text_structure.xml
21.2 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 5 grudnia 1977 r. Komisja Nauki i Postępu Technicznego, obradująca pod przewodnictwem posła Jerzego Nawrockiego, dokonała oceny realizacji ustawy z dnia 17 lutego 1961 roku o Instytutach Naukowo-Badawczych.</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">W posiedzeniu udział wzięli przedstawiciele: Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z wiceministrem Walerym Kujawskim, Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Maszyn Budowlanych z wiceministrem Leszkiem Kałkowskim, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów oraz Naczelnej Organizacji Technicznej z sekretarzem generalnym Zbigniewem Skierskim.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Posłowie otrzymali przygotowany przez resort nauki, szkolnictwa wyższego i techniki materiał zawierający ocenę realizacji ustawy z 17 lutego 1961 roku o Instytutach Naukowo-Badawczych.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">W imieniu Podkomisji Instytutów Naukowo Badawczych i Wdrożeń koreferat przedstawił poseł Jan Golonka (PZPR):</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Postęp we wszystkich dziedzinach życia społeczno-gospodarczego nie byłby możliwy bez wykorzystanie wyników naukowo-badawczych i technicznych oraz stworzenia odpowiedniej bazy naukowo-badawczej sprzężonej z działalnością przemysłu. Jest to zasadniczy cel powołania instytutów naukowo-badawczych, ośrodków badawczo-rozwojowych i laboratoriów badawczo-doświadczalnych funkcjonujących przy zakładach pracy. Wprowadzony od kilku lat organizacyjny system badań stwarza platformę szerokiej współpracy dla całej nauki polskiej.</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Szereg dużych instytutów i- ośrodków rozwojowych legitymuje się 25 i 30-letnim dorobkiem. wiele z nich pełni rolę wiodącą w określonych dziedzinach techniki oraz funkcje koordynacyjne związane z realizacją problemów rządowych i węzłowych- Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że te działy gospodarki, które szybciej się rozwijają i unowocześniają dysponują na ogół dobrym zapleczem naukowym.</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Ramy organizacyjno-prawne dla działalności instytutów badawczych stworzyła ustawa z 17 lutego 1961 r. o instytutach naukowo-badawczych. W ciągu 13 lat wydano 14 uchwał i rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy, które dostosowywały jej funkcjonowanie do aktualnych warunków.</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Podkomisja Instytutów Naukowo-Badawczych i Wdrożeń w wyniku wizytacji przeprowadzonych w 2 ośrodkach naukowo-badawczych - śląskim oraz poznańskim, zebrała obszerny materiał informacyjny, który upoważnia do stwierdzenia, że ustawa jest realizowane na ogół w sposób prawidłowy i nie ogranicza działalności instytutów naukowo-badawczych.</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Występują w niej jednak pewne luki. Brak jest np. dostatecznych uregulowań dotyczących fazy wdrożenia wyników badań naukowo-technicznych w przemyśle. Wdrożenia są najważniejszą częścią pełnego procesu badawczego, tu występuje najwięcej barier ograniczających przepływ myśli badawczej do produkcji. Proces wdrożeniowy uzależniony jest nie tylko od pracy instytutu, ale również od zainteresowania zakładów produkcyjnych. Często wdrożenia mają charakter międzyresortowy. Opracowanie w ustawie właściwej formuły dla przyśpieszenia realizacji wdrożeń byłoby czynnikiem mobilizującym dla instytutów naukowo-badawczych.</u>
<u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Ustawa nie obejmuje zakładów doświadczalnych instytutów, które stanowią coraz ważniejsze ogniwo łączące fazę badań z produkcją. Budowa prototypów urządzeń opracowywanych w wyniku badań i wstępna produkcja nowych tworzyw mają istotny wpływ na przyspieszenie wdrożeń naukowo-badawczych.</u>
