeba stworzyć warunki zapewniające stabilność gospodarowania, a także stymulujące inwestycje i rozwój przedsiębiorstw prywatnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#AndrzejKalwas">W dotychczasowej swej działalności Rada Społeczno-Gospodarcza wypowiadała się w formie opinii o projektach ustaw sejmowych. Nie zachodzi wtedy potrzeba prezentowania własnej wizji np. określonych problemów gospodarczo-społecznych. Dzisiaj Rada zajmuje się tematem tak ważnym, że nikt nas nie zwolni od obowiązku sprecyzowania naszych postulatów i punktu widzenia na rozwój kraju. Nie możemy ograniczyć się tylko do diagnozy, lecz powinniśmy także określić elementy terapii. Jest to tym ważniejsze, że tezy II etapu reformy są adresowane do całego społeczeństwa i przedstawione do konsultacji społecznej. Reprezentujemy określone środowiska i możemy wypowiadać się w ich imieniu.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#AndrzejKalwas">Reprezentuję środowisko radców prawnych. Ludzie pracujący zawodowo w charakterze radców prawnych tkwią w codziennym funkcjonowaniu naszej gospodarki. Widzimy wiele i uczestniczymy w podejmowaniu ważnych decyzji. Zostałem upoważniony przez moje środowisko do stwierdzenia, że główne kierunki II etapu reformy gospodarczej są słuszne i zgodne z celami reformowania gospodarki polskiej. Tezy II etapu reformy mają bardzo szeroki zasięg - obejmują całokształt zagadnień ekonomicznych i społecznych naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#AndrzejKalwas">Akceptacja głównych kierunków reformy nie oznacza, że wszystkie szczegóły zostały należycie sprecyzowane i dopracowane w tezach. Na czoło kwestii szczegółowych, o których Chcę mówić, wysuwają się problemy, struktur organizacyjnych gospodarki. Propozycje zmian strukturalnych zostały przedstawione w powiązaniu z różnymi formami własności. Propozycje te są słuszne i powinny uzyskać poparcie społeczne. Późne formy i typy własności w gospodarce sprzyjają przedsiębiorczości, demonopolizacji i rozwijają Konkurencję rynkową. Popieramy ten kierunek myślenia. Zwracamy jednak uwagę, że trzeba powiedzieć jasno o możliwościach prawnych w zakresie grupowania się rożnych rodzajów przedsiębiorstw: tezy ujmują tę sprawę hasłowo.</u>
          <u xml:id="u-167.3" who="#AndrzejKalwas">Zwracamy uwagę, że obecne przepisy prawne dotyczące tworzenia spółek kapitałowych i innych rodzajów spółek, nie są wykorzystywane. Dzieje się tak z uwagi na nieznajomość przepisów prawnych oraz obawy, wynikające z dotychczasowego nastawienia kadry kierowniczej przedsiębiorstw. Możliwości wchodzenia przedsiębiorstw państwowych, prywatnych, spółdzielczych, polonijnych itp. w spółki gospodarcze, zyskują naszą aprobatę. Przy tworzeniu regulacji prawnych nie można jednak zapominać o samodzielności przedsiębiorstwa i samorządności załóg. Nowe przepisy nie mogą ograniczać praw zawartych w poprzednich ustawach. Gwarancje samorządności załóg pracowniczych powinny zostać zawarte w aktach prawnych wyższego rzędu, nie zaś odesłane do aktów wykonawczych o charakterze instruktażowym.</u>
          <u xml:id="u-167.4" who="#AndrzejKalwas">Warto zauważyć, że kadra kierownicza naszych przedsiębiorstw pojmuje ograniczenia prawne w dość szczególny sposób. Uważa się mianowicie, że jeśli przepisy nie wskazują szczegółowo na możliwości jakiegoś rozwiązania lub działania, to jest ono niedozwolone lub niepożądane. Jak wiadomo, zasada generalna systemu prawnego musi być dokładnie odwrotna: wszystko to, co nie jest wzbronione przepisami szczegółowymi powinno być dozwolone i popierane.</u>
          <u xml:id="u-167.5" who="#AndrzejKalwas">Narosło wiele nieporozumień wokół współdziałania kierownictwa i samorządu załogi. Często przeciwstawia się tzw. System menedżerski zarządzania przedsiębiorstwem, systemowi samorządowemu. Jest to rozumowanie niesłuszne, zwłaszcza, gdy pojęcie systemu menedżerskiego nie jest rozumiane jednoznacznie. Jedli system ten jest związany z akcentowaniem fachowości w zarządzeniu, to samorząd ma w nim ważne miejsce. Mówiono o tym na niedawnej naradzie przedstawicieli samorządu załóg pracowniczych. Samorząd reprezentuje załogę, będąc współgospodarzem zakładu pracy. Oddolne inicjatywy pracownicze reprezentowane przez samorząd są ważnym uzupełnieniem menedżerskiego sposobu zarządzania. Tylko ten, kto uważa system menedżerski za system umożliwiający sprawowanie nieograniczonej władzy, może krytykować samorząd. Trzeba jednak ostrzegać, że reforma gospodarcza bez poparcia społeczeństwa nie będzie mogła być wdrożona. Takie poparcie społeczne na szczeblu przedsiębiorstwa zapewnia samorząd załogi.</u>
          <u xml:id="u-167.6" who="#AndrzejKalwas">Pozytywnie odnosimy się do zawartego w bezach stwierdzenia, że Kodeks cywilny jest jedynym aktem prawnym regulującym zasady obrotu towarowego w naszym kraju. Budzą sprzeciw próby sformułowania tzw. prawa gospodarczego. Nie ma co mnożyć bytów prawnych ponad potrzebę. Obrót towarowy musi być regulowany w oparciu o precyzyjne przepisy Kodeksu cywilnego. Generalnie uważamy, że aktów prawnych jest zbyt wiele i że należy je, uporządkować.</u>
          <u xml:id="u-167.7" who="#AndrzejKalwas">Popieram w pełni tezy dotyczące handlu zagranicznego. Teza nr 161 oznacza w praktyce odejście od centralnego monopolu państwowego w zakresie handlu z zagranicą. Jest to rozwiązanie słuszne, bowiem stymuluje konkurencję i przedsiębiorczość. Upraszcza ono znacznie dotychczasowy system rozliczeń, system realizowania zakupów za granicą itp.</u>
          <u xml:id="u-167.8" who="#AndrzejKalwas">Popieramy również ten fragment dokumentu, który mówi o sądowym rozstrzyganiu sporów między jednostkami gospodarki uspołecznionej. Tylko sąd, jako niezawisły organ, może właściwie ocenić sprzeczności interesów między przedsiębiorstwami. Wiąże się to ze wspomnianą już rolą Kodeksu cywilnego, jako jedynego regulatora obrotu gospodarczego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-167.9" who="#AndrzejKalwas">Uznajemy za trafne propozycje przebudowy instytucji finansowych w naszym kraju, bowiem przewiduje się rozdzielenie funkcji zarządzających od innych zadań, sprawowanych przez jednostki pionu finansowego. Ciekawa jest propozycja utworzenia banków regionalnych. Wiąże się to bezpośrednio z wprowadzeniem nowej formy własności - własności komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-167.10" who="#AndrzejKalwas">Kilka słów o kadrze kierowniczej naszych przedsiębiorstw. Reforma wymaga, by kierownik był menedżerem o szerokich horyzontach myślowych. Musi on mieć szerokie kompetencje i jasno sprecyzowaną odpowiedzialność za decyzje. Wszystko to wymaga wzmocnienia statusu dyrektora przedsiębiorstwa. Przepisy w tym względzie muszą być precyzyjne i jasne, a równocześnie muszą zachowywać uprawnienia samorządu załogi. Zwracamy też uwagę na konsekwentne stosowanie konkursów, jako jedynej przesłanki zatrudniania na stanowiska kierownicze.</u>
          <u xml:id="u-167.11" who="#AndrzejKalwas">Wiele dyskusji wzbudza propozycja zastosowania tzw. systemu brygadowego. Jest ro nowa forma działania zespołowego, która wydaje się być ciekawa. Zwracamy uwagę, że system brygadowy musi znaleźć odpowiednią obudowę prawną, istnieje zatem pilna potrzeba wydania przepisów prawnych dotyczących funkcjonowania tego systemu.</u>
          <u xml:id="u-167.12" who="#AndrzejKalwas">Zwracamy też uwagę, ze nawet najlepsze przepisy prawne nie zapewnią rozwoju gospodarczego. Jest konieczność przestrzegania prawa w zakładach pracy. Na tym polu mamy jeszcze wiele do zrobienie. Jak wszyscy wiemy, najwięcej zależy nie od przepisów, ale od ludzi kierujących pracą przedsiębiorstw. Mamy kadrę kierowniczą, która przywykła do działania w pewnych, specyficznych warunkach. Były to warunki stymulujące bierność zawodową, cechujące się niestabilnością reguł gry. Ta kadra musi obecnie myśleć po nowemu.</u>
          <u xml:id="u-167.13" who="#AndrzejKalwas">Konkludując: nasza opinia powinna konsekwentniej wskazywać te kierunki reformy, które stymulują przedsiębiorczość i dynamizm. Jeżeli uznamy, że jakaś propozycja jest zła, to powinniśmy zaproponować ze swej strony inne rozwiązanie. Tylko wówczas nasza dyskusja będzie konkretna i konstruktywna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#JerzyMagiera">Aktyw samorządowy i związkowy woj. katowickiego, z którym konsultowałem swoje wystąpienie, spodziewa się uporządkowania nieprawidłowości, które wpływały hamująco na działalność przedsiębiorstw w toku realizacji I etapu reformy gospodarczej. W związku z formułowaniem opinii Rady o tezach II etapu reformy nasuwa się pytanie, czy oczekujemy realizacji proponowanych rozwiązań bez względu na ujemną ocenę I etapu, czy też ograniczamy się do propagandowej działalności, jak np. w latach ubiegłych w sprawie tzw. bodźców ekonomicznych czy wielkich organizacji gospodarczych? Jestem stanowczo za uznaniem konsekwentnej realizacji reformy za naszą jedyną życiową szansę. Musimy odejść od zasady „państwa dającego” wprowadzając z żelazną dyscypliną nowe rozwiązania przez wszystkie bez wyjątku przedsiębiorstwa państwowe, uspołecznione i nie uspołecznione.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#JerzyMagiera">Dotychczas podejmowano działania nie mające nic wspólnego z reformą gospodarczą. Można wskazać na przykłady utrudniania wykorzystania rezerw i tworzenia właściwej atmosfery wśród załóg sprzyjającej nowym zasadom gospodarowania, w II etapie reformy powinniśmy dążyć do zlikwidowania podziału społeczeństwa na ważnych i mniej ważnych, na bogatych i biednych. Nie wolno nam zapominać o bezwzględnej konieczności preferowania rozwoju produkcji, zwłaszcza eksportowej, przy utrzymywaniu jej opłacalności. Nie można przy tym zapominać o rozwijaniu coraz bardziej poszukiwanych przez społeczeństwo usług rzemieślniczych. Rząd powinien usługi te, szczególnie bytowe, preferować na równi z produkcją eksportową. Należy zwolnić działalność usługową z naliczeń PPWW.</u>
          <u xml:id="u-168.2" who="#JerzyMagiera">Podstawowym zadaniem jest pełne wdrożenie do praktyki stabilnych mechanizmów ekonomicznych i podniesienie skuteczności ich funkcjonowania, nawet wbrew interesom poszczególnych grup społeczno-zawodowych. Na szczególną uwagę zasługuje zapis określający jako podstawowe założenie reformy wykształcenie samodzielnych, samorządnych i samofinansujących się przedsiębiorstw. Zasadę tę trzeba wprowadzać w życie bez żadnych wyjątków.</u>
          <u xml:id="u-168.3" who="#JerzyMagiera">Trzeba zwrócić szczególną uwagę na wydatki jednostek dotowanych obciążające koszty poza czynnościami produkcyjno-pochodnymi. Nie można tolerować obciążenia kosztów pokrywanych przez budżet państwa wydatkami na nieuzasadnione place i nagrody, na budowę luksusowych ośrodków wypoczynkowych i sportowych.</u>
          <u xml:id="u-168.4" who="#JerzyMagiera">W drobnej wytwórczości obserwuje się odpływ pracowników do jednostek przemysłu wydobywczego i maszynowo-hutniczego z uwagi na wysokie płace. Niebezpieczna i trudna praca górnika, hutnika czy stoczniowca musi być odpowiednio wynagradzana, ale nie należy tak samo wysoko opłacać innych pracowników zatrudnionych w tych branżach nieraz w dosłownie cieplarnianych warunkach. Nie widzę uzasadnienia, aby tak wygórowane były wynagrodzenia w administracji lub działach produkcyjno-pomocniczych.</u>
          <u xml:id="u-168.5" who="#JerzyMagiera">Sytuacja powinna ulec stabilizacji po wprowadzeniu indywidualnego opodatkowania, przyjmując zasadę ustalania corocznie podstawy opodatkowania jako średniej płacy w gospodarce uspołecznionej i wyeliminowania PPWW.</u>
          <u xml:id="u-168.6" who="#JerzyMagiera">W tezie dotyczącej ruchu spółdzielczego stwierdza się m.in. iż należy zrezygnować z zasad obligatoryjnego tworzenia w związkach centralnych „funduszu rozwoju”. Jest to sprzeczne, jak sądzę, z przepisami światowej Federacji spółdzielczej, ponieważ naliczenia te nie są obligatoryjne, ale dobrowolnie zatwierdzone przez zjazd delegatów. Posiadanie scalonego funduszu rozwoju CZSP umożliwia mniejszym jednostkom korzystanie z tych środków w formie pożyczek na inwestycje, modernizacje i wymianę parku maszynowego. Zgadzam się w pełni z zawartym w projekcie opinii Rady zapisem zwracającym uwagę na rolę spółdzielczości w podnoszeniu efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-168.7" who="#JerzyMagiera">Oczekiwałem, że będzie pozytywne rozwiązanie nurtującego przedsiębiorstwa problemu obciążeń na ZUS. W dalszym ciągu fundusz płac obciążony jest zasiłkami chorobowymi, a najbardziej niesprawiedliwe jest to, że zasiłek chorobowy obciąża PPWW, co przy aktualnym progu jest krzywdzące i obniża zysk wypracowany przez załogi. Proponuję uporządkowanie sprawy zasiłku chorobowego na wzór rozwiązań z lat 70 i przekazywanie wypłaty zasiłku chorobowego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.</u>
          <u xml:id="u-168.8" who="#JerzyMagiera">Zwracam uwagą na brak zainteresowania załóg materialną motywacją, wzrostem wydajności i zwiększaniem sprzedaży przy obniżeniu kosztów. Wynika to z wprowadzenia ograniczeń wypłat z zysku. Nasuwa się pytanie, co to za reforma, jeśli ogranicza się zwiększenie wydajności w celu obniżki kosztów i maksymalizacji zysku?</u>
          <u xml:id="u-168.9" who="#JerzyMagiera">Rozwiązać trzeba problem zatrudnienia uczniów szkolnych w danej jednostce gospodarczej. Ich zatrudnianie hamowane jest przez wprowadzenie 12% progu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#KazimieraRospondek">Życzymy sobie i decydentom, aby wszystkie punkty dotyczące przyspieszenia reformy gospodarczej zawarte w tezach zostały konsekwentnie wdrożone do praktyki i zdały egzamin. Generalny kierunek uzdrawiania gospodarki jest bezwzględnie słuszny. Znaczącym krokiem na tej drodze będzie odchodzenie od reglamentacji surowców, materiałów i środków produkcji, ograniczenie dotacji, uregulowanie stopy podatkowej, kursu walut i taryfy celnej. Szczególne znaczenie ma zwiększenie samodzielności przedsiębiorstwa. Uważam, że największy czas, aby ograniczyć i stopniowo zlikwidować wszelkie rodzaje ulg, dopłat i dotacji. W związku z tezami nasuwają się wnioski pod adresem centrum, sterującego wdrożeniem reformy. Przede wszystkim należy ustalić reguły gry, które powinny działać przez dłuższy czas, aby zapewnić przedsiębiorstwom pewność działania, a także zebrać doświadczenia potrzebne do analizy skutków.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#KazimieraRospondek">W aktualnej sytuacji w dziedzinie zatrudnienia niezbędna jest modyfikacja Kodeksu pracy. Dotychczasowy jest zbyt tolerancyjny i ogranicza możliwość motywacyjnego oddziaływania na pracowników. Szczególnie pilne jest dostosowanie Kodeksu pracy do systemu brygadowego.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#KazimieraRospondek">Jak najszybciej powinny ukazać się akty prawne służące wdrażaniu zasad II etapu reformy. Powinny być one bardzo konkretne i odnosić się do problemów generalnych, a także umacniać samodzielność przedsiębiorstw. Należy uelastycznić politykę kredytów obrotowych. W polityce kredytowej trzeba kierować się wyłącznie oceną możliwości spłaty na podstawie zbytu produkcji. Amortyzacja powinna w całości pozostawać w przedsiębiorstwie w celu jego modernizacji. Trzeba obniżyć stawkę podatku dochodowego, ponieważ obecna wpływa ograniczająco na wzrost produkcji. System cen umownych powinien być uwolniony od bezpośrednich ingerencji administracyjnych, np. w postaci maksymalnych wskaźników wzrostu cen.</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#KazimieraRospondek">System przetargów w zakresie odpisów dewizowych uprzywilejowuje przedsiębiorstwa produkujące bezpośrednio na eksport. Należałoby w tej sytuacji ustalić zasady podziału dewiz otrzymywanych przez eksporterów również dla przedsiębiorstw zaopatrujących ich w półprodukty.</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#KazimieraRospondek">W miarę dochodzenia do równowagi gospodarczej należy likwidować podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń, uważam, iż zamiana podatku od płac przekazywanego przez przedsiębiorstwa do budżetu na podatek od dochodów osobistych ludności nie spełni oczekiwań centrum, ponieważ nie zmieni wyraźnie wysokości wpływów z tego tytułu. Jeśli jednak nastąpi opodatkowanie dochodów indywidualnych, to bardziej korzystny jest wariant II, tzn. podatek uiszczany przez osoby o dochodach przekraczających pewien ustalony pułap.</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#KazimieraRospondek">Oceniam, iż projekt opinii Rady jest właściwie opracowany i odzwierciedla opinie społeczne o warunkach i sposobach wdrażania II etapu reformy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#WojciechWiśniewski">OPZZ pracowicie przygotowuje się do zajęcia stanowiska w odniesieniu do tez II etapu reformy gospodarczej. Dzisiejsza dyskusja Rady Społeczno-Gospodarczej jest ważna dla wypracowania opinii związkowej.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#WojciechWiśniewski">W związku z projektem opinii Rady chcę przede wszystkim zwrócić uwagę, że intencją rządu oraz autorów tez jest gruntowna przebudowa logiki gospodarowania i stworzenie warunków zachęcających do rozwijania przedsiębiorczości wszystkich podmiotów gospodarczych. Niezależnie od różnic w poglądach na metody dochodzenia do takiego stanu, sam cel jest wielki, godny poparcia. Zadanie to postawione jest śmiało i powinniśmy potraktować je poważnie i odpowiedzialnie. Czy wszystkie propozycje zawarte w tezach potwierdzają w pełni tę generalnie słuszną intencję? Niestety, tezy zawierają wielką liczbę opisów, deklaracji, prezentacji aspektów. Pomieszane są elementy polityki gospodarczej z problemami systemowych rozwiązań. Brakuje odpowiedniej hierarchizacji zadań. Mimo tych mankamentów jestem zdania, że można spośród tez wybrać najważniejsze propozycje, które określają logikę przemian i które można by uznać za myśl przewodnią i istotę zmian dokonywanych w metodach gospodarowania. Wśród tych propozycji na poparcie zasługuje m.in. wprowadzenie sprzedaży obligacji i obiegu papierów wartościowych, zasady doskonalenia systemu bankowego, rozwoju spółek i przedsiębiorstw mieszanych, w tym przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym i przedsiębiorstw zagranicznych, zrównanie praw wszystkich sektorów gospodarki, umocnienie zasady, że podstawowym ogniwem gospodarki jest samodzielne, samorządne i samofinansujące się przedsiębiorstwo, a więc ta jednostka, która się samodzielnie rozwija, bogaci lub też ponosi odpowiedzialność za skutki złego gospodarowania. Jeżeli te zasady zawarte w tezach wprowadzimy konsekwentnie w życie, reforma zacznie przynosić pożądane efekty.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#WojciechWiśniewski">Ważne jest przyjęcie zasady, iż przedsiębiorstwo jest nastawione na wytwarzanie nadwyżki ekonomicznej. Jest to postawienie problemu nareszcie na nogach. Na poparcie zasługuje deklaracja, że popiera się podejmowanie wszelkich działań wytwórczych i gospodarczych bez potrzeby uzyskania specjalnych zezwoleń. Jest to cenne ustalenie.</u>
          <u xml:id="u-170.3" who="#WojciechWiśniewski">Nawet przy zastrzeżeniach do/których propozycji rozwiązań czy sposobu ich przedstawienia w tezach, trzeba tych kilka najważniejszych zasad i rozstrzygnięć zdecydowanie poprzeć. Tezy można, oczywiście, rozwinąć, wzbogacić w treść, ale przede wszystkim trzeba domagać się ich szybkiej realizacji. Tylko bowiem szybka ich realizacja może przynieść oczekiwane rezultaty. Nie przedłużajmy czasu - wystąpmy o ukonkretnienie niektórych tez i propozycji rozwiązań i rychłe wprowadzenie ich w życie.</u>
          <u xml:id="u-170.4" who="#WojciechWiśniewski">Związki zawodowe uważają generalnie, zenie wolno straszyć ludzi skutkami przyjmowanych rozwiązań, nie wolno operować wizją ogromnych obciążeń czy wyrzeczeń, ani też twierdzeniem, iż tylko rozwiązania przedstawione w tezach uratują sytuację gospodarczą kraju. W dyskusji nad tezami trzeba rozwijać konkretne wątki, umacniając przekonanie ludzi, że w rozsądnych rozwiązaniach reformy tkwi klucz do rozwoju gospodarczego i korzyści, w skali całego społeczeństwa i jednostki. Dlatego też trzeba w tezach bardziej dokładnie określić problemy szczególnie obchodzące pracowników, jak np. ochrona zdrowie, świadczenia socjalne, upowszechnianie kultury, ochrona środowiska itp.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#MieczysławFRakowski">Chciałbym nieco dłużej skupić uwagę Rady na pewnych gospodarczych kwestiach. Nie będę odnosił się do konkretnych tez, ale do klimatu, jaki towarzyszy aktualnym rozważaniom o dotychczasowych skutkach i perspektywach wdrażania reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#MieczysławFRakowski">W ciągu niespełna pół roku, reforma gospodarcza, nasza nadzieja, nasza przepustka do gospodarki opartej na rozumnych zasadach, które w ekonomii nazywają się prawami, przebyła ciekawą i dość krętą drogę.</u>
          <u xml:id="u-171.2" who="#MieczysławFRakowski">W listopadzie ub. r. do Sejmu PRL rząd skierował propozycje dokonania zmian w jedenastu ustawach regulujących zarządzanie gospodarką w okresie reformy. W chwili gdy propozycje zmian stały się. znane opinii publicznej, podniósł się głośny krzyk. Narada przedstawicieli samorządów pracowniczych zorganizowana przez Komisję Sejmową ds. Samorządu, komisje sejmowe, Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie, Zespół Doradców Sejmowych oraz Komisja ds. Reformy Gospodarczej uznały, że proponowane zmiany spowodują dalsze zawężenie skuteczności działania zasad, które legły u podstaw reformy gospodarczej. W rezultacie rząd wycofał większość proponowanych zmian. Można zatem powiedzieć, że powstrzymany został krok, który mógłby zwiększyć „niedotlenienie” (W. Jaruzelski) reformy.</u>
          <u xml:id="u-171.3" who="#MieczysławFRakowski">W pięć miesięcy później, Sekretariat Komisji Reformy Gospodarczej ogłosił 174 Tezy w „sprawie II etapu reformy gospodarczej”. W pracach Sekretariatu uczestniczyli - tak informuje wstęp do tez - wybitni przedstawiciele nauki i praktyki gospodarczej, zarówno członkowie Komisji Reformy Gospodarczej, jak i osoby spoza jej grona, a wśród nich m.in. zaproszeni posłowie na Sejm, przedstawiciele Rady krajowej PRON, a także członkowie Sekretariatu Komisji Partyjno-Rządowej ds. Przeglądu i Unowocześniania Struktur Gospodarczych Gospodarki i Państwa. Trudno wyobrazić sobie w Polsce bardziej autorytatywne grono osób. Ogłoszone tezy zostały skierowane do publicznej, a więc ogólnonarodowej konsultacji.</u>
          <u xml:id="u-171.4" who="#MieczysławFRakowski">Znaczenie, jakie rząd przywiązuje do dynamizowania procesu reformy gospodarki zostało wsparte decyzją personalną. Wicepremierem rządu PRL, któremu premier powierzył pieczę nad wdrażaniem w życie reformy gospodarczej, został prof. Zdzisław Sadowski. Profesor jest „starym” reformatorem. W urzędzie pełnomocnika ds. reformy, który to urząd został rozwiązany w listopadzie 1985 r. był zastępcą prof. Władysława Baki, szefa tego urzędu. Premier Zbigniew Messner w swym exposé wygłoszonym w dniu 12 listopada 1985 r. stwierdził, że „na obecnym etapie wdrażania reformy konieczne jest bowiem, by za realizację były odpowiedzialne nie specjalnie powołane po temu jednostki, lecz przede wszystkim poszczególne organy administracji państwowej - każdy w zakresie swych ustawowych kompetencji”. Inaczej mówiąc, od tej pory odpowiedzialność za wdrażanie reformy została przerzucona na cały rząd. Obecnie wicepremier Zdzisław Sadowski stanął na czele nowo powołanego Komitetu Rady Ministrów ds. Realizacji Reformy. Odnotowuję te fakty z myślą o tych, którzy w przyszłości pisać będą dzieje polskiej reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-171.5" who="#MieczysławFRakowski">A więc tezy zostały skierowane do ogólnonarodowej konsultacji. Jaki będzie jej wynik? Trudno dziś powiedzieć. Myślę, że przyniesie ona owoce nie do pogardzenia, choć należy także odnotować liczne głosy krytyczne. Krytycy tez twierdzą, że są one zbyt obszernym dokumentem, bez wewnętrznej spójności. Tak np. Zarząd Główny Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierowania w swym stanowisku w sprawię drugiego etapu stwierdza, że opublikowane tezy obciążone są w znacznym stopniu „myśleniem życzeniowym” i że ich czytelność byłaby większa, gdyby zostały ujęte w czterech częściach: gdzie jesteśmy, dokąd zbierzemy, co musimy zmienić i jaka jest „ścieżka dojścia”. Natomiast, zdaniem rady pracowniczej Huty Batory, „każda z zawartych w tezach propozycji, a jest ich sporo, wymaga specjalistycznej wiedzy profesjonalnej, by móc ocenić jej rolę i skuteczność w osiąganiu założonego celu…” Spotyka się także opinie, że właściwie to w minionych kilku latach wszystko, co należało zrobić w gospodarce już powiedziano, a więc po co jeszcze konsultacja? Przedłużanie debat o tym, co trzeba zrobić - tak słyszymy - jest oznaką braku zdecydowania oraz inercyjności. Na jednym z zebrań usłyszałem, że skoro dopiero konsultacja ma udzielić odpowiedzi, po jakich drogach ma podążać reforma, to powstaje pytanie, co dotychczas robili ci, którzy za nią odpowiadają.</u>
          <u xml:id="u-171.6" who="#MieczysławFRakowski">Krytyczne uwagi o tezach formułowane są w ścisłym związku z oceną dotychczasowej realizacji głównych założeń reformy gospodarczej. Opinie o tym, co uzyskano w minionych pięciu latach, a także co zaprzepaszczono, są bardzo zróżnicowane. Jest to zrozumiałe. W okresie, gdy klasy społeczne lub narody muszą rozstrzygać sprawy wielkie, decydujące o ich przyszłości, trudno spodziewać się jednomyślności. Polską reformę bez wątpienia należy zaliczyć do spraw o wielkim, historycznym znaczeniu. Trafnie jej znaczenie ujął w swym wystąpieniu na IV plenum KC PZPR, Wojciech Jaruzelski. Powiedział on między innymi: „Drugi etap reformy będzie albo zaprzeczeniem łatwizny, albo nie będzie go wcale. Jeśli bowiem chodzi o jakość polskiej pracy i gospodarowania, myśli technicznej i sprawności organizacyjnej, kierowania i zarządzania, jest za pięć dwunasta. Dziejowych wyzwań nie da się uniknąć ani przeczekać”.</u>
          <u xml:id="u-171.7" who="#MieczysławFRakowski">W dyskusji, jaka toczy się w ośrodkach masowego przekazu o drugim etapie reformy gospodarczej odzywają się także głosy domagające się przeprowadzenia pogłębionej analizy przyczyn, które spowodowały, że reforma była dotychczas realizowana połowicznie, z oporami, a nawet z niechęcią. Jest to bez wątpienia postulat słuszny.</u>
          <u xml:id="u-171.8" who="#MieczysławFRakowski">Pójścia tą drogą nie może jednak być rozumiane jako polowanie na czarownice. Jeśli umieścimy reformę gospodarczą w kontekście wielkich zmian, które muszą się dokonać w okresie przechodzenia od ekstensywnego do intensywnego rozwoju formacji socjalistycznej, to błędy, porażki, zahamowania i opory staną się zrozumiałe. Co więcej, można powiedzieć, że i w najbliższych latach nie unikniemy tych zjawisk. Powinniśmy je traktować jako rzecz naturalną, unikać zacietrzewienia, nie przykładać ręki do. tworzenia klimatu potępienia jednych i wznoszenia kapliczek innym. Słowem, jest to także sprawa kultury politycznej, umiejętności prowadzenia merytorycznych dyskusji i polemik. Jest to tym bardziej konieczne, że w gospodarce polskiej żaden cud się nie może zdarzyć i nikt nie posiada recepty na jednorazowy, oszałamiający przełom. Uznając krytykę dotychczas znanych nam koncepcji dotyczących reformowania gospodarki za integralną część socjalistycznej demokracji, trzeba dodać, że każdy kto krytycznie odnosi się do proponowanych rozwiązań, kto domaga się radykalnych rozwiązań, powinien także odpowiedzieć sobie na pytanie, czy gdyby on miał składać podpis pod radykalną decyzją uczyniłby to bez wahań. Jeśli nawet drugi etap reformy nie ugrzęźnie w zgniłych kompromisach, połowicznych rozwiązaniach - a takie niebezpieczeństwo też trzeba wziąć pod uwagę - to i tak czeka nas jeszcze okres wyrzeczeń. Trzeba będzie jeszcze sporo stracić zanim się podniesiemy. Jestem zdania, że w toku konsultacji tez należy głośno o tym mówić i z ołówkiem w ręku podliczać, co dla stopy życiowej przeciętnego człowieka pracy oznaczać będzie zniesienie olbrzymich dotacji dziś udzielanych wielu gałęziom przemysłu. Konieczne jest także posiadanie dokładnie opracowanej koncepcji roztoczenia parasola ochronnego nad tymi grapami obywateli, którzy plasują się na biegunie biedy i to nie dlatego, że nie chce się im wydajnie pracować, lecz dlatego, że należą do tych grup zawodowych, które opłacane są poniżej średniej płacy. Jest takich ludzi w naszym kraju wcale niemało. Nie wszyscy mogą poprawić swe położenie zwiększonym wysiłkiem, ponieważ nie w każdym zawodzie można pracować jeszcze wydajniej. Są również takie zawody, w których nie ma mowy o dodatkowym zarobku. Jest też w Polsce wielu ludzi pracy, którzy pragną zachować w stanie nienaruszonym wartości moralne wyniesione z domu rodzinnego i nie dorabiają sobie kantami, drobnymi kradzieżami itp.</u>
          <u xml:id="u-171.9" who="#MieczysławFRakowski">Zbudowanie ochronnego parasola, co jest obowiązkiem socjalistycznego państwa, jest możliwe tylko pod warunkiem osiągnięcia przez rząd i Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych jednolitego poglądu na to, kogo konkretnie trzeba chronić i w jakich granicach. Na marginesie tej sprawy należy stwierdzić, że pomyślne dochodzenie do celów, jakie zostały sformułowane w założeniach reformy gospodarczej, w dużym stopniu zależeć będzie od stanowiska jakie zajmować będą związkowcy w sprawie radykalizacji działań w sferze gospodarki i ich społecznych skutków. Jeśli np. założymy, że po to, aby mieć za sobą obecną, wysoce niekorzystną sytuację gospodarczą musimy jeszcze ponieść dodatkowe ofiary i że w wielu konkretnych przypadkach konieczność ta zostanie zakwestionowana przez związkowców, to jest rzeczą oczywistą, iż wylądujemy w okolicach zgniłego kompromisu. Za tak sformułowanym warunkiem bynajmniej nie czai się chęć namawiania związkowców, by bez jakichkolwiek oporów przyjmowali wszystko to, co zostanie wykoncypowane w Alejach Ujazdowskich, bądź też na Placu Trzech Krzyży. Uważam, że związkowcy udzielą poparcia każdej propozycji zmierzającej do uzdrowienia naszego organizmu gospodarczego, jeśli będą przekonani, że mają do czynienia z rzeczywistymi poczynaniami reformatorskimi, a nie pozorowanymi, nie z reformatorskim szumem, lecz z uporczywym i konsekwentnym dążeniem do dokonania rzeczywistych zmian w gospodarce. Ale jeśli nawet pewność ta zaistnieje, to opowiedzenie się po stronie drastycznych decyzji również wymagać będzie odwagi.</u>
          <u xml:id="u-171.10" who="#MieczysławFRakowski">Związki zawodowe i reforma gospodarcza to temat, który prowadzi do sformułowania zasadniczego pytania, które brzmi: na kogo możemy i powinniśmy stawiać biorąc kurs na wręcz rewolucyjne zmiany, do jakich powinno dojść w najbliższych latach w gospodarce polskiej.</u>
          <u xml:id="u-171.11" who="#MieczysławFRakowski">Nie trzeba pisać ani wygłaszać wielkich i uczonych traktatów, by dowieść, że do oczekiwanych skutków reformy gospodarczej może dojść tylko wtedy, gdy stać będą za nią konkretne siły społeczne. Dziś sytuacja pod tym względem nie jest zbyt korzystna dla reformatorów. Wielu naszych rodaków zniechęciło się do reformy. Oczekiwali od niej znacznie więcej aniżeli to, co dotychczas przyniosła. Co więcej, prawo obywatelstwa zdobyła sobie opinia, że reforma gospodarcza zaczyna się i kończy na podwyżkach cen. Klimat społeczny dla reformy nie jest więc obecnie nader korzystny. Ale inicjatorzy i autorzy głównych założeń reformy gospodarczej bynajmniej nie znajdują się na przegranych pozycjach, ponieważ z wielomilionowej armii wytwórców można wydzielić poważne zastępy obywateli, którzy zasługują na miano sojuszników reformy. Kim są ci ludzie, na których możemy i powinniśmy stawiać?</u>
          <u xml:id="u-171.12" who="#MieczysławFRakowski">Najogólniej rzecz biorąc sojusznikami reformy są i mogą być ci wszyscy Polacy, którzy nie tylko pragną, aby kraj nasz w możliwie najkrótszym okresie miał już poza sobą dotkliwe skutki kryzysu społeczno-gospodarczego, ale są przekonani, że nie można kierować gospodarką po staremu, że trzeba na wielkie wyzwanie cywilizacyjne odpowiedzieć wielkimi decyzjami, wielką wyobraźnią i wielką odwagą.</u>
          <u xml:id="u-171.13" who="#MieczysławFRakowski">Jest oczywiste, że tego rodzaju ogólna charakterystyka niewiele daje wszystkim tym politykom i działaczom gospodarczym oraz państwowym tworzącym centrum władzy, którzy przyspieszenie wdrażania założeń reformy gospodarczej uważają za nieubłaganą konieczność. Spróbujmy zatem określić środowiska, w których należy szukać zwolenników reformy i na których można się oprzeć. Sądzę, że najwięcej zwolenników reformy wdrażanej nie na pół gwizdka, możemy spotkać wśród tych ludzi pracy, którzy produkują dobra materialne.</u>
          <u xml:id="u-171.14" who="#MieczysławFRakowski">W minionych pięciu latach uzyskaliśmy niezbite dowody, że większość inżynierów i techników tworzących kadrę kierowników produkcji chce reformy, tęskni za taką gospodarką, która nie jest ubrana w kaftany bezpieczeństwa w postaci licznych biurokratycznych uchwał, zarządzeń itp.; chce pracować i tworzyć - nie tylko dla siebie, ale i dla kraju, dla narodu - w klimacie opartym na pełnym zaufaniu do inżyniera, robotnika, dyrektora. Ci ludzie, każdy przejaw podważania ich dobrych chęci, czystych intencji przyjmują nie tylko z niezadowoleniem, często jawnie demonstrowanym, ale także z rezygnacją, a co słabsi, psychicznie mniej odporni rezygnują z walki o uznanie ich racji za słuszne i uzupełniają szeregi frustratów.</u>
          <u xml:id="u-171.15" who="#MieczysławFRakowski">Za sojuszników reformy, tych na których powinniśmy stawiać, trzeba uznać wszystkich światłych robotników. Jest ich niemało. Przysłuchując się robotniczym wystąpieniom na różnych spotkaniach, roboczych naradach, czytając listy pisane robotniczą ręką do władz można bez obawy popadnięcia w przesadę stwierdzić, że wielkim bogactwem Polski Ludowej roku 1987 jest posiadanie wielu dobrych, bardzo dobrych robotników (podkreślam wielu, co oznacza, że nie wszyscy tacy są) tęskniących - podobnie jak ich przełożeni, tj. organizatorzy produkcji - za pracą dobrze zorganizowaną, sensowną, potrzebną dla społeczeństwa, dobrze płatną, wówczas gdy jest dobrze wykonana.</u>
          <u xml:id="u-171.16" who="#MieczysławFRakowski">Miliony producentów oczekują na ustanowienie takiego systemu zarządzania gospodarką narodową, który odznaczać będzie się pełną spójnością i logiką systemu uwolnionego od więzów krępujących inicjatywę i innowacyjność jednostek oraz kolektywów. Ludzie oczekują takiego systemu, w którym żadne zarządzenie, żadna uchwała i ustawa nie będzie ich prowokowała do pukania się w czoło i wysyłania pod adresem ich autorów słów bynajmniej nie zaczerpniętych z arystokratycznych salonów.</u>
          <u xml:id="u-171.17" who="#MieczysławFRakowski">Wśród wspomnianych milionów producentów znajdują się również światli i dobrze gospodarujący rolnicy, rzemieślnicy, którzy bynajmniej nie myślą tylko o nabijaniu sobie kabzy, a także ci „prywaciarze” - słowo to umieszczam w cudzysłowie, bowiem używane ono jest zbyt często w znaczeniu nagannym - dla których celem życiowym nie jest li tylko Volvo i okazała willa z mauretańskimi lukami. A swoją drogą byłoby ciekawe dowiedzieć się, co jest źródłem tej łukowej architektury. Czyżby to było odbicie „Czterdziestolatka”, który zafundował sobie łuk w mieszkaniu?</u>
          <u xml:id="u-171.18" who="#MieczysławFRakowski">Sojusznikami reformy są wszyscy ci politycy i działacze państwowi i gospodarczy, którzy wiedzą, że siła władzy bynajmniej nie opiera się na naśladowaniu roli, jaką spełnia w orkiestrze dyrygent. Są nimi także liczni ludzie nauki - ekonomiści, socjolodzy, politolodzy, działacze społeczni, twórcy i dziennikarze, którzy w latach, jakie upłynęły od dnia w którym przystąpiliśmy do wdrażania reformy gospodarczej, uważnie śledzą jej losy.</u>
          <u xml:id="u-171.19" who="#MieczysławFRakowski">Jest zrozumiałe, że wśród milionów zwolenników reformy gospodarczej i jej przewidywanych skutków społecznych i gospodarczych mamy do czynienia ze zróżnicowanym stopniem zaangażowania się w ten trudny i skomplikowany proces, ale jest także więcej niż pewne, iż nie brak entuzjastów reformy. Są to najcenniejsi sojusznicy inicjatorów i autorów reformy gospodarczej, bowiem żadna idea, choćby najwspanialsza, nie da się zrealizować bez entuzjastów.</u>
          <u xml:id="u-171.20" who="#MieczysławFRakowski">Szanowna Rado!</u>
          <u xml:id="u-171.21" who="#MieczysławFRakowski">Sądzę, że zabierając głos w dyskusji, której celem jest sformułowanie możliwie najbardziej trafnej opinii o tezach dotyczących drugiego etapu wcielania w życie reformy gospodarczej nie wykroczyłem poza temat, choć nadużywałem Waszej cierpliwości przekraczając limit czasu, jaki wyznaczyliśmy dla dyskutantów. Rzecz jednak w tym, że w życiu społecznym i politycznym, a szczególnie w chwilach zwrotnych, przełomowych musi być wiadome, kto jest za, a kto przeciw. Konsekwentne przeprowadzenie projektowanych zmian w gospodarce narodowej, a ściślej w życiu obecnych pokoleń Polaków w pełni uzasadnią celowość jednoczenia, a także dzielenia, walki o pozyskiwanie każdego dla celów założonych w reformie, stanowiących istotną część długofalowego programu PZPR przyjętego na X Zjeździe i przeciwstawiania się każdemu, kto świadomie lub nieświadomie przyszłość socjalizmu w Polsce widzi w powielaniu i kontynuowaniu modelu sprawowania władzy gospodarczej, a tym samym i politycznej, jaki obowiązywał w minionych dekadach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#WiesławKozioł">25 maja otrzymaliśmy wstępny projekt opinii. Tak się złożyło, że następnego dnia byłem na zebraniu aktywu spółdzielczości pracy, którą tutaj reprezentuję. Zapoznałem zebranych z głównymi tezami projektu opinii. Muszę z zadowoleniem stwierdzić, że spotkały się one z uznaniem. Ten przykład pokazuje, że nasza obecność tutaj może przynosić pożytki i korzyści.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#WiesławKozioł">Mam uwagę do prezydium Rady. Odczuwam wyraźnie, że nad wielu naszymi opiniami pracujemy w zbytnim pośpiechu. Można to zrozumieć, gdy chodzi o pojedynczy, pilny projekt ustawy. Tak poważna materia, jak tezy do II etapu reformy, nie może być rozważana w pośpiechu. Jeżeli od 5 lat wdrażamy reformę gospodarczą, to trudno teraz „na kolanie” ustosunkować się do propozycji zmian. W pracach nad sprawami tak wielkiej wagi nie wolno się śpieszyć.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#WiesławKozioł">Uważam, że genialnie opinia jest dobra i wyrażam uznanie dla jej autorów. Będę głosował za jej przyjęciem. Są jednak sprawy, które należałoby dopowiedzieć. Przewodniczący zespołu redakcyjnego wymienił problemy, do których należałoby się ustosunkować. Poruszę niektóre z nich.</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#WiesławKozioł">Ocena dotychczasowej realizacji reformy gospodarczej jest krytyczna. Dlaczego? Przyjęliśmy 6 lat temu siedem fundamentalnych zasad w reformie gospodarczej, ale tylko niektóre z nich zostały wcielone w życie i w rezultacie reforma nie spełnia oczekiwań. Przewodniczący zespołu omawiając przyczyny tego stanu rzeczy wskazał na gąszcz hamujących, biurokratycznych przepisów. Taka jest prawda. Dodam, że tak biurokratycznego systemu dotychczas nie widziałem, mimo że uczestniczyłem we wszystkich dotychczasowych próbach zreformowania gospodarki. Liczba 532 aktów prawnych jest szczytem biurokratyzmu.</u>
          <u xml:id="u-172.4" who="#WiesławKozioł">Piąty problem wymieniony przez przewodniczącego zespołu jest, moim zdaniem, kluczowy: kto za to odpowiada? Nie chodzi o rozpętywanie polowań na czarownice, ale czy ci, którzy realizowali I etap reformy potrafią dobrze zrealizować II? Obawiam się, że nie. Można ich nawet odznaczyć, ale nie mamy gwarancji, że tym razem będą pracować na miarę założeń i celów reformy.</u>
          <u xml:id="u-172.5" who="#WiesławKozioł">Mówi się o reformie cen. Są wymienione warianty proponowanych zmian. Gdy opiniowaliśmy założenia planu 5-letniego mówiłem, iż konieczna jest restrukturyzacja zarówno cen, jak i płac. Mówi się nadal, niestety, tylko o cenach. Gdyby podzielić nasze średnie zarobki przez koszt przejazdu autobusem, to polski pracownik zarabia najwięcej na świecie. Na podobnie niskim poziomie kształtuje się cena mleka. Czy to dobrze? Nie. Czy na początek II etapu reformy nie powinniśmy dokonać śmiałej, odważnej zmiany proporcji cen i płac? Rząd przeprowadza operację obcinania dotacji - idą w górę ceny, ale to nie przybliża nas do zmiany struktury płac oraz rozsądnej relacji między płacami a cenami. Wnoszę wobec tego, by zespół roboczy rozpatrzył, czy sprawy tej nie należy podnieść w opinii Rady.</u>
          <u xml:id="u-172.6" who="#WiesławKozioł">Zgadzam się całkowicie z tezą o destruktywnym wpływie na reformę podatku od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń. Płace stanowią zaledwie 10% globalnej wartości produkcji naszej gospodarki, a problem płac stał się naczelnym problemem reformy. Doprowadziliśmy do tego, że mamy dwa rynki pracy: uspołeczniony i nie uspołeczniony, przy czym na tym ostatnim zarabia się 4–5 razy więcej niż na pierwszym. Nie wspomnę już o zarobkach Polaków pracujących legalnie i nielegalnie za granicą. Czy. rząd zwrócił uwagę na ten problem? Uważam, że powinniśmy się do niego ustosunkować.</u>
          <u xml:id="u-172.7" who="#WiesławKozioł">Proszę także, by zespół roboczy zaznaczył w projekcie opinii problem drobnej wytwórczości; na str. 14 zaledwie marginalnie poruszono to zagadniecie.</u>
          <u xml:id="u-172.8" who="#WiesławKozioł">Popieram wypowiedzi odnoszące się do spółdzielczości. Ta forma własności zasługuje na to, by w tezach poświęcono jej więcej miejsca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#KazimierzZarzycki">Aż prosi się polemika z moim przedmówcą nt. wysokich zarobków Polaków pracujących za granicą. Przecież potrzeba nam dewiz i im bardziej otwartą politykę w tej dziedzinie będziemy prowadzić, tym lepiej.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#KazimierzZarzycki">Z satysfakcją wysłuchałem wypowiedzi wicemarszałka M. F. Rakowskiego, który uprzedził mnie w kilku sprawach. Uważam, że projekt naszej opinii powinien zostać uzupełniony tezami tego wystąpienia, jak również niektórymi fragmentami zagarnia prezesa J. Sablika. Reforma gospodarcza nie zależy tylko od rządu. Krucha równowaga gospodarcza, jaką osiągnęliśmy w ostatnich latach wymaga współdziałania ze strony wszystkich sił społecznych. Odpowiedzialność za jej utrzymanie nie może spoczywać jedynie na Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#KazimierzZarzycki">Nawiązując do zarzutów pod adresem centralnej administracji, że nie podoła ona dotychczasowym zadaniom reformy gospodarczej, powiem, że w tyle pozostało wiele środowisk i grup społecznych; np. ze strony nauk społecznych nie mamy żadnej propozycji koncepcji rozwoju. Polityka wyprzedza dzisiaj zdecydowanie naukę. Powinniśmy rozumieć uwarunkowania międzynarodowe i wewnętrzne, w których przyszło działać rządowi oraz dostrzegać inercję „dołów”, która nie pozwala rozwinąć pełnego frontu działań. Trzeba otwarcie społeczeństwu powiedzieć, że realizacja II etapu reformy będzie wymagała od wszystkich wyrzeczeń. Dobrze byłoby, gdybyśmy dali temu wyraz w naszej opinii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#LonginPastusiak">W projekcie opinii słusznie zaatakowano biurokrację, która hamuje nie tylko reformę gospodarczą, ale także wiele innych działań. Stała się ona rakowatą naroślą na ciele naszego społeczeństwa. Niestety, próby leczenia nie powiodły się, a nawet przyniosły odwrotne rezultaty; do nieefektywnych działań możemy zaliczyć też atestację stanowisk. Tylko radykalne cięcie chirurgiczne może przezwyciężyć tę chorobę.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#LonginPastusiak">W projekcie opinii podkreśla się pilną potrzebę jasno określonych zasad polityki kadrowej na wszystkich stanowiskach. Zasady tej polityki mamy dobre, gorzej z ich realizacją. W projekcie opinii używa się mocnych stwierdzeń i określeń; ma to miejsce np. na str. str. 17 i 18. Czy te stwierdzenia są słuszne? W czasie dyskusji padło tutaj kilka razy nazwisko prof. Zdzisława Sadowskiego, jeszcze niedawno członka naszej Rady, teraz wicepremiera, a poza tym mego przyjaciela. Wielokrotnie dawał on w tym miejscu wyraz swojego zaangażowania w reformę gospodarczą. Jeżeli utrzymamy sformułowania zawarte w opinii, to przy ich realizacji będzie on „pierwszą zwierzyną do odstrzału”. Uważam, że powinniśmy strzelać celnie, a nie na oślep. Nie negując konieczności zmian polityki kadrowej uważam, że nasza opinia na ten temat powinna być bardziej wyważona. Proponuję także zgrupowanie wszystkich uwag dotyczących polityki kadrowej w jednym miejscu. Pozwoli to wyeksponować ten problem oraz sprecyzować nasze poglądy.</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#LonginPastusiak">Jeżeli podtrzymamy tezę, że nadzór nad II etapem reformy gospodarczej powinien sprawować Sejm poprzez swoją komisję, to zadaniem tej komisji powinna być także ocena działalności osób odpowiedzialnych za wdrażanie reformy oraz przedstawianie wniosków kadrowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#JanKułakowski">Reprezentuję środowisko robotnicze z woj. suwalskiego. W moim przekonaniu, opinia jest trafnie sprecyzowana i dobra. Sądzę, że jeżeli dotarłaby ona do klasy robotniczej, to klasa robotnicza poprze ją, tak samo jak poprze II etap reformy po wprowadzeniu sugerowanych przez nas zmian. Mówiłam o tych sprawach w KC PZPR i mogę tylko powtórzyć, że klasa robotnicza traci już cierpliwość. Trzeba nie gadać, a robić. Odpowiedzialność powinna spoczywać na rządzie, a nie personalnie na prof. Z. Sadowskim. Jest już teraz za pięć dwunasta i nie bójmy się śmiałych decyzji, gdyż tylko wtedy zdołamy wyjść z tej trudnej sytuacji. Jestem przekonany, że tezy opinii są słuszne i będę za nią głosował.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#JanuszSzosland">Na końcu 1 strony projektu naszej opinii proponuje się, by o tezach II etapu reformy wypowiedziała się jak największa część społeczeństwa i stwierdza się, że opinia społeczna powinna dać wskazania do dalszych prac reformatorskich. Nie podzielam tego poglądu. Są to sprawy fachowe i dyskusja o nich wymaga pewnego poziomu fachowości. Jestem przeciwny mnożeniu ciał konsultacyjnych i rozszerzaniu konsultacji ponad potrzebę, bowiem sprowadza to konsultację do hasła demagogicznego.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#JanuszSzosland">Mam szczegółową uwagę do pkt 5 na str. 3 projektu naszej opinii. Stwierdza się tam, że działania zmierzające do przyspieszonego rozwoju postępu naukowo-technicznego nie dają zadawalających rezultatów. Jest to zbyt ostra krytyka. Trzeba uwzględnić ostatnie decyzje rządowe związane z rozwojem postępu technicznego. Na ten cel wyasygnowano 700 mld zł. Jak też opracowano nowy akt prawny - ustawę o małych przedsiębiorstwach innowacyjno-wdrożeniowych. Trzeba dostrzec te pozytywy.</u>
          <u xml:id="u-176.2" who="#JanuszSzosland">Postuluję rozwinięcie tej części naszej opinii, która zawiera konkretne propozycje i postulaty. Uczyni to opinię bardziej konkretną i rzeczową.</u>
          <u xml:id="u-176.3" who="#JanuszSzosland">Krytycyzm w odniesieniu do tez II etapu reformy jest uzasadniony, zwłaszcza z uwagi na brak terminów realizacji zadań oraz osób odpowiadających za ich realizację. Opinia nasza powinna postulować uzupełnienie dokumentu rządowego o harmonogram wykonania etapów i podetapów reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-176.4" who="#JanuszSzosland">Proponuję, by dotacje miały charakter podmiotowy i dotyczyły tylko pewnych grup ludności. Postuluję całkowite wyeliminowanie dotacji przedmiotowych.</u>
          <u xml:id="u-176.5" who="#JanuszSzosland">Proponuję również, by dołączyć do naszej opinii tezy dzisiejszego wystąpienia wicemarszałka Sejmu Mieczysława F. Rakowskiego oraz wiceprzewodniczącego Rady Społeczno-Gospodarczej Jerzego Sablika. Obrazują one sposób myślenia zasługujący na szerszą popularyzację.</u>
          <u xml:id="u-176.6" who="#JanuszSzosland">Opinia reprezentowanej przeze mnie Naczelnej Organizacji Technicznej o tezach II etapu reformy ma charakter bardzo krytyczny.</u>
          <u xml:id="u-176.7" who="#JanuszSzosland">Zastanawiamy się często, skąd bierze się taki krytycyzm w dyskusji o reformie? Zwróćmy uwagę, że jeśli dajmy na to co 10 osoba spośród nas zgłasza zastrzeżenia do jednej ustawy z całego pakietu zawierającego 11 ustaw, to wynik głosowania może być negatywny. Obrazuje to mechanizm powstawania krytyki wobec dokumentu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-176.8" who="#JanuszSzosland">Mój krytycyzm bierze się stąd, że dokument nie zawiera oceny dotychczasowego etapu wdrażania reformy. Przypominam, że postulowaliśmy to. Pragnęliśmy, by sprecyzować wszystko to, co nie zdało egzaminu w pierwszym etapie reformy. Trzeba odcedzić obiektywne uwarunkowania uniemożliwiające rozwój gospodarczy od błędnych instrumentów systemu zarządzania. Trzeba dokonać analizy, a nawet wiwisekcji dotychczasowych poczynań reformatorskich. Pomogłoby to w odpowiedzi na pytania: co się nam nie udało, dlaczego nie odnieśliśmy powodzenia i co trzeba zmienić?</u>
          <u xml:id="u-176.9" who="#JanuszSzosland">Krytycyzm budzi redakcja dokumentu. Czuje się, że materiał był pisany przez wiele osób. Dokument jest niespójny, pisany w różnym stylu itp. Taki dokument stanowi pożywkę dla nastrojów krytycznych. Jestem członkiem naszej Rady i utożsamiam się z jej działaniem. Uważam, że Rada nie może stanowić wyłącznie barometru nastrojów społecznych. Możemy i powinniśmy wnieść coś twórczego do dyskusji nad reformą. Im bardziej twórcza będzie nasza dyskusja, tym konkretniejsze będą wnioski. Mam nadzieję, że część postulatywną projektu opinii zostanie znacznie rozbudowana. Tak pojmuję naszą rolę organu konsultacji społecznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#RyszardWitkowski">W imieniu mojego środowiska popieram generalne kierunki i cele II etapu reformy gospodarczej. Popieram również projekt opinii naszej Rady, a przede wszystkim propozycje zawarte w dzisiejszych wystąpieniach. Proponuję jednak uzupełnić opinię w związku z treścią pktu B na str. 5, ostatniego akapitu na str. 7, a także w związku z tezami nr nr 42, 43 i 54.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#RyszardWitkowski">W związku z tezą nr 42 stwierdzam, że opinia powinna postulować osiągnięcie równowagi inwestycyjnej. Chodzi tu o wprowadzenie konkretnych, skuteczniejszych instrumentów ekonomicznych, gdyż dotychczasowa krytyczna sytuacja w zakresie Inwestycji stanowi znaczną dolegliwość społeczno-gospodarczą. Powoduje to wydłużenie cykli inwestycyjnych, wzrost nakładów na inwestycje itp. Odbija się to na nieskutecznym chronieniu inwestycji, dotyczących głównych celów społecznych, które zostały określone w uchwałach X Zjazdu PZPR oraz w uchwale Sejmu, dotyczącej NPSG na lata 1986–1990.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#RyszardWitkowski">O krytycznym stanie budownictwa świadczą jego wyniki w 1986 r., jak również wyniki I kwartału br. Na skutek braku trwale działających mechanizmów systemowych pogarsza się sytuacja finansowa i materialno-techniczna przedsiębiorstw budowlanych. Trzeba dodać, że zdolności wytwórcze budownictwa warunkują osiągnięcie podstawowych celów społecznych. Dlatego też podczas dyskusji o II etapie reformy gospodarczej nie można pominąć spraw mieszkalnictwa. Trzeba dokonać analizy systemu finansowania inwestycji, eksploatacji i remontów obiektów budowlanych. Postulujemy wprowadzenie nowych zasad w zakresie systemu regulacji działalności budownictwa. Nowe zasady powinny doprowadzić do ujednolicenia opłat za mieszkania o tym samym standardzie w budynkach wielorodzinnych. Opłaty muszą być jednolite, bez względu na charakter własności zasobów mieszkaniowych itp. Różnice w opłatach mogą wynikać tylko z różnic w wyposażeniu technicznym lokali mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#RyszardWitkowski">Kilka uwag w związku z tezami nr nr 39 i 43. Uważam, że bank powinien kredytować pełne koszty budowy w budownictwie wielorodzinnym. Pełne koszty budowy mogą być zmniejszone tylko o wkład początkowy obywatela otrzymującego mieszkanie. Wielkość kredytu powinna być określana dopiero w momencie otrzymywania mieszkania. Zwracam uwagę, że proponuje się obecnie wprowadzenie nowego, zbiurokratyzowanego systemu, polegającego na centralnym limitowaniu poziomu kosztów budowy, który będzie stanowił górną granicę kredytu mieszkaniowego. Odnoszę się krytycznie do tego systemu - nie powinien on być wprowadzony w życie.</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#RyszardWitkowski">Postuluję, by okres spłaty kredytu był dostosowany do możliwości finansowych ludności oczekującej na mieszkanie. Okres ten musi również uwzględniać rzeczywiste możliwości finansowe państwa. Cała procedura udzielania kredytu oraz ustalania tzw. wkładu początkowego i ewentualnej spłaty zaciągniętego kredytu, powinna być maksymalnie odformalizowana. Osoba otrzymująca mieszkanie powinna się rozliczać tylko w jednym urzędzie, tzn. u inwestora - administratora substancji mieszkaniowej. Nowelizacja i uproszczenie procedury musi doprowadzić do tego, że kredyt na mieszkanie w budynku wielorodzinnym będzie udzielany inwestorowi-administratorowi budowanego osiedla. Funkcje Inwestorsko-administracyjne mogą sprawować spółdzielnie mieszkaniowe oraz przedsiębiorstwa gospodarki mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-177.5" who="#RyszardWitkowski">Rozwiązania wymaga problem systemu finansowania remontów w budownictwie. Finansowanie remontów generalnych wymaga zdecydowanego uproszczenia. Chodzi tu o konserwację starych zasobów mieszkaniowych, budynków komunalnych i prywatno-czynszowych. Administracje powinny otrzymywać na ten cel kredyty bankowe do ewentualnego spłacenia przez mieszkańców. Kredyty takie byłyby udzielane w odniesieniu do konkretnych mieszkań wymagających remontu. Finansowanie remontów całych osiedli, lub budynków powinno się odbywać w inny sposób. Trzeba rozważyć możliwość gromadzenia przez administrację - przedsiębiorstwo gospodarki mieszkaniowej tzw. „funduszu remontowego”, tworzonego z odpisów na remonty i naliczanego przy regulacji opłat czynszowych. Takie rozwiązanie byłoby zgodne z zapisami uchwały Sejmu PRL z dnia 3 lipca 1984 r., dotyczącymi zwiększenia udziału obywateli w budowie i utrzymaniu mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-177.6" who="#RyszardWitkowski">Popieram zapis zawarty na str. 8 projektu naszej opinii dotyczący tezy nr 54. Chodzi o docenienie roli i odpowiedzialności spółdzielczości - tym także spółdzielczości mieszkaniowej - we wdrażaniu reformy gospodarczej. Spółdzielczość ma wielkie tradycje i znaczny dorobek materialny. Należy też docenić elastyczność działania tej formy gospodarowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#WłodzimierzKiciński">Popieram pogląd, że brakuje nam oceny dotychczasowego wdrażania reformy gospodarczej. Poczynania reformatorskie w tzw. I etapie można uznać za klęskę. Dokument rządowy nie zawiera oceny i diagnozy I etapu. Zwracam też uwagę, że dokument nie zawiera postulowanego stanu docelowego naszej gospodarki. Brakuje opisu cech, jakie powinien mieć pacjent w przyszłości. Stwarza to określone kłopoty w doborze terapii.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#WłodzimierzKiciński">Zgadzam się, że dyskutujemy o dokumencie niespójnym, zawierającym ogólne pojęcia i mieszającym różne problemy. Obok spraw bardzo ważnych zawiera on sprawy drugo-i trzeciorzędne, poświęcając im wiele miejsca.</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#WłodzimierzKiciński">Zwracam uwagę, że reforma gospodarcza nie cieszy się obecnie takim uznaniem, jak w latach 1982–1983. Mechanizm reformy powoli dryfuje w kierunku pogodzenia interesów lobby branżowo-gałęziowych naszej gospodarki i interesów administracji gospodarczej. Wypadkowa tych interesów nie zawsze pokrywa się z oczekiwaniami społeczeństwa. Tym wszystkim zakłóceniom procesów reformatorskich towarzyszy ekwilibrystyka propagandowa, Padały na tej sali sformułowania, że czas nagli, że jest już za 5 minut dwunasta itp. a ja patrzyłem na zegarek i widziałem, że była już za 10 pierwsza. Jesteśmy opóźnieni w procesach reformatorskich. Czynnik czasu nie został właściwie wykorzystany w minionym okresie. Reforma łączyła się z wielkimi oczekiwaniami społeczeństwa i nie spełniła pokładanych w niej nadziei. Jeśli opóźnienie II etapu reformy będzie takie same, jak w I etapie, to stanie się zjawiskiem chronicznym. Przy tym dotąd nie wiadomo, kto konkretnie odpowiada za opóźnienia we wprowadzaniu reformy w życie. Autorzy tez sugerują, że II etap reformy będzie znacznie rozciągnięty w czasie. Obawiam się, że powstałe opóźnienie nie będzie akceptowane społecznie. Będzie to również sprzeczne z postanowieniami IX Zjazdu PZPR.</u>
          <u xml:id="u-178.3" who="#WłodzimierzKiciński">Hasło „reforma gospodarcza” powinno mobilizować społeczeństwo do lepszej pracy, powinno budzić pozytywne skojarzenia i wyzwalać aktywność ludzką. Byłoby tak rzeczywiście, gdyby proponowane rozwiązania miały charakter dopracowanych narzędzi systemu zarządzania. Niestety, dokument nie oferuje tego. Wciąż brakuje docelowego rozwiązania problemów własności w gospodarce socjalistycznej. Dokument wspomina o zysku, jako o głównym mierniku funkcjonowania przedsiębiorstwa, lecz pozycja i rola zysku w gospodarce jest nadal niejasna. W mało zdecydowany sposób traktuje się monopolizację gospodarki. W ogóle trzeba powiedzieć, że wiele pomysłów zawartych w dokumencie ma charakter pomysłów szczątkowych.</u>
          <u xml:id="u-178.4" who="#WłodzimierzKiciński">Oczywiście, są też i propozycje rozwiązań sensownych i realnych. Zaliczam do nich propozycję zmian w strukturze aparatu bankowego. Chcę jednak zapytać, czy sformułowania dotyczące zmian struktury aparatu finansowego są tylko hasłami zaczerpniętymi z podręcznika ekonomii politycznej, czy też są realne i możliwe do wdrożenia?</u>
          <u xml:id="u-178.5" who="#WłodzimierzKiciński">Wiele propozycji nie idzie tak daleko, jakbyśmy tego chcieli, jako społeczeństwo. Brakuje też w świadomości społecznej gwarancji, że rzeczywiste procesy gospodarcze będą się w przyszłości zmieniały zgodnie z kierunkami nakreślonymi w tezach II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-178.6" who="#WłodzimierzKiciński">Tezy II etapu reformy zapalają zielone światło dla banków komercyjnych. Obawiam się, czy nie jest to tylko hasło, ponieważ idę mówi się nic o ewentualnych zmianach formy własności w gospodarce socjalistycznej. Powiedzmy sobie wreszcie jasno i otwarcie: nasz system własności w gospodarce okazał się nieefektywny. Trzeba opracować coś nowego, choć propozycje są dość nieśmiałe. Niedawno sekretarz KC PZPR Marian Woźniak stwierdził, że brak jest rozwiązania problemy struktury własności w gospodarce narodowej. Brak rozwiązania tej sprawy ma charakter kryzysogennym. Obawiam się, że bez rozwiązania tego problemu będziemy mieli trudności gospodarcze związane z niewystarczającą efektywnością gospodarowania zarówno na bliską, jak i daleką metę.</u>
          <u xml:id="u-178.7" who="#WłodzimierzKiciński">Często zarzuca się nam, jako społeczeństwu, że nie formułujemy konkretnych postulatów, lecz ograniczamy się do krytyki propozycji rządowych. Sprawa reformy struktury systemu bankowego jest dobrym przykładem nośnego hasła i słusznego rozwiązania, które jednak wymaga szerszych zmian, m.in. zmian w strukturze własności. Popieramy ideę tworzenia banków komercyjnych, ale musi być ona poparta działaniami władz centralnych na rzecz zmiany struktury własności. Żadne postulaty społeczne, choćby najbardziej słuszne, nie mają przecież mocy stanowiącej. Rozumiem, że problem własności ma nie tylko charakter gospodarczy, lecz także społeczny, a nawet polityczny, ale nie uda się od niego uciec.</u>
          <u xml:id="u-178.8" who="#WłodzimierzKiciński">Jeśli będziemy reformować gospodarkę w dotychczasowym tempie, to systematycznie będzie wzrastało niezadowolenie społeczne. Może to nas doprowadzić do nowego zakrętu historycznego, a wszyscy wiemy, że żadne zakręty nie są nam potrzebne. Mam obawy, że tezy II etapu reformy nie projektują wizji pomyślności naszego państwa i nie rozwiązują zasadniczych problemów stojących przed naszą gospodarką.</u>
          <u xml:id="u-178.9" who="#WłodzimierzKiciński">W tezach mówi się o handlu zagranicznym, ale w sposób nieśmiały i niepełny. W opinii ludzi zajmujących się wymianą gospodarczą z zagranicą, te tezy niewiele załatwią. Podobnie ma się rzecz z reformą systemu bankowego i odmonopolizowaniem gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-178.10" who="#WłodzimierzKiciński">Uważam, że nasza opinia powinna odzwierciedlać społeczne widzenie reformy gospodarczej. Musi w niej znaleźć wyraz niepokój sygnalizowany w dzisiejszych wystąpieniach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#BogdanAugustyn">Nawiązuję do tych akcentów w dyskusji, że II etap reformy gospodarczej to szansa, której nie wolno nam stracić. Moim zdaniem, o sukcesie lub porażce reformy zdecyduje nie to, „co” będziemy wdrażać, tylko „jak” będziemy to robić. W scenariuszu wprowadzenia reformy można sporo zmienić, jeśli kierować się taką optyką.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#BogdanAugustyn">Reprezentowana przeze mnie spółdzielczość „Społem” zawsze popierała i popiera wdrażanie reformy gospodarczej. Jest to jedyna szansa rozwoju spółdzielczości w gospodarce socjalistycznej. Od początku wdrażania reformy opowiadaliśmy się za demonopolizacją rynku poprzez wprowadzenie zasady konkurencji i otwartości rynku, jak również za stwarzaniem równych szans działania dla wszystkich sektorów gospodarki socjalistycznej, środowisko spółdzielcze zawsze popierało nastawienie na przedsiębiorczość, innowacyjność i aktywność, jak też wypowiadało się na rzecz stworzenia takiego systemu ekonomiczno-finansowego, który zwalczałby bierność i zachowawczość w gospodarce. Niestety, praktyka życia gospodarczego często odbiegała od szczytnych założeń proefektywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-179.2" who="#BogdanAugustyn">Powstaje pytanie, czy polska spółdzielczość wykorzystała już wszystkie szanse rozwoju, możliwe do osiągnięcia w oparciu o własne zasoby, w obecnych warunkach gospodarczych? Jest to problem ważny, bo często zarzuca się jednostkom gospodarczym, że nie czekając na reformę gospodarczą mogłyby już dziś lepiej, efektywniej i wydajniej pracować. Być może tak jest rzeczywiście, bo ciągle tkwią w nas złe nawyki przeszłości. Być może za często czekamy na wskazówki odgórne, dyrektywy, pochwały jednostek nadrzędnych itp. Dostrzegamy te tendencje i działamy na rzecz ich ograniczenia i stopniowego eliminowania.</u>
          <u xml:id="u-179.3" who="#BogdanAugustyn">Spółdzielczość spożywców „Społem” odpowiada za 1/3 polskiego rynku. Ta odpowiedzialność daje nam prawo do domagania się nowych, bardziej korzystnych rozwiązań mechanizmów systemowych. Musimy popierać wszelkie działania na rzecz przyspieszenia rozwoju i polepszenia zaopatrzenia rynkowego. Dokument określony jako tezy II etapu reformy nie rokuje zmian jakościowych na rynku. Wszystkie niekonsekwencje nierównowagi rynkowej dalej będzie ponosił handel. Jest to tym bardziej smutne, że handel jest niedoinwestowany, zaś jego infrastruktura techniczno-materialna nie odpowiada potrzebom nowoczesnej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-179.4" who="#BogdanAugustyn">Dyskutując nad reformą zawsze zastanawiam się, skąd brać motywacje do, jej wdrażania. Na Węgrzech już dawno stwierdzono, że najlepszą motywacją do działań reformatorskich jest dobrze funkcjonujący rynek. Podobne opinie słyszy się coraz częściej w naszym kraju. Na niedawnym kongresie PRON stwierdzono wręcz, że w trudnej sytuacji gospodarczej więcej dała nam stopniowa stabilizacja rynku żywnościowego, niż wszystkie narady i spotkania. Popieramy ten sposób myślenia. Zgodnie z nim domagamy się stworzenia takiego systemu ekonomiczno-finansowego, który by zapewniał stabilne reguły gospodarowania na długi okres. Wszystko to, co nie jest zakazane prawnie, powinno być dozwolone i popierane. Popieramy sformułowania w projekcie opinii Rady na str. 8, które dotyczą eliminowania wszystkiego, co jest złe w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-179.5" who="#BogdanAugustyn">Jesteśmy za przestrzeganiem jednakowych reguł działania we wszystkich sektorach gospodarki. Oczywiście, jednakowe reguły nie wykluczają pewnych preferencji, niezbędnych społecznie. Jeśli przedsiębiorstwa i spółdzielnie są traktowane w różny sposób, to rodzi się frustracja. Na tym tle krytycznie odnoszę się do tezy nr 54, mówiącej o likwidacji Centralnego Funduszu Rozwoju. Motywuje się to koniecznością redukcji uprawnień związków spółdzielczych, jako tzw. ogniw pośrednich. Okazuje się, że dotychczasowa praktyka wcale nie dowodzi, że fundusz taki umacnia znaczenie centralnych związków spółdzielczych. Jest to forma finansowania tych inwestycji, które nie mogą być opłacane ze środków małych spółdzielni, a są pożądane społecznie. Rozwiązanie takie ma długą tradycję, związaną z praktyczną realizacją samopomocy spółdzielczej.</u>
          <u xml:id="u-179.6" who="#BogdanAugustyn">W historii naszego kraju pod adresem samorządu spółdzielczego padało wiele zarzutów. W tezach II etapu reformy samorząd ten nie został wymieniony nawet z nazwy. Projekt naszej opinii prostuje tę sprawę. Popieramy projekt opinii Rady, bowiem uważamy, że spółdzielczość ma zbyt wielkie znaczenie i dorobek, by ją pomijać.</u>
          <u xml:id="u-179.7" who="#BogdanAugustyn">Środowisko spółdzielcze ma wpływ na społeczeństwo naszego kraju nie poprzez swą wielkość i zasięg, lecz poprzez szczególną wagę zadań gospodarczych, jakie spełnia. Handel jest tematem drażliwym, bowiem społeczeństwo odbiera całą gospodarkę poprzez pryzmat funkcjonowania handlu i usług. Wszystkie niesprawności systemu gospodarczego odbijają się na nas. Dlatego też od lat domagamy się reformy zasad gospodarowania, ukierunkowanej na przedsiębiorczość, oszczędność i efektywność. Popieramy główne kierunki II etapu reformy, ponieważ są zgodne z logiką rozwoju spółdzielczości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#WładysławSowa">Podejmując dyskusję na temat reformy nie można ograniczać się tylko do tez, ale trzeba również przypomnieć ustalenia zawarte w „kierunkach reformy” uchwalonych 6 lat temu, które zakładały w stosunkowo krótkim czasie uzdrowienie naszej gospodarki. Cuda są rzadkością, mamy więc obecnie II etap reformy, ale czy ostatni? Tezy nie dają pewności co do tego, raczej sprawiają wrażenie, że tych etapów dochodzenia do uzdrowienia gospodarki będzie więcej. Wygłaszam takie raczej pesymistyczne poglądy, ponieważ jako robotnik nie odczułem w ogóle skutków I etapu reformy, chyba że za reformę uznamy kartki żywnościowe, niebywały wzrost cen na wszystkie produkty oraz ograniczenie zarobków przez różnego rodzaju podatki. Dlatego uważam, że reforma powinna dotrzeć do zakładów pracy w innej formie niż działo się to dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#WładysławSowa">Uważam, iż najważniejszym zadaniem II etapu reformy jest równoważenie gospodarki. Zgodnie z tezą nr 3 dojście do takiej równowagi powinno dokonywać się poprzez wykorzystanie Instrumentów cenowych oraz konsekwentne egzekwowanie wymogów efektywnościowych, nawet za cenę przejściowego ograniczenia produkcji niektórych dóbr i usług. Uważam, że stwierdzenie to nie jest spójne z tezami nr nr 6 i 29, które za pierwszoplanową dźwignię, i moim zdaniem słusznie, uznają wzrost produkcji, a tym samym podaży towarów. Równoważenie rynku musi odbywać się przecież poprzez wzrost produkcji i poprawę efektywności gospodarowania, a nie poprzez wzrost cen.</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#WładysławSowa">Równoważeniu gospodarki powinno towarzyszyć całkowite ograniczenie pośrednictwa w obrocie materiałami i ich reglamentacji. Zawiera takie wskazanie teza nr 30. Praktyka gospodarcza, a także uchwała Rady Ministrów z lipca 1985 r. w sprawie zasad zaopatrzenia materiałowo-technicznego na lata 1986–1990 wcale o tym nie świadczą. Nadal w obrocie materiałowym pośredniczy 19 jednostek reglamentując 40 pozycji materiałowych oraz 3 jednostki pośredniczące w obrocie dziewięcioma grupami maszyn budowlanych i środków transportu. Obowiązkowe pośrednictwo jednostek obrotu ogranicza poważnie swobodę działania przedsiębiorstw, zmuszając niejednokrotnie do działań niezgodnych z rachunkiem ekonomicznym. Jak traktować uchwałę Rady Ministrów z lipca 1986 r. w sprawie zamówień rządowych i programów operacyjnych, która faktycznie znosiła rozdzielnictwo na samochody ciężarowe skoro bilans rozdziału taboru samochodowego jest nadal zatwierdzany przez Komisję Planowania? Dlaczego zarządzeniem ministrów komunikacji oraz gospodarki materiałowej i paliwowej z marca br. powołano zespół nadzorczy przy „Polmozbycie” do rozdziału samochodów, w skład którego wchodzą przedstawiciele aż 10 resortów? Dlaczego w tym zespole nie ma przedstawiciela producenta?</u>
          <u xml:id="u-180.3" who="#WładysławSowa">Ciekawi mnie, jakie działania zamierza się podjąć w celu likwidacji rozprzężenia więzi kooperacyjnych, co zamierza się zrobić dla pobudzenia i zwiększenia produkcji, w szczególności zespołów i elementów do nowych wyrobów finalnych. Chciałbym wiedzieć, czy bardziej opłaca się importować, czy produkować własne wyroby. Tezy ten temat pomijają.</u>
          <u xml:id="u-180.4" who="#WładysławSowa">Moim zdaniem, należy zezwolić przedsiębiorstwom na bezpośrednie zaopatrywanie się u producentów na podstawie umów. W tezie nr 6 stwierdza się, iż dochodzenie do równowagi rynkowej wymaga wzrostu podaży, a równocześnie zdecydowanej polityki cen i płac. Na rynku środków produkcji punktem wyjścia do dochodzenia do równowagi powinno być radykalne ograniczenie eksportu surowców i materiałów, głównie wyrobów hutniczych, oraz zwiększenie zdolności produkcyjnej przez dofinansowanie polskiego przemysłu przetwórczego, głównie hutniczego. Rekonstrukcja polskiego hutnictwa jest, moim zdaniem, głównym źródłem osiągnięcia równowagi, ponieważ przemysł ten stanowi główne źródło napędu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-180.5" who="#WładysławSowa">Trudno zgodzić się z tezą nr 22, która traktuje o ekspansji eksportowej. Eksport należy rozwijać, ale nie za wszelką cenę. Nie wolno wywozić za granicę wszystkiego bez względu na cenę i koszt wytworzenia. Niedopuszczalne jest zwłaszcza wywożenie artykułów i surowców deficytowych, ponieważ te same produkty niejednokrotnie trzeba sprowadzać z zagranicy po o wiele wyższych cenach. Przyjęta obecnie forma obrotu środkami dewizowymi tzw. przetargowa zrodzi, moim zdaniem, zjawisko podwójnego bogacenia się przedsiębiorstw eksporterów, które i tak są już w dobrej sytuacji finansowej, a zubożenie przedsiębiorstw małych lub produkujących w systemie kooperacji.</u>
          <u xml:id="u-180.6" who="#WładysławSowa">Jeżeli nie ograniczymy uprawnień centrum wyłącznie do ustalenia strategii i kierunku rozwoju gospodarczego, jeżeli nie ograniczymy do minimum ingerencji z zewnątrz w działalność ekonomiczną przedsiębiorstw, to nie mamy się czego spodziewać po II etapie reformy gospodarczej. Chciałbym zapytać, czy nadal tolerować będziemy ulgi pozasystemowe w podatkach i takie rozwiązania, które pozwalają na przyrost płac bez rzeczywistego przyrostu produkcji? Dotychczas przedsiębiorstwa, które postępowały uczciwie i zgodnie z zasadami reformy zostały w pewnym stopniu oszukane i płacą w tych przedsiębiorstwach jest stosunkowo niska. Niezrozumiałe Jest stwierdzenie zawarte w tezie nr 37, że w sferze produkcji materialnej wykorzystywane będą formuły bezmiernikowego naliczania funduszu płac wolnego od PPWW oraz nastąpi utrata ulg systemowych w przypadku nadmiernego PPWW. Osiągnięcie tych dwóch celów jest, według mnie, niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-180.7" who="#WładysławSowa">Zasada ustalania cen podstawowych surowców i materiałów na poziomie cen transakcyjnych powinna być oparta na uśrednieniu tych cen, co zapewniłoby stosowanie ich przez dłuższy czas. Odejście od obowiązku przedstawiania kalkulacji cen umownych możliwe jest przy zastąpieniu metody kosztowej metodą podażowo-popytową. Zmianom w strukturze cen towarzyszyć powinno zmniejszenie podatku obrotowego.</u>
          <u xml:id="u-180.8" who="#WładysławSowa">Realizacja zasady samofinansowania oraz ujednolicenia zasad gospodarki finansowej dla wszystkich typów przedsiębiorstw powinna uwzględniać zmniejszenie wielkości obciążeń przedsiębiorstwa na rzecz budżetu, zmniejszenie liczby tytułów rozliczeń z budżetem oraz bezwzględne pozostawianie w przedsiębiorstwie całości odpisów amortyzacyjnych. Konieczne jest utrzymanie ulg w podatku dochodowym, ale tylko na produkcję eksportową oraz z tytułu realizacji inwestycji mieszczących się w programie restrukturyzacji gospodarki lub ukierunkowanych na społecznie pożądane cele.</u>
          <u xml:id="u-180.9" who="#WładysławSowa">Uważam, iż należy stworzyć jednolity i spójny system przepisów gospodarczych, które będą obowiązywać w długim horyzoncie czasowym. Uproszczenia wymagają zasady gospodarki finansowej, a także ewidencji rozliczeń i statystyki.</u>
          <u xml:id="u-180.10" who="#WładysławSowa">Dla zachowania pełnej wiarygodności zasady samorządności i samodzielności przedsiębiorstwa oraz pobudzania do efektywnego działania opartego na rachunku ekonomicznym należy zapewnić autentyczną swobodą przepływu środków finansowych i rzeczowych pomiędzy producentami gospodarczymi w ramach tzw. funduszu przedsiębiorstwa. Należy poprzeć konsekwentne stosowanie wartościowania pracy.</u>
          <u xml:id="u-180.11" who="#WładysławSowa">Chcę na zakończenie stwierdzić, że robotnik naprawdę chce reformy, lecz nie jest jeszcze przekonany, czy w ramach II etapu reformy, uda się pokonać biurokratyczne układy i metody działania zakorzenione w I etapie. Robotnik nie chce niczego innego poza tym, aby jego wysiłek nie szedł na marne, a jego dobra i rzetelna praca była należycie doceniana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#AleksanderHulek">Zastanawiać się należy nad tym, kto będzie realizował zadania ujęte w tezach II etapu reformy gospodarczej. Czy świadomość motywacji lepszej i wydajniejszej pracy jest dostateczna? W tezach i projekcie opinii nie zwraca się uwagi na aktualny stan świadomości i przygotowania ludzi pracy do intensywnego reformowania gospodarki w kierunku osiągania wysokiej efektywności. Tymczasem niezwykle ważnym czynnikiem jest gotowość do świadomej, rzetelnej i wydajnej pracy. Zgadzam się z poglądem, że czeka nas ciężka praca przy reformowaniu gospodarki z tym, że najtrudniejszym odcinkiem będzie odpowiednie motywowanie ludzi, żeby się dokształcali, żeby lepiej pracowali.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#AleksanderHulek">Jestem zdania, że za reformę może odpowiadać wyłącznie rząd i jego członkowie. Żadnych innych ciał i kolektywów społecznych nie można taką odpowiedzialnością obciążać. Konieczne jest natomiast rzetelne i rzeczowe współdziałanie w reformowaniu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#AleksanderHulek">Należy znowelizować i skodyfikować wszystkie akty i przepisy prawne dotyczące reformy gospodarczej. Jest ich stanowczo za dużo. Trzeba ich liczbę ograniczyć i wiele z nich scalić.</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#AleksanderHulek">Zwrócić trzeba uwagę na konieczność zaktywizowania produkcyjnego rzemiosła i prywatnych producentów. W przeciwnym razie nie będzie miał kto wytwarzać sprzętu rehabilitacyjnego i urządzeń osobistego wyposażenia inwalidów. Trzeba też zadbać o wykorzystanie aktywności i zdolności produkcyjnych części emerytów i ludzi niepełnosprawnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#MieczysławFRakowski">Chciałbym nawiązać do niektórych poruszonych w dyskusji tematów. W wielu wystąpieniach domagano się dokonania oceny poprzedniego etapu reformy i ustalenia, co się udało, a co nie i z jakich powodów. Podzielam ten pogląd. Uważam, że jest to konieczne. Co jednak trzeba brać pod uwagę, jeśli chcemy ustalić, czego nie osiągnięto dotychczas w procesie reformowania gospodarki? Mamy naturalną tendencję koncentrowania naszej uwagi na tym, co dzieje, się aktualnie. Nie możemy jednak zapominać o przeszłości i to niedawnej, o politycznych, społecznych i gospodarczych warunkach, w jakich podjęto decyzje o wprowadzeniu reformy gospodarczej. Chciałbym przypomnieć, że reforma gospodarcza została zainicjowana w warunkach wysoce niesprzyjających, ale ekipa kierująca państwem chciała udowodnić, że wprowadzony stan wojenny nie służy ukręcaniu łba społecznym postulatom odnowy i zreformowania gospodarki. Sytuacja gospodarcza była wyjątkowo zła. Złe też były nastroje społeczne. Mimo to władza orientowała się na odbudowę i umocnienie idei samorządności. Było to zamierzenie bardzo śmiałe. Trzeba zrozumieć, iż nie można było tego zaszczepić w krótkim czasie. Musimy pamiętać o przykładzie Węgier, gdzie działania zmierzające do zreformowania gospodarki trwają kilkanaście lat. Dokonuje się to z wieloma zakrętami, zmianami koncepcji i środków działania.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#MieczysławFRakowski">Po wprowadzeniu stanu wojennego niektórzy nasi zachodni rozmówcy twierdzili, iż w tych nadzwyczajnych warunkach trzeba było dokonać koniecznych zmian w żelaznych rękawiczkach, podczas gdy my założyliśmy jedwabne. Taki pogląd wyraża często część naszego społeczeństwa. Ekipa rządząca musiała jednak zdawać sobie sprawę z konsekwencji zbyt radykalnych i gwałtownych działań. Trzeba było brać pod uwagę, czy nie spowoduje to zakłóceń na rynku pracy, czy nie będzie barykad, czy ulice nie spłyną krwią. Władza musiała oprzeć się na istniejącym aparacie państwowym i gospodarczym i uwzględniać jego niedostateczne przygotowanie do radykalnych zmian w metodach gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#MieczysławFRakowski">Uważam, że zainicjowanie reformy gospodarczej jest wielkim sukcesem, a jej stopniowe wprowadzanie historyczną koniecznością i szansą. Nie chcę oskarżać tych, którzy świadomie czy nieświadomie starają się przywrócić stare metody rządzenia. Nie wyobrażam sobie żadnej siły w Polsce, która mogłaby w sposób pośpieszny i radykalny dokonać zmiany metod gospodarowania stosowanych przez cztery dziesięciolecia. Nie można tego dokonać z dnia na dzień. Należało uwzględnić określony stopień oportunizmu w zaistniałej sytuacji gospodarczej i społecznej.</u>
          <u xml:id="u-182.3" who="#MieczysławFRakowski">Jestem zwolennikiem przyspieszania kursu przemian. Wypowiadam się za radykalizacją działań w sferze myślenia i działania reformatorskiego. Uważam jednocześnie, iż nie można tego osiągnąć w szybkim czasie. Jest to klasyczny przykład walki starego z nowym. Taki los przypadł nam w udziale, jesteśmy spadkobiercami historycznych osiągnięć, a jednocześnie twórcami nowych zasad funkcjonowania naszego życia gospodarczego i społecznego. Musimy jednak pamiętać, że pewnych ważnych procesów historycznych nie daje się skracać.</u>
          <u xml:id="u-182.4" who="#MieczysławFRakowski">Zgadzam się z rozumowaniem prof. J. Szoslanda i innych mówców, że za słabo zarysowano w tezach strategię i taktykę reformy. Wielu zajadłych krytyków tez nie miałoby pola do popisu, jeśli by tezy zawierały te strategiczne i taktyczne określenia. Chciałbym jednocześnie dodać, że ta ostrość krytyki tez jest wynikiem niepokojów drążących kadrę zarządzającą i wszystkich ludzi myślących w Polsce z tego powodu, iż sytuacja gospodarcza nie ulega zadawalającej poprawie, że jest jeszcze dużo inercji i ślamazarności. Światła część społeczeństwa, a z tą mamy do czynienia również na tej sali, widzi i odbiera te niepokoje mocniej niż inne środowiska.</u>
          <u xml:id="u-182.5" who="#MieczysławFRakowski">Jeżeli już mamy wracać do przeszłości i dokonywać analizy postępowania oraz szukać winnych, to ja bym tego nie ograniczał tylko do organów władzy. Jeśli zadamy pytanie, kto z czym się godził w ostatnich latach w Polsce, to czy możemy mówić jedynie o rządzie i grupach establishmentu? Przecież miliony ludzi w Polsce przyzwalały na to.</u>
          <u xml:id="u-182.6" who="#MieczysławFRakowski">Dyskusja była bardzo interesująca i ciekawa. Przy okazji powiem, że jeżeli nasze wnioski nie mają bezpośrednich skutków w decyzjach politycznych, to mają one swoje znaczenie z punktu widzenia wzbogacenia polskiej myśli politycznej. Na pewno będą miały swój udział we wzroście realnego myślenia i realistycznej oceny sytuacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#JerzySablik">Przedstawiam proponowane przez zespół redakcyjny zmiany w projekcie opinii. Poszły one w trzech kierunkach: wyeliminowania sprzeczności ujawnionych w dyskusji, a przede wszystkim przyjęcia zasady, że skoro krytykujemy zastępowanie rozwiązań systemowych elementami polityki gospodarczej, to stwierdzenia dotyczące polityki gospodarczej należy z opinii wyeliminować; usunięcia stwierdzeń, których nie można generalizować, gdyż wywołałyby poczucie krzywdy u wielu ludzi; ograniczenie się do stwierdzeń i propozycji bez niepotrzebnego sięgania do przykładów.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#JerzySablik">Następnie J. Sablik przedstawił szczegółowe poprawki do projektu opinii.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza przyjęła projekt opinii przy 2 głosach wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#JerzySablik">Załącznik.</u>
          <u xml:id="u-183.4" who="#komentarz">(Głosy złożone do protokołu.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#WładysławBiałas">W przedstawionej opinii Rady trafnie stwierdzono, że do słabych stron tez do reformy należy brak jednoznacznego stwierdzenia, kto jest odpowiedzialny za wprowadzanie zmian i ich wpływ na gospodarkę narodową.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#WładysławBiałas">W pierwszym etapie reformy i widzę to także w tezach do drugiego etapu - położono główny nacisk na ceny. Moim zdaniem, jest to przykrywanie nieudolności we wdrażaniu reformy i jej ekonomicznych mechanizmów nieustannym windowaniem cen na produkty przemysłowe. Skutki tego najbardziej odczuwają rolnicy. Rolnictwo w pierwszym etapie reformy nie miało żadnego wpływu na kształtowanie cen artykułów przez siebie wytwarzanych. Było ono natomiast poddane brutalnemu oddziaływaniu cen artykułów przemysłowych. Rodziło to uzasadniony sprzeciw do takiego kierunku reformowania naszej gospodarki. Mimo to, mimo wyrzeczeń, obniżenia stopy życiowej ludności rolniczej, rolnictwo, a zwłaszcza indywidualne dało dowód swej zaradności i gospodarności. Nie da się jednak - jak słusznie ktoś powiedział - wyciskać rolnictwo jak cytrynę bez końca.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#WładysławBiałas">W swoim czasie najwyższe władze polityczne podjęły słuszne uchwały, że rolnictwo jest jedno i powinno być jednakowo traktowane, że powinno mieć stosowny, 30% udział w nakładach na gospodarkę narodową, że produkcja środków produkcji dla rolnictwa będzie traktowana priorytetowo i in. Mimo zagwarantowania przez odpowiednie czynniki i ustalenia najwyższych władz państwowych i partyjnych, że rolnictwo jest jedno i winno być jednakowo traktowane. Było to przyjęte z wielkim uznaniem przez rolnictwo indywidualne.</u>
          <u xml:id="u-184.3" who="#WładysławBiałas">Przyjęto do realizacji zgodnie z Narodowym Planem Gospodarczym, że na gospodarkę żywnościową przeznaczać się będzie 30% środków z budżetu w stosunku do nakładów na całą gospodarkę narodową. W I etapie reformy odstąpiono od tej zasady. Kto za te uchybienia winien ponieść odpowiedzialność?</u>
          <u xml:id="u-184.4" who="#WładysławBiałas">Ludność rolnicza, a sądzę, że nie tylko rolnicza, może mieć uzasadnione obawy co do realności tez II etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-184.5" who="#WładysławBiałas">Popieram stanowisko Rady Społeczno-Gospodarczej na temat tez, na temat zmian i działań w zakresie drugiego etapu reformy winna wypowiedzieć się maksymalnie duża ilość społeczeństwa, żeby z tych zmian i propozycji nie czynić mglistości i tajemnic. Uważam również jako rolnik, że gospodarka nasza wymaga i to koniecznie drastycznych zmian.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#NorbertŁysek">Konsultowałem projekt opinii Rady - spotkał się on z generalnym poparciem. Podkreślano głębokie przemyślenia zagadnień, których rozwiązanie może nas pchnąć do przodu.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#NorbertŁysek">Jako polityka gospodarczego najbardziej zainteresowały mnie wszystkie propozycje i założenia tyczące się przedsiębiorstwa państwowego. Zgadzam się, że batalia o efektywność i nowoczesność powinna rozegrać się przede wszystkim w przedsiębiorstwie. Chciałbym podać kilka przykładów z doświadczenia Śl. ZPW w Tarnowie Opolskim, które skłaniają mnie do tak stanowczego stanowiska wobec niektórych propozycji rozwiązań. Otóż faktem jest, że przedsiębiorstwa państwowe od czasu wdrożenia reformy gospodarczej ponoszą coraz większe obciążenia na rzecz budżetu w postaci podatków, składek bądź funduszy. Część z nich doliczana jest w koszty i obciąża to odbiorców, inne finansowane są z zysku. Nie ukrywam, że z tytułu produkcji między innymi nawozów wapniowych część wpływów przedsiębiorstwa pochodzi z dotacji przedmiotowej do tego produktu. To przelewanie funduszy wymaga utrzymywania dość licznego aparatu administracyjnego i to nie tylko w przedsiębiorstwie. Wobec dużych trudności budżetowych, jedną decyzją o przelaniu funduszu rezerwowego na dotację zredukowano go nam do poziomu zerowego na dzień 1 stycznia 1987 r. Wobec takich doświadczeń jestem zdecydowanym zwolennikiem przeniesienia dotacji do producentów, którym dopiero wtedy opłaci się obniżać koszty wytwarzania dotowanych produktów.</u>
          <u xml:id="u-185.2" who="#NorbertŁysek">Do tej pory wszystkie produkowane wyroby (oprócz wspomnianego nawozu wapniowego) były rentowne. Jednak rentowność tą z roku na rok jest niższa wcale nie dlatego, że efektywność gospodarowania była coraz gorsza; gdyby tak było nie moglibyśmy w zeszłym roku wypracować zysku i osiągnąć rentowności na poziomie 7,6%. Złożyło się na to kilka przyczyn od nas niezależnych, m.in. niemożliwość przeniesienia do cen wszystkich skutków podrożenia surowców, energii, paliw i taryf, wzrostu wynagrodzeń naszych pracowników. Na dodatek zaoferowano nam koks droższy i o gorszych parametrach. Zysk był więc rezultatem ostrego reżimu oszczędnościowego. Przemysł wapienniczy należy do energochłonnych ale przy danym poziomie techniki i technologii osiągnęliśmy granice oszczędności. Dalsze polepszenie wskaźników produkcji wymaga znacznych nakładów finansowych na modernizację i inwestycje. Dotychczasowa polityka ssąca wobec przedsiębiorstw nie stwarza takich perspektyw. Wobec braku środków proefektywnościowe plany rozwoju przedsiębiorstwa zgodne z założeniami zostały odłożone lub ograniczone. Dotyczy to nawet przedsięwzięć co do których jest gotowa dokumentacja, jak np. modernizacja przemiałowni wapna palonego-mielonego i przemiałowni mączki bitumicznej. Tymczasem od przedsięwzięć rozwojowych zależy nie tylko zwiększenie i potanienie produkcji, ale i poprawa warunków pracy naszej załogi. Skromne możliwości naszego funduszu rozwoju w pierwszej kolejności przeznaczone muszą być na spłatę zaciągniętego kredytu inwestycyjnego, a następnie na zakupy odtworzeniowe pozwalające utrzymać istniejący poziom produkcji.</u>
          <u xml:id="u-185.3" who="#NorbertŁysek">Obecny system podziału z budżetu nie pozwala nawet na reprodukcję prostą i dlatego popieram wprowadzenie cen równowagi, licząc się z tym, że wiele lat upłynie zanim rynek ten zostanie naprawdę zrównoważony. Mam nadzieję, że pozwoli to zgromadzić niezbędne środki w przyszłości procentujące obniżeniem kosztów i przyrostem produkcji. Spowoduje to naturalną selekcję producentów i właściwą alokację środków finansowych, materiałowych i siły roboczej. Z tym wiąże się również moje poparcie wariantu I z tezy 78, zmniejszenie obciążeń nominalnych przedsiębiorstw idące w parze z likwidacją cen i dotacji.</u>
          <u xml:id="u-185.4" who="#NorbertŁysek">Uważam, że w samofinansującym się przedsiębiorstwie wszystkie składniki kosztów powinny być traktowane jednakowo a nie selektywnie. Nie ma ekonomicznego uzasadnienia szczególne potraktowanie wynagrodzeń pracowników. Niestety sposób podejścia do tej. sprawy z tego roku znajduje rozwinięcie w tezach. Wszelkie argumenty dotyczące potrzeby zahamowania inflacji upadają wobec skutków do jakich to prowadzi. Dodam przykład: przekroczenie funduszu wynagrodzeń o 100 tys. ponad ustalony próg w CPR (w br. 12%) spowoduje konieczność odprowadzenia na podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń 500 tys. zł z zysku do podziału, co wymaga około 1.400 tys. zł zysku bilansowego. Nie opłacą się zatem eliminować usług remontowych obcych firm, a wręcz odwrotnie - opłaci się je angażować nawet do tych prac, które dotąd wykonywano we własnym zakresie. Znam przypadki gdzie bardziej opłaca się zatrudnić obcą firmę nawet do obsługi podstawowych urządzeń niż powołać zespół gospodarczy z pracowników macierzystego zakładu. Dopiero gdy robocizna „obcych” wliczana w koszty jest wyższa niż 14:1 działają hamulce. Jak w takiej sytuacji powodować obniżkę kosztów produkcji w skali kraju i mieć szacunek do przepisów? Z takim pseudo oszczędnościowym podejściem do spraw funduszu wynagrodzeń w przedsiębiorstwach po prostu się nie zgadzam.</u>
          <u xml:id="u-185.5" who="#NorbertŁysek">Z wynagrodzeń wiąże się podatek od płac. Nie powinien on być płacony przez przedsiębiorstwo. Obywatel powinien sam uiszczać podatki. Parasol socjalny powinien wpływać na wyzwalanie przedsiębiorczości indywidualnej a nie ją hamować. Obecnie niektórym pracownikom nie opłaca się więcej pracować i więcej zarabiać chociażby dlatego, że zmniejszony zostanie im zasiłek rodzinny przy wyższych dochodach za pracę w godzinach nadliczbowych lub obsługę dodatkowych stanowisk płatnych z funduszu motywacyjnego. Przy zbyt wysokim zasiłku opłacą mu się pracować prywatnie, a nie w przedsiębiorstwie, gdzie dokładnie podlicza się dochody.</u>
          <u xml:id="u-185.6" who="#NorbertŁysek">Nowe uwarunkowania organizacyjno-prawne jakie zaproponowane są w II etapie reformy powinny być przedyskutowane przede wszystkim przez praktyków życia gospodarczego, którzy będą je wdrażać.</u>
          <u xml:id="u-185.7" who="#NorbertŁysek">OPINIA NR 23.</u>
          <u xml:id="u-185.8" who="#NorbertŁysek">Rody Społeczno-Gospodarczej o Tezach w sprawie II etapu reformy gospodarczej uchwalona w dniu 5 czerwca 1987 r.</u>
          <u xml:id="u-185.9" who="#NorbertŁysek">Rada Społeczno-Gospodarcza wielokrotnie dawała wyraz stanowisku, że stoi na gruncie poparcia dla reformy gospodarczej. Uważamy, że obecnie głównym zadaniem jest pełne wdrożenie nowe logiki gospodarowania do świadomości społecznej i praktyki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-185.10" who="#NorbertŁysek">Od dłuższego czasu oczekiwano przygotowania koncepcji radykalnej reformy gospodarczej, czemu Rada dała wyraz w swojej opinii nr 8 z dnia 17 września 1986 r. na temat „Raportu o przebiegu i wynikach wdrażania reformy gospodarczej w latach 1981–1985”. Ogłoszone Tezy w sprawie II etapu reformy gospodarczej nie spełniają tych oczekiwań. W dokumencie brak jest przede wszystkim komunikatywnie wyłożonej logiki gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-185.11" who="#NorbertŁysek">Projekt II etapu reformy gospodarczej nie określa docelowego modelu gospodarki, nie przedstawia jasnej koncepcji strategii gospodarczej, która winno zapewnić rozwiązanie podstawowych problemów gospodarczych i społecznych naszego kraju. Tezy nie hierarchizują zadań, których realizacja warunkuje rzeczywiste przeprowadzenie reformy. Cele strategiczne pomieszane są z celami drugo i trzeciorzędnymi, co daje jedynie mglisty obraz wizji reformy. Tezy potraktowane są zbyt obszernie, co wynika z zastosowania określonej techniki redakcyjnej i dublowania łych samych problemów w różnych aspektach przyczynowo-skutkowych. W tezach zbyt często dostrzega się zastępowanie systemowych rozwiązań reformy elementami polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-185.12" who="#NorbertŁysek">W dokumencie brak koncepcji rozwiązań tak zasadniczych problemów, jak np. własność w gospodarce socjalistycznej, rola zysku, demonopolizacja różnych sfer życia społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-185.13" who="#NorbertŁysek">Powolność i brak zdecydowania we wdrażaniu reformy gospodarczej wywołują sceptycyzm dużej części opinii społecznej. Powoduje to jednoczenie, że zmienia się na niekorzyść stosunek społeczeństwa do wprowadzenia zmian w kierowaniu gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-185.14" who="#NorbertŁysek">Z tych względów należałoby podjąć różnorodne kroki, aby na temat treści proponowanych zmian i działań wypowiedziała się maksymalnie duża część społeczeństwa, której opinia powinna stanowić wskazanie do dalszych proc reformatorskich. Społeczna akceptacja zmian oznacza w swej istocie dużą szansę na pozytywne wyniki wdrożenia, bowiem sama w sobie zakłada koszt własny przedsięwzięcia, którego rozmiary będą znaczne i jak się wydaje - nie w pełni możliwe do przewidzenia.</u>
          <u xml:id="u-185.15" who="#NorbertŁysek">Rada pragnie na wstępie podkreślić, że warunkiem skutecznego kontynuowania reformy gospodarczej jest zrozumienie zamierzonych działań zarówno przez społeczeństwo jak i aparat gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-185.16" who="#NorbertŁysek">I. Stan reformowania gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-185.17" who="#NorbertŁysek">Zdaniem Rody, ocena I etapu reformy zawarta w tezie pierwszej jest zbyt optymistyczna i pozostaje w sprzeczności z sejmową oceną etapu zawartą w tezie 4. Jest ona także zasadniczo odmienna od stanowiska jakie w swoich opiniach zajmowała Rada.</u>
          <u xml:id="u-185.18" who="#NorbertŁysek">Dotychczasowe mechanizmy reformy, a także polityka gospodarcza Rządu, nie osiągnęły wielu założeń warunkujących sprawne funkcjonowanie zreformowanej gospodarki. Do istotnych zaliczyć należy między innymi:</u>
          <u xml:id="u-185.19" who="#NorbertŁysek">1. Nie udało się osiągnąć, mimo pewnej poprawy, równowagi ekonomicznej, która zapewnia funkcjonowanie sprawnych mechanizmów autoregulacji. Co więcej, procesy roku 1986 i początków 1987 wskazują na brak poprawy równowagi ogólnej na wielu odcinkach gospodarki co musi prowadzić do zmniejszenia sprawności funkcjonowania mechanizmów reformy.</u>
          <u xml:id="u-185.20" who="#NorbertŁysek">2. Przyczyny tego zjawiska tkwią między innymi w braku sprawnych mechanizmów kształtowanie cen jak i polityki dochodowej. Budzi niepokój utrzymywanie się procesów inflacyjnych, a nawet pewne ich spotęgowanie. Mechanizmy zasilanie funduszów wynagrodzeń w przedsiębiorstwach są ciągle w małym stopniu powiązane z rzeczywistą efektywnością działalności produkcyjnej i poziomem wydajności pracy. Wzrost wynagrodzeń skorelowany jest przede wszystkim ze wzrostem kosztów utrzymania i pozycją danej branży.</u>
          <u xml:id="u-185.21" who="#NorbertŁysek">W efekcie w gospodarce utrwalają się mechanizmy inflacji kosztowo-cenowej, osłabiającej bodźce do lepszego gospodarowania. Uleganie różnego typu naciskom w polityce dochodowej uniemożliwia stuły i konsekwentny proces ograniczania inflacji. W cenotwórstwie nie udało się (poza cenami skupu płodów rolnych) stworzyć parametrycznych formuł cen. Szczególnie negatywnie na mechanizmy efektywnościowe oddziaływuje formuła wiążąca ceny z indywidualnymi kosztami zakładu produkcyjnego. Sprzyja ona marnotrawstwu i osłabia tendencje proefektywnościowe. Mimo braku wyraźnej poprawy, utrzymuje się w mechanizmach reformy rozwiązania nie dające oczekiwanych rezultatów. Dominuje nadal kosztowa formuła cen. PFAZ zamieniony na podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń nie zahamował nadmiernego wzrostu płac. Stał się jednak elementem przytłaczającym, swoją złożonością i biurokratycznymi rozwiązaniami, istotne mechanizmy reformy. Przepisy dotyczące p.p.w.w. są najbardziej rozbudowanymi i zawiłymi regulacjami z całego pakietu przepisów reformy. Spowodowało to ogromne trudności interpretacyjne i angażuje znaczne wysiłki ze strony służb finansowych przedsiębiorstw. Jednocześnie są to przepisy najczęściej zmieniane. Nie jest to przypadkowe, lecz wynika z błędnej koncepcji leżącej u podstaw obowiązujących regulacji.</u>
          <u xml:id="u-185.22" who="#NorbertŁysek">3. Nie osiągnięto zadowalającego postępu w ograniczeniu polityki dotacji. Prowadzi to do wypaczania rachunku efektywności. Potrzebne jest systematyczne i konsekwentne działanie na rzecz nowego modelu stosowania dotacji. Winno to przyczynić się do stopniowego obniżania obciążeń podatkowych przedsiębiorstw. Nadmierny fiskalizm systemu podatkowego utrudnia w wielu wypadkach zwiększenie efektywności działania przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-185.23" who="#NorbertŁysek">4. Słabo działają w gospodarce mechanizmy sprzyjające procesom restrukturyzacji. Procesy inwestycyjne nie wykazują koncentracji na przyspieszenie postępu produktowego i technologicznego w istniejących zakładach, które poprzez „małą restrukturyzację” (przede wszystkim realną na obecnym etapie rozwoju ekonomicznego) mogłyby przyczynić się do wzrostu eksportu, wzrostu produkcji rynkowej, obniżenia energo i materiałochłonności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-185.24" who="#NorbertŁysek">5. Działania zmierzające do przyspieszenia rozwoju postępu naukowo-technicznego nie dają zadowalających rezultatów. Przy pewnej poprawie w „tłoczeniu” postępu do gospodarki, zawodzą mechanizmy jego „ssania”.</u>
          <u xml:id="u-185.25" who="#NorbertŁysek">6. Brak było zdecydowanych, konsekwentnych działań w kierunku zreformowania centralnej administracji gospodarczej. Zdaniem Rady była to jedna z podstawowych przyczyn dotychczasowych niepowodzeń w reformowaniu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-185.26" who="#NorbertŁysek">W tezach stwierdza się, że stworzono praktycznie nowy system prawny określający kształt instytucjonalno-organizacyjny gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-185.27" who="#NorbertŁysek">Jak przedstawia się ten system prawny w praktyce działania przedsiębiorstw? Tylko w zasadniczych sprawach reformy na dzień 31.12.1985 r. obowiązywały 532 akty prawne. W 1986 roku dodano 24 nowe akty, a kilkanaście uległo częściowej nowelizacji. Ostateczne wytyczne dotyczące rozliczeń za 1986 rok ukazały się w lutym 1987. W tym nowym stworzonym systemie prawnym powstaje zasadnicza wątpliwość, czy ktokolwiek ma rozeznanie, jaki faktycznie ma kształt reforma realizowana w oparciu o obowiązujące przedsiębiorstwa przepisy. Społeczna ocena reformy jest bowiem dokonywana nie poprzez założenia, lecz poprzez gąszcz niespójnych, niezrozumiałych i wychodzących z opóźnieniem przepisów, czyniących z mechanizmów reformy „wiedzę tajemną”.</u>
          <u xml:id="u-185.28" who="#NorbertŁysek">Rada stoi na stanowisku, że bez szczegółowej analizy dotychczasowego wdrażania reformy, bez wprowadzenia zabezpieczeń przed podobnymi nieprawidłowościami, realizacja II etapu musi napotkać na poważne trudności.</u>
          <u xml:id="u-185.29" who="#NorbertŁysek">II. Ogólna ocena koncepcji II etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-185.30" who="#NorbertŁysek">Projekt II etapu reformy gospodarczej zawiera konstruktywne propozycje, które, aczkolwiek są powtórzeniem zgłaszanych wcześniej postulatów dotyczących np: relacji równowaga gospodarcza a reforma; rozwoju spółek i przedsiębiorstw zagranicznych; emisji papierów wartościowych; możliwości zakupu akcji przez pracowników; przywrócenia własności komunalnej; rozwoju mieszanych przedsiębiorstw; likwidacji rachunków wyrównawczych cen; obniżenia wysokości podatków obciążających gospodarkę uspołecznioną; urealnienia wkładów oszczędnościowych; uzasadnienia ograniczenia dopłat budżetowych do cen, to jednak w opinii Rady wymagają merytorycznego rozwinięcia i konsekwentnego wdrożenia.</u>
          <u xml:id="u-185.31" who="#NorbertŁysek">Projekt koncepcji II etapu reformy gospodarczej sankcjonuje opóźnienia w stosunku do założeń przyjętych poprzednio w „Kierunkach Reformy”, na przykład:</u>
          <u xml:id="u-185.32" who="#NorbertŁysek">- w „Kierunkach Reformy” i uchwalonych na ich podstawie ustawach zakładano osiągnięcie docelowego modelu zreformowanej gospodarki po 2–3 letnim okresie przejściowym, a w koncepcji II etapu reformy okres przejściowy przedłuża się do początków lat dziewięćdziesiątych (np. teza 85);</u>
          <u xml:id="u-185.33" who="#NorbertŁysek">- w „Kierunkach Reformy” i w ustawie o planowaniu społeczno-gospodarczym zakładano całkowitą likwidację centralnego rozdzielnictwa w ciągu 2 lat, w tezach natomiast dotyczących II etapu reformy zakłada się w latach 1988–1989 ograniczanie centralnego rozdzielnictwa, a po 1990 r. dalsze utrzymanie centralnej reglamentacji paliw, energii i najbardziej deficytowych surowców (teza 30);</u>
          <u xml:id="u-185.34" who="#NorbertŁysek">- w „Kierunkach Reformy” i w wydanych na ich podstawie ustawach postanowiono: pozostawić przedsiębiorstwom całość odpisów amortyzacyjnych, uczynić zysk podstawowym miernikiem oceny działalności gospodarczej przedsiębiorstw, oprzeć oceny krajowe na relacjach cen światowych. W koncepcji II etapu reformy zapowiada się natomiast utrzymanie na czas nieokreślony podziału amortyzacji (teza 51 i 78), zmiany zasad oceny jednostek gospodarki uspołecznionej (teza 148), ograniczenie posługiwania się cenami światowymi tylko w odniesieniu do cen na podstawowe surowce i materiały (teza 46).</u>
          <u xml:id="u-185.35" who="#NorbertŁysek">Do słabych stron i luk w opracowaniu należy zaliczyć:</u>
          <u xml:id="u-185.36" who="#NorbertŁysek">- brak jednoznacznego stwierdzenia, kto jest odpowiedzialny za wprowadzanie zmian w przepisach o reformie i ich wpływie na funkcjonowanie gospodarki. Zdaniem Rady odpowiedzialność w tym zakresie ponosi Rząd i to trzeba w dokumencie jasno powiedzieć;</u>
          <u xml:id="u-185.37" who="#NorbertŁysek">- tezy zawierają konglomerat propozycji bez sprecyzowania sposobu rozwiązań i nakreślenia prognostycznych skutków wprowadzenia ich do praktyki codziennego życia. Nie eksponuje w szczególności jak wyegzekwować wysoką efektywność gospodarowania, w tym szczególnie obniżką kosztów własnych. Zbyt mocno zaakcentowano problematyką cen jako Instrumentu równoważenia rynku, przy marginalnym potraktowaniu czynników propodażowych, w szczególności wzrostu wydajności pracy i wynagrodzeń;</u>
          <u xml:id="u-185.38" who="#NorbertŁysek">- w tezach pomimo zawarcia licznych elementów polityki gospodarczej nie odniesiono się do tak ważnych problemów dla gospodarki i społeczeństwa jak np:</u>
          <u xml:id="u-185.39" who="#NorbertŁysek">a) zwiększenie towarowości rolnictwa, zmiany struktury agrarnej, a także przebudowy przetwórstwa rolno-spożywczego, gwarantującego samowystarczalność w zakresie wyżywienia;</u>
          <u xml:id="u-185.40" who="#NorbertŁysek">b) sposobów rozwiązania, narodowego już problemu, braku mieszkań i budownictwa mieszkaniowego oraz całego kompleksu spraw finansowania mieszkalnictwa (może się to stać znaczącą przeszkodą w pozyskaniu młodzieży dla idei reformy);</u>
          <u xml:id="u-185.41" who="#NorbertŁysek">c) sposobów redukowania zadłużenia zagranicznego;</u>
          <u xml:id="u-185.42" who="#NorbertŁysek">d) podjęcia skutecznych kroków zapobiegawczych przed dalszą dewastacją środowiska naturalnego, nie mówiąc już o bieżącej ochronie;</u>
          <u xml:id="u-185.43" who="#NorbertŁysek">- w tezach brak jest jasności co do równoprawnego traktowania wszystkich sektorów - państwowego, spółdzielczego i prywatnego, oraz wolnej, opartej na zdrowych podstawach ekonomicznych konkurencji między nimi. Nie ma podstaw do obawiania się sektora prywatnego i rzemiosła, w którym zawsze obowiązywało zasada pełnego samofinansowania.</u>
          <u xml:id="u-185.44" who="#NorbertŁysek">Zdaniem Rady zapowiedź dalszego utrzymania ministerstw gałęziowych (tezy 119, 121), obligatoryjnych zrzeszeń branżowych (teza 132, wielu monopoli gospodarczych (teza 45) budzić musi zdziwienie wobec wcześniejszych licznych deklaracji przeprowadzenia głębokiej reformy centrum gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-185.45" who="#NorbertŁysek">Rada na tle ogólnej oceny przedłożonego dokumentu wypowiada się za przyspieszonymi, radykalnymi i konsekwentnymi zmianami, zdając sobie sprawę ze społecznych, ale także ekonomicznych skutków tych zmian.</u>
          <u xml:id="u-185.46" who="#NorbertŁysek">III. Uwagi do propozycji rozwiązań 1. Równoważenie gospodarki (tezy 28 do 52)</u>
          <u xml:id="u-185.47" who="#NorbertŁysek">Zawarte w tezach propozycje w sprawie równoważenia gospodarki są kierunkowo słuszne.</u>
          <u xml:id="u-185.48" who="#NorbertŁysek">Odrębnym problemem jest jednak kontrola tempa wzrostu wynagrodzeń (teza 37). Zdaniem Rady, zagadnienie skutecznej kontroli wzrostu wynagrodzeń, jako elementu racjonalizującego popyt i podaż, zostało błędnie przedstawione i niedopracowane. Doświadczenie pierwszych miesięcy 1987 r. wskazuje, że rozszerzenie formuł bezmiernikowych, zwłaszcza indywidualnej, przy zachowaniu sankcyjnego opodatkowania ponad określony (12%-wy) próg, wywiera wręcz odwrotny od zamierzonego skutek. Jednostki gospodarcze posiadające możliwości wzrostu produkcji i usług rozważnie ich nie wykorzystują, wpływając destruktywnie na podaż i proces równoważenia rynku. Wespół ze skomplikowanym ponad wszelką miarę podatkiem od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń stanowią antybodziec wzrostu produkcji i podaży. Powiedziano już na ten temat bardzo wiele i aż dziw bierze, że autorzy kolejnych rozwiązań nie chcą tego oczywistego faktu przyjąć do wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-185.49" who="#NorbertŁysek">Do momentu pełnego zrównoważenia rynku towarowego, celowym Jest utrzymanie miernikowych formuł, stymulujących podaż w sposób bezpośredni. Trudność w doborze odpowiedniego miernika mogłaby skłonić do poszukiwania innego, bardziej uniwersalnego. Mógłby nim być np. miernik oparty o pracochłonność produkcji. Zastosowanie formuły bezmiernikowej, głównie indywidualnej znajduje rację bytu po zrównoważeniu rynku, kiedy wysokość zysku jako stymulatora wzrostu płac, z uwagi na źródło środków na opłacenie p.p.w.w. ma z nim bezpośredni związek. Stosowanie formuły indywidualnego opodatkowania wymaga natychmiastowego uproszczenia pracochłonnego sposobu obliczeń. Można by np. przejść z indywidualnego obliczania wynagrodzeń i podatku każdego pracownika na obliczanie wg zasady przeciętnych wynagrodzeń wszystkich pracowników, nie zmieniając istoty stosowania samej formuły.</u>
          <u xml:id="u-185.50" who="#NorbertŁysek">Odnośnie cen, Rada Społeczno-Gospodarcza wielokrotnie wypowiadała się za rezygnacją z kosztowego modelu ich kształtowania na rzecz nadania im charakteru parametrycznego. Ceny powinny być kształtowane przez rynek. Tezy nie zawierają tego postulatu. Rynkowa regulacja uwolni część środków przeznaczonych dotychczas na dotacje. Środki te powinny być przeznaczone na urealnienie płac, emerytur, stypendiów itp. W łych jakościowo nowych warunkach uzyska się bodźce do rzeczywistego wzrostu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-185.51" who="#NorbertŁysek">Należy rozważyć (teza 17) możliwość odstępstwa od parametrów i instrumentów ekonomicznych w stosunku do uspołecznionych jednostek zatrudniających osoby niepełnosprawne, a zwłaszcza do spółdzielni inwalidów i niewidomych.</u>
