text_structure.xml 20.3 KB
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 30 maja 1968 r. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, obradująca pod przewodnictwem posła Józefa Kuleszy (PZPR), rozpatrzyła wnioski wynikające z doświadczeń niektórych zjednoczeń i zakładów eksperymentujących w dziedzinie planowania i zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">W posiedzeniu udział wzięli:</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">- przedstawiciele sejmowych komisji: Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, Handlu Wewnętrznego, Budownictwa i Gospodarki Komunalnej;</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">- przedstawiciele Komisji Planowania przy Radzie Ministrów z Przewodniczącym Komisji Planowania - Stefanem Jędrychowskim, Ministerstwa Finansów z podsekretarzem stanu Józefem Trendotą;</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">- przedstawiciele Najwyższej Iżby Kontroli z wiceprezesem Feliksem Pisulą;</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">- dyrektor Instytutu Planowania - prof. Józef Pajestka;</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">- dyrektorzy niektórych zjednoczeń objętych eksperymentem w dziedzinie planowania i zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Posiedzenie poprzedzone zostało pracą 5 zespołów poselskich, które w bezpośrednich rozmowach i kontaktach z kierownictwami zakładów i zjednoczeń, jak również przedstawicielami organizacji partyjnych i samorządu robotniczego zakładów pracy, badały przebieg eksperymentów.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">W skład zespołów wchodzili posłowie:</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">I. Igor Łopatyński (PZPR), Czesław Burski (ZSL), Stanisław Kozioł (ZSL), Ryszard Reiff (bezp. „Pax”);</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">II. Stanisław Cieślak (ZSL), Władysław Kuszyk (PZPR); Józef Raźny (SD), Michalina Tatarkówna-Majkowska (PZPR);</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">III. Bolesław Bednarek (PZPR), Jan Kołder (PZPR), Józef Łastowski (PZPR), Ewa Trojanowska (bezp.);</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">IV. Stanisław Hasiak (PZPR), Jan Dziemba (PZPR), Edward Graliński (PZPR), Bronisław Warowny (ZSL);</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">V. Zdzisław Siedlewski (SD), Krystyna Biernacka (SD), Eugeniusz Witek (ZSL).</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Zespoły zwizytowały szereg zakładów i zjednoczeń: Przemysłu Farmaceutycznego „Polfa”, Przemysłu Dziewiarskiego i Pończoszniczego, Przemysłu Maszyn i Aparatów Elektrycznych, Przemysłu Budowy Maszyn Ciężkich oraz Wrocławskie Zjednoczenia Przedsiębiorstw Budownictwa Komunalnego.</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Jak wynika z obszernego, przedstawionego posłom na piśmie opracowania zespołów, skoncentrowały one uwagę na tych zjednoczeniach i przedsiębiorstwach, których produkcja ma szczególne znaczenie dla zaopatrzenia rynku wewnętrznego, poziomu życia społeczeństwa oraz eksportu, których doświadczenia mogą być wykorzystane przez całe gałęzie gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">W opracowanych przez siebie materiałach zespoły omówiły zasady eksperymentów podjętych w wizytowanych zakładach i zjednoczeniach, efekty osiągnięte dzięki realizacji zasad eksperymentalnego zarządzania, trudności z jakimi spotykają się eksperymentujące jednostki gospodarcze oraz wnioski zmierzające do dalszego rozszerzenia i usprawnienia eksperymentów.</u>
          <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Przed posiedzeniem posłowie otrzymali również opracowaną na piśmie informację Najwyższej Izby Kontroli o eksperymentach gospodarczych w przedsiębiorstwach i zjednoczeniach.</u>
          <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Zagajając obrady, przewodniczący Komisji - poseł Józef Kulesza (PZPR) stwierdził, że problem eksperymentów gospodarczych. ma szczególnie ważne znaczenie, gdyż koncepcje zmierzające do usprawnienia metod planistycznych i sposobów zarządzania przedsiębiorstwami i zjednoczeniami powinny być przed szerokim upowszechnieniem sprawdzone w praktycznym działaniu.</u>
