text_structure.xml 59.5 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#MaciejRataj">Otwieram posiedzenie. Protokół 239 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 240 posiedzenia leży w biurze sejmowem do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają pp. Ledwoch i Sołtyk. Listę mówców prowadzi p. Ledwoch.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#MaciejRataj">Od p. Marszałka Senatu otrzymałem pismo z zawiadomieniem, że Senat przyjął bez zmian projekty:</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#MaciejRataj">1) ustawy o opodatkowaniu win i miodu syconego,</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#MaciejRataj">2) ustawy w przedmiocie zmiany części II § 3 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 kwietnia 1924 r. o wierzytelnościach w walutach obcych i w złotych w złocie, hipotecznie zabezpieczonych (Dz. Ust. Rz. P. z r. 1924 nr 36 poz. 385),</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#MaciejRataj">3) ustawy w przedmiocie ustąpienia gminie miasta Bielska gruntu kolejowego o powierzchni 426 m2,</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#MaciejRataj">4) ustawy w sprawie zmian i uzupełnień w obowiązującem na górnośląskiej części woj. śląskiego ustawodawstwie osadniczem,</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#MaciejRataj">5) ustawy o zamianie gruntu kolejowego przy stacji Węgierskiej Górce linii Zwardoń — Nowy Sącz na grunt prywatny,</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#MaciejRataj">6) ustawy skarbowej o zmianach w budżecie na rok 1924,</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#MaciejRataj">7) ustawy o państwowym podatku przemysłowym,</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#MaciejRataj">8) ustawy w sprawie ratyfikacji porozumienia prowizorycznego, regulującego stosunki ekonomiczne między Rzecząpospolitą Polska a Republiką Czeskosłowacką. podpisanego w Warszawie dnia 7 kwietnia 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#MaciejRataj">9) ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką o ułatwieniach w małym ruchu granicznym, podpisanej w Gdańsku dnia 30 grudnia 1924 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#MaciejRataj">10) ustawy w sprawie ratyfikacji układu handlowego (modus vivendi) między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonemi Ameryki Północnej, zawartego dnia 10 lutego 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#MaciejRataj">11) ustawy o wypuszczeniu biletów skarbowych,</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#MaciejRataj">12) ustawy, ustalającej warunki mianowania na podporucznika korpusu oficerów administracji grupy kapelmistrzów oraz zmieniającej niektóre postanowienia art. 121 ustawy z dnia 23 marca 1922 r. o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojsk Polskich,</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#MaciejRataj">13) ustawy w sprawie przedłużenia mocy obowiązującej ustawy z dnia 12 czerwca 1924 r. w sprawie częściowej zmiany ustawy z dnia 9 października 1923 r. o uposażeniu funkcjonariuszów państwowych i wojska, oraz ustawy z dnia 12 czerwca 1924 r. w sprawie częściowej zmiany ustawy z dnia 11 grudnia 1923 r. o zaopatrzeniu emerytalnem funkcjonariuszów państwowych i wojskowych zawodowych,</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#MaciejRataj">14) ustawy w sprawie ratyfikacji traktatu koncyliacyjnego i arbitrażowego między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką, podpisanego w Warszawie dnia 23 kwietnia 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#MaciejRataj">15) ustawy w sprawie ratyfikacji umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką, podpisanej dnia 6 marca 1925 r. w Pradze w przedmiocie uregulowania obrotu prawnego w sprawach cywilnych, karnych i niespornych,</u>
          <u xml:id="u-1.17" who="#MaciejRataj">16) ustawy w sprawie ratyfikacji protokółu dodatkowego z dnia 3 lipca 1925 r. do konwencji handlowej między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką, podpisanej w Warszawie dnia 23 kwietnia 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.18" who="#MaciejRataj">17) ustawy w sprawie ratyfikacji umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką w sprawie ochrony prawnej i pomocy prawnej w sprawach podatkowych, podpisanej w Warszawie dnia 23 kwietnia 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.19" who="#MaciejRataj">18) ustawy w sprawie ratyfikacji umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką o zapobieżeniu podwójnemu opodatkowaniu w dziedzinie podatków spadkowych, podpisanej w Warszawie dnia 23 kwietnia 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.20" who="#MaciejRataj">19) ustawy w sprawie ratyfikacji umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką o zapobieżeniu podwójnemu opodatkowaniu w dziedzinie bezpośrednich podatków państwowych, podpisanej w Warszawie wraz z protokółem końcowym 23 kwietnia 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.21" who="#MaciejRataj">20) ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji turystycznej między Rzecząpospolitą a Republiką Czeskosłowacką z dnia 30 maja 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.22" who="#MaciejRataj">21) ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką o ułatwieniach w małym ruchu granicznym, podpisanej w Pradze dnia 30 maja 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.23" who="#MaciejRataj">22) ustawy w sprawie ratyfikacji umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką w sprawach karnych i finansowych, podpisanej w Warszawie dnia 23 kwietnia 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.24" who="#MaciejRataj">23) ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji handlowej między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką, podpisanej w Warszawie dnia 23 kwietnia 1925 r. i dołączonych do niej załączników A, B, C, D, E, (konwencja weterynaryjna), F. oraz protokółu końcowego z tej samej daty,</u>
          <u xml:id="u-1.25" who="#MaciejRataj">24) ustawy o ratyfikacji podpisanej w Warszawie dnia 23 września 1922 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeskosłowacką w przedmiocie wzajemnego dopuszczenia lekarzy i położnych do wykonywania praktyki,</u>
          <u xml:id="u-1.26" who="#MaciejRataj">25) ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji koncyliacyjnej i arbitrażowej między Polską a Estonią, Finlandią i Łotwą, podpisanej w Helsingforsie dnia 17 stycznia 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.27" who="#MaciejRataj">26) ustawy w sprawie ratyfikacji umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Austriacką o wzajemnym obrocie prawnym, podpisanej w Wiedniu dnia 19 marca 1924 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.28" who="#MaciejRataj">27) ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji konsularnej między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Łotewską, podpisanej w Rydze dnia 3 stycznia 1924 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.29" who="#MaciejRataj">28) ustawy o monopolu zapałczanym,</u>
          <u xml:id="u-1.30" who="#MaciejRataj">29) ustawy w przedmiocie zmiany ustawy z dnia 24 lipca 1919 r. o policji państwowej,</u>