          <u xml:id="u-185.52" who="#NorbertŁysek">2. Samodzielność, samorządność i samofinansowanie (tezy 53 do 69–70 do 75 oraz 76 do 85.) W tezach zabrakło rozdziału poświęconego finansom i systemowi finansowemu, choć powszechnie wiadomo, że jest to najważniejszy element reformy gospodarczej, ograniczono się tylko do sformułowania kilku propozycji dotyczących samofinansowania przedsiębiorstw. Realizując II etap reformy gospodarczej należy dążyć do faktycznego usamodzielnienia podmiotów gospodarczych. To usamodzielnienie w podstawowym zakresie, to znaczy w zakresie finansów, winno polegać na:</u>
          <u xml:id="u-185.53" who="#NorbertŁysek">- ustalaniu zasad polityki finansowej na okresy możliwie długie, a zatem co najmniej 3 letnie;</u>
          <u xml:id="u-185.54" who="#NorbertŁysek">- przyjęciu podstawowej zasady, że co nie jest prawem zakazane może być realizowane;</u>
          <u xml:id="u-185.55" who="#NorbertŁysek">- wyeliminowaniu praktyk wprowadzania ograniczeń prawnych okresowych lub wycinkowych przekreślających perspektywiczne planowanie zadań przez przedsiębiorstwa;</u>
          <u xml:id="u-185.56" who="#NorbertŁysek">- przebudowaniu systemu podatkowego w kierunku znacznych uproszczeń ich rozliczania, ograniczeniu do maksymalnie 4 tytułów rozliczeń z budżetem;</u>
          <u xml:id="u-185.57" who="#NorbertŁysek">- przyjęciu kategorii zysku jako jedynego miernika oceny funkcjonowania przedsiębiorstwa;</u>
          <u xml:id="u-185.58" who="#NorbertŁysek">- wyeliminowaniu z systemowych zasad mechanizmów, które nie zdały egzaminu w poprzednim okresie.</u>
          <u xml:id="u-185.59" who="#NorbertŁysek">Krytycznie należy ocenić także podjęte w tezach próby rozszerzenia samodzielności przedsiębiorstw poprzez dodatkowe upoważnienia przedsiębiorstw do podejmowania określonych działań (tezy 53–54). Granice samodzielności przedsiębiorstw nie powinny być określane poprzez pozytywne ustalenie listy ich uprawnień, ale poprzez wyczerpujące wyliczenie w ustawie nakazów i zakazów, obowiązujących przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-185.60" who="#NorbertŁysek">Rada pozytywnie ocenia działania zmierzające do uproszczenia zasad obiegu dokumentacji i ewidencji (teza 62). Należy jednak w tym miejscu przypomnieć, że zasadnicza rozbudowa dokumentacji i ewidencji wynika ze szczegółowych rozwiązań systemowych. Ewidencja, podbudowana dokumentacją, jest bowiem zjawiskiem wtórnym. W niej skupiają się błędy rozwiązań, wynikające ze szczegółowych przepisów nadających kształt realizacyjny założeniom systemowym.</u>
          <u xml:id="u-185.61" who="#NorbertŁysek">Przy uproszczeniu zasad obiegu dokumentacji i ewidencji należy dokonać przeglądu obiegu dokumentacji w kierunku uproszczenia, wyeliminowania, bądź co najmniej ograniczenia, pozycji nieprzydatnych dla samych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-185.62" who="#NorbertŁysek">Ponadto szybkiej zmianie, uproszczeniu i odbiurokratyzowaniu powinny ulec także przepisy w sprawie sposobu liczenia miernika produkcji i obliczania p.p.w.w.</u>
          <u xml:id="u-185.63" who="#NorbertŁysek">Zupełnie marginesowo i w sposób ogólnikowy potraktowany został w tezach niezwykle ważny problem polityki kadrowej. Stwierdzenie, że zapewnione będą warunki doboru do kadry kierowniczej najbardziej utalentowanych ludzi oraz że poziom dochodów kadry kierowniczej będzie w sposób istotny odbiegał od przeciętnej (teza 66), można zaliczyć do tzw. „pobożnych życzeń”.</u>
          <u xml:id="u-185.64" who="#NorbertŁysek">W „Tezach” (np. teza 77) w sposób niezadowalający zapowiada się zwiększenie rangi zysku i stopy zysku.</u>
          <u xml:id="u-185.65" who="#NorbertŁysek">Jeżeli chodzi o zysk, to nie rozwiązany jest w tezach problem zapewnienia zysków przyszłych, dzięki bieżącemu przygotowywaniu i wdrażaniu nowoczesnej produkcji i technologii. Dążenie do doraźnego wzrostu zysku bieżącego często - jak wiadomo - powoduje zaniedbywanie przyszłości, co przejawia się niemyśleniem o postępie. Obecne rozwiązania przed tym nie chronią.</u>
          <u xml:id="u-185.66" who="#NorbertŁysek">W tezie 155 zakłada się odejście od tworzenia funduszu postępu techniczno-ekonomicznego i finansowanie kosztów tego postępu z zysku przed podziałem. Nie jest to racjonalne. Nawet przedsiębiorstwom, które dobrze wykorzystują swój fundusz postępu, nie jest obojętne, czy wydatki na postęp pokrywane są z Funduszu pośrednio obciążając koszty, czy z zysku przed podziałem. Natomiast przedsiębiorstwa prowadzące politykę krótkowzroczną, a takich jeszcze nie brak, zniesienie „obowiązkowego” odpisu na fundusz pozbawiałoby jednej z ważnych zachęt do realizacji postępu.</u>
          <u xml:id="u-185.67" who="#NorbertŁysek">W tezie 80 postuluje się zmianę funduszów: statutowego, rozwoju i rezerwowego w fundusz założycielski i przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-185.68" who="#NorbertŁysek">Budzi to wątpliwość, czy jest uzasadniony podział w przedsiębiorstwie na dwie formy: własność ogólnospołeczną (fundusz założycielski) i grupową (fundusz przedsiębiorstwa), bez określenia koncepcji rozwiązania problemu własności w gospodarce socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-185.69" who="#NorbertŁysek">W tezie 84 zawarta jest sugestia, że „prawdziwe” samofinansowanie wymaga uznania sprzedaży za dokonaną dopiero w momencie zapłaty należności za dostawę (usługę). Sugestia taka jest błędna. Nikt nie ma chyba wątpliwości co do tego, że gospodarce kapitalistycznej obowiązuje konsekwentnie zasada samofinansowania. Jednak w przedsiębiorstwach kapitalistycznych powszechnie mementem sprzedaży, a więc i realizacji wyniku na tej sprzedaży, jest data przekazania odbiorcy (przewoźnikowi) prawa własności, tj. wydania towaru. Taka bowiem właśnie zasada sprzyja samofinansowaniu, gdyż zmusza przedsiębiorstwa do ściągnięcia zapłaty za dostawy, bowiem terminy zapłaty podatku od wartości dodanej, względnie obrotowego, a także podatku dochodowego są ściśle powiązane z datą sprzedaży. Przy takim rozwiązaniu skarb Państwa nie uczestniczy w skutkach tego, że przedsiębiorstwo ślamazarnie fakturuje swoje dostawy, że udziela kredytu towarowego, że odracza odbiorcy termin zapłaty ze względu na zakwestionowanie jakości towarów, że nie dba o ściągnięcie zapłaty lub że jest ofiarą zakłóceń powstających w pracy poczty lub banków. Droga do pełnego samofinansowania nie wiedzie zatem przez zmianę momentu sprzedaży, zwłaszcza, że zawarta w tezach propozycja ma charakter daleko idących rozwiązań biurokratycznych, ingerujących w samodzielność przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-185.70" who="#NorbertŁysek">W tezie 85 Istnieje zapis: „Przy przechodzeniu na podatek od wartości dodanej, należałoby także rozważyć celowość likwidacji podatku od płac”. Przy tego rodzaju propozycji jej autorzy winni jednocześnie - jeśli nie chcą rujnować niedofinansowanej kultury - przedstawić koncepcję z jakiego źródła będą płynąć środki na Fundusz Rozwoju Kultury, który obecnie tworzony jest właśnie z odpisów od podatku od funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-185.71" who="#NorbertŁysek">3. System bankowy (tezy do 93)</u>
          <u xml:id="u-185.72" who="#NorbertŁysek">Rada Społeczno-Gospodarcza w swych opiniach wielokrotnie wypowiadała się na temat roli pieniądza. Słaby dotychczas pieniądz hamował i uniemożliwiał rozwiązywanie wielu zadań stojących przed gospodarką narodową. Brak było kompleksowego podejścia do procesów inflacyjnych i zharmonizowania działań na szczeblu rządowym z narzędziami sterującymi przedsiębiorstwami i polityką kształtowania procesów rynkowych. Słusznie przywiązywano dużą wagę do przyczyn inflacji wynikających z niskiej efektywności gospodarowania ale jednocześnie nie doceniano przyczyn tkwiących w mechanizmach polityki społeczno-gospodarczej, czy popełnianych błędach polegających na doprowadzaniu do ludności nadmiernych ilości pieniądza bez pokrycia towarowego.</u>
          <u xml:id="u-185.73" who="#NorbertŁysek">Wskazania w tezie 86, że głównym zadaniem banków jest umacnianie pieniądza uznaje się ze wszech miar za słuszne, jednak zadania w tej sferze wykraczają daleko poza możliwości najlepiej nawet funkcjonującego systemu bankowego. Rada Społeczno-Gospodarcza uznaje trafność sformułowań zawartych w tezach (86 do 93) dotyczących zadań systemu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-185.74" who="#NorbertŁysek">Zasoby systemu bankowego są obecnie mniejsze od zapotrzebowania gospodarki na kredyty. Istnieje potrzeba zdecydowanego przeciwstawiania się tendencjom do zwiększania emisji pieniądza i kredytu ponad ekonomicznie uzasadnione granice.</u>
          <u xml:id="u-185.75" who="#NorbertŁysek">Zdaniem Rady należy:</u>
          <u xml:id="u-185.76" who="#NorbertŁysek">- kontynuować działania w kierunku zwiększania roli Narodowego Banku Polskiego jako banku centralnego, - pilnie uporządkować całość stosunków między budżetem a planem kredytowym, - realizować reformę systemu bankowego równolegle z procesem przywracania równowagi gospodarczej oraz wzrostem zasobów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-185.77" who="#NorbertŁysek">Przedstawione przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego w dniu 3 czerwca br. założenia projektu programu umacniania pieniądza i związanej z nim reformy systemu bankowego, stanowią kierunkowo słuszny krok na rzecz właściwego uregulowania tych zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-185.78" who="#NorbertŁysek">4. System wynagradzania (tezy 94 do 100)</u>
          <u xml:id="u-185.79" who="#NorbertŁysek">Jednym z podstawowych elementów reformy gospodarczej jest system wynagrodzeń. W toku realizacji reformy zaszły dalsze niekorzystne zmiany na tym ważnym odcinku. Nastąpiło pogorszenie proporcji płacowych.</u>
          <u xml:id="u-185.80" who="#NorbertŁysek">Propozycje II etapu reformy (tezy 94–100) nie zapowiadają radykalnych zmian. W dalszym ciągu brak wyraźnego podziału uprawnień centrum i przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-185.81" who="#NorbertŁysek">Rada pozytywnie ocenia propozycję stosowania zasady jednolitego podatku od dochodów osiąganych z tytułu osobiście wykonywanej pracy.</u>
          <u xml:id="u-185.82" who="#NorbertŁysek">Rada opowiada się za likwidacją funkcjonującego jeszcze podatku od wynagrodzeń oraz podatku wyrównawczego. Wprowadzenie jednolitego podatku dochodowego od łącznych dochodów z tytułu pracy (bez względu na rodzaj umowy) wymaga:</u>
          <u xml:id="u-185.83" who="#NorbertŁysek">- określenia pułapu dochodów wolnych od podatku;</u>
          <u xml:id="u-185.84" who="#NorbertŁysek">- ustawowego określenia rodzaju i sposobu ustalania kosztów potrącanych z dochodów do opodatkowania;</u>
          <u xml:id="u-185.85" who="#NorbertŁysek">- prostej formuły rozliczeń podatku pomiędzy podatnikiem i podatkobiorcą z pominięciem ogniw pośrednich np. zakładu pracy, ZUS itp.</u>
          <u xml:id="u-185.86" who="#NorbertŁysek">5. Zabezpieczenie społeczne i sfera usług socjalnych (tezy 105 do 117) W tezach tego rozdziału sformułowano wiele szczegółowych kwestii, które pośrednio wiążą się z reformą systemu funkcjonowania gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-185.87" who="#NorbertŁysek">Do takich sformułowań zaliczyć należy odpłatność za leczenie (teza 114), i organizacja szpitali i sanatoriów (teza 138).</u>
          <u xml:id="u-185.88" who="#NorbertŁysek">Zdaniem Rady niesłuszne jest (teza 107 oraz 108) przy przebudowie systemu emerytalnego stosowanie jakichkolwiek pułapów wynagrodzeń jako podstawy wymiaru składek ubezpieczeń i wymiaru emerytur. Na emeryturę pracuje się przeciętnie ponad połowę życia i jej wysokość powinna być wypadkową osiągniętych w dłuższym czasie wynagrodzeń. O ile jednak potencjalny emeryt zechce uzyskać wyższe zabezpieczenie emerytalne, należy niezależnie od typowego systemu emerytur zapewnić możliwość jego zwiększenia przez stasowanie dobrowolnych składek. Ten system zabezpieczenia emerytalnego stosowany jest z powodzeniem w wielu krajach.</u>
          <u xml:id="u-185.89" who="#NorbertŁysek">Słusznym jest - czego nie podniesiono w tezach - uregulowanie statusu emeryta podejmującego dodatkowo jakąkolwiek pracę. Należy znieść wszelkie ograniczenia przychodów pieniężnych z tego tytułu. Podejmowanie pracy przez emerytów jest wyrazem przedłużenia aktywności zawodowej i zapotrzebowania społecznego z jednej strony i witalności osobistej, bądź przymusu finansowego - z drugiej. Jedynym regulatorem zatrudnienia emerytów winny być potrzeby rynku pracy i podatek dochodowy.</u>
          <u xml:id="u-185.90" who="#NorbertŁysek">6. Struktury instytucjonalno-organizacyjne (tezy 118 do 128) Odnośnie zmian w sposobie realizacji funkcji organu założycielskiego Rada opowiada się za rozwiązaniem I, dającym większe możliwości decentralizacji zarządzania i wpływu władz terenowych na losy jednostek gospodarczych, z uwzględnieniem warunków lokalnych. Wymaga to wypracowania nowej koncepcji wykonywania funkcji organu założycielskiego. W nowym ustaleniu zadań niezbędne jest zabezpieczenie przed zbiurokratyzowaniem funkcji założycielskich.</u>
          <u xml:id="u-185.91" who="#NorbertŁysek">Zdaniem Rady funkcje Ministerstwa Finansów (teza 122) wymagają gruntowej analizy. Powszechna jest obecnie krytyka działalności Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Komisji Planowania przy RM ze względu na nadmierną uznaniowość podejmowanych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-185.92" who="#NorbertŁysek">System ekonomiczno-finansowy jest zbyt zbiurokratyzowany.</u>
          <u xml:id="u-185.93" who="#NorbertŁysek">Jeśli chodzi o nowelizację systemu rozstrzygania sporów (teza 126), Rada opowiada się za rozwiązaniem III - umiejscowieniem problematyki gospodarczej w ramach sądownictwa powszechnego, z rozbudową tegoż sądownictwa o wydziały gospodarcze jako jednostki specjalistyczne, z jednoczesnym dostosowaniem kodeksu cywilnego, kodeksu pracy i prawa finansowego do zmienionych warunków w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-185.94" who="#NorbertŁysek">7. Struktury organizacyjne - w działalności gospodarczej (tezy od 129 do 143) W tezach bardzo nieśmiało i niekonkretnie mówi się o dekoncentracji gospodarki. Stwierdza się np., że dominują u nas przedsiębiorstwa średnie, „za małe do uzyskania znaczenia na rynkach międzynarodowych” (teza 134). Teza ta nie odpowiada rzeczywistości. Polska należy do krajów mających relatywnie najwięcej dużych przedsiębiorstw X. Niechęć do małych przedsiębiorstw wyraża się w tym, że zbyt wiele miejsca poświęca się różnym zgrupowaniom przedsiębiorstw (teza 134), co umacnia tendencje monopolistyczne.</u>
          <u xml:id="u-185.95" who="#NorbertŁysek">Zdaniem Rady należy prawnie zapewnić dużą łatwość i uproszczony sposób powoływania małych jednostek we wszystkich sektorach mogących szybko dostosowywać się do potrzeb rynku, uwzględniając sezonowość, modę, gusty odbiorców itd. Małe przedsiębiorstwa powinny odegrać znaczącą rolę w równoważeniu rynku, ale pod warunkiem przyjęcia trwałych a jednocześnie elastycznych wzbudzających zaufanie rozwiązań. Pilną potrzebą jest przyspieszenie prac legislacyjnych w zakresie powoływania małych jednostek innowacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-185.96" who="#NorbertŁysek">8. Centralne sterowanie gospodarką (tezy 144 do 166)</u>
          <u xml:id="u-185.97" who="#NorbertŁysek">Rada wyraża opinię, że dotychczasowe rozwiązania prawne, organizacyjne i finansowe odnoszące się do sfery postępu technicznego nie przyniosą widocznych skutków. Postęp techniczny nie jest celem samym w sobie i wymuszanie go bez zmian w całym funkcjonowaniu gospodarki jest zajęciem jałowym.</u>
          <u xml:id="u-185.98" who="#NorbertŁysek">Nieprawdą jest także i to, że małe i średnie przedsiębiorstwa nie mogą odgrywać większej roli na rynkach międzynarodowych. W RFN, Japonii ponad połowę eksportu dają właśnie małe przedsiębiorstwa. A jeśli nawet eksportują swoje wyroby duże korporacje przemysłowe, to także uczestniczą w tym eksporcie małe, kooperujące z nimi zakłady, które często tworzą ponad połowę wartości produkcji dużych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-185.99" who="#NorbertŁysek">W tezach brak wyraźnego kierunku działań w zakresie przełamywania branżowo-biurokratycznych struktur w jednostkach badawczo-rozwojowych i zapleczu technicznym. Skoro przymus ekonomiczny ma obowiązywać wszystkich, musi działać on takie w stosunku do sfery nauki i postępu technicznego. Tymczasem w tezach brak propozycji dotyczących np. upadłości mało sprawnego instytutu badawczego, biura projektowego, czy innych zakrzepłych monopolistycznych struktur.</u>
          <u xml:id="u-185.100" who="#NorbertŁysek">Tezy nie wyjawiają również, jakie przepisy finansowe i uregulowania prawne pomocne będą w realizacji zakładanych celów dotyczących postępu technicznego i wdrożeń.</u>
          <u xml:id="u-185.101" who="#NorbertŁysek">Odnośnie tez (159–166), dotyczących handlu zagranicznego należy stwierdzić, że:</u>
          <u xml:id="u-185.102" who="#NorbertŁysek">- ze względu na zadłużenie zagraniczne, niski udział w handlu światowym, a także wielorakie korzyści, eksport powinien stanowić najwyższy priorytet krajowy. Dla odnotowania sukcesów na tym odcinku w krótkim czasie, powinny zostać usunięte wszelkie bariery biurokratyczno-formalne i stworzone zachęty materialne dla opłacalnego eksportu. Stąd należy wydatnie zwiększyć udział eksporterów we wpływach dewizowych i rozważyć w ramach obrotu dewizowo-przetargowego ewentualnego udziału budżetu państwa jako strony w przetargu.</u>
          <u xml:id="u-185.103" who="#NorbertŁysek">Oznaczałoby to możliwość odkupywania dewiz przez Państwo od eksporterów wg zasady wolnego kształtowania się cen kontraktu. W imieniu Państwa mógłby wystąpić np. Bank Handlowy SA;</u>
          <u xml:id="u-185.104" who="#NorbertŁysek">- konieczne jest zwiększenie roli kursu dewizowego, a ceny transakcyjne powinny stać się parametrem tworzenia cen na podstawowe surowce i materiały;</u>
          <u xml:id="u-185.105" who="#NorbertŁysek">- niezbędne jest wprowadzenie aktywnej polityki celnej dla ograniczenia wywozu surowców i materiałów oraz wyrobów o niskim stopniu przetworzenia i deficytowych w kraju. Cło winno stać się aktywnym instrumentem oddziaływania na kierunki i strukturę importu i eksportu;</u>
          <u xml:id="u-185.106" who="#NorbertŁysek">- centralne rozdzielnictwo dewiz winno być zlikwidowane. Głównym i powszechnym instrumentem zasilania dewizowego przedsiębiorstw powinien być system odpisów dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-185.107" who="#NorbertŁysek">- odrębną sprawą związaną z obrotem dewizami mogłoby być powołanie instytucji kupna-sprzedaży waluty obcej między osobami prywatnymi wg analogicznych zasad jak między jednostkami państwowymi.</u>
          <u xml:id="u-185.108" who="#NorbertŁysek">Stronami w „operacji handlowej” byliby wyłącznie obywatele.</u>
          <u xml:id="u-185.109" who="#NorbertŁysek">Cenę waluty obcej można by ustalić na poziomie sumy ceny prawa do zakupu dewiz, ukształtowanej w Banku Rozwoju Eksportu i obowiązującego aktualnie kursu. W ten sposób uległby likwidacji „czarny rynek” walutowy, o pośrednik z tytułu operacji handlowej pobierałby odpowiednią prowizję. Należy również rozważyć powołanie instytucji wykupu dewiz od obywateli przez Państwo na podobnych zasadach.</u>
          <u xml:id="u-185.110" who="#NorbertŁysek">Rada Społeczno-Gospodarcza opowiada się za zdecydowanym ograniczeniem bezpośredniego, ingerencyjnego centrum gospodarczego, widząc jednocześnie konieczność wypracowania racjonalnych instrumentów kojarzenia planowania centralnego z rynkowymi mechanizmami funkcjonowania gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-185.111" who="#NorbertŁysek">IV. Zasady wdrażania.</u>
          <u xml:id="u-185.112" who="#NorbertŁysek">Jednym z najistotniejszych problemów ze społecznego punktu widzenia jest realność wprowadzenia w życie reguł nowej logiki gospodarowania. Rada wyraża zaniepokojenie odnośnie tez dotyczących „Zasad wdrażania” II etapu reformy oraz form nadzoru nad procesem tego wdrażania.</u>
          <u xml:id="u-185.113" who="#NorbertŁysek">Nie można pomijać zagrożeń, które wystąpiły w trakcie dotychczasowego wdrażania reformy. Jednym z istotnych przejawów tych zagrożeń jest rosnąca w świadomości społecznej niewiara w skuteczność działania reformy gospodarczej, czego główną przyczyną jest rozbieżność pomiędzy słusznymi założeniami a ich realizacyjnym kształtem. Rozbieżność ta powstała na skutek wyposażenia organów administracji centralnej w nadmiar uprawnień, które doprowadziły do wydawania przepisów szczegółowych, korygujących rozwiązania systemowe i w gruncie rzeczy przekreślających podstawowe założenia reformy.</u>
          <u xml:id="u-185.114" who="#NorbertŁysek">Przy wdrażaniu II etapu reformy nie mogą rodzić się żadne wątpliwości, że podstawowym ogniwem naszej gospodarki jest przedsiębiorstwo. Dlatego musi ono mieć możliwość funkcjonowania w warunkach gospodarki światowej, a nie wyizolowanej nakazami gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-185.115" who="#NorbertŁysek">Zasadniczym, a jednocześnie fundamentalnym dla takich rozwiązań jest jasne określenie roli Państwa w gospodarce socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-185.116" who="#NorbertŁysek">Nie wydaje się celowe powoływanie komitetu lub zespołu DS. wdrażania reformy bez wyraźnego rozgraniczenia roli i funkcji Państwa oraz roli i funkcji przedsiębiorstw. W żadnym przypadku tego typu gremia nie mogą mieć uprawnień do zmiany lub korygowania ustalonych rozwiązań systemowych. Powodzenie reformy w samym przedsiębiorstwie wymaga także określenia roli i zadań dyrektora, samorządu, organizacji partyjnej oraz związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-185.117" who="#NorbertŁysek">Rada opowiada się za właściwym rozgraniczeniem funkcji tych organów w kierowaniu przedsiębiorstwem. Poprawie gospodarności potrzebny jest wyraźnie określony model przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-185.118" who="#NorbertŁysek">Zasadniczą wątpliwość budzi powierzenie komisji reformy gospodarczej, powoływanej przez rząd, społecznego nadzoru nad przebiegiem wdrażania reformy (teza 173 i 174).</u>
          <u xml:id="u-185.119" who="#NorbertŁysek">Rada uważa, że powołanie ośrodka dla zapewnienia najbardziej jednolitej w skali kraju interpretacji przepisów (teza 128) oznacza już w samym założeniu wydawanie niejasnych i niespójnych przepisów. Trzeba w II etapie reformy zapewnić zasadniczą przebudowę jakościową prawa gospodarczego. System tworzenia prawa w I etapie reformy nie zdał egzaminu, przede wszystkim na skutek nadmiernie rozbudowanej administracji centralnej, zbyt dużej ilości delegacji zawartych w aktach prawnych wyższego rzędu do tzw. szczegółowych uregulowań, a także braku kontroli spójności przepisów i nie przekraczania uprawnień. Tego nie rozwiąże żadna instytucja interpretacji prawa gospodarczego, lecz spójny i konsekwentnie wdrażany system ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-185.120" who="#NorbertŁysek">Tezy w sprawie II etapu reformy gospodarczej przewidują, że równoważenie gospodarki wymagać będzie przebudowy wielu struktur, w tym również struktur organizacyjnych. Jest to obszar zagadnień o szczególnej nośności społecznej, tym bardziej, że opinia społeczna pozostaje pod wpływem występujących w przeszłości częstych reorganizacji. Wśród przyczyn zjawisk kryzysowych wymienia się niedostatki w doskonaleniu struktur organizacyjnych przy jednocześnie narzucanych i wymuszanych, kosztownych i nieefektywnych zmianach organizacyjnych. W kontekście tak kształtujących się poglądów, Rada Społeczno-Gospodarcza krytycznie odnosi się do tworzenia w drodze administracyjnej nowych struktur organizacyjnych w działalności gospodarczej. Intencję taką wydaje się zawierać teza 139, w której zakłada się, że „powołane zostaną izby gospodarcze, grupujące w układach regionalnych jednostki gospodarki uspołecznionej, niezależnie od ich przynależności organizacyjnej i formy własności”. Z proponowanych zadań izb gospodarczych wynika, że wiele funkcji wypełnianych jest dotychczas przez dobrowolne i obowiązkowe zrzeszenia, związki spółdzielczości i organa administracji państwowej, które po likwidacji zjednoczeń znacznie poszerzyły branżową obsługę gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-185.121" who="#NorbertŁysek">W tej sytuacji ewentualne tworzenie izb gospodarczych powinno się wiązać z wyraźnymi inicjatywami założycielskimi ze strony jednostek gospodarczych oraz z uporządkowaniem zadań ogniw wyszczególnionych wyżej.</u>
          <u xml:id="u-185.122" who="#NorbertŁysek">Zdaniem Rady, w II etapie reformy należałoby w większym stopniu docenić rolę spółdzielczości, która - pomimo trudnych warunków działania - prowadzi efektywną gospodarkę, nie poddaję się łatwo negatywnym skutkom kryzysu oraz posiada bogate doświadczenia współpracy z samorządem.</u>
          <u xml:id="u-185.123" who="#NorbertŁysek">Należałoby tu zaniechać administracyjnych metod ingerowania w jej wewnętrzne struktury i system finansowy, który został wypracowany przez dziesiątki lat doświadczeń i spełnia pozytywną rolę samofinansowania i rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-185.124" who="#NorbertŁysek">Przedstawione do dyskusji tezy uwypuklają z całą ostrością zakres zmian w sposobie gospodarowania. Zmiany te będą wymagały w ich realizacyjnym kształcie generalnego przeglądu obowiązujących dotychczas przepisów wykonawczych. Wiele z nich, zgodnie z kierunkiem zawartym w tezach, ulegnie przebudowie, a znaczna część zupełnej likwidacji. Jest to jeden z ważnych kroków wdrożeniowych II etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-185.125" who="#NorbertŁysek">Rada uważa, że ten kierunek prac wdrożeniowych wymaga zasadniczej przebudowy centrum poprzez ustalenie jego zadań i funkcji oraz sformułowania zasad kierowania gospodarką narodową (w tym odpowiedzialności). Tego między innymi oczekuje się w II etapie reformy, przy jednoczesnym konsekwentnym ograniczeniu aparatu administracyjnego. Rada uważa, że skuteczny nadzór nad procesem wdrażania reformy powinien sprawować Sejm - najwyższy organ władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-185.126" who="#NorbertŁysek">Sprawa wdrożenia II etapu reformy gospodarczej jest w obecnej sytuacji gospodarczej i politycznej dla naszego narodu i państwa sprawą najważniejszą i z tego właśnie powodu najwyższy organ władzy państwowej powinien sprawować nadzór nad prawidłowym wdrażaniem reformy gospodarczej przez Rząd.</u>
          <u xml:id="u-185.127" who="#NorbertŁysek">Zrealizowanie II etapu reformy (teza 7) wymagać będzie przełamywania istniejących barier, w tym społecznych, hamujących dotychczas możliwość pełnego zastosowania wszystkich mechanizmów reformy gospodarczej. Jest to zdaniem Rady nadmierne eksponowanie społecznych barier reformy, przy zupełnym pominięciu znacznie groźniejszej bariery w postaci biurokratyzmu, zarówno centrum jak i innych organów i instytucji.</u>
          <u xml:id="u-185.128" who="#NorbertŁysek">Jak na przykład ma być realizowana tezę 19 przy obecnie obowiązującej formule planowania, kontroli i sprawozdawczości z badań naukowych.</u>
          <u xml:id="u-185.129" who="#NorbertŁysek">Doświadczenie minionego okresu wdrażania reformy uwypukla z całą ostrością, że biurokracja zagroziła funkcjonowaniu reformy gospodarczej. Niebezpieczeństwo to wcale nie minęło i nadal zagraża II etapowi. Realizacyjny kształt założeń II etapu musi podlegać skuteczniejszej kontroli społecznej, co nie jest w pełni możliwe w oparciu o przedłożone tezy.</u>
          <u xml:id="u-185.130" who="#NorbertŁysek">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-185.131" who="#NorbertŁysek">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-185.132" who="#NorbertŁysek">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (21)</u>
          <u xml:id="u-185.133" who="#NorbertŁysek">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-185.134" who="#NorbertŁysek">24.06.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-185.135" who="#NorbertŁysek">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-185.136" who="#NorbertŁysek">nr 442/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-185.137" who="#NorbertŁysek">[TREŚĆ]</u>
          <u xml:id="u-185.138" who="#NorbertŁysek">W dniu 24 czerwca 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL, obradująca pod kolejnym przewodnictwem wicemarszałka Mieczysława F. Rakowskiego i Jerzego Sablika, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-185.139" who="#NorbertŁysek">- opinię w sprawie projektu ustawy o rzeczniku praw obywatelskich - opinię nt. sprawozdania rządu z wykonania budżetu i zadań planowych za 1986 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#MieczysławFRakowski">Nie było technicznych możliwości, by przekazać wcześniej członkom Rady projekt opinii w sprawie wykonania ubiegłorocznego planu i budżetu - nie pierwszy raz technika w Sejmie staje się wąskim gardłem. Proponuję, by po rozpatrzeniu pierwszego punktu porządku obrad zrobić półgodzinną przerwę dla przestudiowania projektu tej opinii.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#MieczysławFRakowski">Projekt opinii Rady o projekcie ustawy o rzeczniku praw obywatelskich przedstawił w imieniu zespołu roboczego Stanisław Kołodziej (prokurator Prokuratury Generalnej, zgłoszony przez Zrzeszenie Prawników Polskich): Projekt ustawy o rzeczniku praw obywatelskich określa cele działania tej nowej instytucji, jej przedmiot i status, a także uprawnienia rzecznika. Cel to skuteczna obrona praw i wolności obywatelskich, przedmiotem będzie naruszanie prawa oraz zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej przez organy i instytucje. Rzecznik praw obywatelskich ma być niezawisły, odpowiedzialny wyłącznie przed Sejmem. Jego kompetencje zostały określone w art. art. 9 i 10 projektu i nie widzę potrzeby, by to w szczegółach powtarzać.</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#MieczysławFRakowski">Zespół redakcyjny w projekcie opinii wyraził pozytywną ocenę idei powołania instytucji rzecznika praw obywatelskich, wskazując, iż wychodzi ona naprzeciw oczekiwaniom społecznym. Proponowane rozwiązanie stanowi logiczną konsekwencję inicjatyw ustawodawczych podejmowanych w ostatnich latach, które zmierzają do tworzenia gwarancji dalszej demokratyzacji życia społecznego. Niezależnie od dotychczasowego systemu kontroli w postaci instytucji skarg, zażaleń i wniosków, sądowej kontroli praw obywatelskich, prokuratorskiej kontroli przestrzegania prawa, orzecznictwa sądów administracyjnych, funkcjonowania NIK, Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej oraz wielu innych organów - instytucja rzecznika praw obywatelskich będzie stanowić istotne, dodatkowe zabezpieczenie przestrzegania praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#MieczysławFRakowski">Równocześnie zespół redakcyjny wskazał problemy, które w projektowanej ustawie wymagają uściślenia, bądź ponownego przemyślenia, by nie nastręczały trudności interpretacyjnych i wątpliwości dotyczących zakresu uprawnień rzecznika. Podkreślono, iż zasadniczy akcent w określeniu przedmiotowego zakresu działania rzecznika powinien być położony na ochronie praw obywatelskich zagwarantowanych ustawami, zaś zasady współżycia i sprawiedliwości społecznej powinny stanowić posiłkową wykładnię, która może posłużyć rzecznikowi dla oceny tego, czy nastąpiło faktyczne naruszenie określonych praw. Jest to szczególnie istotne dlatego, iż obie zasady: współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej muszą znajdować swe odbicie w stosowaniu prawa. Jego przepisy uwzględniają przede wszystkim interesy społeczne i środowiskowe, nie zawsze natomiast wychodzą naprzeciw interesom indywidualnym. Nie zawsze więc decyzje podejmowane zgodni e z prawom mogą być odbierane jako sprawiedliwe i słuszne w sprawach jednostkowych. Mogą nasuwać się tu wątpliwości i te sprawy trzeba w projekcie ustawy określić precyzyjnie. A więc przede wszystkim kontrola przestrzegania prawa, a także przestrzegania zasad współżycia społecznego i zasad sprawiedliwości społecznej. Obie te kwestie mają wypracowaną formułę w orzecznictwie Sądu Najwyższego i w przepisach prawa karnego, w którym to „czyn człowieka stanowi społeczne niebezpieczeństwo” stanowi główne kryterium przestępstwa.</u>
          <u xml:id="u-186.4" who="#MieczysławFRakowski">Zespół roboczy poświęcił wiele uwagi zagadnieniu skuteczności działania rzecznika i wyraził wątpliwości, czy zakres uprawnień i przewidzianych w projekcie ustawy instrumentów pozwoli mu skutecznie interweniować. Uznaliśmy, że środki przewidziane w art. art. 11–14 projektu ustawy nie są dostateczne i nie zapewniają wystarczającej skuteczności działania rzecznika.</u>
          <u xml:id="u-186.5" who="#MieczysławFRakowski">Trzeba też stwierdzić, iż rzecznik nie może być instytucją skarg i wniosków, choć zapewne będzie wykorzystywał sygnały docierające do istniejących już instytucji zajmujących się tymi sprawami.</u>
          <u xml:id="u-186.6" who="#MieczysławFRakowski">Kolejny problem to działanie rzecznika na styku z kompetencjami prokuratury i NIK. Chodzi o to, by nie powstawały sytuacje kolizyjne i by rzecznik nie wyręczał tych instytucji, które z kolei na mocy prawa będą wspierały go, wkraczając w rejony jego zainteresowań. Prokuratura, przypomnę, kontroluje także naruszanie prawa przez instytucje, organy i organizacje. Nie idzie tu więc o wyręczanie, ale o wspieranie.</u>
          <u xml:id="u-186.7" who="#MieczysławFRakowski">I jeszcze jedna kwestia: niektóre sformułowania projektu ustawy wymagają przeredagowania, by były w pełni zrozumiałe dla obywateli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#HenrykStamm">Instytucja rzecznika praw obywatelskich to kolejny dowód demokratyzacji naszego życia. Idzie tu o obronę fundamentalnych praw człowieka, które mogą być naruszone. Podstawowym problemem będzie badanie naruszania zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Oglądałem kiedyś telewizyjny wywiad z dyrektorem - kierownikiem wielu priorytetowych budów, który stwierdził, że pełniąc swe obowiązki był raczej głównym księgowym niż menedżerem, godząc bezustannie różne sprzeczne przepisy. Odnoszę wrażenie, że rzecznik praw obywatelskich może znaleźć się w podobnej sytuacji. Wiele zależeć będzie od jego osobowością pryncypialności.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#HenrykStamm">Zdarzają się sytuacje, w których prawo nie zostaje naruszone, lecz zasada sprawiedliwości społecznej - tak. Weźmy choćby eksmisję kobiety samotnie wychowującej dzieci, czy też przykłady niewspółmiernej w odczuciu społecznym, do wagi przestępstwa, surowości prawa karnego.</u>
          <u xml:id="u-187.2" who="#HenrykStamm">Uważam, że nie należy łączyć funkcji rzecznika praw obywatelskich z mandatem poselskim - rzecz bowiem w tym, że rzecznik ma podlegać Sejmowi. Ponadto zwracam uwagę, że także Rada Państwa podejmuje decyzje dotyczące praw obywatelskich, jak np. nadanie obywatelstwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#AndrzejKalwas">Projektowana ustawa budzi duże zainteresowanie środowisk prawniczych. Interesuje mnie umiejscowienie instytucji rzecznika praw obywatelskich w systemie ochrony tych praw, którego stanowić on będzie swoiste zwieńczenie. Urząd ten trzeba widzieć jako kontynuację procesów demokratyzacji naszego życia, a także w wymiarze prawa międzynarodowego. Jest to wyraz solennego traktowania ratyfikowanych przez nas Paktów Praw Człowieka i zasad zapisanych w Konstytucji PRL. Jest to konsekwentna kontynuacja takich poczynań, jak np. sądowa kontrola decyzji administracyjnych, powołanie Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego. Projekt ustawy trzeba też widzieć w aspekcie politycznym, gdyż jest on wyrazem świadomej decyzji PZPR, która uchwałą X Zjazdu podkreśliła konieczność utworzenia tej instytucji uprawnionej do niezawisłej kontroli prawa.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#AndrzejKalwas">Rzecznik praw obywatelskich będzie instytucją dodatkową i - jak można sądzić - o wiele bardziej skuteczną. Rodzi się na tle pytanie, czy powoływanie tej dodatkowej instytucji ochrony prawnej nie stanowi swego rodzaju wotum nieufności wobec instytucji już istniejących? Sam nie byłem wolny od podobnych wątpliwości, jednak Zrzeszenie Prawników Polskich i Krajową Rada Radców Prawnych stoją na stanowisku, że nie będzie to dublowanie zadań, ale współdziałanie. Dotyczy to zwłaszcza konstytucyjnej roli prokuratury w ochronie praw obywatelskich. Zadania rzecznika i prokuratury będą w znacznym stopniu zbieżne, dlatego między tymi organami musi być właściwa współpraca, przy czym rzecznik praw obywatelskich nie może wyręczać prokuratury ani dublować jej poczynań.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#AndrzejKalwas">Rzecznik, który będzie miał zagwarantować pełną niezawisłość, będzie rzecznikiem praw, a nie konkretnych spraw, choć z pewnością będzie obarczony wieloma sprawami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#BarbaraBlida">Na temat instytucji rzecznika praw obywatelskich zespół partyjny naszej Rady wypowiedział się w gmachu KC PZPR na spotkaniu z posłem J. Jaskiernią. Pytałam wówczas, czy istnieje przekonywające uzasadnienie dla powołania takiej instytucji. Wątpliwości mam i dziś. Jako pracownik dozoru na - jak to się u nas w budownictwie mówi - pierwszej linii frontu obserwuję przez 20 lat mojej działalności zawodowej spadek dyscypliny pracy, dyscypliny społecznej, obowiązkowości i zaangażowania w pracy. Nastąpiła i nadal trwa dewaluacja wartości moralnych. Mamy coraz bardziej rozpite społeczeństwa i to w coraz młodszych rocznikach. Trudno oderwać się w tym momencie od tła, czyli sytuacji kryzysowej naszego kraju, od naszego zadłużenia na Wschodzie i Zachodzie. Czy w tej sytuacji właściwe jest wynoszenie na piedestał praw, a nie obowiązków obywatela? Do egzekwowania prawa powołane są właściwe instytucje: milicja, sądy, prokuratura, NIK. Czy nie wystarczyłoby - jeżeli zakres obowiązków tych instytucji zdewaluował się, stracił na ostrości - zweryfikować zakres ich działania zamiast powoływać kolejną instytucję, która będzie w pewnym sensie dublowała lub koordynowała ich pracę? Warto również zastanowić się, czy w momencie, gdy społeczeństwo oczekuje radykalnych kroków dla zlikwidowania przerostów administracyjnych, zreformowania centrum, właściwe jest powoływanie nowej instytucji z urzędnikami, do których będą się zgłaszać kolejne grupy pracowników w czasie godzin pracy.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#BarbaraBlida">Nie ustosunkowuję się do projektu naszej opinii, ponieważ obawiam się, że jeżeli w zakresie egzekwowania dyscypliny społecznej nie podejmie się radykalnych działań, natomiast liczyć się będzie wyłącznie na rozwój społecznej świadomości, to prawa obywatelskie może podyktować nam kolejny stan wyjątkowy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#KrzysztofTeodorToeplitz">Głos mojej przedmówczyni na tle prowadzonych przez nas rozważań jest głosem przestrogi. Instytucję rzecznika praw obywatelskich trzeba widzieć na tle całego systemu ochrony prawa, który wzbogaca się o nowe instytucje, gdy dotychczasowe nie działają jak należy. Przypomina się historyjka o Cyganie, który patrząc ma baraszkującą czeredę swej brudnej dziatwy spytał żonę: „Myjemy te, czy robimy nowe?” Mówiliśmy niedawno o sprawach referendum i konsultacji społecznej, teraz dyskutujemy o instytucji rzecznika praw obywatelskich. Żaden z przedstawionych dotychczas argumentów nie poinformował mnie, jakim to zakresem spraw nie objętych przez dotychczas istniejące organy - choćby spraw najbardziej dziwacznych - miałby się zajmować rzecznik. Jeśli ktoś z obecnych tu prawników poda mi taki przykład, skłonię się nawet do głosowania za projektem naszej opinii. Na razie uważam, że rzecznik praw obywatelskich to instytucja w ogóle niepotrzebna, Ryszard Zieliński (prawnik, publicysta - literat, członek kolegium redakcyjnego tygodnika „Za i Przeciw”, przewodniczący Rady Naczelnej Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, zgłoszony przez krakowską Radę PRON): Słysząc oklaski aprobujące wypowiedzi moich przedmówców z pewną obawą wchodzę na mównicę. Proszę jednak zwrócić uwagę na to, że w Polsce, przy rozbudowanym systemie ochrony praw obywatelskich zbyt wiele ludzi chodzi z poczuciem krzywdy. Widzę tłumy tych ludzi przed drzwiami Komisji Skarg i Zażaleń PRON, podobnie jest w Innych tego rodzaju instytucjach. Ten legion ludzi z poczuciem niedosytu sprawiedliwości musi nas obchodzić, Część z nich to ludzie, których krzywdy są urojone, ale część ma poczucie krzywdy wyrządzonej nie tylko przez konkretnego urzędnika, ale przez ustrój, przez władze. Właśnie przeciw takim odczuciom, które są faktem społecznym, powstał poselski, a wcześniej PRON-owski projekt ustawy o rzeczniku praw obywatelskich. Sądzę, że jest to słuszna idea. Wiemy, że w innych krajach, w systemach o ustabilizowanym poziomie stosowania prawa takie instytucje istnieją, choć znacznie mniej tam społecznych pretensji. Poza tym zdrowa zasada konkurencji zdopinguje właściwe instytucje ochrony prawa do stosownych działań. Mówię w tej chwili za siebie, ale pamiętam brzmiące podobnie głosy w PRON, w ChSS. Rozumiem, że wielu działaczy może być zirytowanych słabym zdyscyplinowaniem społecznym, ale to nie ma nic do rzeczy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#AleksanderHulek">Drobna na pozór sprawa, która jednak daje się we znaki w przedkładanych nam projektach aktów prawnych. Idzie nie tylko o ich zrozumiałość, a po prostu o polszczyznę, która jest taka, że Rej w grobie się przewraca. Proszę mi powiedzieć, co oznaczają takie sformułowania, jak: „zaniechanie organów” czy „powzięcie wiadomości”?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#JanSzklarski">Jako przewodniczący zespołu roboczego przygotowującego projekt opinii pozwalam sobie na kilka własnych refleksji. Jeszcze niedawno należałem do przeciwników koncepcji powołania rzecznika praw obywatelskich. Dziś opowiadam się za tym. W projekcie naszej opinii podkreślamy, że bardzo trudno przewidzieć, jak będzie działać rzecznik. Zależy to od jego osobowości, od sposobu działania, od sposobu przestrzegania postanowień ustawowych.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#JanSzklarski">Często podnosi się zarzut, że istnieje w naszym kraju wiele instytucji mających za zadanie ochronę praw obywatela: NIK, IRCH, prokuratura, sądownictwo organizacyjne itp. Równocześnie wskakuje się, że sytuacja w tej dziedzinie nie zadowala i nie ulega poprawie. Może tak jest, ponieważ powyższe organy stoją na straży przestrzegania prawa zbiorowego i pojedynczy obywatel nie zawsze czuje się przez nie chroniony? Głównym zadaniem NIK jest wszak kontrola gospodarki finansowej i organizacyjnej jednostek gospodarczych, Inspekcja Robotniczo-Chłopska stanowi społeczny organ świadczący pomoc kontrolną, prokuratura i sądownictwo organizacyjne zajmują się legalnością działania służb administracyjnych. Zwracam uwagę, że rzecznik praw obywatelskich będzie miał zupełnie inne zadanie. Będzie on stał na straży przestrzegania prawa jednostkowego - prawa każdego obywatela. Mówi się, że obywatel może zaskarżyć instytucję do sądu. Mam do czynienia z sądownictwem już 33 lata i wiem jak uciążliwe są to czynności dla kogoś, kto nie zna dobrze prawa. Rzecznik praw obywatelskich jest potrzebny, bowiem istnieje wrażenie nieprzestrzegania prawa jednostkowego w niektórych dziedzinach codziennego życia.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#JanSzklarski">Redaktor K. T. Toeplitz prosił o podanie konkretnego przykładu czym miałby zajmować się rzecznik. Otóż sądownictwo polskie składa się z aparatu merytorycznego i aparatu biurokratycznego. Zdarza się, że urzędnik nie dopełni jakiegoś obowiązku, zginą akta, zagubiony zostanie ważny dokument itp. Co możemy wówczas zrobić? Przychodzi wizytacja, stwierdza niedociągnięcia i udziela upomnienia niesumiennemu urzędnikowi. Rzecznik mógłby zajmować się tego typu sprawami Inaczej - od strony praw i interesów obywatela. Są takie obszary, gdzie prawa obywatelskie mogą być naruszane. Pozostają one poza bieżącą kontrolą ze strony aparatu biurokratycznego. W tym momencie może wkraczać rzecznik praw obywatelskich w ramach swych uprawnień. Za powołaniem tego ciała przemawia również mnóstwo listów do organów kontrolnych państwa, PZPR, Sejmu itp. Sprawy takie najczęściej są załatwiane w sposób formalny; obywatel otrzymuje z reguły informację, usprawiedliwiającą opieszałe działanie aparatu urzędniczego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#StanisławKołodziej">Nad. założeniami ustawy o rzeczniku praw obywatelskich toczyła się w Zrzeszeniu Prawników Polskich gorąca dyskusja zarówno w terenie, jak i na szczeblu centralnym. Ostateczna konkluzja mimo wielu rozbieżnych zdań to poparcie idei powołania rzecznika. Powinien być on powołany przy równoczesnym bardzo precyzyjnym określeniu kompetencji i środków działania. Przy okazji warto przypomnieć, że powołaniu Naczelnego Sądu Administracyjnego towarzyszyły równie gorące dyskusje i spory. Dzisiaj oceniamy powołanie tego organu bardzo pozytywnie - okazało się, że Naczelny Sąd Administracyjny ma do odegrania ważną rolę w naszym systemie prawnym. Przypuszczam, że podobnie będzie wyglądała sprawa z rzecznikiem praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#StanisławKołodziej">Zwracam uwagę na kwestię badania akt przez rzecznika. Ustawodawca zezwala na badanie akt administracyjnych, lecz pomija zupełnie akta sądowe. Mówi o tym art. 1 ust. 3 dyskutowanej ustawy. Słyszy się głosy, że jest to rozwiązanie niekonsekwentne, podkreśla się, że rzecznik powinien mieć wgląd we wszystkie akta urzędowe.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#StanisławKołodziej">Trudno dziś odpowiedzieć, jakie będą rezultaty powołania rzecznika. Dlatego w środowisku prawników zgłoszono propozycję, by powołać to ciało najpierw na okres próbny, np. jednego roku, potem dokonać oceny funkcjonowania rzecznika i podjąć decyzję na czas obowiązywania ustawy.</u>
          <u xml:id="u-193.3" who="#StanisławKołodziej">Podnoszono dzisiaj kwestię demoralizacji społecznej, alkoholizmu, patologii itp. Są to ważne problemy i pozostają one w sferze stałego zainteresowania wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania. W tej mierze robi się bardzo wiele, powstały programy walki z patologią społeczną, trwają prace nad nowelizacją Kodeksu pracy, jak również wstępne prace nad zmianą prawa administracyjnego, karnego i cywilnego. W każdym społeczeństwie jest zawsze margines przestępczy i pasożytujący. Wszyscy widzimy demoralizację, brak dyscypliny itp. Nie powinno to być jednak domeną rzecznika praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-193.4" who="#StanisławKołodziej">Na zakończenie proponuję, by projekt naszej opinii uzupełnić sformułowaniem, że poglądy Rady w sprawie powołania rzecznika praw obywatelskich były zróżnicowane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#MieczysławFRakowski">Zabieram głos jako jeden z dyskutantów. Pragnę zająć się odpowiedzią na pytanie, czy rzecznik praw obywatelskich jest naprawdę potrzebny. Przyznam się, że miewałem w tej sprawie mieszane uczucia i rozumiem zgłaszane dziś obiekcje. Wyszedłem jednak z przekonania, że skoro proponuje się powołanie takiego ciała, to musi istnieć szersze uzasadnienie społeczne. Nic nie dzieje się bez powodu. Zgadzam się z poglądem, że obywatel nie może dziś twierdzić, że jego interes jest zawsze i wszędzie skutecznie chroniony. Dlatego też rzecznik praw obywatelskich znajdzie ważne pole do działania.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#MieczysławFRakowski">Pytanie o celowość powołania rzecznika jest podobne do pytania o celowość istnienia wielu ciał społecznych w tym także - naszej Rady. Gdybym zadał wam dzisiaj to pytanie, to zapewne odpowiedzi byłyby różne choć przeważyłby pogląd, że nasze istnienie i działalność są celowe.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#MieczysławFRakowski">Powołanie rzecznika umieszczam w nurcie tych przedsięwzięć, które określa się mianem poszukiwania demokracji. Nurt ten występuje powszechnie nie tylko w Polsce, lecz również w innych krajach socjalistycznych. Jest to próba tworzenia nowego modelu demokracji socjalistycznej, odmiennego od demokracji burżuazyjnej. Taki właśnie podtekst ma dzisiaj pytanie o celowość powołania rzecznika praw obywatelskich. Na pewno jest to swego rodzaju eksperyment. Zwracam uwagę, że jeśli okazuje się, iż jakieś rozwiązanie nie jest dobre, to nic nie stoi na przeszkodzie, by od niego odstąpić.</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#MieczysławFRakowski">Nasuwają się pewne analogie z istnieniem i działaniem naszej Rady. Sam fakt istnienia tego ciała podsuwa różne projekty, m.in. przekształcenie jej w izbę samorządową naszego parlamentu. Osobiście jestem ostrożny co do tej sugestii, lecz patrząc obiektywnie trzeba stwierdzić, że na obecnym etapie jest potrzebne w naszym parlamencie ciało, które reprezentowałoby interesy samorządów.</u>
          <u xml:id="u-194.4" who="#MieczysławFRakowski">Na kwestię powołania rzecznika praw obywatelskich trzeba patrzeć przez pryzmat czasu. Poszukujemy obecnie nowych form demokracji i poszukiwania te będą się rozwijać w przyszłości. Rzecznik może znaleźć ważne miejsce w naszej rzeczywistości społecznej. Nie chcę, by to, co powiedziałem, traktowano jako agitację na rzecz powołania rzecznika, bo sprawę tę każdy musi rozważyć sam, we własnym sumieniu.</u>
          <u xml:id="u-194.5" who="#MieczysławFRakowski">Jeśli nie ma innych uwag, to proponuję przejść do aktu głosowania.</u>
          <u xml:id="u-194.6" who="#MieczysławFRakowski">Projekt opinii został przyjęty przez Radę przy dwóch, głosach przeciw i 30 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-194.7" who="#MieczysławFRakowski">Po przerwie przewodnictwo obrad przejął wiceprzewodniczący Rady Jerzy Sablik: Rozpatrujemy sprawę bardzo ważną, ponieważ dotyczy ona funkcjonowania gospodarki w pierwszym roku planu 5-letniego. Wszyscy zdążyli zapoznać się z projektem opinii na ten temat, możemy więc przejść do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-194.8" who="#MieczysławFRakowski">W imieniu zespołu roboczego projekt opinii na temat sprawozdania rządowego z przebiegu realizacji głównych procesów gospodarczych w 1986 r. przedstawił Kazimierz Rupar (ekonomista, dyrektor Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Banku Polskiego w Rzeszowie, zgłoszony przez Centralę NBP): Czeka nas trudne zadanie. Materia jest trudna i bardzo obszerna. Już sam tytuł dokumentu zajmuje całą stronę. Projekt naszej opinii powstał w oparciu o wiele dokumentów reprezentujących różne poglądy.</u>
          <u xml:id="u-194.9" who="#MieczysławFRakowski">Rok 1986 był pierwszym rokiem realizacji NPSG. Dzisiejsza dyskusja ma za zadanie odpowiedzieć na pytanie, czy realizacja zadań 1986 r. stanowi właściwą gwarancję wykonania zadań 5-latki. Doszliśmy do wspólnego wniosku, że w 1986 r. nastąpiła poprawa sytuacji na kilku odcinkach gospodarowania. Dowodzi tego wzrost dochodu narodowego o 5,2%, spadek energo-i materiałochłonności oraz wzrost udziału inwestycji modernizacyjnej w całości nakładów inwestycyjnych w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-194.10" who="#MieczysławFRakowski">Powyższe tendencje pozytywne nie spowodowały jednak przełomu jakościowego w naszej gospodarce. W naszym przekonaniu, wyniki 1986 r. nie stanowią gwarancji wykonania zadań NPSG. W związku z tym nasza opinia skupia się nie na pozytywach, lecz negatywach i zagrożonych odcinkach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-194.11" who="#MieczysławFRakowski">Opinia rozpoczyna się od omówienia kwestii nierównowagi gospodarczej. W 1986 r. w dalszym ciągu utrzymywała się nierównowaga gospodarcza. Odnotowaliśmy nierównowagę na rynku dóbr konsumpcyjnych, na rynku inwestycyjnym oraz niezrównoważenie sytuacji płatniczej. W rezultacie nastąpił wzrost inflacji. Faktyczny wzrost cen w 1986 r. przewyższył wzrost zakładany, a luka inflacyjna przewidywana pierwotnie na ok. 150 mld zł, osiągnęła rozmiary 180 mld zł. Nie zanotowano widocznych zmian pozytywnych w sferze inwestycji. Faktyczna wielkość zamrożonych nakładów zamiast zmniejszyć się wzrosła o 20% w stosunku do założeń CPR. Zwracam uwagę, że nie oddano do eksploatacji w terminie aż 30 zadań inwestycyjnych. Wszystkie one były przewidziane do ukończenia w 1986 r.</u>
          <u xml:id="u-194.12" who="#MieczysławFRakowski">Kilka słów o sytuacji płatniczej. Wielkość wykonanego eksportu zwiększyła się w stopniu wyższym niż założenia planowe. Wyeksportowaliśmy nieco więcej towarów niż pierwotnie przewidywano. Równocześnie faktyczny import przekroczył założenia planowe o 7%. W konsekwencji przyniosło to zmniejszenie dodatniego salda polskiego handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-194.13" who="#MieczysławFRakowski">Sprawozdanie rządowe akcentuje globalny wzrost produkcji przemysłowej. Jeśli przyjrzymy się wskaźnikom branżowym, to sytuacja wygląda gorzej. Przemysł lekki, przemysł chemiczny i przemysł spożywczy wykazały dość niskie tempo wzrostu produkcji. Warto dodać, że w przemyśle nie zanotowano zdecydowanych zmian strukturalnych, o których tyle mówiono przy zatwierdzaniu NPSG. Ogólny wolumen produkcji rynkowej jest nadal o ok. 6% niższy od poziomu zanotowanego w roku poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-194.14" who="#MieczysławFRakowski">Trudna sytuacja panuje w budownictwie. Sprawozdanie rządowe podaje, że globalna produkcja budowlana wzrosła o 3,8%. W naszej opinii formułujemy pogląd, że w zakresie budownictwa nadal panuje regres. Odnosi się to szczególnie do budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-194.15" who="#MieczysławFRakowski">Proponujemy nie podzielić poglądu rządowego o poprawie efektywności działania przedsiębiorstw budowlano-montażowych. Zmiany wydajności pracy i materiałochłonności nakreślają obraz pozytywny, ale ze względu na mały rozmiar nie mają większego znaczenia jakościowego. Budownictwo nadal pracuje w warunkach rynku wykonawcy. W budownictwie nie funkcjonuje przymus ekonomiczny, który mógłby wywołać poprawę efektywności ekonomicznej i sprawności organizacyjnej. Warto dodać, że ceny za usługi budowlano-montażowe wzrastały szybciej niż w latach ubiegłych wyprzedzając wzrost cen w przemyśle uspołecznionym. CPR zakładał wzrost cen usług budowlano-montażowych na poziomie ok. 13%, a faktycznie ceny te wzrosły o ok. 23%.</u>
          <u xml:id="u-194.16" who="#MieczysławFRakowski">Nakłady inwestycyjne w 1986 r. były wyższe o 4,8% w stosunku do 1985 r. i stanowiły 19% sumy nakładów inwestycyjnych przewidzianych na całe 5-lecie. Podzielamy pogląd zawarty w sprawozdaniu rządowym, że „takie zaawansowanie ogólnej kwoty należy uznać za prawidłowe”, ale to kryterium oceny niewiele oznacza. Niezadowalająca jest sprawność inwestowania. Nadal brak koncentracji procesów inwestycyjnych, to znajduje wyraz w niedotrzymywaniu umownych terminów oddawania obiektów do eksploatacji. Ok. 30% inwestycji zostało oddanych w terminach późniejszych niż przewidziane w planie. Front Inwestycyjny 1986 r. znów się rozszerzył, a zamrożenie nakładów - zamiast obniżyć się wg założeń CPR o 4,4% - wzrosło o ok. 20%.</u>
          <u xml:id="u-194.17" who="#MieczysławFRakowski">Pozytywne oceny zbiera ostatnio sfera gospodarki żywnościowej. Prawda, że 1986 r. wzrosła produkcja rolnicza i nastąpiły pewne korzystne zmiany w jej strukturze; produkcja roślinna wzrosła o 6,2%, a produkcja zwierzęca o 3,1%. Sprawozdanie rządowe stara się wykazać związek korzystnych zmian w rolnictwie z takimi czynnikami jak: istotne zwiększenie udziału gatunków zbóż intensywnych w strukturze zasiewów oraz poprawa zaopatrzenia w plonotwórcze środki produkcji. Sprawozdanie rządowe mówi też o znacznym rozszerzeniu stosowania kompleksowych technologii produkcji, a także o poprawie agrotechniki osiągniętej poprzez zwiększanie dostaw sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-194.18" who="#MieczysławFRakowski">Wzrost produkcji rolniczej pozytywnie odbił się na przyroście dochodu narodowego. Powody tego wzrostu wykazane W sprawozdaniu rządowym nie są jednak w pełni zgodne z opiniami rolników. Odnoszą się oni krytycznie do wielu warunków intensyfikacji produkcji rolnej. Środowisko rolnicze nadal podkreśla trudności zaopatrzeniowe w środki produkcji, nawozy skoncentrowane oraz środki ochrony roślin. Nierównomierność i nierytmiczność zaopatrzenia występuje zarówno w skali globalnej, jak też na szczeblu rejonowym. Warto dodać, że środowisko rolnicze uważa, że w sprawozdaniu rządowym w niedostatecznym stopniu zaakcentowano sprzyjające warunki pogodowe, które umożliwiły wzrost produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-194.19" who="#MieczysławFRakowski">Zaniepokojenie wywołuje spadkowa tendencja w chowie bydła. Spadek pogłowia bydła wynikał z wysokiego, wynoszącego 5,8% spadku pogłowia krów. Nie uspakaja objaśnienie rządowe, że „ze stada podstawowego eliminowane są przede wszystkim krowy o niskiej wydajności mlecznej”. Nie jest to jasne, bowiem warunki pogodowe sprzyjały gospodarce paszowej i nie koniecznie prowadziły do eliminowania krów o niskiej wydajności mlecznej. Nasz niepokój pogłębia świadomość, że zmniejszenie stada podstawowego następuje w krótkim czasie, natomiast jego odbudowa wymaga wielu lat.</u>
          <u xml:id="u-194.20" who="#MieczysławFRakowski">Fragment projektu opinii poświęcony jest ochronie środowiska. Sprawozdanie rządowe akcentuje wzrost nakładów na ochronę środowiska w 1986 r. W tym pierwszym roku realizacji planu 5-letniego na inwestycje na rzecz ochrony środowiska wydatkowano o 25,5% więcej niż w 1985 r. Sprawozdanie rządowe akcentuje ten fakt drobiazgowo ukazując rozdział nakładów na ochronę środowiska wodnego, ochronę atmosfery i ochronę gruntów. Jednakże sprawozdanie rządowe nic nie mówi o rzeczywistych zmianach stanu środowiska naturalnego. Nie można tam również znaleźć danych dotyczących efektywności nakładów przeznaczonych na ochronę środowiska. Wszyscy chcemy wiedzieć, jakie skutki powodują coraz większe nakłady na ten cel. Trzeba też zapytać, co z ochroną atmosfery, w którym to zakresie plan 5-letni nie przewidywał żadnej poprawy?</u>
          <u xml:id="u-194.21" who="#MieczysławFRakowski">Projekt opinii poświęca sporo uwagi sprawom związanym z budżetem centralnym. Zamknął się on w 1986 r. niedoborem w wysokości 151 mld zł. Podobnie jak w latach ubiegłych niedobór ten musi być kompensowany za pomocą kredytu bankowego. Dochody budżetu państwa wzrosły o 23%, natomiast wydatki budżetowe wzrosły o 24,6%. Obrazuje to niekorzystną tendencję budżetową. Wzrost wydatków został spowodowany dopłatami do konsumpcji towarów i usług oraz dotacjami dla przedsiębiorstw. Te ostatnie zwiększyły się o 11,5% w porównaniu z 1985 r.</u>
          <u xml:id="u-194.22" who="#MieczysławFRakowski">Dochody i wydatki państwa pozostawały pod silną presją inflacyjną. Budżet kumulował skutki inflacji i nie mógł aktywnie oddziaływać na procesy zachodzące w gospodarce narodowej. W naszej opinii ryzykujemy stwierdzenie, że budżet w 1986 r. miał charakter inflacjogenny.</u>
          <u xml:id="u-194.23" who="#MieczysławFRakowski">Kilka uwag o realizacji planu kredytowego państwa. Wskazuje ona spore odchylenia od założeń, m.in. ponadplanowe udzielenie kredytów w kwocie 44,4 mld zł. Nastąpił wzrost emisji pieniądza gotówkowego o 7 mld zł powyżej założeń planowych. Przekroczenia nie są wielkie, ale ustawa sejmowa dotycząca planu kredytowego łączyła funkcjonowanie tego instrumentu finansowego z osiągnięciem pewnych długofalowych celów społecznych. Jakie to były cele i czy plan kredytowy w 1986 r. sprzyjał ich osiągnięciu? Podstawowe cele to stopniowe przywracanie równowagi gospodarczej, konsekwentne umacnianie pieniądza, sprzyjanie tendencjom do pożądanych zmian w strukturze gospodarki narodowej oraz eliminowanie nieefektywnych ogniw gospodarowania. Jakie są rzeczywiste efekty 1986r? Nie można mówić o umocnieniu pieniądza, ponieważ inflacja znów dokonała kroku naprzód. Trudno zauważyć, by plan kredytowy państwa wspierał działania na rzecz zmiany struktury gospodarki narodowej. Jest to zresztą zbyt krótki czas, by tego rodzaju działania mogły przynieść efekt.</u>
          <u xml:id="u-194.24" who="#MieczysławFRakowski">Dla rzetelności rozumowania trzeba dodać, że odnotowano kilka pozytywnych elementów oddziaływania planu kredytowego na restrukturyzację gospodarki; idzie o wzrost udziału kredytów w finansowaniu inwestycji modernizacyjnych o charakterze proeksportowym i antyimportowym. Wzrosła liczba przedsiębiorstw objęta postępowaniem wynikającym z procedury sanacyjnej. Jest to już znaczna liczba przedsiębiorstw, z których część uzdrowiła gospodarkę, część pracuje nad programami sanacyjnymi a część - nie jest już w ogóle kredytowana przez bank.</u>
          <u xml:id="u-194.25" who="#MieczysławFRakowski">Projekt opinii odnosi się także do bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności. Analiza tego bilansu wskazuje na występowanie negatywnych tendencji w procesie przywracania równowagi pieniężno-rynkowej, mianowicie znajdował się on pod stałą presją inflacyjną. Jak już mówiłem, luka inflacyjna osiągnęła poziom 180 mld zł przekraczając o ok. 50 mld założenia planowe, a przyczyną tego było przede wszystkim przekroczenie planowanych rozmiarów wynagrodzeń za pracę. Było to przyczyną wyższej stopy inflacji niż przewidziana w planie. Po stronie popytu należy odnotować stale rosnące płace; skala ich wzrostu wynosi co roku 20%. Podaż rynkowa nie nadąża za płacami i dochodami ludności.</u>
          <u xml:id="u-194.26" who="#MieczysławFRakowski">Mówiąc o bilansie płatniczym kraju, trzeba zauważyć, że drastyczne ograniczenie importu bardzo źle oddziaływuje na gospodarkę narodową. Godzi to przede wszystkim w pewność i stabilność zaopatrzenia materiałowo-technicznego przedsiębiorstw. Na tym sprawa się jednak nie kończy, bo nierównowaga wewnątrz przedsiębiorstw może przenosić się na zewnątrz - na rynek i do gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-194.27" who="#MieczysławFRakowski">Konkludując: pomimo wielu pozytywnych zmian odcinkowych brak jest podstaw do sformułowania poglądu, że wykonanie zadań w 1986 r. stanowi gwarancję pozytywnej realizacji zadań planu 5-letniego. Obserwowany wzrost gospodarczy ma charakter głównie ilościowy i nie nosi znamion trwałych zmian strukturalnych, jakościowych i efektywnościowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#HenrykZimny">Szczegółowo zapoznałem się z projektem opinii i stwierdzam, że jest to dokument i bardzo solidny. Niestety, nie jestem usatysfakcjonowany informacjami w sprawozdaniu rządowym dotyczącymi ochrony środowiska. To prawda, że w 1986 r. nakłady na ochronę środowiska wzrosły o 46% w porównaniu z nakładami z 1984 r. ale informacja rządowa nie mówi nic o tym, jak nakłady te zostały wykorzystane. Opierając się na danych zebranych przez Komisję Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych stwierdzam, że resort wykorzystał tylko ok. 80% środków przeznaczonych w planie na ochronę środowiska.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#HenrykZimny">Zwracam uwagę na problem ochrony atmosfery. W NPSG przeznacza się na ten cel 75 mld zł. tzn. 9% środków na ochronę środowiska. Ciągle podążamy w kierunku sprzecznym z logiką. Poprzez zanieczyszczenie atmosfery ulegają degradacji wody i gleby. Nie można mówić o ochronie środowiska bez ochrony atmosfery. Resort stale twierdzi, że brakuje na ten cel środków materialno-finansowych i technologii wytwarzania. Twierdzi się też, że w wyniku większych nakładów na ochronę atmosfery nastąpiłaby podwyżka cen energii elektrycznej, której by społeczeństwo nie wytrzymało.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#HenrykZimny">Niedawno byłem w Szwecji. Oglądałem interesujące urządzenia do ograniczania emisji szkodliwych związków chemicznych do atmosfery. Okazuje się, że nie są to urządzenia gigantyczne, lecz raczej drobne rozwiązania techniczne mające jednakże wielki wpływ na ochronę atmosfery. Zwracam uwagę, że na świecie działa już wielu producentów takich urządzeń. Są one powszechnie wprowadzane do procesu technologicznego. Ochrona środowiska staje się normalną częścią procesu produkcyjnego. U nas panuje opinia, że koszt urządzeń do ochrony środowiska znacznie podraża ogólne koszty nowych inwestycji, Doświadczenia szwedzkie mówią coś wręcz odwrotnego: nakłady na urządzenia ochrony środowiska stanowią ok. 3–4% ogólnych nakładów inwestycyjnych. Działa wielu producentów, jak np. szwedzka firma Fleck, która ma 100-letnią tradycję. Początkowo zajmowała się produkcją wąskiego asortymentu urządzeń ochronnych, a obecnie produkuje szeroką gamę tych urządzeń. Chcę poinformować, że są urządzenia zdolne do ochładzania gazów odlotowych, który produkują przy okazji dodatkową energię cieplną.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#HenrykZimny">U nas stale powiększa się zanieczyszczenie atmosfery. W NPSG zakłada się, że w 1986 r. zostanie wyemitowane w powietrze 1.300 tys. ton szkodliwych pyłów. Zarząd Główny Ligi Ochrony Przyrody odbył w końcu maja wyjazdowe posiedzenie w rejonie bardzo zagrożonym - w Górach Izerskich. Oglądaliśmy postępujące niszczenie pięknych lasów. Wojewoda wałbrzyski ogłosił w okolicy masywu Śnieżnika stan klęski ekologicznej. Liga Ochrony Przyrody postuluje stworzenie programu umożliwiającego ograniczenie degradacji atmosfery w przyszłości. Podjęliśmy starania, aby zdobyć dodatkowe środki na ten cel. Chcemy utworzyć społeczny fundusz ochrony atmosfery. Nie chodzi nam tylko o środki finansowe, lecz również o zasoby naturalne i technologie produkcyjne urządzeń ochraniających. Mówię o tym, ponieważ myślę, że członkowie Rady pomogą w tym szczytnym dziele. Powstrzymywanie degradacji atmosfery to klucz do powodzenia innych działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego człowieka w naszym kraju.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#StanisławBęcal">Jestem rolnikiem indywidualnym z woj. zamojskiego. Ze sprawozdania rządu wynika, że udział rolnictwa w gospodarce narodowej we wszystkich wskaźnikach jest wyższy niż to zakładano w planie. Skoro wyniki są lepsze to wydawałoby się, że i poziom życia rolników powinien być lepszy. Jest jednak inaczej. Dzięki sprzyjającym warunkom atmosferycznym zebraliśmy więcej plonów, ale żyjemy gorzej, mimo lepszych zbiorów i podwyżki cen artykułów rolnych. Ludzie na wsi tracą więź uczuciową, z ziemią. Ten największy skarb rolnika zarasta chwastami, często leży odłogiem. Czemu tak się dzieje? Bo większość słów wypowiadanych o wsparciu rolnictwa - to pustosłowie, mające zagłuszyć głos opinii społecznej. Dla chłopa ziemia to jego Ojczyzna. Jestem z województwa, które pierwsze podjęło walkę przeciw wysiedlaniu chłopa z jego ojcowizny. Jakie są realia? Do gminnej spółdzielni przywieziono nawozy w piątek, a przez sobotę, niedzielę i poniedziałek, choć to sianokosy, stoi po nie kolejka. Rolnik staje przed trudnym dylematem: czy mieć mokre siano, czy nie zasilone nawozem buraki?</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#StanisławBęcal">Na pocieszenie prof. H. Zimnemu powiem, że żywność będzie w tyra roku zdrowsza, ale będzie jej mniej - mniej jest bowiem nawozów i środków ochrony roślin. Mówił profesor o kwotach potrzebnych na ochronę środowiska, tymczasem 826 mld zł zostało wydane na alkohol, który też przecież zatruł wielu ludzi. Porównajmy te dwie kwoty.</u>
          <u xml:id="u-196.2" who="#StanisławBęcal">Wyraziliśmy opinię w sprawie powołania rzecznika praw obywatelskich, bo przeszło 20 istniejących już instytucji mających kontrolować przestrzeganie prawa to za mało. W kraju dzieje się coraz gorzej - jest to opinia moja i ludzi, którzy zdecydowali, bym znalazł się w tym gronie. Coraz gorzej dzieje się w rolnictwie, ale tych, od których to zależy, głód dotknie jako ostatnich, zaś pierwsi odczują go ci, którzy ciężko pracują. Jak wszyscy tu obecni odebraliby fakt, że odmówiono im tego, co należy się im na kartki zaopatrzeniowe? A my, rolnicy, jesteśmy w takiej sytuacji - w miejsce węgla oferuje się nam pieniądze, stoimy dniami i nocami po to, co się nam słusznie należy. Czy rzecznik praw obywatelskich załatwi te sprawy?</u>
          <u xml:id="u-196.3" who="#StanisławBęcal">Usłyszałem niedawno wiadomość - podało ją nasze radio, nie „Wolna Europa” - że sprowadzono z zagranicy kołki do beczek od piwa. Osobiście sądzę, że „kołków” nam w kraju nie brakuje. Ludzie odpowiedzialni za handel zagraniczny muszą zwracać uwagę na załatwianie nie swych osobistych spraw, ale spraw kraju i społeczeństwa. Nie chłopu o tym wszystkim mówić, ale często szczerze na wsi rozmawiamy o takich problemach i dosłownie aż się człowiek w środku gotuje. My nie wychodzimy z dołka - my się pogrążamy. Nie przygotowywałem się do dzisiejszej dyskusji, mówię na gorąco. Apeluję do rządu, niech się zastanawia nad każdym czynionym krokiem. Kto łamie prawo? Ludzie, którzy mają władzę! Ale niech się spróbują myszy skarżyć na kota.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#JanuszSzosland">W moim odczuciu, projekt opinii jest bardzo dobry. W pierwszej części zawiera trafną syntezę tego wszystkiego, co się w gospodarce dzieje, a mianowicie, że mimo reformowania od kilku lat gospodarki nie udało się przezwyciężyć wielu negatywnych zjawisk, zwłaszcza inflacjogenności struktur, chronicznej nierównowagi, niskiej efektywności, słabych więzi i małej konkurencyjności w systemie gospodarki światowej. Powiedziano tam, że w 1986 r. nie osiągnięto postępu na rynkach dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych oraz w sferze obrotów płatniczych z zagranicą, to doprowadziło do zaostrzenia procesów inflacyjnych w stosunku do ostatnich dwóch lat. Równocześnie stwierdzamy w opinii - i słusznie - że nastąpiło ożywienie gospodarcze, przyspieszenie na niektórych odcinkach osłabionej wcześniej dynamiki procesów gospodarczych. O czym to świadczy? O tym, że ludzie mają wolę pracy, ale nie stworzono im właściwych warunków, by ją spożytkować. Trzeba wyciągnąć z tego wnioski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#BolesławSzafrański">Zgadzam się z oceną prof. J. Szoslanda, że poszczególne fragmenty naszej opinii są sformułowane trafnie, dość ostro, ale rzetelnie. Jak wiadomo, został utworzony Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki. Podnosiłem tę sprawę na posiedzeniu zespołu roboczego i teraz pragnę zaproponować uzupełnienie naszej opinii we fragmencie dotyczącym tego właśnie funduszu następującym sformułowaniem: „Dlatego z uwagi na wstępny, wręcz doświadczalny okres funkcjonowania tego nowego instrumentu ekonomicznego należało przedstawić choćby szacunkową charakterystykę skutków poniesionych dotychczas nakładów i zaobserwowanych różnic w możliwościach efektywnego sterowania poszczególnymi obszarami badawczymi”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#FranciszekKubiczek">W projekcie opinii Rady przyjęto konwencję koncentrowania się raczej na minusach. Mimo to żaden fakt przedstawiony w sprawozdaniu rządu nie został podważony. Dżentelmeni nie spierają się o fakty - można jednak spierać się co do ocen.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#FranciszekKubiczek">W CPR na 1986 r. zakładano równoległy wzrost płac i cen, wzrost tych pierwszych nie został jednak opanowany. Zrodził się więc dylemat, czy „podciągać ceny do płac, czy nie. Naszym zdaniem jednak tak, gdyż sprawą ważniejszą jest redukowanie luki inflacyjnej i niedopuszczanie do zakłóceń na rynku wewnętrznym. W tym roku podjęliśmy ostre środki mające zapobiegać nieprzewidzianemu wzrostowi płac. Jest to znana już 12% granica wzrostu płac oraz podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń, przy czym jeśli sięgnie on 25% zysku, to przedsiębiorstwo traci wszystkie ulgi i dotacje. Są to mechanizmy dość powszechnie krytykowane, są one z pewnością prymitywne, ale skuteczne. Niestety, nie otrzymujemy poparcia dla tych metod, a są one jedynie możliwe. choć bywa, że działają antymotywacyjnie. Jeśli ktoś zgłosi lepsze propozycje - chętnie skorzystamy.</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#FranciszekKubiczek">Są zarzuty dotyczące polityki inwestycyjnej. Nakłady inwestycyjne w ujęciu realnym są zgodne z planem, a ich przekraczanie w ostatnich latach systematycznie malało. Z danych GUS wynika, te przeciętny cykl inwestycyjny w 1996 r. skrócił się w stosunku do roku poprzedniego o ponad 2 miesiące, zaś w stosunku do 1982 r. - o 6 miesięcy. Przypomnę, że w latach 1982–1983 radykalnie, bo o prawie 50% zmniejszyliśmy nakłady inwestycyjne. Obecnie sytuacja na froncie inwestycyjnym normalizuje się.</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#FranciszekKubiczek">Kilka uwag o kwestii dekoncentracji frontu robót. Kto ma go koncentrować w warunkach samodzielności przedsiębiorstw? Podejmują one 25 tys. zadań inwestycyjnych rocznie z kredytów, a przede wszystkim z własnych środków, z których finansowanych jest 3/4 inwestycji przedsiębiorstw rozpoczętych w 1986 r. Czy ta dekoncentracja nie jest przypadkiem przyrodzoną cechą reformy? Może już nigdy nie wrócimy do koncentracji, przedsiębiorstwa zaczynają przecież i te inwestycje - jeszcze raz to podkreślam - z własnych środków.</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#FranciszekKubiczek">Co się tyczy przemian strukturalnych, to nie da się dokonać przełomu w ciągu roku czy dwóch. Jednak w niektórych dziedzinach gospodarki tempo wzrostu jest ponad dwukrotnie szybsze i dla preferowanych branż sięga 46% przy średniej 22%. W niektórych dziedzinach gospodarki nastąpi podwojenie produkcji w ciągu 5-lecia.</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#FranciszekKubiczek">Trzeba też pamiętać, te nie udział produkcji rynkowej, a raczej produkcja eksportowa stanowi główne kryterium przemian strukturalnych, bo na to głównie są one nastawione. Np. przemysł elektromaszynowy osiągnął wzrost eksportu w cenach stałych do II obszaru płatniczego o 28% i to jest istotny wskaźnik, a nie produkcja rynkowa.</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#FranciszekKubiczek">Rolnictwo. Nie mamy tak ostrej oceny jego problemów, jaka padła w dyskusji. Analizujemy te wszystkie sprawy wspólnie z resortem rolnictwa i placówkami naukowymi. Zwiększenie dostaw dla rolnictwa jest bezwzględne i nie można go negować. Również czynnik pogody w uzyskaniu wysokich plonów jest dyskusyjny i sami rolnicy często podkreślają, że to ich zasługa, a nie niebios. Wzrost plonów to między innymi efekt strukturalnych zmian w zasiewach - takie są fakty. Pewne procesy strukturalne w naszym rolnictwie rozwijają się i utrwalają. Czy mamy ich nie dostrzegać i mówić o pogodzie? Co do dochodów rolników, zaznaczył się ich dysperytet na poziomie 8% w stosunku do gospodarki narodowej. Gdyby jednak wziąć pod uwagę łączne dochody na osobę w rodzinie, dochody staną się już porównywalne, nawet z 2% przewagą na korzyść rolnictwa, a w przypadku rodzin chłopskich wzrosłyby one już o 4%.Warto więc brać pod uwagę cały zestaw wskaźników, a nie posługiwać się jedynie tymi, które pomagają w negocjacjach cenowych. Przewidywane na lipiec podwyżki cen płodów rolnych będą kolejnym wyrównaniem finansowym.</u>
          <u xml:id="u-199.7" who="#FranciszekKubiczek">Co do ochrony środowiska - nie sądzę, by było słuszne przechodzenie do porządku dziennego nad dokonaniami ubiegłego roku. Przypomnę, że nakłady na ten cel wzrosły w znacznie większym stopniu niż to zakładano i te brak w tej dziedzinie nie złotówek, ale środków technicznych, często też dewiz.</u>
          <u xml:id="u-199.8" who="#FranciszekKubiczek">Generalnie rzecz biorąc nasze sprawozdanie z wykonania zadań 1986 r. nie jest tak bezproblemowe, jak stwierdza to projekt opinii Rady.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#BronisławCiaś">Projekt opinii o sprawozdaniu z wykonania ubiegłorocznego budżetu, oceniam jako obiektywny, jest to trafna synteza. Pragnę udzielić kilku dodatkowych wyjaśnień.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#BronisławCiaś">Deficyt budżetowy za 1986 r. wyniósł 151 mld zł. Kwota ta była założona w planie i dotyczy w całości budżetu centralnego, gdyż budżety terenowe są budżetami zrównoważonymi. Deficyt ten pociągnął za sobą zwiększenie zadłużenia budżetu państwa w NBP do 639 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-200.2" who="#BronisławCiaś">Rady narodowe osiągnęły nadwyżki budżetowe w łącznej kwocie 97 mld zł. Kończą się już dyskusje, czy to dobrze, czy to źle. Jak już wspomniałem, budżety terenowe są zrównoważone, istnieje stabilność wydatków. Dochody ponadplanowe rad wyniosły w 1986 r. 82 mld zł, która to kwota złożyła się na ową łączną nadwyżkę 97 mld zł. Uzyskiwanie tych nadwyżek traktujemy jako autonomiczną sferę działania rad narodowych, umożliwiającą kierowanie zdobytych środków na realizację najpotrzebniejszych zadań. Wszystko to nie oznacza, że nie trzeba doskonalić funkcjonowania budżetów terenowych, ale nie należy podnosić larum z powodu osiągniętych przez nie nadwyżek.</u>
          <u xml:id="u-200.3" who="#BronisławCiaś">Czy można było poprawić wyniki działalności finansowej państwa? Wzrosły dochody i wydatki, nie zmalał natomiast budżetowy deficyt. O poziomie dochodów decydowały przedsiębiorstwa uspołecznione, wpłaty sektora nie uspołecznionego nie mają tu decydującego znaczenia. W ciągu minionego roku często pojawiało się twierdzenie, że politykę finansową państwa cechuje nadmierny fiskalizm. Co mówią o tym liczby? Przedsiębiorstwa uspołecznione wpłaciły do budżetu 49,3% swego zysku, gdy stopa podatku dochodowego wynosi 65%. Wpłaty te stanowiły mniejszą część dochodów przedsiębiorstw niż w 1985 r., kiedy to wyniosły 51%. Można na to powiedzieć, że są to dane zbiorcze, zaś sytuacja jest zróżnicowana w poszczególnych branżach i zakładach. Bierzemy to pod uwagę i proponujemy różne wariantowe rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-200.4" who="#BronisławCiaś">Różnica między założoną stopą podatkową a niższym od niej odsetkiem wypłat z zysku do budżetu bierze się z ulg udzielanych przedsiębiorstwom. Jeśli by ich nie było, nie byłoby też deficytu budżetowego, ale nie byłoby również środków w posiadaniu przedsiębiorstw. W 1986 r. ulgi dla przedsiębiorstw przyniosły im 280 mld zł. Największą część - ponad 40% - stanowiły ulgi przyznane z tytułu produkcji eksportowej, dale j - z tytułu produkcji na cele obronności kraju, przedsięwzięć na rzecz ochrony środowiska i działalności modernizacyjnej. Tylko niewiele ponad 10% stanowiły ulgi uznaniowe, związane przede wszystkim ze zwiększaniem funduszu rozwoju przedsiębiorstw, a nie zwiększaniem zysku do podziału. Ten ostatni wzrósł w 1986 r. o 33,5%, zaś wpłaty podatku dochodowego zwiększyły się o 25%. Spotykają nas nawet zarzuty, że na funduszu rozwoju przedsiębiorstw pozostało na koniec roku za dużo - 600 mld zł (o 40% więcej niż w 1985 r.). Ubiegłoroczne wydatki przedsiębiorstw z funduszu rozwoju wyniosły łącznie 700 mld zł. Przedsiębiorstwa nie znajdują się, oczywiście, w identycznej sytuacji - w budownictwie mamy np. grupę przedsiębiorstw budownictwa mieszkaniowego, w którym obowiązują ceny regulowane oraz przedsiębiorstwa budownictwa ogólnego, które znajdują się w lepszym położeniu. Wszystko to są doświadczenia na ten rok i na dalszą przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-200.5" who="#BronisławCiaś">Podnoszono w dyskusji problem funduszy scentralizowanych, proponując m.in. dokonanie wstępnej analizy wykorzystania środków Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki. W formie funduszy wykształcił się potężny organizm gospodarki pozabudżetowej i przez fundusze scentralizowane płyną ogromne ilości środków. Są to w istocie fundusze parabudżetowe, ale kontrola nad nimi jest o wiele mniejsza. Czy te znaczne środki mają być właśnie tam odkładane? Teraz za wcześnie jeszcze na takie rozważania, gdyż wiele funduszy utworzono stosunkowo niedawno. W przyszłości trzeba się będzie jednak nad tym zastanowić, na koniec 1986 r. mieliśmy bowiem ponad 200 mld zł na funduszach, a z drugiej strony deficyt budżetowy.</u>
          <u xml:id="u-200.6" who="#BronisławCiaś">W działalności Ministerstwa Finansów wykorzystamy oceny Rady, która wyraża też obawy o realizację tegorocznej ustawy budżetowej. Równowaga budżetowa jest bardzo wątła i w znacznej mierze uzależniona od realizacji programu ograniczania dotacji. Nie powiodło się to w pełni i powstała luka, którą trzeba zapełnić. Będziemy szukali rozwiązania tego problemu, by zrównoważyć tegoroczny budżet, ograniczyć jego wydatki i zwiększyć dochody nie poprzez zwiększanie obciążeń podatkowych przedsiębiorstw, ale przez ograniczanie udzielanych im ulg.</u>
          <u xml:id="u-200.7" who="#BronisławCiaś">Podatek od płac stał się dochodem własnym rad narodowych, wspierającym lokalne fundusze. Jest problem, co z tym zrobić.</u>
          <u xml:id="u-200.8" who="#BronisławCiaś">I ostatnia kwestia: podatku od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń nie chcielibyśmy traktować jako trwałego źródła dochodów budżetowych, wolelibyśmy utrzymać się we wskaźniku 12% bez podatku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#FranciszekGaik">Nie miałem zamiaru zabierać głosu, ale wystąpienia przedstawicieli rządu obudziły we mnie werwę polemiczną. Brałem udział w pracach zespołu roboczego i będą bronił projektu opinii. Jest to dokument zwięzły, rzeczowy i obiektywnie oceniający stan gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#FranciszekGaik">Zarzucono nam, że zbytnio fetyszyzujemy wzrost cen. Nie jest tak. My po prostu ciągle interesujemy się tą sprawą wskazując, że nie jest to droga do reformowania gospodarki. Każdy ekonomista musi przyznać, że droga ta nie sprawdziła się w praktyce. Cena powinna spełniać ważne funkcje ekonomiczne i tylko wtedy system cen jest racjonalny. W naszych warunkach ceny nie spełniają swych funkcji. Jeśli tak jest i jeśli mimo to ciągle manewrujemy cenami nie osiągając zakładanych rezultatów, to czy nie należałoby się wreszcie zastanowić nad warunkami, w jakich te ceny funkcjonują? Może po prostu nie są one w stanie spełniać swych funkcji w obecnych warunkach? Czy zatem nie przeceniamy naiwnie roli cen stale je podnosząc?</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#FranciszekGaik">Zarzucono nam, że zbytnią uwagę skupiamy na działaniach na rzecz limitowania płac. Urzędowo nazywa się to sankcjonowaniem nieuzasadnionego wzrostu płac. Twierdzono, że nikt nie wymyślił jeszcze lepszego instrumentu oddziaływania na sytuację płacową w przedsiębiorstwach. Niestety, nie wymyślono dotąd nic bardziej skutecznego, ale nie oznacza to, że powinniśmy zarzucić doskonalenie instrumentów systemowych.</u>
          <u xml:id="u-201.3" who="#FranciszekGaik">Wszyscy wiemy, że przeszliśmy pewną ewolucję systemu gospodarczego: od systemu nakazowo-rozdzielczego przeszliśmy do systemu uznaniowo-przetargowego i to w najgorszym wydaniu, jakie tylko może istnieć. Uznaniowej i przetargi koncentrują się wokół linii pionowej i dotyczą stosunków „góry” z „dołem”. Nie widzę podstaw do twierdzenia, że w najbliższym czasie wolne przetargi przeniosą się i skoncentrują wokół poziomych więzi między przedsiębiorstwami rynkowymi.</u>
          <u xml:id="u-201.4" who="#FranciszekGaik">Odrzucam zdecydowanie sugestię, że zbyt wiele uwagi poświęcamy roli inwestycji w kształtowaniu pozytywnych zmian strukturalnych w gospodarce narodowej. W projekcie opinii zwracamy tylko uwagę na dotkliwe ograniczenia rozwoju gospodarczego. Istnieją obecnie trzy pętle duszące naszą gospodarkę: pętla inwestycyjna, pętla sytuacji płatniczej i pętla zaopatrzeniowa. Wszyscy widzimy je na co dzień. W tej sytuacji warto zapytać, czy istniejąca struktura inwestycji sprzyja osiąganiu takich długofalowych celów, jak np. produkcja proeksportowa, wzrost efektywności gospodarowania, ograniczenie energo-i materiałochłonności? Są to pytania retoryczne, bowiem odpowiedź przynosi codzienne życie. Gospodarka w świetle oficjalnych mierników i wskaźników prezentuje się poprawnie. Poprawnie wygląda też stan zaangażowania inwestycyjnego. Gdybyśmy jednak popatrzyli na inwestycje przez pryzmat innych mierników, to opinie mogłyby być różne. Gdybyśmy np. przeanalizowali trzy podstawowe branże: górnictwo, hutnictwo i przemysł chemiczny pod kątem nowoczesności produkowanych wyrobów, to wnioski będą marne. W hutnictwie tylko 8% wyrobów ma poniżej 5 lat natomiast duża część wyrobów ma swój cykl życia ok. 15 lat.</u>
          <u xml:id="u-201.5" who="#FranciszekGaik">Minorowe nastroje wywołuje analiza jakości produktów. W ub. r. wzrosła znacznie wartość zwrotów towarowych w eksporcie. O ile w 1985 r. zwroty te kształtowały się na poziomie 760 mln zł, to w 1986 r. wyniosły ok. 1 mld zł, czyli wzrosły o ok. 35%. Na liście zwrotów znaleźć można takie branże przemysłowe jak: przemysł lekki i chemiczny, przemysł maszynowy, przetwórstwo rolno-spożywcze i inne. Twierdzi się, że sytuacja w rolnictwie ulega stałej poprawie. Nie chcę powracać do dyskusji, czy jest to zasługa polityki państwa, warunków pogodowych, czy też pracy rolników. Na pewno wszystkie te czynniki mają swój udział w kreowaniu tendencji pozytywnych. Warto jednak wiedzieć, że w 1986 r. nie dopuszczono do eksportu ok. 37 tys. ton produktów typowo rolniczych z powodu ich złej jakości. Mówię o tym, ponieważ ma to związek z kierunkami i efektywnością procesów inwestycyjnych w naszym kraju. Nie zawsze oficjalne mierniki pokazują rzeczywisty obraz sprawy.</u>
          <u xml:id="u-201.6" who="#FranciszekGaik">Wiceminister B. Ciaś poruszył w swym wystąpieniu problem alternatywy w zakresie spraw budżetowych. Taką alternatywą musi być ostre ograniczenie budżetowe. Prof. Janosz Kornaj, znakomity węgierski ekonomista, wręcz twierdzi, że nie ma innej alternatywy niż ostre ograniczenia budżetowe konieczne w takiej sytuacji jak nasza. Tymczasem co się dzieje? Znów przekroczono planowany poziom dotacji. Mówi się, że wchodzimy w II etap reformy, który ma sprzyjać efektywności, oszczędności itp. Obawiam się, że wchodzenie w II etap reformy może mieć charakter sprintu do mety w sytuacji, gdy sprinter biegnie z kulawą nogą.</u>
          <u xml:id="u-201.7" who="#FranciszekGaik">Po przerwie ostateczną wersję projektu opinii o przebiegu głównych procesów społeczno-gospodarczych w 1986 r. przedstawił przewodniczący zespołu roboczego Kazimierz Rupar: Zmiany są nieliczne i dotyczą głównie sformułowań niejasnych i wątpliwych. Zmierzają one do poprawy czytelności naszej opinii i nie podważają jej zasadniczej treści.</u>
          <u xml:id="u-201.8" who="#FranciszekGaik">Na str. 5 projektu opinii w części dotyczącej dochodu narodowego proponujemy wykreślenie ostatniego zdania od słów: „rozbieżność oficjalnie ogłoszonego wzrostu dochodu narodowego” do słów: „na których opiera się sprawozdanie z przebiegu realizacji NPSG”. Piszemy o tych sprawach już na str. 3 i wykreślenie omawianego fragmentu pozwoli uniknąć powtórzeń, tym bardziej że pogląd tu zawarty ma charakter przypuszczenia i mógłby być łatwo zakwestionowany.</u>
          <u xml:id="u-201.9" who="#FranciszekGaik">Na tej samej str. 5, w części dotyczącej przemysłu zakradła się niezręczność redakcyjna: zdanie „zaliczyć tu należy np. wersję restyling samochodu Fiat 126p” zostało skreślone już na etapie dyskusji w zespole roboczym i znalazło się w przedłożonej wersji tylko w wyniku przeoczenia maszynistki.</u>
          <u xml:id="u-201.10" who="#FranciszekGaik">Trzecia poprawka jest związana ze zdaniem na str. 7 dotyczącym sytuacji w zakresie inwestycji. Proponujemy wykreślenie zdania „Rada może podzielić pogląd zawarty w sprawozdaniu, że takie zaawansowanie ogólnej kwoty należy uznać za prawidłowe, ale to kryterium oceny niewiele oznacza”. Sformułowanie to jest zredagowane niezręcznie i zawiera pewną sprzeczność. Wykreślenie przyczyni się do zwiększenia jasności i klarowności tekstu.</u>
          <u xml:id="u-201.11" who="#FranciszekGaik">Kolejna poprawka dotyczy działu „Transport”: na str. 8 proponujemy wykreślić zdanie „Ze sprawozdania wynika, że w 1986 r. potrzeby przewozowe zostały w pełni zaspokojone, przy korzystnym zjawisku obniżenia transportochłonności dochodu narodowego”, gdyż ma ono charakter wątpliwy, bowiem nie jest pewne, czy potrzeby przewozowe zostały istotnie w pełni zaspokojone.</u>
          <u xml:id="u-201.12" who="#FranciszekGaik">Na str. 10 w dziale „Ochrona środowiska” znajduje się stwierdzenie „Na tle przedstawionego sprawozdania Rada Społeczno-Gospodarcza stawia pytanie: skoro jest tak bezproblemowo, to dlaczego stopień degradacji środowiska i jego dalszych zagrożeń jest tak wysoki?”. Proponujemy wykreślenie tego zdania jako zbędnego, ponieważ cała ta część opinii jasno stawia sprawę.</u>
          <u xml:id="u-201.13" who="#FranciszekGaik">Na str. 17 projektu opinii w części dotyczącej Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki proponujemy dopisać sformułowanie uzupełniające zakończenie pierwszego akapitu: „należy dokonywać kompleksowych szacunków skutków przedsięwzięć podejmowanych w sferze nauki i techniki”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#JerzySablik">Czy są jeszcze jakieś uwagi w związku z projektem opinii?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#Głoszsali">Proponuję pozostawić zakwestionowane sformułowanie na str. 10 dotyczące stanu ochrony środowiska. Nie przekonuje mnie argument, że pozostała część jest wystarczająco jasna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#JerzySablik">Kto jest za utrzymaniem w tekście opinii pierwotnie proponowanego sformułowania związanego z ogólną oceną działań Rządu na rzecz ochrony środowiska?</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#JerzySablik">Większością głosów Rada zdecydowała o utrzymaniu na str. 10 opinii pierwotnie zawartego w niej sformułowania.</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#JerzySablik">Następnie Rada przyjęła jednogłośnie cały tekst opinii.</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#JerzySablik">OPINIA Nr 24.</u>
          <u xml:id="u-204.4" who="#JerzySablik">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o projekcie ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich uchwalona w dniu 24 czerwca 1987 roku.</u>
          <u xml:id="u-204.5" who="#JerzySablik">I.</u>
          <u xml:id="u-204.6" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie wyraża przekonanie, iż wniesiony z inicjatywy poselskiej projekt ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, stanowiący realizacje propozycji Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego i poparty Uchwałą X Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym.</u>
          <u xml:id="u-204.7" who="#JerzySablik">Na gruncie polskiego systemu prawnego jest to nowa instytucja, której rozwój i funkcjonowanie nie sposób dzisiaj przewidzieć.</u>
          <u xml:id="u-204.8" who="#JerzySablik">Proponowane rozwiązanie stanowi logiczną konsekwencje tych wszystkich inicjatyw ustawodawczych, podejmowanych na przestrzeni ostatnich lat, które zmierzają do tworzenia gwarancji dalszej demokratyzacji życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-204.9" who="#JerzySablik">Niezależnie od dotychczasowego systemu kontroli, w postaci instytucji skarg, zażaleń i wniosków, sądowej kontroli obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-204.10" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża przekonanie, iż Rzecznik Praw Obywatelskich osadzony w proponowanej strukturze i uzbrojony w skuteczny oręż działania, stanie się dodatkowym ważnym czynnikiem, który, nie zastępując innych instytucji, będzie uwieńczeniem systemu rozpatrywania i załatwiania nabrzmiałych i zasadniczych spraw obywateli. Jego istnienie i funkcjonowanie zwiększy gwarancje praworządnego postępowania organów państwowych i wzmocni pozycje Sejmu w ważnej dziedzinie, jaką jest ochrona praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-204.11" who="#JerzySablik">Z tych wzglądów Rada Społeczno-Gospodarcza opowiada się za wprowadzeniem do polskiego systemu prawnego instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-204.12" who="#JerzySablik">II.</u>
          <u xml:id="u-204.13" who="#JerzySablik">Przechodząc do omówienia szczegółowych rozwiązań prawnych. Rada Społeczno-Gospodarcza uważa za konieczne podkreślić, iż oczekiwania społeczne związane z wprowadzeniem instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich do naszego systemu prawnego, mogą się spełnić jeżeli projektowana ustawa, która ma szczególne znaczenie dla ochrony jednostkowych praw obywateli - jak na to wskazuje treść art. 1, pkt 2-będzie obejmować rozwiązania, stanowiące realizację celu rzecznika oraz będzie przez obywateli rozumiana i akceptowana. Sformułowania zawarte w art. 1, pkt 3 w części dotyczącej zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej, mogą w praktyce nastręczyć określone trudności interpretacyjne. Omawiane pojęcia na gruncie polskiego prawa są znane ale ich prawidłowe stosowanie, jak na to wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego, nie jest łatwe nawet przez wyspecjalizowane organy. Tym większą trudność będzie sprawiać tym, którzy na bazie ustawy szukać będą ochrony swoich praw.</u>
          <u xml:id="u-204.14" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, iż zasadniczy akcent w określeniu przedmiotowego zakresu działania rzecznika powinien być położony na ochronie praw obywatelskich zagwarantowanych ustawami, jak to uczyniono w art. 1, pkt 2. Zasady współżycia i sprawiedliwości społecznej powinny stanowić jedynie posiłkową wykładnię, która posłużyć może rzecznikowi dla oceny tego czy nastąpiło faktyczne naruszenie określonych praw. Takie określenie obszaru właściwości rzecznika będzie bardziej przejrzyste dla obywateli.</u>
          <u xml:id="u-204.15" who="#JerzySablik">Nasuwa wątpliwość zaproponowane rozwiązanie w art. 4, pkt 2 zezwalające posłowi na wykonywanie funkcji rzecznika. Wątpliwość ta nie jest dowodem braku zaufania do posłów, rodzi się ona na tym tle, iż posłowie w ramach kompetencji Sejmu sprawować będą nadzór nad funkcjonowaniem instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-204.16" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza podziela w pełni stanowisko projektodawcy co do możliwości odwołania rzecznika przed upływem kadencji w przypadku choroby, sprzeniewierzenia się złożonemu przyrzeczeniu lub zrzeczenia się wykonywania, obowiązków. Nie widzi jednak dostatecznego uzasadnienia dla odwołania rzecznika na wypadek „ułomności lub utraty sił”. Taka alternatywa mogłaby sugerować możliwość dokonywania nie dość wnikliwego - z uwagi na stan zdrowia - doboru kandydata na stanowisko rzecznika lub eliminować tych, którzy mimo inwalidztwa są na tyle sprawni - jak dowodzi życie - aby podjąć się odpowiedzialnej funkcji rzecznika.</u>
          <u xml:id="u-204.17" who="#JerzySablik">Decydującym o powodzeniu inicjatywy ustawodawczej zagadnieniem jest skuteczność działania rzecznika. Rodzi się pytanie, czy zakres uprawnień i instrumentów, którymi rzecznik będzie dysponował, a które są zawarte w projekcie ustawy, pozwolą mu skutecznie ingerować w sprawach, w których uzasadniona będzie jego interwencja. Nie wolno zapominać, iż nawet najdoskonalsze normy prawa nie gwarantują jeszcze sprawiedliwości w sensie materialnym, że krzywdy obywateli nie powstają tylko z formalnego nieprzestrzegania lub zaniechania prawa. Rozstrzyga o tym w znacznej mierze sposób realizowania norm prawnych, to w jakim zakresie organ, a ściślej mówiąc urzędnik lub funkcjonariusz publiczny, stosujący prawo lub wykonujący zadania służby publicznej, posługuje się nim przy zachowaniu zasad słuszności i zdrowego rozsądku.</u>
          <u xml:id="u-204.18" who="#JerzySablik">Doświadczenia uczą, iż w tysiącach skarg rozpatrywanych w trybie skarg i zażaleń, nieudolność administracji, a nierzadko zła wola urzędnika leżą u podstaw krzywd obywatela.</u>
          <u xml:id="u-204.19" who="#JerzySablik">W świetle tego rozumowania, rzecznik, jeżeli ma skutecznie chronić obywatela przed nieudolnością lub samowolą urzędnika, szerzej mówiąc organu, musi być wyposażony w takie instrumenty, które pozwolą mu bez uciekania się do pomocy innych organów egzekwować swoje stanowisko. Temu postulatowi nie czynią w pełni zadość proponowane rozwiązania w art. 11, 12, 13 i 14 projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-204.20" who="#JerzySablik">W art. 11 projekt uzbraja rzecznika w prawo zbadania sprawy na miejscu, żądania stosownych wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez podmioty prawne określone w tymże art. w pkt 2, ale odmiennie reguluje te kwestie (pkt 3) w odniesieniu do sądów, prokuratury i organów ścigania. Na ocenę pracy tych organów rzutują nie tylko czynności podejmowane przez merytorycznych funkcjonariuszy, ale w dużej mierze przez aparat urzędniczy. Działanie lub zaniechanie tych służb są nierzadko źródłem skarg i zażaleń. Jest to jeden argument przemawiający za koniecznością zmiany art. 11, pkt 3. Jest też drugi niemniej ważny. Jedynym dowodem zachowania wymogów formalnych są dokumenty zebrane w aktach. One zgodnie z określonymi przepisami są udostępniane zainteresowanym i uprawnionym osobom. Na tle braku jasnej korelacji miedzy pkt 1 a 3 art. 11 nasuwają się wątpliwości, czy rzecznik będzie miał uprawnienia do kontroli akt sądowych i prokuratorskich w każdym stadium postępowania. Nie do przyjęcia byłoby ograniczenie jego uprawnień w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-204.21" who="#JerzySablik">Rzecznik - bez obawy naruszenia niezawisłości sądów lub osłabienia pozycji organów ścigania - powinien mieć możliwość przeglądania akt w każdym stanie sprawy, jeżeli uzna to za konieczne lub celowe. Jest to bowiem instytucja szczególnego zaufania społecznego.</u>
          <u xml:id="u-204.22" who="#JerzySablik">Na tle art. 12 rzecznik powinien mieć również możliwość (pkt 5) żądania wszczęcia postępowania administracyjnego, jak to trafnie przyjęto w pkt 4 w odniesieniu do postępowania karnego, a następnie uczestniczenia w postępowaniu na prawach strony. Ponieważ wykonywać będzie on funkcje szerszą niż uprawnienia prokuratora w odniesieniu do praw obywatelskich, ustawa nie powinna odwoływać się do praw przysługujących prokuratorowi.</u>
          <u xml:id="u-204.23" who="#JerzySablik">Logicznie rozumując, jeżeli rzecznik nabrał przekonania co do konieczności ingerencji, a co za tym idzie do wystąpienia w sprawie, jego uprawnienia nie powinny być określone w formie fakultatywnej, jak to proponuje art. 13 projektu ustawy, lecz w formie obligatoryjnej. Bardziej przekonywujące opinie społeczną byłoby rozwiązanie, które zobowiązywałoby rzecznika, w przypadku naruszenia prawa, do formułowania opinii i wniosków oraz do żądania obligatoryjnego wszczęcia postępowania dyscyplinarnego i stosowania sankcji służbowych, nie pozostawiając organowi naruszającemu prawa innej alternatywy. Tego rodzaju propozycje uzasadnia treść ust. 2, art. 13, który zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej osłabia uprawnienia rzecznika określone w ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-204.24" who="#JerzySablik">Uzasadnione byłoby określenie w ustawie formy wydawania decyzji przez Rzecznika Praw Obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-204.25" who="#JerzySablik">Nadto Rada Społeczno-Gospodarcza proponuje dokonać poprawek redakcyjnych, które by czyniły język ustawy dostatecznie komunikatywnym dla szerokiego kręgu odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-204.26" who="#JerzySablik">OPINIA Nr 25.</u>
          <u xml:id="u-204.27" who="#JerzySablik">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL uchwalona w dniu 24 czerwca 1987 roku na temat:</u>
          <u xml:id="u-204.28" who="#JerzySablik">- Sprawozdania z przebiegu realizacji NPSG 1986–1990 w 1986 r. (druk nr 178).</u>
          <u xml:id="u-204.29" who="#JerzySablik">- Sprawozdania z wykonania budżetu państwa za okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 1986 r. (druk nr 170).</u>
          <u xml:id="u-204.30" who="#JerzySablik">- Sprawozdania z wykonania planu kredytowego w 1986 r. (druk nr 171).</u>
          <u xml:id="u-204.31" who="#JerzySablik">- Sprawozdania z wykonania bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności w 1986 r. (druk nr 172).</u>
          <u xml:id="u-204.32" who="#JerzySablik">- Bilansu płatniczego PRL wraz z oceną wykonania planu obrotów płatniczych z zagranicą za rok 1986 (druk nr 173).</u>
          <u xml:id="u-204.33" who="#JerzySablik">- Sprawozdania z wykonania Funduszu Rozwoju Kultury za rok 1986 (druk nr 174).</u>
          <u xml:id="u-204.34" who="#JerzySablik">- Sprawozdania z gospodarki środkami Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki za rok 1986 (druk nr 177).</u>
          <u xml:id="u-204.35" who="#JerzySablik">- Sprawozdania z wykonania planu Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej za 1986 rok (druk nr 175).</u>
          <u xml:id="u-204.36" who="#JerzySablik">- Sprawozdania z gospodarki środkami Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego w roku 1986 (druk nr 176).</u>
          <u xml:id="u-204.37" who="#JerzySablik">Ogólna charakterystyka procesów gospodarczych w 1986 roku.</u>
          <u xml:id="u-204.38" who="#JerzySablik">Ocena sytuacji gospodarczej państwa wskazuje, że w 1986 r. utrzymywał się nadal stan głębokiej nierównowagi, a występujące zjawiska miały złożony charakter. Stopień realizacji zadań rzeczowo-finansowych w różnych dziedzinach był głęboko zróżnicowany.</u>
          <u xml:id="u-204.39" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza uznaje, że w 1986 r. nastąpiło przyśpieszenie na niektórych odcinkach, osłabionej w 1985 roku dynamiki procesów gospodarczych. Wyrażało się to w wyższym niż zakładano tempie przyrostu dochodu narodowego, na co miało wpływ przede wszystkim rolnictwo i przemysł. Wystąpiły pozytywne tendencje, polegające na ograniczeniu energo i materiałochłonności produkcji. Zaznaczył się wzrost udziału inwestycji modernizacyjnych, sprzyjających zwiększaniu produkcji z przeznaczeniem na eksport. Rada Społeczno-Gospodarcza doceniając te kierunki zmian, wyraża jednocześnie pogląd, że nie doprowadziły one do wyraźnego ożywienia całokształtu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-204.40" who="#JerzySablik">W swojej opinii Rada zwraca przede wszystkim uwagę na utrzymujące się negatywne zjawiska i tendencje, które stanowią istotne zagrożenie realizacji celów NPSG na lata 1986–1990.</u>
          <u xml:id="u-204.41" who="#JerzySablik">W 1986 roku nie osiągnięto postępu na rynkach dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych oraz w sferze obrotów płatniczych z zagranicą. Doprowadziło to do zaostrzenia procesów inflacyjnych w stosunku do ostatnich dwóch lat.</u>
          <u xml:id="u-204.42" who="#JerzySablik">Wzrost cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych, założony w planie na 1986 r. w wys. 12–13%, faktycznie osiągnął wielkość prawie 18%. W 1985 r. wzrost ten wynosił 15,1%, a w 1984 r. odpowiednio 15,0%.</u>
          <u xml:id="u-204.43" who="#JerzySablik">Mimo wydatnie wyższego, niż to wynikało z planu, wzrostu cen nie została zamknięta luka inflacyjna, a wręcz odwrotnie, zwiększyła się ona ze 150 mld w 1985 r. do 180 mld w 1986 r. Było to wynikiem przede wszystkim znacznego przekraczania planowanego przyrostu zasobów pieniężnych ludności, przewyższającego kształtującą się podaż towarów i usług.</u>
          <u xml:id="u-204.44" who="#JerzySablik">Rok 1986 był okresem, w którym wpływy z eksportu do II obszaru płatniczego zostały zrealizowane w wys. 100,8% wielkości planowanych, ale w rezultacie wyższych od założeń wypłat za import, saldo dodatnie ukształtowało się niżej od planowanego.</u>
          <u xml:id="u-204.45" who="#JerzySablik">Podobnymi nieprawidłowościami - jak w latach ubiegłych - obarczona była działalność inwestycyjna. Występowała nadal przewlekła realizacja zadań i w konsekwencji opóźnienia w oddawaniu ich do eksploatacji, dekoncentracja frontu robót, wysokie tempo wzrostu cen materiałów, robót i gotowych dóbr inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-204.46" who="#JerzySablik">Zdaniem Rady, na gospodarkę państwa w 1986 roku oddziaływały kierunkowo te same zjawiska, co w latach bezpośrednio minionych, z tym, że na niektórych odcinkach presja zjawisk negatywnych uległa nawet zwiększeniu.</u>
          <u xml:id="u-204.47" who="#JerzySablik">Mimo reformowania gospodarki od kilku lat, nie udało się przezwyciężyć tych negatywnych zjawisk, a w szczególności inflacjogenności struktur, chronicznej nierównowagi, niskiej efektywności, słabych więzi i małej konkurencyjności w systemie gospodarki światowej. W sprawozdaniu z realizacji NPSG określa się, że powyższa sytuacja może stanowić „barierę pełnego wykonania zadań całego pięciolecia” a także, że „utrzymująca się nierównowaga niekorzystnie wpływa na możliwości realizacji długofalowych założeń rozwoju oraz w sposób istotny ogranicza skuteczność szeregu rozwiązań reformy gospodarczej”.</u>
          <u xml:id="u-204.48" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza w swych opiniach wielokrotnie przedstawiała pogląd, że w gospodarce dominują działania doraźne, przy zdecydowanym niedostatku przedsięwzięć kształtujących perspektywiczny jej rozwój. Jak wynika z przedstawionego do zaopiniowania sprawozdania, w tym zakresie również w 1986 r. nie nastąpiły korzystne zmiany.</u>
          <u xml:id="u-204.49" who="#JerzySablik">Złożonym problemem są realne dochody pieniężne w ocenie opinii społecznej. W sprawozdaniu wykazuje się w 1986 r. wzrost o około 3,8% (licząc koszty utrzymania bez alkoholu i tytoniu) tych dochodów, siły nabywczej przeciętnego wynagrodzenia o 4,8%, a przeciętnej emerytury i renty o 7,5%. Jednocześnie stwierdza się, że „nierównowaga i wysoki poziom inflacji powoduje także, że społeczne odczucie poprawy nie jest adekwatne do znacznego wzrostu spożycia i realnej siły wynagrodzeń i emerytur”.</u>
          <u xml:id="u-204.50" who="#JerzySablik">Zdaniem Rady, opinia społeczna w sposób oczywisty nie pozostaje i pozostawać nie może pod wpływem średniego statystycznego wzrostu dochodów. Uwzględnia ona bowiem takie czynniki, jak to, że:</u>
          <u xml:id="u-204.51" who="#JerzySablik">1. Na społecznie newralgicznych odcinkach dotychczasowe przedsięwzięcia nie przyniosły rezultatów na miarę założeń i oczekiwań. Dotyczy to m.in. sytuacji pieniężno-rynkowej w powiązaniu z nasilającą się inflacją. W grę tu wchodzi ograniczona dostępność do towarów, co wydatnie osłabia znaczenie statystycznie liczonych wskaźników dochodów realnych.</u>
          <u xml:id="u-204.52" who="#JerzySablik">2. Występuje zróżnicowanie dochodów ludności częściowo bez racjonalnych, społecznie zrozumiałych powodów. W skrajnych przypadkach wskazuje się na grupy ludności ubożejącej i grupy bogacące się kosztem degradacji innych.</u>
          <u xml:id="u-204.53" who="#JerzySablik">3. Inflacja pogłębiana jest rozliczeniami w tzw. „II obiegu gospodarczym”.</u>
          <u xml:id="u-204.54" who="#JerzySablik">Niezależnie od prawnego, moralnego i ekonomicznego charakteru tego zjawiska i sposobu walki z nim, ono istnieje i wywiera wpływ na społeczną ocenę stopnia wzrostu kosztów utrzymania.</u>
          <u xml:id="u-204.55" who="#JerzySablik">4. U części społeczeństwa ocena sytuacji materialnej własnej oraz gospodarki jako całości wiązana jest w przeważającym stopniu z możliwościami przyszłościowymi.</u>
          <u xml:id="u-204.56" who="#JerzySablik">Słabe tempo zmian strukturalnych, narastające zadłużenie państwa, niewystarczające odtwarzanie majątku narodowego, regres w budownictwie mieszkaniowym, degradacja środowiska naturalnego i inne bariery globalne, a także lokalne powodują, że ludzie uwikłani w bieżące kłopoty, nie dostrzegają możliwości ich uniknięcia w dającej się przewidzieć przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-204.57" who="#JerzySablik">Wymienione wyżej czynniki stanowią zespół istotnych uwarunkowań, kształtujących opinie społeczną i stępiają jej reakcje na odcinkowe pozytywne zmiany w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-204.58" who="#JerzySablik">Dochód narodowy.</u>
