PPC / ppc

text_structure.xml 1.21 MB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1453 1454 1455 1456 1457 1458 1459 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 1480 1481 1482 1483 1484 1485 1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495 1496 1497 1498 1499 1500 1501 1502 1503 1504 1505 1506 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1518 1519 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 1530 1531 1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542 1543 1544 1545 1546 1547 1548 1549 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557 1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1574 1575 1576 1577 1578 1579 1580 1581 1582 1583 1584 1585 1586 1587 1588 1589 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711 1712 1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1729 1730 1731 1732 1733 1734 1735 1736 1737 1738 1739 1740 1741 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748 1749 1750 1751 1752 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760 1761 1762 1763 1764 1765 1766 1767 1768 1769 1770 1771 1772 1773 1774 1775 1776 1777 1778 1779 1780 1781 1782 1783 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110 2111 2112 2113 2114 2115 2116 2117 2118 2119 2120 2121 2122 2123 2124 2125 2126 2127 2128 2129 2130 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2137 2138 2139 2140 2141 2142 2143 2144 2145 2146 2147 2148 2149 2150 2151 2152 2153 2154 2155 2156 2157 2158 2159 2160 2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167 2168 2169 2170 2171 2172 2173 2174 2175 2176 2177 2178 2179 2180 2181 2182 2183 2184 2185 2186 2187 2188 2189 2190 2191 2192 2193 2194 2195 2196 2197 2198 2199 2200 2201 2202 2203 2204 2205 2206 2207 2208 2209 2210 2211 2212 2213 2214 2215 2216 2217 2218 2219 2220 2221 2222 2223 2224 2225 2226 2227 2228 2229 2230 2231 2232 2233 2234 2235 2236 2237 2238 2239 2240 2241 2242 2243 2244 2245 2246 2247 2248 2249 2250 2251 2252 2253 2254 2255 2256 2257 2258 2259 2260 2261 2262 2263 2264 2265 2266 2267 2268 2269 2270 2271 2272 2273 2274 2275 2276 2277 2278 2279 2280 2281 2282 2283 2284 2285 2286 2287 2288 2289 2290 2291 2292 2293 2294 2295 2296 2297 2298 2299 2300 2301 2302 2303 2304 2305 2306 2307 2308 2309 2310 2311 2312 2313 2314 2315 2316 2317 2318 2319 2320 2321 2322 2323 2324 2325 2326 2327 2328 2329 2330 2331 2332 2333 2334 2335 2336 2337 2338 2339 2340 2341 2342 2343 2344 2345 2346 2347 2348 2349 2350 2351 2352 2353 2354 2355 2356 2357 2358 2359 2360 2361 2362 2363 2364 2365 2366 2367 2368 2369 2370 2371 2372 2373 2374 2375 2376 2377 2378 2379 2380 2381 2382 2383 2384 2385 2386 2387 2388 2389 2390 2391 2392 2393 2394 2395 2396 2397 2398 2399 2400 2401 2402 2403 2404 2405 2406 2407 2408 2409 2410 2411 2412 2413 2414 2415 2416 2417 2418 2419 2420 2421 2422 2423 2424 2425 2426 2427 2428 2429 2430 2431 2432 2433 2434 2435 2436 2437 2438 2439 2440 2441 2442 2443 2444 2445 2446 2447 2448 2449 2450 2451 2452 2453 2454 2455 2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463 2464 2465 2466 2467 2468 2469 2470 2471 2472 2473 2474 2475 2476 2477 2478 2479 2480 2481 2482 2483 2484 2485 2486 2487 2488 2489 2490 2491 2492 2493 2494 2495 2496 2497 2498 2499 2500 2501 2502 2503 2504 2505 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2512 2513 2514 2515 2516 2517 2518 2519 2520 2521 2522 2523 2524 2525 2526 2527 2528 2529 2530 2531 2532 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576 2577 2578 2579 2580 2581 2582 2583 2584 2585 2586 2587 2588 2589 2590 2591 2592 2593 2594 2595 2596 2597 2598 2599 2600 2601 