          <u xml:id="u-1.31" who="#MaciejRataj">30) ustawy o państwowym funduszu kredytu na melioracje rolne,</u>
          <u xml:id="u-1.32" who="#MaciejRataj">31) ustawy o uzupełnieniu ustawy z dnia 1 czerwca 1922 r. o monopolu tytoniowym,</u>
          <u xml:id="u-1.33" who="#MaciejRataj">32) ustawy zmieniającej niektóre postanowienia ustawy z dnia 9 października 1903 r. o uposażeniu funkcjonariuszów państwowych i wojska,</u>
          <u xml:id="u-1.34" who="#MaciejRataj">33) ustawy o uregulowaniu obrotu cukrem,</u>
          <u xml:id="u-1.35" who="#MaciejRataj">34) ustawy w przedmiocie zmiany ustawy z dnia 18 lipca 1924 r. o opodatkowaniu spadków i darowizn,</u>
          <u xml:id="u-1.36" who="#MaciejRataj">35) ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji handlowej między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Grecką, zawartej w Warszawie dnia 17 kwietnia 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.37" who="#MaciejRataj">36) ustawy w sprawie ratyfikacji konwencji handlowej między Polską a Węgrami, oraz protokółu końcowego i protokółu podpisania, podpisanych w Budapeszcie dnia 26 marca 1925 r.,</u>
          <u xml:id="u-1.38" who="#MaciejRataj">37) ustawy skarbowej o dodatkowych kredytach na rok 1925,</u>
          <u xml:id="u-1.39" who="#MaciejRataj">38) ustawy o ukończeniu budowy kolei Łuck — Dębowa Karczma — Stojanów,</u>
          <u xml:id="u-1.40" who="#MaciejRataj">39) ustawy o zniesieniu rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 grudnia 1924 r. o przedsiębiorstwie dla eksploatacji kolei państwowych,</u>
          <u xml:id="u-1.41" who="#MaciejRataj">40) ustawy o zmianie pierwszego ustępu art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 1924 r. w przedmiocie pracy młodocianych i kobiet,</u>
          <u xml:id="u-1.42" who="#MaciejRataj">41) ustawy o zakładach Kórnickich.</u>
          <u xml:id="u-1.43" who="#MaciejRataj">Otrzymałem również od p. Marszałka Senatu pismo z zawiadomieniem, że Senat uchwalił wprowadzić zmiany do przyjętych przez Sejm projektów:</u>
          <u xml:id="u-1.44" who="#MaciejRataj">1) ustawy o udzieleniu Rzeczypospolitej Czeskosłowackiej klauzuli największego uprzywilejowania,</u>
          <u xml:id="u-1.45" who="#MaciejRataj">2) ustawy w sprawie uzupełnienia odszkodowania osób, dotkniętych skutkami nieszczęśliwych wypadków przy pracy w b. dzielnicy rosyjskiej lub na wychodźtwie w Rosji,</u>
          <u xml:id="u-1.46" who="#MaciejRataj">3) ustawy o Państwowym Instytucie Geologicznym,</u>
          <u xml:id="u-1.47" who="#MaciejRataj">4) ustawy, dotyczącej zmiany niektórych postanowień ustawy z dnia 17 lutego 1922 r. o zakładaniu i utrzymywaniu publicznych szkół powszechnych,</u>
          <u xml:id="u-1.48" who="#MaciejRataj">5) ustawy o Trybunale Kompetencyjnym,</u>
          <u xml:id="u-1.49" who="#MaciejRataj">6) ustawy o wyłączności portów polskich dla wychodźtwa,</u>
          <u xml:id="u-1.50" who="#MaciejRataj">7) ustawy o wykonaniu reformy rolnej,</u>
          <u xml:id="u-1.51" who="#MaciejRataj">8) ustawy o zmianie niektórych przepisów ustawy z dnia 18 lipca 1924 r. o zabezpieczeniu na wypadek bezrobocia,</u>
          <u xml:id="u-1.52" who="#MaciejRataj">9) ustawy o głównej inspekcji kolejowej,</u>
          <u xml:id="u-1.53" who="#MaciejRataj">10) ustawy w sprawie zmiany rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 maja 1920 r. w przedmiocie wprowadzenia w życie na obszarze Rzeczypospolitej ustawy wojskowego postępowania karnego,</u>
          <u xml:id="u-1.54" who="#MaciejRataj">11) ustawy o wstrzymaniu wykonania kar za przestępstwa leśne w okręgach sądów apelacyjnych w Warszawie, Lublinie i Wilnie. Nadesłane w tych sprawach poprawki Senatu przesłałem odpowiednim komisjom.</u>
          <u xml:id="u-1.55" who="#MaciejRataj">P. Minister Skarbu, zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 31 lipca 1924 r. w przedmiocie uregulowania stosunków celnych, nadesłał do zatwierdzenia przez Sejm: 1) rozporządzenie Ministrów: Skarbu, Przemysłu i Handlu, oraz Rolnictwa i Dóbr Państwowych z dnia 1 lipca 1925 r. w sprawie uchylenia niektórych ceł wywozowych (Dz. Ust. nr 67 poz. 477 z roku 1925), 2) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 lipca 1925 r. w sprawie zakazu przywozu niektórych towarów (Dz. Ust. nr 69 poz. 486 z roku 1925), 3) rozporządzenie Ministrów: Skarbu, Przemysłu i Handlu, oraz Rolnictwa i Dóbr Państwowych z dnia 10 lipca 1925 r., zawierające postanowienia, uzupełniające rozporządzenie z dnia 19 maja 1925 r. w sprawie częściowych zmian taryfy celnej z dnia 26 czerwca 1924 r. (Dz. Ust. nr 69, poz. 488 z roku 1925), 4) rozporządzenie Ministrów: Skarbu, Przemysłu i Handlu, oraz Rolnictwa i Dóbr Państwowych z dnia 28 lipca 1925 r. w sprawie ceł wywozowych (Dz, Ust. nr 76, poz. 536 z roku 1925). Rozporządzenia te przesyłam do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-1.56" who="#MaciejRataj">P. Minister Sprawiedliwości nadesłał mi: 1) wniosek sędziego śledczego I rewiru na powiat święciański o zezwolenie Sejmu na pociągnięcie do odpowiedzialności sądowej z art. 126 cz. I kod. kar. posła Szapiela, 2) wniosek sędziego śledczego XI rewiru powiatu lidzkiego o zezwolenie Sejmu na pociągnięcie do odpowiedzialności sądowej z art. 129 cz. I, p. 1, 2, 3 i 6 kod. kar. posła Ballina, 3) wniosek prokuratora przy sądzie okręgowym w Wilnie o zezwolenie Sejmu na pociągnięcie do odpowiedzialności sądowej z art. 532 ust. 3 i 533 kod. kar. posła Wygodzkiego, 4) wniosek sądu powiatowego w Dąbrowie w sprawie udzielenia zezwolenia Sejmu na ściganie posła Bryla za przekroczenie z § 312 ustawy karnej i 5) wniosek sędziego śledczego XI rewiru powiatu nieświeskiego o zezwolenie Sejmu na ściganie karno-sądowe posła Hołowacza za przestępstwo z art. 129 kod. kar, Wnioski te odsyłam do Komisji Regulaminowej i Nietykalności Poselskiej.</u>
          <u xml:id="u-1.57" who="#MaciejRataj">P. Minister Reform Rolnych nadesłał mi pismo z prośbą o spowodowanie wyboru przez Sejm do Głównej Komisji Ziemskiej 4 członków i 4 ich zastępców na miejsce wybranych na podstawie art. 5, p. e) ustawy z dnia 11 sierpnia 1923 r. o zakresie działania Ministra Reform Rolnych i organizacji urzędów i komisji ziemskich członków i ich zastępców, których uprawnienia wygasają z dniem 31 października r. b. Pismo to odsyłam do Komisji Rolnej.</u>
          <u xml:id="u-1.58" who="#MaciejRataj">Od p. Ministra Skarbu otrzymałem pismo z zawiadomieniem, że Rząd wycofuje swój projekt ustawy w przedmiocie zmian w przepisach o podatkach komunalnych i niektórych innych zmian w tekście ustawy z dnia 11 sierpnia 1923 r. o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych, przekazany do załatwienia Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-1.59" who="#MaciejRataj">Posłowie: Prystupa, Wasyńczuk Antoni, Dymowski, Kwiatkowski, Paczkowski, Tymoszczuk, Daczko, Malik, Mierzejewski i Schwarz usprawiedliwiają swą nieobecność w Sejmie. Udzieliłem urlopów posłom: Łażewskiemu na 5 dni, Erdmanowi i Kordowskiemu na tydzień.</u>