<u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Przepisy ustawy dotyczące działalności rad naukowych pomijają całkowicie rolę rad naukowych w zakresie rozwoju kadr naukowych instytutów i spoza instytutów w zakresie prowadzenia przewodów doktorskich i habilitacyjnych. Obecnie rola rad naukowych jako ciała opiniodawczego została ograniczona (w związku z wprowadzeniem programów rządowych i węzłowych), wzrosły tym samym zadania wychowawcze rady naukowej, co powinno znaleźć odpowiedni wyraz w przepisach ustawy.</u>
<u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">W realizacji zadań badawczo-wdrożeniowych instytuty napotykają na szereg barier wykonawczych. Konieczne jest systematyczne doskonalenie pracy instytutów oraz poszukiwanie lepszych metod działania. Usprawnienia te zmierzać powinny przede wszystkim do bardziej selektywnego wyboru tematyki badawczej, dobierania zadań istotnych z punktu widzenia postępu społeczno-gospodarczego kraju oraz kompleksowego ich rozwiązywania. Dążyć trzeba również do zwiększenia i wymierności pracy kadry instytutów.</u>
<u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Z drugiej strony poszczególne resorty powinny precyzyjnie określać swoje potrzeby oraz aktywniej uczestniczyć i współdziałać przy Realizacji programów badawczych.</u>
<u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Należałoby, zdaniem podkomisji, opracować nowy system wdrożeń uwzględniający również działania ponadresortowe, w którym procesy wdrożeniowe dające korzyści społeczno-gospodarcze uzyskają właściwą rangę i będą skutecznie nadzorowane.</u>
<u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Jednym z istotnych czynników hamujących prowadzenie prac badawczych jest brak środków na budowę urządzeń prototypowych i aparatury. Efektywne prowadzenie prac badawczych utrudniają często przepisy ograniczające magazynowania materiałów oraz zakup niewielkiej ilości odczynników i części potrzebnych do badań. Skromny jest również przydział dewiz na zakup niezbędnej aparatury.</u>
<u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Instytuty dysponują szczupłymi środkami na rozwijanie współpracy międzypaństwowej, na udział w konferencjach i sympozjach. W porównaniu z innymi pionami nauki w minimalnym stopniu uczestniczą w funduszu stypendialnym.</u>
<u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Niewystarczający jest nadzór instytutów nad ośrodkami badawczo-rozwojowymi i laboratoriami badawczymi. Praktyka wykazuje np., że powoływanie niektórych ośrodków badawczych nie zawsze jest uzasadnione.</u>
<u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Rozwijanie postępu naukowo-technicznego ma zasadniczy wpływ na unowocześnienie i rozwój gospodarki. Dotychczasowe doświadczenia wskazują na potrzebę doskonalenia modelu i metod pracy instytutów naukowo-badawczych.</u>
<u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">(Dyskusja.)</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#BożenaHagerMałecka">Czy przepisy o instytutach naukowo-badawczych przewidujące możliwość łączenia, dzielenia i likwidacji instytutów są w praktyce stosowane i ile instytutów uległo przekształceniu?</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#JózefWięckowski">Czy w instytutach naukowo-badawczych przestrzegana jest i z jaką częstotliwością zasada rotacji kadr kierowniczych?</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#JerzyBuć">Generalne założenia ustawy sprzyjają prawidłowemu funkcjonowaniu instytutów i rozwijaniu działalności naukowo-badawczej. Zbyt duża liczba często zmienianych aktów wykonawczych do ustawy, prowadzi do sformalizowania działalności naukowo-badawczej.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#JerzyBuć">Obok instytutów naukowo-badawczych działających zgodnie z zasadami omawianej ustawy funkcjonuje szereg innych placówek badawczo-naukowych, które nie rozwijają autentycznej działalności naukowej, a koncentrują się na pracach związanych z udoskonaleniami czysto technicznymi w poszczególnych branżach. Od strony formalnej placówki te są traktowane tak, jak inne instytuty naukowo-badawcze. W konsekwencji odbija się to niekorzystnie na ogólnej ocenie prac naukowo-badawczych. Należałoby rozważyć możliwość precyzyjnych kryteriów przyznawania branżowej placówce badawczej rangi instytutu. Kryteria takie powinny uwzględniać zarówno ocenę potencjału intelektualnego jak i badawczego oraz uzależniać powołanie instytutu od rzeczywistego zapotrzebowania na prowadzenie prac naukowo-badawczych.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#JerzyBuć">W toku swoich prac podkomisja ustaliła, że większość aktualnie istniejących ośrodków badawczo-rozwojowych została zorganizowana w wyniku przekształceń zaplecza badawczego poszczególnych przedsiębiorstw.</u>