2602 2603 2604 2605 2606 2607 2608 2609 2610 2611 2612 2613 2614 2615 2616 2617 2618 2619 2620 2621 2622 2623 2624 2625 2626 2627 2628 2629 2630 2631 2632 2633 2634 2635 2636 2637 2638 2639 2640 2641 2642 2643 2644 2645 2646 2647 2648 2649 2650 2651 2652 2653 2654 2655 2656 2657 2658 2659 2660 2661 2662 2663 2664 2665 2666 2667 2668 2669 2670 2671 2672 2673 2674 2675 2676 2677 2678 2679 2680 2681 2682 2683 2684 2685 2686 2687 2688 2689 2690 2691 2692 2693 2694 2695 2696 2697 2698 2699 2700 2701 2702 2703 2704 2705 2706 2707 2708 2709 2710 2711 2712 2713 2714 2715 2716 2717 2718 2719 2720 2721 2722 2723 2724 2725 2726 2727 2728 2729 2730 2731 2732 2733 2734 2735 2736 2737 2738 2739 2740 2741 2742 2743 2744 2745 2746 2747 2748 2749 2750 2751 2752 2753 2754 2755 2756 2757 2758 2759 2760 2761 2762 2763 2764 2765 2766 2767 2768 2769 2770 2771 2772 2773 2774 2775 2776 2777 2778 2779 2780 2781 2782 2783 2784 2785 2786 2787 2788 2789 2790 2791 2792 2793 2794 2795 2796 2797 2798 2799 2800 2801 2802 2803 2804 2805 2806 2807 2808 2809 2810 2811 2812 2813 2814 2815 2816 2817 2818 2819 2820 2821 2822 2823 2824 2825 2826 2827 2828 2829 2830 2831 2832 2833 2834 2835 2836 2837 2838 2839 2840 2841 2842 2843 2844 2845 2846 2847 2848 2849 2850 2851 2852 2853 2854 2855 2856 2857 2858 2859 2860 2861 2862 2863 2864 2865 2866 2867 2868 2869 2870 2871 2872 2873 2874 2875 2876 2877 2878 2879 2880 2881 2882 2883 2884 2885 2886 2887 2888 2889 2890 2891 2892 2893 2894 2895 2896 2897 2898 2899 2900 2901 2902 2903 2904 2905 2906 2907 2908 2909 2910 2911 2912 2913 2914 2915 2916 2917 2918 2919 2920 2921 2922 2923 2924 2925 2926 2927 2928 2929 2930 2931 2932 2933 2934 2935 2936 2937 2938 2939 2940 2941 2942 2943 2944 2945 2946 2947 2948 2949 2950 2951 2952 2953 2954 2955 2956 2957 2958 2959 2960 2961 2962 2963 2964 2965 2966 2967 2968 2969 2970 2971 2972 2973 2974 2975 2976 2977 2978 2979 2980 2981 2982 2983 2984 2985 2986 2987 2988 2989 2990 2991 2992 2993 2994 2995 2996 2997 2998 2999 3000 3001 3002 3003 3004 3005 3006 3007 3008 3009 3010 3011 3012 3013 3014 3015 3016 3017 3018 3019 3020 3021 3022 3023 3024 3025 3026 3027 3028 3029 3030 3031 3032 3033 3034 3035 3036 3037 3038 3039 3040 3041 3042 3043 3044 3045 3046 3047 3048 3049 3050 3051 3052 3053 3054 3055 3056 3057 3058 3059 3060 3061 3062 3063 3064 3065 3066 3067 3068 3069 3070 3071 3072 3073 3074 3075 3076 3077 3078 3079 3080 3081 3082 3083 3084 3085 3086 3087 3088 3089 3090 3091 3092 3093 3094 3095 3096 3097 3098 3099 3100 3101 3102 3103 3104 3105 3106 3107 3108 3109 3110 3111 3112 3113 3114 3115 3116 3117 3118 3119 3120 3121 3122 3123 3124 3125 3126 3127 3128 3129 3130 3131 3132 3133 3134 3135 3136 3137 3138 3139 3140 3141 3142 3143 3144 3145 3146 3147 3148 3149 3150 3151 3152 3153 3154 3155 3156 3157 3158 3159 3160 3161 3162 3163 3164 3165 3166 3167 3168 3169 3170 3171 3172 3173 3174 3175 3176 3177 3178 3179 3180 3181 3182 3183 3184 3185 3186 3187 3188 3189 3190 3191 3192 3193 3194 3195 3196 3197 3198 3199 3200 3201 3202 3203 3204 3205 3206 3207 3208 3209 3210 3211 3212 3213 3214 3215 3216 3217 3218 3219 3220 3221 3222 3223 3224 3225 3226 3227 3228 3229 3230 3231 3232 3233 3234 3235 3236 3237 3238 3239 3240 3241 3242 3243 3244 3245 3246 3247 3248 3249 3250 3251 3252 3253 3254 3255 3256 3257 3258 3259 3260 3261 3262 3263 3264 3265 3266 3267 3268 3269 3270 3271 3272 3273 3274 3275 3276 3277 3278 3279 3280 3281 3282 3283 3284 3285 3286 3287 3288 3289 3290 3291 3292 3293 3294 3295 3296 3297 3298 3299 3300 3301 3302 3303 3304 3305 3306 3307 3308 3309 3310 3311 3312 3313 3314 3315 3316 3317 3318 3319 3320 3321 3322 