          <u xml:id="u-204.59" who="#JerzySablik">Tempo wzrostu dochodu narodowego w 1986 roku wyniosło 5,2%, w tym w gospodarce uspołecznionej 4,6%. Było ono wyższe od założonego średnio na lata 1986–1990 (3,0–3,5%).</u>
          <u xml:id="u-204.60" who="#JerzySablik">Na korzystne ukształtowanie tempa wzrostu dochodu wpływ miało przede wszystkim rolnictwo, w którym dynamika produkcji czystej wyniosła 106,1% (101,5% wg NPSG).</u>
          <u xml:id="u-204.61" who="#JerzySablik">Stosunkowo wysoki wzrost produkcji czystej miał miejsce w przemyśle - wyniósł on 4,5%, tj. ukształtował się w górnym pułapie NPSG. W budownictwie produkcja czysta zwiększyła się w wysokości planowanej tj. o 3,9%.</u>
          <u xml:id="u-204.62" who="#JerzySablik">W konsekwencji tak ukształtowanych wskaźników w tworzeniu dochodu narodowego wzrósł udział rolnictwa, natomiast nieco zmalał udział przemysłu i budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-204.63" who="#JerzySablik">Analiza danych, zawartych w przedłożonym do zaopiniowania sprawozdaniu, wskazuje na występowanie w naszej gospodarce wielu słabości, ograniczających możliwość poprawy warunków bytowych, w stopniu uzasadnionym tempem rozwoju ekonomicznego, określonym wskaźnikiem wzrostu wytworzonego dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-204.64" who="#JerzySablik">Przemysł.</u>
          <u xml:id="u-204.65" who="#JerzySablik">W 1986 roku produkcja przemysłu uspołecznionego wzrosłą o 4,2%, przekraczając średnie roczne tempo wzrostu założone w NPSG o prawie 1 punkt. Jakkolwiek w opiniowanym sprawozdaniu określa się, że w zakresie produkcji „większość zmian zgodna jest z kierunkami założonymi w planie”, to zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej wyniki gospodarcze przemysłu nie wskazują na oczekiwany. od lat przełom w strukturze produkcji, w 1986 r. w tym zakresie nie osiągnięto znaczących rezultatów, a wykazywane w sprawozdaniu zmiany strukturalne mają ograniczony charakter i w zasadzie mieszczą się w ramach poszczególnych branż. Wskazują na to niskie przyrosty produkcji w takich rynkowych przemysłach, jak chemiczny (3,7%), lekki (2,4%) i spożywczy (3,7%). Dynamika rozwoju dwóch pierwszych była niższa od średniej planowanej na lata 1986–1990. Trudno też uznać za znaczące osiągniecie przyrostu produkcji przemysłu elektromaszynowego (7,1%), głównie z powodu niewykorzystania posiadanych zdolności produkcyjnych oraz braku jednoznacznej oceny udziału produkcji rynkowej w. ogólnym przyroście produkcji tej gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-204.66" who="#JerzySablik">Rada zwraca uwagę na rysującą się stagnacje w rozwoju przemysłu chemicznego. Jego niedorozwój będzie oddziaływał hamująco na stan innych gałęzi przemysłu i działów gospodarki - w pierwszym rzędzie rolnictwa. Nie było dziełem przypadku, że przemysł chemiczny już w latach 70, rozwijał się w gospodarce światowej o wiele szybciej aniżeli cała produkcja przemysłowa. Oprócz ogólnego niedorozwoju przemysłu chemicznego, poważnym problemem jest jego niewłaściwy rozwój strukturalny. Przeważa chemia ciężka, brak jest przetwórstwa półproduktów. Na przykład, mając rozwinięty przemysł koksowniczy, eksportujemy do 60 tys. ton w skali, rocznej smoły, równocześnie importujemy niezbędne gospodarce, bardzo drogie wyroby wytwarzane na bazie tejże smoły, jak np. autrachinen po 4 tys. ton dolarów za tonę.</u>
          <u xml:id="u-204.67" who="#JerzySablik">Nie można na tym tle ocenić pozytywnie przyrostu produkcji przemysłu hutnictwa żelaza ponad założenia NPSG. Unowocześnienie gospodarki oznacza bowiem ograniczenie produkcji stali, przy poprawie parametrów jakościowych oraz jej zastępowanie wyrobami przemysłu chemicznego. Tendencje roku 1986 mają kierunek odwrotny.</u>
          <u xml:id="u-204.68" who="#JerzySablik">W dziedzinie zmian strukturalnych gospodarki, a głównie przemysłu, dużą role powinno się przeznaczyć przemysłowi drobnemu. Może on odgrywać ważną role w produkcji rynkowej, a także w produkcji detali dla przemysłu kluczowego. Tempo tego przemysłu, jakkolwiek zgodne z założeniami planu 5-letniego, jest jednak niedostateczne, jeśli miałoby ono spełniać ww. zadania.</u>
          <u xml:id="u-204.69" who="#JerzySablik">Budownictwo.</u>
          <u xml:id="u-204.70" who="#JerzySablik">W budownictwie wzrost produkcji globalnie w 1986 r. wyniósł 3,8% i był szybszy od ustalonego w NPSG o około 1 punkta. Zdecydował o tym wzrost produkcji nieuspołecznionych jednostek budowlanych, gdyż jednostki uspołecznione w stosunku do 1985 r. zwiększyły produkcję globalną o 2,9%, w tym przedsiębiorstwa budowlano-montażowe o 2,2%.</u>
          <u xml:id="u-204.71" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża pogląd, że mimo występującej dynamiki produkcji globalnej, wyniki gospodarcze uzyskane przez budownictwo potwierdziły regres, jaki od wielu lat opanował ten dział gospodarki, co szczególnie odnosi się do budownictwa mieszkaniowego. Przejawia się to szczególnie jaskrawo w niskim wskaźniku (niespełna 69%) oddanych w terminach obiektów. Poprawa na tym odcinku o ca 3 punkty w stosunku do roku 1985, nie stanowi żadnego argumentu na rzecz polepszenia oceny ogólnej sytuacji w budownictwie. Nie można również podzielić zdania o poprawie efektywności działania przedsiębiorstw budowlano-montażowych.</u>
          <u xml:id="u-204.72" who="#JerzySablik">Zmiany wydajności pracy i w materiałochłonności, co prawda zarysowują się na korzyść, ale ze względu na mały rozmiar, nie mają większego jakościowego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-204.73" who="#JerzySablik">Budownictwo funkcjonuje nadal w warunkach rynku wykonawcy, a nie przymusu ekonomicznego wywołującego realizacje działalności i poprawę sprawności organizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-204.74" who="#JerzySablik">W 1986 r. ceny za roboty budowlano-montażowe wzrastały szybciej niż w latach ubiegłych i szybciej niż ceny w przemyśle uspołecznionym. Świadczyć to może o dążności do poprawy kondycji finansowej przedsiębiorstw tego działu, nie poprzez zmiany efektywnościowe ale poprzez manipulacje cenowe. Dowodzi to także słabości służb inwestorskich.</u>
          <u xml:id="u-204.75" who="#JerzySablik">W omawianym okresie w budownictwie niewzruszoną barierą były w dalszym ciągu trudności zaopatrzenia materiałowego. Na tym odcinku brak jest skuteczniejszych działań rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-204.76" who="#JerzySablik">Inwestycje.</u>
          <u xml:id="u-204.77" who="#JerzySablik">Nakłady inwestycyjne w 1986 r. były wyższe o 4,8% w stosunku do 1985 r. i stanowiły 19% sumy nakładów przewidzianych na całe - 5-lecie. Podobnie jak w latach poprzednich, sprawność inwestowania była niezadowalająca, co znajdowało wyraz w niedotrzymywaniu umownych terminów oddawania inwestycji do użytku. Uzgodnione z wykonawcami terminy oddania zadań do eksploatacji nie zostały dotrzymywane w odniesieniu do ponad 30% inwestycji. Dodać należy, że zarówno w odniesieniu do inwestycji oddanych do eksploatacji jak i nie przekazanych, w wielu przypadkach cykle realizacji były już wydłużone. W 1986 r. rozszerzył się front inwestycyjny, wzrosły - licząc w cenach porównywalnych - rozmiary zaangażowania inwestycji, a zamrożenie nakładów zamiast obniżyć się wg CPR o 4,4%, wzrosło o około 20%.</u>
          <u xml:id="u-204.78" who="#JerzySablik">Występowała znaczna nadwyżka popytu finansowego na usługi inwestycyjne w stosunku do ich podaży. To m.in. spowodowało wyjątkowo wysoki - wynoszący około 24% - wzrost cen usług budowlano-montażowych. W CPR wskaźnik ten ustalony był na 13%.</u>
          <u xml:id="u-204.79" who="#JerzySablik">Cała działalność inwestycyjna wymaga głębokiej analizy i podjęcia wiążących i rygorystycznie przestrzeganych zasad polityki gospodarczej. Bez jej właściwego ukierunkowania nie będzie możliwe ukształtowanie prawidłowej struktury gospodarki narodowej, przywrócenie równowagi gospodarczej i złagodzenie nabrzmiałych problemów mieszkaniowych. RSG uważa, że działania na rzecz równoważenia gospodarki okażą się nieskuteczne bez radykalnych zmian w polityce inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-204.80" who="#JerzySablik">Transport.</u>
          <u xml:id="u-204.81" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza w dotychczasowych opiniach zajmowała stanowisko, iż transport jest jednym ze słabszych ogniw naszej gospodarki i stanowić może w przyszłości istotną barierę rozwojową. Niepokojącym zjawiskiem jest niedostateczne zaawansowanie prac modernizacyjnych, mających na celu zahamowanie dekapitalizacji linii kolejowych. Nie wykonano też przewidywanych kapitalnych remontów. Stwarza to zagrożenie dla prawidłowego działania w latach przyszłych i jest przejawem nieprawidłowej (rabunkowej) eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-204.82" who="#JerzySablik">Musi być wdrożona w życie generalna zasada, że aby gospodarka narodowa prawidłowo funkcjonowałaś rozwój transportu musi wyprzedzać pozostałe jej działy.</u>
          <u xml:id="u-204.83" who="#JerzySablik">Omawiając problematyka transportu morskiego, nie ustosunkowano się do nowoczesności struktury rzeczowej jednostek pływających i ewentualnych działań podjętych dla jej odnowienia. Dana ujęte w sprawozdaniu, a mówiące o sztukach i tonażu nowych zakupów, wskazują, że rok 1986 nie przyniósł w tym zakresie pozytywnych zmian.</u>
          <u xml:id="u-204.84" who="#JerzySablik">Gospodarka żywnościowa.</u>
          <u xml:id="u-204.85" who="#JerzySablik">Rok 1986 był czwartym z kolei rokiem wzrostu produkcji rolnictwa i na ogół korzystnych zmian w jej strukturze. Wzrosła zarówno produkcja roślinna (o 6,2%), jak i zwierzęca (o 3,1%). Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża pogląd, że wykazany w sprawozdaniu związek korzystnych zmian, przede wszystkim z takimi czynnikami jak:</u>
          <u xml:id="u-204.86" who="#JerzySablik">- istotne zwiększenie udziału gatunków zbóż intensywnych 4 w strukturze zasiewów, - poprawa zaopatrzenia w plonotwórcze środki produkcji, - znaczne rozszerzanie stosowania kompleksowych technologii produkcji, - poprawa agrotechniki, dzięki zwiększaniu dostaw sprzętu technicznego, nie jest w pełni zgodny z opiniami rolników, którzy nie oceniają tak jednoznacznie zachodzących zmian, a wręcz odwrotnie, na wielu odcinkach odnoszą się krytycznie do warunków intensyfikacji produkcji rolnej. Chodzi tu zarówno o niedostatki globalne, a także, w niektórych rejonach kraju niedostatki lokalne. Mimo poprawy występuje niepełne i nierytmiczne zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji, w nawozy skoncentrowane i wieloskładnikowe oraz środki ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-204.87" who="#JerzySablik">W sprawozdaniu nie zostały w dostatecznym stopniu docenione sprzyjające warunki agrometeorologiczne. Co prawda wspomina się o ich korzystnym wpływie na produkcje rolną, ale tylko zdawkowo. Tymczasem, zdaniem rolników, stanowiły one jeden z czynników decydujących o plonach. Potwierdzenie tego faktu, niestety niekorzystne dla gospodarki, może nastąpić w br.</u>
          <u xml:id="u-204.88" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza z dużym zaniepokojeniem i troska konstatuje fakt tendencji spadkowej w chowie bydła. Jego pogłowie w 1986 r. było o 1,2% mniejsze od stanu w 1985 r. Spadek pogłowia bydła wynikał z wysokiego, bo wynoszącego 5,8% spadku pogłowia krów. Stwierdzenie, że ze stada „eliminowane są przede wszystkim krowy o niskiej wydajności mlecznej” nie może w żadnym stopniu uspokajać. Średni wzrost mleczności krów w 1986 r. o 1,5% nie musi bowiem tego faktu potwierdzać. Może to np. wynikać z korzystniejszych warunków karmowych.</u>
          <u xml:id="u-204.89" who="#JerzySablik">Pilna potrzeba przeciwdziałania tendencjom spadkowym w chowie bydła wynika z tego, że do ograniczenia stada można doprowadzić w krótkim okresie czasu, a jego odbudowa wymaga lat.</u>
          <u xml:id="u-204.90" who="#JerzySablik">Ochrona środowiska.</u>
          <u xml:id="u-204.91" who="#JerzySablik">W NPSG na 1986–1990 ochroną środowiska uznano za jeden z podstawowych celów społecznych. Rada Społeczno-Gospodarcza wypowiadając się na ten temat postulowała, aby w skali kraju szacowane były straty gospodarcze powodowane degradacją Środowiska, a na tym tle, aby uwidaczniane były zyski wynikające z angażowania środków w jego ochroną. Taki rachunek strat i zysków motywowałby prawdopodobnie najlepiej w kierunku podejmowania zwiększonych działań i nakładów w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-204.92" who="#JerzySablik">Z przedstawionego do opinii sprawozdania wynika, że w pierwszym roku realizacji planu 5-letniego na inwestycje z zakresu ochrony środowiska wydatkowano więcej o 25,5% niż w 1985 r. Nakłady na ochroną wód wzrosły o 17%, powietrza o 39,6% i na ochronę powierzchni ziemi o 41,7%. Kwitując realizacją zadań tymi wielkościami autorzy sprawozdania dostrzegają tylko ten problem, że udział nakładów władz terenowych na ochroną środowiska wyniósł 6% i był niższy niż zakładano na 5-lecie (9%).</u>
          <u xml:id="u-204.93" who="#JerzySablik">Brak jest przedstawienia rezultatów działalności inwestycyjnej i pozainwestycyjnej mierzonych stopniem zaistniałych w 1986 roku zmian w środowisku. Szczególnie ważne byłoby to w odniesieniu do atmosfery, gdyż tu plan 5-letni nie przewidywał powstrzymania degradacji. Efektywność środków przeznaczonych na ochroną środowiska jest również dlatego tak ważna, gdyż zarówno skierowanie nakładu na ten cel w 1986 r., jak i planowane na całe 5-lecie nie zaspokajają potrzeb. Można tu mówić jedynie o pozytywnych tendencjach, gdyż udział środków na ochroną środowiska w nakładach inwestycyjnych w gospodarce narodowej ma wzrosnąć z 2,8% w 1985 r. do 4% w 1990. W wielu krajach za wielkość dostateczna uznano wskaźnik 8%.</u>
          <u xml:id="u-204.94" who="#JerzySablik">Na tle przedstawionego sprawozdania Rada Społeczno-Gospodarcza stawia pytanie: skoro jest tak bezproblemowo, to dlaczego stopień degradacji środowiska i jego dalszych zagrożeń jest tak wysoki?</u>
          <u xml:id="u-204.95" who="#JerzySablik">Sytuacja finansowa.</u>
          <u xml:id="u-204.96" who="#JerzySablik">W 1986 r. nie wystąpiły korzystne zmiany w sytuacji finansowej państwa. Nominalne zbilansowanie dochodów i wydatków systemu finansowego gospodarki było głównie rezultatem procesów inflacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-204.97" who="#JerzySablik">W jednostkach gospodarki uspołecznionej, które stanowią podstawowe źródło zasilania systemu finansowego, wzrost wyników finansowych kreowany był w przeważającej mierze wzrostem cen. Jednostki te osiągnęły wzrost wartości sprzedaży o 23,2%, przy 18% wzroście cen realizacji. Zatem tylko około 20% całości przyrostu wartości sprzedaży wiąże się ze wzrostem jej fizycznych rozmiarów.</u>
          <u xml:id="u-204.98" who="#JerzySablik">Relacja kosztów własnych sprzedaży do wpływów z tej sprzedaży ukształtowała się na poziomie 86,6%, podczas gdy w 1985 r. wskaźnik ten wynosił 86,2%. Zatem w omawianym okresie czasu poziom kosztów nieco zwiększył się, przy czym szybciej rosły koszty niematerialne niż materialne. Rok 1986 był kolejnym okresem braku pożądanych zmian efektywnościowych w gospodarce uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-204.99" who="#JerzySablik">Znaczna część przerostu oszczędności ludności, zasilająca system finansowy państwa, była również wynikiem procesów inflacyjnych. Były to oszczędności odłożone na skutek braku odpowiednich towarów i usług. Nierównowaga występująca na rynku konsumpcyjnym i inwestycyjnym przejawia się od wielu lat w tym, że przyrosty podaży w ujęciu rzeczowym są kilkakrotnie niższe, niż wzrost popytu wynikającego z przychodów ludności i przychodów jednostek gospodarczych. Wzrost cen, co prawda ogranicza na tych rynkach rozpiętość między popytem i podażą, ale jednocześnie staje się przyczyną inflacji kosztowej. To zjawisko miało miejsce w 1986 r.</u>
          <u xml:id="u-204.100" who="#JerzySablik">Budżet.</u>
          <u xml:id="u-204.101" who="#JerzySablik">W sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa stwierdza się, że „deficyt budżetu państwa - dzięki powstaniu poważnych nadwyżek w budżetach terenowych - udało się ograniczyć do kwoty 53,8 mld złotych, wobec dopuszczalnego wg ustawy budżetowej poziomu 151,0 mld złotych”. Zatem mamy tu do czynienia, podobnie jak w latach ubiegłych, z kompensowaniem niedoboru budżetu centralnego, który w 1986 r., wyniósł 151 mld zł. z nadwyżkami budżetów terenowych, które wyniosły 97 mld zł. Sami autorzy sprawozdania stwierdzają, że „nadwyżki te - zgodnie z ustawa. Prawo budżetowe pozostają w wyłącznej dyspozycji rad i nie mogą być źródłem pokrycia deficytu w budżecie centralnym”. W sytuacji, gdy budżety terenowe są budżetami autonomicznymi, a występujące nadwyżki mają tylko charakter przejściowy, a często ewidencyjny. Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że niezrównoważenie budżetu stanowi wartość wymagającą pokrycia pożyczką z NBP. W 1986 r. jest to kwota 151 mld zł. W stosunku do 1985 r. uległa zwiększeniu nierównowaga budżetowa mierzona wartością bezwzględną, a także wskaźnikiem relacji deficytu do wydatków budżetu.</u>
          <u xml:id="u-204.102" who="#JerzySablik">W porównaniu z 1985 r. dochody budżetu państwa zwiększyły się o 23%. Wykazują one wzrost we wszystkich podstawowych grupach, tj. w dochodach od gospodarki uspołecznionej, nieuspołecznionej i ludności. Wydatki budżetowe relatywnie do dochodów wykazały większą dynamikę. Ich wzrost w 1986 r. wyniósł 24,6%. O rozmiarach wydatków decydowały głównie dopłaty do konsumpcji towarów i usług, które wyniosły 1.183 mld i w porównaniu z 1985 r. zwiększyły się o 323 mld, tj. o 37,5%. Dotacje dla przedsiębiorstw ukształtowały się w wysokości 474,6 mld zł., tj. zwiększyły się o 11,5%.</u>
          <u xml:id="u-204.103" who="#JerzySablik">Dochody i wydatki budżetu pozostawały pod silną presją inflacyjną. Budżet, kumulując skutki inflacji, nie może aktywniej oddziaływać na procesy gospodarcze, a wręcz sam stał się proinflacyjny. Rada Społeczno-Gospodarcza wielokrotnie wypowiadała się na temat pilnej konieczności równoważenia budżetu, ograniczania dotacji, daleko idącej racjonalizacji wydatków, a także całościowego i opartego na zdrowych zasadach uregulowania stosunków budżet - system bankowy. Rok 1986 nie przyniósł w tym zakresie postępu. Rada wyraża obawę, że również w 1987 r. nie wystąpią tu korzystne zmiany, mimo, że w ustawie budżetowej założono zrównoważenie budżetu. Takiej perspektywy nie tworzy dotychczasowa realizacja zadań w 1987 r.</u>
          <u xml:id="u-204.104" who="#JerzySablik">Plan kredytowy.</u>
          <u xml:id="u-204.105" who="#JerzySablik">Realizacja planu kredytowego wskazuje na takie podstawowe odchylenia od założeń, jak ponadplanowe udzielanie kredytów - w kwocie 44,4 mld zł oraz ponadplanowy przyrost należności banków z tytułu obsługi kredytów zagranicznych w wysokości 319,5 mld zł. Głównymi źródłami pokrycia tego zwiększonego przyrostu tytułów planu kredytowego były większe, niż to zakładano, przyrosty wkładów oszczędnościowych ludności i środków przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-204.106" who="#JerzySablik">Ponadplanowa emisja pieniądza gotówkowego stanowi niecałe 7 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-204.107" who="#JerzySablik">Ze sprawozdania NBP wynika, że na ponadplanowo udzielane kredyty w kwocie 44,4 mld zł złożyło się m.in.:</u>
          <u xml:id="u-204.108" who="#JerzySablik">- przekroczenie o 134,8 mld zł przyrostu kredytów obrotowych dla jednostek gospodarki uspołecznionej,</u>
          <u xml:id="u-204.109" who="#JerzySablik">- przekroczenie o 19,1 mld zł przyrostu kredytów inwestycyjnych,</u>
          <u xml:id="u-204.110" who="#JerzySablik">- przekroczenie o 11,0 mld zł przyrostu kredytów dla jednostek gospodarki nieuspołecznionej, przy równoczesnym:</u>
          <u xml:id="u-204.111" who="#JerzySablik">- mniejszym o 117,4 mld zł przyroście kredytu dla budżetu państwa. Rada Społeczno-Gospodarcza ocenia, że realizacja planu kredytowego przebiegała w warunkach dużych napięć, występujących między zasobami systemu bankowego a potrzebami kredytowymi. Zarówno zmiany w zasobach, jak i potrzebach kredytowych w przeważającej mierze wywoływane były inflacją. Utrudniało to, a w niektórych dziedzinach uniemożliwiało osiągnięcie celów polityki pieniężno-kredytowej, ustalonych w uchwale Sejmu PRL z dnia 23 grudnia 1985 roku o planie kredytowym, bilansie pieniężnych przychodów i wydatków ludności i założeniach polityki pieniężno-kredytowej. Podstawowe założenia tej uchwały zmierzały w kierunku:</u>
          <u xml:id="u-204.112" who="#JerzySablik">- przywracania równowagi gospodarczej oraz umacniania pieniądza,</u>
          <u xml:id="u-204.113" who="#JerzySablik">- wspierania przedsięwzięć rozwojowych zmierzających do przebudowy strukturalnej gospodarki,</u>
          <u xml:id="u-204.114" who="#JerzySablik">- uzdrowienia gospodarki przedsiębiorstw i podnoszenia ich efektywności, a w przypadku braku poprawy, wypowiadanie kredytu.</u>
          <u xml:id="u-204.115" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza zdaje sobie sprawę z tego, te kredyt bankowy jest tylko jednym ze środków oddziaływania na gospodarkę, a jego skuteczność szczególnie obecnie jest wielostronnie uwarunkowana. Przykładem takiego uwarunkowania są z jednej strony stosowane przez banki ograniczenia kredytowe, a z drugiej strony w stosunku do tych samych jednostek udzielane ulgi i zwolnienia finansowe przez ogniwa pozabankowe. Potwierdza to m.in. wdrażanie ustawy o poprawie działalności przedsiębiorstw i ich upadłości. W 1986 r. oddziały NBP stwierdziły brak lub zagrożenie zdolności kredytowej w 573 jednostkach, w tym 372 przedsiębiorstwach państwowych. Spośród 372 przedsiębiorstw państwowych, 200 podjęło realizacje ustawowego trybu uzdrawiania gospodarki. Z pozostałych 172 przedsiębiorstw, 123 odzyskało zdolność do zaciągania kredytów, w tym aż 77 w wyniku ulg i zwolnień od obciążeń, głównie podatkiem od ponadnormatywnych wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-204.116" who="#JerzySablik">Zdaniem Rady interpretacja tego zjawiska nie może być jednoznaczna. Jest to kwestia racjonalności tych ulg i zwolnień, ale także w wielu przypadkach wadliwości funkcjonowania podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-204.117" who="#JerzySablik">Wyrazem ograniczonej skuteczności m.in. polityki pieniężno-kredytowej jest:</u>
          <u xml:id="u-204.118" who="#JerzySablik">- ponadplanowa stopa inflacji, która faktycznie ukształtowała się na poziomie 18%, podczas gdy plan zakładał jej wzrost 12–13%. Zatem skala deprecjacji pieniądza była wyższa od planowanej,</u>
          <u xml:id="u-204.119" who="#JerzySablik">- wystąpienie luki inflacyjnej, wyższej od planowanej i wyższej niż w roku poprzednim. Wyrażała się ona sumą 180 mld zł, wobec 100 mld zł w planie i 150 mld zł faktycznej w 1985 r.,</u>
          <u xml:id="u-204.120" who="#JerzySablik">- niewielki wpływ na zmiany strukturalne gospodarki, z uwagi na niewielki udział kredytu bankowego w finansowaniu inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-204.121" who="#JerzySablik">Zwrócenia uwagi wymaga jednak wydatny wzrost kredytów nowo udzielanych na inwestycje. Ich kwota wzrosła w porównaniu z rokiem 1985 ponad dwukrotnie i wyniosła 354 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-204.122" who="#JerzySablik">Niedostateczny był w roku 1986 udział nowo udzielanych kredytów na inwestycje przedsiębiorstw przeznaczone na modernizacje, wzrost zdolności produkcyjnych, związanych z restrukturyzacją gospodarki. Zainteresowanie kredytem ze strony przedsiębiorstw jest niedostateczne. Przedsiębiorstwa podejmują chętniej inwestycje bez udziału kredytu bankowego, gdyż warunki kredytowe stawiają wymogi dyscyplinowania procesu inwestycyjnego i osiągania zdolności produkcyjnych w projektowanych terminach.</u>
          <u xml:id="u-204.123" who="#JerzySablik">W 1986 r. utrzymała się mała wrażliwość podmiotów gospodarczych na politykę trudnego pieniądza - na co Rada niejednokrotnie zwracała uwagę. Jest to głównie skutkiem stosunkowo łatwego dostępu do pieniądza z innych źródeł zasilania. Chodzi o realizacje nadmiernych zysków z tytułu ruchów cenowych, a także ulgi w obciążeniach na rzecz budżetu. Ponadto w dość dużych rozmiarach - jako źródło finansowania występują zobowiązania z tytułu dostaw robót i usług, w tym także przeterminowane.</u>
          <u xml:id="u-204.124" who="#JerzySablik">Bilans pieniężnych przychodów i wydatków ludności.</u>
          <u xml:id="u-204.125" who="#JerzySablik">Sprawozdawczy bilans pieniężnych przychodów i wydatków ludności za 1986 r. wskazuje na występowanie negatywnych tendencji w procesie przywracania równowagi pieniężno-rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-204.126" who="#JerzySablik">Zliczyć do nich trzeba przede wszystkim przekroczenie planowanych rozmiarów wynagrodzeń za prace, a także łącznych przychodów ludności, przy relatywnie niższym stopniu przekroczenia planowanej wielkości wydatków. Było to m.in. przyczyną wysokiej stopy inflacji, przekraczającej założenia planu. Inflacja ułatwiając załatwianie i rozstrzyganie bieżących sporów płacowych, w istocie działa destrukcyjnie na gospodarkę i nastroje ludności, powodując odczucia braku stabilizacji i tymczasowości.</u>
          <u xml:id="u-204.127" who="#JerzySablik">Przy silnej dynamice przychodów ludności nie poprawiły się podstawowe relacje charakteryzujące stan rynku wewnętrznego. Obniżyła się np. relacja (co prawda nieznacznie) zapasów w handlu do zasobów pieniężnych, choć CPR zakładał wyraźną jej zwyżkę. Przyczyną było nienadążanie wzrostu podaży za wzrostem nominalnych przychodów pieniężnych ludności. Działo się tak mimo znacznego przekroczenia planowanego pułapu wzrostu cen.</u>
          <u xml:id="u-204.128" who="#JerzySablik">Brak wyraźnej poprawy na odcinku likwidowania nierównowagi rynkowej przypisać głównie należy przemysłowi produkującemu na rzecz zaopatrzenia ludności. Wzrost wolumenu dostaw towarów nieżywnościowych był niższy (2,7%) od planu (3,2%). W tej sytuacji do utrzymania stanu z okresów poprzednich przyczyniły się dobre wyniki rolnictwa oraz wzrost dostaw towarów rynkowych z importu. Te ostatnie nie mogą być uznane za zjawisko jednoznacznie pozytywne, wobec głębokiego deficytu dewiz na zaopatrzenie przemysłu przetwórczego.</u>
          <u xml:id="u-204.129" who="#JerzySablik">Generalnie należy stwierdzić, że nie nastąpiła planowana i wymagana zmiana w strukturze produkcji i dostaw towarów. Wolumen dostaw towarów na rynek w 1986 r. był o około 6% niższy niż w 1979 r., a to w porównaniu z dynamiką produkcji ogółem potwierdza, że równoważenie rynku nie uzyskało należnego priorytetu. Obniżył się udział artykułów pochodzenia przemysłowego w ogólnej puli artykułów rynkowych. Również w strukturze asortymentowej przemysłowych wyrobów rynkowych ma miejsce głęboka nierównowaga. Wymaga to gruntownych analiz stanu i przyczyn nierównowagi oraz podjęcia właściwych wniosków i ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-204.130" who="#JerzySablik">Zdaniem Rady bez wzrostu - i to znacznego - dostaw artykułów przemysłowych na rynek nie jest możliwe uzyskanie trwałej równowagi rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-204.131" who="#JerzySablik">Poczynione działania nie spowodowały powstrzymania regresu w dziedzinie usług dla ludności. Przyczyn tego należy upatrywać w trudnościach zaopatrzeniowych, a także w niedowładzie organizacyjnym usług, powodującym nadmierny wzrost kosztów i cen. Typowo monopolistycznym przejawem działalności niektórych przedsiębiorstw przemysłowych było ograniczenie usług w zakresie napraw gwarancyjnych do placówek firmowych (np. Polar).</u>
          <u xml:id="u-204.132" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza stwierdzając, że w 1986 r. luka inflacyjna wyniosła 180 mld zł, wobec 100 mld zł zakładanych w planie i 150 mld zł w 1985 r., równocześnie z niepokojem ocenia, że dotychczasowa realizacja planu 1987 r. wskazuje na dalsze narastanie nierównowagi na rynku konsumpcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-204.133" who="#JerzySablik">Bilans płatniczy kraju.</u>
          <u xml:id="u-204.134" who="#JerzySablik">Stosunki ekonomiczno-finansowe z zagranicą charakteryzują się w dalszym ciągu dużym napięciem, mającym swe źródło w zadłużeniu w walutach wymienialnych.</u>
          <u xml:id="u-204.135" who="#JerzySablik">Do II obszaru płatniczego wartość eksportu, licząc w dolarach, wzrosła w 1986 r. o 6,1%. Było to znacznie poniżej przyrostu zadłużenia, który wyniósł ponad 14%. W rezultacie udział eksportu w zadłużeniu obniżył się z prawie 21% do nieco ponad 19%. Równolegle import, zamiast planowanej obniżki (w cenach stałych), wzrósł liczne w dolarach o ca 7%. W tych warunkach szybki przyrost eksportu do państw zaliczanych do II obszaru płatniczego staje się podstawowym zadaniem gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-204.136" who="#JerzySablik">Dotychczasowe poczynania zmierzają do rozwoju eksportu, ale również koncentrowane są na drastycznych ograniczeniach importu wolnodewizowego. Zagraża to w sposób oczywisty rozwojowi gospodarki, w tym również w zakresie zdolności do eksportu.</u>
          <u xml:id="u-204.137" who="#JerzySablik">Na drodze daleko idących ograniczeń importowych nie ma możliwości rozwiązania problemu zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-204.138" who="#JerzySablik">Sytuacji w bilansie płatniczym, a zwłaszcza niekorzystnych wyników w eksporcie, nie można rozpatrywać w oderwaniu od problemów całej gospodarki narodowej. Przedsiębiorstwa, które nie mają dostatecznej motywacji do wytwarzania nowoczesnych, atrakcyjnych, dobrych jakościowo wyrobów na rynek krajowy, tym bardziej nie będą tego czynić na eksport, gdzie wymagania są znacznie większe. Istnienie luki inflacyjnej, znaczna przewaga popytu nad podażą na rynku większości dóbr i usług oraz brak konkurencji, stwarzają producentom komfortową sytuację. Dla zdecydowanej większości spośród nich nie istnieją problemy ze sprzedażą, możliwe jest zwiększanie cen i nie istnieje ryzyko ekonomiczne. Doraźne działania na rzecz zwiększenia eksportu nie mogą zmienić tej sytuacji. Zmiana nastąpiłaby dopiero wówczas, gdyby wymusił ją rynek krajowy ograniczeniem efektywnego popytu. Zwiększyłoby to wymagania jakościowe, zmusiłoby do poszukiwania dróg poprawy wyników ekonomicznych poprzez zmniejszenie kosztów, a nie podnoszenie cen, stworzyłoby wreszcie naturalną motywację do poszukiwania możliwości eksportowych. Droga do wzrostu eksportu wiedzie więc poprzez uporządkowanie wewnętrznej sytuacji pieniężno-rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-204.139" who="#JerzySablik">Fundusz rozwoju kultury.</u>
          <u xml:id="u-204.140" who="#JerzySablik">Przyjmując do wiadomości akcenty pozytywne w działalności niektórych jednostek kultury, należy jednocześnie podkreślić, iż w poszczególnych dziedzinach realizacja zadań trafiła na wielorakie trudności, spowodowane niedostatkiem środków przekazanych z budżetu na Fundusz Rozwoju Kultury, charakteryzujący się przyrostem w stosunku do wykonania w 1985 roku o 11,8%.</u>
          <u xml:id="u-204.141" who="#JerzySablik">Na tym tle niepokojące jest niepełne wykorzystanie środków przeznaczonych na finansowanie rozwoju kultury. Zwiększyła się rezerwa środków funduszu z 1,8 mld zł na koniec 1985 r. do 3,3 mld zł na koniec 1986 r., przy występujących dużych niezaspokojonych potrzebach.</u>
          <u xml:id="u-204.142" who="#JerzySablik">Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-204.143" who="#JerzySablik">Rada pozytywnie ocenia działania w zakresie gospodarki środkami Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki. W stosunku do przedstawionego sprawozdania wnosi się uwagę, że traktuje ono wyłącznie o poniesionych nakładach z pominięciem ich efektywności. Oczywiście Rada zdaje sobie sprawę, że w tej sferze rezultaty mogą się ujawnić w dłuższym okresie czasu, ale chodzi tu o zakładany rachunek ekonomiczny i okres dochodzenia do praktycznych wdrożeń.</u>
          <u xml:id="u-204.144" who="#JerzySablik">Dlatego z uwagi na wstępny, wręcz doświadczalny okres funkcjonowania tego nowego instrumentu ekonomicznego należało przedstawić charakterystykę (choćby szacunkową) skutków poniesionych dotychczas nakładów i zaobserwowanych różnic w możliwościach efektywnego sterowania poszczególnymi obszarami badawczymi.</u>
          <u xml:id="u-204.145" who="#JerzySablik">Ponadto CPRNiT powinien, zdaniem Rady, przede wszystkim wspierać i stymulować przedsięwzięcia „na styku” nauki i gospodarki, a nie finansować głównie naukę. Dlatego należałoby rozważyć zwiększenie udziału Centralnego Funduszu Wspomagania i Wdrożeń w Centralnym Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-204.146" who="#JerzySablik">Plan na 1987 r. wskazuje na korzystne trendy w tym względzie. Należy je nie tylko utrzymać, ale jeszcze wzmocnić.</u>
          <u xml:id="u-204.147" who="#JerzySablik">Państwowy Fundusz Aktywizacji Zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-204.148" who="#JerzySablik">Państwowy Fundusz Aktywizacji Zawodowej traktowany był przez przedsiębiorstwa jako dodatkowy instrument polityki fiskalnej. Nie spełniał on roli, jaka była przewidziana w związku z zakładaną głęboką zmianą struktury zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-204.149" who="#JerzySablik">Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-204.150" who="#JerzySablik">Sprawozdanie z realizacji powyższego Funduszu przedstawia uzasadnienie jego funkcjonowania oraz obrazuje dane statystyczne w zakresie przychodów i rozchodów. Rada w tym zakresie nie wnosi zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-204.151" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza przedstawiając powyższą opinią, stwierdza, że w gospodarce kraju w 1986 roku nie wystąpiły przełomowe zmiany, zapewniające realizacją celów NPSG na lata 1986–1990. Obserwowany wzrost gospodarczy ma charakter głównie ilościowy i nie nosi znamion trwałych zmian strukturalnych, jakościowych i efektywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-204.152" who="#JerzySablik">Rada z niepokojem odnotowuje społeczne zniecierpliwienie brakiem odczuwalnej poprawy sytuacji gospodarczej kraju, a przez to warunków życia obywateli.</u>
          <u xml:id="u-204.153" who="#JerzySablik">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-204.154" who="#JerzySablik">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-204.155" who="#JerzySablik">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (22)</u>
          <u xml:id="u-204.156" who="#JerzySablik">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-204.157" who="#JerzySablik">06.10.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-204.158" who="#JerzySablik">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-204.159" who="#JerzySablik">nr 498/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-204.160" who="#JerzySablik">[TREŚĆ]</u>
          <u xml:id="u-204.161" who="#JerzySablik">W dniu 6 października 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL, obradująca pod przewodnictwem zastępcy przewodniczącego Rady Jerzego Sablika, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-204.162" who="#JerzySablik">- projekt opinii o projekcie ustawy o Funduszu Wczasów Pracowniczych, - projekt opinii na temat „małej energetyki”, - projekt opinii o „Informacji o realizacji uchwały Sejmu z 19 kwietnia 1983 r. w sprawie ochrony zdrowia i opieki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-204.163" who="#JerzySablik">W posiedzeniu udział wzięli: zastępca przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Ludwik Ochocki, podsekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki Materiałowej i Paliwowej Stanisław Kuś, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej Laszek Kryst, przedstawiciele resortów gospodarczych, placówek naukowo-badawczych.</u>
          <u xml:id="u-204.164" who="#JerzySablik">W początkowej części obrad wiceprzewodniczący Rady Jerzy Sablik oraz sekretarz Rady Marcin Borewicz poinformowali o przedmiocie następnego posiedzenia Rady. Ustalono tryb pracy i powołano zespoły robocze do opracowania projektów opinii Rady w sprawie realizacji wniosków i postulatów zgłoszonych w toku kampanii wyborczej do Sejmu oraz rządowego programu II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-204.165" who="#JerzySablik">Projekt opinii o projekcie ustawy o Funduszu Wczasów Pracowniczych przedstawiła przewodnicząca zespołu roboczego Barbara Blida (kierownik działu w Przedsiębiorstwie Budownictwa Mieszkaniowego Przemysłu Węglowego „FABUD” w Siemianowicach, zgłoszona przez zakład pracy): Uzasadnienie dołączone do poselskiego projektu ustawy o Funduszu Wczasów Pracowniczych jednoznacznie i wyczerpująco potwierdza potrzebę uchwalenia nowego aktu prawnego, dostosowanego do ostatnich zmian w strukturze organizacji związkowych oraz zmiany zasad finansowania działalności socjalnej w zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-204.166" who="#JerzySablik">W trakcie obrad zespołu roboczego nie podważano celowości uchwalenia ustawy. Wszyscy członkowie zespołu uznali konieczność uregulowania spraw związanych z wypoczynkiem szerokich rzesz ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-204.167" who="#JerzySablik">Szczególnie pozytywnie oceniano propozycje przyznania FWP dotacji z budżetu państwa oraz zwolnień i ulg podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-204.168" who="#JerzySablik">Stan techniczny budynków, pozostających w dyspozycji FWP, jest bardzo zły. Baza techniczna wymaga remontów kapitalnych i bieżących zabiegów konserwacyjnych. Dotacje budżetowe pozwolą na odtworzenie bazy wypoczynkowej oraz na jej rozbudowę. Członkowie zespołu zgłaszali przy tym wątpliwość, czy nowa regulacja nie spowoduje rozbudowy administracji FWP. Wydaje się jednak, że nadzór ogólnokrajowej organizacji międzyzwiązkowej będzie spełniany właściwie. Miejmy nadzieję, że nie nastąpi nadmierna rozbudowa administracji.</u>
          <u xml:id="u-204.169" who="#JerzySablik">Powstała też wątpliwość, czy uprzywilejowanie związane z dotacjami budżetowymi nie spowoduje, że FWP stanie się krajowym monopolistą w zakresie organizowania wypoczynku. Konieczna jest zatem ocena skutków ewentualnego monopolu na organizowanie wczasów.</u>
          <u xml:id="u-204.170" who="#JerzySablik">FWP powinien oferować najtańszy wypoczynek, jednak przy zapewnieniu wysokiego poziomu usług. Nie będzie to stało w sprzeczności z zasadami organizacji Wczasów pracowniczych koordynowanych przez zakłady pracy. Jednocześnie wydaje się niezbędne, aby organizacją wczasów zajęły się jednostki wyspecjalizowane w tym zakresie. Zwolni to zakłady produkcyjne od prowadzenia uciążliwej, charytatywno-socjalnej działalności.</u>
          <u xml:id="u-204.171" who="#JerzySablik">Kolejna propozycja naszego zespołu dotyczy włączenia FWP w „łańcuch ludzi dobrej woli”, niosących pomoc dzieciom z terenów ekologicznie zagrożonych. Chodzi o możliwość wykorzystania obiektów FWP dla organizowania 3-tygodniowych pobytów dzieci ze szkół podstawowych w czasie tzw. martwego sezonu wczasowego. Wczasy byłyby połączone z normalną nauką, a część kosztów pobytu byłaby dotowana.</u>
          <u xml:id="u-204.172" who="#JerzySablik">Obecnie akcja pomocy dzieciom z terenów ekologicznie zagrożonych stopniowo zamiera z powodu wysokich kosztów i braku bazy wypoczynkowej.</u>
          <u xml:id="u-204.173" who="#JerzySablik">Sprzeciw członków zespołu wzbudziło postanowienie art. 6 ust. 1 projektu ustawy. Stoimy na stanowisku, że trzeba jednoznacznie określić, czego ma dotyczyć porozumienie między organizacją związkową a ministrem finansów. Zdaniem zespołu roboczego, porozumienia takie może dotyczyć wyłącznie zasad określania cen usług, a nie - wysokości samych cen. Niestety, redakcja tej części ustawy nie jest jednoznaczna. Nie wydaje się nam uzasadnione, aby Fundusz Wczasów Pracowniczych nie mógł sam ustalać cen i musiał być uzależniony od decyzji ministra finansów.</u>
          <u xml:id="u-204.174" who="#JerzySablik">Jednogłośnie wypowiadamy się przeciwko zawartemu w art. 8 ust. 1 ograniczeniu możliwości przekazania obiektów wczasowych będących dotychczas w dyspozycji FWP, wyłącznie jednostkom gospodarki uspołecznionej. Wiele domów wczasowych stanowiących majątek FWP to obiekty użytkowane od ponad 40 lat. Wiele z nich - z uwagi na wysokie koszty - nie nadaje się do przeprowadzenia generalnych remontów, w celu dostosowania do współczesnych wymagań użytkowych. Nie stać nas również na ich wyburzenie. Można je natomiast przekształcić w domy wycieczkowo-noclegowe lub przeznaczyć na działalność handlowo-usługową, prowadzoną nie tylko przez jednostki gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-204.175" who="#JerzySablik">Jeśli prywatna osoba, mająca odpowiednie środki zechce je - zainwestować w remont obiektów należących dotychczas do FWP, to należy jej umożliwić takie postępowanie. Przekazanie obiektów zabytkowych w prywatne ręce pozwoliło uratować niejeden zabytek. Dlaczego nie postąpić podobnie w przypadku domów wczasowych? Ograniczenie swobody decyzji FWP w przekazywaniu domów wczasowych wyłącznie jednostkom gospodarki uspołecznionej nie ma uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-204.176" who="#JerzySablik">Budzi wątpliwości zwolnienie FWP z opłat na rzecz terenowych organów administracji państwowej, jeśli dotyczy to opłat związanych z funkcjonowaniem domu wczasowego na danym terenie. Chodzi w szczególności o podatek gruntowy i podatek od nieruchomości. Zwolnienie z opłat może spowodować ograniczenie środków rad narodowych przeznaczonych na rozwój inwestycji lokalnych służących przecież także zaspokajaniu potrzeb wczasowiczów. Przykładem może być budowa obiektów kulturalno-rozrywkowych, sieci handlowo-usługowej itp. Proponujemy jednoznacznie stwierdzić, od jakich podatków przysługują zwolnienia, bądź wykreślić tę część art. 10 projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-204.177" who="#JerzySablik">Przedstawiony w projekcie ustawy skład Rady FWP w zasadzie nie budzi większych zastrzeżeń. Być może stało się tak, ponieważ zespół nie ma kontrpropozycji, a w uzasadnieniu ustawy brakuje wyjaśnień na ten temat. Proponujemy jednak rozszerzenie składu rady o przedstawicielkę Ligi Kobiet Polskich. Jest to organizacja o zasięgu ogólnokrajowym, reprezentująca interesy kobiet pracujących. Celowe byłoby też włączenie w skład rady przedstawiciela organizacji działających w interesie ochrony środowiska na terenach ekologicznie zagrożonych. Wydaje się, że właściwym byłby reprezentant Ligi Ochrony Przyrody.</u>
          <u xml:id="u-204.178" who="#JerzySablik">W trakcie obrad zespołu roboczego zgłoszono wniosek o wprowadzenie do ustawy klauzuli umożliwiającej rolnikom indywidualnym korzystanie z wypoczynku uzdrowiskowego, wczasowego i profilaktyczno-leczniczego w ośrodkach FWP. W projekcie naszej opinii nie ujęliśmy tej propozycji. Rolnicy indywidualni mogą obecnie korzystać z lecznictwa sanatoryjnego na podstawie skierowań z ośrodków zdrowia. Pracowników przedsiębiorstw państwowych obowiązują te same zasady. Korzystanie z bazy wypoczynkowej FWP przez rolników może być zagwarantowane poprzez porozumienie organizacji zrzeszającej rolników indywidualnych z OPZZ. Wprowadzenie odrębnej klauzuli ustawowej, umożliwiającej rolnikom korzystanie z wypoczynku FWP, nie wydało nam się celowe.</u>
          <u xml:id="u-204.179" who="#komentarz">(Dyskusja.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#AleksanderHulek">Kilka instytucji i organizacji, m.in. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci i Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, organizuje wczasy dla dzieci niepełnosprawnych. Na wczasach dzieci przebywają wraz z rodzicami. Fakt ten podkreślam, bowiem rodzice uczą się metod sprawowania opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi. Myślę, że w projekcie naszej opinii powinna znaleźć się wzmianka także na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#AleksanderHulek">Projekt ustawy wymienia bardzo wiele organizacji i instytucji mających bezpośredni związek z organizacją wypoczynku. Przewiduje się powołanie Rady Funduszu Wczasów Pracowniczych. Mówi się o włączeniu do tej agendy przedstawicieli Ligi Kobiet Polskich, czy Ligi Ochrony Przyrody. Proponuję uzupełnić skład rady także o przedstawiciela Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem. To ważna organizacja i powinniśmy ją wymienić w projekcie naszej opinii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#AndrzejKalwas">Uchwalenie ustawy o funduszu wczasów pracowniczych jest bardzo potrzebne. Projekt zawiera jednak kilka niekonsekwencji w ustaleniu roli i pozycji organów kierujących funduszem.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#AndrzejKalwas">Przewiduje się powołanie Rady Funduszu Wczasów Pracowniczych. Przyznaje jej się prawo do podejmowania wielu decyzji przewidując, że będzie miała charakter organu przedstawicielskiego. Równocześnie jednak nie określa się, jaki udział w funduszu będą miały zakładowe organizacje związkowe, które obecnie znajdują się poza ogólnopolskimi strukturami związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#AndrzejKalwas">Mam wątpliwość, czy FWP obejmuje np. sędziów, prokuratorów i inne profesję, które nie mają związków zawodowych. W skali całego kraju nie są to liczne grupy pracowników, lecz istnieją i trzeba dostrzegać odmienność ich sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-206.3" who="#AndrzejKalwas">Zgadzam się z poglądem mego przedmówcy, że przyjęto zasadę zbyt wąskiego przedstawicielstwa organizacji społecznych, zawodowych itp. w Radzie FWP. Sprecyzowania wymagają również kompetencje tego organu.</u>
          <u xml:id="u-206.4" who="#AndrzejKalwas">Fundusz Wczasów Pracowniczych ma uzyskać osobowość prawną. Rodzi to pytanie, czym ma on być? Czy ma to być przedsiębiorstwo, czy fundacja - w rozumieniu nowej ustawy o fundacjach - czy też jakiś zupełnie nowy byt prawny. Ta kwestia musi zostać wyjaśniona. Najlepszą formą prawną byłoby przyjęcie koncepcji przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Można by wówczas powołać radę nadzorczą składającą się z przedstawicieli różnych agend, instytucji i organizacji, mających bezpośredni związek z organizowaniem wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-206.5" who="#AndrzejKalwas">Pozostaje do rozstrzygnięcia sprawa strategicznej roli Funduszu Wczasów Pracowniczych. Czy ma się on opierać tylko na dotacjach z zakładów pracy i budżetu państwa, czy też ma się rządzić kryteriami efektywności ekonomicznej? Moim zdaniem, dotacje są obecnie niezbędne, ale docelowo fundusz powinien stać się organizacją rządzącą się prawami ekonomicznymi. Niestety, rodzi to konieczność stałego podwyższania cen wczasów, aby uzyskać opłacalność i rentowność. Pozostaje to w pewnej sprzeczności z celami społecznymi funduszu, tak często akcentowanymi w ostatnich latach. Obecnie jest tak, że ludzie płacą za wypoczynek pełną cenę, a przedsiębiorstwa zwracają im część poniesionych kosztów. Czy jest to model docelowo słuszny? Jaki ostateczny kształt ma mieć Fundusz Wczasów Pracowniczych?</u>
          <u xml:id="u-206.6" who="#AndrzejKalwas">Mam jedną uwagę szczegółową. W art. 3 ust. 2 projektu ustawy stwierdza się, że FWP inicjuje działania przedsiębiorstw na rzecz organizowania wypoczynku pracowników. Może powstać wrażenie, że sformułowanie to narusza zasadę samodzielności przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-206.7" who="#AndrzejKalwas">W obszernym uzasadnieniu projektu ustawy stwierdza się m.in. że „stan majątku trwałego w kompleksie wypoczynkowym jest zły”. Mówi się, że aby właściwie gospodarować bazą wypoczynkową, należałoby właściwe od razu sprzedać 1/4 obiektów wypoczynkowych. Zwracam uwagę na to sformułowanie, gdyż potwierdza ono słuszność postulatu przekształcenia FWP z instytucji dotowanej w przedsiębiorstwo kierujące się kryteriami ekonomicznymi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#LudwikOchocki">Podstawowy problem wynikający z tego projektu sformułował przed chwilą A. Kalwas. Ma to być przecież ustawa nie tylko na dziś, ale i na przyszłość, a więc powinna liczyć się z założeniami II etapu reformy gospodarczej. Najważniejsza kwestia, jaka się w związku z tym nasuwa, dotyczy dotacji. Likwidowanie dotacji będzie wymagało ustalenia, z jakich źródeł będą pokrywane niezbędne nakłady na FWP. Druga kwestia, to funkcja zbiorowego spożycia, zwłaszcza w kontekście dofinansowywania jednostek usługowych zgodnie z podstawowymi założeniami polityki społecznej państwa. Oparcie działalności tych jednostek na rachunku ekonomicznym i dopływie własnych środków byłoby znacznie bliższe założeniom II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#LudwikOchocki">Projekt opinii o projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym przedstawił Andrzej Kalwas (dziekan Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, zgłoszony przez Krajową Radę Radców Prawnych): Zespół pozytywnie ocenił wykorzystanie od dawna zgłaszanych postulatów Rady dotyczących polityki podatkowej.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#LudwikOchocki">Generalnie zespół podkreśla potrzebę stabilizacji prawa podatkowego i upowszechnienia jego znajomości przez społeczeństwo. Dotychczas bowiem tak się dzieje, że wszelkie przepisy finansowe stają się wiedzą tajemną, którą są w stanie posiąść jedynie nieliczni fachowcy. W minionym okresie częstotliwość zmian przepisów podatkowych była zbyt duża; jest to generalna wada naszej polityki legislacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#LudwikOchocki">Kolejna uwaga zespołu dotyczy nadmiernego skomplikowania tych przepisów, co powoduje ich nieczytelność. Nawet pracownicy, aby zrozumieć właściwie i zinterpretować projektowaną ustawę, muszą ją czytać kilkakrotnie i to łącznie z uzasadnieniem.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#LudwikOchocki">Projekt dotknięty jest nadmiernym fiskalizmem, co jest zresztą wadą całego naszego prawa podatkowego. Nie tylko w przypadku tego projektu należy dbać o to, aby podatki nie pełniły funkcji dyskryminacyjnej w stosunku do podmiotów podatkowych wykazujących się przedsiębiorczością. Prawo podatkowe nie jest właściwym środkiem do usuwania błędów polityki dotyczącej wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej przez nie uspołecznione podmioty gospodarcze krajowe i zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#LudwikOchocki">Zespół uważa za celowe obniżenie proponowanej w projekcie ustawy skali podatku dochodowego do 65%, który należy uznać za nieprzekraczalny, jeśli podatki nie mają pełnić funkcji dyskryminacyjnej. Wyzwolenie przedsiębiorczości indywidualnej i zbiorowej ma być wszak głównym celem II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#LudwikOchocki">Należy również zmienić dotychczasową kwotę 160 tys. zł, która stanowiła próg wolny od opodatkowania. Zespół uważa, że kwota ta nie powinna być niższa niż 2/3 kwoty wolnej od podatku wyrównawczego, co miałoby i tę zaletę, że kwota ta corocznie jest korygowana.</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#LudwikOchocki">Proponowane zmiany powinny być zgodne z założeniami II etapu reformy gospodarczej. Należy więc zwrócić uwagę na związek pomiędzy obniżaniem stopy podatku i jego progresji a jego funkcją stymulującą rozwój gospodarczy. Stworzenie warunków zachęcających do dalszego rozwoju działalności gospodarczej byłoby również korzystne dla budżetu państwa i powiększałoby jego wpływy. Zwiększanie skali podatku stanowi w istocie hamulec rozwoju, a tym samym pomniejsza wpływy budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-207.8" who="#LudwikOchocki">Zwracamy też w projekcie opinii uwagę, że zmiany dotyczące systemu ulg podatkowych mogą okazać się nieskuteczne i połowiczne, np. zwiększenie kwoty wolnej od opodatkowania z tytułu eksportu z 5 do 6% obrotu nie stanowi skutecznej motywacji do rozwoju eksportu. Zespół podziela uwagi Centralnego Związku Rzemiosła oraz Zrzeszenia Prywatnego Handlu i Usług, iż udzielanie ulg powinno polegać na zwalnianiu od podatku kwot przeznaczonych na słuszne i preferowane cele społeczne.</u>
          <u xml:id="u-207.9" who="#LudwikOchocki">Zawarliśmy też w projekcie opinii uwagi bardziej szczegółowe. Dotyczą one np. przepisów zawartych w projekcie ustawy i projekcie rozporządzenia ministra finansów, wprowadzających w istocie podwójne opodatkowanie spółek podatkiem dochodowym. Pierwszy raz spółka płaci podatek jako osoba prawna, a następnie opodatkowani są udziałowcy od udziału w zyskach osiąganych w spółce. Przepisy te mogą stać się hamulcem tworzenia nowych spółek, co nie leży w interesie gospodarczym państwa.</u>
          <u xml:id="u-207.10" who="#LudwikOchocki">Zespół uważa za błędne skreślenie art. 7 ust. 3 ustawy, który nie uznawał za źródło przychodów sprzedaży rzeczy służących do osobistego użytku oraz dzieł sztuki, jeżeli nie zostały one nabyte w celu odsprzedaży z zyskiem.</u>
          <u xml:id="u-207.11" who="#LudwikOchocki">Projekt ustawy uwzględnił uwagi Centralnego Związku Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego, łagodząc w znacznym stopniu obowiązujące zasady opodatkowania z tytułu zamiany lub, sprzedaży rzeczy. Zespół nasz ocenia to pozytywnie. Za trafną uważamy propozycję zwolnienia od podatku przy zamianie mieszkań, co powinno przyczynić się do ujawnienia znacznych rezerw w istniejących zasobach mieszkaniowych. Budzi natomiast nasze wątpliwości ograniczenie możliwości zbywania mieszkań przez zastosowanie 10-letniej karencji od daty nabycia mieszkania. Zapis ten jest nieprecyzyjny, bowiem nie rozgranicza przypadków pierwotnego nabycia spółdzielczego prawa do lokalu od nabycia lokalu w wolnym obrocie handlowym. W projekcie opinii zawieramy takie wniosek o skrócenie karencji z 10 do 5 lat od nabycia mieszkania. Wpłynęłoby to na obniżenie ceny mieszkań w wolnym obrocie oraz zachęciło właścicieli do sprzedaży mieszkań, a budżetowi przyniosło dochody z opłat skarbowych od zawieranych transakcji.</u>
          <u xml:id="u-207.12" who="#LudwikOchocki">Rada przy jęła opinię w brzmieniu przedstawionym przez przewodniczącego zespołu roboczego A. Kalwasa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#WiesławKozioł">Przedstawię projekt opinii w sposób skrótowy, gdyż wszyscy członkowie Rady otrzymali ten projekt, a ponadto Sejm zajął już stanowisko wobec założeń CPR na 1988 r.</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#WiesławKozioł">Zarówno Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Rada Społeczno-Gospodarcza, jak i sam Sejm zwróciły uwagę na niekompletność przedstawionych przez rząd materiałów. Oczekiwaliśmy, że zostaną one niebawem uzupełnione o brakującą, bardzo ważną część, jaką są założenia polityki dochodowo-cenowej. Tak się jednak do tej pory nie stało.</u>
          <u xml:id="u-208.2" who="#WiesławKozioł">Podobnie jak Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwróciliśmy uwagę, że założenia nie zawierają tzw. instrumentarium ekonomicznego dotyczącego II etapu reformy gospodarczej. Zamiast tego wielokrotnie powtarza się w założeniach ogólnikowe sformułowania.</u>
          <u xml:id="u-208.3" who="#WiesławKozioł">Powołaliśmy się na opinię Rady Społeczno-Gospodarczej dotyczącą planu 5-letniego, że aczkolwiek plan ten uwzględnia obecne możliwości kraju, to nie odpowiada oczekiwaniom społecznym. Również założenia CPR na 1988 r. traktują plan w sposób statyczny.</u>
          <u xml:id="u-208.4" who="#WiesławKozioł">Na posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów minister F. Kubiczek wyrażał zadowolenie, że CPR, na 1988 r. nie jest w podstawowych wskaźnikach niższy od wycinka planu 5-letniego. Ta radość może budzić wątpliwości, bowiem nasuwa się pytanie, dlaczego nie jest wyższy.</u>
          <u xml:id="u-208.5" who="#WiesławKozioł">Założenia zakładały wzrost dochodu narodowego o 3,4%. Wątpliwości budził podział dochodu narodowego, ale doszliśmy do wniosku, że sytuacja gospodarcza przemawia właśnie za tym, aby na akumulację przeznaczyć o 3,7% więcej niż w roku poprzednim, a na spożycie o 2,1%. Warto w tej sytuacji zauważać, że następuje zmniejszenie wzrostu spożycia indywidualnego niemal o 1/5. Jeśli bowiem w 1987 r. wzrost ten wynosił 2,5 tys. zł na jednego mieszkańca, to w 1988 r. - jedynie 2 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-208.6" who="#WiesławKozioł">W opinii postulowaliśmy pozostawienie amortyzacji w przedsiębiorstwie. Podkreśliliśmy też, że przyrost produkcji ma być osiągnięty przede wszystkim dzięki oszczędnościom surowcowo-materiałowym. Przewiduje się wzrost podaży paliw i surowców o 1,6%, podczas gdy wzrost produkcji o 3,7%. W 60% wzrost produkcji musi więc pochodzić z oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-208.7" who="#WiesławKozioł">Zespół opracowujący opinię uczulił jej adresatów na problem zniesienia reglamentacji mięsa. Będzie to w przyszłym roku najtrudniejsza operacja cenowa, tym bardziej, że na rynku występuje również niedobór substytutów mięsa.</u>
          <u xml:id="u-208.8" who="#WiesławKozioł">Dostrzegliśmy duże możliwości rozwoju drobnej wytwórczości. Konieczna jest jednak zmiana systemu finansowo-ekonomicznego i poprawa zaopatrzenia. Przy spełnieniu tych warunków produkcja drobnej wytwórczości mogłaby wzrosnąć nie - jak zakłada CPR - o 5%, lecz o 10%.</u>
          <u xml:id="u-208.9" who="#WiesławKozioł">Dotychczasowe działania zmierzające do równoważenia gospodarki dotyczyły przede wszystkim popytu, miały na celu ograniczenie siły nabywczej ludności, m.in. przez podwyżki cen. Stanowiło to kontynuację dotychczasowych metod, które nie tylko nie przyniosły oczekiwanych efektów, ale były przedmiotem krytyki społecznej, umacniały bowiem tendencje inflacyjne. Zwróciliśmy więc uwagę na potrzebę położenia nacisku na działania zmierzające do zwiększenia podaży. Uczuliliśmy sejmową Komisję na potrzebę zmiany systemu podatkowego, nadal zbyt zbiurokratyzowanego i nastawionego fiskalnie. Podkreślamy też, że samodzielność przedsiębiorstw jest w praktyce ograniczona i nie spełnia nawet tych oczekiwań, jakie wiązano z nią w I etapie reformy.</u>
          <u xml:id="u-208.10" who="#WiesławKozioł">Zespół zwrócił uwagę na ogromny problem społeczny, gospodarczy, a zarazem polityczny, jakim stało się budownictwo mieszkaniowe. Mimo podejmowania różnych uchwał, zarządzeń i apeli następuje w tej dziedzinie regres. CPR na 1988 r. zakłada jeszcze wybudowanie 205 tys. mieszkań, co zupełnie nie przystaje do potrzeb. Wszystko wskazuje jednak na to, że plan ten będzie trudno wykonać tym bardziej, że w założeniach nic się nie mówi o środkach, które zmierzałyby do jego realizacji. Warto przypomnieć, że prognozy wykonania planu na 1987 r. nie są dobre. A wykonanie zadań w 1986 r. było najniższe w ciągu ostatnich 20 lat.</u>
          <u xml:id="u-208.11" who="#WiesławKozioł">W odniesieniu do rolnictwa wskazaliśmy na niezbędne środki, jakie należy zapewnić po to, aby mógł nastąpić rozwój produkcji rolnej. Zwracaliśmy też uwagę na potrzebę stworzenia rezerwy zbóż i ograniczenia eksportu mięsa w związku z przewidywanym odejściem od jego reglamentacji.</u>
          <u xml:id="u-208.12" who="#WiesławKozioł">Mówimy też w naszej opinii nt. sytuacji sfery niematerialnej i usług społecznych. Służba zdrowia, oświata oraz kultura i sztuka powinny być traktowane na równi ze sferą produkcyjną. Środki przeznaczone na sferę niematerialną od lat są niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-208.13" who="#WiesławKozioł">Końcowa opinia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów była bardzo zbieżna z naszą opinią.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#JerzySablik">Satysfakcjonujące jest to, że zarówno Komisja, jak i sam Sejm uwzględniły nasze uwagi.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#JerzySablik">Poprawki do projektu opinii o projekcie ustawy o Funduszu Wczasów Pracowniczych przedstawiła przewodnicząca zespołu roboczego Barbara Blida: Po wysłuchaniu uwag zgłoszonych do projektu opinii, zespół proponuje wprowadzenie do tekstu czterech poprawek oraz dopisanie nowego punktu. Zgodnie z sugestiami wyrażonymi w dyskusji proponujemy zapisać w opinii stwierdzenie, że „docelowo działalność Funduszu Wczasów Pracowniczych powinna być prowadzona głównie w oparciu o osiągnięte dochody z działalności własnej, a nie o dotacje z budżetu państwa”.</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#JerzySablik">W uzupełnieniu do art. 9 ust. 1 pkt 4 projektu ustawy proponuje się dodać, iż zwolnienie z części kosztów wypoczynku przysługuje - poza dziećmi i młodzieżą z terenów ekologicznie zagrożonych - również dzieciom niepełnosprawnym. To zwolnienie ma być finansowane z dotacji budżetowych rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#JerzySablik">Proponuje się włączyć do składu Rady FWP przedstawiciela Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem oraz zwiększyć do dwóch liczbę przedstawicieli Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów w składzie rady.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#JerzySablik">W art. 13 ust. 1 pkt 7 proponuje się określenie „wyrażenie opinii” zastąpić wyrazem „wnioskowanie”. Odpowiada to zadaniom, jakie stoją przed Radą FWP.</u>
          <u xml:id="u-209.5" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza przyjęła projekt opinii z poprawkami zgłoszonymi przez zespół redakcyjny.</u>
          <u xml:id="u-209.6" who="#JerzySablik">W kolejnym punkcie obrad rozpatrzymy projekt opinii nt. „małej energetyki”, jej funkcji i warunków dalszego rozwoju. Temat ten został podjęty z inicjatywy Rady, w ramach poszukiwania obszarów zwiększenia inicjatywy zbiorowej i indywidualnej obywateli, służącej zaspokojeniu potrzeb gospodarczych i społecznych. Prezydium Rady uznało problem „małej energetyki”, a więc tworzenie zdecentralizowanych i niekonwencjonalnych źródeł energii, za niezmiernie ważny na tle aktualnej sytuacji paliwowo-energetycznej kraju. Nadanie nowych impulsów rozwojowi „małej energetyki” może przynieść ogromne korzyści.</u>
          <u xml:id="u-209.7" who="#JerzySablik">Projekt opinii został przygotowany przez zespół pracujący pod przewodnictwem członka prezydium Rady prof. Janusza Szoslanda, przewodniczącego Rady Głównej NOT. Zespół korzystał z opinii i materiałów przygotowanych przez wielu specjalistów. Ponieważ ze względów niezależnych od siebie prof. J. Szosland nie może brać udziału w dzisiejszym posiedzeniu Rady proponuję, aby z uzasadnieniem do projektu opinii zapoznał nas specjalista z dziedziny „małej energetyki” doc. Tadeusz Muszkiet.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#TadeuszMuszkiet">Aby projekt opinii Rady i zawarte w nim wnioski stały się bardziej czytelne, naświetlę problem „małej energetyki” na tle ogólnej sytuacji paliwowo-energetycznej kraju. Polsce zagraża kryzys energetyczny. Składa się na to wiele przyczyn. Najważniejszą z nich jest fakt, iż polska gospodarka energetyczna wykorzystuję głównie węgiel kamienny i brunatny. Te dwa nośniki energetyczne zaspokajają 80% ogólnych potrzeb kraju, a 95% produkcji energii energetycznej pochodzi, ze spalania węgla kamiennego i brunatnego.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#TadeuszMuszkiet">Najlepsze złoża tych surowców zostały już zagospodarowane i niemal wyczerpane, a budowa nowych kopalń jest bardzo kapitałochłonna i długotrwała. Koszty pozyskania tony węgla, uwzględniając nakłady na ochronę środowiska i inne koszty społeczne, są 2–3-krotnie wyższe od ceny węgla i średnio wynoszą 12–15 tys. zł za tonę.</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#TadeuszMuszkiet">Ważnym kierunkiem działań podjętych w związku z napiętym bilansem energetycznym jest racjonalizacja zużycia paliw. Oszczędności paliw i energii mają przynieść w 1990 r. 22 mln ton paliwa umownego. Na podstawie dotychczasowych wyników można jednak ocenić, że zamierzenia te nie będą zrealizowane. Oszczędności uzyskane tą drogą nie przekroczą 5–7 mln ton paliwa umownego. Oznacza to konieczność drastycznego ograniczenia eksportu węgla, choć eksport ten ma zasadniczy znaczenie w naszym bilansie handlowym, zwłaszcza z krajami II obszaru płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-210.3" who="#TadeuszMuszkiet">Perspektywiczna prognoza do 2000 r. przewiduje, iż przy obecnym zaawansowaniu nakładów inwestycyjnych na rozwój kompleksu paliwowo-energetycznego już pod koniec lat 80. trzeba liczyć się z całkowitym zaprzestaniem eksportu węgla kamiennego, przy równoczesnym wzroście importu ropy naftowej i gazu ziemnego.</u>
          <u xml:id="u-210.4" who="#TadeuszMuszkiet">Na tle przytoczonych danych łatwiej jest ocenić rolę i funkcję „małej energetyki” w poprawie bilansu energetycznego kraju.</u>
          <u xml:id="u-210.5" who="#TadeuszMuszkiet">„Mała energetyka”, czyli zaopatrzenie w ciepło ze źródeł zdecentralizowanych, daje ponad 50% całego ciepła, a zużywa tylko 30–35% wszystkich nośników energii.</u>
          <u xml:id="u-210.6" who="#TadeuszMuszkiet">Podstawową trudnością w rozwoju „małej energetyki” jest niedostateczna produkcja odpowiednich urządzeń i instalacji, takich jak kotły centralnego ogrzewania, piece grzewcze, kuchnie węglowe. Kłopoty w eksploatacji sprawia nieodpowiednia struktura paliw w stosunku do istniejących urządzeń grzewczych i nieprzystosowanie istniejących urządzeń do otrzymanego paliwa. Nie są w pełni wykorzystane lokalne zasoby paliw, a polityka ekonomiczno-finansowa w odniesieniu do gospodarki energetycznej jest niekonsekwentna. Polskie normy dla ogrzewania mieszkań w przeliczeniu na jedno mieszkanie są o 2/3 wyższe niż normy obowiązujące w Szwecji. Oznacza to, że istnieją możliwości znacznej racjonalizacji zużycia nośników energii na ogrzewanie mieszkań. Jednym z podstawowych problemów jest u nas deficyt kotłów o mocy do 1000 kW stosowanych w gospodarstwach rolnych, a zwłaszcza szklarniach, fermach hodowlanych, obiektach ogrodniczych.</u>
          <u xml:id="u-210.7" who="#TadeuszMuszkiet">W związku z deficytem węgla grubego podjęto decyzje o produkcji nowego typu kotłów. Sprawa nie została jednak sfinalizowana i dostawy kotłów na rynek uległy nawet zmniejszeniu. Uchwała Rady Ministrów z 17 lipca 1987 r. w sprawie ograniczeń w dostawie i zużyciu opału dla ludności w latach 1987–1990, wprowadza ograniczenie zużycia węgla grubego i koksu w ogrzewnictwie indywidualnym i powszechną reglamentację paliw, w tym takie miałów węglowych i węgla brunatnego. Do 1990 r. zakłada się całkowite wycofanie z rynku węgla grubego i koksu dla potrzeb gospodarstw ogrodniczych i drobiarskich. Będzie to nierealne, jeśli nie zostanie podjęta produkcja kotłów dostosowanych do paliwa gorszej jakości. Tymczasem już od pięciu lat toczą się dyskusje nad rozwiązaniem problemu produkcji kotłów przystosowanych do spalania miałów.</u>
          <u xml:id="u-210.8" who="#TadeuszMuszkiet">Kolejny problem to obowiązujące ceny nośników energii i samej energii. System ekonomiczno-finansowy gospodarki energetycznej nie skłania do oszczędności. Resort górnictwa i energetyki generalnie nie jest zainteresowany zagospodarowaniem lokalnych złóż gazu ziemnego i węgla brunatnego. Nie podjęto jeszcze decyzji o oddaniu tych złóż do dyspozycji lokalnych i regionalnych ośrodków, które by je wspólnie wykorzystywały. Nie wykorzystuje się dla potrzeb energetycznych odpadów drzewnych, gdyż system ekonomiczno-finansowy uniemożliwia prawidłowe zagospodarowanie wszystkich odpadków z tartaków. Nie wykazano żadnego zainteresowania ofertą jednej z firm duńskich podjęcia u nas budowy brykieciarni trocin i wiórów na korzystnych warunkach kredytowych.</u>
          <u xml:id="u-210.9" who="#TadeuszMuszkiet">Należy zwrócić większą uwagę na rosnące znaczenie niekonwencjonalnych źródeł energii, takich jak: woda, wiatr, słońce i biogaz. Postęp w tej dziedzinie w świecie jest olbrzymi. We wrześniu br. odbył się w Hanowerze kongres poświęcony tym właśnie źródłom energii, oraz eksploatacji urządzeń wykorzystywanych w ich przetwarzaniu. Polski nie stać było na wysłanie choćby jednego eksperta w celu zebrania prezentowanej tam dokumentacji.</u>
          <u xml:id="u-210.10" who="#TadeuszMuszkiet">Mamy duże tradycje w wykorzystaniu minielektrowni wodnych, ale są one obecnie bardzo zaniedbane. Uchwała Rady Ministrów z 1982 r. stwarzała warunki dla odbudowy wielu minielektrowni wodnych w sektorze prywatnym. Jednak dokument ten nie został zrealizowany.</u>
          <u xml:id="u-210.11" who="#TadeuszMuszkiet">Spis dokonany w 1954 r. wykazał, iż mieliśmy wówczas 6.330 działających obiektów „małej energetyki” oraz ponad 800 nieczynnych, choć nadających się do wykorzystania. Obecnie czynnych obiektów „małej energetyki” jest niewiele ponad 100. Spis obiektów hydrotechnicznych przeprowadzony na początku lat 80 wykazał, że zachowało się nieco ponad 1.600 takich obiektów.</u>
          <u xml:id="u-210.12" who="#TadeuszMuszkiet">Tymczasem we Francji w 1979 r. funkcjonowały 1.094 minielektrownie o mocy 384 MW, w RFN, głównie w Bawarii pracuje 6 tys. minielektrowni, w Chinach - 88 tys. minielektrowni o średniej mocy 60 kW. Wiele krajów stwarza dogodne warunki dla rozwoju „małej energetyki”. W Czechosłowacji obowiązuje 5-letnie zwolnienie od podatku właścicieli uruchamianych obiektów hydroenergetycznych. W Szwecji i RFN właścicielom obiektów po ich uruchomieniu państwo zwraca 35% poniesionych kosztów. Korzystają również z nisko oprocentowanych kredytów i ulg podatkowych, a w przypadku budowy spiętrzeń wody zwolnieni są od podatków przez wiele lat.</u>
          <u xml:id="u-210.13" who="#TadeuszMuszkiet">Obowiązująca w Polsce uchwała dotycząca rozwoju „małej energetyki” i małych elektrowni wodnych przewiduje przyznawanie kredytu na 8%, ale Ministerstwo Finansów podniosło stopę procentową do 11%. Tymczasem np. piekarnie korzystają u nas z 6% kredytu. Przewidywane początkowo zwolnienie od podatków na okres 3 lat skrócono do lat 2. Brakuje u nas producenta turbin dla potrzeb małych elektrowni. Nie bierze się pod uwagę, że spiętrzenia wody dla potrzeb energetyki, mogą być też wykorzystywane do regulacji stosunków wodnych.</u>
          <u xml:id="u-210.14" who="#TadeuszMuszkiet">Zupełnie niewykorzystane są wielkie możliwości uzyskania energii z biogazu. Oblicza się, iż potencjał ten sięga 6 mld m wysokometanowego gazu, a więc jest równy wielkości gazu importowanego z ZSRR.</u>
          <u xml:id="u-210.15" who="#TadeuszMuszkiet">Na tle tych kilku przykładowo podanych, niewątpliwych korzyści, jakie można uzyskać z rozwoju „małej energetyki” lepiej można zrozumieć postulaty, które zespół pracujący pod przewodnictwem prof. J. Szoslanda zawarł w projekcie opinii przedłożonej członkom Rady. Powinniśmy po nowemu spojrzeć na bilans paliwowo-energetyczny i perspektywy zaspokajania potrzeb energetycznych kraju. Nie ma innego wyjścia, jak podjęcie energicznych i konkretnych działań na rzecz „małej energetyki”. Wymaga to oczywiście rozbudowy zaplecza dla tej gałęzi energetyki. Chodzi głównie o zwiększenie produkcji i podwyższenie jakości urządzeń instalowanych w budownictwie mieszkaniowym, w gospodarstwach domowych i rolnych. Trzeba stworzyć warunki dla rzeczywistego wyzwolenia wielkich, potencjalnych możliwości tkwiących w „małej energetyce”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#RyszardDzialuk">W ostatnich latach w naszym kraju przeznaczano na cele opałowe 6–7 mln m3 drewna. 60% tej wielkości pochodziło z lasów państwowych, a pozostała część z lasów komunalnych, prywatnych itp. W naszym systemie opałowym drewno było i jest traktowane jako uzupełnienie dostaw węgla kamiennego i brunatnego.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#RyszardDzialuk">Dotychczasowe wykorzystanie drewna można określić jako niepełne. Tradycyjnie już wykorzystujemy drewno o najlepszej jakości, natomiast zaniedbujemy utylizację drewna odpadowego - gałęzi, ścinków itp.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#RyszardDzialuk">Zaopatrzenie kompleksu rolno-spożywczego w drewno - wynoszące obecnie 3–4 mln m3 - może być w najbliższej przyszłości utrzymane na tym samym poziomie, ale nie możemy liczyć na zwiększenie dostaw. Zwiększenie ilości ciepła pozyskiwanego z drewna będzie możliwe pod warunkiem zagospodarowania większej ilości drewna odpadowego. Do spalania muszą być stosowane nowoczesne piece, o lepszych parametrach technicznych. W leśnictwie działa już ok. 250 takich instalacji piecowych, a wkrótce powinniśmy ich mieć ok. 1 tys.</u>
          <u xml:id="u-211.3" who="#RyszardDzialuk">Często powtarza się tezę, że trzeba dążyć do zwiększenia wykorzystania drewna na wsi, zwłaszcza w obliczu niedostatków zaopatrzenia ludności wiejskiej w węgiel. Tymczasem obecnie nie ma warunków na to, aby w rolnictwie opalanie drewnem mogło zastąpić opalanie węglem. To prawda, że tak było przed wojną, ale obecne rolnictwo ma już inne wymagania techniczno-produkcyjne. Publikacje prasowe propagują zastępowanie węgla kamiennego węglem brunatnym. Jednak leśników bardzo niepokoi coraz szersze stosowanie węgla brunatnego w dotychczasowych instalacjach kotłowych, gdyż bardzo na tym cierpi środowisko naturalne. W niektórych regionach naszego kraju mamy już w lasach stan klęski ekologicznej, spowodowanej m.in. zapyleniem z instalacji spalających węgiel brunatny. Nie chodzi przy tym o zainstalowanie większej liczby urządzeń odpylających. Rzecz raczej w tym, by skutecznie wychwytywać szkodliwe substancje gazowe z substancji wydalanych przez kominy.</u>
          <u xml:id="u-211.4" who="#RyszardDzialuk">Przy dotychczasowych mechanizmach cenowych nie doczekamy się szerszego wykorzystania drewna gorszej jakości. Sprzedaż węgla jest dotowana i jego cena jest stosunkowo niska, inaczej niż cena drewna opałowego, które dotowane nie jest. Drewno nie zastąpi węgla nie tylko dlatego, że ma inne parametry i że brak urządzeń spalających, lecz także dlatego, że użytkownikom nie opłaca się zastępowanie jednego paliwa drugim.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#BolesławSzafrański">Mówiono już, że małe elektrownie nie rozwijają się tak jak tego oczekujemy. Wynika to z błędnej metody liczenia efektów energetyki konwencjonalnej i energetyki niekonwencjonalnej. W małej elektrowni, zbudowanej przy okazji budowy zbiornika retencyjnego, koszt 1 kWh liczy się tak, jakby była to inwestycja samodzielna. Oznacza to, że nie dostrzega się innych niż energetyczne, efektów takiej inwestycji. Takie podejście powoduje, że energia z małych elektrowni jest droższa i nie może być konkurencyjna w stosunku do energii z tradycyjnych źródeł. Przy tym sposobie liczenia, nawet jeśli urealnimy i podniesiemy ceny węgla kamiennego, to i tak cena energii wytworzonej z węgla będzie niższa niż cena energii wyprodukowanej w małej elektrowni.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#BolesławSzafrański">Najwyższy czas byśmy zaczęli traktować energię z małych elektrowni jako efekt uboczny prawidłowej gospodarki ciekami wodnymi w naszym kraju. Tak była ona traktowana dawniej i tak jest traktowana za granicą.</u>
          <u xml:id="u-212.2" who="#BolesławSzafrański">Jestem z zawodu inżynierem, ale podczas posiedzenia zespołu roboczego dowiedziałem się wielu rzeczy. Jest to zasługa grupy specjalistów, których zaproszono na obrady. Mówili o „małej energetyce” ze znawstwem i prawdziwą pasją. Ich wiedza i zaangażowanie to kapitał społeczny, którego nie możemy stracić w dziele rozwoju małej energetyki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#JanKamiński">Pragnę zgłosić dwa konkretne wnioski łączące się ściśle z wystąpieniem przedstawiciela zespołu roboczego. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji na rynku węglowym. Od kilku już lat nie możemy kompleksowo zbilansować podaży węgla i potrzeb ludności. Obywatelom przyznaje się prawo do zakupu pewnych ilości węgla na potrzeby bytowe i komunalne, lecz prawo to nie jest równoznaczne z możliwością zakupu. W chwili obecnej brakuje nam ok. 3 mln ton węgla, aby zrealizować urzędowe zlecenia, wydane w majestacie prawa ludności wiejskiej i miejskiej.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#JanKamiński">W najbliższym czasie wydobycie węgla nie wzrośnie. Wiemy jednak, że możliwe jest podwyższenie udziału węgla gorszego gatunku w ogólnym bilansie paliwowym. Chodzi przede wszystkim o zwiększenie ilości spalanego miału węglowego. W takiej sytuacji sprawą priorytetową staje się produkowanie urządzeń do spalania miału. W związku z tym proponuję, aby na str. 2 projektu naszej opinii dodać zdanie dotyczące tego problemu. Powinno ono mówić o konieczności zorganizowania produkcji małych kotłów do spalania miału węglowego na cele bytowo-komunalne. Do czasu uruchomienia produkcji tych urządzeń należy pilnie zwiększyć produkcję brykietów.</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#JanKamiński">Tak zdecydowane sformułowanie powinno się znaleźć w projekcie naszej opinii, ponieważ sytuacja na rynku węglowym budzi duże napięcie społeczne. Mieszkańcy wsi koczują po kilka dni przed bramami składów opałowych nie mogąc wykupić przyznanych wcześniej przydziałów węgla.</u>
          <u xml:id="u-213.3" who="#JanKamiński">Proponuję też, by na str. 3 projektu naszej opinii nieco skorygować redakcję pkt. 8, tak by brzmiał on następująco: „pełniejsze wykorzystanie drewna pozyskiwanego i odpadowego jako paliwa”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#HenrykZimny">O niekonwencjonalnych źródłach energii nie można mówić tylko jak o uzupełnieniu bilansu paliwowego. Małe elektrownie budowane na rzekach nie tylko dają energię, lecz przyczyniają się także do ochrony atmosfery.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#HenrykZimny">Energetyka w naszym kraju wykorzystuje głównie węgiel kamienny. Skutki tej jednostronnej polityki energetycznej odczuwamy wszyscy. Nasz węgieł ma niską jakość - zawiera m.in. wiele siarki. Spalanie takiego węgla powoduje niszczenie lasów kwaśnymi deszczami i zasiarczenie środowiska. Może być tak, że niedługo nie będziemy mieli nawet odpadów drzewnych, które dziś określamy jako drewno o gorszej jakości.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#HenrykZimny">Energetyka niekonwencjonalna jest w Polsce zaniedbana. Odbiegamy znacznie od krajów bogatszych, zarówno od najbliższych sąsiadów, jak też od innych państw europejskich. Sam widziałem w Czechosłowacji urządzenia energetyki niekonwencjonalnej zaspokajające energetyczne potrzeby kilkutysięcznego osiedla. Są więc kraje, gdzie opłaca się inwestować w energetykę niekonwencjonalną i gdzie okazuje się, że dużo małych elektrowni nie jest gorszych od jednej, gigantycznej.</u>
          <u xml:id="u-214.3" who="#HenrykZimny">Ilekroć mówi się o energetyce niekonwencjonalnej, to zaczyna się analizę od stanu energetyki wodnej. Smutne refleksje nasuwają się, gdy myślimy o naszych rzekach przed wojną i obecnie. Przed wojną były na rzece świder aż 32 spiętrzenia wodne, gdzie hodowano ryby, a w niektórych produkowano też energię elektryczną. Obecnie są na tej rzece zaledwie 2 spiętrzenia. Wszystkie pozostałe zniszczono. Cała energetyka niekonwencjonalna przestała się opłacać, bo przyjęto program gigantycznej energetyki węglowej. Szermowano argumentami, że jedna kilowatogodzina jest wówczas tańsza, że jest specjalizacja pracy itp. W efekcie zniszczono obiekty małej retencji na polskich rzekach.</u>
          <u xml:id="u-214.4" who="#HenrykZimny">Wielkim źródłem energii, absolutnie niedocenianym w naszym kraju jest biogaz. Ostatnio zaczęto myśleć o wykorzystaniu biogazu do ogrzewania dużych ferm hodowlanych na terenach wiejskich. Robi się już nawet pierwsze eksperymenty. To cieszy, zwłaszcza wobec zagrożenia ekologicznego gnojowicą z dużych obiektów hodowlanych.</u>
          <u xml:id="u-214.5" who="#HenrykZimny">Biogaz może być również stosowany do ogrzewania małych gospodarstw rolnych i drobnych obiektów ogrodniczych. W okolicach Warszawy zmorą mieszkańców są nie tylko gazy z elektrociepłowni, ale również wyziewy z kominów urządzeń ogrzewających szklarnie i tunele foliowe. Kominy są zbyt niskie, a urządzenia spalające prymitywne. Tunele foliowe są opalane miałem węglowym, a nawet oponami. Zadymienie jest w tych warunkach olbrzymie i uciążliwe dla mieszkańców. Biogaz pomógłby rozwiązać ten problem.</u>
          <u xml:id="u-214.6" who="#HenrykZimny">Biogaz może być również wytwarzany i stosowany przy fermentacji miejskich odpadów komunalnych. Wszyscy znamy trudności dużych polskich miast z zagospodarowaniem odpadków. Brakuje miejsc na śmietniskach, śmiecie marnują się, bowiem nie prowadzi się utylizacji odpadków. Technologie związane z biogazem powinny być stosowane również w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-214.7" who="#HenrykZimny">Cała nasza energetyka eksploatuje przede wszystkim tzw. źródła nieodnawialne. Wydobyty węgiel kamienny czy brunatny jest już bezpowrotnie stracony. Kiedy wreszcie przejdziemy na wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych, np. energii słonecznej, wodnej, energii wiatru itp.?</u>
          <u xml:id="u-214.8" who="#HenrykZimny">W naszej gospodarce uznaje się tylko duże obiekty energetyczne. Panuje pogląd, że duża inwestycja świadczy o rozwoju kraju. Można to zaobserwować także w obrębie kompleksu paliwowo-energetycznego. Jeśli obecnie nasila się krytyka energetyki węglowej, to proponuje się przejście na energetykę jądrową. Są już plany budowy wielkich elektrowni jądrowych.</u>
          <u xml:id="u-214.9" who="#HenrykZimny">Rzecz prosta, szkodliwość energetyki węglowej dla środowiska naturalnego jest zbyt wielka. Proponując budowę elektrowni jądrowych twierdzi się, że zagrożenie dla środowiska naturalnego jest mniejsze niż przy wykorzystaniu węgla. Mówi się, że w kopalniach węgla jest wiele wypadków, są częste awarie, zadymienie środowiska naturalnego jest zbyt wysokie. Twierdzi się też, że energetyka jądrowa jest bezpieczniejsza. Przytacza się przykłady nielicznych awarii w siłowniach jądrowych, przeciwstawiając im setki wypadków w kopalniach, podkreśla się niewielkie szkody, jakie wywołały dotychczasowe awarie elektrowni jądrowych.</u>
          <u xml:id="u-214.10" who="#HenrykZimny">Kiedy pozbędziemy się złudzenia, że tylko duże obiekty są efektywne ekonomicznie? Dużo małych źródeł energii da nam w sumie tyle kilowatogodzin, ile jedna wielka elektrownia jądrowa. Rozdrobnienie zakładów energetycznych minimalizuje również ewentualną szkodliwość ekologiczną w przypadku awarii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#StanisławGalasiński">Całemu zespołowi redakcyjnemu należą się słowa uznania za projekt opinii. W 9 syntetycznych punktach ujęte są najważniejsze problemy „małej energetyki”.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#StanisławGalasiński">Proponuję dołączenie jeszcze jednego punktu do projektu naszej opinii. Byłby to ostatni punkt kładący nacisk na konieczność zwiększenia produkcji urządzeń ogrzewnych o charakterze etażowym. Nie muszę tłumaczyć jak wielką oszczędność można by osiągnąć przy wprowadzeniu takich urządzeń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#RyszardZubiel">Uczestniczyłem w prący zespołu roboczego. Uważam, że wnioski zawarte w projekcie opinii są słuszne, ale bardzo trudno będzie zapewnić ich wykonanie.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#RyszardZubiel">Projekt opinii stwierdza w pkt. 4, że konieczne jest wsparcie materiałowe produkcji nowych urządzeń grzewczych. Mówi się też, że należy przystosować już pracujące kotły do spalania nowych typów paliw. Jest to wniosek słuszny, ale mocniej trzeba zaakcentować konieczność udzielenia autentycznych priorytetów w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#RyszardZubiel">Baza paliwowa w naszym kraju bardzo się ostatnio pogorszyła. Pracuje pół miliona kotłów grzewczych, które trzeba pilnie przystosować do nowych paliw. Mamy nowe konstrukcje i technologie, ale nie możemy wdrożyć ich do produkcji. Na przeszkodzie staje zawsze bariera materiałowa.</u>
          <u xml:id="u-216.3" who="#RyszardZubiel">Są różne programy resortowe wskazujące na konieczność budowy nowych zakładów produkujących urządzenia grzewcze. Z drugiej strony wiele zakładów już istniejących nie wykorzystuje zdolności produkcyjnych z powodu kłopotów zaopatrzeniowo-materiałowych. Znam program, który zakłada produkcję 4 tys. kotłów do 1990 r. Aby wyprodukować te kotły, musimy mieć ok. 40 tys. łożysk tocznych, 12 tys. silników elektrycznych itp. Przy tej skali potrzeb łatwo wyobrazić sobie, jakie mamy trudności. Nie tylko brakuje urządzeń, lecz także trudno kupić wszystko od razu, na dogodnych warunkach, ciężko rozliczyć transakcje dokumentami księgowymi itp.</u>
          <u xml:id="u-216.4" who="#RyszardZubiel">Aby wykorzystywać już istniejące zakłady i nie marnować środków na nowe inwestycje, musimy zapewnić autentyczne priorytety materiałowo-zaopatrzeniowe zakładom wytwarzającym urządzenia grzewcze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#JózefMagdziarz">Nie jestem ekspertem w dziedzinie energetyki, lecz tylko zwykłym, indywidualnym odbiorcą węgla. Jestem jednak świadomy trudności w zaopatrzeniu ludności w paliwa. Dlatego też dziwi mnie, że w materiałach na dzisiejsze posiedzenie oraz w projekcie naszej opinii zupełnie pominięto możliwość brykietowania trocin.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#JózefMagdziarz">Na terenie woj. pilskiego istnieje jedna brykieciarnia trocin. Jest to zakład bardzo wydajny, a jego produkcja jest opłacalna. Brykietowanie trocin jest zupełnie zaniedbane, choć z takich brykietów można by uzyskać znaczne ilości energii. Proponuję wprowadzić do projektu naszej opinii punkt mówiący o pilnej konieczności budowy małych brykieciarni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#ZygmuntDrzymała">Zgadzam się z zasadniczymi punktami projektu opinii. Popieram też wniosek dotyczący rozwoju brykietowania różnych materiałów paliwowych. Zwracam jednak uwagę, że przy obecnym systemie technologicznym produkcji brykietów jest ro działalność wysoce energochłonna.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#ZygmuntDrzymała">Przypominam, sobie, że kiedyś chcieliśmy zakupić w NRD energochłonne brykieciarnie, ale specjaliści i eksperci odrzucili ten pomysł. Obecny reżim technologiczny i rozwiązania techniczne brykietowania budzą obawę, że brykiety mogą być zbyt drogie, bo ich wytworzenie wymaga zbyt dużej ilości energii.</u>
          <u xml:id="u-218.2" who="#ZygmuntDrzymała">W Polsce opracowano oryginalne metody brykietowania węgla i miału węglowego, drewna odpadowego itp. Są już prototypowe urządzenia. W woj. zielonogórskim buduje się obecnie dwa obiekty grzewcze przy współpracy z Akademią Górniczo-Hutniczą. Ten kierunek działań zasługuje na poparcie.</u>
          <u xml:id="u-218.3" who="#ZygmuntDrzymała">Polski węgiel jest zasiarczony, zgłaszane są więc postulaty odsiarczania węgla kamiennego. Zwracam uwagę, że odsiarczanie wygląda inaczej w wielkich obiektach energetycznych, a inaczej w „małej energetyce”. W przypadku „małej energetyki” emisja siarki do atmosfery jest niewielka. Jeśli określimy granice tej emisji, to - odsiarczanie w obiektach „małej energetyki” nie będzie aż tak pilne jak w wielkich elektrowniach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#StanisławKuś">Po wysłuchaniu dyskusji i zapoznaniu się z materiałami nasuwa mi się uwaga, że podjęcie tego tematu jest dodatkowo uzasadnione faktem, że w ten sposób przybliża się ten problem opinii społecznej. Programami oszczędności energii dysponujemy od dawna, ale ich wykonanie odbiegało zazwyczaj od założeń. Jedną z przyczyn i takiego stanu rzeczy było niedocenianie tych problemów. Powstaje zatem pytanie; czy założenia naszego rozwoju - a ma on się opierać na znacznych oszczędnościach energetycznych - są realne. Miałem niedawno okazję zapoznać się z fragmentem opinii ekspertów Międzynarodowego Funduszu Walutowego na ten temat, którzy nie tylko potwierdzają słuszność obranych kierunków, ale oceniają nawet ten program jako ostrożny.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#StanisławKuś">W jaki sposób rząd wspiera te działania? Przede wszystkim stara się wpłynąć na rozwój produkcji urządzeń do spalania gorszych gatunków węgla i miału oraz wzrost podaży paliw zastępczych. Od 1986 r. obowiązują zamówienia rządowe na pewien typ kotłów. Zwiększyliśmy w ten, sposób ich produkcję do 48 tys. m2 powierzchni ogrzanej w 1986 r., 68 tys. m2 w br. i prawdopodobnie 80 tys. m2 w przyszłym roku. Podjęliśmy działania, aby te urządzenia jak najbardziej racjonalnie wykorzystać, przede wszystkim w ogrodnictwie. Dzięki temu w ciągu najbliższych 3–4 lata zużyje ono o 800 tys. ton węgla grubego mniej.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#StanisławKuś">Drugi generalny problem, który rząd podjął, to wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, takich jak: biogaz, energia słoneczna, energia wiatru, pompy cieplne, odpady drzewne. Prace w tych dziedzinach są znacznie zaawansowane, opracowywany jest obecnie projekt kolektorów słonecznych. Przygotowuje się też projekt instalacji biogazowych. Należy jednak zwrócić uwagę, że nie można całego potencjału zawartego w biogazie przeliczać na metan. W naszych warunkach klimatycznych możemy wykorzystać tylko część tego potencjału. Przez 7 miesięcy trzeba bowiem podgrzewać masę fermentacyjną, a więc wydatkować na to jakąś część energii. Zaawansowane są też prace nad pompami cieplnymi, które mają szczególni znaczenie dla gospodarki żywnościowej i rolnictwa. Np. ciepło uzyskiwane przy schładzaniu mleka może być wykorzystywane do ogrzewania wody.</u>
          <u xml:id="u-219.3" who="#StanisławKuś">Nieco inaczej przedstawia się sytuacja z odpadami drzewnymi. Naszym zdaniem, jest to przede wszystkim surowiec dla przemysłu papierniczego i meblarskiego. Tak dzieje się na całym świecie.</u>
          <u xml:id="u-219.4" who="#StanisławKuś">Jeden z naszych zakładów drzewnych, eksportuje trociny do Berlina Zachodniego, gdzie właśnie wykorzystywane są w przemyśle meblarskim. Ponadto w ostatnich latach znacznie zwiększyła się ilość drewna odpadowego na skutek klęski brudnicy mniszki. Sytuacja jest już opanowana i ilość tego drewna będzie się zmniejszała.</u>
          <u xml:id="u-219.5" who="#StanisławKuś">Najważniejsze w uchwale Rady Społeczno-Gospodarczej jest zwrócenie uwagi na ekonomiczny aspekt tych działań. Dziś wiele inicjatyw tego typu nie może być podjętych, bo zainwestowane pieniądze musiałyby się zwracać w ciągu co najmniej 20 lat. Żaden dyrektor, ani żaden samorząd nie podejmie więc takiej decyzji. Zmiana relacji cenowych może więc prowadzić tutaj do oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-219.6" who="#StanisławKuś">W następnym punkcie porządku dziennego projekt opinii w sprawie realizacji uchwały Sejmu z 29 września 1983 r. w sprawie ochrony zdrowia i pomocy społecznej przedstawił Alfred Owoc, (lekarz w ZOZ Sulechów, przewodniczący Rady Krajowej Federacji Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia, zgłoszony przez OPZZ): Temat jest znany i bliski nam wszystkim. Są na sali autorzy uchwały - posłowie poprzedniej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-219.7" who="#StanisławKuś">Po burzliwych obradach doszliśmy do wniosku, że ocena wykonania tej uchwały jest trudna ze względu na delikatność materii oraz fakt, że w dziedzinie tej zrobiono w ostatnich latach niemało, choć jeszcze więcej zostało do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-219.8" who="#StanisławKuś">W pierwszej części opinii powtarzamy najważniejsze zapisy uchwały, w drugiej zawieramy próbę oceny jej dotychczasowej realizacji, w trzeciej przedstawiamy wnioski na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-219.9" who="#StanisławKuś">Wiele uwagi poświęciliśmy sytuacji w zaopatrzeniu w środki farmaceutyczne. Pomimo podjęcia przez Radę Ministrów programu rozwoju przemysłu farmaceutycznego oraz znacznego importu, nadal występują drastyczne niedobory. W dyskusji proponowano nawet podporządkowanie przemysłu farmaceutycznego w całości Ministerstwu Zdrowia i Opieki Społecznej. Nie zawarliśmy tego wniosku w projekcie opinii, ale postulujemy zracjonalizowanie systemu zaopatrzenia w leki. Konieczne jest rozwijanie krajowej produkcji leków. Przemysł farmaceutyczny może być przemysłem przynoszącym wysokie dochody. Tak się dzieje np. na Węgrzech i gdzie indziej w świecie. Rozwój tego przemysłu jest więc dla nas probierzem restrukturyzacji naszej gospodarki. Warto zwrócić uwagę, że brak leków powoduje obecnie niewykorzystanie kwalifikacji zawodowych kadry medycznej oraz potencjalnej możliwości naszego lecznictwa.</u>
          <u xml:id="u-219.10" who="#StanisławKuś">Trudności kadrowe służby zdrowia wiążą się z płacami. Trzeba powiedzieć otwarcie, że uchwała w tym zakresie nie została zrealizowana. Średnia płaca w służbie zdrowia jest obecnie najniższa w kraju. Utrudnia to także unowocześnienie służby zdrowia. Zbyt niskie płace mają bowiem nie tylko lekarze i pielęgniarki, ale także coraz liczniejszy i coraz bardziej potrzebny personel pomocniczy, od elektroników poczynając, a na hydraulikach kończąc. Pracownicy ci uciekają ze służby zdrowia, gdyż w innych działach gospodarki są lepiej wynagradzani. Następuje przy tym selekcja negatywna. Wiele nowoczesnych urządzeń w szpitalach stopniowo wyłącza się z tego powodu z eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-219.11" who="#StanisławKuś">Działalność inwestycyjną na rzecz ochrony zdrowia i opieki społecznej, po okresie pewnego postępu, jaki nastąpił w latach 1980–1985, znów się pogorszyła. W tamtych latach przybywało rocznie 5 tys. łóżek szpitalnych, obecnie zaledwie 5 tys. Niepokoi zwłaszcza to, że coraz mniej inwestycji tego rodzaju rozpoczyna się. Pragnę w tym miejscu przypomnieć, że bezwzględny wzrost zaczyna się dopiero od 4 tys. łóżek rocznie. 2 tys. bowiem wyrównuje dopiero rozwój populacji, zaś 2 tys. pokrywa dekapitalizację obiektów istniejących. Mimo wszystko budownictwo szpitalne na tle innych rodzajów budownictwa przedstawia się obecnie najlepiej. Smutna to jednak refleksja.</u>
          <u xml:id="u-219.12" who="#StanisławKuś">Zgodnie z zasadami reformy gospodarczej należy zintensyfikować działania na rzecz zmiany zasad ekonomiczno-finansowych obowiązujących w służbie zdrowia. Wymaga ona modelowych rozwiązań podobnych do tych, jakie funkcjonują w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Pożądane byłoby więc powołanie, na wzór rad nadzorczych, społecznych rad zdrowia. W naszym środowisku znane jest powiedzenie jednego ze znanych lekarzy: „zdrowie to zbyt poważna sprawa, aby zostawiać je w rękach samych lekarzy”. Opowiadamy się też za zintensyfikowaniem działań legislacyjnych w dziedzinie ochrony zdrowia i opieki społecznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#LeszekKryst">Stan zdrowotny ludności jest sprawą najważniejszą i zarazem kontrowersyjną w ocenie społecznej. W sprawozdaniu Ministerstwa Zdrowia z realizacji uchwały sejmowej w sprawie ochrony zdrowia i pomocy społecznej przedstawiona została m.in. sytuacja epidemiologiczna w kraju oraz pewne negatywne zjawiska w stanie zdrowotności.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#LeszekKryst">Zawartych w materiałach ocen i stwierdzeń nie można interpretować jako niezadowalającego wykonania uchwały Sejmu. Przy obecnym stylu życia i obyczajach panujących w naszym społeczeństwie, służbie zdrowia nie uda się zmniejszyć liczby zachorowań, ani też opanować zakażeń pokarmowych. Do przeciwdziałania muszą włączyć się: dom, szkoła, różne instytucje, handlowe, producenci żywności itd. Dla zmniejszenia liczby zachorowań potrzebny jest sprzęt jednorazowego użycia, środki czystości i dezynfekcji, a także odpowiednie i w wystarczającej ilości leki.</u>
          <u xml:id="u-220.2" who="#LeszekKryst">Przewodniczący zespołu roboczego mówił o problemach inwestycyjnych. W minionych latach budowano stosunkowo dużo nowych obiektów służby zdrowia. W ostatnich dwóch latach program inwestycji służby zdrowia został zawężony. Zmniejszyła się sprawność budowania obiektów, pogorszyło się zaopatrzenie materiałowe. Koszt jednego łóżka szpitalnego wraz z wyposażeniem sięga 14–15 mln zł. Resort podejmuje starania o usprawnienie budowy szpitali, mimo to cykle budowlane tych obiektów wydłużają się do 12–15 lat. Nie można radykalnie poprawić tej sytuacji, jednak domagamy się zwiększenia liczby budowanych obiektów, usprawnienia procesu inwestycyjnego, terminowego oddawania nowych obiektów do użytku.</u>
          <u xml:id="u-220.3" who="#LeszekKryst">Rynek leków podlega podobnym procesom jak każdy inny. Niewiele pomogłaby zmiana podległości przemysłu farmaceutycznego. Drastyczne niedobory niektórych leków są rezultatem stanu przemysłu farmaceutycznego i ograniczonych możliwości płatniczych i importowych. Kupujemy tyle leków na ile pozwalają przyznane resortowi środki. Kwoty na ten cel zostały zwiększone i rezultaty będą widoczne, ale wszystkich potrzeb nie będzie można zaspokoić.</u>
          <u xml:id="u-220.4" who="#LeszekKryst">Względnie szybka poprawa zaopatrzenia w leki jest możliwa tylko pod warunkiem zwiększenia zakupów zagranicznych. Następuje rozwój krajowej bazy produkcyjnej przemysłu farmaceutycznego, wdrażane są nowe technologie, ale na efekty trzeba będzie jeszcze poczekać. Podejmowane są działania doraźne, na które przeznacza się dodatkowe środki. Konieczne są jednak rozwiązania o charakterze strategicznym i długofalowym.</u>
          <u xml:id="u-220.5" who="#LeszekKryst">W projekcie opinii zwraca się uwagę na trudności kadrowe służby zdrowia. Szkoły medyczne kształcą stosunkowo liczną kadrę, niekiedy ponad możliwości swojej bazy. Służbę zdrowia zasilają nowe roczniki. Pomimo to utrzymuje się deficyt kadr, co wiąże się z warunkami pracy i płacy, z problemami stabilizacji. życiowej i zawodowej lekarzy oraz średniego personelu medycznego. Należy podkreślić, iż najmocniejszym ogniwem służby zdrowia są właśnie kadry; lekarze i pielęgniarki na ogół nie zawodzą.</u>
          <u xml:id="u-220.6" who="#LeszekKryst">Trudno poprawić funkcjonowanie służby zdrowia bez udzielenia jej wszechstronnej pomocy, zwłaszcza ze strony administracji terenowej i władz lokalnych. Uzyskanie poprawy możliwe będzie tylko pod warunkiem lepszego uzbrojenia technicznego placówek służby zdrowia, a także zmniejszenia zapotrzebowania na świadczenia medyczne dzięki realizacji programów profilaktycznych, których celem powinno być m.in. maksymalne ograniczanie skutków nikotynizmu, alkoholizmu, narkomanii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#JanWarda">Odnotować trzeba pozytywny skutek umożliwienia pacjentom wolnego wyboru lekarza, jakkolwiek łączy się to z wieloma trudnościami i nadmiernym obciążaniem części lekarzy. Konieczne jest lepsze rozmieszczenie i pełniejsze wykorzystanie kadr medycznych. Tempo powiększania bazy leczniczej jest ciągle niezadowalające i nie odpowiada potrzebom. Jestem lekarzem, ale nie chciałbym zachorować w piątek wieczorem, ponieważ w soboty i niedziele trudno o pomoc medyczną. Ścisła etatyzacja nie wpłynęła dodatnio na lepsze wykorzystanie czasu pracy personelu medycznego. Jest to nadal problem otwarty.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#JanWarda">Zwrócić trzeba uwagę na spadek rangi zawodu lekarza. Brakuje kandydatów do szkół medycznych i pielęgniarskich. Podobne zjawisko obserwuje się już także na wydziałach farmacji. Tylko na wydziałach lekarskich jest jeszcze stosunkowo dużo kandydatów. Młodzież wie co robi, nie ubiegając się o pracę w służbie zdrowia. W dostarczonych nam danych o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju za I półrocze opracowanych przez GUS nie ma ani słowa o służbie zdrowia, a jest to przecież grupa zawodową licząca 800 tys. ludzi. Widocznie jest to temat aż tak wstydliwy, że GUS go nie uwzględnił.</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#JanWarda">Uważam, że przemysł farmaceutyczny powinien pozostawać pod bezpośrednim nadzorem resortu zdrowia. W przemyśle chemicznym branża farmaceutyczna jest traktowana jak przysłowiowe piąte koło u wozu, wytwarza mało, a przy tym produkcja jest bardzo różnorodna, więc nieatrakcyjna. Podporządkowanie przemysłu farmaceutycznego Ministerstwu Zdrowia pozwoliłoby na lepsze sterowanie produkcją.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#WłodzimierzZblewski">Wpływ na jakość pracy służby zdrowia ma nieracjonalne rozmieszczenie kadr medycznych. Zwłaszcza w lecznictwie otwartym występuje dotkliwy niedobór lekarzy. Trzeba to w naszej opinii jednoznacznie stwierdzić. Trzeba też wyraźnie powiedzieć, iż stopień realizacji uchwały Sejmu jest zróżnicowany i wskazać z czego to wynika.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#WłodzimierzZblewski">Jestem za uzupełnieniem zawartego w projekcie opinii stwierdzenia, iż szczególne zaniepokojenie budzi stan podstawowej opieki zdrowotnej, przemysłowej służby zdrowia i opieki psychiatrycznej” zdaniem, że „istotnym czynnikiem wpływającym na taki stan rzeczy jest nieracjonalne wykorzystanie kadr medycznych”. Należy również podkreślić, iż wpływa na to niski poziom wynagrodzeń pracowników służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-222.2" who="#WłodzimierzZblewski">Aby mówić o funkcjonowaniu służby zdrowia, trzeba mieć jasny pogląd co do hierarchii społecznej i roli pracowników służby zdrowia. Co proponuje się tym pracownikom w porównaniu do innych zawodów?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#AleksanderHulek">W projekcie opinii nie wspomniano nic o profilaktyce, a podjęcie działań profilaktycznych jest niezbędne, aby pomóc resortowi wyjść z impasu. We fragmencie opinii, w którym mowa o tendencjach pogarszania się stanu zdrowia ludności trzeba dodać, iż wyraża się to także w obniżeniu produkcji sprzętu ortopedycznego. Również we wnioskach trzeba podkreślić, iż konieczne jest rozwijanie krajowej produkcji sprzętu nie tylko ortopedycznego, ale i rehabilitacyjnego. Proponuję również uzupełnić opinię o stwierdzenie, iż należy zwiększyć wysiłki w kierunku aktywizacji osób niepełnosprawnych, w tym także w domach pomocy społecznej. Jest to istotny problem społeczny i ekonomiczny. Przekazanie dodatkowych środków spółdzielniom inwalidów, umożliwi nie tylko aktywizację części osób niepełnosprawnych, ale i ograniczy wielkości świadczeń ze środków pomocy społecznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#KazimierzSzafarz">Po zapoznaniu się z informacją resortu doszliśmy do wniosku, iż pewne kwestie zostały w niej zaledwie zasygnalizowane. Dotyczy to m.in. ochrony zdrowia na stanowiskach pracy, a także warunków życia społeczeństwa. W obecnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw państwowych programy bezpieczeństwa i higieny pracy nie są realizowane ze względów finansowych. Jeśli ta sytuacja nie ulegnie zmianie, wzrastać będzie liczba zachorowań na choroby zawodowe i wypadków. Proponuję dodać odpowiedni punkt w tej sprawie do naszej opinii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#WaldemarKrajewski">Podzielam pogląd wiceministra L. Krysta o potrzebie włączenia do działań służących podnoszenia zdrowotności społeczeństwa, zwłaszcza w sferze profilaktyki, innych resortów. W opinii brakuje takiego stwierdzenia. Za stan zdrowia nie może ponosić wyłącznej odpowiedzialności resort zdrowia i opieki społecznej. W przedszkolach panuje nadmierne zagęszczenie, w szkołach brakuje sal gimnastycznych. W naszej opinii trzeba też zawrzeć postulaty pod adresem resortów oświaty, szkolnictwa wyższego, GKKFiT i innych.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#WaldemarKrajewski">Dodatkowe uwagi i poprawki do projektu opinii w sprawie małej energetyki przedstawił w imieniu zespołu redakcyjnego doc. Tadeusz Muszkiet: Proponuje się wprowadzenie do tekstu opinii dodatkowego punktu, wskazującego na pilną potrzebę „zdecydowanego przyspieszenia produkcji kotłów grzewczych małych mocy dostosowanych do racjonalnego spożytkowania miałów węgla kamiennego”. Zwracali na to uwagę w swoich wypowiedziach członkowie Rady.</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#WaldemarKrajewski">Ponadto proponujemy podkreślić konieczność pełniejszego wykorzystania w charakterze paliwa drewna pozyskiwanego i odpadowego. Za niezbędne uznaliśmy też szerokie stosowanie utylizacji i przetwarzania gorszych gatunków węgla dla potrzeb małej energetyki, w tym wykorzystanie opracowanych w Polsce energooszczędnych metod brykietowania paliw.</u>
          <u xml:id="u-225.3" who="#WaldemarKrajewski">Rada przyjęła opinię nt. „małej energetyki” jednomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-225.4" who="#WaldemarKrajewski">OPINIA nr 26.</u>
          <u xml:id="u-225.5" who="#WaldemarKrajewski">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL uchwalona w dniu 6 października 1987 r. o poselskim projekcie ustawy o Funduszu Wczasów Pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-225.6" who="#WaldemarKrajewski">Zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej potrzebna jest nowa ustawa regulująca zasady funkcjonowania Funduszu Wczasów Pracowniczych. Rada z uznaniem podkreśla fakt poselskiej inicjatywy ustawodawczej w tak ważnej społecznie w opinii członków Rady przedstawiony projekt ustawy generalnie w sposób właściwy określa cel działania, organizacje i źródła finansowania Funduszu Wczasów Pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-225.7" who="#WaldemarKrajewski">Nowa ustawa - poprzez dotacje z budżetu Państwa - stworzy warunki:</u>
          <u xml:id="u-225.8" who="#WaldemarKrajewski">- odtworzenia, modernizacji i utrzymania we właściwym stanie technicznym istniejącej bazy wypoczynkowej oraz jej rozbudowę;</u>
          <u xml:id="u-225.9" who="#WaldemarKrajewski">- utrzymania na relatywnie niskim poziomie odpłatności za wypoczynek załóg pracowniczych;</u>
          <u xml:id="u-225.10" who="#WaldemarKrajewski">- korzystania z lecznictwa i wypoczynku w ramach Funduszu Wczasów Pracowniczych przez emerytów i rencistów, którzy utracili taką możliwość w byłych zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-225.11" who="#WaldemarKrajewski">Rada wyraka pogląd, że docelowo działalność Funduszu powinna być prowadzona głównie w oparciu o osiągnięte dochody z działalności własnej, a nie o dotacje z budżetu Państwa.</u>
          <u xml:id="u-225.12" who="#WaldemarKrajewski">Opiniując pozytywnie przedstawiony projekt Rada proponuje następujące zmiany i uzupełnienia.</u>
          <u xml:id="u-225.13" who="#WaldemarKrajewski">1. W art. 4 pkt 1 po słowach: „oraz inne formy turystyki” dopisać: „i wypoczynku”.</u>
          <u xml:id="u-225.14" who="#WaldemarKrajewski">Proponowana redakcja rozszerzy zakres działalności Funduszu.</u>
          <u xml:id="u-225.15" who="#WaldemarKrajewski">2. Uzupełnić art. 4 o pkt 6 w następującym brzmieniu: „współdziała z organami administracji państwowej i organizacjami związkowymi, w organizowaniu śródrocznego wypoczynku bez oderwania od nauki dla dzieci szkół podstawowych z terenów ekologicznie zagrożonych”. Na terenach uznanych jako ekologicznie zagrożone, niezależnie od wypoczynku zimowego i letniego, lekarze zalecają dzieciom szkół podstawowych 21-dniowy pobyt poza miejscem zamieszkania. Ilość dzieci ze schorzeniami dróg oddechowych, alergiami, wadami postawy w tych środowiskach wzrasta. Przeciwdziałać tym zjawiskom musi m.in. Fundusz Wczasów Pracowniczych. Pomagając dzieciom zwiększymy jednocześnie wskaźnik wykorzystania obiektów wczasowych w tzw. sezonie martwym, obniżymy koszty eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-225.16" who="#WaldemarKrajewski">3. Zapis w art. 6.1 nie jest jednoznaczny i jego redakcja wymaga zmiany. Porozumienie miedzy organizacją międzyzwiązkową a Ministrem Finansów powinno dotyczyć jedynie zasad określających ceny usług a nie samych cen.</u>
          <u xml:id="u-225.17" who="#WaldemarKrajewski">4. W art. 8.1 niezrozumiałe wydaje się ograniczenie przekazywania nieruchomości tylko do jednostek gospodarki uspołecznionej. Nie widzimy uzasadnienia dla stosowania tu jakichkolwiek ograniczeń.</u>
