text_structure.xml 273 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 14)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#ZenonKliszko">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#ZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Władysława Gałkę i Zofię Grzebisz-Nowicką.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#ZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Władysław Gałka.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#ZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#ZenonKliszko">Protokół 11 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#ZenonKliszko">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#ZenonKliszko">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia Sejmu został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#ZenonKliszko">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia Sejmu?</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#ZenonKliszko">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#ZenonKliszko">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#ZenonKliszko">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Kultury i Sztuki o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o wyższych szkołach artystycznych (druki nr 47 i 53).</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#ZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca posłanka Eugenia Błajszczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#EugeniaBłajszczak">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt w imieniu sejmowej Komisji Kultury i Sztuki przedstawić projekt ustawy o zmianie ustawy o wyższych szkołach artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#EugeniaBłajszczak">Już na wstępie stwierdzić należy, że ustawowe unormowanie spraw wyższego szkolnictwa artystycznego jest godnym podkreślenia osiągnięciem Polski Ludowej, jest dowodem znaczenia, jakie ustrój socjalistyczny nadał kulturze i sztuce w życiu społecznym.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#EugeniaBłajszczak">Wspomnieć tu może wypada, że w Polsce międzywojennej problemy dotyczące wyższego szkolnictwa artystycznego oraz inne zagadnienia, dotyczące kultury i sztuki, nie zostały wyrażone w akcie prawnym rzędu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#EugeniaBłajszczak">Omawiany dziś projekt nowelizacji ustawy z dnia 29 marca 1962 r. o wyższych szkołach artystycznych ma na celu ujednolicenie niektórych jej przepisów z obowiązującymi przepisami ustawy o szkołach wyższych oraz ustawy o stopniach i tytułach naukowych. Zakłada on równocześnie uwzględnienie specyfiki wyższego szkolnictwa artystycznego, jego stałego dynamicznego rozwoju, wyzwalającego nowe dyscypliny i techniki artystyczne.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#EugeniaBłajszczak">W ten sposób oceniła przedstawiony projekt ustawy podkomisja złożona z przedstawicieli sejmowych Komisji: Kultury i Sztuki oraz Oświaty i Nauki, która rozpatrzyła go 28 września 1966 r. przy udziale rektorów bądź też prorektorów niektórych wyższych uczelni artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#EugeniaBłajszczak">Projekt ten był również przedmiotem pozytywnej oceny Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego. Środowisko artystyczne, doceniając wagę proponowanych zmian, wypowiedziało się za projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#EugeniaBłajszczak">Wysoki Sejmie! Sprawy wyższego szkolnictwa artystycznego reguluje odrębna ustawa z dnia 29 marca 1962 r. o wyższych szkołach artystycznych. W ustawie tej zostały rozciągnięte na wyższe szkoły artystyczne przepisy ogólnej ustawy o szkołach wyższych z dnia 5 listopada 1958 r. z uwzględnieniem odrębnych przepisów w sprawach dotyczących specyfiki wyższych szkół artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#EugeniaBłajszczak">Omawiany dziś projekt ustawy ma na celu wprowadzenie do obowiązującej dotychczas ustawy o wyższych szkołach artystycznych zmian, wynikających z ustawy z dnia 31 marca 1965 r. o zmianie ustawy o szkołach wyższych, a także z ustawy z dnia 31 marca 1965 r. o stopniach naukowych i tytułach naukowych.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#EugeniaBłajszczak">Projektowane zmiany dotyczą trzech rodzajów zagadnień, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#EugeniaBłajszczak">— zagadnień, które unormowane zostały w ustawie o wyższych szkołach artystycznych w związku z ogólną ustawą o szkołach wyższych,</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#EugeniaBłajszczak">— zagadnień, które unormowane zostały w ustawie o wyższych szkołach artystycznych w sposób odrębny,</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#EugeniaBłajszczak">— zagadnień, związanych bezpośrednio z ustawą z dnia 31 marca 1965 r. o stopniach naukowych i tytułach naukowych.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#EugeniaBłajszczak">1. Zmiany przepisów związanych z ogólną ustawą o szkołach wyższych uwzględnione zostały w projekcie ustawy w art. 1 pkt 1–6, pkt 8–9, pkt 13, 16–17, pkt 19 oraz w art. 2, 3 i 4. Przepisy te dotyczą ogólnych spraw szkolnictwa wyższego, które powinny być unormowane w sposób jednolity we wszystkich szkołach wyższych. Do tego rodzaju spraw zaliczyć należy również uwzględnioną w pkt 17 lit. a) sprawę dyplomów stwierdzających ukończenie wyższej szkoły artystycznej w okresie do 1 września 1939 r. bądź w okresie od 1945 r. do chwili wejścia w życie ustawy z dnia 29 marca 1962 r. o wyższych szkołach artystycznych. W myśl dotychczasowych przepisów wspomnianej ustawy dyplomy ukończenia wyższej szkoły artystycznej w powyższym okresie są równorzędne dyplomom z tytułem magistra, jeśli posiadacz takiego dyplomu ma świadectwo dojrzałości. Warunek posiadania świadectwa dojrzałości przy ocenie równorzędności dyplomu zostaje skreślony, zgodnie ze znowelizowaną w ubiegłym roku ogólną ustawą o szkolnictwie wyższym, która przewiduje możliwość przyjmowania na studia wyższe osób nie posiadających matury oraz wydawanie im po ukończeniu studiów dyplomów z tytułem magistra, a więc bez ograniczania uprawnień absolwentów.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#EugeniaBłajszczak">2. Zmiany przepisów odrębnych dla wyższych szkół artystycznych uwzględnione są w projekcie ustawy w art. 1 pkt 7, 10–12, 14, 15 i 18.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#EugeniaBłajszczak">Dotyczą one następujących zagadnień:</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#EugeniaBłajszczak">1) W ogólnych przepisach o szkolnictwie wyższym nie przewiduje się możliwości powołania do składu senatu szkoły wyższej osób zajmujących stanowiska prodziekana.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#EugeniaBłajszczak">Projekt ustawy w art. 1 pkt 7 przewiduje tę możliwość, gdyż w warunkach działalności wyższych szkół artystycznych — przy ogólnie mniejszym składzie senatu spowodowanym mniejszą liczbą wydziałów — udział prodziekana w pracach senatu, jako dodatkowego poza dziekanem reprezentanta wydziału, może okazać się w niektórych wyższych szkołach artystycznych konieczny.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#EugeniaBłajszczak">2) Ustawa o wyższych szkołach artystycznych z 1962 r. wprowadziła do systemu kwalifikowania pracowników nauki z dyscyplin artystycznych przewód kwalifikacyjny na stanowisko docenta etatowego, stanowiący analogię do przewodu habilitacyjnego na stopień naukowy docenta z zakresu dyscyplin naukowych, gdyż z zakresu dyscyplin artystycznych nie nadaj e się stopni naukowych. Przewód kwalifikacyjny na stanowisko docenta etatowego z zakresu dyscyplin artystycznych ma na celu stwierdzenie posiadania kwalifikacji artystycznych i pedagogicznych do objęcia tego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#EugeniaBłajszczak">Przepisy zawarte w art. 1 pkt 10 projektu ustawy, nie naruszając głównych założeń przewodu kwalifikacyjnego na stanowisko docenta etatowego w zakresie dyscyplin artystycznych, wprowadzają pewne zmiany w postanowieniach dotyczących tych przepisów, wzorując się na nowych przepisach o stopniach i tytułach naukowych, z uwagi na analogiczny charakter tego przewodu do przewodu habilitacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#EugeniaBłajszczak">Główne zmiany w tej sprawie są następujące:</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#EugeniaBłajszczak">a) wprowadzenie możliwości dopuszczenia do przewodu kwalifikacyjnego w wyjątkowych wypadkach osób nie posiadających studiów wyższych, oczywiście za zgodą Ministra Kultury i Sztuki, wyrażoną po zasięgnięciu opinii Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego. Dotyczyć to będzie osób mających wybitne osiągnięcia artystyczne, a kandydujących na stanowisko docenta etatowego;</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#EugeniaBłajszczak">b) ustalenie przy ocenie wydziałów wyższych szkół artystycznych, ubiegających się o uzyskanie prawa do przeprowadzenia wspomnianego przewodu kwalifikacyjnego, jako głównego kryterium warunku tworzenia przez dany wydział środowiska artystycznego o odpowiednio wysokim poziomie w zakresie danej gałęzi sztuki lub dyscypliny artystycznej.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#EugeniaBłajszczak">Należy zaznaczyć, że w myśl dotychczasowych przepisów ustawy o wyższych szkołach artystycznych — do przewodu kwalifikacyjnego może być dopuszczona jedynie ta osoba, która posiada studia wyższe. Osoby nie odpowiadające temu warunkowi, a posiadające dobre, a nawet bardzo dobre wyniki w pracy artystycznej i pedagogicznej, mogą być powołane na stanowisko docenta etatowego jedynie w trybie wyjątkowym, to jest bez przewodu kwalifikacyjnego. Jest to droga niewłaściwa, gdyż tryb wyjątkowy przewidziany jest dla kandydatów na stanowisko docenta etatowego, posiadających wybitne kwalifikacje artystyczne i pedagogiczne, nie wymagające potwierdzenia w drodze przewodu kwalifikacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#EugeniaBłajszczak">3) Ustawa o wyższych szkołach artystycznych w art. 12 przewiduje możliwość powoływania w trybie wyjątkowym na stanowisko docentów etatowych w zakresie dyscyplin artystycznych tych osób, które nie odbyły przewodu kwalifikacyjnego, jednakże posiadają wysokie kwalifikacje artystyczne i poważne osiągnięcia w pracy artystycznej. Dotychczasowe przepisy ustawy odnoszą się więc do czynnych zawodowo artystów. Praktyka wykazała, że przepis powyższy jest niewystarczający. Projekt ustawy w art. 1 pkt 11 przewiduje rozszerzenie trybu wyjątkowego na te osoby, które posiadają wysokie kwalifikacje artystyczne, jednakże nie wykonują czynnie zawodu artysty, a poświęciwszy się pracy naukowej, dydaktycznej mają poważne osiągnięcia w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#EugeniaBłajszczak">4) Ustawa o szkolnictwie wyższym przed jej nowelizacją w 1965 r. nie przewidywała możliwości powołania na stanowisko adiunkta osoby, która nie posiada dyplomu ukończenia studiów wyższych. Obecnie możliwość ta istnieje, gdyż w myśl przepisów ustawy z 1965 r. o stopniach naukowych i tytułach naukowych — stopień naukowy doktora może uzyskać osoba nie posiadająca studiów wyższych, a uzyskanie stopnia naukowego doktora stanowi podstawę do ubiegania się o stanowisko adiunkta w szkole wyższej.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#EugeniaBłajszczak">W związku z powyższym jest konieczne wprowadzenie odpowiedniej zmiany w ustawie o wyższych szkołach artystycznych. Wprawdzie kandydaci na stanowisko adiunkta w zakresie dyscyplin artystycznych nie uzyskują stopni naukowych, jednakże obowiązuje ich przewód kwalifikacyjny, analogiczny do przewodu doktorskiego, który ma na celu stwierdzenie posiadania przez nich kwalifikacji artystycznych i pedagogicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#EugeniaBłajszczak">W projekcie ustawy w art. 1 pkt 12 przewiduje się zmianę dotychczasowych przepisów obowiązujących w wyższych szkołach artystycznych, która umożliwi dopuszczenie do przewodu kwalifikacyjnego osób, nie posiadających ukończonych studiów wyższych.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#EugeniaBłajszczak">Nowy przepis dotyczyć będzie kandydatów o wybitnych uzdolnieniach artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#EugeniaBłajszczak">5) Przepis art. 1 pkt 14 projektu ustawy, wprowadzający możliwość zatrudnienia wykładowcy nie posiadającego studiów wyższych, ma charakter wyjątkowy i ogranicza się jedynie do dyscyplin artystycznych. Dotyczyć będzie osób o wysokich kwalifikacjach artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#EugeniaBłajszczak">6) Art. 1 pkt 15 projektu ustawy wprowadza dwa nowe przepisy do ustawy o wyższych szkołach artystycznych, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#EugeniaBłajszczak">a) nowy art. 14 a) — dotyczący dodatkowego zatrudnienia pomocniczych pracowników nauki,</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#EugeniaBłajszczak">b) nowy art. 14 b) — rozciągający przepisy ustawy o wyższych szkołach artystycznych na inne szkoły wyższe w zakresie dyscyplin artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#EugeniaBłajszczak">Należy podkreślić, że rozwój kadr pomocniczych pracowników nauki w zakresie dyscyplin artystycznych zależy od wprowadzenia omawianego przepisu. Przepis ten będzie zachętą dla czynnych artystów teatrów, oper i filharmonii, filmu, wzornictwa przemysłowego do ubiegania się o stanowiska pomocniczych pracowników nauki w wyższych szkołach artystycznych, gdyż objęcie tego stanowiska nie zamknie im możliwości pracy artystycznej poza szkołą wyższą, tak niezbędnej dla ich rozwoju artystycznego. Zaznaczyć trzeba, że w takich dyscyplinach, jak: dyrygentura, pianistyka, wokalistyka, instrumenty orkiestrowe, aktorstwo, reżyseria dramatu, operatorstwo filmowe, reżyseria muzyczna, a także dyscypliny plastyczne w zakresie wzornictwa przemysłowego — nie ma możliwości uzyskania stanowisk półetatowych, a zatrudnienie możliwe jest tylko na pełnych etatach. Dlatego obecnie młodzi artyści rezygnują z pracy w szkole wyższej, gdyż nie jest ona w stanie zapewnić im pełnego warsztatu dla pracy artystycznej, a zatrudnienie w szkole wyższej powoduje w konsekwencji zakaz dodatkowego zatrudnienia poza szkołą wyższą lub możliwość zatrudnienia poza szkołą wyższą jedynie w granicach 1/2 etatu.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#EugeniaBłajszczak">Nowy art. 14 a) projektowanej ustawy przewiduje możliwość uzyskania przez asystentów, starszych asystentów i adiunktów zgody Ministra na dodatkowe zatrudnienie poza szkołą wyższą w granicach 1 etatu, jeżeli dodatkowe zajęcie zarobkowe tych pracowników ma na celu podniesienie ich kwalifikacji artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#EugeniaBłajszczak">Nowy art. 14 b) uwzględniony został w projekcie ustawy na wniosek byłego Ministerstwa Oświaty w związku z istnieniem dyscyplin artystycznych w niektórych szkołach wyższych podległych temu Ministerstwu.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#EugeniaBłajszczak">W końcu — sprawa związana ze stopniami i tytułami naukowymi.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#EugeniaBłajszczak">Art. 5 projektu ustawy ma na celu zmianę przepisu art. 18 ust. 4 ustawy z 31 marca 1965 r. o stopniach naukowych i tytułach naukowych. Przepis, którego zmianę proponuje się, dotyczy sposobu wysuwania w trybie nadzwyczajnym wniosków o nadanie tytułu profesora zwyczajnego lub profesora nadzwyczajnego, przy czym opiniowanie wniosków w zakresie szkół wyższych powierzono Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego. Jest to sprzeczne z zasadą zawartą w innym przepisie ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych, a mianowicie art. 18 ust. 3, w myśl którego wnioski w powyższych sprawach wysunięte w trybie zwykłym opiniuje:</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#EugeniaBłajszczak">— Rada Główna Szkolnictwa Wyższego w zakresie dyscyplin naukowych,</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#EugeniaBłajszczak">— Rada Wyższego Szkolnictwa Artystycznego w zakresie dyscyplin artystycznych,</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#EugeniaBłajszczak">— Rada Wyższego Szkolnictwa Wojskowego w zakresie nauk wojskowych.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#EugeniaBłajszczak">Art. 5 projektu ustawy powierza opiniowanie wniosków w trybie nadzwyczajnym również wspomnianym organom, w zależności od charakteru dyscypliny reprezentowanej przez kandydata, w sprawie którego wniosek został wysunięty.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#EugeniaBłajszczak">Komisja proponuje formalną poprawkę do art. 7, w której wyraz „prorektora” proponuje się zastąpić wyrazem „prorektorów”. Jest to uzasadnione tym, że są uczelnie artystyczne, które mają więcej niż jednego prorektora.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#EugeniaBłajszczak">Wysoki Sejmie! Biorąc pod uwagę projektowane zmiany w ustawie o wyższych szkołach artystycznych należy podkreślić, że są one logicznym następstwem dokonanych już przez Sejm zmian w ustawie o szkołach wyższych.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#EugeniaBłajszczak">Dotychczas obowiązujące ustawy, przytoczone już powyżej, a mianowicie: ustawa o szkolnictwie wyższym z 25 listopada 1958 r., ustawa z dnia 29 marca 1962 r. o wyższych szkołach artystycznych oraz ustawa o stopniach i tytułach naukowych z 31 marca 1965 r. — nie normowały całkowicie zagadnień dotyczących wyższego szkolnictwa artystycznego. Zrodziła się przeto potrzeba wprowadzenia do obowiązujących do tej pory przepisów nowych postanowień, które dałyby właściwą interpretację ustawy o wyższych szkołach artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#EugeniaBłajszczak">Dlatego też przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt nowelizacji tej obowiązującej dotąd ustawy pozwala sądzić, że jego uchwalenie stworzy wyższym szkołom artystycznym jeszcze większe możliwości dalszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#EugeniaBłajszczak">Przedstawiony projekt ustawy — po jego zatwierdzeniu będzie normował sprawy odnoszące się tylko do dyscyplin artystycznych. Dyscypliny zaś czysto naukowe, jak muzykologia czy dyscypliny stojące na pograniczu nauki i sztuki będą uzyskiwały awanse naukowe w trybie zwykłym, a nie w trybie ustawy o wyższych szkołach artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#EugeniaBłajszczak">W odniesieniu zaś do pracowników dydaktycznych w zakresie aktorstwa — posiadane przez nich kwalifikacje do prowadzenia działalności pedagogicznej należą do dziedziny teorii i w takich przypadkach pracownicy ci podlegać będą ustawie o szkolnictwie wyższym i każda rada wydziału może dopuścić takiego pracownika dydaktycznego do przewodu doktorskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#EugeniaBłajszczak">Warto tu jeszcze nadmienić, że absolwenci wyższych szkół artystycznych mają prawo doktoryzowania się zarówno w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk, jak i na uniwersytetach.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#EugeniaBłajszczak">Przedstawiona do zatwierdzenia nowelizacja ustawy o wyższych szkołach artystycznych jest zbieżna z postanowieniami ustawy o szkołach wyższych i stanowi końcowy etap prac porządkujących zasadnicze problemy działalności dydaktyczno-naukowej w szkolnictwie wyższym. Stopień liberalizacji w obejmowaniu stanowisk dydaktycznych w wyższych szkołach artystycznych nie posuwa się dalej niż w innych szkołach wyższych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#EugeniaBłajszczak">Podobnie jak w ustawie o szkołach wyższych dopuszcza się w wyjątkowych wypadkach przyznawanie tytułów naukowych wybitnym praktykom.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#EugeniaBłajszczak">Biorąc powyższe pod uwagę, proszę w imieniu Komisji Kultury i Sztuki oraz Komisji Oświaty i Nauki, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy o zmianie ustawy o szkołach artystycznych (druk nr 47) wraz z poprawką zaproponowaną przez Komisję (druk nr 53).</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#ZenonKliszko">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#ZenonKliszko">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#ZenonKliszko">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#ZenonKliszko">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o wyższych szkołach artystycznych wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Kultury i Sztuki — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#ZenonKliszko">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#ZenonKliszko">Kto jest przeciw? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#ZenonKliszko">Kto się wstrzymał od głosowania? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#ZenonKliszko">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o wyższych szkołach artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#ZenonKliszko">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o paszportach (druki nr 46, 52 i 52 A).</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#ZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca poseł Michał Grendys.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#MichałGrendys">Wysoki Sejmie! Rozpatrywany projekt ma za przedmiot zmianę i uzupełnienie niektórych postanowień obowiązującej ustawy o paszportach. Ustawa ta, przyjęta przez Izbę 17 czerwca 1959 r. uregulowała w sposób kompleksowy główne elementy problematyki prawnej ruchu zagranicznego. Wychodzi ona z generalnego założenia, że każdemu obywatelowi służy prawo do otrzymania paszportu, wyjąwszy taksatywnie wymienione przypadki, gdy ważne względy w uzasadniony sposób przemawiają przeciw udzieleniu paszportu określonej osobie. To generalne założenie, wychodzące wyraźnie naprzeciw potrzebom ludności przejawiającej poważne zainteresowanie wyjazdami zagranicznymi oraz uwzględniające rozwój różnego rodzaju kontaktów międzynarodowych organizacji państwowych, społecznych i innych, wykazało w praktyce pełną przydatność. Umożliwiło ono w poważnym stopniu rozwój wymiany gospodarczej, kulturalnej i turystycznej, pozwalając zarazem organom paszportowym na skuteczne przeciwdziałanie występującym czasem tendencjom do wykorzystywania możliwości wyjazdów zagranicznych dla celów nie dających się pogodzić z celami, dla których państwo udziela dokumentów paszportowych.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#MichałGrendys">Okres od momentu uchwalenia przez Wysoki Sejm ustawy o paszportach do chwili obecnej charakteryzuje się dynamicznym wzrostem liczby wyjazdów zagranicznych. Dla ilustracji warto podać, że w skali lat 1960–1965 liczba ta wzrosła z około 195 tys. do około 557 tys. osób, a więc niemal trzykrotnie.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#MichałGrendys">W 1966 r. liczba ta uległa dalszemu wydatnemu zwiększeniu i osiągnęła poziom ponad 763 tys. osób. Podane wartości nie uwzględniają małego ruchu granicznego oraz przygranicznego ruchu turystycznego. W ramach tej kategorii ruchu wyjechało z Polski około 280 tys. osób w 1964 r. i około 274 tys. osób w 1965, w 1966 r. około 400 tys. osób. Warto również dla porównania podać, że w 1938 r., a więc w okresie stosunkowo największego ożywienia ekonomicznego w dwudziestoleciu międzywojennym, liczba wyjazdów zagranicznych nie przekroczyła 89 tys.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#MichałGrendys">Tendencja wzrostowa wyjazdów zagranicznych występuje również w innych państwach. Odpowiednie liczby wynoszą: dla Czechosłowacji 1.719 tys. w 1964 r., w 1966 r. około 1.850 tys. osób, a dla Węgier 1.486 tys. w 1964 r. i w 1966 r. około 1.500 tys. osób. Z NRD tylko do krajów demokracji ludowej w 1966 r. udało się około 700 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#MichałGrendys">Porównując liczbę ludności tych państw z liczbą mieszkańców naszego kraju, dojść należy do wniosku, że ruch zagraniczny z Polski jest relatywnie słabiej rozwinięty i w dalszej przyszłości będzie nadal przejawiał tendencje wzrostowe.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#MichałGrendys">Wzrost ruchu zagranicznego powoduje konieczność stałego doskonalenia pracy organów paszportowych. Ich pierwszoplanowym zadaniem jest sprostanie terminowemu załatwianiu wniosków obywateli i instytucji o uzyskanie dokumentów paszportowych, przy równoczesnym zabezpieczeniu istotnych interesów państwa. Nie może zwłaszcza ulec osłabieniu kontrola nad tym, aby wyjazdy nie były wykorzystywane dla celów kolidujących z obowiązującym porządkiem prawnym i interesem publicznym. Należy podkreślić, że organy paszportowe włożyły wiele — z reguły efektywnego — wysiłku, aby w warunkach nie zmienionej obsady kadrowej sprostać tak pojętemu zadaniu.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#MichałGrendys">Obserwacja praktyki stosowania ustawy o paszportach dowodzi, że jej podstawowe rozstrzygnięcia odpowiadają aktualnym potrzebom. Natomiast na tle wzrostu ruchu zagranicznego oraz w związku z podniesieniem na wyższy poziom pracy organów paszportowych staje się celowe i możliwe wprowadzenie do ustawy pewnych zmian, dotyczących przepisów bardziej szczegółowych. Zmiany te mają na celu:</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#MichałGrendys">— po pierwsze — uściślenie niektórych praw i obowiązków obywateli i organów paszportowych w postępowaniu zmierzającym do wydania decyzji w sprawie udzielenia paszportu;</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#MichałGrendys">— po wtóre — stworzenie możliwości wydawania dokumentów paszportowych na dłuższe okresy, niż dotychczas przewidziane; ta grupa przepisów projektu zmierza do pewnego odciążenia organów paszportowych, a zarazem do ułatwienia obywatelom załatwiania spraw paszportowych;</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#MichałGrendys">— po trzecie — uwzględnienie niektórych innych potrzeb wynikłych na tle praktyki wykonywania ustawy.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#MichałGrendys">Wysoka Izbo! Ze stanowiska praworządności ludowej niezwykle istotne znaczenie ma problem określenia w aktach praw i obowiązków, jakie obowiązują w stosunkach prawnych między państwem a obywatelem. Na problem ten Sejm i Rada Ministrów zwracały zawsze szczególną uwagę, dając temu wyraz między innymi w wydanych ostatnio aktach ustawodawczych z dziedziny prawa administracyjnego z Kodeksem postępowania administracyjnego na czele. Również ustawa o paszportach, w części dotyczącej paszportów wydawanych w kraju, precyzuje dokładnie przypadki, w których organ paszportowy może odstąpić od zasady, iż każdemu obywatelowi służy prawo do otrzymania paszportu. Odmowa udzielenia obywatelowi paszportu może nastąpić jedynie w przypadkach, gdy:</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#MichałGrendys">— przeciw wnioskodawcy toczy się postępowanie karne,</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#MichałGrendys">— zainteresowany naruszył przepisy paszportowe,</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#MichałGrendys">— w czasie pobytu za granicą zainteresowany działał na szkodę interesów Polski lub naraził na szkodę jej dobre imię,</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#MichałGrendys">— przeciwko wydaniu paszportu przemawiają inne ważne względy państwowe,</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#MichałGrendys">— ważne względy społeczne lub wzgląd na osobę pozostającą pod opieką ubiegającego się przemawiają przeciwko wydaniu paszportu.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#MichałGrendys">Te same zasady w całości lub częściowo obowiązują przy załatwianiu wniosków o wydanie wkładki paszportowej i dokumentu podróży.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#MichałGrendys">Ustawa nie precyzuje natomiast bliżej przesłanek wydawania względnie odmowy wydania paszportów konsularnych. Mogło to nieraz prowadzić do sytuacji konfliktowych. Z tych między innymi względów projekt zmierza do istotnego uzupełnienia ustawy w części dotyczącej paszportów konsularnych.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#MichałGrendys">Projekt sankcjonuje wydawanie dwóch rodzajów paszportu konsularnego, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#MichałGrendys">— konsularnych paszportów książeczkowych, mających — jak głosi nazwa — formę książeczek przystosowanych do trwałego używania i —</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#MichałGrendys">— konsularnych paszportów blankietowych, mających postać blankietu — arkusza, zawierającego odpowiednie dane i zaopatrzonego w fotografię posiadacza.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#MichałGrendys">Paszport książeczkowy będzie podstawową formą paszportu konsularnego, mającą takie samo znaczenie, jak dotychczasowy paszport konsularny. Nowy artykuł 11 a) ustawy stanowi, że odmowa wydania książeczkowego paszportu konsularnego może nastąpić wówczas, gdy:</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#MichałGrendys">— przeciw ubiegającemu się o taki paszport toczy się postępowanie o pozbawienie obywatelstwa polskiego,</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#MichałGrendys">— osoba ta naruszyła przepisy paszportowe, działała na szkodę interesów Polski, albo swoim zachowaniem naraziła na szkodę dobre imię Polski,</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#MichałGrendys">— zachodzą inne ważne względy państwowe i społeczne.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#MichałGrendys">W braku wymienionych przeszkód obywatelowi polskiemu zamieszkałemu za granicą służyć będzie prawo do otrzymania konsularnego paszportu książeczkowego. W konsekwencji — istnieć będzie obowiązek organu państwowego wydania paszportu na wniosek ubiegającej się o to osoby.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#MichałGrendys">Paszport konsularny blankietowy byłby wydawany w dwóch przypadkach: gdy obywatel polski przebywający za granicą utracił paszport lub nie posiada go z innych przyczyn bądź też, gdy odmówiono mu wydania paszportu książeczkowego. Paszport blankietowy umożliwia powrót do kraju, nie może być jednak wznawiany, wystawiany na inne kraje, ani zawierać klauzuli o prawie powrotu za granicę. Wydania paszportu blankietowego będzie można odmówić tylko w jednym przypadku, gdy przeciw ubiegającemu toczy się postępowanie o pozbawienie obywatelstwa.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#MichałGrendys">Nastąpiłoby zatem uściślenie zakresu osób, którym wydawane są paszporty konsularne książeczkowe i blankietowe, określenie zasad wydawania tych paszportów i przesłanek, na których oparte być mogą decyzje o odmowie w odniesieniu zarówno do jednego, jak i drugiego rodzaju paszportu konsularnego.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#MichałGrendys">Drugim zespołem postanowień objętych projektem są przepisy, mające na celu wprowadzenie ułatwień w korzystaniu z paszportów i wkładek paszportowych. Przede wszystkim przewiduje się przedłużenie terminu ważności tych dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#MichałGrendys">Według pierwotnego tekstu ustawy paszportowej, paszporty wydawane w kraju zarówno na wyjazdy jednorazowe, jak i na wyjazdy wielokrotne, były wydawane na okres do jednego roku i mogły być przedłużane na okresy roczne. W 1962 r. Wysoki Sejm dokonał zmiany ustawy paszportowej, sankcjonując możliwość wydawania paszportów na wyjazdy wielokrotne na okresy do dwóch lat.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#MichałGrendys">Rozpatrywany projekt zmierza do wprowadzenia zasady, iż wszystkie paszporty wydawane w kraju — jednorazowe i wielokrotne — mogą być wystawiane na okres do dwóch lat, a ich ważność może być wznawiana na taki sam okres. Komisja Spraw Wewnętrznych, po konsultacji z zainteresowanymi naczelnymi organami władzy państwowej, proponuje zawarcie w projektowanej ustawie dodatkowego przepisu, stwarzającego dalsze możliwości wydłużenia terminu ważności paszportów, przedstawiając — jako poprawkę — nowy przepis, który by dawał możność właściwym ministrom upoważnienia podległych bądź nadzorowanych organów paszportowych do wydawania i wznawiania ważności paszportów na okresy dłuższe niż dwuletnie. Poprawki proponowane przez Komisję zmierzają nadto do przedłużenia okresu łącznego ważności paszportu do lat dziesięciu.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#MichałGrendys">Komisja Spraw Wewnętrznych — także po konsultacjach z kierownictwami resortów — proponuje również przedłużenie terminów ważności paszportów konsularnych książeczkowych, które mogłyby być wydawane na czas do lat dziesięciu. Za przedłużeniem terminów, o których mowa, przemawia nie tylko potrzeba usprawnienia pracy organów konsularnych, które wystawiają ten rodzaj paszportów, lecz nadto uzasadnione dążenie do ugruntowania poczucia stabilizacji u ich posiadaczy, dla których książeczkowy paszport konsularny jest dokumentem stwierdzającym tożsamość oraz obywatelstwo.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#MichałGrendys">Istotne ułatwienia przewiduje się dla posiadaczy wkładek paszportowych. Przede wszystkim dotychczasowy maksymalny okres ważności wkładki przedłuża się z trzech do sześciu miesięcy. Dalej — dopuszcza się możliwość, nie przewidzianą według tekstu dotychczas obowiązującego, wystawiania wkładek na wyjazdy wielokrotne. Wkładka na przejazdy wielokrotne może być wystawiona z ważnością na okres do dwóch lat i może być wznawiana na okresy również do dwóch lat z tym, że łączna ważność nie może przekraczać lat pięciu. Wreszcie — projekt przewiduje możliwość wydawania wkładek do tymczasowych zaświadczeń tożsamości jako dokumentów równorzędnych dowodom osobistym.