text_structure.xml 86.2 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Jak podawaliśmy w biuletynie wczorajszym (por. BPS)464/IV kad./ Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wysłuchała na posiedzeniu w dniu 15 b.m.:</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">- referatu Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów - Stefana Jędrychowskiego - O GŁÓWNYCH KIERUNKACH PROJEKTU NARODOWEGO PLANU GOSPODARCZEGO NA 1968 ROK I PODSTAWOWYCH ZAŁOŻENIACH PLANU NA ROK 1969;</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">- referatu Ministra Finansów - Jerzego Albrechta - O PROJEKCIE BUDŻETU PAŃSTWA NA ROK 1968.</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">W załączeniu, na kartkach z numeracją rzymską, podajemy teksty tych referatów.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">O GŁÓWNYCH KIERUNKACH PROJEKTU NARODOWEGO PLANU GOSPODARCZEGO NA 1968 ROK I PODSTAWOWYCH ZAŁOŻENIACH PLANU NA ROK 1969.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Referat Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów ob. Stefana Jędrychowskiego, na posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w dniu 15 listopada 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Przedkładając pod obrady projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1968 oraz podstawowych założeń planu na 1969 rok, należy na wstępie ocenić przewidywane rezultaty ekonomiczne bieżącego roku, stanowiące bazę wyjściową dla zadań ustalonych dla lat 1968 i 1969.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Rok bieżący charakteryzuje się szybkim tempem rozboju gospodarki narodowej, przekraczającym w szeregu dziedzin tempo osiągane w latach 1965-1966.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Na podstawie aktualnych danych, które do końca roku nie ulegną prawdopodobnie istotniejszym zmianom, przewiduje się, że produkcja globalna przemysłu uspołecznionego osiągnie w 1967 r. poziom o około 7,5 proc. wyższy niż w 1966 r., co oznacza wykonanie planu w 101,6 proc. Szacuje się jednocześnie, że produkcja globalna rolnictwa wzrośnie w 1967 r. o 0,7 proc. w porównaniu z 1966 r., co oznacza przekroczenie założeń planu o ok. 5 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Poważnemu rozwinięciu uległa działalność inwestycyjna, co wyraża się w zwiększeniu nakładów w porównaniu z 1966 r. o 9,3 proc. Również obroty handlu zagranicznego - wzrastające o ok. 6 proc. - przekroczą zadania planu. Szczególnie eksport wzrośnie znacznie, gdyż o 9 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Szacuje się wstępnie, że przeciętna płaca realna w gospodarce uspołecznionej wzrośnie w 1967 r. o prawie 2,5 proc., zaś dochody realne ludności z pracy w gospodarce uspołecznionej wzrosną w przeliczeniu na 1 osobę o ponad 4 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Jednocześnie jednak należy podkreślić, że równolegle do tych pozytywnych zjawisk, występowały również objawy niekorzystne, do których zalicza się:</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">- niepełne wykonanie planu produkcji przedmiotów spożycia i jej niedostateczny wzrost zarówno w stosunku do założeń planu 5-letniego, jak i w stosunku do zwiększonej siły nabywczej ludności;</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">- niepełne wykonanie planu akumulacji finansowej w przemyśle przez szereg resortów;</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">- niedostateczny wzrost sprzedaży w handlu w stosunku do wzrostu siły nabywczej ludności oraz zaostrzenie trudności w pełnym pokryciu zapotrzebowania rynku na mięso i niektóre artykuły przemysłowe;</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">- niepełne wykonanie planu eksportu maszyn i urządzeń do krajów kapitalistycznych, a w obrotach z krajami socjalistycznymi szybszy wzrost importu z niektórych krajów niż eksportu do nich, a w rezultacie pogorszenie sytuacji płatniczej w obrotach z tymi krajami;</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">- pomimo przyspieszenia w porównaniu z 1966 r. - niedostateczny wzrost wartości produkcji na 1 zatrudnionego w przemyśle zarówno w stosunku do założeń planu 5-letniego, jak i w stosunku do wzrostu przeciętnych płac.</u>
          <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">W konsekwencji działania tych zjawisk powstały pewne napięcia w gospodarce narodowej. Dlatego też projekt narodowego Planu Gospodarczego na 1968 r., zakładając dalszy rozwój gospodarki narodowej oraz wzrost spożycia, przewiduje takie proporcje i tempo wzrostu, które ułatwiłyby przezwyciężenie powstałych niedociągnięć oraz bardziej harmonijny rozwój ekonomiczny kraju w warunkach równowagi na rynku wewnętrznym i w stosunkach gospodarczych z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Przechodząc do omówienia podstawowych proporcji planu na 1968 r. pragnę zwrócić uwagę na pewne przyspieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego wytworzonego, który na rok przyszły zakładamy w wysokości 4,8 proc. wobec 4,3 proc. w roku 1967, a w 1969 r. w wysokości 6,3 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Podstawowym czynnikiem wzrostu dochodu narodowego jest dalszy rozwój przemysłu uspołecznionego, wyrażający się we wzroście globalnej produkcji przemysłowej w cenach porównywalnych w 1968 r. o 7,1 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Założone tempo rozwoju przemysłu pozwala na wzrost produkcji czystej tego działu gospodarki narodowej w 1968 r. o 7,7 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">W roku 1968 będziemy kontynuować założoną w planie 5-letnim zmianę struktury produkcji przemysłowej, zmierzając do pełniejszego dostosowania jej do potrzeb gospodarki narodowej oraz tendencji rozwojowych na świecie.</u>
          <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Przy wzroście produkcji globalnej przemysłu o 7,1 proc., najszybciej ma wzrosnąć produkcja przemysłu chemicznego (o 11,8 proc.), przemysłu maszynowego (o 10,2 proc.), energetyki (o 8,6 proc.) oraz hutnictwa metali nieżelaznych (o 8,5 proc.). Produkcja przemysłu odzieżowego wzrośnie o 6,7 proc., skórzano-obuwniczego o 6,2 proc., włókienniczego o 5,6 proc., materiałów budowlanych o 4,5 proc. oraz spożywczego o 1,7 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">Stosunkowo niskie tempo wzrostu produkcji przemysłu spożywczego tłumaczy się częściowo np. w takich branżach jak przemysł mięsny, przemysł mleczarski oraz przemysł ziemniaczany ograniczonymi możliwościami dostaw surowców przy założonym w planie poziomie produkcji roślinnej i zwierzęcej, częściowo zaś istniejącym stanem nasycenia popytu na wyroby tego przemysłu. To ostatnie dotyczy takich branż jak np. przemysł cukrowniczy, przemysł olejarski, przemysł spirytusowy, przemysł młynarski.</u>
          <u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">Zgodnie z przyjętą metodą szacowania w planie plonów podstawowych roślin uprawnych na poziomie faktycznie osiągniętych średnich plonów w ciągu ostatnich 4 lat, przyjmuje się w projekcie planu założenie, że produkcja globalna rolnictwa będzie niższa w 1968 r. o ok. 1,5 proc. w porównaniu z 1967 r. W stosunku do średniej wartości produkcji rolniczej w latach 1964- 1967 ogółem wartość produkcji rolniczej w roku 1968 będzie wyższa o ok. 3,4 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.25" who="#komentarz">Założone zmniejszenie produkcji rolniczej w 1968 r. w porównaniu z rokiem 1967 przy równoczesnym wzroście nakładów materialnych na produkcję sprawiają, że poziom produkcji czystej rolnictwa w planie na 1968 r. jest niższy o 4 proc. w porównaniu z poziomem 1967 r. Istnieje jednak możliwość uzyskania lepszego wyniku w przypadku osiągnięcia w 1968 r. wyższych plonów, jakkolwiek należy również liczyć się z tym, że po latach dobrych urodzajów, może nadejść rok o nieco gorszych rezultatach.</u>
          <u xml:id="u-1.26" who="#komentarz">Plan na lata 1968/1969 zakłada kontynuację dotychczasowej polityki mającej na celu dalszy rozwój i intensyfikację produkcji rolniczej. W związku z tym projekt planu przewiduje w 1968 r. dalszy wzrost nakładów inwestycyjnych na cele produkcyjne w rolnictwie (o 6,3 proc.), poważne rozszerzenie dostaw nawozów mineralnych /z ok. 79 kg w 1967 r. do 91 kg w 1968 r. i 113,5 kg w 1969 r. na hektar użytków rolnych oraz wzrost dostaw maszyn i narzędzi rolniczych, pasz przemysłowych, środków ochrony roślin, jak również usprawnienie metod oddziaływania na kierunki i rozwój produkcji w gospodarstwach indywidualnych. Szczególnie istotnym zadaniem jest uzyskanie dalszego rozwoju produkcji zbóż. W produkcji zwierzęcej podstawowy nacisk będzie położony na zwiększenie pogłowia bydła przy jednoczesnym podejmowaniu kroków, mających na celu utrzymanie pogłowia trzody chlewnej na wysokim poziomie, osiągniętym w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-1.27" who="#komentarz">Projekt Narodowego Planu Gospodarczego przewiduje, że dochód narodowy do podziału wzrośnie w 1968 r. w takim samym tempie, jak dochód narodowy wytworzony, a mianowicie o ok. 4,8 proc. w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu 1967 r. oraz o ok. 6,7 proc. w 1969 r. w porównaniu z 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-1.28" who="#komentarz">Podstawowym założeniem planu w zakresie podziału dochodu narodowego jest dostosowanie struktury tego podziału do aktualnych warunków i możliwości, a przede wszystkim stworzenie realnych warunków założonego wzrostu spożycia ludności oraz zapewnienie niezbędnego poziomu inwestowania.</u>
          <u xml:id="u-1.29" who="#komentarz">Założenia planu na 1968 r. przewidują wzrost części dochodu narodowego przeznaczonej na spożycie o ok. 5,0 proc., w tym na spożycie indywidualne o ok. 4,6 proc. oraz na spożycie zbiorowe o ok. 8,0 proc. Oznacza to, że wzrost spożycia indywidualnego na 1 mieszkańca wyniesie w 1968 r. około 3,6 proc. w porównaniu z rokiem 1967.</u>
          <u xml:id="u-1.30" who="#komentarz">Szacuje się, że wzrost spożycia ogółem na rok 1969 wyniesie ok. 4,2 proc., w tym wzrost spożycia indywidualnego ok. 4,0 proc., a spożycia pozostałego ok. 4,9 proc. w porównaniu z planem na 1968 rok.</u>
          <u xml:id="u-1.31" who="#komentarz">Założony na 1968 r. wzrost spożycia indywidualnego wynika z przyjętej dla tego roku w bilansie pieniężnych dochodów i wydatków ludności siły nabywczej, łącznie z zawartą w tym bilansie rezerwą.</u>