          <u xml:id="u-225.18" who="#WaldemarKrajewski">5. W związku z uwagą nr 2 proponujemy uzupełnienie art. 9 ust. 1 o pkt 4 w brzmieniu: „dotacje z budżetu Rad Narodowych na pokrycie części kosztów śródrocznego wypoczynku bez oderwania od nauki dla dzieci i młodzieży z terenów ekologicznie zagrożonych oraz dzieci niepełnosprawnych”.</u>
          <u xml:id="u-225.19" who="#WaldemarKrajewski">6. Budzi wątpliwości w art. 10 zwolnienie Funduszu Wczasów Pracowniczych z opłat na rzecz terenowych organów administracji państwowej. Rada uważa, że jest to bardzo dyskusyjne, a przede wszystkim wymaga sprecyzowania o jakie opłaty tu chodzi.</u>
          <u xml:id="u-225.20" who="#WaldemarKrajewski">7. W art. 12 ust. 3 pkt 4 proponujemy uwzględnienie w składzie Rady FWP przedstawicieli Ligi Kobiet Polskich, organizacji związanych z ochroną środowiska (np. Liga Ochrony Przyrody) oraz przedstawiciela Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem. Równocześnie Rada wnioskuje zwiększenie do dwóch osób liczby przedstawicieli Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-225.21" who="#WaldemarKrajewski">8. W art. 13 ust. 1 pkt 7 określenie: „wyrażenie opinii” proponuje się zastąpić wyrazem „wnioskowanie”. Odpowiada to zdaniom, jakie stoją przed Radą Funduszu.</u>
          <u xml:id="u-225.22" who="#WaldemarKrajewski">OPINIA Nr 27.</u>
          <u xml:id="u-225.23" who="#WaldemarKrajewski">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL na temat Małej Energetyki (zaopatrzenia w ciepło ze źródeł zdecentralizowanych i niekonwencjonalnych źródeł energii). uchwalona w dniu 6 października 1987 r.</u>
          <u xml:id="u-225.24" who="#WaldemarKrajewski">Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL stwierdza że aktualna sytuacja energetyczna kraju oraz jej perspektywy stwarzają poważne zagrożenie dla poprawy jakości życia społeczeństwa i możliwości wzrostu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-225.25" who="#WaldemarKrajewski">W Polsce zaopatrzenie w ciepło w ponad 50% pochodzi ze źródeł zdecentralizowanych, które przejmują 30–40% wszystkich nośników energii. Mimo tak wielkiego zużycia paliw, stan obecny w tej dziedzinie należy uznać za wysoce niezadawalający, godzący zarówno w całą gospodarką energetyczną, jak i indywidualnego odbiorcę ciepła.</u>
          <u xml:id="u-225.26" who="#WaldemarKrajewski">RSG zwraca uwagą na następujące podstawowe nieprawidłowości w zakresie Małej Energetyki:</u>
          <u xml:id="u-225.27" who="#WaldemarKrajewski">1. Planowa polityka deficytowych cen na nośniki energii brak ich odniesienia do kaloryczności i jakości paliwa, brak powiązania tych cen ze społecznymi kosztami pozyskania paliw w kraju oraz brak rachunku ciągnionego nie sprzyjają racjonalnej gospodarce nośnikami energii.</u>
          <u xml:id="u-225.28" who="#WaldemarKrajewski">2. Przypadkowość dostaw typów i sortymentów paliwa, nie dostosowanych do posiadanych urządzeń grzejnych, nie sprzyja racjonalnemu wykorzystywaniu nośników energii i ochronie środowiska.</u>
          <u xml:id="u-225.29" who="#WaldemarKrajewski">3. Niedorozwój zaplecza badawczo-konstrukcyjnego, niedostateczna podaż racjonalnych w działaniu urządzeń grzewczych.</u>
          <u xml:id="u-225.30" who="#WaldemarKrajewski">4. Obecna, eksploatacja urządzeń grzewczych odbiega znacznie od pożądanej, co powoduje wzrost zużycia paliwa i zanieczyszczenia atmosfery.</u>
          <u xml:id="u-225.31" who="#WaldemarKrajewski">5. Nie są eksploatowane objęte nadzorem Ministerstwa Górnictwa i Energetyki liczne lokalne małe złoża węgla brunatnego i gazu.</u>
          <u xml:id="u-225.32" who="#WaldemarKrajewski">6. Dotychczasowe wykorzystanie drewna pozyskiwanego w gospodarce leśnej oraz odpadowego, powstającego przy przetwórstwie surowca w tartakach, fabrykach mebli, jest marnotrawstwem cennego paliwa i niszczeniem środowiska naturalnego.</u>
          <u xml:id="u-225.33" who="#WaldemarKrajewski">7. W dziedzinie rozwijanego w świecie wykorzystywania niekonwencjonalnych źródeł energii: niewyczerpalnych (energie: słoneczna, wody, wiatru) oraz odnawialnych (biomasa pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, odpady przetwórstwa rolno-spożywczego, miejskie śmiecie i odpady komunalne, oraz w pewnym sensie pompy cieplne - transformatory ciepła) odbiegamy od zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-225.34" who="#WaldemarKrajewski">Zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej istnieje pilna potrzeba:</u>
          <u xml:id="u-225.35" who="#WaldemarKrajewski">1. Wskazania organu odpowiedzialnego za stan i rozwój Małej Energetyki;</u>
          <u xml:id="u-225.36" who="#WaldemarKrajewski">2. Opracowania i wprowadzenia dla nośników energii nowego systemu ekonomiczno-finansowego, uwzględniającego przede wszystkim ich kaloryczność i jakość;</u>
          <u xml:id="u-225.37" who="#WaldemarKrajewski">3. Zracjonalizowania dystrybucji paliw, dostosowanej do specyfiki regionu i charakterystyki technicznej urządzeń grzejnych;</u>
          <u xml:id="u-225.38" who="#WaldemarKrajewski">4. Zdecydowanego przyśpieszenia produkcji kotłów grzewczych małych mocy dostosowanych do racjonalnego spalania miału węgla kamiennego;</u>
          <u xml:id="u-225.39" who="#WaldemarKrajewski">5. Wsparcia materiałowego i urządzeniami towarzyszącymi produkcji nowych i przystosowywanie pracujących kotłów grzewczych dla nowych typów i sortymentów paliwa;</u>
          <u xml:id="u-225.40" who="#WaldemarKrajewski">6. Zdyscyplinowania eksploatacji urządzeń grzejnych, również w drodze skutecznej edukacji obsługi;</u>
          <u xml:id="u-225.41" who="#WaldemarKrajewski">7. Wsparcia ośrodków badawczo-konstrukcyjnych, a zwłaszcza wiodącego w Łodzi;</u>
          <u xml:id="u-225.42" who="#WaldemarKrajewski">8. Zagospodarowania przez administrację wojewódzką lokalnych małych złóż węgla brunatnego oraz gazu ziemnego, nie przewidzianych do eksploatacji przez Ministerstwo Górnictwa i Energetyki. Niezbędna jest zmiana „Ustawy o prawie górniczym”;</u>
          <u xml:id="u-225.43" who="#WaldemarKrajewski">9. Pełniejszego wykorzystania drewna pozyskiwanego i odpadowego jako paliwa.</u>
          <u xml:id="u-225.44" who="#WaldemarKrajewski">10. Szerokiego stosowania utylizacji i przetwarzania gorszych gatunków węgla dla potrzeb małej energetyki, w tym wykorzystania opracowanych w Polsce energooszczędnych metod brykietowania paliw.</u>
          <u xml:id="u-225.45" who="#WaldemarKrajewski">11. Stworzenia z niekonwencjonalnych źródeł energii (niewyczerpalnych i odnawialnych) istotnego elementu bilansu paliwowego. Niezbędne stają się: znaczne uintensywnienie prac badawczych, konstrukcyjnych i wdrożeniowych, udzielanie nisko oprocentowanych kredytów, stosowanie 2–3 letniej karencji, umarzanie nawet do połowy zaciąganych kredytów na uruchomienie nowych źródeł energii, oraz tworzenie spółek w gminie.</u>
          <u xml:id="u-225.46" who="#WaldemarKrajewski">Rada Społeczno-Gospodarcza zwraca się do właściwych organów sejmowych i rządowych o podjęcie zdecydowanych działań na rzecz zapewnienia warunków do wykorzystania ogromnych możliwości Małej Energetyki. Utrzymywanie dotychczasowych zaniedbań w tej dziedzinie stanowi wielkie ogólnonarodowe marnotrawstwo i grozi regresem cywilizacyjnym społeczeństwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-225.47" who="#WaldemarKrajewski">Materiał pomocniczy „MAŁA ENERGETYKA”</u>
          <u xml:id="u-225.48" who="#WaldemarKrajewski">Zaopatrzenie w ciepło ze źródeł zdecentralizowanych oraz niekonwencjonalnych źródeł energii 1. Gospodarka energetyczna Polski oparta jest prawie wyłącznie na węglu kamiennym i brunatnym (80% pokrycia wszystkich potrzeb energetycznych, 95% produkcji energii elektrycznej). Istnieje pilna i uzasadniona konieczność bardziej racjonalnego; wykorzystywania tych nośników energii oraz uzasadniona potrzeba zmian w strukturze źródeł energii.</u>
          <u xml:id="u-225.49" who="#WaldemarKrajewski">2. W ramach tak zwanej MAŁEJ ENERGETYKI, czyli zaopatrzenia w ciepło ze źródeł zdecentralizowanych,(dającego ponad 50% całego zaopatrzenia w ciepło) zużywane jest 30–35% wszystkich nośników energii - jest to zatem podstawowa pozycja w bilansie paliwowo-energetycznym.</u>
          <u xml:id="u-225.50" who="#WaldemarKrajewski">W 1985 r. w eksploatacji Małej Energetyki znajdowało się (wg szacunków ankietowych):</u>
          <u xml:id="u-225.51" who="#WaldemarKrajewski">- kotłów centralnego ogrzewania o mocy do ok. 1200 kW - 1.650.000 szt.</u>
          <u xml:id="u-225.52" who="#WaldemarKrajewski">- pieców grzewczych - 9.000.000 szt. w tym pieców ceramicznych - 4.500.000 szt.</u>
          <u xml:id="u-225.53" who="#WaldemarKrajewski">- kuchni węglowych - 6.600.000 szt.</u>
          <u xml:id="u-225.54" who="#WaldemarKrajewski">Podstawowe niedomagania zaopatrywania w ciepło ze źródeł zdecentralizowanych:</u>
          <u xml:id="u-225.55" who="#WaldemarKrajewski">- nieodpowiednia struktura dystrybułowanych paliw w stosunku do urządzeń grzewczych, będących w eksploatacji, - nieprzystosowanie istniejących urządzeń do otrzymywanego paliwa oraz niewłaściwa ich eksploatacja, - nie wykorzystywanie lokalnych zasobów paliw, - nie rozwijanie niekonwencjonalnych źródeł energii, - brak właściwej polityki ekonomiczno-finansowej w całym obszarze gospodarki energetycznej, stwarzającej warunki do racjonalnego i bardziej efektywnego ich wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-225.56" who="#WaldemarKrajewski">3. W wyniku braku gwarancji jakościowych i racjonalizacji dystrybucji paliw (specyfika regionu i występujących tam paliw, rodzaj urządzeń grzewczych) występują bardzo liczne przypadki ogromnych strat energetycznych, spadku wydajności i trwałości kotłów, wzrostu pracochłonności i kosztów obsługi oraz zanieczyszczenie środowiska naturalnego.</u>
          <u xml:id="u-225.57" who="#WaldemarKrajewski">Do kotłów o mocy do 50 KW - do indywidualnego ogrzewnictwa budynków mieszkalnych - powinny być zabezpieczone dostawy koksu i węgla grubego, o minimalnym zapopieleniu i zawartości siarki.</u>
          <u xml:id="u-225.58" who="#WaldemarKrajewski">W kotłach o wyższych mocach do 1200 KW istnieje możliwość racjonalnego wykorzystania miałów węgla kamiennego oraz węgla brunatnego, pod warunkiem dostosowania konstrukcji tych kotłów do spalania takich paliw. Jako integralną część takich kotłów stanowią urządzenia towarzyszące (wentylatory podmuchu i wyciągu, układy odpylania spalin, zmechanizowane układy nawęglania i odżużlania, automatyka sterowania komputerem).</u>
          <u xml:id="u-225.59" who="#WaldemarKrajewski">Stosowanie węgla kamiennego - niskich sortymentów - w nieprzystosowanych do jego spalania kotłach koksowych, powoduje wzrost zużycia paliwa o 40%, a zawartość tlenku węgla w spalinach przekracza 40–50 krotnie wartości dopuszczalne.</u>
          <u xml:id="u-225.60" who="#WaldemarKrajewski">4. Deficyt kotłów o mocy do 1200 KW szacuję się na około 60 tys. szt. rocznie, przy 1.650 tys. szt. będących w eksploatacji i rocznej produkcji 140 tys. szt. Brak jest kotłów o mocy, 50–200 KW dla obiektów produkcji ogrodniczej, przystosowanych do spalania węgla brunatnego - szczególnie dla rejonów eksploatacji tego paliwa. Występują drastycznie braki kotłów na miał węgla kamiennego o mocy 200–1200 KW dla ogrodnictwa, całej sfery usług, drobnego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-225.61" who="#WaldemarKrajewski">Przedsiębiorstwa państwowe odmówiły dostaw, sprzętu integralnie związanego ze zmianą paliwa z koksu i węgla grubego na miał węgla kamiennego (kotły z rusztami mechanicznymi), jak: odpylacze, wentylatory, agregaty prądotwórcze.</u>
          <u xml:id="u-225.62" who="#WaldemarKrajewski">5. Poziom eksploatacji większości obiektów Małej Energetyki należy uznać za odbiegający od racjonalnego. Powstają straty wartości cieplnej paliwa sięgające rzędu 10–30%.</u>
          <u xml:id="u-225.63" who="#WaldemarKrajewski">Jest to sprawa kwalifikacji i dyscypliny obsługi oraz szeroko pojętej edukacji wszystkich eksploatatorów urządzeń grzejnych i ogrzewczych.</u>
          <u xml:id="u-225.64" who="#WaldemarKrajewski">6. Ceny na paliwo i energię w Polsce są od dawna planowo wysoce deficytowe, tak w stosunku do społecznych kosztów ich pozyskania w kraju, jak również w stosunku do cen kształtujących się na rynku światowym, przy czym ceny te nie są spójne w odniesieniu do wartości kalorycznej i energii. Sytuacja ta nie stanowi zachęty do podejmowania działań racjonalizujących ich zużycie. Jest rzeczą konieczną prowadzenie rachunku ciągnionego przy ujednoliceniu ceny w odniesieniu do kaloryczności i jakości paliwa. W praktyce przemysłowej za koszt paliwa, powiększający cenę płaci odbiorca. A więc nie ma zainteresowania przedsiębiorstwa w oszczędzaniu nośników energii.</u>
          <u xml:id="u-225.65" who="#WaldemarKrajewski">7. Spośród znanych ponad 360 złóż i obszarów płytkiego występowania węgla brunatnego ponad 250 złóż może być przedmiotem eksploatacji i użytkowania miejscowego (grubość pokładów od 1 m wzwyż i o głębokościach występowania do 30 m). Wydobycie paliwa z takich złóż jest realne w krótkim czasie (1 do 2 lat) przy zastosowaniu prostych urządzeń krajowych (spycharki, ładowarki, koparki). Tak pozyskiwany węgiel brunatny stanowił dawniej i powinien stanowić nadal bazę paliwową dla lokalnego przemysłu, opał dla miejskich kotłowni i ludności (woj. opolskie, wałbrzyskie, radomskie, konińskie, zielonogórskie).</u>
          <u xml:id="u-225.66" who="#WaldemarKrajewski">Przez wdrożenie na skalę przemysłową opracowanego w Akademii Górniczo-Hutniczej prototypowego urządzenia, w oparciu o lokalną eksploatację węgla brunatnego może być uruchomiona produkcja brykietów.</u>
          <u xml:id="u-225.67" who="#WaldemarKrajewski">Istnieją także małe złoża gazu ziemnego wysokometanowego (19 złóż) - oraz gazu ziemnego zaazotowanego (16 złóż), których resort górnictwa i energetyki nie przewiduje do zagospodarowania w systemie przemysłowym, a które mogłyby być zaliczone do lokalnych źródeł energii.</u>
          <u xml:id="u-225.68" who="#WaldemarKrajewski">Barierę w uruchomieniu tego rodzaju działalności stanowią przepisy prawa górniczego, które przypisują wyłączność eksploatowania zasobów nośników energetycznych resortowi górnictwa i energetyki, które z kolei nie jest zainteresowane zagospodarowywaniem, małych złóż węgla brunatnego i gazu ziemnego.</u>
          <u xml:id="u-225.69" who="#WaldemarKrajewski">8. Pomimo możliwości, drewno w Polsce jest w niedostatecznym stopniu wykorzystywane dla ogrzewnictwa. Należy sporządzać w skali rejonów i kraju bilanse drewna odpadowego, wprowadzić ich uszlachetnianie (brykietowanie) i zaliczać jako cenny nośnik energii w bilansie paliwowym kraju. Obecnie zużywane drewno dla ogrzewnictwa stanowi w Polsce 1%, podczas gdy np. w Szwecji przewiduje się jego udział do 11%.</u>
          <u xml:id="u-225.70" who="#WaldemarKrajewski">9. Rozwój Małej Energetyki ma również swoje granice. Jej przekroczenie powodować będzie nadmierne pogorszenie środowiska naturalnego - w wyniku emisji tlenków siarki oraz powstających popiołów.</u>
          <u xml:id="u-225.71" who="#WaldemarKrajewski">Niekonwencjonalne źródła energii mogą stanowić istotny element składowy bilansu paliwowego. Dowodzą tego szeroko prowadzone wdrożenia na skale przemysłową w wielu krajach wysoko rozwiniętych (np. w Szwecji przewiduje się całkowite zlikwidowanie do 2010 r. elektrowni jądrowych na rzecz niekonwencjonalnych źródeł energii).</u>
          <u xml:id="u-225.72" who="#WaldemarKrajewski">Niekonwencjonalne źródła energii dzielą się na:</u>
          <u xml:id="u-225.73" who="#WaldemarKrajewski">- niewyczerpalne - energia słońca, wody, wiatru - odnawialne - biomasa pochodzenia roślinnego, odpady przetwórstwa rolno-spożywczego, odchody zwierzęce, miejskie, ścieki, drewno.</u>
          <u xml:id="u-225.74" who="#WaldemarKrajewski">Nadto godnym uwagi jest odzyskiwanie energii ciepłych ścieków (pompy cieplne - transformatory ciepła) oraz ze spirytusów metylowego i etylowego oraz oleju rzepakowego. Obok korzyści energetycznych, powstają dalsze, bardzo istotne dla gospodarki jak:</u>
          <u xml:id="u-225.75" who="#WaldemarKrajewski">- spiętrzenia wody na małych ciekach dają oprócz energii elektrycznej, poprawę stosunków wodnych, oczyszczanie wód, a więc wzrost plonowania, - energie: cieplna ze słońca, energia elektryczna z wiatru - wpływają na ochronę środowiska naturalnego, - w procesie biogazu poza czystym paliwem (metan około 6000 Kcal/Kg) pozostała masa po fermentacji znakomicie przyswajana przez glebę stanowi doskonały nawóz naturalny.</u>
          <u xml:id="u-225.76" who="#WaldemarKrajewski">Wykorzystywanie w Polsce niekonwencjonalnych źródeł energii jest znikome w stosunku do potencjalnych możliwości. Oparte jest ono głównie na hobbystycznym działaniu grupy zapaleńców przy licznych przeciwnościach, w których obecne przepisy finansowe godzą w sens poszukiwania nowych źródeł energii.</u>
          <u xml:id="u-225.77" who="#WaldemarKrajewski">OPINIA nr 28.</u>
          <u xml:id="u-225.78" who="#WaldemarKrajewski">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL o „Informacji o realizacji uchwały Sejmu PRL z dnia 29 września 1983 roku w sprawie ochrony zdrowia i pomocy społecznej” uchwalona w dniu 7 października l987 roku Podjęta przez Sejm w 1983 roku Uchwała formułowała podstawowe założenia i cele dla rządowego programu ochrony - zdrowia i opieki społecznej do 1990 roku. Za priorytetowe i najpilniejsze problemy uznano:</u>
          <u xml:id="u-225.79" who="#WaldemarKrajewski">- rozwój oraz lepsze wykorzystanie zasobów materialnych, kadrowych i finansowych, - poprawę bazy lokalowej, - zaopatrzenie w środki farmaceutyczne, sprzęt i aparaturę medyczną, - doskonalenie systemu wynagrodzeń pracowników służby zdrowia, który powinien mieć motywacyjny charakter.</u>
          <u xml:id="u-225.80" who="#WaldemarKrajewski">Uchwała nadała wysoką rangę problemom zdrowotno-higienicznym w miejscu pracy i zamieszkania oraz doskonalenia podstawowej opieki zdrowotnej, opieki nad matką i dzieckiem, osobami starszymi i niepełnosprawnymi, a także rozwojem opieki psychiatrycznej. Uchwała Sejmu określała resortom, w tym szczególnie zdrowia i opieki społecznej, kierunki działań zmierzających do podniesienia poziomu opieki zdrowotnej.</u>
          <u xml:id="u-225.81" who="#WaldemarKrajewski">Zgodnie z przedłożoną Informacją sporządzono szereg programów i podjęto działania wdrażający, w tym:</u>
          <u xml:id="u-225.82" who="#WaldemarKrajewski">- program rozwoju krajowego przemysłu farmaceutycznego, - zintensyfikowanie nadzoru Państwowej Inspekcji Sanitarnej - program rozwoju akademii medycznych, - polski program „Zdrowie dla wszystkich w roku 2000”, - program zaopatrzenia lecznictwa w wyroby techniki medycznej.</u>
          <u xml:id="u-225.83" who="#WaldemarKrajewski">Podjęto także działalność legislacyjną. Sejm uchwalił ustawy;</u>
          <u xml:id="u-225.84" who="#WaldemarKrajewski">1) o zapobieganiu narkomanii, 2) o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, 3) o środkach farmaceutycznych, artykułach sanitarnych i aptekach.</u>
          <u xml:id="u-225.85" who="#WaldemarKrajewski">Opracowano projekty:</u>
          <u xml:id="u-225.86" who="#WaldemarKrajewski">1) założeń do ustawy o opiece zdrowotnej i zawodach medycznych, 2) założeń do ustawy o pomocy społecznej, 3) ustawy o abstynencji tytoniowej ze wzglądów zdrowotnych, 4) nowej ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym, z których pierwszy i drugi były opiniowane przez Radą Społeczno-Gospodarczą (Opinia nr 6 RSG z 11 lipca 1986 r., Opinia Zespołu nr 7 RSG z 27 marca 1987 r.).</u>
          <u xml:id="u-225.87" who="#WaldemarKrajewski">W okresie realizacji Uchwały zaobserwowano tendencje pogarszania się stanu zdrowia ludności, wyrażające się:</u>
          <u xml:id="u-225.88" who="#WaldemarKrajewski">- wzrostem nadumieralności mężczyzn, - wzrostem współczynnika zgonów z powodu powikłań ciąży i porodu, - wzrostem zachorowalności i umieralności spowodowanej chorobami krążenia, - utrzymywaniem się na stałym poziomie chorób nowotworowych, - wzrostem absencji chorobowej mężczyzn, - wzrostem zapadalności na choroby zawodowe, - niepokojącym poziomem zaburzeń psychicznych, - drastycznym wzrostem liczby zatruć pokarmowych.</u>
          <u xml:id="u-225.89" who="#WaldemarKrajewski">Równocześnie zanotowano także pozytywne zmiany:</u>
          <u xml:id="u-225.90" who="#WaldemarKrajewski">- zmniejszenie zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby, - zmniejszenie zachorowalności i umieralności na gruźlicę, - utrzymanie tendencji spadkowej umieralności niemowląt.</u>
          <u xml:id="u-225.91" who="#WaldemarKrajewski">Zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej stopień realizacji Uchwały Sejmu jest zróżnicowany:</u>
          <u xml:id="u-225.92" who="#WaldemarKrajewski">1. działalność inwestycyjna na rzecz kompleksu zdrowia i opieki społecznej. Po okresie postępu (25 tysięcy łóżek szpitalnych w latach 1980–1985) obserwowane jest zahamowanie tempa przyrostu łóżek szpitalnych oraz liczby noworozpoczynanych obiektów. W konsekwencji doprowadzić to może do załamania się programu inwestycyjnego bieżącej pięciolatki, 2. zaopatrzenie w leki, sprzęt i aparaturę medyczną. Pomimo przyjęcia przez Radę Ministrów programu rozwoju krajowego przemysłu farmaceutycznego oraz realizowanego importu, na rynku leków występują drastyczne niedobory. Stopień realizacji programu odbiega od przyjętych założeń, co w konsekwencji rodzi społeczne niezadowolenie i niepokój, a tym samym wywołuje nieuzasadnioną dezaprobatę wobec służby zdrowia, stwarzając jej trudną sytuacje natury etyczno-moralnej. Kompromitujący jest również brak środków higieny osobistej. Krajowa produkcja sprzętu i aparatury medycznej pokrywa zaledwie 43% potrzeb lecznictwa. Nadal jest niska dostępność i jakość sprzętu ortopedycznego i rehabilitacyjnego;</u>
          <u xml:id="u-225.93" who="#WaldemarKrajewski">3. rozwój kadr medycznych oraz poprawa świadczeń zdrowotnych. Na pozytywną ocenę zasługuje stale wzrastająca liczba kształconych lekarzy. Natomiast duże zaniepokojenie budzi utrzymujący się deficyt kadr stomatologów i farmaceutów, jak również zbyt mały przyrost kadr pielęgniarskich. Nie nastąpił zauważalny postęp poprawy jakości świadczeń zdrowotnych pomimo wielu przedsięwzięć organizacyjnych i wysiłków większości kadr resortu zdrowia. Nadal utrzymują się znaczne dysproporcje w rozmieszczeniu kadr i środków służby zdrowia. Szczególne zaniepokojenie budzi stan podstawowej opieki zdrowotnej, przemysłowej służby zdrowia i opieki psychiatrycznej. Niewątpliwie na ten stan rzutował także niski, słabo motywujący poziom wynagrodzeń pracowników służby zdrowia, który kształtuje się znacznie poniżej średniej krajowej. W tej części uchwała Sejmu nie została zrealizowana.</u>
          <u xml:id="u-225.94" who="#WaldemarKrajewski">Programy aktywizacji prozdrowotnych zachowań społeczeństwa, poprawy ekologicznych uwarunkowań stanu zdrowia, zwłaszcza kształtowania warunków życia, pracy i wypoczynku człowieka, nie przyniosły społecznie pożądanych efektów.</u>
          <u xml:id="u-225.95" who="#WaldemarKrajewski">Osiągniecie celów określonych uchwałą Sejmu wymaga skonkretyzowania walki z zagrożeniami zdrowotnymi, w tym przede wszystkim chorobami układu krążenia, nowotworami, urazowością, patologią społeczną oraz aktywnego włączenia się całego społeczeństwa do działań prozdrowotnych. Podkreślenia wymaga konieczność nasilenia działań wywołujących prozdrowotne zachowania wśród młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-225.96" who="#WaldemarKrajewski">Nie udało się niestety „…wzmocnić pozycji społecznej służby zdrowia odpowiednio do wagi jaką w naszym systemie społecznym przywiązujemy do ochrony zdrowia ludności”.</u>
          <u xml:id="u-225.97" who="#WaldemarKrajewski">Rada Społeczno-Gospodarcza stwierdzając aktualność Uchwały Sejmu z dnia 29 września 1983 roku w sprawie ochrony zdrowia i opieki społecznej, uważa, że należy kontynuować działania na rzecz jej realizacji.</u>
          <u xml:id="u-225.98" who="#WaldemarKrajewski">Szczególne znaczenie ma:</u>
          <u xml:id="u-225.99" who="#WaldemarKrajewski">1) skuteczna działalność profilaktyczna,</u>
          <u xml:id="u-225.100" who="#WaldemarKrajewski">2) intensyfikowanie działań na rzecz zwiększenia bazy materialnej i technicznej służby zdrowia,</u>
          <u xml:id="u-225.101" who="#WaldemarKrajewski">3) zdecydowane i pilne zwiększenie nakładów na płace w służbie zdrowia, zapewniające osiągnięcie co najmniej średniego poziomu wynagrodzeń w gospodarce uspołecznionej, połączone z opracowaniem i wdrożeniem, motywacyjnego systemu wynagrodzeń,</u>
          <u xml:id="u-225.102" who="#WaldemarKrajewski">4) pełne zaopatrzenie w leki i sprzęt medyczny oraz organizacja systemu zaopatrzenia w leki. Konieczne jest rozwijanie krajowej produkcji sprzętu i aparatury medycznej oraz sprzętu ortopedycznego i rehabilitacyjnego (oprócz intensyfikacji działań przemysłu kluczowego, zwiększenie produkcji poprzez kooperację z firmami zagranicznymi oraz rozwój rzemiosła i drobnej wytwórczości produkującej na potrzeby lecznictwa, a także przedsięwzięcia ekonomiczno-organizacyjnego sprzyjające zwiększeniu produkcji i zaopatrzeniu w leki),</u>
          <u xml:id="u-225.103" who="#WaldemarKrajewski">5) podjęcie działań optymalizujących wykorzystanie kadr medycznych oraz dalsze ich kształcenie, odpowiadające obecnym i perspektywicznym potrzebom społeczeństwa,</u>
          <u xml:id="u-225.104" who="#WaldemarKrajewski">6) zdecydowane przyspieszenie prac zmierzających do wdrożenia nowych zasad funkcjonowania służby zdrowia, w tym przemysłowej służby zdrowia, odpowiadających obecnemu etapowi społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i służące zaspokojeniu społecznych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-225.105" who="#WaldemarKrajewski">7) przyśpieszenie prac legislacyjnych nad unowocześnieniem i przystosowaniem obowiązującego prawodawstwa do warunków społeczno-ekonomicznych. W tym kontekście powinna być rozpatrzona propozycja OPZZ, dotycząca rozwiązań prawnych regulujących szeroko pojętą ochroną zdrowia (ustawy: o ochronie zdrowia, o Urzędzie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, o opiece zdrowotnej i o pracownikach służby zdrowia) i pomoc społeczną,</u>
          <u xml:id="u-225.106" who="#WaldemarKrajewski">8) zwiększenie udziału społeczeństwa w funkcjonowaniu systemu opieki zdrowotnej, np. przez wprowadzenie modelowych rozwiązań stosowanych w ubezpieczeniach społecznych. W odniesieniu do jednostek służby zdrowia rolę taką mogłyby spełnić społeczne rady zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-225.107" who="#WaldemarKrajewski">Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że pełna realizacja Uchwały Sejmu PRL z dnia 29 września 1983 roku powinna być przedmiotem szczególnej troski zarówno dla rządu i wszystkich organów państwowych, jak i całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-225.108" who="#WaldemarKrajewski">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-225.109" who="#WaldemarKrajewski">[INFORMACJA]</u>
          <u xml:id="u-225.110" who="#WaldemarKrajewski">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (23)</u>
          <u xml:id="u-225.111" who="#WaldemarKrajewski">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-225.112" who="#WaldemarKrajewski">7.10.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-225.113" who="#WaldemarKrajewski">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-225.114" who="#WaldemarKrajewski">nr 499/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-225.115" who="#WaldemarKrajewski">[TREŚĆ]</u>
          <u xml:id="u-225.116" who="#WaldemarKrajewski">W dniu 7 października 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL, obradująca pod przewodnictwem Jerzego Sablika, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-225.117" who="#WaldemarKrajewski">- informację ministra finansów na temat polityki podatkowej państwa w II etapie reformy gospodarczej, - projekt opinii o „Raporcie o przebiegu i wynikach wdrażania reformy gospodarczej w 1986 r.”. W posiedzeniu udział wzięli: minister finansów Bazyli Samojlik, pierwszy zastępca przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Franciszek Kubiczek, przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli, Urzędu Rady Ministrów, placówek naukowo-badawczych, organizacji społeczno-zawodowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#JerzySablik">Nawiązując do wczorajszego posiedzenia Rady proponuję rozpatrzyć ostateczną wersję naszej opinii o realizacji uchwały Sejmu PRL w sprawie ochrony zdrowia i pomocy społecznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#AlfredOwoc">Jako przewodniczący zespołu roboczego przedstawiam ostateczną wersję projektu opinii RSG.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#AlfredOwoc">Do pierwotnego tekstu projektu opinii na str. 3 w pkt. 2 proponuję dopisać: „Stopień realizacji programu rozwoju przemysłu farmaceutycznego znacznie odbiega od przyjętych założeń, co w konsekwencji budzi społeczne niezadowolenie i niepokój, a tym samym - dezaprobatę dla służby zdrowia. Kompromitujący jest brak środków higieny osobistej. Nadal utrzymuje się niska jakość i dostępność sprzętu rehabilitacyjnego i leczniczego”.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#AlfredOwoc">Na tej samej stronie w pkt. 3 proponujemy po słowach: „większości kadr resortu zdrowia” umieścić następujące sformułowanie: „Nadal utrzymują się znaczne dysproporcje w rozwoju i rozmieszczeniu kadr medycznych na terenie kraju”. Proponujemy również, by mówiąc o poziomie wynagrodzeń pracowników służby zdrowia użyć sformułowania: „niski i słabo motywacyjny”.</u>
          <u xml:id="u-227.3" who="#AlfredOwoc">Na str. 4 do działań o podstawowym znaczeniu proponujemy wprowadzić pkt 1 o treści: „Skuteczna działalność profilaktyczna na terenie kraju”. Pozostałe punkty będą miały w związku z tym zmienioną numerację.</u>
          <u xml:id="u-227.4" who="#AlfredOwoc">Na końcu projektu opinii proponujemy dodać dwa nowe punkty. Pierwszy z nich oznaczony jako pkt 7 miałby następujące brzmienie: „Przyspieszenie prac legislacyjnych nad unowocześnieniem i przystosowaniem obowiązującego ustawodawstwa do warunków społeczno-ekonomicznych. Rozważyć trzeba w tym kontekście propozycji OPZZ dotyczące rozwiązań prawnych regulujących szeroko rozumianą ochronę zdrowia (ustawa o ochronie zdrowia, ustawa o urzędzie ministra ochrony zdrowia i opieki społecznej, ustawa o pomocy społecznej)”. Nowy pkt 8 miałby brzmienie następujące: „Zwiększenie udziału społeczeństwa w funkcjonowaniu systemu opieki zdrowotnej np. poprzez wprowadzenie rozwiązań modelowych stosowanych w ubezpieczeniach społecznych. W odniesieniu do służby zdrowia rolę taką mogłyby spełniać Społeczne Rady Służby Zdrowia”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#AleksanderHulek">W nowym punkcie 7, mówiąc o sprawach ochrony zdrowia, wymienia się kilka ustaw, m.in. ustawę o pomocy społecznej. Uważam, że pomoc społeczna nie może być w pakiecie problemów służby zdrowia. Dlatego proponuję przeredagowanie tego punktu tak, by ustawa o pomocy społecznej była wymieniona oddzielnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#AlfredOwoc">Jestem zaskoczony uwagą prof. A. Hulka. Był on obecny na posiedzeniu zespołu roboczego i zaakceptował naszą propozycję. Uważam, że w sformułowaniu „szeroko rozumiana ochrona zdrowia” mieszczą się także problemy pomocy społecznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#AleksanderHulek">Nie przekonuje mnie pojęcie „szeroko rozumiana ochrona zdrowia”. Nalegam, by ustawa o pomocy społecznej była wymieniona w tekście oddzielnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#AlfredOwoc">Nie sądzę, by wszczęcie dyskusji na ten temat było celowe i zgadzam się na propozycję prof. A. Hulka.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#AlfredOwoc">Rada przyjęła projekt opinii o realizacji uchwały Sejmu w sprawie ochrony zdrowia i pomocy społecznej przy jednym głosie wstrzymującym się.</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#AlfredOwoc">Informację nt. polityki podatkowej państwa w II etapie reformy gospodarczej przedstawił minister finansów Bazyli Samojlik: System podatkowy jest dużym agregatem problemów. Jego zakres jest bardzo szeroki i nie zawsze uświadamiamy sobie przez społeczeństwo. W obecnym kształcie jest on bytem trudnym do opanowania i złożonym. Trudno ocenić, jakie skutki regulacyjne powoduje w gospodarce narodowej. W ciągu wielu lat historii naszej gospodarki wprowadzano do niego rozwiązania o charakterze doraźnym, które miały załatwić konkretne sprawy, ale z reguły rozwiązania te zostawały na dłużej. Tak więc, obok rozwiązań długofalowych o charakterze systemowym, układ podatkowy zawiera obecnie wiele elementów doraźnych o różnorakim charakterze. W czerwcu z inicjatywy Klubu Poselskiego PZPR, Sejm PRL przystąpił do prac nad systemem podatkowym w II etapie reformy gospodarczej. Ministerstwo Finansów przekazało opis i diagnozę funkcjonowania dotychczasowego systemu podatkowego. W przygotowaniu jest duża konferencja naukowa, która odbędzie się w I połowie przyszłego roku, która ma służyć zarysowaniu kierunków prac nad doskonaleniem mechanizmów podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-231.3" who="#AlfredOwoc">Resort nasz został zobowiązany do opracowania do końca czerwca przyszłego roku propozycji kompleksowej reformy systemu podatkowego. Propozycje te przekażemy Komisji ds. Reformy Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-231.4" who="#AlfredOwoc">Kilka słów nt. logiki systemu podatkowego. Obecny system opiera się na tradycyjnych zasadach i jest mniej więcej taki, jak w innych krajach europejskich. Założeniem jest utrzymanie relatywnie wysokich nominalnych stop procentowych przy równoczesnym stosowaniu szerokiej gamy ulg podatkowych. Ulgi mają w założeniu skłaniać do aktywizowania działalności gospodarczej w szczególnie pożądanych kierunkach. Są to zasady tradycyjne, które obecnie krytykuje się na całym świecie. Nowe trendy w polityce fiskalnej można omówić na przykładzie Stanów Zjednoczonych AP. Obniżono tam znacznie nominalną stopę procentową i zlikwidowano wiele ulg podatkowych. Uważa się, że obniżenie stopy opodatkowania aktywizuje gospodarkę lepiej niż wiele ulg fiskalnych. Mówi się też, że ulgi i preferencje podatkowe mają tendencje do stałego rozrastania się. W końcu jest ich tak wiele, że trudno zweryfikować zasadność przyznania poszczególnych ulg. W naszym kraju również krytykuje się szeroką gamę ulg i preferencji.</u>
          <u xml:id="u-231.5" who="#AlfredOwoc">Na marginesie dodam, że w Polsce, tak jak na całym świecie, resort finansów działa tylko w obrębie uprawnień przyznanych przez władze państwa. Sami nie tworzymy żadnych nowych rozwiązań prawno-fiskalnych, realizujemy jedynie linię postępowania władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-231.6" who="#AlfredOwoc">Jaka jest struktura budżetu naszego państwa? Z grubsza biorąc, dzieli się on na dwie części: wpływy z gospodarki uspołecznionej oraz wpływy od gospodarki nie uspołecznionej. Decydujące znaczenie dla stanu budżetu mają wpływy od gospodarki uspołecznionej - wynoszą one ok. 90% całych wpływów budżetowych. Tylko 7% budżetu pochodzi z wpłat od jednostek gospodarki nie uspołecznionej i ludności.</u>
          <u xml:id="u-231.7" who="#AlfredOwoc">Część obejmująca wpłaty z gospodarki uspołecznionej ma ciekawą strukturę. Aż 33% tej części pochodzi z wpłat podatku obrotowego i dochodowego, 11% stanowią wpływy z tytułu podatku od płac, 2,4% wpływy z tytułu podatku od nieruchomości, a 1,7% z podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń. W 1986 r. wpłaty z tytułu podatku dochodowego były wyższe niż wpłaty z tytułu podatku obrotowego. Powyższa struktura nasuwa uwagę, że zbyt wysoki udział w dochodach od gospodarki uspołecznionej stanowią wpływy z podatku obrotowego. Propozycje zmian muszą więc dotyczyć także tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-231.8" who="#AlfredOwoc">Inaczej przedstawia się ta część budżetu państwa, która pochodzi z wpłat jednostek gospodarki nie uspołecznionej i ludności. Niemal połowa tych wpływów budżetowych pochodzi z tytułu podatku od działalności jednostek gospodarki nie uspołecznionej; jest ok. 530 tys. takich jednostek w pozarolniczej sferze gospodarowania. Inne pozycje tej części budżetu to: wpływy z opłat skarbowych, podatki i opłaty wiejskie. Znikomą część, wynoszącą 1,4% stanowią wpływy z tytułu podatku wyrównawczego; w 1986 r. suma wpłat z tego tytułu wyniosła 3,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-231.9" who="#AlfredOwoc">Jakie proponujemy zmiany w systemie podatkowym? W części budżetu, która dotyczy gospodarki uspołecznionej idzie przede wszystkim o podatek obrotowy. Przepisy regulujące to świadczenie fiskalne są stosunkowo świeże: tekst pierwotny pochodzi z 1982 r., zaś późniejsze zmiany nie naruszyły logiki systemu naliczania. Mechanizm tego podatku polega na tym, że jest on substytutem podatku od tzw. wartości dodanej, stosowanego w większości państw Europy Zachodniej. Ustawa z 26 lutego 1982 r. wprowadziła dwie zasadnicze stopy procentowe podatku obrotowego: przy sprzedaży towarów stopa podatku wynosi 10%, natomiast przy świadczeniu usług - 5%. W latach 80. wprowadzono możliwości regulowania wysokości stopy podatku obrotowego. Upoważnienie do obniżania lub podwyższania stopy podatkowej obowiązuje do 1990 r. Zgodnie z założeniami, do tego czasu powinniśmy wprowadzić jednolite stopy podatku obrotowego w wysokości określonej w 1982 r.</u>
          <u xml:id="u-231.10" who="#AlfredOwoc">Zwracam uwagę, że każdy procent ubytku wpływów budżetowych z podatku obrotowego odbija się bezpośrednio na stanie budżetu państwa. Realizacja idei z 1982 r. - zachowanie jednolitych stóp procentowych podatku obrotowego - jest możliwa tylko w warunkach zrównoważenia budżetu. Mogę zapewnić, że w miarę pojawiania się, nadwyżki budżetowej będziemy starać się zmniejszać odchylenia od stóp podatkowych określonych w 1982 r. Zróżnicowanie stawek podatku obrotowego nie jest uzasadnione z wielu przyczyn. Warto zauważyć, że takie rozwiązanie silnie izoluje nabywcę od warunków produkcji, czyli od kosztów wyprodukowania danego towaru. Efektem jest osłabienie możliwości reagowania cenowego na zmiany warunków wytwarzania. Drugi etap reformy zakłada uelastycznienie gospodarki także w tej sferze.</u>
          <u xml:id="u-231.11" who="#AlfredOwoc">Jak orientuje się większość zebranych, rozważamy obecnie możliwość wprowadzenia tzw. podatku od wartości dodanej. W większości krajów europejskich podatek taki już funkcjonuje. Ma on wiele zalet, ale nie może być wprowadzony w naszym kraju od zaraz. Podatek ten może być wprowadzony wówczas, gdy zostaną silnie ograniczone dotacje i subsydia działalności przedsiębiorstw. Zwracam jednak uwagę, że idea podatku obrotowego przy funkcjonowaniu jednolitych stóp podatkowych przynosi podobne skutki gospodarcze jak podatek od wartości dodanej. Z punktu widzenia stępowania gospodarką właściwie działający podatek obrotowy oraz podatek od wartości dodanej mają podobną rolę. Warto też dodać, że zawsze będzie konieczne utrzymywanie szczególnych stawek podatku obrotowego lub podatku od wartości dodanej w sytuacjach społecznie uzasadnionych. Preferencje takie są stosowane na całym świecie i mają charakter instytucji finansowej określanej jako akcyza; dotyczy to m.in. produkcji i handlu alkoholu, tytoniu itp. Zgadzam się też z obiegowym poglądem, że jeśli wprowadzimy jednolitą 10-procentową stawkę podatku obrotowego, to odbije się on niekorzystnie na sytuacji bytowej grup społecznych o niskich dochodach. Udział podatku obrotowego w wydatkach tych grup wzrośnie, co będzie dość odczuwalne. Rozważamy możliwości łagodzenia wzrostu kosztów utrzymania, ale z pewnym obniżeniem dochodów trzeba się liczyć.</u>
          <u xml:id="u-231.12" who="#AlfredOwoc">Teraz o drugiej pozycji podatkowej w dochodach budżetowych państwa, tj. o podatku dochodowym. Obecne rozwiązania w tej sprawie są także świeże. Od 1986 r. obowiązuje zasada jednolitej stopy podatkowej, dość powszechnie stosowana w świecie. Wynosi ona dla przedsiębiorstw 65%, a dla jednostek handlu zagranicznego i spółek prawa handlowego 75%. Towarzyszy temu wiele ulg systemowych, związanych m.in. z ochroną pracy, jakością, stosowaniem znaków jakości, eksportem itp. Te ulgi systemowe w całokształcie ulg stanowią aż 80%. Tylko 20% ulg stosowanych jest na podstawie decyzji Rady Ministrów i ministra finansów i w związku z dość powszechną krytyką polityki ulg udział ten maleje. Minister finansów stara się nie korzystać z ulg w podatku dochodowym, skłania się do tego tylko w sytuacjach drastycznych po głębokiej analizie danego przypadku, którą poprzedzają oceny izb skarbowych i organów założycielskich.</u>
          <u xml:id="u-231.13" who="#AlfredOwoc">Rzeczywista wielkość podatku dochodowego przy nominalnej stopie 65% wynosi 49,8%. Z punktu widzenia zachowania równowagi w gospodarce, opodatkowanie zysku przedsiębiorstw ocenia się jako zbyt niskie. Otóż w 1986 r. wielkość środków przeznaczanych na Fundusz Rozwoju Przedsiębiorstw wzrosła o 41%. Kwoty nagromadzone na tym funduszu wynoszą obecnie tyle, ile całość wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa zgłaszają popyt na dobra inwestycyjne dwa razy większy niż wydały na ten cel w 1996 r. Oznacza to stan nierównowagi.</u>
          <u xml:id="u-231.14" who="#AlfredOwoc">Sytuacja finansowa przedsiębiorstw jest jednak bardzo zróżnicowana. Z naszych badań, które obejmowały 7 tys. przedsiębiorstw wynika, że 1.500 posiada wolne środki trzy razy wyższe niż te, które wydatkowały w 1986 r. na inwestycje, zaś 1.500 przedsiębiorstw posiada niedostatek środków. W związku z tym każda regulacja sytuacji przez podwyższenie należności podatkowych byłaby do strawienia dla tych, którzy mają nadmiar środków i powodowałaby ogromne komplikacje u tych, którym nie wystarcza. Kierunek zmian polega więc na tym, aby dążyć do obniżenia stopy podatkowej z jednoczesnym likwidowaniem ulg systemowych i pozasystemowych. Należy przy tym wziąć pod uwagę, że nominalna stopa wynosi 65%, a jej rzeczywiste rozmiary 49,8%. Gdybyśmy więc obniżyli nominalną stopę nawet o 15%, to i tak w rzeczywistej sytuacji nic się nie zmieni. Zmieni się natomiast na lepsze sytuacja w przedsiębiorstwach, które znajdują się w tej chwili w najtrudniejszym położeniu. Są to m.in. przedsiębiorstwa związane z kulturą, które płacą wysokie stawki podatkowe równe niemal 65% stopie nominalnej. Duża grupa przedsiębiorstw płaci obecnie tylko minimalną stawkę 20% podatku dochodowego. To, jak głęboko będzie można obniżyć stopę nominalną, przy jednoczesnej likwidacji ulg, zależeć będzie od sytuacji finansowej państwa.</u>
          <u xml:id="u-231.15" who="#AlfredOwoc">W tym roku wprowadziliśmy nowe rozwiązania podatkowe w stosunku do jednostek innowacyjno-wdrożeniowych. Nie zakładamy tu żadnych zmian, chyba że praktyka pokazałaby, iż przy kontrolowaniu tych rozwiązań popełniliśmy jakieś zasadnicze błędy. Szczególne rozwiązania są stosowane w opodatkowaniu organizacji politycznych, społecznych i zawodowych. Działalność gospodarcza tych jednostek, np. w dziedzinie sportu, kultury fizycznej, doradztwa, działalności kulturalnej itp. opodatkowana jest w wysokości 35%, a w pozostałym zakresie stosuje się ulgi zależnie od tego, jak duża część środków przeznaczana jest na cele statutowe. Należy w tej dziedzinie dążyć do jednolitych zasad, by nie było tak dużej mozaiki ulg i zwolnień. Proponujemy również znaczne obniżenie opodatkowania podatkiem dochodowym spółek prawa handlowego. Obecnie, jak wiadomo, podatek ten wynosi 75%, to nie działa motywacyjnie i nie pobudza aktywności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-231.16" who="#AlfredOwoc">Wiele kłopotów występuje z egzekucją kosztów i spraw nieuzasadnionych. Jak wiadomo, w ustawie o gospodarce finansowej przedsiębiorstw wprowadzono po raz pierwszy pojęcie kosztów i spraw nieuzasadnionych. Z czasem nastąpiła rozbudowa tego pojęcia i obecnie niekiedy mało ma to wspólnego z rzeczywistymi stratami, np. w ten sposób traktuje się środki przekazane na cele społeczne. Proponujemy odejście od takiego pojmowania tych kosztów i strat i objęcie nimi jedynie nadwyżki strat nadzwyczajnych nad zyskami nadzwyczajnymi.</u>
          <u xml:id="u-231.17" who="#AlfredOwoc">Skoro mówimy o ograniczaniu ulg, to trzeba pamiętać, że w pewnym stopniu będą one musiały być utrzymane, np. w związku ze sposobem finansowania spółdzielczości inwalidów, rękodzieła ludowego i artystycznego. Będzie to jednak marginalny zakres.</u>
          <u xml:id="u-231.18" who="#AlfredOwoc">Powstaje ostatnio kwestia - podatku od funduszu założycielskiego. Jeśli by wprowadzić taki podatek, to musiałaby nastąpić kompensacją między tym podatkiem a podatkiem dochodowym, to znaczy podatek dochodowy musiałby być pomniejszony o wpływy jakie uzyskuje budżet z podatku od funduszu założycielskiego, mającego charakter majątkowy. Podatek ten byłby stosowany od funduszu podstawowego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-231.19" who="#AlfredOwoc">Jest wiele propozycji dotyczących zmian podatku od płac. Można by nawet w ogóle zrezygnować z tego podatku, jeśli by przyspieszyć prace nad powszechnym podatkiem od dochodów osobistych. Należy jednak pamiętać, że podatek od płac to konstrukcja, na które j opierają się dochody budżetów terenowych oraz fundusz rozwoju kultury, wynoszący 14% tego podatku. Trzeba by więc szukać innego rozwiązania, dlatego należy do tej sprawy podchodzić bardzo ostrożnie.</u>
          <u xml:id="u-231.20" who="#AlfredOwoc">Pewne kłopoty nastręcza podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń. Jest to podatek o charakterze sankcyjnym. Z finansowego punktu widzenia ma on znaczenie raczej marginalne, sprawia natomiast dużo kłopotów praktycznych wynikających z logiki tego systemu. Zmusza mianowicie często do stosowania pozasystemowych ulg gdyż nie jest zachowana jasność i logika wymierzania tego podatku.</u>
          <u xml:id="u-231.21" who="#AlfredOwoc">Na specyficznych zasadach opodatkowana jest działalność rolnicza. Podatek ten ma charakter liniowy i stanowi równowartość 2 q żyta za ha obliczeniowy. Panuje opinia, że nie należy odchodzić od tego systemu, przy czym uważa się niekiedy, że jest to podatek zbyt niski i należałoby go stopniowo podnosić. Podatek ten jest uwzględniany przy kalkulacji cen skupu, wobec tego każda jego podwyżka powoduje podwyżkę cen skupu. Pobudza on towarowość produkcji rolnej. Na innych nieco zasadach opiera się opodatkowanie działów specjalnych, a więc szklarni, sadów, hodowli drobnego inwentarza itp. - są to rozwiązania typu liniowo-progresywnego. Uważam, że tego rodzaju odmienność należy w przyszłości utrzymać.</u>
          <u xml:id="u-231.22" who="#AlfredOwoc">Opodatkowanie nierolniczej gospodarki nie uspołecznionej oparte jest na progresji. Wynosi ona od 10% przy przekroczeniu progu wolnego od podatku w wysokości 160 tys. do 80% przy przekroczeniu 4 mln rocznie. Struktura jest taka, że ok. połowa podatników płaci go w uproszczonej formie na podstawie karty podatkowej, znaczna część płaci ryczałtem, a tylko niewielka grupa na zasadach ogólnych, prowadząc pełną księgowość.</u>
          <u xml:id="u-231.23" who="#AlfredOwoc">W 1975 r. zrezygnowano z podatku od wynagrodzeń. Wprowadzono wówczas podatek wyrównawczy. Płaci go obecnie 250 tys. ludzi. Ma on więc charakter zupełnie marginalny. Stosuje się tutaj też skalę progresywną od wysokości dwukrotnej przeciętnej płacy w gospodarce narodowej. Skala ta zaczyna się od 5% zaś przy 2,5 mln zł rocznie wynosi 75%. Stosuje się tu ulgi na cele inwestycyjne oraz związane z liczbą członków rodziny i ewentualnie na niepracującą żonę.</u>
          <u xml:id="u-231.24" who="#AlfredOwoc">Obecnie mówi się o wprowadzeniu w II etapie reformy powszechnego podatku od dochodów osobistych. Przypomnę, że kilka tygodni temu opodatkowanie tego typu wprowadzono na Węgrzech. Można by objąć takim podatkiem wszelkie dochody, niezależnie od źródeł ich pochodzenia. Zwolnienia musiałyby być bardzo wąskie i mieć jedynie charakter przedmiotowy. Kwestią otwartą jest od jakiej wysokości dochodów stosować ten podatek. Jest m.in. propozycja, aby kwotę wolną od podatku ustalać na wysokości płacy minimalnej. Z naszych rachunków wynika, że to jest nie do przyjęcia. Uważamy, te podatkiem powinny być objęte dochody powyżej 50% płacy przeciętnej w gospodarce narodowej, gdyby bowiem przyjąć jako próg płacę przeciętną, wówczas 60% pracujących nie płaciłoby tego podatku, nie miałby on więc większego sensu. Skala tego opodatkowania powinna być liniowo-progresywna. Możliwe jest też zastosowanie konstrukcji czysto progresywnej od najniższych kwot podlegających opodatkowaniu. Należałoby stosować system ulg indywidualnych w tym podatku, np. w razie podjęcia budowy mieszkania. Jest pytanie, w jakim zakresie przy wymiarze podatku należałoby uwzględniać sytuację rodzinną i czy w ogóle to uwzględniać. Niektórzy uważają, że funkcjonuje system zasiłków rodzinnych i system podatku od dochodów osobistych należałoby uwolnić od interesowania się sytuacją rodzinną. Inni podnoszą kwestię ewentualnego odliczania od wysokości opodatkowania wydatków na cele społeczne, świadczenia na rzecz fundacji, ochrony zabytków itp.</u>
          <u xml:id="u-231.25" who="#AlfredOwoc">Wprowadzenie podatku od dochodów osobistych ma znaczenie polityczne, jest przedsięwzięciem bardzo poważnym i nowym w stosunku do aktualnej sytuacji, w której stosuje się opodatkowanie pośrednie. Spowodowałoby to duże zmiany w poczuciu podmiotowości wszystkich podatników.</u>
          <u xml:id="u-231.26" who="#AlfredOwoc">Co do obciążeń podatkowych nie uspołecznionej gospodarki pozarolniczej, to nie ma alternatywy dla tego, co obowiązuje dzisiaj. Małe jednostki prywatne obowiązują opłaty i karty podatkowe oraz opłaty skarbowe. Dla wszystkich większych zakładów prywatnych należałoby rozszerzyć stosowanie ewidencji uzyskiwanych dochodów, aby opłaty podatkowe nie opierały się wyłącznie na szacunkach, tylko na rzeczywistych dochodach.</u>
          <u xml:id="u-231.27" who="#AlfredOwoc">Od kilku lat obowiązuje stały system opłat skarbowych. Obecnie, ponieważ w sytuacji finansowej i podatkowej nastąpiło wiele zmian, należałoby tę kwestię uregulować inaczej, wprowadzając rozwiązania różnicujące wysokość tych opłat. Należałoby po prostu odejść od opłat podatkowych m.in. przy sprzedaży samochodów, na rzecz opłat skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-231.28" who="#AlfredOwoc">Rozwiązania podatkowe są funkcją i wypadkową sytuacji finansowej państwa, zależą od stanu równowagi rynkowej, od stopnia zrównoważenia budżetu. Dopóki nie osiągniemy równowagi rynkowej i zrównoważenia budżetu państwa każde zmniejszenie obciążeń podatkowych oznacza pogłębienie deficytu budżetowego. System podatkowy jest generalnie podporządkowany realizacji celów społeczno-gospodarczych. Złagodzenia obciążeń podatkowych możliwe są tylko przy osiągnięciu równowagi rynku i zrównoważeniu budżetu państwa. Tylko wtedy można zmniejszyć napięcie systemu podatkowego. Możliwe są uproszczenia tego systemu, ale trzeba zdawać sobie sprawę i z tego, iż każda zmiana przepisów jest działaniem pracochłonnym i wymaga dłuższego czasu dla wprowadzenia jej w życie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#JerzySablik">Przystępujemy do pytań. Chciałbym zauważyć, że minister finansów poinformował nas o kierunkach prac nad kształtowaniem polityki podatkowej, wobec tego pytania powinny dotyczyć treści informacji i proponuję nie podejmować generalnej debaty nad systemem podatkowym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#LonginPastusiak">Wysłuchałem informacji ministra finansów z wielkim zainteresowaniem i nie mogę wyrzec się wypowiedzenia kilku uwag. Uważam, że na naszej polityce podatkowej ciąży pewien grzech pierworodny: cechował ją przez wiele lat brak stabilizacji i klarowności. Nie prowadzono polityki służącej stymulowaniu działalności gospodarczej i wyzwalaniu aktywności oraz przedsiębiorczości obywateli. Uważam, że ustanowienie klarownych zasad polityki finansowej jest sprawą o kluczowym znaczeniu. Z informacji ministra wynika, iż dopiero w pierwszej połowie przyszłego roku zbierze się konferencja naukowa, która ma zająć się określeniem zasad polityki podatkowej. Oznacza to, że w najlepszym razie dopiero za rok te zasady zostaną sprecyzowane. Tymczasem zamiarem rządu jest szybkie przystąpienie do realizacji programu II etapu reformy gospodarczej, przy czym sprawy podatkowe mają tu wielkie znaczenie. Zagraża więc nam stracenie na początku II etapu reformy szansy bodźcowanie inicjatywności i przedsiębiorczości ludzi, jaką powinna stworzyć celowa polityka podatkowa.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#LonginPastusiak">Chciałbym zwrócić uwagę na problem podatku wyrównawczego. Stosowane obecnie ulgi z tego tytułu są minimalne, wręcz śmieszne. Nieraz odnosi się wrażenie, że karzemy obywateli za ich aktywność i przedsiębiorczość. Tracą oni ochotę i możliwości do inicjatywy, niektórzy opuszczają nasz kraj szukając możliwości dla swojej inicjatywy za granicą. Za ten drenaż mózgów przyjdzie nam drogo zapłacić. Uważam, że właściwa polityka podatkowa może wiele uczynić dla zahamowania ucieczki z kraju utalentowanych i przedsiębiorczych ludzi. Także racjonalne stosowanie ulg ma wielką wagę społeczną i gospodarczą, przyczynia się do wzrostu dochodów pochodzących z wydajnej, intensywnej pracy. Ludzie decydujący się na działalność gospodarczą muszą widzieć szanse podnoszenia jakości swego życia. Chciałbym zapytać, czy bierze się to pod uwagę przy formułowaniu zasad polityki podatkowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#HenrykWitkowski">Z zainteresowaniem wysłuchałem informacji ministra, ale nie wszystko rozumiem i nie wiem, co resort chce osiągnąć przez politykę podatkową. Czy wzrost produkcji, czy też wyłącznie zrównoważenie budżetu państwa? Chciałbym również dowiedzieć się, w jakim zakresie realizowane są ulgi podatkowe i jakimi zasadami kieruje się tu resort?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#RomualdSosnowski">Mam dwa pytania do ministra B. Samojlika. Zapowiadano niedawno, że rok bieżący przyniesie zrównoważenie budżetu. Jaka jest obecnie sytuacja pod tym względem? Drugie pytanie: czy ministrowi finansów jest znana opinia nr 12 OPZZ, dotycząca projektu ustawy o podatku dochodowym?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#WiesławKozioł">Reprezentuję przemysł, który odprowadza do budżetu znaczną część swych wpływów. Jestem wręcz przerażony tym, co usłyszałem. Poinformowano nas dzisiaj, że projekt koncepcji zmian systemu podatkowego ma być opracowany do czerwca przyszłego roku. Od koncepcji do realizacji droga daleka i obawiam się, że przyszły rok będzie strawiony na dyskusje modelowo-programowe. Cała gospodarka czeka na II etap reformy, a system ekonomiczno-finansowy jest podstawą działania każdego przedsiębiorstwa. Czy nie odwlekamy w ten sposób reformy?</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#WiesławKozioł">Minister mówił wiele o podatku dochodowym. Obawiam się, że rząd nie dostrzega motywacyjnego oddziaływania podatku dochodowego. 20 lat temu podatek dochodowy płacony z zysku miał charakter liniowy i wynosił 33% zysku netto. Obecna stawka wynosząca 65% zysku odbiera przedsiębiorstwu motywację do aktywnego działania rynkowego. Nie wiem, czy nie należałoby traktować tej stopy podatkowej jako zwykłego drenażu przedsiębiorstw. Wpłaty podatku dochodowego obniżają motywacje rozwojowe przedsiębiorstw wtedy, gdy jednocześnie majątek produkcyjny szybko się starzeje. Wiele zakładów pracy po prostu rozsypuje się ze starości. Huta im. Lenina zgłasza zapotrzebowanie rządu 500 mln zł na załatwienie najpilniejszych potrzeb w zakresie majątku trwałego. Złą sytuację finansową mają Zakłady Azotowe w Tarnowie oraz inne znane mi przedsiębiorstwa. Zabieranie dużej części zysku do budżetu państwa uniemożliwia tym przedsiębiorstwom prowadzenie polityki inwestycyjnej i odnowę majątku produkcyjnego. Nie tylko przemysł kluczowy jest drenowany podatkiem dochodowym. Znam sytuację w tzw. przemyśle drobnym i uważam, że nie jest ona dobra. W przeszłości przyjęliśmy zasadę, że ten sam system podatkowy obowiązuje zarówno wielkie zakłady produkcyjne, jak i zakłady przemysłu drobnego.</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#WiesławKozioł">Jesteśmy w sytuacji, gdy priorytet przyznano doraźnym potrzebom budżetowym państwa. Uważa się, że im więcej płaci przedsiębiorstwo do budżetu, tym państwo jest zasobniejsze. Jest to spojrzenie statyczne i błędne. Gdyby pozostawić więcej środków w przedsiębiorstwie, to odnowiłoby ono park maszynowy i produkowało więcej. Wyższa produkcja pozwoliłaby odprowadzić większe kwoty do budżetu państwa. I tylko wtedy, jak mówi przysłowie, wilk byłby syty i owca cała.</u>
          <u xml:id="u-236.3" who="#WiesławKozioł">Mówiąc o systemie podatkowym nie można pominąć spraw biurokracji fiskalnej. Uważam, że tak zbiurokratyzowanego systemu podatkowego jak obecnie, nie było w całej historii Polski Ludowej. W sferze fiskalnej obowiązują aktualnie 532 zarządzenia. Wśród tych zarządzeń zdarzają się takie „perełki” jak podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń. Nie boję się głośno powiedzieć, że ten podatek stanowi wielki błąd władzy państwowej. Warto dodać, że jego stosowanie reguluje taki gąszcz przepisów, iż nie wiem, czy w Ministerstwie Finansów jest ktoś, kto się może w tym połapać. Wprowadzenie tego podatku to bariera rozwoju gospodarki i curiosum gospodarcze. Mam przed sobą kolejne zarządzenia ministra finansów dotyczące podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń, a dziś usłyszałem, że wpływy z tego podatku są relatywnie niewielkie w całym budżecie, bowiem stanowią 1,7% wpływów od gospodarki uspołecznionej. Po co więc stosować to rozwiązanie fiskalne? Uważam, że jest ono nieuzasadnione. Gdy je wprowadzano twierdzono, że ma na celu ograniczanie nieuzasadnionego wzrostu płac w przedsiębiorstwie. Od tego czasu wiele się zmieniło. Mamy obecnie kilka branż, gdzie równowaga rynkowa powoduje konieczność obniżki kosztów. Rynek steruje więc produkcją lepiej niż centrum gospodarcze. Dlaczego utrzymywać nieskuteczne rozwiązania fiskalne?</u>
          <u xml:id="u-236.4" who="#WiesławKozioł">Przepraszam za emocję i mocne słowa. Na górze i na dole gospodarki panuje spora różnica poglądów co do oceny, skuteczności systemu podatkowego. Czekamy na szybkie i kompleksowe zmiany, które zapewnią efektywność i stabilność reguł gry gospodarczej w przyszłości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#JerzyMagiera">Moja wypowiedź będzie dotyczyć problemów drobnej wytwórczości, a w szczególności spółdzielczości pracy.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#JerzyMagiera">Wiadomo, że podatki są na całym świecie, jednakże wszyscy starają się o stabilne rozwiązania podatkowe na dłuższy czas. Jak dotąd, nie dopracowaliśmy się w naszym kraju stabilnego systemu ekonomiczno-finansowego, a co za tym idzie - racjonalnej polityki podatkowej. Ciągłe zmiany przepisów zniechęciły do podejmowania ryzyka gospodarczego. W efekcie mamy kryzys gospodarczy. Nasz system podatkowy musi być oceniony negatywnie, ponieważ doprowadził do utraty motywacyjnej roli zysku w przedsiębiorstwie. Nieuzasadnione jest obciążanie zysku podatkiem od ponadnormatywnych wynagrodzeń. Nie chodzi tu o przysłowiową 13 pensję, lecz o stabilne reguły gry. Zdaniem środowiska, które reprezentuję, podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń wywodzący się z tzw. Funduszu Aktywizacji Zawodowej nie spełnił oczekiwanych celów. Mówiono, że ma ograniczyć inflację, tymczasem inflacja rozwija się w najlepsze, Proponuję zatem zbadać możliwości powrotu do systemu ekonomiczno-finansowego, określonego uchwałą nr 112 Rady Ministrów z 1981 r. Tamte rozwiązania były dobre, więc po co eksperymentować z niesprawdzonymi, zawodnymi?</u>
          <u xml:id="u-237.2" who="#JerzyMagiera">Postuluję pilne podjęcie działań na rzecz przywrócenia zyskowi jego funkcji motywacyjnej. Wymaga to zniesienia podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń. Mogę służyć tabelą statystyczną obrazującą wysokość zysków i jego podział w spółdzielniach zrzeszonych w Centralnym Związku Spółdzielczości Pracy. Nasze środowisko zgłasza różne warianty nowych rozwiązań. Przede wszystkim proponujemy całkowite zwolnienie z podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń nagród i premii z zysku netto (nadwyżki bilansowe) w jednostkach drobnej wytwórczości. Wariantową propozycją może być ustalenie kwoty wolnej od podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń odpowiadającej równowartości 3-miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia. Zgłaszamy też propozycję pozostawienia do dyspozycji jednostki drobnej wytwórczości całego zysku netto wolnego od opodatkowania podatkiem od ponadnormatywnych wynagrodzeń wtedy, gdy co najmniej 55% kwot zysku netto zakład przeznaczy na cele rozwojowe.</u>
          <u xml:id="u-237.3" who="#JerzyMagiera">W wymienionej przeze mnie uchwale nr 112 Rady Ministrów z 1981 r. zgłoszono dwa warianty: „A” i „B”. Nasze środowisko ma konkretną propozycję ulepszenia obu wariantów; szczegółami służę wszystkim zainteresowanym. Składam odpowiedni dokument do protokołu z obrad naszej Rady.</u>
          <u xml:id="u-237.4" who="#JerzyMagiera">Mam konkretne pytania do ministra finansów. Czy jest możliwość powrotu do rozwiązań z uchwały nr 112 Rady Ministrów z 1981 r. przy uwzględnieniu propozycji opracowanych przez nas? Czy resort zamierza uprościć i odbiurokratyzować system ewidencji i sprawozdawczości podatkowo-księgowej? System obecny jest zbyt skomplikowany i nadmiernie rozbudowany. Utrudnia to działalność służb finansowo-księgowych przedsiębiorstwa, jak też prywatnych płatników podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-237.5" who="#JerzyMagiera">Mam wątpliwość czy słusznie nalicza się koszty zasiłku chorobowego pracownika w fundusz płac przedsiębiorstwa. Taka formuła powoduje, że zasiłki chorobowe obciążają środki na wynagrodzenia w zakładach pracy. Uważam, że jeśli ma to być zasiłek chorobowy, to powinien być naliczany i płacony przez ZUS. Przecież zakłady odprowadzają do ZUS odpowiednie środki na opiekę społeczną swych pracowników; ZUS otrzymuje 43% wynagrodzenia każdego zatrudnionego. Jeśli ZUS bierze pieniądze, to niech płaci w przypału choroby i konieczności opieki socjalnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#BolesławKalenik">Mówi się o nowych formach opodatkowania rolników. Mam nadzieję, te nowy system nie spowoduje, że rolnik będzie musiał płacić podatek od kombajnu. W powszechnej świadomości utarło się przekonanie, że rolnicy płacą niskie podatki, a jest tak, że płacimy podatki większe niż kiedykolwiek w historii naszej gospodarki. Także podatek od hektara stanowi spore obciążenie finansowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#BarbaraBlida">Ostatnio wprowadzono ulgi w podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń za pracę w niedziele i wolne soboty w branży handlowej. Pytam kierownictwo resortu finansów, dlaczego te ulgi wprowadzono dopiero teraz, kiedy minęły już dwa kwartały tego roku?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#IrenaNowakowska">Z uwagą wysłuchałam wystąpienia ministra. Reprezentuję sektor prywatny, a zatem mieszczę się w tej części budżetu, która stanowi tylko 7% ogólnych jego wpływów. Moje środowisko odnosi wrażenie nadmiaru fiskalizmu w stosunku do sektora prywatnego. Środowisko prywatnych handlowców jest bardzo różnorodne, ale wszyscy narzekają na zbiurokratyzowanie systemu podatkowego. Wprowadza się wprawdzie nowe formy fiskalne, jak np. ryczałt podatkowy, karta podatkowa itp., ale nie wszystkich one dotyczą. Zła sytuacja panuje w handlu artykułami przemysłowymi; ta branża powoli upada, odchodzą ludzie, brakuje towaru, szwankuje zaopatrzenie itp. Ciągle słyszy się, że inicjatywa prywatna ma jakoby zielone światło, że daje się nam nowe tereny, wydaje koncesje, przydziela nowe lokale. W sprawach fiskalno-podatkowych żadnego zielonego światła nie widać. Dlaczego tak jest? Przecież w ostatnim trudnym okresie naszej gospodarki uzupełnialiśmy rynek. Prowadziliśmy m.in. handel wieloma drobnymi artykułami, jak np. śruby, gwoździe, kołki plastykowe i in., bez których nie można się obejść przy meblowaniu mieszkania, budowie domku, gospodarowaniu na działce itp. Społeczeństwo wie, że w naszych sklepach można dostać wiele małych, ale bardzo potrzebnych towarów. Zbiurokratyzowanie systemu podatkowego w sektorze prywatnym jest trudne do zniesienia. Po wielogodzinnej pracy w sklepie ludzie biorą do domu księgi finansowe, by w nocy dokonywać niezbędnych zapisów. Proszę kierownictwo resortu o zainteresowanie się problemami naszego środowiska. Może to niektórych zdziwi, ale w handlu prywatnym artykułami przemysłowymi nasila się regres.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#StanisławGalasiński">Podobnie jak moja przedmówczyni, reprezentuję gospodarkę nie uspołecznioną. Podzielam opinię, że niepotrzebnie odwlekamy wprowadzenie nowego systemu podatkowego. Bez reformy fiskalnej nie doczekamy się kompleksowej reformy gospodarczej. Jak dziś usłyszeliśmy, wstępne koncepcje mają być gotowe do czerwca przyszłego roku, kiedy to ma się odbyć konferencja naukowa nt. dalszych kierunków działań. Obawiam się, że cały przyszły rok poświęcimy na prace przygotowawcze i reforma opóźni się o kolejnych kilkanaście miesięcy. Popieram więc postulat przyspieszenia prac nad reformą mechanizmu fiskalnego.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#StanisławGalasiński">Minister finansów mówił dziś o planowanym rozszerzeniu ewidencji podatkowej w prywatnym handlu. Zwracam się z pytaniem, po co to robić? Już zasady obecnie obowiązujące stanowią prawdziwą zmorę dla osób prowadzących placówki handlowe w sektorze prywatnym. Mnogość różnych formularzy, zaświadczeń, ksiąg i rachunków bywa wykorzystywana do gnębienia prywatnych handlowców; przeprowadza się np. nieoczekiwaną kontrolę, wykrywa u udręczonych ludzi brak jakiegoś wpisu ewidencyjnego i robi z tego wielką aferę. Rada Zrzeszeń Prywatnego Handlu i Usług występowała już do Ministerstwa Finansów z prośbą o radykalne uproszczenie ewidencji podatkowo-księgowej. Ponawiam tę prośbę obecnie i proszę o jej uwzględnienie w trakcie prac nad nowym systemem podatkowym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#JerzySablik">Aby nie przedłużać posiedzenia proponuję, by minister B. Samojlik ustosunkował się obecnie do spraw poruszonych w pytaniach i wypowiedziach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#BazyliSamojlik">Podnoszono konieczność zapewnienia stabilności rozwiązań podatkowych. Podkreślał to m.in. prof. L. Pastusiak uważając, że stabilność gospodarcza jest pewną wartością autonomiczną. Stabilność sprzyja aktywizacji podmiotów gospodarczych. Gospodarka stabilna wprowadzą pewność przewidywań w zakresie działalności ekonomicznej. Zgadzam się z poglądem, że w ostatnim czasie nastąpiło wiele naruszeń stabilności rozwiązań finansowych. Warto jednak zauważyć, że większość tych naruszeń nastąpiła na życzenie i w interesie przedsiębiorstw państwowych i innych podmiotów gospodarczych. Mówiąc po prostu, zmiany przepisów dają przedsiębiorstwom coś konkretnego, bądź też czegoś im nie zabierają. Trzeba o tym pamiętać krytykując częste zmiany rozwiązań fiskalnych.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#BazyliSamojlik">Jest rzeczą niewątpliwą, że system podatkowy na całym świecie reguluje gospodarkę wówczas, gdy nie przeszkadza aktywności i przedsiębiorczości gospodarczej. Podatki są ściągane wszędzie, a ich wysokość i sposób egzekwowania jest różny. Każda obniżka podatków ożywia gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-243.2" who="#BazyliSamojlik">Krytykuje się powszechnie zbytni fiskalizm naszego państwa. Zgadzam się, że jest pewien poziom podatków, który zniechęca do aktywności, bowiem zabiera zbyt wiele dochodów na rzecz państwa. Nominalna stopa podatku dochodowego w naszym kraju wynosząca 65% jest wysoka i może nie zachęcać do aktywności. Trzeba jednak uwzględniać, te z powodu licznych ulg i preferencji rzeczywista stopa podatkowa podatku dochodowego w naszej gospodarce wynosi tylko 49%. Bądźmy więc ściśli, gdy mówimy o sumach, jakie przedsiębiorstwo oddaje do budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-243.3" who="#BazyliSamojlik">Krytykowano opóźnienia we wprowadzaniu nowego systemu podatkowego. Postulowano przyspieszyć prace wdrożeniowe i jak najszybciej wprowadzić nowe rozwiązania fiskalne. Nie jest to sprawa prosta. Mechanizm fiskalny musi być reformowany wraz z całą gospodarką, a nie w oderwaniu od niej. Zmiany systemu podatkowego są wprowadzane stopniowo. Część z nich jest już opracowana. Pewne nowe rozwiązania mogą być wprowadzone jedynie w połączeniu z reformowaniem gospodarki, jak np. podatek od wartości dodanej. Może to nastąpić tylko wówczas, gdy ulegną znacznemu ograniczeniu dotacje i subsydia. Węgrzy pracowali nad nowym systemem podatkowym przez 5 lat, samo wdrożenie podatku od wartości dodanej zajęło im aż 3 lata. Stoimy na stanowisku, że dopóki reforma gospodarcza nie stworzy sprzyjających warunków, nie można wprowadzać przedwcześnie nowego systemu podatkowego. Nieuzasadnione rozluźnienie systemu podatkowego kreuje tylko inflację w gospodarce. Mam nadzieję, że konferencja w czerwcu 1988 r. przyniesie zamknięcie pewnego etapu. Chyba zbyt ostrożnie użyłem słowa „zarys programu”, gdyż idzie o projekt wykonawczy o konkretnym kształcie.</u>
          <u xml:id="u-243.4" who="#BazyliSamojlik">W dyskusji mówiono, że w Polsce brakuje warunków do realizacji własnej przedsiębiorczości, że wielu przedsiębiorczych ludzi emigruje za granicę i że za ten drenaż mózgów przyjdzie nam w przyszłości drogo zapłacić. To zbyt uproszczone rozumowanie. Motywacje decyzji o emigracji są bardzo różne. Ludzie wyjeżdżają nawet wówczas, jeśli im się tu dobrze powodzi i nie mają kłopotów z podatkami. Znam osobiście przykład kogoś, kto bez żadnych trudności uzyskał w Urzędzie Dzielnicowym Warszawa-Mokotów zezwolenie na prowadzenie firmy do napraw i konserwacji sprzętu medycznego. Zezwolenia udzielono bez żadnych kłopotów w ciągu 2 dni. Osoba ta, mająca wykształcenie nie elektroniczne, przez 5 miesięcy prowadziła firmę, a potem wyjechała na Zachód, gdzie zarabia lepiej niż w naszym kraju. Decyzje o emigracji nie zależą na pewno tylko od podatków.</u>
          <u xml:id="u-243.5" who="#BazyliSamojlik">W dyskusji pytano, czemu właściwie ma służyć system podatkowy, czy podatki mają stymulować rozwój produkcji, czy też pomnażać środki budżetowe? Moim zdaniem, system podatkowy służy obu tym sprawom na raz. Produkcja, której rozwój ma być stymulowany podatkami wymaga obecnie znacznych dotacji budżetowych. Dobrze ilustrują cele systemu podatkowego ostatnie zmiany fiskalne w USA. Obniżono tam znacznie nominalną stopę podatkową. Nikt tego nie robił w ciągu jednego dnia czy tygodnia. Dokonano tego stopniowo. Wylicza się precyzyjnie wielkość ubytku budżetowego, jaki przynosi obniżka podatków. Następnie analizuje się, jakie wydatki budżetowe muszą być skreślone. Nie zgadzam się z zarzutem, że patrzymy na budżet statycznie. Ujmujemy go dynamicznie. Analizujemy każdorazowo skutki budżetowe obniżenia podatków i krok po kroku unowocześniamy politykę fiskalną.</u>
          <u xml:id="u-243.6" who="#BazyliSamojlik">Jakie skutki wywarł system ulg i preferencji w eksporcie? To trudne pytanie. Ulgi eksportowe szybko rosną. W I półroczu br. wielkość wszystkich ulg systemowych wyniosła mniej więcej tyle, ile całość ulg w ub. r. Obecny poziom ulg jest trudny do utrzymania. Corocznie ulgi kosztują nas 400 mld zł, jakie traci budżet nie gromadząc tych pieniędzy. Ulgi w eksporcie wywołują dwojakie skutki. Polityka ulg spowodowała w br. nie notowany dotychczas wzrost eksportu, m.in. o 12% na II obszarze płatniczym. Z drugiej strony dochody budżetu państwa zmalały, bo przedsiębiorstwa nie wpłaciły kwot przyznanych ulg. Powstaje dylemat, czy pogłębiać ulgi mając na uwadze kreowanie aktywności eksportowej, czy też nadawać priorytet dochodom budżetowym? Na świecie panuje pogląd, wyrażony m.in. przez ekspertów Międzynarodowego Funduszu Walutowego, że w gospodarce trzeba docelowo rezygnować ze wszystkich ulg, w tym także z ulg promujących eksport. Jedynym instrumentem aktywizacji eksportu powinna być elastyczna polityka kursów walutowych.</u>
          <u xml:id="u-243.7" who="#BazyliSamojlik">Mówiłem wiele o podatku dochodowym. W dyskusji stwierdzano, że różne zakłady płacą bardzo różne stopy podatkowe. Jest tak rzeczywiście, bowiem różne przedsiębiorstwa uzyskują ulgi i preferencje. W sytuacji krańcowej, gdy ulgi się kumulują, przedsiębiorstwo płaci mało, lecz nie mniej niż stawka minimalna, tzn. 20% zysku netto. Zgadzam się, że przedsiębiorstwa mają wielkie potrzeby rozwojowe i że nie mają środków na inwestycje. Bądźmy jednak precyzyjni i nie mówmy, że podatek dochodowy zabiera więcej niż połowę zysku, bo wynosi ok. 65%. Większość przedsiębiorstw płaci znacznie mniejsze kwoty, a podawana dzisiaj jako przykład dekapitalizacji Huta im. Lenina też nie płaci podatku dochodowego w wysokości 65% zysku.</u>
          <u xml:id="u-243.8" who="#BazyliSamojlik">Zgłaszano postulat uproszczenia i ujednolicenia przepisów podatkowych. Zgadzam się, że obecny model jest wynikiem wielu zaszłości w historii naszej gospodarki, ale w żadnym kraju przepisy podatkowe nie mieszczą się w zeszycie 16-kartkowym. Przepisy aby były ścisłe muszą być obszerne. Dzieje się tak w interesie samych podatników. Jeśli przepisy są tylko ogólne, to poborca podatkowy ma możliwość manewru i powstają wątpliwości co do jego postępowania. Uściślenie przepisów powoduje, że poborca podatkowy jest tylko egzekutorem i nie ustanawia wykładni ogólnych przepisów. Resort będzie upraszczał zasady systemu podatkowego, ale nie będzie dążył do ich nadmiernego uogólnienia. Jest oczywiste, że z przepisów podatkowych wyeliminujemy wszystko, to, co jest związane z różnymi elementami uznaniowości.</u>
          <u xml:id="u-243.9" who="#BazyliSamojlik">Kilka słów nt. podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń. Jest to podatek o charakterze sankcyjnym. Rzeczywiście przepisy regulujące ten podatek są bardzo złożone. Biorą one swój początek z rozporządzeń o Funduszu Aktywizacji Zawodowej. Pytano w dyskusji, czy w naszym resorcie jest ktoś kto to rozumie. Nie jest aż tak źle, ale przepisy te są rzeczywiście trudne i obszerne. Przy okazji nadmieniam, że idea przyświecająca wprowadzeniu 12-procentowego progu opodatkowania wynagrodzeń była generalnie słuszną. Tak ocenia to nasz resort, jak też Komisja Planowania i inne agendy rządowe. Nastąpiło pewne zdyscyplinowanie wypłat wynagrodzeń. Podkreślam, że resort finansów jest zdecydowany wyegzekwować w tym roku wpłaty podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń. Jest wiele przedsiębiorstw, które zlekceważyły przepisy i wypłaciły zbyt duże kwoty wynagrodzeń. W III i IV kwartale przedsiębiorstwa te będą miały poważne kłopoty. Jeśli mówimy o konsekwencji i stabilności reguł gry, to musimy je akceptować wszyscy.</u>
          <u xml:id="u-243.10" who="#BazyliSamojlik">Obywatel J. Magiera mówił o drobnej wytwórczości, a w tym kontekście o konieczności zwiększenia motywacyjnej roli zysku. Z tym się zgadzam. Wszystko co hamuje rozwój drobnej wytwórczości trzeba zmienić.</u>
          <u xml:id="u-243.11" who="#BazyliSamojlik">Co do opodatkowania funduszem założycielskim padło konkretne pytanie, czy kombajny będą tym też objęte. Jako część wartości założycielskiej tak. Jest to jednak część rozważań zgodnych z założeniami zawartymi w tezach.</u>
          <u xml:id="u-243.12" who="#BazyliSamojlik">Co do zwolnienia od podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń za prace w soboty i w niedzielę w budownictwie, to będziemy się skłaniać do takiego rozwiązania. Nie tylko jednak z tego powodu budownictwo tyle miesięcy zmarnowało.</u>
          <u xml:id="u-243.13" who="#BazyliSamojlik">Obywatelka I. Nowakowska mówiła o sprawach prywatnego handlu artykułami przemysłowymi i zgłosiła sugestię objęcia tego handlu kartą podatkową. Uważam, że sprawę trzeba rozważyć. Sądzę, że przy spełnieniu pewnych warunków jest to możliwe. Wiem, że istnieje uczulenie na hasło rozszerzania ewidencji w gospodarce nie uspołecznionej. Centralny Związek Rzemiosła powołał zespół, który ma ocenić dotychczasową efektywność stosowania ewidencji. Kiedy znana już będzie ta ocena rozpatrzymy sprawę. Jeśli wprowadzi się podatek od wartości dodanej to trzeba będzie dość powszechnie wprowadzić ewidencje tam, gdzie podatek ten będzie stosowany. Nie są to jednak sprawy, z którymi moglibyśmy wejść od 1 stycznia 1988 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#JerzySablik">Zorientowaliśmy się w kierunkach prac Ministerstwa Finansów. Minister B. Samojlik podkreślił, że podatki kreowane są w oparciu o rozwiązania prawne. Wynika stąd, że jako Rada będziemy często do tego tematu wracać. Nie można więc mówić dziś o zamknięciu dyskusji na tematy podatkowe, a raczej jej otwarciu. Będziemy ją kontynuować przy wszystkich przedsięwzięciach legislacyjnych wprowadzających nowe rozwiązania finansowe.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#JerzySablik">W kolejnym punkcie porządku dziennego Rada rozpatrzyła projekt opinii o „Raporcie o przebiegu i wynikach wdrażania reformy gospodarczej w 1986 r.”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#MieczysławKrawczykiewicz">Zespół roboczy powołany do przygotowania projektu opinii zastanawiał się przede wszystkim, co zawrzeć w tym projekcie opinii, gdy tyle i tak krytycznie powiedziano o przebiegu reformy gospodarczej, gdy mamy ustosunkować się do 1986 roku, mając przed sobą ostatni kwartał 1987 r., gdy w odczuciu społecznym nie tylko nie nastąpił postęp we wdrażaniu reformy, lecz pojawił się pewien regres, co zawrzeć we wnioskach w przededniu opublikowania zasad realizacji II etapu reformy i wreszcie jak ocenić wartość merytoryczną „Raportu”. Po burzliwej dyskusji powstał przedłożony Radzie projekt opinii. Podkreślamy w niej, że już wielokrotnie Rada opiniowała dokumenty związane z reformą i stanem gospodarki i że krytyczną ocena form, trybu i sposobów rozwiązywania bieżących problemów społeczno-gospodarczych zawarta w tamtych opiniach zachowuje pełną aktualność.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#MieczysławKrawczykiewicz">W projekcie opinii koncentrujemy się głównie na dość szerokim uzasadnieniu, dlaczego nasza krytyczna ocena jest tak aktualna. Omawiamy to w 8 punktach na str. 2 i 3 projektu, wskazując m.in. na brak postępu w 1986 r. i pogorszeniu w 1987 r. równowagi ogólnej na wielu odcinkach gospodarczych jako następstwo braku sprawnych mechanizmów kształtowania cen i polityki dewizowej. Mówimy o tym, że utrzymywana kosztowa formuła cen sprzyja marnotrawstwu i osłabia tendencje proefektywnościowe, a PFAZ i obecny podatek od ponadnormatywnych wypłat od wynagrodzeń nie zahamował nadmiernego wzrostu funduszu płac, swoją złożonością i biurokratycznością angażuje bezowocnie służby finansowe przedsiębiorstw, a przez wprowadzenie w tym roku progu wzrostu wynagrodzeń spowodował w wielu wypadkach zakłócenia w rozwoju produkcji i usług.</u>
          <u xml:id="u-245.2" who="#MieczysławKrawczykiewicz">Wyrażamy w projekcie opinii zaniepokojenie tym, że nie osiągnięto zadowalającego postępu w polityce dotacji i restrukturyzacji, w rozwoju naukowo-technicznym, że utrzymują się nadal praktyki monopolistyczne, że zdecydowanie pogorszyła się jakość produkcji, że brak było zdecydowanych działań w kierunku zreformowania centralnej administracji gospodarczej, w czym upatrujemy jedną z głównych przyczyn niepowodzeń w reformowaniu gospodarki. W zakończeniu projektu opinii podkreślamy, że „Raport” zawiera wiele cennego materiału, ale nieuzasadniony jest zawarty w nim optymizm i że nie zawiera on analizy przyczyn niepowodzeń. Wszystko to ma miejsce wówczas, gdy obserwujemy wyczerpywanie się kredytu społecznego zaufania dla reformy. Dlatego projekt opinii kończymy wnioskiem, że negatywnym nastrojom społecznym należy jak najszybciej przeciwstawić realny program wprowadzenia nowego systemu ekonomicznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Projekt opinii jest wyważony. W zasadzie ustosunkowuje się do podstawowych problemów związanych z przebiegiem i warunkami wdrażania reformy gospodarczej. Sądzę jednak, że należy zwrócić uwagę na to, iż stan naszej gospodarki w zasadniczy sposób waży na zamierzeniach związanych z II etapem reformy gospodarczej. „Raport” sprawia przygnębiające wrażenie, gdyż w istocie rzeczy opisuje fiasko reformy w 1986 r. Rok ten był rokiem pogłębiania się nierównowagi gospodarczej i to „Raport” w zasadzie dość obiektywnie przedstawia. Najbardziej przygnębiająca w „Raporcie” jest interpretacja tych niepowodzeń, sprowadzająca się w zasadzie do niemożności konsekwentnego działania centrum z obiektywnych przyczyn natury politycznej i społecznej. Niestety, w takich warunkach prognoza powodzenia najlepiej nawet pomyślanego II etapu reformy musi wypaść pesymistycznie, byłoby bowiem naiwnością liczenie na to, że warunki polityczno-społeczne radykalnie się zmienią. Wręcz przeciwnie, ich zmiana zależy w przeważającej mierze od szybkich efektów reformy, zwłaszcza w sferze przywracania równowagi gospodarczej, a co najmniej zatrzymania pogłębiania się nierównowagi. „Raport” nie zawiera jednak żadnych rozważań nt. tych zależności.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Przechodząc do zagadnień szczegółowych należy przede wszystkim ustosunkować się do tego, co „Raport” mówi o głównych przyczynach nierównowagi, a więc o dynamice cen, płac i dotacji. Podstawowe fakty to: wzrost dochodów ludności o 21% przy wzroście cen detalicznych o 18%, wzrost dotacji budżetowych o 33% przy wzroście cen zaopatrzeniowych o 18% Przy całym zrozumieniu trudnej problematyki polityki cenowej zasadniczy sprzeciw budzi drastyczny wzrost dotacji budżetowych pomimo wielokrotnych w latach ubiegłych deklaracji rządu o ich stopniowej likwidacji. Przekroczenie o 36% dotacji zaplanowanych w ustawie budżetowej na 1986 r. należy uznać za skandal, a tłumaczenie, że plan dotacji opracowany został w warunkach cenowych roku 1985 za nieporozumienie. Przecież CPR na 1986 r., z którym chyba musiała być zgodna ustawa budżetowa, przewidywał istotny wzrost zarówno cen detalicznych, jak i zaopatrzeniowych. Jeśli nawet przyjąć tak absurdalne planowanie budżetowe, to i tak przekroczenia dotacji o 36,5% (i wzroście w stosunku do roku poprzedniego o 41%) nie można tłumaczyć wzrostem cen o 18%. Przede wszystkim zachodzi pytanie, dlaczego utrzymano system dotowania producentów wypaczający rachunek ekonomiczny, a nie przeniesiono niezbędnych dotacji na szczebel zbytu i detalu? To samo dotyczy skomplikowanego i w końcu uznaniowego systemu ulg podatkowych, płacowych itp., w rozliczeniach producentów z budżetem, degradujący prawidłowy rachunek ekonomiczny i zmniejszający efektywność gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-246.2" who="#BarbaraKoziejŻukowa">W sprawach płac pragnę przytoczyć cytat z „Raportu” str. 60: „Miały miejsce także decyzje kreujące ponadplanowe wypłaty wynagrodzeń w preferowanych dziedzinach, m.in. w hutnictwie żelaza oraz w przemysłach węglowym i energetycznym. Wymienione przemysły osiągnęły w 1986 r. najwyższe przyrosty wynagrodzeń przy malejącej wydajności pracy w przemyśle węglowym i energetyce. Skutki społeczno-ekonomiczne tego rodzaju przedsięwzięć są trudne do oszacowania”. Dalej „Raport” podkreśla, że „Wszystko to stwarzało w przedsiębiorstwach przeświadczenie o możliwości bezkarnego podwyższania płac mimo braku podstaw ekonomicznych”… „Uwieńczeniem” tego był nagły wzrost wynagrodzeń w IV kwartale, a zwłaszcza w grudniu 1986 r., po zaznajomieniu się z zasadami kształtowania środków na wynagrodzenia na 1987 r.” (i lata dalsze).</u>
          <u xml:id="u-246.3" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Jak z tego wynika, centrum nie tylko nie panowało w 1986 r. nad sytuacją płacową, lecz stosowało praktyki wręcz przekreślające założenia reformy w tej sferze. Najbardziej drastyczne było preferowanie przemysłu ciężkiego i energetycznego przy spadku wydajności pracy. Prowadziło to do utrwalenia starych, najbardziej nieopłacalnych struktur gospodarki. W tej sytuacji konieczne byłoby wyjaśnienie Sejmowi, jakimi przesłankami kierowało się centrum przy podejmowaniu wspomnianych decyzji i kto konkretnie przyjmuje za nie odpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-246.4" who="#BarbaraKoziejŻukowa">W handlu zagranicznym podstawowe dla reformy znaczenie ma dewizowy kurs złotego. W 1986 r. mimo dwukrotnej zmiany tego kursu nie osiągnięto zamierzonego poziomu opłacalności eksportu. Dopłaty do eksportu (które w 1986 r. wyniosły ok. 350 mld zł - nie licząc innych form rozliczeń z budżetem z tytułu popierania eksportu, jak zwroty podatku obrotowego i dochodowego) są bowiem niczym innym jak powiększaniem kursu dewizowego, czyli dewaluacją złotego, tyle tylko, że nie mają nic wspólnego z reformą, a ich działanie jest wybitnie antyefektywnościowe.</u>
          <u xml:id="u-246.5" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Autorzy „Raportu” widząc potrzebę ograniczenia dopłat eksportowych postulują ich sparametryzowanie, tj. ustalenie sztywnych stawek procentowych na poszczególne branże. Miałoby to wyeliminować uznaniowość w przyznawaniu dostaw. Należy się temu zdecydowanie sprzeciwić. Rzecz sprowadzałaby się bowiem w istocie do ustalenia różnych kursów walutowych dla poszczególnych branż, co miałoby jednoznaczny charakter dezoptymalizujący. Dla gospodarki narodowej wartość dolara jest bowiem niezależna od tego jaka branża uzyskała go w eksporcie. Nie ma żadnych racjonalnych przesłanek do różnicowania kursu na branże. W praktyce musiałyby one również być całkowicie uznaniowe, a ponadto podlegać bardzo gwałtownym przetargom ze strony potężnych grup nacisku. Pozytywnie należy w zasadzie ocenić wiele instrumentów stymulowania eksportu oraz zasilania dewizowego w 1986 r. Nasuwa się jednak uwaga, że skala tych pożytecznych innowacji jest na ogół niezwykle skromna i że chodzi tu raczej o eksperyment niż o działalność mogącą w sposób zasadniczy ruszyć z miejsca eksport.</u>
          <u xml:id="u-246.6" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Zwróciłam uwagę na trzy problemy: dotacji, płac i handlu zagranicznego. One bowiem będą mieć znaczny wpływ na wdrażanie II etanu reformy. Trzeba więc widzieć wszystkie trudności, które nas czekają.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#WojciechWiśniewski">Czy dobrze się stało, że dokument, jakim jest „Raport” opracowała Komisja Planowania? Istnieją przecież różne gremia odpowiedzialne za przebieg i wdrażanie reformy. Mógłby to być Komitet Rady Ministrów ds. Reformy, Komisja ds. Reformy Gospodarczej - jako ciało społeczne, prezydium rządu również mogłoby się podpisać pod tym dokumentem. Powierzenie tego zadania Komisji Planowania nie jest najszczęśliwszym usytuowaniem autorstwa „Raportu”. Nikt nie udowodnił dotychczas, że Komisja Planowania, która wyrosła w systemie nakazowo-rozdzielczym jest organem obiektywnym wobec zachodzących przemian, choć nie chcę ujmować nic z indywidualnego obiektywizmu jej członków.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#WojciechWiśniewski">W tym samym czasie, gdy powstał „Raport o przebiegu i wynikach wdrażania reformy gospodarczej w 1986 r.” powstał inny dokument, a mianowicie raport Banku Światowego o sytuacji gospodarczej w Polsce, w tym także o postępach reformy. Jest to obszerny i rzetelny dokument. W trakcie jego lektury nasuwała mi się nieodparcie refleksja, że dotyczy on jakiegoś egzotycznego kraju. Zawierał on bowiem wiele paradoksów. Mówi się tam mianowicie, że ceny nie odzwierciedlają rzadkości czynników produkcji, występują braki materiałowe, a jednocześnie spore zapasy, nie wspominając już o marnotrawstwie. Istnieje deficyt siły roboczej, a zarazem gołym okiem można dostrzec ogromne przerosty zatrudnienia. W raporcie tym zwraca się uwagę na sztywne struktury gospodarcze uniemożliwiające przepływ czynników produkcji między poszczególnymi jednostkami gospodarki. Generalnie stwierdza się tam, że system jest eklektyczny - jest to hybryda systemu nakazowo-rozdzielczego, który już nie działa oraz nowego mechanizmu ekonomicznego, który jeszcze nie działa. Raport Banku Światowego zawiera swoistą analizę osiągnięć i niedostatków. Mówi się tam, iż różne wskaźniki dotyczące m.in. wzrostu produkcji nie mogły być osiągnięte z braku pełnego zastosowania mechanizmów reformy gospodarczej, czyli ocenia obowiązujący system jako niespójny i posiadający wiele luk. Wskazuje się na wiele niekorzystnych warunków dla podniesienia efektywności gospodarowania, m.in. brak innowacyjności, niską jakość produkcji.</u>
          <u xml:id="u-247.2" who="#WojciechWiśniewski">Całość rozpatrywanego przez nas rządowego „Raportu” jest analityczna, ale kosztem wyczerpujących i miarodajnych wniosków i syntez. Nie jest to materiał optymistyczny, stanowi on raczej wyraz bezsilności. Nie osiągnięto wielu zamierzeń, a na wielu odcinkach wystąpił nawet regres. Główne przyczyny to niespójny system ekonomiczny, nieuzasadnione wymuszanie płac, niski poziom i jakość wyrobów. Powoduje to destabilizację procesów gospodarczych. Trzeba zauważyć, iż te niespójności, nieszczelności systemu odczuwa dotkliwie przeciętny obywatel. Nie bardzo wiadomo natomiast kto za taki stan rzeczy odpowiada. Nowy system musi być zaprojektowany przez ekspertów i specjalistów oraz przyjęty do realizacji przez władze, które przyjmują odpowiedzialność za jego konsekwentną realizację.</u>
          <u xml:id="u-247.3" who="#WojciechWiśniewski">Z niektórych stwierdzeń „Raportu” wynika, iż główne przyczyny niespójności systemu wynikają z oporu grup interesów na różnych szczeblach struktury organizacyjnej gospodarki. W wyniku tego oporu występuje wiele niedostatków i nieprawidłowości m.in. W zaopatrzeniu materiałowym, rozwiązaniach płacowych i in. W imię prawidłowej diagnozy trzeba precyzyjnie określić te grupy, ich siłę, a z drugiej strony - sposoby przeciwdziałania ich naciskom i oporom. Trzeba więc nie tylko pokazywać opory, ale i sposoby ich pokonywania - polityczne, systemowe i organizacyjne. W ogóle przyczyny niepowodzeń trzeba poddać znacznie głębszej analizie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#JerzySablik">Autorem „Raportu” może być zarówno Komisja Planowania, jak i kto inny, ale nie można ignorować załączonego do niego pisma przewodniego, które głosi, że Rada Społeczno-Gospodarcza otrzymała „Raport” od Rady Ministrów. Jest to więc dokument rządowy o stanie i przebiegu realizacji reformy gospodarczej i tak należy go traktować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#JanuszSzosland">Nie osiągnięto spodziewanego rozwoju produkcji przemysłowej. Występuje coraz wyraźniej regres cywilizacyjny społeczeństwa. Podkreślić trzeba niezmiernie powolne tempo wprowadzania nowych technologii i nowych wyrobów, a także brak innowacyjności w przedsiębiorstwach. Czy oznacza to, że nasi inżynierowie, twórcy nowej techniki są gorsi od inżynierów w innych krajach? Nie. Zaprzeczają temu wyniki osiągane przez naszych inżynierów za granicą, gdzie są dobrze wykorzystani i tworzą wartościowe dzieła postępu technicznego. To mechanizmy ekonomiczne stosowane w ramach reformy gospodarczej są jeszcze nieskuteczne. Przedsiębiorstwa nie są zainteresowane innowacjami i poprawą poziomu technologicznego i technicznego wyrobów. Koszty ryzyka i kłopoty z tym związane są znacznie większe niż korzyści z podnoszenia jakości i poziomu produkcji. Przedsiębiorstwa są nadal mało wrażliwe na poziom kosztów. Proponuję, aby do naszej opinii wprowadzić zapis, iż wysoce niezadowalający jest poziom techniczny wyrobów oraz jakość produkcji. Uważam, iż takie sformułowanie wskaże jednocześnie na niesprawność mechanizmów reformy.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#JanuszSzosland">Otrzymaliśmy rok temu reprymendę za formułowanie krytycznej opinii o stanie realizacji reformy gospodarczej. Rozważaliśmy w prezydium, jak uczcić jubileusz naszej Rady. Najlepszym uhonorowaniem naszej pracy będzie przyjęcie zasady, że jeśli w przyszłości Sejm przyjmie naszą opinię, niech to zostanie wyraźnie stwierdzone, a jeśli nie przyjmie - niech nam powiedzą, dlaczego, aby przekonać nas jeśli nie mieliśmy racji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#JerzySablik">Ostatni wniosek prof. J. Szoslanda jest bardzo słuszny i przekażemy go prezydium Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#KazimierzSzafarz">Informuję, iż niemal każdy hutnik ma przepracowanych w ciągu minionego roku co najmniej 300 godzin - nadliczbowych. Osobiście przepracowałem 700 godzin nadliczbowych. Wynikało to z potrzeby zintensyfikowania i zwiększenia produkcji, ale jest także powodem wzrostu płac. Ten stan rzeczy powodują dotkliwe braki kadrowe, jakie odczuwa hutnictwo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#FranciszekKubiczek">W projekcie opinii Rady stwierdza się, iż nie osiągnięto takiego stopnia ogólnej równowagi ekonomicznej, który przynajmniej stworzyłby podstawy funkcjonowania sprawnych mechanizmów autoregulacji. Trzeba się z tym stwierdzeniem zgodzić. Jednocześnie przypominam, iż program realizacji II etapu reformy gospodarczej opiera się na założeniu osiągnięcia tej równowagi gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#FranciszekKubiczek">Polityka rządu w kwestii wynagrodzeń nie jest jeszcze dopracowana, ale nie można twierdzić, iż w ub. r. nastąpił w tej dziedzinie regres. Jest to najtrudniejszy odcinek reformy. Jeśli członkowie Rady mieliby jakieś propozycje pochodzące od specjalistów w zakresie polityki płac, prosimy o zapoznanie nas z nimi. Wszystkim nam bardzo zależy na usprawnieniu polityki płac.</u>
          <u xml:id="u-252.2" who="#FranciszekKubiczek">W projekcie opinii Rady mówi się, iż słabo jeszcze działają w gospodarce mechanizmy sprzyjające restrukturyzacji, a procesy inwestycyjne nie wykazują koncentracji służącej postępowi produkcyjnemu i technologicznemu. Należałoby tu ustalić o jakie mechanizmy chodzi, a także bardziej obiektywnie ocenić wyniki zapoczątkowanych już zmian strukturalnych w produkcji i inwestowaniu. Zmiany są i to dość znaczące. Porównując 1982 r. z 1986 można ustalić, iż dynamika wzrostu produkcji ogółem wyniosła 25% natomiast w gałęziach będących nośnikami postępu technicznego aż 56%. W działalności inwestycyjnej dynamika rozwoju tych gałęzi produkcji wzrosła 3–5-krotnie. Następuje szybki i coraz bardziej dynamiczny rozwój produkcji przemysłu precyzyjnego, elektromaszynowego. Nowe przedsięwzięcia inwestycyjne służą umocnieniu zmian strukturalnych.</u>
          <u xml:id="u-252.3" who="#FranciszekKubiczek">Czy istotnie jakość produkcji uległa zdecydowanemu pogorszeniu? Można powiedzieć, iż na pewnych odcinkach wystąpiło takie zjawisko, ale generalnie nie. Chyba, że członkowie Rady posiadają inne dane, których nie ma Komisja Planowania.</u>
          <u xml:id="u-252.4" who="#FranciszekKubiczek">Kwestionowano stronę formalną autorstwa i przygotowania „Raportu” przez Komisję Planowania. Obowiązuje odpowiednia uchwała rządu o systemie oceny realizacji reformy gospodarczej, która nakłada określone obowiązki na organy rządowe. Raport przygotowany przez Komisję Planowania był przedmiotem oceny przez Komisję Rady Ministrów i jest to materiał rządowy. Zebraliśmy wiele danych statystycznych i ankietowych. Być może raport ekspertów Banku Światowego odpowiada bardziej niektórym gustom, ale nie ma podstaw, żeby twierdzić, że raport opracowany przez nas nie jest obiektywny. Bronię rzetelności tego raportu. Nie wszystkie zjawiska zostały pogłębione analitycznie, ale ich natura jest tak skomplikowana, że analiza jest możliwa dopiero po pewnym czasie.</u>
          <u xml:id="u-252.5" who="#FranciszekKubiczek">W sprawach płac w hutnictwie chciałbym wyjaśnić, iż w 1986 r. wystąpiło zagrożenie realizacji planu z powodu braku kilkuset tysięcy ton wyrobów walcowanych. Wykorzystano więc możliwość dodatkowego zapłacenia za dodatkową produkcję tych wyrobów, aby zrealizować zadania w innych dziedzinach gospodarki. Hutnicy rzetelnie wywiązali się z nałożonych na nich dodatkowych zadań. Były to działania pozasystemowe i taka jest prawda, ale cel był w tym przypadku decydujący.</u>
          <u xml:id="u-252.6" who="#FranciszekKubiczek">Zamierzamy radykalnie odejść od kosztowej formuły cen. Proponuje się konkretne postanowienia i przedsięwzięcia w ramach realizacji II etapu reformy i liczymy na poparcie.</u>
          <u xml:id="u-252.7" who="#FranciszekKubiczek">Nie wiem na czym opierały się uwagi do polityki kursów walutowych i kwestii dopłat do niektórych wyrobów eksportowych. Nasza polityka walutowa jest ostatnio wyjątkowo aktywna. Zamierza się dla pewnych grup wyrobów i wąskich branż, które dokonują restrukturyzacji prowadzić odrębny system subwencji. Generalnie zmierzamy do podniesienia opłacalności naszego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-252.8" who="#FranciszekKubiczek">Nie kwestionując wytycznych uwag co do chłonności przedsiębiorstw na innowacje, trzeba podkreślić, iż nakłady na postęp techniczny z roku na rok szybko rosną. Wzrastają również fundusze przeznaczone na nowe wdrożenia. Sejm przyjął ostatnio ustawę o jednostkach innowacyjno-wdrożeniowych, z którą wiążemy określone nadzieje. Zainteresowanie grup inicjatywnych i zgłoszenia pozwalają się zorientować, że jednostki takie mogą odegrać ważną rolę w podnoszeniu poziomu technicznego wielu naszych wyrobów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Stwierdzenia, które przytaczałam w swojej wypowiedzi zaczerpnęłam z „Raportu”, nie opowiadałam rzeczy zmyślonych. Uważam nadal, że należy wprowadzić jeden kurs walutowy dla wszystkich branż.</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Poprawki i uzupełnienia do projektu opinii Rady przedstawił przewodniczący zespołu roboczego Mieczysław Krawczykiewicz (ekonomista, dyrektor Oddziału Wojewódzkiego NBP w Słupsku, zgłoszony przez zakład pracy): Zespół roboczy proponuje wprowadzić poprawkę w wyniku której odpowiedni zapis w opinii będzie brzmiał: „Procesy inwestycyjne nie wykazują dostatecznej koncentracji na przyspieszenie postępu produktowego i technologicznego”. Proponujemy przyjąć poprawkę i wniosek zgłoszony przez prof. J. Szoslanda i zapisać w opinii, iż „niezadowalający jest poziom techniczny wyrobów i pogarsza się jakość produkcji”.</u>
          <u xml:id="u-253.2" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Stwierdzony w opinii brak apolitycznego podejścia do opisywanych w „Raporcie” problemów proponujemy uzupełnić dwoma przykładami: przekroczenia ustaleń ujętych w CPR i ustawie budżetowej na 1986 r. (dotacje) oraz brak analizy zawartego w „Raporcie” stwierdzenia, iż opór grup interesów na różnych szczeblach struktur organizacyjnych gospodarki spowodował brak znaczących zmian w strukturze gospodarki, ograniczony zakres zmian struktur organizacyjnych i brak zmian podziału kompetencji w zakresie rozdziału deficytowych środków.</u>
          <u xml:id="u-253.3" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Do przedstawionych poprawek członkowie Rady nie zgłosili uwag. Projekt opinii Rada przyjęła jednomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-253.4" who="#BarbaraKoziejŻukowa">O opinii zespołu Rady o polityce kulturalnej państwa poinformował Kazimierz Zarzycki (dziennikarz tygodnika społeczno-kulturalnego „Tak i nie”, zgłoszony przez Śląskie Wydawnictwo Prasowe):</u>
          <u xml:id="u-253.5" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Zespół powołany do przygotowania tej opinii pracował w składzie 30 osób. Opinia została przygotowana na posiedzenie Sejmu poświęcone omówieniu polityki kulturalnej państwa i wiele jej fragmentów wykorzystał w swoim wystąpieniu minister A. Krawczuk. W toku dyskusji nad informacją Ministerstwa Kultury i Sztuki uznaliśmy, że brakuje w niej wielu elementów dotyczących szeroko rozumianej polityki kulturalnej. Zespół uznał, iż w ocenie polityki kulturalnej państwa należy uwzględnić fakt pojawienia się nowych metod upowszechniania dóbr kulturalnych w postaci wideokaset, a także fakt upowszechniania się gier komputerowych. Materiał resortowy nie uwzględniał rozwoju elektroniki i telewizji satelitarnej. Jesteśmy w tej dziedzinie biernymi obserwatorami burzliwie rozwijającego się procesu korzystania z telewizji satelitarnej. Uznaliśmy, iż należy nadać pewne impulsy w kierunku podjęcia przez nasz przemysł produkcji urządzeń odbioru telewizji satelitarnej. Stwierdziliśmy, także, iż w materiale resortowym brak jest wizji przyszłościowej polityki kulturalnej i że nie ma koncepcji oddziaływania kulturalnego na Polaków zamieszkałych zagranicą. Wchodzimy w kolejny etap reformy gospodarczej, a resort kultury i sztuki nie uwzględnił w przedstawionym materiale nawet w zarysie co należy robić w tych warunkach i jak oddziaływać na dalszy szeroki rozwój działalności kulturalnej. Wskazaliśmy na pewne źródła dochodów w postaci rozwoju produkcji płyt, wideokaset, a także na możliwości rozwinięcia i doskonalenia systemu zarządzania kulturą. Zwróciliśmy uwagę na pogarszającą się jakość książek, na nadmierny wzrost ich cen, na zmniejszającą się liczbę tytułów. Uznaliśmy, że panuje pewien chaos programowy w sferze kultury. Zgłosiliśmy w aneksie do naszej ogólnej opinii wiele uwag szczegółowych dotyczących m.in. poligrafii i muzealnictwa, które działa według przestarzałych schematów. Zwróciliśmy też uwagę na niedostateczny program inwestycyjny w sferze kultury.</u>
          <u xml:id="u-253.6" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Zespół nasz z uznaniem przyjął kierunki działań resortu służących wygaszaniu konfliktów w świecie kultury, uspołecznianiu zarządzania kulturą, prowadzenia polityki policentryzmu i stwarzania szans wszystkim ośrodkom kulturalnym w kraju. Nasza opinia była na ogół krytyczna wobec przedstawionych nam materiałów, ale zawierała też pozytywną ocenę zarysów nowej polityki kulturalnej. Podczas debaty sejmowej zabierający głos posłowie posługiwali się naszymi uwagami. Minister. A. Krawczuk przyjmując naszą opinię zapewnił, że uwzględni wszystko co zostało w niej zawarte w swoim przemówieniu sejmowym, ale uwzględnił nie wszystko.</u>
          <u xml:id="u-253.7" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Rada przyjęła przedstawioną informację do wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-253.8" who="#BarbaraKoziejŻukowa">OPINIA nr 29.</u>
          <u xml:id="u-253.9" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL IX kadencji uchwalona w dniu 7 października 1987 r. na temat „Raportu o przebiegu i wynikach wdrażania reformy gospodarczej w 1986 roku”.</u>
          <u xml:id="u-253.10" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL przedstawiając syntetyczną oceną „Raportu o przebiegu i wynikach wdrażania reformy gospodarczej w 1986 roku”, opracowanego przez Komisją Planowania przy Radzie Ministrów, stwierdza, że wielokrotnie już opiniowała dokumenty związane z reformą gospodarczą i oceną stanu gospodarki w 1986 r. Rada zajmowała stanowisko m.in. w sprawach:</u>
          <u xml:id="u-253.11" who="#BarbaraKoziejŻukowa">- raportu o przebiegu i wynikach wdrażania reformy gospodarczej w latach 1981–85 (Opinia nr 8);</u>
          <u xml:id="u-253.12" who="#BarbaraKoziejŻukowa">- projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw określających funkcjonowanie gospodarki uspołecznionej (Opinia nr 10);</u>
          <u xml:id="u-253.13" who="#BarbaraKoziejŻukowa">- realizacji zadań określonych w planach gospodarczych i budżecie w 1986 r. (Opinią nr 25);</u>
          <u xml:id="u-253.14" who="#BarbaraKoziejŻukowa">- stanu rolnictwa i gospodarki żywnościowej w 1986 r. (Opinia nr 22);</u>
          <u xml:id="u-253.15" who="#BarbaraKoziejŻukowa">- oceny realizacji zamówień rządowych na rzecz rynku. (Opinia Zespołu nr 5 RSG);</u>
          <u xml:id="u-253.16" who="#BarbaraKoziejŻukowa">- jakości wyrobów przemysłowych, instrumentów prawnych i ekonomicznych w zakresie jakości oraz uwarunkowań ich efektywnego funkcjonowania w gospodarce (Opinia Zespołu nr 4 RSG);</u>
          <u xml:id="u-253.17" who="#BarbaraKoziejŻukowa">- realizacji NPSG na lata 1983–85 (Opinia Zespołu nr i RSG).</u>
          <u xml:id="u-253.18" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Krytyczna ocena form, trybu i sposobów rozwiązywania bieżących i systemowych problemów społeczno-gospodarczych, zawarta w wymienionych opiniach, zdaniem Rady w podstawowych kwestiach zachowuje pełną aktualność.</u>
          <u xml:id="u-253.19" who="#BarbaraKoziejŻukowa">W szczególności, Rada podtrzymuje swoją oceną stanu reformowania gospodarki, sformułowaną w czerwcu br. r w Opinii nr 23 na temat Tez w sprawie II etapu reformy gospodarczej i stwierdza, że:</u>
          <u xml:id="u-253.20" who="#BarbaraKoziejŻukowa">1. Nie osiągnięto takiego stopnia ogólnej równowagi ekonomicznej, który przynajmniej stworzyłby podstawy funkcjonowania sprawnych mechanizmów autoregulacji. Co więcej, procesy roku 1986 i pierwszej połowy 1987 wskazują na pogorszenie się równowagi ogólnej na wielu odcinkach gospodarki, co musi prowadzić do zmniejszenia sprawności funkcjonowania mechanizmów reformy;</u>
          <u xml:id="u-253.21" who="#BarbaraKoziejŻukowa">2. Przyczyny tego zjawiska tkwią między innymi w braku sprawnych mechanizmów kształtowania cen, jak i polityki dochodowej. Budzi niepokój utrzymywanie się procesów inflacyjnych, a nawet pewne ich spotęgowanie. Mechanizmy zasilania funduszów wynagrodzeń w przedsiębiorstwach są ciągle w małym stopniu powiązane z rzeczywistą efektywnością działalności produkcyjnej i poziomem wydajności pracy. Wzrost wynagrodzeń skorelowany jest przede wszystkim ze wzrostem kosztów utrzymania i pozycją danej branży. W efekcie w gospodarce utrwalają się mechanizmy inflacji kosztowo-cenowej, osłabiającej bodźce do lepszego gospodarowania. Uleganie różnego typu naciskom w polityce dochodowej uniemożliwia stały i konsekwentny proces ograniczania inflacji. W cenotwórstwie nie udało się (poza cenami skupu płodów rolnych) stworzyć parametrycznych formuł cen. Szczególnie negatywnie na mechanizmy efektywnościowe oddziaływuje formuła wiążąca ceny z indywidualnymi kosztami zakładu produkcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-253.22" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Sprzyja ona marnotrawstwu i osłabia tendencje proefektywnościowe. Mimo braku wyraźnej poprawy, utrzymuje się w mechanizmach reformy rozwiązania nie dające oczekiwanych rezultatów. Dominuje nadal kosztowa formuła cen. PFAZ zamieniony na podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń nie zahamował nadmiernego wzrostu płac. Stał się jednak elementem przytłaczającym, swoją złożonością i biurokratycznymi rozwiązaniami, istotne mechanizmy reformy. Przepisy dotyczące p. p. w. w. są najbardziej rozbudowanymi i zawiłymi regulacjami z całego pakietu przepisów reformy. Spowodowało to ogromne trudności interpretacyjne i angażuje znaczne wysiłki ze strony służb finansowych przedsiębiorstw. Jednocześnie są to przepisy najczęściej zmieniane. Nie jest to przypadkowe, lecz wynika z biednej koncepcji leżącej u podstaw obowiązujących regulacji.</u>
          <u xml:id="u-253.23" who="#BarbaraKoziejŻukowa">3. Nie osiągnięto zadowalającego postępu w ograniczeniu polityki dotacji. Prowadzi to do wypaczania rachunku efektywności. Potrzebne jest systematyczne i konsekwentne działanie na rzecz nowego modelu stosowania dotacji. Winno to przyczynić się do stopniowego obniżania obciążeń podatkowych przedsiębiorstw. Nadmierny fiskalizm systemu podatkowego utrudnia w wielu wypadkach zwiększenie efektywności działania przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-253.24" who="#BarbaraKoziejŻukowa">4. Słabo działają w gospodarce mechanizmy sprzyjające procesom restrukturyzacji. Procesy inwestycyjne nie wykazują dostatecznej koncentracji na przyspieszenie postępu produktowego i technologicznego w istniejących zakładach, które poprzez „małą restrukturyzacje” (przede wszystkim realną na obecnym etapie rozwoju ekonomicznego) mogłyby przyczynić się do wzrostu eksportu, wzrostu produkcji rynkowej, obniżenia energo i materiałochłonności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-253.25" who="#BarbaraKoziejŻukowa">5. Działania zmierzające do przyspieszenia rozwoju postępu naukowo-technicznego nie dają zadowalających rezultatów. Przy pewnej poprawie w „tłoczeniu” postępu do gospodarki, zawodzą mechanizmy jego „ssania”.</u>