          <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Dlatego tak istotne jest krytyczne spojrzenie na dotychczasowe wyniki uzyskiwane przez jednostki eksperymentujące, ocenienie efektów eksperymentów, zbadanie słabości i ich przyczyn. Posiedzenie Komisji poprzedzone zostało konferencją Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, na której problemy związane z eksperymentami gospodarczymi omówione zostały przez polskich ekonomistów.</u>
          <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Na tle dotychczasowych doświadczeń jednostek eksperymentujących należy się zastanowić, jakie rozwiązania zdają egzamin, co w dziedzinie eksperymentów warto upowszechnić, jakie warunki należy stworzyć w celu zabezpieczenia eksperymentom powodzenia.</u>
          <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">Referat o niektórych problemach eksperymentowania w dziedzinie planowania i zarządzania przedstawił Dyrektor Instytutu Planowania przy Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego - prof. Józef Pajestka.</u>
          <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">(Streszczenie referatu podajemy na kartkach z numeracją rzymską)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#JózefKulesza">W dyskusji udział wzięli posłowie: Stanisław Hasiak (PZPR), Konstanty Łubieński (bezp. „Znak”), Igor Łopatyński (PZPR), Bolesław Bednarek (PZPR), Wiktor Obolewicz (PZPR), Ryszard Reiff (bezp. „Pax”), Józef Łastowski (PZPR), Zdzisław Siedlewski (SD), Ewa Trojanowska (bezp.), Eugeniusz Witek (ZSL) oraz dyrektor Zjednoczenia Przemysłu Stolarki Budowlanej - Jerzy Nowak, dyrektor Departamentu w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego - Jan Sidorowicz, dyrektor Zjednoczenia Przemysłu Farmaceutycznego „Polfa” - Hanna Tarchalska, dyrektor Departamentu w Ministerstwie Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych - Łucjan Pacia.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#JózefKulesza">Dodatkowych wyjaśnień udzielili: Przewodniczący Korniej i Planowania przy Radzie Ministrów - Stefan Jędrychowski i podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów - Józef Trendota.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#JózefKulesza">W dyskusji podkreślano pozytywne wyniki osiągane przez większość przedsiębiorstw i zjednoczeń eksperymentujących. Eksperymenty w dziedzinie planowania i zarządzania stały się źródłem pogłębienia zainteresowania problemami ekonomicznymi zakładów. Eksperymenty stały się w wielu wypadkach bodźcem do odchodzenia od myślenia kategoriami administracyjnymi do myślenia kategoriami ekonomicznymi. Udało się to osiągnąć zwłaszcza tam, gdzie rachunek korzyści stał się dostępny i zrozumiały dla członków załóg. Szczególnie cenne są osiągnięcia przedsiębiorstw eksperymentujących w dziedzinie handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#JózefKulesza">Nie wszystkie jednak eksperymenty przyniosły pozytywne rezultaty. Trudności wystąpiły zwłaszcza tam, gdzie eksperymentem objęto tylko poszczególne zakłady, a nie całe zjednoczenia.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#JózefKulesza">Wskazując na pozytywne na ogół wyniki eksperymentów, postulowano szersze stosowanie sprawdzonych w działalności nowych zasad planowania i zarządzania, zalecając równocześnie ostrożność i uwzględnianie specyfiki branż.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#JózefKulesza">Zdaniem posłów, jest sprawą szczególnej wagi znalezienie obiektywnych kryteriów jednoznacznej oceny wyników eksperymentu jak również wyznaczenie organu, który dokonywałby takiej oceny kompleksowo i w oparciu o nią wnioskował szersze stosowanie dobrych doświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#JózefKulesza">Trzeba, zdaniem posłów, zaniechać tych eksperymentów, które, choć trwają już długo, nie przyniosły wyników.