          <u xml:id="u-1.32" who="#komentarz">W projekcie planu na 1968 r. przewiduje się, że globalne pieniężne dochody ludności wyniosą ok. 496 mld zł, co oznacza wzrost w stosunku do 1967 r. o 6,2 proc. W ramach tych dochodów wynagrodzenia objęte funduszem płac przyjęto na poziomie 273 mld zł, co oznacza wzrost o 6,3 proc. w porównaniu z przewidywanym wykonaniem w 1967 r. Założenia dotyczące wzrostu spożycia znajdują ogólnie biorąc pełne pokrycie w planie obrotu towarowego, przewidującym, że zakupy towarów w handlu uspołecznionym wzrosną co najmniej o 5,6 proc. oraz w przewidywanej sprzedaży usług w gospodarce uspołecznionej, która wzrośnie o 6,2 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.33" who="#komentarz">Akumulowana część dochodu narodowego w 1968 r. wzrośnie o 4,5 proc. w porównaniu z rokiem bieżącym. Podstawowy składnik akumulowanej części dochodu narodowego - inwestycje netto będą zgodnie z założeniami planu wyższe o ok. 4 proc. W ramach ogólnego wzrostu inwestycji zakłada się jednak wzrost podstawowych inwestycji planu centralnego i terenowego (tzw. grupy „A”) o prawie 11 proc., podczas gdy inwestycje tzw. grupy „B”, a w pierwszym rzędzie inwestycje przedsiębiorstw i inwestycje drobne ulegną pewnemu ograniczeniu.</u>
          <u xml:id="u-1.34" who="#komentarz">Na tle tych ogólnych proporcji i kierunków projektu NPG na 1968 r. należy omówić dokładniej te zagadnienia, które będą miały szczególnie duże znaczenie dla rozwoju gospodarczego kraju w nadchodzącym okresie.</u>
          <u xml:id="u-1.35" who="#komentarz">Na czołowym miejscu należy wymienić tu problemy związane z poprawą zaopatrzenia rynku wewnętrznego. W roku 1968 przewidujemy dalszy wzrost dochodów ludności, których podstawowym elementem jest wzrost osobowego i bezosobowego funduszu płac o 13,6 mld zł, czyli o 5,6 proc. w porównaniu z 1967 r. Wzrost ten nie obejmuje regulacji płac, które jak co roku dokonywane będą z rezerwy. Ważnym czynnikiem wzrostu dochodów ludności będzie podwyżka rent i emerytur, związana zaprowadzeniem w życie pierwszego etapu reformy rent. Tym zwiększonym dochodom ludności powinien odpowiadać odpowiedni wzrost dostaw atrakcyjnych i poszukiwanych towarów oraz odpowiedni rozwój usług.</u>
          <u xml:id="u-1.36" who="#komentarz">Dlatego też w 1968 r. konieczne jest podjęcie kroków, które zmniejszyłyby trudności występujące w bieżącym roku, gdy mieliśmy niedostateczny wzrost sprzedaży w handlu w stosunku do wzrostu siły nabywczej ludności oraz nadmierny przyrost zapasów szeregu towarów, a jednocześnie szereg potrzeb mieszkańców nie było w pełni zaspokojonych. W celu rozwiązania wymienionych problemów:</u>
          <u xml:id="u-1.37" who="#komentarz">po pierwsze - nastąpi dalszy wzrost produkcji towarów rynkowych (o ponad 5 proc.), a zwłaszcza dalsza popijawa ich jakości oraz lepsze dostosowanie struktury produkcji do potrzeb ludności;</u>
          <u xml:id="u-1.38" who="#komentarz">po drugie - przewiduje się wzbogacanie rynku wewnętrznego towarami importowanymi oraz dokonywanie takich dodatkowych transakcji eksportowo-importowych w zakresie artykułów konsumpcyjnych, które przyczyniłyby się do wzrostu dostaw artykułów najbardziej poszukiwanych;</u>
          <u xml:id="u-1.39" who="#komentarz">po trzecie - konieczne jest pogłębienie badań rynku w celu lepszego uwzględnienia w dostawach towarów potrzeb poszczególnych terenów kraju i grup ludności;</u>
          <u xml:id="u-1.40" who="#komentarz">po czwarte - należy usprawnić pracę aparatu handlu, zmierzając zarówno do lepszej obsługi klientów, jak i do rozszerzenia sprzedaży towarów, których produkcja może ulec zwiększeniu.</u>
          <u xml:id="u-1.41" who="#komentarz">Projekt planu przewiduje, że wartość towarów przeznaczonych na zaopatrzenie obrotów detalicznych będzie wyższa w porównaniu z 1967 r. o 6,8 proc. W zakresie towarów żywnościowych przewiduje się dalszą poprawę struktury spożycia w wyniku zwiększonych dostaw artykułów zawierających białko zwierzęce oraz dostaw owoców i warzyw. Szczególnie znacznie wzrastają tu dostawy ryb - o ponad 14 proc., jaj - o ponad 11 proc. oraz owoców cytrusowych - o prawie 20 proc. Nieco wolniej natomiast, ze względu na przewidywane możliwości produkcyjne, wzrosną dostawy mięsa - o 3 proc. zaś dostawy masła ze względu na prognozę niewielkiego tylko wzrostu produkcji i skupu mleka utrzymają się na poziomie roku bieżącego. W silniejszym stopniu zwiększone zostaną natomiast dostawy smalcu, częściowo w oparciu o dodatkowy import, realizowane jeszcze w tym roku. Plan zakłada wzrost dostaw tłuszczów roślinnych o 6,8 proc., jednak w razie potrzeby dostawy margaryny i innych tłuszczów roślinnych mogą być wykonane ponad tę liczbę, gdyż istnieją wolne zdolności produkcyjne w przemyśle olejarskim i dodatkowe zaopatrzenie w surowce jest możliwe. Wobec pomyślnych zbiorów buraków cukrowych w 1967 r. możliwe jest także zwiększenie dostaw cukru na rynek ponad poziom planu, który na podstawie oceny dotychczas kształtujących się tendencji konsumpcyjnych, zakłada wzrost o 5,5 proc. W przypadkach lepszych niż założono w planie wyników rolnictwa, bądź powstania możliwości dokonania odpowiednich transakcji na rynkach zagranicznych, uzyskane w ten sposób nadwyżki będą przeznaczane na poprawę zaopatrzenia kraju.</u>
          <u xml:id="u-1.42" who="#komentarz">W zakresie wyrobów włókienniczych plan na rok 1968 przewiduje dalszy wzrost udziału włókien syntetycznych w tkaninach wełnianych i bawełnianych, a w wyrobach dziewiarskich i pończoszniczych wzrost udziału anilany oraz przędzy elastilowej. Ogólna wartość dostaw przemysłu lekkiego na rynek w 1968 r. wzrośnie w porównaniu z 1967 r. o 9,4 proc., w tym wyrobów przemysłu włókienniczego o 10,0 proc., przemysłu odzieżowego o 8,5 proc., wyrobów dziewiarskich o 13,7 proc., a wyrobów pończoszniczych o 6,2 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.43" who="#komentarz">W roku 1968 przewiduje się położenie szczególnego nacisku na zwiększenie produkcji i dostaw artykułów najbardziej poszukiwanych na rynku jak wysoko procentowe tkaniny wełniani tkaniny wełniano-argonowe, tkaniny prześcieradłowe, koce i kołdry bawełniane, tkaniny podszewkowe z jedwabiu sztucznego, Nastąpi również dalszy wzrost produkcji koszul stilonowych typu „non iron” do 1,4 mln sztuk, tj. o 9,6 proc. w stosunku do 1967 r. Przewiduje się również wprowadzenie na rynek koszul z tkanin popelinowych niemnących.</u>
          <u xml:id="u-1.44" who="#komentarz">W planie na 1968 r. zakłada się rozszerzenie produkcji nowych asortymentów wyrobów z udziałem włókien wiskozowych typu Polinosic oraz tkanin elastycznych z przędz teksturowanych. Zakłada się, że produkcja tkanin wykończonych apreturami szlachetnymi wzrośnie z 257 mln mb w 1967 r. do 306 mln mb w 1968 r., tj. o 19,1 proc. Udział tkanin wykończonych apreturami szlachetnymi w ogólnej produkcji tkanin w przedsiębiorstwach Ministerstwa Przemysłu Lekkiego stanowić będzie w 1968 r. 25,8 proc. wobec 22,6 proc. w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-1.45" who="#komentarz">W zakresie wyrobów przemysłu skórzano-obuwniczego zakłada się wzrost dostaw w 1968 r. o 5 proc. Uwzględniając preferencję konsumentów, przewiduje się zwłaszcza zwiększenie produkcji i dostaw asortymentów bardziej skórochłonnych. Ponadto podjęte winny być kroki zmierzające do poprawy jakości produkowanego obuwia i lepszego dostosowania jego asortymentu do potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-1.46" who="#komentarz">W zakresie artykułów przemysłowych trwałego użytku założone na 1968 r. dostawy przytłaczającej ilości wyrobów oznaczają pełne pokrycie przewidywanych potrzeb rynku. Dotyczy to zwłaszcza motorowerów, których dostać wzrosną o 20 proc., rowerów, telewizorów, pralek.</u>
          <u xml:id="u-1.47" who="#komentarz">Dostawy samochodów osobowych wzrosną o 8 proc., jakkolwiek przewiduje się, że ten wzrost nie pokryje w pełni popytu. Lepsze zaspokojenie potrzeb w tym zakresie będzie mogło nastąpić dopiero w 1969 r. po uruchomieniu na szerszą skalę produkcji samochodów licencyjnych.</u>
          <u xml:id="u-1.48" who="#komentarz">Szczególnie istotnym problemem w tym zakresie jest podniesienie jakości wyrobów oraz wprowadzanie nowych, udoskonalonych i dostosowanych do potrzeb ludności modeli. Stawia to poważne zadania przed przemysłem, a zwłaszcza przed przemysłem metalowym i elektrotechnicznym.</u>
          <u xml:id="u-1.49" who="#komentarz">Przemysł powinien ponadto wykorzystać wszystkie możliwości powiększenia ponad zadania planowe dostaw na rynek poszukiwanych drobnych artykułów gospodarstwa domowego, artykułów instalacyjno-sanitarnych, drobnych narzędzi, wyrobów nożowniczych sprzętu grzejnego, sprzętu elektrotechnicznego itp. Z drugiej natomiast strony aparat handlu powinien aktywniej sprzedawać te artykuły przemysłowe trwałego użytku, gdzie istnieją wysokie zapasy, bądź których produkcja może być zwiększona.</u>
          <u xml:id="u-1.50" who="#komentarz">Przedstawione założenia dalszej poprawy zaopatrzenia rynku w 1968 r. nie we wszystkich przypadkach będą mogły jednak w pełni zaspokoić przewidywane obecnie zapotrzebowanie rynku. W tych przypadkach duże znaczenie - obok ewentualnego zwiększenia produkcji lub importu - będzie posiadać kierowanie popytu ludności, drogą odpowiedniej reklamy oraz polityki cen na artykuły, które mogą być substytutami towarów deficytowych.</u>
          <u xml:id="u-1.51" who="#komentarz">Ważnym elementem poprawy zaopatrzenia rynku jest, jak już kilkakrotnie podkreślałem, podniesienie jakości sprzedawanych ludności towarów. Zagadnienie to nie dotyczy wyłącznie artykułów konsumpcyjnych; poprawa jakości wszystkich wprowadzanych do obrotu przedmiotów wytwarzanych przez przemysł ma kapitalne znaczenie dla efektywnego rozwoju gospodarki narodowej. Dlatego też sprawom jakości produkcji trzeba będzie poświęcić w 1968 r. jeszcze więcej uwagi niż dotychczas. W związku z tym w planie na 1968 r. zakłada się poprawę jakości produkcji w szeregu gałęziach przemysłu. Przytoczę tylko niektóre założenia w zakresie poprawy jakości wyrobów, które znalazły wyraz w założonych w projekcie planu dodatkowych kosztach produkcji.</u>