          <u xml:id="u-1.60" who="#MaciejRataj">Proszą Izbę o udzielenie urlopów: Ćwiakowski na 8 dni, Poznański na 10 dni, Ładzina na dwa tygodnie z powodu choroby; oraz z powodu wyjazdu na zjazd Unii Międzyparlamentarnej p. Dymowski na 6 tygodni, Ilski i Zamorski na 2 miesiące, Reich do 10 listopada, Graebe do 15 listopada, ks. Krajczyrski do 12 grudnia, oraz Kosydarski i Dąbski na czas trwania zjazdu Unii Międzyparlamentarnej. Nie słyszę protestu, uważam, że Izba się zgadza na udzielenie tych urlopów.</u>
          <u xml:id="u-1.61" who="#MaciejRataj">Panowie Posłowie! Oto znowu przychodzi mi rozpocząć nowy powakacyjny okres Sejmu od wspomnienia żałobnego.</u>
          <u xml:id="u-1.62" who="#komentarz">(Posłowie wstają.)</u>
          <u xml:id="u-1.63" who="#MaciejRataj">W ciągu wakacji śmierć zabrała trzy ofiary z pośród naszego grona.</u>
          <u xml:id="u-1.64" who="#MaciejRataj">Dnia 31 lipca b. r. zmarł p. pos. Władysław Rabski, jeden z najwybitniejszych działaczy politycznych. Bezpośredni jego udział w życiu politycznem na terenie sejmowym trwał niedługo i datował się od niedawna, bo od r. 1922, kiedy po raz pierwszy został wybrany posłem do Sejmu, brał w niem jednak udział pośredni jako publicysta długo przedtem, zwłaszcza od pierwszych chwil naszej samodzielności państwowej; wpływał na nie skutecznie dzięki niezrównanemu talentowi pisarskiemu, wpływał z siłą, niekiedy z gwałtownością, której źródła tkwiły w gorącej miłości Ojczyzny i w głębokiem przekonaniu o słuszności sprawy, której bronił.</u>
          <u xml:id="u-1.65" who="#MaciejRataj">W r. 1922 wchodzi do Sejmu jako jeden z posłów miasta Warszawy. Mimo zajęć, związanych z codziennym obowiązkiem redakcyjnym, spełnia jak najsumienniej swe obowiązki poselskie, biorąc zwłaszcza żywy udział w pracach Komisji Wojskowej, której był członkiem. Zdanie jego, wypowiedziane czy to w komisji, czy z trybuny sejmowej, jasnością myśli, mocą przekonania budziło szacunek nawet i w tych, którzy poglądów jego podzielić nie mogli.</u>
          <u xml:id="u-1.66" who="#MaciejRataj">Strata, którąśmy ponieśli przez śmierć jego, jest nad wyraz bolesna.</u>
          <u xml:id="u-1.67" who="#MaciejRataj">Dnia 11 września zmarł drugi nasz kolega, poseł Kazimierz Brownsford, jeden z najbardziej zasłużonych synów ziemi wielkopolskiej. Całe jego życie było służbą dla Ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-1.68" who="#MaciejRataj">Doskonały rolnik, oddał swą wiedzę i doświadczenie fachowe na usługi współobywateli, rozumiejąc, iż podniesienie ekonomiczne najlepiej uzbroi społeczeństwo wielkopolskie przeciw wrogiemu naporowi. Pracę tę gospodarczą rozwija jako członek zarządu Centralnego Tow. Gospodarskiego w Poznaniu, jako redaktor „Pośrednika Gospodarczego” i „Gospodyni Wiejskiej”, wydawca kalendarza rolniczego i wreszcie jako niestrudzony, do ostatnich chwil pozostający na posterunku, patron wielkopolskich kółek rolniczych. Gorąco religijny, przekuwał swoje uczucia na czyn, obecny zawsze tam, gdzie nieszczęście i nędza wymagały pomocy. Związek „Charitas”, Tow. św. Wincentego a Paulo zaliczały go do najbardziej czynnych członków. W czasie wojny niósł pomoc braciom z Kongresówki.</u>
          <u xml:id="u-1.69" who="#MaciejRataj">Od roku 1919 zasiadał w tej sali jako poseł na Sejm Ustawodawczy, a następnie jako członek Sejmu obecnego. Jako Marszałek ze starszeństwa przewodniczył nam na pierwszych posiedzeniach w listopadzie 1922 r.</u>
          <u xml:id="u-1.70" who="#MaciejRataj">Cechowała go pracowitość, prostota, uprzejmość i usłużność. Zaskarbił sobie serca nasze. Tem boleśniej odczuwamy śmierć jego.</u>
          <u xml:id="u-1.71" who="#MaciejRataj">I jeszcze jednego kolegę pożegnać nam wypada. Dnia 26 sierpnia zmarł nagle w Starym Dzikowie poseł Stanisław Hulak. Włościanin małorolny, mający ukończoną zaledwie szkołę ludową, mógł służyć niejednemu za wzór, o ile chodzi o zrozumienie spraw państwowych, o głębokie pojmowanie obowiązków wobec Państwa. Wytrwałą pracą nad sobą, dla której podziw mieć się musi, rozszerzał swój horyzont, pogłębiał swoje wiadomości, by spełnić jak najlepiej obowiązek poselski i jak najlepiej służyć Państwu. Śmierć zabrała go w sile wieku, pozbawiając nas najlepszego kolegi, kraj pożytecznego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-1.72" who="#MaciejRataj">Cześć pamięci zmarłych kolegów!</u>
          <u xml:id="u-1.73" who="#komentarz">(Głosy: Cześć!)</u>
          <u xml:id="u-1.74" who="#MaciejRataj">Na porządku dziennym postawiłem jeden punkt, mianowicie pierwsze czytanie preliminarza budżetowego na rok 1926. Sądzę, że porządek dzienny, przezemnie ułożony, Panowie zatwierdzą, a zarazem, że Panowie się zgodzą na to, żeby uzupełnić go pierwszem czytaniem trzech projektów ustaw, które dziś wpłynęły do kancelarii sejmowej, są to mianowicie: 1) projekt ustawy o środkach złagodzenia przesilenia finansowego, 2) projekt ustawy o środkach ograniczenia wydatków Państwa i innych związków prawno-publicznych, 3) projekt ustawy o środkach tymczasowych, zmierzających do poparcia produkcji krajowej i poprawy bilansu płatniczego. Panowie godzą się na uzupełnienie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-1.75" who="#komentarz">(P. Ballin: Nie zgadzamy się.)</u>
          <u xml:id="u-1.76" who="#MaciejRataj">Kto się nie zgadza?</u>
          <u xml:id="u-1.77" who="#komentarz">(Głos: P. Ballin)</u>
          <u xml:id="u-1.78" who="#MaciejRataj">Panie Pośle Ballin! Protest jednego posła jest wystarczający wtedy, kiedy porządek dzienny zostaje ułożony na poprzedniem posiedzeniu, kiedy więc chodzi o zmianę zatwierdzonego przez Izbę porządku dziennego; wobec tego jednak, że na ostatniem posiedzeniu porządek dzienny nie został zatwierdzony przez Izbę, miałem prawo samodzielnie go zaproponować w dniu dzisiejszym. Sądzę, że p. Poseł nie będzie podtrzymywał protestu, i prosiłbym o uzupełnienie temi punktami porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-1.79" who="#komentarz">(Głos: Druków niema.)</u>
          <u xml:id="u-1.80" who="#MaciejRataj">Jeżeli p. Ballin protestuje, muszę oczywiście stosować wobec niego regulamin tak samo wtedy, kiedy mu jest miły, jak wtedy, kiedy mu nie jest miły. Porządek dzienny był rozesłany, był tam tylko 1 punkt, byłaby to więc zmiana, której nie mogę przeprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-1.81" who="#MaciejRataj">Przed porządkiem dziennym domagał się głosu p. Barlicki. Udzielam mu go.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#NorbertBarlicki">Panie Marszałku! Wobec Wysokiej Izby sejmowej pragnę do p. Marszałka wnieść interpelację w sprawie następującej: Komitet miejscowy P.P.S. w Gnieźnie starał się kilka dni temu o pozwolenie na wiec poselski. Policja gnieźnieńska, nie podając bliżej przyczyny, jednak sprzeciwiła się odbyciu wiecu przez naszego kolegę klubowego Kazimierza Dobrowolskiego. Kiedy Kazimierz Dobrowolski w dniu 4 października, w niedzielę, przybył osobiście do Gniezna i zwrócił się osobiście do policji, jednak i tym razem policja zabroniła mu odbycia wiecu, podając zaiste śmieszne motywy, mianowicie twierdziła, że w pobliżu granicy nie może się odbywać wiec poselski, bo sąsiedzi za dużoby się dowiedzieli, a powtóre tłumaczyła się tem, że Konstytucja w Gnieźnie jeszcze nie obowiązuje, a obowiązującemi są tam przepisy dawne pruskie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Wrzawa na lewicy)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#NorbertBarlicki">Poseł Dobrowolski udał się na miejsce wiecu, który miał się wprawdzie odbyć pod gołem niebem, ale miejsce było odgrodzone, i wobec 600 robotników wniósł protest przeciw bezkarnemu i jawnie gwałcącemu Konstytucję postępowaniu policji. Wówczas policja zwartym szeregiem zjawiła się przed tłumem i jeden z policjantów uciekł się do siły fizycznej i p. Dobrowolskiego zepchnął ze stołu.