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#MichałGrendys">Warto zwrócić również uwagę na nowy przepis upoważniający organy paszportowe do zwalniania w uzasadnionych przypadkach poszczególnych posiadaczy paszportów i wkładek paszportowych od obowiązku składania tych dokumentów w organach paszportowych po przybyciu do kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#MichałGrendys">Omawiany zespół przepisów stwarza obywatelom większe możliwości szerszego niż dotychczas korzystania z wyjazdów zagranicznych, a jednocześnie wprowadzając pewne ułatwienia działa na rzecz zarówno interesów obywateli, jak i na rzecz interesów państwa, gdyż zbytnie formalizowanie podważa kredyt zaufania obywateli i powoduje konieczność zwiększenia aparatu administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#MichałGrendys">Nowe przepisy przyczynią się do zmniejszenia w pewnym stopniu napływu interesantów, przede wszystkim spośród grona często wyjeżdżających z kraju, sprzyjać będą rozładowaniu okresowych napięć w pracy organów paszportowych, wynikających z sezonowości ruchu turystycznego, odbywającego się w dużej mierze na podstawie wkładek paszportowych.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#MichałGrendys">Równocześnie, elastyczny charakter przepisów projektu stworzy organom paszportowym — w tych przypadkach, gdy zachodzi tego konieczność — możliwość zabezpieczenia żywotnych interesów państwa w dziedzinie regulacji ruchu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#MichałGrendys">Przy sposobności proponowanych zmian projekt zmierza w kierunku odmiennego niż dotychczas uregulowania sprawy wpisywania do paszportów wystawianych w kraju, do paszportów konsularnych książeczkowych i blankietowych oraz do dokumentów podróży — dzieci posiadaczy tych paszportów. Dotychczasowa górna granica wieku dzieci ulega podwyższeniu z 13 do 16 lat. Zmiana zgodna jest z zaleceniami konferencji Narodów Zjednoczonych z 1963 r. w sprawie turystyki i podróży międzynarodowych. Kwestię zmiany granicy wieku dzieci regulują przepisy przedstawionego przez Radę Ministrów projektu zmiany obowiązującej ustawy o paszportach (druk nr 46). Są to w art. 1 pkt 2 i 7 w tekście przedłożenia rządowego, zmieniające brzmienie art. 6 ust. 2 i art. 13 ust. 1 ustawy o paszportach. Należy dodać, że taka właśnie granica wieku, obowiązuje z mocy art. 15 dotychczasowego tekstu ustawy paszportowej w stosunku do dzieci wpisywanych do wkładek paszportowych.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#MichałGrendys">Wysoki Sejmie! Jeśli chodzi o poprawki przedstawione przez Komisję, zawarte w drukach nr 52 i 52 A, niektóre z nich zostały omówione już w toku dotychczasowych wywodów (dotyczy to poprawek zawartych w druku nr 52 A i mających za przedmiot terminy ważności paszportów). Poprawki 4 i 5 z druku nr 52 nie mają charakteru merytorycznego, zmierzają one jedynie do usunięcia ewentualnych niejasności bądź lepszej stylizacji norm.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#MichałGrendys">Uzasadnienia wymagają natomiast poprawki pozostałe.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#MichałGrendys">Zdarzają się sytuacje, iż niektórzy posiadacze paszportów, przy sposobności wyjazdu za granicę, dążą do przedłużenia pobytu poza terminy ważności tych dokumentów w celach, które nie znajdują uzasadnienia ani ze stanowiska interesu społecznego, ani nawet z punktu widzenia zasługujących na uwzględnienie potrzeb osobistych. Między innymi obserwuje się zjawisko, że pewna część wyjeżdżających obywateli, na przykład w celach turystycznych lub naukowych, samowolnie przedłuża pobyt, podejmuje za granicą pracę zarobkową i domaga się wznowienia ważności paszportu wydanego w kraju. Nie trzeba dowodzić, iż tego rodzaju zjawiska, choć nie występują w szerszej skali, są wysoce niepożądane. Z tych względów Komisja proponuje wprowadzenie do ustawy o paszportach nowego przepisu, którego tekst sformułowany został w poprawce pierwszej w druku nr 52 A. Przepis ten stanowi, że paszport może być wykorzystany tylko zgodnie z celem, dla którego został wydany.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#MichałGrendys">Poprawka trzecia z druku nr 52 A jest konsekwencją projektowanej zmiany łącznego okresu ważności paszportów krajowych. W myśl art. 1 pkt 4 przedłożenia rządowego, w przypadkach wyjazdów za granicę na okresy ponad 5 lat, to jest na czas dłuższy niż łączny okres ważności paszportów wystawianych w kraju lub na pobyt stały, paszporty te podlegają wymianie na paszporty konsularne książeczkowe na podstawie klauzuli organu paszportowego. Proponując przedłużenie łącznego okresu ważności paszportów krajowych do lat dziesięciu, Komisja Spraw Wewnętrznych doszła do przekonania, iż omawiany przepis pozostaje aktualny jedynie w części dotyczącej wyjazdów na pobyt stały, w związku z czym proponuje odpowiednią zmianę sformułowania.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#MichałGrendys">W dotychczasowym brzmieniu ustawa o paszportach regulowała zasady unieważniania paszportów wydawanych w kraju, wkładek paszportowych i dokumentów podróży, nie zawierała natomiast przepisu, który by pozwalał na unieważnienie paszportu konsularnego. Wobec sformułowania w projekcie materialno-prawnych przesłanek wydawania bądź odmowy wydania paszportu konsularnego, zaistniała potrzeba rozważenia celowości zamieszczenia w ustawie normy, która by regulowała prawa organu do unieważnienia paszportu konsularnego książeczkowego lub blankietowego. Mając na uwadze, że paszport konsularny może uzyskać tylko obywatel polski, Komisja wnioskuje wprowadzenie do ustawy przepisu, iż paszport konsularny ulega unieważnieniu wówczas, gdy jego posiadacz zostanie pozbawiony obywatelstwa polskiego. Propozycję tę wyraża poprawka 2 w druku nr 52.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#MichałGrendys">Jedynie krótkiej wzmianki wymaga poprawka 7 z druku nr 52 A. Ma ona na celu, poprzez rozszerzenie zakresu upoważnienia Rady Ministrów do regulowania spraw opłat paszportowych, umożliwienie w przyszłości bardziej elastycznej, dostosowanej do aktualnych potrzeb, regulacji prawnej w danej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#MichałGrendys">Zmierzając do końca sprawozdania, pragnę — działając w imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych — wyrazić przekonanie, że rozpatrywany projekt ustawy, mając za podstawę rzetelną ocenę dotychczasowej praktyki kształtowania ruchu zagranicznego, zmierza w sposób konsekwentny i prawidłowy w kierunku dalszego usprawnienia pracy organów paszportowych, ułatwienia obywatelom załatwiania określonej kategorii spraw oraz sprecyzowania praw i obowiązków organów i obywateli. Z tych względów Komisja Spraw Wewnętrznych wnosi, aby Wysoki Sejm przyjął projekt ustawy o zmianie ustawy o paszportach w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z poprawkami, proponowanymi przez Komisję.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#ZenonKliszko">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#ZenonKliszko">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#ZenonKliszko">Przystępujemy więc do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#ZenonKliszko">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o paszportach wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych w drukach sejmowych nr 52 i 52 A — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#ZenonKliszko">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#ZenonKliszko">Kto jest przeciw? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#ZenonKliszko">Kto się wstrzymał od głosowania? Również nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#ZenonKliszko">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o paszportach.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#ZenonKliszko">Przystępujemy obecnie do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o realizacji wniosków i postulatów zgłoszonych przez ludność.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#ZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca poseł Franciszek Szczerbal.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#FranciszekSzczerbal">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Spraw Wewnętrznych, która dwukrotnie na swych posiedzeniach — w marcu 1966 r. oraz 2 lutego bieżącego roku z udziałem przedstawicieli zainteresowanych komisji sejmowych i wojewódzkich zespołów poselskich rozpatrywała realizację postulatów i wniosków wyborców — mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie z sytuacji w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#FranciszekSzczerbal">Ranga i znaczenie wniosków i postulatów ludności w życiu społeczno-politycznym kraju podkreślone zostały ze szczególną mocą na VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a następnie w uchwalonej przez Sejm w 1963 r. noweli do ustawy o radach narodowych, która nałożyła na rady narodowe obowiązek systematycznego rozpatrywania na sesjach realizacji zgłoszonych przez społeczeństwo wniosków i postulatów.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#FranciszekSzczerbal">Wnioski i postulaty ludności są wyrazem demokratyzmu naszego ustroju, jedną z podstawowych form więzi organów władzy ludowej ze społeczeństwem, zabezpieczającą bezpośredni wpływ ludzi pracy na kształtowanie kierunków rozwoju gospodarczego i społeczno-kulturalnego określonej miejscowości, gromady, miasta, powiatu czy województwa, a tym samym całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#FranciszekSzczerbal">Instytucja wniosków i postulatów stworzyła również możność bezpośredniego wpływania mas pracujących na doskonalenie stylu pracy organów administracji państwowej i gospodarczej, na kształtowanie prawidłowego stosunku tych organów i zatrudnionych w nich pracowników do obywatela i wnoszonych przez niego spraw.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#FranciszekSzczerbal">Komisja Spraw Wewnętrznych w wyniku dyskusji na swym lutowym posiedzeniu uznała, że zagadnienie wniosków i postulatów wyborców należy do tych kluczowych problemów, którym Sejm nasz poświęca specjalne posiedzenia problemowe.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#FranciszekSzczerbal">Jaki cel stawiamy sobie na dzisiejszym posiedzeniu? Już sama plenarna debata Sejmu nad tym zagadnieniem jest wyrazem nie tylko wysokiej troski i ogromnej wagi, jaką naczelne organy władzy państwowej przywiązują do realizacji wniosków i postulatów ludności, ale także jest podkreśleniem społecznej i politycznej rangi samej instytucji wniosków i postulatów.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#FranciszekSzczerbal">Wynikłe z dzisiejszej debaty wnioski wpłyną niewątpliwie na właściwe ukierunkowanie dalszej aktywności społecznej tak w zakresie już zgłoszonych, jak i przyszłych inicjatyw społeczeństwa oraz spowodują podniesienie na wyższy poziom metod ich ewidencjonowania, rozpatrywania i załatwiania przez aparat rad narodowych i organów centralnych.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#FranciszekSzczerbal">Wysoki Sejmie! Przedstawiane społeczeństwu w programach wyborczych zamierzenia rządu i rad narodowych na lata 1966–1970 konfrontowane były z istotnymi potrzebami i możliwościami lokalnymi i generalnie przez społeczeństwo akceptowane. Zgłaszane w dyskusji przez wyborców uwagi, wnioski i postulaty, w większości oparte na konkretnych możliwościach terenu i uwzględniające aktualne możliwości gospodarcze kraju, wzbogacały zamierzenia rad narodowych ujęte w projekcie planu 5-letniego o nowe dodatkowe zadania, przy czym szczera, rzeczowa i konkretna rozmowa setek tysięcy wyborców z kandydatami na posłów i radnych pozwoliła na ujawnienie wielu rezerw we wszystkich dziedzinach gospodarki; pozwoliła dostrzec wiele jeszcze wymagających usprawnienia niedomagań w działalności i stylu pracy administracji, a nierzadko i w tych przepisach prawnych, które okazały się mało przydatne lub nie dostosowane do aktualnych warunków i potrzeb życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#FranciszekSzczerbal">W ten sposób w oparciu o akceptowane projekty planów 5-letnich oraz zgłoszone i uznane za słuszne wnioski i postulaty wyborców zrodziły się konkretne, uzgodnione ze społeczeństwem programy rozwoju każdego regionu — program rozwoju całego kraju zawarty w uchwalonym przez Sejm w listopadzie ubiegłego roku planie 5-letnim na lata 1966–1970.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#FranciszekSzczerbal">Ogółem w ostatniej kampanii wyborczej wyborcy zgłosili w całym kraju 147 tys. wniosków i postulatów, czyli o 34 tys. więcej niż w kampanii wyborczej 1961 r.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#FranciszekSzczerbal">Zgłoszone wnioski i postulaty dzielą się na dwie zasadnicze grupy — na wnioski o charakterze inwestycyjno-gospodarczym, wymagające dla ich realizacji odpowiednich nakładów finansowych i materiałów oraz na wnioski organizacyjno-administracyjne nie wymagające w zasadzie nakładów finansowych, lecz określonego działania organizacyjnego prezydiów rad i jednostek radom narodowym podporządkowanych bądź też zmiany odpowiednich przepisów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#FranciszekSzczerbal">W grupie zagadnień inwestycyjno-gospodarczych zgłoszono ponad 88 tys. postulatów. Stanowi to ponad 60% ogółu zgłoszonych postulatów i wniosków.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#FranciszekSzczerbal">Postulatów typu organizacyjno-administracyjnego zgłoszono w skali krajowej ponad 58 tys., co stanowi około 40% ogółem zgłoszonych postulatów i wniosków.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#FranciszekSzczerbal">Głębsza analiza ilości zgłoszonych wniosków i postulatów wykazuje, że 66%, a więc 2/3 ogólnej liczby postulatów, przypadało do załatwienia radom narodowym szczebla powiatowego, 15% radom szczebla gromadzkiego, 11% wojewódzkim radom narodowym, 7% organom nie podporządkowanym radom, a tylko 1% organom szczebla centralnego.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#FranciszekSzczerbal">Wynika z tego, że zgodnie z wytycznymi VIII Plenum KC partii rady narodowe szczebla powiatowego stały się istotnie podstawowym ogniwem w systemie rad, że wzrosły ich uprawnienia, pozwalające na załatwienie spraw najbardziej nurtujących mieszkańców powiatu. Świadczy to również w pewnej mierze o stałym wzroście rangi i autorytetu rad gromadzkich i miejskich. Ponadto wynika z tego, że wyborcy poruszali w swych postulatach przede wszystkim sprawy swego terenu, dostrzegając możliwość zlikwidowania szeregu bolączek i potrzeb przez rady narodowe, z którymi na co dzień współpracują.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#FranciszekSzczerbal">Komitety Frontu Jedności Narodu, rady narodowe, ich prezydia, komisje oraz jednostki wykonawcze wykazały dużo troski i włożyły sporo wysiłku w prawidłowe załatwienie zgłoszonych postulatów i wniosków, w organizacje realizacji postulatów uznanych za słuszne i możliwe do wykonania w poszczególnych latach bieżącego pięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#FranciszekSzczerbal">Ogromny wysiłek i ofiarna praca działaczy Frontu Jedności Narodu oraz działaczy i pracowników rad narodowych w zakresie załatwienia tak poważnej ilości postulatów zasługuje na pełne uznanie. Przy ogólnie zadowalającej ocenie realizacji wniosków i postulatów — działalność kontrolna partii i stronnictw politycznych, komitetów Frontu Jedności Narodu, zespołów poselskich, rad i ich komisji, a także przeprowadzona w pierwszym półroczu 1966 r. wszechstronna i bardzo wnikliwa kontrola Najwyższej Izby Kontroli wykazała, że w niektórych prezydiach rad narodowych oraz w podległych im organach nie w pełni przestrzegano zarządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 1965 r., ustalającego tryb postępowania przy załatwianiu i realizowaniu wniosków i postulatów zgłoszonych na ich terenie.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#FranciszekSzczerbal">Kontrole wykazały, że w niektórych powiatach i gromadach było wiele błędów i uchybień przy ewidencjonowaniu wniosków i kwalifikowaniu ich zasadności. Nie zawsze w kontrolowanych prezydiach zabezpieczono w sposób prawidłowy i pełny realizację uznanych postulatów bądź stworzono warunki do ich realizacji w drodze określenia w planach i budżetach środków niezbędnych dla ich wykonania. W wielu jednostkach negatywne odpowiedzi udzielane wnioskodawcom formułowane były w sposób niejasny i nie przekonywający o słuszności negatywnej decyzji. W innych znowu prezydiach — zwłaszcza szczebla gromadzkiego — brak było współpracy prezydiów z komisjami rady i z lokalnym komitetem Frontu Jedności Narodu. Najczęstszą przyczyną tego był brak należytej kontroli i pomocy ze strony organów wyższego stopnia.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#FranciszekSzczerbal">Fakt, że prawie 2/3 zgłoszonych postulatów i wniosków wyborców dotyczyło spraw gospodarczych, spośród których 77% rady narodowe, ministerstwa, urzędy centralne i inne instytucje uznały za realne i możliwe do wykonania — świadczy niewątpliwie o dużej dojrzałości społecznej wyborców, o ich trosce o rozwój gospodarczy swego terenu w ramach gospodarczego rozwoju kraju. Wnioski te stały się wartościowym materiałem dla rad narodowych, pozwalającym na skonfrontowanie opracowanych corocznie planów gospodarczych i dostosowanie ich w miarę możliwości do faktycznych potrzeb każdego terenu, w którym postulat wysunięto, w drodze wprowadzenia możliwych i koniecznych zmian czy rozszerzenia zamierzeń zawartych w tych planach.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#FranciszekSzczerbal">Nie bez znaczenia przy tym jest fakt, że na ogólny koszt ponad 68 mld zł, przewidziany jako konieczny dla pokrycia realizacji uznanych i przyjętych postulatów inwestycyjno-gospodarczych, blisko 10 mld zł, czyli około 15% zdeklarowali wyborcy pokryć w czynach społecznych własnym wysiłkiem, własnymi środkami finansowymi i materiałowymi.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#FranciszekSzczerbal">Istotne znaczenie ma również rozeznanie dziedzin, w odniesieniu do których zgłoszono największą liczbę postulatów inwestycyjno-gospodarczych. Najwięcej, bo około 19% zgłoszonych postulatów inwestycyjno-gospodarczych dotyczy gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, około 17% — spraw rolnictwa i leśnictwa, 15% — komunikacji i łączności, 13% — spraw oświaty, kultury, sportu i turystyki, 10% — handlu i usług; pozostała ilość dotyczy resortu zdrowia i opieki społecznej, spraw przemysłu i usług budownictwa i innych zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#FranciszekSzczerbal">Taki zagadnieniowy układ ilości postulatów wskazuje wyraźnie, w jakich dziedzinach najbardziej odczuwane są przez wyborców potrzeby inwestycyjno-gospodarcze. Z takim uszeregowaniem potrzeb nie szły jednak zawsze w parze możliwości inwestycyjne rad narodowych i pozostałych organów, pod adresem których skierowano wnioski i postulaty.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#FranciszekSzczerbal">Można i trzeba jednak stwierdzić, że organy centralne i rady narodowe zgodnie z wytycznymi Prezesa Rady Ministrów z czerwca 1965 r. na ogół wnikliwie, w oparciu o trzeźwy i skrupulatny rachunek gospodarczy oceniały możliwości realizacji złożonych postulatów i w zależności od środków przewidzianych w projektach planów 5-letnich przyjmowały zobowiązania wobec wyborców.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#FranciszekSzczerbal">Wysoki Sejmie! Na przestrzeni lat 1965 i 1966 powstały i rozwijają się warunki sprzyjające realizacji większości zgłoszonych wniosków i postulatów. Warunki te stwarzała z jednej strony działalność ustawodawcza Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej obecnej kadencji, z drugiej strony — wyrażona w uchwałach i zarządzeniach działalność rządu. Na potwierdzenie tego pragnę wskazać przykładowo na niektóre tylko z nich.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#FranciszekSzczerbal">W zakresie gospodarki komunalnej i mieszkaniowej wiele wniosków dotyczyło budownictwa mieszkaniowego i rozdzielnictwa mieszkań, remontów, utrzymania czystości w budynkach, poszerzenia bazy usług komunalnych świadczonych na rzecz ludności itp. W zakresie tym zarówno plan 5-letni, zakładający wybudowanie ponad 2.177 tys. izb w budownictwie mieszkaniowym typu miejskiego, to jest o 19% więcej niż w latach 1961–1965, zwiększenie zakresu spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego oraz wprowadzenie przez Radę Ministrów w maju 1965 r. nowych zasad polityki lokalowej i przydziału mieszkań umożliwiły radom narodowym uwzględnienie w poważnej mierze zgłaszanych w tym zakresie wniosków i postulatów. W gospodarce komunalnej stworzono już i poszerza się odpowiednio warunki dla zwiększenia ilości i poprawy jakości remontów w budynkach mieszkalnych, utrzymania i konserwacji budynków, poprawienie ich estetycznego wyglądu, lepszego rozwoju usług komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#FranciszekSzczerbal">W zakresie rolnictwa i leśnictwa w zgłaszanych postulatach przeważały sprawy zwiększenia dostaw nawozów sztucznych, środków ochrony roślin, dostawy sadzeniaków, zwiększenia dostaw części zamiennych do maszyn rolniczych, regulacji praw własnościowych gruntów itp.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#FranciszekSzczerbal">Podjęte już w tych sprawach decyzje, zakładające w planie 5-letnim wzrost produkcji nawozów sztucznych, nowe zasady kontraktacji zbóż i wprowadzone w związku z tym bodźce i bonifikaty stwarzają warunki do spełnienia postulatów w zakresie zwiększenia zaopatrzenia gospodarstw rolnych w potrzebne nawozy sztuczne.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#FranciszekSzczerbal">Przewidywane w pięcioleciu znaczne zwiększenie dostaw środków ochrony roślin, pasz treściwych, przewidywane zwiększenie nakładów na inwestycje produkcyjne w rolnictwie, przy równoczesnym ustaleniu ulg inwestycyjnych dla gospodarstw rolnych, korzystna dla rolnictwa polityka podatkowa w stosunku do rzemiosła usługowego na wsi oraz wiele innych przepisów i zarządzeń wydanych w ostatnich dwóch latach, stworzyły i stwarzają radom narodowym możliwości szerokiego uwzględniania zgłoszonych pod ich adresem wniosków i postulatów ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#FranciszekSzczerbal">Podobnie wydane już bądź znajdujące się w fazie końcowych przygotowań przepisy o czasie otwarcia sklepów handlowych, o weryfikacji kadr handlowych, zmierzające w kierunku wyeliminowania z handlu osób karanych za nadużycia, o koordynacji działalności handlu hurtowego z detalem, o prowadzeniu niektórych sklepów na podstawie umów — zlecenia, dopuszczenia do realizacji w latach 1966 i 1967 drobnych inwestycji (pawilonów handlowych, zakładów gastronomicznych, magazynów itp. poza przyznanym limitem inwestycyjnym) i wiele innych — umożliwią przy ich pełnym wykorzystaniu osiągnięcie znacznej poprawy w zakresie handlu i zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#FranciszekSzczerbal">Wiele wniosków i postulatów dotyczyło również rozwoju usług. W tym zakresie uchwała Rady Ministrów z 30 lipca 1965 r. w sprawie rozwoju usług dla ludności w latach 1966–1970 oraz wydane na jej podstawie zarządzenia pozwoliły na realne programowanie rozwoju usług w każdym województwie i powiecie, a wprowadzone przepisy o ubezpieczeniu rzemieślników i szeroki zakres ulg podatkowych dla rzemiosła, zwłaszcza usługowego, stwarzają odpowiedni klimat i możliwości znacznego rozwoju rzemiosła i osiągnięcia poprawy usług dla ludności.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#FranciszekSzczerbal">Poważnym problemem poruszanym na spotkaniach była sprawa zatrudnienia kobiet i wkraczającej w wiek produkcyjny młodzieży, szczególnie w małych miastach. Wydane ostatnio przez rząd przepisy stwarzające fundusz aktywizacji miast i o funduszu miejskim, uchwała Rady Ministrów w sprawie rozwoju pracy nakładczej umożliwiają systematyczny wzrost liczby miejsc pracy dla wielu kobiet poszukujących zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#FranciszekSzczerbal">W każdej dziedzinie życia gospodarczego, w każdym prawie resorcie na przestrzeni od 1965 r. do chwili obecnej — stworzone zostały przez rząd, w drodze zmiany obowiązujących przepisów, odpowiednie warunki do realizacji wielu postulatów i życzeń ludności, wyrażonych w toku kampanii wyborczej. Również w zakresie organizacyjno-administracyjnym wiele zostało podjętych kroków zmierzających do maksymalnego udogodnienia ludności załatwiania swoich spraw na możliwie najniższym szczeblu bądź najbliżej swego miejsca zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#FranciszekSzczerbal">Ostatnie decyzje rządu o regulacji płac w niektórych jednostkach państwowych, w tym i regulacja płac wprowadzona z dniem 1 sierpnia 1966 r. w prezydiach rad narodowych, ułatwia zatrudnianie w organach administracji państwowej ludzi z odpowiednimi kwalifikacjami, co niewątpliwie odbije się pozytywnie na sprawności działania tych organów. Chodzi teraz tylko o co, aby — przezwyciężając dotychczasowe niedociągnięcia, a nawet błędy — w pełni wykorzystane zostały wszystkie możliwości pozytywnego załatwienia wniosków i postulatów, aby jako nie nadające się i niemożliwe do zrealizowania uznane zostały tylko te postulaty, które istotnie nie mogą być uwzględnione w bieżącym pięcioleciu.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#FranciszekSzczerbal">Według stanu na dzień 30 czerwca 1966 r. zrealizowano 45.500 wniosków i postulatów, co stanowi 40% ogółu wniosków zakwalifikowanych do realizacji, w tym 14.600 wniosków inwestycyjno-gospodarczych, co stanowi 22% tej grupy wniosków.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#FranciszekSzczerbal">Wyniki kontroli NIK, dane Urzędu Rady Ministrów oraz informacje wojewódzkich zespołów poselskich sygnalizują, że w wielu powiatach i gromadach zaplanowane na lata 1965 i 1966, zgodnie z wnioskami i postulatami, zadania inwestycyjno-gospodarcze nie zostały w pełni wykonane, w większości z braku zabezpieczenia środków w budżetach, ale nierzadko również wskutek niepodjęcia ze strony podległych prezydiom wydziałów czy biur gromadzkich należytych przedsięwzięć organizacyjnych, często zwłaszcza w odniesieniu do postulatów, do zrealizowania których ludność deklarowała swój udział w ramach czynów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#FranciszekSzczerbal">Tymczasem właśnie realizacja tych postulatów, w których zakładano społeczne zaangażowanie ludności, wymaga szczególnej troski i zapobiegliwości organizacyjnej ze strony prezydiów rad, a przede wszystkim rzeczowo zainteresowanych wydziałów czy biur gromadzkich.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#FranciszekSzczerbal">Celowość społeczno-gospodarcza podejmowanych czynów inwestycyjnych w takich dziedzinach, jak budowa dróg lokalnych, budowa i rozbudowa urządzeń komunalnych, szkół, przedszkoli, mieszkań dla nauczycieli, sal gimnastycznych, świetlic, domów kultury, przychodni lekarskich, izb porodowych, ośrodków zdrowia itp., nie zawsze i nie w każdej dziedzinie idzie w parze z racjonalną organizacją i rzetelnym rachunkiem ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#FranciszekSzczerbal">W wielu województwach występowało zjawisko braku środków na sfinansowanie podjętych przez ludność czynów społecznych, gdyż deklarowane środki własne przekraczały często możliwości ludności i dotacji z funduszów gromadzkich. Na skutek często niefrasobliwych szacunków występował w trakcie realizacji czynów wzrost wartości kosztorysowej. Zdarzało się również, że rozpoczynano w tej samej miejscowości równocześnie kilka inwestycji w ramach czynów, które przekraczały siły i możliwości organizacyjne terenu. Stan ten powoduje trudności w realizacji tych inwestycji i wpływa na wydłużanie się cykli budowy. Znane nam są trudności wynikające z niedoboru mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlano-montażowych, stąd też inwestycje podejmowane w ramach czynów społecznych powinny być realizowane przede wszystkim systemem gospodarczym, a nie obciążać przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego. Inwestycje realizowane w ramach czynów społecznych powinny być wykonywane w zasadzie przy maksymalnym wykorzystaniu materiałów miejscowych, uzupełnianych materiałami z rezerwy wojewódzkiej. Dlatego szczególne pole dla aktywności społecznej powinny mieć inicjatywy w zakresie inwestycji drogowych, robót remontowych i porządkowych w gospodarce komunalnej, remontów i konserwacji w dziedzinie oświaty, kultury i ochrony zdrowia, podejmowanie dobrowolnych prac w zakresie melioracji, konserwacji kanałów, nowych ujęć wodnych, ochrony przeciwpożarowej itp.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#FranciszekSzczerbal">W zakresie organizacji wykonania postulatów w drodze czynów społecznych w gromadach i miastach nieodzowna jest zwiększona pomoc ze strony odpowiednich organów wyższego szczebla. Brak należytej troski i pomocy może zniweczyć niejedną cenną inicjatywę mieszkańców i zniechęcić ich do podejmowania w przyszłości tego rodzaju zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-7.39" who="#FranciszekSzczerbal">W związku z przedstawionym stanem rzeczy nasuwają się dwa zasadnicze wnioski:</u>
          <u xml:id="u-7.40" who="#FranciszekSzczerbal">1) zakwalifikowane jako realne i możliwe do wykonania wnioski i postulaty należy z uporem, konsekwentnie, przy aktywnym udziale ludności, pod nadzorem i kontrolą społeczną w zaplanowanych terminach wcielać w życie;</u>
          <u xml:id="u-7.41" who="#FranciszekSzczerbal">2) sprawy zakwalifikowania wniosków czy postulatów jako niemożliwych do wykonania nie można uważać za zamkniętą. Organy centralne, prezydia rad narodowych i inne organy właściwe do rozpatrywania określonych postulatów powinny okresowo poddawać negatywnie załatwione postulaty powtórnej analizie, powinny do nich wracać, gdyż — jak wiemy z doświadczenia — w każdym roku ujawniane zostają nowe możliwości uwzględnienia zgłoszonego postulatu. Wymaga to więc stałego zainteresowania wszystkich jednostek, do których postulaty skierowano, jak i komisji rad całokształtem zgłoszonych postulatów, a nie tylko postulatami uznanymi i przyjętymi już do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-7.42" who="#FranciszekSzczerbal">Wysoka Izbo! Drugą grupą, wniosków i postulatów przyjętych do realizacji są postulaty organizacyjno-administracyjne. Według stanu na dzień 30 czerwca 1966 r., na ogólną ilość 47.700 zakwalifikowanych do załatwienia wniosków tej grupy, zrealizowano 30.800, to jest 64%. Realizacja tych wniosków, jak to już wspomniano wyżej, nie wymaga nakładów inwestycyjnych, lecz określonego działania organizacyjnego organów centralnych, prezydiów rad i podporządkowanych im jednostek oraz w pewnym zakresie także jednostek im nie podporządkowanych. Postulaty te wiążą się z odczuwaną potrzebą poprawy stylu pracy rad narodowych, lepszej obsługi obywateli przez organy administracyjne i gospodarcze. Zwracają one uwagę na potrzebę polepszenia zaopatrzenia w sklepach i dostosowania godzin ich otwarcia do rzeczywistych potrzeb ludności, usprawnienia komunikacji w miastach oraz na liniach PKS czy dostosowania niektórych przepisów do wymogów życia.</u>
          <u xml:id="u-7.43" who="#FranciszekSzczerbal">Organy administracji państwowej — centralnej i terenowej — poważnie podeszły do załatwienia tej kategorii wniosków i postulatów uznanych za słuszne i przyjętych do realizacji. Jednakże przeprowadzone w 1966 r. kontrole wykazały, że w niektórych badanych prezydiach rad narodowych wnioski organizacyjne, mające w efekcie przyczynić się do poprawy stylu pracy organów administracyjnych zarówno rad narodowych, jak i organów radom nie podporządkowanych, potraktowano w sposób zbyt formalny, przy czym sprawozdania jednostek zobowiązanych do ich realizacji przyjmowano w wielu przypadkach bez należytego sprawdzenia faktycznej realizacji postulatu. Szczególnie przy realizowaniu wszelkiego rodzaju wniosków usprawniających, prezydia rad narodowych nie mogą ograniczać się tylko do wydania odpowiednich zarządzeń, lecz poprzez podległe organy inspekcyjne powinny sprawdzać faktyczny sposób realizowania postulatów, zwłaszcza na odcinku stosunku organów administracji do obywateli.</u>
          <u xml:id="u-7.44" who="#FranciszekSzczerbal">W chwili obecnej ministerstwa oraz prezydia wojewódzkich i powiatowych rad narodowych przystąpiły do realizacji zarządzenia Prezesa Rady Ministrów nr 76, dotyczącego wykonania w administracji państwowej uchwały VII Plenum KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-7.45" who="#FranciszekSzczerbal">Przy pracach nad doskonaleniem aparatu administracyjnego w drodze krytycznej analizy struktur organizacyjnych i zakresu działania jednostek organizacyjnych prezydiów rad narodowych, wzmożenia dyscypliny i wydajności pracy, eliminowania zbędnych czynności nadmiernego rozdrobnienia na różnego rodzaju komórki organizacyjne wewnątrz wydziałów i porządkowania obowiązujących przepisów prawnych, niewątpliwie zarówno ministerstwa, jak i prezydia rad narodowych wrócą do zgłoszonych w kampanii wyborczej postulatów ludności związanych z poprawieniem stylu pracy rad narodowych, co w konsekwencji powinno przyczynić się do lepszej i pełniejszej realizacji tej grupy postulatów.</u>