          <u xml:id="u-253.26" who="#BarbaraKoziejŻukowa">6. Brak było zdecydowanych, konsekwentnych działań w kierunku zreformowania centralnej administracji gospodarczej. Zdaniem Rady była to jedna z podstawowych przyczyn dotychczasowych niepowodzeń w reformowaniu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-253.27" who="#BarbaraKoziejŻukowa">7. Utrzymują się praktyki monopolistyczne.</u>
          <u xml:id="u-253.28" who="#BarbaraKoziejŻukowa">8. Niezadawalający jest poziom techniczny wyrobów i pogarsza się jakość produkcji.</u>
          <u xml:id="u-253.29" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Raport zawiera wiele cennego materiału, w zdecydowanej większości o charakterze informacyjnym i opisowym. Brak analitycznego podejścia do opisywanych problemów nie daje jasnej odpowiedzi co do przyczyn szeregu niekorzystnych zjawisk, które utrzymywały się, a w niektórych wypadkach nawet pogłębiały się w 1986 r. Np. Przekroczenie ustaleń przyjętych w CPR i ustawie budżetowej na 1986 rok (dotacje); stwierdzony w Raporcie opór grup interesów na różnych szczeblach organizacyjnych gospodarki, powodujący brak znaczących zmian w strukturze gospodarki, ograniczony zakres zmian struktur organizacyjnych i brak zmian podziału kompetencji w zakresie rozdziału deficytowych środków. Zdaniem RSG, brak w Raporcie wnikliwej analizy przyczyn tych niepowodzeń powoduje, że jego przydatność jest znikoma, szczególnie jako dokumentu ułatwiającego sformułowanie skuteczniejszych mechanizmów funkcjonowania gospodarki. W kontekście dyskusji nad II etapem reformy, która musi opierać się przede wszystkim na wnioskach wynikających z dotychczasowych niepowodzeń, jest to bardzo istotny metodologiczny mankament przedstawionego dokumentu.</u>
          <u xml:id="u-253.30" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Lektura Raportu potwierdza społeczne odczucie, że rok 1986 był faktycznie okresem zastoju w procesie reformowania gospodarki. Zaproponowane przez rząd zmiany niektórych ustaw określających zasady funkcjonowania gospodarki uspołecznionej, zostały jednoznacznie ocenione jako próba odejścia od reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-253.31" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Autorzy Raportu zdają się nie dostrzegać faktu, że wyczerpuje się kredyt społecznego zaufania do reformy, którego nie przywróci nawet dość krytyczna, ale koncentrująca się na niewielkich osiągnięciach analiza, uciekająca od odpowiedzi na podstawowe pytania o przyczyny niepowodzeń.</u>
          <u xml:id="u-253.32" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Rada Społeczno-Gospodarcza konsekwentnie opowiadając się za głęboką przebudową systemu funkcjonowania gospodarki, uważa za konieczne zwrócić uwagę na niepokojące zjawisko malejącego, społecznego poparcia dla reformy. Uważamy, że w dużym stopniu jest to spowodowane stagnacją procesów reformatorskich w 1986 roku oraz przeciągającą się dyskusją nad II etapem reformy.</u>
          <u xml:id="u-253.33" who="#BarbaraKoziejŻukowa">W odczuciu społecznym reforma w coraz większym stopniu kojarzy się z podwyżkami cen, spadkiem jakości towarów i wzrostem uciążliwości życia. Tym odczuciom należy przeciwstawić jak najszybciej jasno sformułowany, realny program wprowadzenia nowego systemu ekonomicznego oraz ustawowe gwarancje jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-253.34" who="#BarbaraKoziejŻukowa">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-253.35" who="#BarbaraKoziejŻukowa">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-253.36" who="#BarbaraKoziejŻukowa">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (24)</u>
          <u xml:id="u-253.37" who="#BarbaraKoziejŻukowa">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-253.38" who="#BarbaraKoziejŻukowa">14.10.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-253.39" who="#BarbaraKoziejŻukowa">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-253.40" who="#BarbaraKoziejŻukowa">nr 503/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-253.41" who="#BarbaraKoziejŻukowa">[TREŚĆ]</u>
          <u xml:id="u-253.42" who="#BarbaraKoziejŻukowa">W dniu 14 października 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL, obradująca pod przewodnictwem Jerzego Sablika, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-253.43" who="#BarbaraKoziejŻukowa">- projekt opinii o „Programie realizacyjnym II etapu reformy gospodarczej”.</u>
          <u xml:id="u-253.44" who="#BarbaraKoziejŻukowa">W posiedzeniu udział wzięli: sekretarz Komisji ds. Reformy Gospodarczej Jerzy Małkowski, przedstawiciele Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Urzędu Rady Ministrów, placówek naukowo-badawczych, organizacji społeczno-zawodowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#JerzySablik">Pracujemy w warunkach reżimu czasowego narzucającego nam konieczność szybkiego opracowywania opinii. Zgodnie z postanowieniem podjętym na poprzednim posiedzeniu, projekt opinii został dostarczony członkom Rady bezpośrednio przed dzisiejszymi obradami. Zarządzam półgodzinną przerwę, by wszyscy mogli zapoznać się z tym dokumentem.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#JerzySablik">Projekt opinii RS-G o projekcie programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej przedstawił w imieniu zespołu roboczego Franciszek Gaik (nauczyciel akademicki Akademii Ekonomicznej w Krakowie, zgłoszony przez Federację Konsumentów): Zespół roboczy odniósł się do generalnych problemów II etapu reformy gospodarczej - projekt opinii dotyczy generaliów przedstawionego przez rząd programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej. Staraliśmy się unikać wchodzenia w sprawy szczegółowe, branżowe itp. Projekt opinii obejmuje 4 grupy problemów. Na początku mówimy o ogólnej filozofii i intencjach przedłożenia rządowego. Następnie wskazujemy na pewne niespójności pomiędzy celami i kierunkami działań przewidywanymi w programie rządowym a częścią drugą tego materiału obejmującą harmonogram przedmiotowy zamierzeń reformatorskich. Z kolei podnosimy konieczność społecznego spojrzenia i społecznej oceny zamierzeń reformatorskich. Końcowa grupa problemów w projekcie opinii dotyczy determinacji i konsekwencji we wdrażaniu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#JerzySablik">Zgłaszam dwie autopoprawki do projektu opinii. Na str. 6, w akapicie 2., gdzie mowa o problemach kontroli jakości, końcowe zdanie powinno brzmieć: „Rada sugeruje odstąpienie od tego zamiaru i niezależne od przemysłu usytuowanie Państwowego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości”. Dokument rządowy zakłada podporządkowanie Państwowego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości ministrowi przemysłu. Przekreśla to z góry skuteczność i efektywność kontroli. Na ostatnim posiedzeniu Sejmu w jednym z wystąpień stwierdzono, że byłoby to tak, jak gdyby „kłusownik i gajowy zostali posadzeni na jednej ławce”. Projekt naszej opinii krytykuje takie rozwiązanie. Druga autopoprawka dotyczy zakończenia projektu opinii; ostatnie zdanie powinno brzmieć: „Wyrażając zdecydowane poparcie dla generalnej linii proponowanych zmian przedkładamy zawarte w niniejszej opinii uwagi i zastrzeżenia, wnioskując o ich rozpatrzenie przez Wysoki Sejm”.</u>
          <u xml:id="u-254.3" who="#JerzySablik">W projekcie opinii przypominamy, że RS-G wielokrotnie wyrażała swoje poparcie dla reformy gospodarczej, zwracając uwagę na konieczność radykalizacji i przyspieszenia reformy. Stwierdzaliśmy często, że bez przyspieszenia reformy nie jest możliwe przezwyciężenie kryzysu ekonomicznego i społecznego. W naszej opinii nr 8 dotyczącej „Raportu o przebiegu i wynikach wdrażania reformy gospodarczej w latach 1981–1985” potwierdzaliśmy słuszność podstawowej koncepcji reformy, opartej na zasadach samodzielności, samofinansowania i samorządności podmiotów gospodarczych oraz zwiększania stopnia uspołecznienia procesu planowania i zarządzania gospodarką. Odnosząc się do „Tez w sprawie II etapu reformy gospodarczej” podkreślaliśmy, że głównym zadaniem II etapu powinno być jasne wyłożenie, a następnie konsekwentne wdrożenie nowej logiki gospodarowania do praktyki gospodarczej i społecznej.</u>
          <u xml:id="u-254.4" who="#JerzySablik">W projekcie opinii wyrażany jest pogląd, że zarówno „Tezy” jak i projekt „Programu realizacyjnego II etapu reformy” są zbyt ogólne w kwestiach rozwiązań zasadniczych, np. modelowych i zbyt precyzyjne w zamierzeniach dotyczących rozwiązań drugorzędnych. Wniosek ten potwierdza uważna lektura dokumentów rządowych. Zachodzi pewne pomieszanie celów i środków, co może stanowić utrudnienie zarówno w realizacji, jak i w społecznym odbiorze treści programu II etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-254.5" who="#JerzySablik">Konstrukcja projektu „Programu” jest poprawna z punktu widzenia formalnego. Oparty jest on na założeniu, że reforma gospodarcza jest procesem ciągłym i złożonym. Z dokumentu wynika, że władze mają świadomość dotychczasowego niezadowalającego przebiegu procesu reformowania, jak też sprzeczności, jakie ujawniły się w procesach reformatorskich w latach 1981–1987. Projekt „Programu” nie obejmuje jednak pogłębionej analizy i diagnozy przyczyn niezrealizowania zamierzeń reformatorskich oraz odpowiedzialności za ten stan rzeczy. Rodzi to zasadniczą wątpliwość społeczną, czy ośrodki władzy gospodarczej, instytucje odpowiedzialne za dotychczasowe nikłe postępy w reformowaniu gospodarki - nawet po projektowanej zmianie zakresu i funkcji centrum - będą miały dość woli i konsekwencji w realizacji II etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-254.6" who="#JerzySablik">Uważamy, że determinacja i konsekwencja, to sprawa kluczowa w procesie realizacji II etapu reformy gospodarczej. W projekcie opinii zwracamy uwagę, że aktualne obiektywne uwarunkowania procesów reformatorskich są niesprzyjające. Wśród zdarzeń i procesów niesprzyjających na pierwszym miejscu należy wymienić społeczne rozczarowanie dotychczasowymi rezultatami reformowania gospodarki. Niesprzyjającym warunkiem wdrażania reformy jest konieczność poniesienia znacznych wyrzeczeń przez dużą część społeczeństwa. Warunkiem ograniczającym pole manewru jest też świadomość faktu, że realizacja „Programu II etapu reformy” pozostaje w rękach kadr, których mentalność została ukształtowana przez zupełnie inną filozofię myślenia i działania.</u>
          <u xml:id="u-254.7" who="#JerzySablik">Projekt opinii Rady stwierdza, że zamierzenia reformatorskie ujęte w szczegółowym harmonogramie przedmiotowym „Programu” nie stanowią dostatecznej gwarancji powodzenia. Konieczne jest stworzenie silnej społecznej presji przez upodmiotowienie obywatela w procesie społecznego zaangażowania w realizację reformy. Należy ukazać ile ludzie mogę zyskać na konsekwentnej realizacji II etapu reformy i jakie działania i postawy są w tym celu potrzebne. Niezbędne jest wytworzenie przekonania, że lepszych indywidualnych rezultatów pracy ma znaczenia nie tylko dla sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa, ale przede wszystkim dla własnej sytuacji życiowej pracownika. Proponujemy w związku z tym inaczej spojrzeć na program realizacji II etapu reformy. W dokumencie rządowym dominuje punkt widzenia centralnego aparatu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-254.8" who="#JerzySablik">Naszym zdaniem, nie ukazane należycie reformy gospodarczej z punktu widzenia interesu społecznego, interesu pojedynczego obywatela. Jest to ważny czynnik uzyskania społecznej akceptacji programu.</u>
          <u xml:id="u-254.9" who="#JerzySablik">Dokument rządowy składa się z kilku części. Logika części I zatytułowanej: „Cele, oraz przewidywane wyniki” jest intencjonalnie słuszna i określa poprawną sekwencję działań reformatorskich oraz części III - obejmującej harmonogram podmiotowy.</u>
          <u xml:id="u-254.10" who="#JerzySablik">Zdaniem zespołu roboczego, dokument rządowy słusznie zakłada, że realizacja tego celu wymaga zapewnienia równoległych przekształceń zarówno w sferze mechanizmów ekonomicznych, jak też w odbudowie społecznej i politycznej. Konieczne też jest przeciwstawienie się presjom branżowym, regionalnym i wszelkim innym partykularyzmom gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-254.11" who="#JerzySablik">Podzielamy pogląd, że kluczowym problemem w przemian ekonomicznych jest szybki przywrócenie równowagi gospodarczej. Realizacja tego celu wymaga zdecydowanych działań na rzecz zwiększenia roli rynku w gospodarce, przyspieszenia zmian struktury gospodarczej, wyzwolenia przedsiębiorczości zwłaszcza w stosunku do sektora państwowego. Inne niezbędne działania to: poprawa jakości i nowoczesności wyrobów oraz skuteczniejsze wykorzystanie wyników postępu naukowo-technicznego i organizacyjnego. Projekt opinii opowiada się za pełna równoprawnością 3 sektorów gospodarki wobec prawa oraz zasad funkcjonowania; jest tam propozycja rozważenia celowości potwierdzenia trwałości trójsektorowego charakteru gospodarki przez odpowiedni zapis w Konstytucji PRL.</u>
          <u xml:id="u-254.12" who="#JerzySablik">Projekt opinii zwraca uwagę na dysonans pomiędzy deklarowaną wolą ogólnego urynkowienia gospodarki a zapowiedzianymi działaniami szczegółowymi. Duże wątpliwości budzi zapowiedź stosowania odmiennych rozwiązań organizacyjnych i motywacyjnych dla wielkich przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-254.13" who="#JerzySablik">Warto przypomnieć, ze w dotychczasowej historii naszej gospodarki szczególne traktowanie molochów gospodarczych było przyczyną wielu trudności i zahamowań działań reformatorskich. Szczególna traktowanie tych przedsiębiorstw sprowadza się najczęściej do zwalniania ich z wymagań efektywnościowych, tolerowania przekroczeń limitów środków na wynagrodzenie itp. Naszym zdaniem, dokument rządowy powinien precyzyjnie określać owe odmienne rozwiązania ograniczając je do minimum. Jeśli miałyby one mieć charakter preferencyjny, to powinny być poddane szczególnie skutecznej kontroli.</u>
          <u xml:id="u-254.14" who="#JerzySablik">Dokonał się duży postęp w zakresie „tłoczenia” postępu informacyjnego i naukowo-technicznego w naszej gospodarce. Niestety efekty rozwiązań naukowych w praktyce nie są widoczne. Dotąd nie stworzyliśmy rynku myśli technicznej. Konieczne jest zatem odbiurokratyzowanie sposobu sterowania postępem naukowo-technicznym i odejście od systemu tłoczenia rezultatu postępu na rzecz tworzenia odpowiednich warunków i zachęt „ssania” przez gospodarkę postępu naukowo-technicznego.</u>
          <u xml:id="u-254.15" who="#JerzySablik">W projekcie opinii prezentujemy pogląd, że poprawa jakości i nowoczesności wyrobów ma nie tylko duże znaczenie dla zwiększenia podaży, ale przede wszystkim - dla zwiększenia możliwości eksportowych naszej gospodarki. Dokument rządowy mówi o stworzeniu państwowego systemu kontroli jakości. Kontrola byłaby realizowana przez Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości, który byłby podporządkowany ministrowi przemysłu. Uważamy, że kontrola jakości powinna być niezależna od organów zarządzających przemysłem.</u>
          <u xml:id="u-254.16" who="#JerzySablik">Wyrażamy wątpliwość czy utworzenie Funduszu Zmian Strukturalnych w Przemyśle będzie rozwiązaniem skutecznym. Ma być on tworzony z odpisów amortyzacyjnych przedsiębiorstw państwowych. Sugerujemy rozważenie innych źródeł finansowania, gdyż taki sposób nie tylko, że nie doprowadzi do zmian strukturalnych, lecz może wręcz utrwalać dotychczasowe wadliwe struktury. Źródłem tworzenia funduszu powinna być spłata oprocentowanych środków budżetowych wykorzystanych na realizację inwestycji w państwowych jednostkach gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-254.17" who="#JerzySablik">Zwracamy uwagę pomieszanie celu nadrzędnego jakim jest II etap reformy ze sposobem realizacji, którym jest plan gospodarczy. Zamysł dostosowania „programu realizacyjnego II etapu reformy” do wymogów NPSG jest nieporozumieniem. Nie zgadzamy się ze stwierdzeniem, że warunkiem zrealizowania reformy jest wykonanie NPSG w dotychczasowym kształcie. Uważamy że program inwestycyjny na lata 1986–1990 wymaga zasadniczej rewizji, jeśli chcemy uzyskać powodzenie w reformowaniu gospodarki. Dodatkowym argumentem na rzecz naszego stanowiska jest możliwość wprowadzenia tzw. prowizorium budżetowego. Ten instrument można wykorzystać w celu stworzenia pewnego pola manewru przy wdrażaniu programu realizacyjnego II etapu reformy”. Konieczna jest zasadnicza rewizja założeń NPSG na lata 1986–1990 w celu stworzenia warunków do wdrożenia II etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-254.18" who="#JerzySablik">Podzielamy pogląd, że równoważenie gospodarki nie może się odbyć bez przebudowy struktury cen i dochodów. Waśnie dlatego tak ważnym dokumentem jest program realizacyjny związany z umocnieniem pieniądza. Wzrostowi cen musi towarzyszyć zapewnienie możliwości wzrostu dochodów pieniężnych ludności. Niestety, dokument rządowy nie mówi o warunkach wzrostu dochodów ludności. W tej sytuacji obywatel może nie dostrzec swojej szansy życiowej w powodzeniu realizacji II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-254.19" who="#JerzySablik">Dokument rządowy nie prezentuje żadnego klarownego modelu świadczeń społecznych. Brak konkretów związanych ze zmianami w tym systemie. Nie mówi się czy będą to zmiany zasadnicze, czy też niewielkie zmiany doskonalące dotychczasowe rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-254.20" who="#JerzySablik">W projekcie opinii odnosimy się do oprzyrządowania prawnego reformy gospodarczej. Określamy tym mianem przebudowę systemu zarządzania, zmianę zakresu i funkcji centralnego aparatu gospodarczego, zmiany w metodyce planowania centralnego, umocnienie samorządności w działalności gospodarczej i społeczno-zawodowej, rozwój samorządności terytorialnej oraz porządkowanie i doskonalenie systemu prawa. Zgadzamy się z autorami dokumentu rządowego, że zasadniczą intencją tych zmian jest wzrost efektywności funkcjonowania gospodarki. Przemiany te nie mogą być dostrzegane jako cele reformy lecz jedynie jako środki osiągnięcia końcowego celu - racjonalnie działającej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-254.21" who="#JerzySablik">Sporo uwagi poświęcamy w projekcie opinii propozycjom nowych ustaw. Z harmonogramu zawartego w dokumencie rządowym wynika, że ma być wydanych lub zasadniczo zmienionych 88 podstawowych aktów prawnych, nie wliczając w to 15 projektów ustaw już przedłożonych Sejmowi. Niestety dokument rządowy nie precyzuje ile dalszych uregulowań zostanie wydanych z tytułu delegacji zawartych w nowych ustawach. Powstaje jednak wątpliwość co do kształtu reformy realizowanej według obecnie obowiązujących przepisów. Zwracamy uwagę, że społeczna ocena reformy dokonywana jest zazwyczaj nie przez pryzmat założeń lecz dużej liczby niespójnych i niezrozumiałych przepisów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-254.22" who="#JerzySablik">Dokument rządowy przywiązuje dużą wagę do ustawy o tworzeniu prawa. Ma ona być podstawą porządkowania obecnego systemu prawnego. Zwracamy wobec tego uwagę, że ustawa może stanowić podstawę porządkowania prawa dopiero w przyszłości, podczas gdy już teraz potrzebna jest weryfikacja niespójnych przepisów. W przeciwnym razie regulacje prawne będą barierą skutecznego wdrażania II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-254.23" who="#JerzySablik">Podtrzymujemy pogląd, wielokrotnie prezentowany przez RS-G, że prawo powinno umożliwiać i ułatwiać realizację określonych koncepcji a nie - tworzyć zupełnie nowe rozwiązania prawne. W dokumencie rządowym przyjmuje się zasadę, że można stosować wszystko, czego prawo nie zabrania. Wobec tego proponujemy rozważyć celowość uchylenia dotychczas obowiązujących przepisów jednorazowym aktem prawnym.</u>
          <u xml:id="u-254.24" who="#JerzySablik">W opinii wskazujemy na wyraźną niespójność pomiędzy odpowiedzialnością za przygotowanie szczegółowych rozwiązań - nałożoną na dotychczasowe instytucje centrum gospodarczego - a późniejszą realizacją tych decyzji, która będzie dokonywana przez nowe instytucje zreformowanego centrum gospodarczego. Może powstać sytuacja, że kto inny będzie przygotowywał szczegółowe rozwiązania, a komu innemu przyjdzie je realizować, oceniać i kontrolować.</u>
          <u xml:id="u-254.25" who="#JerzySablik">Postulujemy uzupełnienie dokumentu rządowego o klarowną i spójną koncepcją oprzyrządowania prawnego II etapu reformy. Chodzi o przyjęcie zasady, że akty ustawowe zapowiedziane w dokumencie rządowym ograniczą do niezbędnego minimum wydawanie szczegółowych regulacji wykonawczych. Postulujemy ponadto przyspieszenie opracowania ustawy o tworzeniu prawa i wprowadzenie w niej daleko idących ograniczeń prawotwórstwa.</u>
          <u xml:id="u-254.26" who="#JerzySablik">W projekcie naszej opinii zawarliśmy oceną projektów ustaw, które są integralnym elementem „Programu realizacyjnego II etapu reformy”. Dotyczą one zmian zakresu i funkcji centrum w związku z jego rekonstrukcją, zmian niektórych ustaw regulujących funkcjonowanie gospodarki oraz administracyjnego tworzenia nowych struktur w gospodarce. W tym ostatnim przypadku chodzi, m.in. Funduszu Zmian Strukturalnych w Przemyśle oraz Wspólnot „Węgiel Polski” i „Energetyka Polska”. Propozycje te oceniliśmy krytycznie.</u>
          <u xml:id="u-254.27" who="#JerzySablik">Powołanie tych koncernów nie znajduje uzasadnienia merytorycznego ani formalnego. Idzie wszak o obligatoryjne podporządkowanie przedsiębiorstw przemysłu węglowego i energetyki wspólnotom. Proponowane zmiany wewnętrznej struktury i organizacji przemysłu pozostają w sprzeczności z dążeniem do utworzenia gospodarki o charakterze rynkowym. Z jednej strony deklaruje się zwiększenie uprawnień przedsiębiorstw do samodzielnego działania, a z drugiej - zmusza się je do uczestnictwa w obligatoryjnych strukturach ponadzakładowych, co ogranicza samodzielność gospodarczą tych przedsiębiorstw. Prowadzi to do zmiany stanu organizacyjno prawnego przedsiębiorstw w wyniku wprowadzania tzw. wewnętrznego rozrachunku gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-254.28" who="#JerzySablik">Na dodatek w dokumencie rządowym stwierdzono, że nowe formy o charakterze koncernu stanowią alternatywę wobec likwidacji ministerstw branżowych. Jest to oczywiste nieporozumienie.</u>
          <u xml:id="u-254.29" who="#JerzySablik">W zakończeniu projektu opinii dokonujemy generalnej oceny dokumentu rządowego. Stwierdzamy, że dokument stwarza warunki do przeprowadzenia głębokich i radykalnych reform życia społeczno-gospodarczego i stanowi historyczną szansę dla społeczeństwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-254.30" who="#JerzySablik">Jej wykorzystanie będzie zależeć zarówno od zdecydowania władzy, jak też od społecznej akceptacji podejmowanych działań. Społeczeństwo musi mieć szybko dowody, że rzeczywiście dokonuje się przełom we wszystkich podstawowych mechanizmach funkcjonowania naszego kraju. Tylko w tych warunkach społeczeństwo przezwycięży postawy zniechęcenia i obojętności, zrezygnuje z roli biernego obserwatora i „recenzenta”. Bez silnego wsparcia społecznego - a społeczeństwo jest jedynym realizatorem reformy - nie nastąpi poprawa sytuacji gospodarczej państwa i bytu narodu.</u>
          <u xml:id="u-254.31" who="#komentarz">(Dyskusja.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#KazimierzKąkol">Podoba mi się projekt opinii o „Programie realizacyjnym II etapu reformy gospodarczej”. Mam jednak pewne zastrzeżenia, dotyczące przede wszystkim treści merytorycznych i formalnych, a także stylistyki poszczególnych fragmentów opinii. Już pierwsze zdanie projektu wydaje mi się niezręcznie sformułowane. Sądzę, że chodzi nie o przystosowanie mechanizmów funkcjonowania gospodarki i państwa do potrzeb rozwojowych, ale o przekształcenie tych mechanizmów i dostosowanie ich do nowych okoliczności. Także w drugim zdaniu zajmujemy, moim zdaniem, stanowisko zbyt statyczne. Powinniśmy zaakcentować, że chcemy iść do przodu i, że przezwyciężenie kryzysu nie jest celem samym w sobie, ale dokona się jakby mimochodem. Dlatego uważam za konieczne przeredagowanie tego ważnego fragmentu naszej opinii.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#KazimierzKąkol">W rządowym programie realizacyjnym II etapu reformy gospodarczej zawartych zostało wiele sformułowań będących w istocie deklaracjami. Mówi się np. w części pierwszej o „tworzeniu warunków przełomu w budownictwie mieszkaniowym i gospodarce komunalnej”. W treści programu rządowego nie znajdujemy jednak elementów, które by zdecydowały o rzeczywistym przełomie w budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-255.2" who="#KazimierzKąkol">To, co dzieje się obecnie w Polsce można rzeczywiście określić mianem zmian rewolucyjnych, dokonywanych w krótkim okresie. Odnosi się to nie tylko do gospodarki, ale również życia społecznego, poddanego procesom demokratyzacji. Demokracja jest, jak wiadomo, rodzaju żeńskiego, wymaga więc dopieszczenia i nie lubi pośpiechu. Jednak czasu nam brakuje najbardziej. Sejm pracuje i będzie pracował pod presją. Z jednej strony to bardzo dobrze, bo dzięki temu skróci się okres swoistego rozgardiaszu panującego w centrum. Wiadomo przecież, że istniejące struktury organizacyjne będą się bronić, a ludzie tam pracujący będą usiłowali działać po staremu. Nastąpiła już pewna dekompozycja aparatu centralnego władzy, niebawem powołane zostaną nowe urzędy centralne, wszystko to powoduje, że na pierwszy plan wysuwają się sprawy personalne. Powiedziałem kiedyś, że zanim przyjdzie trzęsienie ziemi, odbywa się trzęsienie portek. Właśnie z czymś takim mamy obecnie do czynienia.</u>
          <u xml:id="u-255.3" who="#KazimierzKąkol">Na str. 2 projektu opinii znalazło się kilka niespójnych sformułowań. Wszyscy wiemy, że sytuacja nie jest budująca, panuje bowiem przekonanie, że reforma jest przede wszystkim dla nas a nie przez nas wykonywana. Na razie społeczeństwo pozostaje raczej pasywne, więc rodzi się ważne pytanie, co należy uczynić, aby nastąpiło przebudzenie.</u>
          <u xml:id="u-255.4" who="#KazimierzKąkol">W projekcie opinii powiada się, iż ujęte w szczegółowym harmonogramie zamierzenia „programów”, nie stanowią dostatecznej gwarancji. W dalszej części w czterech punktach proponuje się te niezbędne gwarancje. Uważam, że ten fragment należy zredagować inaczej, napisać, że Rada proponuje wzbogacenie koncepcji rządowej i spojrzenie na reformę od dołu. Z całą pewnością ogromne znaczenie odegra referendum. Już dzisiaj jednak możemy mieć przedsmak tego, co nas czeka. Wczoraj słuchałem zachodniej radiostacji, w której nt. referendum wypowiadał się Lech Wałęsa. Stwierdził on m.in., że na formularzu referendum powinno się napisać słowo „Solidarność”. Mówię o tym dlatego, że różne osoby wiążą różne nadzieje z referendum.</u>
          <u xml:id="u-255.5" who="#KazimierzKąkol">Olbrzymie znaczenie ma przełożenie treści rządowego programu na język zrozumiały dla ludzi. Jest to warunek podstawowy, aby społeczeństwo wiedziało o co chodzi, jakie są cele reformy, i jakie jest miejsce każdego obywatela w jej realizacji. Jak dotąd w środkach masowego przekazu problemy te nie są zbyt klarownie przedstawiane. Z pewnością są ludzie, którzy mogliby to uczynić w sposób przystępny i przekonujący. Taką osobą wśród nas jest pan Stanisław Bęcal.</u>
          <u xml:id="u-255.6" who="#KazimierzKąkol">Integralną częścią rządowego programu realizacyjnego stał się przygotowany przez Narodowy Bank Polski program umacniania pieniądza. Podzielam ocenę zawartą w projekcie naszej opinii, że było to posunięcie słuszne. Chciałbym tylko przypomnieć, że niektóre propozycje dotyczące działania Narodowego Banku Polskiego w I etapie reformowania gospodarki były kpiną ze zdrowego rozsądku. Mam na myśli m.in. emisję pieniądza. Mamy do czynienia z nadprodukcją pieniądza i dalsze jego drukowanie może tylko przyspieszyć procesy inflacyjne. Powinniśmy się do tego ustosunkować wskazując, że polityka emisyjna NBP powinna być uzależniona od akceptacji Sejmu. Każde odstępstwo od tak określonej polityki emisyjnej również wymagałoby akceptacji. Jest to jeden z ważniejszych warunków uzdrowienia złotówki.</u>
          <u xml:id="u-255.7" who="#KazimierzKąkol">Na str. 70 programu rządowego mówi się o usprawnieniach procedury tworzenia i rejestrowania spółek z udziałem zagranicznym. Zawarto tu tylko ogólne zasady tej procedury. Mnie niepokoją natomiast propozycje bardziej szczegółowe, ale mające znaczenie decydujące. Chodzi o procentowy udział państwa, czy raczej strony polskiej w spółkach z udziałem zagranicznym. Nawet w Polsce sanacyjnej nie pozwolono na tworzenie spółek z udziałem kapitału zagranicznego, w którym strona polska nie miałaby co najmniej połowy udziału. Obecnie chcemy odstąpić od tej zasady, czemu jestem zdecydowanie przeciwny.</u>
          <u xml:id="u-255.8" who="#KazimierzKąkol">Kadry stanowią oczywiście najbardziej newralgiczny punkt programu rządowego. Mnożą się pytania, często o charakterze demagogicznym, kto ma dokonać, kto ma sterować procesem zmian nazwanym umownie II etapem reformy gospodarczej. Czy mają to robić ci sami ludzie, którzy sterowali realizacją I etapu reformowania gospodarki? Z pewnością trzeba będzie korzystać z tej samej kadry. Ale mówiąc o realizacji II etapu trzeba przede wszystkim akcentować fakt, że to nie grupa ludzi ale całe polskie społeczeństwo będzie realizowało II etap reformy. Nie oznacza to jednak, że w trakcie reformowania gospodarki nie trzeba będzie dokonywać wymiany ludzi, rugować osób nieudolnych i niekompetentnych. Z całą pewnością musimy mocniej stawiać na młodą kadrę, na takich ludzi jak np. członek naszej Rady pan F. Gaik, który wielokrotnie dawał na posiedzeniach Rady próbkę swoich możliwości intelektualnych. Dr F. Gaik jest o 50 lat ode mnie młodszy, może właśnie dlatego wiele rzeczy jest dla niego bardziej oczywistych i prostych. Młodzi ludzie jego pokroju są z pewnością nie mniejszymi patriotami Polski Ludowej niż my, ludzie starszego pokolenia, są jednocześnie bardziej sceptyczni wobec tego cośmy im zafundowali. Powinniśmy stawiać na takich właśnie ludzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#BarbaraBlida">Nie zgadzam się ze stwierdzeniem sformułowanym na str. 5 projektu opinii, z którego wynika, że duże przedsiębiorstwa są i były preferowane w ubiegłych latach i, że było to istotnym powodem wielu trudności i braku postępu w reformowaniu gospodarki. Jestem pracownikiem jednej z największych firm budowlanych na Śląsku. Moje przedsiębiorstwo „FABUD” przekroczyło o 12% plan, przekazując do użytku w ub. r. ponad 1.800 mieszkań. Budujemy nie tylko mieszkania, oddajemy osiedla kompleksowo. Nie podzielam poglądu, że praktyka szczególnego traktowania dużych przedsiębiorstw była istotną przyczyną wielu dotychczasowych trudności i braku postępu w reformowaniu gospodarki. Trzeba sobie zdawać sprawę z tego, co robią i co mogą zrobić duże przedsiębiorstwa, a co jest możliwe dla przedsiębiorstw małych, zarówno państwowych, jak spółdzielczych i prywatnych. Dotyczy to preferencji podatkowych, które pozwalają małym firmom windować stawki płac za pracę wcale nie bardziej wydajną, ani lepszą od pracy ludzi z dużych przedsiębiorstw. Te dysproporcje płacowe powodują odchodzenie wielu pracowników z dużych przedsiębiorstw do małych. Dzieje się tak na skutek ograniczenia wynikającego z 12% progu wzrostu płac. Jeżeli już wprowadza się pewne ulgi dla dużych przedsiębiorstw to w taki sposób, jak to miało miejsce w ostatnim rozporządzeniu Rady Ministrów zwalniającym od podatku wynagrodzenia uzyskane za pracę w sobotę i niedzielę. Praktycznie nie mamy możliwości pracy w te dni, więc zarządzenie to niewiele nam daje.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#BarbaraBlida">Brak postępu w reformowaniu gospodarki wynika z braku konsekwencji w decyzjach podejmowanych przez ministra finansów, rozgrzeszających niektóre przedsiębiorstwa z łamania przepisów. Wpływa to demoralizująco na pracowników przedsiębiorstw nie związanych bezpośrednio z wydobyciem węgla. Nasze przedsiębiorstwo znajdowało się dotychczas w Ministerstwie Górnictwa. Nie wolno dopuścić do ubezwłasnowolnienia takich przedsiębiorstw, co proponuje się w projekcie realizacyjnym II etapu reformowania gospodarki. Odłączenie tych przedsiębiorstw od wspólnoty byłoby aktem nierozważnym, przynajmniej dopóty, dopóki węgiel utrzyma swe dotychczasowe znaczenie dla naszej gospodarki. Wiąże się to nie tylko z wydobyciem, ale i z zatrudnieniem. Przedsiębiorstwa zgrupowane w Ministerstwie Górnictwa w dotychczasowej strukturze organizacyjnej w pierwszej kolejności wykonywały zadania zapewniające właściwe funkcjonowanie tego resortu. Mają one jednak również inne zadania ważne społecznie. Mam na myśli budownictwo mieszkaniowe wraz z całą infrastrukturą społeczną i techniczną. Poważne są również ich zadania eksportowe. Dlatego uważam, że oderwanie tych przedsiębiorstw od wspólnoty postawiłoby je w roli petenta, na co w obecnej sytuacji gospodarczej nie możemy sobie pozwolić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#HenrykSadownik">Znajdujemy się w trudnym momencie reformowania nie tylko gospodarki, ale również struktury centrum. Rada Społeczno-Gospodarcza wielokrotnie nawoływała do bardziej radykalnych działań reformatorskich. To o co poprzednio walczyliśmy, obecnie staje się rzeczywistością. Nareszcie ogłoszono przyspieszenie operacji reformatorskich. Powinniśmy to w naszej opinii zaakcentować. Podzielam pozytywną opinię moich przedmówców o merytorycznych treściach zawartych w omawianym dzisiaj dokumencie. Poza drobnymi niezręcznościami redakcyjnymi większość sformułowań uważam za słuszne.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#HenrykSadownik">Powinniśmy wyraźniej zaznaczyć nasze poparcie dla idei obecnej operacji reformatorskiej w II etapie.</u>
          <u xml:id="u-257.2" who="#HenrykSadownik">Proponuję przeniesienie niektórych sformułowań o zasadniczym charakterze, znajdujących się obecnie w dalszej części dokumentu, na jego początek. Dotyczy to przede wszystkim ostatniego akapitu na str. 14, w którym wyrażamy zdecydowane poparcie dla generalnej linii proponowanych zmian. Cały ten fragment powinien znaleźć się na początku opinii. Opinia powinna być dokumentem zwartym i ograniczać się w zasadniczej części do zasygnalizowania warunków decydujących o przeprowadzeniu operacji reformatorskich. Wśród tych warunków szczególnie godnym wyeksponowania jest fragment mówiący o poparciu społecznym. Mocniej trzeba też zaakcentować fragment dotyczący kadr, które mają tę operację przeprowadzić. Nie chodzi jedynie o konstatację faktu, że realizacja programu II etapu reformy nadal pozostaje w rękach kadr, których mentalność została ukształtowana przez zupełnie inną filozofię myślenia i działania. Te uwagi powinniśmy skierować do Sejmu, od którego zależeć będzie akceptacja przedłożonych przez premiera propozycji składu ekipy rządowej. Jest oczywiste, że powodzenie II etapu reformy w ogromnym stopniu zależeć będzie od tego, kto będzie tym procesem sterował.</u>
          <u xml:id="u-257.3" who="#HenrykSadownik">Ale obsada ekipy rządowej - to tylko jedna strona problemu kadrowego. Równie duże znaczenie dla powodzenia reformy mają ludzie kierujący organizacjami gospodarczymi. W naszej opinii powinniśmy o tym również powiedzieć, zwrócić uwagę na odpowiedzialność Sejmu za dobór właściwych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-257.4" who="#HenrykSadownik">Ważnym czynnikiem powodzenia reformy będzie stworzenie systemu bieżącej obserwacji i ostrzegania o zjawiskach negatywnych. Wszystkie zawirowania i trudności, które niewątpliwie powstaną w realizacji II etapu reformy, powinny być skrupulatnie obserwowane, aby możliwa była szybka reakcja. System taki powinien mieć wpływ na działalność ekipy rządowej. Rada powinna zadeklarować gotowość uczestniczenia w takim systemie obserwacji i ostrzegania rządu.</u>
          <u xml:id="u-257.5" who="#HenrykSadownik">Uważam, że nasza opinia powinna być dokumentem krótkim, maksymalnie dwustronicowym, w którym oprócz deklaracji poparcia znalazłyby się zasadnicze postulaty, o których mówiłem. Do opinii tej możemy załączyć dokument, w którym zawarte zostałyby szczegółowe propozycja i wnioski, wynikające z dzisiejszej dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#AndrzejGajdziński">Z ogromną satysfakcją pragnę stwierdzić, iż w pracy naszej Rady sprawy inwalidów i ludzi niepełnosprawnych zawsze znajdowały pełne zrozumienie; Rada popierała rozwiązania ułatwiające pokonywanie trudności występujących w codziennym życiu inwalidów. Jestem przekonany, że w rozwiązaniach II etapu reformy sprawy inwalidów i ludzi niepełnosprawnych będą w pełni uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#AndrzejGajdziński">Reprezentuję organizację zatrudniającą inwalidów i osoby niepełnosprawne, dlatego też pragnę przedstawić najistotniejsze problemy nurtujące ją na etapie wdrażania II etapu reformy. Do spraw tych można zaliczyć: gwarancję pełnego zaopatrzenia materiałowego, zapewnienie ciągłości produkcji przez listy wyrobów do wyłącznej produkcji, dalsze pogłębienie ulg systemowych dla pozyskania środków, które pozwoliłyby na tworzenie nowych miejsc pracy, wreszcie stworzenie warunków dla konkurencyjności wyrobów wytwarzanych w jednostkach spółdzielczości inwalidów i niewidomych przez podjęcie przez resort pracy, płac i spraw socjalnych decyzji w sprawie obniżenia składki ZUS, zgodnie z decyzją premiera.</u>
          <u xml:id="u-258.2" who="#AndrzejGajdziński">W programie realizacyjnym II etapu reformy stwierdza się m.in.: „Mając na uwadze zamierzenia systematycznego zwiększenia obszaru swobodnego wyboru oraz konieczność stworzenia odpowiednich warunków zaopatrzeniowych dla odbiorców realizujących cele o charakterze priorytetowym, przewiduje się wprowadzenie zachęt ekonomicznych dla dostawców, które skłaniałyby ich do sprzedaży artykułów zaopatrzenia materiałowo-technicznego w pierwszej kolejności dla tych odbiorców”. W dalszej części proponuje się zwolnienie z części podatku obrotowego w przypadkach, kiedy dostawca sprzedawałby swoje materiały tym priorytetowym odbiorcom.</u>
          <u xml:id="u-258.3" who="#AndrzejGajdziński">Wydaje się, że jeśli chcemy osiągnąć cel, to zwolnienie z części podatku musi być odczuwalne. Z. pobieżnych rachunków wynika, że gdyby wynosiło to np. 2% (jak podano w przykładzie) dla dostawców materiałów sprzedawanych dla spółdzielczości inwalidów, stanowiłoby to łącznie kwotę 200 mln zł, a więc byłaby to wielkość niezauważalna. Wynika stąd, że rozwiązania w tym zakresie muszą być bardziej skuteczne niż się to obecnie proponuje.</u>
          <u xml:id="u-258.4" who="#AndrzejGajdziński">Ważne jest nie tylko utrzymanie ulg systemowych, ale dalsze ich pogłębienie z uwagi na pilną konieczność tworzenia dalszych nowych miejsc pracy chronionej, szczególnie w małych miastach i na wsi. Wielu inwalidów i ludzi niepełnosprawnych ma jeszcze problemy z podjęciem rehabilitacji przez pracę.</u>
          <u xml:id="u-258.5" who="#AndrzejGajdziński">Wśród wielu rozwiązań proponowanych w materiałach mówi się m. in. o swobodzie podejmowania produkcji i walce z monopolami. Zastanawiam się, czy w takim wypadku ma rację bytu rozporządzenie Rady Ministrów z 19 lipca 1985 r. mówiące o stworzeniu warunków do działalności jednostek spółdzielczości inwalidów. Rozporządzenie to ustala tzw. listę wyrobów zastrzeżonych do wyłącznej produkcji przez jednostki statutowo zatrudniające inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-258.6" who="#AndrzejGajdziński">Wskazane jest stworzenie rozwiązania systemowego, np. obłożenie dodatkowym podatkiem tych, którzy podejmują tę zastrzeżoną produkcję, a nie są jednostkami wymienionymi w tym akcie prawnym. Uzyskane w ten sposób środki mogłyby służyć zwiększaniu liczby miejsc pracy dla inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-258.7" who="#AndrzejGajdziński">Proponuję, by w naszej opinii na str. 5, trzeci akapit kończący się zdaniem: „sprowadzało się to bowiem najczęściej do zwalniania ich z wymogów efektywnościowych, przekraczania limitów środków na wynagrodzenia itp.” uzupełnić stwierdzeniem: „Jedynie należy przewidzieć odstępstwa od parametrów i instrumentów ekonomicznych w stosunku do uspołecznionych jednostek zatrudniających osoby niepełnosprawne, a zwłaszcza do spółdzielni inwalidów i niewidomych”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#JanuszCichosz">Projekt opinii generalnie mi się podoba, jest zgrabnie i mądrze opracowany. Moja uwaga dotyczy ostatniego akapitu na str. 7: „Zdaniem Rady słusznie włączono do programu realizacyjnego II etapu reformy program umacniania pieniądza opracowany przez Narodowy Bank Polski”. Proponuję uzupełnienie tego akapitu następującym sformułowaniem: „Jednak zapisy zawarte w programie realizacyjnym II etapu reformy dotyczące rozwoju systemu bankowego muszą być zgodną z programem umacniania pieniądza”.</u>
          <u xml:id="u-259.1" who="#JanuszCichosz">Program umacniania pieniądza bardzo precyzyjnie określa rodzaje istniejących banków, ich zakres działania, możliwości tworzenia nowych banków, ich przyszłe funkcje i obszary działania.</u>
          <u xml:id="u-259.2" who="#JanuszCichosz">Tymczasem z rozdziału IX dotyczącego rozwoju systemu bankowego wynika, że w przyszłości istnieć będą - poza centralnym bankiem państwa oraz utworzonym Bankiem Państwowym PKO niezidentyfikowane banki komercyjne. Nic nie mówi się o istniejących już przecież od dziesiątków lat bankach spółdzielczych i banku państwowo-spółdzielczym, jakim jest Bank Gospodarki Żywnościowej. Dość precyzyjnie natomiast formułuje się rolę Narodowego Banku Polskiego jako banku państwa. Z roli tej wynika, że w najbliższej przyszłości nastąpi nie - jak to się mówi - stworzenie warunków konkurencyjności między bankami w celu poprawy obsługi finansowej ludności i jednostek gospodarczych, a coś wręcz odwrotnego - monopolizacja i całkowite podporządkowanie wszystkich banków Narodowemu Bankowi Polskiemu.</u>
          <u xml:id="u-259.3" who="#JanuszCichosz">Trudno negować potrzebę koordynowania działalności bankowej, zwłaszcza w okresie prowadzenia polityki umacniania pieniądza. Potrzeba ta nie może być kwestionowana. Dyskusyjne jest jednak autokratyczne ustawianie przez NBP warunków powstawania nowych banków, określanie ich lokat i rezerw, stopy procentowej, kredytów i depozytów, systemów kredytowych, warunków udzielania kredytu refinansowego oraz sprawowanie nadzoru nad całym systemem bankowym w kraju. Sprowadzi to inne banki do roli kas wypłat podległych NBP, a nie banków mogących konkurować ze sobą w doskonaleniu usług bankowych.</u>
          <u xml:id="u-259.4" who="#JanuszCichosz">W dokumencie rządowym znikła praktycznie funkcja koordynacyjna Rady Banków. Brak jest możliwości tworzenia jednostek gospodarczych przez inne banki - poza bankami państwowymi. Mając na uwadze ogromną rolę banków w II etapie reformy gospodarczej, proszę Radę o uwzględnienie w opinii zgłoszonych przeze mnie uwag.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#PiotrKryczka">Jestem w niezręcznej sytuacji, gdyż zabieram głos jako uczestnik zespołu roboczego, przygotowującego zaprezentowany Radzie projekt opinii. Jedna z moich uwag nie została jednak uwzględniona w tym dokumencie, który generalnie uważam za bardzo wyważony.</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#PiotrKryczka">Na str. 3 projektu opinii wymienione są trzy warunki realizacji „Programu”. Są to:</u>
          <u xml:id="u-260.2" who="#PiotrKryczka">- stworzenie silnej społecznej presji poprzez upodmiotowienie obywatela w procesie społecznego zaangażowania w realizację „Programu”;</u>
          <u xml:id="u-260.3" who="#PiotrKryczka">- ukazanie jakimi działaniami i postawami poszczególne grupy zawodowe, kiedy i ile mogą zyskać na konsekwentnej realizacji II etapu reformy;</u>
          <u xml:id="u-260.4" who="#PiotrKryczka">- ukazanie i przekonanie, że osiągnięcie lepszych indywidualnych rezultatów pracy ma znaczenie nie tylko dla sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa czy gospodarki, ale przede wszystkim dla własnej sytuacji życiowej pracownika.</u>
          <u xml:id="u-260.5" who="#PiotrKryczka">Uważam, że należy tu dodać jeszcze czwarty istotny element: tworzenie warunków do samoorganizacji społeczeństwa. Od wielu dziesięcioleci, od lat 50 mamy do czynienia z pewną nieufnością do wszystkiego, co funkcjonuje poza oficjalnym obiegiem społecznym i politycznym. Myślę, że pozytywne doświadczenia z Kościołem Katolickim pozwalają stwierdzić, że nadszedł czas, w którym trzeba, poszerzyć społeczną podstawę rządzenia. Jest bowiem paradoksem, że reforma będzie realizowana w znacznej mierze przez siły istniejące poza oficjalnymi strukturami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#WojciechWiśniewski">Pracowałem w zespole redakcyjnym przygotowującym projekt opinii i w związku z tym dla skrócenia dyskusji rezygnuję z zabrania głosu. Proponuję jedynie, by najważniejsze fragmenty naszej opinii zostały podkreślone.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Na wstępie uwaga ogólna: nikt nie kwestionuje potrzeby szybkiego wdrażania reformy gospodarczej. Odpowiadają mi przeto dotyczące tego sformułowania opinii. Należy jednak jak najszybciej przedstawić program realizacyjny II etapu reformy społeczeństwu i ukazać mu nowe rozwiązania gospodarcze oraz ich skutki ekonomiczne i społeczne. Trzeba też zwrócić się do społeczeństwa o zaangażowany udział w tej wielkiej narodowej operacji i unaocznić mu potrzebę tego udziału.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Jestem przeciwna pojawiającym się w środkach masowego przekazu różnym sformułowanym „na okrągło” hasłom dotyczącym reformy, cytującym różne opinie - np. Banku światowego czy Międzynarodowego Funduszu Walutowego - co do możliwości naszej gospodarki, co często stwarza złudzenia i iluzje.</u>
          <u xml:id="u-262.2" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Przypomina mi to powoływanie się na możliwości „samospłaty” kredytów, jakich nam tak ochoczo udzielano w latach 70. Później przekonaliśmy się, że te działania zewnętrzne w dużym stopniu miały na celu „chwycenie nas za gardło”.</u>
          <u xml:id="u-262.3" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Należy więc przede wszystkim położyć nacisk na to, jak każdy obywatel, każde przedsiębiorstwo, każda instytucja widzi swój udział w przeprowadzeniu II etapu reformy - bo musimy przede wszystkim liczyć na siebie.</u>
          <u xml:id="u-262.4" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Projekt opinii w sposób niezwykle trafny i odpowiedzialny odnosi się do całej sfery przemysłu i rynku. Skoro tak - to chciałabym, aby w części opinii dotyczącej rynku i zaopatrzenia postawić kwestię podporządkowania przemysłu drobnego. W dokumentach sytuuje się ten przemysł w ogólnej puli przemysłu. Nie jest to zasadne, a przykłady tego można czerpać z niedalekiej przeszłości, kiedy państwowy przemysł terenowy - a więc właśnie przemysł drobny - podporządkowano wielkiemu przemysłowi. Ogołociło to skutecznie rynek i skutki tego posunięcia odczuwamy do dziś. Pragnę przypomnieć, że w okresie pierwszego powojennego planu 3-letniego udział przemysłu drobnego wynosił 30%, a był to jedyny plan faktycznie wykonany.</u>
          <u xml:id="u-262.5" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Kolejny problem dotyczy polityki społecznej państwa i jej bilansu w ogólnym bilansie gospodarczym. Działania w sferze polityki społecznej państwa są opisane w różnych miejscach programu realizacyjnego II etapu reformy; moim zdaniem jednak model tej polityki powinien być przedstawiony jako odrębna część „Programu”. Ma to duże znaczenie dla społeczeństwa, powinno też uporządkować wiele nieprawidłowości, np. podporządkowanie lekarskich komisji ds. inwalidztwa.</u>
          <u xml:id="u-262.6" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Społeczeństwo musi wiedzieć, co przyniosą wysiłki gospodarcze w sferze nauki, oświaty, kultury, służby zdrowia itp., a także jak sprząc te dziedziny z działaniami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-262.7" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Kolejna kwestia dotyczy problemu pozornie marginalnego. Chodzi o usytuowanie turystyki - przy czym nie chciałabym stanąć wobec zarzutu, że czegoś się w materiałach nie doczytałam i że w istocie chodzi o hotele i gastronomię. Chcę też zaznaczyć, że o ile mamy być wiarygodni dla społeczeństwa - nie możemy stale reformować określonych struktur stwierdzając, że poprzednie zmiany były pomyłką. Polityk i saper mylą się tylko raz. Przytoczę uzasadnienie zmiany struktury w dziedzinie kultury fizycznej i turystyki, dokonanej zaledwie przez dwoma laty. Cytuję uzasadnienie posła sprawozdawcy, który na posiedzeniu Sejmu przedstawiał stanowisko Komisji Nadzwyczajnej wobec rządowego projektu ustawy o zmianach w organizacji i zakresie działania niektórych naczelnych i centralnych organów administracji państwowej. „Łączenie urzędów kultury fizycznej i sportu z turystyką przypomina, iż nierzadkie są rozwiązania organizacyjne nietrafione, z których trzeba się potem wycofywanie negując możliwości proponowanego obecnie rozwiązania, oczekuje się w obu dziedzinach aktywnego działania, a szczególnie powiązania kultury fizycznej i rekreacji z turystyką jako oferty dla mieszkańca coraz bardziej zmęczonego współczesną cywilizacją i wymagającego wypoczynku i regeneracji”.</u>
          <u xml:id="u-262.8" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Podpisuję się pod tym stwierdzeniem, było ono słuszne, bowiem w tym układzie strukturalnym w I etapie reformy turystyka zyskała pełne samofinansowanie: 180 mld zł obrotu, 16,5 mld podatków, 120 mln dolarów. Rozszerzyła się w turystyce samorządność, nastąpił bardzo duży wzrost samodzielności, a efektem był szybki proces odbudowy ruchu turystycznego i wypoczynku krajowego, a także pozytywne zjawiska w odbudowie turystyki zagranicznej, zwłaszcza do państw II obszaru płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-262.9" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Powiązanie turystyki z kulturą fizyczną sprawdziło się i nie było to rozwiązanie sztuczne. Gdy były razem - dziedziny te miały największe osiągnięcia. Jest to zrozumiałe, bo turystyka ściśle zazębia się z kulturą fizyczną. Trudno dokonać precyzyjnego podziału turystyki na komercyjną i inne jej rodzaje. Organizacje społeczne - PTTK, PZMot, ruch młodzieżowy, związki zawodowe prowadzą w dziedzinie turystyki zarówno działalność gospodarczą jak i społeczną. Także baza turystyki służy działalności gospodarczej, ale i społecznej; np. ośrodki sportu i rekreacji prowadzą usługi programowe, hotelowe, transportowe, a wiele obiektów turystycznych służy sportowi i rekreacji, Turystyka zagraniczna zarabia na rozwój bazy dla turystyki społecznej i wymaga współpracy z handlem zagranicznym i resortem finansów.</u>
          <u xml:id="u-262.10" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Czemu zatem ma służyć podzielenie tej turystyki? Czyżby zespolenie jej ze sprawami młodzieży i kultury fizycznej było niesłuszne, czyżby - tak to komentuje społeczeństwo - umiejscowienie części turystyki w sektorze rynku wynikło z tego, że na niektóre wycieczki jeżdżą handlarze? Umacniając funkcje rynku wewnętrznego i nareszcie dostrzegając jego rolę w ogólnej polityce państwa - nie dodawajmy mu zbędnych obciążeń.</u>
          <u xml:id="u-262.11" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Prosiłabym o uwzględnienie moich uwag i opinii, proponuję też, aby w jej końcowych sformułowaniach zwrócić się do Sejmu o wnikliwe jej rozpatrzenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#JacekDreżewski">Pracowników energetyki z reguły traktuje się jako osoby uprzywilejowane, wobec powołania Wspólnoty „Energetyka Polska”. Opinia taka wynika z niedoinformowania. Swój udział ma tu również powszechny pęd do wszystkich dużych struktur gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#JacekDreżewski">Projekt opinii Rady jest dobry, choć zawiera pewne niespójności. Na str. 5 mówi się, że nie należy popierać administracyjnego tworzenia związków przedsiębiorstw o charakterze koncernów, zwłaszcza w świetle uzasadnienia, że są alternatywą likwidowanych ministerstw gałęziowych. Stwierdza się też, że rozwiązania te są niekorzystne dla rozszerzenia roli rynku.</u>
          <u xml:id="u-263.2" who="#JacekDreżewski">Na str. 11 projektu naszej opinii stwierdza się, że merytoryczna i formalna treść działania tych koncernów w proponowanej formie nie znajduje uzasadnienia. Dodaje się, że jest to obligatoryjne podporządkowanie przedsiębiorstw energetyki powodujące zmiany stanu organizacyjno-prawnego tych jednostek, wprowadzając go to tzw. rozrachunku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-263.3" who="#JacekDreżewski">Proponuję skreślić te zbyt ostre sformułowania, gdyż nie mają one realnych podstaw. Utworzenie Wspólnoty „Energetyka Polska” było przedmiotem wielu studiów i narad. Na ten temat wypowiadali się eksperci. Rozwiązanie to zyskało aprobatę wielu gremiów, łącznie z partyjno-rządowym zespołem ds. przeglądu struktur organizacyjnych w gospodarce. Stwierdzam wyraźnie, że są wszelkie formalne podstawy - bowiem prawo przewiduję taką możliwość - powołania Wspólnoty. Wykreślmy więc z projektu naszej opinii zdanie poddające w wątpliwość oczywisty stan rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-263.4" who="#JacekDreżewski">Na całym świecie energetyka nie jest rozproszona, lecz pozostaje skupiona w dużych organizacjach. Dzieje się tak niezależnie od tego, czy są to organizacje państwowe, czy też koncerny prywatne. Centralizacja energetyki sprzyja właściwemu bilansowaniu mocy sieci, przesyłaniu ewentualnych nadwyżek mocy tam, gdzie występują częściowe niedobory. Operatywne sterowanie jest łatwiejsze w warunkach dużego organizmu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-263.5" who="#JacekDreżewski">W Polsce energetyka jest mocno zdekapitalizowana. Mamy bardzo napięty bilans energetyczny, trzeba remontować instalacje w starych obiektach. Zachodzi też potrzeba budowy nowych elektrowni. Ta dziedzina gospodarki ma znaczenie strategiczne. Nie możemy pozostawić energetyki samej sobie licząc na to, że da sobie radę sama. Stworzenie Wspólnoty „Energetyka Polska” jest więc celowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#StanisławBocal">Trudno zabierać mi głos, bo czuję się tak, jakbym był wywołany do tablicy przez prof. K. Kąkola. Byłem wczoraj na spotkaniu z wicepremierem Z. Sadowskim nt. II etapu reformy gospodarczej. Wygląda na to, że wszyscy jesteśmy za reformą, ale jakoś nie może się nam ona udać.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#StanisławBocal">Wszyscy popieramy reformę, jednak każdy z nas ma pewne „ale”. Każdy myśli, że reforma reformą, a chodzi o to, żeby sam na tym interesie nie stracił. Każdy z nas popiera reformę, ale też się jej trochę boi.</u>
          <u xml:id="u-264.2" who="#StanisławBocal">Tak sobie myślę, że II etap reformy gospodarczej, to jakby Konstytucja 3 Maja, jakby ratunek dla tego kraju gnębionego kryzysem. Kiedy wreszcie wyrzekniemy się prywaty i wykorzystamy szansę poprawy tycia naszego kraju. Oczywiście, można mówić, że dawniej było gorzej, ale to nie rozwiązuje sprawy. Sam pamiętam, jak przed wojną nie było co jeść. Wtedy był rzeczywiście kryzys. Dzisiaj wystarczy, że nie ma szynki i każdy uważa, że jest źle.</u>
          <u xml:id="u-264.3" who="#StanisławBocal">Pamiętam czasy przedwojenne, gdy był w Polsce kapitalizm. Kapitalizm nigdy nie dbał i nie będzie dbał o interes prostego człowieka. Dlatego mówię - ostrożnie z kapitałem zagranicznym w naszym. kraju. Kapitał zagraniczny nie będzie popierał reformy gospodarczej, a może najwyżej popierać różnego rodzaju dywersję.</u>
          <u xml:id="u-264.4" who="#StanisławBocal">Jestem prostym rolnikiem ze wsi. U nas na wsi ciężko się pracuje i żyje blisko przyrody. W przyrodzie próżniak się nie uchowa. Trutniom obcina się skrzyła i wyrzuca się je z ula. Widzę wielu trutniów w naszym społeczeństwie. Boją się oni i „trzęsą portkami” przed reforma, bo musieliby zabrać się do roboty. Każdy z nich patrzy jakby tu nie stracić na tej reformie.</u>
          <u xml:id="u-264.5" who="#StanisławBocal">Wielką rolę w naszym społeczeństwie odgrywa Kościół. Mą on wielki wpływ moralny na ludzi. W historii Kościoła było wielu księży patriotów np. ks. P. Ściegienny. Zwracam się z prośbą do Kościoła, by wykorzystał swój wpływ na ludzi po to, żeby w Polsce nikt nie żył na cudzy koszt. Znajdźmy wreszcie radę na tych co dobrze zarabiają, a nic nie robią. Tacy ludzie nigdy nie będą chcieli reformy.</u>
          <u xml:id="u-264.6" who="#StanisławBocal">Częstą mówi się, że młodzież chce wyjechać za granicę. Coraz więcej ludzi wykształconych - inżynierów, naukowców, lekarzy itp. wyjeżdża za granicę i zostaje tam. Przypominam, że dawniej za granicę „za chlebem” wyjeżdżali chłopi i robotnicy, a dzisiaj wyjeżdżają uczeni. Zróbmy w końcu coś, by mogli oni zostać w kraju i by mogli zrealizować swoje cele życiowe w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-264.7" who="#StanisławBocal">W narodzie naszym nie brak ofiarności. I chłop i robotnik pracują ciężko. Mówi się, że społeczeństwo nie lubi władzy, ale nie o to chodzi by ją lubiło, lecz by ją szanowało. Szanujemy władzę, a władza niech nie daje obietnic bez pokrycia, bo powodują one zwątpienie społeczne. Już Tadeusz Kościuszko powiedział, że najgorsze dla narodu - to zwątpić we własne siły. Uwierzmy nareszcie, że w Polsce może być lepiej i weźmy się do pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#AndrzejKalwas">Przedstawiony przez rząd program realizacyjny II etapu reformy jest wszechstronny, kompleksowy i generalnie spójny, mimo pewnych niedociągnięć szczegółowych. Jest to dokument o wielkiej wadze i dużym zasięgu społecznym. Stanowi on podsumowanie pewnego etapu działań reformatorskich i wytyczenie kierunków działania na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#AndrzejKalwas">Słusznie stwierdza się w projekcie naszej opinii, że program II etapu reformy jest naszą szansą historyczną. Nie jest to stwierdzenie retoryczne.</u>
          <u xml:id="u-265.2" who="#AndrzejKalwas">Aby reforma została wdrożona i dobrze funkcjonowała w praktyce muszą być spełnione pewne warunki. Spełnienie tych warunków będzie stanowiło gwarancję sprawnego wdrażania reformy. Pierwszym warunkiem jest szybka i operatywna analiza przepisów prawnych w celu uchylenia rozwiązań przestarzałych i sprzecznych z reformą.</u>
          <u xml:id="u-265.3" who="#AndrzejKalwas">Myślę, że takiej analizy możemy dokonać w okresie kilku miesięcy. Nowy system prawny musi być dostosowany do wymogów reformy.</u>
          <u xml:id="u-265.4" who="#AndrzejKalwas">Drugim warunkiem sprawnego wdrażania reformy jest stworzenie instytucjonalnych zabezpieczeń przed tworzeniem nowych przepisów prawnych o charakterze partykularnym. Propozycją takiego zabezpieczenia jest projekt ustawy o tworzeniu prawa. Czuwajmy nad dalszym rozwojem tej inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-265.5" who="#AndrzejKalwas">Trzecim warunkiem, który gwarantuje wdrożenie reformy jest przebudowa roli i funkcji centrum gospodarczego. Wokół tej sprawy narosło sporo nieporozumień. Nie trzeba reformy centrum demonizować i epatować społeczeństwa jej przebiegiem. Nie należy oczekiwać szybkich i bezpośrednich skutków reformy centrum. To nie magiczne zaklęcie, które wszystko odmieni, lecz środek do realizacji głównych celów reformy.</u>
          <u xml:id="u-265.6" who="#AndrzejKalwas">Kolejnym warunkiem powodzenia reformy jest rozwiązanie spraw kadrowych. Słusznie wspomina się, że obecna kadra kierownicza kształciła się w innych warunkach, ma nawyki biurokratyczne, nakazowe itp. Wytyczną kadrową w II etapie reformy musi być obsadzanie stanowisk ludźmi pozytywnie nastawionymi do procesów zmian. Powinni oni szybko dać się poznać w nowych realiach gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-265.7" who="#AndrzejKalwas">Ważnym warunkiem powodzenia reformy jest konsekwentna budowa społecznego poparcia dla procesów reformatorskich. W tym celu należy szerzej niż dotychczas korzystać z samorządów. Chodzi nie tylko o samorząd pracowniczy, włączony w zarządzanie zakładem, lecz również o samorząd terytorialny. Ten ostatni powinien w sposób pełny decydować o sprawach lokalnych. Jak dotąd nie ma takich uprawnień.</u>
          <u xml:id="u-265.8" who="#AndrzejKalwas">Niedomogiem przedstawionych materiałów rządowych jest brak kompleksowej koncepcji polityki podatkowej państwa w II etapie reformy gospodarczej. Czas nagli i uważam, że propozycje nowego systemu podatkowego muszą być zgłoszone wraz z początkiem II etapu reformy. Powinny one sprzyjać wzrostowi aktywności i przedsiębiorczości jednostek gospodarczych. Można to osiągnąć m.in. przez ograniczenie dotychczasowego nadmiernego fiskalizmu.</u>
          <u xml:id="u-265.9" who="#AndrzejKalwas">Ważnym warunkiem powodzenia reformy jest kontrola stopnia realizacji zamierzeń. Kontrolę tę powinien sprawować Sejm przez swoje organa. Ciało to pełni społeczny nadzór nad całością życia w naszym kraju i musi kontrolować tak ważne przedsięwzięcia jak II etap reformy gospodarczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#JerzyMałkowski">Projekt opinii w pełni mnie satysfakcjonuje. To nie patos i nie przesada, że w opinii mówi się o historycznej szansie, jaką jest II etap reformy. Dzieło reformy wymaga jednak poparcia. Zbyt rzadko uświadamiamy sobie, że reforma to walka interesów. Ktoś kto obserwuje wdrażanie reformy na co dzień dostrzega wyraźnie ścierające się interesy różnych grup społecznych i ludzi. Myślę, że Rada Społeczno-Gospodarcza jest także płaszczyzną ścierania się różnych interesów. Tym bardziej cenne jest jej poparcie udzielone „Programowi realizacji II etapu reformy gospodarczej”.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#JerzyMałkowski">Mówiąc o ścieraniu się interesów warto dostrzec, że interes grupowy jest zawsze silniejszy od interesu ogólno-społecznego. Za interesem grupowym stoją konkretne osoby zapewniające mu tzw. dużą siłę przebicia, zaś interes ogólny nie zawsze ma zdecydowanych i konsekwentnych zwolenników. Myślę, że II etap reformy gospodarczej powinien służyć takiemu przekształceniu interesów grupowych, by pełniej realizowały cele ogólnospołeczne.</u>
          <u xml:id="u-266.2" who="#JerzyMałkowski">Cała reformy gospodarcza może być analizowana w dwóch płaszczyznach: warunków gospodarowania ograniczających pole manewru oraz potrzeb społecznych, które musimy zaspokoić. Program realizacyjny II etapu reformy musi zapewnić przecięcie się tych dwóch płaszczyzn w jakimś punkcie. Ten punkt będzie naszym rozwiązaniem. Jeśli potrzeby społeczne i możliwości realizacyjne reformy nie spotkają się w jakimś punkcie, to nasz program będzie chybiony.</u>
          <u xml:id="u-266.3" who="#JerzyMałkowski">Mówi się często, że ogólne cechy programu realizacyjnego reformy są słuszne, zastrzeżenia natomiast budzą zadania cząstkowe. Czy tak jest rzeczywiście? Być może każde zadanie cząstkowe realizowane z osobna przynosi niedostateczny postęp, jednak jest to droga stopniowej realizacji celu. Krok po kroku, kropla po kropli drążymy przysłowiową skałę. Dobrym przykładem stopniowego posuwania się naprzód jest problem budownictwa. Oczywiście przełom w tej dziedzinie gospodarowania nie może się dokonać natychmiast. Reforma przewiduje stopniowe podejmowanie kolejnych przedsięwzięć. Na rynek budowlany wejdą nowe przedsiębiorstwa, stworzy się warunki do walki konkurencyjnej na tym rynku. Są to drobne kroki, które muszą w konsekwencji prowadzić do zmian jakościowych. Taka jest logika wdrażania reformy.</u>
          <u xml:id="u-266.4" who="#JerzyMałkowski">W dyskusji podniesiono kilka spraw szczegółowych, m.in. problem analizy dotychczasowego wdrażania reformy i odpowiedzialności za niedociągnięcia. Czy chodzi o to, by rząd złożył samokrytykę? Moim zdaniem program II etapu reformy nie powinien zaczynać się od takiej samokrytyki. W trakcie prac przygotowawczych proponowano, by na początku dokumentu dokonać analizy „historii reformy” w naszym kraju, ale uznaliśmy, że są to sprawy zbyt świeże, aby można o nich mówić z pełnym obiektywizmem.</u>
          <u xml:id="u-266.5" who="#JerzyMałkowski">Projekt opinii RS-G stwierdza, że dokument rządowy zawiera punkt widzenia centrum gospodarczego, natomiast brakuje punktu widzenia obywatelskiego. Myślę, że tak trudny dokument nie mógł mieć ód razu charakteru populistycznego. Program II etapu reformy musi być dokumentem kompetentnym, fachowym, a co najważniejsze - skutecznym.</u>
          <u xml:id="u-266.6" who="#JerzyMałkowski">W dyskusjach o reformie podkreśla się, że równowaga gospodarcza nie może być osiągnięta jedynie za pośrednictwem manewrów cenowych. Podkreśla się konieczność podjęcia działań na rzecz rozszerzenia podaży dóbr i usług na rynku. Mówi się też, że jak dotąd były to tylko apele na zasadzie „produkujmy więcej, oszczędniej, lepiej, taniej”. Zgadzam się z tą opinią, lecz zwracam uwagę, że w dokumencie rządowym mówimy o tych sprawach innym językiem. Zachęcamy do zakładania nowych podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-266.7" who="#JerzyMałkowski">Jeśli będą one działały na zasadzie samofinansowania, to albo dadzą podąż towaru i usług na rynek, albo zbankrutują. Innej drogi nie ma. Przyrost podaży będzie widoczny nawet wówczas, jeśli okaże się, iż dotychczas istniejące podmioty gospodarcze nie są już w stanie wyprodukować więcej dóbr i usług. Jeśli obecne przedsiębiorstwa nie dostrzegą zmian rynkowych i nie zreflektują się, to nowe jednostki gospodarcze będą je stopniowo eliminowały z rynku.</u>
          <u xml:id="u-266.8" who="#JerzyMałkowski">W dyskusji podkreślano, że w dokumencie rządowym są pewne niespójności. Mówiono, że kontrolą jakościowa jest tak ważna, że powinna być niezależna od przemysłu. W tyk poglądzie jest sporo racji. Być może trzeba będzie wymyśleć inne rozwiązanie organizacyjne niż podporządkowanie Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości ministrowi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-266.9" who="#JerzyMałkowski">Podobnie wygląda sprawa z nadzwyczajnymi regulacjami gospodarczymi dla jednostek dużych, mających wyjątkowe znaczenie dla gospodarki narodowej. W dzisiejszej dyskusji pytano, czy uzasadnione jest powstanie Wspólnoty „Węgiel Polski” oraz Wspólnoty Energetyka Polska”, a także Funduszu Zmian Strukturalnych w Przemyśle. Nie są to opinie odosobnione. Trzeba będzie jeszcze raz spojrzeć na te problemy, a zwłaszcza na zakres podmiotowy obu Wspólnot, który może być chyba ograniczony.</u>
          <u xml:id="u-266.10" who="#JerzyMałkowski">Mówiono sporo nt. konieczności stworzenia nowych ram prawnych dla funkcjonowania zreformowanego rynku. W projekcie opinii twierdzi się nawet, że można by jednym aktem prawnym unieważnić wszystkie regulacje funkcjonujące dotychczas. Nie popieram tego punktu widzenia. Czy rzeczywiście trzeba obalać wszystko, by potem odbudowywać? Proponuję przeprowadzić najpierw analizę obowiązujących aktów prawnych, wytypować te, które nie przystają do reformy i je uchylić. Nie wprowadzajmy większego zamieszania niż to konieczne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#AleksanderHulek">Przeczytałem opinię z uwagą i uważam, że jej konstrukcja jest właściwa. Przeciwstawiam się postulatowi przeredagowania dokumentu tak, aby na początku był ogólny wstęp, a następnie - załączniki dotyczące spraw szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#AleksanderHulek">Nie komplikujmy tych spraw, zwłaszcza, że nie ma na to czasu. Już 19 bm. zbiera się Komisja Nadzwyczajna, która rozpatrzy m.in. także naszą opinię. Do tego czasu doskonalmy nasz dokument, lecz nie zmieniamy jego konstrukcji.</u>
          <u xml:id="u-267.2" who="#AleksanderHulek">Mam poprawkę do pierwszego akapitu na str. 8 projektu opinii. Mówi się tam o świadczeniach społecznych. Proponuję, by nie mówić o „zasadniczych zmianach systemu świadczeń społecznych”, lecz o zmianach w zarządzaniu służbami socjalnymi. Można ewentualnie zawrzeć w opinii oba sformułowania równolegle. Obecnie mamy do czynienia z wieloma nonsensownymi decyzjami związanymi z wadliwym systemem zarządzania służbami socjalnymi. Stykają się z tym na każdym kroku ludzie niepełnosprawni.</u>
          <u xml:id="u-267.3" who="#AleksanderHulek">Proponuję również, by wystąpienie St. Bęcala, które wywołało takie poruszenie w trakcie dzisiejszych obrad, zaprezentować całości w telewizji. Myślę, że takie wystąpienie może służyć przerwaniu marazmu i stworzeniu klimatu społecznego poparcia dla reformy gospodarczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#DariuszSpyradyrektorZrzeszeniaPrzedsiębiorstwMontażowychGórnictwawKatowicachznoszonyprzezzakładpracy">Często na tej sali trwają dyskusje nt. wydobycia węgla i braku tego surowca. Sejm poprzedniej kadencji zaakceptował program wzrostu wydobycia do 2000 r., zobowiązując ludzi za odpowiedzialnych do przedstawienia rozwiązań organizacyjnych w tym zakresie. Rozumiem, że Wspólnota „Węgiel Polski” jest właśnie kształtem organizacyjnym, o którym mówiono.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#DariuszSpyradyrektorZrzeszeniaPrzedsiębiorstwMontażowychGórnictwawKatowicachznoszonyprzezzakładpracy">Wydobycie węgla nie może być utożsamiane ze zwykłą, działalnością przemysłu wydobywczego wynika z biologicznych powiązań i warunków, z jakimi muszą borykać się górnicy. Ta specyfika uzasadnia indywidualne potraktowanie górnictwa węglowego.</u>
          <u xml:id="u-268.2" who="#DariuszSpyradyrektorZrzeszeniaPrzedsiębiorstwMontażowychGórnictwawKatowicachznoszonyprzezzakładpracy">Kilka słów nt. składu Wspólnoty „Węgiel Polski”. Uważam, że w tej organizacji powinno być miejsce dla przedsiębiorstw zajmuje się nie tylko wydobyciem, lecz również innych podmiotów gospodarczych wykonujących takie prace jak: budowa nowych szybów, remontowanie i montaż urządzeń górniczych itp. Objęcie Wspólnotą „Węgiel Polski” tylko kopalń nie jest uzasadniane, a może nawet prowadzić do zwiększenia liczby katastrof górniczych.</u>
          <u xml:id="u-268.3" who="#DariuszSpyradyrektorZrzeszeniaPrzedsiębiorstwMontażowychGórnictwawKatowicachznoszonyprzezzakładpracy">Chcę zaakcentować problem wzajemnych powiązań kopalń węgla. Sprawę tę należy również uwzględnić w zasadach systemu ekonomicznego obowiązujących w przyszłej wspólnocie.</u>
          <u xml:id="u-268.4" who="#DariuszSpyradyrektorZrzeszeniaPrzedsiębiorstwMontażowychGórnictwawKatowicachznoszonyprzezzakładpracy">Wydobycie w kopalni nie zależy tylko od samej organizacji wewnętrznej. Wpływ na poziom wydobycia mają również warunki biologiczne eksploatowanego złoża. Czasami wchodzi się w złoża bardzo złe, które należałoby zostawić lub podwyższyć stawki za wydobycie. Te problemy muszą być uwzględnione w mechaniźmie ekonomicznym wspólnoty po to, by zapewnić rytmiczność wydobycia.</u>
          <u xml:id="u-268.5" who="#DariuszSpyradyrektorZrzeszeniaPrzedsiębiorstwMontażowychGórnictwawKatowicachznoszonyprzezzakładpracy">W projekcie opinii mówi się, że zrzeszenia dobrowolne są lepszą formą organizacyjną niż zrzeszenia obligatoryjne i że powinny być stosowane powszechnie. Niestety, nie zawsze zrzeszenie dobrowolne funkcjonuje dobrze. Zwłaszcza cele rozwojowe są w zrzeszeniu „sabotowane”, ponieważ członkowie zrzeszenia przedkładają interesy partykularne nad interes ogólny. Dlatego też uważam, że projekt naszej opinii słusznie podkreśla sprawy zrzeszeń.</u>
          <u xml:id="u-268.6" who="#DariuszSpyradyrektorZrzeszeniaPrzedsiębiorstwMontażowychGórnictwawKatowicachznoszonyprzezzakładpracy">Proponuję, aby przeredagować zapisy na str. str. 11–13 projektu naszej opinii. Nie negujmy potrzeby istnienia dużych wspólnot, kładźmy natomiast nacisk na doskonalenie ich funkcjonowania. Jest to konieczne, aby wydobycie węgla zaspokoiło potrzeby kraju.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#HenrykZimny">Można stwierdzić - choć to brzmi jak truizm - że wszyscy popieramy II etap reformy gospodarczej. Jestem przyrodnikiem a nie ekonomistą, lecz często dochodzę do wniosku, że społeczeństwo ludzkie funkcjonuje na podobnych zasadach jak biosfera. O ile jednak biosfera jest układem prostym i funkcjonalnym, regulowanym przez stałe i niezmienne prawidłowości, to tycie społeczne jest bardziej skomplikowane. Łańcuchy powiązań są w przyrodzie krótkie i jasne, natomiast w naszej gospodarce - chyba zbyt długie i zagmatwane.</u>
          <u xml:id="u-269.1" who="#HenrykZimny">Żadna istota w przyrodzie nie żyje w izolacji, lecz jest częścią ogólnego systemu życia na ziemi. Niestety, przez ostatnie lata byliśmy jako kraj nieco wyizolowani ze świata zewnętrznego. Dokument rządowy mówiący o II etapie reformy świadczy o dążeniu do zmiany tego stanu rzeczy. Z radością należy stwierdzić, że zauważyliśmy wreszcie ogólne mechanizmy rządzące życiem społeczno-gospodarczym. Chodzi mi zwłaszcza o ogólne prawa rozwoju społecznego oraz o prawa ekonomiczne, związane z funkcjonowaniem rynku.</u>
          <u xml:id="u-269.2" who="#HenrykZimny">Każdy z nas widzi że istnieje wiele złych mechanizmów i nawyków w sferze gospodarowania. Dotyczy to także zbyt skomplikowanych, zagmatwanych i mnożonych ponad potrzeby aktów prawnych. Rozumiem, że nie można stworzyć natychmiast nowych reguł legislacyjnych, ale powoli musimy dążyć do ich przebudowy. Nowe przepisy powinny być maksymalnie zrozumiałe i klarowne.</u>
          <u xml:id="u-269.3" who="#HenrykZimny">Problemów rozwoju gospodarczego, o których dzisiaj mówimy, nie można rozpatrywać w oderwaniu od ochrony środowiska naturalnego. W programie rządowym mówi się o rozszerzeniu kompetencji ministra ochrony środowiska i zasobów naturalnych, a także o podniesieniu rangi całej problematyki ochrony środowiska. Są to stwierdzenia bardzo ogólne. Również w propozycji zreformowania centrum znalazło się kilka sformułowań dotyczących ochrony środowiska. Rada Ochrony. Środowiska oraz Rada Ochrony Przyrody, mają zostać bezpośrednio podporządkowane ministrowi ochrony środowiska i zasobów naturalnych. Nie uważam tego pomysłu za najbardziej szczęśliwy. Problematyki ochrony środowiska nie można wiązać tylko z jednym resortem. Ponieważ jestem członkiem obydwu rad wiem z doświadczenia, że zajmowaliśmy się tematami będącymi w zasięgu działania energetyki, górnictwa, czy innych gałęzi gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-269.4" who="#HenrykZimny">Opowiadam się za powołaniem jednej rady, ponieważ istnienie dwóch nie jest obecnie potrzebne. Uważam jednak, że Rada Ochrony Środowiska powinna, jak dotychczas, być podporządkowana Prezydium Rady Ministrów, a nie ministrowi. Takie rozwiązanie ułatwiłoby nie tylko prowadzenie działalności przez radę, ale byłoby pomocne dla resortu ochrony środowiska oraz dla Prezydium Rządu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#WiesławKozioł">Przychylam się do pozytywnej opinii o projekcie opinii Rady. Słusznie mówimy w opinii, że równoważenie gospodarki nie może odbyć się bez przebudowy struktury cen i dochodów i że jest to najtrudniejsze zadanie, jakie stoi przed programem rządowym. Powinniśmy jednak, mówiąc o wzroście cen, zapisać w opinii konieczność restrukturyzacji płac. Żenujące było dla mnie stwierdzenie premiera Z. Messnera podczas posiedzenia Sejmu, że pracownik udaje że pracuje, a przedsiębiorstwo udaje, że płaci. Cały fragment mówiący o przebudowie struktury cen i dochodów, a także restrukturyzacji płac, powinien zostać znacznie wzmocniony w naszej opinii.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#WiesławKozioł">Druga moja uwaga, będąca jednocześnie propozycją pod adresem zespołu przygotowującego ostateczną wersję projektu opinii Rady, dotyczy rekompensat. Rząd zapowiedział, że dla ochrony pracowników wprowadzi system rekompensat za podwyżki cen. Chciałbym w związku z tym przypomnieć rolę rekompensat jako typowego dodatku, sztucznego zresztą, do pensji podstawowej. Nie ma to nic wspólnego z efektywnością pracy. Od 1 lipca ub. r. rekompensaty uległy likwidacji i obecna propozycja powrotu do nich jest dla mnie niezrozumiała. Jestem stanowczo przeciwny powrotowi rekompensat. Być może stanowisko to podzielą pozostali członkowie naszej Rady, co znajdzie odzwierciedlenie w opinii Rady.</u>
          <u xml:id="u-270.2" who="#WiesławKozioł">W projekcie opinii zespół roboczy pominął problem dotacji i innych obciążeń państwa. Obecna skala dopłat jest ogromna, wynosi ona ok. 2 bln zł rocznie. Zmiana tej nienormalnej sytuacji jest konieczna. Niechaj różnego rodzaju przywileje i ulgi stosowane wobec niektórych grup obywateli znajdą inny wyraz w płacy zasadniczej. Sądzę, że kwestia ta stanowić będzie jeden z elementów referendum. Chodzi bowiem o uzdrowienie budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-270.3" who="#WiesławKozioł">Na jednym ze spotkań Rady minister finansów zapowiedział przygotowanie projektu nowego systemu podatkowego, który zostanie przedstawiony w czerwcu przyszłego roku. Również w dalszych działaniach rządu termin ten został podtrzymany. Uważam to za nieporozumienie. Nie można reformować gospodarki bez równoczesnej zmiany systemu podatkowego. Uwaga taka powinna znaleźć się w projekcie naszej opinii.</u>
          <u xml:id="u-270.4" who="#WiesławKozioł">Parę słów w obronie drobnej wytwórczości. W ciągu 40 lat Polski Ludowej ukazał się jeden tylko akt regulujący problematykę drobnej wytwórczości. Była to uchwała Rady Ministrów nr 112 z 1981 r. Dokument ten funkcjonował zaledwie 1 rok. Proponuję, by w naszej opinii, znalazło się jedno zdanie nt. specyfiki drobnej wytwórczości i potrzeby uwzględnienia tego faktu w systemie finansowym i podatkowym.</u>
          <u xml:id="u-270.5" who="#WiesławKozioł">W propozycjach rządowych przewiduje się zmianę prawa spółdzielczego. Chodzi przede wszystkim o zmianę zasad działania centralnych związków spółdzielni. Nie chcę mówić o szczegółach, ale w propozycjach rządowych dostrzegam poważne rozbieżności, wymagające wyjaśnienia. W projekcie naszej opinii należy napisać, że zmiany w prawie spółdzielczym powinny być uprzednio skonsultowane z Naczelną Radą Spółdzielczą.</u>
          <u xml:id="u-270.6" who="#WiesławKozioł">Ostatnia uwaga: nawet jeżeli będziemy mieli najlepsze programy, to jeśli nie będą one konsekwentnie realizowane niewiele uda nam się zmienić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#BolesławSzafrański">Przed rokiem negatywnie zaopiniowaliśmy dokument rządowy o programie wdrażania I etapu reformy. Przedstawiony obecnie program realizacji II etapu reformy gospodarczej jest już zupełnie innym dokumentem. Sądzę, że mamy w tym swój udział i powinniśmy o tym fakcie przypomnieć w naszej opinii. Nie wyklucza to oczywiście zawarcia w niej uwag krytycznych i wskazania zagrożeń. Dotyczy to np. marginesowego potraktowania w programie rządowym całej problematyki planowania przestrzennego i gospodarczego. Przyjęte zasady dają też zbyt daleko idące delegacje dla Komisji Planowania.</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#BolesławSzafrański">W programie rządowym, o czym nie mówi nasza opinia, zabrakło sposobu sterowania proponowanymi przez rząd zmianami. Nie można tego pozostawić jedynie rządowi.</u>
          <u xml:id="u-271.2" who="#BolesławSzafrański">Zwracam się do dziennikarzy obecnych na posiedzeniu Rady z apelem, aby pisząc o procesie reformowania gospodarki dostrzegali całą jego złożoność, by nie powielali zużytych, „dyżurnych” wzorów i sloganów. Jednym z takich mitów jest mniemanie, że zmiana centrum zapewnia już powodzenie całej reformy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#HenrykSztam">Wracamy dzisiaj do klasyków ekonomii, do myśli Oskara Langego. Twierdził on, że każdy ustrój społeczno-gospodarczy istnieje dla ludzi, a nie odwrotnie. Moja organizacja popiera oczywiście w całej rozciągłości proces reformowania gospodarki w kształcie proponowanym obecnie przez rząd. W procesie tym dostrzegamy postępujące zjawisko przekazywania kompetencji do niższych szczebli zarządzania, do samorządów lokalnych. Widzimy szczególną rolę w rozwoju gospodarki małych organizacji gospodarczych. Ważnym, choć może dosyć szczegółowym problemem jest przywrócenie własności komunalnej. Jest to zgodne z procesem przekazywania kompetencji władzom terenowym szczebla podstawowego. Niestety, poza ogólną deklaracją nic na ten temat nie wiadomo, nie ukazał się jeszcze akt prawny. Być może należałoby kwestię tę zasygnalizować w naszej opinii na str. 5, gdzie mowa jest o pełnej równoprawności trzech sektorów gospodarki, związanych z odmiennymi formami własności.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#HenrykSztam">Do tych uwag natury ogólnej, a będących także stanowiskiem Polskiego Związku Katolicko-Społecznego, chciałbym dodać kilka refleksji własnych. Niepokój mój, jako katolika, budzi problem ludzi, dla których może zabraknąć pracy. Mam na myśli przeciętnych robotników, a także przeciętnych urzędników, dla których z różnych powodów zabraknie miejsca i pracy w instytucjach i przedsiębiorstwach. Ich sytuacja materialna może z tego powodu ulec znacznemu pogorszeniu, ponieważ ludzie ci mogą mieć trudności ze znalezieniem innej pracy. Jest to jeden z problemów natury społecznej, którymi powinna zająć się nasza Rada. Nie wszystkie sprawy można uregulować przy pomocy prawa, czasem potrzebne jest miłosierdzie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#AndrzejPyszkowski">Swoją wypowiedź ograniczę do jednej sprawy, drobnej, ale dającej wiele do myślenia, co do losów podejmowanych działań reformatorskich. Chodzi mi o projekt ustawy o utworzeniu urzędu ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa. W art. 3 tego projektu ustala się, że Minister będzie wykonywał zadania i obowiązki organu założycielskiego przedsiębiorstw państwowych, w zakresie miejscowego planu przestrzennego, gospodarki mieszkaniowej i gospodarki komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#AndrzejPyszkowski">Zapis ten, pozostaje w rażącej sprzeczności z generalną linią założeń oraz z programem realizacji II etapu reformy. W dokumentach tych eksponuje się bowiem intencję zwiększenia samodzielności terenowych organów władzy i administracji państwowej w sprawach gospodarczych. Ponadto propozycja rządowa sprzeczna jest zdeklarowanym, funkcjonalnym charakterem nowo powoływanego urzędu. Sprzeczna jest także z załączonym do projektu ustawy uzasadnieniem. W dokumencie tym zakłada się, że minister gospodarki przestrzennej i budownictwa będzie sprawować funkcję organu założycielskiego tylko w stosunku do przedsiębiorstw budownictwa specjalnego i wybranych przedsiębiorstw budownictwa przemysłowego. Niekonsekwencje, o których mówiłem, powinny dotrzeć do świadomości Prezydium Rządu, co pozwoli projektodawcy na honorowe wycofanie się przez autopoprawki rządowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#IrenaWieciech">Wyrażam podziw dla zespołu redakcyjnego, który właściwie w ciągu kilku godzin stworzył tak interesujący i trafny projekt opinii.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#IrenaWieciech">Pragnę odnieść się do proponowanych zmian w strukturze organizacyjnej jednego z sektorów drobnej wytwórczości, jakim jest rzemiosło. Od 1983 r. zaznaczył się wyraźny przyrost potencjału gospodarczego rzemiosła. W ciągu ostatnich 8 miesięcy przybyło 14 tys. zakładów (o 58 tys. więcej niż 1983 r.) zatrudniających 825 tys. Wartość obrotów wzrosła 2,5-krotnie.</u>
          <u xml:id="u-274.2" who="#IrenaWieciech">Za niekorzystne trzeba więc usnąć zmiany struktur organizacyjnych rzemiosła, które sprawdzają się przecież w dotychczasowym działaniu. Wyłącznie spółdzielczości rzemieślniczej z systemu organizacyjnego rzemiosła jako całości jest wysoce niekorzystne. Dzięki członkostwu cechów w spółdzielniach rzemieślniczych, zwłaszcza posiadających zakłady słabe ekonomicznie, a spełniające ważną rolę społeczną, szczególnie w usługach bytowych w małych ośrodkach i na wsi - spółdzielnie otrzymują wydatne wsparcie. Nie ma przy tym dominacji interesów cechowych nad interesami spółdzielni rzemieślniczych. Wyłączenie cechów ze spółdzielni jest rozbijaniem środowiska rzemieślniczego.</u>
          <u xml:id="u-274.3" who="#IrenaWieciech">Jednolity system organizacyjny samorządnych jednostek zapewnia prawidłowe działanie rzemiosła i jego organizacji. Słuszne jest w związku z tym pozostawienie w niezmiennej formie art. art. 38 i 40 ustaw o wykonaniu rzemiosła z 1983 r. Struktura jaką chcemy reformować jest sprawdzona historycznie, jako że organizacje cechowe są najstarszymi związkami zawodowymi w świecie.</u>
          <u xml:id="u-274.4" who="#IrenaWieciech">Rzemiosło było i jest trwałym elementem gospodarki socjalistycznej, co w ostatnim okresie potwierdziły wspólne uchwały Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium CK SD. Dlatego z satysfakcją przyjmuję opinię zespołu, którzy opowiedział się za pełną równoprawnością trzech sektorów gospodarki: państwowego, spółdzielczego i prywatnego wobec zasad funkcjonowania gospodarki. Proponuję, by w Konstytucji PRL dokonano odpowiedniego zapisu o trwałości trójsektorowego charakteru gospodarki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#JanKamiński">Chcę się przyłączyć do zgłoszonych w dyskusji wyrazów uznania dla autorów projektu opinii, która kierunkowo popiera proponowane rozwiązania. Uznanie to jest tym większe, że zespół redakcyjny miał do dyspozycji jeden dzień.</u>
          <u xml:id="u-275.1" who="#JanKamiński">Chcę tez poruszyć trzy sprawy szczegółowe, sygnalizując potrzebę dokonania pewnych korekt w przedłożonych nam dokumentach rządowych. W projekcie ustawy o utworzeniu urzędu ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa proponuję wyłączyć z kompetencji tego ministra ewidencję gruntów i terenów budowlanych na terenach rolniczych, jest bowiem kompetencja resortu rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-275.2" who="#JanKamiński">W programie realizacyjnym II etapu reformy (druk nr 208) propozycje dotyczące finansowania związków spółdzielczych pozostają w ewidentnej sprzeczności z propozycjami ustawowymi. Postuluję, by uściślić to zgodnie z wypowiedzią premiera Z. Messnera w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-275.3" who="#JanKamiński">Chcę też zasygnalizować konieczność uściślenia sformułowań w art. 76 § 2 projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw, dotyczących prawa spółdzielczego. Szczegółowe propozycje w tych wszystkich kwestiach przedstawię na piśmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#FranciszekGaik">Uwagi zgłoszone w dyskusji zostały w większości uwzględnione. Do niektórych jednak nie odnieśliśmy się expresis verbis, gdyż uważamy, że powinniśmy ustosunkować się w naszej opinii do generalnej koncepcji realizacji II etapu refowy, której powodzenie będzie równocześnie sprzyjało rozwiązywaniu problemów w poszczególnych dziedzinach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#FranciszekGaik">Wątpliwości odnośnie wspólnot dotyczyły przede wszystkim sposobu ich powoływania - na drodze postępowania administracyjnego, i to w sytuacji, gdy przyznajemy najwyższą rangę mechanizmom ekonomicznym. Taki zabieg musi budzić wątpliwości tym bardziej, że poprzednio podobne rozwiązania sprzyjały utrwalaniu systemu nakazowo-rozdzielczego.</u>
          <u xml:id="u-276.2" who="#FranciszekGaik">Przejdę teraz do przekazania poszczególnych poprawek do projektu opinii.</u>
          <u xml:id="u-276.3" who="#FranciszekGaik">W 1 akapicie koniec pierwszego zdania brzmi: „… nadal ma historyczne znaczenie dla przystosowania mechanizmów funkcjonowania gospodarki i państwa do potrzeb rozwojowych”. Proponujemy przeredagowanie tego fragmentu w następujący sposób: „nadal ma historyczne znaczenie dla przekształcania mechanizmów funkcjonowania gospodarki i państwa odpowiednio do potrzeb rozwojowych”. Następne zdanie, brzmiące: „Bez radykalizacji reformy, zarówno co do wyborów celów jak i społecznie akceptowanych metod i sposobów działania nie jest możliwe przezwyciężanie kryzysu ekonomicznego i społecznego” proponujemy uzupełnić słowami: „i stworzenie trwałych podstaw rozwoju”.</u>
          <u xml:id="u-276.4" who="#FranciszekGaik">Na str. 2 projektu opinii w ostatnim akapicie po zdaniu: „Biorąc zatem pod uwagę dotychczasowe doświadczenia w reformowaniu gospodarki, Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że sprawą kluczową jest determinacja realizacyjna „Programu II etapu reformy” proponujemy uzupełnienie opinii sformułowaniem: „Dlatego m.in. niezbędnym elementem „Programu” powinno być określenie i poddanie społecznej ocenie sposobu kierowania jego realizacją”.</u>
          <u xml:id="u-276.5" who="#FranciszekGaik">W tym samym akapicie zwracamy uwagę na wyjątkowo niesprzyjające obiektywne uwarunkowania realizacji „Programu”. Na pierwszym miejscu wymienione jest „społeczne rozczarowanie dotychczasowymi rezultatami reformowania gospodarki” i proponujemy to zdanie uzupełnić słowami: „i utrzymująca się pasywność społeczeństwa”.</u>
          <u xml:id="u-276.6" who="#FranciszekGaik">Rada zaakceptowała te propozycje, przy czym ostatniej poprawce nadano brzmienie: „utrzymująca się pasywność znacznej części społeczeństwa”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#FranciszekGaik">Na str. 3 projektu opinii w 2 akapicie wymieniamy konieczne - naszym zdaniem - działania. Trzy dotychczasowe proponujemy uzupełnić czwartym - wpisanym na 2 pozycji: „Stworzenie warunków do samoorganizowania się społeczeństwa wokół podstawowych celów reformy”. Ostatni z tych punktów zaczynający się od słów: „ukazanie i przekonanie, że osiągnięcie lepszych indywidualnych rezultatów pracy…” proponujemy rozbudować i zacząć od słów: „ zastąpienie programu wyrzeczeń programem szans związanych z wyzwoleniem przedsiębiorczości”. Oznacza to przekonanie, że osiągnięcie lepszych indywidualnych rezultatów pracy ma znaczenie nie tylko dla sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa czy gospodarki, ale przede wszystkim dla własnej sytuacji życiowej pracownika.</u>
          <u xml:id="u-277.1" who="#FranciszekGaik">W przedostatnim akapicie na str. 3 w początkowym zdaniu: „Rada sugeruje w ślad za tym zmianę koncepcji sposobu patrzała na „Program realizacyjny II etapu reformy” proponujemy zastąpienie wyrazu „zmianę” słowem „wzbogacenie”.</u>
          <u xml:id="u-277.2" who="#FranciszekGaik">Ostatnie zdanie tego samego akapitu: „Jest to ważny czynnik uzyskania społecznej akceptacji dla zamierzeń „Programu” proponujemy zmienić w następujący sposób: „Jest to istotne dla uzyskania społecznej akceptacji dla zamierzeń „Programu”. Proponujemy też dopisanie tu kolejnego zdania: „Szczególnie ważne jest uwzględnienie czynnika czasu w realizacji II etapu reformy”. Jest to zgodne z propozycjami zgłoszonymi w dyskusji, w której pojawiły się głosy, że społeczeństwo jest zmęczone przedłużającym się kryzysem, a czas powinien stać się kategorią ekonomiczną.</u>
          <u xml:id="u-277.3" who="#FranciszekGaik">Na str. 4 pierwszy akapit zaczyna się od sformułowań: „Analiza zapisów tych części „Programu” nasuwa przypuszczenie, że były one formułowane przez zupełnie różne zespoły twórców dokumentu. Prowadzi to - zdaniem Rady - do powstania wielu niespójności…”. Proponujemy zastąpienie słowa „prowadzi” wyrazem „doprowadziło”, gdyż mamy już tę sytuację i niespójności, o których mowa, faktycznie już istnieją.</u>
          <u xml:id="u-277.4" who="#FranciszekGaik">Z kolei uzupełnienie do II akapitu na str. 5. Brzmi on: „Dlatego też Rada Społeczno-Gospodarcza opowiada się za pełną równoprawnością trzech sektorów gospodarki, związanych z odmiennymi formami własności, wobec prawa oraz zasad funkcjonowania gospodarki. Rada proponuje rozważyć celowość potwierdzenia trwałości trójsektorowego charakteru gospodarki poprzez dokonanie odpowiedniego zapisu w Konstytucji PRL”. Między dwa zdania tego akapitu proponujemy wstawić trzecie: „Powinno to znaleźć odzwierciedlenie w szczegółowych rozwiązaniach realizacyjnych II etapu reformy”.</u>
          <u xml:id="u-277.5" who="#FranciszekGaik">Ostatnie zdanie przedostatniego akapitu na str. 3, brzmiące: „Nie określa się w nich jednak, na podstawie jakich kryteriów lista ta będzie ustalana”, proponujemy przeredagować następująco: „Nie określono jednak, na podstawie jakich kryteriów…” itd.</u>
          <u xml:id="u-277.6" who="#FranciszekGaik">Na str. 6 w ostatnim zdaniu 2 akapitu, brzmiącym: „Rada sugeruje zmianę tego stanu rzeczy i niezależne od przemysłu usytuowanie Państwowego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości” proponujemy zastąpienie słów: „Zmianę tego stanu rzeczy” wyrazami: „Odstąpienie od tego zamiaru”.</u>
          <u xml:id="u-277.7" who="#FranciszekGaik">Ostatni akapit na str. 7, brzmiący: „Zdaniem Rady słusznie włączono do „Programu realizacyjnego II etapu reformy” opracowany przez Narodowy Bank Polski program umacniania pieniądza” proponujemy uzupełnić sformułowaniem: „jednak propozycje dotyczące systemu bankowego zawarte w projekcie dokumentów powinny być w pełni zgodne z tym programem”. Proponujemy też wstawienie dalej dodatkowego akapitu: „Istotnym uchybieniem „Programu” jest całkowity brak klarownej koncepcji polityki podatkowej. Nowy system podatkowy powinien być wprowadzany jednocześnie z rozpoczęciem wdrażania II etapu reformy”.</u>
          <u xml:id="u-277.8" who="#FranciszekGaik">Na str. 8 w 2 akapicie po słowach: „umocnienie samorządności” proponujemy wstawić: „i samodzielności”, fragment ten brzmiałby więc: „umocnienie samorządności i samodzielności w działalności gospodarczej i społeczno-zawodowej…” Po tym akapicie proponujemy wstawienie dodatkowego w następującym brzmieniu: „Rada Społeczno-Gospodarcza za istotną słabość „Programu” uznaje powierzchowne potraktowanie planowania - podstawowego narzędzia kształtowania i realizacji polityki gospodarczej. Zagadnienia konieczności zmian istoty, jakości i metodyki planowania, zwłaszcza długookresowego, a więc najważniejszego w nowej filozofii działania rządu zostały pominięte”.</u>
          <u xml:id="u-277.9" who="#FranciszekGaik">Na str. 11 w 2 akapicie zaczynającym się od słów: „O ile do projektowanych ustaw dotyczących rekonstrukcji centrum Rada nie zgłasza uwag…” proponujemy użyć sformułowania „nie zgłasza feralnych uwag”. Kolejne zdanie brzmiące: „Merytoryczna i formalna treść działania tych koncernów w proponowanej formie nie znajduje uzasadnienia” proponujemy uzupełnić słowami: „w projekcie „Programu”.</u>
          <u xml:id="u-277.10" who="#FranciszekGaik">Na ostatniej, 14 stronie opinii, po pierwszym akapicie proponujemy wstawienie dodatkowego w brzmieniu: „Decyzje końcowe rozstrzygające, kto ma prowadzić realizację reformy, mają decydujące znaczenie dla społecznej akceptacji prowadzonych działań”.</u>
          <u xml:id="u-277.11" who="#FranciszekGaik">Po krótkiej dyskusji nad sformułowaniami poprawek, Rada Społeczno-Gospodarcza przyjęła opinię o projekcie „Programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej” przy 2 głosach sprzeciwu i 1 wstrzymującym się.</u>
          <u xml:id="u-277.12" who="#FranciszekGaik">Stanisław Kalemba (inż. rolnik, przewodniczący zarządu RSP „Pokój” w Pankowie, woj. poznańskie, zgłoszony przez zakład pracy) 1. Doskonalenie systemu świadczeń społecznych. Wnoszę, aby w terminarzu głównych zadań w grudniu 1987 r. ująć punkt, dotyczący zmiany (za bardzo liberalnego) rozporządzenia Rady Ministrów o zasadach naliczania zasiłków chorobowych, opiekuńczych i innych.</u>
          <u xml:id="u-277.13" who="#FranciszekGaik">2. Ze wzglądu na duże marnotrawstwo chleba i mleka widzę konieczność zniesienia w II etapie reformy gospodarczej dotacji do tych artykułów. Zapobieganie to marnotrawstwu, jak i spasaniu zwierząt tymi cennymi artykułami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#JanKamińskiprezesZGGZSSamopomocChłopskazgłoszonyprzezGZSSamopomocChłopska">W przedstawionym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa (druk nr 211) na str. 4 art. 3 ust. 2 pkt 8 dodać następujące sformułowanie: „z wyłączeniem ewidencji gruntów i budynków oraz rozgraniczeniu i podziałów nieruchomości na terenach rolniczych gmin i miasto-gmin”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#JanKościelniakdyrektorRejonowegoPrzedsiębiorstwaGospodarkikomunalnejiMieszkaniowejwPolicachwojszczecińskiezgłoszonyprzezzakładpracy">1. Ujęte w projekcie II etapu reformy gospodarczej rozwiązania dotyczące zmian w układzie organizacyjnym rzemiosła mijają się z odczuciami społeczeństwa, jako biorcą usług rzemieślniczych, jak i samych zainteresowanych, czyli rzemieślników.</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#JanKościelniakdyrektorRejonowegoPrzedsiębiorstwaGospodarkikomunalnejiMieszkaniowejwPolicachwojszczecińskiezgłoszonyprzezzakładpracy">W ostatnich latach rzemiosło, jako jedno z nielicznych ogniw naszej gospodarki, wypracowało właściwy system organizacyjno-usługowy swojej działalności. Ten skutecznie działający system został zaakceptowany zarówno przez społeczeństwo jak i rzemieślników, dlatego tez w obecnym kształcie organizacyjnym powinien znaleźć się w dokumentach II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-279.2" who="#JanKościelniakdyrektorRejonowegoPrzedsiębiorstwaGospodarkikomunalnejiMieszkaniowejwPolicachwojszczecińskiezgłoszonyprzezzakładpracy">2. Usytuowanie przemysłu drobnego, a właściwie terenowego w resorcie przemysłu w praktyce oznaczać będzie powtórzenie dawnej decyzji o włączeniu tegoż przemysłu drobnego do przemysłu - z wiadomymi negatywnymi skutkami. Ze względu na zdecydowanie prorynkowy i regionalny charakter tej branży, niezbędne jest jej usytuowanie w resorcie rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-279.3" who="#JanKościelniakdyrektorRejonowegoPrzedsiębiorstwaGospodarkikomunalnejiMieszkaniowejwPolicachwojszczecińskiezgłoszonyprzezzakładpracy">3. Powstający resort przemysłu - powodujący w podstawowej części działalności określanych jednostek skażenie środowiska naturalnego - będzie niewątpliwie stanowił znaczące lobby przemysłowe. Istnieje uzasadniona obawa, że skuteczna ochrona środowiska może stanąć pod znakiem zapytania, co w perspektywie może stanowić podstawowa barierę dla realizacji planów gospodarczych, a więc pośrednio i samej reformy. W stanie postępującej degradacji środowiska naturalnego proponuję podporządkowanie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska - Sejmowi PRL, co będzie stanowiło rękojmię skutecznej egzekucji norm prawnych, zadań i obowiązków od wszystkich bez wyjątku podmiotów gospodarczych w tym zakresie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#JerzyMagiera">1. Niezgodność zapisu w druku nr 208, str. 15 w części rozdz. I „Rozwój rynku… „z zapisem w druku nr 209, str. 29 pkt 2d, gdzie mówi się o źródle pokrywania kosztów utrzymania związków okręgowych, branżowych i krajowych z nadwyżki bilansowej. Powinien być zmieniony zapis w druku 208 „pokrywanie kosztów utrzymania centralnych związków w ciężar kosztów” - a nie z nadwyżki bilansowej.</u>
          <u xml:id="u-280.1" who="#JerzyMagiera">2. W materiałach nie uwzględnią się polityki podatkowej i systemu finansowego w drobne j wytwórczości, w tym spółdzielczości pracy, więc istnieje obawa, że trudno będzie realizować wzrost zadań i procentowy udział w sprzedaży gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-280.2" who="#JerzyMagiera">Proponuję przywrócenie uchwały Rady Ministrów nr 112/82, która wprowadzała system ekonomiczno-finansowy, w tym podatkowy zgodny z obecną polityką gospodarczą oraz z II etapem reformy. Umożliwi to wyzwolenie przedsiębiorczości załóg drobnej wytwórczości. System ten powinien być trwały.</u>
          <u xml:id="u-280.3" who="#JerzyMagiera">3. Kolejnym tematem jest zmiana przez rząd podstawowych wskaźników ekonomicznych, jak na przykład bezpodstawne zmniejszenie wskaźnika przeliczeniowego płac (podatku od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń) z 1%–0,8% z dniem 1.07. br. w usługach bytowych, co z pewnością wpłynie na rozwój tak społecznie poszukiwanych usług. Dopóki będzie istniał w rozliczeniu ten podatek, to powinien obowiązywać wskaźnik „1”, zatwierdzony przez Sejm w materiałach NPSG i CPR 1986–1987.</u>
          <u xml:id="u-280.4" who="#JerzyMagiera">4. Zagospodarowane w produkcji i usługach materiały odpadowe powinny być zwolnione od wszelkich podatków, gdyż ich użycie wymaga zwiększonego wkładu robocizny.</u>
          <u xml:id="u-280.5" who="#JerzyMagiera">5. W nowych warunkach gospodarowania i poszukiwania dróg zwiększenia jego efektywności, dążąc do rozliczania płacą za pracę - obciążenia zasiłku chorobowego powinny być przeniesione z przedsiębiorstw do ZUS.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#AndrzejPyszkowski">1. W art. 3 projektu ustawy o utworzeniu urzędu ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa ustala się, że minister będzie wykonywał zadania i obowiązki organu założycielskiego przedsiębiorstw państwowych m.in. w zakresie:</u>
          <u xml:id="u-281.1" who="#AndrzejPyszkowski">- miejscowego planowania przestrzennego, - gospodarki mieszkaniowej, - gospodarki komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-281.2" who="#AndrzejPyszkowski">Zapis ten pozostaje w rażącej sprzeczności z:</u>
          <u xml:id="u-281.3" who="#AndrzejPyszkowski">- generalną linią założeń oraz programu realizacji II etapu reformy, gdzie eksponuje się intencję zwiększenia samodzielności terenowych organów władzy i administracji państwowej w sprawach gospodarczych, nie zaś - ich ograniczania,</u>
          <u xml:id="u-281.4" who="#AndrzejPyszkowski">- deklarowanym funkcjonalnym charakterem powoływanego urzędu,</u>
          <u xml:id="u-281.5" who="#AndrzejPyszkowski">- załączonym do projektu ustawy uzasadnieniem, gdzie „zakłada się, że minister będzie sprawować funkcję organu założycielskiego tylko w stosunku do przedsiębiorstw budownictwa przemysłowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#LechSypiański">Zgłaszam uwagi do rozdziału „Programu” dotyczącego realizacji zadań mających dokonać przełomu w budownictwie mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-282.1" who="#LechSypiański">Obecny stan wykonawstwa (czyli przedsiębiorstw) w zakresie budownictwa mieszkaniowego i ogólnego oraz przewidywane perspektywy w najbliższych latach, zmuszają do stwierdzenia, że zawarte w programie zadania absolutnie nie usuną dotychczasowych barier ograniczających potencjał tych przedsiębiorstw. Obecnie są to głównie (niezależnie od spraw leżących po stronie przygotowana inwestycji):</u>
          <u xml:id="u-282.2" who="#LechSypiański">1. Odchodzenie z przedsiębiorstw uspołecznionych pracowników o wysokich kwalifikacjach zawodowych do sektora nieuspołecznionego (zakłady prywatne, przedsiębiorstwa polonijne) ze względu na brak w tym sektorze barier ograniczających nieuzasadniony wzrost wynagrodzeń (próg 12%). Należy zatem stworzyć podobne warunki realizacji zadań sektorowi gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-282.3" who="#LechSypiański">2. Braki dostępnych maszyn i urządzeń budowlanych oraz elektronarzędzi, postępująca dekapitalizacja majątku trwałego zmniejsza z roku na rok potencjał produkcyjny przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej. Należy pilnie zapewnić dopływ tych maszyn i urządzeń oraz elektronarzędzi do przedsiębiorstw sektora uspołecznionego.</u>
          <u xml:id="u-282.4" who="#LechSypiański">3. Żywiołowy rozwój budownictwa indywidualnego dezorganizuje zaopatrzenie w materiały, pogarsza bilans energetyczny kraju, zmniejsza w sposób nieuzasadniony tereny pod budownictwo wielorodzinne. Budownictwo jednorodzinne jest co najmniej ponad dwukrotnie bardziej materiało-i energochłonne. Należy radykalnie ograniczyć budownictwo jednorodzinne na korzyść wzrostu budownictwa wielorodzinnego (na terenie przeznaczonym pod dom jednorodzinny można wybudować 5 do 10 mieszkań w budownictwie wielorodzinnym, a terenów w Polsce brak).</u>
          <u xml:id="u-282.5" who="#LechSypiański">Ponadto zgłaszam następujące uwagi:</u>
          <u xml:id="u-282.6" who="#LechSypiański">1. Nie uzasadniona zmianą zakresu działania nazwa Ministerstwa Budownictwa Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej na Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa - spowoduje tylko niepotrzebne wydatki na sprawy związane np. z wymianą pieczątek, korespondencji firmowej.</u>
          <u xml:id="u-282.7" who="#LechSypiański">2. Przesunięcie przemysłu materiałów budowlanych do nowo tworzonego resortu budownictwa osłabło wyczulenie tego resortu na zaopatrzenie budownictwa mieszkaniowego i ogólnego w materiały budowlane. Przemysł ten należy pozostawić w dodatkowym resorcie.</u>
          <u xml:id="u-282.8" who="#LechSypiański">W celu radykalnej poprawy, dokonania rzeczywistego przełomu w budownictwie mieszkaniowym należy już od 1988 r. budownictwo mieszkaniowe objąć zamówieniami rządowymi oraz zrealizować wyżej wymienione wnioski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#KazimierzSzafarzhutnikwalcownikwHucieWarszawazgłoszonyprzezzakładpracy">Program realizacji II etapu reformy gospodarczej natrafi na poważne problemy z powodu:</u>
          <u xml:id="u-283.1" who="#KazimierzSzafarzhutnikwalcownikwHucieWarszawazgłoszonyprzezzakładpracy">1. Zbliżającego się nieubłaganie kryzysu energetycznego.</u>
          <u xml:id="u-283.2" who="#KazimierzSzafarzhutnikwalcownikwHucieWarszawazgłoszonyprzezzakładpracy">2. Braku równowagi w zaopatrzeniu surowcowym i materiałowym oraz liczne niedobory.</u>
          <u xml:id="u-283.3" who="#KazimierzSzafarzhutnikwalcownikwHucieWarszawazgłoszonyprzezzakładpracy">Wyżej wymienione czynniki będą miały decydujący wpływ na wykonanie określonej wielkości produkcji materialnej, co będzie miało wpływ na równoważenie rynku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#IrenaWoźniak">KPA dotyczy tylko pewnej grupy podmiotów (art.1§1i§2 KPA), a zatem największa grupa, tj. organy przedsiębiorstw, zakładów, instytucji i organizacji, które nie są powołane z mocy prawa do załatwiania spraw obywateli, w tym wydawania zaświadczeń, jest wyeliminowana z tego trybu, tj. ograniczenia żądania zaświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-284.1" who="#IrenaWoźniak">W związku z tym w proponowanych rozwiązaniach prawnych główny nacisk na ograniczenie żądania zaświadczeń powinien iść przede wszystkim do tych organów, które - jak wynika to z dotychczasowej praktyki - żądają najwięcej zaświadczeń np. do celów socjalnych, zasiłków rodzinnych, kartek, pożyczek, stypendiów, itp. Są to szkoły, zakłady pracy itp., a te właśnie organy nie stosują się do KPA.</u>
          <u xml:id="u-284.2" who="#IrenaWoźniak">Cytowane w projekcie zmian organy administracji państwowej faktycznie zaświadczeń raczej nie żądają (lub żądają niewiele), częściej natomiast wydają te zaświadczenia na wniosek strony (np. gmina gdzie pracuję wydaje. ok. 4.000 zaświadczeń rocznie). Praktycznie więc art. 217 § 2 KPA nadal zobowiązuje terenowo organy administracji państwowej do wydawania zaświadczeń na żądanie stron.</u>
          <u xml:id="u-284.3" who="#IrenaWoźniak">Wnioski o ograniczenie żądania zaświadczeń należałoby kierować pod adresem tych, którzy faktycznie ich żądają, ą w stosunku do których mają moc prawną inne akty prawne a nie KPA.</u>
          <u xml:id="u-284.4" who="#IrenaWoźniak">Dlatego wnoszę o sprecyzowanie stosownego zapisu w KPA, bądź rozszerzenie tych ustaleń na inne akty prawne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Zgłaszam propozycję połączenia już obecnie:</u>