          <u xml:id="u-1.52" who="#komentarz">W przemyśle gumowym dotyczy to w szczególności poprawy jakości opon i dętek, w przemyśle chemicznym, poprawy jakości lakierów i emalii oraz estetyki opakowań wyrobów chemii gospodarczej. W planie kosztów na 1968 rok dla przedsiębiorstw Ministerstwa Przemysłu Chemicznego uwzględniono na ten cel środki w wysokości ok. 135,0 mln zł, z czego dla przemysłu gumowego ok. 45,0 mln zł. Zakładana poprawa jakości opon i dętek znajdzie wyraz w zwiększeniu przebiegu opon samochodowych i motocyklowych oraz w przedłużeniu okresu użytkowania opon wykorzystywanych do sprzętu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-1.53" who="#komentarz">Ponadto przemysł chemiczny został zobowiązany do podniesienia wymagań jakościowych w zakresie surowców, jak żywiec, polistyren, polimetakrylon metylu, półfabrykatów (jak poliwinity i inne tworzywa) i wyrobów finalnych (jak płyty polistyrenowe, płyty styropianowe) w celu zagwarantowania odpowiednich własności fizykomechanicznych i jednorodności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-1.54" who="#komentarz">Również w przedsiębiorstwach Min. Przemysłu Ciężkiego w projekcie planu na 1968 rok zakłada się osiągnięcie poprawy jakości produkcji szeregu wyrobów, zarówno hutniczych, jak i przemysłu maszynowego. Przemysł metalowy zobowiązany został do poprawy jakości normalii śrubowych, odlewów, zwiększenia trwałości narzędzi oraz poprawy jakości i trwałości pomp wentylatorów; zaś przemysł elektrotechniczny do poprawy swoich wyrobów - w zakresie niezawodności, trwałości i jednorodności.</u>
          <u xml:id="u-1.55" who="#komentarz">W przedsiębiorstwach przemysłowych Min. Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego zakłada się m.in. dalszą poprawę jakości produkcji płyt pilśnionych oraz celulozy wiskozowej.</u>
          <u xml:id="u-1.56" who="#komentarz">W przedsiębiorstwach Min. Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych przewiduje się poprawę jakości szeregu wyrobów m.in. dachówki ceramicznej, płyt dachowych azbestowo-cementowych i kafli.</u>
          <u xml:id="u-1.57" who="#komentarz">W planie na 1968 rok zakłada się również poprawę jakości węgla kamiennego, a to głównie w wyniku zwiększenia się udziału w ogólnej produkcji węgla płukanego i lepszego sortowania.</u>
          <u xml:id="u-1.58" who="#komentarz">Przemysł skórzano-obuwniczy został zobowiązany do poprawy jakości skór garbowanych, ich wykończenia i kolorystyki oraz poprawy wzornictwa, estetyki i montażu obuwia, uwzględniającego dostosowanie asortymentów i rozmiarów do aktualnych potrzeb rynku krajowego i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-1.59" who="#komentarz">W przemyśle tytoniowym nastąpi w 1968 r. poprawa receptury papierosów. Wpłynie ona na wzrost kosztów o ok. 80,0 mln zł, nie pociągający za sobą zwiększenia cen. Poprawa receptury możliwa jest dzięki korzystnej sytuacji surowcowej w związku z dobrym urodzajem tytoniu odmian półorientalnych i wyższej jego jakości oraz w związku ze zmianami struktury asortymentowej produkcji. Poprawa dotyczy głównie papierosów „Giewont”, „Sport”, „Silesia” i „Płaskie”. W przemyśle tym zakłada się również poprawę w 1968 roku estetyki opakowań.</u>
          <u xml:id="u-1.60" who="#komentarz">Zadania poprawy jakości produkcji nie ograniczają się oczywiście tylko do roku 1968. Muszą one być kontynuowane i pogłębiane również w roku 1969 i w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-1.61" who="#komentarz">Aby zapewnić poprawę jakości w sposób skuteczny i ciągły, należy ten skomplikowany proces śledzić, wyciągać wnioski, obserwować skuteczność podjętych przedsięwzięć i zastosowanych środków. Można to należycie spełnić, jeśli do tego problemu podejdziemy w sposób zorganizowany i osiągniemy możliwą porównywalność danych. Dla ułatwienia tego zadania zostało wydane w połowie br. Zarządzenie Przewodniczącego Komisji Planowania w porozumieniu z Prezesem Centralnego Urzędu Jakości i Miar w sprawie zasad i trybu ustalania i wprowadzania do planów gospodarczych zadań i wskaźników dotyczących podniesienia poziomu i poprawy jakości produkcji przemysłowej oraz mierników oceny wykonania planów w tym zakresie. Zarządzenie to wprowadza umowną nomenklaturę oraz ustala najbardziej charakterystyczne jednolite mierniki jakości dla poszczególnych grup wyrobów. Jednak wprowadzenie w życie tego zarządzenia i wybór właściwych mierników planowania i kontroli poprawy jakości produkcji zależy od ministerstw, zjednoczeń i samych przedsiębiorstw, gdyż musi być dostosowany do specyfiki produkcji w poszczególnych branżach, a nawet w pojedynczych przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-1.62" who="#komentarz">Przedstawiając sytuację gospodarczą kraju w bieżącym roku oceniłem ogólnie biorąc pozytywnie szybki wzrost działalności inwestycyjnej, tworzącej mocny fundament dla rozwoju gospodarki narodowej w przyszłości. Należy jednak stwierdzić, że realne możliwości kraju oraz potrzeba zachowania ogólnej równowagi ekonomicznej nie pozwalają na utrzymywanie tak poważnego tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych, jakie występowało w okresie ostatnich dwóch lat. Wynika to zarówno z ogólnych proporcji podziału dochodu narodowego, jak i w szczególności z sytuacji w zakresie wykonawstwa budowlano-montażowego, realnych możliwości zaopatrzenia budownictwa w materiały budowlane, ograniczonych możliwości dostaw maszyn i urządzeń z produkcji krajowej i z importu oraz możliwości zaopatrzenia w rury stalowe dużych średnio, konstrukcje stalowe i kable, jak również z niezadowalającego w szeregu przypadkach stanu przygotowania dokumentacji projektowo-kosztorysowej. Ważną rolę odgrywa ponadto fakt szybkiego wzrostu siły nabywczej ludności w przypadku zwiększenia działalności inwestycyjnej, którą nie zawsze można w dostatecznym stopniu zrównoważyć odpowiednim wzrostem dostaw poszukiwanych towarów.</u>
          <u xml:id="u-1.63" who="#komentarz">W konsekwencji konieczne okazało się przyjęcie zasady, że rozmiary nakładów inwestycyjnych w 1968 r. powinny być utrzymane w granicach ustalonych w planie 5-letnim dla tego roku. Ewentualne przekroczenie tych nakładów może być dokonane w przypadku finansowania inwestycji z kredytów zagranicznych, bądź z własnych zasobów pieniężnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-1.64" who="#komentarz">Oparty na tych założeniach plan na 1968 rok ustala globalne nakłady w gospodarce narodowej w wysokości 172,5 mld zł, co oznacza wzrost w stosunku do 1967 r. o 5,8%, w tym w gospodarce uspołecznionej w wysokości 155,2 mld zł, tj. o 5,9% więcej niż 967 r., a w gospodarce nieuspołecznionej w wysokości 17,3 mld zł, tj. o 4,2% więcej niż w 1967 r. Podstawowe inwestycje w gospodarce uspołecznionej (tzw. grupy A) rosnąć będą nadal w dość znacznym tempie, wynoszącym 10,6%. Przewiduje się natomiast pewne ograniczenie inwestycji tak zwanej grupy B, obejmujących m.in. inwestycje przedsiębiorstw oraz inwestycje drobne. Inwestycje tej grupy wzrastały w ostatnich latach wysoko ponad plan. Przewiduje się, że w 1969 r. nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej wzrosną o 7,4% w porównaniu z r. 1968.</u>
          <u xml:id="u-1.65" who="#komentarz">Przyjęcie wymienionych założeń w zakresie dopuszczalnego wzrostu nakładów inwestycyjnych wymaga zastosowania szeregu posunięć, mających na celu z jednej strony przeciwdziałania przekraczaniu ustalonych limitów i szacunków, a z drugiej powodowanie jak najracjonalniejszego wykorzystania środków; inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-1.66" who="#komentarz">Dlatego też szczególnie wnikliwej analizie zostały poddane inwestycje, proponowane do rozpoczęcia w 1968 roku. W wyniku przeprowadzonej analizy okazało się konieczne przesunięcie terminu rozpoczęcia budowy szeregu obiektów z I na II półrocze 1968 r., bądź nawet na terminy późniejsze. Pozwoli to na większe skoncentrowanie nakładów inwestycyjnych na inwestycjach kontynuowanych, co niewątpliwie będzie mieć dodatni wpływ na dotrzymywania terminów oddawania ich do użytku. Ocenia się, że nakłady na rekonstrukcję oraz rozbudowę istniejących wydziałów stanowić będą w 1968 r. 40% całości nakładów na inwestycje produkcyjne w przemyśle, z czego około połowę stanowić będą inwestycje związane z modernizacją i rekonstrukcją istniejących środków trwałych. Ponadto w toku prac nad projektem planu wykorzystane zostały stwierdzone możliwości zastąpienia budowy nowych zakładów - modernizacją lub rozbudową zakładów istniejących.</u>
          <u xml:id="u-1.67" who="#komentarz">Przykładowo w kopalnictwie węgla koksującego dodatkowe zdolności wydobywcze uzyska się w drodze zastosowanie nowych technologii, co pozwala na odroczenie rozpoczęcia budowy niektórych nowych kopalń przy jednoczesnym przyśpieszeniu budowy nowych kopalń, będących w toku inwestowania.</u>
          <u xml:id="u-1.68" who="#komentarz">W przemyśle materiałów ściennych ok. 500 mln j.c. uzyska się w latach 1968-1970 dzięki modernizacji i rozbudowie istniejących zakładów (szczególnie w przemyśle ceramiki budowlanej).</u>
          <u xml:id="u-1.69" who="#komentarz">Wobec tego, że przewiduje się pewne ograniczenie nakładów inwestycyjnych w tzw. grupie B - w której w ostatnich latach zakładany w planie poziom nakładów był wysoko przekraczany - konieczne jest ustalenie hierarchii ważności realizowanych w tej grupie zadań z punktu widzenia gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-1.70" who="#komentarz">W szczególności w zakresie inwestycji przedsiębiorstw przewidziane jest pogłębienie kontroli niezbędności i efektywności inwestycji oraz wprowadzenie następującej kolejności przyjmowania przez banki planów rzeczowo-finansowych:</u>
          <u xml:id="u-1.71" who="#komentarz">- inwestycje zapewniające zwiększenie eksportu, - inwestycje modernizacyjne i związane z wprowadzeniem postępu technicznego, - mniejsze rozbudowy, o dużej opłacalności i krótkim okresie zwrotu nakładów, - wymiana maszyn i urządzeń w uzasadnionym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-1.72" who="#komentarz">W zakresie inwestycji drobnych, pierwszeństwo w realizacji przysługiwać powinno inwestycjom związanym z obsługą rolnictwa, a zwłaszcza polegającym na budowie magazynów nawozowych, magazynów materiałów budowlanych, pasz treściwych, magazynów zbożowo-nasiennych, punktów skupu żywca oraz inwestycjom związanym z zaopatrzeniem ludności wiejskiej i miejskiej jak np. pawilony gastronomiczne itp. Natomiast w zakresie nakładów na czyny społeczne powinien być zapewniony - przede wszystkim - rozwój inwestycji polegających na realizacji czynów drogowych oraz innych nie materiałochłonnych i niepowodujących angażowania pracy przedsiębiorstw budowlano-montażowych.</u>
          <u xml:id="u-1.73" who="#komentarz">Podobnie jak w latach ubiegłych, również w planie na rok 1968 zakłada się nieco wyższe tempo wzrostu nakładów na inwestycje produkcyjne, niż całości nakładów.</u>
          <u xml:id="u-1.74" who="#komentarz">W zakresie inwestycji produkcyjnych najpoważniej wzrastają nakłady na przemysł (o 6,4%), oraz na rolnictwo (o 6,3%). W układzie gałęzi przemysłu najszybsze tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych w planie na 1968 r. przyjmuje się w przemyśle porcelanowo-fajansowym (wzrost o ok. 81% w stosunku do przewidywanego wykonania planu w 1967 r.), w przemyśle skórzano-obuwniczym (o 39%, w przemyśle włókienniczym)o 27%/, w przemyśle drzewnym (o 23%) i w przemyśle chemicznym (o 23%).</u>