          <u xml:id="u-7.46" who="#FranciszekSzczerbal">Wiele postulatów typu organizacyjno-administracyjnego przypada do zrealizowania organom radom narodowym nie podporządkowanym oraz organom centralnym. Stan załatwiania postulatów przez niektóre organy nie podporządkowane radom, jak na przykład w gminnych spółdzielniach, dyrekcjach kolei państwowych, budzi wiele zastrzeżeń. Notuje się w nich bardzo niski stopień załatwienia postulatów. Wymaga to zdecydowanego wkroczenia w te sprawy CRS, a w odniesieniu do DOKP — Ministerstwa Komunikacji.</u>
          <u xml:id="u-7.47" who="#FranciszekSzczerbal">Zdając sobie sprawę, że pozytywne czy negatywne załatwienie wielu spraw skierowanych do ministerstw wymaga dłuższego czasu i bardzo rzetelnego rozważenia, chciałbym równocześnie pokreślić, że — zdaniem Komisji — ministerstwa powinny podjąć starania o możliwe przyśpieszenie załatwienia skierowanych do nich postulatów i równocześnie skoncentrować większą uwagę na kontrolę i nadzór nad podporządkowanymi sobie pionami w zakresie sposobu załatwiania postulatów wyborczych. W toku badania niektórych zagadnień związanych z realizacją postulatów wyborczych i analizowania trudności, na jakie napotykają prezydia rad w załatwianiu postulatów, wyraźnie wynika, że wiele mogłyby pomóc w tym zakresie odpowiednie organy centralne.</u>
          <u xml:id="u-7.48" who="#FranciszekSzczerbal">Istotną na przykład sprawą poruszaną w dezyderatach wyborczych były problemy prawidłowego rozdziału mieszkań. Z perspektyw kilkuletnich doświadczeń oraz w związku z nową polityką mieszkaniową należy stwierdzić, że nie wszystkie dotychczasowe przepisy prawa lokalowego okazują się aktualnie w pełni przydatne w praktyce. Należałoby je zatem — zgodnie z sygnałami z terenu — odpowiednio zmienić, dostosowując je do kierunków nowej polityki mieszkaniowej. Sprawą wprowadzenia niezbędnych zmian powinno się zająć zainteresowane Ministerstwo Gospodarki Komunalnej oraz Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, która niedawno zresztą problem ten rozpatrywała na swoim posiedzeniu. Sprawą niezwykle ważną, bardzo często poruszaną przez wyborców, jest ochrona istniejącej substancji mieszkaniowej. Zdarzało się, że wydatkowano środki na roboty remontowe nie zawsze najważniejsze z punktu widzenia ochrony tej substancji, przy czym tempo remontów budynków hamowane jest często opóźnieniami w rozbudowie zaplecza MPRB i zakładów remontowych, brakiem środków transportu i zaopatrzenia materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-7.49" who="#FranciszekSzczerbal">Zdaniem naszej Komisji — w celu zapewnienia poprawy w gospodarce remontowej, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów i ministrowie nadzorujący jednostki bilansujące powinni rozważyć możliwość dokonania niezbędnej korekty przydziałów materiałowych dla gospodarki komunalnej, zgodnie z potrzebami wynikającymi z przewidywanego zużycia, oraz zapewnienia stopniowego gromadzenia niezbędnych rezerw materiałowych.</u>
          <u xml:id="u-7.50" who="#FranciszekSzczerbal">Słuszne są zdaniem Komisji również wnioski i postulaty ludności, dotyczące problemów związanych z realizacją ustawy z 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach.</u>
          <u xml:id="u-7.51" who="#FranciszekSzczerbal">Jej pięcioletnie działanie wykazało wiele pożytecznych i pożądanych skutków, choćby między innymi regulację sprawy ochrony użytków rolnych, porządkowanie gospodarki terenami pod zabudowę itp. Niektóre jednak sprawy przebiegają zbyt wolno. Brak dotąd na przykład przepisów o wprowadzeniu zasady odpłatności za tereny użytkowane w miastach i osiedlach przez jednostki państwowe opóźnia proces zwalniania zbędnych terenów na rzecz wszelkiego rodzaju budownictwa. Wydaje się konieczne, aby Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, kontynuując rozpoczętą w tej sprawie działalność, spowodowała przyśpieszenie w tej dziedzinie międzyresortowych rozstrzygnięć.</u>
          <u xml:id="u-7.52" who="#FranciszekSzczerbal">Innym problemem, często występującym na spotkaniach z posłami i radnymi, jest sprawa zbyt przewlekłego, wiele niekiedy lat trwającego, regulowania prawnego stanu posiadania nieruchomości, zwłaszcza nieruchomości gruntowych. Zbyt długo zalegają tego rodzaju sprawy w biurach notarialnych i sądach. Jest rzeczą Konieczną, aby Ministerstwo Sprawiedliwości, współdziałając z Ministerstwem Rolnictwa i Ministerstwem Finansów, podjęło kroki dla usprawnienia pracy w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-7.53" who="#FranciszekSzczerbal">Wysoka Izbo! Przedstawiony stan załatwiania wniosków i postulatów wyborców w latach 1965 i 1966 — zdaniem Komisji Spraw Wewnętrznych — jest na ogół zadowalający, mimo że przeprowadzone dotychczas kontrole wykazały wiele braków i niedociągnięć zarówno w prezydiach rad, jak i w organach centralnych oraz w jednostkach radom nie podporządkowanym.</u>
          <u xml:id="u-7.54" who="#FranciszekSzczerbal">Jedną z przyczyn stwierdzonych w niektórych województwach i resortach niedociągnięć hamujących znacznie postęp i osiągnięcia w załatwieniu wniosków i postulatów jest niewystarczający i mało jeszcze skuteczny nadzór w tym zakresie zarówno ze strony organów wyższego stopnia nad niższymi, od szczebla centralnego począwszy, jak i ze strony tych organów społecznych, które powołane są do sprawowania tego nadzoru. Zdaniem sejmowej Komisji Spraw Wewnętrznych niezbędna jest dalsza, systematyczna troska wszystkich organów państwowych zarówno terenowych, jak i naczelnych, o wnikliwe i szybkie rozpatrywanie oraz załatwianie wniosków i postulatów ludności, zgłoszonych zarówno w kampanii wyborczej, jak i w czasie trwania kadencji Sejmu i rad narodowych. Rady narodowe powinny periodycznie rozpatrywać na swych sesjach całokształt spraw związanych z realizacją wniosków i postulatów ludności, przy szerokim udziale komisji rad narodowych i komitetów Frontu Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-7.55" who="#FranciszekSzczerbal">Ważną sprawą jest bez wątpienia ściślejsze jeszcze powiązanie się prezydiów rad i komisji rad narodowych z lokalnymi komitetami Frontu Jedności Narodu i współdziałanie z nimi przy ocenie realizacji wniosków i postulatów na terenie ich działania. Współdziałanie to powinno przyczynić się w efekcie do usunięcia napotykanych niedociągnięć — do zwiększenia i ożywienia czynów społecznych, niezbędnych przy realizacji wielu postulatów. Pozwoli to na systematyczne okresowe uogólnienie wniosków płynących z głosów wyborców i podejmowanie wynikających z nich koniecznych i potrzebnych inicjatyw w zakresie gospodarczym, społecznym czy administracyjnym. Chodzi bowiem o to, ażeby instytucja wniosków i postulatów stawała się w coraz większej mierze szkołą rachunku gospodarczego i umiejętności wiązania potrzeb terenu z zadaniami ogólnopaństwowymi.</u>
          <u xml:id="u-7.56" who="#FranciszekSzczerbal">Nie bez znaczenia w tym przypadku będzie stałe zainteresowanie ze strony każdego posła i radnego postulatami w swoim okręgu wyborczym, zdecydowane rozliczanie wszystkich jednostek odpowiedzialnych za realizację postulatu.</u>
          <u xml:id="u-7.57" who="#FranciszekSzczerbal">Szczególnie ważna rola przypada tu wojewódzkim zespołom poselskim, w których zakresie działania centralnym zagadnieniem jest wychodzenie naprzeciw inicjatywom ludności, współdziałanie z komitetami Frontu Jedności Narodu i radami narodowymi w celu koordynacji zamierzeń zdążających do poprawy bytu materialnego i kulturalnego ludności.</u>
          <u xml:id="u-7.58" who="#FranciszekSzczerbal">Również resortowe komisje sejmowe powinny systematycznie rozliczać organy centralne z załatwiania wniosków i postulatów oraz z wypełniania obowiązku nadzoru, badając przy tym poprzez swoje podkomisje skuteczność tego nadzoru w terenie.</u>
          <u xml:id="u-7.59" who="#FranciszekSzczerbal">Zadań w zakresie realizacji wniosków i postulatów wysuniętych w ostatniej kampanii jest jeszcze sporo — i to zadań znacznie poważniejszych i trudniejszych — gdyż najczęściej realizację postulatów trudniejszych, wymagających większego wysiłku organizacyjnego i większych nakładów, ustalano w programach na ostatnie lata obecnej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-7.60" who="#FranciszekSzczerbal">Dlatego też nieodzowne staje się wzmożenie wysiłku wszystkich jednostek powołanych i zobowiązanych do realizacji zadań wynikających z uznanych i przyjętych do wykonania w 1967 r. i w dalszych latach pięciolatki wniosków i postulatów.</u>
          <u xml:id="u-7.61" who="#FranciszekSzczerbal">W przypadkach zachodzących zmian w planach realizacji wniosków i postulatów, spowodowanych istotnie ważnymi przyczynami, rady narodowe, komitety Frontu Jedności Narodu, posłowie i radni powinni o tym informować zainteresowane społeczeństwo ze wskazaniem przyczyn powodujących te zmiany. Pogłębi to w jeszcze większym stopniu zaufanie społeczeństwa do organów władzy i wybranych do nich przedstawicieli.</u>
          <u xml:id="u-7.62" who="#FranciszekSzczerbal">Dzisiejsza debata Wysokiego Sejmu nad sprawą wniosków i postulatów zgłoszonych w minionej kampanii wyborczej jest wyrazem wagi, jaką najwyższe organy władzy państwowej przywiązują do głosów społeczeństwa w kształtowaniu pomyślnego rozwoju gospodarki narodowej i stwarzaniu warunków coraz lepszego bytu mas pracujących. Stanie się ona również zachętą dla społeczeństwa w podejmowaniu nowych inicjatyw społecznych na swoim terenie w powiązaniu z gospodarczymi możliwościami kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.63" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#ZenonKliszko">Otwieram dyskusję. Do dyskusji zapisało się dziesięciu posłów. Jako pierwszy zabierze głos poseł Józef Kulesza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JózefKulesza">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Obywatel poseł Szczerbal przedstawił w ujęciu syntetycznym przebieg realizacji wniosków i postulatów zgłoszonych w kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#JózefKulesza">Zdajemy sobie sprawę, że na obecnym z kolei problemowym posiedzeniu Sejmu chodzi o temat szczególnej wagi. A mianowicie o doniosły przejaw społeczno-politycznego i gospodarczego życia kraju — o współpracę i współdziałanie wszystkich ogniw władzy ludowej z ludnością, o jedną z bardzo istotnych dróg wcielania w życie socjalistycznej demokracji.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#JózefKulesza">Obecnym posiedzeniem wzbogacamy i to chyba istotnie tematykę plenarnych posiedzeń Sejmu, jego prace, a także działalność poselską.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#JózefKulesza">Od wielu lat do podstawowych obowiązków posłów należy, między innymi obok pracy w Sejmie i w jego komisjach, także utrzymywanie stałej, systematycznej łączności z wyborcami. Jest to jedna z istotnych cech naszego ludowego parlamentaryzmu. Podobnie rzecz się ma z radnymi. Stąd też nasze posiedzenie ma też i ten bardzo istotny aspekt w ramach współdziałania ludności z organami władzy.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#JózefKulesza">Kampania wyborcza jak najbardziej słusznie nazwana została wielką rozmową, wielką szkołą społeczno-gospodarskiego myślenia, dwustronnym dialogiem, w toku którego — w oparciu o wstępne założenia planu 5-letniego na lata 1966–1970 — uściślano i konkretyzowano problematykę planu w układzie terenowym i branżowym.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#JózefKulesza">Postulaty i wnioski wyborców wzbogaciły programy wyborcze komitetów Frontu Jedności Narodu oraz plany gospodarczo-społeczne rad narodowych. Było to możliwe, bo w olbrzymiej większości wnioski te cechował realizm, zrozumienie ze strony wnioskodawców niezbędności planowego realizowania wniosków i postulatów. To samo trzeba powiedzieć o wnioskach zgłaszanych w czasie spotkań poselskich i radnych.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#JózefKulesza">Dzisiaj, po wielu latach doświadczeń, możemy z pewnością stwierdzić, że instytucja postulatów i wniosków ludności, która poprzednio działała głównie w okresie kampanii wyborczej i miała charakter bardziej doraźny — przekształciła się w instytucję o charakterze stałym. Ustawa z czerwca 1963 r. o radach narodowych nadała tej instytucji szatę prawną, czyniąc z niej praktycznie ważną formę więzi organów władzy państwowej wszystkich szczebli z ludnością.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#JózefKulesza">Równolegle powstały lepsze warunki realizacji słusznych postulatów ludności. Umożliwione to zostało dzięki wciąż rozwijającej się ekonomice kraju, podnoszeniu sprawności działania ogniw państwowych, gospodarczych i społecznych, doskonaleniu planowania i zarządzania, dzięki rozszerzeniu uprawnień i możliwości działania rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#JózefKulesza">W tych procesach poczesne też miejsce przypada stale umacniającej się roli Sejmu i jego komisji.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#JózefKulesza">Dzięki wysłuchiwaniu, a następnie rozpatrywaniu wniosków i postulatów, dzięki organizatorskiej pracy nad ich urzeczywistnieniem w konfrontacji z możliwościami i zamierzeniami planowymi — posłowie i radni, a także terenowe i centralne organy państwowe mają obowiązek, a jednocześnie poszerzające się możliwości, przybliżenia swej działalności do codziennych spraw ludności, mają możność lepszego widzenia braków w pracy aparatu i organów administracji oraz przeciwdziałania im. Instytucja postulatów i wniosków, odgrywając niemałą rolę w usprawnianiu zarządzania i działalności rad narodowych oraz wszystkich innych ogniw i organów państwowych, stanowi jednocześnie ważną platformę rozliczania się organów władzy przed wyborcami.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#JózefKulesza">Przed wszystkimi tymi organami władzy pojawiają się dalsze zadania w związku z tym, ze rozmowy z ludnością, spotkania radnych, posłów i innych przedstawicieli ogniw władzy, partii i stronnictw oraz organizacji społecznych skupionych we Froncie Jedności Narodu mają charakter ciągły i dostarczają coraz to nowych problemów życia.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#JózefKulesza">Ale chodzi o to, by z licznego i rosnącego wciąż zestawu spraw wybierać to nowe, co najważniejsze, co szczególnie pilne oraz ważne społecznie i gospodarczo. Nie można bowiem zapominać o koncentracji wysiłków i środków dla realizacji tego, co już zostało podjęte, co zawarte jest w planach i zamierzeniach, co już jest treścią programów komitetów Frontu Jedności Narodu i rad narodowych, a w czym zawarte też są uprzednio zgłoszone i przyjęte do realizacji wnioski i postulaty ludności.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#JózefKulesza">Jedno nie może i nie powinno wykluczać drugiego. Bowiem trzeba zabezpieczać realizację planów, a jednocześnie sprostać — w miarę rosnących możliwości — nowym sprawom, które podpowiada życie jako pilne i ważne i które trzeba rozwiązywać.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#JózefKulesza">Dlatego obecnie pragnę zatrzymać się nieco na zagadnieniu szczególnie doniosłym — na koncentrowaniu wysiłków załóg, ich kierownictwa administracyjnego i społeczno-politycznego, zjednoczeń, resortów, a także rad narodowych na zabezpieczaniu sprawnego i zgodnego z przyjętymi założeniami wykonania obecnego planu 5-letniego. Ten właśnie plan, jak żaden inny, przechodził wiele etapów i faz, uściśleń i Konfrontacji — poprzez wielką dyskusję zjazdową Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, poprzez kampanię zakładowych planów alternatywnych, poprzez plany regionalne i plany branżowe, poprzez dyskusję w czasie kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych. Wreszcie poprzez pracę naszych komisji i generalną debatę w Sejmie znalazł swe uwieńczenie w ustawie o planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#JózefKulesza">Stąd w planie tym znalazły swój skonkretyzowany wyraz liczne postulaty społeczeństwa, załóg, rożnych środowisk społeczno-zawodowych, między innymi w tak istotnych sprawach, jak: rozwój potencjału wytwórczego i inwestycji, wzrost produkcji i wydajności pracy, podniesienie efektywności handlu zagranicznego, wzrost produkcji w rolnictwie, zwiększenie dostaw środków produkcji i materiałów budowlanych dla rolnictwa, zapewnienie miejsc pracy i warunków, zdobywania zawodu oraz podnoszenia kwalifikacji, rozwój budownictwa mieszkaniowego, handlu i usług, rozwój ośrodków zdrowia, urządzeń socjalnych i kulturalnych, podniesienie poziomu życia ludności.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#JózefKulesza">Plan ten, stosownie do licznych wniosków rad narodowych i ludności, czyni też maksymalnie zadość — w ramach możliwości gospodarki — słusznym aspiracjom i potrzebom rozwoju poszczególnych regionów kraju.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#JózefKulesza">Nieodzowna jest dlatego ustawiczna troska o sprawny tok wykonania zadań planowych, o zachowanie słusznych proporcji planu, o zrównoważony i harmonijny jego przebieg, o właściwe gospodarowanie rezerwami w celu przeciwdziałania zakłóceniom i napięciom, o zabezpieczenie sprawnej i rytmicznej pracy przedsiębiorstw, o możliwie najpełniejsze wykorzystanie inicjatywy produkcyjnej i społecznej, o uruchomienie rezerw i możliwości, jakie wyłaniają się w toku planu.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#JózefKulesza">Jest rzeczą oczywistą i zrozumiałą, że troska o urzeczywistnienie celów nakreślonych planem, celów niewątpliwie ambitnych i nierzadko trudnych, zwłaszcza w dziedzinie inwestycji i podniesienia jakościowych wyników pracy, troska o zapewnienie należytych warunków wykonawstwa planu nie jest i nie może być tylko domeną władz centralnych.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#JózefKulesza">Sprawy te, a wśród nich budowy i rekonstrukcji obiektów wytwórczych, ich terminowego uruchamiania, znajdują się i powinny stale znajdować się również w centrum uwagi działaczy terenowych i rad narodowych wszystkich szczebli, od województwa począwszy, na powiecie i na gromadzie skończywszy.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#JózefKulesza">Aby realizacja planu uchwalonego przez Sejm — łącznie z zabezpieczeniem niezbędnych materialnych środków — przebiegała pomyślnie, nieodzowne jest właśnie możliwie jak najpełniejsze współzaangażowanie rad narodowych, administracji i sił społecznych danego terenu.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#JózefKulesza">Trzeba podkreślić, że obserwuje się coraz szerzej zjawisko należytego zrozumienia i doceniania tych spraw i podchodzenia do nich z właściwego punktu widzenia, a więc poszanowania zarówno interesu ogólnego, jak i interesu rejonu czy środowiska.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#JózefKulesza">Chodzi o to, żeby tego rodzaju zdrowe i słuszne tendencje umacniać i upowszechniać, żeby dzięki temu też zapewniać możliwie jak najbardziej prawidłowe wykonawstwo programu inwestycyjnego i nieprzekraczanie kosztów w tej dziedzinie, aby nie dopuszczać do opóźnień w terminowym oddawaniu obiektów w służbę gospodarki, by powszechnie podnosić efektywność gospodarowania. Oczywiście, wiąże się to także z koniecznością większej koncentracji w realizacji planu inwestycyjnego, na co przecież Sejm niejednokrotnie zwracał uwagę, a na co rady narodowe, zwłaszcza szczebla wojewódzkiego, mają istotny wpływ.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#JózefKulesza">Z wielu naszych doświadczeń nieodparcie nasuwa się wniosek, że trzeba wzmóc właśnie ten współudział gospodarzy terenu na wszystkich szczeblach w realizacji obiektów kluczowych, priorytetowych i innych ważnych ujętych w planie centralnym, a wznoszonych na danym terenie, że trzeba wzmóc współzaangażowanie i troskę o przebieg realizacji tych inwestycji, o gospodarkę środkami, o to, by na budowach me było przecieków i marnotrawstwa, by obiekty oddawane były kompleksowo łącznie z zapleczem socjalno-bytowym i usługowym. Zainteresowana jest w tym głęboko cała gospodarka narodowa, zawarty jest też w tym interes ludności danego miasta czy terenu.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#JózefKulesza">Zabezpieczenie wykonania planu wymaga nieraz, na gruncie oceny jego przebiegu w skali branż, terenów i całego kraju — podejmowanie dodatkowych przedsięwzięć. Znana jest sytuacja w zakresie realizacji planu inwestycyjnego, wiążąca się szczególnie z niedoborem potencjału przetwórczego przedsiębiorstw budowlanych na poszczególnych terenach, a także niektórych materiałów budowlanych. Podczas dyskusji nad planem 5-letnim w komisjach sejmowych i w czasie plenarnej debaty na sprawy te została zwrócona duża uwaga.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#JózefKulesza">Centralnie podejmowane są obecnie wysiłki dla umocnienia potencjału wytwórczego w budownictwie, dla zabezpieczenia pełnego wykonania zadań, zwłaszcza w zakresie inwestycji produkcyjnych o kluczowym znaczeniu dla ekonomiki kraju oraz budownictwa mieszkaniowego. Ale jednocześnie odpowiedni wysiłek jest także nieodzowny w terenie, zwłaszcza ze strony najbardziej zainteresowanych i kompetentnych, to jest rad narodowych, biorąc przy tym także pod uwagę potrzebę zabezpieczenia istotnych pozycji planu terenowego.</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#JózefKulesza">W ramach wspomnianej koncentracji sił i środków na węzłowych odcinkach planu, konieczne są dalsze kroki ze strony władz terenowych w uruchamianiu i wykorzystaniu miejscowych możliwości, między innymi dla zwiększenia ilości materiałów budowlanych, zwłaszcza ściennych. W tej istotnej sprawie trzy kluby poselskie PZPR, ZSL i SD zwróciły się do wojewódzkich zespołów poselskich o poddanie analizie możliwości zwiększenia produkcji tych materiałów, w celu złagodzenia napięć aktualnie występujących w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#JózefKulesza">Należy oczekiwać, że wojewódzkie zespoły poselskie i rady narodowe rozwiną dalej inicjatywę i działalność zgodnie z faktycznymi możliwościami i potrzebami danego terenu, biorąc pod uwagę, obok zwiększenia ilości materiałów budowlanych, także potrzebę rozbudowy lokalnego wykonawstwa inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#JózefKulesza">Wysoka Izbo! Jedną ze specyficznych, o bardzo pozytywnym znaczeniu cech naszego socjalistycznego systemu, jest olbrzymie bogactwo form i płaszczyzn społecznej aktywności, co znajduje swoje odzwierciedlenie w coraz bardziej różnorodnej i społecznie użytecznej działalności komitetów Frontu Jedności Narodu, rad narodowych, organizacji społeczno-politycznych, samorządu robotniczego, związków zawodowych, kółek rolniczych, organizacji młodzieżowych, kobiecych, naukowo-technicznych i ekonomicznych — odpowiednio do dynamiki naszego życia, rosnących potrzeb i nowych możliwości.</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#JózefKulesza">Ta aktywność społeczna ma wielkie znaczenie dla rozwiązania wielu istotnych potrzeb ludności i terenu. W czynach społecznych zespala się wkład pracy ludności i jej środki z nakładami i dotacjami państwa. Widomy wyraz tej postawy naszego społeczeństwa i przejaw głębokiego patriotyzmu — to zobowiązania produkcyjne, to ofiarność na rzecz budowy szkół i internatów, to bardzo liczne czyny społeczne, podjęte między innymi z okazji obchodów 1000-lecia naszej państwowości na rzecz wsi, miast i osiedli. W tym wielkim ruchu społecznym rośnie, co wymaga podkreślenia, udział młodzieży. Coraz piękniejszy jest wygląd naszych miast i miasteczek, wiosek i osiedli. Wzbogacają je wciąż nowe placówki i urządzenia kulturalno-oświatowe, socjalne, komunalne i usługowe; znajduje się tu też bardzo pożyteczna akcja budowy mieszkań dla nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#JózefKulesza">Nie ulega wątpliwości, że w tym wielkim społecznie i gospodarczo użytecznym ruchu olbrzymia jest zasługa działaczy i aktywistów Frontu Jedności Narodu. Jest to też widomy dowód przywiązania mieszkańców do swego miasta, wsi czy osady, ich entuzjazmu popartego czynem społecznym, współzaangażowaniem własnych środków i wkładem własnej pracy. Dalszemu umacnianiu tego kierunku będą dodatkowo sprzyjać fundusze aktywizacji małych miast oraz fundusz miejski. Decyzje o utworzeniu tych funduszy świadczą, że państwo wysoko ceni inicjatywę społeczną, że stawia na nią, że ją konkretnie popiera. W ślad za tym powstają w terenie nowe szanse ożywienia gospodarczego i kulturalnego.</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#JózefKulesza">Chodzi tu jednak o jeden, ale szczególnie istotny moment, a mianowicie o prawidłowe, zgodne z potrzebami społeczno-gospodarczymi ukierunkowywanie inicjatyw i twórczego entuzjazmu oraz właściwą koordynację wysiłku i współdziałania różnych instytucji i przedsiębiorstw, o racjonalne skoordynowanie wykorzystania środków planu i środków pozaplanowych, środków zakładów, ludności itp.</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#JózefKulesza">W sprawach tych potrzebna jest koordynacja oddolna, koordynacja, w której zasadnicze funkcje przypadają właśnie radom narodowym. Tymczasem — w wypadku braku należytej koordynacji — mogą pojawiać się — i pojawiają się czasem — niezdrowe tendencje i niekorzystne zjawiska polegające na tym, ze w obliczu mnóstwa różnorodnych inicjatyw i przedsięwzięć nie zawsze może zostać podjęte i realizowane to, co jest najsłuszniejsze, najbardziej racjonalne i zgodne ze społecznym interesem, a przeważyć może pozycja silniejszego, możniejszego, umiejącego chodzić lepiej wokół swych, nierzadko wręcz partykularnych, interesów Już dość dawno wysunięto ideę o koordynacji gospodarczo-społecznej prowadzonej przez rady narodowe we współdziałaniu z organizacjami społeczno-politycznymi. Znany jest tak zwany bielski eksperyment. Trzeba jednak stwierdzić, że przedsięwzięcia tego rodzaju — jak dotychczas — nie przybrały szerszego zasięgu, mimo że korzyści i efekty są oczywiste.</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#JózefKulesza">Powstaje niekiedy nieco dziwna, czy może nawet wręcz paradoksalna sytuacja, w której z jednej strony uznaje się, na podstawie przesłanek społecznych i ekonomicznych, słuszność podejmowania przedsięwzięć wspólnych, służących czy to celom produkcyjnym, gospodarczym, czy też socjalno-kulturalnym bądź wypoczynkowym, z drugiej zaś strony — w praktyce daje o sobie znać tendencja do tworzenia i posiadania własnych obiektów oraz podejmowania odrębnie przedsięwzięć w tych dziedzinach przez poszczególne zakłady czy nawet rady narodowe. Kosztuje to drożej, efektywność wykorzystania poniesionych nakładów jest mniejsza, cykl budowy dłuższy. Podobne zjawiska mniejszej efektywności i mniejszej społecznej użyteczności występują również w sferze nieskojarzonej eksploatacji. Dotyczy to różnorodnych dziedzin gospodarki w ramach przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych, dotyczy transportu, gospodarki magazynowej, lecznictwa i urządzeń socjalnych, ośrodków wypoczynkowych i sportowych. Słowem w każdej dziedzinie życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#JózefKulesza">Obywatelom — gdy zgłaszają postulaty dotyczące rozwiązania określonej sprawy społecznie ważnej — chodzi przede wszystkim o materialnie użytkowy efekt, a nie o sposób załatwienia, a już na pewno nie o szyld, pod którym przedsięwzięcie byłoby realizowane. Różne są przyczyny tej utrzymującej się dość często niechęci do podejmowania wspólnych, skojarzonych przedsięwzięć.</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#JózefKulesza">Na pewno daje tu o sobie znać czasami bardzo partykularne podejście, czasami zaściankowość czy dążenie do autarkii. Jednakże sprowadzenie przyczyn obecnego stanu rzeczy do wskazanych wyżej byłoby chyba uproszczeniem. Wprawdzie w wielu postanowieniach rządowych problematyka koordynacji różnego rodzaju przedsięwzięć inwestycyjnych i wspólnego ich użytkowania jest odpowiednio postawiona, jednakże przy konfrontacji terenowej z bezpośrednich rozmów z działaczami rad narodowych wynika, że w obowiązujących w tej dziedzinie przepisach są pewne luki, zwłaszcza w sferze eksploatacji. Mówiono także o tym na ostatniej krajowej naradzie przewodniczących prezydiów rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-9.35" who="#JózefKulesza">Niezależnie od powyższego nasuwa się tu jeszcze jedna uwaga.</u>
          <u xml:id="u-9.36" who="#JózefKulesza">Jedną z podstaw prawidłowej gospodarki w każdej dziedzinie jest rachunek nakładów i korzyści. Wydaje się, że wśród przyczyn hamujących rozwój gospodarki skojarzonej należy widzieć także, a może przede wszystkim, niedostateczne uwzględnianie tego wymogu. Pełniejsze stosowanie takiego rachunku pokazywałoby bardziej ewidentnie korzyści, jakie wszyscy uczestnicy danego przedsięwzięcia mogą uzyskać, a jednocześnie większe koszty i mniejsze efekty w przypadku podejmowania przedsięwzięć odrębnie.</u>
          <u xml:id="u-9.37" who="#JózefKulesza">Wysoki Sejmie! Państwo nasze poprzez decentralizację, poprzez zwiększanie roli i samodzielności rad narodowych, poprzez umacnianie przedsiębiorstw i zjednoczeń, poprzez szerokie ramy działalności samorządu robotniczego i chłopskiego, organizacji społecznych i zawodowych oraz spółdzielczych stwarza obszerne pole dla inicjatywy i wzrostu społecznej aktywności z korzyścią dla kraju i społeczeństwa, z korzyścią dla danego terenu i jego mieszkańców. Powstają w związku z tym coraz to nowe — także materialne — warunki i możliwości działania i zaspokajania również na tej drodze potrzeb społecznych. Sposób i efektywność uruchamiania i wykorzystania tych środków to jednocześnie wielka szkoła obywatelskiego wychowania, wyrabiania poczucia powszechnego poszanowania wkładu ludzkiej pracy, zaangażowania, zdolności i umiejętności tak w procesie pracy produkcyjnej, jak i w życiu społecznym. Bardzo poważna część tego społecznego wkładu i zaangażowania zawarta jest też w olbrzymiej ilości wniosków i postulatów ludności, która częstokroć deklarowała swoją pomoc i rzeczywiście partycypowała własnymi środkami i pracą.</u>
          <u xml:id="u-9.38" who="#JózefKulesza">Jest sprawą o podstawowym znaczeniu, by wnioski słuszne i dojrzałe, w granicach warunków określonych planem i w miarę możliwości ponadplanowych — podejmować i realizować w oparciu o ocenę hierarchii potrzeb i uwzględniając społeczny priorytet.</u>
          <u xml:id="u-9.39" who="#JózefKulesza">Ale sprawą niebłahą jest sposób rozliczania się z wykonania zgłoszonych wniosków i postulatów. Można ocenić, że stosowana tu i owdzie metoda statystyczno-buchalteryjnego sumowania nie jest najlepsza, bowiem łączy sprawy i problemy o rożnym ciężarze gatunkowym, faktycznie — z punktu widzenia ich znaczenia wysokości nakładów czy skali podjętego wysiłku — nieporównywalne. W tych podsumowaniach trzeba nieco więcej analizy i oceny uznającej społeczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne, a także polityczne aspekty współdziałania organów władzy z ludnością.</u>
          <u xml:id="u-9.40" who="#JózefKulesza">Dotyczyć to powinno sposobu rozliczania czynów społecznych, ponieważ w dotychczasowych rozliczeniach zaciera się często, co jest faktycznie czynem społecznym, a co działaniem w ramach środków i dotacji państwowych.</u>
          <u xml:id="u-9.41" who="#JózefKulesza">Od dłuższego okresu Sejm po raz pierwszy na swoim posiedzeniu plenarnym zajął się doniosłą problematyką współdziałania organów władzy i ludności. Sądzę, że sprawą tą bardziej konkretnie i szczegółowiej powinny się zając także komisje sejmowe, o czym mówił poseł Szczerbal. Komisje nasze przy dyskusjach nad projektami planu i budżetu czy omawianiu poszczególnych zagadnień, czy ustaw, lub też w toku działalności kontrolnej opierały się w poważnej mierze na wnioskach i postulatach ludności przekazywanych częstokroć w formie uogólnionej przez obywateli posłów — członków komisji.</u>
          <u xml:id="u-9.42" who="#JózefKulesza">Chodzi jednak o wdrożenie metody systematycznego, okresowego spojrzenia na tę sprawę i jej analizowanie w komisjach w oparciu o informacje składane przez naczelne organy administracji oraz rozeznanie własne komisji.</u>
          <u xml:id="u-9.43" who="#JózefKulesza">Analiza przebiegu zgłaszanych wniosków i postulatów przez ludność, charakter tych wniosków i postulatów wskazuje, że we współdziałaniu wszystkich ogniw władzy z ludnością, w ustosunkowaniu się i realizowaniu wniosków, trzeba wykazywać wnikliwość, rozwagę i konsekwencję odpowiednio do rosnącej dojrzałości społecznej, konfrontując też potrzeby z możliwościami państwa i danego terenu.</u>
          <u xml:id="u-9.44" who="#JózefKulesza">Chodzi także o to, ażeby jednocześnie pokazywać osiągnięcia i dorobek naszego kraju oraz postęp w rozwiązywaniu problemów życia, a z drugiej strony mieć świadomość zagadnień stojących przed nami do rozwiązania i trudności do przezwyciężenia.</u>