          <u xml:id="u-285.1" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Państwowej Rady Ochrony Przyrody i Państwowej Rady Ochrony Środowiska w jedną Państwową Radę Ochrony Przyrody i Środowiska i utrzymanie jej w gestii premiera.</u>
          <u xml:id="u-285.2" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">W projekcie rządowym komasacja tych rad ma nastąpić w trybie późniejszym, a w nowych aktach prawnych zmienia się ich rangę, przewidując podległość ministrowi ochrony środowiska i zasobów naturalnych.</u>
          <u xml:id="u-285.3" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Nie ma potrzeby odraczania procesu komasacji Rad, jest natomiast konieczność utrzymania rangi tej rady, bowiem problemy ochrony przyrody i środowiska są ponadresortowe.</u>
          <u xml:id="u-285.4" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">OPINIA Nr 30.</u>
          <u xml:id="u-285.5" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL IX kadencji o projekcie „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy gospodarczej” uchwalona w dniu 14 października 1987 roku.</u>
          <u xml:id="u-285.6" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Z Rada Społeczno-Gospodarcza wielokrotnie wyrażała swoje poparcie dla reformy gospodarczej i uważa, iż podjęcie przez X Zjazd Partii inicjatywy drugiego etapu reformowania gospodarki i życia społecznego miało i nadal ma historyczne znaczenie dla przekształcenia mechanizmów funkcjonowania gospodarki i państwa odpowiednio do potrzeb rozwojowych. Bez radykalizacji reformy, zarówno co do wyborów i celów jak i społecznie akceptowanych metod i sposobów działania nie jest możliwe przezwyciężenie kryzysu ekonomicznego i społecznego oraz stworzenia trwałych podstaw rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-285.7" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">W swojej Opinii nr 8, w sprawie oceny „Raportu o przebiegu i wynikach wdrażania reformy gospodarczej w latach 1981–1985”, Rada potwierdziła słuszność podstawowej koncepcji reformy, opartej na zasadach samodzielności, samofinansowania i samorządności podmiotów gospodarczych oraz zwiększania stopnia uspołecznienia procesu planowania i zarządzania gospodarką. Rada zwracała jednak uwagę, że w obecnej fazie konieczne jest przejście do drugiego etapu reformy, bardziej pogłębionego, konsekwentnego i radykalnego, umożliwiającego sięgnięcie po głębsze rezerwy rozwoju, osiąganie znacznie wyższej niż dotąd efektywności gospodarowania oraz lepsze niż dotąd wykorzystanie potencjału gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-285.8" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Odnosząc się natomiast do „Tez w sprawie drugiego etapu reformy gospodarczej”, w swojej Opinii nr 23, Rada podkreślała, że głównym zadaniem drugiego etapu winno być jasne wyłożenie, a następnie konsekwentne wdrożenie nowej logiki gospodarowania do praktyki gospodarczej i społecznej świadomości. Przystępując do przedstawienia opinii o projekcie „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy”, RSG stanowisko to konsekwentnie podtrzymuje, choć jednocześnie zwraca uwagę, że zarówno „Tezy”, jak i projekt „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy” są zbyt ogólne w kwestiach rozwiązań zasadniczych, np. modelowych i nazbyt precyzyjne w zamierzeniach, co do rozwiązań drugorzędnych. Stanowić to może - zdaniem Rady - istotne utrudnienie, zarówno w realizacji, jak i w społecznym odbiorze treści programu.</u>
          <u xml:id="u-285.9" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Konstrukcja projektu „Programu” jest - zdaniem Rady - formalnie poprawna. Oparty jest on bowiem na słusznym założeniu, że reforma gospodarcza jest złożonym procesem ekonomicznym, przy jednoczesnej świadomości dotychczas niezadowalającego przebiegu tego procesu i sprzeczności, jakie ujawnił sposób reformowania gospodarki w latach 1981–1987.</u>
          <u xml:id="u-285.10" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Żałować należy, że projekt „Programu realizacyjnego” nie obejmuje pogłębionej analizy i diagnozy przyczyn niezrealizowania zamierzeń określonych w „Kierunkach reformy gospodarczej” z 1981 roku oraz odpowiedzialności za ten stan rzeczy. Rodzić to bowiem może zasadniczą społeczną wątpliwość, czy ośrodki władzy gospodarczej i instytucje odpowiedzialne za dotychczasowe nikłe postępy w reformowaniu gospodarki - nawet po projektowanej zmianie zakresu i funkcji Centrum - będą miały dość woli i konsekwencji w realizacji programu.</u>
          <u xml:id="u-285.11" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Biorąc zatem pod uwagę dotychczasowe doświadczenia w reformowaniu gospodarki, Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że sprawą kluczową jest determinacja realizacyjna „Programu drugiego etapu reformy”. Dlatego między innymi niezbędnym elementem programu powinno być określenie i poddanie społecznej ocenie sposobu kierowania jego realizacją. Rada pragnie przy tym zwrócić uwagę, że obiektywne uwarunkowania realizacji „Programu” są wyjątkowo niesprzyjające. Należy do nich w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-285.12" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">- społeczne rozczarowanie dotychczasowymi rezultatami reformowania gospodarki i utrzymująca się pasywność znacznej części społeczeństwa, - konieczność poniesienia znacznych wyrzeczeń przez dużą cześć społeczeństwa, - świadomość faktu, że realizacja „Programu drugiego etapu reformy” nadal pozostaje w rękach kadry, której mentalność została ukształtowana przez zupełnie inną filozofię myślenia i działania.</u>
          <u xml:id="u-285.13" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Na tym tle rodzić się musi zasadnicze pytanie o gwarancją utrzymania kierunków reform i konsekwencji w realizacji „Programu”.</u>
          <u xml:id="u-285.14" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada stoi na stanowisku, że ujęte w szczegółowym harmonogramie przedmiotowym zamierzenia „Programu”, nie stanowią dostatecznej gwarancji. Rada uważa, iż konieczne jest: - stworzenie silnej społecznej presji, poprzez upodmiotowienie obywatela w procesie społecznego zaangażowania w realizacją „Programu”, - ukazanie, jakimi działaniami i postawami poszczególne grupy zawodowe, kiedy i ile mogą zyskać na konsekwentnej realizacji drugiego etapu reformy, - tworzenie warunków do samoorganizowania się społeczeństwa wokół realizacji podstawowych celów reformy, - zastąpienie programu wyrzeczeń, programem szans związanych z wyzwalaniem przedsiębiorczości. Oznacza to ukazanie i przekonanie że osiągniecie lepszych indywidualnych rezultatów pracy ma znaczenie nie tylko dla sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa czy gospodarki, ale przede wszystkim dla własnej sytuacji życiowej pracownika.</u>
          <u xml:id="u-285.15" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Tylko taki „Program” ma szanse zwiększenia społecznego zaangażowania w jego realizacje, wyzwolenia indywidualnej i zbiorowej przedsiębiorczości oraz inicjatywy gospodarczej - i w konsekwencji osiągnięcie znacznie wyższej niż dotąd społecznej - efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-285.16" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada sugeruje, w ślad za tym, wzbogacenie koncepcji sposobu patrzenia na „Program realizacyjny drugiego etapu reformy”. Dominuje bowiem wyraźnie punkt widzenia „Programu” przez pryzmat instytucji centralnego aparatu gospodarczego. Nie przydano natomiast - zdaniem Rady - właściwej uwagi ukazaniu tego „Programu” w pryzmacie spojrzenia społecznego, to znaczy jak widzi „Program” lub jak chciałoby go widzieć społeczeństwo i obywatel. Jest to istotne dla uzyskania społecznej akceptacji dla zamierzeń „Programu”. Szczególnie ważne jest uwzględnienie czynnika czasu w realizacji drugiego etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-285.17" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że założenia realizacji „Programu drugiego etapu reformy”, określone w części pierwszej pt. „Cele, kierunki działań oraz przewidywane wyniki” są intencjonalnie słuszne i określają poprawną logikę działań reformatorskich drugiego etapu. Rada pragnie jednak zwrócić uwagę na istniejący dość wyraźny dysonans pomiędzy treścią tej części dokumentu, a treścią części drugiej, obejmującej harmonogram przedmiotowy zamierzeń oraz części trzeciej, obejmującej treść harmonogramu przedmiotowego.</u>
          <u xml:id="u-285.18" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Analiza zapisów tych części „Programu” nasuwa przypuszczenie, że były one formułowane przez zupełnie różne zespoły twórców dokumentu. Doprowadziło to - zdaniem Rady - do powstania wielu niespójności w „Programie”, na które zwrócona zostanie uwaga w dalszej części niniejszej opinii. Dlatego zachodzi obawa, którą RSG zgłasza, czy przyjęcie słusznego założenia w części I dokumentu, że drugi etap wdrażania reformy gospodarczej ma przynieść zasadniczy przełom we wprowadzaniu do praktyki nowego sposobu funkcjonowania gospodarki socjalistycznej w Polsce, przy pomocy zamierzeń, określonych w harmonogramie przedmiotowym, jest w stanie istotnie przełom ten przynieść.</u>
          <u xml:id="u-285.19" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Dokonanie natomiast przełomu w sposobie funkcjonowania gospodarki polskiej jest warunkiem zrealizowania głównego celu działań reformatorskich w II etapie, tzn. dokonania takiej przebudowy gospodarki, która pozwoli na osiąganie znacznie wyższej niż dotąd społecznej efektywności, lepszego niż dotąd wykorzystania potencjału gospodarczego, przedsiębiorczości i inicjatywy. Skuteczna realizacja tego celu wymaga zapewnienia równoległych przekształceń, zarówno w sferze mechanizmów ekonomicznych, jak i w sferze nadbudowy społecznej i politycznej, a także przeciwstawienia się z całą mocą wszelkim partykularyzmom gospodarczym, czy presjom branżowym lub regionalnym.</u>
          <u xml:id="u-285.20" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada podziela pogląd, że w sferze przemian ekonomicznych, problemem kluczowym jest szybkie przywrócenie równowagi. W działaniach na rzecz przywrócenia równowagi w „Programie” główny nacisk kładzie się nie tyle na podnoszenie cen, na przyspieszenie wzrostu opłacalnej podaży rynkowej - takiego wzrostu, który jest wynikiem poprawy gospodarności. Założenie to należy uznać za słuszne. Rada zwraca uwagę, że jego realizacja wymaga zdecydowanych działań na rzecz:</u>
          <u xml:id="u-285.21" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">- zwiększenia roli rynku w gospodarce, - przyspieszenia zmian struktury gospodarczej, - wyzwolenia przedsiębiorczości, zwłaszcza w stosunku do sektora państwowego, - poprawy jakości i nowoczesności wyrobów, - skuteczniejszego niż dotąd wykorzystania rezultatów postępu naukowo-technicznego i organizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-285.22" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada wyraża jednak obawę, czy przy pomocy tych działań szczegółowych, które zostały ujęte w harmonogramie przedmiotowym „Programu”, można w pełni zrealizować to słuszne założenie - szybkiego wzrostu opłacalnej, podaży wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-285.23" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Dlatego też, Rada Społeczno-Gospodarcza opowiada się za pełną równoprawnością trzech sektorów gospodarki, związanych z odmiennymi formami własności, wobec prawa oraz zasad funkcjonowania gospodarki. Powinno to znaleźć odzwierciedlenie w szczegółowych rozwiązaniach realizacji programu drugiego etapu reformy. Rada proponuje rozważyć celowość potwierdzenia trwałości trójsektorowego charakteru gospodarki poprzez dokonanie odpowiedniego zapisu w Konstytucji PRL.</u>
          <u xml:id="u-285.24" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada zwraca również uwagą na istotny dysonans pomiędzy wolą dalszego urynkowienia gospodarki, a zamierzeniami szczegółowego działania w tym zakresie. Zapis o stosowaniu odmiennych rozwiązań organizacyjnych i motywacyjnych dla przedsiębiorstw wielkich budzi z tego właśnie punktu widzenia duże wątpliwości. Istotną przyczyną wielu dotychczasowych trudności i braku postępu w reformowaniu gospodarki była praktyka szczególnego traktowania dużych przedsiębiorstw. Sprowadzało się to bowiem najczęściej do zwalniania ich z wymogów efektywnościowych, przekraczania limitów środków na wynagrodzenia itp.</u>
          <u xml:id="u-285.25" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Zdaniem RSG, „Program” winien precyzyjnie określić owe odmienne rozwiązania, ograniczając je do minimum. Jeśli zaś one mieć charakter preferencyjny, to winny być poddane szczególnie skutecznej kontroli społecznej. W „Programie” mówi się dalej o utworzeniu listy przedsiębiorstw, w którym obowiązywać miałyby odmienne zasady funkcjonowania. Nie określono jednak, na podstawie jakich kryteriów lista ta będzie ustalona.</u>
          <u xml:id="u-285.26" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">RSG wyraża również obawę, co do zapowiedzi administracyjnego tworzenia związków przedsiębiorstw o charakterze koncernowym, zwłaszcza w świetle uzasadnienia ich celowości, jako alternatywy likwidowanych ministerstw gałęziowych. Rozwiązania te mogą okazać się niekorzystne dla realizacji rozszerzenia roli rynku, zwłaszcza w gospodarce, która ma tendencje tworzenia wielkich struktur.</u>
          <u xml:id="u-285.27" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada podziela pogląd, że w działaniach na rzecz wzrostu opłacalnej podaży wyrobów, należy ściślej wiązać sferę nauki i postępu technicznego z praktyką gospodarczą. Zapowiedź weryfikacji i selekcji centralnie sterowanych programów rozwoju nauki i techniki należy uznać za działania słuszne. Rada zwraca jednak uwagę, że weryfikacja ta winna przyczynić się do tworzenia szczególnego rynku - „myśli technicznej, rezultatów postępu, badań i wdrożeń”. Wymaga to odbiurokratyzowania sposobu sterowania postępem naukowo-technicznym i odejścia od systemu „tłoczenia” rezultatów postępu, na rzecz tworzenia odpowiednich warunków i zachęt „ssania” przez gospodarkę postępu naukowo-technicznego.</u>
          <u xml:id="u-285.28" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada Społeczno-Gospodarcza podziela pogląd, że poprawa jakości i nowoczesności wyrobów ma nie tylko istotne znaczenie dla zwiększenia oferty podażowej, a tym samym równoważenia rynku, ale przede wszystkim zwiększenia możliwości eksportowych naszej gospodarki. W „programie” przewiduje się stworzenie państwowego systemu kontroli jakości. Zamierzenie to w obecnych warunkach należy uznać za słuszne. Wątpliwości budzi jednak sposób funkcjonowania tego systemu.</u>
          <u xml:id="u-285.29" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Ma być on bowiem realizowany przez Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości. Rozwiązania organizacyjne Centrum przewidują natomiast podporządkowanie go Ministrowi Przemysłu, co z góry przesądza o nieskuteczności funkcjonowania państwowego systemu kontroli jakości. Rada sugeruje odstąpienie od tego zamiaru i niezależne od przemysłu usytuowanie Państwowego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości.</u>
          <u xml:id="u-285.30" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada naciskiem podkreśla, że nie da się osiągnąć postępu w zakresie opłacalnej podaży bez przyspieszenia zmian strukturalnych w gospodarce. Rada wyraża wątpliwość, czy przewidywane w „Programie” utworzenie Funduszu Zmian Strukturalnych w Przemyśle będzie rozwiązaniem skutecznym, w świetle źródeł tworzenia tego Funduszu. Fundusz tworzony ma być bowiem głównie z odpisów amortyzacyjnych przedsiębiorstw. Rada sugeruje rozważenie innych źródeł tworzenia Funduszu gdyż taki sposób może nawet utrwalać strukturę dotychczasową.</u>
          <u xml:id="u-285.31" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Źródłem tworzenia Funduszu powinna być spłata środków budżetowych wykorzystanych na realizację inwestycji w państwowych jednostkach gospodarczych oraz ich oprocentowanie. Rada sugeruje jednocześnie odejście od podziału amortyzacji pomiędzy przedsiębiorstwo i budżet.</u>
          <u xml:id="u-285.32" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada uważa ponadto, że uzyskanie powodzenia w procesie zmian strukturalnych gospodarki, wymaga zasadniczej rewizji programu inwestycyjnego ujętego w NPSG na lata 1986–1990, który był tworzony i uchwalony w zupełnie odmiennych uwarunkowaniach społecznych i gospodarczych oraz narzędziowych.</u>
          <u xml:id="u-285.33" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Nieporozumieniem jest zamysł dostosowywania, wręcz o historycznym znaczeniu dla gospodarki i państwa, zamierzeń „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy” do wymogów realizacyjnych planu. Jest to oczywiste pomieszanie celu nadrzędnego, jakim jest realizacja reformy, ze sposobem realizacji, którym winien być plan tym bardziej, że praktyka ekonomiczna zna stosowaną metodę prowizorium budżetowego, którą można wykorzystać, do tworzenia pewnej przestrzeni ekonomicznej wdrażania „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy” RSG podziela pogląd, że równoważenie gospodarki nie może odbyć się bez przebudowy struktury cen i dochodów. Jest to najtrudniejsze zadanie, jakie stoi przed „Programem”.</u>
          <u xml:id="u-285.34" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Przebudowie tej musi towarzyszyć wzrost cen, ale przy jednoczesnym zapewnieniu możliwości wzrostu dochodów pieniężnych ludności. Operacja ta ma szansę powodzenia i społecznej akceptacji jedynie wówczas, jeżeli obywatel będzie upatrywał swoich szans życiowych i własnej sytuacji materialnej w powodzeniu realizacji drugiego etapu reformy, jeżeli pracownik swoją sytuację finansową będzie kojarzył z interesem ekonomicznym przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-285.35" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada zwraca uwagę, że problemem o wiele ważniejszym od podwyżek cen jest przebudowa ich struktury w kierunku prawidłowego wyrażania stosunków rynkowych, natomiast w zakresie możliwości wzrostu dochodów, sprawiedliwego ich wiązania z wynikami pracy własnej pracownika, jak i przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-285.36" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">RSG uważa, że mimo wcześniejszych zapowiedzi „Program realizacyjny drugiego etapu reform” nie obejmuje koncepcji przebudowy struktury cen i dochodów, co jest poważnym osłabieniem tego dokumentu. Równocześnie Rada zwraca uwagę, że przebudowa struktury cen i dochodów jest jednym z warunków rzeczywistego umocnienia pieniądza.</u>
          <u xml:id="u-285.37" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Zdaniem Rady słusznie włączono do „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy”, opracowany przez Narodowy Bank Polski program umacniania pieniądza. Jednak propozycja dotyczące systemu bankowego zawarte w projekcie dokumentu powinny być w pełni zgodne z tym programem.</u>
          <u xml:id="u-285.38" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Istotnym uchybieniem „Programu” jest całkowity brak klarownej koncepcji polityki podatkowej. Nowy system podatkowy powinien być wprowadzany jednocześnie z rozpoczęciem wdrażania drugiego etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-285.39" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Zapisany w projekcie „Programu” zamiar doskonalenia systemu świadczeń społecznych należy uznać za słuszny. Rada uważa, że projekt „Programu” nie prezentuje jednak żadnego modelu świadczeń społecznych. Nie wiadomo czy zamierza się dokonać zasadniczych zmian systemu świadczeń społecznych, czy tylko jego doskonalenie, a jeżeli tak, to w jaki sposób. Jest to ważny problem społeczny i w dużej mierze może rzutować na społeczną akceptację „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy”.</u>
          <u xml:id="u-285.40" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, iż niezwykle ważne znaczenie dla realizacji słusznych zamierzeń drugiego etapu reformy gospodarczej ma przebudowa systemu zarządzania gospodarką narodowa, od zmiany zakresu i funkcji centralnego aparatu gospodarczego, poprzez przemiany w metodyce planowania centralnego, umocnienie samorządności i samodzielności w działalności gospodarczej i społeczno-zawodowej, dalszy rozwój samorządności terytorialnej, do porządkowania i doskonalenia systemu prawa.</u>
          <u xml:id="u-285.41" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Za istotną słabość „Programu” Rada uznaje powierzchowne potraktowanie problematyki planowania. Zagadnienia konieczności jakościowych zmian metodyki planowania, zwłaszcza długookresowego, a więc najważniejszego w nowej filozofii działania Rządu, zostały pominięte.</u>
          <u xml:id="u-285.42" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada podkreśla, że przedsięwzięcia te stanowią konieczne środki oddziaływania na rzecz realizacji celów drugiego etapu reformy. Zasadniczą intencją tych przemian musi więc być wzrost skuteczności ich oddziaływania. Przemiany te nie mogą być kojarzone jako cele reformy, jak to niekiedy miało miejsce.</u>
          <u xml:id="u-285.43" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">RSG wyrażając opinie w sprawie tez drugiego etapu reformy stwierdziła, iż nie można pomijać zagrożeń, które wystąpiły w trakcie dotychczasowego wdrażania reformy. Trzeba mieć świadomość, że jednym z istotnych przejawów tych zagrożeń może być społeczną niewiara w skuteczność działań reformatorskich, czego główną przyczyną staje się zazwyczaj rozbieżność pomiędzy słusznymi założeniami, a ich kształtem realizacyjnym. Rozbieżność taka powstaje zazwyczaj na skutek wyposażenia organów administracji gospodarczej w nadmiar uprawnień, które prowadzą z kolei do wydawania przepisów szczegółowych, korygujących najczęściej rozwiązania systemowe i w gruncie rzeczy przekreślających podstawowe założenia słusznych działań reformatorskich.</u>
          <u xml:id="u-285.44" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Zdaniem Rady, z treści harmonogramu przedmiotowego „Programu” wynika, że w podstawowych sprawach dotyczących realizacji drugiego etapu reformy ma być wydanych lub zasadniczo zmienionych 88 podstawowych aktów prawnych, nie wliczając do tego projektów piętnastu ustaw „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy”, już przedłożonych Sejmowi. Z „Programu” nie wynika, ile dalszych uregulowań zostanie wydanych z tytułu delegacji zadartych w nowych ustawach. W „Programie” mówi się o weryfikacji istniejącego ustawodawstwa gospodarczego, nie określając jednak trybu likwidacji dotychczas obowiązujących przepisów.</u>
          <u xml:id="u-285.45" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Na tle tych zjawisk Rada uważa, iż powstaje zasadnicza wątpliwość, co do kształtu reformy realizowanej w oparciu o obowiązujące przepisy. Rada zwraca uwagą, że społeczna ocena reformy dokonywana jest zazwyczaj nie przez pryzmat założeń, lecz najczęściej poprzez dużą ilość niespójnych i w wielu przypadkach niezrozumiałych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-285.46" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">RSG uważa, że wydanie całego pakietu nowych aktów prawnych uruchomić może na powrót machiną biurokratyczną, która w przeszłości stanowiła istotną barierę realizacji dotychczasowych zamierzeń reformy.</u>
          <u xml:id="u-285.47" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Zdaniem Rady ujęte w „Programie” stwierdzenia, że „za celowe uznaje się szybkie choć stopniowe, oparte na analizie rzeczywistości gospodarczej eliminowanie przepisów, które krępują działalność gospodarczą” - jest zbyt ogólne.</u>
          <u xml:id="u-285.48" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Kto ma bowiem ocenić i zdecydować, że przepis krępuje działalność gospodarczą i z czyjej inicjatywy może nastąpić likwidacja nadmiaru niespójnych przepisów obciążających dotychczasową działalność gospodarczą? Jak i kto zapewni spójność aktualnego stanu prawnego z realizacją zamierzeń „Programu drugiego etapu reformy gospodarczej” przy przyjęciu w nim generalnej zasady, że co nie jest prawem wyraźnie zabronione, może być stosowane? Są to zdaniem Rady istotne rozbieżności określoną w „Programie” zasadą, a szczegółowymi zamierzeniami realizacyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-285.49" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Przyporządkowaniu systemu prawnego dużą uwagą przywiązuje się do „ustawy o tworzeniu prawa”. Rada zwraca jednak uwagę, że ustawa ta dopiero w przyszłości stanowić może ważny element porządkowania systemu prawnego, podczas gdy działania weryfikujące istniejący niespójny system przepisów należy podjąć bezzwłocznie. W przeciwnym razie system ten będzie barierą szybkiego, a nade wszystko skutecznego wdrażania „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy”.</u>
          <u xml:id="u-285.50" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada podtrzymuje swój wielokrotnie prezentowany pogląd, że prawo winno umożliwiać i ułatwiać realizację określonych koncepcji, a nie tworzyć zupełnie nowych.</u>
          <u xml:id="u-285.51" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">RSG, wobec przyjętej w „Programie” zasady, że czego prawo nie zabrania można stosować, proponuje rozważyć celowość uchylenia jednorazowym aktem dotychczas obowiązujących niespójnych przepisów dotyczących reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-285.52" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada pragnie bowiem wskazać na wyraźną niespójność pomiędzy nałożeniem odpowiedzialności za przygotowanie szczegółowych rozwiązań - ujętych w przedmiotowym harmonogramie „Programu” - na dotychczasową instytucje centrum gospodarczego, a ewentualną późniejszą ich realizacją przez nowe instytucje zreformowanego Centrum. Powstać bowiem może absurdalna sytuacja, że kto inny będzie przygotowywał szczegółowe rozwiązania - w tym prawne - a komu innemu przyjdzie je realizować. W takiej sytuacji nie będzie można określić odpowiedzialności, ani za przygotowanie szczegółowych rozwiązań, ani za ich realizację, wbrew deklarowanemu w „Programie” przyjęciu przez Rząd odpowiedzialności za tworzenie koncepcji i warunków wdrażania i realizacji celów II etapu reformy.</u>
          <u xml:id="u-285.53" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada Społeczno-Gospodarcza postuluje ponadto:</u>
          <u xml:id="u-285.54" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">- uzupełnienie „Programu” o klarowną i spójną koncepcję oprzyrządowania prawnego drugiego etapu reformy, - przyjęcie zasady, że akty ustawowe zapowiedziane „Programem” ograniczą do niezbędnego minimum wydawania szczegółowych regulacji wykonawczych, zgodnie z przyjęta generalną zasadą, - przyspieszenie opracowania projektu ustawy o umorzeniu prawa dla wprowadzenia daleko idących ograniczeń upoważniających do podejmowania inicjatyw i tworzenia prawa.</u>
          <u xml:id="u-285.55" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Integralnym elementem „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy” są projekty ustaw. Dotyczą one trzech sfer działania:</u>
          <u xml:id="u-285.56" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">- zmian zakresu i funkcji Centrum, w związku z jego rekonstrukcją,</u>
          <u xml:id="u-285.57" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">- zmian niektórych ustaw regulujących funkcjonowanie gospodarki narodowej,</u>
          <u xml:id="u-285.58" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">- administracyjnego tworzenia nowych struktur w gospodarce, polegającego na powołaniu ponadzakładowych organizacji gospodarczych o charakterze koncernowym, na co już w niniejszej Opinii Rada zwracała uwagę. Chodzi tu mianowicie o Wspólnoty: „Węgiel Polski”, „Energetyka Polska” oraz Fundusz Zmian Strukturalnych w Przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-285.59" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">O ile do projektowanych ustaw, dotyczących rekonstrukcji Centrum, Rada nie zgłasza generalnych uwag, to ewentualne utworzenie nowych struktur w proponowanej formie budzi uzasadnione wątpliwości. Merytoryczna i formalna treść działania tych koncernów w proponowanej formie nie znajduje uzasadnienia w projekcie programu. Powołanie Wspólnot oraz Funduszu Zmian Strukturalnych w Przemyśle ma charakter obligatoryjnego podporządkowania przedsiębiorstw przemysłu węglowego i energetyki we wspólnotach oraz podporządkowania wszystkich jednostek gospodarczych przemysłu państwowego - w Funduszu Zmian Strukturalnych w Przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-285.60" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania gospodarki narodowej zawiera propozycje wprowadzenia zmian w 19 ustawach. Generalnie zmiany te mają związek ze zmianami strukturalnymi Centrum, zmierzają do zwiększenia samodzielności jednostek gospodarczych, w części jednak wprowadzają ograniczenia o charakterze administracyjnym (np. art. 49 ust. 2 i art. 56 ust. 1) w ustawie o przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-285.61" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada uważa, że proponowane przemiany w wewnętrznej strukturze organizacji przemysłu, deklarowanie zwiększenia uprawnień do samodzielnego działania, pozostają w sprzeczności z propozycją utworzenia ponadzakładowych organizacji o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-285.62" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada jest zdania, że proponowane zmiany strukturalna w przemyśle wprowadzają w swej istocie ograniczenia samodzielności gospodarczej przedsiębiorstw przemysłowych, a w przypadku włączenia ich do Wspólnot, powodują zmianę stanu organizacyjno-prawnego tych jednostek, sprowadzając go do wewnętrznego rozrachunku.</u>
          <u xml:id="u-285.63" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Wynika to z zasady projektowanego art. 27 ustawy o utworzeniu Wspólnoty „Węgiel Polski” oraz art. 28 ustawy o utworzeniu Wspólnoty „Energetyka Polska”.</u>
          <u xml:id="u-285.64" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że zaproponowane zasady rozliczania wartości produkcji według cen wewnętrznych osłabią zainteresowanie członków Wspólnot rzeczywistą rentownością działalności gospodarczej. Zasady gospodarki finansowej Wspólnot przewidują ustalanie wspólnego wyniku finansowego z całokształtu działalności gospodarczej Wspólnot, jednakże przy uwzględnieniu innego poziomu cen, zwanych cenami rozliczeniowymi.</u>
          <u xml:id="u-285.65" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Zakłada się, że Wspólnoty mogą osiągać zysk, który po rozliczeniu podatku dochodowego przeznaczony będzie na pokrywanie kosztów utrzymania zarządu Wspólnot oraz na utworzenie funduszu rezerwowego i funduszu rozwoju. O tyle będą wiec niższe fundusze w podstawowych jednostkach gospodarczych, członków Wspólnot.</u>
          <u xml:id="u-285.66" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada jest zdania, że zastrzeżenie budzi zasada odprowadzania na rzecz funduszu rozwoju Wspólnoty odpisów amortyzacyjnych, które powinny być zatrzymane w jednostkach podstawowych.</u>
          <u xml:id="u-285.67" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Na ten problem RSG zwracała już uwagę, zarówno w poprzednich swoich opiniach, jak i powyżej. Przyjęcie zasady, że z tak tworzonych funduszów rozwojowych na szczeblu Wspólnot mogą być udzielane subwencje i pożyczki dla jednostek podstawowych, tylko formalnie zmienia dotychczasowy system, czyniąc go jeszcze bardziej uciążliwym dla przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-285.68" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada uważa, że propozycje utworzenia Funduszu Zmian Strukturalnych w Przemyśle mają charakter nadrzędnego sterowania państwowymi jednostkami gospodarczymi, a uzależnienia finansowe prowadzą w praktyce do jeszcze większego ograniczenia samodzielności gospodarczej przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-285.69" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Podkreśleniem tej tendencji jest także propozycja przekazywania części wpływów dewizowych do dyspozycji Funduszu Zmian Strukturalnych. Prowadzić to będzie do dalszego osłabienia i rozproszenia środków dewizowych, uzyskanych z działalności eksportowej przedsiębiorstw i zmniejszenia zainteresowania tym kierunkiem działalności. Pozostawać to może w sprzeczności z koniecznością orientowania przedsiębiorstw na działalność proeksportową.</u>
          <u xml:id="u-285.70" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada Społeczno-Gospodarcza jest zdania, że utworzenie Wspólnot w projektowanej formie, a także Funduszu Zmian Strukturalnych w Przemyśle, który swoim charakterem jest do Wspólnot zbliżony, nie ma dostatecznego uzasadnienia tym bardziej, że istnieją możliwości dobrowolnego tworzenia zrzeszeń dla realizowania wspólnych celów.</u>
          <u xml:id="u-285.71" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Projektowane zmiany w ustawie o przedsiębiorstwach państwowych powinny stwarzać możliwości przystępowania poszczególnych przedsiębiorstw do spółek, przy zachowaniu ich dotychczasowego charakteru, a nie tylko w wyniku całkowitego przekształcenia tych przedsiębiorstw w spółki.</u>
          <u xml:id="u-285.72" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada uważa zatem, że zapisy projektowanych zmianach w ustawie o przedsiębiorstwie państwowym pozostają w rażącej sprzeczności z - uprawnieniami Wspólnot, które przewidują uprawnienia do tworzenia spółek.</u>
          <u xml:id="u-285.73" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Podobne uprawnienia zawarte jest w projekcie ustawy o Funduszu Zmian Strukturalnych w Przemyśle, który daje uprawnienia temu Funduszowi do wnoszenia udziału do spółek.</u>
          <u xml:id="u-285.74" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rozbieżności w tych uprawnieniach jeszcze mocniej podkreślają zmniejszenie samodzielności przedsiębiorstw, co może stanowić poważne zagrożenie dla reformowania gospodarki na szczeblu podstawowych jednostek gospodarczych i zagrożenie dla głównych założeń reformy gospodarczej w jej drugim etapie.</u>
          <u xml:id="u-285.75" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Rada Społeczno-Gospodarcza stwierdza, że przedłożony przez Rząd projekt „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy gospodarczej” stwarza warunki do przeprowadzania głębokich i radykalnych reform życia społeczno-gospodarczego i stanowi historyczną szansę dla społeczeństwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-285.76" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Wykorzystanie tej szansy zależeć będzie zarówno od determinacji władzy i jej zdolności do przekonania społeczeństwa przy pomocy konkretnych decyzji, że nie jest to kolejna próba cząstkowych modyfikacji dotychczasowego systemu gospodarczego i politycznego, jak i społecznej akceptacji podejmowanych działań. Społeczeństwo musi mieć szybko dowody, że rzeczywiście dokonuje się przełom we wszystkich podstawowych mechanizmach funkcjonowania naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-285.77" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Tylko w tych warunkach społeczeństwo, będące jedynym realizatorem reformy, przezwycięży postawy zniechęcenia i obojętności, zrezygnuje z roli biernego obserwatora i „recenzenta”. Bez silnego bowiem wsparcia społecznego nie nastąpi poprawa sytuacji gospodarczej państwa i bytu narodu.</u>
          <u xml:id="u-285.78" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Decyzje kadrowe, rozstrzygające kto ma prowadzić realizację drugiego etapu reformy, mają zasadnicze znaczenie dla społecznej akceptacji realizowanych działań.</u>
          <u xml:id="u-285.79" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Wyrażając zdecydowane poparcie dla generalnej linii proponowanych zmian, przedkładamy zawarte w niniejszej opinii uwagi i zastrzeżenia, wnioskując o ich rozpatrzenie przez Wysoki Sejm.</u>
          <u xml:id="u-285.80" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-285.81" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-285.82" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (25)</u>
          <u xml:id="u-285.83" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-285.84" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">6.11.1987 r.</u>
          <u xml:id="u-285.85" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-285.86" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">nr 523/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-285.87" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">[TREŚĆ]</u>
          <u xml:id="u-285.88" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">Dnia 6 listopada 1987 r. Rada Społeczno-Gospodarcza, obradująca pod przewodnictwem wicemarszałka Sejmu Mieczysława F Rakowskiego, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-285.89" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">- informację nt. przygotowań do ogólnokrajowego referendum;</u>
          <u xml:id="u-285.90" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">- projekt opinii nt. informacji o stanie realizacji wniosków zgłoszonych w kampanii wyborczej do Sejmu IX kadencji;</u>
          <u xml:id="u-285.91" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">- projekt uchwały związanej z inicjatywą utworzenia Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-285.92" who="#ProfHenrykZimnykierownikkatedryochronyśrodowiskawSGGWARwWarszawiezgłoszonyprzezLigęOchronyPrzyrody">W posiedzeniu wzięli udział: wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Bogdan Sawicki, RK PRON Jerzy Świderski, przedstawiciele Komisji Planowania przy Radzie Ministrów i Urzędu Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#MieczysławFRakowski">Prezydium Rady proponuje uzupełnienie przekazanego członkom Rady porządku dziennego naszych dzisiejszych obrad o dodatkowy punkt: rozpatrzenie projektu uchwały proponującej utworzenie Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych. Projekt tego dokumentu został członkom Rady doręczony, zaś argumentację przedstawi sekretarz Rady - Marcin Borowicz.</u>
          <u xml:id="u-286.1" who="#MieczysławFRakowski">Nasz regulamin przewiduje podejmowanie przez Radę zadań z inicjatywy własnej. Dotychczas udało się nam przedstawić swoje stanowisko w dwóch ważnych sprawach społecznych. Dziś chcemy podjąć działania o nieco innym charakterze, ale będące również konsekwencją wyrażanych w naszych opiniach obaw i trosk o przyszły rozwój społeczno-gospodarczy kraju. Proponujemy utworzenie towarzystwa, które będzie jednocześnie propagatorem, strażnikiem i praktycznym realizatorem zasad przedstawionych przez rząd w programie realizacyjnym II etapu reformy gospodarczej. Uważam, że Rada Społeczno-Gospodarcza, zarówno z racji swego reprezentatywnego składu osobowego, jak i z uwagi na dotychczasową działalność jest szczególnie predestynowana do podjęcia takiej inicjatywy i wspierania przyszłego towarzystwa w jego działalności.</u>
          <u xml:id="u-286.2" who="#MieczysławFRakowski">Rada przyjęła proponowane uzupełnienie porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-286.3" who="#MieczysławFRakowski">Informację nt. przygotowań do ogólnokrajowego referendum przedstawił sekretarz generalny Rady Krajowej PRON - Jerzy Świderski: II Kongres PRON określił węzłowe kierunki reformowania gospodarki i państwa. Zasadnicza teza dotyczy kompleksowości refom i oparcia ich na zdrowych zasadach. Stwierdziliśmy, te nie można skutecznie reformować gospodarki bez przemian w systemie politycznym i demokratyzacji metod sprawowania władzy; nie można z kolei dokonywać tych przemian, nie wspierając ich reformą ekonomiczną. Jest to nowa jakość. Dotychczasowe reformy gospodarcze dlatego właśnie m.in. były połowiczne i przynosiły połowiczne efekty. Ich wyniki nie mogły nas zadowalać, gdyż nie odpowiadały potrzebom społecznym i wyzwaniom cywilizacyjnym. Krytyka obywatelska skupiła się szczególnie na braku szybszego postępu w gospodarce i stagnacji materialnego poziomu życia. Z trudem torowały sobie drogę nowatorstwo, przedsiębiorczość i efektywność gospodarowania. W „Społecznym raporcie o reformie gospodarczej” wskazywaliśmy na potrzebę radykalnych i szybkich zmian, dokonania przełomu efektywnościowego w sposobach gospodarowania. Naszemu krajowi niezbędne są nowe impulsy rozwojowe. W przeciwnym razie grozi Polsce przejście na peryferia współczesnej cywilizacji, przekształcenie się w zaścianek w centrum Europy. Nie możemy się z tym pogodzić w interesie narodowym, społecznym i politycznym. Tą drogą dalej iść nie można.</u>
          <u xml:id="u-286.4" who="#MieczysławFRakowski">Program realizacji II etapu reformy wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym. Stwarza nadzieję, że po okresie przejściowych trudności następować będzie poprawa warunków życia, a kraj podejmie cywilizacyjne wyzwania.</u>
          <u xml:id="u-286.5" who="#MieczysławFRakowski">Mówiąc o reformach powinniśmy mówić o stwarzanych przez nie szansach - ale również o zagrożeniach. Jednym z nich jest stan świadomości społecznej, który może nie sprzyjać radykalizmowi proponowanych rozwiązań. Słabsze ekonomicznie środowiska obawiają się znacznego obniżenia stopy życiowej. Inne zagrożenia - to konserwatyzm myślenia i działania, oportunizm pewnych kręgów władzy i administracji państwowej, a także dogmatyzm i niewłaściwa interpretacja podstawowych zasad ustrojowych.</u>
          <u xml:id="u-286.6" who="#MieczysławFRakowski">Zreformowanie gospodarki będzie wymagało przepływu ludzi między różnymi jej działami, przepływu kapitału, zmian w systemie wynagradzania. Może to rodzić konflikty i napięcia społeczne. Takie lokalne napięcia nie powinny napawać władzy lękiem, ani nie mogą stanowić podstawy powrotu do „ręcznego” sterowania gospodarką. Potrzebna jest tu odwaga władzy, jej zdecydowanie i mądrość polityczna.</u>
          <u xml:id="u-286.7" who="#MieczysławFRakowski">Trzeba więc organizować społeczny sojusz poparcia dla zamierzonych zmian. Te ostatnie będą wymagały wyraźnego przewartościowania w podejściu do polityki kadrowej. Trzeba stworzyć szansę dla ludzi przedsiębiorczych, którzy dotychczas często napotykali na wiele trudności. Istotnym kryterium tej polityki powinna być odpowiedź na pytanie: czy jesteś za reformami i czy je realizujesz? Nie można mieć reformy na języku, a równocześnie nie dźwigać jej na własnych barkach.</u>
          <u xml:id="u-286.8" who="#MieczysławFRakowski">Występuje też zagrożenie ze strony przeciwników politycznych, którzy ogłosili już bojkot referendum. Jest to postawa faryzeuszowska: przez lata wywierano silny nacisk na przeprowadzenie radykalnych reform, kiedy zaś zapowiedziano ich wprowadzenie - propaguje się bojkot. Takie działanie jest sprzeczne z żywotnymi interesami klasy robotniczej i państwa; podejmujący je ludzie niczego się widać nie nauczyli.</u>
          <u xml:id="u-286.9" who="#MieczysławFRakowski">W początkach lat 80 rozpoczęto proces kompleksowych zmian w funkcjonowaniu państwa i gospodarki; władzom należy się uznanie za konsekwentne urzeczywistnianie procesów reformatorskich. Nie będę tu przypominał wszystkich decyzji mających na celu demokratyzację instytucji naszego życia politycznego. M.in. dzięki aktywnemu udziałowi PRON powstały takie instytucje jak rzecznik praw obywatelskich, Trybunał Konstytucyjny, Rada Społeczno-Gospodarcza, która dzięki swemu reprezentatywnemu składowi wyraża kompetentne i wartościowe opinie. Jest to już niekwestionowany dorobek dotychczasowych przemian. Dalsze przyspieszenie reform politycznych uzależnione jest od reform ekonomicznych, których powodzenie będzie decydowało o stanie nastrojów społecznych. W przypadku tych nastrojów nożna mówić o efekcie mnożnikowym - niezadowolenie społeczne jest znacznie większe niż wynikałoby to z istniejącej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-286.10" who="#MieczysławFRakowski">O tych wszystkich sprawach PRON chciałby mówić w obywatelskich dyskusjach przed referendum.</u>
          <u xml:id="u-286.11" who="#MieczysławFRakowski">W 1988 r. odbędą się wybory do rad narodowych, rozpoczęły się już dyskusje przedwyborcze. Ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego stanowiła znaczny krok naprzód, istotną jej słabością jest jednak nieczytelny system finansowania działalności rad. Dotychczasowe kompetencje rad stopnia podstawowego okazały się niewystarczające dla pobudzenia procesów rozwojowych na tym szczeblu. Niezbędne jest więc umocnienie rad narodowych oraz przyznanie samorządom miast i gmin większej samodzielności finansowej. Wymaga to określenia nowych zasad finansowania rad narodowych - tak, by były one zainteresowane wypracowywaniem środków na własnym terenie.</u>
          <u xml:id="u-286.12" who="#MieczysławFRakowski">Opowiadamy się za demokratyzacją prawa wyborczego. Dzięki jego zmianom obywatele powinni mieć większą możliwość wysuwania i oceniania kandydatów na przedwyborczych zgromadzeniach, a także możliwość wyboru jednego spośród kilku kandydatów zgłoszonych na równych prawach, bez ustawowych preferencji.</u>
          <u xml:id="u-286.13" who="#MieczysławFRakowski">W Polsce funkcjonuje wiele stowarzyszeń i organizacji społecznych. PRON wspiera ich wielostronną działalność służącą zaspokajaniu indywidualnych i zbiorowych potrzeb ludzi. Uważamy, że potrzebna jest zmiana prawa o stowarzyszeniach. Nowe prawo powinno stworzyć możliwości organizowania się obywateli według zainteresowań i potrzeb społecznych. Organizacje społeczne powinny przejmować coraz więcej funkcji organów państwowych. Obowiązkiem stowarzyszeń powinno być jednak przestrzeganie prawa, poszanowanie bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego. Widzimy celowość odblokowania możliwości zrzeszania się. W naszej ocenie wiele organizacji stanie też w najbliższych latach przed koniecznością zmodyfikowania form swojej działalności. Niektóre, z racji swego charakteru, powinny uzyskać wsparcie finansowe od państwa; generalnie jednak organizacje społeczne i stowarzyszenia powinny utrzymywać się z własnych źródeł.</u>
          <u xml:id="u-286.14" who="#MieczysławFRakowski">Duże znaczenie ma umocnienie praworządności, obowiązującej zarówno organy państwa, jak i obywateli. W ostatnich latach wydawano wiele aktów normatywnych, można nawet mówić o ich inflacji. Wiele spraw z zakresu ekonomiki próbowano regulować przy pomocy prawa. Trudno dobrze znać prawo, które stale się zmienia. Opowiadamy się za stabilnością i przejrzystością prawa. Uważamy też, że nie można wycinkowo regulować pewnych spraw, nie podporządkowując ich pewnej koncepcji generalnej. Muszą tu współdziałać politycy, prawnicy, ekonomiści.</u>
          <u xml:id="u-286.15" who="#MieczysławFRakowski">Wiele kontrowersji budzi ustawa z 19 maja 1985 r. o szczególnej odpowiedzialności karnej. Normalizacja życia w kraju, zaznaczający się spadek przestępczości wskazywałyby na potrzebę odejścia od środków nadzwyczajnych. Jednak rzecznicy tej ustawy formułują pogląd, że nie tylko spełniła ona i spełnia swe zadania, lecz iż należy utrwalić jej rozwiązania, wprowadzając je do znowelizowanego systemu prawa karnego. Problem ten wymaga gruntownego przeanalizowania. Prezydium RK PRON rozpatrywało wczoraj tę kwestię i zamierza przedstawić swe wnioski na najbliższym posiedzeniu Rady Krajowej.</u>
          <u xml:id="u-286.16" who="#MieczysławFRakowski">II Kongres PRON wskazał na konieczność przyspieszenia prac nad nowelizacją kodeksu karnego, kodeksu postępowania karnego i kodeksu karnego wykonawczego.</u>
          <u xml:id="u-286.17" who="#MieczysławFRakowski">Umocnienie państwa to umocnienie i rozszerzenie roli Sejmu. Wielu z nas sądzi, że nadeszła pora, by rozważyć doświadczenia płynące z dotychczasowej działalności Rady Społeczno-Gospodarczej, jej roli i liczącego się dorobku. Być może jest do przyjęcia koncepcja przekształcenia jej w drugą izbę parlamentu. W jej kompetencji znajdowałyby się sprawy gospodarcze oraz problemy samorządności terytorialnej i pracowniczej. Warto też zastanowić się nad kształtem tej ostatniej w zakładach pracy nie należących do tradycyjnie pojmowanego państwowego sektora własności.</u>
          <u xml:id="u-286.18" who="#MieczysławFRakowski">Realizacja nawet wielkich spraw podejmowanych bez zgody społecznej nie rokuje powodzenia. Dlatego też Prezydium RK PRON wystąpiło do Sejmu z propozycją przeprowadzenia ogólnonarodowego referendum. Wychodziliśmy z założenia, że obywatele powinni bezpośrednio i wiążąco wypowiedzieć się w zasadniczych sprawach dotyczących funkcjonowania państwa i gospodarki. Referendum będzie też sprzyjało dialogowi społecznemu nt. istoty reform i dróg ich realizacji, nada nowy wymiar porozumieniu narodowemu. Stanie się swoistą umową społeczną dotyczącą kierunków i sposobów cywilizacyjnego rozwoju kraju oraz szansą na uzdrowienie obecnej sytuacji i zaspokojenie potrzeb i aspiracji społecznych - przy uwzględnieniu ryzyka trudności, a może i wyrzeczeń.</u>
          <u xml:id="u-286.19" who="#MieczysławFRakowski">Przygotowując się do przeprowadzenia referendum zaproponowaliśmy powołanie obywatelskich komitetów ds. referendum. Na szczeblach wojewódzkim i centralnym funkcje te będą spełniały rady PRON.</u>
          <u xml:id="u-286.20" who="#MieczysławFRakowski">Organizatorem kampanii związanej z referendum będzie PRON. Ten obywatelski akt bezpośredniej demokracji stanie się, istotnym elementem podjętego w Polsce - a także w innych bratnich krajach - wielkiego reformatorskiego kursu, tej swoistej - jak określił to kiedyś M. F. Rakowski - wiosny socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-286.21" who="#komentarz">(Dyskusja)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#WiesławKozioł">Kiedy ukaże się dokument dotyczący polityki cenowo-dochodowej? W przedstawionych Sejmowi dokumentach rząd zaznaczał, że jest to integralna część CPR na 1988 r. Sejm ustosunkowywał się do projektu tego planu bez założeń polityki cenowo-dochodowej, ponieważ otrzymał zapewnienie, że dokument ten zostanie przedstawiony niebawem. Podobnie, przed podjęciem uchwały o referendum Sejm był zapewniany, że dokument ten będzie przedstawiony za kilka dni. Czas mija, a założeń polityki cenowo-dochodowej ciągle nie ma.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#TadeuszPluziński">Wczoraj uczestniczyłem w spotkaniu z udziałem J. Świederskiego i wyniosłem z niego lepsze wrażenie niż z dzisiejszego wystąpienia. Padło tam znacznie więcej informacji.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#TadeuszPluziński">Jeszcze kilka miesięcy temu mówiło się o tym, kto będzie odpowiedzialny moralnie za przebieg i powodzenie reformy. Wskazywano przy tym na Sejm i Radę Społeczno-Gospodarczą. Teraz mówi się, że odpowiedzialność będzie ponosił rząd. Rząd ponosił już wielokrotnie odpowiedzialność za różne sprawy, z tym że odpowiedzialność ta przeważnie rozpływała się. Mam więc pytanie do marszałka M. F. Rakowskiego i sekretarza J. Swiderskiego, czy jest możliwy powrót do wcześniejszej koncepcji, by jakieś ciało społeczne odpowiadało za powodzenie reformy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#JerzySwiderski">Problem cen jest jednym z najważniejszych. Nie można jednak referendum sprowadzać do kwestii cen. Rynek wewnętrzny jest nadal nie zbilansowany, trzeba więc mówić o działaniach powodujących wzrost podaży, a z drugiej strony o jej równoważeniu przez wzrost cen. Gdyby uwzględniać tylko te ostatnie, to zachodzi dziś potrzeba podniesienia cen o ok. 40%. Trwają prace analityczne nad tym problemem w Ministerstwie Finansów i Komisji Planowania. Niebawem zostanie opracowany i przedstawiony odpowiedni dokument. Trudno jednak mówić o koncepcji cen dopóki społeczeństwo nie wypowie się w referendum co do zasadniczej strategii dalszego rozwoju. My jesteśmy za działaniami radykalnymi. Jeśli jednak wynik referendum będzie inny, to trzeba będzie szukać innych rozwiązań i przyjąć wariant powolnego wychodzenia z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-289.1" who="#JerzySwiderski">Kolejna ważna sprawa, jaka się z tym wiąże, to zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego grupom społecznym najsłabszym ekonomicznie. Państwo musi otoczyć je właściwą opieką. Ponadto istnieje też problem dotyczący wszystkich rodzin, a więc rekompensat w razie wzrostu cen.</u>
          <u xml:id="u-289.2" who="#JerzySwiderski">Widzimy potrzebę przyspieszenia prac nad tym dokumentem. Rząd w odpowiednim czasie go przedstawi. Jestem przy tym zdania, że nie można już teraz rozpocząć konsultacji podwyżek cen.</u>
          <u xml:id="u-289.3" who="#JerzySwiderski">Rozumiem, że nie usatysfakcjonowałem Rady swoją wypowiedzią. Pozostaje mi z tego wyciągnąć wniosek, że albo nie powinienem przyjmować tego rodzaju zaproszeń, albo przysłać tu kogoś lepiej przygotowanego. Wczoraj odpowiadałem na 10 pytań wynikających z listów. Być może dlatego było to ciekawsze. Przyjmuję krytyczną ocenę mojego wystąpienia. Będzie na ten temat mówił jeszcze marszałek M. F. Rakowski, być może więc słuchacze znajdą odpowiedź na swoje wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-289.4" who="#JerzySwiderski">Kto ma odpowiadać za przebieg reformy? W podtekście tego pytania kryje się przekonanie o negatywnym wyniku usiłowań reformatorskich i żądanie głów. Kto może w tej sprawie przegrać?</u>
          <u xml:id="u-289.5" who="#komentarz">(Nieczytelne)</u>
          <u xml:id="u-289.6" who="#JerzySwiderski">... rozum, by sam osądził, co jest dobre, a co jest złe dla państwa. Gdybym odpowiadał za propagandą referendum, to już z góry podziękowałbym „Wolnej Europie” za pozytywny wkład w rozbudzenie zainteresowania tym bardzo ważnym, na wskroś demokratycznym aktem.</u>
          <u xml:id="u-289.7" who="#JerzySwiderski">Dyskusja wokół referendum jest wielowątkowa. Krzyżują się różne poglądy. Jedni negują jego celowość, inni zgadzają się co do zasady, ale kwestionują pytania.</u>
          <u xml:id="u-289.8" who="#JerzySwiderski">Przysłuchując się dyskusji w pewnym gronie nt. referendum z pewną złośliwością powiedziałem, że właściwie to należałoby przeprowadzić wpierw ogólnonarodową konsultację nt. celowości przeprowadzenia referendum, następnie konsultacje nt. pytań, jakie należałoby zadać. Byłoby to oczywiście doprowadzenie sprawy do absurdu.</u>
          <u xml:id="u-289.9" who="#JerzySwiderski">Na marginesie: absurdów u nas nie brak. Znad polskiego Wybrzeża słyszę stale jedną muzykę na tę samą nutę - jesteśmy za reformami, chcemy reform, chcemy demokratyzacji, chcemy innego systemu ekonomicznego i wielu innych rzeczy, ale mówimy „nie” referendum. Tchnie to zawodzenie naiwnością i przypomina znane powiedzenie - na złość mamie odmrożę sobie uszy. Poważnie mówiąc: Lech Wałęsa i jego koledzy pogubili się. Oni i ich krajowi i zagraniczni przyjaciele byliby najszczęśliwsi, gdyby w Polsce demokratyzacja była pustym pojęciem, gdyby władze PRL udawały, że rozprawiają o demokracji, a faktycznie realizowały koncepcję państwa totalitarnego. Próżne są to nadzieje. Pomijając wszystko inne, „nie” dla referendum jest poważnym błędem politycznym, za który trzeba będzie - jak sądzę - zapłacić. Oczywiście nie więzieniem, lecz dalszą utratą zwolenników, dalszą izolacją. Jeśli nie dziś, to jutro. Taka jest logika rozwoju sytuacji politycznej w Polsce drugiej połowy lat 80.</u>
          <u xml:id="u-289.10" who="#JerzySwiderski">Przejdźmy teraz do odpowiedzi na pytanie - dlaczego referendum? Pierwsza część odpowiedzi dotyczy ustrojowego aspektu. O wmontowanie referendum w socjalistyczną konstrukcję systemową dopominano się od dawna. Jakkolwiek nie należy zbytnio chwalić się swoim dziełem, to chcę przypomnieć, że po raz pierwszy w naszym kraju postulat instytucjonalnego wprowadzenia referendum do struktur politycznych sformułował na łamach „Polityki” w numerze z dnia 22 listopada 1980 r. członek kolegium redakcyjnego red. Marian Turski. Można to z łatwością sprawdzić. Inicjatywa uznania referendum za trwały element ustrojowy wyszła z obozu lewicy. W ostatnich kilku latach prawnego usytuowania referendum w państwie socjalistycznym domagał się PRON.</u>
          <u xml:id="u-289.11" who="#JerzySwiderski">Moim zdaniem, przyjęcie przez Sejm PRL ustawy o referendum jako trwałej instytucji było bardzo ważnym krokiem na drodze pogłębiania demokracji socjalistycznej. Referendum jest najważniejszym instrumentem demokracji bezpośredniej. Jak każda nowa rzecz wywołuje różne reakcje. To jest zrozumiałe. Po drugim lub trzecim referendum, ogólnonarodowym lub lokalnym instytucja ta stanie się czymś normalnym, a dzisiejsze wątpliwości pójdą w zapomnienie.</u>
          <u xml:id="u-289.12" who="#JerzySwiderski">Niektórzy mówią, że referendum kosztuje, szkoda złotówek. A we Włoszech nie kosztuje? A w Szwajcarii nie kosztuje? W dzisiejszym świecie wszystko kosztuje, polityka także. Wiedzą o tym również ci, którzy otrzymane z Zachodu dolary wymieniają po czarno-rynkowym kursie, przeznaczając je m.in. na działalność propagandową. Argument, że to przecież kosztuje, jest być może chwytliwy, ale pochodzi z arsenału tanich chwytów.</u>
          <u xml:id="u-289.13" who="#JerzySwiderski">Druga część odpowiedzi na pytanie „dlaczego referendum?” wiąże się z aktualną społeczno-gospodarczą sytuacją kraju. Polska potrzebuje radykalnych decyzji w polityce gospodarczej. Musimy wyrwać się z kręgu połowicznych rozwiązań, wspólnie złamać opór stawiany reformom nie tylko przez struktury biurokratyczne, bo takie istnieją, ale przez bardzo wielu ludzi, którzy owszem są za reformami, ale w słowach, a nie w codziennym działaniu. Ludzi przywiązanych do stosowania w zarządzaniu gospodarką instrumentów, którymi posługiwaliśmy się przez dziesiątki lat, a dziś są już nieprzydatne, nie powinno się szukać jedynie w centrum. Potrzebny jest więc nacisk społeczeństwa. W gruncie rzeczy to wobec siebie samych musimy zastosować nacisk.</u>
          <u xml:id="u-289.14" who="#JerzySwiderski">Moim zdaniem, w pierwszym pytaniu referendum chodzi przede wszystkim o uzyskanie społecznej zgody na prowadzenie takiej polityki gospodarczej, która - krótko mówiąc - spowoduje oparcie naszej gospodarki na zasadach podyktowanych przez zdrowy rozsądek. W tym mieści się także uznanie praw ekonomicznych. Aby tak się stało, potrzebne są radykalne decyzje oraz żelazna konsekwencja w ich egzekwowaniu. Jest rzeczą oczywistą, że tego rodzaju polityka gospodarcza może spowodować spiętrzenie różnego rodzaju trudności. Nie muszą to być trudności w postaci pogorszenia się warunków bytowania milionów ludzi pracy. Mam na myśli inne trudności. Na przykład społeczne skutki rozwarstwienia w wyniku konsekwentnego przestrzegania zasady, że płaci się dobrze za dobrą pracę. Mogą powstać kłopotliwe sytuacje dla tych, którzy będą musieli się przekwalifikować. Słowem, jeśli uznamy, że rynek powinien stymulować produkcję, to trzeba się liczyć z tym, że ma on swoje prawa. Ale to jeszcze nie wszystko. Istniejący przez dziesiątki lat system gospodarczy sprzyjał obniżaniu szacunku dla uczciwej i porządnej pracy, rodził lekceważenie obowiązków, itp. Co tu dużo mówić: wrośliśmy w ten system i nieraz było nam z tym dobrze. Trzeba od tego odejść, ale na to konieczna jest zgoda społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-289.15" who="#JerzySwiderski">W rozmowie z radiosłuchaczami usłyszałem pogląd, że władze robią referendum, ponieważ szukają współwinnych za kolejne niepowodzenia w gospodarce. Jest to zarzut bezpodstawny. Proponuję spojrzeć na referendum od innej strony, a mianowicie jako na zobowiązanie się władzy do konsekwentnego wprowadzania głębokich, racjonalnych zmian w systemie społeczno-gospodarczym. Referendum nie jest szukaniem współwinnych, lecz przede wszystkim wielkim wyzwaniem dla władzy. Każdy kto weźmie udział w głosowaniu i odpowie „tak” na pierwsze pytanie, okaże zaufanie władzy. Jeśli władza zawiedzie to zaufanie, to będzie musiała ogłosić swoją przegraną. Konsekwencje przegranej są chyba aż nadto oczywiste.</u>
          <u xml:id="u-289.16" who="#JerzySwiderski">Wśród krytyków referendum słyszy się także opinię, że drugie pytanie jest bezsensowne, bo któż nie chciałby rozszerzenia demokracji. Po pierwsze, można by posprzeczać się nt. trafności tej opinii. Znam wielu ludzi w Polsce, którzy mówią, że już dość tej demokracji, że trzeba, aby wreszcie ktoś wziął wszystko mocno w garść. Mocno, czyli po dyktatorsku. Czyż nie spotykamy się z takimi opiniami? Po drugie, zaznaczony w pytaniu kierunek demokratyzacji życia politycznego może przecież napotykać na opór wszystkich tych, którzy wcale nie tęsknią za samorządnością i bez entuzjazmu przyjmują „wtrącanie się” obywateli do rządzenia. A rządzi się nie tylko w Warszawie. I po trzecie odpowiedź „tak” na drugie pytanie jest także wystawieniem weksla przez władzę - Sejm, partie polityczne i rząd.</u>
          <u xml:id="u-289.17" who="#JerzySwiderski">Słyszy się głosy, że II etap reformy robią ci sami ludzie, którzy przez ostatnie kilka lat „knocili” reformę. Nie podzielam tej opinii. Ludzie z reguły szybko zapominają o tym, co było złe, niedobro. Nie chcą przypominać, jak wyglądała Polska w 1982 r. Gdyby w następnych latach nie reformowano gospodarki, to dziś byłoby w Polsce znacznie gorzej. Oczywiście były zahamowania i to zarówno subiektywne, jak i obiektywne. Czy wszyscy ludzie pełniący odpowiedzialne funkcje wykazali swe wielkie oddanie dla reformy?</u>
          <u xml:id="u-289.18" who="#JerzySwiderski">Na pewno nie, ale czy to nie jest zrozumiałe? Ludzie są różni, takie na wysokich szczeblach władzy. Ci, którzy zawodzą są wymieniani, przychodzą na ich miejsce inni, na których liczymy. Uważam, że argument z gatunku - „ci sami” pachnie tanią demagogią. Referendum nie jest jednostronnym zobowiązaniem. O tym trzeba pamiętać. Uczestniczą w nim dwie strony i obie przyjmują na siebie poważne zobowiązania. Jedni i drudzy muszą zdobyć się na przezwyciężenie własnych słabości, uwolnienie się od wieloletnich przyzwyczajeń i nawyków.</u>
          <u xml:id="u-289.19" who="#JerzySwiderski">Referendum jest wielką próbą dla wszystkich, rządzących i rządzonych. Zachęcam do udziału w tej próbie.</u>
          <u xml:id="u-289.20" who="#JerzySwiderski">W kolejnym punkcie porządku dziennego Rada rozpatrzyła projekt opinii o informacji o stanie realizacji wniosków wyborców zgłoszonych w kampanii wyborczej do Sejmu PRL IX kadencji. Projekt przedstawił Andrzej Kalwas (prawnik, dziekan Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, zgłoszony przez Krajową Radę Radców Prawnych): Publiczne zdawanie sprawy z realizacji wniosków wyborców przez rząd jest jednym z przejawów sprawowania funkcji kontrolnej przez parlament. Sejm uznaje to za jedno ze swoich podstawowych zadań i co roku dokonuje takiego rozliczenia.</u>
          <u xml:id="u-289.21" who="#JerzySwiderski">Projekt naszej opinii w tej sprawie opracował zespół liczący 80 członków Rady, głównie tych, którzy uczestniczyli w kampanii wyborczej jako kandydaci na posłów. Rada Społeczno-Gospodarcza jest reprezentantem szerokiej opinii społecznej i ma obowiązek informować Sejm o poglądach społeczeństwa, o nastrojach i odczuciach społecznych oraz o stopniu zaspokajania potrzeb ogólnospołecznych i lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-289.22" who="#JerzySwiderski">Przedstawiona przez rząd informacja dotyczy 3539 wniosków o znaczeniu ogólnospołecznym, a więc zgłoszonych pod adresem naczelnych i centralnych organów administracji państwowej i ponad 40 tys. wniosków o znaczeniu lokalnym.</u>
          <u xml:id="u-289.23" who="#JerzySwiderski">Na wstępie projektu opinii zespół stwierdza, że dokument ten w znacznym stopniu odbiega od odczuć społecznych. Zadecydowała o tym przede wszystkim przyjęta metodologia opracowania informacji. Wymagają zwłaszcza sprecyzowania kryteria pozwalające na ocenę, że wniosek został zrealizowany. Zdaniem członków zespołu, samo sformułowanie propozycji działań zmierzających do rozwiązania określonych problemów, a także tworzenie do tego odpowiednich warunków to jeszcze nie realizacja wniosku. Realizacją jest dopiero osiągnięcie praktycznych efektów.</u>
          <u xml:id="u-289.24" who="#JerzySwiderski">W informacji zabrakło oceny i selekcji wniosków według kryteriów ich słuszności oraz możliwości realizacyjnych w obecnej trudnej sytuacji społeczno-gospodarczej państwa. Operuje się np. dokładnym wskaźnikiem 58,6% zrealizowanych wniosków, ale trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie — zrealizowanych według jakich kryteriów?</u>
          <u xml:id="u-289.25" who="#JerzySwiderski">W projekcie opinii stoimy na stanowisku, że dla realizacji wniosków konieczne jest tworzenie warunków, które by sprzyjały ich urzeczywistnieniu. Nawiązując do licznych poprzednich opinii Rady Społeczno-Gospodarczej stwierdzamy też, że słuszne są propozycje konkretnych rozwiązań legislacyjnych, różne programy rządowe, zmiany w sposobie sprawowania władzy oraz zarządzania gospodarką. W odczuciu wyborców są to warunki niezbędne dla realizacji ich postulatów, traktowane są jednak jako tworzenie warunków do tych zmian, lub jako propozycje zmian, a nie ich spełnienie.</u>
          <u xml:id="u-289.26" who="#JerzySwiderski">Zdaniem zespołu, w odniesieniu do informacji o realizacji wniosków o charakterze ogólnospołecznym bardziej właściwe byłoby odrębne określenie, dla których wniosków zapewniono warunki realizacji, a w odniesieniu do których osiągnięto konkretne efekty.</u>
          <u xml:id="u-289.27" who="#JerzySwiderski">Realizacja 40 tys. wniosków o charakterze lokalnym wiąże się z oceną stopnia poszerzania samorządności terytorialnej jako warunku do załatwienia tych wniosków przez organa samorządu terytorialnego. Zdaniem zespołu organy samorządu należy wyposażyć w podmiotowość prawno-publiczną oraz samodzielność finansową, a tym samym stworzyć warunki odpowiedzialności tych organów przed organami państwa za przestrzeganie prawa, a przed mieszkańcami danego regionu - za gospodarcze i społeczne efekty działalności. Informacja powinna raczej podawać syntetyczne dane dotyczące oceny przez rady narodowe stopnia realizacji wniosków i postulatów wyborców na ich terenie w oparciu o jednolite kryteria, precyzując ile było wniosków słusznych i możliwych do realizacji, a ile niemożliwych do zrealizowania, lub niesłusznych, określając także rzeczywiste przyczyny niezrealizowania wniosków.</u>
          <u xml:id="u-289.28" who="#JerzySwiderski">W projekcie opinii nawiązujemy do wyników kontroli NIK. Potwierdzają one nieprawidłowości w realizacji wniosków wyborczych spowodowane wadliwym kwalifikowaniem wniosków do wykonania.</u>
          <u xml:id="u-289.29" who="#JerzySwiderski">NIK zwraca też uwagę, że ok. 20% terenowych organów administracji państwowej nie opracowało harmonogramów realizacji wniosków, a wiele harmonogramów nie określało terminów, wykonawców i osób odpowiedzialnych za nadzór. Przekreślało, to przydatność tych harmonogramów.</u>
          <u xml:id="u-289.30" who="#JerzySwiderski">Ustalenia kontrolne wykazały też, że w wielu terenowych organach administracji państwowej oraz w niektórych ministerstwach nie doceniono społecznego znaczenia informowania wnioskodawców o przyjęciu wniosków do wykonania, przyczynach nie przyjęcia, bądź o sposobie ich realizacji. Stwierdzono także przypadki ogólnikowego lub w sposób niezgodny ze stanem faktycznym informowania wnioskodawców o realizacji wniosków. Tego rodzaju uchybienia podważają wiarygodność władzy, obniżają jej autorytet, hamują aktywność i zaangażowanie obywateli w sprawy publiczne, pobudzone w czasie kampanii wyborczej do Sejmu IX kadencji.</u>
          <u xml:id="u-289.31" who="#JerzySwiderski">W kolejnej części projektu opinii odwołujemy się do przykładów związanych z najistotniejszymi problemami, które nie znalazły rozwiązania. Zwracamy więc uwagę, że w dalszym ciągu brak jest konkretnej koncepcji rozwiązania problemu mieszkaniowego, która stanowiłaby alternatywę dla panującego przekonania o całkowitej niemożności.</u>
          <u xml:id="u-289.32" who="#JerzySwiderski">Na zakończenie prezentujemy cztery generalne wnioski. Konieczne jest więc przeprowadzenie analizy postulatów zgłoszonych w czasie kampanii wyborczej do Sejmu IX kadencji pod względem realności ich wykonania w konkretnych warunkach społeczno-gospodarczych i słuszności merytorycznej przy zastosowaniu jednoznacznych kryteriów oceny realizacji wniosków.</u>
          <u xml:id="u-289.33" who="#JerzySwiderski">Wskazane jest bezwzględne przestrzeganie zasady informowania wnioskodawców (z podaniem uzasadnienia) o stopniu realizacji wniosków, przyjętych do realizacji oraz o odstąpieniu od realizacji wniosków niemożliwych do wykonania lub uznanych za niesłuszne.</u>
          <u xml:id="u-289.34" who="#JerzySwiderski">Celowe jest wzmożenie kontroli Sejmu, jego komisji, wojewódzkich zespołów poselskich oraz Najwyższej Izby Kontroli nad działalnością organów administracji państwowej, zobowiązanych do realizacji wniosków i postulatów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-289.35" who="#JerzySwiderski">Konieczne jest wyposażenie rad narodowych w osobowość prawną, przyznanie im władania tzw. własnością komunalną, która umożliwi im prowadzenie własnej działalności gospodarczej, aby uczynić z samorządów terytorialnych prawowitych gospodarzy regionów odpowiedzialnych za spełnienie oczekiwań swoich wyborców.</u>
          <u xml:id="u-289.36" who="#JerzySwiderski">Rzetelność i wiarygodność sprawozdania z realizacji wniosków i postulatów, określających stopień zaspokojenia oczekiwań społecznych będzie bowiem podstawą do kształtowania stosunku wyborców do Sejmu i rad narodowych w kolejnej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-289.37" who="#komentarz">(Dyskusja)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#HenrykStamm">Zgadzam się z końcowymi wnioskami opinii. Ważna jest merytoryczna ocena postulatów o znaczeniu ogólnospołecznym, jak też postulatów lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-290.1" who="#HenrykStamm">Jako radny stołecznej rady narodowej chciałem się odnieść do postulatów indywidualnych, co do których mam mieszane odczucia. Częstokroć są to wnioski bardzo szczegółowe, które nie mogą być zrealizowane, a ich ponawianie wynika z uporu osób, które je zgłaszają. Rzecz może dotyczyć np, tego, że na rogu powinien być taki, a nie inny sklep. W praktyce rad narodowych dopuszcza się, by daną kwestię poddać pod głosowanie. Trzeba by więc dokonywać selekcji tych wniosków. Gdy są zbyt drobiazgowe, bądź nierealne, nie należy ich przyjmować.</u>
          <u xml:id="u-290.2" who="#HenrykStamm">Z drugiej strony, trzeba się zastanowić nad sprawami bolącymi, jednak nie rokującymi nadziei na rychłe rozwiązania. Do takich należą np. sprawy mieszkaniowe. Rodzi to apatię wyborców. Od roku obserwujemy spadek frekwencji na spotkaniach wyborczych. Odnoszę zresztą wrażenie, że w tych sprawach panuje kampanijność. Normalnie na spotkaniach są pustki, mobilizacja następuje w okresie wyborów albo wtedy, gdy organizuje się dyżury w redakcjach itp.</u>
          <u xml:id="u-290.3" who="#HenrykStamm">Na przeszkodzie rozwiązaniu wielu spraw lokalnych stoją problemy finansowe, dlatego powinniśmy popierać projekt tworzenia własności komunalnej i przesunięć środków finansowych z województw na niższy szczebel.</u>
          <u xml:id="u-290.4" who="#HenrykStamm">Jeśli chodzi o postulaty ogólne, to uchwalenie odpowiedniej ustawy nie Jest Jeszcze rozwiązaniem problemu. Cóż z tego, że są ustawy o zwalczaniu różnych przejawów patologii społecznej, Jeśli nie są realizowane. Są to, oczywiście, sprawy trudne, które będą się powtarzały, postulaty z tym związane będą więc powracały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#ElżbietaWójtowicz">W kampanii wyborczej rolnicy Zgłaszali głównie wnioski dotyczące: opłacalności produkcji rolnej, a co za tym idzie parytetu dochodów ludności rolniczej i nierolniczej, zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, zagospodarowania tego, co wyprodukujemy, czyli rozwoju przemysłu przetwórczego.</u>
          <u xml:id="u-291.1" who="#ElżbietaWójtowicz">W informacji wygląda to bardzo pięknie. Rzeczywiście zrobiono dużo, zwłaszcza w dziedzinie legislacji. Podzielam jednak pogląd zespołu, że to tylko tworzenie warunków do rozwiązywania tych problemów, więc w odczuciu społecznym nie uznaje się tych spraw za załatwione.</u>
          <u xml:id="u-291.2" who="#ElżbietaWójtowicz">Trudno jest mówić o sprawach rolnictwa bez mówienia o II etapie reformy. W projekcie opinii nie znalazłam ani razu słowa „reforma”. My, rolnicy zawsze stosowaliśmy zasady reformy. Jak np. wygląda problem opłacalności produkcji? W informacji napisano, że podwyżki cen skupu gwarantują tę opłacalność. Rzeczywistość jest jednak inna. Najlepiej świadczy o tym fakt, że Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych postawił Ministerstwu Finansów zarzut, że opłacalność ta maleje.</u>
          <u xml:id="u-291.3" who="#ElżbietaWójtowicz">Jako rolnik indywidualny prowadzę również obliczenia ekonomiczne. Nie chcę ich uogólniać, bo na opłacalność wpływa wiele czynników, takich jak: Jakość gleby, wielkość gospodarstwa itp. Jeśli więc w moim gospodarstwie wypracuję 1 mln zł dochodu (przyjmuję taką kwotę dla uproszczenia), to koszty produkcji wynoszą 45%. Pozostały dochód trzeba rozdysponować na spożycie oraz na środki trwałe. W mojej 7-osobowej rodzinie koszty utrzymania sięgają już 40% z tych 550 tys., czyli jakieś 250 tys. zł. Na koszty bieżące potrzeba ok. 25%, wynika z tego, że na środki trwałe pozostaje mi 35% czyli ok. 200 tys. zł. Musimy się tym gospodarować i rządzić. Nic więc dziwnego, że w takiej sytuacji ludzie odchodzą ze wsi. Przepraszam, że przedstawiam to na własnym przykładzie, chciałam jednak pokazać, że takie surowe prawa ekonomiczne rządzą u nas w rolnictwie. Rolnicy powinni więc być za II etapem reformy, bo I etap w nas uderzył, zwiększając zwłaszcza koszty produkcji. Przyniósł on jednak pewne doświadczenia, które powinny pozwolić uniknąć błędów w II etapie. Rolnicy są przerażeni ogromną liczbą ludzi niepracujących, bądź nieefektywnie pracujących.</u>
          <u xml:id="u-291.4" who="#ElżbietaWójtowicz">Gdy mowa o zaopatrzeniu w środki produkcji, trzeba pamiętać, że zwykły krój do pługa, kosztuje 5.200 zł, a ciągnik, który kosztuje kilkaset tysięcy wywołuje niezgodę w całej gminie, bo wszyscy rolnicy chcieliby go kupić. Rolnicy całe noce czekają w kolejce po olej napędowy. II etap powinien rozwiązać te problemy. Wierzę, że rozwój przemysłu rolno-spożywczego pozbawi nas troski o to, gdzie zbyć nasze produkty. Kończąc, chcę zaapelować, aby w opinii umieścić choć jedno stwierdzenie mówiące, że realizacja II etapu reformy stworzy warunki do spełnienia większości społecznych postulatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#HenrykJackowski">Na str. 28 informacji przeczytałem, że bardzo dużo postulatów i wniosków dotyczyło infrastruktury technicznej na wsi i w mieście. Często o sprawach tych decydują organy administracji Szczebla podstawowego lub wojewódzkiego. Dodajmy, że są to postulaty z reguły wykonalne. Drogownictwo do tej pory było w stanie wykonać roboty drogowe za ok. 100 mld zł. Jest to ogromny wydatek budżetowy. Dla utrzymania tempa robót niezbędne są jednak materiały. Tymczasem materiałów brakuje; np. zapotrzebowanie na mączkę wapienną wynosi ok. 700 tys. ton, a produkcja tylko 500 tys. ton. Z powodu niedoboru mączki żywotność nawierzchni obniża się z 10 do 4–5 lat.</u>
          <u xml:id="u-292.1" who="#HenrykJackowski">W informacji, na str. 5 stwierdza się, że uchwała rządu z 29 czerwca br. uregulowała problem nawozów wapniowych. To prawda, wprowadzono tak znaczne ulgi i preferencje dla produkcji tych nawozów, że od 1 lipca wytwórnie mączki wapiennej dla drogownictwa przestawiły się na produkcję nawozów. Tak więc jeden problem się rozwiązuje kosztem innego. Obecnie producentów stać na to, by zrywać umowy i płacić kary umowne. Takie rozwiązanie jest nie do przyjęcia. Postuluję więc, aby Rada Ministrów zrewidowała uchwałę z 29 czerwca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#AleksanderHulek">Naszą opinię powinny dostać te urzędy, które załatwiają wnioski i postulaty. Śmieszne jest ocenianie realizacji wniosków w procentach. Nasza opinia ma charakter edukacyjny. Bardzo dobrze się stało, że zawarto w niej, na str. 6 sformułowanie, iż: „problemy spraw socjalnych i pomocy społecznej nie mogą być - zdaniem Rady - załatwiane bez spójnej koncepcji modelu świadczeń społecznych”. Wypowiadałem się już na ten temat na posiedzeniach Rady. Ta słuszna teza jest wnioskiem wynikającym z licznych postulatów. Np. człowiek, który przebył rehabilitację i wraca do pracy traci rentę. Towarzystwo, którego jestem reprezentantem zwracało się o zajęcie tymi problemami do PRON i osobiście do J. Dobraczyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#WiesławKozioł">Projekt opinii w sposób skondensowany i zwięzły, daje ocenę realizacji postulatów wyborczych. Na uwagę zasługuje zwłaszcza podkreślenie roli rad narodowych. Bardzo dobrze, że się tak stało, bowiem w ustawie o radach narodowych istnieje dotkliwa luka dotycząca środków finansowych, jakimi rady dysponują. Tymczasem, kto nie ma środków ten nie realizuje zadań. Bardzo słuszne jest również zwrócenie uwagi na sprawy budownictwa mieszkaniowego. Wnoszę o przyjęcie projektu opinii bez zmian.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-295">
          <u xml:id="u-295.0" who="#AndrzejJabłonowski">Brak nam do tej pory konkretnej koncepcji rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Skoro mowa o wprowadzaniu II etapu reformy to mówi się o tym, że trzeba będzie ludzi przekwalifikowywać, a siłę roboczą przemieszczać tam, gdzie akurat będzie potrzebna. Jeśli nie będzie mieszkań, to koncepcja ta okaże się nierealna. Oznacza to, że budownictwo mieszkaniowe może stanąć na przeszkodzie realizacji II etapu reformy gospodarczej. Ludzie mówią, że wyeksportowaliśmy najlepsze maszyny budowlane, najbardziej wykwalifikowanych pracowników, cement itd. W związku z tym powinniśmy się zająć przede wszystkim budownictwem mieszkaniowym. Żeby człowiek dobrze pracowały musi mieć miejsce do wypoczynku i godziwego zamieszkania. Wnioski przedwyborcze w tej dziedzinie nie zostały do dziś zrealizowane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-296">
          <u xml:id="u-296.0" who="#MieczysławFRakowski">Z dyskusji wynika, że projekt opinii został zaakceptowany. Prezydium Rady proponuje kilka stylistycznych poprawek do projektu.</u>
          <u xml:id="u-296.1" who="#MieczysławFRakowski">Rada jednomyślnie przyjęła opinię, upoważniając zespół do wprowadzenia poprawek redakcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-296.2" who="#MieczysławFRakowski">W następnym punkcie porządku obrad Rada rozpatrzyła projekt uchwały w sprawie utworzenia Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych. Projekt przedstawił sekretarz Rady Społeczno-Gospodarczej Marcin Borowicz: Zanim przejdę do przedstawienia projektu uchwały w sprawie propozycji utworzenia Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych chciałbym przytoczyć fragment podsumowania opinii nr 30 naszej Rady o projekcie programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-296.3" who="#MieczysławFRakowski">„Rada Społeczno-Gospodarcza stwierdza, że przedłożony przez rząd projekt programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej stwarza warunki do przeprowadzenia głębokich i radykalnych reform życia społeczno-gospodarczego i stanowi historyczną szansę dla społeczeństwa polskiego. Wykorzystanie tej szansy zależeć będzie zapewne od determinacji władzy, jej zdolności do przekonania społeczeństwa przy pomocy konkretnych decyzji, że nie jest to kolejna próba cząstkowych modyfikacji dotychczasowego systemu gospodarczego i politycznego, jak i społecznej akceptacji podejmowanych działań.</u>
          <u xml:id="u-296.4" who="#MieczysławFRakowski">Społeczeństwo musi mleć szybko dowody, że rzeczywiście dokonuje się przełom we wszystkich podstawowych mechanizmach funkcjonowania naszego kraju. Tylko w tych warunkach społeczeństwo będące jedynym realizatorem reformy przezwycięży postawy zniechęcenia i obojętności, zrezygnuje z roli biernego obserwatora i recenzenta. Bez silnego bowiem wsparcia społecznego nie nastąpi poprawa sytuacji gospodarczej państwa i bytu narodu”.</u>
          <u xml:id="u-296.5" who="#MieczysławFRakowski">W tej samej opinii Rada pozytywnie odniosła się do generalnych założeń programu realizacyjnego, wyraziła natomiast wątpliwość co do trafności niektórych rozwiązań szczegółowych. W trakcie dyskusji plenarnej i w zespole roboczym zgłaszano obawy co do gwarancji realizacji tego ambitnego programu. Znalazło to wyraz w następującym fragmencie naszej opinii: „Rada stoi na stanowisku, że ujęte w szczegółowym harmonogramie przedmiotowym zamierzenia programu nie stanowią dostatecznej gwarancji. Rada uważa, iż konieczne jest stworzenie silnej społecznej presji poprzez upodmiotowienie obywatela w procesie społecznego zaangażowania w realizację programu”.</u>
          <u xml:id="u-296.6" who="#MieczysławFRakowski">Za konieczne uznano ukazanie, jakimi działaniami i postawami poszczególne grupy zawodowe, kiedy i ile mogą zyskać na konsekwentnej realizacji II etapu reformy. Postulowano tworzenie warunków do samoorganizowania się społeczeństwa wokół realizacji podstawowych celów reformy oraz zastąpienie programu wyrzeczeń programem szans wiązanych z wyzwalaniem przedsiębiorczości.</u>
          <u xml:id="u-296.7" who="#MieczysławFRakowski">Logiczną konsekwencją takiego stanowiska Rady była propozycja przewodniczącego, wicemarszałka M. F. Rakowskiego utworzenia Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych. Zmaterializowała się ona w postaci projektu uchwały Rady Społeczno-Gospodarczej dostarczonego dziś wszystkim członkom Rady. Projekt ten został przedyskutowany przez prezydium naszej Rady.</u>
          <u xml:id="u-296.8" who="#MieczysławFRakowski">„Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL IX kadencji występuje z inicjatywą utworzenia Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych (TWIG) pod hasłem „Twój sukces naszą wygraną”.</u>
          <u xml:id="u-296.9" who="#MieczysławFRakowski">Zwracamy się do wszystkich, którzy:</u>
          <u xml:id="u-296.10" who="#MieczysławFRakowski">- przeświadczeni są o potrzebie silnej społecznej presji na pełne i konsekwentne wdrażanie reformy gospodarczej, - udowadniają, że gospodarka polska może być wydajna, nowoczesna i konkurencyjna, - szukają mocnego poparcia dla swoich inicjatyw i konkretnej pomocy w przezwyciężaniu biurokratycznych nawyków, blokujących inicjatywę i przedsiębiorczość.</u>
          <u xml:id="u-296.11" who="#MieczysławFRakowski">Odwołujemy się szczególnie do młodych ludzi, którzy chcą związać swój osobisty interes z naszą gospodarką, i z którymi wspólnie chcemy udowodnić, że w wielu dziedzinach można dogonić świat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-297">
          <u xml:id="u-297.0" who="#HasłoTowarzystwa">„Twój sukces naszą wygraną” mówi wyraźnie o co nam chodzi. Stoimy na stanowisku, że uruchomienie rezerw gospodarczych, jakie tkwią w naszym społeczeństwie jest możliwe przede wszystkim poprzez indywidualne sukcesy jednostek i grup pracowniczych, które są sukcesem nas wszystkich - całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-297.1" who="#HasłoTowarzystwa">Doświadczenia ostatnich lat wskazują, że istnieją realne siły, które z różnych powodów nie są zainteresowane w reformowaniu życia gospodarczego i społecznego. Tym siłom musimy przeciwstawić zdecydowany ruch proreformatorski.</u>
          <u xml:id="u-297.2" who="#HasłoTowarzystwa">Chcemy poprzez uruchomienie silnej presji społecznej przełamać wiele narosłych przez lata barier ograniczających przedsiębiorczość indywidualną i zbiorową.</u>
          <u xml:id="u-297.3" who="#HasłoTowarzystwa">Zaproponowane przez rząd zasady II etapu reformy stwarzają szansę na dokonanie historycznego przełomu w naszym życiu społeczno-gospodarczym, ale też same w sobie nie dają gwarancji, że taki przełom nastąpi. Wszystko zależy od determinacji w ich realizowaniu. Dlatego tak ważna jest silna presja grup społecznych, rzeczywiście zainteresowanych w zmianie dotychczasowych metod działania.</u>
          <u xml:id="u-297.4" who="#HasłoTowarzystwa">Proponujemy ustanowienie nagrody im. Tadeusza Kotarbińskiego za praktyczne osiągnięcia na polu przełamywania barier racjonalnego działania.</u>
          <u xml:id="u-297.5" who="#HasłoTowarzystwa">Oferujemy ludziom konkretną pomoc. Obejmie ona:</u>
          <u xml:id="u-297.6" who="#HasłoTowarzystwa">- torowanie drogi słusznym inicjatywom, zgodnym z duchem reformy i literą prawa, - interwencje u odpowiednich władz, gdy wystąpią bariery administracyjne ograniczające działalność, - pośrednictwo w zakresie doradztwa prawnego, finansowego i organizacyjnego, - wspieranie finansowe ze środków Towarzystwa, - stworzenie form do szerokiej i swobodnej wymiany doświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-297.7" who="#HasłoTowarzystwa">Zadaniem Towarzystwa będzie przede wszystkim:</u>
          <u xml:id="u-297.8" who="#HasłoTowarzystwa">- działalność promocyjna i interwencyjna na rzecz osób i grup pracowniczych napotykających na przeszkody w realizacji swoich inicjatyw gospodarczych, - popularyzacje inicjatyw i sukcesów jednostek i zespołów pracowniczych, - zwalczanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu administracji, w czym WIG będzie odwoływać się do terenowych organów przedstawicielskich, Rady Społeczno-Gospodarczej, a nawet do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-297.9" who="#HasłoTowarzystwa">TWIG będzie upowszechniać w społeczeństwie wzorce postaw i warte naśladowania inicjatywy, odbierać informacje i sygnały o zaobserwowanych nieprawidłowościach w realizacji reformy gospodarczej oraz funkcjonowaniu aktów prawnych regulujących działalność gospodarczą i ewentualne sugestie ich zmian.</u>
          <u xml:id="u-297.10" who="#HasłoTowarzystwa">Wojciech Jaruzelski w nawiązaniu do reformy powiedział ostatnio: „Wchodzimy więc w strefę zwiększonego zagrożenia, ale i niezwykłej szansy”. Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że TWIG zadba o tę szansę dla ludzi z inicjatywą”.</u>
          <u xml:id="u-297.11" who="#HasłoTowarzystwa">Tak brzmi proponowany tekst naszej uchwały. Przedstawiona w nim formuła TWIG jest oczywiście sprawą otwartą i liczymy, że zostanie wzbogacona przez zainteresowanych członków Rady. Jeżeli Rada podejmie uchwałę o inicjatywie utworzenia Towarzystwa - na co prezydium liczy - będziemy mogli podjąć wstępne działania zmierzające do utworzenia TWIG.</u>
          <u xml:id="u-297.12" who="#HasłoTowarzystwa">Przewidujemy następujący tok postępowania.</u>
          <u xml:id="u-297.13" who="#HasłoTowarzystwa">Jeszcze w listopadzie zbierze się grupa inicjatywna, która opracuje deklarację programową i projekt statutu. Przewidujemy, że dokumenty będą gotowe do końca roku. Skład grupy inicjatywnej zostanie zarekomendowany przez prezydium Rady - spośród członków Rady i osób z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-297.14" who="#HasłoTowarzystwa">Chcielibyśmy, żeby grupa inicjatywna składała się z ludzi o niekwestionowanym dorobku zawodowym, charakteryzujących się dużą „siłą przebicia”. Spotkanie grupy inicjatywnej i posiedzenia Towarzystwa w początkowym okresie będą odbywać się w gmachu Sejmu, by nadać Towarzystwu odpowiednią rangę.</u>
          <u xml:id="u-297.15" who="#HasłoTowarzystwa">Następnie - tj. po rejestracji - odbędzie się zebranie inaugurujące działalność TWIG oraz konstytuujące władze i strukturę Towarzystwa.</u>
          <u xml:id="u-297.16" who="#HasłoTowarzystwa">W dalszym etapie przewidujemy wystąpienie z wnioskiem o nadanie TWIG statusu stowarzyszenia wyższej użyteczności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-298">
          <u xml:id="u-298.0" who="#MieczysławFRakowski">Otwieram dyskusję, w której chcielibyśmy usłyszeć opinie członków Rady w tej sprawie. Zgodnie z przedstawionym przed chwilą projektem, bierzemy na siebie sporą odpowiedzialność i o ile takie Towarzystwo nie „wypali” - na nas będą wskazywać palcami. Inicjatywę jego powołania uważam za bardzo cenną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-299">
          <u xml:id="u-299.0" who="#RyszardDzialuk">Uważam tę ideę za słuszną i sądzę, że powinniśmy udzielić jej poparcia. Jakże często ludzie proponujący nowe rozwiązania, dynamiczni w działaniu uznawani są za konfliktowych, gdyż są niespokojni i burzą cudzy spokój. Niezbędne jest silne wsparcie dla ludzi podejmujących słuszne inicjatywy. Opowiadam się za utworzeniem takiej organizacji.</u>
          <u xml:id="u-299.1" who="#RyszardDzialuk">Proponuję jednak -zważywszy, że czasu na przemyślenia zostawiono nam niewiele, gdyż dziś dopiero dostaliśmy projekt uchwały - rozważyć zasady organizacyjne i strukturę proponowanego stowarzyszenia. Towarzystwo - to zarząd główny, oddziały terenowe, prezesi, cała ogromna machina. Czy nie warto urzeczywistnić tej inicjatywy w dwóch etapach, najpierw tworząc społeczny komitet wspierania inicjatyw gospodarczych, działający pod bezpośrednim patronatem Rady Społeczno-Gospodarczej - oczywiście za Zgodą Sejmu. Jesteśmy na półmetku naszej kadencji - wykażmy się inicjatywą nie tylko utworzenia takiej organizacji, ale również jej poprowadzenia. Uważam też, że skuteczne jej działanie w znacznej mierze będzie uzależnione od wsparcia przez ruch młodzieżowy, a także takie organizacje jak NOT, PTE i TNOiK.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-300">
          <u xml:id="u-300.0" who="#JanuszSzosland">W pierwszym odruchu miałem wątpliwości, czy nie zastępujemy istniejących już form organizacyjnych. Zajrzałem jednak do materiałów, którymi dysponuję i przekonałem się, że tym istniejącym organizacjom czegoś brakuje, skoro ludzie chcą zrzeszać się w innych formach. Jeśli będzie to organizacja zajmująca się generalnie wspieraniem inicjatyw - ludzie to poprą. Byłoby to swego rodzaju ciało realizacyjne dla procesu reform.</u>
          <u xml:id="u-300.1" who="#JanuszSzosland">Mam też propozycję redakcyjną. Zazwyczaj zbytnio rozbudowujemy wszelkie teksty, zapisujemy całe tomy; proponuję jednak zbyt lakoniczne, w moim przekonaniu, hasło „Twój sukces naszą wygraną” rozbudować nieco - do formy: „Twój zawodowy sukces - wygraną dla społeczeństwa”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-301">
          <u xml:id="u-301.0" who="#BolesławSzafrański">W uchwalonej ostatnio opinii nt. programu realizacyjnego II etapu reformy zawarliśmy akapit mówiący o konieczności stworzenia silnej presji społecznego wspierania procesów reformatorskich. Wniosek ten wynikał z doświadczeń, z oceny przebiegu dotychczasowych prób reformowania gospodarki. Przecież większość z nas miała okazję na własne oczy oglądać i na własnej skórze odczuwać skutki tych prób. Wypada wspomnieć chociażby nieudaną, choć wprowadzaną z wielkim wysiłkiem koncepcję wielkich organizacji gospodarczych, której wdrażanie utknęło najpierw w martwym punkcie, a następnie zostało całkowicie zaniechane.</u>
          <u xml:id="u-301.1" who="#BolesławSzafrański">Kolejnej, tym razem najbardziej kompleksowej, próby reform jesteśmy nie tylko świadkami, ale - jak mi się wydaje - w większości zdecydowanymi zwolennikami i uczestnikami. Uświadomienie sobie tego faktu jest bardzo istotne. Dlatego obserwując proces wdrażania reformy potrafimy wyodrębnić w nim okresy stagnacji, niepotrzebnego zastoju lub wręcz odczuwalnych oporów. Wiele symptomów potwierdzających taką opinię ujawniono choćby w toku ubiegłorocznych burzliwych dyskusji nt. projektu zmian ustaw regulujących funkcjonowanie gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-301.2" who="#BolesławSzafrański">Wszyscy zgadzamy się zapewne, że proces reformowania to nie jednorazowy akt, że nie będzie cudu gospodarczego, że reformowanie musi trwać. Oczywistym atrybutem każdego procesu jest czas. Jednakże w przypadku reformowania gospodarki jest to czynnik krytyczny, w dużym stopniu decydujący o powodzeniu reformatorskich procesów. Siły reformatorskie uzyskują zwykle pewien kredyt czasu i zaufania; jeśli w tym czasie nie dokonają oczekiwanego przełomu - stwarza się sytuacja sprzyjająca utrwalaniu procesów stagnacyjnych, zatrzymywaniu się na przełęczy - z której po odpoczynku łatwiej się, niestety, schodzi niż atakuje szczyt. Wielokrotnie wskazywaliśmy w naszych dotychczasowych opiniach na tego rodzaju opory.</u>
          <u xml:id="u-301.3" who="#BolesławSzafrański">Byłoby wielkim błędem zakładać, że przy realizacji II etapu reformy - etapu z założenia w większym stopniu zagrażającego interesom grup zachowawczych - opory te samoistnie znikną. O powodzeniu reformy nie przesądzi atrakcyjność programu, lecz konkretne fakty. Stąd konieczność istnienia presji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-301.4" who="#BolesławSzafrański">Rozumiejąc taką potrzebę zastanawiałem się, w jaki sposób trzeba to zmaterializować, by nie pozostało ładnym hasłem czy kolejnym nieskutecznym apelem. Po zapoznaniu się z projektem uchwały Rady uważam, że propozycja powołania Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych wychodzi naprzeciw tym potrzebom, stanowi bowiem jedną z form tworzenia takiej presji. Co więcej -jest ona zgodna z duchem II etapu reformy. Rada Społeczno-Gospodarcza w przypadku przyjęcia dyskutowanej uchwały stanie się jakby matką Towarzystwa. Należy więc wykorzystywać otwartość prezentowanego projektu, by jego intencje najlepiej jak można odzwierciedlić w dokumentach prawnych Towarzystwa, w jego statucie.</u>
          <u xml:id="u-301.5" who="#BolesławSzafrański">Na podstawie doświadczeń zebranych w okresie mojej działalności w Towarzystwie Konsultantów Polskich w okresie tworzenia jego statutu chcę stwierdzić, że - uznając wszelkie różnice - formuła towarzystwa, szczególnie w sytuacji, gdy podejmuje ono działalność ekonomiczną poprzez swoje wyspecjalizowane podmioty gospodarcze, jest formułą trafną. Co więcej, sytuacja tych przedsiębiorstw pośrednio lecz wymownie świadczy o potrzebie istnienia i o witalności TKP.</u>
          <u xml:id="u-301.6" who="#BolesławSzafrański">Popieram więc projekt uchwały, traktując go jako praktyczną realizację wielokrotnie zgłaszanego przez naszą Radę postulatu poszukiwania skutecznych form organizowania ludzi i ludzkich zachowań dla osiągania celów reformy. Jestem za zmaterializowaniem hasła: „Twój sukces naszą wygraną”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-302">
          <u xml:id="u-302.0" who="#WojciechWiśniewski">Wygrana reformy zależy głównie od uruchomienia sił społecznych. Proponowane Towarzystwo to swoiste lobby - instytucjonalna forma gromadzenia zwolenników reformy. Dotychczas zorganizowani i skupieni są raczej jej przeciwnicy - w organizacjach działających na starych zasadach. Opowiadam się za utworzeniem TWIG - i to w jednym etapie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-303">
          <u xml:id="u-303.0" who="#TadeuszPluziński">Propozycję oceniam jako bardzo ciekawą. Dobrze, że ta inicjatywa zrodziła się na dość wysokim szczeblu, co z pewnością ułatwi przyszłemu Towarzystwu jego działanie. Na drodze reform jest wiele przeszkód, które trzeba pokonywać. Niedawno jeszcze samo wydanie przez urzędnika papierka było aktem łaski wymagającym łapówek. Również sądzę, że działania dla utworzenia Towarzystwa należy podjąć od razu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-304">
          <u xml:id="u-304.0" who="#LonginPastusiak">Przyłączam się do głosów wspierających tę inicjatywę. Upatruję w przyszłym Towarzystwie formę społecznej kontroli procesu reform, a także szansę na podnoszenie kultury ekonomicznej społeczeństwa. Nie podzielam obaw przed tworzeniem formalnych struktur organizacyjnych. Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych ma zarząd główny, 18 oddziałów - i jedną sekretarkę zatrudnioną na 1/2 etatu; cała działalność jest prowadzona siłami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-304.1" who="#LonginPastusiak">Ponieważ zbliżamy się już do końca naszego posiedzenia, chcę podzielić się pewną refleksją nt. polskich paradoksów, wyniesioną z niedawnego kongresu politologów we Wrocławiu. W Polsce nie ma bezrobocia - ale nikt nie pracuje. Nikt nie pracuje - ale wzrasta produkcja. Wzrasta produkcja - ale w sklepach są pustki. W sklepach są pustki - ale nikt nie umiera z głodu. Nikt nie umiera z głodu - ale wszyscy są niezadowoleni. Wszyscy są niezadowoleni - ale wszyscy głosują „za”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-305">
          <u xml:id="u-305.0" who="#JerzyMagiera">W nowym ciele nowy duch. Opowiadam się za powołaniem Towarzystwa działającego dla przezwyciężania biurokratycznych nawyków stwarzających bariery dla inicjatyw społecznych. Rozumiem, że będzie ono przekazywało swe wnioski i uwagi, nie obawiając się odpowiedzialności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-306">
          <u xml:id="u-306.0" who="#JanKamiński">Ja również wyrażam pogląd o celowości powołania proponowanego Towarzystwa, widząc w nim cenne wsparcie dla wszelkich Inicjatyw. Uważam, że należy położyć akcent na powszechność jego oddziaływań - nie ograniczonych tylko do inicjatyw szczególnie cennych i unikalnych. Warto też pomyśleć o jego przyszłym powiązaniu z działalnością Izb gospodarczych, PTE czy NOT.</u>
          <u xml:id="u-306.1" who="#JanKamiński">Chcę też zgłosić uwagi natury redakcyjnej. W projekcie uchwały mówi się, iż konkretna pomoc TWIG obejmie m.in. „wspieranie finansowe ze środków Towarzystwa”. Nie wyobrażam sobie takich rozmiarów środków TWIG, które wystarczyłyby na ten cel. Proponuję Sformułowanie „gromadzenie środków finansowych przeznaczonych na działalność Towarzystwa”. Sposób wykorzystania tych środków będzie sprawą statutu czy regulaminu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-307">
          <u xml:id="u-307.0" who="#IzabelaGutfeter">Jest to kolejna cenna inicjatywa Rady Społeczno-Gospodarczej. Wyrażam dla niej poparcie, by nie wyglądało na to, że to, co nowatorskie, jest popierane tylko przez mężczyzn.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-308">
          <u xml:id="u-308.0" who="#StanisławNowak">Proponuję przeredagować hasło: „Twój sukces naszą wygraną”, by nie odnoszono pojęcia „wygrana” do Rady Społeczno-Gospodarczej. Można to zmienić np. na „sukces - sukcesem nas wszystkich”. Proponuje się ustanowienie nagrody im. T. Kotarbińskiego „za praktyczne osiągnięcia na polu przełamywania barier racjonalnego działania”. Proponuję zmienić to sformułowanie na „wspierania racjonalnego działania”.</u>
          <u xml:id="u-308.1" who="#StanisławNowak">W części uchwały, gdzie mówi się o zadaniach Towarzystwa w zdaniu „działalność promocyjna i interwencyjna na rzecz osób i grup pracowniczych napotykających na przeszkody w realizacji - swoich inicjatyw gospodarczych” proponuję skreślić słowa „napotykających na przeszkody”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-309">
          <u xml:id="u-309.0" who="#WłodzimierzKiciński">Popieram propozycję utworzenia TWIG, razi mnie jednak nieco proponowany w dyskusji społeczny sposób jego organizacji. Nie wierzę, by Towarzystwo mogło działać prężnie i efektywnie bez pomocy pewnego aparatu. Jest on może „niemodny”, ale niezbędny dla kierowania bieżącą działalnością. Uważam też, że w ofertach pomocy ze strony Towarzystwa nie trzeba się wstydzić podejmowania bezpośredniego doradztwa, nie ograniczając się tylko do pośrednictwa w tych przypadkach. Co do proponowanej nagrody im. T. Kotarbińskiego - powinna ona być przyznawana za najcenniejsze propozycje racjonalnych rozwiązań w sferze życia gospodarczego. Z tym mamy w kraju duże kłopoty. Cały pomysł może liczyć na aprobatę społeczną, gdy Towarzystwo powstanie szybko i będzie prężnie działać, nie obawiając się nawet narażać obecnym strukturom władzy, które często tylko dużo mówią o reformie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-310">
          <u xml:id="u-310.0" who="#TeofilSkwierawski">Trzeba dokładnie rozważyć kwestię struktury i form działalności przyszłego Towarzystwa. Chodzi o to, by jedno i drugie było możliwie najbardziej skuteczne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-311">
          <u xml:id="u-311.0" who="#MieczysławFRakowski">Dziękuję członkom Rady za poparcie dla tego pomysłu. Wielokrotnie wyrażaliśmy pogląd, że reforma gospodarcza wymaga poparcia społecznego. Obserwuję, że są w Polsce fanatycy sukcesu. Chciałoby się, by oni właśnie byli napędem przemian. W dyskusji zgłaszano różne propozycje, mówiono o niebezpieczeństwie zbiurokratyzowania przyszłego Towarzystwa. Mnie marzy się Towarzystwo zorganizowane na najwyższym poziomie wewnętrznej organizacji pracy. Liczę, że zgłoszą się doń odpowiedni ludzie i spróbują zrobić coś nowego, rzeczywiście ciekawego. Wyliczanie wciąż z trybuny kolejnych niemożności to włączenie się w ogólnonarodowy korowód narzekań.</u>
          <u xml:id="u-311.1" who="#MieczysławFRakowski">Proponuję następujący tryb prac: najpierw powołanie komitetu inicjatywnego, nie tylko z grona Rady, lecz wzbogaconego o ludzi z zewnątrz, ludzi którzy już odnieśli sukces. Daleki jestem od tego, by memu pokoleniu odmawiać świeżości spojrzenia, proponuję jednak, by skoncentrować się na ludziach młodych i wybijających się ponad przeciętność.</u>
          <u xml:id="u-311.2" who="#MieczysławFRakowski">Tej grupie inicjatywnej trzeba powierzyć ostateczne dopracowanie całej koncepcji, włącznie ze sformułowaniami. Można przyjąć np. zastrzeżenia do hasła „Twój sukces naszą wygraną”, bo indywidualnym sukcesem może być np. także udana wymiana dolarów na czarnym rynku po wyjątkowo korzystnym kursie - nie każdy sukces będzie więc godny poparcia. Zgłaszano tu zresztą różne propozycje redakcyjne. Nasza uchwała będzie generalnym punktem wyjścia dla prac grupy inicjatywnej, która opracuje program ideowy oraz statut przyszłego Towarzystwa i przedstawi je Radzie Społeczno-Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-311.3" who="#MieczysławFRakowski">Uważam też, że proponowane Towarzystwo nie może być i nie będzie konkurentem dla istniejących organizacji. Jest ono nastawione jednokierunkowo, jego generalna formuła to udzielanie wsparcia reformie gospodarczej. Warto spróbować jego utworzenia - może zostanie po nas taka proreformatorska siła nacisku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-312">
          <u xml:id="u-312.0" who="#RyszardDzialuk">Proponowałem, by nowemu ciału nadać rangę społecznego komitetu działającego pod patronatem naszej Rady. Jakie argumenty przemawiają za formułą towarzystwa?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-313">
          <u xml:id="u-313.0" who="#MieczysławFRakowski">Na jakiej zasadzie społeczny komitet będzie przyjmował członków? Liczebność takiego ciała może być różna - także bardzo nikła, wystarczy np. trzyosobowy komitet społeczny do organizacji pogrzebu. Jak wyobrazić sobie w Polsce tysiące ludzi, którzy przyłączają się do społecznego komitetu? Chyba że miałby on jedynie na celu wydawanie odezw - takich komitetów społecznych mamy sporo, ale nie o to nam chyba chodzi. W składzie Towarzystwa znajdą się członkowie Rady i posłowie, byłaby to jednak całkowicie samodzielna organizacja.</u>
          <u xml:id="u-313.1" who="#MieczysławFRakowski">Rada Społeczno-Gospodarcza przyjęła uchwałę w sprawie utworzenia Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych - przy 5 głosach wstrzymujących się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-314">
          <u xml:id="u-314.0" who="#WłodzimierzKiciński">Przyjęliśmy uchwałę przygniatającą większością głosów. Proponuję, by od razu przystąpić do działań i by każdy z nas zadeklarował kwotę 1 tys. zł na potrzeby przyszłego Towarzystwa. Sporządzę listę wpłat zaraz po zakończeniu obrad.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-315">
          <u xml:id="u-315.0" who="#MieczysławFRakowski">Proponuję wstrzymać się z działaniami aż do chwili utworzenia Towarzystwa. Wszelkie propozycje dotyczące jego powstania proponuję przesłać w ciągu najbliższego tygodnia do biura Rady.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-316">
          <u xml:id="u-316.0" who="#RyszardDzialuk">Panuje dramatyczna wręcz sytuacja w zaopatrzeniu w olej napędowy i to w szczycie jesiennych przewozów. Rada nie ma prawa formułowania pytań i dezyderatów pod adresem rządu, proszę więc wicemarszałka M. F. Rakowskiego o zainteresowanie się tą sprawą i spowodowanie, aby rząd wyjaśnił w środkach masowego przekazu dlaczego brakuje paliwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-317">
          <u xml:id="u-317.0" who="#MieczysławFRakowski">Słyszałem już o tych trudnościach, sytuacja jest rzeczywiście zła. Wiem, że podjęto zakupy interwencyjne w Szwecji. Przekażę ten sygnał członkom rządu.</u>
          <u xml:id="u-317.1" who="#MieczysławFRakowski">OPINIA Nr 31.</u>
          <u xml:id="u-317.2" who="#MieczysławFRakowski">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL o „Informacji o stanie realizacji wniosków wyborców zgłoszonych w kampanii wyborczej do Sejmu PRL IX kadencji” uchwalona w dniu 6 listopada 1987 I.</u>
          <u xml:id="u-317.3" who="#MieczysławFRakowski">Powołana przez Sejm IX kadencji Rada Społeczno-Gospodarcza, będąc reprezentantem szerokiej opinii społecznej, uważa za swój obowiązek informowanie Sejmu o poglądach społeczeństwa, nastrojach i odczuciach społecznych oraz o stopniu zaspokajania potrzeb ogólnospołecznych i lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-317.4" who="#MieczysławFRakowski">Jak stwierdził Sejm w czasie obrad w kwietniu 1986 r. pozorne powtarzanie się wniosków w różnych kampaniach, tworzy w rzeczywistości aktualizowany ciągle, jednolity obraz oczekiwań społecznych. Oznacza to, że pełna analiza zgłoszonych wniosków jest bezwzględnym obowiązkiem odpowiednich organów administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-317.5" who="#MieczysławFRakowski">Rada Społeczno-Gospodarcza stwierdza, że przedłożona przez rząd „Informacja o stanie realizacji wniosków wyborców zgłoszonych w kampanii wyborczej do Sejmu IX kadencji”, jest dokumentem, którego treść, zdaniem Rady, w znacznym stopniu odbiega od powszechnych odczuć społecznych.</u>
          <u xml:id="u-317.6" who="#MieczysławFRakowski">Przede wszystkim wymaga sprecyzowania kryterium „realizacji wniosku”. Dla autorów dokumentu fakt sformułowania propozycji działań, zmierzających do rozwiązania określonych problemów, jest już realizacją wniosku, natomiast dla wyborców rzeczywistą realizacją jest dopiero osiągnięcie konkretnych efektów.</u>
          <u xml:id="u-317.7" who="#MieczysławFRakowski">Istotną nieprawidłowością metodologiczną w „Informacji o realizacji wniosków i postulatów wyborczych” jest niedokonanie oceny i selekcji wniosków według kryteriów ich słuszności oraz możliwości realizacyjnych w aktualnej, trudnej sytuacji społeczno-gospodarczej państwa.</u>
          <u xml:id="u-317.8" who="#MieczysławFRakowski">W „Informacji” operuje się liczbę 3.539 wniosków zgłoszonych pod adresem naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, dotyczących problemów ogólnospołecznych lub inwestycyjno-planistycznych i stwierdza się, że do dnia 30 września 1987 roku zrealizowano 58,6%. Taka statystyka mogłaby napawać optymizmem (w połowie IX kadencji Sejmu, ponad połowa wniosków zrealizowanych), gdyby „Informacja” określała, jakie przyjęto kryteria uznania wniosków za zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-317.9" who="#MieczysławFRakowski">W „Informacji” na przykład, uznano za zrealizowane wnioski z zakresu rozbudowy urządzeń elektroenergetycznych dla potrzeb wsi, ponieważ Rada Ministrów w czerwcu 1987 r. podjęła Uchwałę nr 92/87 w sprawie zapewnienia wsi i rolnictwu dostaw energii elektrycznej, w której zakłada się przyśpieszenie realizacji inwestycji związanych z modernizacją i rozbudową wiejskich sieci energetycznych i zapowiada się zwiększenie liczby stacji transformatorowych. Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że słuszne inicjatywy, konkretne rozwiązania legislacyjne, różne programy rządowe są konieczną podstawą prawną i organizacyjną w procesie doskonalenia sprawowania władzy oraz zarządzania gospodarką, jednak w odczuciu wyborców są one traktowane jedynie jako tworzenie warunków do zmian lub jako propozycja zmian, a nie fakt ich spełnienia.</u>