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#komentarz">(Wrzawa na lewicy. Głos: Co na to p. Premier?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#MaciejRataj">W tej sprawie zażądam wyjaśnień. Oczywiście wychodzę z tego założenia, że Konstytucja obowiązuje także i w Gnieźnie. Jeżeli się okaże, że tym razem zaszło nadużycie z czyjejkolwiek strony i ograniczenie swobody posła w spełnianiu jego obowiązków czy jego praw, zwrócę się do Rządu, aby winni zostali pociągnięci do odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#komentarz">(Wrzawa.)</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#MaciejRataj">Proszę się uspokoić.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#komentarz">(Głos: To bezrząd.)</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#MaciejRataj">Zanim przystąpimy do porządku dziennego, muszę poruszyć pewną przykrą sprawę, mianowicie jeden z klubów sejmowych zwrócił się jako klub, akcentuję to, do Ligi Narodów z prośbą o interwencję w sprawie projektu ustawy o reformie rolnej. Uczynił to w chwili, kiedy projekt ten jest jeszcze przedmiotem obrad ciał ustawodawczych. Każdy parlament musiałby uznać tego rodzaju krok za niewłaściwy w najwyższym stopniu. Odwoływanie się członka izby ustawodawczej do czynników obcych, do czynników zewnętrznych o wywarcie nacisku pośredniego czy bezpośredniego na izby ustawodawcze godzi niewątpliwie w podstawę każdego parlamentu, a tą podstawą jest swoboda decyzji. Sądzę, że mogę ograniczyć się do zrobienia tej uwagi i do wyrażenia nadziei, że nie staniemy nigdy w przyszłości wobec podobnego faktu.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#MaciejRataj">Przystępujemy do porządku dziennego: Punkt pierwszy i jedyny: pierwsze czytanie preliminarza budżetowego na rok 1926. Głos ma p. Prezes Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#komentarz">(Głos na lewicy: Precz z karą śmierci)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Rząd staje przed Sejmem po paromiesięcznej przerwie w chwili szczególnie trudnej w zakresie stosunków finansowych i gospodarczych. Omówieniu tych trudności poświęcę też szczególną uwagę. Poprzedzę to jednak przedstawieniem tła naszych zagadnień ogólno-państwowych w chwili bieżącej.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">W zakresie stosunków międzynarodowych w roku ubiegłym ponad wszystkiemi innemi górowało zagadnienie bezpieczeństwa Europy. W tem wielkiem dziele Rząd z całym wysiłkiem współpracuje z innemi państwami nad utrwaleniem pokoju. Istotny pokój nie może być osiągnięty niczyim kosztem. Polska musi mieć zatem całkowite bezpieczeństwo co do nienaruszalności jej własnych granic.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">U podstaw naszej polityki zagranicznej stoi nasz sojusz z Francją. Z Rumunią i państwami bałtyckiemi stosunki nasze oparte na wspólności interesów nieustannie się wzmacniają.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Z Rosją stosunki nasze układały się stopniowo coraz pomyślniej. Wizyta Komisarza Ludowego Cziczerina wskazuje na postępy, jakie zrobiliśmy w pracy nad odprężeniem pomiędzy Warszawą a Moskwą. Doszliśmy również do pomyślnych rezultatów w stosunkach z Czechosłowacją, a z Litwą rozpoczęliśmy rozmowy. W rokowaniach gospodarczych z Niemcami nie posunęliśmy się naprzód. Nie przestajemy wszakże wierzyć, że obopólne nieprzemijające interesy gospodarcze wskazują potrzebę porozumienia. Ze Stanami Zjednoczonemu zbliżyliśmy się szczególnie w zakresie finansowym.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">W dziedzinie spraw wewnętrznych należy podkreślić ogromny postęp w zakresie bezpieczeństwa, co się łatwo uwidacznia, gdy porównać stan dzisiejszy ze stanem z przed roku. Widocznem jest osłabienie wszelkich tarć i zaburzeń w jakimkolwiek zakresie. Sfery życia narodowościowego, religijnego i społecznego w Polsce doznały znacznego uspokojenia. Przy zatargach ekonomicznych, Rząd, łagodząc je, zapobiegał skutecznie przeradzaniu się ich w niebezpieczne dla życia społecznego odruchy.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">W życiu gospodarczem, znajdującem się od roku już w stanie kryzysu przewlekłego, rozwinęło się od dwóch miesięcy ostre przesilenie finansowe. Zaczęło się ono od spadku złotego, przeszło przez fazę ograniczenia kredytów, doprowadziło do wycofywania wkładów i zakupywania dolarów i wyraża się obecnie w wielkim braku kredytu dla przemysłu, handlu i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">W tak zarysowanym ostrym kryzysie największem niebezpieczeństwem było, ażeby złoty nie potoczył się w spadku swoim w sposób niepowstrzymany. Gdyby się to stało, nie byłoby możliwe opanowanie żadnego z dalej sięgających objawów kryzysu. Zapobieżeniu temu Rząd poświecił całą energię i już w drugiej połowie sierpnia był w stanie dopomóc Bankowi Polskiemu, by ten mógł opanować tendencję spadkową złotego. Stało się to dzięki temu, że już sierpień znamionuje przełom w charakterze naszego bilansu handlowego oraz dzięki uzyskaniu przez Rząd kredytów interwencyjnych i zastosowaniu środków ograniczenia przywozu, a poparcia wywozu.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Gdy we wrześniu sytuacja walutowa już się uspokoiła, Rząd stanął wobec trudności, stanowiącej nową fazę kryzysu pod postacią runu na banki.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Jest to rzecz powszechna, że w czasie kryzysów finansowych gorsze banki padają, co oczyszcza atmosferę. Ale staje się niebezpieczeństwem publicznem, gdy skutkiem psychozy społecznej narażona jest egzystencja ogółu banków. Rząd nie zawahał się też przyjść z pomocą bankom tak, by nie dopuścić do powszechnego załamania naszych instytucji kredytowych. Jednocześnie Rząd domaga się od banków przeprowadzenia sanacji wewnętrznej.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Dzisiaj Rząd stoi przed nowem zagadnieniem dostarczenia środków kredytowych życiu gospodarczemu, które boleśnie odczuwa silne osłabienie tętna kredytu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">W czasie ostrych kryzysów, jak ten, który przeżywamy, trzeba działać szybko i doraźnie, ale nie można na tem poprzestać. Kryzysy takie to ostrzeżenia, wymagające zastosowania programowego postępowania dla osiągnięcia trwałego uodpornienia organizmu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Nad wytworzeniem programu polityki gospodarczej Państwa Rząd pracuje już stale od roku i program tam wprowadza w życie. Kryzys obecny jest bodźcem do tego, by program pogłębiać i doskonalić.