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#JózefKulesza">Trzeba poszukiwać nowych form planowania i zarządzania. Zakłady eksperymentujące nie powinny być pod żadnym względem uprzywilejowane w stosunku do pozostałych. Trzeba eksperymentować w zakładach odpowiednio do tego organizacyjnie przygotowanych.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#JózefKulesza">Główną treścią eksperymentowanych metod planowania i zarządzania są postępy w dziedzinie decentralizacji. Nie umniejsza to w niczym roli centralnego planowania.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#JózefKulesza">Wskazywano, że w przedsiębiorstwach eksperymentujących należy przystosować formy pracy samorządu robotniczego do zmienionej sytuacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#JózefKulesza">Komisja postawiła sobie za zadanie, aby zbadać dotychczasowy przebieg i wyniki eksperymentów gospodarczych prowadzonych w niektórych z jednoczeniach i zakładach przemysłowych, przy czym chciała ona osiągnąć dwa główne cele: stwierdzić, które z wprowadzonych zmian i usprawnień nadają się już w świetle doświadczeń do szerszego upowszechniania oraz jak należy posuwać się naprzód w doskonaleniu systemu zarządzania i planowania.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#JózefKulesza">Eksperymenty, które przyniosły już dobre wyniki, wymagały niewątpliwie uprzedniego przygotowania, nierzadko przezwyciężania wielu przeszkód, a nawet oporów.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#JózefKulesza">Ranga eksperymentów w gospodarce będzie rosnąć; ich pozytywne wyniki i możliwości upowszechniania zależeć będą od tego czy wewnątrz przedsiębiorstw i zjednoczeń eksperymentujących będzie stworzony skutecznie działający system konfrontacji interesu ogólnogospodarczego, ogólnospołecznego z interesem załóg. Nie wystarczy, że statystyczne i ekonomiczne wyniki w skali ogólniejszej są pozytywne. Należy ustanowić taki system kontroli na miejscu, w przedsiębiorstwie, aby przeciwdziałać stwierdzonym już obecnie gdzieniegdzie niekorzystnym zjawiskom; zaliczyć można do nich m.in. trend do zwiększenia zatrudnienia i średniej płacy w grupie personelu niezatrudnionego bezpośrednio w produkcji.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#JózefKulesza">Słuszny jest wniosek, że powinno istnieć na szczeblu rządu ogniwo koncentrujące całą problematykę eksperymentów gospodarczych i nadające im kierunek. Niemniej jednak i na szczeblu resortów sprawom eksperymentów trzeba poświęcić więcej uwagi. Jak dotychczas, eksperymentowanie podjęły głównie w dwóch branżach resorty budownictwa i chemii, które rozważają też możliwość rozszerzenia ich na inne swoje branże. Wydaje się, że pozostałe resorty gospodarcze powinny być w takim samym stopniu zainteresowane doskonaleniem swojej działalności w drodze eksperymentów.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#JózefKulesza">Kapitalne znaczenie dla pracy przemysłu ma stabilizacja określonych normatywów finansowych. Trzeba przemyśleć możliwość wyjścia naprzeciw temu postulatowi.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#JózefKulesza">Istotnym problemem jest zabezpieczenie prawidłowego kształtowania się funduszu socjalnego załóg, który mieści się w tzw. dziale wydatków pozaoperacyjnych. Należy szukać takich rozwiązań, które łączyłyby w sobie możliwość i w tej dziedzinie wykorzystania w interesie załóg wyników lepszego gospodarowania i lepszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#JózefKulesza">Zniesione zostały uciążliwe przegrody w przedsiębiorstwach eksperymentujących. Dla uzyskania właściwych wyników wzmagać się powinna zarówno kontrola i egzekwująca funkcja samorządów robotniczych w stosunku do administracji, jak i ich rola współinicjatora nowych kierunków rozwoju, poszukiwania alternatywnych rozwiązań - słowem rola współgospodarza zakładu.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#JózefKulesza">Również od administracji zakładów eksperymentujących wymagać należy zwiększonej uwagi na kształtowanie się ekonomiki zakładów i zagadnień socjalnych załóg, zaś na szczeblu zjednoczeń trzeba stworzyć szerszą niż dotychczas płaszczyznę konfrontacji osiąganych wyników.