text_structure.xml
22.4 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 24 listopada 1976 r. Komisje: Oświaty i Wychowania oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej, rozpatrzyły na wspólnym posiedzeniu realizację programu rozwoju opieki zdrowotnej nad młodzieżą szkolną. Obradom przewodniczyli posłowie: Jarema Maciejewski (PZPR) i Henryk Rafalski (ZSL).</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">W posiedzeniu uczestniczyli przedstawiciele: Ministerstwa Oświaty i Wychowania z wiceministrem Bolesławem Dylakiem, Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej z dyrektorem generalnym Jerzym Kamińskim. Ministerstwa Finansów, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Najwyższej Izby Kontroli oraz przewodniczący ZG Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia Zdzisław Suwała i wicewojewoda suwalski Jan Szumiło.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Posłowie otrzymali uprzednio materiały informacyjne resortów, które przedstawili i uzupełnili wiceminister Bolesław Dylak oraz wicedyrektor departamentu Sławomir Radziukiewicz.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Ministerstwo Oświaty i Wychowania opracowało program poprawy warunków zdrowotnych szkół na lata 1973-1975 oraz na bieżącą 5-latkę, a także program rozwoju opieki zdrowotnej w szkołach i placówkach oświatowych na lata 1976-1980. Ponadto Ministerstwo Oświaty i Wychowania uczestniczy w realizacji programu Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej w dziedzinie poprawy stanu zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej. Dla prawidłowej realizacji tych programów powołano w kuratoriach wizytatorów do spraw higieny szkolnej, wychowania zdrowotnego i koordynacji współpracy z placówkami służby zdrowia oraz przeprowadzono ich szkolenie.</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Rezultatem realizacji programów poprawy warunków zdrowotnych jest znaczne polepszenie stanu sanitarnego szkół i placówek oświatowo-wychowawczych, według oceny resortu, znikomy odsetek szkół w kraju nie ma jeszcze niezbędnych urządzeń sanitarnych. W szkołach widoczna jest poprawa sztucznego oświetlenia pomieszczeń do nauki oraz poprawa warunków lokalowych i wyposażenia gabinetów lekarskich. Nastąpiła też znaczna poprawa w higienizacji procesu nauczania. Wyraża się ona w coraz lepszym rozkładzie dziennych i tygodniowych zajęć szkolnych, w lepszej organizacji toku lekcji oraz przerw śród- i międzylekcyjnych; nowy układ roku szkolnego zapewnia uczniom możliwość wypoczynku w ciągu całego niemal roku.</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Ministerstwo Oświaty i Wychowania zorganizowało w tym roku po raz pierwszy miesiąc kultury zdrowotnej we wszystkich placówkach w kraju. Miesiąc ten będzie organizowany co roku jako podsumowanie działalności w kierunku poprawy zdrowia uczniów i wychowanków oraz warunków zdrowotnych szkół i placówek oświatowo-wychowawczych.</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Dla poprawy żywienia i dożywiania dzieci i młodzieży przeszkolono personel zatrudniony w szkołach i na koloniach, rozszerzono wydawanie uczniom mleka (w zeszłym roku 28 proc. uczniów otrzymywało szklankę mleka w szkole), wprowadzano stopniowo drugie śniadania. Z obiadów w stołówkach szkolnych korzystało w ubiegłym roku 10,2 proc. ogółu uczniów, zaś z żywienia i dożywiania w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych ponad 5 tys. dzieci i młodzieży.</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Zwiększono ilość kolonii i obozów zdrowotnych dla dzieci chorych i kalekich. W zeszłym roku skorzystało z tego typu 42,5 tys. dzieci, a w tym roku 51 tys. dzieci. Ministerstwo Oświaty i Wychowania zaleciło odbywanie w ciągu roku dwóch posiedzeń rad pedagogicznych z udziałem lekarzy i pielęgniarek szkolnych, przedstawicieli komitetu rodzicielskiego oraz starszej młodzieży, poświęconych poprawie warunków zdrowotnych szkoły, ocenie zdrowia uczniów i opieki higieniczno-lekarskiej.</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">W celu doskonalenia diagnozy i kwalifikacji dzieci z odchyleniami rozwojowymi do odpowiednich form kształcenia specjalnego lub pomocy korekcyjno-wyrównawczej zorganizowano pracownię psychodiagnostyczną w Instytucie Badań nad Młodzieżą, przeszkolono w tym kierunku pracowników poradni wychowawczo-zawodowych oraz opracowano i wydano pomoce do pracy tych poradni.</u>