          <u xml:id="u-1.75" who="#komentarz">Nakłady na przemysł paliw oraz na energetykę utrzymują się na poziomie zbliżonym do nakładów w 1967 r. Poważniejszy spadek nakładów przewiduje się w przemyśle gumowym, ze względu na zakończenie budowy fabryki opon w Olsztynie.</u>
          <u xml:id="u-1.76" who="#komentarz">W dziale oświaty, nauki i kultury planowany wzrost nakładów wynosi w 1968 r. ponad 9% i związany jest przede wszystkim z dużym wzrostem nakładów na instytuty naukowo-badawcze oraz szkolnictwo zawodowe. Wzrost nakładów na budownictwo mieszkaniowe wynosi prawie 5%. Również nakłady inwestycyjne na ochronę zdrowia wzrosną o prawie 5%.</u>
          <u xml:id="u-1.77" who="#komentarz">Obok podstawowych priorytetowych inwestycji w przemyśle chemicznym, hutnictwie, przemyśle maszynowym, energetyce i innych gałęziach naszego przemysłu, szczególną opieką należy w r. 1968 otoczyć inwestycje przemysłu lekkiego i spożywczego wobec założonego w planie wysokiego tempa ich wzrostu i dużego znaczenia dla zaspokojenia potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-1.78" who="#komentarz">Specjalny wysiłek winien zostać podjęty dla poprawy inwestycji służby zdrowia, które stale realizowane są z dużymi opóźnieniami.</u>
          <u xml:id="u-1.79" who="#komentarz">Inną dziedziną gospodarki narodowej, w której utrzymuje się w 1968 r. pewien stan napięcia jest handel zagraniczny. Wynika to z faktu, że przewidywane potrzeby importowe rosną w szybkim tempie. W początkowej fazie prac nad planem zgłoszony przez resorty poziom importu przekraczał w poważnym stopniu przewidywany pozłota eksportu i przezwyciężenie związanych z tym trudności stanowiło jeden z podstawowych problemów prac nad projektem NPG na 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-1.80" who="#komentarz">Dlatego też w pracy nad planem zostały poddane szczegółowej analizie bilanse materiałowe i potrzeby importowe w odniesieniu do surowców, materiałów i towarów dla rynku wewnętrznego. Przewidziano możliwie maksymalnie oszczędną politykę w zużyciu surowców i materiałów i wielkości zapasów.</u>
          <u xml:id="u-1.81" who="#komentarz">Rozmiary eksportu i importu maszyn i urządzeń były - w oparciu o materiały resortów i Komisji Planowania - poddane szczegółowej analizie na szczeblu rządowym.</u>
          <u xml:id="u-1.82" who="#komentarz">Rozpatrzono również dokładnie przewidywane w 1968 r. wydatki i wpływy w dziedzinie usług, pod kątem maksymalizacji ich dodatniego salda.</u>
          <u xml:id="u-1.83" who="#komentarz">W konsekwencji przeprowadzonych prac udało się osiągnąć wyrównane tempo wzrostu importu i eksportu wynoszące 7,0%. Projekt planu przedstawiony Wysokiemu Sejmowi zakłada zrównoważony bilans płatniczy, wprawdzie ujemne saldo bilansu obrotów towarowych, które w 1967 r. wyniesie 335 mln zł dewizowych, przekroczy w 1968 r. 360 mln zł dewizowych. Saldo to znajduje jednak pokrycie w dodatnim saldzie obrotów usługowych. Tym niemniej plan stawia szereg zadań w zakresie eksportu, które wymagają dużego wysiłku ze strony przemysłu i przedsiębiorstw handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-1.84" who="#komentarz">W planie na 1968 r. zakłada się znaczny wzrost eksportu maszyn i urządzeń (o prawie 13%) oraz towarów konsumpcyjnych przemysłowych (o prawie 12%).</u>
          <u xml:id="u-1.85" who="#komentarz">W konsekwencji, w strukturze eksportu w 1968 r. nastąpi wzrost udziału maszyn i urządzeń oraz towarów konsumpcyjnych przemysłowych przy jednoczesnym spadku udziału surowców i towarów rolno-spożywczych.</u>
          <u xml:id="u-1.86" who="#komentarz">W imporcie natomiast występuje wzrost udziału surowców, paliw i materiałów, maleje zaś udział towarów rolno-spożywczych. Nieznaczny spadek udziału wykazuje import maszyn i urządzeń. Udział przemysłowych towarów konsumpcyjnych w imporcie utrzymuje się w zasadzie na niezmienionym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-1.87" who="#komentarz">Założony wzrost eksportu maszyn i urządzeń oraz towarów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego stanowi niewątpliwie zadanie trudne, choć w pełni realne. Zrealizowanie tego zadania będzie wymagać odpowiedniego rozszerzenia produkcji dla potrzeb eksportu, podniesienia jej jakości, dostosowania do wymogów odbiorców oraz skrócenia terminów dostaw.</u>
          <u xml:id="u-1.88" who="#komentarz">Z drugiej strony trzeba będzie zwrócić uwagę na dalszą istotną poprawę efektywności realizowanych transakcji eksportowych.</u>
          <u xml:id="u-1.89" who="#komentarz">Przechodząc do omówienia ostatniego zasadniczego problemu projektu planu, do którego zaliczyć należy cały kompleks spraw związanych z polityką w dziedzinie zatrudnienia, wydajności pracy i płac, należy podkreślić, że w 1968 r. ze znacznie większą ostrością wystąpi, jako podstawowy obowiązek całej administracji przestrzeganie właściwych proporcji między produkcją, funduszem płac, zatrudnieniem i wydajnością pracy. Utrzymanie z ciągu realizacji planu właściwych proporcji ekonomicznych jest koniecznym warunkiem harmonijnego rozwoju gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-1.90" who="#komentarz">Podkreślenie tej tematyki jest konieczne, gdyż rozwój gospodarczy kraju w okresie ostatnich 2 lat charakteryzował się wyraźnym przekraczaniem ustalonego w planie 5-letnim poziomu zatrudnienia przy jednoczesnym niepełnym wykonywaniu zadań w zakresie wydajności pracy. Uzyskiwany wzrost wydajności pracy stanowi jak dotychczas w przeważającym stopniu wynik działalności inwestycyjnej, przy niedostatecznym natomiast wykorzystaniu możliwości związanych z postępem technicznym i organizacyjnym. Co gorsza, tendencje do zakładania zbyt niskiego tempa wzrostu wydajności pracy wystąpiły również w wielu jednostkach opracowujących projekt planu na 1968 rok, co pozostaje niewątpliwie w jaskrawej sprzeczności z zadaniami, jakie w tej dziedzinie postawiło przed administracją gospodarczą VII Plenum KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-1.91" who="#komentarz">Przy prowadzeniu polityki zapewnienia dodatkowych miejsc pracy dla całego przyrostu ludności w wieku produkcyjnym, musimy jednocześnie przeciwstawiać się tendencjom dalszego, żywiołowego wzrostu zatrudnienia, który spowodowałby wydatniejsze przekroczenie ustalonego w planie poziomu. Konieczne jest również zwiększenie racjonalności i efektywności gospodarki siłą roboczą oraz konsekwentne przestrzeganie dyscypliny zatrudnienia i płac.</u>
          <u xml:id="u-1.92" who="#komentarz">Założenia te znajdują swój wyraz w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1968, stwierdzającym, że realizując politykę pełnego zatrudnienia i wszechstronnego wykorzystania zasobów siły roboczej należy przestrzegać w przedsiębiorstwach i instytucjach zasady utrzymywania zatrudnienia jedynie na poziomie niezbędnym dla wykonania podstawowych zadań. Projekt NPG na 1968 r. przewiduje wzrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej o 3,1 proc., tj o 273 tys. osób, a wzrost zatrudnienia w całej gospodarce narodowej wyniesie 293 tys. osób, co oznacza również poziom wyższy o 3,1 proc. niż w roku 1967.</u>
          <u xml:id="u-1.93" who="#komentarz">Przyrost zatrudnienia ustalony w planie na 1968 rok przeznaczony jest w 80 proc. dla sfery produkcji materialnej oraz w 20 proc. dla sfery nieprodukcyjnej działalności społeczno-gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-1.94" who="#komentarz">Zakłada się wzrost zatrudnienia w przemyśle o 2,8 proc., w budownictwie o 4,0 proc., gospodarce komunalnej i mieszkaniowej o 4,5 proc., w ochronie zdrowia, kulturze fizycznej i turystyce o 4,0 proc. oraz w usługach nieprzemysłowych o 3,7 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.95" who="#komentarz">W NPG na 1968 r. przyjęto wzrost wydajności pracy, liczonej w wartości produkcji globalnej przypadającej na pracownika przedsiębiorstw przemysłowych 4,4 proc. przy wzroście produkcji globalnej o 7,1 proc. Wydajność pracy liczona w wartości produkcji czystej wzrasta w 1968 r. o 5,1 proc. przy wzroście produkcji czystej o 7,7 proc. Oczywiście gałęziach przemysłu o wysokim tempie wzrostu produkcji i dużych możliwościach wynikających z nowych inwestycji i postępu techniczno-organizacyjnego, jak np. przemysł maszynowy i chemiczny, tempo wzrostu wydajności pracy musi być znacznie wyższe od przeciętnego w przemyśle. W budownictwie natomiast zakłada się wzrost wydajności pracy na jednego zatrudnionego o 4,7 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.96" who="#komentarz">Ustalone w Narodowym Planie Gospodarczym na 1968 rok zadania w zakresie zatrudnienia oraz wzrostu wydajności pracy są realne i możliwe do osiągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-1.97" who="#komentarz">Liczymy tu zwłaszcza na efekty, jakie powinno dać konsekwentne wprowadzanie w życie uchwał VII Plenum PZPR, dotyczących usprawnienia funkcjonowania przedsiębiorstw. Szczególnie duże znaczenie powinna mieć realizacja programów usprawnienia działalności fabryk, opracowanych przez Nakładowe Komisje do Spraw Usprawnień Organizacji Produkcji. Komisje te bowiem poddały gruntownej krytycznej analizie różne odcinki działalności fabryk, poświęcając dużo uwagi zagadnieniom zatrudnienia, rytmiczności, koncentracji i specjalizacji produkcji, gospodarki materiałowej oraz kształtowaniu się zapasów.</u>
          <u xml:id="u-1.98" who="#komentarz">Dotychczasowa realizacja wspomnianych programów dała już szereg pozytywnych rezultatów, dlatego też należy je realizować w coraz szerszym zakresie, koncentrując uwagę na dziedziny, gdzie występują jeszcze szczególnie jaskrawe niedociągnięcia. I tak na przykład nadal dość częste są przypadki niedostatecznej dyscypliny pracy, niepełnego wykorzystania dnia roboczego, słabej wydajności. Konieczne jest również zwrócenie większej uwagi na określenie w poszczególnych zakładach długoterminowych kierunków kooperacji i opracowanie związanego z tym programu wyprofilowania i zunifikowania produkcji, rozszerzenie kształcenia kadr specjalistów w zakresie prawidłowej organizacji produkcji oraz bardziej umiejętne i pełniejsze upowszechnianie doświadczeń przodujących zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-1.99" who="#komentarz">Przedstawiony projekt Narodowego Planu Gospodarczego na 1968 rok, przewidując wyrównanie proporcji w określonych dziedzinach rozwoju gospodarczego, stwarza tym samym korzystne warunki dla wzmocnienia równowagi gospodarczej kraju oraz dla podniesienia na wyższy poziom efektywności i sprawności gospodarowania. Oznacza to, że ustalenia i kierunki NPG na 1968 rok i podstawowych założeń planu na 1969 rok stwarzają pomyślne przesłanki dla realizacji w następnych latach podstawowych zadań i proporcji Pięcioletniego Planu Rozwoju Gospodarczego na lata 1966-1970. Tym niemniej po podsumowaniu ostatecznych wyników wykonania planu w 1967 r. zastanowimy się, jakich korekt trzeba będzie jeszcze dokonać w zadaniach i środkach, przewidzianych w planie pięcioletnim na lata 1969-1970, aby zapewnić pomyślną realizację głównych wytycznych planu pięcioletniego i stworzyć korzystną podstawę wyjściową rozwoju gospodarki narodowej po 1970 r. Odpowiednie wnioski z tej analizy wyciągniemy przy opracowaniu projektu planu na lata 1969 i 1970.</u>