          <u xml:id="u-9.45" who="#JózefKulesza">Stale umacnia się w naszym kraju obywatelskie zrozumienie praw i obowiązków, świadomość konieczności zespalania wysiłków ludzi pracy i całej ludności w podnoszeniu gospodarki, w rozwijaniu kultury i oświaty, w zaspokajaniu potrzeb społecznych. Dalsze torowanie drogi i stwarzanie stale lepszych warunków dla rozwoju ludzkiej, twórczej inicjatywy i jej pobudzanie dla dobra kraju i ludności, poszczególnych terenów i mieszkańców — to wielkie, odpowiedzialne zadanie wszystkich organów państwowych, organizacji społecznych i rad narodowych. Zawarta też w tym jest i nasza poselska odpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-9.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#ZenonKliszko">Głos zabierze poseł Antoni Korzycki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#AntoniKorzycki">Wysoki Sejmie! Debata dzisiejsza Sejmu nad realizacją postulatów i wniosków zgłoszonych przez ludność zarówno w czasie kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych, jak i podczas trwania obecnej kadencji, posiada doniosłe znaczenie polityczne. Wnioski i postulaty wyborców stały się bowiem ważnym instrumentem konfrontacji założeń programowych budownictwa socjalistycznego oraz przejawem szerokiego zaangażowania się społeczeństwa w ich realizacji. Dzisiejsza debata plenarna Sejmu, będąca kontynuacją prac sejmowej Komisji Spraw Wewnętrznych, jest wyrazem wysokiej troski i uwagi naczelnych organów państwowych w stosunku do postulatów i wniosków wyborców. Świadczy ona o uznaniu ich rangi i przyczyni się z pewnością do podniesienia na wyższy jeszcze poziom metod załatwiania ich przez wszystkie organy władzy i administracji.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#AntoniKorzycki">Przebieg ostatniej kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych oraz osiągnięte wyniki wyborów stanowią jeden z wielu historycznych dowodów wymownie potwierdzających słuszność polityki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, realizowanej przy pełnym współudziale Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego — w ramach Frontu Jedności Narodu. Osiągnięte dotychczas sukcesy w budownictwie socjalizmu są wyrazem tej polityki, urzeczywistnianej wspólnym wysiłkiem mas pracujących i państwa ludowego, są rezultatem wielkiej konsolidacji sił społecznych w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#AntoniKorzycki">Charakterystyczną cechą rozwoju demokracji socjalistycznej jest stałe pogłębianie się więzi społeczeństwa z władzą ludową. Proces taki może się kształtować prawidłowo w warunkach realizowania celów politycznych, odpowiadających najszczytniejszym ideałom postępu i sprawiedliwości społecznej oraz żywotnym interesom narodu. Kampania wyborcza, oprócz dyskusji nad doborem kandydatów do przedstawicielskich organów władzy państwowej, była jednocześnie okazją do powszechnej gospodarskiej rozmowy ze społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#AntoniKorzycki">W atmosferze wzajemnej szczerości programy Frontu Jedności Narodu korygowane były przez opinię społeczną, na skutek czego ulegały one niejednokrotnie zmianom przy uchwalaniu 5-letnich i rocznych planów gospodarczych. Postulaty wyborców zmierzające w kierunku dokonania zmian w przedstawionym programie bądź rozszerzenia jego zamierzeń szły z zasady w parze z jednoczesnym zaoferowaniem udziału wyborców w wykonaniu zgłoszonego postulatu — czynem społecznym. Ta fala powszechnej i owocnej aktywności społecznej wykazuje stałe tendencje rozwojowe.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#AntoniKorzycki">Godny również podkreślenia jest fakt, że podczas ostatnich wyborów wzrosła liczba postulatów konkretnych, realnych, formułowanych z poczuciem odpowiedzialności i z dużym rozumieniem konieczności liczenia się z zadaniami i możliwościami ogólnopaństwowymi. Jak wynika z posiadanych informacji, podczas ostatniej kampanii wyborczej zgłoszono około 148 tys. postulatów i wniosków, a zadeklarowana przez wyborców wartość czynów społecznych sięga szacunkowo około 11 mld zł. W porównaniu do ubiegłej kampanii wyborczej zanotowano wzrost postulatów o 37%.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#AntoniKorzycki">Na podkreślenie zasługuje fakt, że jeżeli w 1961 r. zakwalifikowano do wykonania około 40% zgłoszonych wówczas postulatów, to obecnie przyjęto do realizacji na lata 1965–1970 około 74% ogólnej ilości zgłoszonych przez wyborców propozycji, przy poważnym wzroście nakładów na ich wykonanie. Ta liczba i jakość zarówno zgłoszonych, jak i przyjętych wniosków i postulatów wyborczych wymaga dopilnowania, ażeby żaden z nich nie został pominięty lub niewłaściwie oceniony; te zaś, które zostały przyjęte do realizacji, żeby wykonane zostały z najwyższą troską i zgodnie ze słusznymi intencjami wyborców. Analizując bowiem zagadnienie postulatów wyborczych, należy dostrzegać w nich nie tylko wartości materialne i gospodarcze, które są znaczne, ale także wartości społeczno-polityczne, świadczące o postawie obywatelskiej wyborców.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#AntoniKorzycki">Niewątpliwie istnieje też pewna liczba wniosków i postulatów, które są możliwe do zrealizowania całkowicie lub w ściśle określonym odcinku czasu.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#AntoniKorzycki">Zdarza się bowiem, że wyborcy zgłaszają niekiedy postulaty bez racjonalnego uzasadnienia bądź takie, które nie mogą być uwzględniane z uwagi na brak odpowiednich środków. Mimo to nie mogą one schodzić z naszego pola widzenia, a niemożliwość ich zrealizowania powinna być dokładnie wyjaśniona wyborcom. W tym zakresie występują jeszcze niedociągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#AntoniKorzycki">Nowela do ustawy o radach narodowych nałożyła na nie obowiązek okresowego rozpatrywania postępów w realizacji postulatów i wniosków wyborców. Przeważająca większość rad narodowych wywiązuje się z tego zadania. Kontrola przeprowadzona przez organy Najwyższej Izby Kontroli wykazała jednak wiele uchybień w rejestracji postulatów i wniosków i w sposobie ich załatwiania. Słuszny jest więc wniosek, aby sprawę sposobu załatwiania postulatów i wniosków unormować w sposób jednolity dla całego kraju. Pozwoli to na wnikliwszą rejestrację, załatwianie i kontrolę ich wykonania. Większą niż dotychczas uwagę powinny zwrócić sejmowe komisje na sposób załatwiania postulatów. Powinny one badać, na ile postulaty skierowane do organów centralnych zostały już załatwione i ewentualnie ustalać przyczyny nieuwzględniania postulatów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#AntoniKorzycki">Mówiąc o postulatach, pragnę podkreślić, że mamy już poważne osiągnięcia w tym zakresie. Postulaty społeczeństwa w sprawie budownictwa szkół znalazły wyraz w słynnym haśle „Tysiąc szkół na 1000-lecie”, zrealizowanym z pełnym sukcesem przy szerokim poparciu społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#AntoniKorzycki">Obecnie znajdują się w toku realizacji postulaty dotyczące budowy szkół i internatów. Wnioski dotyczące budowy szkół przekraczają jeszcze możliwości ich wykonania. W niektórych województwach nawet w bardzo znacznym stopniu. Problem ten pozostaje nadal aktualny do rozwiązania. Podobny problem, będący przedmiotem powszechnie wysuwanych postulatów, dotyczy zaopatrzenia w materiały budowlane. Dobrze się stało, że w ostatnim czasie dla częściowego rozwiązania tego problemu przystąpiono do reaktywowania niesłusznie dawniej ograniczanych wiejskich zespołów produkcji cegły i innych materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#AntoniKorzycki">Dalszymi sprawami interesującymi chłopów są: potrzeba przyśpieszenia tempa budowy dróg lokalnych, świetlic, remiz strażackich, domów kultury i wielu innych obiektów, niezbędnych do rozwoju gospodarczego wsi i całego kraju. Zaangażowanie obywateli w czynach społecznych przyczynia się do wzrostu dochodu narodowego, a zarazem umacnia gospodarność i więź społeczną w środowisku. Sprawa postulatów i wniosków wyborców wymaga gruntowniejszego przeanalizowania i rozważenia możliwości wychodzenia społeczeństwu na spotkanie.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#AntoniKorzycki">Liczną grupę postulatów społeczeństwa, w szczególności społeczeństwa wiejskiego, stanowią postulaty w sprawie usług. Problem rozbudowy sieci usług znalazł szeroki oddźwięk w pracach wielu komisji sejmowych i pracach Sejmu. Poważna część tych postulatów została już uwzględniona w planie 5-letnim i w planach rocznych.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#AntoniKorzycki">Realizacja tych wniosków powinna być przedmiotem szczególnej troski rad narodowych wszystkich szczebli oraz komitetów Frontu Jedności Narodu i instytucji obsługujących rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#AntoniKorzycki">Usługi dla rolnictwa i ludności wiejskiej są nadal niewystarczające w stosunku do potrzeb, szczególnie wobec coraz szerzej wchodzącego postępu technicznego. Sprawa odpowiednich usług na terenach wiejskich jest istotnym warunkiem Zwiększenia produkcji rolniczej i uwolnienia się od uciążliwego importu zbóż.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#AntoniKorzycki">Można by mnożyć listę postulatów masowych, w większości wypadków słusznych i uzasadnionych, które muszą trafić na warsztat zainteresowań właściwych organów.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#AntoniKorzycki">Wśród zrealizowanych dotychczas postulatów masowych wymienić należy rozwiązanie problemu zaopatrzenia wsi w opał oraz nawozy sztuczne. Jeśli w 1965 r. zużycie nawozów w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych wynosiło 55,5 kg, to w 1970 r. przewiduje się wzrost zużycia do 136 kg na 1 ha. Być może, że w najbliższych latach trzeba będzie rolników zachęcać do kupna nawozów. A jeszcze kilka lat temu zaopatrzenie wsi w nawozy sztuczne było jednym z głównych problemów i postulatów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#AntoniKorzycki">Na spotkanie głosom wyborców wychodzą także założenia planu 5-letniego. Środki na inwestycje produkcyjne w rolnictwie wzrosną z około 86 mld zł (w latach 1961–1965) do około 143 mld zł w latach 1966–1970, czyli o prawie 65,5%. Będzie to najwyższy wzrost nakładów spośród wszystkich działów gospodarki narodowej. Warto zaznaczyć, że nakłady na inwestycje produkcyjne indywidualnego rolnictwa w okresie bieżącej pięciolatki wynoszą ponad 39 mld zł, będą więc wyższe o 33% w porównaniu do poprzedniej pięciolatki. Inwestycje resortu rolnictwa i rad narodowych na cele ogólnorolnicze, inwestycje państwowych gospodarstw rolnych, kółek rolniczych i spółdzielni produkcyjnych wyniosą 117,6 mld zł, co oznacza wzrost o 82,5% w porównaniu do poprzedniego planu 5-letniego. W tym 44 mld zł przeznaczono na mechanizację, około 43 mld zł na budownictwo łącznie z zapleczem technicznym mechanizacji; 22,5 mld zł na meliorację oraz 5,5 mld zł na elektryfikację rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#AntoniKorzycki">Trudno w tej chwili stwierdzić, czy nakłady wyrażające się w miliardach złotych najbardziej słusznie dostosowane zostały do postulatów wyborczych. Niemniej jednak dzięki tym sumom zrealizowana zostanie ogromna większość postulatów wyborczych, dotyczących rolnictwa. Podczas najbliższej kampanii wyborczej będą niewątpliwie uzasadnione podstawy do właściwego rozliczenia się wobec społeczeństwa i wykazania konkretnego dorobku w różnych dziedzinach naszego życia gospodarczego i społecznego, jaki osiągnięty został w okresie bieżącej kadencji Sejmu i rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#AntoniKorzycki">Sprawa realizacji postulatów nie może jednak schodzić z pola zainteresowań organów przedstawicielskich. Zagadnienie postulatów i wniosków zgłoszonych przez społeczeństwo podczas kampanii wyborczej, a także w czasie trwania kadencji Sejmu i rad narodowych — nabiera coraz większego znaczenia. Rozmiary tego zagadnienia są już tak poważne, że zachodzi uzasadniona potrzeba opracowania jednolitego systemu, który określałby sposób zgłaszania, rejestracji i klasyfikowania zgłoszonych postulatów i wniosków oraz kryteria, jakimi organy właściwe do rozpatrywania powinny kierować się przy podejmowaniu decyzji o ich uwzględnieniu, przekazaniu do następnego planu gospodarczego lub oddaleniu. Uporządkowanie tej sprawy pod względem organizacyjnym i merytorycznym pozwoli nam w przyszłości na bardziej wnikliwą ocenę i szerszą konfrontację założeń programowych z opinią społeczną.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#AntoniKorzycki">Oprócz postulatów zgłoszonych w czasie kampanii wyborczej, a także w czasie kadencji, spotykamy się z dość znaczną liczbą wniosków zmierzających do usprawnienia funkcjonowania naszej administracji państwowej i spółdzielczej.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#AntoniKorzycki">Z przykrością trzeba stwierdzić, że jeszcze zbyt wiele tych wniosków powtarzanych jest od wielu lat, a postęp w załatwianiu wielu spraw obywateli posuwa się nadal żółwim krokiem. A przecież do uwzględnienia tych wniosków nie trzeba dodatkowych nakładów inwestycyjnych. Potrzeba przede wszystkim podjęcia energiczniejszych wysiłków organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#AntoniKorzycki">Chciałbym w swoim wystąpieniu poruszyć sprawę właściwej koordynacji prac związanych z realizacją zgłaszanych postulatów i wniosków pomiędzy radami narodowymi, komisjami rad oraz komitetami Frontu Jedności Narodu. Jak bowiem stwierdziła Najwyższa Izba Kontroli, w wielu przypadkach prezydia rad, zwłaszcza stopnia powiatowego i gromadzkiego, nie współdziałały ściśle z komitetami Frontu Jedności Narodu, co ujemnie odbijało się przy wykonaniu wniosków wyborców, związanych z czynami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#AntoniKorzycki">Kończąc swoje wystąpienie, pragnę w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wyrazić zadowolenie, że realizacja postulatów i wniosków społeczeństwa stała się przedmiotem dyskusji w Sejmie. Pamiętać bowiem należy, że od dalszego rozwoju tej pożytecznej instytucji zależy dalszy proces pogłębiania zaufania do władzy ludowej i jej organów, zależy dalszy proces demokratyzacji życia społecznego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Wacław Kozubski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#WacławKozubski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W sprawozdaniu sejmowej Komisji Spraw Wewnętrznych, złożonym przez obywatela posła Szczerbala, w przedmiocie stanu realizacji wniosków i postulatów, zgłoszonych przez ludność w kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych w maju 1965 r. — zawartych jest szereg ustaleń i stwierdzeń, których trafność i słuszność nie wzbudza wątpliwości i na pewno może być przez większość posłów, na podstawie prawie 2-letniego doświadczenia w pracy poselskiej, całkowicie potwierdzona licznymi przykładami i faktami.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#WacławKozubski">Fakty te z jednej strony wskazują na zadowalający w zasadzie przebieg realizacji wniosków i postulatów — mimo iż do pełniejszej oceny tego stanu rzeczy potrzebny byłby stosunkowo dłuższy okres czasu i należyta perspektywa — z drugiej zaś strony mówią o występujących nadal nieprawidłowościach w procesie realizacji postulatów, a odnoszących się najczęściej do:</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#WacławKozubski">— niedokonania prawidłowej kwalifikacji postulatów w aspekcie możliwości ich realizacji w ustalonym zakresie i przewidzianym terminie;</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#WacławKozubski">— braku powiązania postulatów z planami finansowo-inwestycyjnymi;</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#WacławKozubski">— niepełnego przygotowania do realizacji postulatów o charakterze inwestycyjnym w zakresie dokumentacji, zabezpieczenia środków finansowych i wykonawstwa;</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#WacławKozubski">— niezapewnienia odpowiedniej koordynacji i bieżącego nadzoru nad przebiegiem realizacji postulatów i Wniosków, co prowadzi między innymi do rozbieżności w wykazywaniu stanu realizacji, szczególnie w odniesieniu do jednostek nie podporządkowanych radom narodowym.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#WacławKozubski">Część tych krytycznych uwag można by odnieść również do województwa katowickiego, z którego, jako jeden z posłów, pochodzę. Rozważając je trzeba jednakże mieć stale na uwadze specyfikę tego regionu, wyrażającą się w tym, że rosnąca ilość zaspokajanych potrzeb ludności wywołuje coraz to nowe i wyższej rangi potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#WacławKozubski">Dla przykładu. Masy pracujące Śląska i Zagłębia odczuwają konieczność zaspokajania potrzeb zdrowotnych i wypoczynkowych w niedalekiej odległości od miejsca pracy. Dlatego jedną z większych trosk władzy administracyjnej było podniesienie poziomu i 'wyposażenia południowej części naszego województwa. Pomimo olbrzymich nakładów pracy, podjętych na tym odcinku — ze względu na specyfikę województwa — zaspokojenie wszystkich postulatów jest trudne.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#WacławKozubski">Drugim zagadnieniem, stanowiącym jedną z charakterystycznych cech struktury naszego województwa, jest fakt postępującej urbanizacji w wyniku rosnących nakładów inwestycyjnych. Zaspokojenie przeto potrzeb wiążących się z działalnością rad narodowych w zakresie gospodarki komunalnej wymaga szczególnej pomocy ze strony resortu dla terenowych rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#WacławKozubski">Wymienione w dużym Skrócie najbardziej typowe przykłady trudności i niedomagań nie uszczuplają w żadnym wypadku osiągniętego już dorobku i pokazują duży wysiłek terenowych ogniw aparatu władzy ludowej, aktywu skupionego wokół rad narodowych i obywateli w realizacji wniosków i postulatów. Potwierdzeniem tego jest fakt wprowadzenia do obecnego planu 5-letniego 3/4 zgłoszonych wniosków inwestycyjno-gospodarczych oraz zrealizowanie już w pierwszym roku bieżącej kadencji ponad 60% wniosków organizacyjno-administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#WacławKozubski">Świadczy to równocześnie, że instytucja wniosków i postulatów wyborców, uruchamiana początkowo tylko doraźnie w okresie kampanii wyborczej, przekształciła się już w instytucję o charakterze stałym, działającą zarówno w czasie kampanii, jak i w ciągu całej kadencji i stanowi trwały element ustrojowy Polski Ludowej. Dodać trzeba — jak to już stwierdził obywatel poseł sprawozdawca — iż znowelizowana z czerwca 1963 r. ustawa o radach narodowych nadała instytucji postulatów i wniosków formę prawną, czyniąc z niej podstawową formę więzi władzy państwowej z ludnością oraz jeden z czynników rozwijania inicjatywy społecznej we współrządzeniu państwem, angażującą bezpośrednio ludność w proces rozwoju gospodarki terenowej.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#WacławKozubski">Dzisiejsze plenarne obrady Sejmu podnoszą niewątpliwie rangę tej instytucji do poziomu ogólnopaństwowego problemu, mającego duży wpływ na pogłębianie procesu demokratyzacji życia społecznego, na podniesienie poziomu i efektywności pracy, na usprawnienie działalności terenowych organów władzy i administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#WacławKozubski">Mimo bowiem istotnych i trwałych osiągnięć w dziedzinie wzbogacenia programów wyborczych Frontu Jedności Narodu i planów gospodarczych rad narodowych, mimo znacznej poprawy stylu pracy organów rad narodowych na styku z ludnością — istnieje jeszcze wiele rezerw organizacyjnych i gospodarczych, które pod wpływem dzisiejszych obrad Sejmu z pewnością zostaną wydobyte i owocnie wykorzystane.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#WacławKozubski">Wysoki Sejmie! Znamiennym sprawdzianem wzrastającego zainteresowania szerokich rzesz społeczeństwa sprawami własnego kraju oraz roli, jaką odgrywa głos opinii publicznej w sprawach ogólnopaństwowych, była kampania wyborcza do Sejmu i rad narodowych. W atmosferze gospodarskiej troski i poczucia odpowiedzialności za dalszy rozwój i przyszłość całego kraju ludzie pracy podejmowali próbę ocen wielu spraw, zgłaszali tysiące wniosków i postulatów, przy czym często deklarując dla ich realizacji daleko idącą pomoc w czynach społecznych. Znaczenie gospodarcze czy społeczne poszczególnych wniosków było oczywiście różne. Nie wszystkie z nich nadawały się do bezpośredniej i natychmiastowej realizacji. Przytłaczająca jednak ich większość jest wyrazem rzetelnego zaznajomienia się wnioskodawców z zadaniami ekonomicznymi, kulturalno-oświatowymi, z zakresu służby zdrowia itd. i przyczyniła się nie tylko do wzbogacenia programów wyborczych, ale również pozwoliła przybliżyć do świadomości szerokich rzesz społeczeństwa niezbitą prawdę, że sprawy każdego powiatu, miasta czy każdej wsi są ściśle powiązane ze sprawami ogólnopaństwowymi, z polityką wewnętrzną i zagraniczną naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#WacławKozubski">Szczególnie interesującą dziedziną spraw — które znalazły szerokie odbicie w zgłoszonych na terenie całego kraju postulatach i wnioskach wyborców, były zagadnienia oświaty, kultury, sportu i turystyki. Wyrażały się one liczbą 18.923 postulatów o charakterze inwestycyjno-gospodarczym, o szacunkowym koszcie robót około 28,8 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#WacławKozubski">Spośród ogólnej liczby zakwalifikowano do bieżącej realizacji 12,8 tys. wniosków na sumę 15,2 mld zł ze środków państwowych i 2,2 mld zł wkładów ludności. Zaspokoi to oczywiście część potrzeb, mimo dodatkowego zaangażowania w zakresie rozbudowy szkolnictwa — znacznych środków pochodzących z ofiarności społeczeństwa i jego masowego udziału w akcjach społecznych na tym odcinku, o czym mówił Przewodniczący Rady Państwa tow. Edward Ochab na sesji Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu, podsumowując dorobek 20-lecia Polski Ludowej i obchodów 1000-lecia państwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#WacławKozubski">Podjęta przed 7 laty myśl zbudowania tysiąca szkół jako trwałego pomnika 1000-lecia — urzeczywistniła się już w postaci 1.350 nowych gmachów szkolnych, a w perspektywie lat 1966–1970 będziemy mogli zbudować ze środków społecznych 7 tys. izb szkolnych, 30 tys. miejsc w internatach, 15 tys. izb mieszkalnych dla nauczycieli oraz ponad 400 wiejskich ośrodków zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#WacławKozubski">Wartość materialna obiektów zbudowanych w latach obchodów jubileuszowych w ramach czynów społecznych — szacowana jest na 23 mld zł. Imponujący ten dorobek nie wyczerpuje wszystkich jeszcze dążeń i aspiracji ludności, szczególnie w mniejszych ośrodkach miejskich i na wsi w zakresie rozbudowy szkół, przedszkoli, pracowni szkolnych, sal gimnastycznych, świetlic, bibliotek, domów kultury, mieszkań dla nauczycieli itp.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#WacławKozubski">Z dokonywanych periodycznie ocen i analiz realizacji wniosków i postulatów przez komitety Frontu Jedności Narodu, sesje rad narodowych, na spotkaniach posłów i radnych z wyborcami, jak również przez Najwyższą Izbę Kontroli wynika, że nie wszystkie dźwignie zostały uruchomione, aby słuszne i realne wnioski znalazły pełne urzeczywistnienie. Podane przykłady pomijania przez niektóre wydziały prezydiów rad narodowych postulatów nie wymagających większych nakładów inwestycyjnych, a zawierających przy tym deklaracje współdziałania przy pomocy czynów społecznych — przy ich realizacji — wskazują, że można by osiągnąć lepsze efekty.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#WacławKozubski">Zda jemy sobie sprawę, że w zasadzie prace kwalifikacyjne i rejestracyjne w zakresie postulatów i wniosków zostały już dawno zakończone. W wyniku tych prac 1/4 ogólnej liczby wniosków, które w wielu przypadkach oceniane były jako słuszne i zasadne, nie znalazła się w programie realizacji z uwagi na pilniejsze potrzeby na innych odcinkach. Nie oznacza to bynajmniej, by nie można było zrewidować pierwotnych ustaleń i dokonać przesunięć, a nawet uzupełnień w przyjętym programie.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#WacławKozubski">Potrzebna jest dlatego ciągła, systematyczna analiza i konfrontacja złożonych wniosków i możliwości ich realizacji oraz nieprzerwana kontrola przebiegu ich wykonania, aby nie dopuścić w ten sposób do zmarnowania cennej inicjatywy społecznej zawartej we wnioskach, a ponadto sięgnąć do rezerw, jakie kryją się nieraz w twórczym wykorzystaniu wiedzy i doświadczenia Określonych grup i środowisk społecznych.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#WacławKozubski">Szczególną uwagę pragnąłbym zwrócić na dużą grupę wniosków dotyczących rozwinięcia bądź usprawnienia działalności szeroko pojętych usług w zakresie oświaty, kultury, turystyki, służby zdrowia i spraw socjalnych, które znajdują się w sferze szczególnego zainteresowania, między innymi i Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#WacławKozubski">Katalog tych wniosków obejmuje zarówno w skali kraju, jak i woj. katowickiego — problemy dotyczące między innymi realizacji programów szkolnych w związku z reformą nauczania, poprawy pracy dydaktycznej w szkole, usprawnienia dojazdów młodzieży do szkół, zwiększenia sieci internatów. Zjawisko wzrastającego zatrudnienia kobiet wpływa na wzrost zapotrzebowania na wszelkiego rodzaju usługi w zakresie opieki nad dziećmi, rozwoju placówek opiekuńczo-wychowawczych, a także innych usług gospodarczych, ułatwiających życie rodzinie.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#WacławKozubski">Powszechnym, nie rozwiązanym postulatem występującym we wszystkich województwach tyło zabezpieczenie mieszkań dla nauczycieli. W woj. katowickim, mimo iż sprawie oświaty i wychowania poświęca się wiele wysiłku i angażuje się poważne środki na oświatę, sporo szkół mieści się jeszcze w budynkach starych. Słuszne są więc żądania i postulaty rodziców, by ich dzieciom, uczącym się w tych szkołach, stworzyć nowoczesne i wygodne warunki nauczania. W związku z tym władze administracyjne naszego województwa podejmują szeroką akcję modernizacji starych pomieszczeń szkolnych.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#WacławKozubski">Żywe zainteresowanie wśród społeczeństwa naszego województwa, co znajduje swój wyraz w zgłaszanych nieprzerwanie postulatach i wnioskach, budzą sprawy rozwoju kultury. Obok bowiem niewątpliwych osiągnięć, jakie odnotowujemy na odcinku wzrostu sieci teatrów i instytucji muzycznych, rozwijającej się z roku na rok liczby abonentów radiowych i telewizyjnych, rozbudowy urządzeń sportowych — wciąż jeszcze Odczuwamy braki w ilości bibliotek i punktów czytelnictwa, rozwoju i odpowiedniego rozmieszczenia kin stałych i półstałych.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#WacławKozubski">Powszechnym zjawiskiem w dziedzinie służby zdrowia były postulaty zmierzające do usprawnienia pracy ośrodków zdrowia i lekarzy specjalistów, wzmocnienia fachowej obsady powiatowych stać i i sanitarno-epidemiologicznych i aptek, zwiększenia ilości pielęgniarek, położenia większego nacisku na humanizację życia chorych, przebywających w szpitalach i na zapewnienie im oprócz dobrej opieki fachowej, również właściwej opieki socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#WacławKozubski">W większych ośrodkach przemysłowych występowały problemy związane z zapylaniem miast i osiedli, nadmiernym hałasem, oczyszczaniem ścieków, z poprawą warunków sanitarnych itp. Zaznaczyć trzeba, że w dalszym ciągu w czasie spotkań poselskich z ludnością podnosi się sprawę zbyt wolno przebiegającej realizacji ustawy o ochronie powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczaniem.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#WacławKozubski">Z bardziej szczegółowej analizy zgłoszonych wniosków i postulatów należy odnotować fakt, iż przytłaczająca ich większość została skierowana do realizacji przez rady narodowe niższego stopnia, z reguły posiadające ograniczone możliwości i środki inwestycyjne, a zatem dotyczące na ogół spraw nie wymagających większych nakładów, względnie niewielkich, uzupełniających do zadeklarowanego przez wnioskodawców udziału w formie czynu społecznego. Nasuwa się w związku z tym uwaga, że wnioski te mogły być zrealizowane w normalnym trybie działalności rad narodowych i ich organów, a na przeszkodzie stały — mimo systematycznego podnoszenia kwalifikacji pracowników rad narodowych — istniejące jeszcze braki w poziomie przygotowania zawodowego tych pracowników, w technice i kulturze załatwiania przez nich spraw, jak również niedociągnięcia w funkcjonowaniu organów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#WacławKozubski">Jednym z podstawowych wniosków, jakie powinny wyprowadzić dla swojej działalności z dzisiejszych obrad Sejmu rady narodowe wszystkich stopni, jak również organy i jednostki nie podporządkowane radom, to dążenie do zwiększenia troski i maksymalnego wysiłku wokół realizacji wniosków i postulatów z kampanii wyborczej, a także wszystkich dalszych wniosków, zgłaszanych coraz liczniej na spotkaniach poselskich i z radnymi, na sesjach bądź bezpośrednio kierowanych do prezydiów rad narodowych i ich organów.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#WacławKozubski">Ustawa o radach narodowych w art. 27 ust. 4, precyzuje wyraźnie tryb rozpatrywania zgłaszanych wniosków i postulatów ludności na plenarnych sesjach rady z udziałem komisji rad i aktywu społecznego. Również wiele wydanych w przedmiocie tych spraw decyzji najwyższych władz partyjnych i państwowych jest wystarczającym drogowskazem dla rad narodowych i instytucji nie podporządkowanych oraz organów centralnych, aby istniejące jeszcze braki i niedociągnięcia zostały usunięte i żeby stworzono warunki pozwalające na pełne i pomyślne do końca kadencji rozliczenie się przed wyborcami z przyjętych na siebie zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#ZenonKliszko">Po przerwie jako pierwsza zabierze głos poseł Zofia Grzebisz-Nowicka.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 35 do godz. 17 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Zofia Grzebisz-Nowicka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Wysoki Sejmie! O znaczeniu społeczno-gospodarczym i politycznym wniosków i postulatów ludności mówił tutaj wyczerpująco poseł sprawozdawca. Ja chcę podzielić się uwagami bardziej szczegółowymi w tej sprawie z terenu woj. warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">W trakcie omawiania ostatniego programu wyborczego społeczeństwo woj. warszawskiego zgłosiło ogółem 8.873 postulaty, to jest o ponad 1.000 więcej niż w poprzedniej kampanii wyborczej. Tak duża ilość zgłoszonych postulatów świadczy o zaufaniu społeczeństwa do władz terenowych i centralnych oraz o chęci aktywnego włączenia się do ich realizacji. 'Zaufanie to jest wynikiem między innymi ogromnej pomocy państwa w realizowaniu postulatów z lat ubiegłych oraz przekonania, że włączenie ich w ramy planu centralnego i terenowego daje gwarancję ich wykonania.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Prawie 63% ogólnej liczby zgłoszonych postulatów stanowią wnioski i postulaty o charakterze inwestycyjno-gospodarczym. Ten wysoki wskaźnik jest wyrazem społecznego odczuwania braków i niedostatków w poziomie zainwestowania i zagospodarowania województwa, których mimo ogromnej pomocy państwa w 20-leciu powojennym nie byliśmy w stanie odrobić. Największa ilość zgłoszonych postulatów dotyczy rolnictwa, komunikacji, łączności oraz urządzeń kulturalno-socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Postulaty w zakresie rolnictwa, których zgłoszono 1.990, w tym 1.230 inwestycyjnych o wartości 2 mld zł, dotyczą głównie przyśpieszenia melioracji i regulacji stosunków wodnych, elektryfikacji i komasacji gruntów, budowy studni i wodociągów, usprawnienia zaopatrzenia w środki produkcji, rozbudowy zaplecza usługowego dla rolnictwa, skupu produktów rolnych oraz rozbudowy istniejących zakładów przemysłu rolno-spożywczego. Są one wyrazem nienadążania tych działów za szybkim rozwojem rolnictwa w całym województwie. Jaskrawym tego przykładem w woj. warszawskim jest duża dysproporcja między dynamicznym rozwojem rolnictwa a słabszym — przemysłu rolno-spożywczego. Toteż na 261 postulatów z zakresu przemysłu, zdecydowana większość dotyczy rozbudowy przemysłu rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Postulaty w zakresie komunikacji zgłoszone w ilości blisko 2 tys. oszacowane na prawie 2,5 mld zł, dotyczą przede wszystkim budowy i naprawy dróg zarówno o znaczeniu lokalnym, jak i państwowym, budowy dworców i przystanków PKP i PKS, zagęszczenia sieci połączeń autobusowych, modernizacji baz i sprzętu, telefonizacji wsi i polepszenia jakości usług pocztowo-telekomunikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Dużą grupę stanowią wnioski i postulaty dotyczące urządzeń kulturalno-socjalnych i oświatowych. Zgłoszono ich ponad 1.900, z czego około 1.300 ma charakter inwestycyjny. Oszacowano ich wartość na około 3,5 mld zł. Dotyczą one przede wszystkim: budowy szkół i internatów, przedszkoli, rozbudowy i budowy szpitali, ośrodków zdrowia i przychodni. Młodzież postulowała głównie budowę świetlic i urządzeń sportowych.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Niewiele mniejszą grupę pod względem ilości i ciężaru gatunkowego stanowią postulaty dotyczące gospodarki komunalnej i mieszkaniowej. Jest to wynikiem szczególnie dużych zaniedbań w zakresie uzbrojenia miast w sieć sanitarną i wodociągową oraz dużych jeszcze pozostałości drewnianego budownictwa miejskiego, które szybko się dekapitalizuje. Spośród 69 miast Mazowsza tylko 14 posiada kanalizację i oczyszczalnie typu ogólnomiejskiego. Zaspokojenie najpilniejszych bieżących potrzeb w tym zakresie wymaga zainwestowania około 700 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Analiza zgłoszonych postulatów z poszczególnych regionów województwa wykazuje, że są one odbiciem potrzeb i sytuacji społeczno-gospodarczej w tych regionach.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Ludność powiatów północnej i wschodniej części województwa, w których występują największe nadwyżki siły roboczej, postuluje o wszechstronna aktywizację. Silnie akcentowana jest w tych powiatach potrzeba tworzenia nowych -miejsc pracy, zwłaszcza przez rozbudowę zakładów przemysłowych, gwarantujących większe zatrudnienie.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Natomiast społeczeństwo powiatów podwarszawskich zgłaszało przeważnie postulaty dotyczące poprawy warunków bytowych, głównie mieszkalnych, rozbudowy urządzeń komunalnych, poprawy zaopatrzenia konsumpcyjnego i usprawnienia dojazdów.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Badania specjalnie powołanych zespołów roboczych przy radach narodowych z udziałem aktywu FJN wykazały, że 85% ogólnej liczby zgłoszonych wniosków i postulatów — to postulaty słusznie, podyktowane troską o rozwój gospodarczy i kulturalny województwa. Zakwalifikowano do realizacji około 7,5 tys. postulatów, w tym 4.750 o charakterze gospodarczo-inwestycyjnym o łącznej wartości 9,7 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Pozytywnym zjawiskiem, będącym wyrazem wzrostu kompetencji i umacniania się roli powiatowych rad narodowych jest fakt, że 93% przyjętych do realizacji postulatów przypada do załatwienia przez jednostki powiatowe. Zatem właściwa ich realizacja wymaga zapewnienia lepszego nadzoru i koordynacji tych spraw w terenie przez organy prezydium WRN i jednostki nie podporządkowane radom narodowym.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">A jak wygląda wykonanie przyjętych wniosków i postulatów? Otóż do końca 1966 r. zrealizowano dopiero 65 postulatów inwestycyjnych o łącznej wartości około 977 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Godny podkreślenia jest fakt, że poważna ilość tych postulatów została zrealizowana dzięki udziałowi samych wnioskodawców, co przyśpieszyło termin ich wykonania. Udział ludności w realizacji postulatów występuje przede wszystkim w zakresie budowy i rozbudowy dróg, budowy szkół, ośrodków zdrowia i świetlic. Na przykład w powiecie Mińsk Mazowiecki dzięki aktywnej postawie społeczeństwa, zwłaszcza wiejskiego, w latach 1965–1966 wybudowano w czynie społecznym ponad 50 km dróg o twardej i ulepszonej nawierzchni, których wartość oszacowano na ponad 20 mln zł. Podobnie wygląda udział mieszkańców w czynach społecznych w innych powiatach, a zwłaszcza w powiecie grójeckim, ostrołęckim, żuromińskim, ostrowskim, łosickim i siedleckim.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Poważny jest także udział społeczeństwa w realizacji postulatów w zakresie oświaty i kultury. W latach 1965–1966 oddano do użytku 71 izb lekcyjnych i 116 izb mieszkalnych dla nauczycieli, wybudowanych czynem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Trzeba podkreślić, że do przyśpieszenia realizacji postulatów w gromadach i wsiach czynnie włącza się młodzież zrzeszona w ZMW.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Szacunkowa wartość czynów społecznych deklarowana przez wyborców woj. warszawskiego w czasie kampanii wyborczej wyniosła ponad 500 min zł. Z zadowoleniem stwierdzić trzeba, że dotychczasowa realizacja wykazuje szersze zaangażowanie się wnioskodawców. W 1965 r. wartość czynów społecznych wyniosła ponad 355 mln zł, w tym 190 min zł w realizacji postulatów, a przewiduje się, że w roku ubiegłym udział ten był jeszcze wyższy.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Pomimo wzrostu inicjatywy społecznej, potrzebna jest jednak ciągła praca ze społeczeństwem ze strony rad narodowych, organizacji społecznych, a szczególnie komitetów Frontu Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Należałoby jednak zwrócić uwagę na pewne niedomagania, które hamują tę inicjatywę. Są jeszcze przypadki niefrasobliwego sporządzania rachunku ekonomicznego przy podejmowaniu czynów, co często powoduje wstrzymanie budowy rozpoczętych obiektów z uwagi na brak własnych środków pieniężnych, materiałów i robocizny. Pocieszające jest jednak, że z każdym rokiem występuje coraz mniej tego typu przypadków. Konieczna jest także większa niż dotychczas pomoc fachowa w załatwianiu wszelkich spraw związanych z realizacją czynów społecznych, szczególnie dla nowo zorganizowanych komitetów czynowych.</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Powszechnie odczuwany brak materiałów budowlanych jest niejednokrotnie hamulcem w realizacji inwestycji w ramach czynów. Stąd rodzi się konieczność mobilizowania społeczności wiejskiej do produkcji materiałów budowlanych z miejscowych surowców oraz realizacji obiektów systemem gospodarskim, co wiąże się z koniecznością szerszego niż dotychczas udostępniania lub sprzedaży brygadom remontowo-budowlanym podstawowego sprzętu budowlanego.</u>