<u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Niezwykle ważne dla dalszego rozwoju ochrony zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej było opracowanie i zatwierdzenie koncepcji medycyny wieku rozwojowego, integracja opieki zdrowotnej oraz wprowadzenie nowych treści i metod w opiece zdrowotnej populacji w wieku rozwojowym. Górny limit wieku tej populacji określono na 18 lat życia, co odpowiada ukończeniu przez młodzież szkoły średniej.</u>
<u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Włączenie medycyny szkolnej do medycyny wieku rozwojowego spowodowało większe zindywidualizowanie opieki zdrowotnej i podejścia do każdego ucznia. Poszerza się znacznie krąg fachowych pracowników służby zdrowia zajmujących się młodzieżą szkolną oraz następuje wzrost zainteresowania pediatrycznych placówek naukowych problemami z pogranicza medycyny i pedagogiki. Dowodem na to może być porozumienie między Instytutem Pedagogiki oraz Instytutem Matki i Dziecka co do udziału tego ostatniego w badaniach problemu modernizacji systemu oświaty w rozwiniętym społeczeństwie socjalistycznym.</u>
<u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Istotnym czynnikiem realizacji programu poprawy ochrony zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej była integracja organizacyjna opieki zdrowotnej. Polega ona na połączeniu paradni dla dzieci z rejonami poradni szkolnych. Opieka zdrowotna nad dzieckiem sprawowana była dotychczas oddzielnie w szkole lub przedszkolu i w miejscu zamieszkania.</u>
<u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Duże znaczenie dla rozwoju opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą mają wprowadzone od ubiegłego roku pogłębione badania lekarskie wszystkich dzieci poszczególnych roczników, tzw. bilanse zdrowia. W zeszłym roku przeprowadzono bilans zdrowia 6-latków i przebadano około pół miliona, tj. 95 proc. dzieci podejmujących naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej.</u>
<u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Realizacja programów poprawy zdrowotności dzieci i młodzieży była możliwa dzięki ścisłemu współdziałaniu obu resortów, zwłaszcza na najniższym szczeblu, tj. w szkole. Nastąpiła aktywizacja nauczycieli, lekarzy i higienistów szkolnych w trosce o warunki higieniczne, zdrowie i bezpieczeństwo dzieci. Realizacji programu sprzyjało też prawidłowe funkcjonowanie wewnątrzresortowego i międzyresortowego systemu nadzoru i kontroli.</u>
<u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Uwagi i wnioski podkomisji, która wizytowała placówki oświatowo-wychowawcze i szkoły w województwie suwalskim i katowickim przedstawiła w koreferacie poseł Bożena Hager-Małecka (bezp.):</u>
<u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">W ostatnich latach dokonał się wyraźny postęp we współdziałaniu obu resortów na polu poprawy opieki nad dziećmi i młodzieżą szkolną. Największym sukcesem jest skoordynowanie działań szkoły i służby zdrowia.</u>
<u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Zmiany w podziale administracyjnym kraju, reorganizacja opieki zdrowotnej nad ludnością powinny być uwzględnione w systemie organizacji szkolnej służby zdrowia. W opinii podkomisji, celowe byłoby ujednolicenie tego systemu na szczeblu wojewódzkim; utworzenie wojewódzkich poradni medycyny szkolnej związanych z systemem opieki nad matką i dzieckiem. Niezbędne jest także powoływanie nowych poradni medycyny szkolnej w zespołach opieki zdrowotnej oraz dalsza ich aktywizacja. W całym kraju jest dziś tylko 400 specjalistów medycyny szkolnej oraz około 6000 pediatrów. Należy zatem pogłębiać i rozszerzać proces integracji opieki zdrowotnej w środowisku zamieszkania i nauczania drogą tworzenia nowych rejonów pediatryczno-szkolnych, które powinny objąć całą populację wieku rozwojowego.</u>
<u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Wzrosła ostatnio liczba gabinetów lekarskich w szkołach i poprawiło się ich wyposażenie. Jednak w niektórych województwach, np. w wizytowanym przez posłów woj. suwalskim, w wielu szkołach nadal brakuje gabinetów.</u>