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Na czoło programu gospodarczego Państwa postawić należy takie zorganizowanie życia gospodarczego, by wszystkie naturalne warunki w granicach Państwa naszego istniejące zostały wykorzystane w sposób najbardziej skuteczny dla zabezpieczenia maksymum dobrobytu powszechnego. W związku z tem staje się koniecznem, by w pracy wytwórczej znaleźć mogła udział cała ludność, jaką posiadamy. Wymaga to, byśmy nie sprowadzali tego, co sami wytwarzać możemy, dopóki istnieją u nas masy nie mogące w kraju znaleźć zatrudnienia. Oparcie konsumpcji na krajowej produkcji musi być najistotniejszym celem naszej polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Ażeby do tego dojść, produkcja przemysłowa musi się stać tańszą, niż dziś, a produkcja rolnicza obfitsza, bardziej udoskonalona i dostosowana do całkowitego pokrywania naszego spożycia. Dla osiągnięcia tego celu zarówno w dziedzinie przemysłu, jak i rolnictwa, najważniejszym warunkiem jest tańszy i obfitszy kredyt. Odbudowanie kredytu publicznego przez nagromadzenie oszczędności jest drogą najbardziej prawidłową. Temu zagadnieniu należy poświęcić szczególną troskę. Ale droga ta jest bardzo wolna. Na tej drodze przytem zdarzają się kryzysy takie, jak obecny, w którym publiczność cofa swoje wkłady z banków i przetrzymuje je w obcych walutach bezpłodnie dla życia gospodarczego. Dlatego też uzyskanie kredytów zagranicznych wysuwa się na czoło wszystkich aktualnych, wypływających z programu działań państwowych.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Kredyty zagraniczne nie potrzebują być i nie będą użyte na cele budżetu państwowego, a winny być całkowicie skierowane na cele życia gospodarczego. Jako udzielone w walucie zagranicznej, kredyty takie najlepiej przysługują się do wzmożenia zdolności emisyjnej Banku Polskiego i do zwiększenia obiegu pieniężnego. Mogą one jednak spełnić tę rolę tylko pod tym warunkiem, by bilans handlowy był zrównoważony, gdyż bez tej równowagi byłyby one walutowo konsumowane bez pożytku dla zdolności emisyjnej Banku.</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Z tego też względu troska o poprawę bilansu handlowego wysuwa się na jedno z naczelnych zadań. Do znacznego bardzo zmniejszenia się deficytu tego bilansu w sierpniu przyczynił się niewątpliwie nie tylko urodzaj tegoroczny, ale szereg zarządzeń rządowych skierowanych ku tej poprawie.</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Obydwa źródła tworzenia zdrowego kredytu, t. j. nagromadzenie oszczędności krajowych, jak i pożyczki zagraniczne, wymagają, jako nieodzownego warunku: utrzymania stałego pieniądza krajowego. Dlatego też utrzymanie złotego, opartego na złocie i walutach, dzięki osobnemu statutowi Banku Polskiego, dającemu mu pełną od Rządu niezależność, należy uznać za jeden z kamieni węgielnych programu. Wszelkie pomysły znaków pieniężnych nominalnych z jakimikolwiek dodatkami w nazwie, jak złoty hipoteczny czy w innej kombinacji słownej, należy stanowczo odrzucić, jako prowadzące w sposób nieunikniony do inflacji.</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Obok taniego i obfitego kredytu, produkcja nasza potrzebuje dla swojego rozwoju dostosowania do jej potrzeb polityki celnej, taryfowej i podatkowej. Pod względem celnym wytwórczość nasza winna znaleźć ochronę czasową wobec tego, że zagranica, mając tańszy kredyt, ma wielką nad nami przewagę co do kosztów produkcji. Rząd zniósł ulgi celne, podwyższył już i podwyższa jeszcze obecnie niektóre stawki celne w granicach niezbędnych dla ochrony naszej produkcji krajowej. W zakresie taryf kolejowych konieczne są ulgi dla eksportu, które już są szeroko stosowane: tak samo w zakresie podatkowym ulgi dla eksportu są już poczynione. Ulgi te mogą być wzmocnione. Prócz tego w zakresie podatkowym konieczne są ulgi w okresach dla produkcji krytycznych — głównie co do rozkładu terminów należności.</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Podatek majątkowy, jako ciężar zbyt wielki dla produkcji w wysokości uchwalonej w 1923 r., powinien być zredukowany do połowy globalnej tej wysokości. Wzamian drugiej połowy powinien być zaprowadzony stały roczny umiarkowany podatek majątkowy. Odnośny projekt Rząd wniesie w najbliższym czasie. Wyliczoną na podstawie obecnie obowiązującej ustawy ratę podatku majątkowego, przypadającą do płacenia w październiku, a mieszczącą się w granicach połowy globalnej wysokości, Rząd gotów jest rozłożyć na dłuższe terminy.</u>
          <u xml:id="u-4.19" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Chroniąc produkcję wogóle, należy szczególną pieczą otoczyć drobnego producenta — czy w miastach, czy na wsi. Rząd postulat ten całkowicie uznaje i gotów jest przyczyniać się do wszystkiego, co w zakresie tej pieczy oparte będzie na zdrowych podstawach. Za najzdrowsze Rząd uznaje to wszystko, co wzmaga siłę wytwórczą tych szerokich warstw ludności. Wśród tych zadań szczególną wagę Rząd przywiązuje do zogranizowania przerobu wytworów drobnego rolnictwa na eksport.</u>
          <u xml:id="u-4.20" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Popierając wytwórczość wogóle, należy przedewszystkiem rozwijać te jej działy, które wzmogłyby naszą zdolność eksportową. Ona bowiem jest najpewniejszem i najzdrowszem źródłem zwiększenia zdolności emisyjnej Banku Polskiego, powiększając jego zapas walutowy. Dla wzmożenia eksportu prócz poparcia samej produkcji odgrywa wielką rolę organizowanie samego eksportu pod względem technicznym i handlowym. W tej dziedzinie Rząd przedsięwziął skuteczne kroki głównie w zakresie eksportu węgla do innych poza Niemcami krajów.</u>
          <u xml:id="u-4.21" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Polityka popierająca wytwórczość, winna w swej konsekwencji dać ogółowi ludności korzyści przez zatrudnianie większych mas w kraju. Dopóki to nie nastąpi, należy dawać pomoc państwową bezrobotnym i to pomoc nie tylko ograniczoną do miesięcy statutem określonych, ale póki trwa obecny kryzys również i w miesiącach dalszych — jak to ma już miejsce obecnie.</u>
          <u xml:id="u-4.22" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Polityka gospodarcza skierowana ku wzmożeniu wytwórczości krajowej, nie powinna lekceważyć potrzeb konsumenta. Ochrona celna nie powinna iść dalej, niż tego istotnie wymaga zrównanie szans producenta krajowego z zagranicznym. Na produkty spożywcze, a nie luksusowe, o ile nie są produkowane w kraju, cła nie powinny być podwyższone. W interesie konsumentów Rząd i miasta powinny prowadzić politykę regulowania cen na mąkę i chleb. Miasta winny regulować ceny produktów rzeźnych odpowiedniemi zarządzeniami.</u>
          <u xml:id="u-4.23" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Sharmonizowanie interesów producenta i konsumenta, wsi i miast, pracodawców i robotników koło głównych zagadnień państwowo-gospodarczych jest wielkim zadaniem, któremu doba obecnego kryzysu powinna sprzyjać. Handel i bankowość winny temu sharmonizowaniu również służyć.</u>
          <u xml:id="u-4.24" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Laboratorium dla osiągnięcia takiego sharmonizowania powinna się stać Rada Gospodarcza, której projekt znajduje się w Sejmie. Projekt ten zapewne ulegnie udoskonaleniu. Do szybkiego jego załatwienia ustawodawczego Rząd przywiązuje wielkie znaczenie właśnie w dobie obecnej.</u>
          <u xml:id="u-4.25" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Ażeby popieranie produkcji nie odbywało się kosztem konsumenta, a więc kosztem ogółu, koniecznem jest, by produkcja była tanią. A w tym celu niedość, ażeby tanim był kredyt. Koniecznem jest, ażeby proces zarówno produkowania, jak dalsze procesy wszystkich ogniw pomiędzy producentem, a konsumentem odbywały się z zastosowaniem daleko posuniętej wydajności pracy, oraz oszczędności, wydatków.</u>