          <u xml:id="u-16.20" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Komitety czynowe w powiatach podwarszawskich mają poważne kłopoty z odbiorem przyznanych materiałów budowlanych w centralach warszawskich. Dla przykładu można podać, że komitety te muszą się zaopatrywać w drzewo, szkło, płyty pilśniowe, a nawet w cement nie w powiecie, lecz w Warszawskiej Hurtowni Materiałów Budowlanych i w innych centralach, co pociąga za sobą wzrost kosztów i niepotrzebną stratę czasu. W niektórych reglamentowanych materiałach, jak stalowe kształtowniki, drewno, eternit, nawet dość skąpe przydziały bardzo często nie są realizowane przez centrale zaopatrzenia i zbytu, mimo posiadanych asygnat przez bezpośrednich inwestorów. Zachodzi zatem potrzeba wydania odpowiedniego przepisu, nakładającego na centrale zaopatrzenia i zbytu obowiązek sumiennej realizacji przyznanych materiałów dla robót w ramach czynów.</u>
          <u xml:id="u-16.21" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Realizacja wielu postulatów w woj. warszawskim znajduje wyraz w podjętych i prowadzonych pracach określonych uchwałami Wojewódzkiej Rady Narodowej, a dotyczącymi: rozwoju handlu i zaopatrzenia ludności, usług, rozwoju kultury oraz planowanego rozwoju budownictwa indywidualnego na wsi. W trakcie opracowania znajduje się program aktywizacji małych miast i osiedli.</u>
          <u xml:id="u-16.22" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Do korzystania z funduszu aktywizacji małych miast wytypowano 29 miast i osiedli, które od wielu lat czekają na swoją szansę rozwoju. Wydziały Prezydium WRN, zjednoczenia oraz wojewódzkie związki spółdzielcze zgłosiły już kilkadziesiąt wniosków w tej sprawie, a prezydia miejskich i osiedlowych rad narodowych są w trakcie opracowywania programów rozwoju swoich miast. W programach tych powinny się znaleźć przede wszystkim postulaty zgłaszane już wielokrotnie przez mieszkańców tych miast i osiedli.</u>
          <u xml:id="u-16.23" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Proces zgłaszania postulatów jest ciągły. W czasie konsultacji samych tylko planów terenowych w województwie, wpłynęło dodatkowo 230 postulatów, z których 63 udało się wprowadzić do planu 5-letniego. O realizacji postulatu powinna decydować jego aktualność i przydatność w chwili bieżącej, a nie to, kiedy on został zgłoszony. Preferowane powinny być przez rady narodowe — jak już stwierdzali moi przedmówcy — te postulaty, w realizacji których społeczeństwo deklaruje swój znaczny udział, a nie wymagające udziału deficytowych materiałów oraz angażowania przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-16.24" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Niektóre postulaty uznane wcześniej za nierealne, mogą stać się realnymi w świetle nowych możliwości, jakie dają stworzone warunki dla aktywizacji małych miast i osiedli oraz przez deglomerację zakładów i niektórych jednostek gospodarczych z Warszawy na teren województwa.</u>
          <u xml:id="u-16.25" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Większego zainteresowania ze strony samorządów robotniczych i spółdzielczych wymagają wnioski i postulaty związane z deglomeracja. Jest to tym potrzebniejsze, że słuszna uchwała komisji partyjno-rządowej o deglomerowaniu niektórych warszawskich zakładów na teren województwa napotyka ciągle jeszcze na wiele trudności i oporów. Tymczasem dla wielu małych miasteczek i osiedli jest to jedyna szansa aktywizacji i właściwego zagospodarowania występującej nadwyżki siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-16.26" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Bardzo często odbywają się pielgrzymki władz terenowych do dyrekcji deglomerowanych zakładów i zjednoczeń, które w wielu wypadkach nie przynoszą żadnych efektów. Ustalenia przyjęte na szczeblu wojewódzkim nie są często respektowane lub są realizowane niezwykle opieszale. Niedostateczny jest także wskaźnik zmianowości w niektórych z uruchomionych filii. Niektóre z tych nieprawidłowości udało się wyeliminować dzięki wspólnej działalności zespołów poselskich m.st. Warszawy i województwa, które odbyły w tej sprawie szereg wyjazdów na teren Warszawy i województwa. Przyjęte ustalenia na wspólnym posiedzeniu przyśpieszyły częściowo realizację założeń deglomeracyjnych, a tym samym wykonanie wielu postulatów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-16.27" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Dotychczas wydano około 50 lokalizacji dla zdeglomerowanych zakładów na teren województwa, które zatrudnić powinny około 11 tys. osób. Niestety, nie wszystkie przystąpiły do realizacji prac deglomeracyjnych. Przykładem jest opieszałe podejście do rozpoczęcia adaptacji pomieszczeń w Przasnyszu na filię Zakładów Wytwórczych Aparatów Wysokich Napięć im. G. Dymitrowa.</u>
          <u xml:id="u-16.28" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Ogółem rozpoczęło pracę 6 filii warszawskich zakładów na terenie województwa, zatrudniających ponad 1.100 osób. W bieżącej pięciolatce przewiduje się budowę dalszych 8 filii warszawskich zakładów. Zatrudnienie w filiach do 1970 r. według założeń powinno wzrosnąć o 4.800 osób. Zgodnie z sugestiami sprawozdawcy i przedmówców należałoby wdrożyć jako integralny element działania instytucji wniosków i postulatów okresowe analizy przebiegu realizacji wniosków i postulatów ludności i podejmowanie wiążących decyzji dla usuwania przeszkód i hamulców w ich dalszym wykonywaniu — na sesjach wszystkich szczebli rad narodowych z aktywnym udziałem komisji rad, komitetów Frontu Jedności Narodu i wojewódzkich zespołów poselskich.</u>
          <u xml:id="u-16.29" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Wysoka Izbo! Omówiłam niektóre problemy związane z realizacją postulatów gospodarczo-inwestycyjnych. Krótko zatrzymam się jeszcze nad postulatami o charakterze administracyjno-organizacyjnym. Stanowią one, jak w innych województwach, znaczny procent ogólnej liczby zgłoszonych postulatów. W naszym województwie zgłoszono ich około 3.300, z czego około 85% zakwalifikowano do realizacji. Większość z nich już została załatwiona. Są jednak takie postulaty, których realizacja uzależniona jest Od zmiany obowiązujących przepisów lub wydania nowych. Do tej grupy należą między innymi sprawy z zakresu gospodarki komunalnej i mieszkaniowej. Na przykład w rejonie podwarszawskim, głównie w pow. otwockim i wołomińskim, niektóre tereny, będące własnością prywatną, przeznaczone przed wojną pod zabudowę, zostały przeznaczone w ogólnych ułanach zagospodarowania przestrzennego pod zalesienie. W związku z tym właściciele, aczkolwiek nie utracili praw rzeczowych, nie mogą jednak otrzymać żadnej rekompensaty w świetle obowiązujących przepisów, choć wśród nich są osoby wymagające natychmiastowej pomocy materialnej. Sygnalizował już tę sprawę poseł sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-16.30" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Podobną sprawa, wymagającą zmiany przepisów, jest kwestia przejmowania w zarząd państwowy opuszczonych domów jednorodzinnych, których właściciele nie interesują się konserwacją, co doprowadza do szybszej dewastacji tych budynków, a to z kolei prowadzi do zmniejszenia się zasobów mieszkaniowych i pogłębienia trudności w tym zakresie. Podobnie przedstawia się sprawa z wyłączeniem spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych i lokali w małych domach mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-16.31" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Wysoki Sejmie! Ze sprawozdań i tematyki spotkań z wyborcami wynika, że obywatele radni i posłowie za mało informują społeczeństwo o realizacji postulatów. Jak już stwierdzali moi przedmówcy, wyborcy powinni być na bieżąco informowani o postulatach realizowanych, jak również powinni otrzymać wyczerpujące wyjaśnienia, które z postulatów nie mogą być wprowadzone do realizacji i dlaczego, lub w jaki sposób i z czyją pomocą mogą być podejmowane zamierzenia inwestycyjne ze środków pozalimitowych lub w czynach społecznych; jakie należy podejmować działanie, aby część postulatów, zwłaszcza inwestycyjnych o charakterze lokalnym, wprowadzić do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-16.32" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Na zakończenie chcę stwierdzić, że postulaty stanowią niezwykle cenny materiał dla oceny funkcjonowania wszystkich niemal dziedzin wchodzących w zakres pracy rad narodowych, jak również zawierają wiele konkretnych propozycji, których realizacja, przy czynnym poparciu społeczeństwa, może się przyczynić do usprawnienia życia społecznego i gospodarczego w województwie i w kraju.</u>
          <u xml:id="u-16.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Jan Frankowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#JanFrankowski">Wysoki Sejmie! Polska Ludowa jest wspólnym dobrem wszystkich jej obywateli. Cechą charakterystyczną jej ustroju jest w szczególności to, że od stopnia osobistego wkładu pracy, zrozumienia, zainteresowania i wpływu poszczególnych obywateli, zorganizowanych i niezorganizowanych, zależy wszechstronny rozwój tego wspólnego dobra, w dziedzinie gospodarczej, społecznej, oświaty i kultury. Nie brak w naszym ustawodawstwie instytucji, które mają za zadanie nie tylko wzmacnianie więzi między obywatelem a władzą, ale współdziałanie z władzą.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#JanFrankowski">Do takich w szczególności należy instytucja wniosków i postulatów, której praktyczna realizacja jest przedmiotem dzisiejszej debaty.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#JanFrankowski">Pragnę na samym wstępie podkreślić, że instytucja wniosków i postulatów ma oparcie zarówno w wieloletniej praktyce, jak w przepisach Konstytucji fart. 5 pkt 2) czy też w znowelizowanej w 1963 r. ustawie o radach narodowych. Na radach narodowych spoczywa główny ciężar odpowiedzialności za sprawne funkcjonowanie tej tak ważnej instytucji. Stanowi ona w naszym kraju trwałą pozycję w procesie demokratyzacji życia społecznego, pozycję wywierającą poważny wpływ na poziom i efektywność pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#JanFrankowski">Kiedy w dniu 28 czerwca 1963 r. debatowaliśmy w Sejmie nad nowelizacją ustawy o radach narodowych i wprowadziliśmy również zmiany dotyczące wniosków i postulatów, słusznie ówczesny sprawozdawca poseł Szczerbal zaakcentował, że rady narodowe nie są pozostawione same sobie i zyskują silnego sojusznika w postaci komitetów Frontu Jedności Narodu, z których „inicjatywy i współdziałania” mają korzystać w „realizowaniu postulatów i wniosków wyborców”.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#JanFrankowski">Przechodzę do uwag szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#JanFrankowski">Po pierwsze. Mimo wydania przez Prezesa Rady Ministrów pisma z dnia 3 czerwca 1965 r., skierowanego do przewodniczących rad narodowych — rejestracja wniosków i postulatów nie wypadła zadowalająco. Porównywane zbiorcze dane różnią się ze sobą i trudno ocenić, które odzwierciedlają oczywisty stan faktyczny.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#JanFrankowski">Po drugie. Część wniosków i postulatów uznano za nierealne, przy czym decyzje w tym względzie podejmowali często jednoosobowo pracownicy aparatu administracyjnego. Wnioski te nie zostały objęte ewidencją, podobnie jak wiele innych, bezpodstawnie zdyskwalifikowanych.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#JanFrankowski">Po trzecie. Wzrost liczby wniosków i postulatów podczas ubiegłorocznej kampanii przedwyborczej, w porównaniu z poprzednią, należy uznać za dodatni wyraz ożywienia się zainteresowania społeczeństwa sprawami obywatelskimi.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#JanFrankowski">Na większą uwagę zasługuje analiza wniosków i postulatów podana przez Najwyższą Izbę Kontroli: 60% wniosków i postulatów, to sprawy gospodarczo-inwestycyjne; 40% — organizacyjno-administracyjne. Jeżeli chodzi o wnioski i postulaty gospodarczo-inwestycyjne, to ich znaczna ilość świadczy o tym, że poszczególni obywatele widzą swoimi oczyma lepiej potrzeby terenu i dają temu wyraz. Zastanawia mnie stosunkowo wysoki odsetek wniosków i postulatów organizacyjno-administracyjnych — a więc owe 40%. Ale tu nie wystarcza powołanie się na średnią krajową. Proszę wziąć pod rozwagę kilka wybranych przykładów.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#JanFrankowski">I tak: województwo poznańskie — wnioski i postulaty gospodarczo-inwestycyjne 4.709, wnioski i postulaty organizacyjno-administracyjne 5.168. A więc znacznie więcej niż postulatów typu gospodarczo-inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#JanFrankowski">Podobnie w mieście Poznaniu: wnioski i postulaty gospodarczo-inwestycyjne 568, wnioski i postulaty organizacyjno-administracyjne 961.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#JanFrankowski">W Kielcach 3.577 Wniosków i postulatów gospodarczo-inwestycyjnych, 4.428 postulatów organizacyjno-administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#JanFrankowski">Olsztyn podobne dane: gospodarczo-inwestycyjne 2.547, organizacyjno-administracyjne 4.530.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#JanFrankowski">Gdańsk — wnioski i postulaty gospodarczo-inwestycyjne — 3.769, wnioski i postulaty organizacyjno-administracyjne 4.204.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#JanFrankowski">Miasto Warszawa — 1.598 wniosków gospodarczo-inwestycyjnych, 2.500 — wniosków organizacyjno-administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#JanFrankowski">Najwyższa Izba Kontroli, której należy się szczególne podziękowanie za ten cenny materiał sprawozdawczy, na stronie 3 sprawozdania stwierdza, że: „Postulaty o charakterze organizacyjno-administracyjnym zawierały poważne uwagi krytyczne pod adresem działania terenowych jednostek administracyjnych lub gospodarczych, albo też propozycje zmian obowiązujących przepisów w określonych dziedzinach”. Podane wyżej zestawienie, które przytoczyłem, nie upoważnia mnie do zasadniczej jakiejś oceny działalności tamtejszych organów administracji, ale chyba nie od rzeczy będzie w tym miejscu przypomnieć, że Premier Józef Cyrankiewicz na naradzie gospodarzy województw i powiatów w styczniu 1967 r. poruszył wiele niedomagań administracji i między innymi powiedział: „Gdy przed kilku laty zapoczątkowaliśmy ruch na rzecz usprawnienia pracy rad, nie wszędzie znajdowało to zrozumienie. Dziś można powiedzieć, że prezydia doceniają potrzebę stałego dążenia do ulepszania form swej działalności, przede wszystkim poprzez usprawnienie działalności wydziałów. Nastąpiła pewna poprawa, ale usprawnienia są jeszcze dalekie od potrzeb, jakie dyktuje życie i nieraz pozostają w tyle za osiągnięciami techniki pracy biurowej i wymaganiami ogólnego postępu. Wciąż jeszcze — mówił Premier — jest wiele wypadków niewłaściwego traktowania interesantów przy załatwianiu spraw ludzi pracy”.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#JanFrankowski">Z pewnością stan naszego ustawodawstwa nie jest doskonały — ale trudno by się chyba było zgodzić z jakąś hipotezą, że tak duży odsetek wniosków i postulatów w zakresie tych, o których mówię, to znaczy administracyjnych, miałby akurat zawierać propozycje zmian obowiązujących przepisów. Sądzę w tym stanie rzeczy, że dalsza analiza w tej sprawie prowadzona przez właściwe organy pozwoli na sprawiedliwy osąd.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#JanFrankowski">Ponieważ tak się składa, że akurat województwo poznańskie i miasto Poznań, mają w tej sprawie pewne niedociągnięcia — stąd też pragnę dla ścisłości za Najwyższą Izbą Kontroli powtórzyć, że według stanu z dnia 31 marca 1966 r. — województwo poznańskie zrealizowało 2.722 wnioski i postulaty z zakresu administracyjnego, a miasto Poznań 477. Czynię to z uwagi na posła Szczerbala, aby mnie nie posądził o chęć „obsmarowywania” województwa, którym rządzi.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#JanFrankowski">Po czwarte. Stwierdzenie NIK, że około 1/5 części ogólnej ilości postulatów gospodarczo-inwestycyjnych przy 1/17 części ich ogólnej wartości została zrealizowana — jest zjawiskiem ujemnym i niepokojącym. Słusznie budzi się obawa, że w bieżącej kadencji rad nie zostaną w całości zrealizowane. Natomiast realizacja około 64% wniosków i postulatów organizacyjno-administracyjnych brzmi jak bardzo pomyślny sygnał.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#JanFrankowski">Po piąte. Stwierdzić należy poważny wkład komitetów Frontu Jedności Narodu w realizację wniosków i postulatów ludności zgodnie z ustawą o radach narodowych, Fakt ten potwierdza zarówno sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli, jak i doniesienia prasy codziennej. Dla przykładu pozwolę sobie przytoczyć fragment zaczerpnięty z „Trybuny Ludu” z 18 stycznia 1967 r. Z Kielc pisze korespondent: „Nie bez znaczenia dla realizacji wniosków jest harmonijna współpraca komitetów Frontu Jedności Narodu z radami narodowymi. Zasadą stało się odbywanie co roku wspólnej sesji komitetów Frontu Jedności Narodu i rad narodowych. Dlatego w czasie spotkań z wyborcami, radni i posłowie mogą na bieżąco informować o losie, sposobie i terminie załatwiania tego czy innego postulatu”.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#JanFrankowski">Wysoki Sejmie! Sądzę, że wnioski i postulaty, będące z natury rzeczy przedmiotem szczególnego zainteresowania sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, której jestem członkiem, zasługują przynajmniej na jakieś może najogólniejsze omówienie.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#JanFrankowski">Już 16 września 1965 r. Komisja przedyskutowała wstępnie materiały nadesłane przez niektóre wojewódzkie komitety Frontu Jedności Narodu. Stwierdźmy od razu, że problematyka ta jakoś trochę „zagubiła się” w powodzi tysięcy wniosków i postulatów, choć nie ulega kwestii, że jest niezmiernie ważna i milionowe rzesze ludzi pracy bezpośrednio interesująca. Trzeba może będzie ponownie przeprowadzić przez wojewódzkie komitety Frontu Jedności Narodu bardziej szczegółową ankietyzację tej kategorii wniosków i postulatów i co najmniej podjąć próbę ich wydzielenia. Łatwiej przyszło tego dokonać na szczeblu centralnym, a więc w Komitecie Pracy i Płac oraz w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#JanFrankowski">Tak na przykład Komitet Pracy i Płac otrzymał ogółem 365 wniosków i postulatów, z tego najliczniejsze, bo aż 350 — to z zakresu ubezpieczeń społecznych, a wśród nich 65 — dotyczące podwyższenia rent, 60 — dotyczące obniżenia wieku emerytalnego. Ta stosunkowo duża ilość wniosków i postulatów z zakresu ubezpieczeń społecznych jest bardzo charakterystyczna i z pewnością nie zejdzie z pola widzenia, dopóki sukcesywnie, w miarę możliwości finansowych skarbu państwa, nie zostanie załatwiona.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#JanFrankowski">Pragnę z uznaniem podkreślić, że Komitet Pracy i Płac bardzo starannie podszedł do wszystkich wniosków i postulatów, udzielił zainteresowanym odpowiedzi, choć z pewnością nie zawsze ta odpowiedź była dla nich zadowalająca, zwłaszcza jeśli chodzi o postulaty z dziedziny reformy ubezpieczeń.</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#JanFrankowski">Jeśli chodzi o Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej — to wpłynęło zaledwie kilka wniosków z dziedziny rehabilitacji, pomocy społecznej, walki z alkoholizmem. Wszystkie zostały bardzo rzeczowo potraktowane, co nie oznacza, że zostały wszystkie załatwione. Do takich należy na przykład postulat zwiększenia ilości tanich pojazdów mechanicznych, przeznaczonych dla inwalidów wojennych; postulat w dużej mierze uzależniony od decyzji Państwowej Komisji Cen. Do takich należy również postulat zwiększenia limitu miejsc w sanatoriach i domach wczasowych dla osób starszych.</u>
          <u xml:id="u-18.25" who="#JanFrankowski">Pragnę — na ile na to pozwala posiadany materiał — poczynić kilka uwag dotyczących działalności rad narodowych w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-18.26" who="#JanFrankowski">Jak wynika z materiałów kontroli — do postulatów dotyczących opieki społecznej i zatrudnienia, na ogół rady narodowe i ich prezydia podeszły z należytym zrozumieniem. Ma przykład Rada Narodowa m. Poznania na zgłoszonych w tym zakresie 6 postulatów dotyczących: zwiększenia ilości stanowisk pracy dla kobiet w przemyśle chemicznym; zaostrzenia walki z alkoholizmem, zwłaszcza wśród młodzieży; wprowadzenia obowiązku zatrudnienia osób skazanych na podstawie ustawy o zwalczaniu alkoholizmu po zakończeniu kuracji; budowy nowego domu rencisty na terenie miasta; budowy szkoły dla inwalidów oraz domu dla matki i dziecka — pięć postulatów przyjęła do wykonania do 197 o r. oraz rozpoczęła ich realizację, a jeden przesunęła do wykonania po 1975 r.</u>
          <u xml:id="u-18.27" who="#JanFrankowski">Miejska Rada Narodowa we Włocławku — wniosek postulujący ograniczenie sprzedaży alkoholu — załatwiła uchwałą z dnia 30 września 1965 r., a wniosek w sprawie zwiększenia opieki nad samotnymi kobietami-matkami realizuje Referat Opieki Społecznej przy pomocy Ligi Kobiet.</u>
          <u xml:id="u-18.28" who="#JanFrankowski">Niektóre prezydia rad narodowych oraz ich wydziały nie uniknęły również błędów przy ewidencji i kwalifikacji postulatów z tej grupy, na przykład:</u>
          <u xml:id="u-18.29" who="#JanFrankowski">— w mieście Włocławku rejestrem nie objęto niektórych wniosków uwidocznionych w protokołach zebrań, między innymi wniosku w sprawie możliwości uruchomienia produkcji ubocznej w przedsiębiorstwach na terenie miasta w celu zwiększenia zatrudnienia kobiet; wniosku w sprawie usprawnienia ściągalności alimentów; wniosku w sprawie kierowania na rentę kierowców w wieku 60 lat;</u>
          <u xml:id="u-18.30" who="#JanFrankowski">— w mieście Łodzi (Bałuty) nie objęto rejestrem wniosku w sprawie zachowania zniżek kolejowych dla rencistów;</u>
          <u xml:id="u-18.31" who="#JanFrankowski">— w mieście Zabrzu, Wydział Handlu bez głębszej analizy zakwalifikował jako nierealne 24 wnioski w sprawie zmniejszenia sprzedaży napojów alkoholowych w lokalach gastronomicznych. Odnoszę wrażenie, że może te wnioski trafiły do rąk przyjaciela alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-18.32" who="#JanFrankowski">Według zebranych przeze -mnie dodatkowych informacji, w Zabrzu działa aktywnie Społeczny Komitet Przeciwalkoholowy. Sądzę, że władze kontrolne zbadają, dlaczego Wydział Handlu uznał te właśnie 24 wnioski za nierealne?</u>
          <u xml:id="u-18.33" who="#JanFrankowski">— Prezydium WRN we Wrocławiu uznało za słuszny wniosek dotyczący uruchomienia filii zakładu kluczowego w Strzelinie, w celu rozwiązania problemu nadwyżki siły roboczej. WKPG potraktowała natomiast ten wniosek jako nieuzasadniony, lecz wnioskodawcę powiadomiła, że o ile wskaże on wolne obiekty, to podjęte zostaną odpowiednie rozważania. WKPG nie podjęła też odpowiednich czynności odnośnie do wniosku Prezydium MRN we Wleniu, powiat Lwówek Śląski, w sprawie zorganizowania produkcji chałupniczej dla wykorzystania rezerwy siły roboczej;</u>
          <u xml:id="u-18.34" who="#JanFrankowski">— w Bydgoszczy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej nie zdołało wygospodarować odpowiedniego lokalu na Klub Starego Człowieka. Jest to ważny postulat, gdyż Bydgoszcz jest dużym skupiskiem rencistów i zapotrzebowanie na klub jest poważne.</u>
          <u xml:id="u-18.35" who="#JanFrankowski">Wysoki Sejmie! Uwagi i wnioski zawarte w referacie dzisiejszego sprawozdawcy posła Szczerbala uważam za słuszne i w całej rozciągłości je popieram. Ludność, zgłaszając tak liczne wnioski, darzy organy władzy państwowej zaufaniem i wierzy, że wszystkie słuszne wnioski i postulaty zastaną zrealizowane. Nie wolno nam zawieść zaufania. Nie wolno zawieść pokładanych nadziei. Komitety Frontu Jedności Narodu, wszystkie powołane ku temu organy władzy i administracji państwowej powinny mieć stale na uwadze problem wniosków i postulatów.</u>