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#JózefKulesza">W zakończeniu swego wystąpienia poseł Józef Kulesza zwrócił uwagę, że w resortach, które przystępują do upowszechnienia doświadczeń zakładów eksperymentujących należy dokonać powtórnej oceny i weryfikacji wyników we wszystkich dziedzinach ekonomiczno-społecznej działalności, jak również weryfikacji - w oparciu o te oceny - zasad obecnie prowadzonych i podejmowanych eksperymentów. Oceny takie powinny być dokonywane przy udziale czynników zapewniających ich obiektywny charakter.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#JózefKulesza">W kolejnym punkcie obrad Komisja powołała zespół w składzie posłowie: Igor Łopatyński (PZPR), Krystyna Biernacka (SD), Władysław Kuszyk (PZPR), Józef Łastowski (PZPR), Ryszard Reiff (bezp. „PAX”)i Eugeniusz Witek (ZSL), któremu zleciła wstępną analizę tej części projektu Kodeksu karnego, która została przekazana do rozpatrzenia Komisji (przestępstwa przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym PRL, przestępstwa przeciwko mieniu, przestępstwa gospodarcze, fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków urzędowych i narzędzi pomiarowych).</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#JózefKulesza">O NIEKTÓRYCH PROBLEMACH EKSPERYMENTOWANIA W DZIEDZINIE PLANOWANIA I ZARZĄDZANIA</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#JózefKulesza">Streszczenie referatu wygłoszonego przez dyrektora Instytutu Planowania przy Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Prezesa Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego - prof. Józefa Pajestka na posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w dniu 30 maja 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#JózefKulesza">Akcja eksperymentowania gospodarczego w przedsiębiorstwach i zjednoczeniach rozwijała się w oparciu o uchwały IV Zjazdu Partii i IV Plenum KC PZPR. W pierwszym okresie ta stosunkowo szeroka akcja charakteryzowała się jednak szeregiem niedociągnięć, wiele w niej było przypadkowości, fragmentarycznych rozwiązań, często brak szerzej pomyślanej strategii eksperymentowania.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#JózefKulesza">Ogólnie należy ocenić eksperymentowanie, jako działalność wysoce użyteczną ekonomicznie, społecznie i politycznie.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#JózefKulesza">Omówieniu doświadczeń wynikających z działalności przedsiębiorstw i zjednoczeń eksperymentujących poświęcona była ostatnia konferencja Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Z ocen dokonanych na tej konferencji wynika, że niezależnie od wartości eksperymentów dotyczących poszczególnych przedsiębiorstw, czy też ich grup, przede wszystkim na uwagę zasługują eksperymenty prowadzone przez zjednoczenia, jako bardziej kompleksowe, ujmujące w sposób bardziej całościowy określane zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#JózefKulesza">Trzeba sobie uświadomić fakt, że trudność w eksperymentowaniu polega na tym, iż nowe rozwiązania bezpośrednio stykają się ze starymi formami sprawozdawczości, planowania itp. Ten styk rzutuje ujemnie na działanie eksperymentu. Gdy jednak nowe zasady obejmują całe zjednoczenie - przeprowadzenie wielu rozwiązań jest znacznie łatwiejsze. Eksperyment zjednoczenia obejmuje bowiem i centralę zjednoczenia, i podległe mu przedsiębiorstwa poprzez stworzenie nowego układu stosunków i instrumentów ekonomicznych. Zjednoczenia eksperymentujące wykazały wiele ambicji w takim właśnie kompleksowym rozwiązywaniu całokształtu zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#JózefKulesza">Zasadnicza treść podejmowanych eksperymentów gospodarczych w zjednoczeniach przemysłowych - to rozumna decentralizacja bieżącego zarządzania. Nie dysponujemy obecnie jeszcze dokładnymi danymi dotyczącymi stopnia zasięgu nowego stosunku między zjednoczeniami i przedsiębiorstwami. Można jednak już teraz stwierdzić, że te zjednoczenie, które uzyskiwały większe kompetencje, przekazywały je w szerszym stopniu swoim przedsiębiorstwom. Wydaje się niezbędne zwrócenie szczególnej uwagi na stosunek wzajemny między zjednoczeniami i przedsiębiorstwami.