          <u xml:id="u-4.26" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Wytworzenie większej wydajności pracy na całym terenie życia gospodarczego i państwowego będzie największym czynnikiem sprowadzenia oczekiwanego przez wszystkich potanienia kosztów życia.</u>
          <u xml:id="u-4.27" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Jeżeli obok wydajności pracy również i oszczędność jest koniecznym warunkiem taniości produkcji, jeżeli — jak widzieliśmy jest ona również głównem źródłem zdrowego kredytu, to jasnem jest, że nie mogłaby się ona skutecznie krzewić w społeczeństwie, o ile nie zaistniałaby daleko posunięta oszczędność w życiu Państwa, samorządu i innych ciał życia publicznego. Dlatego też Rząd uważa, że obecny kryzys, jaki przeżywamy, powinien posłużyć dla znacznego wzmożenia akcji oszczędnościowej na całej linii państwa i społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-4.28" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Już w budżecie, który został Panom rozdany, Rząd poczynił te oszczędności, które okazały się możliwe do uskutecznienia bez naruszenia obowiązujących ustaw, do czego Rząd nie jest upoważniony.</u>
          <u xml:id="u-4.29" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Pomimo, że do budżetu na rok 1926 przyjęto normę uposażeń o 10% wyższą, niż w 1925 r., zgodnie ze stanem wskaźnika kosztów utrzymania na 1 września, pomimo, że wydatki rzeczowe na rok 1926 obliczone być muszą podług skali o 18% wyższej, niż na rok bieżący skutkiem wzrostu drożyzny, pomimo że wydatki na procenty i spłaty długów zagranicznych oraz rent inwalidzkich i emerytur, są z konieczności wyższe w roku 1926, niż 1925, jednak, dzięki przeprowadzonym i zamierzonym oszczędnościom, ogólna wysokość wydatków państwowych została obniżona o sumę 190 milionów, nie licząc poczty jako przedsiębiorstwa w obydwóch porównywanych latach. Budżety administracyjne zostały w tej liczbie zmniejszone o 72,5 milionów.</u>
          <u xml:id="u-4.30" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Prócz Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Przemysłu i Handlu, ze względu na budowę portu w Gdyni, każde figuruje w budżecie na rok 1926 w mniejszej niż w 1925 r. sumie wydatków. Dał temu przykład Prezydent Rzeczypospolitej oraz Marszałkowie Sejmu i Senatu przy określeniu odnośnych budżetów. Zmniejszenie budżetu Min. Rolnictwa oraz Min. Reform Rolnych, zresztą nieznaczne, nie odbije się ujemnie na tych dziedzinach pracy państwowej, gdyż dotacje Banku Rolnego Rząd uznał za konieczne przenieść w głównej mierze ze sfery budżetowej do kredytowej pod postacią lokat. Dzięki temu te dwie dziedziny pracy państwowej będą mogły być pomimo skróconego nieco budżetu nawet w roku przyszłym rozbudowane.</u>
          <u xml:id="u-4.31" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Pomimo dokonania już redukcyj wydatków państwowych, Rząd uważa, że budżet na rok 1926 podczas rozpatrywania go w Sejmie, powinien być jeszcze zmniejszony. Wprawdzie dochody na rok 1926 zostały przez Rząd obliczone na podstawie zupełnie realnych danych, zaczerpniętych z wpływów stale osiąganych, ale Rząd uważa, że w roku 1926 należy uzyskać możność stworzenia zapasu przewyżki dochodów nad wydatkami, zapasu, któryby mógł służyć w okresach braku dochodów normalnych i przez to mógł dawać pełną gwarancję utrzymania równowagi budżetowej nawet w razie szczególnych gospodarczych lub innych trudności.</u>
          <u xml:id="u-4.32" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Dla przeprowadzenia poważniejszych oszczędności w budżecie zarówno roku 1926, jak i następnych, zarówno w gospodarce państwowej, jak samorządowej i innych ciał publicznych. trzeba będzie opracować szerzej zakrojony, wymagający zmian ustawowych, plan akcji oszczędnościowej. Plan taki pragnąłby Rząd opracować łącznie z Sejmem i dlatego Rząd wnosi do Sejmu projekt ustawy o Państwowej Radzie Oszczędnościowej.</u>
          <u xml:id="u-4.33" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Dotychczas organem inicjatywy w zakresie oszczędności był Nadzwyczajny Komisarz Oszczędnościowy.</u>
          <u xml:id="u-4.34" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Działalność dwuletnia Komisarza przyniosła znaczne owoce, obecnie jednak Rząd widzi potrzebę nowej wzmocnionej formy akcji oszczędnościowej, któraby mogła stawiać szersze zadania, głównie w zakresie inicjowania niezbędnych zmian prawodawczych i opracowania ogólnego, obejmującego wszystkie dziedziny planu akcji oszczędnościowej. Do tak zakrojonego działania, organ jednoosobowy nie wystarcza i dlatego Rząd proponuje utworzenie ciała nielicznego z dziesięciu osób, w czem połowy z wyboru Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-4.35" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Do współpracy w tym organie przedstawicieli Sejmu Rząd przywiązuje szczególną wagę, wobec tego, że akcja oszczędnościowa wysunięta być winna dziś na czoło zagadnień ogólno-państwowych i jako taka wymaga wielkiego skoordynowania wszystkich miarodajnych czynników.</u>
          <u xml:id="u-4.36" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">W ustawie o ograniczeniu wydatków, którą Rząd wnosi prócz działu poświęconego Państwowej Radzie Oszczędnościowej, wprowadzony zostaje na wzór Francji instytut kontrolerów budżetu w każdem Ministerstwie. Prócz tego wprowadzoną zostaje odpowiedzialność urzędników w zakresie wykonywania budżetu oraz zastosowane są środki ograniczenia wydatków budżetowych samorządów i innych ciał prawno-publicznych.</u>
          <u xml:id="u-4.37" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Prócz ustawy oszczędnościach w wydatkach, Rząd wnosi obecnie do Sejmu jeszcze dwie inne ustawy, wynikające z jego zasad programu wyżej wyłożonych: projekt ustawy o środkach równoważenia bilansu płatniczego oraz o szczególnych środkach złagodzenia przesilenia finansowego.</u>
          <u xml:id="u-4.38" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Zrównoważenie bilansu płatniczego Rząd opiera przedewszystkiem na równowadze bilansu handlowego, którą Rząd zabezpiecza swoją polityką celną ostatniego półrocza, a głównie ostatnich dwóch miesięcy. Dla jej kontynuowania i udoskonalania nie potrzeba jeszcze osobnej ustawy. Obecnie są przeprowadzane zasadnicze podwyżki celne oraz reglamentacja importu luksusowego na zasadzie ustaw istniejących. W przedłożonym projekcie ustawy, odnoszącej się do równowagi bilansu płatniczego, poruszone są niektóre dodatkowe czynniki tej równowagi, jako to: ulgi i gwarancje dla przedsiębiorstw eksportowych, ograniczenia w sprowadzaniu z zagranicy przez ciała publiczne przedmiotów produkowanych w kraju, reglamentacja przemiału pszenicy oraz cen mąki i pieczywa, reglamentacja paszportów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-4.39" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">W trzeciej przedstawionej Sejmowi ustawie Rząd zwraca się o upoważnienie do zaciągnięcia pożyczek zagranicznych z prawem wydzierżawienia jednego z istniejących u nas monopoli państwowych. Nie potrzebuję dodawać, że wydzierżawianie takie powinno być czynnością czysto gospodarczą i nie może w niczem wkraczać w dziedzinę polityki państwowej. Z tej racji uważam za absolutnie niedopuszczalne wydzierżawienie kolei dla uzyskania pożyczki. Przy wydzierżawianiu monopolu państwowego zarówno prawa pracowników krajowych, jak i przywileje koncesyjne muszą być oczywiście zagwarantowane.</u>