          <u xml:id="u-18.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#CzesławWycech">Głos zabierze posłanka Maria Dąbrowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#MariaDąbrowska">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Kampania wyborcza do Sejmu i rad narodowych była okresem wzmożonej aktywności społeczeństwa, wyrażającej się między innymi w wysuwaniu pod adresem władz centralnych i terenowych wielu wniosków w sprawach o znaczeniu ogólnopaństwowym oraz o charakterze lokalnym.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#MariaDąbrowska">Mieszkańcy miast i wsi powiatów Jędrzejów i Włoszczowa, mojego okręgu wyborczego, zgłosili na spotkaniach przedwyborczych 358 wniosków i postulatów, w tym 203 wnioski inwestycyjne i 155 wniosków nieinwestycyjnych. Z dalszej ich analizy wynika, że na czoło wniosków inwestycyjnych wysuwają się sprawy z zakresu rolnictwa w ilości 78. Dotyczą one melioracji, komasacji, budowy zaplecza dla mechanizacji rolnictwa, elektryfikacji i wielu innych spraw związanych z rolnictwem. Spraw oświaty dotyczyło 55 wniosków postulujących budowę i rozbudowę szkół, budowę mieszkań dla nauczycieli, obiektów kulturalnych oraz telefonizacji szkół i wsi.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#MariaDąbrowska">Istotne znaczenie dla gospodarki powiatów mają wnioski zgłoszone w dziedzinie komunikacji i budowy dróg. Zgłoszono tu 42 wnioski. Z ważniejszych wymienić należy wnioski dotyczące ulepszenia i znakowania dróg, budowy mostów i przepustów, uruchamiania nowych linii komunikacyjnych i ustalenia miejsc nowych przystanków. Z zadowoleniem pragnę stwierdzić, że woj. kieleckie jest jednym z przodujących województw w budowie i rozbudowie dróg lokalnych w ramach czynów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#MariaDąbrowska">W gospodarce komunalnej i mieszkaniowej w powiecie i mieście Jędrzejowie zgłoszono 13 wniosków inwestycyjnych. Najważniejsze dotyczyły przeprowadzenia kanalizacji miasta, czego ludność domaga się od wielu lat. W sprawach przemysłu i handlu zgłoszono w Jędrzejowie 12 wniosków. Z ważniejszych wymienić należy budowę nowego zakładu, nowych sklepów wolnostojących i piekarń.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#MariaDąbrowska">Jędrzejów słynie z muzeum zegarów, które jest sławą miasta. Bardzo dużo turystów nie tylko krajowych, ale i zagranicznych, zwiedza to muzeum, gdyż jest ano jednym z nielicznych w świecie. Niestety, w Jędrzejowie jest tylko jeden walący się hotel, który w dodatku ma być rozebrany. Na ten temat pisała już prasa, a ludność miasta i powiatu postuluje do władz o zajęcie się tą sprawą, gdyż możliwości miejscowe nie są wystarczające.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#MariaDąbrowska">Ludność powiatu włoszczowskiego zgłaszała wnioski i postulaty na spotkaniach dotyczące: zorganizowania szkoły rolniczej na terenie pow. włoszczowskiego, klasyfikacji gruntów, urządzeń melioracyjnych, zorganizowania punktów inseminacyjnych, naprawy mostów, zorganizowania kina stałego, zwiększenia puli materiałów budowlanych, ożywienia pracy spółek wodnych, zmiany godzin pracy lekarzy, działalności klubów sportowych, zorganizowania punktu skupu owoców, poprawy pracy służby weterynaryjnej oraz wielu innych spraw o charakterze organizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#MariaDąbrowska">Drugą grupę stanowią wnioski i postulaty, do realizacji których potrzebna jest określona działalność terenowych organów rad narodowych. Na przykład, dawniej w celu uzyskania zezwolenia na wzniesienie zabudowań gospodarczych i mieszkalnych trzeba było jeździć wiele razy do architekta powiatowego, gdyż nie można było tej sprawy załatwić od razu. Natomiast obecnie chłopi zgłaszają się o uzyskanie zezwolenia na budowę do własnych rad gromadzkich, oczywiście, w ustalonych terminach. Po zebraniu pewnej grupy wniosków, prezydium gromadzkiej rady zwraca się do powiatowego wydziału architektury o przysłanie pracownika, który załatwia te sprawy na miejscu.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#MariaDąbrowska">Takie załatwianie spraw chłopi przyjmują z dużym zadowoleniem, gdyż oszczędza to czas rolnika i koszty związane z wyjazdem do powiatu. Taki sposób rozwiązania zmniejsza liczbę skarg dotyczących indywidualnych spraw obywateli. Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie, że wszystkie wnioski i postulaty zostały rozpatrzone na sesjach powiatowych rad narodowych oraz na posiedzeniach prezydiów przy udziale odpowiednich komisji, ma których ustalono sposób ich wykonania. Ustalając terminy realizacji, brano pod uwagę w pierwszej kolejności najpilniejsze, uzasadnione wnioski oraz te, które można było zrealizować włączając do ich wykonania inicjatywę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#MariaDąbrowska">Jedną z przyczyn niewykonania szeregu postulatów i wniosków jest nie tyle brak środków finansowych koniecznych na ten cel, ile uciążliwe trudności w uzyskiwaniu dokumentacji technicznej i prawnej, szczególnie przy budowie nowych odcinków dróg.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#MariaDąbrowska">Bardzo poważna część wniosków dotyczyła zaopatrzenia ludności wiejskiej w materiały budowlane. Brak tych materiałów jest rzeczywiście duży i dotkliwy. Sytuację tę można by częściowo polepszyć przez zorganizowanie zespołów chłopskich. O ile chłopi nauczeni doświadczeniem, stawiają wnioski konkretne, by zasady opodatkowania tych zespołów nie były tak często, jak dotychczas, zmieniane ze szkodą dla chłopów i budownictwa i aby władze miejscowe miały realny wpływ na rozwój i kierunek produkcji tych zespołów.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#MariaDąbrowska">Nie mniej ważną sprawą jest typowa dokumentacja na remizy strażackie na wsi. W remizach tych są zbyt małe świetlice, gdyż PZU pomagając finansowo przy budowie jest zdania, że takie świetlice dla straży wystarczą, ale ludność słusznie zwraca uwagę, że remizy te są wielokrotnie jedynym pomieszczeniem, w którym przy niewielkich nakładach finansowych, a dużej pomocy ludności pracą społeczną, mogłoby być zorganizowane życie kulturalne ludności całej wsi.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#MariaDąbrowska">Spośród 196 wniosków i postulatów na terenie powiatu włoszczowskiego 60 przyjęto do realizacji na lata 1965–1966 w tym 55 inwestycyjnych i 25 nieinwestycyjnych. Pozostałe wnioski i postulaty w liczbie Ol inwestycyjnych i 45 nieinwestycyjnych przewidziano do realizacji w latach następnych. Wnioski te nie mogły być wcześniej zrealizowane, gdyż wykonanie ich wymagało dużych nakładów finansowych i środków materialnych według ówczesnego rozeznania.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#MariaDąbrowska">Zgłoszono też postulaty dotyczące ujednolicenia systemu wydzierżawiania gruntów gospodarstw chłopskich, podupadłych i opuszczonych.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#MariaDąbrowska">Pragnę oddzielnie omówić wnioski i postulaty powiatu kieleckiego, gdyż powiat ten jest bardzo duży i wymaga oddzielnego omówienia. Wniosków zgłoszono ogółem 418. Ponadto, po zakończeniu kampanii wyborczej, na spotkaniach zgłoszono dodatkowo 298 wniosków. Dotyczą one rolnictwa i leśnictwa, elektryfikacji wsi, budowy studni, budowy wodociągów, klasyfikacji gruntów, inseminacji i wielu innych.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#MariaDąbrowska">W ciągu 1966 r. na 26 spotkaniach z posłami i 86 z radnymi zgłoszono dodatkowo wiele wniosków. Ogólna liczba wniosków i postulatów na dzień 31 grudnia 1966 r. wynosiła 718 wniosków, z tego inwestycyjnych 375, nieinwestycyjnych 343.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#MariaDąbrowska">Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kielcach wyjaśniło, że do tej pory załatwiono 287 wniosków nieinwestycyjnych i 102 inwestycyjne. Łączny koszt ich realizacji wynosi około 21 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#MariaDąbrowska">Nie sposób wymienić wszystkich wniosków na terenie powiatu kieleckiego. Sam problem wody jest bardzo ważny i Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kielcach dokłada wiele starań dla rozwiązania tej życiowej sprawy, ale potrzeby są tak wielkie, że ich realizacja musi być rozłożona na następne lata. W samych Kielcach i w innych miastach województwa kieleckiego, zatrudnienie kobiet jest jednym z najtrudniejszych problemów. Wnioski kobiet zmierzają do lokalizacji na naszym terenie zakładów spółdzielczości pracy i zakładów przemysłu lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#MariaDąbrowska">Wysoki Sejmie! Jako poseł jestem bardzo zadowolona, że wnioski i ich realizacja są omawiane na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Pragnę zapewnić, że dołożymy wszystkich starań, aby nasi wyborcy jak najwięcej pomogli czynami społecznymi w realizacji wszystkich wniosków zarówno w roku bieżącym, jak i w następnych latach.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Roman Stachoń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#RomanStachoń">Wysoki Sejmie! Rady narodowe województwa katowickiego, realizując programy wyborcze Frontu Jedności Narodu i założenia 5-letniego planu gospodarczego dążyły i dążą do dalszej rozbudowy potencjału przemysłowego oraz do stwarzania najlepszych warunków życia i pracy społeczeństwa. Podejmowały one zadania dla rozwiązywania trudnych problemów gospodarczych i społecznych, wynikających ze specyfiki regionu i potrzeb rozwojowych Śląska i Zagłębia. Z uwagi na wielkość i różnorodność zadań wyrażonych w programach wyborczych i w postulatach ludności, a także ze względu na ograniczone rozmiary posiadanych środków, rady narodowe wraz z organizacjami wchodzącymi w skład Frontu Jedności Narodu przyjęły zasady koncentracji energii i funduszy na zagadnienia najistotniejsze. Ta właśnie zasada pozwoliła:</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#RomanStachoń">— po pierwsze — uzyskać w ciągu minionych dwóch lat znaczne postępy w realizacji programów wyborczych oraz załatwić tym samym ponad połowę słusznych postulatów;</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#RomanStachoń">— po drugie — ułatwiła nawiązanie w wielu wypadkach dość ścisłego współdziałania pomiędzy prezydiami rad i zakładami pracy przemysłu kluczowego, zwłaszcza w zakresie spraw komunalnych i socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#RomanStachoń">Chciałbym pokrótce przedstawić Wysokiemu Sejmowi wysiłki i efekty prac rad narodowych na najważniejszych odcinkach życia gospodarczo-społecznego woj. katowickiego. Otóż na czoło tych zagadnień wysuwa się sprawa inwestycji, które z jednej strony stwarzają warunki do dalszego rozwoju przemysłu, a z drugiej strony zapewniają ludności dogodne warunki socjalno-bytowe.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#RomanStachoń">Mimo licznych trudności, głównie organizacyjnych, wykonawczych i materiałowych został w całości wykonany zwiększony plan inwestycji terenowych na lata 1965–1966. Pomyślnie rozwiązany jest bardzo skomplikowany w naszym województwie problem mieszkaniowy, który w czasie kampanii wyborczej przysporzył największą liczbę postulatów społeczeństwa. Wspomnę tutaj dla przykładu o istniejących dysproporcjach w rozbudowie poszczególnych ośrodków miejskich i o wzrastających potrzebach rybnickiego okręgu węglowego i częstochowskiego okręgu przemysłowego i o konieczności likwidacji szkód górniczych.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#RomanStachoń">Mimo złożoności tego problemu, wynikającego ze specyficznych warunków województwa, w budownictwie uzyskano na przestrzeni lat 1965–1966 dalsze 150 tys. izb mieszkalnych, w tym w budownictwie indywidualnym 37 tys. izb.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#RomanStachoń">Konsekwentnie prowadzi się likwidację pomieszczeń nie nadających się do zamieszkania, jak strychów, baraków, piwnic, a zwłaszcza w starych miastach górnośląskiego okręgu przemysłowego, takich jak Chorzów, Świętochłowice i Ruda Śląska. Na zaspokojenie tych potrzeb przeznaczono prawie całkowicie budownictwo rad narodowych. Do chwili obecnej z takich pomieszczeń wykwaterowano 15 tys. rodzin, a pozostałe 6 tys. zostanie przeprowadzonych do końca pierwszej połowy 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#RomanStachoń">Dalsze wysiłki idą w kierunku rozszerzenia bazy budownictwa uprzemysłowionego, zapewnienia należytej pomocy budownictwu indywidualnemu, poprawienia jakości oddawanych mieszkań. Podjęto również kroki dla usprawnienia robót remontowych. Zaległości w tynkowaniu domów wybudowanych w latach poprzednich — wynoszą jeszcze 1.160 tys. m2 powierzchni. Zaległości te zamierza się zlikwidować do końca 1968 r. W opracowaniu znajduje się plan kompleksowego usuwania szkód górniczych zarówno w budynkach, jak i na drogach, oraz w sieciach kanalizacyjnych i wodociągowych. Poczyniono znaczne postępy w porządkowaniu gospodarki wodnej. Niedostatek naturalnych zasobów wodnych z jednej strony, a z drugiej strony znacznie większe w stosunku do przeciętnej krajowej zużycie wody sprawia, że od szeregu lat odczuwa się w woj. katowickim jej deficyt; zapotrzebowanie ludności i gospodarki zaspokajane jest zaledwie w 85%. Braki te utrzymywać się będą nadal poza 1970 r., gdyż dobowe zużycie wody znacznie jeszcze wzrośnie.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#RomanStachoń">W celu niedopuszczenia do pogłębienia się tego deficytu realizuje się szeroko zakrojony program inwestycji wodnych i racjonalnego gospodarowania wodą, szczególnie przez przemysł. Zastosowano również odpowiednie środki ochrony wód otwartych przed dalszym ich zanieczyszczaniem, gdyż na ogólną długość jednego tysiąca rzek i strumieni — połowę stanowią wody skażone ponad wszelkie dopuszczalne normy.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#RomanStachoń">Z licznych dalszych inicjatyw podejmowanych przez rady narodowe, wychodzących postulatom ludności naprzeciw, należy wymienić dwie najistotniejsze. Pierwszą — stanowią usiłowania w kierunku ogrzewania mieszkań przez maksymalne wykorzystanie rezerw wody lub pary ogrzewczej z ciepłowni, głównie przemysłowych. Druga inicjatywa dotyczy gazyfikacji dziesiątków tysięcy mieszkań starych.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#RomanStachoń">Jednym z podstawowych warunków sprawnego funkcjonowania przemysłu oraz zapewnienia wygodnego i pewnego dojazdu ludzi do pracy jest należycie postawiona komunikacja wewnątrz wojewódzka. W roku ubiegłym autobusy przedsiębiorstw komunalnych i Państwowej Komunikacji Samochodowej przewiozły o 12% więcej pasażerów niż w 1965 r., to jest 305 mln osób.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#RomanStachoń">Od początku obecnej kadencji Sejmu i rad narodowych w miarę posiadanych środków rady narodowe realizują postulaty i wnioski społeczeństwa oraz zakładów pracy w sprawie nasilenia kursów, uruchomienia nowych linii, polepszenia jakości taboru. W wyniku tych poczynań w wymienionych dwóch latach, między innymi liczba ogólnych linii autobusowych wzrosła o 300 i wynosi obecnie 1.290.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#RomanStachoń">Jednocześnie trzeba stwierdzić, że zarówno obecna baza, jak i środki na jej zabudowę daleko jeszcze nie odpowiadają aktualnym uzasadnionym potrzebom wynikającym ze zgłoszonych postulatów wyborców. Przeprowadzono również modernizację wielu głównych szos szczebla wojewódzkiego i ogólnokrajowego. Jednakże zamierzone na bieżącą pięciolatkę prace nie rozwiążą głównych trudności komunikacyjnych woj. katowickiego, a tylko je złagodzą — i to wyłącznie na najtrudniejszych odcinkach.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#RomanStachoń">Wiele wniosków z kampanii wyborczej dotyczyło lepszego zaopatrzenia rynku. Ciężka i wyczerpująca praca w przemyśle wpływa na strukturę i wielkość zaopatrzenia towarowego, powoduje wyższe niż w innych regionach kraju zapotrzebowanie na artykuły spożywcze. Uzyskano w tym względzie w ostatnim okresie istotną poprawę. Niemniej jednak w szeregu ważnych grupach towarowych nadal występują jeszcze pewne braki. Odnosi się to zwłaszcza do niektórych artykułów spożywczych, takich jak wyroby mięsne, wędliniarskie i inne.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#RomanStachoń">Poczyniono istotne postępy w likwidacji niedoborów pieczywa, które w początkach 1965 r. sięgały 25 tys. ton w sikali rocznej. Od paru lat w przyśpieszonym tempie buduje się piekarnie, toteż wkrótce społeczeństwo nie powinno odczuwać braku pieczywa.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#RomanStachoń">W celu poprawy poziomu wyżywienia ludności konsekwentnie rozwija się sadownictwo i warzywnictwo zarówno poprzez zwiększenie upraw gruntowych, jak i szklarniowych. Mimo braku odpowiednich gruntów zwiększa się stale liczba ogródków działkowych dochodząca w ostatnich dwóch latach do 65 tys. ogródków, które dają około 25% warzyw spożywanych przez mieszkańców naszego województwa.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#RomanStachoń">Realizując postulaty wyborców, związki zawodowe w celu usprawnienia handlu i usług rozwinęły szeroką działalność w zakresie kontroli społecznej. W latach 1965–1966 aktyw społeczny przeprowadził około 15 tys. kontroli w województwie, wpływając między innymi na poprawę stanu zaopatrzenia w masę towarową, rozmieszczenia placówek handlowych, szczególnie na peryferiach miast i osiedli robotniczych czy też godzin otwarcia sklepów.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#RomanStachoń">Rady narodowe w okresie obecnej kadencji poświęciły wiele uwagi sprawie podniesienia na wyższy poziom opieki zdrowotnej. W latach 1965–1966 wzrosła znacznie ilość nowych miejsc w szpitalach przez adaptację na te cele różnych pomieszczeń i modernizację szpitali. Obecnie w województwie katowickim na 10 tys. mieszkańców przypada średnio 78 łóżek. Wskaźnik ten, mimo że jest większy od przeciętnej krajowej, nadal nie zaspokaja potrzeb lokalnych. Zwiększone potrzeby województwa wynikają głównie z natężenia chorób zawodowych, zwłaszcza w takich przemysłach, jak górnictwo, hutnictwo i chemia oraz z ujemnego wpływu przemysłu na warunki klimatyczne oraz zdrowotne.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#RomanStachoń">W lecznictwie otwartym zwiększono ilość stacji diagnostycznych, zdolnych przeprowadzać na miejscu wszystkie badania i analizy oraz uzupełniono w znacznym stopniu sieć ośrodków zdrowia, zwłaszcza w nowo zbudowanych osiedlach.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#RomanStachoń">Zaznaczyć również należy, że zmniejsza się stale liczba 'zachorowań na gruźlicę, a w szczególności wśród dzieci.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#RomanStachoń">Problemem nader doniosłym, wysuwanym często w postulatach wyborczych, jest zagadnienie rehabilitacji i aktywizacji zawodowej inwalidów. Toteż duże środki przeznaczają prezydium wojewódzkiej rady narodowej i resorty na utworzenie w najbliższych latach miejsc pracy dla 8 tys. poszkodowanych fizycznie, głównie w wypadkach przy pracy.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#RomanStachoń">Również istotne zadanie dla rad narodowych, ujęte prawie we wszystkich terenowych programach wyborczych i ponawiane w wielu postulatach, stanowi rozbudowa lokalnych baz wypoczynku, kultury fizycznej i turystyki. W ostatnich latach powstał cały szereg obiektów sportowych, wypoczynkowo-turystycznych, zbudowanych ze środków rad narodowych, związków zawodowych i zakładów pracy, przy wydatnej pomocy ludności w czynach społecznych.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#RomanStachoń">Wysoki Sejmie! Przebieg realizacji programów wyborczych przez rady narodowe oraz współpracujące z nimi instancje i organizacje jest podstawowym sprawdzianem poziomu ich pracy i w jakim stopniu zostały zaspokojone potrzeby społeczeństwa i województwa. W okresie pierwszych dwóch lat, mimo poważnego wysiłku ze strony rad narodowych, nie wszystkie postulaty wyborców ujęte w programie Frontu Jedności Narodu, ze względu na aktualne możliwości kraju, zostały w pełni zrealizowane. Przytoczone jednak w dużym skrócie przykłady realizacji programów i postulatów wyborczych ludności wykazują, że działalność ta zmierza głównie w kierunku stwarzania podstawowych warunków socjalno-bytowych dla ludzi pracy oraz podnoszenia na wyższy poziom gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Wacław Mońka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#WacławMońka">Wysoki Sejmie! Ponad półtoraroczny okres czasu, jaki upłynął od chwili wyborów do Sejmu i rad narodowych bieżącej kadencji, pozwala na przeprowadzenie wstępnej oceny realizacji wniosków i postulatów ludności zgłoszonych w kampanii wyborczej. Zajęcie się tym zagadnieniem przez najwyższy organ władzy ludowej na dzisiejszym posiedzeniu świadczy o doniosłości politycznego i społecznego znaczenia, jakie przykładają naczelne władze państwowe do instytucji postulatów i wniosków wyborców w realizacji budownictwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#WacławMońka">Zapoczątkowanemu w 1956 r. procesowi przemian w życiu gospodarczym i społecznym towarzyszy równolegle aktywność społeczeństwa, które — wysuwając wnioski i postulaty pod adresem terenowych i centralnych władz — daje wyraz umacniającej się więzi organów władzy państwowej z ludnością, stanowiącej istotny element ustroju państwowego PRL, zapewniającego szeroki współudział obywateli w rządzeniu państwem.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#WacławMońka">Wyrazem wzrostu aktywności społecznej jest znacznie dłuższa lista zgłoszonych wniosków i postulatów wyborczych w porównaniu z 1961 r. oraz czyny społeczne wartości 10 mld zł zadeklarowane przez społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#WacławMońka">Zgłoszone przez wyborców propozycje i alternatywne wnioski wzbogaciły ostateczną konstrukcję planu 5-letniego, zmierzającego do unowocześnienia struktury ekonomicznej kraju i usprawnienia systemu zarządzania całej administracji państwowej zarówno szczebla centralnego, jak i terenowego.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#WacławMońka">Godny podkreślenia jest fakt, że już w trzecim dniu po wyborach Prezes Rady Ministrów pismem z dnia 3 czerwca 1965 r., zobowiązał prezydia rad narodowych do wszechstronnego przeanalizowania zgłoszonych wniosków ludności, pracowania programu ich realizacji w ścisłym współdziałaniu z organami przedstawicielskimi rad narodowych i komitetami FJN oraz do systematycznej kontroli przebiegu wykonawstwa.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#WacławMońka">Wytyczne Premiera, znajdujące oparcie w Konstytucji PRL, nadały głosom wyborców wysoką rangę i znaczenie ich bezpośredniego zaangażowania w rozwój życia gospodarczego i społecznego kraju. Wyrażały one bowiem nie tylko życzenia poszczególnych obywateli, ale — i to jest najistotniejsze — wskazywały na braki i nieprawidłowości funkcjonowania organów administracji terenowej, ujawniały poważne rezerwy organizacyjne i produkcyjne w większości działów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#WacławMońka">Materiały sprawozdawcze na dzisiejsze plenarne posiedzenie Sejmu wskazują, że do planu 5-letniego włączono 74% przyjętych do realizacji wniosków gospodarczo-inwestycyjnych, ogólnej wartości kosztorysowej 68 mld zł, a 64% spośród wniosków organizacyjno-administracyjnych już wprowadzono w życie. Świadczy to niewątpliwie o dużej operatywności organów wykonawczych prezydiów rad narodowych i o docenianiu wagi w wypełnianiu ustawowych obowiązków w stosunku do instytucji wniosków i postulatów ludności.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#WacławMońka">Niemniej jednak przeprowadzane kontrole przez NIK potwierdziły w dość licznych przypadkach różnorodne istniejące uchybienia w zakresie rejestracji i klasyfikacji wniosków, niedocenianie roli organów przedstawicielskich i społecznych rad narodowych w ich realizacji, opóźnienia w informowaniu zainteresowanych wnioskodawców o losie ich propozycji, przesuwanie w nie zawsze uzasadnionych przypadkach terminów realizacji wniosków inwestycyjno-gospodarczych na końcowe lata pięciolatki itp.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#WacławMońka">Zaobserwowane fakty pominięcia w ewidencji wielu wniosków i postulatów natury organizacyjno-administracyjnej, wskazujących na wadliwości funkcjonowania aparatu wykonawczego, niedoceniania wniosków inwestycyjno-gospodarczych z zadeklarowanym udziałem ludności w ich realizacji, nieegzekwowanie sprawozdań od instytucji nie podporządkowanych radom narodowym, brak opracowania konkretnych planów realizacji wniosków i postulatów oraz zbyt mała operatywność pod względem kontroli i nadzoru organów niższych szczebli przez komórki rad wyższych stopni i resorty, nierespektowanie wiążących zaleceń komisji bądź niezasięganie ich opinii — oto niedomagania w dziedzinie realizacji postulatów stwierdzone przez NIK.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#WacławMońka">Należy chyba jednakże stwierdzić, że nie wynikają one ze złej woli, ale raczej ze słabości niektórych jeszcze ogniw aparatu organów terenowych rad narodowych niższych stopni i nie zawsze pełnej umiejętności załatwiania codziennych, bieżących spraw. Na ogół bowiem rady narodowe wykazują dużo zrozumienia i starają się usuwać wskazane im uchybienia i niedociągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#WacławMońka">Zabierając głos, niech mi będzie wolno omówić pokrótce zagadnienie realizacji wniosków i postulatów wyborców na przykładzie woj. olsztyńskiego. Na zorganizowanych 2.254 spotkaniach kandydatów na posłów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i radnych rad narodowych z ludnością Warmii i Mazur — zgłoszono 8.563 wnioski i postulaty. Z tej liczby 4.640 zarejestrowano na szczeblu powiatowym. Z ogólnej ilości zarejestrowanych wniosków i postulatów zakwalifikowano jako postulaty o charakterze gospodarczo-inwestycyjnym 3.444, dla realizacji których konieczne są środki finansowo-materiałowe.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#WacławMońka">Zgłoszone wnioski, to wnioski w przeważającej liczbie wiążące się ze specyficznymi potrzebami określonych powiatów, gromad, miast woj. olsztyńskiego lub dotyczące propozycji rozszerzenia planów gospodarczych, inwestycyjnych — przy czym w przeważającej ilości przypadków dla ich realizacji ludność deklarowała pracę w ramach czynów społecznych. Wiele z tych wniosków jest zbieżnych z planowanymi kierunkami polityki gospodarczej rad narodowych. Świadczy to w zasadzie o właściwym i zgodnym z życzeniami mieszkańców określeniem zadań gospodarczych przez rady narodowe naszego terenu.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#WacławMońka">W wyniku rozpatrzenia i zakwalifikowania wniosków i postulatów gospodarczo-inwestycyjnych przyjęto do realizacji na lata 1965–1970 w skali województwa 2.395 wniosków, co stanowi 69%.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#WacławMońka">Jeśli chodzi o realizację, to dla częściowego zobrazowania podaję, że prezydia rad narodowych powiatowych i niższego stopnia oraz jednostki gospodarcze już do końca I kwartału 1966 r. zrealizowały 315 postulatów -nakładem 34.500 tys. zł, w tym Społeczny Fundusz Budowy Szkół i Internatów — 325 tys. zł, a około 3.775 tys. zł wyniosła wartość czynu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#WacławMońka">Wniosków i postulatów o charakterze organizacyjno-administracyjnym zgłoszono 5.119, co stanowi prawie 60% ogólnej ilości wniosków. Zawierały one szereg uwag krytycznych pod adresem działania terenowych jednostek administracyjnych lub gospodarczych oraz propozycji usprawnieniowych, związanych głównie z koniecznością zmiany przepisów prawnych w określonych dziedzinach naszego życia.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#WacławMońka">Z 5.119 wniosków pozostało do zrealizowania 1.200. I na terenie naszego województwa, mimo poświęcenia przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej wiele uwagi sprawom związanym z realizacją wniosków i postulatów, mimo podjęcia szeregu decyzji dotyczących trybu ich załatwienia przez organy administracji terenowej i instytucje nie podporządkowane radom narodowym, wystąpiły uchybienia, wystąpiły szczególnie w pierwszym okresie po kampanii wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#WacławMońka">Przebieg realizacji wniosków i postulatów analizował wojewódzki zespół poselski na posiedzeniach w dniach 21 grudnia 1965 r. oraz 28 grudnia 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#WacławMońka">Zgodnie z uchwałą WRN oraz z zaleceniami wojewódzkiego zespołu poselskiego, podjętymi już w dniu 21 grudnia 1965 r., przebieg realizacji wniosków i postulatów był kontrolowany przez komisje rad narodowych wszystkich stopni, delegaturę NIK oraz aparat wykonawczy prezydiów rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#WacławMońka">Wyniki tych kontroli zostały omówione na sesjach powiatowych rad narodowych, które zobowiązały swe prezydia do omówienia i podjęcia na posiedzeniach decyzji zmierzających do zapewnienia wykonania założonych programów realizacji postulatów i wniosków wyborców z uwzględnieniem hierarchii i pilności wynikających z nich zadań oraz z uchwał sesji WRN odbytej w dniu 28 czerwca 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#WacławMońka">Zgodnie z postanowieniami tej sesji oraz zaleceniami pokontrolnymi delegatury NIK, Prezydium WRN w porozumieniu z Komisją Mandatową WRN udzieliło kierownikom jednostek szczebla wojewódzkiego oraz przewodniczącym prezydiów PRN dalszych wytycznych w tej sprawie, gdyż ustalenia kontroli wskazywały jednak, że w praktycznej działalności przy ewidencjonowaniu, rozpatrywaniu, kwalifikowaniu orasz realizowaniu w zaplanowanych terminach wniosków i postulatów w niektórych przypadkach prezydia rad narodowych, zwłaszcza stopnia powiatowego i gromadzkiego, nie wykonały w pełni obowiązujących w tym zakresie przepisów i wytycznych.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#WacławMońka">Obecnie można już stwierdzić, że mimo trudności, jakie wyłoniły się przy uzupełnianiu ewidencji, sprawy te zostały w naszym województwie w zasadzie uporządkowane. Można wyrazić przekonanie, że nasza dzisiejsza denata pozwoli na wyczulenie wszystkich zainteresowanych ogniw i to zarówno centralnych, jak i terenowych na postulaty wyborców i nie tylko na te z okresu kampanii wyborczej, lecz na zgłaszane obecnie na spotkaniach poselskich i ludności z radnymi; wzmocni poczucie odpowiedzialności wobec wyborców za ich częstokroć krytyczne, ale zarazem gospodarskie spojrzenie na sprawy, które niejednokrotnie świadczą o dużej wadze organów władzy i administracji państwowej, powołanych do codziennego ich załatwiania.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#WacławMońka">Pragnę zatrzymać uwagę Wysokiej Izby na wąskiej stosunkowo grupie spraw dotyczących przemysłu i handlu oraz usług dla rozwijającego się przemysłu, rolnictwa i bezpośrednich potrzeb ludności. Stanowią one około 10% ogółu wniosków i postulatów wyborców, ale dotyczą istotnych zagadnień bytowych ludności, warunkujących niejednokrotnie prawidłową realizację zadań narodowego planu gospodarczego. Wiemy wszyscy, że podstawowym jego kierunkiem jest dalszy, wszechstronny rozwój sił wytwórczych kraju przy równoczesnym unowocześnieniu struktury ekonomicznej, intensyfikacji zagospodarowania istniejących i nowo powstających mocy produkcyjnych; podniesienie jakości wyrobów na miarę standardów światowych i podniesienie stopy życiowej. A to właśnie wymaga rozwinięcia wielu tradycyjnych, a szczególnie podstawowych dla aktualnych potrzeb różnych nowoczesnych gałęzi usług zarówno w strefie bezpośrednio, jak i niebezpośrednio produkcyjnej. Dały temu wyraz uchwały IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, uchwały VIII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego i powzięta przez Radę Ministrów uchwała nr 203 oraz szereg aktów wykonawczych wydanych w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#WacławMońka">Sprawa usług znajduje pełne odbicie w planie 5-letnim, a szczególnie w planie roku bieżącego, wyodrębniającym nakłady inwestycyjne na ich rozwój w kwocie 565 min zł, wprowadzając ścisłą współzależność produkcji i usług.</u>
          <u xml:id="u-24.23" who="#WacławMońka">Mając na uwadze rozwój rzemiosła, a szczególnie usługowego rzemiosła we wsiach i małych miastach, zastosowano wiele ulg, poważnie złagodzono stopień obciążenia podatkowego usług nierzemieślniczych w dziedzinie gastronomii, przemysłu prywatnego materiałów budowlanych i rolno-spożywczych. Stworzone preferencje wytworzyły dobry klimat dla rozwoju usług we wszystkich pionach własnościowych i trzeba tylko więcej zrozumienia ze strony działaczy gospodarczych i organów wykonawczych prezydiów rad narodowych dla tych spraw w ich praktycznym zastosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-24.24" who="#WacławMońka">W materiałach nie ma wyraźnego rozgraniczenia wniosków wyborców według miejsca zamieszkania. Niemniej jednak 2/3 ogólnej ich liczby zakwalifikowano do załatwienia przez powiatowe rady narodowe. Ponieważ oddzielną grupę stanowią wnioski adresowane do prezydiów gromadzkich rad narodowych — gros wniosków powiatowych dotyczy niewątpliwie małych ośrodków miejskich, na terenie których najdotkliwiej odczuwa się brak wielu podstawowych urządzeń komunalnych, socjalnych, kulturalnych oraz usług dla ludności tychże miast i ich rolniczego zaplecza.</u>
          <u xml:id="u-24.25" who="#WacławMońka">Wiele uwagi tym sprawom, znajdującym się w kręgu zainteresowania Stronnictwa Demokratycznego, poświęcały zainteresowane komisje sejmowe; naprzeciw bolączkom ludności przyszły decyzje państwowe, powołujące fundusz aktywizacji małych miast i fundusz miejski. Mają one na celu stworzenie niezależnie od nakładów przewidzianych na te cele w planie 5-letnim dodatkowych środków dla przyspieszenia gospodarczego i kulturalnego rozwoju mniejszych i dotychczas najbardziej zaniedbanych ośrodków miejskich oraz stopniowego wyrównywania dysproporcji w poziomie warunków bytowych i świadomości społeczno-politycznej wielkich aglomeracji i małych miast. Ale nie tylko. Zaangażowane w bieżącej pięciolatce poważne środki inwestycyjne rolne oraz siły służb rolnych dla rozwoju rolnictwa i poziomu gospodarczego, społecznego i kulturalnego wsi — wymagają wydatnego wzrostu odpowiednich rodzajów usług. Wiele z nich może i powinno być zlokalizowanych w centrum-mikroregionu, jakim jest najczęściej małe miasto. Będą tu wchodziły w grę przeważnie usługi rzemieślnicze i przemysłowe, niezbędne dla zaspokojenia potrzeb wsi i rolnictwa, zwłaszcza branży budowlanej, produkcji wciąż brakujących materiałów budowlanych i remontów konserwacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-24.26" who="#WacławMońka">Z materiałów sprawozdawczych wynika, że tylko 58% zgłoszonych wniosków w dziedzinie przemysłu i usług zostało zakwalifikowanych do realizacji w bieżącej pięciolatce, pozostałe przesunięto na dalsze lata. Istnieje przeto sposobność, aby wykorzystując możliwości, jakie dają oba fundusze, postulaty nie uwzględnione w planie 5-letnim, mogły być realizowane na innej drodze.</u>
          <u xml:id="u-24.27" who="#WacławMońka">Wydaje mi się, że dzięki bardziej wnikliwej analizie wszystkich pozostałych wniosków, nie znajdujących odbicia w planach terenowych zwłaszcza tych, które nie wymagają większych nakładów inwestycyjnych, przy jeszcze mocniejszym zaangażowaniu środków ludności w formie czynów społecznych — wnioski te mogłyby być pozytywnie załatwione. Wymaga to zacieśnienia współpracy rad narodowych z ogniwami komitetów Frontu Jedności Narodu, wzmocnienia kontroli społecznej ze strony komisji rad narodowych, wzmocnienia odpowiedzialności organów wykonawczych za prawidłową realizację wniosków wyborców. Przyczyni się to nie tylko do ugruntowania więzi organów władzy i administracji państwowej z ludnością, ale przyczyni się do lepszego wykorzystania istniejących rezerw zarówno w gospodarce narodowej, jak i w sposobie rozwiązywania bolączek ludności na styku urząd — obywatel, tak często sygnalizowanych w zgłaszanych postulatach i konkretnych propozycjach.</u>