<u xml:id="u-4.3" who="#JerzyBuć">W efekcie wiele przedsiębiorstw musi organizować na nowo swoje zaplecze, co niekiedy napotyka na duże trudności.</u>
<u xml:id="u-4.4" who="#JerzyBuć">Zdecydowana większość instytutów powołanych na podstawie omawianej ustawy z 1961 r. spełnia swoje zadanie w dziedzinie wprowadzania nowych rozwiązań naukowo-technicznych w przemyśle.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#MarianMichniewicz">Zastrzeżenia wzbudzić może struktura kadrowa instytutów naukowo-badawczych. Nie są przestrzegane konsekwentnie ustalone zasady zaliczania do poszczególnych grup zwłaszcza w instytutach resortowych, dotyczy to zarówno kadry pracowników naukowych jak i pomocniczych, asystentów, starszych asystentów i adiunktów. O ile bowiem w szkołach wyższych i Polskiej Akademii Nauk np. konieczną przesłanką awansowania na stanowisko adiunkta, jest przeprowadzenie przewodu doktorskiego, to wymóg ten nie obowiązuje w instytutach naukowo-badawczych. Taki stan rzeczy wpływa niekorzystnie na ogólny poziom kwalifikacji kadr naukowych i prac naukowo-badawczych.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#JózefWięckowski">Odpowiednie przepisy ustawy przewidują, że nowe instytuty naukowo-badawcze mogą być powołane decyzją Prezesa Rady Ministrów po uprzednim jej uzgodnieniu z sekretarzem naukowym Polskiej Akademii Nauk. Określone w ramach tego przepisu kryteria powołania nowych placówek stanowić powinny skuteczną przeszkodę tworzenia instytutów niezdolnych do rozwijania autentycznej działalności naukowej.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#StefanPoznański">W wielu instytutach obniżył się bardzo prestiż rad naukowych, które pozbawione są możliwości rzeczywistego oddziaływania na kierunki prac naukowo-badawczych. Zdarza się, że decyzje podejmowane przez rady naukowe są korygowane w trybie administracyjnym przez osoby nie posiadające odpowiednich kompetencji. Na tym tle postulować należy wyraźnie określone w ustawie uprawnienia rad naukowych w dziedzinie decydowania o kierunkach prac naukowo-badawczych.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#StefanPoznański">Kierownictwo instytutów powierzać należy ludziom zaangażowanym nie uchylającym się od podejmowania decyzji ryzyka przy określaniu kierunków działalności naukowej. Często zdarza się, że dyrektorem instytutu naukowo-badawczego jest człowiek pozbawiony inicjatywy, niezdolny do podejmowania śmiałych decyzji.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#JerzyNawrocki">Negatywnej oceny działalności rad naukowych instytutów nie należy uogólniać. Rady naukowe szeregu instytutów naukowo-badawczych, wywierają istotny wpływ na kierunek działalności badawczej i spełniają ważne funkcje w dziedzinie podnoszenia poziomu kwalifikacji kadry naukowej.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#ZbigniewCzajkowski">Omawiana ustawa nie musi być w zasadniczych postanowieniach zmieniona. Konieczne jest natomiast opracowanie niektórych nowych aktów wykonawczych, ażeby zapewnić prawidłową i pełną realizację ustawy.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#ZbigniewCzajkowski">Alternatywę czy kierownictwo instytutu powinno być powierzone osobie w wysokich kwalifikacjach naukowych, czy też „praktykowi” należy rozstrzygnąć na rzecz naukowca. Tylko wtedy dyrektor instytutu może wykonywać prawidłowo swoje funkcje w zakresie inspirowania oryginalnych prac naukowych, o ile zostanie zwolniony od obciążeń administracyjnych.</u>