<u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Medycyna wieku rozwojowego dotyczy 1/3 ludności w Polsce, byłoby zatem pożądane, by trzecia część absolwentów studiów medycznych specjalizowała się w tym kierunku. Niezbędne jest przy tym dokonanie zmian w specjalizacji I stopnia i objęcie nią nie tylko lecznictwa i profilaktyki, lecz także zagadnień orzecznictwa, pedagogiki szkolnej i in.</u>
<u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Nastąpiła też poprawa opieki stomatologicznej nad młodzieżą szkolną. Często jednak gabinety o nowoczesnym wyposażeniu są nie dość wykorzystywane. Powinny więc być udostępnione dzieciom z sąsiednich szkół i czynne przez cały dzień.</u>
<u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Do najczęstszych schorzeń wśród młodzieży szkolnej należą zaburzenia wzroku. Trzeba zatem objąć kontrolą okulistyczną dzieci począwszy od wieku przedszkolnego. To samo dotyczy częstych u młodzieży wad postawy. Obiema tymi sprawami medycyna szkolna, powinna się zająć wspólnie z placówkami opieki nad matką i dzieckiem.</u>
<u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">Obecnie, a także w projektach programów nowej szkoły nadal niepokoi zbyt duża liczba godzin pracy ucznia. Niezbędne jest zatem lepsze uwzględnienie w tej sprawie wymagań higieny. W programach nowej szkoły sporo kontrowersji wywołuje projekt powołania koordynatora wychowania zdrowotnego. Bardziej celowym byłoby przekazanie wychowawcom szkolnym całości spraw związanych z wychowaniem zdrowotnym dzieci i młodzieży.</u>
<u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Problemem ogromnej i stale rosnącej wagi jest żywienie dzieci i młodzieży szkolnej. Ogólna poprawa, jaka nastąpiła na tym polu, jest jednak wypadkową różnych sytuacji w poszczególnych szkołach. Dotychczas nie została np. uregulowana sprawa, kto się ma zajmować żywieniem i dożywianiem dzieci i młodzieży. Podkomisja proponuję, by wzorem stołówek akademickich, przekazać „Społem” całość problematyki żywienia szkolnego w różnych jego formach.</u>
<u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">W generalnej ocenie podkomisji, mamy już za sobą etap opracowywania programów działania. Są to programy dobre. Teraz nadeszła pora przesunięcia sił i środków w kierunku zwiększenia nadzoru nad realizacją tych programów i działalnością obu resortów, by rozwój opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą szkolną dokonywał się jak najpełniej.</u>
<u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">(Dyskusja.)</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#EwelinaSzyszko">W terenie, oprócz przykładów budujących, wskazujących na wyraźny postęp w rozwoju opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą szkolną, można odnotować sporo jeszcze niedociągnięć. Przykładem mogą być całe kompleksy placówek oświatowych pozbawione obsady lekarskiej, mimo że obok, np. w sanatoriach, zatrudnieni są lekarze, których można by wykorzystać w szkołach. Sprawa ta wymaga rozwiązań. organizacyjnych. W wielu szkołach, zwłaszcza wiejskich, oddalonych od ośrodków zdrowia, brakuje gabinetów lekarskich i podstawowego wyposażenia.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#WacławAuleytner">Wiele do życzenia pozostawia jeszcze higiena procesu nauczania w szkołach zawodowych i pracowniach. Brakuje tam często właściwego oświetlenia i wentylacji, występuje nadmierny hałas. Konieczne jest unowocześnienie orzecznictwa lekarskiego dla potrzeb ucznia i szkoły. Wymaga to stałego dokształcania w zakresie psychologii ludzi, którzy zajmują się orzecznictwem i decydują nieraz o całej przyszłości dziecka.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#MariaŁopatkowa">Cieszy zbliżenie pedagogów i lekarzy, jakie nastąpiło ostatnio. Najlepszą formą współdziałania byłoby pozostawienie lekarzy w gabinetach szkolnych i powierzenie im - w bliskim kontakcie z wychowawcami - również opieki nad dziećmi chorymi, leżącymi w domu lub w szpitalu. Zadaniem lekarza szkolnego powinna być bowiem nie tylko profilaktyka, ale i leczenie dziecka. Sprawą istotną jest też zacieśnienie współdziałania pedagogów z personelem medycznym w szpitalach i sanatoriach dziecięcych.