          <u xml:id="u-24.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Leon Olszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#LeonOlszewski">Wysoki Sejmie! Informowanie społeczeństwa województwa białostockiego o programie wyborczym i zawartych w nim zadaniach wywołało nie tylko szeroką dyskusję, ale także wiele wniosków i postulatów ludności. Nie wdając się w. ich szczegółową analizę, chcę tylko podać, że na spotkaniach tych zgłoszono około 10 tys. wniosków i postulatów. Jest to prawie trzykrotny wzrost w stosunku do ilości wniosków zgłoszonych w kampanii wyborczej w 1961 r.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#LeonOlszewski">Co spowodowało ten wzrost? Po pierwsze — zaufanie społeczeństwa do rad narodowych, traktujących w coraz bardziej odpowiedzialny sposób realizację dezyderatów ludności. Po drugie — rozwój aktywności i społecznego zaangażowania wyborców. Po trzecie — bardziej masowy charakter spotkań kandydatów na radnych i posłów z wyborcami.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#LeonOlszewski">Największą liczbę wniosków do realizacji, bo ponad 5.800 wysunięto pod adresem powiatowych rad narodowych. Z pozostałych 1.819 — to wnioski adresowane do gromadzkich rad narodowych, 852 do wojewódzkich rad narodowych. Pod adresem władz centralnych zgłoszono 77 wniosków.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#LeonOlszewski">Jak wynika z powyższych liczb, najwięcej spraw do załatwienia zależy od troski i systematycznej pracy rad narodowych, szczególnie powiatowych i gromadzkich.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#LeonOlszewski">Zgłoszone wnioski można by podzielić na dwie zasadnicze grupy:</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#LeonOlszewski">Pierwsza — dotycząca zagadnień gospodarczych, obejmująca ponad 8.500 wniosków, z tego 3.859 z zakresu inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#LeonOlszewski">Druga — to wnioski zmierzające do usprawnień organizacyjno-administracyjnych, których było około 1200.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#LeonOlszewski">W postulatach zgłoszonych na spotkaniach wiejskich dominowały problemy związane z produkcją rolną, dotyczące scalenia i klasyfikacji gruntów, zwiększenia dostaw nawozów sztucznych, rejonizacji hodowli, złej jakości maszyn i narzędzi rolniczych, braku części zamiennych, elektryfikacji wsi, melioracji, braku materiałów budowlanych, działalności kółek rolniczych, usprawnienia działalności punktów skupu i wielu, wielu innych.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#LeonOlszewski">Z punktu widzenia realizacji tych wniosków można by je podzielić na dwie grupy. Pierwsza, obejmująca ponad 1000 wniosków, nie wymagających nakładów finansowych, lecz usprawnień ogólnoadministracyjnych. Do chwili obecnej zrealizowano 891 wniosków, to jest podstawową część. Przyniosło to w konsekwencji szereg pozytywnych efektów. Uproszczono na przykład procedurę wydawania zezwoleń na budowę.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#LeonOlszewski">Szereg postulowanych spraw rozwiązała ustawa z dnia 11 listopada 1965 r. o wymiarze podatkowym w gromadzkich radach narodowych.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#LeonOlszewski">Niemniej jednak około 270 wniosków nie zostało do obecnej chwili wcielonych w życie. Na przykład, nie osiągnięto większych efektów w poprawie działalności punktów skupu płodów rolnych. W wielu przypadkach załatwienie wniosków ograniczono do powiadomienia wnioskodawcy, że postulat będzie realizowany w miarę możliwości i uznano, że sprawa ta jest już załatwiona. Informacje takie budzą poważne zastrzeżenia wyborców.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#LeonOlszewski">Do spraw materialnych zaliczyć można postulat o przestrzeganiu zasady niewypuszczania na rynek towarów złej jakości. Do dziś trudno w GS nabyć cegłę ceramiczną dobrej jakości, a płacić trzeba jak za I gatunek.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#LeonOlszewski">Mimo poprawy skupu żywca i wzrostu połowów ryb, niewiele poprawiło się zaopatrzenie w produkty mięsne i rybne, zwłaszcza w małych miasteczkach w okresie letnim.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#LeonOlszewski">W dalszym ciągu aktualna jest sprawa opakowań do nawozów sztucznych o trwalszym użytkowaniu, szczególnie tych partii nawozów, które mają być przechowywane zimą.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#LeonOlszewski">W pewnym sensie samoistną grupę stanowią wnioski nie wymagające dużych nakładów finansowo-materialnych. Załatwiono ich około 2.300, to jest 50% wszystkich wniosków o charakterze, gospodarczym. Należą do nich: polepszenie jakości niektórych usług, uruchomienie szeregu punktów sprzedaży, wykonanie remontów itp. Zrealizowano je nakładem 362 mln zł, przy czym 336 zadań wykonano czynami społecznymi o wartości 96,5 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#LeonOlszewski">Jak widać w procesie realizacji wniosków wyborczych poważne znaczenie posiadają czyny społeczne, których ogólna wartość w 1965–1966 r. wynosiła w woj. białostockim 149 mln zł, w tym wkład ludności wynosił 87 mln zł. Są one przez władze miejscowe odpowiednio doceniane.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#LeonOlszewski">Trudnym do rozwiązania problemem było zabezpieczenie izb lekcyjnych, których około 1.500 wynajmowano w domach prywatnych właścicieli. Przejście na 8-letnie nauczanie w szkołach podstawowych jeszcze bardziej pogłębiło i talk już złą sytuację lokalową. Ludność samorzutnie w ramach czynów społecznych dobudowała w 1966 r. 79 izb lekcyjnych. Niewykonanie zadań inwestycyjnych przez niektóre przedsiębiorstwa budowlane, brak materiałów budowlanych utrudniają realizację ustalonych zadań, a tym samym opóźniają również wykonanie ujętych w planach inwestycyjnych wniosków i postulatów, dla których zamierzone nakłady na lata 1966–1970 w sumie 2.670 mln zł zabezpieczały wykonanie 1.289 dezyderatów. Niedostateczna moc przerobowa niektórych przedsiębiorstw budowlanych, braki pokrycia materiałowego już w roku bieżącym wyeliminowały z realizacji zadania wartości około 200 mln zł. Niewątpliwie mieści się w tym i wiele słusznych postulatów wyborców.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#LeonOlszewski">Dość ważnym i nabrzmiałym postulatem jest przyśpieszenie komasacji gruntów. Jak w żadnym z innych województw, około 200 tys. ha, to jest około 17% ziemi w województwie białostockim znajduje się w nadmiernie rozdrobnionej szachownicy. Utrudnia to bardzo wprowadzenie postępu w mechanizacji robót polowych, zastosowanie wiedzy agrotechnicznej i obniża kulturę upraw rolnych. Na wsiach o szczególnie uciążliwej szachownicy średniorolny gospodarz posiada od kilkunastu do kilkudziesięciu, a czasem ponad 100 działek ziemi. Zmniejsza to wydajność z ha od 15 do 20%.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#LeonOlszewski">Chcąc zrealizować chociaż w części dziesiątki postulatów w tej sprawie, rozpoczęliśmy częściowo we wsiach o najmniejszej liczbie gospodarstw komasację społeczną. Nie rozwiązuje to jednak problemu. Stąd obok komasacji społeczno-dobrowolnej jest potrzeba przeprowadzenia również i planowej. Zachodzi również potrzeba zmiany obowiązujących przepisów, które wymagając jednomyślności są hamulcem wykorzystywanym często przez tych, który nie dbają o interes ogółu, lecz tylko o swój własny. Rolnicy białostoccy z zadowoleniem przyjęli wypowiedź w tej sprawie towarzysza Władysława Gomułki I Sekretarza KC PZPR na III Krajowym Zjeździe Kół Ok Rolniczych. Należy więc przyśpieszyć wydanie aktu prawnego, upraszczającego przeprowadzenie komasacji i wprowadzenie na nowe działki.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#LeonOlszewski">Prezydia rad wszystkich stopni kilkakrotnie analizowały realizację postulatów wyborczych. W okresie od 1 czerwca 1965 r. do 31 lipca 1966 r. komisje rad narodowych dokonały w tym zakresie 211 kontroli zarówno w wydziałach powiatowych rad, jak i w innych instytucjach. Przedmiotem kontroli był przebieg rozpatrywania, kwalifikacji i realizacji wniosków zgłoszonych w Okresie kampanii wyborczej, jak i w trakcie kadencji.</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#LeonOlszewski">W dniu 16 listopada 1966 r. Wojewódzka Rada Narodowa w Białymstoku rozpatrywała realizację postulatów, wysuwając odpowiednie propozycje. Mimo jednak najlepszych chęci i troski ze strony rad, wiele z wniosków, szczególnie inwestycyjnych, nie może być załatwionych. Podam tylko, że według szacunkowych danych na realizację tych wniosków potrzeba by było ponad 6 mld zł. Przekracza to istniejące możliwości zarówno finansowe, jak i materiałowe, zabezpieczone w obecnej pięciolatce. Można je jednak chociaż w części załatwić poprzez zwiększenie dotacji na popieranie czynów społecznych, a szczególnie drogowych, oraz przyznanie funduszu aktywizacji małych miast w wysokości co najmniej 160 min zł dla potrzeb woj. białostockiego.</u>
          <u xml:id="u-26.21" who="#LeonOlszewski">Chciałbym przy tej okazji zwrócić uwagę na ten niepokojący fakt, że niestety, dość często wnioski i postulaty dotyczące spraw kultury są w realizacji pomijane na rzecz innych gospodarczych, chociaż nie zawsze o tak doniosłym, jak te pierwsze znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-26.22" who="#LeonOlszewski">Uważam również, że dalsze stałe zainteresowanie i nadzór ze strony rad narodowych, ich komisji, prezydiów oraz terenowych ogniw i instancji, organizacji politycznych i społecznych, jak i komitetów Frontu Jedności Narodu pozwoli na jak najpełniejszą realizację uzasadnionych społecznie i gospodarczo postulatów i wniosków ludności oraz przyczyni się do dalszej aktywności społeczeństwa w realizacji tych zadań przy pomocy inicjatywy i własnego wkładu materialnego samych wnioskodawców.</u>
          <u xml:id="u-26.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Józef Knapik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#JózefKnapik">Wysoki Sejmie! O znaczeniu dzisiejszej debaty nad realizacją zgłoszonych w toku kampanii wyborczej wniosków i postulatów wyborców mówił zarówno poseł sprawozdawca, jak i moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#JózefKnapik">Z zestawień, tabel i liczb wyłaniają się zasadnicze problemy. Od ich realizacji jest zależny zarówno rozwój gospodarczy, jak i polityczny państwa.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#JózefKnapik">Przez te kolumny liczb trzeba zobaczyć stosunek obywatela do poszczególnych zagadnień i odwrotnie — stosunek ludzi odpowiedzialnych za politykę państwa, to jest władzy, zwłaszcza terenowej, do obywatela.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#JózefKnapik">Ze swej strony chciałbym podkreślić wagę omawianego dziś tematu dla dalszego rozwoju socjalistycznego demokratyzmu.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#JózefKnapik">Wybory do Sejmu i rad narodowych są wielką okazją do rozmowy wyborcy z kandydatem na przedstawiciela do organów władzy ludowej. Kandydaci na tle dotychczasowego rozwoju gospodarki narodowej, na tle jej pozytywnych, a często i nieudanych doświadczeń, przedstawiają w programie wyborczym wiele zagadnień, które powinna realizować władza ludowa po to, by stworzyć lepsze warunki do rozwoju kraju i narodu. Wyborcy pytając, proponując, postulując, poprawiają przez to program wyborczy Frontu Jedności Narodu, wnoszą swoje propozycje do narodowego planu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#JózefKnapik">Każdorazowa kampania nie ma zatem charakteru pogoni za tanim efektem propagandowym, natomiast jest w swoim założeniu wnikliwą rozmową ze społeczeństwem, analizowaniem jego małych i dużych życzeń w stosunku do tego składu władzy, który zostanie powołany na drodze wyborów do Sejmu i rad narodowych. W wyniku tego systemu i tych zobowiązań, każdy kolejny Sejm i rady narodowe biorą na siebie wcale niebagatelny ciężar odpowiedzialnego rozliczenia się z zarejestrowanych postulatów, ciężar i obowiązek faktycznego odpowiedzenia na te wszystkie problemy, które zostały zgłoszone pod ich adresem.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#JózefKnapik">Dzisiejsza debata sejmowa, która się toczy nad sprawozdaniem posła Franciszka Szczerbala, jest odpowiedzią na pytania wyborców: jak jesteśmy traktowani? Kto wsłuchuje się w nasze życzenia? Kto i czy myśli o nich w czasie trwania kadencji Sejmu i rad narodowych?</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#JózefKnapik">Debata jest tym ważniejsza, że wnioski i postulaty ludności stały się trwałą instytucją państwa socjalistycznego. Przybierają one wprawdzie na sile w okresie kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych, towarzyszą jednakże całości życia politycznego i społecznego kraju. Są nieodłączne od każdej kampanii sprawozdawczo-wyborczej partii i stronnictw politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych. Są one również nieodłączne od normalnych, okresowych spotkań posłów i radnych z wyborcami. Jest to instytucja nierozłączna z procesem pogłębiającej i poszerzającej się demokratyzacji życia publicznego w kraju.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#JózefKnapik">Elementem wyzwalającym postulaty i wnioski natury gospodarczej jest ciągle jeszcze nierównomierny rozwój ekonomiczny naszego kraju. W związku z budową coraz to nowych zakładów przemysłowych rodzą się słuszne i mniej słuszne postulaty żądające dalszej, dużej i małej industrializacji.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#JózefKnapik">Na przykład ziemia kielecka, skąd jestem posłem jest pod tym względem charakterystycznym przykładem. Dysproporcje występują tutaj nie tylko w dziedzinie uprzemysłowienia, ale jeszcze ostrzej w dziedzinie oświaty, służby zdrowia, gospodarki komunalnej i urządzeń kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#JózefKnapik">Dysproporcje te powodują, że w czasie każdej wielkiej kampanii politycznej społeczeństwo Kielecczyzny — posługując się porównawczo wskaźnikami ogólnokrajowymi — w wymienionych dziedzinach zgłasza najwięcej postulatów. Natomiast możliwości ich pełnej realizacji są bardzo ograniczone ze względu na ciągle niedostateczne środki.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#JózefKnapik">Tak więc nierównomierny rozwój kraju, miast i wsi to źródło wielu słusznych, choć nie zawsze realnych w określonym czasie wniosków i postulatów. Jest to jednak uzasadnione dążenie ku lepszemu, wyzwolone w naszym państwie przez ustrój socjalistyczny.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#JózefKnapik">Postulaty o charakterze gospodarczym mają jeszcze to znaczenie, że zawierają nie tylko żądanie, ale i ofertę ze strony społeczeństwa. Na ogólną wartość 74 mld zł zgłoszonych w postulatach kampanii wyborczej 1965 r. ludność oferowała pokrycie sumy 10 mld zł ze swoich środków. Wprawdzie stanowi to niecałą 1/7 wartości postulowanych inwestycji, niemniej jednak ta 1/7 ma swoją wielką wymowę — świadczy o głębokim zaangażowaniu. Głęboka jest świadomość obywateli o potrzebie osobistego angażowania pracy i środków, aby osiągnąć określony cel i zbliżyć własne życie do życia tych mieszkańców, których rozwój ekonomiczny kraju uprzywilejował szybszym załatwieniem ich postulatów.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#JózefKnapik">Inny charakter mają wnioski dotyczące zmian w stosunkach władza — obywatel. Na tle rozwoju samodzielności władzy terenowej, poszerzenia odpowiedzialności rad narodowych, narosły warunki, w których istotną rolę odgrywa przedstawiciel władzy i to tej władzy najbardziej uterenowionej, powiatowej, a nawet gromadzkiej rady narodowej. Duża część tych postulatów nie tylko sygnalizuje takie czy inne niedopatrzenia, ale również i stawia konkretne propozycje, jak te niewłaściwe zjawiska usunąć.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#JózefKnapik">Różnica między jedną a drugą grupą wniosków jest zasadnicza. O ile wnioski z pierwszej grupy można przyjąć do planów i realizować, chociaż niestety nie zawsze w postulowanym czasie, o ile braki wynikające ze złej produkcji czy wykonawstwa można usunąć, o tyle błędów wynikających ze stosunku człowieka do człowieka nie można wykorzenić zarządzeniem, chociażby najwyższej władzy państwowej. Postulaty w tej dziedzinie sygnalizują konieczność nie tylko wnikliwej kontroli, ale również otwartego, odpowiedzialnego za powierzone sprawy, państwowego wychowywania pracowników aparatu władzy terenowej.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#JózefKnapik">Ujawnione między innymi w materiałach Najwyższej Izby Kontroli powierzchowne odpowiedzi na wnioski wyborców przez poszczególne organy rad narodowych są wyraźnym dowodem, że ogromna ilość z tych wniosków, dotyczących pracy i sposobu załatwiania spraw przez aparat rządzenia, jest oparta na rzeczywistych faktach, wynikających z niedociągnięć, przegięć, kumoterstwa, braku kultury administracyjnej i tym podobnych negatywnych zjawisk, towarzyszących rozwojowi naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#JózefKnapik">Społeczeństwo polskie jest dojrzałe do pełnego życia politycznego i społecznego, chce tkwić w tym życiu, chce za nie ponosić współodpowiedzialność i odgrywać w nim aktywną rolę. Wymaga to, aby nie zbywać obywatela byle obietnicą, ani podchodzić do jego życiowych spraw w sposób wyłącznie administracyjny. Poprzez wnioski i postulaty społeczeństwo widzi i ocenia. Ta umiejętność oceny jest również w dużej mierze dorobkiem naszej formacji ustrojowej, wychowywania w duchu poszanowania człowieka, w duchu rozwoju demokracji socjalistycznej. Bowiem istotą rozwoju tej demokracji jest pełne widzenie jednostki, jej potrzeb, jej osobowości pod warunkiem, że jednostka nie kieruje się ciasnym partykularyzmem, antyspołecznym egoizmem, ale widzi siebie i realizację własnych ambicji w oparciu o interes społeczny.</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#JózefKnapik">Wysoka Izbo! Spotkania posłów z wyborcami — to, obok instytucji sejmowych komisji, najbardziej miarodajny sprawdzian i decydujące ogniwo dalszego rozwoju socjalistycznego parlamentaryzmu. Nasuwa się zatem pytanie, jaki powinien być wiodący temat tych spotkań, wokół jakiej problematyki należałoby przede wszystkim koncentrować uwagę uczestników spotkania posła z wyborcami, ażeby w rezultacie tego dialogu obie strony zyskiwały przeświadczenie realnego wpływu na ulepszenie sytuacji ekonomicznej i kulturalnej danego rejonu Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-28.18" who="#JózefKnapik">Wydaje się rozwiązaniem najsłuszniejszym, ażeby przynajmniej dwa razy do roku spotkania te były poświęcone sprawie wykonywania terenowego odcinka planu narodowego. Wyborca rzetelnie poinformowany o rzeczowych szczegółach wykonywania planu w terenie, podlegającym zasięgowi jego obserwacji bezpośrednich, uzyska możność osobistego zaangażowania się w pomoc państwu ludowemu tam, gdzie ów plan terenowy wydaje się być zagrożony.</u>
          <u xml:id="u-28.19" who="#JózefKnapik">Nie jest bowiem praktyką słuszną, jeśli wnioski wyborców wpływające na treść planu terenowego są stawiane publicznie, a rozliczanie się z wykonawstwa tegoż planu odbywa się w kręgu ściśle administracyjnym. Nie wystarczy w postulowanych sprawozdaniach ograniczać się do suchych danych statystycznych. Oprócz informacji rzeczowej, dostępnej dla każdego obywatela, nieodzowny jest element rozmowy politycznej podczas omawianych spotkań.</u>
          <u xml:id="u-28.20" who="#JózefKnapik">Jak wykazuje doświadczenie, nawet tam, gdzie dyskutuje się z wyborcami o szczegółach terenowego odcinka planu narodowego, utarł się zwyczaj przekształcania takich spotkań w celowe i pożyteczne, ale przy innej okazji — narady produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-28.21" who="#JózefKnapik">Sądzę, Wysoka Izbo, że wyciąganie z tego stanu rzeczy jednostronnie pochopnego wniosku, iż nasz wyborca jest apolityczny, byłoby najgłębiej sprzeczne zarówno z prawdą o Polakach, jak i z fundamentalnymi zasadami socjalistycznego ludowładztwa. Najwyższy czas, żebyśmy poddali wnikliwej rewizji ową nie pisaną, ale niebezpiecznie utrwalającą się w wielu okręgach konwencję, w myśl której poseł na spotkaniu z wyborcami, uczestniczy jedynie w produkcyjnej czy administracyjnej naradzie. Dyskusja o blaskach i cieniach realizacji planu terenowego, będąc z jednej strony istotną pomocą w jej usprawnieniu, z drugiej strony stwarza najbardziej naturalną i sprzyjającą okazję do organicznego — a nie mechanicznego wiązania gospodarczej problematyki terenu z ogólnonarodowym i międzynarodowym tłem politycznym, po prostu — z polityką.</u>
          <u xml:id="u-28.22" who="#JózefKnapik">Krytyczna, a więc najbardziej korzystna, bo rozwojowa kontynuacja budowy socjalizmu w naszym kraju, może się odbywać tylko w oparciu o szeroki dialog ze społeczeństwem. Dialog ten, toczący się podczas kampanii wyborczych, powinien być kontynuowany podczas każdego spotkania z wyborcami, obojętnie czy to posła na Sejm, czy członka rady narodowej.</u>
          <u xml:id="u-28.23" who="#JózefKnapik">Społeczeństwo polskie wykazało w ciągu istnienia Polski Ludowej dwukrotnie wielką dojrzałość polityczną. Po raz pierwszy w latach 1944–1947, kiedy to przystąpiło do budowy socjalistycznego ustroju społeczno-gospodarczego; po raz drugi w roku 1956, kiedy zaakceptowało najwłaściwszą, najbardziej odpowiadającą duchowi naszego narodu, a więc najbardziej polską drogę budowy socjalizmu. Społeczeństwo nie dyskutuje z ustrojem językiem wniosków, bo świadomie go zaakceptowało, ale dyskutuje o ustroju z pozycji troski o krytyczną kontynuację socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-28.24" who="#JózefKnapik">Jeżeli na spotkaniach z wyborcami rzadko padają pytania czy występują problemy związane z konkretną sytuacją polityczną, to — nie dlatego, żeby społeczeństwo było odpolitycznione, ale dlatego, że utarł się taki zwyczaj. Skądinąd wiemy, że społeczeństwo jest zdolne do tworzenia własnego komentarza, który w konsekwencji jest zgodny z patriotycznym interesem Polski.</u>
          <u xml:id="u-28.25" who="#JózefKnapik">Dowiódł tego rzeczowy, krytyczny stosunek do wielu zagadnień, które może nie w intencji, ale na pewno w realizacji dalekie były od troski o sprawy i interesy tej Polski, w której żyjemy. Dlatego jest rzeczą nieodzowną, by informacja o wielu zjawiskach politycznych w kraju i w świecie była szybsza, szersza i bardziej wnikliwa. To poszerzenie informacji wpłynęłoby korzystnie na nastroje ludzi, którzy przy słusznie nie krępowanej możliwości korzystania z ogólnie dostępnych środków przekazu czerpią informacje często jednostronne z zagranicznych ośrodków propagandy, natomiast na zebraniach nie pytają o te sprawy z obawy, że złamią ustaloną zwyczajowo konwencję. Poszerzenie i aktualizacja informacji politycznej może być także najskuteczniejszą kontrakcją przeciwko emitowanej, a następnie szeptanej propagandzie antypolskiej.</u>
          <u xml:id="u-28.26" who="#JózefKnapik">Wbrew powierzchownym obserwacjom jesteśmy narodem głęboko upolitycznionym, co jest podstawą naszych osiągnięć w budowie socjalizmu. Temu stanowi faktycznemu należy nieustannie wychodzić naprzeciw. Dotyczy to również problemów światopoglądowych. I znowu, gdybyśmy z obserwowanej rzadkości występowania tych zagadnień na spotkaniach z wyborcami wysnuwali wniosek, że dowodzi to braku zainteresowania w tej dziedzinie, byłby to wniosek błędny, krzywdzący wyznawców światopoglądów, mających prawo obywatelstwa w naszym państwie. I tak na przykład nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Watykanem byłoby powitane jako realizacja powszechnego i jednego z najbardziej nabrzmiałych ogólnonarodowych postulatów. Podkreślam, że nie chodzi o bezproblemowy, taktyczny kompromis. Chodzi o historyczny i ideologiczny precedens normalizacji stosunków między kościołem a rzeczywistością socjalistyczną, której świadomymi współbudowniczymi z pobudek ideowych są także ludzie wierzący.</u>
          <u xml:id="u-28.27" who="#JózefKnapik">Wysoki Sejmie! Doceniając instytucję wniosków i postulatów, należy stwierdzić, że dalszy rozwój tej instytucji jest jednym z najważniejszych ogniw rozwijającej się demokratyzacji życia publicznego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-28.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#CzesławWycech">Obecnie zabierze głos wiceprezes Rady Ministrów obywatel Zenon Nowak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#ZenonNowak">Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata nad sprawozdaniem Komisji Spraw Wewnętrznych ze sposobu i stopnia realizacji wniosków i postulatów wymaga, aby także rząd poinformował Wysoki Sejm zarówno o tym, co w tej dziedzinie zostało zrobione, jak i co do ogólnych kierunków dalszego postępowania odnośnie załatwiania problemów, które dominowały w treści wniosków i postulatów. Ranga tematu jest doniosła, bowiem instytucja wniosków i postulatów nie jest tylko określoną formą skwitowania dyskusji przedwyborczych, lecz zgodnie z postanowieniem Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowi jeden z najistotniejszych elementów funkcjonowania naszego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#ZenonNowak">Dyskusja nad projektem 5-letniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966–1970 zakończona uchwałą Sejmu z listopada ubiegłego roku, zwalnia mnie od omawiania tych zagadnień, które znalazły syntetyczne ujęcie w planie i stanowiły równocześnie zabezpieczenie realizacji podstawowych wniosków i postulatów ludności. Dalsza konkretyzacja planu 5-letniego w przekrojach terenowych następuje i nastąpi w radach narodowych. Fakt, że ponad 80% ogółu zarejestrowanych wniosków dotyczy spraw leżących w gestii rad narodowych, stwarza zatem przesłanki do względnie pełnego zbilansowania wniosków uznanych za realne ze środkami i zadaniami ujętymi w planie. O formach i trybie ewidencjonowania oraz załatwiania wniosków i postulatów stanowiło pismo okólne Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 1965 r. Zarówno materiały będące w dyspozycji Urzędu Rady Ministrów, jak i wyniki kontroli dokonanych w roku ubiegłym przez Najwyższą Izbę Kontroli świadczą, że w znacznej większości zalecenia wytycznych z 3 czerwca 1965 r. zostały wykonane. Taki pogląd wyraził na tę sprawę również poseł sprawozdawca. Faktem jest jednak, że w niektórych przypadkach zarówno ewidencjonowanie, jak i tryb załatwiania spraw odbiegły merytorycznie i formalnie od zasad ustalonych przez rząd. Dlatego też pragnę zapewnić Wysoki Sejm, że w wyniku dzisiejszej debaty zostaną wydane stosowne zalecenia co do weryfikacji wniosków, dalszego ujednolicenia ich ewidencji oraz kontroli ich realizacji. Musimy bowiem konsekwentnie domagać się od wszystkich ogniw i szczebli władz państwowych przestrzegania podstawowych zasad dobrych obyczajów i dobrej roboty.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#ZenonNowak">Jeśli instytucję wniosków traktujemy jako jeden z instrumentów współrządzenia, jeśli społeczeństwo zgłaszało wnioski, które w ogromnym odsetku świadczyły o wysokiej dojrzałości i wyrobieniu społeczno-politycznym ludności, o poparciu dla programu wyborczego Frontu Jedności Narodu, to wszelkie przejawy lekceważenia tych wniosków, biurokracji, unikania krytyki, muszą być energicznie zwalczane.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#ZenonNowak">Plany rozwoju poszczególnych terenów doznały poprzez wnioski i postulaty ludności cennego wzbogacenia w toku dyskusji nad programami wyborczymi i nad kolejnymi wersjami planu 5-letniego. Wnioski i postulaty pozwoliły na wysondowanie opinii społecznej co do hierarchii potrzeb i odczuwanych braków, wskazały na przejawy marnotrawstwa i na liczne źródła rezerw. Wiele ustaleń ogólnogospodarczych, szereg poczynań rządu i prezydiów rad stanowi pośrednią realizację tych postulatów ludności lub stwarza warunki dla takiej realizacji. W sprawozdaniu Komisji Spraw Wewnętrznych stosunkowo obszernie omówione zostały również poczynania rządu w obecnej kadencji, związane z realizacją postulatów. Na tle ich oceny referat posła sprawozdawcy wysuwa pewne postulaty, do których czuję się w obowiązku ustosunkować. Niektóre jednak zagadnienia, chociaż już ujęte w referacie, wymagają dodatkowego naświetlenia.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#ZenonNowak">Przepisy prawne i globalne zadania planów wieloletnich wskazują ogólne cele, do których dążymy, ustalają hierarchię tychże celów i zadań oraz zabezpieczają środki dla ich wykonania. Przepisy prawne mają charakter powszechny, a zadania planów wieloletnich wymagają wielostronnej konkretyzacji co do czasu, miejsca, wykonawcy itp. Cechę szczególną obecnego etapu stanowią dodatkowo istotne zmiany w naszym modelu planowania i zarządzania, które wprowadzamy w naszej gospodarce w oparciu o ustalenia IV Zjazdu i IV Plenum KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#ZenonNowak">Dla interesującego nas dzisiaj tematu szczególnie dwie grupy zmian posiadają specjalne znaczenie. Są nimi tendencja do decentralizacji decyzji gospodarczych i wprowadzenie systemu planowych rezerw. Ramowość planów gospodarczych, proces przesuwania decyzji w dół oraz system rezerw stwarzają warunki, w których organy władz i administracji mogą dysponować pewnym polem swobodnego manewru w dostosowaniu do wyłaniających się możliwości, mogą zatem również te możliwości wykorzystać dla realizacji niektórych wniosków i postulatów. W tym samym kierunku działa również przyjęta w plamę na lata 1966–1970 zasada ostrożnego formułowania wskaźników wzrostu, która w warunkach pomyślnego przebiegu realizacji planów stwarza szanse zwiększenia rezerw i możliwości ich przeznaczenia na cele nie ujęte w uchwalonych planach. Stąd w odniesieniu do postulatów i wniosków społeczeństwa czy postulatów wysuwanych przez organy władz wymagają pewnej zmiany dotychczasowe kryteria ocen realności wniosków, a w ślad za tym potrzeba ich weryfikacji, gdyż wnioski, które choć słuszne, często zostały uznane za niemożliwe do realizacji w chwili obecnej i trzeba się temu jeszcze raz przyjrzeć.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#ZenonNowak">Z bogatej tematyki, którą reprezentują wnioski i postulaty, chciałbym zatrzymać się nad niektórymi zagadnieniami, które w całokształcie zewidencjonowanych wniosków mają największy ciężar gatunkowy i są najsilniej odczuwane przez Społeczeństwo oraz wymagają dodatkowych wyjaśnień i ustosunkowania się na tle dzisiejszej debaty.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#ZenonNowak">Od okresu wyborów nastąpiła odczuwalna poprawa ilościowa, a częściowo także jakościowa zaopatrzenia rynku w towar. Poprawa ta nie ma jeszcze w pełni cech trwałości i powszechności. Dlatego musimy nadal śledzić z uwagą sytuację rynkową, aby możliwie najlepiej zaspokajać potrzeby ludności, ograniczyć rozpiętość w zaopatrzeniu poszczególnych terenów. Nadal niezadowalający jest stan zaopatrzenia rynku w niektóre artykuły przemysłowe. W tej dziedzinie rząd podjął szereg poczynań zmierzających do unowocześnienia produkcji, wzbogacenia jej asortymentów i podniesienia jej jakości.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#ZenonNowak">Ważnym czynnikiem w zaopatrzeniu ludności jest i pozostanie sprawność pracy naszego handlu. Rozszerzamy w znacznej mierze w drodze inwestycji pozalimitowych naszą sieć placówek detalicznych, dokonujemy zmian w organizacji pracy sklepów, godzin ich otwarcia itd.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#ZenonNowak">Sprawy gastronomii, przedmiot wielu słusznych utyskiwań ludności i wielu zresztą krytycznych wystąpień obywateli posłów, znalazły się również na warsztacie prac rządu. Kompleksowy program poprawy gastronomii został zatwierdzony w listopadzie 1966 r. przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów z zabezpieczeniem środków i warunków jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#ZenonNowak">Wiele wniosków i postulatów dotyczyło poprawy w zaspokojeniu potrzeb ludności miast i wsi w dziedzinie usług. Było tu zresztą dziś dużo mowy na ten temat. Można stwierdzić, że uzasadnione postulaty znalazły uwzględnienie w uchwale Rady Ministrów z 1965 r. o rozwoju usług dla ludności w latach 1966–1970 oraz w terenowych programach rozwoju tych usług. Założony globalny wzrost wartości usług dla ludności wynosi na okres do 1970 r. 78% w jednostkach gospodarki uspołecznionej, a o 60% w rzemiośle indywidualnym. Zatrudnienie w usługach w pionie drobnej wytwórczości ma wzrosnąć o 1/3. Istotne znaczenie ma fakt przyznania specjalnych ulg dla rozwoju usług we wsiach i małych miasteczkach. Podjęte decyzje nie dają jednak automatycznie pewności ich wykonania. Władze terenowe i centralne zobowiązane są więc skrupulatnie śledzić przebieg realizacji programu i operatywnie usuwać trudności, które już teraz stają się widoczne, a wiążą się głównie z poślizgami w robotach inwestycyjnych i budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#ZenonNowak">Niemniej jednak trudno nie zgodzić się z głosami w dzisiejszej dyskusji, że tempo rozwoju usług, zwłaszcza na wsi, jest nadal niedostateczne. Toteż będziemy dążyli, aby ustalone programy, w szczególności odnoszące się do wsi, traktować jako zadania minimalne i gdzie tylko można je rozszerzać.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#ZenonNowak">Kompleksowe rozpatrzenie zagadnień ekonomicznych i prawno-organizacyjnych rzemiosła doprowadziło do uchwalenia ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników, wydania przepisów o administracji przemysłowej, o systemie podatkowym, sytuacji lokalowej, zaopatrzeniu materiałowym itd. Skutki tej polityki zaczynają już być widoczne. Według niepełnych danych przyrost zakładów rzemieślniczych w jednym roku 1966 wyniósł około 7,5 tys. wobec 4.8 tys. za cały okres ubiegłego pięciolecia. Relacje te są jeszcze korzystniejsze w odniesieniu do liczby zatrudnionych. Niezależnie od zadań i ustaleń objętych planem na lata 1966–1970 rząd podjął szereg kroków, które powinny poważnie przyczynić się do rozwiązywania problemów aktywizacji małych miast i istniejących tam nadwyżek siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#ZenonNowak">Są nimi uchwały i rozporządzenia o funduszu aktywizacji małych miast, o funduszu miejskim oraz przepisy o możliwości realizacji niektórych inwestycji szybko rentujących się i inwestycji drobnych poza limitem. Samych tylko inwestycji drobnych w 1966 r. zrealizowano na sumę około 3,4 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#ZenonNowak">Dodatkowe możliwości aktywizacji niektórych miejscowości stwarza również deglomeracja Warszawy, o czym tu mówiła towarzyszka posłanka z województwa warszawskiego. Mimo piętrzących się trudności jest ona pomyślnie realizowana i przypuszczam, że damy sobie jednakże z nią radę.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#ZenonNowak">Prezydia wojewódzkich rad narodowych opracowały również programy rozwoju pracy nakładczej. Przyrost zatrudnienia pracy nakładczej ma według tych programów w latach 1966–1970 objąć 77 tys. osób, co stanowi wzrost o 80% w stosunku do 1965 r. Wcielenie w życie tych programów powinno przyczyniać się do rozładowania problemu lokalnych nadwyżek kobiecych rąk roboczych.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#ZenonNowak">Znane są Wysokiemu Sejmowi ogólne wielkości i wskaźniki dotyczące rozwoju ochrony zdrowia w okresie lat 1966–1970. Znane są również przyczyny, dla których zamierzenia te nie mogą być zwiększone do granic zaspokajających już obecnie wszystkie uzasadnione potrzeby, a które znajdowały wyraz w wielu postulatach. I to trzeba sobie jasno i wyraźnie powiedzieć, że nie będziemy mogli wielu z tych postulatów wypełnić.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#ZenonNowak">Zważywszy elastyczność ustaleń planu i ewentualność ujawniania się nowych możliwości w toku jego realizacji rząd wyraził zgodę na opracowanie dokumentacji dla 14 dodatkowych szpitali i 5 zakładów pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-30.18" who="#ZenonNowak">Z zagadnień inwestycyjnych w zakresie komunikacji na czoło wysuwały się: budowa nowych linii kolejowych, ich elektryfikacja, wprowadzenie trakcji spalinowej, odbudowa nieczynnych linii, budowa dworców, przystanków, wiaduktów, przejazdów itd.</u>