<u xml:id="u-9.2" who="#ZbigniewCzajkowski">Udoskonalenia wymaga proces wdrożeniowy wyników badań w przemyśle. W opracowanie mechanizmów doskonalących muszą włączyć się szerzej resorty. Działalność ich w tej dziedzinie nie jest wystarczająca. Nowy system powinien umiejętniej wykorzystywać bodźce ekonomiczne jak i stosowanie sankcji w stosunku do placówek nie wywiązujących się ze swych zadań.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#JanJanowski">Ustawa wywarła korzystny wpływ na realizację planu postępu naukowo-technicznego w gospodarce.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#JanJanowski">Stworzyła ona warunki dla koncentracji środowiska naukowego z poza szkół wyższych i Polskiej Akademii Nauk. Powołanie nowych ośrodków rozwojowych spowodowało jednocześnie znaczny odpływ kadry naukowej z przemysłu, co osłabiło w pewnym stopniu zaplecze badawcze poszczególnych przedsiębiorstw. Zbyt małą uwagę przywiązuje się do wzmocnienia tego zaplecza. Instytuty podejmować się muszą bowiem zadań związanych z ulepszeniem produkcji, zamiast koncentrować się na pracach decydujących o postępie naukowo-technicznym.</u>
<u xml:id="u-10.2" who="#JanJanowski">W instytutach naukowo-badawczych nie są dostatecznie jasno sprecyzowane kryteria kwalifikacyjne dla samodzielnych pracowników naukowo-badawczych. Zbyt małą wagę przywiązuje się w toku postępowania kwalifikacyjnego do oceny dorobku naukowego. Stanowiska naukowe docenta przyznawane są czasem jedynie za dorobek „techniczny”, bez uwzględniania elementów naukowych.</u>
<u xml:id="u-10.3" who="#JanJanowski">W celu, wzmocnienia kadry naukowo-badawczej w instytutach celowe byłoby stworzenie warunków sprzyjających przepływowi kadry z placówek Polskiej Akademii Nauk oraz szkół wyższych.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#WacławCzyżewski">Prawidłową ocenę funkcjonowania instytutów naukowo-badawczych utrudnia brak jednolitych kryteriów oceny, które uwzględniałyby w pierwszym rzędzie wartość naukową i znaczenia dla rozwoju gospodarczego prowadzonych prac badawczych.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#WacławCzyżewski">Według takich kryteriów należałoby dokonać kompleksowej oceny funkcjonowania wszystkich instytutów naukowo-badawczych na przestrzeni ostatnich 5 lat.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#JanGolonka">Kryteria kwalifikacyjne stosowane wobec samodzielnych pracowników naukowo-badawczych są obecnie ujęte jednolicie zarówno odnośnie instytutów resortowych i szkolnictwa wyższego jak i Polskiej Akademii Nauk. Brak jest jednolitości w odniesieniu do pomocniczych pracowników nauki. W tej dziedzinie istnieje szczególnie duże zróżnicowanie kryteriów pomiędzy różnymi placówkami.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#JanGolonka">Czynnikiem stymulującym działalność naukową poszczególnych instytutów jest wybór właściwej specjalizacji badawczej. Specjalizacja ta w każdym wypadku dotyczyć powinna zasadniczych problemów życia społecznego i gospodarczego naszego kraju.</u>
<u xml:id="u-12.2" who="#JanGolonka">Niezbędne jest wzmocnienie zaplecza badawczego zakładów przemysłowych. Wiele placówek badawczych w przedsiębiorstwach nie spełnia swojej roli, prowadzi to do „spychania” prac technicznych na instytuty naukowe, których działalność koncentrować się powinna na rozwiązywaniu ogólnych problemów naukowych i rozwojowych poszczególnych branż.</u>
<u xml:id="u-12.3" who="#JanGolonka">Podstawowym wyznacznikiem oceny prac instytutów powinien być stopień wdrożenia wyników ich badań naukowych w poszczególnych gałęziach przemysłu. Obecnie przyrost produkcji w zbyt małym stopniu osiąga się w wyniku postępu naukowo-technicznego, bazuje się natomiast w głównej mierze na nowych rozwiązaniach inwestycyjnych.</u>
<u xml:id="u-12.4" who="#JanGolonka">Istotnym elementem zabezpieczającym proces wdrożeniowy w gospodarce jest zabezpieczenie środków finansowych na Realizację nowych rozwiązań naukowo-technicznych.</u>
<u xml:id="u-12.5" who="#JanGolonka">Ustosunkowując się do dyskusji wiceminister nauki, szkolnictwa wyższego i techniki Walery Kujawski stwierdził, że w obecnym okresie działalność instytutów naukowo-badawczych jest szczególnie ważna.</u>