          <u xml:id="u-1.100" who="#komentarz">O PROJEKCIE BUDŻETU PAŃSTWA NA ROK 1968</u>
          <u xml:id="u-1.101" who="#komentarz">Referat Ministra Finansów ob. Jerzego Albrechta na posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w dniu 15 listopada 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-1.102" who="#komentarz">Dla scharakteryzowania ważniejszych problemów sytuacji finansowej, które wyłoniły się w bieżącym roku i zamierzeń, jakie wypadnie nam realizować w roku przyszłym, omówić chcę następujące zagadnienia:</u>
          <u xml:id="u-1.103" who="#komentarz">- Krótką ocenę wykonania budżetu państwa w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-1.104" who="#komentarz">- Ważniejsze założenia budżetu na 1968 r., a zwłaszcza:</u>
          <u xml:id="u-1.105" who="#komentarz">1. Czynniki określające rozmiar i dynamikę dochodów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-1.106" who="#komentarz">2. Założenia w zakresie finansowania gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-1.107" who="#komentarz">3. Niektóre problemy finansowe gospodarki terenowej.</u>
          <u xml:id="u-1.108" who="#komentarz">4. Celowe wydaje się również poświęcenie nieco uwagi niektórym problemom kredytowania gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-1.109" who="#komentarz">Zanim jednak przejdę do charakterystyki wymienionych zagadnień, chciałbym jeszcze wspomnieć o pewnym fakcie historycznym, który dla tradycji parlamentarnej ma - jak nam się wydaje - pewne znaczenie. Otóż okazuje się, że przedkładana obecnie ustawa budżetowa ma swoją poprzedniczkę sprzed 200 lat, uchwaloną przez Sejm innej epoki, w zupełnie odmiennych warunkach. Jej fotokopię pozwoliliśmy sobie załączyć do przedłożonych materiałów, gdyż wielu historyków uważa ją za pierwszą w naszej historii rozwiniętą ustawę budżetową, a zarazem jedną z pierwszych w Europie.</u>
          <u xml:id="u-1.110" who="#komentarz">Wykonanie budżetu w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-1.111" who="#komentarz">Obecnie chcę w głównych zarysach przedstawić wyniki gospodarki finansowej i wykonanie budżetu w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-1.112" who="#komentarz">Według aktualnych ocen przewidujemy, że dochody budżetu państwa w 1967 r. będą o 1,1 mld zł, tj. o 0,3 proc. wyższe niż planowano, a wydatki przekroczą poziom planowany o 4,8 mld zł, tj. o 1,5 proc. Osiągnięta zostanie nadwyżka budżetowa, ale będzie ona niższa niż planowano.</u>
          <u xml:id="u-1.113" who="#komentarz">Generalnie biorąc budżet w tym roku jest w pełni zrównoważony. Niemniej na tle ogólnych wyników realizacji budżetu państwa trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na niezadowalającą sytuację w zakresie wykonania planu wpływów z akumulacji finansowej przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-1.114" who="#komentarz">Jeśli bowiem chodzi o wpływy od przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej, to fakt, że kształtują się one w granicach zbliżonych do założeń planu, wynika z wyrównania niedoborów wpływów z podziału akumulacji głównie przez ponadplanowe wpływy z handlu zagranicznego z tytułu różnic budżetowych. Tego rodzaju przesunięć w strukturze wpływów nie można uznać za zjawisko w pełni odpowiadające założeniom planu, bo w pewnym stopniu są one związane z przewidywanym nieco gorszym niż założono w Narodowym Planie Gospodarczym saldem obrotów handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-1.115" who="#komentarz">Planowanego na br. poziomu akumulacji nie osiągną, zarówno przedsiębiorstwa przemysłowe, jak również przedsiębiorstwa budowlane, leśnictwa, rolnictwa, transportu i łączności oraz obrotu towarowego. Przewidywane mniejsze niż planowano wyniki akumulacji finansowej częściowo związane są z regulacjami płac. Regulacje te podwyższyły koszty własne przedsiębiorstw o ok. 1,8 mld zł. Do pełnego wykonania planu akumulacji zabraknie jednak więcej, bo ok. 4,5 mld zł. Najbardziej odbija się to na dochodach budżetowych od przedsiębiorstw przemysłowych, które będą w br. o ok. 3,2 proc. niższe niż planowano, pomimo przekroczenia planu produkcji towarowej. W bardzo poważnym stopniu na poziom akumulacji rzutują także poniesione przez przedsiębiorstwa straty nadzwyczajne, wynoszące per saldo (ok. 3,8 mld zł oraz niepełne wykonanie planu obniżki kosztów). Pewną rolę odgrywają również opóźnienia w uruchomieniu nowych, poszukiwanych na rynku krajowym i zagranicznym wyrobów oraz ograniczenia produkcji artykułów nieznajdujących zbytu.</u>
          <u xml:id="u-1.116" who="#komentarz">Przekroczenie zatem globalnego planu dochodów budżetowych w br. wynika z wyższych niż planowano wpływów z podatku od wynagrodzeń m.in. w związku z regulacjami płac oraz przekroczeniem planu zatrudnienia i wyższych wpływów od gospodarki nieuspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-1.117" who="#komentarz">O spodziewanym przekroczeniu planowanych wydatków budżetowych, a zwłaszcza o wykorzystaniu części planowanej nadwyżki budżetowej, decyduje finansowanie w większym niż planowano zakresie potrzeb gospodarczych. Znajduje to wyraz zarówno w wydatkach inwestycyjnych, w wydatkach na kapitalne remonty, jak i w kształtowaniu tzw. wydatków bieżących.</u>
          <u xml:id="u-1.118" who="#komentarz">Budżet zapewnił w tym roku dodatkowe środki na szereg inwestycji w przemyśle, lepsze wyposażenie budownictwa m.in. w sprzęt zmechanizowany, rozszerzenie programu remontów i przebudowy dróg oraz na rozwój gospodarki komunalnej. Poza tym budżet dodatkowo sfinansował potrzeby obrotowe przedsiębiorstw budowlanych i gospodarki rybnej, w związku z niskim poziomem ich rentowności. Pewne dodatkowe środki przeznaczono także na rozwój rolnictwa. W sumie na cele gospodarcze budżet przeznacza w tym roku dodatkowo 9,8 mld zł, częściowo z przewidzianych rezerw, a częściowo z nadwyżki.</u>
          <u xml:id="u-1.119" who="#komentarz">O przewidywanych, wyższych niż planowano wydatkach na naukę i usługi socjalno-kulturalne decydują przeprowadzone dwukrotnie w tym roku podwyżki rent najniższych, regulacje płac, w tym pokrycie wyższych niż planowano skutków ubiegłoroczni regulacji płac nauczycieli oraz reformy szkolnictwa podstawowego, a także - wzrost dopłat do leków dla uprawnionych. Część ponadplanowych wydatków sfinansowana została z wygospodarowanych przez rady narodowe dodatkowych dochodów własnych.</u>
          <u xml:id="u-1.120" who="#komentarz">Podsumowując tę krótką charakterystykę realizacji budżetu w bieżącym roku warto podkreślić, że sfinansowanie wielu dodatkowych potrzeb gospodarczych oraz większe niż planowano środki na cele socjalne i kulturalne nastąpiło przede wszystkim w drodze wykorzystania zawartych w budżecie rezerw finansowych. Natomiast ponadplanowy przyrost produkcji towarowej przemysłu nie zapewnił odpowiednio proporcjonalnego wzrostu dochodów budżetu.</u>
          <u xml:id="u-1.121" who="#komentarz">Założenia ogólne projektu budżety na 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-1.122" who="#komentarz">Przedstawiony Sejmowi projekt budżetu na 1968 r. przewiduje dochody w wysokości 313,7 mld zł, a wydatki 309 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-1.123" who="#komentarz">Planowana nadwyżka budżetowa wynosi 4,7 mld zł. Przedstawionych rozmiarów budżetu nie można bezpośrednio porównywać z jego rozmiarami w roku bieżącym. Z projektu budżetu zostały bowiem wyłączone dochody projektowanego funduszu emerytalnego, a z wydatków środki na renty. Po wyeliminowaniu skutków tych zmian dochody projektu budżetu na 1968 rok zwiększają się o 4,3 proc., a wydatki - o 3,1 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.124" who="#komentarz">Przedstawione globalne sumy projektu budżetu państwa na 1968 r. pozwalają stwierdzić, że budżet odzwierciedla finansowe zrównoważenie środków i potrzeb określonych w projekcie planu rozwoju naszej gospodarki. Za tymi liczbami kryją się jednak złożone zadania, których sens najogólniej można wyrazić tym, że osiągnięcie planowanych dochodów wymagać będzie poważnego wysiłku, zwłaszcza ze strony przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej. Natomiast preliminowane wydatki zapewniają sfinansowanie podstawowych potrzeb, przy oszczędnym gospodarowaniu środkami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-1.125" who="#komentarz">Dochody od przedsiębiorstw uspołecznionych</u>
          <u xml:id="u-1.126" who="#komentarz">Projektowany na 1968 rok budżet i równowaga finansowa państwa opierają się na założeniu dynamicznego wzrostu dochodów od przedsiębiorstw uspołecznionych. O roli tych dochodów świadczyć może fakt, że mają one zapewnić ponad 79 proc. ogółu dochodów budżetowych, a ich suma powinna być o 6,2 proc. większa niż przewidywana w bież. roku.</u>
          <u xml:id="u-1.127" who="#komentarz">Podstawowym warunkiem realizacji tego założenia jest osiągnięcie przez przedsiębiorstwa ponad 192 mld zł akumulacji finansowej, co w warunkach porównywalnych oznacza zwiększenie jej poziomu o 10 proc. w stosunku do poziomu akumulacji w bież. roku. Dla zilustrowania, jakiego wymaga to postępu w gospodarce finansowej przedsiębiorstw przypomnieć warto, że akumulacja przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej porównywalnie biorąc wzrośnie w bież. roku o ok. 6-7 proc., a w 1966 r. wzrosła o ok. 8,5 proc. Niemniej zadanie to jest realne, pod warunkiem jednak, że zostaną uruchomione wszystkie czynniki zwiększające poziom akumulacji.</u>
          <u xml:id="u-1.128" who="#komentarz">Jakie to są czynniki?</u>