          <u xml:id="u-317.10" who="#MieczysławFRakowski">W „Informacji” dokonano słusznie podziału na wnioski zgłaszane pod adresem naczelnych i centralnych organów administracji państwowej (wnioski o charakterze ogólno-społecznym) i wnioski skierowane do terenowych organów administracji państwowej (wnioski o charakterze lokalnym).</u>
          <u xml:id="u-317.11" who="#MieczysławFRakowski">Realizacja wniosków mających walor ogólnospołeczny, wymaga tworzenia warunków do ich wykonania, zarówno w sferze politycznej, jak i prawno-organizacyjnej. RSG w swoich licznych opiniach pozytywnie oceniała dokonane w dwóch pierwszych latach kadencji Sejmu działania legislacyjne, związane z systemowymi zmianami w sposobie sprawowania władzy, utrwalającymi praworządność, demokratyzacją życia społecznego i reformowanie gospodarki. Zapewnienie warunków formalno-prawnych do podejmowania działań w zakresie zadań społeczno-gospodarczych, w tym również realizacji wniosków wyborczych, nie. jest jednak równoznaczne z efektywnością tych działań, tj. stosunkiem między skutkami działania przepisów, a celami dla których osiągnięcia przepisy te wydano.</u>
          <u xml:id="u-317.12" who="#MieczysławFRakowski">Działania legislacyjne wyrażone w aktach prawnych, tworzących warunki do realizacji wniosków ogólnospołecznych, przyniosły pozytywne rezultaty w postępie reformowania gospodarki, większym zainteresowaniu przedsiębiorstw wynikami produkcji, częściowo odczuwalną poprawą zaopatrzenia rynku, stabilizacją własności gospodarstw rolnych i związane z tym zainteresowanie rolników ich rozwojem.</u>
          <u xml:id="u-317.13" who="#MieczysławFRakowski">Jest rzeczą zrozumiałą, że przy realizacji wniosków o charakterze ogólnospołecznym nie należy oczekiwać efektów natychmiastowych, lecz trzeba pamiętać o tym, że osiągnięcie założonych celów następuje po upływie dłuższego okresu działania nowych rozwiązań prawnych i organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-317.14" who="#MieczysławFRakowski">Zdaniem Rady, w odniesieniu do informacji o realizacji wniosków o charakterze ogólnospołecznym, bardziej właściwe byłoby odrębne określenie, dla których wniosków zapewniono warunki realizacji, a w odniesieniu do których osiągnięto konkretne efekty realizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-317.15" who="#MieczysławFRakowski">Realizacja wniosków o charakterze lokalnym w liczbie ponad 40 tys., wiąże się z oceną stopnia poszerzania samorządności terytorialnej, jako warunku do załatwienia tych wniosków przez organa samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-317.16" who="#MieczysławFRakowski">Zdaniem Rady, dla tworzenia tych warunków konieczna jest nowelizacja ustawy o systemie rad narodowych i samorządzie terytorialnym. Powinna ona przyznać podmiotowość prawno-publiczną i samodzielność finansową organom samorządu terytorialnego, a tym samym stworzyć warunki do odpowiedzialności tych organów przed organami państwa za przestrzeganie prawa, a za efekty gospodarcze i społeczne swoich działań - przed mieszkańcami regionu, a wiec przed swoimi wyborcami. Samorząd miast i gmin będzie mógł wtedy wziąć odpowiedzialność za gospodarność oraz ład i porządek na terenie swojego regionu, a organy państwa będą mogły koncentrować się na wykonywaniu zadań o charakterze ogólnospołecznym.</u>
          <u xml:id="u-317.17" who="#MieczysławFRakowski">Podawanie w „Informacji” danych procentowych lub ilościowych o załatwionych wnioskach z poszczególnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego o charakterze lokalnym nie jest zdaniem Rady prawidłowe. „Informacja” powinna raczej podawać syntetyczną informację, dotyczącą oceny przez lokalne rady narodowe stopnia realizacji wniosków i postulatów wyborców na ich terenie w oparciu o jednolite kryteria, precyzując ile było wniosków słusznych i możliwych do realizacji, a ile niemożliwych do zrealizowania lub niesłusznych, określając także rzeczywiste przyczyny niezrealizowania wniosków. Taki sposób przedstawienia analizy wniosków i oceny ich realizacji czyniłby „Informację” bardziej wiarygodną i stanowił właściwą podstawę do rozliczenia się organów odpowiadających za ich realizację przed społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-317.18" who="#MieczysławFRakowski">Ustalenia Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli realizacji wniosków i postulatów zgłoszonych w kampanii wyborczej do Sejmu IX kadencji potwierdzają, że stopień zaawansowania realizacji wniosków o charakterze ogólnospołecznym i planistyczno-inwestycyjnym, ujętych w programach rządowych, mimo podejmowanych wielokierunkowych działań, nie osiągnął oczekiwanego poziomu, a uzyskana poprawa nie zawsze była stabilna.</u>
          <u xml:id="u-317.19" who="#MieczysławFRakowski">Informacja NIK potwierdza nieprawidłowości w realizacji wniosków wyborczych, spowodowane wadliwym kwalifikowaniem wniosków do wykonania. Stwierdzono, że w wielu jednostkach nie dokonano oceny i selekcji wniosków w celu wyeliminowania wniosków i postulatów mało konkretnych, ogólnikowych lub powtarzających się, względnie wniosków niesłusznych bądź niemożliwych do realizacji w aktualnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-317.20" who="#MieczysławFRakowski">Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że wokoło 20% terenowych organów administracji państwowej nie opracowało harmonogramów realizacji wniosków, a w wielu opracowane harmonogramy nie zawierały istotnych elementów, jak terminy, wykonawcy i odpowiedzialni za nadzór, co przekreślało przydatność tych dokumentów do realizacji wniosków i postulatów. Na przykład w ewidencji Urzędu m. st. Warszawy nie uwzględniono wniosków i postulatów przekazanych przez terenowe organy administracji państwowej stopnia podstawowego do wykonania przez ten urząd.</u>
          <u xml:id="u-317.21" who="#MieczysławFRakowski">Ustalenia kontrolne wykazały, że w wielu terenowych organach administracji państwowej oraz w niektórych ministerstwach nie doceniono społecznego znaczenia informowania wnioskodawców o przyjęciu wniosków do realizacji, przyczynach nieprzyjęcia bądź o sposobie ich realizacji. Stwierdzono także przypadki informowania wnioskodawców o realizacji wniosków niezgodnie ze stanem faktycznym, czy też informowania w sposób ogólnikowy, nie dający wnioskodawcy poglądu i podstaw do przekonania, że zajęto się zgłaszanymi inicjatywami rzetelnie i we właściwy sposób. Tego rodzaju uchybienia, zdaniem Rady, podważają wiarygodność władzy, obniżają jej autorytet, hamują aktywność i zaangażowanie obywateli w sprawy życia publicznego, pobudzoną w czasie kampanii, wyborczej do Sejmu IX kadencji. Tej cennej wartości, jaką była ujawniona w kampanii wyborczej aktywność społeczna obywateli, wyrażająca troskę o poprawę warunków życia i sprawność działania organów państwa, nie wolno utracić.</u>
          <u xml:id="u-317.22" who="#MieczysławFRakowski">II.</u>
          <u xml:id="u-317.23" who="#MieczysławFRakowski">Najwięcej wniosków o charakterze ogólnospołecznym odnosiło się do problematyki rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej. W „Informacji” podano, jakie zostały wydane przepisy dotyczące tej dziedziny gospodarki oraz jakie zostaną stworzone podstawy prawne dla korzystniejszych warunków do zwiększania produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-317.24" who="#MieczysławFRakowski">Te pozytywne zmiany, stwarzające warunki formalno-prawne dla realizacji wniosków wyborców w tej sferze życia społeczno-gospodarczego, mogą dać spodziewane pozytywne efekty dopiero po upływie stosownego okresu działania tych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-317.25" who="#MieczysławFRakowski">Sprawy budownictwa mieszkaniowego dominowały na spotkaniach przedwyborczych, a wnioski dotyczące tych spraw mają charakter ogólnospołeczny. W „Informacji” mówi się o dokonanych pozytywnych zmianach w przepisach prawa lokalowego, które tworzą warunki do bardziej racjonalnej gospodarki lokalami mieszkalnymi oraz o przepisach tworzących korzystniejsze warunki rozwoju lokalnej produkcji materiałów budowlanych lub zasad kredytowania budownictwa mieszkaniowego. Zdaniem Rady ciągle brak jest jednak Zaprezentowania jednoznacznej, konkretnej koncepcji rozwoju budownictwa mieszkaniowego, która stanowiłaby pozytywną alternatywę dla panującej w tej tak ważnej dziedzinie gospodarki, filozofii niemożności.</u>
          <u xml:id="u-317.26" who="#MieczysławFRakowski">Problemy ochrony zdrowia i pomocy społecznej podnoszone we wnioskach wyborców, wiążą się z koniecznością pełnej realizacji, podjętej przez Sejm w 1983 r., uchwały w tej sprawie, której wiele postanowień nie zostało zrealizowanych, co Rada przedstawiała w uchwalonej 7 października 1987 roku Opinii Nr 28. Rada stwierdziła, że w okresie realizacji uchwały zaobserwowano tendencje pogarszania się stanu zdrowia ludności, a w zaopatrzeniu w leki występują na rynku drastyczne niedobory, mimo przyjęcia przez Radę Ministrów programu rozwoju krajowego przemysłu farmaceutycznego oraz realizowanego importu leków. Stopień realizacji tego programu, jak również wniosków wyborców dotyczących tej problematyki, odbiega od przyjętych założeń, co w konsekwencji rodzi społeczne niezadowolenie.</u>
          <u xml:id="u-317.27" who="#MieczysławFRakowski">Problemy spraw socjalnych i pomocy społecznej nie mogą być, zdaniem Rady, załatwione bez spójnej koncepcji modelu świadczeń społecznych. Niezbędna jest oczekiwana przez społeczeństwo systemowa zmiana zaopatrzenia emerytalno-rentowego, zapewniająca trwałe uregulowanie tej tak ważnej dziedziny życia społecznego. Nie zastąpią tego coroczne zmiany obowiązujących przepisów emerytalno-rentowych i bieżące waloryzacje.</u>
          <u xml:id="u-317.28" who="#MieczysławFRakowski">„Informacja” całkowicie pomija wnioski i postulaty wyborców, dotyczące sytuacji społecznej młodzieży; jej startu życiowego i szans rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-317.29" who="#MieczysławFRakowski">Wnioski dotyczące ochrony środowiska naturalnego, wprawdzie mają w większości charakter długofalowy i wymagają wielkich nakładów inwestycyjnych, jednak w odczuciu społecznym nie są realizowane te z nich, które wiążą się z degradacją środowiska, postępującą w wyniku nieprzestrzegania ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, co powoduje stałe pogarszanie się jego stanu.</u>
          <u xml:id="u-317.30" who="#MieczysławFRakowski">Działania związane z realizacją wniosków, dotyczących zwiększenia skuteczności walki z przestępczością, odbierane są przez społeczeństwo jako mało efektywne. Zwiększa się stale ilość przestępstw popełnianych przez młodocianych. Rada wyraziła swój pogląd o aktualnym stanie zapobiegania i zwalczania zjawisk patologii społecznej w Opinii nr 3 z dnia 20 maja 1986 roku, stwierdzając m.in., że powszechna dezaprobata dla przejawów patologii społecznej nie idzie w parze ze zgodnością poglądów, co do koncepcji metod i środków zarówno zwalczania, jak i przeciwdziałania tym zjawiskom. Analiza wniosków wyborców w tym zakresie upoważnia do stwierdzenia, że społeczeństwo oczekuje przejścia od koncepcji i programów do pełniejszego i konsekwentnego egzekwowania przepisów. Zagrożenie podstawowe dla społeczeństwa to alkoholizm, którego zwalczanie wymaga innych niż aktualnie podejmowane działania i wyboru innej, bardzie j skutecznej taktyki. To stanowisko Rady zachowuje nadal swoją pełną aktualność i jest zgodne z oczekiwaniami społecznymi, wyrażonymi we wnioskach zgłaszanych w kampanii wyborczej do Sejmu IX kadencji.</u>
          <u xml:id="u-317.31" who="#MieczysławFRakowski">Rada Społeczno-Gospodarcza przedstawiając przykładowe, jej zdaniem najważniejsze grupy tematyczne, wybrane z różnorodnych pod względem stopnia społecznej ważności wniosków z kampanii wyborczych, uważa, że:</u>
          <u xml:id="u-317.32" who="#MieczysławFRakowski">- istnieje konieczność przeprowadzenia analizy wniosków i postulatów, zgłoszonych w czasie kampanii wyborczej do Sejmu IX kadencji, pod względem realności ich wykonania w konkretnych warunkach społeczno-gospodarczych i słuszności merytorycznej, przy zastosowaniu jednoznacznych kryteriów oceny realizacji wniosków;</u>
          <u xml:id="u-317.33" who="#MieczysławFRakowski">- wskazane jest bezwzględne przestrzeganie zasady informowania wnioskodawców o stopniu realizacji wniosków, przyjętych do realizacji oraz o odstąpieniu od realizacji wniosków, uznanych za niemożliwe do wykonania lub uznanych za niesłuszne z podaniem uzasadnienia, - celowe jest wzmożenie funkcji kontrolnych Sejmu, komisji sejmowych, wojewódzkich zespołów poselskich oraz Najwyższej Izby Kontroli nad działalnością organów administracji państwowej, zobowiązanych do realizacji wniosków i postulatów wyborczych, - konieczne jest wyposażenie rad narodowych w osobowość prawną, przyznanie im władania tzw. własnością komunalną, w oparciu o którą powinny prowadzić własną działalność gospodarczą, aby uczynić z samorządów terytorialnych prawowitych gospodarzy regionów, odpowiedzialnych za realizację oczekiwań społecznych swoich wyborców.</u>
          <u xml:id="u-317.34" who="#MieczysławFRakowski">Rzetelność i wiarygodność sprawozdania z realizacji wniosków i postulatów, określających stopień zaspokojenia oczekiwań społecznych, będzie bowiem podstawą do kształtowania stosunku wyborców do Sejmu i rad narodowych kolejnej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-317.35" who="#MieczysławFRakowski">Rada Społeczno-Gospodarcza zwraca również uwagę na fakt, że wchodzimy obecnie w okres głębokiej przebudowy administracji centralnej. Wiążemy z tym duże nadzieje na lepsze funkcjonowanie państwa, ale musimy też mieć świadomość, że nie może to oznaczać zdjęcia odpowiedzialności za realizację wniosków i postulatów wyborczych z nowopowstających organów administracji, zastępujących stare struktury.</u>
          <u xml:id="u-317.36" who="#MieczysławFRakowski">Rada Społeczno-Gospodarcza uważa, że podstawowym warunkiem realizacji wniosków i postulatów wyborczych jest uruchomienie mechanizmów silnej presji społecznej na ich egzekwowanie. Wymaga to konsekwentnego urzeczywistnienia różnych form samorządności społecznej. Społeczeństwo musi być przekonane, że jest prawdziwym współgospodarzem kraju, mającym rzeczywisty wpływ na decyzje podejmowane przez wszystkie szczeble administracji. Możliwość skutecznego egzekwowania realizacji podejmowanych w jego imieniu działań, jest istotnym warunkiem przełamania biernych postaw znacznej części społeczeństwa i uruchomienia obywatelskiej inicjatywności.</u>
          <u xml:id="u-317.37" who="#MieczysławFRakowski">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-317.38" who="#MieczysławFRakowski">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-317.39" who="#MieczysławFRakowski">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (26)</u>
          <u xml:id="u-317.40" who="#MieczysławFRakowski">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-317.41" who="#MieczysławFRakowski">25.01.1988 r.</u>
          <u xml:id="u-317.42" who="#MieczysławFRakowski">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-317.43" who="#MieczysławFRakowski">nr 578) IX kad.</u>
          <u xml:id="u-317.44" who="#MieczysławFRakowski">[TREŚĆ]</u>
          <u xml:id="u-317.45" who="#MieczysławFRakowski">Dnia 25 stycznia 1988 r. Rada Społeczno-Gospodarcza, obradująca pod przewodnictwem Jerzego Sablika, rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-317.46" who="#MieczysławFRakowski">- projekt opinii Rady Społeczno-Gospodarczej o modyfikacji i uzupełnieniach do projekt „Programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-317.47" who="#MieczysławFRakowski">- projekt sprawozdania z działalności Rady w I połowie IX kadencji Sejmu (od 13 października 1985 do 31 grudnia 1987 r.), - informację przewodniczącego zespołu roboczego, Kazimierza Rupara w sprawie opinii dotyczącej projektu budżetu państwa na 1988 rok, - informację wiceprezesa Rady Krajowej Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych o dotychczasowej działalności Towarzystwa.</u>
          <u xml:id="u-317.48" who="#MieczysławFRakowski">W posiedzeniu wzięli udział: sekretarz Komitetu Rady Ministrów ds. Reformy Gospodarczej Jerzy Małkowski i sekretarz Konsultacyjnej Rady Gospodarczej Marcin Święcicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-318">
          <u xml:id="u-318.0" who="#MarcinBorowicz">Na ręce wiceprzewodniczącego Rady, Jerzego Sablika wpłynął list od ministra przemysłu, Filipa Bilipa o następującej treści: Nawiązując do opinii nr 27 Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL na temat małej energetyki oraz pisma wiceprezesa Rady Ministrów, Zbigniewa Szałajdy w tej sprawie, uprzejmie informuję, że podzielam poglądy Rady o ważności i konieczności rozwoju tej gałęzi energetyki.</u>
          <u xml:id="u-318.1" who="#MarcinBorowicz">Poruszone przez Radę problemy były przedmiotem prac resortów, które weszły w skład Ministerstwa Przemysłu. Dotyczyły one m.in. zagadnień Agencji Energetyki, odtwarzalnych urządzeń grzewczych różnych mocy, brykietowania węgla i odpadów drzewnych, małych elektrowni wodnych, urządzeń wykorzystujących wiatr i energię słoneczną, a także rozwiązań systemowych.</u>
          <u xml:id="u-318.2" who="#MarcinBorowicz">Rozpoczęto obecnie inwentaryzację tych prac, w celu przygotowania jednolitego programu dalszego działania. Prace te biegną równolegle z organizacją Ministerstwa Przemysłu i wymagają odpowiedniego czasu.</u>
          <u xml:id="u-318.3" who="#MarcinBorowicz">Przewiduję, że opracowanie programu obejmującego rozwój produkcji urządzeń dla małej energetyki nastąpi w terminie do końca marca br., zaś jego przekazanie Radzie Społeczno-Gospodarczej nastąpi w kwietniu br.”.</u>
          <u xml:id="u-318.4" who="#MarcinBorowicz">Następnie Rada przeszła do omawiania projektu opinii nr 32 dotyczącej programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej. Projekt przedstawił przewodniczący zespołu roboczego Zdzisław Jagodziński (ekonomista, dyrektor ds. ekonomicznych Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, zgłoszony przez Centralny Związek Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego): Mamy rozpatrzyć dokument niezwykłej wagi, jakim jest program realizacyjny II etapu reformy. Zanim przejdę do omówienia opinii chcę zrobić kilka zastrzeżeń. Z żalem muszę stwierdzić, że na posiedzeniu zespołu roboczego zabrakło przedstawicieli władz. W żywej i bardzo bogatej dyskusji brakowało nam więc wyjaśnień, których mogliby udzielić.</u>
          <u xml:id="u-318.5" who="#MarcinBorowicz">Materiały otrzymaliśmy w ostatniej chwili, co też nie pozostało bez wpływu na tok naszej pracy. Dokonaliśmy oceny treści obu dokumentów, tj. pierwszej wersji programu, która już była przedmiotem dyskusji Rady, oraz przekazanych teraz uzupełnień. W ten sposób wychwyciliśmy różnice, jakie między nimi zachodzą. W zespole toczyła się na ten temat bardzo długa i rzeczowa dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-318.6" who="#MarcinBorowicz">W swych rozważaniach byliśmy zdeterminowani treścią poprzedniej opinii. Odwołaliśmy się więc do opinii nr 30, powołując się na jej generalne stwierdzenia.</u>
          <u xml:id="u-318.7" who="#MarcinBorowicz">Uzupełnienie program realizacyjny II etapu reformy znacznie słabiej formułuje zadania. Już w opinii nr 30 wyraziliśmy zastrzeżenia, że program realizacyjny nie dość radykalnie formułował zadania zmierzające do wdrożenia II etapu reformy i niezbyt precyzyjnie określał jej kształty. Obecnie sformułowania są jeszcze łagodniejsze. Jeśli w poprzednim dokumencie używano takich sformułowań jak: „zrealizować…”, „wprowadzić…”, „zapewnić…” itp., to obecnie zamieniono je na „rozważyć…”, „przygotować założenia wstępne” itp. W powiązaniu z wydłużeniem terminów poszczególnych zadań odsuwa to na czas dalszy wprowadzenie reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-318.8" who="#MarcinBorowicz">Niełatwo jest formułować w opinii recepty na uzdrowienie gospodarki. Doszliśmy jednak do wniosku, że nie powinniśmy być jedynie recenzentami obu dokumentów. Jeśli dokumenty te - co podkreślamy - niezbyt jasno określają wizję reformy, to sami staraliśmy się dać propozycje pewnych rozwiązań, choć mamy świadomość tego, że są to propozycje niepełne. Zarysowaliśmy wiec w opinii kilkanaście rozwiązań, które precyzują plan reformy.</u>
          <u xml:id="u-318.9" who="#MarcinBorowicz">Chcemy podkreślić, że czynnikiem sprzyjającym reformie jest równoprawne traktowanie wszystkich sektorów naszej gospodarki. Potwierdzenie trójsektorowego charaktery gospodarki powinno znaleźć odpowiednie uregulowanie w Konstytucji PRL.</u>
          <u xml:id="u-318.10" who="#MarcinBorowicz">Mówiliśmy już o tym w poprzedniej opinii i powtarzamy to teraz, ponieważ uważamy, że jest to sprawa kluczowa.</u>
          <u xml:id="u-318.11" who="#MarcinBorowicz">Postęp w kształtowaniu nowego prawa gospodarczego, odpowiadającego potrzebom naszej gospodarki, jest zbyt powolny. Prawo to jest częstokroć zbyt szczegółowe. Rada Społeczno-Gospodarcza opowiada się więc za natychmiastowym uchyleniem przepisów prawnych hamujących rozwój gospodarczy. Proponujemy w związku z tym uchwalenie ustawy wyjątkowej zawierającej wykaz ustaw i dekretów, które wraz z wydanymi na ich podstawie aktami niższego rzędu obowiązują. Wszystkie inne akty prawne, które nie zostaną objęte wykazami straciłyby moc prawna. Chodzi o stworzenie rzeczywistej swobody dla podmiotów gospodarczych, bo ciągle występuje zbyt wiele przeszkód na drodze rozwoju inicjatyw gospodarczych, zwłaszcza na szczeblu średnim i niższym.</u>
          <u xml:id="u-318.12" who="#MarcinBorowicz">Uważamy też za celowe podkreślić, choć może się to wydawać nie najważniejsze, że konieczne jest określenie trwałych podstaw działania jednostek gospodarczych z udziałem kapitału zagranicznego, w celu jego włączenia w procesy gospodarcze. Do dzisiaj powstały jedynie trzy takie przedsiębiorstwa, a przecież zainteresowanie naszym krajem ze strony kapitału zagranicznego jest niemałe. Należy jednak w tym celu znieść wszystkie bariery i stworzyć korzystne warunki.</u>
          <u xml:id="u-318.13" who="#MarcinBorowicz">Wiele naszych wniosków dotyczy modyfikacji mechanizmów finansowych działających w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-318.14" who="#MarcinBorowicz">Stwierdziliśmy też, że gdyby nasze propozycje wespół z propozycjami rządu były konsekwentnie realizowane to, oprócz zakładanych celów, można by osiągnąć także:</u>
          <u xml:id="u-318.15" who="#MarcinBorowicz">- zmniejszenie społecznych kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, - wyzwolenie rezerw siły roboczej i rezerw kapitałowych, - zwiększenie wpływów dewizowych z własnej działalności i udziału kapitału zagranicznego w jej rozwoju, - uproszczenie gospodarki budżetowej i uczynienie zeń właściwego narzędzia finansowania wydatków ogólnospołecznych i państwowych, - zwiększenie dochodów budżetowych, co wynika z uwolnienia budżetu od wydatków na rozwój gospodarki narodowej z wyjątkiem celów strategicznych, mających szczególne znaczenie dla rozwoju państwa, - podniesienie kultury obsługi obywateli, - uproszczenie zarządzania gospodarką narodową i metod planowania.</u>
          <u xml:id="u-318.16" who="#MarcinBorowicz">To tylko niektóre z celów, które powinniśmy osiągnąć przez wdrażanie reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-318.17" who="#MarcinBorowicz">Przy końcu opinii, niejako usprawiedliwiając się przed Sejmem za takie sformułowanie, stwierdzamy że Rada Społeczno-Gospodarcza, będąc opiniodawczo-doradczym organem Sejmu, czuje się zobowiązana stwierdzić, że „ułomności kolejno proponowanych przez rząd programów realizacyjnych w dużym stopniu wynikają z braku jasno określonej i uzgodnionej, nie tylko w obszarze ekonomicznym, ale również politycznym, społecznym i ideologicznym, docelowej koncepcji modelu funkcjonowania zreformowanej gospodarki” Jeśli wykroczyliśmy w tym poza konwencje opinii Rady Społeczno-Gospodarczej, to dlatego, że dyskutowaliśmy już wielokrotnie nad cząstkowymi rozwiązaniami reformy i zawsze dochodziliśmy do wniosku, że brakuje jej jednolitej wizji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-319">
          <u xml:id="u-319.0" who="#JerzyMałkowski">Przed tygodniem rząd przedłożył w trybie autopoprawki uzupełnienia do programu realizacji II etapu reformy gospodarczej. Program przeszedł pewną historyczną drogę, bo jego generalne stwierdzenia zostały poddane wielkiemu ustrojowemu eksperymentowi, jakim było referendum. Wpłynęło to ha kształt i formę programu. Rząd stanął przed koniecznością wyciągnięcia wniosków z nie rozstrzygniętego wyniku referendum. Interpretacja tego wyniku sprowadza się do stwierdzenia, że społeczeństwo potwierdziło wolę reformowania gospodarki, ale znaczna liczba głosów negatywnych wskazywała jednocześnie na społeczne obawy co do obniżania poziomu życia. Na ile znalazło to odbicie w dokumencie rządowym, jest kwestią indywidualnej oceny.</u>
          <u xml:id="u-319.1" who="#JerzyMałkowski">Rząd postanowił utrzymać radykalizm działań reformatorskich przy jednoczesnym wprowadzaniu działań osłonowych. Dlatego w dokumencie uzupełniającym zachowuje się szkielet pierwotnego programu, wprowadzając działania osłonowe, takie jak rekompensaty, działania dotyczące ochrony dzieci, osób starszych itp. Drugą konsekwencją referendum było wydłużenie terminów realizacji pewnych zadań.</u>
          <u xml:id="u-319.2" who="#JerzyMałkowski">Dokument został uzupełniony o 21 nowych zapisów, zmierzających do zwiększenia podaży. Są wśród nich takie jak np. zwiększenie zmianowości, produkcyjności warsztatów szkolnych, nowe zadania dotyczące współpracy z krajami socjalistycznymi, problemy mieszkaniowe itp.</u>
          <u xml:id="u-319.3" who="#JerzyMałkowski">Zatrzymam się przy tym ostatnim. Przy nacisku na produktywność, jaki kładzie się w tym dokumencie, niektórzy mówią, że akcentowanie spraw mieszkaniowych jest krokiem w bok, ponieważ chodzi tu o konsumpcję. Cała sytuacja społeczna, jaka wiąże się z mieszkalnictwem, sprawia jednak, że należy uznać je za element bardzo ważny.</u>
          <u xml:id="u-319.4" who="#JerzyMałkowski">Wszyscy wymagają od rządu działania. Byłoby błędem, gdyby domagać się jedynie działań mechanicznych. Przecież działanie to także myślenie, pisanie, tworzenie nowych koncepcji, wyciąganie wniosków itp. Z ubolewaniem stwierdzam, że projekt opinii Rady nie uwzględnia tego. Na s. 1 mówi się, że nowe zapisy świadczą o „braku determinacji przeprowadzania reformy gospodarczej i braku konsekwencji w jej realizacji nawet w zakresie pierwotnie zaprojektowanym przez rząd”. To jakieś nieporozumienie, gdyż program realizacyjny bardzo konkretnie zmierza właśnie do zwiększania produktywności. Również następne zdanie, w którym mowa: „w stosunku do poprzedniego projektu obecne jego modyfikacje charakteryzują się „rozmydleniem” wielu pierwotnych decyzji” - jest krzywdzące. Pamiętajmy, że olbrzymia część działań, związanych z wprowadzaniem reformy, to działania legislacyjne. Apeluję więc do Rady Społeczno-Gospodarczej o spojrzenie na nasz dokument surowym okiem, ale jednocześnie o konkretyzowanie zarzutów, co byłoby niewątpliwie z korzyścią dla opinii.</u>
          <u xml:id="u-319.5" who="#JerzyMałkowski">Uczestniczyłem już w wielu dyskusjach nad II etapem reformy i wiem jak trudno jest doprowadzić do zbliżenia stanowisk. Jestem świadomy, że sam sposób napisania dokumentów rządowych może budzić różne skojarzenia. Niejednokrotnie zastanawialiśmy się, czy używać sformułowań typu „doskonalenie”, „wdrażanie reformy gospodarczej” czy też określenia - „kolejny krok na drodze doskonalenia” itp. Jedno jest pewne. Obecny rok jest rokiem tworzenia warunków do pchnięcia gospodarki naprzód. Bez stworzenia odpowiednich warunków trudno nawet marzyć o postępie jakościowym.</u>
          <u xml:id="u-319.6" who="#JerzyMałkowski">Pchnięcie gospodarki na nowe tory zależy od różnych warunków. Za najważniejszy uznaje się zazwyczaj zapewnienie swobody podejmowania działalności gospodarczej przez osoby prawne i fizyczne. Projekt opinii stawia to zagadnienie na pierwszym miejscu. Powstaje jednak pytanie, jak opinia odnosi się do całokształtu dotychczasowych działań rządu w tej dziedzinie. W ub. roku rząd przedstawił pewne projekty konkretnych rozwiązań prawnych. Warto zastanowić się, czy obecna propozycja Rady dotycz ubiegłorocznych propozycji rządowych, czy też od nich się różni. Zwracam uwagę, że otrzymaliśmy pismo od Towarzystwa Gospodarczego zarejestrowanego w Krakowie, podkreślające wagę zagadnienia podejmowania działalności gospodarczej w naszym systemie. W liście stwierdza się, że przepisy zapewniające swobodę w tej dziedzinie stanowią „konstytucję działalności gospodarczej” w naszym kraju. Warto dodać, że mówią to przedsiębiorcy, którzy nie lubią rzucania słów na wiatr. Miejmy świadomość o jak ważne kwestie tu chodzi. Trzeba jasno stwierdzić, w jakiej relacji pozostają obecne propozycje Rady Społeczno-Gospodarczej do dokumentów rządowych opracowanych w ub. roku.</u>
          <u xml:id="u-319.7" who="#JerzyMałkowski">Podobne uwagi odnoszą się do postulatu określenia trwałych podstaw działania jednostek gospodarczych z udziałem kapitału zagranicznego. O ile wiem, w trakcie opracowywania znajdują się dwie ustawy w tej dziedzinie. Na niedawnym posiedzeniu Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów zalecono rozważenie możliwości scalenia tych dwóch ustaw w jeden akt prawny. Projekt opinii zawiera propozycję określenia trwałych podstaw działania. Czy chodzi jednak o opracowanie zupełnie nowych rozwiązań i jak one się mają do dotychczasowych propozycji rządu?</u>
          <u xml:id="u-319.8" who="#JerzyMałkowski">Wszystkie wnioski sformułowane w projekcie opinii są bardzo ważne. Brakuje jednak odniesienia ich do działań rządu podejmowanych poprzednio, bądź też realizowanych obecnie. Bez tego projekt opinii Rady Społeczno-Gospodarczej wiele traci na swej wartości.</u>
          <u xml:id="u-319.9" who="#JerzyMałkowski">Rząd czyni starania, by przyspieszyć proces wejścia w II etap reformy gospodarczej. Efekty tych starań może nie odpowiadają jeszcze naszym oczekiwaniom, ale są dostrzegalne. Reforma gospodarcza to nowa jakość. Aby takie zjawisko zaistniało, trzeba naprzód doprowadzić do nagromadzenia warunków sprzyjających zmianom generalnym. Cała obecna aktywność rządu jest podporządkowana temu zadaniu.</u>
          <u xml:id="u-319.10" who="#JerzyMałkowski">Projekt opinii Rady Społeczno-Gospodarczej jest bardzo ważnym dokumentem. Przyczyni się on do doskonalenia procesów reformatorskich zarówno w sferze koncepcyjnej, jak też na etapie realizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-319.11" who="#komentarz">(Dyskusja)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-320">
          <u xml:id="u-320.0" who="#JerzySablik">Dziękuję za ciekawe wystąpienie przedstawiające punkt widzenia Komitetu ds. Reformy Gospodarczej. Członkowie zespołu roboczego nie mieli okazji w trakcie swych prac wysłuchać przedstawicieli rządu. Mój przedmówca zrelacjonował punkt widzenia rządu proszę więc, by członkowie zespołu roboczego wzięli to pod uwagę. Jednocześnie apeluję, aby dzisiejsza dyskusja była konkretna i ogniskowała się wokół przedłożonego projektu naszej opinii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-321">
          <u xml:id="u-321.0" who="#KazimierzKąkol">Jestem zaniepokojony wypowiedzią mego przedmówcy. Zgadzam się z jego poglądem że to, o czym mówił J. Małkowski jest bardzo ciekawe i cenne. Nasz zespół roboczy został jednak powołany po to, aby opracować opinię Rady Społeczno-Gospodarczej. Uwagi J. Małkowskiego mogą być uwzględnione w tej opinii tylko wówczas, gdy Rada udzieli im poparcia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-322">
          <u xml:id="u-322.0" who="#JerzySablik">Prof. K. Kąkol - jak zawsze bardzo precyzyjnie - oddał intencję mego poprzedniego wystąpienia. Prosiłem w nim tylko o to, aby zespół roboczy podjął już prace nad uwagami zgłaszanymi w dyskusji. Powiedziałem tak, ponieważ lista osób zgłoszonych do dyskusji jest dość długa. Krzysztof Teodor Teplitz (publicysta tygodnika „Polityka”, zgłoszony przez Wydawnictwo Współczesne): Jestem pełen uznania dla członków zespołu roboczego za przygotowany projekt opinii. Dokument ten wykracza poza ramy zwykłej ekspertyzy. Starano się w nim spojrzeć na zagadnienia II etapu reformy gospodarczej szerzej niż zwykle, proponując konkretne postulaty i wnioski. Dobrze się stało, że wychodzimy już z okresu, gdy opracowywaliśmy tylko ekspertyzy.</u>
          <u xml:id="u-322.1" who="#JerzySablik">Cała procedura modyfikacji propozycji rządowych dotyczących II etapu reformy ma swój początek w decyzjach społecznych podjętych w trakcie niedawnego referendum. Toczą się polemiki na temat wyników głosowania. J. Małkowski przedstawił jedną z wersji odczytania wyników referendum. Jest to wersja, którą można by nazwać rządową. Twierdzi ona, że społeczeństwo jest za szybką i zdecydowaną realizacją II etapu reformy, ale równocześnie boi się nadmiernego wzrostu cen i procesów inflacyjnych. Taka wersja odczytania wyników referendum - mimo że dość rozpowszechniona - nie wyczerpuje całej złożoności zagadnienia. Pomija się coś, na co zwrócili niedawno uwagę czytelnicy „Polityki”. Po napisaniu felietonu o wynikach referendum otrzymałem wiele listów od czytelników. Postaram się zrelacjonować ich głosy.</u>
          <u xml:id="u-322.2" who="#JerzySablik">Pewien czytelnik pisał: - „głosowałem „nie”, ponieważ nie wierzę, aby nasz obecny rząd był w stanie zrealizować zamierzenia II etapu reformy”. Jest to stanowisko dość rozpowszechnione i niesłusznie pomijane w oficjalnych analizach. Motyw niewiary w możliwości wykonawcze rządu zadecydował o postawie większości osób, które głosowały - „nie”. Z czego wynikają wątpliwości społeczne co do możliwości rządu? Odpowiedź jest prosta - I etap reformy nie spełnił swych zadań, bo nie został wdrożony w praktyce. Często podkreśla się, że historia naszego kraju obfitowała w fikcyjne akcje reformatorskie.</u>
          <u xml:id="u-322.3" who="#JerzySablik">Podobne wątpliwości w możliwości wykonawcze rządu dają się także zauważyć w opublikowanym niedawno komunikacie OPZZ. Związkowcy dają w nim wyraz swym wątpliwościom, czy rząd jest w stanie zapewnić utrzymanie wynegocjonowanego społecznie wzrostu cen i płac. Przedstawicielom OPZZ zaprezentowano docelowe wskaźniki wzrostu cen i płac. Jaka jest jednak gwarancja, że rząd jest w stanie zapanować nad wzrostem cen, że nie dojdzie do pogłębienia inflacji - pytają związkowcy.</u>
          <u xml:id="u-322.4" who="#JerzySablik">Jest to rozumowanie bardzo logiczne i konkretne. Takie stanowisko części społeczeństwa musi być wzięte pod uwagę także z politycznego punktu widzenia. Zbyt często zapominamy, że reforma gospodarcza wymaga nie tylko decyzji ekonomicznych, lecz również decyzji o charakterze ogólnopolitycznym. Należy do nich polityka kadrowa. Rządowa wizja II etapu reformy nie odpowiada na pytanie, jaka kadra kierownicza ma przeprowadzić proces reformatorski. Prasa obficie sypie przykładami niekompetencji kadry kierowniczej i lekceważenia obowiązków kierowniczych. Niestety, nie dowiadujemy się, jakie konsekwencje ponoszą źle pracujący kierownicy.</u>
          <u xml:id="u-322.5" who="#JerzySablik">Jeśli już mówimy o sprawach ogólnopolitycznych, to trzeba - wreszcie odważnie stwierdzić głośno to, o czym się myśli po cichu. II etap reformy gospodarczej będzie wymagał wyrzeczeń. Czy nie będzie to powodem niepokojów społecznych? Dotychczasowe próby podnoszenia cen kończyły się często takimi niepokojami. Powstaje pytanie, czy obecne manewry reformatorskie uda się przeprowadzić bez nadmiernego zaostrzenia sytuacji społecznej. Trzeba wziąć pod uwagę nie tylko scenariusze optymistyczne, lecz także pesymistyczne. Jak rząd zamierza sobie poradzić z ewentualnymi napięciami społecznymi? Czy uspokajanie nastrojów będzie się odbywało tak jak dawniej, tzn. ozy ministrowie będą jeździli z walizkami pieniędzy do załóg robotniczych? A może rząd ma inną koncepcję rozwiązania tego problemu? Na to pytanie nie znajdzie się odpowiedzi w dokumentach rządowych. Niektórym grupom społecznym obniży się stopa życiowa i nie będą one w stanie dać sobie rady w nowych warunkach społeczno-gospodarczych. Trzeba zawczasu pomyśleć o działaniach typu interwencyjnego, które chroniłyby takie grupy społeczne.</u>
          <u xml:id="u-322.6" who="#JerzySablik">Wariant II etapu reformy przedstawiony przed referendum miał wielką zaletę. Był nią konkretny termin 2–3 lat, po którym to okresie mielibyśmy już „wychodzić na prostą”. Obecnie prezentowane projekty modyfikacji rozwiązań II etapu reformy nie operują już żadnymi konkretnymi terminami. Robi się wszystko, aby terminy formułować niekonkretnie czy po prostu: „rozmydlić”. Zamazuje się w ten sposób niezwykle ważną część reformy, jaką jest element tzw. kontraktu społecznego. Musi istnieć pewna umowa między władzą a społeczeństwem, a jej elementy powinny również zawierać konkretne terminy realizacyjne. Zarówno nasza Rada, jak też Sejm powinny starać się spojrzeć na kwestie II etapu reformy gospodarczej nie tylko od strony wskaźników ekonomicznych, ale również od strony politycznej, społecznej itp.</u>
          <u xml:id="u-322.7" who="#JerzySablik">Reforma jest tak skomplikowanym przedsięwzięciem, że wymaga spojrzenia kompleksowego. Sztuczne podziały nie na wiele się przydadzą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-323">
          <u xml:id="u-323.0" who="#HenrykWitkowski">Projekt opinii został opracowany bardzo wnikliwie i należą się za to słowa podziękowania zespołowi roboczemu. Podzielam pogląd mego przedmówcy, że mamy do czynienia ze swoistym „rozmydleniem” programu II etapu reformy gospodarczej. Trzeba zdawać sobie sprawę, że do tego „rozmydlenia” posłużyły wyniki referendum. Obawiam się też, że cały ten proces zachodzi w niekorzystnych warunkach społecznych. Mam wrażenie, że rząd niezupełnie orientuje się w tych nastrojach.</u>
          <u xml:id="u-323.1" who="#HenrykWitkowski">Przedstawiciel Komitetu ds. Reformy Gospodarczej prosił o podanie przykładów dezorganizacji mechanizmu gospodarczego w II etapie reformy. Jestem w stanie podać mu taki przykład i to bardzo jaskrawy. Jakim prawem Komisja Planowania przy Radzie Ministrów nadal sporządza rozdzielniki decydujące o tym, kto może kupić niektóre wyroby? Taki system rozdzielnictwa powoduje, że nie ten dokonuje zakupów, kto ma pieniądze, lecz ten, kto dostaje przydział z Komisji Planowania. Mam wrażenie, że tak często krytykowany szczebel pośredni w naszej gospodarce zajmuje się nadal obowiązkowym pośrednictwem i rozdzielnictwem. Ludzie pracujący w tzw. pośrednich ogniwach zarządzania mają się dobrze i jakoś nie chcą się reformować. Dzieje się tak mimo wielu starań - tak przynajmniej wynika z dokumentów rządowych - w celu stopniowej eliminacji ogniw pośrednich w systemie zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-323.2" who="#HenrykWitkowski">Reprezentuję przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją m.in. koparek. Nasza załoga zastanawia się, dlaczego my - producenci koparek nie możemy utworzyć przedsiębiorstwa usług koparkowych? W ten sposób moglibyśmy zarabiać dodatkowe pieniądze na potrzeby załogi. Niestety, nie możemy podjąć takiej decyzji, ponieważ mechanizm gospodarczy i przepisy prawne na to nie pozwalają.</u>
          <u xml:id="u-323.3" who="#HenrykWitkowski">Obowiązkowe rozdzielnictwo jest nie do pogodzenia z II etapem reformy gospodarczej. Mimo wielu deklaracji istnieje ono nadal. Zgłaszam formalny wniosek, aby w naszej opinii znalazło się sformułowanie żądające zniesienia rozdzielnictwa we wszystkich formach i postaciach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-324">
          <u xml:id="u-324.0" who="#StanisławBęcal">Przedstawiciel Komitetu ds. Reformy Gospodarczej mówił, że w wyniku referendum reforma „rozmydliła się”. Jako prosty człowiek uważam, że dokumenty rządowe nie trafiają do społeczeństwa. Ustalono, że ma być referendum, które rozstrzygnie o losie reformy gospodarczej. Decyzję o reformie podjęto, mając świadomość ogromnych kosztów tego przedsięwzięcia. Referendum przeprowadzono i co się okazało? O wyniku referendum, a co za tym idzie - o losie reformy gospodarczej, zadecydowali ludzie, którzy nie przyszli do urn. Jest to wielki paradoks i nie wszyscy mogą go zrozumieć. Warto dodać, że ci, którzy nie przyszli do urn nie zawsze życzą dobrze naszemu krajowi. Dlaczego właśnie oni mają decydować o naszym losie?</u>
          <u xml:id="u-324.1" who="#StanisławBęcal">Na wsi ludzie nie mają czasu na politykę. Polityka jest tam odbierana poprzez funkcjonowanie urzędów w najbliższym otoczeniu. Rolnicy doskonale dostrzegają paradoksy naszego systemu gospodarczego i pytają np. dlaczego stary samochód, stara maszyna, stary ciągnik kosztują więcej niż nowe. Nie umiem im tego wyjaśnić.</u>
          <u xml:id="u-324.2" who="#StanisławBęcal">Na całym świecie banki są przedsiębiorstwami zarabiającymi na udzielanych kredytach. Jak jest u nas? Branie kredytu bardzo się opłaca i jest formą preferowania pewnych grup ludzi. Skąd biorą się środki na tak preferencyjne traktowanie kredytobiorcy? Odpowiedź jest prosta - tym, którzy biorą kredyty dopłacają ci, którzy kredytów nie biorą.</u>
          <u xml:id="u-324.3" who="#StanisławBęcal">Na wsi zaplecze kulturalne jest bardzo słabe. Rolnik bardzo rzadko jedzie do teatru, bo jest zajęty. Z drugiej jednak strony teatry nie mają repertuaru dopasowanego do potrzeb środowiska wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-324.4" who="#StanisławBęcal">Małe gospodarstwo rolne jest małym państwem. Jeśli rolnikowi indywidualnemu nie opłaca się czegoś produkować, to robi coś innego, bardziej opłacalnego. Wydaje mi się, że tak samo powinno być w każdym przedsiębiorstwie. Produkcja nieopłacalna powinna być likwidowana, bo inaczej trzeba do niej dopłacać. Należy popierać produkcję zyskowną i opłacalną. Tak postępuje każde państwo, które nie chce obciążać budżetu dotacjami. Nie chcę już mówić jak wygląda ta sytuacja w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-324.5" who="#StanisławBęcal">Na co dzień każdy z nas spotyka się z patologią społeczną. Deklaruje się ostrą walkę ze zjawiskami patologicznymi, a zwłaszcza z pijaństwem. Jak tu jednak walczyć z alkoholizmem, skoro 25% budżetu państwa stanowią dochody ze sprzedaży alkoholu? Z narkomanią jakoś sobie radzimy, ale chyba dlatego, że państwo nie ma dochodu ze sprzedaży maku. Nie możemy sobie poradzić z alkoholizmem, bo budżet poniósłby zbyt wielki uszczerbek. Właśnie dlatego widać w naszym kraju tak wielu ludzi chwiejących się na nogach.</u>
          <u xml:id="u-324.6" who="#StanisławBęcal">Mój przedmówca mówił o tzw. ogniwach pośrednich systemu zarządzania. Jest takich ogniw wiele, siedzą w nich ludzie, którzy trzymają się swej pracy jak wesz kożucha. Ci właśnie ludzie żerują na pracy robotnika i chłopa. Urzędnicy ci nic nie robią, ale nie dają się usunąć. Przeżyli już wiele akcji reformatorskich, ale zawsze potrafili udowodnić, że są niezbędni, niezastąpieni.</u>
          <u xml:id="u-324.7" who="#StanisławBęcal">Mówi się, że rząd jest niezdecydowany, że boi się niepokojów społecznych. Nie przesadzajmy z tą obawą. Jest jeszcze w naszym społeczeństwie patriotyzm. Ja należę do pokolenia, które przeżyło mrok okupacji. Przeżyliśmy dzięki temu, że Polak Polakowi był bratem, dzięki solidarności międzyludzkiej. Dzisiejsze społeczeństwo jest zdeprawowane, jeden na drugiego patrzy wilkiem. Myślę jednak, że rząd może liczyć na większość społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-324.8" who="#StanisławBęcal">Jest jedna rzecz, która mnie bulwersuje. Dlaczego emerytom i rencistom nie pozwala się podejmować dodatkowych zajęć, strasząc ich cofnięciem dodatku do emerytury czy renty, bądź też zupełnym zabraniem świadczenia socjalnego? Chodzi mi zwłaszcza o osoby ciężko poszkodowane, np. o osoby ociemniałe. Dlaczego osoba niewidoma ma tracić dodatek do renty, gdy chce podjąć jakieś zajęcie? Czy tak bardzo przeszkadza nam drobna kwota, jaką mogłaby zarobić? Nie rozumiem tego, ponieważ każdy wie, że jest wiele osób, które dzięki znajomościom i stosunkom miały odpowiednie „dojścia” i przyznano im pierwszą grupę inwalidzką w sposób nieuzasadniony. Jest bardzo wielu takich zdrowych „byków”, którzy żyją na koszt społeczeństwa. Można ich nazwać pasożytami społecznymi. Dopóki tego typu pasożytów nie zmyje jakaś gwałtowna fala, dopóty nie wyjdziemy z kryzysu gospodarczego. Niech rząd będzie konsekwentny i twardy w swym działaniu na rzecz uzdrawiania gospodarki, a społeczeństwo na pewno go poprze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-325">
          <u xml:id="u-325.0" who="#JerzyMagiera">Uczestniczyłem w pracy zespołu roboczego w dniu 19 stycznia. Wielu dyskutantów trafnie oceniło przedłożony nam projekt zmodyfikowanego programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej. W pełni zgadzam się z wypracowaną na tej podstawie opinią zespołu redakcyjnego. Program ten jest mało konkretny i „nie rozliczalny”. Wynika z tego, że rząd nie ma stałej, skonkretyzowanej koncepcji postępowania.</u>
          <u xml:id="u-325.1" who="#JerzyMagiera">W części XII zmodyfikowanego programu, poświęconej rozwojowi i umacnianiu samorządności terytorialnej, nie ma żadnych skonkretyzowanych zadań, mówi się wiele - ale jedynie o „opracowaniu założeń”, „rozważeniu” itp. Należałoby ująć w programie konkretne zadania - np. że budżety terenowe zostaną powiększone z tytułu podatków pochodzących z uruchamiania i powoływania nowych jednostek drobnej wytwórczości. Nie mówi się nic we wspomnianym materiale o przeprowadzeniu atestacji terenowej administracji państwowej, podobnie jak to zrobiono w organach centralnych. Nie stać nas na utrzymywanie tak potężnego aparatu administracyjnego, nie jest to niczym uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-325.2" who="#JerzyMagiera">W zatwierdzonym przez Sejm budżecie na 1988 r. zakłada się wzrost - w porównaniu z wykonaniem budżetu w 1986 r., zatrudnienia w administracji państwowej, objętej budżetami terenowymi - o 1810 etatów. Przy średnim koszcie utrzymania 1 mln zł rocznie na osobę (rzecz jasna z narzutami) wystarczyłoby to na wybudowanie 36 tys. m2 pow. mieszkalnej lub kilku szkół gminnych. Czy tak mamy się reformować?</u>
          <u xml:id="u-325.3" who="#JerzyMagiera">W części VIII materiału podaje się, że „weryfikacja zasad kształtowania środków na wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej” została wykonana w 1987 r. Prawda jest jednak inna i wynika ona z rozmów rządu z OPZZ w dniu 13 stycznia br. Do wynagrodzenia pracowników jednostek gospodarki uspołecznionej i jednostek państwowych zostanie dodana rekompensata w wysokości 6 tys. zł miesięcznie, włączona do podstawowej płacy - co włącznie z narzutami obciąży koszty, a więc i ceny wyrobów. W efekcie rekompensata ta zostanie pokryta przez społeczeństwo. Coś tu nie tak: dochód wynikający z podwyżki cenowej idzie do budżetu, koszty wynikające z uzupełnienia budżetu rodzinnego obciążają natomiast koszty przedsiębiorstw, a następnie poprzez ceny obciążą budżet rodzinny. Przy takim rozwiązaniu upada realność wprowadzenia formuły indywidualnego opodatkowania, przewidzianej w materiałach rządowych.</u>
          <u xml:id="u-325.4" who="#JerzyMagiera">Nie można pogodzić się z faktem odejścia od stosowania w płacach formuły miernikowo-przyrostowej, biorącej za podstawę ekonomicznie uzasadnioną ocenę pracy. W to miejsce ma być stosowana zasada „płacę za pracę”. Jak wynika z oświadczenia Biura Prasowego Rządu, rząd traktuje ograniczenie wzrostu płac systemem indywidualnym jako rozwiązanie niedoskonałe. Dlaczego więc zamyka się tę sprawę jako załatwioną w 1987 r.?</u>
          <u xml:id="u-325.5" who="#JerzyMagiera">Przedsiębiorstwa były i są zainteresowane systemem płacowym, preferującym zwiększenie wydajności, maksymalną obniżkę kosztów, poprawę organizacji pracy, zmniejszenie zatrudnienia i zastosowanie materiałów odpadowych. Problem ten nie został przez rząd rozwiązany, zaś w części VIII zamarkowane jedynie zamiar opracowania założeń, projektowania - co nie zadowala nas ani tych, których reprezentujemy. Społeczeństwo oczekuje na o wiele więcej niż puste hasła.</u>
          <u xml:id="u-325.6" who="#JerzyMagiera">Kolejny problem, który nurtuje mnie i nasze spółdzielcze środowisko, to zbyt ogólnikowy zapis w części XII, na temat „tworzenia warunków sprzyjających rozwojowi i powstaniu nowych jednostek gospodarczych do świadczenia usług bytowych i produkcji rynkowej”. Sprzyjające warunki tworzy się od lat, zapowiadając jedynie zielone światło. Kończy się jednak na deklaracjach, bo w praktyce znaczy: niespójność przepisów, ograniczanie swobody, samodzielności i samofinansowania, brak skonkretyzowanego i stabilnego systemu ekonomiczno-finansowego. Wszystko to doprowadziło do regresu i odejścia najlepszych fachowców do firm oferujących lepiej płatną pracę.</u>
          <u xml:id="u-325.7" who="#JerzyMagiera">Byłby czas, aby nareszcie opracować długoletni i stabilny system ekonomiczno-finansowy drobnej wytwórczości, obowiązujący na równi jednostki gospodarki uspołecznionej, rzemiosło, firmy polonijne itp.</u>
          <u xml:id="u-325.8" who="#JerzyMagiera">Od dłuższego czasu nie dają mi spokoju luki w przepisach, ich niespójność. Resorty i jednostki kontrolne niezbyt dobrze wiedzą, co się w terenie dzieje. Sektorowi pozarolniczemu zarzuca się nadmierne wzbogacenie. Czy możemy jednak mieć pretensję do rzemieślnika, który ofiarnie pracuje i obniża koszty? Czy możemy mieć pretensję do produkującej na eksport prywatnej firmy, która może rywalizować z jednostkami gospodarki uspołecznionej czy nawet z przedsiębiorstwami kluczowymi? Są jednak kombinatorzy, którzy nieformalnie zatrudniają fachowców z przedsiębiorstw uspołecznionych lub wykupują poszukiwane towary w uspołecznionym handlu sprzedając je z poważnym zyskiem. To jednak zawsze dzieje się w wolnym handlu. Jeszcze łatwiej można dorobić sobie handlem środkami transportu: są całe wyspecjalizowane grupy, wręcz gangi kombinatorów, którzy uczestniczą w przetargach i kupują samochody po niewielkiej cenie, a po kilku dniach i załatwieniu wszelkich formalności sprzedają te pojazdy na giełdzie, osiągając poważny zysk bez fiskalnych obciążeń i wzbogacając się kosztem przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-325.9" who="#JerzyMagiera">Zezwolenie jednostkom gospodarki uspołecznionej na giełdową sprzedaż samochodów przyczyniłoby się do poważnego zasilenia budżetu państwa kwotami z odprowadzonych podatków. Przy tysiącach samochodów sprzedawanych rocznie w tym trybie uzyskałoby się kwoty miliardowe, które zamiast do kieszeni kombinatorów trafiłyby do budżetu, zmniejszając jego deficyt.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-326">
          <u xml:id="u-326.0" who="#MarcinŚwięcicki">Duże znaczenie ma podkreślenie w projekcie opinii braku obrazu zreformowanej gospodarki. Podam przykład: w materiale rządowym stwierdza się, że będzie się ograniczać centralne rozdzielnictwo materiałów i paliw. Można je zupełnie zlikwidować, niczego to jednak nie zmieni, gdyż przy deficycie tych środków rozdzielnictwo przejdzie po prostu na niższy szczebel, włącznie ze szczeblem zakładowym. Podobna sytuacja dotyczy wielu innych problemów: można je „odfajkować”, ale nie zmieni to meritum sprawy.</u>
          <u xml:id="u-326.1" who="#MarcinŚwięcicki">Powinno się jasno przedstawić, co II etap reformy ma dać gospodarce i kiedy to nastąpi. Kiedy zmieni się funkcjonowanie rynku dóbr konsumpcyjnych, na którym w przyszłości powinny obowiązywać ceny wolne. Inflacja nie zależy bowiem od tego, czy rząd kontroluje bezpośrednio ceny. Tempo inflacji zależy od polityki monetarnej, zrównoważenia budżetu, a nie od kontroli cen.</u>
          <u xml:id="u-326.2" who="#MarcinŚwięcicki">Spojrzałem na propozycje rządu pod kątem sektora paliwowo-energetycznego. Nie ma tu przełomu. Doskonalenie centralnego programu inwestycyjnego w tej dziedzinie to zadanie podejmowane od dawna i wszystkie dotychczasowe działania w tym kierunku nie doprowadziły do poprawy sprawności centralnych inwestycji. Tymczasem sprawa jest niezwykle istotna. Udział inwestycji paliwowo-energetycznych w ogóle inwestycji przemysłowej stale wzrasta: w latach 1971–1975 było to 16%, w kolejnym 5-leciu - 21%, a w latach 1981–1985 aż 32% - więcej niż w planie 6-letnim. Wzrasta równocześnie „samokonsumpcja” tego sektora gospodarki. Np. ilość węgla kamiennego przeznaczona wyłącznie na podtrzymanie wydobycia wzrosła ostatnio o 10 mln ton. Zasoby węgla są coraz trudniej dostępne, a jego eksploatacja jest coraz cięższa i bardziej kosztowna. Możemy więc dojść do tego, że całe wydobycie zostanie przeznaczone na utrzymanie wydobycia.</u>
          <u xml:id="u-326.3" who="#MarcinŚwięcicki">Zostały utworzone wspólnoty. Czy coś uległo zmianie w systemie funkcjonowania samych kopalń, elektrowni? Jako ekonomista nie wierzę w przemiany gospodarcze wynikające z pociągnięć administracyjnych. Jedyną skuteczną metodą byłoby przejście górnictwa i energetyki na pełny rozrachunek gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-326.4" who="#MarcinŚwięcicki">Często wskazuje się na nadmiar przepisów prawnych; jest też o tym mowa w projekcie opinii. Czy nie można zastosować tu metody szwedzkiej? Polega ona na ogłoszeniu zbioru przepisów, które mają stracić moc obowiązującą i daniu zainteresowanym np. 3 miesięcy na oprotestowanie ogłoszonej listy. Jest to metoda bardzo praktyczna w realizacji.</u>
          <u xml:id="u-326.5" who="#MarcinŚwięcicki">W projekcie opinii pominięto niektóre ważne sprawy, np. nadmiaru koncernów przy zbyt małej liczbie niewielkich przedsiębiorstw. Zastrzeżenia budzi propozycja tworzenia dodatkowych bodźców zachęcających do podejmowania pracy na drugą zmianę; wystarczającą rolę mogą tu chyba odegrać zakładowe systemy wynagrodzeń. Jest to swoista parcelacja mechanizmów ekonomicznych, podobnie jak w zapisie dotyczącym proponowanej ustawy o zarządzaniu majątkiem produkcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-326.6" who="#MarcinŚwięcicki">Ostatnia moja uwaga odnosi się do ogólnego tonu opinii. Konsultacyjna Rada Gospodarcza, której jestem członkiem, ma zwyczaj bardzo spokojnego podchodzenia do rozpatrywanych kwestii. Rada Społeczno-Gospodarcza może oczywiście postępować inaczej. Chcę jednak zwrócić uwagę, że gdy uchwała X Zjazdu PZPR podkreśliła potrzebę zreformowania polskiej gospodarki - żadnych konkretnych propozycji reformy gospodarczej wówczas jeszcze nie było. Dopiero później została wykonana ogromna praca i uważam, że mimo wielu zastrzeżeń warto odnotować wolę rządu, by zreformować gospodarkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-327">
          <u xml:id="u-327.0" who="#LonginPastusiak">Dr J. Małkowski powiedział, że scalenie dwóch ustaw określających zasady działania jednostek gospodarczych z udziałem kapitału zagranicznego w jeden akt prawny zostało przesunięte w czasie. Jaki jest powód, by z tym czekać? Prace nad ujednoliceniem tych aktów prawnych są już mocno zaawansowane, zaś zwłoka przynosi straty bilansowi płatniczemu naszego kraju.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-328">
          <u xml:id="u-328.0" who="#GwidonRysiak">Na tle przedstawionego nam projektu opinii trudno dyskutować spokojnie. Opinia jest bardzo wyważona, nie wiem jednak, czy nie należałoby „ręcznie” posterować pewnymi sprawami. Wielokrotnie podnosiliśmy te sprawy w naszych poprzednich opiniach i uważam, że warto je przy tej okazji ponownie rozesłać do adresatów.</u>
          <u xml:id="u-328.1" who="#GwidonRysiak">Odnoszę wrażenie, że w działalności prawotwórczej uprawiany jest swoisty totemizm. W materiale rządowym znajdujemy liczne tego przykłady. Mówi się tam np., że opracowano założenia polityki cenowo-dochodowej przy wykorzystaniu wyników konsultacji - tymczasem odnoszę wrażenie, że te konsultacje, o czym świadczy choćby ostatnie stanowisko OPZZ, wciąż trwają. Czy można zatem stwierdzić, że zadanie to wykonano w 1987 r.? Jest to typowy przykład nieuczciwości. Skoro mowa o konsultacjach - warto zwrócić uwagę, że w przypadku referendum wiążący miał być jego wynik pozytywny, gdy tymczasem obecnie uważa się za wiążący jego wynik negatywny.</u>
          <u xml:id="u-328.2" who="#GwidonRysiak">Mam wiele szczegółowych uwag odnoszących się do materiału rządowego. Stworzenie systemu ubezpieczeń przesuwa się na 1989 r. Planowane przekształcenie biur zbytu spowoduje, że pod znakiem zapytania stanie funkcjonowanie mechanizmu gospodarki rynkowej. Co oznacza sformułowanie: „coroczna redukcja obowiązkowego pośrednictwa w obrocie”? Jest wiele innych podobnych niejasności. Chciałbym np. wiedzieć, czemu sprawą rozliczeń międzynarodowych ma zajmować się minister finansów, którego kompetencje ograniczają się do terytorium kraju. Dlaczego odkłada się w czasie sprawę odpisów rublowych? Czemu dopiero w 1990 r. zamierza się odejść od obligatoryjnej odprzedaży części wpływów dewizowych przedsiębiorstw państwu? Jest tym również objęty „Pewex”, któremu zasada ta uniemożliwia dokonanie wielu korzystnych dla przedsiębiorstwa i jego klientów transakcji. W tych warunkach długo będziemy czekali na możliwość spłaty zadłużenia. Mamy też do czynienia z próbą wprowadzenia podatku od wartości dodanej - ale przecież w produkcji dla rynku maleje wkład pracy żywej, gdzie właśnie rodzi się wartość dodana.</u>
          <u xml:id="u-328.3" who="#GwidonRysiak">Czytamy w materiale rządowym: „Dokonanie przebudowy struktury centralnej administracji państwowej - wykonano w 1987 r.”. Wykonano, ale wykonał to Sejm.</u>
          <u xml:id="u-328.4" who="#GwidonRysiak">Rozdział XIV materiału rządowego budzi moje zasadnicze wątpliwości jako prawnika. Wiem, że przepisów prawnych nie można zmieniać gwałtownie, tu jednak mamy do czynienia z przesadą w drugą stronę, a przedstawione zasady są sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem. Realizacja II etapu reformy gospodarczej bez zmiany przepisów prawnych nie ma sensu wobec powszechnych wątpliwości, jakie przepisy właściwie obowiązują.</u>
          <u xml:id="u-328.5" who="#GwidonRysiak">Stronnictwo Demokratyczne od dawna głosi tezę o równości podmiotów gospodarczych. W materiale rządowym nie widzę akceptacji tej zasady. Wyższe ceny powinny obowiązywać zarówno na rynku produkcyjnym, jak i konsumpcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-328.6" who="#GwidonRysiak">Kapitał polonijny jest kapitałem zagranicznym. Rozróżnia nie ich i preferowanie zagranicznego kapitału niepolskiego z prawnego punktu widzenia nie ma racji bytu i wygląda na próbę karania za polskie pochodzenie. Jest to sprawa na tyle istotna, że uważam za celowe zwrócić się do Prezydium Rady i przewodniczącego Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych, by rozważono możliwość wniesienia pod obrady Sejmu społecznego projektu ustawy o prowadzeniu działalności gospodarczej A przez podmioty zagraniczne. Projekt ten jest już opracowany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-329">
          <u xml:id="u-329.0" who="#PiotrKryczka">Przedstawiony nam projekt opinii bardzo mi się podoba, jest spokojny i wyważony. Dr J. Małkowski stwierdził, że niedostatecznie został przeanalizowany punkt widzenia rządu. Ja natomiast uważam, że mamy tu do czynienia z dwoma niezbyt konkretnymi sposobami myślenia, różniącymi się podejściem do dylematu: czy wobec potrzeby rozległych reform strukturalnych będziemy je dokonywać dając bardzo duże uprawnienia podmiotom gospodarczym - czy też poszerzając jedynie oczka w sieci?</u>
          <u xml:id="u-329.1" who="#PiotrKryczka">Fundusz zmian strukturalnych to mechanizm, który można porównać do energii jądrowej, wykorzystywanej w bardzo różnych celach - także dalekich od postępu. Fundusz ten może znakomicie służyć hamowaniu wszelkich reform.</u>
          <u xml:id="u-329.2" who="#PiotrKryczka">Bez ukazania obecnej sytuacji w kategorii dylematów jest ona trudna do zrozumienia. Weźmy np. tzw. dylemat Mojżesza.</u>
          <u xml:id="u-329.3" who="#PiotrKryczka">Gdy wyprowadzał on swych współrodaków z Egiptu - wiódł ich przez 40 lat, potrzebował bowiem dwóch pokoleń, by ludzie wychowani w pewnych strukturach zmienili się i mogli budować nowy Izrael. U nas, przez ponad 40 lat - to także dwa pokolenia - utrwaliło się wiele nawyków, jest więc problem „nowego człowieka”, jego zmienionej świadomości. Nie chciałbym, aby to co powiem było uogólnione, ale w świadomość i wielu robotników mamy do czynienia z pewnym rozdwojeniem - mam na myśli swoistą „świadomość fornalską”, traktowanie swej pracy jako pracy na „pańskim”, na obcym. Ważne jest więc wychowanie nowego człowieka. Samo się to jednak nie dokona, trzeba stworzyć odpowiednie warunki. Nie mamy czasu czekać na to przez dwa pokolenia, a bez upodmiotowienia jednostek gospodarczych niczego się nie osiągnie. Padło tu stwierdzenie, że rząd nie ma wprawdzie modelu pożądanych zmian - ale ma czas; ja uważam, że czasu też nie ma.</u>
          <u xml:id="u-329.4" who="#PiotrKryczka">Jeden z publicystów stwierdził, że w latach 50., gdy usuwano działaczy gospodarczych z niepełnym wykształceniem - oddano tę dziedzinę księgowym, którzy za podstawową zasadę gospodarki uważali unikanie ryzyka. Utworzone wówczas struktury teraz się bronią, a bez właściwych rozwiązań prawnych i upodmiotowienia społeczeństwa nie uda się przełamać ich oporu.</u>
          <u xml:id="u-329.5" who="#PiotrKryczka">Kolejny dylemat to centralizacja i decentralizacja. Obecnie centrum udaje, że rządzi, a niższe szczeble udają, że są posłuszne. Tymczasem de facto istnieją swego rodzaju państwa w państwie, układy „niesterowalne” od góry. Również w tej dziedzinie nic nie da się zrobić bez silnych podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-329.6" who="#PiotrKryczka">Ostatni problem to sprawa niepokojów społecznych, właściwego odczytania wyników referendum. Zagrożenie tego rodzaju potencjalnie istnieje i pytanie „czy będą miały miejsce niepokoje społeczne?” należy zastąpić raczej innym: „kiedy wystąpią i z jakim natężeniem?”. Może nie będzie ich za rok, ale wystąpią za 4–5 lat, jeśli nie podejmie się skutecznych działań reformatorskich. Czy mają one nawiązywać do propozycji, z którymi wystąpił doc. Holzer na łamach „Polityki”, czy też ma to być coś innego? Nie wiem. Uważam jednak, że w przedstawionym materiale rządowym mamy do czynienia z próbą specyficznego odczytania wyniku referendum i odsunięcia od siebie obowiązku kontroli oraz odpowiedzialności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-330">
          <u xml:id="u-330.0" who="#AleksanderHulek">Zacznę od tego na czym skończył mój przedmówca. Kiedy wreszcie ruszymy z podstawowymi programami reformy? Dobrze, że zostało zreformowane „centrum”, ale byka za rogi jeszcze nic chwyciliśmy. Tymczasem społeczeństwo jest już bardzo zmęczone oczekiwaniem. Niektórzy mówią - niechby było gorzej, ale żeby coś zaczęło się dziad w naszej gospodarce. Pamiętajmy, że jeśli chodzi o odbiór społeczny, to czas pracuje na naszą niekorzyść.</u>
          <u xml:id="u-330.1" who="#AleksanderHulek">Postęp ekonomiczny i techniczny musi iść w parze z postępem socjalnym. Ponawiam propozycję opracowania jednolitego systemu pomocy socjalnej dla osób niepełnosprawnych. Obecnie służby socjalne działają niezależnie od siebie i ich działania są sprzeczne. Niewłaściwy jest system emerytalno-rentowy. Przyjmuje się, że inwalidzi I i II grupy są niezdolni do pracy. Tymczasem jest to nieprawda. Inwalidzi tych grup pracują przecież, ale wynikają z tego liczne kłopoty, w tym także prawne.</u>
          <u xml:id="u-330.2" who="#AleksanderHulek">Co moja organizacja zrobiła dla poprawy tej sytuacji? Zwróciliśmy się do prezesa PAN o opracowanie naukowych podstaw reformy socjalnej. Towarzystwo Walki z Kalectwem organizuje za 2 lata światowe sympozjum na ten temat. Są to bowiem nie tylko nasze problemy, dotyczą także wielu innych Krajów. Te sprawy powinny znaleźć swe miejsce w programie realizacji II etapu reformy gospodarczej. Wprawdzie na s. 33 znajduje się zapis na ten temat, ale wydaje się on całkowicie nierealny, bo zapowiada reformy te już na 1988 r. Będą to więc chyba działania pozorne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-331">
          <u xml:id="u-331.0" who="#ElżbietaWójtowicz">Nie będę mówiła o nadziejach rolników i środowiska wiejskiego związanych z II etapem reformy. Wiążą się one m.in. z tym, że ma obowiązywać płaca za pracę, czyli to co w rolnictwie obowiązuje od zawsze.</u>
          <u xml:id="u-331.1" who="#ElżbietaWójtowicz">Na progu 1988 r. spotykamy się z rozczarowaniami. Pierwszego dostarczył budżet, którego deficyt jest jeszcze większy niż w ub. r.</u>
          <u xml:id="u-331.2" who="#ElżbietaWójtowicz">Nie ustosunkowaliśmy się w opinii do nowych zadań, które wprowadza się w uzupełnieniu programu. Zatrzymam się na sprawie rekompensaty. W programie mowa, że rekompensaty będą dotyczyć „całego podstawowego koszyka”. Można się zastanawiać czy tak być powinno. Jak natomiast mają wyglądać rekompensaty dla ludności rolniczej? Mówi się w programie o podwyższeniu cen produkcji rolnej, co ma pozwolić na utrzymanie „obowiązującej zasady parytetu dochodów ludności wiejskiej i miejskiej”. Pomijam już fakt, że twierdzenie o obowiązywaniu tej zasady jest nieprawdziwe, bowiem obecnie parytet ten spadł do 85%. Twierdzenie to jednak obwarowane jest dalszymi warunkami. Mówi się więc, że zostaną zachowane dochody gospodarstw „wydajnych produkcyjnie”, a dalej - „gospodarstw efektywnych”. W gospodarce uspołecznione j rekompensaty są nie jako automatyczne.</u>
          <u xml:id="u-331.3" who="#ElżbietaWójtowicz">Wielkość produkcji rolnej zależy od wielu czynników, m.in. podaży środków produkcji rolnej, a także od pogody. W ujęciu zaprezentowanym w programie pełne rekompensaty otrzymają jedynie gospodarstwa bardzo efektywne, a koszty podwyżek spadną na gospodarstwa średnie i gorsze. Pamiętajmy przy tym, że coraz więcej młodych ludzi odchodzi ze wsi i mamy coraz więcej gospodarstw opuszczonych. Żeby więc spełnić oczekiwania rolników powinniśmy się dopracować jednolitego systemu rekompensat. Niedobrze, że obecnie o sprawach tych decyduje się na zasadzie negocjacji. Decyduje więc o tym siła przebicia grup nacisku.</u>
          <u xml:id="u-331.4" who="#ElżbietaWójtowicz">Jest dyskusyjne, czy w obecnej sytuacji rekompensaty powinny pokrywać 100% wzrostu kosztów utrzymania, czy też np. tylko 50%. Rolnicy nie żądaliby pełnego wyrównania, gdyby przyjąć zasadę, że dla wszystkich rekompensaty są niższe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-332">
          <u xml:id="u-332.0" who="#DariuszSpyra">Dokładnie zapoznałem się z materiałami na dzisiejsze posiedzenie. Materiał rządu nie jest zapewne doskonały, lecz np. problemy budownictwa, które są mi szczególnie bliskie z racji wykonywanego zawodu i zajmowanego stanowiska, zostały w nim rozwinięte w sposób satysfakcjonujący. Podzielam merytoryczne propozycje tam zawarte. Ponieważ jesteśmy po referendum, zajął już w tej sprawie stanowisko Sejm, wypowiedziało się OPZZ, trudno więc wracać z uporem maniaka do naszych tez z poprzedniej opinii.</u>
          <u xml:id="u-332.1" who="#DariuszSpyra">Również sformułowanie o „rozmydleniu” wielu rozwiązań pierwotnie proponowanych przez rząd wydaje mi się niewłaściwe, odpowiedniejsze byłoby chyba określenie „rozciągnięcie w czasie”.</u>
          <u xml:id="u-332.2" who="#DariuszSpyra">W dyskusji przewijała się sprawa rozdzielnictwa materiałów. Nawoływano do znoszenia rozdzielnictwa. Uważam, że możemy to czynić, ale tylko równolegle ze wzrostem produkcji. W przeciwnym razie Wpadniemy w nową pułapkę i doprowadzimy do jeszcze większego rozregulowania gospodarki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-333">
          <u xml:id="u-333.0" who="#AdamJunka">Nie osiągniemy większej produkcji bez większego eksportu. Zgadzam się, że działanie polega także na myśleniu i pisaniu. Ukazało się jednak ostatnio rozporządzenie Rady Ministrów o ulgach w podatku dochodowym, które zmniejsza ulgi z tytułu eksportu. Czy jest to słuszne? Z CPR wiemy tylko, iż koszty produkcji wzrosną w tym roku o 40%, nie wiemy jednak jak się będzie kształtował kurs walutowy. W naszej opinii powinniśmy zawrzeć postulat takiego kształtowania kursu walutowego, by zapewniał opłacalność eksportu. Pominąłbym natomiast w opinii sprawy ulg za wykorzystanie majątku trwałego, czy też zmianowości.</u>
          <u xml:id="u-333.1" who="#AdamJunka">Mamy w Polsce tyle przepisów, że hasło: „co nie jest prawem zabronione jest dozwolone” - traci sens. Jeśli dobrze poszukać wszystko jest zabronione. Popieram więc koncepcję ustawy porządkującej sferę prawa gospodarczego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-334">
          <u xml:id="u-334.0" who="#WłodzimierzKiciński">Zacznę od słów pocieszenia dla przedstawiciela rządu. Są one zawarte w końcowym fragmencie naszej opinii. Mowa tam, że kłopoty z programem realizacyjnym wynikają także z przyczyn społecznych, politycznych i ideologicznych. Nasza opinia odnosi się więc nie tylko do dokumentu rządowego, ale i do tych zagadnień. Wiadomo, że rząd nie przedstawił spójnej koncepcji modelu gospodarki. Zachęcam więc rząd do przedstawienia własnych propozycji rozwiązania fundamentalnych kwestii, np. kwestii własności.</u>
          <u xml:id="u-334.1" who="#WłodzimierzKiciński">Wypadałoby krótko omówić niedostatki programu. Nie wynikają one z uzupełnień, lecz z niedopracowania wcześniejszego programu, który miał przecież różnych autorów, różne koncepcje wchodziły w jego skład. Osoby, które przygotowywały poszczególne instrumenty nierzadko niewiele wspólnego miały z reformą gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-334.2" who="#WłodzimierzKiciński">Nic dziwnego, że społeczeństwo, które miało wypowiedzieć się w referendum utożsamiało reformę przede wszystkim z radykalnymi rozwiązaniami cenowo-dochodowymi, a radykalnych elementów systemowych nie dostrzegało. Nie oznacza to, że społeczeństwo jest „ślepe”, lecz że brak temu programowi radykalizmu.</u>
          <u xml:id="u-334.3" who="#WłodzimierzKiciński">Program zawiera też rozwiązania nowoczesne i radykalne. Do takich zaliczyłbym propozycje nowelizacji ustawy o spółkach z udziałem kapitału zagranicznego. Dlaczego trzeba jednak z tym czekać aż kilka miesięcy? Czy po to, aby znowu złagodzić ostrze tego rozwiązania? Cofanie się przez rząd jest nieuzasadnione. Znamiennym przykładem może być tu rozwiązanie sprawy akcji w przedsiębiorstwach. Mówi się też o zrównaniu sektorów, ale nie tylko praktyka, lecz i przepisy są tu różne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-335">
          <u xml:id="u-335.0" who="#ZdzisławJagodziński">Analizując przebieg dyskusji doszliśmy w zespole roboczym do wniosku, że nie zgłoszono uwag, które generalnie podważałyby treść projektu naszej opinii. Uwagi dotyczyły raczej spraw szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-335.1" who="#ZdzisławJagodziński">Przedstawiciel Komitetu ds. Reformy Gospodarczej poddał w wątpliwość naszą tezę, że modyfikacje programu realizacyjnego II etapu reformy mają charakter „zmiękczający” w stosunku do tekstu pierwotnego. Nie podzielam tego zdania. W tekście dokumentów rządowych jest wiele przykładów świadczących o tendencji do „rozmywania” konkretnych propozycji. Oto przykłady: Na s. 6 obecnej wersji programu mówi się o „przeglądzie i uproszczeniu przepisów”, zaś wersja poprzednia brzmiała: „przegląd i radykalne uproszczenie przepisów”. Podobnie na s. 12, gdzie poprzednia wersja brzmiała: „opracowanie i wdrożenie zasad”, a obecna mówi o „wdrożeniu warunków”. Na s. 15 w pkt. 5 mówiono o „utworzeniu banków”, a obecnie mówi się o „opracowaniu zasad”. Na s. 22 programu było sformułowanie „wprowadzenie rozwiązań”, a obecna wersja mówi tylko o „opracowaniu założeń”. Myślę, że są to przykłady wymowne. Rządowe uzupełnienia i propozycje modyfikacyjne rzeczywiście „zmiękczają i rozmywają” zakładany pierwotnie konkretny i ostry przebieg procesów reformatorskich.</u>
          <u xml:id="u-335.2" who="#ZdzisławJagodziński">Myślę, że niektóre uwagi zgłoszone w dyskusji należy uwzględnić w treści naszej opinii. Proponujemy, by na s. 4, gdy mówimy o propozycjach naszej Rady uprościć jeden z punktów. Brzmiałby on „wyłączenie z budżetu znacznej części finansowania rozwoju gospodarki narodowej i przeniesienie jej do systemu kredytowego”. Pozostałe słowa tego zdania proponujemy skreślić, ponieważ dotyczą zbyt szczegółowych zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-335.3" who="#ZdzisławJagodziński">Na s. 5 projektu naszego dokumentu proponujemy wykreślić zdanie mówiące, „handel prywatny powinien mieć uprawnienia do korzystania z kredytu obrotowego w wyspecjalizowanym banku”. Jest to zbyt szczegółowa propozycja, a nasz dokument pokazuje tylko główne kierunki pożądanych przekształceń w ramach reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-335.4" who="#ZdzisławJagodziński">Na tej samej stronie na zakończenie enumeracji spodziewanych efektów reformy gospodarczej proponujemy dopisanie nowego zdania. Brzmiałoby ono „wyeliminowanie nieefektywnych podmiotów gospodarczych w rolnictwie, przemyśle i w innych rodzajach działalności gospodarczej”.</u>
          <u xml:id="u-335.5" who="#ZdzisławJagodziński">Prof. A. Hulek zaproponował dodanie do projektu opinii postulatu „opracowania wspólnego systemu zabezpieczeń społecznych osób niepełnosprawnych”. Zespół roboczy proponuje umieszczenie takiego zapisu na s. 4 projektu opinii. Nowe sformułowanie znalazłoby się obok postulatu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne i przeniesienia obowiązku opłacania zasiłków chorobowych w ciężar funduszu ZUS. Wydaje nam się, że takie uwzględnienie wniosku prof. A. Hulka nie psuje kompozycji całego dokumentu.</u>
          <u xml:id="u-335.6" who="#ZdzisławJagodziński">W trakcie dyskusji mówiono też, że niepotrzebnie używamy terminu „rozmydlenie”. Twierdzono, że jest to termin zbyt ostry, nieelegancki itp. Dyskutowaliśmy nad zastąpieniem tego słowa jakimś innym wyrazem, ale nie doszliśmy do konkretnych wniosków. Uważamy, że termin ten dobrze oddaje treść modyfikacji rozwiązań II etapu reformy gospodarczej. Termin „rozmydlenie” jest precyzyjny i syntetyczny. Zgadzamy się, że nie jest to słowo zbyt eleganckie, ale nie o elegancję nam chodzi, a o precyzyjne oddanie pewnego zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-335.7" who="#ZdzisławJagodziński">Inne wnioski zgłaszane w dyskusji nie zostały przez nas uwzględnione. Uważamy, że mieszczą się one w generalnych tezach naszej opinii. Dotyczy to np. wniosku związanego z preferowaniem eksportu. Nasza opinia mówi o tej sprawie przy okazji postulatu powołania instytucji giełdy walutowej.</u>
          <u xml:id="u-335.8" who="#ZdzisławJagodziński">K. T. Teplitz zwracał uwagę na sposób odebrania przez społeczeństwo wyników niedawnego referendum. Przestrzegał on również przed przywiązywaniem nadmiernej wagi do decyzji ekonomicznych przy zaniedbaniu decyzji o charakterze ogólnopolitycznym. Sprawy związane ze społecznym odbiorem referendum są poruszone w projekcie naszej opinii na s. 1.</u>
          <u xml:id="u-335.9" who="#ZdzisławJagodziński">Padła też propozycja, abyśmy nie powoływali się na naszą opinię uchwaloną w związku z przedstawianym w ub. r. projektem programu realizacyjnego II etapu reformy. Twierdzono, że nasza opinia utraciła swą aktualność, ponieważ do programu reformy zgłoszono liczne modyfikacje. Sugerowano byśmy skupili się na uchwaleniu nowej kompleksowej opinii. Naszym zdaniem, pogląd ten nie jest słuszny. Poprzednia opinia powinna być dołączona do opinii dziś uchwalonej, bo dopiero oba te dokumenty oddają całokształt naszych poglądów na proces reformowania gospodarki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-336">
          <u xml:id="u-336.0" who="#JerzySablik">Dziękuje za szczegółowe przedstawienie poglądu zespołu roboczego wraz z konkretnymi wnioskami dotyczącymi naszej opinii. Powinniśmy zdecydować, ozy przyjmujemy postulat zgłoszony przez prof. A. Kulka. Sprawa dotyczy opracowania spójnego systemu zabezpieczeń socjalnych dla osób niepełnosprawnych. Kto jest za uzupełnieniem projektu naszej opinii o takie sformułowanie?</u>
          <u xml:id="u-336.1" who="#JerzySablik">Rada przyjęła ten wniosek przy jednym głosie wstrzymującym się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-337">
          <u xml:id="u-337.0" who="#ZofiaKowalczyk">Przewodniczący zespołu roboczego zaproponował zawarcie w naszej opinii sformułowania, które budzi moją wątpliwość. Chodzi o wyeliminowanie nieefektywnych podmiotów gospodarczych w rolnictwie, przemyśle i innych rodzajach działalności gospodarczej. Co zespół roboczy rozumie pod tym sformułowaniem? Normalna gra sił ekonomicznych na rynku automatycznie eliminuje nieefektywnie gospodarujące jednostki. Kogo ma więc dotyczyć zgłaszany postulat? W rolnictwie trudno jest chyba jednoznacznie określić, jakie jednostki gospodarcze mają być wyeliminowane. Proszę o dodatkowe wyjaśnienia w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-338">
          <u xml:id="u-338.0" who="#HenrykaWitkowski">Zgłosiłem wniosek o likwidację centralnego rozdzielnictwa wyrobów finalnych dokonywanego dotychczas przez Komisję Planowania. Jest to bardzo ważna kwestia. Dlaczego nie znalazła się w poprawionym projekcie opinii? Dlaczego nie ustosunkował się do niej przewodniczący zespołu roboczego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-339">
          <u xml:id="u-339.0" who="#WiesławKozioł">Jakie przesłanki uzasadniają postulat obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne? Już w zeszłym roku obniżono wysokość tych składek z 43% do 38%. Czy zespół roboczy zauważył ten fakt? Czy postulat zawarty w naszej opinii dotyczy dalszego obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-340">
          <u xml:id="u-340.0" who="#ZdzisławJagodziński">Jesteśmy oczywiście świadomi niedawnej obniżki składek na ubezpieczenia społeczne z 43% do 38%. Nasz postulat dotyczy dalszego obniżenia wysokości składek. Uważamy, że czekają nas w tym roku znaczne ruchy cenowe i płacowe. Warto też zauważyć, że przez wiele lat wysokość składki na ZUS wynosiła 15%, następnie 20%; jakoś to wystarczało na wszystkie wypłaty rent, emerytur, zasiłków itp. ZUS był w tym czasie niejako poza budżetem państwa.</u>
          <u xml:id="u-340.1" who="#ZdzisławJagodziński">Dopiero później stał się on jednym z elementów budżetu. W ramach zapobiegania deficytowi budżetowemu starano się systematycznie zwiększać opłaty na ZUS, ponieważ zwiększone opłaty powodowały zwiększony stan funduszy automatycznie wliczanych do budżetu. W roku obecnym cały fundusz ZUS został „wyjęty” z budżetu państwa i nie widzimy potrzeby, aby rezerwy na funduszu ZUS wzrastały ponad poziom uzasadniony bieżącym regulowaniem niezbędnych świadczeń społecznych, m.in. rent, emerytur, zasiłków itp.</u>
          <u xml:id="u-340.2" who="#ZdzisławJagodziński">Zgadzam się z poglądem ob. Z. Kowalczyk, że normalny system rynkowy będzie automatycznie eliminował nieefektywnie gospodarujące jednostki, niezależnie od sektora, z jakiego się wywodzą. W takim rozumieniu rzeczywiście nie byłoby potrzeby określania, o jakie podmioty gospodarcze chodzi. Proponowane przez nas sformułowanie ma wskazać, czego oczekujemy po reformie gospodarczej, a nie określić środki realizacyjne. Dopisanie tego postulatu nie zakłóca ogólnej kompozycji całego dokumentu. Nie chcemy nikomu grozić, podkreślamy jedynie, że w długim okresie spodziewamy się eliminacji nieefektywnych podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-340.3" who="#ZdzisławJagodziński">Dlaczego nie umieściliśmy w naszej opinii postulatu likwidacji rozdzielnictwa wyrobów finalnych? Po prostu nie chcemy powtarzać tego, co już jest w dokumentach rządowych. Rządowy program II etapu reformy mówi wyraźnie o stopniowym znoszeniu rozdzielnictwa. W takim sformułowaniu mieści się postulat zgłoszony przez H. Witkowskiego. Warto dodać, że automatyczne zniesienie rozdzielnictwa na szczeblu centralnym mogłoby w obecnej sytuacji gospodarczej doprowadzić do uformowania się niekontrolowanych form rozdzielnictwa na niższych szczeblach systemu gospodarczego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-341">
          <u xml:id="u-341.0" who="#JerzySablik">Ozy H. Witkowski podtrzymuje swój wniosek o zawarcie w naszej Opinii postulatu likwidacji rozdzielnictwa wyrobów finalnych?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-342">
          <u xml:id="u-342.0" who="#HenrykWitkowski">Podtrzymuję nadal swój wniosek. Obecne rozdzielnictwo wyrobów finalnych sprawowane przez Komisję Planowania jest instrumentem nakazowym bezpośrednio wpływającym na gospodarkę przedsiębiorstwa. Taki element systemu zarządzania nie powinien znaleźć się wśród narzędzi reformy gospodarczej. Pozostawmy handel wyrobami finalnymi w sferze wolnego obrotu towarowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-343">
          <u xml:id="u-343.0" who="#ZdzisławJagodziński">Wniosek ten mógłby znaleźć się w naszej opinii w następującym sformułowaniu - „zniesienie centralnego rozdzielnictwa wyrobów finalnych”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-344">
          <u xml:id="u-344.0" who="#WłodzimierzKiciński">Wniosek H. Witkowskiego jest niewątpliwie słuszny, ale stanowi przykład wybiórczego traktowania naszej gospodarki. Gdybyśmy przyjęli ten wniosek, to powstałby precedens. Dlaczego mamy postulować zniesienie centralnego rozdzielnictwa wyrobów finalnych, jeśli w systemie reglamentacji pozostają niektóre surowce, materiały i półfabrykaty? Gdybyśmy chcieli walczyć z rozdzielnictwem, to powinniśmy przyjąć bardziej generalny wniosek o zniesienie wszystkich form centralnego rozdzielnictwa. Nie traktujmy gospodarki w sposób sztuczny i selektywny. Proponuję nie uwzględniać tego wniosku i pozostawić naszą opinię bez zmian.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-345">
          <u xml:id="u-345.0" who="#HenrykWitkowski">Nadal podtrzymuję swój wniosek.</u>
          <u xml:id="u-345.1" who="#HenrykWitkowski">Rada większością głosów odrzuciła wniosek, zgłoszony przez H. Witkowskiego.</u>
          <u xml:id="u-345.2" who="#HenrykWitkowski">Następnie Rada jednogłośnie przyjęła projekt opinii o modyfikacjach i uzupełnieniach do programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-345.3" who="#HenrykWitkowski">W kolejnym punkcie obrad rozpatrzono projekt sprawozdania z działalności Rady Społeczno-Gospodarczej w okresie pierwszej połowy IX kadencji Sejmu PRL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-346">
          <u xml:id="u-346.0" who="#JerzySablik">Projekt sprawozdania został opracowany przez biuro naszej Rady. Czy są do tego materiału jakieś uwagi?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-347">
          <u xml:id="u-347.0" who="#AleksanderHulek">Zastanawiam się nad celowością i skutecznością naszego działania. Co wynika z naszej żmudnej pracy? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Myślę, że należałoby zapytać Sejm, w jaki sposób korzysta się z naszych uwag. Pamiętam, jak wielką miałem satysfakcję, gdy posłowie korzystali z opracowanej przeze mnie opinii nt. sytuacji osób niepełnosprawnych. Myślę że powinniśmy mieć większe rozeznanie, jak nasza praca jest wykorzystywana w działalności legislacyjnej Sejmu PRL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-348">
          <u xml:id="u-348.0" who="#RyszardDzialuk">Podzielam pogląd o potrzebie bardziej konkretnego rozważenia naszej praktycznej użyteczności. W jaki sposób nasze materiały są wykorzystywane przez komisje sejmowe i poszczególnych posłów?</u>
          <u xml:id="u-348.1" who="#RyszardDzialuk">W przesłanym nam materiale sprawozdawczym mówi się bardzo dużo o tym co zrobiła nasza Rada, jej zespoły robocze, prezydium itp. Myślę, że w sprawozdaniu powinny znaleźć się też informacje o pracy członków Rady w ich macierzystych środowiskach. Rada jest ciałem konsultacyjnym i jej członkowie pracują aktywnie w środowiskach, z których się wywodzą. Trzeba o tym napisać, bo inaczej sprawozdanie będzie niepełne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-349">
          <u xml:id="u-349.0" who="#PiotrKryczka">Nasze opinie powinny być w całości publikowane w „Diariuszu Sejmowym”. Czy jest to możliwe?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-350">
          <u xml:id="u-350.0" who="#JaninaSuskaJanakowska">Dobrze, że w materiale sprawozdawczym przyznajemy się do pewnych kłopotów. Dotyczy to zwłaszcza trybu przekazywania materiałów na nasze posiedzenia. Każdy z nas reprezentuje swoje środowisko i powinien konsultować się z nim jak najczęściej. Niestety, przed ważnymi posiedzeniami nie mamy czasu na konsultacje społeczne, bo nie otrzymujemy materiałów pisemnych z odpowiednim wyprzedzeniem.</u>
          <u xml:id="u-350.1" who="#JaninaSuskaJanakowska">Jest jeszcze jedna sprawa związana z wewnętrznym trybem naszej pracy. Nie wiem, ile osób pamięta jak działała nasza Rada w poprzedniej kadencji, ale tryb organizacji pracy był trochę inny. Nigdy nie dopuszczano do tego, by na zewnątrz przekazywać opinie zespołu roboczego. Wszystkie opinie były uchwalane przez Radę i rozpowszechniane w takiej formie. Obecna praktyka prezentowania opinii samego zespołu roboczego jest niesłuszna i powinna być zmieniona.</u>
          <u xml:id="u-350.2" who="#JaninaSuskaJanakowska">Na zakończenie jedno zdanie o sprawie delikatnej, którą jednak należy podjąć. Chodzi o wysokość naszych diet. Należałoby chyba zwrócić się z tym problemem do Prezydium Sejmu, aby nie zapomniało o nas.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-351">
          <u xml:id="u-351.0" who="#TadeuszPluziński">Padały tu głosy dotyczące naszej skuteczności i użyteczności. Jeśli chcemy, aby nasze opinie miały dobrą markę, to sami musimy starać się, by tak było. Posłowie mają coraz lepsze zdanie o naszej działalności i częściej sięgają po nasze opinie. Sejm w coraz większym stopniu liczy się z naszą działalnością i stara się z niej korzystać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-352">
          <u xml:id="u-352.0" who="#JanuszSzosland">Pamiętam, że zwracaliśmy się kiedyś do Sejmu z pewną prośbą. Chodziło o to, aby poseł sprawozdawca referujący problem na posiedzeniu plenarnym, brał udział w naszym posiedzeniu w przypadku, gdy nasza opinia odbiegała od opinii sejmowej na dany temat. Oczekiwaliśmy, że poseł sprawozdawca będzie uzasadniał odmienne zdanie. O ile pamiętam nigdy się to nie zdarzyło.</u>
          <u xml:id="u-352.1" who="#JanuszSzosland">Co będzie, jeśli Sejm zajmie w sprawie II etapu reformy gospodarczej stanowisko inne niż nasze? Czy będzie to oznaczało, że nie dość wnikliwie rozpatrzyliśmy całą kwestię?</u>
          <u xml:id="u-352.2" who="#JanuszSzosland">Na zakończenie pragnę zgłosić do protokołu miłe słowa pod adresem przewodniczącego zespołu roboczego, który przygotował projekt opinii na dzisiejsze posiedzenie. Nie po raz pierwszy mamy do czynienia z materiałami przygotowanymi pod przewodnictwem Z. Jagodzińskiego. Materiały te odznaczają się starannością i dużą kulturą polityczną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-353">
          <u xml:id="u-353.0" who="#BolesławSzafrański">Niektóre zespoły robocze przygotowywały swe opinie, ale nie prezentowały ich całej naszej Radzie tylko przedstawiały krótkie sprawozdanie ze swej pracy. Ta forma organizacji pracy nie zdała egzaminu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-354">
          <u xml:id="u-354.0" who="#TadeuszPluziński">Nie zgadzam się z moim przedmówcą. Sam kiedyś pracowałem w zespole roboczym, który przygotowywał opinię wiedząc, że nie ma szans, by została ona rozpatrzona na plenarnym posiedzeniu Rady. Przygotowaliśmy ten dokument bardzo starannie. Zapewniam, że wszyscy starali się pracować tak jakby opinia miała być przedmiotem obrad całej Rady. Na obradach zaprezentowaliśmy tylko krótkie sprawozdanie z opracowanej opinii. Nie widzę przyczyn, dla których mieliśmy odstępować od tej formy pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-355">
          <u xml:id="u-355.0" who="#JerzySablik">Najkrócej można się odnieść do postulatu, aby opinie naszej Rady były w całości cytowana w „Diariuszu Sejmowym”. Będziemy się starali go zrealizować.</u>
          <u xml:id="u-355.1" who="#JerzySablik">Terminowość dostarczania materiałów przed poszczególnymi posiedzeniami może budzić pewne zastrzeżenia. Jednakże limituje nas tempo prac rządu i harmonogram prac Sejmu. Otrzymujemy materiały rządowe, obradujemy nad nimi i przekazujemy wyniki debaty do wykorzystania przez Sejm. Jeśli powstają napięcia czasowe, to nie wynikają one z naszej winy. Chcąc zdążyć na czas, aby nasza opinia była rozpatrzona przez Sejm, przesyłamy nieraz dokumenty członkom naszej Rady w ostatniej chwili. Prosimy o zrozumienie warunków naszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-355.2" who="#JerzySablik">Wniosek dotyczy wysokości diet dla członków Rady został już zgłoszony do Prezydium Sejmu. Mam nadzieję, że będzie on rozpatrzony w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-355.3" who="#JerzySablik">Podzielam pogląd R. Dzialuka, że sprawozdanie trzeba uzupełnić o wszystkie przedsięwzięcia podejmowane przez członków Rady w swych macierzystych środowiskach. Kłopot polega na tym, że biuro Rady nie ma takich danych. Proponuję, aby w terminie jednego tygodnia członkowie Rady przedstawicieli sprawozdania ze swej aktywności środowiskowej. Dopiero wówczas będziemy mogli uzupełnić sprawozdanie, które dziś rozpatrujemy.</u>
          <u xml:id="u-355.4" who="#JerzySablik">Na koniec kilka słów o roli Rady i jej skuteczności. O to, czy jesteśmy wykorzystywani w pracach legislacyjnych trzeba by zapytać Sejm. Myślę jednak, że nasze opinie są coraz skrzętniej wykorzystywane przez komisje sejmowe. Nasze dokumenty są bardzo wyważone i starają się zwracać uwagę na wszelkie zagrożenia społeczno-gospodarcze. Powinniśmy być cierpliwi, ponieważ podejście Sejmu do naszych opinii zmienia się, choć wymaga to czasu.</u>
          <u xml:id="u-355.5" who="#JerzySablik">Zawieranie w pisemnym sprawozdaniu rozważań nt. naszej skuteczności nie jest celowe. Lepiej będzie, jeśli Sejm rozpatrzy sprawozdanie i sam dokona oceny naszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-355.6" who="#JerzySablik">Rada jednogłośnie przyjęła sprawozdanie z działalności Rady w pierwszej połowie IX kadencji Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-356">
          <u xml:id="u-356.0" who="#KazimierzRupar">W końcowych dniach grudnia zaistniała potrzeba pilnego opracowania opinii dotyczącej budżetu państwa i związanych z tym planów finansowych. W imieniu zespołu uczestniczyłem we wspólnym posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Prac Ustawodawczych nad projektem budżetu.</u>
          <u xml:id="u-356.1" who="#KazimierzRupar">W naszej opinii akcentowaliśmy, że na finanse oddziałują nadal czynniki negatywne, te same co w latach poprzednich, z tym że z większym nasileniem. Wskazywaliśmy na to, że luka inflacyjna podwoiła się, mówiliśmy o zbyt małym eksporcie do II obszaru płatniczego itp.</u>
          <u xml:id="u-356.2" who="#KazimierzRupar">Reprezentując zespół stwierdziłem, że opinia wywołała duży rezonans wśród posłów. Zatwierdzenie budżetu z deficytem o 100 mld zł mniejszym od proponowanego i zobowiązaniem ministra finansów do okresowych sprawozdań o realizacji budżetu jest również rezultatem naszych wniosków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-357">
          <u xml:id="u-357.0" who="#JerzySablik">Posłowie bardzo często powoływali się na naszą opinię, także na posiedzeniu plenarnym. Świadczy to o rzeczowości i fachowości tej opinii, za co wyrażam podziękowania K. Ruparowi i całemu zespołowi.</u>
          <u xml:id="u-357.1" who="#JerzySablik">Informacje na temat działalności Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych przedstawił Franciszek Gaik (nauczyciel akademicki w Akademii Ekonomicznej w Krakowie, zgłoszony przez Federację Konsumentów): 6 listopada ub. r. Rada Społeczno-Gospodarcza podjęła uchwałę o utworzeniu Towarzystwa Wspierania Inicjatyw Gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-357.2" who="#JerzySablik">3 grudnia zwołano zebranie grupy założycielskiej, w którym wzięło udział 106 osób reprezentujących różne środowiska zawodowe, funkcje i formy organizacyjne działalności. W zebraniu wzięli udział także posłowie na Sejm, członkowie Rady Społeczno-Gospodarczej oraz przedstawiciele organizacji społecznych. Grupa założycielska podjęła jednomyślną uchwałę o utworzeniu TWIG - organizacji społecznej o ogólnopolskim zasięgu działania. Prezydium zebrania przedłożyło grupie podstawowe dokumenty statuujące działalność Towarzystwa: projekt deklaracji programowej z ideą przewodnią - „Twój sukces naszą wygraną”, projekt statutu Towarzystwa, projekt regulaminu Komisji Rewizyjnej i Sądu Koleżeńskiego, projekt regulaminu pracy Rady Krajowej. Dokumenty te po dyskusji zostały przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-357.3" who="#JerzySablik">Grupa dokonała wyboru Rady Krajowej TWIG. Statut określa liczebność Rady Krajowej na 40–80 osób. Grupa wybrała 66-osobową Radę Krajową.</u>
          <u xml:id="u-357.4" who="#JerzySablik">Rada Krajowa wybrała swój organ wykonawczy - 17-osobowe prezydium. Rada wybrała ponadto na prezesa TWIG Mieczysława F. Rakowskiego, na wiceprezesów - Jana Bednarka, dyrektora naczelnego Zakładów Włókien Syntetycznych „Chemitex-Wistom” w Tomaszowie Maz., Mieczysława Wilczka - prywatnego przedsiębiorcę oraz mnie.</u>
          <u xml:id="u-357.5" who="#JerzySablik">Sekretarzem generalnym TWIG został Marcin Borowicz, sekretarzem organizacyjnym M. Rybicki, a ekonomicznym - Henryk Włodarczyk. Ponadto w skład Prezydium Rada Krajowa wybrała: Krzysztofa Czeszejko-Sochackiego - członka Rady Społeczno-Gospodarczej, Zdzisława Jagodzińskiego - członka Rady, Sylwestra Porowskiego - profesora w PAN, Stanisława Nowotnego - dyrektora ZPR, Wiktora Pyrkosza - dyrektora ZTK „Teofilów” w Łodzi, Andrzeja Kalwasa - członka Rady i Krajowej Rady Radców Prawnych, Andrzeja Malinowskiego - pełnomocnika ministra rynku wewnętrznego, Kazimierza Kotwicę - dyrektora ZRP „Igloopol” w Krakowie, Jana Dalgiewicza - dyrektora Jelczańskich Zakładów Samochodowych, Jerzego Sablika - członka Rady, prezesa Stowarzyszenia Księgowych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-357.6" who="#JerzySablik">Niemal natychmiast po zebraniu założycielskim sekretariat złożył wymagane dokumenty w Urzędzie Stołecznym. TWIG został zarejestrowany i uzyskał osobowość prawną w dniu 29 grudnia 1987 r., w którym to dniu odebrano postanowienie w tej sprawie. Od tego czasu odbyły się 3 zebrania prezydium TWIG. Na trzecim zebraniu, 12 i 13 stycznia br., skonkretyzowano program działalności. Będzie to więc działalność statutowa, działalność gospodarcza nie wyodrębniona i opracowanie założeń utworzenia Fundacji TWIG. Program ten zostanie przedłożony Radzie Krajowej w dniu 18 lutego br.</u>
          <u xml:id="u-357.7" who="#JerzySablik">Sekretariat TWIG podejmuje bieżące interwencje, napływają bowiem do nas sygnały o przeszkodach w swobodnym rozwoju inicjatyw gospodarczych. Zaczynają się tworzyć oddziały wojewódzkie oraz specjalistyczne zespoły robocze, np. do spraw doradztwa finansowego, podatkowego, ds. tworzenia spółek, przedsiębiorstw itp.</u>
          <u xml:id="u-357.8" who="#JerzySablik">Opracowano projekt deklaracji członkowskiej, a zatem doprowadzono do momentu, w którym można przystąpić do szybkiego rozwoju całej organizacji.</u>
          <u xml:id="u-357.9" who="#JerzySablik">OPINIA Nr 32.</u>
          <u xml:id="u-357.10" who="#JerzySablik">Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL IX kadencji o projekcie „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy gospodarczej”, tekstu z modyfikacjami i uzupełnieniami uchwalona w dniu 25 stycznia 1988 r.</u>
          <u xml:id="u-357.11" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL wypowiedziała się w sprawie projektu „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy gospodarczej” w swojej Opinii Nr 30 z dnia 14 października 1987 roku.</u>
          <u xml:id="u-357.12" who="#JerzySablik">Rada wyraziła poparcie dla generalnej linii reformy, natomiast krytycznie odniosła się do przedstawionego programu realizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-357.13" who="#JerzySablik">Po zapoznaniu się z dokumentem zawierającym modyfikacje i zmiany do pierwotnego projektu „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy gospodarczej” RSG stwierdza, że uwagi i zastrzeżenia przedstawione w Opinii Nr 30 są w dalszym ciągu aktualne. Dotyczy to zwłaszcza nowych zapisów, świadczących o braku determinacji przeprowadzenia reformy gospodarczej i braku konsekwencji w jej realizacji, nawet w zakresie pierwotnie zaprojektowanym przez Rząd.</u>
          <u xml:id="u-357.14" who="#JerzySablik">W stosunku do poprzedniego projektu obecne jego modyfikacje charakteryzują się „rozmydleniem” wielu pierwotnych propozycji rozwiązań. Wyraża się to w odejściu od konkretności i jednoznaczności formułowania zadań, zastępując je propozycjami opracowywania założeń i tzw. „tworzenia warunków dla…”.</u>
          <u xml:id="u-357.15" who="#JerzySablik">W licznych przypadkach następuję przesuniecie terminów zasadniczych elementów tego „Programu”, co jeszcze mocniej podkreśla osłabienie tempa realizacji.</u>
          <u xml:id="u-357.16" who="#JerzySablik">Zdaniem Rady jest to następstwo sprzecznej z oceną Sejmu interpretacji wyników referendum. W ocenie społecznej radykalizm programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej sprowadził się jedynie do proponowanej polityki cenowo-dochodowej, co budziło uzasadnione obawy. Społeczeństwo natomiast odczuwa brak radykalnych działań wyzwalających inicjatywę ludzi pracy, pobudzających rozwój przedsiębiorczości indywidualnej i zbiorowej, które warunkują wzrost podaży rynkowej i poprawą warunków życia.</u>
          <u xml:id="u-357.17" who="#JerzySablik">Analiza przedłożonego dokumentu skłania do refleksji, że reforma stała się celem samym w sobie, swoistym zaklęciem. Brak jest natomiast docelowego modelu zreformowanej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-357.18" who="#JerzySablik">Z pierwotnego projektu „Programu realizacyjnego drugiego etapu reformy gospodarczej” i obecnie przedstawionych modyfikacji i uzupełnień, jako główne cele, które powinny być osiągnięte w latach 1990–1991, można odczytać:</u>
          <u xml:id="u-357.19" who="#JerzySablik">- osiągnięcie równowagi wewnętrznej i wyhamowanie tempa wzrostu cen do poziomu około 9% rocznie, - doprowadzenie do zrównoważenia obrotów bieżących w bilansie płatniczym - 1991 r., - doprowadzenie w dalszych latach (po 1991 r.) do pełnej wymienialności złotego na rynku światowym.</u>
          <u xml:id="u-357.20" who="#JerzySablik">Wszystkie zadania wymienione w uzupełnionym „Programie realizacyjnym drugiego etapu reformy gospodarczej” mają do spełnienia rolę wspomagania w osiągnięciu tych celów.</u>
          <u xml:id="u-357.21" who="#JerzySablik">Zdaniem Rady, proponowane rozwiązania szczegółowe nie stwarzają dostatecznych przesłanek do osiągnięcia zamierzonych celów, są w dalszym ciągu zbyt ogólnikowe, a ich realizacja rozłożona na wiele lat stwarza podstawowe zagrożenie dla reformy. Przedłużania się i nasilanie procesów inflacyjnych destrukcyjnie wpływa na całą gospodarkę i budżety gospodarstw domowych. Utrzymywanie tej sytuacji w dłuższym okresie prowadzi do całkowitego rozregulowania gospodarki, osłabia poczucie bezpieczeństwa socjalnego; utrwala negatywne zachowania społeczne.</u>
          <u xml:id="u-357.22" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza ponownie stwierdza, że szybkie dokonanie jakościowe o przełomu w sposobie zorganizowania gospodarki polskiej jest warunkiem uchronienia kraju od cywilizacyjnej degradacji. W jego wyniku powinno nastąpić osiągnięcie wyższej niż dotąd społecznej efektywności, lepszego niż dotąd wykorzystania potencjału gospodarczego, przedsiębiorczości i inicjatywy. Realizacja tego celu wymaga jednak zapewnienia równoległych przekształceń w sferze mechanizmów ekonomicznych, jak i w sferze nadbudowy społecznej i politycznej, na wszystkich szczeblach, a także przeciwstawienia się wszelkim partykularyzmem gospodarczym, presjom branżowym i regionalnym.</u>
          <u xml:id="u-357.23" who="#JerzySablik">Czynnikiem sprzyjającym osiągnięciu równowagi gospodarki jest równoprawne traktowanie wszystkich sektorów. Powinny one mieć trwałe warunki swego rozwoju, niekrępowanego nadmierną ilością biurokratycznych rozwiązań prawno-organizacyjnych i finansowych. Potwierdzenie trwałości trójsektorowego charakteru gospodarki powinno mieć odpowiednie uregulowania w Konstytucji PRL.</u>
          <u xml:id="u-357.24" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza stwierdza, że postęp w kształtowaniu nowego prawa gospodarczego, odpowiadającego potrzebom reformowanej gospodarki jest zbyt powolny, przy jednoczesnej nadmiernej szczegółowości uregulowań prawnych i występujących niespójności tego prawa. Rada opowiada się za natychmiastowym uchyleniem przepisów prawnych hamujących rozwój gospodarczy, na rzecz zwiększenia uprawnień podmiotów gospodarczych, których prawidłowe funkcjonowanie będzie miało podstawowe znaczenie dla osiągnięcia głównych celów założonej reformy. Rada Społeczno-Gospodarcza proponuje osiągnąć ten cel poprzez uchwalenie ustawy wyjątkowej zawierającej wykaz ustaw i dekretów, które wraz z wydanymi na jej podstawie aktami niższego rzędu obowiązują. Wszystkie inne akty prawne, które nie zostaną objęte wykazem stracą moc prawną.</u>
          <u xml:id="u-357.25" who="#JerzySablik">Rada ponownie zgłasza swoje propozycje, które powinny być uwzględnione w polityce gospodarczej oraz w uregulowaniach prawnych i które powinny przyczynić się do jej uzdrowienia, Wyzwolenia inicjatyw i poprawy efektywności:</u>
          <u xml:id="u-357.26" who="#JerzySablik">- zapewnienie swobody podejmowania działalności gospodarczej przez osoby prawne i fizyczne,</u>
          <u xml:id="u-357.27" who="#JerzySablik">- zagwarantowanie równych praw dla wszystkich sektorów gospodarczych i form własności,</u>
          <u xml:id="u-357.28" who="#JerzySablik">- określenie trwałych podstaw działania jednostek gospodarczych z udziałem kapitału zagranicznego w celu jego aktywnego włączenia w procesy gospodarcze,</u>
          <u xml:id="u-357.29" who="#JerzySablik">- uruchomienie rynku kapitałowego, umożliwiającego przepływ środków do najefektywniejszych dziedzin gospodarki,</u>
          <u xml:id="u-357.30" who="#JerzySablik">- stworzenie rynku dewizowego i powołanie instytucji giełdy walutowej,</u>
          <u xml:id="u-357.31" who="#JerzySablik">- wydatne ograniczenie i racjonalizacja dotowania gospodarki,</u>
          <u xml:id="u-357.32" who="#JerzySablik">- zniesienie ograniczeń administracyjnych w zakresie wysokości wynagrodzeń,</u>
          <u xml:id="u-357.33" who="#JerzySablik">- określenie jednolitego podatku dochodowego od osiągniętego zysku brutto dla wszystkich sektorów gospodarczych, motywującego do rozwoju i ekspansji gospodarczej,</u>
          <u xml:id="u-357.34" who="#JerzySablik">- ustalenie mechanizmów określania realnej wartości majątku trwałego i zapewnienie jego odtwarzania w wyniku prawidłowej wysokości odpisów amortyzacyjnych,</u>
          <u xml:id="u-357.35" who="#JerzySablik">- ustalenie jednolitego podatku od dochodów osobistych,</u>
          <u xml:id="u-357.36" who="#JerzySablik">- obniżenie składek na ubezpieczenia społeczne i przeniesienie obowiązku opłacania zasiłków chorobowych w ciężar funduszu ZUS,</u>
          <u xml:id="u-357.37" who="#JerzySablik">- opracowanie spójnego systemu zabezpieczenia społecznego dla osób niepełnosprawnych,</u>
          <u xml:id="u-357.38" who="#JerzySablik">- wprowadzenie zasady, iż każde przedsiębiorstwo państwowe spłaca do budżetu lub organu założycielskiego kredyty inwestycyjne związane z jego utworzeniem (budowa i wyposażenie),</u>
          <u xml:id="u-357.39" who="#JerzySablik">- wyłączenie z budżetu znacznej części finansowania rozwoju gospodarki narodowej i przeniesienie do systemu kredytowego,</u>
          <u xml:id="u-357.40" who="#JerzySablik">- zniesienie ograniczeń do prowadzenia działalności eksportowej i importowej z własnych środków dewizowych przez wszystkie jednostki gospodarcze,</u>
          <u xml:id="u-357.41" who="#JerzySablik">- wydatki dewizowe wykorzystane na kredytowanie powstania jednostki gospodarczej lub użyte na jej rozwój winny podlegaj rozliczeniu z tym zakładem,</u>
          <u xml:id="u-357.42" who="#JerzySablik">- uspołeczniony handel powinien ograniczyć się do szczebla hurtu oraz prowadzenia wielkich domów towarowych i dużych placówek handlu detalicznego. Pozostałe jednostki handlu detalicznego powinny być przekazane do samodzielnego prowadzenia działalności w tych placówkach przez różne podmioty własności.</u>
          <u xml:id="u-357.43" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza zdaje sobie sprawę, że przytoczone wyżej kierunki nie wyczerpują wszystkich działań niezbędnych dla systemowego przekształcenia gospodarki, jednakże wyraża przekonanie, iż zrealizowanie takich, jak wyżej przytoczone, propozycji, przyniesie następujące efekty:</u>
          <u xml:id="u-357.44" who="#JerzySablik">- zmniejszenie społecznych kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, - wyzwolenie rezerw siły roboczej i rezerw kapitałowych, - zwiększenie wpływów dewizowych z własnej działalności i udziału kapitału zagranicznego w jej rozwoju, - uproszczenie gospodarki budżetowej i uczynienie z niej właściwego narzędzia finansowania wydatków ogólnospołecznych i państwowych, - zwiększenie dochodów budżetowych, co wynika z uwolnienia budżetu od wydatków na rozwój gospodarki narodowej z wyjątkiem celów strategicznych i mających szczególne znaczenie dla rozwoju państwa, - podniesienie kultury obsługi obywateli, - uproszczenie zarządzania gospodarką narodową i metod planowania, - wyeliminowanie nieefektywnych podmiotów gospodarczych w przemyśle, rolnictwie i innych rodzajach działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-357.45" who="#JerzySablik">Sejm PRL podejmując 5 grudnia 1987 roku „Uchwałę w sprawie wyników ogólnokrajowego referendum” przejął ciężar odpowiedzialności za kształt programu realizacyjnego drugiego etapu reformy gospodarczej, co stwarza konieczność szczególnego ustosunkowania się do przedstawionego przez rząd projektu „Programu”.</u>
          <u xml:id="u-357.46" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza, będąc organem opiniodawczo-doradczym Sejmu, czuje się zobowiązana stwierdzić, że ułomności kolejno proponowanych przez rząd programów realizacyjnych w dużym stopniu wynikają z braku jasno określonej i uzgodnionej, nie tylko w obszarze ekonomicznym ale również politycznym, społecznym i ideologicznym, docelowej koncepcji modelu funkcjonowania zreformowanej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-357.47" who="#JerzySablik">[BlULETYN]</u>
          <u xml:id="u-357.48" who="#JerzySablik">[INFORMACJE]</u>
          <u xml:id="u-357.49" who="#JerzySablik">RADA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA (27)</u>
          <u xml:id="u-357.50" who="#JerzySablik">[DATA]</u>
          <u xml:id="u-357.51" who="#JerzySablik">17.02.1988 r.</u>
          <u xml:id="u-357.52" who="#JerzySablik">[SYGNATURA]</u>
          <u xml:id="u-357.53" who="#JerzySablik">nr 593/IX kad.</u>
          <u xml:id="u-357.54" who="#JerzySablik">[TREŚĆ]</u>
          <u xml:id="u-357.55" who="#JerzySablik">Dnia 17 lutego 1988 r. Rada Społeczno-Gospodarcza, obradująca pod przewodnictwem Jerzego Sablika, wysłuchała:</u>