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#JózefKulesza">Rozumna decentralizacja dokonywała się poprzez wprowadzanie nowych mechanizmów ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#JózefKulesza">Podstawowym elementem tego mechanizmu ekonomicznego jest konsekwentne stosowanie zasad rozrachunku gospodarczego. Podkreślić należy, że w eksperymentujących zjednoczeniach zachowana, została niezbędna i dostatecznie silna pozycja centralnego kierownictwa i zasad planowania centralnego.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#JózefKulesza">Podstawowym kierunkiem rozwiązań ekonomicznych we wszystkich eksperymentach jest poważne ograniczenie dyrektywnych wskaźników planu rocznego i równolegle z tym następujący wzrost działania rozrachunku gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#JózefKulesza">IV Zjazd Partii postawił przed zjednoczeniami zadanie oparcia ich działalności na rozrachunku gospodarczym. Dlatego też wszystkie rozwiązania zjednoczeń eksperymentujących zmierzają w kierunku umocnienia rozrachunku gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#JózefKulesza">Kompleksowo eksperymentujące zjednoczenia przyjęły jako zasadniczy instrument ekonomiczny opieranie się na wyniku finansowym, z czym wiążą system bodźców, nagród, premii, samofinansowanie itp.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#JózefKulesza">Niektóre zjednoczenia stosują zasadę samofinansowania, obejmując nią swoje inwestycje. Trzeba jednakże brać pod uwagę potrzeby i efektywność inwestycji w skali całej gospodarki narodowej. Dotychczasowe doświadczenia wskazują jednak na to, że dalsze rozszerzanie zasady samofinansowania jest kierunkiem prawidłowym, trzeba jednak równocześnie zabezpieczyć formy wpływu planowania centralnego na realizację tej zasady.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#JózefKulesza">Bardzo istotną cechą działalności zjednoczeń eksperymentujących jest to, że oparły się one na stosunkowo stałych normatywach finansowych obowiązujących przez dłuższe okresy czasu; przyjęło się określenie tych normatywów jako stałych „reguł gry”. Zjednoczenia ustalają w nich stałe zasady podziału wypracowanego dochodu między inwestycje, premie itp. Niezbędne byłoby stworzenie warunków sprzyjających dalszej stabilizacji tych reguł z zastrzeżeniem przestrzegania społecznych i ekonomicznych zasad tego podziału.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#JózefKulesza">Dalszym rozszerzeniem działania rozrachunku gospodarczego zjednoczeń i przedsiębiorstw jest próba wiązania efektywności handlu zagranicznego z wynikami rozrachunku gospodarczego; dobre doświadczenia w tej dziedzinie uzyskało Zjednoczenie Przemysłu Farmaceutycznego.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#JózefKulesza">Na wnikliwą obserwację zasługują rozwiązania dotyczące zatrudnienia i funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#JózefKulesza">Ciekawe i wymagająca otoczenia szczególną uwagą są eksperymenty zmierzające do stworzenia warunków dla większej elastyczności w dziedzinie handlu zagranicznego. Dotychczasowe eksperymenty wykazały celowość szerszego wprowadzania - tam gdzie jest to ekonomicznie uzasadnione - wskaźnika salda dewizowego w miejsce obowiązujących limitów eksportu i importu.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#JózefKulesza">Za niedostateczny uznać należy dotychczasowy zasięg eksperymentów w dziedzinie płac, cen itp.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#JózefKulesza">Rozwiązania, które sprawdziły się w działaniu, należy przenosić do zjednoczeń i przedsiębiorstw nieobjętych dotychczas eksperymentowaniem, przy czym zasadnicza uwaga powinna być skierowana na utrwalanie właściwych stosunków między zjednoczeniami i przedsiębiorstwami.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>