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#JózefRóżański">Programy poprawy ochrony zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej są przemyślane, kompleksowe, ale ich realizacja w terenie nie pokrywa się w pełni z tym o czym mówili przedstawiciele resortu i co zawarte jest w materiałach. Mino niewątpliwej poprawy, wciąż jeszcze opieka zdrowotna w szkołach pozostawia wiele do życzenia. Dzieje się tak nie tylko z powodu braków kadrowych w służbie zdrowia. Przyczyną jest także trudne do odrobienia zróżnicowanie geograficzne poszczególnych regionów kraju pod względem warunków lokalowych szkół oraz ich stanu sanitarnego. Odczuwa się pomoc sejmowych komisji zdrowia oraz oświaty i wychowania, których inicjatywa doprowadziła m.in. do zwiększenia środków na pełniejsze wyposażenie gabinetów lekarskich w szkołach.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#JózefRóżański">W razie skierowania dziecka do szkoły specjalnej, przejście jego do szkoły normalnej jest utrudnione mimo bardzo dobrych postępów w nauce i wyrównania odchyleń rozwojowych. Przyczyną jest znacznie niższy poziom nauczania w szkołach specjalnych. Niezbędne jest polepszenie współdziałania lekarzy, psychologów i pedagogów w toku prac komisji kwalifikujących dzieci do szkół specjalnych.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#MariaKotlicka">Przedmiot „Przygotowanie do życia w rodzinie” ma istotne znaczenie dla zapobiegania odchyleniom rozwojowym przyszłych pokoleń, niepokoi więc zmniejszenie tego wymiaru w projekcie programów przyszłej szkoły 10-letniej.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#MariaKotlicka">Również znaczne obciążenie nauką uczniów przyszłej 10-latki budzi niepokój z uwagi na znaczną liczbę nerwic wśród dzieci i młodzieży szkolnej, występującą obecnie z tego samego powodu.</u>
<u xml:id="u-6.2" who="#MariaKotlicka">W trosce o realność programów dalszej poprawy zdrowotności dzieci i młodzieży należy jak najszybciej usunąć trudności w dziedzinie zaopatrzenia szkół w odpowiednie meble i oświetlenie, a młodzieży w obuwie profilaktyczne.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#JanKwakszyc">Program poprawy warunków zdrowotnych w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych spotkał się z uznaniem mieszkańców wsi. Realizacja tego programu na wsi jest jednak znacznie trudniejsza niż w miastach. Personelowi służby zdrowia trudniej pracować na wsi niż w nieście, gminne szkoły zbiorcze mają często gorsze warunki sanitarne chociażby dlatego, że brak w nich bieżącej wody. Dzieciom wiejskim trudniej jest dostać się do dentysty i do innych specjalistów.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#JanKwakszyc">Wciąż otwarta jest sprawa pomocy rolnikom wychowującym dzieci kalekie i niepobierającym zasiłku na te dzieci.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#FerdynandŁukaszek">Realizacja programu poprawy stanu zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej w wielu regionach napotyka trudności. Są np. dobrze wyposażone gabinety lekarskie w szkołach, ale brak lekarzy, wiele szkół ma niewłaściwe oświetlenie, dożywianie uczniów dojeżdżających, ma wciąż jeszcze mały zasięg.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#FerdynandŁukaszek">Wśród rodziców, a także wśród pedagogów podnoszona jest sprawa wprowadzenia wolnych sobót w pracy szkół. Należałoby wyjaśnić, czy jest to możliwe i pożyteczne z punktu widzenia celów oświatowych, wychowawczych i in.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#HelenaJagiełowiczGawle">Byłoby pożądane, by lekarz szkolny odwiedzał dziecko w domu, nie na on jednak na to czasu. Ważne znaczenie dla poprawy stanu zdrowotnego i sanitarnego na praca higienistek szkolnych. Niestety są one często dobierane przypadkowo i nie zawsze najlepiej przygotowane do swoich obowiązków. Zaniedbuje się informację personelu szkolnej służby zdrowia o ostrych dyżurach w pobliskich szpitalach. Zbyt mało jest w szkołach pogadanek na temat higieny i ochrony zdrowia.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#KazimierzPlezia">Wiele zrobiono dla poprawy stanu zdrowia dzieci i młodzieży, opracowano słuszne, kompleksowe programy. W woj. tarnowskim opracowano także program poprawy warunków zdrowotnych i sanitarnych szkolnictwa i placówek oświatowo-wychowawczych, lecz jego realizację utrudnia brak środków inwestycyjnych i mocy przerobowych.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#KazimierzPlezia">Bardzo ważnym problemem jest higienizacja nauczania, wychowania i wypoczynku dzieci i młodzieży szkolnej. Braki w tej dziedzinie powodują wciąż jeszcze dużą liczbę schorzeń wzroku, układu kostnego i nerwowego. Wśród młodzieży szkół zawodowych i średnich zdarzają się przypadki alkoholizmu. Koniecznym jest wdrożenie przez szkolną służbę zdrowia odpowiedniej profilaktyki i metod leczenia.