          <u xml:id="u-4.40" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Drogą wydzierżawienia jednego z dwu wielkich naszych monopoli można uzyskać w dzisiejszych czasach większą pożyczkę zagraniczną, której tak bardzo potrzebujemy. Ale jest rzeczą niedopuszczalną, ażeby pod wpływem kryzysu obecnego robić próby otrzymania pożyczki na warunkach, które ograniczałyby naszą suwerenność państwową. Za takie uważam wszelkie pożyczki, w którychby poza instytucjami ściśle finansowemi wchodziły w grę jakiekolwiek obce w stosunku do nas czynniki polityczne. Wszelkie rady udzielane w tej mierze, a pochodzące ze strony niektórych osób, na szczęście nielicznych, z pośród naszego społeczeństwa, Rząd kategorycznie stale odrzuca, a muszę skonstatować, że z obcych nikt nie śmie nawet występować z podobnemi propozycjami czy też radami wobec Rządu.</u>
          <u xml:id="u-4.41" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">W tej samej ustawie, w której jest mowa o pożyczkach zagranicznych, występuje Rząd o upoważnienie do udzielania pomocy kredytowej bankom, do czego już prowizorycznie, dla ratowania kraju przed runami przystąpił. Jednocześnie Rząd występuje o sankcje w stosunku zarówno do banków, których sanacja jest konieczna, jak i do osób, którym zostają powierzone fundusze publiczne i które je lokują lekkomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-4.42" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">W dobie kryzysu gospodarczego, jaki przeżywamy, słusznem jest, by całokształt spraw publicznych był skierowany ku zażegnaniu tego kryzysu. Ale z tego nie wypływa, by należało odwracać wzrok od wszelkich innych sprawi w dziedzinie życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-4.43" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Reforma agrarna nie powinna być zaniechana, jak tego chcą niektórzy, powołując się na obecny kryzys gospodarczy. Powinna ona tylko tak być przeprowadzona, by sytuacji gospodarczej kraju przez swoje wykonanie nie utrudniała. Jest to i możliwe i koniecznem. Możliwe jest, gdyż dobrowolne zaofiarowanie ziemi jest bardzo znaczne. Ale gdyby projekt reformy po powrocie z Senatu miał w Sejmie stworzyć sytuację, przy której cały projekt przepadłby, stałaby się krzywda interesom państwa, w którem musiałyby się wówczas rozpętać siły mącące spokój potrzebny właśnie dla sanacji życia gospodarczego. Dlatego też Rząd wyraża nadzieję, że reforma rolna niedługo będzie mogła stać się ustawą obowiązującą.</u>
          <u xml:id="u-4.44" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Moment, który przeżywamy jest ciężki. Jest on dla naszego Państwa i społeczeństwa próbą wytrzymałości naszego organizmu. Rząd zdaje sobie sprawę z obowiązków i pragnie przy poparciu Sejmu sprostać najważniejszym koniecznościom państwowym. Wymaga to atmosfery pokoju i wielkiego poczucia miary w traktowaniu wszelkich zagadnień. Na terenie wewnętrznym wyjście z kryzysu kredytowego oraz bezrobocia wymaga wielkiego skupienia wszystkich sił twórczych bez gorączkowych odruchów. Na terenie międzynarodowym decydować się będą w najbliższym czasie sprawy wielkiego znaczenia, nie tylko ogólno-politycznego, jak w Locarno, ale i gospodarczego. Zarówno korzystny przebieg umowy handlowej z Niemcami, jak i uzyskanie większej pożyczki zagranicznej wymagają zachowania z naszej strony potrzebnego spokoju w ocenie naszej własnej sytuacji. Głosy pełne przesady i jaskrawości w ocenianiu naszego położenia są podchwytywane zagranicą przez naszych nieprzyjaciół i wyrządzają nam samym jako całości największą szkodę.</u>
          <u xml:id="u-4.45" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Jakkolwiek kryzys, który przeżywamy, jest ostry i bolesny, nie powinniśmy zapominać, że kryzysy finansowe i gospodarcze trapią ludzkość periodycznie, a i dziś wielu państwom kryzys daje się we znaki. W blisko nas położonych ośrodkach życia gospodarczego miały miejsce niedawno i dziś powtarzają się wielkie bankructwa, a niepokojów masowego bezrobocia widzieliśmy po wojnie wiele i widzimy je i dziś nie tylko u nas.</u>
          <u xml:id="u-4.46" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Kryzys gospodarczy przeżywany obecnie jest próbą naszych własnych sił realnych i przeto jest też głęboką dla nas nauką. Ale jednocześnie jest on kryzysem moralnym części naszego społeczeństwa. Depresja nie jest czynnikiem twórczym, poddawać się jej nie wolno. Dlatego też Rząd stoi na tem stanowisku, by wspierać wszystko, co okaże siły twórcze, zwalczając defetyzm gospodarczy i nie poddając się atmosferze zwątpienia i przesadnych obaw. Dla odparcia i przetrzymania kryzysu mamy wiele sił własnych. Jakkolwiek narzekania i żale są szeroko po kraju rozlane, nie znaczy to, by obok warsztatów zachwianych nie było wielkiej ilości takich, które, oparte na zdrowych i silnych zasadach, rozwijają się normalnie. Kryzys przetrwać zatem możemy i musimy.</u>
          <u xml:id="u-4.47" who="#PrezesRadyMinistrówiMinisterSkarbuGrabski">Po przetrwaniu go będziemy silniejsi i więcej warci. Chwila obecna więcej niż jakakolwiek inna wymaga zgodnej współpracy Rządu, Sejmu i społeczeństwa. Rząd ze swej strony pragnie uczynić wszystko, by to umożliwić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#MaciejRataj">Proponuje Panom, ażebyśmy dyskusję, która się rozwinie niewątpliwie przy pierwszem czytaniu preliminarza budżetowego nad przemówieniem p. premiera i Ministra Skarbu, odłożyli do następnego posiedzenia. Proponuję Panom także, ażebyśmy na następnem posiedzeniu postawili na porządku dziennym te trzy projekty ustaw, które dziś wpłynęły.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Głos: Niema druków.)</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#MaciejRataj">Druki będą.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#MaciejRataj">Następne posiedzenie odbędzie się w piątek o godz. 10 m. 30 przed południem z następującym porządkiem dziennym: pierwsze czytanie preliminarza budżetowego na rok 1926 i te trzy projekty ustaw, które Panom dziś podałem do wiadomości: dyskusja będzie dotyczyła wszystkich tych czterech spraw dlatego, że one są ściśle związane.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#komentarz">(Głos: Niema druków.)</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#MaciejRataj">Druki Panowie otrzymają dziś albo jutro. W sprawie porządku dziennego nikt głosu nie żąda. Zgodzą się Panowie, że nowi posłowie teraz jeszcze złożą ślubowanie poselskie. Są to pp. Symforian Drewnowski i Józef Przybyszewski. Proszę p. Sekretarza o odczytanie roty ślubowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#JanLedwoch">„Ślubuje uroczyście jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wedle najlepszego mego rozumowania i zgodnie z sumieniem rzetelnie pracować wyłącznie dla dobra Państwa Polskiego jako całości”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PDrewnowski">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#JózefPrzybyszewski">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#MaciejRataj">Ślubowanie dokonane. Proszę p. Sekretarza o odczytanie interpelacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#StefanSołtyk">Interpelacja posłów z Klubu Białoruskiego do p. Prezesa Rady Ministrów w sprawie zwrotu 200 rubli w złocie, zabranych Julii Polak przez żandarmerię polową.