          <u xml:id="u-1.129" who="#komentarz">W pierwszym rzędzie należy do nich osiągnięcie zaplanowanego wzrostu wydajności pracy w przemyśle o 4,4 proc., wobec 3,8 proc. w br. i w budownictwie - o 4,7 proc. oraz dalszego wzrostu wydajności pracy w innych działach gospodarki. W przedsiębiorstwach przemysłowych, które decydują o poziomie akumulacji, wzrost wydajności pracy powinien zapewnić obniżkę poziomu kosztów osobowych o 1,8 proc., tj. o ok. 2,5 mld zł. W tym celu konieczne jest m.in. zdecydowane przeciwdziałanie tendencjom do nadmiernego, nieuzasadnionego wzrostu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-1.130" who="#komentarz">Drugim czynnikiem niezbędnym dla wykonania planu akumulacji jest osiągnięcie przez przemysł planowanego poziomu obniżki kosztów materiałowych co najmniej o 0,4 proc., tj. o ok. 2,4 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-1.131" who="#komentarz">Nie sposób też pominąć konieczności dalszego obniżenia strat nadzwyczajnych, które - po wysaldowaniu z zyskami nadzwyczajnymi - w br. wyniosą ok. 3 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-1.132" who="#komentarz">Dążeniu do obniżki kosztów i ograniczenia strat sprzyjać powinno szerokie już wprowadzenie wskaźników rentowności netto jako wskaźników dyrektywnych. Ponadto w 3 zjednoczeniach przemysłowych - jako uzupełniający miernik oceny - wprowadzamy wskaźniki stopy zysku, celem stworzenia dalszych bodźców dla poprawy efektywności wykorzystania majątku trwałego i obrotowego w przedsiębiorstwach. Kształtowanie się tych wskaźników powinno być przedmiotem stałej obserwacji służb ekonomicznych i konferencji samorządów robotniczych, ażeby w oparciu o analizę uruchamiać rezerwy poprawy wyników finansowych, a zwłaszcza określić przyczyny powstawania strat nadzwyczajnych i opracować programy konkretnych przedsięwzięć do usuwania źródeł ich powstawania.</u>
          <u xml:id="u-1.133" who="#komentarz">Nie bez wpływu dla uzyskania założonego przyrostu akumulacji finansowej będzie także oszczędna gospodarka w ramach tzw. działalności pozaoperacyjnej. W tym przypadku chodzi zwłaszcza o racjonalne wykorzystanie ok. 4,6 mld zł przeznaczanych przez przedsiębiorstwa na dopłaty do działalności socjalno-bytowej, które [NIECZYTELNE] o 6,7 proc., i o utrzymanie tych dopłat w granicach założonych w planie.</u>
          <u xml:id="u-1.134" who="#komentarz">Omówione czynniki mają istotne znaczenie dla wykonania planu akumulacji we wszystkich działach gospodarki. Przede wszystkim jednak ważne jest ich uwzględnienie przez przedsiębiorstwa przemysłowe, które powinny wypracować ok. 95% całego przyrostu akumulacji finansowej, tj. 16,5 mld zł. Równocześnie jeśli chodzi o przedsiębiorstwa przemysłowe, to nie mniej ważnym zadaniem jest zapewnienie planowanego rozwoju produkcji rynkowej, bez którego nie sposób osiągnąć ani wzrostu akumulacji finansowej, stanowiącej przecież główne źródło finansowania rozwoju naszej gospodarki, ani należytego zaspokojenia potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-1.135" who="#komentarz">Trzeba też zwrócić większą uwagę na wyniki finansowe budownictwa, w którym mimo wydatnego zwiększenia się potencjału przerobowego, od kilku lat obserwujemy obniżania się poziomu rentowności. Przedsiębiorstwa te mają osiągnąć w 1968 r. 800 mln zł przyrostu akumulacji finansowej. Ażeby zadanie to zostało wykonane, konieczne jest m.in. wydatne ograniczenie strat nadzwyczajnych. Niski poziom rentowności w budownictwie - częściowo wywołany czynnikami obiektywnymi a częściowo nieprawidłowościami pracy przedsiębiorstw - osłabia działanie zasad samofinansowania i rachunku ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-1.136" who="#komentarz">Poświęciłem nieco uwagi niektórym problemom tworzenia akumulacji finansowej. Niemniej istotne są jednak również niektóre zagadnienia związane z jej podziałem. W tym wypadku na czoło wysuwa się właściwe zagospodarowanie części akumulacji pozostającej w dyspozycji zjednoczeń i przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-1.137" who="#komentarz">W myśl projektu planu na 1968 r. udział przedsiębiorstw w podziale akumulacji wyniesie ok. 24,2 proc. i będzie nieco wyższy niż w br.</u>
          <u xml:id="u-1.138" who="#komentarz">Sprawom związanym z kształtowaniem środków własnych przedsiębiorstw w ramach nowego systemu finansowego było poświęcone specjalne posiedzenie sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Nie wchodząc więc w szczegóły, chciałbym tylko stwierdzić, że w przyszłym roku wszystkie resorty i zjednoczenia będą musiały zwrócić większą niż dotąd uwagę na prawidłowy rozdział norm finansowych pomiędzy przedsiębiorstwa oraz na racjonalne wykorzystanie gromadzonych przez nie środków. Do sprawy tej powrócę jeszcze przy omawianiu zagadnień inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-1.139" who="#komentarz">Inne dochody budżetu</u>
          <u xml:id="u-1.140" who="#komentarz">Wśród pozostałych dochodów budżetu na 1968 r. dominują dochody ze składek na ubezpieczenia społeczne oraz z podatku od wynagrodzeń. Dochody te, rzecz jasna, są funkcją założonego w planie wzrostu funduszu płac pracowników.</u>
          <u xml:id="u-1.141" who="#komentarz">Łącznie obie te pozycje dostarczą 12 proc. dochodów budżetowych, wobec ok. 20 proc. w bieżącym roku. Ich udział w budżecie obniżył się w związku ze wspomnianym już projektem przekazania części składek ubezpieczeniowych i części podatku od wynagrodzeń na rzecz funduszu emerytalnego.</u>
          <u xml:id="u-1.142" who="#komentarz">Zmniejsza się także udział wpływów budżetowych z tytułu podatków i opłat wiejskich, co jest wyrazem polityki stabilizacji podatków wsi. Nastąpi nawet niewielkie ich obniżenie w związku ze stosowaniem ulg inwestycyjnych i premii z tytułu kontraktacji zbóż.</u>
          <u xml:id="u-1.143" who="#komentarz">Natomiast przewidziany jest wzrost wpływów podatkowych z tytułu obrotów i dochodów rzemiosła i innych dziedzin gospodarki nieuspołecznionej w mieście. Dochody te wynoszą niewiele, bo ok. 1 proc. ogółu dochodów budżetowych. Ich wzrost nastąpi w związku z osiągniętym już i przewidywanym dalszym rozwojem zakładów rzemieślniczych i zatrudnienia w rzemiośle. Wpływy podatkowe od samego rzemiosła wyniosą w przyszłym roku ponad 2,3 mld zł i będą o 6 proc. większe niż w tym roku, a nie licząc ulg inwestycyjnych, wymiar podatku od rzemiosła wzrasta o 8,6 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.144" who="#komentarz">Jak wiadomo, w ostatnich latach dokonaliśmy reformy opodatkowania rzemiosła mając na uwadze przede wszystkim przyśpieszenie rozwoju usług dla ludności. Okazuje się jednak, że przy niewątpliwej poprawie sytuacji w zakresie usług rzemieślniczych, równocześnie bardzo szybko wzrastają obroty rzemiosła z gospodarką uspołecznioną. W związku z tym celowe jest podjęcie środków, zmierzających do większego nakierowania działalności rzemiosła na usługi dla ludności. Jeśli chodzi o podatki, to wskazana wydaje się dalsza analiza obciążeń podatkowych w poszczególnych grupach rzemiosła, jakie ukształtowały się po wprowadzonych ostatnio zmianach podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-1.145" who="#komentarz">Ogólna charakterystyka wydatków budżetowych</u>
          <u xml:id="u-1.146" who="#komentarz">Przechodząc do charakterystyki ważniejszych zagadnień, związanych z kształtowaniem wydatków budżetowych, nieco więcej miejsca poświęcić chcę zwłaszcza wydatkom na cele gospodarcze, które pochłaniają ok. 55 proc. środków budżetowych oraz wydatkom na usługi socjalne i kulturalne, na które przeznacza się ok. 26 proc. środków budżetu.</u>
          <u xml:id="u-1.147" who="#komentarz">Wydatki gospodarcze budżetu</u>
          <u xml:id="u-1.148" who="#komentarz">Generalną tendencją kształtowania wydatków budżetu na gospodarkę narodową jest przeznaczenie środków budżetowych na finansowanie takich dziedzin, które w interesie rozwoju gospodarki wymagają bezpośredniego dotowania. Jak już wspomniałem wyłączone są z budżetu wydatki na niektóre inwestycje produkcyjne, co spowodowało, że ogólny poziom wydatków budżetowych na gospodarkę będzie o ok. 6,7 proc. niższy niż w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-1.149" who="#komentarz">Z budżetu jednak nadal będzie finansowana część produkcji przemysłowej w formie dotacji przedmiotowych, które występują w tych przypadkach, gdy cena zbytu nie pokrywa kosztów produkcji, lub nie pozwala na osiągnięcie przeciętnej rentowności. Jak wiadomo, w ubiegłym roku przeprowadziliśmy reformę cen fabrycznych, która umożliwiła wyeliminowanie niekontrolowanego, bezpośredniego pokrywania przez przedsiębiorstwa strat na deficytowej produkcji zyskami osiąganymi na innych wyrobach. Pozwoliło nam to na wydobycie „na powierzchnię” pełnego niemal asortymentu produkcji deficytowej.</u>
          <u xml:id="u-1.150" who="#komentarz">Dotowanie poważnej części tego asortymentu uzasadnione jest ważnymi względami ekonomicznymi i społecznymi. Dotyczy to nawozów sztucznych, pasz treściwych oraz maszyn i urządzeń rolniczych, na których dotowanie przeznacza się ze środków budżetu centralnego ok. 40 proc. ogółu dotacji, tj. 7,7 mld zł. Ta grupa dotacji wykazuje najwyższą dynamikę, gdyż wzrastają one o ponad 13 proc. Ponad 8 mld zł dotacji przeznaczone jest na produkcję rynkową, w tym ponad 50 proc. na przetwory zbożowe. Poza tym nie mało środków, bo ponad 3 mld zł przeznaczonych jest na dotowanie produkcji zaopatrzeniowej, pomimo ograniczenia w tym przypadku dotacji w 1968 roku o ok. 8 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.151" who="#komentarz">Zarówno jednak w części dotowanej produkcji rynkowej, jak i zaopatrzeniowej nie brak asortymentów, dla dotowania których trudno znaleźć pełne uzasadnienie. W bieżącym roku opracowany został przeto program likwidacji deficytowości, za realizację którego odpowiedzialne są właściwe resorty i rady narodowe. Program ten, zawierający m.in. plan przedsięwzięć organizacyjno-technicznych, powinien stać się już w przyszłym roku dodatkowym źródłem inspiracji zmierzającej do ujawnienia, a następnie wykorzystania wszelkich możliwych rezerw w zakresie obniżki kosztów produkcji artykułów nierentownych.</u>
          <u xml:id="u-1.152" who="#komentarz">Niezależnie od przedsięwzięć resortów, zmierzających do likwidacji względnie ograniczenia deficytowości poprzez obniżkę kosztów produkcji, wydziały finansowe prezydiów rad narodowych, w ramach prowadzonych przez siebie kontroli i analiz dotacji przedmiotowych udzielanych przedsiębiorstwom, będą ujawniały możliwości obniżek cen fabrycznych. Nie chcemy bowiem dopuszczać do powstawania takich sytuacji, że na produkcji artykułów dotowanych, przy aktualnie obowiązujących, nieraz zawyżonych cenach fabrycznych, producenci realizowaliby nadmierne zyski.</u>