          <u xml:id="u-30.19" who="#ZenonNowak">Jest rzeczą zrozumiałą, że realizacja tych postulatów może następować jedynie na podstawie rachunku ekonomicznego i etapowo w miarę posiadanych środków i potencjału wykonawstwa.</u>
          <u xml:id="u-30.20" who="#ZenonNowak">W znacznym odsetku zrealizowane zostały już, względnie są w trakcie realizacji, Wnioski odnoszące się do zagadnień eksploatacyjnych. W ich wyniku wprowadzono nowe pociągi do pracy, zwiększono częstotliwość i szybkość pociągów pasażerskich, uruchomiono nowe przystanki osobowe. W komunikacji autobusowej wymieniono na nowe 6 tys. przystanków na ogólną ich liczbę 25 tys., zbudowano 500 przystanków pod dachem, wyremontowano 30 dworców. Postulaty związane ze zmianami rozkładu jazdy pociągów i autobusów realizowane są permanentnie przy ścisłej synchronizacji trakcji kolejowej i autobusowej. Wprowadzenie tych zmian w życie wymaga jednak często dłuższego okresu czasu. Nie usprawiedliwia to oczywiście tych wszystkich zaniedbań, które były przedmiotem zarzutów posła-referenta, a dotyczyły DOKP i PKS.</u>
          <u xml:id="u-30.21" who="#ZenonNowak">Wśród wniosków i postulatów ludności miejskiej na czoło wysuwają się sprawy gospodarki mieszkaniowej i komunalnej. Sprawy te były i są w centrum uwagi rządu i rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-30.22" who="#ZenonNowak">W 1965 r. dokonaliśmy zasadniczych zmian polityki mieszkaniowej, kładąc główny nacisk na spółdzielcze formy zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ludności w nowym budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-30.23" who="#ZenonNowak">Szukamy możliwości dalszego zwiększania zarówno rozmiarów, jak i standardów budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-30.24" who="#ZenonNowak">Jak wiadomo w planach dwuletnich w okresie lat 1968–1970 zostanie również przez rząd rozpatrzona sprawa możliwości zwiększenia w skali do 100 tys. izb rozmiarów miejskiego budownictwa mieszkaniowego ponad wielkości określone w planie 5-letnim. Skonkretyzowanie tej wielkości będzie zależne od wyników realizacji planu budownictwa mieszkaniowego w 1947 r. oraz od realnych możliwości zwiększenia produkcji materiałów budowlanych i potencjału przedsiębiorstw wykonawczych w latach 1968–1970.</u>
          <u xml:id="u-30.25" who="#ZenonNowak">W roku 1966 w wyniku zmiany czynszów gospodarka mieszkaniowa uzyskała znacznie wyższe środki na remonty bieżące od kwot roku 1965. Ten poważny wzrost nakładów stworzył oczywiście problemy przystosowania do zaistniałych możliwości potencjału wykonawstwa remontów, co wiązało się z rozbudową zaplecza remontowego, usprzętowienia, odpowiedniego zwiększenia zaopatrzenia materiałowego. Sprawy te były przedmiotem stałych interwencji i doraźnych poczynań rządu. Postulat zawarty w sprawozdaniu Komisji, co do poprawy zaopatrzenia materiałowego na potrzeby remontów, znalazł już pełne odbicie w postanowieniach Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, podjętych w dniu 3 bieżącego miesiąca.</u>
          <u xml:id="u-30.26" who="#ZenonNowak">Decyzje podjęte przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów stanowią równocześnie realizację dezyderatów, które Wysoki Sejm sformułował pod adresem rządu w dniu 21 kwietnia 1966 r. w wyniku debaty nad informacją Ministra Gospodarki Komunalnej na temat aktualnej sytuacji w gospodarce mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-30.27" who="#ZenonNowak">Pragnę poinformować, że mimo występujących trudności, realizacja robót remontowych w roku 1966 przebiegała względnie zadowalająco. W remontach bieżących plan na rok 1966, wyższy o 34% od planu roku 1965, wykonano w 104%. W remontach kapitalnych plan wykonano w 99,5%. Zarysowała się również pewna poprawa w jakości remontów. W wyniku rosnących środków, zwiększenia kontroli i nadzoru, między innymi poprzez rozwój samorządu mieszkańców, usprawnienia pracy w administracjach, uległa pewnej poprawie również obsługa domów i ich mieszkańców. Pełniejsze i bardziej widoczne efekty nastąpią jednak później, w miarę realizacji opracowanych przez rady narodowe programów poprawy całokształtu gospodarki mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-30.28" who="#ZenonNowak">Rząd z całą skrupulatnością rozpatrzy również uwagi dotyczące przystosowania przepisów prawa lokalowego do aktualnych kierunków polityki mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-30.29" who="#ZenonNowak">W referacie posła sprawozdawcy wysunięto postulat wprowadzenia odpłatności za użytkowanie terenów w miastach i osiedlach. Zwolennicy wprowadzenia odpłatności wiążą z tym zabiegiem nadzieję, że opłaty za użytkowanie będą skutecznym hamulcem przed niedostatecznie intensywnym wykorzystaniem terenów na cele nierolnicze. Sprawy te są jednak trudne. Obok dodatnich bodźców waloryzacja terenów, o czyim wiemy z dawnych doświadczeń własnych i aktualnych innych krajów, rodzi, niestety, również szereg skutków niepożądanych. Pragnę zatem zapewnić Wysoki Sejm, że rząd rozpatrzy wnikliwie dezyderaty w tej sprawie. W celu zabezpieczenia intensyfikacji użytkowania terenów rząd:</u>
          <u xml:id="u-30.30" who="#ZenonNowak">— wydał polecenie opracowania wskaźników wykorzystania terenów dla nierolniczych użytkowników,</u>
          <u xml:id="u-30.31" who="#ZenonNowak">— podjął w roku 1965 akcję weryfikacji, czy poszczególni użytkownicy nie władają zbędnymi dla nich działkami i terenami; akcja ta jest obecnie podsumowywana i wyniki jej poddawane ocenie na szczeblu centralnym;</u>
          <u xml:id="u-30.32" who="#ZenonNowak">— w roku 1966 podjął uchwałę o ochronie użytków rolnych; uchwała ta stanowi m.in., że przekazywanie użytków rolnych na cele nierolnicze powinno następować odpłatnie.</u>
          <u xml:id="u-30.33" who="#ZenonNowak">Wydaje się, że doświadczenia uzyskane w wyniku wprowadzenia odpłatności za użytki rolne będą mogły być wykorzystane dla ustalenia zasad odpłatności i za użytkowanie wszelkich terenów na obszarze miast i osiedli.</u>
          <u xml:id="u-30.34" who="#ZenonNowak">Poważną część postulatów wyborców zajmuje problematyka zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, usprawnienia skupu produktów rolnych, przemysłu rolnego i owocowo-warzywnego oraz wszelkiego rodzaju usług dla wsi.</u>
          <u xml:id="u-30.35" who="#ZenonNowak">Dla poprawienia sytuacji w skupie i stworzenia warunków dla zagospodarowania zwiększających się dostaw produktów rolnych zrealizowany zostanie w bieżącej pięciolatce program zwiększenia powierzchni magazynów, przechowalni i chłodni, poważne środki przeznaczone są na budowę punktów skupu, pawilonów i sklepów, na urządzenia techniczne itd.</u>
          <u xml:id="u-30.36" who="#ZenonNowak">Już w 1966 r. spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu kosztem ponad 3 mld zł oddała do użytku blisko 3.200 różnego rodzaju obiektów, a w planie tej spółdzielczości na lata 1966–1970 tylko w zakresie budownictwa magazynowego i punktów skupu przewiduje się wybudować łącznie ponad 13 tys. obiektów.</u>
          <u xml:id="u-30.37" who="#ZenonNowak">Podjęto szereg środków zmierzających do realizacji postulatów w zakresie usprawnienia skupu produktów rolnych, a dotyczących głównie zapewnienia prawidłowych warunków odbioru pod względem ilościowo-jakościowym, sprawniejszej obsługi rolników-dostawców, a także bezpośredniego odbioru produktów rolnych u producentów.</u>
          <u xml:id="u-30.38" who="#ZenonNowak">W zakresie poprawienia prawidłowości oceny jakościowej skupowanych surowców rolniczych, niezależnie od działających w punktach skupu komisji kontroli społecznej, podjęto szereg dodatkowych środków. Należy do nich m.in. powołanie komisji nadzoru spędów i klasyfikacji, które kontrolują prawidłowość oceny jakościowej zwierząt rzeźnych, mleka i jaj.</u>
          <u xml:id="u-30.39" who="#ZenonNowak">Warunki stabilizacji produkcji rolniczej oraz możliwości specjalizowania się w uprawie określonych roślin stworzono przez wprowadzenie wieloletnich umów w kontraktacji większości produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-30.40" who="#ZenonNowak">Ogólny rozwój społeczno-gospodarczy wsi wywołał duże zainteresowanie problematyką budownictwa wiejskiego na terenie całego kraju, a w tym również zagadnieniem remontów, zwłaszcza w województwach zachodnich i północnych.</u>
          <u xml:id="u-30.41" who="#ZenonNowak">Wnioski i postulaty w sprawie stworzenia lepszych warunków dla budownictwa wiejskiego realizuje się przede wszystkim przez zwiększenie usług budowlanych i wydatną poprawę zaopatrzenia wsi w materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-30.42" who="#ZenonNowak">Podjęta w ostatnim czasie uchwała KERM przewiduje zwiększenie produkcji materiałów ściennych przez przemysł kluczowy, terenowy i pion spółdzielczy. Wprowadzono specjalne ulgi podatkowe dla przedsiębiorstw wytwarzających materiały budowlane. Nowo zakładane prywatne zakłady wytwarzające materiały ścienne i dachowe oraz zakłady wytwarzające wapno palone i gips, korzystać mogą z dwuletnich zwolnień od podatku obrotowego i dochodowego, podobnie jak zakłady rzemieślnicze.</u>
          <u xml:id="u-30.43" who="#ZenonNowak">Dla stworzenia dodatkowych bodźców dla budownictwa i remontów na wsi rozszerzone zostały ulgi w podatku gruntowym z tytułu inwestycji na gospodarstwa rolne w województwach centralnych i szacuje się, że globalna kwota tych ulg w latach 1967–1970 Wyniesie około 3 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-30.44" who="#ZenonNowak">W planie na lata 1966–1970 przewidziane zostało znaczne zwiększenie kredytów dla gospodarki chłopskiej, których łączna kwota wyniesie około 117 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-30.45" who="#ZenonNowak">W tych ramach poważnemu wzrostowi ulegają również kredyty inwestycyjne. Udział ich w finansowaniu ogółu nakładów inwestycyjnych gospodarki chłopskiej wyniesie w 1970 r. ponad 50%. W ramach tego programu w 1966 r. wypłacono już 5,5 mld zł kredytów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-30.46" who="#ZenonNowak">Realizując postulaty wyborców dużo uwagi w pracach rządu poświęcono poprawie produkcji i warunków skupu owoców i warzyw. Wydatnie zwiększona została wszechstronna pomoc państwa dla producentów.</u>
          <u xml:id="u-30.47" who="#ZenonNowak">Skup produktów ogrodniczych wzrósł z 740 tys. ton w roku 1960 do ponad miliona ton w latach 1965 i 1966 oraz wzrosły przychody gospodarstw producentów. Poważne środki finansowe i materiałowe przeznaczone zostały na rozbudowę punktów skupu Owoców i warzyw oraz na magazyny i przechowalnie. Nakłady inwestycyjne spółdzielczości ogrodniczej w latach 1966–1970 wyniosą 1,7 mld zł i będą ponad dwukrotnie wyższe niż w poprzedniej pięciolatce.</u>
          <u xml:id="u-30.48" who="#ZenonNowak">Główne kierunki działania, wiążące się z postulatami zgłoszonymi w kampanii przedwyborczej, realizowane przez spółdzielczość mleczarską, dotyczą usprawnienia odbioru mleka ód rolników i pełniejszego zaopatrywania ludności w kraju w artykuły mleczarskie, usprawnienia dostaw tych artykułów do sieci detalicznej, jak również poprawy ich jakości.</u>
          <u xml:id="u-30.49" who="#ZenonNowak">W zakresie realizacji programu rekonstrukcji sieci skupu, uznanej za przestarzałą i nie odpowiadającą wymogom sprawnego odbioru coraz to większej masy surowca, zamierza się m.in.: zwiększyć liczbę wsi, w których odbywać się będzie skup mleka bezpośrednio od rolników z 10.500 1 w 1965 r. do ponad 21 tys. l w 1970 r., zlikwidować małe punkty skupu, nie odpowiadające wymogom technicznym i sanitarnym oraz wybudować do roku 1970 około 4,5 tys. punktów skupu, przy równoczesnym zapewnieniu istniejącym i nowym punktom odpowiedniego wyposażenia, a zwłaszcza urządzeń chłodniczych.</u>
          <u xml:id="u-30.50" who="#ZenonNowak">Potrzeba dalszej poprawy zaopatrzenia rynku krajowego w mleko i artykuły mleczarskie znalazła rozwiązanie głównie dzięki przydzieleniu spółdzielczości mleczarskiej w ostatnim czasie znacznie wyższych limitów inwestycyjnych, niż przewidywano we wstępnym planie na lata 1966–1970. Limit ten mianowicie został zwiększony z 2,7 mld zł do blisko 4 mld zł. Pozwoli to między innymi w okresie bieżącego planu 5-letniego na zmodernizowanie 60 istniejących i wybudowanie 40 nowych zakładów mleczarskich, a tym samym na znaczne zwiększenie zdolności produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-30.51" who="#ZenonNowak">Poważna część ludności rolniczej zainteresowana jest zagadnieniem uwłaszczeń. Były te sprawy dzisiaj poruszane. Jeżeli chodzi o gospodarstwa z reformy rolnej, z osadnictwa i z dekretu z dnia 18 kwietnia 1955 r. — w ogólnej liczbie 1.221 tys. gospodarstw na terenie całego kraju (w tym blisko 0,5 mln w 7 województwach zachodnich i północnych) — to ich uwłaszczenie dobiega końca. Na koniec 1966 r. pozostało do uporządkowania spraw uwłaszczeniowych około 52 tys. gospodarstw, głównie w 4 województwach, przy czym w 3 spośród nich, a mianowicie wrocławskim, szczecińskim, lubelskim prace te zostaną ukończone w 1967 r. Pozostanie zatem niewielka ilość spraw w woj. rzeszowskim, dotyczących głównie rejonu Bieszczad.</u>
          <u xml:id="u-30.52" who="#ZenonNowak">Natomiast w województwach centralnych, wschodnich i południowych znaczna część gospodarstw chłopskich nie posiada uregulowanego prawnego stanu posiadania. Są to gospodarstwa pochodzące ze spadkobrania, kupna łub podziału dokonywanego często wbrew obowiązującym przepisom, których właściciele w momencie wchodzenia w ich posiadanie nie dokonali koniecznych formalności.</u>
          <u xml:id="u-30.53" who="#ZenonNowak">Regulacja prawnego stanu tych gospodarstw może i powinna być przeprowadzana przez samych chłopów w oparciu o obowiązujące przepisy i rząd wielokrotnie wzywał do tego zainteresowanych. Po wydaniu ustawy z 29 czerwca 1963 r. o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych, część gospodarstw o obszarze gruntów poniżej ustalonych obszarowych norm wojewódzkich, nie jest w stanie tych formalności dokonać i znalezienie wyjścia z tej sytuacji wymaga rozważenia. Jeżeli chodzi o zaleganie spraw w biurach notarialnych, to rząd zbada to zagadnienie i podejmie konieczne kroki dla usprawnienia działalności tych biur.</u>
          <u xml:id="u-30.54" who="#ZenonNowak">Wiele wniosków i postulatów było popartych zobowiązaniami społeczeństwa do aktywnego, bezpośredniego uczestnictwa w ich realizacji. Wnioski te powinny być przedmiotem szczególnego zainteresowania i nadzoru ze strony prezydiów rad narodowych wszystkich stopni, a zwłaszcza ze strony prezydiów powiatowych rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-30.55" who="#ZenonNowak">Wyniki uzyskane w 1966 r. wskazują, że realizacja czynów społecznych przebiegała w tym okresie zadowalająco. Ogólna wartość różnego rodzaju robót inwestycyjnych, remontowych i konserwacyjnych wykonanych w 1966 r. przy udziale społeczeństwa wyniosła około 5 mld zł, w tym wartość robót inwestycyjnych stanowiła około połowy. Główną pozycję w realizacji tych przedsięwzięć stanowiły roboty związane z udoskonalaniem stanu dróg lokalnych. Wartość tych czynów społecznych wyniosła w 1966 r. ponad 2,2 mld zł, przy czym uzyskano następujące ważniejsze efekty: wybudowano około 2.650 km dróg o twardej nawierzchni, Ulepszono ponad 1.700 km dróg gruntowych.</u>
          <u xml:id="u-30.56" who="#ZenonNowak">Poza czynami drogowymi realizowano również prace przy udziale świadczeń społecznych w innych działach gospodarki terenowej — w zakresie oświaty, kultury, gospodarki komunalnej, ochrony przeciwpożarowej itd.</u>
          <u xml:id="u-30.57" who="#ZenonNowak">Szacuje się, że w Okresie pięciolecia 1966–1970 wartość samych tylko inwestycji wykonywanych przy udziale czynów społecznych wyniesie około 12 mld zł. Pomoc państwa na realizację tych czynów ocenia się na około 4 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-30.58" who="#ZenonNowak">W celu dalszego usprawnienia działalności prowadzonej w ramach czynów społecznych podjęta została we wrześniu ub. roku przez Radę Ministrów uchwała regulująca całokształt problematyki. Położony został przy tym nacisk na realizację czynów społecznych systemem gospodarczym przy jak największym wykorzystaniu materiałów lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-30.59" who="#ZenonNowak">Zgodzić się trzeba jednak z uwagami krytycznymi posła referenta i dyskutantów w dniu dzisiejszym, że poza pozytywnym obrazem ogólnym realizacji czynów, kryją się jednak dosyć częste przejawy braku troski i pomocy dla deklarowanych przez społeczeństwo inicjatyw. Dotyczy to nie tyle środków dotacyjnych, co pomocy organizacyjnej, technicznej i przygotowania dokumentacji.</u>
          <u xml:id="u-30.60" who="#ZenonNowak">Wspólnym zadaniem organów władzy i administracji będzie zaostrzenie kontroli i nadzoru, aby cenne ekonomicznie, społecznic i politycznie inicjatywy nie były unicestwiane przez niedbalstwo i brak poczucia obowiązku.</u>
          <u xml:id="u-30.61" who="#ZenonNowak">Z drugiej strony chciałbym podkreślić stanowisko rządu, że w związku z trudnościami materiałowymi, które niewątpliwie odczuwamy, w pierwszej kolejności staramy się zabezpieczyć to wszystko, co jest w planie. Zwalczamy tendencje niektórych rad narodowych, by z uszczerbkiem dla obiektów będących w planie realizować inwestycje nieplanowe. Proszę Obywateli Posłów o okazanie rządowi pomocy w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-30.62" who="#ZenonNowak">Wiele troski o lepszą pracę administracji wykazali uczestnicy spotkań w kampanii wyborczej. Ponad 39% zgłoszonych postulatów dotyczy usprawnienia pracy organów administracji, zwłaszcza tych ogniw, z którymi na co dzień stykają się obywatele.</u>
          <u xml:id="u-30.63" who="#ZenonNowak">Ostatnio w stosunkach między urzędem a obywatelem następują — choć jeszcze powolnie — zmiany na korzyść. O wadze, jaką rząd przywiązuje do poprawy pracy organów administracji centralnej i terenowej, świadczyć może fakt, iż sprawy te m.in. są dyskutowane przez rząd z udziałem władz terenowych. Taką formą zmierzającą do usprawnienia pracy organów władzy i administracji są coroczne spotkania kierownictwa partii i rządu z przewodniczącymi prezydiów powiatowych rad narodowych, na których omawiane są również kierunki usprawnienia pracy administracji.</u>
          <u xml:id="u-30.64" who="#ZenonNowak">Mogę zresztą zdradzić „tajemnicę” rządową: mamy z polecenia Prezesa Rady Ministrów ewidencję krytycznych uwag naszej prasy terenowej i centralnej skierowanych pod adresem administracji i każdy z ministrów obowiązany jest po pierwsze wyjaśnić daną sprawę, a po drugie zawiadomić Prezesa Rady Ministrów o sposobie jej załatwienia.</u>
          <u xml:id="u-30.65" who="#komentarz">(Głos z sali: Jakie są wyniki?)</u>
          <u xml:id="u-30.66" who="#ZenonNowak">Wyniki na razie są dobre. Będziemy więc pilnować, aby i w przyszłości rezultaty były dobre.</u>
          <u xml:id="u-30.67" who="#ZenonNowak">Prezes Rady Ministrów w pismach do ministrów i prezydiów rad narodowych oraz w zarządzeniu nr 76, będącym wytyczną realizacji uchwał VII Plenum KC partii, ponownie zwrócił uwagę na potrzebę gruntownej i szybkiej poprawy pracy organów administracji. Wytyczne Prezesa Rady Ministrów zobowiązują resorty i prezydia rad narodowych do dokonania gruntownej oceny dotychczasowego stylu i metod pracy podległych im jednostek organizacyjnych oraz do podjęcia i wdrożenia takich form i metod, które gwarantować będą sprawniejszą działalność administracji, j ej większą troskę o dobrą obsługę obywatela, co przyczyni się niewątpliwie do pogłębienia zaufania społeczeństwa do władzy ludowej. Na początku II kwartału br. sprawy realizacji wytycznych, zawartych we wspomnianych wyżej pismach, będą przedmiotem rozważań Komisji Rady Ministrów do Spraw Prezydiów Rad Narodowych.</u>
          <u xml:id="u-30.68" who="#ZenonNowak">Niemałą rolę w usprawnieniu pracy administracji odegrał i nadal odgrywa Kodeks postępowania administracyjnego. Akt ten w sposób zasadniczy uporządkował stosunki między urzędem i obywatelem i był bardzo dobrze przyjęty przez społeczeństwo. Dlatego z tym większą konsekwencją muszą być zwalczane wszelkie przejawy nieprzestrzegania lub obchodzenia wymogów KPA.</u>
          <u xml:id="u-30.69" who="#ZenonNowak">Realizując liczne postulaty wyborców uproszczono i zmieniono ponad 80 aktów normatywnych regulujących różne dziedziny naszego życia; nad dalszą grupą ponad 170 postulatów jest prowadzona praca, w wyniku której znowelizowane zostaną przestarzałe akty prawne.</u>
          <u xml:id="u-30.70" who="#ZenonNowak">Wysiłkom władz centralnych na rzecz usprawnienia pracy administracji towarzyszą poczynania rad narodowych, ich komisji i prezydiów. Mówili o tym obywatele posłowie dzisiaj. Chciałbym tylko jeszcze podkreślić, że liczne rady narodowe opracowały długofalowe plany działania, podjęły uchwały, których realizacja choć niełatwa, przynosi stopniową poprawę w pracy administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-30.71" who="#ZenonNowak">Z osiągniętych dotychczas rezultatów wymienić należy zaniechanie żądania od obywateli zbędnych zaświadczeń. W większym stopniu przy załatwianiu spraw wykorzystuje się dowód osobisty, legitymację ubezpieczeniową oraz inne dokumenty. W wielu komórkach administracyjnych rad wprowadzano zasadę załatwiania spraw w jednym „okienku”, bez przekazywania zainteresowanego „z ręki do ręki”. Dopilnujemy, aby ten system upowszechnić.</u>
          <u xml:id="u-30.72" who="#ZenonNowak">W większości prezydiów rad zmieniono godziny pracy wydziałów w niektórych dniach tygodnia, by w ten sposób umożliwić ludności załatwianie spraw po pracy. Niektóre prezydia usprawniły informacje o trybie załatwiania spraw obywateli w wydziałach. Pewna ilość postulatów dotyczyła usprawnienia pracy biur gromadzkich. Poddano ostrej krytyce wydawanie rolnikom różnych, często niepotrzebnych zaświadczeń, których wypisywanie i otrzymywanie zajmowało tak pracownikom biur gromadzkich, jak i obywatelom, wiele czasu. Dzięki podjętym krokom i wprowadzeniu typowych formularzy poprawiono sytuację na tym odcinku. Trwa także proces ograniczania ilości potrzebnych zaświadczeń. Ogłoszono również postulaty w zakresie zmiany godzin pracy niektórych placówek pocztowych oraz przedłużenia czasu obsługi telefonicznej. Mimo niemałych trudności finansowych i technicznych wszystkie te postulaty zostały zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-30.73" who="#ZenonNowak">W ostatnim okresie powstało wiele sprzyjających czynników służących poprawie pracy terenowych organów administracji. Do nich należy zaliczyć wzrost wykształcenia pracowników rad narodowych oraz wprowadzenie mechanizacji w pracy wielu komórek, częściowe scentralizowanie obsługi finansowej oraz gospodarczej itp. Tym niemniej praca wielu ogniw administracji jest nadal niezadowalająca, a wiele postulatów wyborców w tej dziedzinie jest nadal nie w pełni realizowanych. Dlatego rząd kładzie nacisk na zwiększenie wysiłków wszystkich organów na rzecz usprawnienia pracy administracji. Organami niosącymi pomoc w rozwiązywaniu tych trudnych problemów są komisje rad narodowych, które od 1964 r. zostały wyposażone w szerokie uprawnienia kontrolno-opiniodawcze oraz organy samorządu mieszkańców i zebrania wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-30.74" who="#ZenonNowak">Wokół poprawy stylu pracy administracji rozwija się wśród pracowników społecznych ruch racjonalizatorsko-usprawnieniowy. W ruchu tym dominuje sprawa usprawnienia obsługi obywateli.</u>
          <u xml:id="u-30.75" who="#ZenonNowak">Wysoki Sejmie! Debata nad realizacją wniosków i postulatów potwierdziła w całej pełni ich dużą rolę w kształtowaniu i rozwijaniu naszej gospodarki oraz doskonaleniu administracji i obsługi obywateli. Rząd nadal będzie przykładał dużą wagę do dalszego pogłębiania i rozwijania tej instytucji, czuwając nad właściwym stosunkiem organów centralnych i terenowych do wniosków zgłoszonych przez ludność tak w kampaniach wyborczych, jak i na spotkaniach z przedstawicielami organów władzy i administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-30.76" who="#ZenonNowak">Zapewniam również Wysoki Sejm, że rząd skrupulatnie rozpatrzy uwagi, sugestie i postulaty, wynikające z dzisiejszej debaty.</u>
          <u xml:id="u-30.77" who="#ZenonNowak">Efekty poczynań rządu i całej administracji państwowej mogą zostać zwiększone w warunkach współdziałania i stałej kontroli ze strony przedstawicielskich organów władzy. W związku z tym chciałbym poprosić o takie współdziałanie i kontrolę obywateli posłów, zwłaszcza wojewódzkie zespoły poselskie.</u>
          <u xml:id="u-30.78" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#CzesławWycech">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#CzesławWycech">Wysoki Sejmie! Zamknęliśmy przed chwilą ważną debatę, mającą poważne znaczenie polityczne i wychowawcze. Ustrój socjalistyczny, który budujemy w naszej ojczyźnie, zakłada dużą inicjatywę społeczną i bezpośredni współudział szerokich rzesz obywateli w kształtowaniu rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego każdej miejscowości, dużej i małej, a tym samym całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#CzesławWycech">Postulaty i wnioski zgłaszane przez ludność stanowią jedną z form stałej więzi władzy ludowej ze społeczeństwem. Znaczenie wniosków i postulatów jest tym większe, że poparte one były w poważnej części zobowiązaniami ludności podjęcia w celu ich realizacji dobrowolnych prac w ramach czynów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#CzesławWycech">W ten sposób ludzie pracy w miastach, miasteczkach i wsiach pieczętują własną pracą, że zgłoszone wnioski traktują jako własne, zaś czyny społeczne jako akcję patriotyczną. Stwierdzono w debacie sejmowej, że w ciągu ostatnich lat wzrasta decydująco lista postulatów konkretnych, realnych, formułowanych z dużym poczuciem odpowiedzialności i liczenia się z realizacją najpilniejszych zadań ogólnokrajowych.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#CzesławWycech">W dyskusji stwierdzono z uznaniem, że wzrostowi aktywności społecznej odpowiada wzmożenie troski naczelnych i terenowych organów państwowych o prawidłowe rozpatrywanie i załatwianie wniosków i postulatów ludności. Rząd wnioskom i postulatom nadał charakter instytucji prawnej, zaś ewidencji oraz trybowi ich rozpatrywania i załatwiania właściwą formę organizacyjną.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#CzesławWycech">Realizacji wniosków i postulatów sprzyjają różne uchwały rządu. Była o tym mowa w wystąpieniu obywatela wicepremiera. Wystarczy tu wspomnieć o decyzjach, stwarzających lepsze warunki do dalszej intensyfikacji rolnictwa, o stworzeniu funduszu rozwoju małych miast i miasteczek, o doskonaleniu metod planowania i zarządzania gospodarką.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#CzesławWycech">Rzetelną obywatelską troskę o należyte załatwianie wniosków i postulatów przejawiły w olbrzymiej większości rady narodowe, ich prezydia i liczne rzesze pracowników. Poważna część postulatów została objęta narodowymi i terenowymi planami gospodarczymi na lata 1966–1970. Nad właściwym załatwianiem wniosków i postulatów czuwają organizacje polityczne, społeczne, zawodowe, młodzieżowe i kobiece. Realizacją zajmowały się komisje sejmowe, a w szczególności Komisja Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#CzesławWycech">Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła Sejmowi obszerne sprawozdanie z kontroli przeprowadzonej we wszystkich województwach. Wreszcie Wysoki Sejm w dniu dzisiejszym, zebrany na plenarnym posiedzeniu, rozpatrzył ten wielki problem realizacji wniosków i postulatów.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#CzesławWycech">W świetle dyskusji przeprowadzonej na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu można stwierdzić, że w postępowaniu z wnioskami i postulatami wyborców obok ważnych osiągnięć występują także braki i usterki, a nawet błędy, z którymi musimy toczyć zdecydowaną walkę, że braki takie spotyka się jeszcze na wszystkich etapach, począwszy od ewidencji wniosków i postulatów, poprzez etap realizacji do zakończenia, to jest zawiadomienia osób zgłaszających propozycję o losach ich wniosków i postulatów.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#CzesławWycech">Możemy także stwierdzić, że niezbędna jest dalsza, systematyczna troska wszystkich organów państwowych zarówno terenowych, jak i naczelnych, a w. szczególności rad narodowych wszystkich stopni o wnikliwe i szybkie rozpatrywanie oraz w miarę możliwości pozytywne załatwianie wniosków i postulatów ludności. Biorąc pod uwagę przebieg dzisiejszej debaty sejmowej, należy zalecić radnym i posłom systematyczne informowanie wyborców o stanie realizacji wniosków i postulatów oraz wyjaśnianie istniejących możliwości ich realizacji, zalecić wojewódzkim zespołom poselskim ścisłe współdziałanie z komitetami Frontu Jedności Narodu i radami narodowymi w rozwijaniu i koordynowaniu działalności w zakresie rozwoju społecznych inicjatyw ludności i ich realizacji w swoich okręgach wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#CzesławWycech">Należy także zobowiązać komisje Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej do dalszego i systematycznego rozpatrywania stanu realizacji wniosków i postulatów ludności w sprawach należących do zakresu działania poszczególnych komisji.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#CzesławWycech">Sejm zwraca się równocześnie do rządu, aby w swej działalności, zmierzającej do realizacji wniosków i postulatów ludności, rozpatrzył postulaty uzasadniające potrzebę wprowadzenia dalszych zmian w niektórych obowiązujących przepisach prawnych, w celu stworzenia najdogodniejszych warunków dla pełnego rozwoju inicjatywy terenowej.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#CzesławWycech">Nadto należy z tego miejsca zwrócić się do całego społeczeństwa oraz do organizacji społecznych z apelem o dalsze rozwijanie czynów społecznych, nowe gospodarskie inicjatywy, odpowiadające uzasadnionym potrzebom i ogólnokrajowym planom gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#CzesławWycech">Można i należy wyrazić przekonanie, że zakres i formy takiej aktywności społecznej będą się nadal rozszerzać, pogłębiać i wzbogacać jako doniosły czynnik dalszego rozwoju naszych wsi, miast i miasteczek, rozwoju całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#CzesławWycech">Wnioski i postulaty ludności i ich realizacja są szkołą łączenia interesów lokalnych z interesami ogólnonarodowymi, łączenia inicjatywy miejscowej z zadaniami planu i budżetu państwa, są szkołą rachunku ekonomicznego, wydobywania miejscowych rezerw sił roboczych i miejscowych rezerw materiałowych, są one szkołą socjalistycznego gospodarowania najszerszych mas obywateli.</u>
          <u xml:id="u-31.15" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji.</u>
          <u xml:id="u-31.16" who="#CzesławWycech">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję powzięcia uchwały, zamieszczanej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 68, w sprawie zamknięcia piątej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-31.17" who="#CzesławWycech">Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-31.18" who="#CzesławWycech">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-31.19" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-31.20" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie zamknięcia V sesji Sejmu z dniem 14 lutego 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-31.21" who="#CzesławWycech">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-31.22" who="#CzesławWycech">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posłankę Zofię Grzebisz-Nowicką o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posłów — członków Warszawskiego Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego — w sprawie przyśpieszenia budowy stopnia wodnego w Wyszogrodzie oraz odpowiedź Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów na tę interpelację.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Posiedzenie Komisji Przemysłu Lekkiego Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 102. Posiedzenie rozpocznie się bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#CzesławWycech">Na tym kończymy 12 posiedzenie Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#CzesławWycech">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#CzesławWycech">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 55)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>