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#BarbaraKoziejŻukowa">Szczególnej opieki wymaga młodzież szkół zawodowych, największy bowiem jest wśród niej odsetek uczniów dojeżdżających, wywodzących się z trudnych środowisk i rodzin rozbitych. Sprawą bardzo istotną jest organizacja orzecznictwa, np. o przyczynach niepowodzeń szkolnych części tej młodzieży, niedostosowań psychicznych i społecznych. Jest to wspólne zadanie lekarzy szkolnych i zakładowych oraz nauczycieli.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#ZofiaMroczka">W woj. rzeszowskim opieka stomatologiczna nad młodzieżą rozwija się szybciej niż opieka ogólna. W zapobieganiu próchnicy dobre efekty przynosi stosowana od kilku lat fluoryzacja. Resort gospodarki komunalnej powinien przyspieszyć prace nad fluorkowaniem wody wodociągowej. Sprawą dużej wagi jest stabilizacja zatrudnienia lekarzy w szkołach i ograniczenie częstych obecnie przypadków odwoływania ich do innych prac.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#JadwigaLechSkubińska">Tylko 20 miast w kraju ma obecnie wodę fluorkowaną. Zanim w tej sprawie nie nastąpi szybszy postęp, wskazanym byłoby fluorkowanie każdego rodzaju pasty do zębów. Spora część młodzieży dotknięta jest lekomanią. Doprowadza to do przypadków zatruć i może być przyczyną wielu późniejszych schorzeń. Sprawie tej trzeba nadać większe znaczenie w działalności wychowawczej szkoły.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#HalinaKiliś">Rozwój kolonii zdrowotnych jest niewątpliwie osiągnięciem ostatnich lat. Jednak na tego rodzaju koloniach nie wystarcza opieka lekarza ogólnego; trzeba tym placówkom zapewnić kadrę specjalistyczną.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#ZenonaKuranda">Droga do zawodu higienistki szkolnej powinna prowadzić przez szkołę pielęgniarską. Obecnie roczne kursy dla higienistek nie dają pełnego przygotowania do tej pracy wymagającej nieraz podstawowych umiejętności terapeutycznych.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#HenrykRafalski">Nadal aktualny jest dezyderat Komisji w sprawie zapewnienia rodzinom rolników indywidualnych dodatków na dzieci kalekie. Na stan zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej wpływają w coraz większym stopniu nierozwiązane problemy ich dowożenia i dożywiania. W interesie młodzieży i całego państwa leży rozwój systemu preorientacji zawodowej i orzecznictwa. Chodzi tu o stworzenie warunków, które pozwolą wyłowić każde zdolne dziecko i zapewnić, mu odpowiednie wykształcenie. Jest to szczególnie ważne dla ludności wiejskiej, która ma większe trudności z dostępem do obecnego systemu preorientacji. Generalnie rzecz biorąc, dalszy rozwój opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą wiąże się ściśle z zapewnieniem całej ludności kraju należytej opieki podstawowej.</u>
<u xml:id="u-16.1" who="#HenrykRafalski">Przewodniczący Komisji Oświaty i Wychowania - poseł Jarema Maciszewski (PZPR): Dyskusja potwierdziła wielki postęp, jaki dokonał się w opiece nad zdrowiem dzieci i młodzieży. Wiele nowych, trudnych zjawisk w tej dziedzinie wiąże się z postępem cywilizacyjnym i rozwojem medycyny, np. z ograniczeniem śmiertelności niemowląt. W dalszej działalności wiele pożytku mogłaby przynieść polityka „małych kroków”, dbałość o podstawowe sprawy higieny w każdej szkole. Zapewnienie uczniom np. ręczników i mydła czy też szklanki mleka, zwłaszcza w szkołach wiejskich, nie wymaga wielkich nakładów ani wysiłku, a rezultaty tych drobnych z pozoru zabiegów z pewnością przyniosłyby wyraźną poprawę w ogólnym stanie zdrowia młodzieży szkolnej.</u>
<u xml:id="u-16.2" who="#HenrykRafalski">Propozycja wyprowadzenia wolnych sobót dla uczniów wymaga wszechstronnych badań. Konieczne byłoby przeprowadzenie w tej sprawie szerokiej konsultacji wśród rodziców. Koniecznym byłby także warunek ich wygospodarowania z przerw wakacyjnych, aby w wyniku dodatkowej nieobecności dzieci nie obniżyła się efektywność nauczania.</u>
<u xml:id="u-16.3" who="#HenrykRafalski">Komisje zaleciły podkomisji na podstawie przebiegu obrad opracowanie projektu opinii oraz dezyderatów.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>