          <u xml:id="u-1.153" who="#komentarz">Wśród wydatków na potrzeby rozwoju gospodarki, poza wspomnianymi już dotacjami, głównie dla przedsiębiorstw przemysłowych i obrotu towarowego, najpoważniejszą pozycję zajmują wydatki na rolnictwo, które z inwestycjami wynoszą ponad 25,5 mld zł. Wśród nich najbardziej dynamiczne są wydatki na rozbudowę i modernizację PGR oraz wydatki związane z utrzymaniem instytucji budżetowych obsługujących rolnictwo, popieraniem produkcji roślinnej i zwierzęcej, konserwację melioracji, służbą agronomiczną itp., stosownie do uchwał IX Plenum KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-1.154" who="#komentarz">Wydatki budżetu na rozbudowę i modernizację PGR wzrastają o ponad 13 proc. Znacznie wzrastają też wydatki bieżące na popieranie produkcji roślinnej, bo o ok. 10 proc. Są one przeznaczone na wymianę nasion, ochronę roślin itp. Pomimo zakończenia podstawowych prac gleboznawczych, utrzymuje się na dotychczasowym poziomie służbę geodezyjną, która ma obecnie zająć się pracami związanymi ze scalaniem gruntów i przejmowaniem przez państwo ziemi niezagospodarowanej.</u>
          <u xml:id="u-1.155" who="#komentarz">Znacznie powiększa się wydatki na konserwację melioracji, bo prawie o 14 proc., co pozwoli na objęcie konserwacją o 12 proc. więcej rzek i kanałów. Znacznie również, bo o 8 proc., wzrastają wydatki na popieranie produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-1.156" who="#komentarz">W dążeniu do niezbędnej, dla sprawnego funkcjonowania gospodarki, poprawy warunków komunikacyjnych, a zwłaszcza drogowych, budżet przewiduje, jeśli wyłączyć wydatki na inwestycje i jeśli pominąć jednorazowe wydatki poniesione na likwidację szczególnie wysokich w 1967 r. szkód drogowych - dalsze zwiększenie wydatków na bieżące utrzymanie sprawności dróg i mostów państwowych o ok. 12 proc. Poważną kwotę ok. 2,5 mld zł przeznacza się na kapitalne remonty dróg i mostów, w tym na modernizację dróg przelotowych m.st. Warszawy i innych miast wojewódzkich.</u>
          <u xml:id="u-1.157" who="#komentarz">Ponadto, budżet przeznacza znaczne środki na gospodarkę komunalną i mieszkaniową w kwocie 12,8 mld zł. Pewne zmniejszenie tych wydatków w porównaniu z br. wiąże się m.in. z przeprowadzoną w ubiegłym roku zmianą taryfy komunikacji miejskiej.</u>
          <u xml:id="u-1.158" who="#komentarz">W zasadzie również wydatki na naukę uznać można jako wydatki na rozwój gospodarki narodowej. Bezpośrednio z budżetu przeznacza się na ten cel ok. 4,2 mld zł, w tym ok.1,3 mld zł na inwestycje i 2,9 mld zł, tj. o ponad 5 proc. więcej niż w bieżącym roku - w na wydatki bieżące.</u>
          <u xml:id="u-1.159" who="#komentarz">Oprócz wydatków budżetowych na rozwój nauki oraz postęp techniczny i organizacyjny przewiduje się 4,4 mld zł, tj. o ok. 15 proc. więcej niż w tym roku - z Funduszu Postępu Techniczno-Ekonomicznego. Łącznie wydatki na naukę i postęp techniczny wyniosą ok. 8,6 mld zł. Poza tym zakłada się przeznaczenie ponad 2 mld zł z Funduszu Nowych Uruchomień na przyspieszenie postępów w unowocześnieniu produkcji w przemyśle maszynowym i chemicznym. W związku z występującym w ostatnich latach dynamicznym wzrostem wydatków na naukę i postęp techniczny poważnym zagadnieniem staje się sprawa efektywnego ich wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-1.160" who="#komentarz">Finansowanie inwestycji</u>
          <u xml:id="u-1.161" who="#komentarz">Skoro mowa o finansowaniu gospodarki narodowej, to specjalnej uwagi wymaga zagadnienie finansowania inwestycji. Jest rzeczą wiadomą, że inwestycje są główną siłą napędowy rozwoju naszej gospodarki. Jednakże przy nieograniczonej niemal w naszym kraju skłonności do inwestowania we wszystkich dziedzinach, musimy dbać, ażeby proces inwestycyjny był prawidłowo ukierunkowany, ażeby nakłady inwestycyjne kierowane były na najbardziej potrzebne dziedziny gospodarki przy zapewnieniu odpowiedniej koncentracji środków na wybranych obiektach. Wszelkie zaniedbania w tej dziedzinie odbijają się bardzo niekorzystnie na całokształcie sytuacji gospodarczej, prowadzą do rozproszenia środków, nadmiernego wzrostu zatrudnienia (w budownictwie i w sferze produkcji dóbr inwestycyjnych), zwiększają nadmiernie siłę nabywczą ludności, słowem - grożą osłabieniem równowagi rynkowej. Ze szczególną więc troską już przy konstrukcji planu i budżetu staraliśmy się ustalić jak najwłaściwszy program inwestycyjny, Mówił już o tym towarzysz Jędrychowski. Ze swej strony pragnę zwrócić uwagę na pewne aspekty polityki finansowej związanej z kredytowaniem inwestycji oraz finansowaniem ich z własnych środków inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-1.162" who="#komentarz">W samym budżecie - jak już wspomniałem - nastąpi w przyszłym roku spadek wydatków na finansowanie inwestycji o ok. 12 mld zł, tj. o ok. 20 proc. w porównaniu z ich poziomem w bieżącym roku. Wzrastają natomiast o ok. 3,5 mld zł, tj. o ok. 6 proc. środki własne zjednoczeń i przedsiębiorstw, rad narodowych oraz innych jednostek i instytucji państwowych. Najbardziej, bo o ponad 13 mld zł, tj. o ok. 75 proc. wzrastają inwestycyjne kredyty bankowe dla tych zjednoczeń, przedsiębiorstw, rad narodowych i instytucji.</u>
          <u xml:id="u-1.163" who="#komentarz">Jakie za tymi liczbami kryją się założenia finansowania inwestycji?</u>
          <u xml:id="u-1.164" who="#komentarz">Oprócz wielokrotnie omawianych zalet finansowania inwestycji przy pomocy kredytu bankowego, polegających m.in. na zwiększeniu odpowiedzialności za środki finansowe i na umożliwieniu większej kontroli bankowej, w przyszłym roku na zmiany w strukturze finansowania inwestycji oraz na dążenie do większego oddziaływania banków na procesy inwestowania wpływają dodatkowo następujące czynniki:</u>
          <u xml:id="u-1.165" who="#komentarz">po pierwsze - zachodzi konieczność wzmocnienia selekcji inwestycji nowo rozpoczynanych i większej koncentracji nakładów na inwestycje kontynuowane, co można osiągnąć m.in. przez rygorystyczną kontrolę ze strony aparatu bankowego, która powinna towarzyszyć udzielaniu kredytów inwestycyjnych. Odnosi się to do inwestycji centralnych, a szczególnie do inwestycji zjednoczeń, które nie są ściśle wyspecyfikowane w NPG, a rozmiary ich są ustalane szacunkowo;</u>
          <u xml:id="u-1.166" who="#komentarz">po drugie - niezbędne jest również m.in. zwiększenie oddziaływania na kierunki nakładów na inwestycje grupy „B”, obejmującej od 1968 r. przede wszystkim inwestycje przedsiębiorstw oraz tzw. inwestycje drobne, jak również sterowanie własnymi środkami przedsiębiorstw - o czym już mieliśmy okazję mówić na poprzednim posiedzeniu Komisji Planu i Budżetu. Samo posiadanie przez przedsiębiorstwo środków na inwestycje nie może automatycznie dawać mu uprawnień do ich podejmowania bez oglądania się na ich efektywność i przydatność z punktu widzenia postępu technicznego, eksportu itp. Banki muszą więc odmawiać przyjmowania do finansowania inwestycji przedsiębiorstw w przypadkach, gdy nie odpowiadają one potrzebom gospodarczym, lub gdy brak jest realnych możliwości ich wykonania ze względu na brak materiałów lub mocy przerobowych.</u>
          <u xml:id="u-1.167" who="#komentarz">Konieczne okazało się również wzmocnienie wpływu banków na podział przez zjednoczenia norm finansowych dla przedsiębiorstw, aby nie dopuścić przy podziale środków do powstawania niedoborów w jednych i nadwyżek środków w innych przedsiębiorstwach. Banki będą mogły - na podstawie podjętej już uchwały rządu - wpływać na wykorzystywanie funduszów rezerwowych zjednoczeń w celu zapewnienia pierwszeństwa niezbędnym potrzebom obrotowym przed potrzebami w zakresie finansowania inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-1.168" who="#komentarz">Kończąc omawianie tej grupy zagadnień, jeszcze raz pragnę podkreślić, że w roku przyszłym konieczne będzie aktywne oddziaływanie środkami finansowymi na rozmiary i kierunki inwestycji, a to dla zmniejszenia napięć w tej dziedzinie, a w konsekwencji i w całej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-1.169" who="#komentarz">Wydatki socjalno-kulturalne</u>
          <u xml:id="u-1.170" who="#komentarz">Jednym z ważniejszych zadań budżetu jest zapewnienie środków na usługi socjalne i kulturalne, stanowiące istotny element poprawy warunków bytowych i rozwoju kultury naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-1.171" who="#komentarz">W projekcie budżetu na 1968 r. bieżące i inwestycyjne wydatki na urządzenia socjalne i kulturalne wynoszą ok. 61,4 mld zł i wzrastają w stosunku do przewidywanego wykonania 1967 r. o 2,1 mld zł, tj. o 3,6 proc., w tym wydatki bieżące o 5,3 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.172" who="#komentarz">Wydatki bieżące budżetu na szkolnictwo ogólnokształcące i wychowanie wzrastają o ok. 4 proc., pomimo przewidywanego zmniejszenia napływu dzieci do I klasy.</u>
          <u xml:id="u-1.173" who="#komentarz">Pozwala to przy wzroście izb lekcyjnych, na obniżenie liczby uczniów na 1 izbę z ok. 41 do ok. 39. Potrzeby w tej dziedzinie są jednak bardzo zróżnicowane pod względem terytorialnym. Powinniśmy więc dołożyć starań, aby poprawa warunków nauczania następowała przede wszystkim tam, gdzie liczba uczniów na 1 izbę jest szczególnie duża. W przyszłym roku budżet przeznacza na szkolnictwo ogólnokształcące i wychowanie poważne środki, bo około 15 mld zł. Chciałbym jednak, w związku z doświadczeniami ubiegłego roku, zwrócić uwagę, że sumy, które zostaną na ten cel ustalone w budżecie, powinny określać tempo i zakres realizacji reform w szkolnictwie. Nie może tu występować żywiołowość, a w jej konsekwencji przekroczenia, zwłaszcza planowanych wydatków osobowych.</u>
          <u xml:id="u-1.174" who="#komentarz">Projektowany blisko trzyprocentowy - nie licząc nakładów inwestycyjnych - wzrost wydatków bieżących na szkolnictwo zawodowe pozwala m.in. na zwiększenie liczby uczniów o ok. 100 tys. W szkolnictwie wyższych preliminowane środki budżetowe pozwolą na zwiększenie liczby studentów o 13 tys., tj. o 5 proc. Prawie połowa tego przyrostu liczby studentów nastąpić ma na studiach dla pracujących.</u>
          <u xml:id="u-1.175" who="#komentarz">Projektuje się dalsze zwiększenie wydatków bieżących na kulturę i sztukę prawie o 7 proc. Przewiduje się zwłaszcza zwiększenie liczby godzin i poprawę programu radiowego i telewizyjnego oraz pokrycie kosztów eksploatacji 5 nowych studiów telewizyjnych. W konsekwencji, wydatki na radio i telewizję wzrastają o ponad 12 procent, przy przewidywanym wzroście wpływów z opłat radiowo-telewizyjnych w granicach 9 proc.</u>