<u xml:id="u-12.6" who="#JanGolonka">Mimo pewnych braków omawiana ustawa przyczyniła się do znacznej poprawy działalności naukowo-badawczej instytutów.</u>
<u xml:id="u-12.7" who="#JanGolonka">Nowe placówki naukowo-badawcze powoływane są przy przestrzeganiu wszystkich kryteriów. Analizowana jest dokładnie obsada kadrowa i szereg innych warunków niezbędnych dla powołania nowej placówki. Wprowadzone zostały wnikliwe okresowe oceny prac. Bada się również poziom kadry, zakres realizowanej tematyki badawczej, wyposażenie w aparaturę itp. W sprawie prawidłowości procesu wdrożeń prowadzono kontrole przez trzy resorty:- nauki, szkolnictwa wyższego i techniki, finansów, oraz pracy, płac i spraw socjalnych. Zwrócono m.in. uwagę na kilkakrotne pobieranie wynagrodzenia za te same prace. Zasadę rotacji kadr kierowniczych przestrzega się już w przemyśle maszynowym.</u>
<u xml:id="u-12.8" who="#JanGolonka">Dla poprawy wyposażenia instytutów w aparaturę i sprzęt badawczy niezbędny jest rozwój krajowej bazy produkcyjnej oraz dalsza racjonalizacja importu i stopnia wykorzystania już istniejących urządzeń.</u>
<u xml:id="u-12.9" who="#JanGolonka">Dyrektor departamentu w Ministerstwie Przemysłu Maszynowego Antoni Leśniak poinformował m.in., że dysponujemy już poważnym i liczącym się potencjałem naukowo-badawczym. 16 instytutów przemysłowych, 11,2 tys. zatrudnionych w tym 25 profesorów, 870 pracowników z tytułem doktora nauk technicznych. Dla porównania można podać, że w 1971 r. łącznie z samodzielnymi pracownikami naukowo-badawczymi zatrudnialiśmy tylko 280 osób, w tym tylko kilku profesorów.</u>
<u xml:id="u-12.10" who="#JanGolonka">Jeżeli chodzi o metody oceny skuteczności działania naszych placówek, to resort wprowadził praktykę comiesięcznych ocen przynajmniej jednego instytutu. Zadania przemysłu maszynowego są szczególnie ważne. Realizujemy 18 problemów węzłowych, 1 program rządowy. Duże szanse naszym placówkom daje uchwała Rady Ministrów nr 107, pozwalająca (do 40%) inwestować samodzielnie w aparaturę i wyposażenie.</u>
<u xml:id="u-12.11" who="#JanGolonka">Poziom prac badawczych zależy od działalności rady naukowej, która stanowi doskonałe forum przepływu różnego typu informacji. Winna ona mieć przy tym nie tylko prawo do opiniowania, ale i do sugerowania określonych kierunków działalności naukowo-badawczej.</u>
<u xml:id="u-12.12" who="#JanGolonka">Trzeba się zastanowić nad problemem osobowości prawnej instytutów naukowo-badawczych. Samodzielni pracownicy naukowi wolą pracować w instytutach niż w centrach naukowo-produkcyjnych.</u>
<u xml:id="u-12.13" who="#JanGolonka">Zadania instytutów rosną, powinny one rozwijać współpracę międzynarodową. Do decyzji o tym, kto powinien być dyrektorem instytutu, należy podchodzić elastycznie. Tam, gdzie zasięg prac badawczo-rozwojowych jest większy, dyrektorem powinien być naukowiec, a tam, gdzie większy jest zakres prac wdrożeniowych - organizator i technolog. Sprawą ogromnej wagi jest zapewnienie skuteczności wdrażania licencji. Na całym świecie mobilność kadry w tym zakresie jest bardzo duża. Sprawą otwartą pozostają organizowanie praktyk pracowników naukowo-badawczych bezpośrednio w produkcji.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#JerzyNawrocki">Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki proponował swego czasu, aby NOT wspólnie z jakimś ośrodkiem naukowym podjął się zorganizowania sympozjum poświęconego sprawie wdrożeń. Jest to problem o zasadniczym znaczeniu. Placówki naukowe muszą bowiem wykazać się dorobkiem dla gospodarki narodowej. Omawiana ustawa o instytutach naukowo-badawczych nie wymaga nowelizacji. Należy jednak postulować, aby w przyszłości przygotować ustawę dotyczącą całej działalności naukowo-badawczej, a nie tylko Instytutów resortowych.</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#JerzyNawrocki">Podkomisja przygotowuje opinię w tej sprawie do Prezesa Rady Ministrów.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>