          <u xml:id="u-357.56" who="#JerzySablik">- informację o stopniu wykorzystania przez Sejm opinii Rady dotyczących programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej, - informację rzecznika prasowego rządu na temat obrazu Polski w oczach Zachodu i rozpatrzyła - projekt opinii o projekcie nowelizacji ordynacji wyborczej do rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-357.57" who="#JerzySablik">W obradach udział wzięli: wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Bogdan Sawicki, członek Rady Państwa Aleksander Legatowicz, szef Kancelarii Rady Państwa Jerzy Breitkopf, rzecznik prasowy rządu minister Jerzy Urban.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-358">
          <u xml:id="u-358.0" who="#JerzySablik">W imieniu przewodniczącego Rady, wicemarszałka Sejmu Mieczysława F. Rakowskiego pragnę przeprosić zebranych, że nie uczestniczy on w dzisiejszym posiedzeniu, ale z powodu innych ważnych zajęć jest nieobecny w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-358.1" who="#JerzySablik">Zebrani uczcili chwilą milczenia pamięć zmarłego w dniu 29 stycznia 1988 r. członka Rady - Mariana Świtały, frezera, kontrolera jakości w Zakładach Płyt Wiórowych w Wieruszewie, woj. kaliskie.</u>
          <u xml:id="u-358.2" who="#JerzySablik">Informację o stopniu wykorzystania przez Sejm opinii Rady Społeczno-Gospodarczej, dotyczących programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej przedstawił przewodniczący zespołu redakcyjnego Zdzisław Jagodziński (ekonomista, dyrektor ds. ekonomicznych Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, zgłoszony przez Centralny Związek Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego): Jako przewodniczącego zespołu redakcyjnego przygotowującego projekty opinii Rady w sprawie programu realizacyjnego II etapu reformy gospodarczej uczestniczyłem w posiedzeniach zespołów roboczych oraz w plenarnych obradach Komisji nadzwyczajnej Sejmu, zajmującej się tymi zagadnieniami. Były to obrady długie i burzliwe. Nie wszystkie nasze opinie podzielono, ale analiza uchwały Sejmu pozwala na stwierdzenie, że w co najmniej 15 miejscach znalazły się tam stwierdzenia podobne do naszych - co oznacza, że trafnie je sformułowaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-358.3" who="#JerzySablik">Silnie podkreślaliśmy konieczność przyspieszenia prac nad doskonaleniem prawa gospodarczego; stwierdzenia takie znalazły się co najmniej w trzech miejscach uchwały Sejmu. Znalazły się również w tym dokumencie sformułowania dotyczące innych podnoszonych przez nas kwestii: konieczności przeglądu programu inwestycyjnego oraz tworzenia związków ponadzakładowych na zasadzie dobrowolności. Podkreślaliśmy, że społeczeństwo zaakceptuje trudny program realizacji reform tylko wówczas, gdy będzie miało gwarancję, że program ten będzie służyć poprawie warunków życia - podobne stwierdzenie znalazło się w uchwale Sejmu. Jedna z naszych ostatnich ocen sprowadzała się do stwierdzenia, że brak jest klarownej koncepcji spójnych działań reformatorskich - podobne stwierdzenie znalazło się w uchwale. Jest tam też kilka stwierdzeń mniejszej wagi, które jednak w kontekście całości dokumentu mają duże znaczenie - np. w sprawie zastępowania budżetu systemem kredytowym. Generalnie rzecz biorąc sądzę, że w kontekście uchwały sejmowej można stwierdzić, iż nasz sposób myślenia i prezentowania uwag był podobny i nie popełniliśmy w naszych ocenach większych błędów. Rada opowiedziała się. za radykalnym reformowaniem gospodarki - Sejm wyraził podobną opinię. Różnice sprowadzają się do sformułowań, jest jednak rzeczą oczywistą, iż Sejm jako najwyższy organ władzy państwowej musi formułować swe uchwały w sposób wyważony, podczas gdy nasze sformułowania mogą być bardziej radykalne.</u>
          <u xml:id="u-358.4" who="#JerzySablik">Sejm podjął uchwałę zatwierdzającą program realizacyjny II etapu reformy gospodarczej. Zakończył się okres dyskusji i opiniowania, przystąpiliśmy do najważniejszego etapu - realizacji reformatorskich zamierzeń. Myślę, że członkowie Rady Społeczno-Gospodarczej, każdy na swoim odcinku, będą dokładali starań, by postanowienia Sejmu były w pełni i konsekwentnie realizowane. Do obowiązków całej Rady będzie teraz należało opiniowanie realizacji programu reform. Po okresie burzliwych dyskusji nadszedł czas działania.</u>
          <u xml:id="u-358.5" who="#JerzySablik">Przechodzimy do kolejnego punktu porządku obrad. Mamy dziś możność spotkać się z rzecznikiem prasowym rządu ministrem Jerzym Urbanem, który na swych konferencjach wielokrotnie mówił również o Radzie Społeczno-Gospodarczej. Mam nadzieję, że dzisiejsze spotkanie przyczyni się do jeszcze lepszego poznania przezeń problemów naszej działalności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-359">
          <u xml:id="u-359.0" who="#JerzyUrban">W zachodniej prasie utrzymuje się pogląd, że system władzy w Polsce jest represyjny. W społeczeństwie polskim dominują dążenia wolnościowe, a represje władz są przeciw nim zwrócone. Uważa się to za zasadniczy polski konflikt. Poglądy tej prasy o tyle jednak zmieniły się np. w 1982 r. czy 1984 r., że stosowanie antywolnościowych kar i szykan przestało być uważane za główną misję i charakterystyczną cechą rządu w Polsce. Mówi się raczej, że jest to już teraz ich uboczna właściwość. Nasze władze przedstawia się jako umiarkowanie represyjne, a obok tego reformatorskie, silnie spokrewnione politycznymi dążeniami z Michaiłem Gorbaczowem i jego linią „pieriestrojki” oraz „głasnosti”. Głosi się natomiast, że jak na polskie potrzeby, władze polskie są nie dość radykalne w reformatorstwie. A więc ani nie jesteśmy rządem brutalnym w ograniczaniu swobód, ani dość zdeterminowanym na rzecz reform.</u>
          <u xml:id="u-359.1" who="#JerzyUrban">Już te elementy obrazu, które nakreśliłem, ukazują dziwną ułomność w zachodnim myśleniu o stosunkach wewnętrznych w Polsce. Otóż dążenia wolnościowe społeczeństwa oraz reformy egzystują w tych wywodach jakby oddzielnie. Wolności pragnie naród — zaś rząd go łagodnie, ale zdecydowanie hamuje. Reform chce władza, ale nie mając dostatecznego zaufania w społeczeństwie nie otrzymuje odeń potrzebnego poparcia. Poparcia zaś władza nie ma, ponieważ jest zbyt umiarkowana w reformach, szczególnie politycznych, zwłaszcza w świetle społecznych aspiracji. Inaczej biorąc - zachodni kibice nie traktują reform w Polsce jako realnego i gruntownego przez swą wszechstronność programu stopniowego rozwoju swobód, lecz jako paliatywy, wymuszone przez społeczny nacisk. Wymuszone - lecz nie mające społecznego wzięcia. Proszę mnie nie winić za to, że ten obraz jest wewnętrznie sprzeczny.</u>
          <u xml:id="u-359.2" who="#JerzyUrban">W publicystyce na polskie tematy operuje się na Zachodzie dwoma dogmatami. Pierwszy głosi, że polska gospodarka znajduje się w ruinie, a władza jest nazbyt nieudolna i ma za małe poparcie, aby ją dźwignąć poprzez reformę. Drugi dogmat jest taki, że kluczem do naprawienia gospodarki jest wyłącznie substancja polityczna. Gdyby władza zgodziła się na odtworzenie związku „Solidarność” i zalegalizowała różne inne przeciwstawne wobec niej ruchy polityczne - Polacy natychmiast zaczęliby gorączkowo pracować. Nie czynią tego, gdyż są w żałobie po swobodach z1981 r., które utracili 13 grudnia tamtego roku. Gdyby władze przystały na związkowy i polityczny pluralizm - uzyskałyby poparcie społeczne dla reformy gospodarczej, Zachód pomógłby i Polska rozkwitłaby szczęśliwie.</u>
          <u xml:id="u-359.3" who="#JerzyUrban">Ignoruje się całkowicie polskie doświadczenie historyczne. Nie pamięta tego, lub przeczy temu, że w 1981 r. pluralizm w ówczesnym wydaniu był nie dźwignią, lecz niszczycielem gospodarki. Na tematy polskie uprawia się też mistykę myślową. Należy do niej przekonanie, że pracownikom u nas tak ciąży brak pluralizmów związkowych i politycznych, iż jest to główne źródło złej pracy jednostek, a przez to gospodarki jako całości. Gospodarka polska jawi się więc nie jako konglomerat urządzeń technicznych i systemów ekonomiczno-organizacyjnych, lecz niemal wyłącznie jako suma politycznych skłonności rzeszy pracowniczej.</u>
          <u xml:id="u-359.4" who="#JerzyUrban">Za absurd, który kwitnie w zachodniej publicystyce, uważam również przekonanie, że rozwój gospodarczy naszego kraju może być zapewniony przez jakiś gest polityczny, będący czymś w rodzaju przetkania rury, którą - zdaniem zachodnich obserwatorów - popłynąłby strumień produkcji. Mniema się np., że amnestia była takim gestem, zbyt jednak słabym, aby polskie samochody stały się równie dobre jak Mercedesy.</u>
          <u xml:id="u-359.5" who="#JerzyUrban">Zarysowany tu rodzaj zachodniej publicystyki cechuje nikła znajomość polskich realiów i brak analitycznego podejścia. Są to wyznania wiary oparte na pewnym schemacie myślowej wynikłym z sympatii politycznej do tzw. opozycji. W istocie rzeczy tego gatunku artykuły stanowią deklaracje politycznych pragnień autorów, a nie rzeczowe analizy spraw polskich.</u>
          <u xml:id="u-359.6" who="#JerzyUrban">Nie cała zachodnia publicystyka jest taka. Istnieje krąg autorów, którzy sięgają do wiedzy źródłowej o Polsce, wielce komplikującej im obraz. Na podstawie np. raportów Centrum Badania Opinii Społecznej piszę się więc o tym, że poglądy Polaków są zróżnicowane, te zmiany polityczne są pragnieniem mniejszości i egzystują w cieniu różnych innych dążeń związanych z materialnymi warunkami tycia, że przeciw reformie gospodarczej stają rozpowszechnione dążenia równościowe oraz brak pełnego przekonania wszystkich, iż należy dążyć do tego, aby w pracy było ludziom ciężej po to, żeby w życiu było lżej.</u>
          <u xml:id="u-359.7" who="#JerzyUrban">Tymczasem, m.in. nacisk społeczny sprawia, że liczne przedsiębiorstwa i większość instytucji działają dla wygody swego personelu, czego skutkiem są trudności życiowe tych samych ludzi w roli nabywców, klientów czy petentów.</u>
          <u xml:id="u-359.8" who="#JerzyUrban">Także na gruncie różnych analiz ekonomicznych zachodni czytelnicy otrzymują niekiedy wiedzę bardziej przystającą do rzeczywistości. Nawet jednak wówczas, gdy analizy zachodnie uwzględniają polski realizm ozdabiane są syntetycznymi wnioskami sprowadzającymi się do tego, że dopuszczenie pełnej, pluralistycznej i konfliktowej walki politycznej w Polsce miałoby wręcz magiczny, zbawienny wpływ. Nie wyjaśnia się przy tym, dlaczego program reform, którego geneza tkwi w działalności PZPR, miałby dostać skrzydeł właśnie dzięki dopuszczeniu do legalnej walki politycznej wszystkich tych, którzy go zohydzają i zwalczają, sieją nieufność, zwątpienie, pesymizm.</u>
          <u xml:id="u-359.9" who="#JerzyUrban">Dominujący wpływ na zachodnią publicystykę o polskiej tematyce mają polscy przeciwnicy polityczni socjalizmu. Oni są najbardziej miarodajnymi rozmówcami zachodnich publicystów i reporterów, oni też zasilają własnymi piórami zachodnią prasę i udzielają nieprzeliczonych wywiadów gazetom, stacjom telewizyjnym i radiowym rozgłośniom. Wedle mojego, stronniczego oczywiście, osądu, jest to w większości lawina frazesów wspartych przesadną lub niesprawiedliwą krytyką. Moim zdaniem, rację miał Ksawery Pruszyński twierdząc, że z Polski na Zachód od końca XVIII wieku przepływa swego rodzaju patriotyczno-wolnościowy bełkot, ten sam polityczny bezrozum, ta sama nadęta beztreściowość i martyrologiczne lamenty.</u>
          <u xml:id="u-359.10" who="#JerzyUrban">I od końca XVIII wieku poprzez epokę napoleońską, dziewiętnastowieczne powstania, 1939 r., 1944 r. i Powstanie Warszawskie, rok 1956 i 1981 płynący z Polski frazes, udający tylko myśl polityczną, steruje myśleniem o Polsce publicystów Zachodu, którzy przecież o własnym kraju i o innych niż Polska państwach pisują racjonalnie, trzeźwo i precyzyjnie.</u>
          <u xml:id="u-359.11" who="#JerzyUrban">Krytykowanie tzw. polskiej opozycji uchodzi na Zachodzie za nieprzyzwoitość, która wywołałaby gniew czytelników. Uprawia się ją tylko pośrednio np. chwaląc umiarkowaną i realistyczną linię Kościoła. Na marginesie najwięksi nawet „bogożercy” i „watykanożercy” są admiratorami polskiego Kościoła jako mniejszego zła, niż „czerwoni”. Jeżeli Kościół polski bywa przedmiotem ataków, to tylko jako instytucja nazbyt obecnie spolegliwa wobec gen. W. Jaruzelskiego i jego junty.</u>
          <u xml:id="u-359.12" who="#JerzyUrban">Pan Lech Wałęsa i jego koledzy byliby zdruzgotani, gdyby wiedzieli, jak często ich alianci polityczni w czterech ścianach gabinetów mówią polskim politykom, że ta cała polska pozalegalna opozycja pozbawiona jest powagi, znaczenia i walorów programowych. Wielu zachodnich polityków zapewnia, że dawnych przywódców i doradców „Solidarności” nie traktują serio, ale respektują, żeby nie narazić się własnej opinii publicznej ukształtowanej przez prasę oraz po to także, żeby legitymować się równoważeniem rozmów z władzami Polski obiadem z L. Wałęsą i jego świtą. Politycy Europy Zachodniej sami niekiedy szczerze określają swoją politykę polską jako skrępowaną przez wzgląd na ukształtowane przez prasę sympatie opinii publicznej ich kraju do „Solidarności”. Jednakże ta linia zaciekłego zwalczania przez prasę zachodnią polskich władz i popierania kierownictwa „Solidarności” rozkręcona została w 1980 r., a szczególnie silnie po 13 grudnia 1981 r. z inspiracji poważnych sił politycznych Zachodu.</u>
          <u xml:id="u-359.13" who="#JerzyUrban">Politycy i dyplomaci Zachodu znaleźli się więc w roli ucznia czarnoksiężnika. Ukształtowali opinię publiczną swych krajów nieprzyjaźnie wobec polityki polskiego kierownictwa, zaś wszelkich jego przeciwników ukazywali jako bohaterów bez skazy. Ta wrogość prasy wobec władz Polski, odmalowywanych przez całe lata jako represyjna junta, krępuje swobodę manewru politycznego rządów i partii, które dziś na ogół uznają nas za progorbaczowską ekipę reformatorską.</u>
          <u xml:id="u-359.14" who="#JerzyUrban">Analiza, którą przedstawiam jest oczywiście niezwykle uproszczona. Prasa Zachodu wyraża wiele kierunków politycznych. Bardzo też zróżnicowany jest zakres wiedzy o Polsce poszczególnych publicystów. Różnie też traktuje się polskie sprawy w prasie rozmaitych krajów. Np. stosunkowo obiektywna, rzetelna i niezaślepiona jest prasa brytyjska i zachodnioniemiecka, z wyjątkiem springerowskiej. Skrajnym przykładem jest „Die Welt”.</u>
          <u xml:id="u-359.15" who="#JerzyUrban">Agresywność antypolska pism francuskich ma za podłoże cele wewnątrzfrancuskie, jak i silne nad Sekwaną tradycje sympatii dla polskich ruchów wolnościowych. Uznawanie we Francji przeciwników socjalizmu za spadkobierców Kościuszki czy Traugutta przesądza o sympatiach francuskiej prasy i opinii publicznej, czyniąc zbędnym bardziej analityczne wejrzenie na polską scenę. Napastliwość prasy szwedzkiej i szwajcarskiej wynika, jak się zdaje, stąd, że marginesowa dla niej problematyka polska oddana jest w arendę polskim emigrantom.</u>
          <u xml:id="u-359.16" who="#JerzyUrban">Publikacje programowo życzliwe dla Polski i jej władz miewają tonację bardziej dla nas kłopotliwą, niż zajadłe ataki. Np. w prestiżowym piśmie „National Geographic” Tad Szulz, Amerykanin polskiego pochodzenia, ogłosił ogromny ni to reportaż z Polski, ni to artykuł o Polsce, który ma taki sens, że Polska jest piekłem straszliwym, ale jednak nie tak okropnym jak się sądzi, bo barwnym i urozmaiconym. Opozycja polska, zdaniem T. Szulza, jest wspaniała, Kościół cudowny, alei władza raczej nieudolna niż podła. Generała W. Jaruzelskiego Tad Szulz charakteryzuje jako znakomitego, mądrego polityka i patriotę, który wszakże niewiele dobrego może uczynić, bo jego otoczenie nie podąża za nim. Jest to oczywiście pewien postąp wobec słów amerykańskiego ministra obrony C. Weinbergera o W. Jaruzelskim jako rosyjskim generale w polskim mundurze, jednakże chciałoby się po lekturze T. Szulza powiedzieć słowami Colas Breugnon: „chroń nas Boże od przyjaciół, z wrogami sami damy sobie radę”.</u>
          <u xml:id="u-359.17" who="#JerzyUrban">W zachodniej prasie dominuje wyrażane z całkowitą pewnością przekonanie, że owe sympatyczne, choć nie dość radykalne, polskie przemiany polityczne są psu na budę, ponieważ sytuacja gospodarcza pozostaje beznadziejną, a reformy się nie udadzą bez owego magicznego dopuszczenia L. Wałęsy czy A. Michnika do dialogu z władzą. Inna przyczyna polityczna braku szans dla reform to unicestwianie ich przez dogmatyków. W zakresie poparcia dla samego modelu i planu reformy prasa zachodnia działa w zasadzie jako sojusznik polskich władz. Z tym, że jedną z głównych dla niej miar pomyślności przemian jest zakres rozwoju inicjatywy prywatnej. Ogólne konkluzje dotyczące skuteczności reformy są jednak jednogłośnie pesymistyczne.</u>
          <u xml:id="u-359.18" who="#JerzyUrban">Na Polskę patrzy się więc jako na bankruta bez wyjścia, gdyż obserwatorzy zdają sobie sprawę, że w rzeczywistości nie zdarzy się to, co uważają za warunek powodzenia reform gospodarczych: dopuszczenie przeciwników socjalizmu do współpracy oraz uruchomienie na rzecz Polski znacznych kredytów zachodnich. Za alternatywę takiego rozwiązania nie uznaje się jednak stagnacji sytuacji w Polsce. Uważa się bowiem, że społeczeństwo polskie nie okaże wytrzymałości i nie będzie aprobowało obecnego poziomu życia. Jedną z polskich specjalności historycznych są wybuchy nagłych kryzysów. Przewiduje się więc taki kryzys, wyczekuje go nawet, spekuluje się też jak on wpłynie na losy radzieckiej „pieriestrojki”. To znaczy stwierdza się, że wpłynie on zabójczo, co jedni wieszczą z satysfakcją, a inni z ubolewaniem.</u>
          <u xml:id="u-359.19" who="#JerzyUrban">W szerszych ocenach dotyczących obozu socjalistycznego Polska jest stawiana na drugim miejscu. Jesteśmy „wiceliderem” przeobrażeń gospodarczych po Węgrzech i „wiceliderem” reform politycznych po Związku Radzieckim. Nawet jednak ci publicyści, którzy biorą pod uwagę historyczną skuteczność „pieriestrojki” i sukces węgierskiej polityki ekonomicznej wykluczają możliwość, że także w Polsce uda się cokolwiek. Polska uważana jest za kraj barwny, fascynujący, ale pechowy i skazany na porażkę.</u>
          <u xml:id="u-359.20" who="#JerzyUrban">Moje zdanie o tych katastroficznych diagnozach i konkluzjach jest takie, że ich autorzy zbyt mało na ogół rozumieją z tego, co się u nas dzieje, aby ich marne rokowania dla Polski traktować jako miarodajne. Przysłowie powiada: kiedy trzech mówi, żeś chory - kładź się do łóżka. Znacznie więcej niż trzech zachodnich diagnostów twierdzi, że Polską jest śmiertelnie chora, jednakże żaden z nich gruntowniej pacjentki nie zbadał.</u>
          <u xml:id="u-359.21" who="#JerzyUrban">Słaba orientacja w mechanizmach polskiego życia wewnętrznego cechuje także publicystów poważnego kalibru, znających język polski i profesjonalnie śledzących to, co się u nas dzieje. Np. rzecznikami aktywnej polityki USA wobec Polski Są znawcy polskich problemów: prof. Zb. Brzeziński, który obecnie w sposób umiarkowany i długofalowy projektuje amerykańskie naciski na polskie władze oraz Jan Nowak, główny mózg Kongresu Polonii Amerykańskiej, a zarazem doradcą administracji w sprawach polskich. Nowak tak mówił poprzez „Głos Ameryki”: „Warunkiem kredytów jest reforma gospodarcza, a reforma nie jest możliwa bez poparcia czynnika społecznego. Otóż, naszym zdaniem, nie uda się powstrzymać katastrofy bez jakiegoś dramatycznego przełomu psychologicznego, jakiegoś dramatu.</u>
          <u xml:id="u-359.22" who="#JerzyUrban">Uprawiana przez Jaruzelskiego i pochwalana zresztą przez Whiteheada polityka małych kroków, czyli jednostronnych ustępstw, nie wystarcza, bo nie jest w stanie przełamać nastrojów beznadziejności, apatii, zniechęcenia. Fasadowe posunięcia, a nawet rzeczywiste koncesje nie wywierają żadnego wrażenia. Potrzebny jest jakiś wstrząs, taki jak ten, który oglądaliśmy w 1956 r. Potrzebny jest zryw, ogólna mobilizacja. Nie wystarcza nawet wszczęcie jakiegoś wiarygodnego dialogu z Kościołem i „Solidarnością”. Konieczne jest nowe, wiarygodne, podkreślam, wiarygodne porozumienie, wsparte przez wszystkie moralne autorytety w Polsce i poza Polską. Nie wyłączamy z tego Polonii Amerykańskiej i jej przywódców”.</u>
          <u xml:id="u-359.23" who="#JerzyUrban">I dalej: „Sytuacja w ZSRR jest niepewna, nie wiemy, jakie będą dalsze losy „pieriestrojki” i „głasnosti”, które rozszerzyły jakoś pole manewru Jaruzelskiego. Polska ma tylko rok wytchnienia od spłaty procentów od swoich olbrzymich długów. Jeżeli PRL nie uzyska w najbliższym czasie kredytów, nie będzie mogła wywiązać się w przyszłym roku ze swoich zobowiązań wobec wierzycieli. Oznaczałoby to całkowite zablokowanie kredytów zachodnich z następstwami katastrofalnymi dla ludności”.</u>
          <u xml:id="u-359.24" who="#JerzyUrban">Nowak kończy twierdzeniem, że Polska przypomina tonący „Titanic”, którego pasażerowie tańczą nie zdając sobie sprawy ze zbliżającej się katastrofy.</u>
          <u xml:id="u-359.25" who="#JerzyUrban">Wywód ten ilustruje po pierwsze amerykocentryzm widzenia spraw polskich. Przebija zeń przekonanie, że losy Polski w najwyższym stopniu zależne są od amerykańskich pieniędzy, że wpływ na losy Polski USA jako mocarstwa jest np. znaczniejszy niż Związku Radzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-359.26" who="#JerzyUrban">Po drugie - pojawia się tu koncepcja umiędzynarodowienia polityki wewnętrznej Polski i ustanowienia międzynarodowego patronatu nad wewnątrzpolskimi rozwiązaniami na wzór Nikaragui czy Kampuczy. Widzenie spraw Polski jest tu więc dalekie od obiektywizmu i realizmu. Wyraża raczej aspiracje polskiej emigracji politycznej do decydowania poprzez władze USA o losach kraju.</u>
          <u xml:id="u-359.27" who="#JerzyUrban">Publicystyka obserwatorów zachodnich, nie mających ambicji i osobistego wpływania na bieg zdarzeń w Polsce, zawiera obecnie pozytywne na ogół oceny reform politycznych w naszym kraju. Przy upominaniu się o udział w rządzeniu kierownictwa „Solidarności” na ogół już nie formułuje się wyraźnych wniosków, że związek ten trzeba reaktywować. Przyjmowana jest raczej teza, że „Solidarność” to tylko symbol pozbawiony innej niż właśnie symboliczna siły i realnego znaczenia, że to już przeszłość.</u>
          <u xml:id="u-359.28" who="#JerzyUrban">Bardzo często różne ogólne konstatacje na tematy polskie są w sposób bardzo naiwny ilustrowane konkretami. Prasa włoska stosunkowo sporo piszę o Polsce, starając się o obiektywizm. Ale oto jak np. włoska „La Republica” charakteryzuje zdobycze Kościoła. P. Benetazzo 5 grudnia 1986 r. pisał: „Dzisiaj Polska przedstawia obraz kraju o mniejszych napięciach, po części dzięki odnowie, a po części dzięki całej serii kompromisów, jak również bardziej odprężonym stosunkom z Kościołem katolickim… W latach Jaruzelskiego, Kościół mógł tworzyć setki nowych miejsc kultu, seminarzyści unikają służby wojskowej, a kluby działające pod patronatem Kościoła opanowały kraj”.</u>
          <u xml:id="u-359.29" who="#JerzyUrban">My, tu w Polsce wiemy, że ustawa amnestyjna z 1986 r. była poprzedzona kilkoma podobnymi aktami, że była przez lata z góry niemal zapowiadana i że według badań polskiej opinii publicznej nie wzbudziła silniejszego zainteresowania ogólnospołecznego. Zdaniem Zachodu, amnestia była najważniejszym, co zdarzyło się od 1981 r. Abraham Bromberg piszę więc np. w miesięczniku „The New York Review of Books” ze stycznia 1986 r.: „Dekret z 11 września 1986 r. w sprawie amnestii dla więźniów politycznych był dla Polaków najbardziej zaskakującym wydarzeniem ostatnich lat. Nikt się tego nie spodziewał”.</u>
          <u xml:id="u-359.30" who="#JerzyUrban">Gdy Bromberg w owym elitarnym piśmie pragnie skomplementować ekipę W. Jaruzelskiego, spieszy wesprzeć się autorytetem niezbędnym dla amerykańskiego czytelnika, aby takim komplementom nadać wiarygodność. Będzie nim L. Wałęsa, A. Michnik, J. Kuroń, w najgorszym przypadku J. Turowicz. Bardzo dobry jest B. Geremek. Cytuję A. Bromberga: „Jeszcze przed kilku laty w kołach opozycji powszechnie uważano gen. W. Jaruzelskiego i jego ekipę za ludzi pozbawionych kompetencji i wyobraźni politycznej, nie posiadających długofalowego programu, sprawnych tylko w represjach. Teraz mówi się o politycznej bystrości W. Jaruzelskiego… B. Geremek np. określił obecną ekipę jako „najzdolniejszą i najlepiej przygotowaną ze wszystkich rządzących w Polsce od końca wojny”.</u>
          <u xml:id="u-359.31" who="#JerzyUrban">Znaczenie amerykańskiej pomocy charytatywnej oraz przeznaczenia 10 mln dolarów na potrzeby polskiej wsi z powagą uznaje się za ekwiwalent restrykcji ekonomicznych, które spowodowały dla Polski przecież ok. 15 mld dolarów strat. „Washington Post” pisał: „Ponieważ po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego USA nie mogły przyjść z pomocą zbrojną narodowi polskiemu, możliwe były inne formy tej pomocy. Jedną z takich form było wprowadzenie sankcji wobec Polski (…) Jednakże sankcje stanowiły wyraz nacisku na rząd, ale dotknęły także naród polski. Niemniej jednak USA podjęły uczciwe kroki, aby zrównoważyć skutki tych dwóch działań i mogę nawet utrzymywać, że dostrzegamy pewne pozytywne zmiany będące rezultatem tych działań”. A więc reformy w Polsce zostały - zdaniem tej gazety - wymuszone metodą wpierw kija, a teraz 10-milionowej marchewki.</u>
          <u xml:id="u-359.32" who="#JerzyUrban">Amerykanie sądzą, że są dobroczyńcami ludzkości oraz, że trzy mają wszystkie nici poruszające światem. Oba te przekonania odnoszą się również do Polski.</u>
          <u xml:id="u-359.33" who="#JerzyUrban">Największą erupcja różnorodnych ocen w publikacjach o Polsce wystąpiła po referendum. Można powiedzieć, że po ogłoszeniu przez nas wyników głosowania Zachód zgłupiał doszczętnie. Wnioski, jakie wyciągano z wyników referendum były wzajemnie sprzeczne i pełne uciesznych absurdów.</u>
          <u xml:id="u-359.34" who="#JerzyUrban">Włoskie pismo „Arvenire” donosiło np., że W. Jaruzelski popełnił polityczne harakiri. Poddał władzę komunistyczną demokratycznemu głosowaniu i społeczeństwo wypowiedziało się przeciw tej władzy. Teraz dogmatycy w partii rzucą się mu do gardła. Rzecz jest poważna, gdyż - zdaniem tego pisma - wyniki referendum zachwiały M. Gorbaczowem i systemem władzy komunistycznej w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-359.35" who="#JerzyUrban">Amerykański „The Christian Science Monitor” wywodził, że Polacy dlatego odrzucili program reform, gdyż jest on już spóźniony. Czyli - dodam od siebie - chory nie przyjął lekarstwa, ponieważ wie, że jego stadium choroby już jest śmiertelne, więc leczenie mija się z celem.</u>
          <u xml:id="u-359.36" who="#JerzyUrban">„The New York Times” twierdził, że próba demokracji w Polsce okazała się śmiertelna dla rozwoju demokracji. Nagle więc czołowy amerykański dziennik dostrzegł, że ta demokracja to nie taka prosta recepta dla Polski, jak dotąd ta gazeta twierdziła.</u>
          <u xml:id="u-359.37" who="#JerzyUrban">Francuska „Liberation” zarzucała generałowi, że nie potrafi kontrolować demokratycznych reform, że wypuścił z ręki cugle, bo niechcący ujawnił przed referendum projekt podwyżek cen, czym strzelił sobie samobójczą bramkę.</u>
          <u xml:id="u-359.38" who="#JerzyUrban">Szwedzka „Dages Industri” pisała tak: „Referendum w Polsce przeprowadzono tylko po to, aby tym pokazem demokracji zdobyć zachodnie kredyty. Rezultat będzie jednak odwrotny, gdyż wyniki referendum ukazały, że Polska jest krajem w ogóle nie do rządzenia”.</u>
          <u xml:id="u-359.39" who="#JerzyUrban">Sugerowano też licznie, że rzekoma przegrana w referendum była umyślnie sprowokowana przez władze po to, żeby mogły oznajmić, iż reformy demokratyczne i gospodarcze nie mają społecznego poparcia i żeby nie musiały ich więcej przeprowadzać.</u>
          <u xml:id="u-359.40" who="#JerzyUrban">Szok po referendum szybko w zachodniej prasie przeminął. Zdarzenie to pozostawiło jednak pewien trwały ślad na sposobie pisania o Polsce. Uzmysłowiło publicystom dwie rzeczy: po pierwsze, że do stosunków polskich nie należy przykładać miar zbyt prostych i po drugie, że Polska pozostaje krajem, w którym oczekiwać można niespodzianek.</u>
          <u xml:id="u-359.41" who="#JerzyUrban">Ostatnia podwyżka cen, podobnie jak każda poprzednia, wywołała na Zachodzie oczekiwanie na wybuch w Polsce. Wprawdzie prognozy wysłane wcześniej przez ambasady i korespondentów z Warszawy przewidywały, że podwyżka przejdzie spokojnie, mimo to skrupulatnie łowiono różne, mylne zresztą, sygnały zwiastujące, że może w Polsce znów rozleje się fala strajków, prowadząca do generalnej zmiany sytuacji i układu sił nad Wisłą. Nie zauważyłem, by ktokolwiek spekulował, że może to być zmiana na gorsze z punktu widzenia zachodnich ideałów wolnościowo-demokratycznych.</u>
          <u xml:id="u-359.42" who="#JerzyUrban">Przepraszam za to, że przedstawiłem raczej chaotyczne impresje czytelnika tego co na Zachodzie piszą o Polsce, niż kompetentną analizę. Nie mam jednak kwalifikacji analityka, a czytam tak wiele tekstów o Polsce, że mam w głowie zamęt. Tylko więc ten zamęt umiałem przekazać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-360">
          <u xml:id="u-360.0" who="#JerzySablik">Przekazano nam obszerną i ciekawą informację. Nie codziennie zdarza się okazja do wysłuchania tak kompleksowej informacji. Czy są jakieś pytania w związku z wypowiedzią ministra J. Urbana?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-361">
          <u xml:id="u-361.0" who="#Głoszsali">Minister J. Urban reprezentuje na dzisiejszym posiedzeniu rząd. Korzystając z obecności przedstawiciela rządu zapytuję, gdzie w stolicy Polski - Warszawie można się zaopatrzyć w papier toaletowy? Mówimy wiele o reformach, demokratyzacji, doskonaleniu systemu zarządzania, ale ja osobiście nie uwierzę w żadną reformę, jeśli problem papieru toaletowego nie zostanie rozwiązany. Jest to sprawa drobna, ale podobne kwestie stanowią o złym obrazie naszej gospodarki. Mamy prawo oczekiwać rozwiązania problemu zaopatrzenia w papier toaletowy tym bardziej, że do produkcji tego artykułu nie jest chyba potrzebny żaden wsad dewizowy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-362">
          <u xml:id="u-362.0" who="#GwidonRysiak">Moja wypowiedź dotyczy spraw zadłużenia naszego kraju. Niektóre kraje Ameryki Łacińskiej obarczone wielkimi długami zaczęły ostatnio stosować nowe sposoby rozwiązania tej kwestii. Dług państwowy tych krajów jest oferowany inwestorom zewnętrznym po niższych cenach. Nabywcy - inwestorzy zagraniczni kupują część długu narodowego, ponieważ daje im on możliwość reinwestowania w kraju zadłużonym. Czy taka metoda rozwiązania kryzysu zadłużeniowego jest brana pod uwagę w naszym kraju?</u>
          <u xml:id="u-362.1" who="#GwidonRysiak">W ramach reformy gospodarczej narodziła się praktyka emitowania przez przedsiębiorstwa państwowe obligacji i akcji. Obligacje są sprzedawane m.in. pracownikom niektórych przedsiębiorstw. Moje pytanie dotyczy kwestii prawnych. Przedsiębiorstwo państwowe zarządza majątkiem będącym własnością społeczną. Wydawanie obligacji i ich sprzedaż osobom prywatnym wywołuje pytanie o charakter własności tego przedsiębiorstwa. Jakie jest zdanie rzecznika rządu na ten temat?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-363">
          <u xml:id="u-363.0" who="#HenrykStaram">Jestem z wykształcenia prawnikiem. Minister J. Urban, na swych konferencjach prasowych bardzo często wypowiada się na tematy prawne w sposób autorytatywny. Nie wiem, czy można tak robić nie posiadając wykształcenia prawnego, znajomości zagadnień legislacyjnych, terminologii prawniczej itp. Prawo jest dyscypliną wymagającą ścisłości i znajomości wielu przepisów. Jest wiele spraw delikatnych, niejednoznacznych, które powinny być rozstrzygane przez ekspertów. Z wieloma ocenami trzeba chyba poczekać do momentu uzyskania opinii specjalistów.</u>
          <u xml:id="u-363.1" who="#HenrykStaram">Mam też drugie pytanie, związane z relacjami między rzecznikiem rządu a rzecznikami prasowymi poszczególnych resortów. Jakie jest rozgraniczenie, o ile oczywiście istnieje, kompetencji rzecznika prasowego rządu i rzeczników branżowych?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-364">
          <u xml:id="u-364.0" who="#JanSzklarski">Minister J. Urban jest doskonałym politykiem, o czym mogliśmy się przekonać wielokrotnie. Mam na myśli nie tylko jego obecną działalność, lecz również różne formy aktywności publicystycznej w minionych latach. Z przykrością stwierdzam, że mimo wielkiego doświadczenia politycznego rzecznika prasowego rządu jego dzisiejsze wystąpienie zostało przeze mnie odebrane jako tzw. prasówka. Wielu z nas pamięta tę formę działalności agitacyjno-propagandowej w zakładach pracy stosowaną w minionych latach. Oczekiwałem, że dzisiejsze wystąpienie ministra J. Urbana będzie miało inny charakter. Myślałem o unaocznieniu najważniejszych problemów naszego kraju w obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej. Niestety, nie doczekałem się tego.</u>
          <u xml:id="u-364.1" who="#JanSzklarski">Jak już powiedziałem, minister J. Urban ma wielkie doświadczenie polityczne. Jestem ciekaw, czy stając przed kamerami telewizyjnymi ma on świadomość cech charakterystycznych audytorium, do którego mówi? Czy zdaje sobie sprawę, że świadomość społeczna naszego narodu jest dzisiaj znacznie odmienna niż w 1945 r.</u>
          <u xml:id="u-364.2" who="#JanSzklarski">Nasze społeczeństwo zachowuje się w bardzo różny sposób, różne są nastroje, oczekiwania, reakcje itp. W dalszym ciągu istnieje jednak spora grupa ludzi rozsądnych, cierpliwych i zrównoważonych. Są to np. osoby oszczędzające w PKO nie tylko dlatego, te mogą odłożyć z pensji, lecz także dlatego, by nie pogłębiać trudności rynkowych. Niestety, ta grupa społeczna jest wciąż traktowana po macoszemu. Tylko w ten sposób można traktować ostatnią decyzję rządu, by nie rewaloryzować wkładów zgromadzonych w PKO. Rozumiem, że są osoby, które wpłaciły duże kwoty w styczniu i chciały zarobić na rewaloryzacji wkładów oszczędnościowych, ale musimy też pamiętać o zabezpieczeniu interesów tych, którzy oszczędzają stale i systematycznie. Barbara Blida (kierownik działu w Przedsiębiorstwie Budownictwa Mieszkaniowego Przemysłu Węglowego „Fabud”, zgłoszona przez zakład pracy): Odnoszę wrażenie, że krytyczne opinie prasy zachodniej o gospodarce polskiej są potęgowane niejednokrotnie przez nas samych. Chodzi mi o chwiejne i niekonsekwentne działania rządu, pogłębiające niespójności gospodarcze, skrzętnie wychwytywane przez prasę zachodnią. Ciągle doskonalimy system zarządzania i kierowania stale zmieniamy też ulgi i preferencje w systemie podatkowym, Rząd musi być bardziej zdecydowany i konsekwentny w swych działaniach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-365">
          <u xml:id="u-365.0" who="#StanisławKalemba">Warunkiem powodzenia reformy gospodarczej w naszym kraju jest pozyskanie zaufania społeczeństwa. Jak dotychczas procesy reformatorskie nie uzyskały bezwzględnego poparcia całego społeczeństwa. Nie sprzyjają temu stałe zmiany decyzji rządowych. Dobrym przykładem może być wysokość rekompensaty, jaką każdy z nas otrzymał równoległe z niedawnymi podwyżkami cen.</u>
          <u xml:id="u-365.1" who="#StanisławKalemba">Dziwi mnie, że tak łatwo można było mówić o rekompensacie w wysokości 1.750 zł na jednego zatrudnionego, a następnie ustalać rekompensatę w wysokości 6.000 zł. Chodzi o skalę pomyłki, która jest zbyt wielka - co najmniej trzykrotna. Jak w tych warunkach uczyć społeczeństwo, że rząd działa wiarygodnie? W jaki sposób pozyskiwać społeczne poparcie dla II etapu reformy gospodarczej?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-366">
          <u xml:id="u-366.0" who="#FranciszekGaik">Mamy obecnie w Polsce bardzo dziwną sytuację.</u>
          <u xml:id="u-366.1" who="#FranciszekGaik">Można odnieść wrażenie, że więcej troski o losy kraju wykazują niektóre kręgi społeczne aniżeli poszczególni przedstawiciele rządu. Ci ostatni poprzez swoje niekonsekwentne poczynania nie przyczyniają się do poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-367">
          <u xml:id="u-367.0" who="#JerzyUrban">Bardzo przepraszam, ale nie w pełni zrozumiałem pytanie mego przedmówcy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-368">
          <u xml:id="u-368.0" who="#FranciszekGaik">Chodzi mi o niektórych przedstawicieli rządu, których poprzez niespójne i niekonsekwentne poczynania wykazują mniej troski o sprawy ogólne niż niektóre gremia społeczne. Jakie jest zdanie rzecznika prasowego rządu w tej kwestii?</u>
          <u xml:id="u-368.1" who="#FranciszekGaik">Poza tym chcę nawiązać do wczorajszej informacji naszego gościa związanych z problemem zadłużenia. Dowiedziałem się, że zadłużenie Polski wynosi obecnie 39,2 mld dolarów. Przypominam sobie, że według niedawnych założeń dopiero w latach 1989–1990 mieliśmy osiągnąć poziom zadłużenia ok. 40 mld dolarów. W świetle ostatnich danych uzyskanie pierwotnych celów w zakresie redukcji zadłużenia nie jest chyba realne. Z końcem obecnej 5-latki zadłużenie przekroczy granicę 40 mld dolarów. Myślę, że jeśli nie dostaniemy od wierzycieli jakiegoś rodzaju moratorium na nasze długi po 1990 r. może nastąpić dramatyczne pogorszenie się sytuacji płatniczej kraju. Co sądzi na ten temat rzecznik prasowy rządu?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-369">
          <u xml:id="u-369.0" who="#StanisławWróbel">Co rząd zamierza uczynić, aby rozwiązać problemy Państwowego Funduszu Ziemi? W wielu rejonach PFZ skupia ziemie najgorsze, których nikt nie chce kupić. W moim macierzystym województwie zielonogórskim PFZ ma 40 tys. ha ziemi V i VI klasy, której nikt nie chce nabyć. Władze wojewódzkie nie są w stanie zagospodarować tych terenów samodzielnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-370">
          <u xml:id="u-370.0" who="#JanuszCichosz">Czy opinie wyrażane przez rzecznika rządu na konferencjach prasowych znajdują swoje odzwierciedlenie w prasie zachodniej? Czy wystąpienia ministra J. Urbana prostujące wiele niedomówień i sądów obiegowych przyczyniają się do kształtowania opinii publicznej na Zachodzie W sprawach Polski?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-371">
          <u xml:id="u-371.0" who="#JerzyUrban">Zacznę od kwestii o charakterze metodologicznym. Przychodząc na obrady Rady Społeczno-Gospodarczej oczekiwałem pytań związanych z obrazem Polski na Zachodzie. Wiele kwestii podniesionych w dyskusji wykracza poza ten temat. Muszę zaznaczyć, że nie mam upoważnienia do prezentowania stanowiska rządu wobec Rady Społeczno-Gospodarczej. Takie upoważnienie mógłby wydać jedynie prezes Rady Ministrów. Dodam też, że na pytania szczegółowe przedstawiciel rządu nie może odpowiadać bez wcześniejszego, szczegółowego przygotowania.</u>
          <u xml:id="u-371.1" who="#JerzyUrban">Zadano kilkanaście pytań, na które - z jednym tylko wyjątkiem - postaram się odpowiedzieć. Zastrzeżenia dotyczące braku upoważnienia nie miały na celu uchylenia się od odpowiedzi. Będę mówił jednak jako osoba prywatna zaproszona na spotkanie, które nabrało charakteru towarzyskiego.</u>
          <u xml:id="u-371.2" who="#JerzyUrban">Zacznę oczywiście od papieru toaletowego. Wojewoda katowicki opowiadał mi kiedyś ciekawą historię. Przyszedł do niego pewien inżynier z RFN pokazując papier toaletowy produkowany w tym kraju i zwracając uwagę na to, że jest o 1,5 cm węższy od papieru polskiego. Inżynier ten wyczytał w prasie polskiej, że w naszym kraju brakuje ok. 15% papieru do zaspokojenia potrzeb społecznych. Sugerował, abyśmy robili papier o 1,5 cm węższy ustawiając odpowiednio aparaturę wytwórczą i rozwiązując cały problem. Rada wydawała się być dobrą i dlatego zapytałem osoby odpowiedzialne za produkcję papieru toaletowego, dlaczego jej nie stosują. Odpowiedziano, że obowiązuje u nas Polska Norma, która szczegółowo reguluje takie parametry papieru, jak szerokość, grubość itp.</u>
          <u xml:id="u-371.3" who="#JerzyUrban">Na tym można byłoby zakończyć całą sprawę, ale jednak byłem bardziej dociekliwy. Zapytałem, jaka jest podstawa określenia tej nomy, jakie doświadczenia „empiryczne” legły u podstaw jej ustalenia? Odpowiedziano mi, że nie prowadzono żadnych doświadczeń, lecz przepisano odpowiednią normę z katalogu zachodnioniemieckiego. Cała ta historia dobrze obrazuje nasze współczesne realia. Na szczęście produkujemy obecnie nieco węższy papier toaletowy, choć nadal go brakuje.</u>
          <u xml:id="u-371.4" who="#JerzyUrban">Nie jestem dzisiaj przygotowany do podania precyzyjnych danych obrazujących produkcję papieru toaletowego. Cały problem nie ma już charakteru drobnej sprawy, ponieważ nabrał znaczenia symbolicznego. Mówiłem już kiedyś, że w końcu trzeba załatwić ten problem „wyjmując” go z całokształtu zagadnień planowych harmonogramowych, bilansowych itp. Posłużyło to za pretekst do poważnej dyskusji w gronie fachowców. Zastanawiano się, czy rząd w dalszym ciągu ma działać na zasadzie interwencyjnej - rozwiązując niektóre najpilniejsze problemy - czy też starać się działać systemowo, nie interesując się sprawami drobnymi. Osobiście nie mam poglądu w tej sprawie. Można zauważyć, że od lat już działaliśmy w sposób interwencyjny, że załatwiono sporo spraw, choć wiele jeszcze spraw pozostaje nadal do załatwienia. Z drugiej jednak strony podkreśla się rolę działań systemowych mających zreformować gospodarkę. Dopóki jednak nowe rozwiązania systemowe nie przyniosą praktycznych rezultatów, rząd nadal będzie potrzebował sukcesów, osiąganych m. in. poprzez doraźne załatwianie najbardziej dotkliwych spraw.</u>
          <u xml:id="u-371.5" who="#JerzyUrban">Gdzie kupić papier toaletowy w Warszawie, niestety, nie wiem. Odpowiadam ściśle na pytanie, które było tak sformułowane.</u>
          <u xml:id="u-371.6" who="#JerzyUrban">Jedno z pytań dotyczyło nowych sposobów rozwiązania problemów zadłużeniowych. Nowe formy rozwiązań ekonomicznych wprowadzono doświadczalnie w Argentynie i Meksyku. Rząd Polski zadeklarował zainteresowanie tym problemem. Będziemy mogli się jednak poruszać tylko w ramach ustawy o przedsiębiorstwach z udziałem kapitału zagranicznego. Problemy rozwiązania kryzysu zadłużeniowego omawiał ostatnio minister W. Gwiazda z biznesmenami i przedstawicielami rządu USA. Teraz czekamy na propozycje konkretnych przedsięwzięć ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-371.7" who="#JerzyUrban">Czy zmienia się forma własności środków produkcji w przedsiębiorstwie państwowym, jeśli wypuszcza ono akcje nabywane przez własną załogę? Nie jestem prawnikiem, ale sprawa jest podobna do statusu prawnego spółek państwowo-prywatnych. Są to jednostki o mieszanym, podwójnym charakterze formy własności. Podobną, mieszaną formułę własności będą miały przedsiębiorstwa wypuszczające akcje i obligacje. Warto dodać, że rozwiązanie tego problemu przyniesie konkretna praktyka stosowana w tych przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-371.8" who="#JerzyUrban">Czy wypowiadam się autorytatywnie na tematy prawne, choć jestem prawnikiem? Czy tych spraw nie powinien robić specjalista - prawnik? Odpowiedź jest prosta. Kiedy się jest rzecznikiem rządu, trzeba ustosunkowywać się do wielu kwestii z wielu dziedzin życia. Oczywiście można twierdzić, że każdorazowo specjalistów, aby odpowiedzieli na pytania dziennikarzy, ale w praktyce nie stosuje się tego rozwiązania. Odpowiadam na pytania dziennikarzy po przygotowaniu swojej wypowiedzi na podstawie opinii specjalistów. Na pewno zdarzają mi się błędy. Ponieważ nie jestem prawnikiem staram się unikać używania specjalistycznego języka. Rzecznik prasowy nie pełni roli eksperta i dlatego nie staram się nigdy wchodzić w specjalistyczne problemy.</u>
          <u xml:id="u-371.9" who="#JerzyUrban">Warto dodać, że w przeszłości próbowałem na konferencjach prasowych występować wraz z przedstawicielami niektórych resortów, były to osoby mające pełnić rolę ekspertów. Pomysł ten okazał się nietrafny. Ludzie ci wygłaszali referaty takie same, jakie spotyka się wielu narodach i konferencjach. Taka forma wypowiedzi nie pasowała do dziennikarskiego charakteru konferencji prasowych.</u>
          <u xml:id="u-371.10" who="#JerzyUrban">Jaki jest podział pracy między rzecznikiem rządu a rzecznikami poszczególnych ministerstw? Staram się unikać odsyłania pytających dziennikarzy do rzeczników branżowych. Myślę, że moim zdaniem jest szybkie i kompetentne odpowiadanie na pytania prasy. Formalnie rzecz biorąc odpowiadam za koordynację pracy rzeczników, ale niezwykle rzadko kieruję pytających do rzeczników w poszczególnych resortach.</u>
          <u xml:id="u-371.11" who="#JerzyUrban">W jednej z wypowiedzi krytykowano moje dzisiejsze wystąpienie określając je jako tzw. „prasówkę”. Przygotowałem na dzisiaj informację ilustrującą tendencje prasy zachodniej w zakresie spraw Polski. Bardzo mi przykro, jeśli mój zamysł się powiódł.</u>
          <u xml:id="u-371.12" who="#JerzyUrban">Czy mam świadomość - gdy występuję przed kamerami telewizji - że nasze społeczeństwo jest dzisiaj inne niż było dawniej? Tak, ponieważ zapoznaję się z wynikami badań opinii publicznej. Rząd ma rozbudowane służby badacze. Przykładem badania opinii publicznej może być działalność Centrum Badania Opinii Społecznej. Jedno z zadań badawczych miało na celu analizę obrazu rzecznika prasowego rządu w ocenie opinii publicznej. Przeprowadzono również bardzo szczegółowe badanie dotyczące skuteczności oddziaływania naszej propagandy.</u>
          <u xml:id="u-371.13" who="#JerzyUrban">Jaki jest odbiór moich konferencji prasowych z dziennikarzami krajowymi i zagranicznymi? Przede wszystkim są one obserwowane przez wielką liczbę obywateli. Większa część dorosłych Polaków styka się w ten lub inny sposób z moimi wystąpieniami na konferencjach prasowych. Rezonans moich wystąpień za granicą jest nieporównywalnie mniejszy. Konferencje prasowe są jednak niezbędne, ponieważ stanowią element oddziaływania na zbyt uproszczone opinie prasy zachodniej o naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-371.14" who="#JerzyUrban">Czy mam świadomość, że ludzie w Polsce się zmienili? Rozumiem, że takie pytanie ma pewien podtekst osobisty. Chodzi o to, czy wiem, że społeczeństwo mnie nie lubi. Oczywiście zdaję sobie z tego sprawę. Jestem na czele listy osób, do których nie ma się w Polsce zaufania. Na liście osób obdarzonych największym zaufaniem jestem na samym końcu, w bezpośredniej bliskości L. Wałęsy. Na przeciwległym biegunie znajdują się: prymas Jerzy Glemp oraz I sekretarz KC PZPR W. Jaruzelski. Na pocieszenie zawsze mogę stwierdzić, że stopień społecznego zaufania do mnie wzrasta bardzo szybko. Moja popularność podnosi się wprawdzie z dna, ale w najszybszym tempie. Warto dodać, że dzięki drażliwości moich sądów i mojej osoby, treści, które przekazuję są wysłuchiwane. Dzisiaj nie wystarczy wystąpić przed kamerą telewizyjną, aby ludzie kogoś słuchali.</u>
          <u xml:id="u-371.15" who="#JerzyUrban">Wiem też, że wciąż brakuje mi wiedzy, jak mówić do społeczeństwa, aby osiągnąć zamierzony cel informacyjny. Typowym przykładem może być moje sformułowanie związane z podwyżkami cen - „rząd wyżywi się sam”. Było to sformułowanie merytorycznie słuszne, choć nie zdawałem sobie sprawy, że trafiłem w czuły punkt części polskiego społeczeństwa. Moje sformułowanie było słuszne merytorycznie, ale chybione z punktu widzenia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-371.16" who="#JerzyUrban">Dlaczego rząd nie zrewaloryzował wkładów w PKO? O ile wiem, ogłoszono, że zostaną one zrewaloryzowane…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-372">
          <u xml:id="u-372.0" who="#Głoszsali">Niezupełnie. Są wśród nas obecni bankowcy, którzy mogliby wszystko wyjaśnić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-373">
          <u xml:id="u-373.0" who="#JerzyUrban">Być może, jestem niedoinformowany w tej kwestii. Proponuję zatem przejście do omówienia następnego pytania.</u>
          <u xml:id="u-373.1" who="#JerzyUrban">Czy my sami nie pogłębiamy krytycznych opinii o naszej gospodarce, mówiąc o niedomaganiach i niesprawnościach systemu społeczno-gospodarczego? Opinia prasowa na Zachodzie rządzi się własnymi prawami. Dziennikarzy interesują tylko ważne zdarzenia. Gdyby sytuacja społeczno-gospodarcza w naszym kraju była lepsza, to zainteresowanie ze strony prasy zachodniej byłoby znacznie mniejsze. Wszelka krytyka uprawiana w prasie zachodniej ma swe źródło w niedoskonałościach naszego życia. W dzisiejszym wystąpieniu starałem się zobrazować co o nas mówią i piszą na Zachodzie.</u>
          <u xml:id="u-373.2" who="#JerzyUrban">Czy rząd jest wiarygodny, skoro pierwotnie proponuje rekompensatę w wysokości 1.750 a następnie podwyższa ją do 6 tys. zł? Czy tak znaczny wzrost rekompensaty dokonany z dnia na dzień nie świadczy o braku konsekwencji? To zwykłe nieporozumienie. Mówiłem już o tym w telewizji i na konferencjach prasowych. Rząd nie zwiększył przewidzianej sumy rekompensat, a tylko zmienił formę ich wypłacania. Wielkość rekompensat została określona w stosunku do planowanego wzrostu płac w gospodarce. Pierwotnie zamierzaliśmy wypłacić każdemu zatrudnionemu rekompensatę bezpośrednią w wysokości 1.750 zł, natomiast całą resztę sumy rekompensat wypłacać poprzez zakłady pracy, wiążąc wynagrodzenia z wydajnością pracy. Po konsultacji ze związkami zawodowymi zmieniliśmy zdanie. Zaakceptowaliśmy stanowisko związków zawodowych zwiększając rekompensatę bezpośrednią z 1.750 zł do 6 tys. zł. Tym samym mniejsza będzie część rekompensaty wypłacana za pośrednictwem zakładów pracy. Jeszcze raz podkreślam, że ogólna kwota przeznaczona na rekompensaty nie uległa zmianie. Oczywiście była możliwość jednorazowego wypłacenia w lutym br. wszystkich planowanych w 1988 r. podwyżek płac, ale taka operacja osłabiłaby bardzo motywacyjną funkcję wynagrodzeń w zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-373.3" who="#JerzyUrban">Czy rzeczywiście jest tak, że społeczeństwo wykazuje większą troskę o losy kraju niż niektórzy przedstawiciele administracji centralnej? Uważam, że nie wolno mówić w tych kategoriach. Jako rzecznik prasowy rządu nigdy nie pozwoliłem sobie na tego typu sformułowanie. Wydaje mi się, te społeczeństwo jest bardzo zróżnicowane. Ludzie mają różne postawy wobec życia, różne dążenia, różną hierarchię wartości. Podobna sytuacja panuje również w środowisku osób związanych z procesami zarządzania krajem. Różne mogą być oczekiwania tych osób, różne zdolności, innowacyjność itp., ale mam prawo przypuszczać, że każda z tych osób ma dobre intencje, które stara się realizować.</u>
          <u xml:id="u-373.4" who="#JerzyUrban">Czy bez moratorium na nasze długi damy sobie radę po 1990 r.? Moje zdanie w tej sprawie jest takie samo, jak zdanie rządu. Wypowiedziałem je wczoraj na konferencji prasowej. W obecnej sytuacji płatniczej nie jest możliwe spłacenie zadłużenia, ani bieżące regulowanie odsetek od długów. Wynika to z obecnego stanu naszej gospodarki, wciąż kulejącego eksportu itp. Dążymy do ułożenia sobie racjonalnych stosunków z wierzycielami. Chodzi nam nie o zwalnianie z roku na rok z konieczności spłat odsetek, lecz o długoterminowe porozumienie regulujące w sposób kompleksowy problemy naszego zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-373.5" who="#JerzyUrban">Nasi wierzyciele zachodni dobrze wiedzą, jaka jest polska sytuacja gospodarcza. Wiedzą też dobrze, ile możemy płacić w obecnych warunkach. Interes wierzyciela jest w gruncie rzeczy dość bliski interesowi tego, który wziął potyczką. Myślimy podobnymi kategoriami ekonomicznymi. Jak już mówiłem wczoraj na konferencji prasowej, nasi wierzyciele na pewno na nas nie stracili. Spłaciliśmy im bezwzględną wartość kwot, jakie nam pożyczyli. Trudno więc mówić o katastrofie zadłużeniowej. Należy raczej stwierdzić, że będziemy mieli do czynienia z długotrwałymi trudnościami naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-373.6" who="#JerzyUrban">Co rząd zamierza zrobić z gruntami niskiej jakości objętymi Państwowym Funduszem Ziemi? Nie odpowiem na to pytanie, ponieważ nie jestem przygotowany do odpowiedzi. To pytanie powinno być skierowane do rzecznika prasowego resortu rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-373.7" who="#JerzyUrban">Moje repliki na konferencjach prasowych tylko minimalnie wpływają na opinię społeczną w krajach Zachodu. Gazety zachodnie w ogóle nie publikują moich replik. Są one adresowane tylko do społeczeństwa polskiego. Mimo wszystko wystąpienia na konferencjach prasowych to jedyny sposób na zaprezentowanie czytelnikom zachodnim polskiego punktu widzenia na wiele spraw.</u>
          <u xml:id="u-373.8" who="#JerzyUrban">W kolejnym punkcie porządku dziennego Rada Społeczno-Gospodarcza rozpatrzyła projekt opinii w sprawie projektu zmian w ordynacji wyborczej do rad narodowych. Projekt opinii przedstawił przewodniczący zespołu roboczego Gwidon Rysiak (kierownik katedry Prawa Międzynarodowego-Publicznego w UJ, zgłoszony przez SD): Zespół redakcyjny przygotował projekt opinii, który był już gotowy 9 lutego. Przy pracy nad tym dokumentem dysponowaliśmy pisemnym stanowiskiem Rady Pracowniczej Jelczańskich Zakładów Samochodowych.</u>
          <u xml:id="u-373.9" who="#JerzyUrban">W przygotowanej przez nas opinii popieramy projekt ordynacji wyborczej jako zgodny z programowymi uchwałami X Zjazdu PZPR, IX Kongresu ZSL i XIII Kongresu SD. Wzięto w nim również pod uwagę idee zgłoszone w toku II Kongresu PRON.</u>
          <u xml:id="u-373.10" who="#JerzyUrban">Wielu członków zespołu wyraziło głęboki żal, że projektowana ustawa została przedstawiona do zaopiniowania bez założeń przewidywanych zmian w innym akcie prawnym - ustawie o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Radni nowo wybranych rad będą wszak działali w nowych warunkach prawnych. Mówi się np. o stworzeniu własności komunalnej. To wszystko nałoży na radnych nowe zadania, a kandydaci powinni mieć pełną świadomość czekających ich obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-373.11" who="#JerzyUrban">Zaproponowana Radzie opinia składa się z dwóch części. W pierwszej wyrażone jest generalne poparcie dla idei przewidywanych zmian. Zrezygnowaliśmy tutaj ze szczegółowego wymieniania nowych rozwiązań, które zyskały nasze poparcie. W drugiej części opinii zajęliśmy się bardziej szczegółowymi uwagami. Jest ich 9, z czego 7 dotyczy konkretnych sformułowań projektowanego aktu prawnego, zaś 2 mają bardziej ogólny charakter. Zacznę od tych ostatnich.</u>
          <u xml:id="u-373.12" who="#JerzyUrban">Zespół proponuje podjęcie próby przełamania stereotypu głosowania bez skreśleń jako wyrazu pełnego poparcia i akceptacji dla polityki władz. Referendum wykazało, że konieczne jest tu odpowiednie uświadomienie wyborców. Proponujemy więc dodanie na końcu art. 66 projektu ustawy sformułowania: „w celu dokonania na karcie do głosowania skreśleń niezbędnych do ważności głosu”. Głos bez skreśleń byłby głosem nieważnym.</u>
          <u xml:id="u-373.13" who="#JerzyUrban">Druga uwaga o charakterze bardziej ogólnym dotyczy istniejącej w pewnych regionach kraju praktyki traktowania pełnienia funkcji w administracji terenowej jako przeszkody uniemożliwiającej kandydowanie do rady narodowej. Większość członków zespołu roboczego odrzuciła taką praktykę i doszła do wniosku, iż nie uzasadniają jej obowiązujące przepisy. Idzie więc o to, by np. naczelników gmin nie pozbawiać możliwości kandydowania na radnych.</u>
          <u xml:id="u-373.14" who="#JerzyUrban">Spośród zagadnień szczegółowych, głównym problemem są listy wojewódzkie. Wyrażamy opinię, że instytucja tych list, nawet ograniczonych do 10% ogólnej liczby kandydatów, nie spotyka się z ogólnym poparciem społecznym, zaś odstąpienie od miejsc preferencyjnych powinno być pełne i konsekwentne. Mamy świadomość, że przedstawiona przez nas w projekcie opinii propozycja ma charakter alternatywny i może być udoskonalona. Praktyka wskazuje, że konieczne jest zapewnienie pewnej ciągłości działania rad w poszczególnych kadencjach - i to przez członków rad, a nie aparat administracyjny. To jest argument przemawiający za utrzymaniem list wojewódzkich. Zespół stanął jednak jednomyślnie na stanowisku, że nie można utrzymać praktyki list preferencyjnych i że na listach wojewódzkich - o ile zostaną utrzymane - powinna znaleźć się liczba kandydatów dwukrotnie większa od liczby mandatów. Niechże to będą wybory. Zdecydowanie opowiadamy się przeciw rozwiązaniu, w którym liczba kandydatów na radnych i liczba mandatów będą takie same.</u>
          <u xml:id="u-373.15" who="#JerzyUrban">Uważamy również - i to jest dodatkowy argument - że nie można w jednym akcie wyborczym łączyć dwóch sposobów głosowania: na jednej liście wyborczej brak skreśleń sprawia, iż głos jest nieważny, zaś na inną - wojewódzką - można głosować bez skreśleń.</u>
          <u xml:id="u-373.16" who="#JerzyUrban">Oczekujemy więc od Rady stwierdzenia, czy opowiadamy się za całkowitym zlikwidowaniem list wojewódzkich, czy też pójdziemy na zaproponowany przez nas kompromis i uznamy, że na listach tych powinna znaleźć się dwukrotnie większa liczba kandydatów od liczby mandatów.</u>
          <u xml:id="u-373.17" who="#JerzyUrban">Zespół roboczy stanął na stanowisku, że należy dążyć do maksymalnego ograniczenia liczby mandatów w poszczególnych okręgach wyborczych - stąd nasza propozycja, by w okręgu wyborczym nie wybierać więcej niż trzech radnych oraz wskazanie na celowość dążenia do tworzenia okręgów jednomandatowych.</u>
          <u xml:id="u-373.18" who="#JerzyUrban">Nie są jasne, zawarte w projekcie ustawy sformułowania dotyczące porozumień międzyzwiązkowych. Wskazujemy, że najniższym szczeblem tych porozumień jest szczebel wojewódzki, a w tym stanie rzeczy powstaje pytanie, czy związki zawodowe mogłyby zgłaszać kandydatów do kolegium wyborczego na szczeblu podstawowym, a jeżeli tak - to kto w imieniu różnych związków zawodowych dokonuje wyznaczenia takiego kandydata.</u>
          <u xml:id="u-373.19" who="#JerzyUrban">Uznaliśmy konieczność dokładniejszego sprecyzowania kompetencji kolegium wyborczego. Czy kolegium może odmówić umieszczenia kandydata na liście wyborczej? W projekcie ustawy nie są sformułowane kryteria, jakimi kolegium powinno kierować się przy selekcji kandydatów, nie jest też określony tryb podejmowania decyzji w tej sprawie. Uznaliśmy, że ustawodawca nie powinien tych spraw pozostawiać do regulaminowego uregulowania i że kolegium wyborcze po prostu rejestruje kandydatów, a tylko w przypadku zgłoszenia uzasadnionych zastrzeżeń wobec konkretnej kandydatury może odmówić tego zarejestrowania. Jest to propozycja dość daleko idąca, ale u jej podstaw leżą obawy, by wybory nie zostały w gruncie rzeczy rozstrzygnięte jeszcze przed samym aktem głosowania.</u>
          <u xml:id="u-373.20" who="#JerzyUrban">Podnieśliśmy też w projektowanej opinii kwestię nieformalnych grup mieszkańców, które mogłyby zgłaszać kandydatów, na radnych. W art. 98 ust. 2 przewidziana jest możliwość odwołania radnego na wniosek 10% uprawnionych do głosowania wyborców. Czemu ci sami nie zorganizowani wyborcy nie mieliby prawa zgłaszania kandydatów? Zespół roboczy zdaje sobie sprawę z pewnych podtekstów tej propozycji, pozwolę sobie jednak powołać się tu na artykuł R. Pruszewskiego w „Prawie i Życiu”, w którym stwierdza się, że przy ustalaniu rozwiązań prawnych należy wyzbyć się obaw przed mityczną siłą opozycji i zadaje pytanie, czy wszystkie sfery życia na każdym szczeblu muszą być objęte centralną kontrolą. Zgłaszamy tę propozycję jako logiczną konsekwencję demokratyzacji aktu wyborczego. Idzie o możliwość pisemnego zgłaszania kandydatów na radnych przez grupy osób, których nie łączy przynależność do określonej ordynacji, ale wspólne potrzeby lokalne.</u>
          <u xml:id="u-373.21" who="#JerzyUrban">Kolejna uwaga przedstawiona w projekcie opinii dotyczy stworzenia prawnych zabezpieczeń dla kandydatów na radnych, którym stawiane są zarzuty. Uznaliśmy, że przepisy ustawowe dotyczące uprawnień zebrań przedwyborczych powinny zostać uzupełnione w ten sposób, aby zarówno kandydatowi, jak i wysuwającej go organizacji stworzyć możliwość ustosunkowania się do zarzutów uzasadniających wniosek o wycofanie kandydatury. Pisemna odpowiedź zainteresowanych na takie zarzuty byłaby rozpatrywana przez kolegium wyborcze właściwego szczebla, które podejmowałoby ostateczną decyzję w sprawie wycofania kandydatury.</u>
          <u xml:id="u-373.22" who="#JerzyUrban">Na zakończenie chcę zapoznać Radę z pewnymi dodatkowymi kwestiami, które nie znalazły odbicia w przedstawionym przez nas projekcie opinii. Problem pierwszy to wybory ponowne lub uzupełniające. Czy nie można przyjąć formuły, że w przypadku, gdy dwóch kandydatów uzyska tę samą liczbę głosów - w skład rady wchodzi wylosowany, starszy lub obaj? Byłaby to duża oszczędność wysiłku koniecznego do zorganizowania wyborów uzupełniających, ale przecież tego rodzaju przypadki będą z pewnością bardzo rzadkie. Podobna sprawa wiąże się z wygaśnięciem mandatu. Czy nie zachować art. 105 dotychczasowej ordynacji wyborczej do rad narodowych, zgodnie z którym, w razie wygaśnięcia mandatu uzyskuje go kandydat, który w danym okręgu wyborczym uzyskał kolejną, największą liczbę głosów i nie utracił biernego prawa wyborczego?</u>
          <u xml:id="u-373.23" who="#JerzyUrban">Mówiliśmy też o problemie łączenia funkcji członka kolegium wyborczego z możliwością kandydowania na radnego; stanęliśmy na stanowisku, że w społecznościach lokalnych jest to możliwe.</u>
          <u xml:id="u-373.24" who="#JerzyUrban">Zgłoszono propozycję wyznaczenia dwóch terminów zebrania przedwyborczego - przy czym zebranie w drugim terminie jest prawomocne bez względu na liczbę uczestników.</u>
          <u xml:id="u-373.25" who="#JerzyUrban">Pojawiło się też pytanie, czy prawomocne jest ograniczenie do trzech liczby kandydatów do jednego mandatu.</u>
          <u xml:id="u-373.26" who="#JerzyUrban">Wątpliwości budziło użyte w projekcie ustawy słowo „konsultacje”, które obecnie, po uchwaleniu ustawy o konsultacjach społecznych ma ściśle określone znaczenie ustawowe. Tryb konsultacji przewidziany w projekcie znowelizowanej ordynacji wyborczej różni się jednak od przyjętego w ustawie o konsultacjach.</u>
          <u xml:id="u-373.27" who="#JerzyUrban">Członkowie zespołu wyrażali też pogląd, że kandydowanie na radnego może być związane nie tylko z miejscem zamieszkania, ale również z miejscem pracy. W wielkich aglomeracjach obudowanych osiedlami-sypialnymi wielu ludzi koncentruje swą aktywność nie w miejscu spania, lecz w miejscu pracy i tu powinni mieć oni możliwość kandydowania.</u>
          <u xml:id="u-373.28" who="#JerzyUrban">W toku prac zespołu roboczego pojawił się też jeszcze jeden problem. Dotychczasowa praktyka wskazuje, że na listach kandydatów do jednego mandatu umieszcza się kandydatów jednorodnych pod względem przynależności partyjnej. Rodzi się pytanie, czy ta praktyka ma jeszcze rację bytu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-374">
          <u xml:id="u-374.0" who="#HenrykStamm">Gorąco opowiadam się za rozszerzeniem kręgu podmiotów życia społecznego mogących typować kandydatów na radnych. Projekt naszej opinii stwierdza wyraźnie, że założenia ustawy nie zaspokajają oczekiwań społecznych, wyrażonych m.in. w wielu dyskusjach dotyczących ustalenia zakresu podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatów na radnych. Postulujemy dopisanie możliwości proponowania kandydatów na radnych przez grupy osób, które łączy nie przynależność do określonej organizacji, ale wspólne potrzeby lokalne.</u>
          <u xml:id="u-374.1" who="#HenrykStamm">Zebrania wyborcze mają być organizowane przez PRON. W życiu społecznym naszego kraju nie wszyscy identyfikują się z tą organizacją. Przykładem może być grupa dialogowa „Consensus”. Niedawno zastępca przewodniczącego Rady Państwa K. Barcikowski stwierdził oficjalnie, że istnieje problem zgłaszania kandydatów na radnych przez grupy nie zrzeszone w PRON. Niestety, nie zaproponowano jak dotąd, żadnego rozwiązania tej kwestii. Zwracam uwagę, że nie chodzi o żadną wielką politykę w skali państwowej, lecz jedynie o sprawne zarządzanie sprawami społeczności lokalnej. Stale brakuje ludzi zaangażowanych w pracę społeczną. Rozszerzmy listę organizacji i grup mogących zgłaszać kandydatów na radnych. Niech nowi kandydaci zakosztują, jak smakuje praca społeczna.</u>
          <u xml:id="u-374.2" who="#HenrykStamm">Wiele dyskusji wzbudzała kwestia utrzymania tzw. list wojewódzkich. Z reguły stwierdza się, że jest to przeżytek, że na tych listach znajdują się przedstawiciele administracji wojewódzkiej, że jest to „przystań” dla ludzi zmieniających często zdanie itp. W związku z tym sugeruje się, by listy wojewódzkie zostały zniesione. Nie podzielam tego poglądu. Listy wojewódzkie mają swój sens. Zazwyczaj twierdzi się, że radni mają oceniać administrację lokalną. Zwracam uwagę, że radni również muszą uważnie wysłuchiwać punktu widzenia administracji, reprezentującej wysoką wiedzę fachową i specjalistyczne przygotowanie. Ocena wielu problemów z punktu widzenia administracji ma swą wagę i radni muszą się z tym liczyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-375">
          <u xml:id="u-375.0" who="#AndrzejKalwas">Dyskusję nad projektem nowej ustawy należałoby zacząć od kwestii metodologicznych. Jakie zasady muszą być brane pod uwagę przy ocenie projektu ustawy? Przede wszystkim musimy uwzględnić warunki społeczno-polityczne, a tym także stan realizacji porozumienia narodowego. Poza tym musimy uwzględnić potrzebę zabezpieczenia interesów państwa i obywateli. Pod tym kątem trzeba dokonywać analizy zakresu zmian proponowanych w nowej ustawie. Dodatkowym kryterium może być jeszcze wpływ obywateli na wybór najlepszych kandydatów. Na podstawie wymienionych kryteriów należy projekt nowej ustawy ocenić generalnie pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-375.1" who="#AndrzejKalwas">Przewodniczący zespołu roboczego poruszył kilką spraw szczegółowych poddając je naszemu osądowi. Zwracam uwagę, że po raz pierwszy będziemy mieli do czynienia z sytuacją autentycznych wyborów, gdzie będzie chodziło nie o głosowanie, ale o dokonanie selekcji między kandydatami. Drugą niezwykle ważną rzeczą w proponowanej ustawie jest obowiązkowa tajność wyborów. Jak dotąd tajność taka była jedynie fakultatywna.</u>
          <u xml:id="u-375.2" who="#AndrzejKalwas">Wiele emocji wzbudza kwestia tzw. list wojewódzkich. Są zgłaszane liczne argumenty na rzecz zniesienia tych list, jak również na rzecz ich utrzymania. Wśród tych ostatnich wymienia się konieczność zachowania merytorycznej ciągłości działania władz lokalnych, płynności zmiany kadencji itp. Osobiście optuję za zachowaniem list wojewódzkich obejmujących 10% kandydatów, zgodnie z propozycją zespołu roboczego. Zachowajmy tę formę pod warunkiem, że kandydaci z list wojewódzkich zostaną również poddani pod osąd społeczny wyborców. Na szczeblu lokalnym najważniejsze są bowiem cechy osobowe kandydatów, a nie przynależność do organizacji, jakie ich typują.</u>
          <u xml:id="u-375.3" who="#AndrzejKalwas">Kilka słów nt. procedury wysuwania kandydatów. Mówiono na ten temat zarówno na kongresie PRON, jak też na X Zjeździe PZPR. Podkreślano konieczność przedstawiania kandydatów w toku zebrań przedwyborczych. Rozwiązanie to nakłada wielki obowiązek na kolegia wyborcze. W moim przekonaniu, dotychczasowy sposób wyłaniania kolegiów wyborczych jest słabym punktem ordynacji wyborczych. Organa te powinny zostać rozszerzone. Trzeba publikować wyniki ich prac oraz upowszechnić sposób i tryb podejmowania uchwał w kolegiach wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-375.4" who="#AndrzejKalwas">W praktyce działania wyborczego organem rozstrzygającym o tym, kto znajdzie się ostatecznie na liście wyborczej jest kolegium wyborcze. W ordynacji powinno znaleźć się zapewnienie, że kolegia wyborcze w swych pracach muszą brać pod uwagę wyniki zebrań przedwyborczych. Umieszczenie kandydata na liście musi uwzględniać jego popularność w lokalnym środowisku.</u>
          <u xml:id="u-375.5" who="#AndrzejKalwas">Słabym punktem ordynacji wyborczej jest brak określenia minimalnego kworum wyborców uczestniczących w wyborach, aby były one ważne. Rozumiem, jakie względy legły u podstaw pominięcia tego zagadnienia, ale myślę, że należy naprawić to niedopatrzenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-376">
          <u xml:id="u-376.0" who="#JanSzklarski">Nasza Rada niejednokrotnie dała wyraz odwagi, trzeźwości sądu i kompetencji. Myślę, że dzisiejsza dyskusja także powinna przebiegać w tym duchu. Dla bacznego obserwatora życia kraju nie ulega wątpliwości, że są podejmowane próby reform o charakterze demokratycznym. Świadczy o tym powołanie Trybunału Konstytucyjnego, rzecznika praw obywatelskich itp. Przykładem dążeń demokratyzacyjnych jest rozpatrywany dzisiaj projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-376.1" who="#JanSzklarski">Wielu specjalistów z dziedziny prawa konstytucyjnego konstatuje te pozytywne tendencje, ale też zwraca uwagę, że nasila się w społeczeństwie przekonanie o pozorności nowych rozwiązań. Podobne wrażenie można odnieść po analizie projektu nowej ordynacji wyborczej. Po prześledzeniu rozwiązań szczegółowych widać wyraźnie, że możliwości wybrania takich kandydatów, jakich chcemy wybrać, są niewielkie. Nie podzielam entuzjazmu zawartego w projekcie naszej opinii. Zawiera ona m.in. na str. 2. sformułowanie, że „Rada wyraża poparcie dla propozycji zmiany ordynacji wyborczej do rad narodowych i kierunku tych zmian ujętych w projekcie nowelizacji”. Nie podzielam tego poglądu i nie wiem, czy nie należałoby wykreślić całego tego zdania z tekstu.</u>
          <u xml:id="u-376.2" who="#JanSzklarski">Kilka słów nt. list wojewódzkich. Możemy dyskutować, czy je utrzymać, czy też nie, choć myślę, że forma ta zostanie nadal utrzymana. Świadczą o tym ostatnie wystąpienia różnych oficjeli. Jest to równocześnie dowód, że społeczeństwo nadal jest traktowane przedmiotowo. Nie ma żadnej logicznej podstawy do dalszego utrzymywania wojewódzkich list wyborczych. Obawiam się, że mój głos niczego nie zmieni, ale proponuję wprowadzenie zmiany w tekście naszej opinii. Na str. 3 proponuję zmianę jednego ze sformułowań tak, by brzmiało ono: „Z tych względów Rada wyraża pogląd, że proponowana instytucja list wojewódzkich - jeżeli ma być utrzymana - powinna zostać zmodyfikowana przez wprowadzenie zasady, że na takiej liście umieszcza się w porządku alfabetycznym nazwiska i kandydatów w liczbie dwukrotnie większej niż liczba mandatów”.</u>
          <u xml:id="u-376.3" who="#JanSzklarski">Zgadzam się z poglądem, że kolegia wyborcze mają wielką rolę do odegrania. Posiedzenia kolegiów praktycznie decydują o tym jakich kandydatów dopuścić do zebrań przedwyborczych. Niestety, na posiedzeniach kolegiów decyduje się też, jakich kandydatów odrzucić. Powinniśmy zmienić zasady działania kolegiów wyborczych tak, by rejestrowały one wszystkich kandydatów i nie prowadziły wstępnej selekcji. Dotychczasowa praktyka jest nieprawidłowa.</u>
          <u xml:id="u-376.4" who="#JanSzklarski">Art. 44 proponowanej ustawy powinien zostać zmieniony. W wypowiedziach oficjalnych zawsze podkreśla się, że chodzi nam o zachęcanie społeczeństwa do włączania się do życia publicznego. Dotychczas tego nie osiągnęliśmy i wątpię, czy nam się to uda przy zachowaniu dotychczasowej treści art. 44. Stwierdza on że na zebraniu przedwyborczym kandydata prezentuje członek kolegium wyborczego. Po co utrzymywać jakieś dodatkowe rekomendacje i „przedstawiania”? Niech kandydat sam się zaprezentuje wyborcom omawiając własny program. Czy nie powinniśmy przekształcić treści art. 44 w tym kierunku?</u>
          <u xml:id="u-376.5" who="#JanSzklarski">Na str. 6 projektu naszej opinii znajduje się sformułowanie dotyczące konieczności „przeprowadzania wręcz szkolenia o prawnych konsekwencjach, wiążących się z wykształceniem w przeszłości nawykiem głosowania bez skreśleń”. Jest to związane z obiegowym poglądem jakoby niedoszkolone i dlatego wiele rzeczy nie układa się tak, jak byśmy tego oczekiwali. Spójrzmy prawdzie w oczy - nasze społeczeństwo dobrze wie, czego chce. Nie mówmy, że społeczeństwo głosowało opacznie na skutek niedokształcenia i niedouczenia. Proponuję skreślić całe to zdanie z treści naszej opinii, bo stawia ono społeczeństwo w fałszywym świetle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-377">
          <u xml:id="u-377.0" who="#WiesławKozioł">Od kilkunastu lat jestem radnym w Tarnowie. Znam problemy bieżącego funkcjonowania wojewódzkiej rady narodowej. Moja generalna opinia jest pozytywna. Równocześnie zwracam uwagę, że nie powinniśmy odrębnie traktować ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego oraz ustawy o ordynacji wyborczej. Oba te akty prawne muszą być nowelizowane razem i traktowane jako integralna całość. Pytanie, dlaczego oddzielnie je traktujemy nabiera szczególnej wagi, gdy okaże się, że najpierw proponuje się uchwalenie ordynacji wyborczej, a dopiero potem - ustawy o radach narodowych. Proponuję zawrzeć taką uwagę w naszej opinii.</u>
          <u xml:id="u-377.1" who="#WiesławKozioł">Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że wojewódzka rada narodowa jest w gruncie rzeczy federacją rad szczebla podstawowego. WRN nie jest więc tworem bezpośrednio zarządzającym terenem województwa, lecz nadzoruje działalność poszczególnych rad stopnia podstawowego, które są faktycznymi gospodarzami terenu. W praktyce jednak niektóre uchwały WRN przesądzają całościowo o sposobie funkcjonowania rad narodowych stopnia podstawowego. Myślę tu o takich aktach prawnych, jak np. uchwała budżetowa WRN. Mamy więc do czynienia z sytuacją, gdy gminne rady narodowe muszą realizować uchwały podjęte przez wojewódzką radę narodową, mimo że nie miały wpływu na ostateczny kształt tych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-377.2" who="#WiesławKozioł">Proponuję wprowadzenie poważnej poprawki do projektu naszej opinii. Chciałbym, aby WRN była wybierana w 50% przez wyborców - w wyborach bezpośrednich, a w 50% przez rady narodowe stopnia podstawowego. Takie eksperymentalne rozwiązanie można by wprowadzić na okres najbliższej kadencji. Rady narodowe stopnia podstawowego miałyby wówczas wpływ na decyzje WRN.</u>
          <u xml:id="u-377.3" who="#WiesławKozioł">Na str. 2 projektu naszej opinii precyzujemy stanowisko dotyczące list wojewódzkich, stwierdzając, że powinny one obejmować 10% ogólnej liczby mandatów. Nasuwa się stare porzekadło, w myśl którego „w socjaliźmie wszyscy są równi, ale niektórzy są równiejsi”. Przypominam, że kolejne wersje propozycji nowelizacyjnych mówiły o liście wojewódzkiej określonej jako 50% ogółu miejsc, 20% i obecnie - 10% mandatów. Skończmy z tą fikcją i zrezygnujmy z list wojewódzkich. Zajmijmy jednolite, zdecydowane stanowisko. I tak Sejm będzie musiał podjąć ostateczną decyzję.</u>
          <u xml:id="u-377.4" who="#WiesławKozioł">Na str. 3 projektu naszej opinii wyrażamy pogląd, że w okręgu wyborczym nie powinno wybierać się więcej niż 3 radnych. Postulujemy też rozszerzenie liczby okręgów jednomandatowych. Stanowisko Rady Państwa jest odmienne - mówi się tam o okręgach wielomandatowych w granicach od 1 do 6 mandatów. Proponuję konsekwentnie obstawać przy okręgach jednomandatowych, w których wyborcy będą zaangażowani w większym stopniu niż w okręgach wielomandatowych.</u>
          <u xml:id="u-377.5" who="#WiesławKozioł">Kilka uwag musimy poświęcić procedurze działania i kompetencjom kolegium wyborczego. Konsekwentnie musimy obstawać przy określeniu kryteriów, jakimi kolegium musi się kierować przy selekcji kandydatów na radnych. Kryteria te wraz z określonym trybem podejmowania decyzji powinny stanowić integralną część ustawy o ordynacji wyborczej. Popieram też postulat, by kolegium wyborcze badało zgłoszone wnioski i po stwierdzeniu ich prawidłowości rejestrowało nazwiska kandydatów na radnych. Chodzi o to, abyśmy mieli do czynienia z rejestracją kandydatów, a nie - z ich selekcją już na etapie wstępnym.</u>
          <u xml:id="u-377.6" who="#WiesławKozioł">Gorąco popieram propozycje związane z rozszerzeniem możliwości zgłaszania kandydatów na radnych. Taką możliwość powinny mieć także grupy osób połączonych wspólnymi potrzebami lokalnymi, nawet jeśli nie należą do żadnej organizacji. Nie jest istotna liczbowa granica składu takiej grupy lokalnej, bowiem liczby mogą zmieniać się w zależności od regionu kraju. Trzeba doprowadzić do zatwierdzenia tej propozycji, stanowiącej nową jakość w porównaniu z przepisami dotychczasowej ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-377.7" who="#WiesławKozioł">Ma str. 6 projektu naszego dokumentu zwracamy uwagę na praktykę traktowania pełnienia funkcji w administracji terenowej jako przeszkody uniemożliwiającej kandydowanie do rady narodowej. Postuluje się, aby w nowej ustawie wyjaśnić, że pełnienie funkcji w administracji terenowej nie stanowi przeszkody w kandydowaniu do terenowych organów przedstawicielskich. Moim zdaniem, trzeba wykreślić cały ten akapit. Dotychczasowa ordynacja wyborcza nie zajmowała się tym problemem i nie powinna się nim zajmować ordynacja znowelizowana. Umieszczenie tego rodzaju zapisu dawałoby preferencje pewnej grupie osób.</u>
          <u xml:id="u-377.8" who="#WiesławKozioł">W tym projekcie ordynacji wyborczej znajduje się lista organizacji społecznych mogących zgłaszać kandydatów na radnych. W spisie organizacji zupełnie brakuje pionu spółdzielczego. Postuluję uzupełnienie tego zapisu, bowiem spółdzielczość jest w naszym kraju poważnym elementem rozwoju gospodarczo-społecznego.</u>
          <u xml:id="u-377.9" who="#WiesławKozioł">W art. 42 ust. 1 należałoby dodać na końcu zdanie: „jednocześnie każdy z kandydatów na radnego ma prawo do wystąpienia i przedstawienia wyborcom swego zdania”.</u>
          <u xml:id="u-377.10" who="#WiesławKozioł">Art. 50 proponowanej ordynacji mówi o zamknięciu listy nazwisk zgłoszonych kandydatów i rozplakatowaniu jej na 25 dni przed terminem wyborów. Jednocześnie art. 51 stwierdza, że w wyjątkowych przypadkach można zmienić kandydata na radnego na 10 dni przed terminem wyborów. Czy te dwa zapisy nie kłócą się ze sobą? Jak zawiadomić społeczność lokalną w tak krótkim terminie? Proponuję skreślić art. 51.</u>
          <u xml:id="u-377.11" who="#WiesławKozioł">Art. 53 projektowanej ordynacji wyborczej zawiera niekonsekwentne sformułowania. Stwierdza się tam, że „do ponownych wyborów kolegium wyborcze może zgłosić nową listę kandydatów”. To zwykłe nieporozumienie. W tym przypadku chodzi przecież o „dogrywkę” między kandydatami na radnych, którzy uzyskali taką samą liczbę głosów. Po co zgłaszać zupełnie nową listę kandydatów? Proponuję wyjaśnić tę kwestię i skreślić zbędne sformułowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-378">
          <u xml:id="u-378.0" who="#JerzySablik">Zostało nam jeszcze tylko trzech dyskutantów. Proponuję, abyśmy usprawnili obrady. Zespół redakcyjny mógłby już zacząć przygotowywać ostateczny projekt opinii, a trzej ostatni dyskutanci dołączyliby później swoje uwagi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-379">
          <u xml:id="u-379.0" who="#IrenaWoźniak">Nie popieram wniosku mego przedmówcy. Proszę zespół redukcyjny o pozostanie na sali. Trzej ostatni mówcy mogą również wnieść poprawki na tyle istotne, że będą musiały być uwzględnione w ostatecznej wersji naszej opinii.</u>
          <u xml:id="u-379.1" who="#IrenaWoźniak">Dyskutowano już wiele o problemie podmiotów upoważnionych do wysuwania kandydatów na radnych. Projekt ordynacji wyborczej wymienia długą listę organizacji społecznych mających prawo zgłaszania kandydatów. Projekt naszej opinii jest bardzo radykalny. Postuluje się w nim przyznanie prawą do zgłaszania kandydatów grupie osób połączonych nie poprzez przynależność do jakiejś organizacji społecznej, lecz poprzez wspólne potrzeby lokalne. Byłaby to zatem grupa nieformalna.</u>
          <u xml:id="u-379.2" who="#IrenaWoźniak">Stanowczo sprzeciwiam się zamieszczeniu w naszej opinii takiego sformułowania. Art. 100 Konstytucji PRL stwierdza wyraźnie, kto może zgłaszać kandydatów w wyborach do władz. Postuluję, abyśmy byli praworządni i nie naruszali Konstytucji. Jeśli uważamy, że Konstytucja nie spełnia swych wymogów, to trzeba ją zmienić, ale nie podważajmy mocy prawnej i rangi aktu konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-379.3" who="#IrenaWoźniak">Organizacje społeczne nie są nowymi tworami w naszym kraju. Działają od lat, skupiają doświadczony aktyw, doskonale znają lokalną specyfikę. Kogo będą one wysuwać jako kandydatów na radnych? Jest dla mnie oczywiste, że każda organizacja będzie wysuwała kandydatury działaczy reprezentujących jej interesy. Chodzi o ludzi doświadczonych, mających za sobą pracę społeczną i poparcie określonej grupy lokalnej. Dlaczego nie chcemy zawierzyć organizacjom społecznym? Dlaczego jakaś grupa nieformalna ma mieć prawo do wysuwania kogokolwiek jako kandydata na radnego? Kogo będą reprezentować osoby wytypowane przez te nieformalne grupy? Sprzeciwiam się tej idei i nie bardzo rozumiem, jakie intencje leżały u podstaw jej zgłoszenia. Zaznaczam, że nie jest to tylko mój osobisty pogląd. Przed przyjazdem na dzisiejsze posiedzenie konsultowałam to z bardzo wieloma organizacjami społecznymi i politycznymi działającymi w moim środowisku.</u>
          <u xml:id="u-379.4" who="#IrenaWoźniak">Mówiono dziś kilkakrotnie nt. przebiegu zebrań przedwyborczych. Postulowano, aby ordynacja przewidywała, że kandydaci na radnych mają prawo do zabrania głosu i zaprezentowania się wyborcom. O ile wiem, nikt im tego dotychczas nie zabraniał. Przedstawianie kandydatów przez członków kolegium wyborczego jest potrzebnej bo nie wszyscy kandydaci są tak samo oswojeni z publicznością, „wygadani” itp. Jeśli zmienimy formę prezentacji kandydatów, to istnieje niebezpieczeństwo, że lepiej na tym wyjdą osoby głośniejsze, z tupetem itp. Wszyscy wiemy, że nie zawsze ci ludzie dobrze działają na co dzień.</u>
          <u xml:id="u-379.5" who="#IrenaWoźniak">Rozumiem, że kształtowanie składu rady, zgodnie z tzw. kluczem jest niezbędne, ponieważ zapewnia uwzględnienie interesów różnych środowisk społecznych. Zbyt ścisłe trzymanie się rozdziału miejsc według klucza kończy się jednak zwykle upośledzeniem środowisk nie mających odpowiedniej „siły przebicia”. Działam w Lidze Kobiet Polskich i widzę, jak to jest w rzeczywistości. Kiedy już uzgodni się skład kandydatów zgodnie z tzw. kluczem okazuje się, że kobiety najlepiej reprezentowałaby robotnica, bezpartyjna, a do tego wywodząca się z organizacji młodzieżowej. W ten sposób zapewnia się rzekomą reprezentację wszystkich czterech środowisk. Jesteśmy przeciwko takiemu stosowaniu tzw. klucza wyborczego.</u>
          <u xml:id="u-379.6" who="#IrenaWoźniak">Wiele już dziś mówiono nt. list wojewódzkich. Jesteśmy dość radykalni postulując całkowite zniesienie tych list. Osobiście opowiadam się za utrzymaniem list wojewódzkich obejmujących 10% mandatów. Na szczeblu lokalnym zawsze jest potrzebna grupa przewodząca, mająca szerszą orientację w różnych problemach. Zachowując 10% listę wojewódzką zapewnijmy jednak większą liczbę kandydatów na niej. Ludzie nie powinni skreślać tylko jednej części listy, a na drugą - głosować. Obie części listy wyborczej powinny podlegać rzeczywistemu wyborowi z kilku kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-379.7" who="#IrenaWoźniak">Co będzie, jeśli kilku kandydatów otrzyma taką samą liczbę głosów? Takie przypadki będą się chyba zdarzać bardzo rzadko. Powinniśmy wówczas wszystkich kandydatów zostawiać jako radnych nie przeprowadzając dodatkowych wyborów. Wszyscy wiemy, że brakuje ludzi do pracy społecznej. Dlaczego mamy sobie stwarzać dodatkowe trudności?</u>
          <u xml:id="u-379.8" who="#IrenaWoźniak">Rozumiem, że najlepiej byłoby, gdyby okręgi były jednomandatowe, bo wówczas ludzie zaangażowaliby się w wybory. W środowisku wiejskim będą jednak duże trudności techniczne z przeprowadzeniem wyborów w okręgach jednomandatowych, przede wszystkim może zabraknąć odpowiednich lokali. Postuluję więc pozostawienie rozwiązania przyjętego w projekcie ustawy, tzn okręgów obejmujących od 1 do 6 mandatów.</u>
          <u xml:id="u-379.9" who="#IrenaWoźniak">Takie rozwiązanie zapewni możliwość elastycznego postępowania w mieście i na wsi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-380">
          <u xml:id="u-380.0" who="#RyszardWitkowski">Podzielam pogląd tych przedmówców, którzy wskazywali, że dobrze byłoby, gdyby był już znany projekt nowelizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. W każdym razie akt ten musi być znany do chwili, gdy będzie się typowało kandydatów. Kandydatów na radnych trzeba dobierać pod kątem oczekujących ich zadań - wskazują na to doświadczenia rad narodowych w Poznaniu. Popieram więc wnioski, w sprawie przyspieszenia nowelizacji wspomnianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-380.1" who="#RyszardWitkowski">Ordynacja wyborcza to bardzo ważny akt prawny. Kandydaci powinni być ludźmi najbardziej aktywnymi, dobrze znanymi w swych środowiskach. Trzeba to uwzględnić w praktyce realizacyjnej ordynacji.</u>
          <u xml:id="u-380.2" who="#RyszardWitkowski">Nie mam zastrzeżeń do pierwszej części projektu opinii. Mam jednak uwagi do dalszych sformułowań. Co do list wojewódzkich - sądzę, że ich utrzymanie jest uzasadnione, trzeba jednak wyciągnąć wnioski z dotychczasowej praktyki, a także z wyników referendum. Powinno się więc zrezygnować z wymogu uzyskania 50% głosów, w przeciwnym razie mogłoby dojść do sytuacji, że wobec istniejącego podejścia do list wojewódzkich, mogłoby paść na nie za mało głosów. O wyborze powinna po prostu decydować największa liczba ważnych głosów.</u>
          <u xml:id="u-380.3" who="#RyszardWitkowski">Jestem przeciwny zgłaszaniu kandydatów na radnych przez grupy nieformalne. Kandydaci muszą być ludźmi znanymi w swych środowiskach. Samorządy mieszkańców są uprawnione do zwoływania zebrań obywateli więc zapis art. 42 projektu ustawy wyczerpuje całą sprawę. Nic nie stoi na przeszkodzie, by dowolna grupa obywateli przyszła na ogólne zebranie mieszkańców i zgłosiła swoich kandydatów, uzasadniając kandydatury. Wnoszę więc o skreślenie z projektu opinii propozycji dotyczącej zgłaszania kandydatur przez grupy nieformalne, gdyż dyskredytuje to PRON i samorządy mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-380.4" who="#RyszardWitkowski">Opowiadam się również za utrzymaniem mandatów jednorodnych politycznie w koalicyjnym systemie sprawowania władzy. Polityczne zróżnicowanie kandydatów do obsadzenia jednego mandatu mogłoby sprawić, że o tym na kogo się głosuje mogłaby decydować przynależność partyjna. Mam też pytanie, co ma wspólnego z demokratyzacją alfabetyczna kolejność kandydatów na listach wyborczych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-381">
          <u xml:id="u-381.0" who="#TeofilSkierawski">Jeśli chodzi o sposób głosowania - wyobrażam sobie raczej nie selekcję negatywną, czyli skreślanie, ale raczej podkreślanie akceptowanego kandydata. Skreślać trzeba by 2–3 nazwiska, zaś wskazanie tego, za kim się wyborca opowiada byłoby prostsze. Warto dodać, że we wszystkich głosowaniach w Polsce najwięcej skreśleń mają ci, którzy są najbardziej znani, inaczej niż w innych społeczeństwach. To taka nasza polska specyfika, przy głosowaniu działa się na zasadzie odruchu - znam, więc skreślam.</u>
          <u xml:id="u-381.1" who="#TeofilSkierawski">Dlaczego, jeśli ktoś głosuje tylko na jeden z kilku mandatów, głos ma być nieważny?</u>
          <u xml:id="u-381.2" who="#TeofilSkierawski">Uważam, że liczba czterech kandydatów na każdy mandat wprowadziłaby zamieszanie. Tylko przy jednym z mandatów może być ich czterech.</u>
          <u xml:id="u-381.3" who="#TeofilSkierawski">Zmodyfikowany po dyskusji projekt opinii Rady przedstawił przewodniczący zespołu redakcyjnego Gwidon Rysiak: Zanim przystąpię do zaprezentowania proponowanych zmian w projekcie opinii - pragnę odnieść się do postawionego w dyskusji zarzutu, iż zlekceważyliśmy postanowienia Konstytucji. Art. 102 Konstytucji mówi, iż tryb przeprowadzania wyborów określa ustawa, ale równocześnie art. 30 daje Radzie Państwa kompetencje ustalania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw. Rada Państwa przedkłada ten projekt nowelizacji ustawy realizując swe kompetencje w zakresie interpretacji przepisów.</u>
          <u xml:id="u-381.4" who="#TeofilSkierawski">Przedstawiam teraz poprawki do projektu opinii. Zostanie ona uzupełniona krótkim zdaniem, którego jeszcze nie sformułowaliśmy - o braku założeń nowelizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-381.5" who="#TeofilSkierawski">Na str. 3 projektu opinii zdanie: „Z tych względów Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża pogląd, że proponowana instytucja list wojewódzkich powinna zostać zmodyfikowana przez wprowadzenie zasady, że na takiej liście umieszczą się w porządku alfabetycznym nazwiska kandydatów w liczbie dwukrotnie większej niż liczba mandatów” proponujemy zmodyfikować przez dokonanie dwóch wstawek: „… instytucja list wojewódzkich, jeśli ma być utrzymana, powinna zostać zmodyfikowana…” oraz „… nazwiska kandydatów w liczbie przynajmniej dwukrotnie większej niż liczba mandatów”.</u>
          <u xml:id="u-381.6" who="#TeofilSkierawski">W pierwszym wierszu na str. 4 proponujemy dopisać słowo „przeważnie” - „najniższym szczeblem porozumień międzyzwiązkowych jest przeważnie szczebel wojewódzki”. Zwrócono bowiem uwagę, że w niektórych regionach funkcjonują związkowe porozumienia rejonowe.</u>
          <u xml:id="u-381.7" who="#TeofilSkierawski">Powstała kontrowersja w sprawie umożliwienia nieformalnym grupom obywateli zgłaszania kandydatów na radnych. Jeśli 10% wyborców ma prawo - bez zebrania - odwołać radnego, to powinno też mleć prawo go wybrać. Zgłoszenia na zebraniach mają charakter anonimowy, zaś zgłoszenia pisemne, z podaniem personaliów osób zgłaszających, wzmocniłyby poczucie odpowiedzialności obywateli. Uważamy, że tę kwestię należy odrębnie przegłosować. Przypominam: mamy propozycję zgłoszoną przez zespół redakcyjny i kontrpropozycję, by cały ten fragment opinii skreślić.</u>
          <u xml:id="u-381.8" who="#TeofilSkierawski">W opinii zawarliśmy propozycję uzupełnienia katalogu podmiotów ustawowo uprawnionych do zgłaszania kandydatów na radnych o organizacje spółdzielcze i związki twórcze.</u>
          <u xml:id="u-381.9" who="#TeofilSkierawski">Proponujemy również skonkretyzowanie wniosku w sprawie umożliwienia kandydatom ustosunkowania się do stawianych im na zebraniach przedwyborczych zarzutów poprzez uzupełnienie art. 44 projektu ustawy słowami: „a kandydat ma prawo przedstawić swoje stanowisko”.</u>
          <u xml:id="u-381.10" who="#TeofilSkierawski">Jedyna kwestia kontrowersyjna dotyczy więc możliwości pisemnego zgłaszania kandydatów na radnych przez nieformalne grupy obywateli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-382">
          <u xml:id="u-382.0" who="#JerzySablik">Poddaję pod głosowanie wniosek najdalej idący - w sprawie skreślenia z naszej opinii fragmentu dotyczącego umożliwienia zgłaszania kandydatów na radnych przez nieformalne grupy obywateli. Przeciwko temu wnioskowi wypowiedział się w części zespół redakcyjny. Wniosek został uchwalony Większością głosów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-383">
          <u xml:id="u-383.0" who="#IrenaWoźniak">Poszerzenie listy podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatów o organizacje spółdzielcze i stowarzyszenia twórcze przemawia za usunięciem z opinii całego fragmentu na str. 5, związanego z propozycją zgłaszania kandydatów przez grupy obywateli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-384">
          <u xml:id="u-384.0" who="#GwidonRysiak">Ten zmodyfikowany opinii, po skreśleniu wskazanych sformułowań, brzmiałby następująco: „W związku z określonym w projekcie ustaw zakresem podmiotów uprawnionych do zgłaszania nazwisk osób wysuwanych na kandydatów na radnych. Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża pogląd, że zakres ten powinno się rozszerzyć o organizacje spółdzielcze i związki twórcze”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-385">
          <u xml:id="u-385.0" who="#WłodzimierzKiciński">Mamy tu do czynienia z dokonywaniem w naszej opinii kolejnych, coraz dalej idących poprawek. Uważam za właściwe stanowisko zespołu roboczego; Obywatele powinni mieć prawo nie tylko odwoływania radnych, ale i powoływania kandydatów do piastowania tego mandatu. Czemu Rada Społeczno-Gospodarcza miałaby akceptować ubezwłasnowolnienie wyborców przy zgłaszaniu kandydatów? Stanowisko zespołu roboczego wiąże się z upodmiotowieniem wyborców. Proponuję, by Rada zwróciła uwagę na to, co dzieje się na sali: zgłasza się wnioski idące coraz dalej, a obywatele w myśl tych wniosków staja się coraz mniej upodmiotowieni. Mamy do czynienia z próbą utrzymywania wcześniejszych niedemokratycznych procedur wyłaniania kandydatów. Należy pozostać przy propozycji zespołu roboczego, a nie dokonywać kolejnych skreśleń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-386">
          <u xml:id="u-386.0" who="#JerzySablik">Dziękuję za to wystąpienie, ale powinno ono mieć miejsce przed głosowaniem. Teraz sprawa została już przesądzona. Otwarta jest natomiast kwestia, czy dopisać - zgodnie z propozycją - organizacje spółdzielcze i stowarzyszenia twórcze do listy podmiotów mających prawo zgłaszania kandydatów na radnych. Po skreśleniach trzeba też zredagować tekst tak, aby się nie urywał.</u>
          <u xml:id="u-386.1" who="#JerzySablik">Rada przyjęła zaproponowane uzupełnienie opinii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-387">
          <u xml:id="u-387.0" who="#HenrykStamm">Zgłaszam wniosek w sprawie formalnej - wydaje mi się, że brak jest kworum.</u>
          <u xml:id="u-387.1" who="#HenrykStamm">Na polecenie przewodniczącego obrad sprawdzono listę obecności i stwierdzono, że na sali znajduje się ponad połowa członków Rady.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-388">
          <u xml:id="u-388.0" who="#WiesławKozioł">Art. 79 projektu ustawy mówi o ponownym głosowaniu w przypadku równej liczby głosów uzyskanych przez dwóch kandydatów. Proponuję skreślenie art. 90 ust. 1, który stanowi, że do ponownych wyborów kolegium wyborcze może zgłosić nową listę kandydatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-389">
          <u xml:id="u-389.0" who="#GwidonRysiak">A Jeżeli ta równa liczba głosów, to będą np. dwa głosy - na 20 tys. uprawnionych do głosowania? Czy wtedy nadal będziemy wybierali między tymi samymi kandydatami? Zwracam uwagę na techniczne konsekwencje tego sformułowania. Moglibyśmy naszą opinię zawrzeć na tysiącu stron i zwrócić w niej uwagę na całe mnóstwo podobnych szczegółów.</u>
          <u xml:id="u-389.1" who="#GwidonRysiak">W. Kozioł podtrzymał swój wniosek, który został jednak odrzucony w głosowaniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-390">
          <u xml:id="u-390.0" who="#IrenaWoźniak">Stawiam wniosek, by obaj kandydaci z równą liczbą głosów mogli wejść w skład rady bez dodatkowych wyborów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-391">
          <u xml:id="u-391.0" who="#GwidonRysiak">To bardzo słuszny wniosek i jeśli Rada nas upoważni, to zespół redakcyjny wprowadzi do opinii taką poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-392">
          <u xml:id="u-392.0" who="#JerzySablik">Przypadki uzyskania równej liczby głosów będą z pewnością bardzo rzadkie. Proponuję przegłosować ten wniosek.</u>
          <u xml:id="u-392.1" who="#JerzySablik">Wniosek przyjęto większością głosów.</u>
          <u xml:id="u-392.2" who="#JerzySablik">Następnie Rada przyjęła w głosowaniu cały tekst opinii - przy jednym głosie przeciw i trzech wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-392.3" who="#JerzySablik">OPINIA Nr 33 o projekcie ustawy o zmianie ustawy Ordynacja wyborcza do rad narodowych uchwalona w dniu 17 lutego 1988 roku Rada Społeczno-Gospodarcza opiniując. projekt zmian w ordynacji wyborczej do rad narodowych, stwierdza, że zawarte w tym dokumencie idee mogą być istotnym elementem w procesie umacniania i poszerzenia ludowładztwa oraz rozwijania zasad socjalistycznej demokracji. W czasie, kiedy przygotowywane są zmiany zasad prawnych określających rolą rad narodowych i ich kompetencje i kiedy daje się zaobserwować wzrost społecznego zainteresowania różnych grup społecznych możliwościami bezpośrednio wpływania na kształtowanie warunków życia i pracy, nie można nie docenić znaczenia nowelizacji ustawy z 23 lutego 1984 roku - Ordynacja wyborcza do rad narodowych, jako istotnego elementu w kompleksowym programie dalszych demokratycznych przemian w życiu społeczno-politycznym w Polsce. Rada uważa, że określenie trybu powoływania radnych ściśle wiąże się z zamierzonym kształtem rad narodowych, których poszerzone kompetencje, możliwości występowania w charakterze podmiotów gospodarczych, uzyskanie pozycji rzeczywistego gospodarza terenu będzie nakładało na radnych odmienne niż dotąd obowiązki, a od kandydatów na radnych będzie wymagało nie tylko wysokich walorów moralnych, ale i merytorycznych. Świadomość tego powinna towarzyszyć dyskusji o nowym kształcie ordynacji wyborczej do rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-392.4" who="#JerzySablik">Rada z pełnym zrozumieniem przyjmuje założony cel nowelizacji, jakim jest pobudzenie inicjatywy i zaangażowanie mieszkańców miast i wsi do udziału w życiu publicznym oraz zwiększenie ich bezpośredniego udziału w powoływaniu przedstawicielskich organów władzy. Tendencji tej, znajdującej wyraz w projektowanej nowelizacji. Rada Społeczno-Gospodarcza udziela silnego poparcia.</u>
          <u xml:id="u-392.5" who="#JerzySablik">Przy rozpatrywaniu projektu i formułowaniu niniejszej opinii Rada Społeczno-Gospodarcza brała pod uwagę idee zawarte w dokumentach programowych X Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, IX Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego oraz XIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego, a także stanowisko Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego, wyrażone w uchwałach II Kongresu PRON.</u>
          <u xml:id="u-392.6" who="#JerzySablik">Rada wyraża przekonanie, że projektowana nowelizacja ordynacji wyborczej do rad narodowych posłuży wzbogaceniu i rozszerzeniu realizacji ludowładztwa i przyczyni się do bardziej efektywnego uczestnictwa robotników, chłopów, inteligencji i innych ludzi pracy w działalności rad narodowych jako organów władzy Ludowego Państwa. Zgodnie z Uchwałą X Zjazdu PZPR „ o zwiększenie efektywności gospodarowania i poprawę warunków życia, o pogłębienie specjalistycznej demokracji, o umocnienie międzynarodowej pozycji Polski” „… należy rozszerzać i upowszechniać w całym systemie funkcjonowania państwa demokratyczną procedurę wysuwania i konsultowania kandydatów do ciał przedstawicielskich….</u>
          <u xml:id="u-392.7" who="#JerzySablik">Stałą troską powinno być zapewnienie odpowiedniego udziału robotników i chłopów w organach wybieralnych… (i należy) … rozważyć możliwość nowego, silniejszego usytuowania samorządów lokalnych”.</u>
          <u xml:id="u-392.8" who="#JerzySablik">Mając na uwadze te idee, a także stanowisko Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego wobec „Założeń zmian w ordynacji wyborczej do rad narodowych” z 16 stycznia 1988 roku, Rada Społeczno-Gospodarcza przedkłada Sejmowi PRL IX kadencji niniejszą opinię.</u>
          <u xml:id="u-392.9" who="#JerzySablik">I. Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża poparcie dla propozycji zmiany ordynacji wyborczej do rad narodowych i kierunku tych zmian, ujętych w projekcie nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-392.10" who="#JerzySablik">II. Rada przedstawia także swoje uwagi, spostrzeżenia i propozycje, dotyczące zamieszczonych w projekcie ustawy rozwiązań szczegółowych:</u>
          <u xml:id="u-392.11" who="#JerzySablik">- W związku z proponowanym nowym brzmieniem art. 9. pkt 2 i art. 47 ust. 2 projektu Rada wyraża opinię, że instytucja „list wojewódzkich”, nawet ograniczonych do 10% ogólnej liczby kandydatów, nie spotyka się z ogólnym poparciem społecznym. Odstąpienie od miejsc preferencyjnych powinno być pełne i konsekwentne. Zdaniem Rady, nawet przy zrezygnowaniu z instytucji „list wojewódzkich” nie naruszone zostaną mechanizmy gwarantujące uczestnikom koalicyjnego systemu sprawowania władzy w państwie desygnowanie do organów władzy wojewódzkiej osób, które ze względu na pełnione funkcje publiczne oraz walory zawodowe i osobiste powinny wejść w skład wojewódzkich rad narodowych. Osób spełniających wymogi wymienione dla uzasadnienia propozycji z art. 9 pkt. 2 projektu w każdym województwie jest więcej niż 10% mandatów. Zatem nie podważając zasady właściwej reprezentacji w wojewódzkich radach narodowych zrezygnowanie z „list wojewódzkich” dałoby możliwość zweryfikowania przez wyborców ocen uzasadniających umieszczenie kandydata na liście preferencyjnej, bez widocznej szkody dla uczestnika koalicyjnego systemu sprawowania władzy. „Lista wojewódzka” w proponowanym kształcie odbierane jest jako rozwiązanie niedemokratyczne, które wydaje się pozostawać w sprzeczności z art. 1 ust. 2, art. 62 ust. 2 oraz art. 94 Konstytucji PRL, bowiem w świetle zasady konstytucyjnej, że „w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej władza należy do ludu pracującego miast i wsi”, materialny sens „list wojewódzkich” narusza tak zasadę konstytucyjną równouprawnienia wszystkich obywateli, jak i w szczególności konstytucyjną zasadę równości wszystkich wyborców: przy tych listach wyborcy mają ograniczony wpływ na wysuwanie kandydatów do umieszczenia na listach wojewódzkich, liczba proponowanych na te listy kandydatów jest ograniczona, a w akcie wyborczym nie „wybierają” ale w istocie „akceptują” kandydatów, których nazwiska umieszczone zostały na liście wojewódzkiej.</u>
          <u xml:id="u-392.12" who="#JerzySablik">Z tych względów Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża pogląd że proponowana instytucja list wojewódzkich, jeżeli ma być utrzymana, powinna zostać zmodyfikowana przez wprowadzenie zasady, że na takiej liście umieszcza się w porządku alfabetycznym nazwiska kandydatów w liczbie przynajmniej dwukrotnie większej niż liczba mandatów. Wymagałoby to jasnego określenia w ordynacji wyborczej, albo ze kandydat listy wojewódzkiej wybierany jest głosami wszystkich wyborców uprawnionych do głosowania i głosujących w danym województwie, albo że wybranym jest ten kandydat, który uzyska wymaganą większość głosów w większości okręgów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-392.13" who="#JerzySablik">- W związku z propozycją zawartą w art.18 ust. 1 projektu Rada wyraża pogląd, że w okręgu wyborczym nie powinno wybierać się więcej niż 3 radnych. Byłoby przy tym pożądane korzystanie w praktyce wyborczej z okręgów jednomandatowych, w których - zdaniem Rady - wyborcy będą zaangażowani w proces decydowania o swoim przedstawicielu w radzie narodowej w większym stopniu niż w okręgu wielomandatowym.</u>
          <u xml:id="u-392.14" who="#JerzySablik">- W związku ze sformułowaniami art. 38, a ust. 3 projektu Rada zwraca uwagę na fakt, że najniższym szczeblem porozumień międzyzwiązkowych jest przeważnie szczebel wojewódzki, a w tym stanie rzeczy powstaje pytanie, czy związki zawodowe mogłyby zgłaszać kandydatów do kolegium wyborczego na szczeblu podstawowym, a jeżeli tak - to kto w imieniu różnych związków zawodowych dokonuje wyznaczenia takiego kandydata.</u>
          <u xml:id="u-392.15" who="#JerzySablik">- Zdaniem Rady propozycje zawarte w art. 40 ust. 1 i art. 43 ust. 1 projektu wymagają doprecyzowania w zakresie określenia kompetencji kolegium wyborczego. Niejednoznaczne, powodujące możliwości rozbieżnych interpretacji jest sformułowanie uprawniające kolegium do „ustalania” wykazów osób proponowanych na kandydatów na radnych. Z kontekstu art. 43 ust. 1 projektu wynika, że skoro kolegium ustalenia tego dokonuje „spośród osób wysuniętych” przez uprawnione podmioty, jednocześnie nie są sformułowane w projekcie kryteria, jakimi kolegium winno kierować się przy selekcji kandydatów, ani określony tryb podejmowania decyzji.</u>
          <u xml:id="u-392.16" who="#JerzySablik">Zapewne w regulaminach, o których mówi art. 40 ust. 2 projektu określony zostanie tryb podejmowania decyzji co do „Ustalenia” wykazu osób proponowanych na kandydatów na radnych, jednakże ustawodawca nie powinien pozostawiać do regulaminowego uregulowania określenia podstaw, uzasadniających negatywną decyzję kolegium, chyba że intencją projektu jest pozostawienie kolegium wyborczemu swobody decydowania według własnego uznania.</u>
          <u xml:id="u-392.17" who="#JerzySablik">Zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej nasuwające się tu problemy teoretyczne i praktyczne usunęłoby przyjęcie w ordynacji wyborczej sformułowania w brzmieniu: „kolegium wyborcze bada zgłoszone wnioski i po stwierdzeniu ich prawidłowości rejestruje nazwiska kandydatów na radnych”. Na tej podstawie kolegium sporządzałoby wykazy przewidziane w art. 43 ust. 1. projektu, a następnie kandydaci byliby poddawani ocenie wyborców, zgodnie z procedura przewidziana w art. 43 ust. 2 i następnego projektu. Zdaniem Rady takie rozwiązanie usuwałoby możliwość stawiania zarzutów o manipulowaniu listami kandydatów i wpływaniu na wynik wyborców przez selektywny dobór kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-392.18" who="#JerzySablik">- w związku z określonym w projekcie ustawy zakresem podmiotów uprawnionych do zgłaszania nazwisk osób wysuwanych na kandydatów na radnych, Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża pogląd, że art. 42 ust. 1, projektu powinien zostać uzupełniony przez wyliczenie wśród uprawnionych podmiotów także organizacji spółdzielczych i związków twórczych - zdaniem Rady przepis art. 44 ust. 1 projektu powinien zostać uzupełniony przez dodanie „a kandydat ma prawo przedstawić swoje stanowisko” - Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża opinię, że przepisy proponowane w projekcie ustawy w zakresie dotyczącym uprawnień zebrań przedwyborczych (art. 44 ust. 2 i 3 projektu) powinny zostać uzupełnione w ten sposób, ażeby zarówno kandydatowi, jak i wysuwającej go organizacji stworzyć możliwość ustosunkowania się do zarzutów uzasadniających wniosek o wycofanie kandydatury. Pisemna odpowiedź zainteresowanych na takie zarzuty byłaby rozpatrywana przez kolegium wyborcze właściwego szczebla, które podejmowałoby ostateczną decyzję w sprawie wycofania kandydatury. Rada wyraża przekonanie, że proponowany tu tryb stwarza możliwość wielostronnego i uwzględniającego prawny interes stron rozstrzygania o zasadności zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-392.19" who="#JerzySablik">- Ze względu na konsekwencje wiążące się z nie dokonaniem przez wyborcę wymaganych skreśleń i pozbawienie się w ten sposób wpływu na wynik wyborców, Rada Społeczno-Gospodarcza proponuje prze formułowanie art. 66 projektu przez dodanie na końcu przepisu tego artykułu słów „w celu dokonania na karcie do głosowania skreśleń niezbędnych do ważności głosu”.</u>
          <u xml:id="u-392.20" who="#JerzySablik">- W związku z brzmieniem art. 89 ust. 1 projektu należałoby rozważyć możliwość takiej zmiany przepisu, aby obaj kandydaci, którzy uzyskali największą (równą) i znaczną liczbą głosów, wchodzili do rady bez konieczności przeprowadzania ponownych wyborów.</u>
          <u xml:id="u-392.21" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza zwraca uwagę na istniejącą w pewnych regionach kraju praktykę traktowania pełnienia funkcji w administracji terenowej, jako przeszkody uniemożliwiającej kandydowanie do rady narodowej. Obowiązujące przepisy takiej praktyki nie uzasadniają.</u>
          <u xml:id="u-392.22" who="#JerzySablik">Przedkładając niniejszą opinię, Rada Społeczno-Gospodarcza pragnie także zwrócić uwagę na konieczność skorzystania z doświadczeń referendum z dnia 29 listopada l987 roku. Wykazały one, że nowe instytucje prawne - obowiązek skreślania — nie zawsze są rozumiane przez głosujących i nie zawsze dla nich wystarczająco jasne, między innymi ze względu na wykształcone w przeszłości nawyki głosowania bez skreśleń.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>