          <u xml:id="u-1.176" who="#komentarz">Jeśli chodzi o wydatki bieżące na ochronę zdrowia, to mają one wzrosnąć w 1968 r. o 5,3 proc., tj. o ok. 1,2 mld zł. Zwraca uwagę fakt, że znaczna część ich wzrostu przeznaczona jest na sfinansowanie działalności nowych szpitali, sanatoriów i ośrodków zdrowia. Np. liczba łóżek w szpitalach i sanatoriach powinna się zwiększyć o ok. 5 tys., liczba przychodni o 147, a liczba wiejskich ośrodków zdrowia o 127. Prawidłowa realizacja planu wydatków w znacznej mierze zależna jest zatem od terminowego przekazania tych obiektów do eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-1.177" who="#komentarz">Najbardziej dynamiczną pozycją wydatków na ochronę zdrowia pozostają nadal wydatki na leki dla ubezpieczonych, które osiągną poziom o ponad 12 proc. wyższy niż planowany na br. Jeśli mowa o wydatkach na leki, to warto podkreślić potrzebę zwrócenia większej niż dotąd uwagi na racjonalne wykorzystanie środków na ten cel i konieczność wzmocnienie kontroli nad dysponowaniem receptami przez służbę zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-1.178" who="#komentarz">Wspomnieć też warto, że budżet na 1968 r. przewiduje kontynuowanie programu poprawy norm. W szczególności zamierza się dokonać dalszej poprawy norm rzeczowych w szkołach podstawowych i w szpitalach oraz pewnego zwiększenia środków na zakup materiałów w lecznictwie otwartym, łącznie kosztem 195 mln zł. W związku z akceptacją tego zamierzenia przez rząd, pragnę poinformować Obywateli posłów, że wniesiemy odpowiednią autopoprawkę przenoszącą środki na poprawę norm z wydatków nierozdzielonych projektu budżetu do odpowiednich pozycji wydatków na cele socjalne.</u>
          <u xml:id="u-1.179" who="#komentarz">Planowane wydatki bieżące na kulturę fizyczną, turystykę i wczasy pracownicze wynoszą 1,3 mld zł i w stosunku do przewidywanych wydatków w 1967 r. wzrastają o 10,3 proc. Ten wzrost m.in. wynika stąd, że począwszy od 1968 r., budżet przejął część dotychczasowych dochodów własnych Centralnego Funduszu Turystyki i Wypoczynku, pochodzących z opłat paszportowych i turystycznych i udziela temu funduszowi dotacji. Zmiana ta zmierza do zapewnienia lepszych warunków dla ewidencji i oceny całokształtu wydatków na turystykę.</u>
          <u xml:id="u-1.180" who="#komentarz">Należy podkreślić, że poza środkami na rozwój kultury fizycznej, turystyki i wczasów pracowniczych planowanymi w budżecie państwa, przeznaczane są również środki będące w dyspozycji związków zawodowych, klubów sportowych, przedsiębiorstw państwowych (tzw. działalność pozaoperacyjna) i spółdzielczych oraz z Totalizatora Sportowego. Szacuje się, że z wymienionych źródeł na rozwój kultury fizycznej i turystyki w 1968 r. wydatkowane będzie ok. 1,6 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-1.181" who="#komentarz">W odróżnieniu od wydatków budżetu na cele gospodarcze oraz na usługi socjalne i kulturalne, wydatki budżetu na administrację centralną i terenową ustalone zostały na poziomie nieco niższym niż w bieżącym roku. Jest to wyrazem procesu usprawniania administracji zgodnie z wytycznymi VII Plenum KC PZPR. Resorty opracowują obecnie statuty, mające na celu udoskonalenie ich struktury i działalności. Prace te już w 1968 r. pozwalają na zmniejszenie o ok. 800 ilości etatów w administracji centralnej. Rok przyszły powinien przynieść dalsze kroki w kierunku oszczędności zarówno w administracji centralnej, jak i terenowej.</u>
          <u xml:id="u-1.182" who="#komentarz">Wydatki na obronę narodową zwiększą się o ok. 10 proc. i zapewniać będą niezbędny w obecnej sytuacji międzynarodowej wzrost potencjału obronnego kraju.</u>
          <u xml:id="u-1.183" who="#komentarz">Budżety terenowe</u>
          <u xml:id="u-1.184" who="#komentarz">Przeszło jedna czwarta wydatków budżetu państwa realizowana jest za pośrednictwem budżetów rad narodowych, które w przyszłym roku otrzymają do swojej dyspozycji ponad 83 mld zł. Dochody własne rad narodowych osiągną prawie 39 mld zł, a pozostałą część wydatków ich budżetów pokryją udziały w dochodach budżetu centralnego oraz dotacje.</u>
          <u xml:id="u-1.185" who="#komentarz">Oprócz środków budżetowych rady narodowe sześciuset małych miast i osiedli uprawnione będą do dysponowania funduszem miejski w kwocie 350 mln zł. Umożliwi to im dodatkowe zwiększenie nakładów na rozwój usług komunalnych. Będą one mogły także korzystać w ramach funduszu aktywizacji małych miast z kredytu bankowego na budowę lub rozbudowę zakładów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-1.186" who="#komentarz">Zmiany w ustawie budżetowej</u>
          <u xml:id="u-1.187" who="#komentarz">Kończąc omawianie problematyki budżetowej pragnę jeszcze zwrócić uwagę Obywateli Posłów na niektóre nowe artykuły ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-1.188" who="#komentarz">W celu zapewnienia lepszej stabilizacji dochodów rad narodowych upoważnia się do późniejszego ustalenia stawek procentowych udziałów budżetów terenowych w dochodach przedsiębiorstw kluczowych. Pozwoli to na ściślejsze skoordynowanie tych stawek z planami techniczno-ekonomicznymi przedsiębiorstw, co w swoim czasie postulowali Obywatele Posłowie.</u>
          <u xml:id="u-1.189" who="#komentarz">Ponadto, nowe przepisy ustawy budżetowej wprowadzają możliwość decentralizacji uprawnień, do przenoszenia środków budżetowych pomiędzy poszczególnymi rodzajami preliminowanych wydatków. Powinno to uelastycznić gospodarkę budżetową zarówno na szczeblu centralnym, jak i w radach narodowych, ograniczając wiele formalności związanych z dysponowaniem środkami budżetowymi.</u>
          <u xml:id="u-1.190" who="#komentarz">Kredytowanie gospodarki</u>
          <u xml:id="u-1.191" who="#komentarz">Obok środków budżetowych, ważnym instrumentem finansowania gospodarki narodowej są kredyty bankowe. Przewidujemy, że saldo udzielonych kredytów w 1968 r. wzrośnie prawie o 52 mld zł, z czego najpoważniejszą część stanowić będą kredyty inwestycyjne dla gospodarki uspołecznionej, o których już mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-1.192" who="#komentarz">Poważna część kredytów, bo ponad 17 mld zł, przeznaczona będzie na sfinansowanie połowy przyrostu zapasów w przedsiębiorstwach gospodarki uspołecznionej. Pozostałą część przyrostu zapasów sfinansują przedsiębiorstwa z własnych środków. Na przyszły rok istotną sprawą staje się poprawa struktury tych zapasów. Nadal będziemy więc dążyli do wykorzystania kredytu bankowego w celu usprawnienia gospodarki w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-1.193" who="#komentarz">W projekcie planu kredytowego na 1968 r. zakłada się, że zapasy przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej wzrosną o ok. 28,1 mld zł, a więc o ok. 3 mld zł wyżej niż w br. Wzrost ten będzie jednak niższy niż w założeniach planu pięcioletniego na ten okres i niższy od wzrostu zapasów w 1966 r. Dotyczy to zwłaszcza zapasów w przemyśle, które w 1968 r. mają wzrosnąć o 13,6 mld zł, tj. tylko o 0,2 mld zł więcej niż w br. Niezbędne będzie przy tym dołożenie wysiłków, aby zgodnie z planem zahamowany został przyrost zbędnych zapasów, zwłaszcza w przemyśle lekkim.</u>
          <u xml:id="u-1.194" who="#komentarz">Jeżeli chodzi natomiast o zapasy towarów rynkowych, to w 1968 r. powinny one wzrosnąć w granicach 7 mld zł. Jest to przyrost w zasadzie dostateczny; ważną sprawą będzie jednak dostosowanie struktury dostaw i struktury wzrostu zapasów do potrzeb rynku.</u>
          <u xml:id="u-1.195" who="#komentarz">Zdajemy sobie sprawę, że dostosowanie podaży do popytu będzie jednym z trudniejszych, ale jednym z najważniejszych żądań przyszłego roku. Obok dążenia do zwiększenia dostaw i zapasów towarów poszukiwanych na rynku, trzeba będzie zdecydowanie przeciwdziałać tendencjom do narastania trudno zbywalnych towarów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-1.196" who="#komentarz">Nadal pewną rolę w aktywizacji sprzedaży rynkowej odgrywać będą kredyty ratalne, których wypłaty wyniosą ponad 9 mld zł. Jednakże ze względu na przewidywaną strukturę podaży artykułów przemysłowych, nie zakłada się dalszego ich wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-1.197" who="#komentarz">Kontynuować będziemy natomiast politykę rozwoju kredytów dla indywidualnych gospodarstw rolnych. W planie na 1968 r. przewidziany jest wzrost wypłat kredytów obrotowych dla gospodarki chłopskiej o 700 mln zł, tj. o 5,3 proc. i kredytów inwestycyjnych o 340 mln zł, tj. o 5,5 proc. Łącznie rolnicy otrzymają 20,4 mld zł kredytów. Zwiększenie ich rozmiarów związane jest z dążeniem do dalszego wzrostu nakładów produkcyjnych i inwestycyjnych w gospodarce chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-1.198" who="#komentarz">Mówiąc o rozwoju akcji kredytowej nie sposób pominąć faktu, że w poważnym stopniu jest ona finansowana w oparciu o wzrost wkładów oszczędnościowych. W ten sposób właśnie oszczędności służą zarówno racjonalnej gospodarce pieniężnej ludności, jak i gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-1.199" who="#komentarz">Zakładamy, że w przyszłym roku wkłady oszczędnościowe w PKO i SOP wzrosną ok. 13,5 mld zł, a jak wykazują dotychczasowe tendencje najbardziej powiększą się zapewne przede wszystkim tzw. wkłady terminowe, przez dłuższy okres pozostające w kasach oszczędnościowych, które np. w PKO wynoszą już w br. ok. 70 proc. całego rocznego przyrostu wkładów. Przed instytucjami oszczędnościowymi stoi zadanie dalszego ułatwiania ludności gromadzenia i wykorzystywania jej oszczędności. Dużą wagę przywiązujemy także do doskonalenia działalności Państwowego Zakładu Ubezpieczeń, który ma za zadanie m.in. umożliwić ludności gromadzenie i lokowanie celowych oszczędności dla zabezpieczenia się przed skutkami wypadków losowych.</u>
          <u xml:id="u-1.200" who="#komentarz">Przywiązujemy wielką wagę do rozwoju różnorodnych form oszczędzania, gdyż z jednej strony pozwala ono racjonalnie gospodarować dorobkiem ludzi pracy, a z drugiej strony wzmacnia równowagę finansową państwa..</u>
          <u xml:id="u-1.201" who="#komentarz">Minione dwa lata realizacji planu pięcioletniego można niewątpliwie uznać - mimo wielu braków i trudności - za na ogół pomyślne. Jesteśmy w przededniu realizacji zadań trzeciego z kolei roku planu pięcioletniego, który będzie zapewne decydujący o powodzeniu naszych założeń dla całego pięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-1.202" who="#komentarz">Przedkładane obecnie projekty planu gospodarczego i budżetu - określają hierarchię niełatwych, ale istotnych dla dalszego rozwoju zadań i środków ich realizacji. Wyrażam głębokie przeświadczenie, że po dokonaniu przez Obywateli Posłów wnikliwej oceny i po uchwaleniu przedłożonych projektów - budżet państwa wraz z uchwalonym planem gospodarczym będą podstawą skutecznego działania wszystkich ogniw gospodarczych, a w konsekwencji - pomyślnej realizacji zadań trzeciego roku planu pięcioletniego.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>