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#StefanSołtyk">Interpelacja posłów z Klubu Białoruskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie nadużyć policji posterunku połoneckiego, pow. baranowickiego.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#StefanSołtyk">Interpelacja posłów z Klubu Białoruskiego do p. Ministra Skarbu w sprawie niezgodnej z rzeczywistym stanem rzeczy odpowiedzi na interpelację Klubu Białoruskiego w sprawie bezprawnego nałożenia podatku majątkowego i pobicia przez sekwestratora i policjanta sołtysa wsi Grybowce, gm. Hołynka, pow. grodzieńskiego,.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#StefanSołtyk">Interpelacja posłów z Klubu Białoruskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie nadużyć komendanta posterunku policji w Snowie, przodownika Zacharewicza.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#StefanSołtyk">Interpelacja posłów z Klubu Białoruskiego do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie samowoli, bicia i bezpodstawnych aresztowań, dokonanych przez posterunek policji w Świrze, pow. święciańskiego.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. ks. Czuja i tow. z klubu Katolicko-Ludowego do p. Ministra Skarbu w sprawie przewlekania nadania koncesji na wyszynk trunków Oldze Ściborowskiej z Brzeska.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. ks. Czuja i tow. z klubu Katolicko-Ludowego do pp. Ministrów Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Spraw Wewnętrznych w sprawie znieważenia krzyża przez żydowskich uczniów w szkole powszechnej w Łodzi.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. Chruckiego i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Spraw Wojskowych w sprawie odebrania prawa do jednorocznej służby Mateuszowi Łotowiczowi, żołnierzowi 17 pułku art. pol.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. Chruckiego i tow. z Klubu Ukraińskiego do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie konfiskaty artykułów w czasopiśmie „Rada”.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. Piescha i tow. z klubu Zjednoczenia Niemieckiego i in. do p. Prezesa Rady Ministrów w sprawie odmownego załatwiania wniosków niemieckich absolwentów gimnazjum, szkól realnych i szkół przemysłowych o udzielenie paszportów Ulgowych na wyjazd zagranice w celu dalszych studiów, wbrew obowiązującej ustawie paszportowej.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. Ballina i tow. z klubu Niezależnej Partii Chłopskiej do p. Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie bezprawnego rozpędzenia przez policję wieców poselskich w Koninie w dniu 4. X. r. b.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. Hartglasa i tow. z Koła Żydowskiego do p. Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie opiekowania się władz prokuratorskich występną działalnością Ligi obrony ojczyzny i wiary w b. dzielnicy pruskiej.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. Hartglasa i tow. z Koła Żydowskiego do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie niewłaściwego zachowania się sędziego pokoju Gutkowskiego w Siedlcach.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. Hartglasa i tow. z Koła Żydowskiego do p. Ministra Spraw Wojskowych w przedmiocie zamordowania Lejzora Łasa i Icka Pagóry.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#StefanSołtyk">Interpelacja posłów z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” do p. Ministra Rolnictwa i Dóbr Państwowych w przedmiocie partyjnej agitacji w szkole rolniczej w Podzamczu, Chęciny w pow. kieleckim.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. Stolarskiego i tow. z klubu Z. P. S. L. Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” do p. Prezesa Rady Ministrów w sprawie nieprawnego pobierania podatku majątkowego przez b. pisarza gminy Będków Antczaka i jego pomocnika Wochny.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#StefanSołtyk">Interpelacja p. Brzezińskiego i kol. z klubu N. P R. do p. Ministra Skarbu w sprawie importu wyrobów tytoniowych do Polski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#MaciejRataj">Interpelacje te prześlę p. Prezesowi Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#MaciejRataj">Wpłynęły następujące wnioski:</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#MaciejRataj">Wniosek posłów z klubu Z. P. S. L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” o wstrzymanie poboru podatku majątkowego — odsyłam do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#MaciejRataj">Wniosek posłów z klubu parlamentarnego N. P. R. w sprawie wstrzymania poboru państwowego podatku od lokali, przewidzianego w art. 17 ustawy z dn. 29 kwietnia 1925 roku o rozbudowie miast (Dz. Ust. nr 51 poz. 346) — odsyłam do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#MaciejRataj">Wniosek posłów z klubu P. S. L., Zw. Lud-Nar., „Wyzwolenie”, Chrz. Dem. i Chrz.-Nar. w sprawie nowelizacji ustawy z dn. 11 sierpnia 1923 r. o podatku majątkowym — odsyłam do Komisji Skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#MaciejRataj">Wniosek posłów z Klubu Białoruskiego w sprawie sprzecznego z ustawą rozporządzenia wykonawczego z dnia 24. IX.1924 r. do ustawy z dn. 31 lipca 1924 r. o języku państwowym i języku urzędowania rządowych i samorządowych władz administracyjnych — odsyłam do Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#MaciejRataj">Wniosek p. Mariana Malinowskiego i tow. z Z. P. P. S. w sprawie usunięcia składów amunicyjnych, zagrażających miastu i spokojowi mieszkańców Lublina — odsyłam do Komisji Wojskowej.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#MaciejRataj">Wniosek posłów ze Zw. Lud.-Nar. w sprawie kierunku budowy kolei Lublin — Bełżec — odsyłam do Komisji Komunikacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#MaciejRataj">Wniosek posłów z klubu N. P. R. w sprawie zawieszenia mocy obowiązującej ustępu 3, art 6 ustawy z dn. 11 kwietnia 1924 r. o ochronie lokatorów (Dz. Ust. nr 39 poz. 406) — odsyłam do Komisji Prawniczej.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#MaciejRataj">Wniosek p. Pużaka i tow. w sprawie niektórych zmian w ustawie z dnia 11 kwietnia 1924 r. o ochronie lokatorów (Dz. Ust. Rz. Pol. nr 39 poz. 407) — odsyłam do Komisji Prawniczej.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#MaciejRataj">Wniosek p. Wiślickiego i tow. z Koła Żydowskiego w sprawie groźnego przesilenia gospodarczego — odsyłam do Komisji Przemysłowo-Handlowej.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#MaciejRataj">Proponuje więc Panom odbycie następnego posiedzenia w piątek o godz. 10 m. 30 przed południem z porządkiem dziennym, który poprzednio podałem. W sprawie porządku dziennego nikt głosu nie żąda, uważam go za przyjęty. Zamykam posiedzenie.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>