3323 3324 3325 3326 3327 3328 3329 3330 3331 3332 3333 3334 3335 3336 3337 3338 3339 3340 3341 3342 3343 3344 3345 3346 3347 3348 3349 3350 3351 3352 3353 3354 3355 3356 3357 3358 3359 3360 3361 3362 3363 3364 3365 3366 3367 3368 3369 3370 3371 3372 3373 3374 3375 3376 3377 3378 3379 3380 3381 3382 3383 3384 3385 3386 3387 3388 3389 3390 3391 3392 3393 3394 3395 3396 3397 3398 3399 3400 3401 3402 3403 3404 3405 3406 3407 3408 3409 3410 3411 3412 3413 3414 3415 3416 3417 3418 3419 3420 3421 3422 3423 3424 3425 3426 3427 3428 3429 3430 3431 3432 3433 3434 3435 3436 3437 3438 3439 3440 3441 3442 3443 3444 3445 3446 3447 3448 3449 3450 3451 3452 3453 3454 3455 3456 3457 3458 3459 3460 3461 3462 3463 3464 3465 3466 3467 3468 3469 3470 3471 3472 3473 3474 3475 3476 3477 3478 3479 3480 3481 3482 3483 3484 3485 3486 3487 3488 3489 3490 3491 3492 3493 3494 3495 3496 3497 3498 3499 3500 3501 3502 3503 3504 3505 3506 3507 3508 3509 3510 3511 3512 3513 3514 3515 3516 3517 3518 3519 3520 3521 3522 3523 3524 3525 3526 3527 3528 3529 3530 3531 3532 3533 3534 3535 3536 3537 3538 3539 3540 3541 3542 3543 3544 3545 3546 3547 3548 3549 3550 3551 3552 3553 3554 3555 3556 3557 3558 3559 3560 3561 3562 3563 3564 3565 3566 3567 3568 3569 3570 3571 3572 3573 3574 3575 3576 3577 3578 3579 3580 3581 3582 3583 3584 3585 3586 3587 3588 3589 3590 3591 3592 3593 3594 3595 3596 3597 3598 3599 3600 3601 3602 3603 3604 3605 3606 3607 3608 3609 3610 3611 3612 3613 3614 3615 3616 3617 3618 3619 3620 3621 3622 3623 3624 3625 3626 3627 3628 3629 3630 3631 3632 3633 3634 3635 3636 3637 3638 3639 3640 3641 3642 3643 3644 3645 3646 3647 3648 3649 3650 3651 3652 3653 3654 3655 3656 3657 3658 3659 3660 3661 3662 3663 3664 3665 3666 3667 3668 3669 3670 3671 3672 3673 3674 3675 3676 3677 3678 3679 3680 3681 3682 3683 3684 3685 3686 3687 3688 3689 3690 3691 3692 3693 3694 3695 3696 3697 3698 3699 3700 3701 3702 3703 3704 3705 3706 3707 3708 3709 3710 3711 3712 3713 3714 3715 3716 3717 3718 3719 3720 3721 3722 3723 3724 3725 3726 3727 3728 3729 3730 3731 3732 3733 3734 3735 3736 3737 3738 3739 3740 3741 3742 3743 3744 3745 3746 3747 3748 3749 3750 3751 3752 3753 3754 3755 3756 3757 3758 3759 3760 3761 3762 3763 3764 3765 3766 3767 3768 3769 3770 3771 3772 3773 3774 3775 3776 3777 3778 3779 3780 3781 3782 3783 3784 3785 3786 3787 3788 3789 3790 3791 3792 3793 3794 3795 3796 3797 3798 3799 3800 3801 3802 3803 3804 3805 3806 3807 3808 3809 3810 3811 3812 3813 3814 3815 3816 3817 3818 3819 3820 3821 3822 3823 3824 3825 3826 3827 3828 3829 3830 3831 3832 3833 3834 3835 3836 3837 3838 3839 3840 3841 3842 3843 3844 3845 3846 3847 3848 3849 3850 3851 3852 3853 3854 3855 3856 3857 3858 3859 3860 3861 3862 3863 3864 3865 3866 3867 3868 3869 3870 3871 3872 3873 3874 3875 3876 3877 3878 3879 3880 3881 3882 3883 3884 3885 3886 3887 3888 3889 3890 3891 3892 3893 3894 3895 3896 3897 3898 3899 3900 3901 3902 3903 3904 3905 3906 3907 3908 3909 3910 3911 3912 3913 3914 3915 3916 3917 3918 3919 3920 3921 3922 3923 3924 3925 3926 3927 3928 3929 3930 3931 3932 3933 3934 3935 3936 3937 3938 3939 3940 3941 3942 3943 3944 3945 3946 3947 3948 3949 3950 3951 3952 3953 3954 3955 3956 3957 3958 3959 3960 3961 3962 3963 3964 3965 3966 3967 3968 3969 3970 3971 3972 3973 3974 3975 3976 3977 3978 3979 3980 3981 3982 3983 3984 3985 3986 3987 3988 3989 3990 3991 3992 3993 3994 3995 3996 3997 3998 3999 4000 4001 4002 4003 4004 4005 4006 4007 4008 4009 4010 4011 4012 4013 4014 4015 4016 4017 4018 4019 4020 4021 4022 4023 4024 4025 4026 4027 4028 4029 4030 4031 4032 4033 4034 4035 4036 4037 4038 4039 4040 4041 4042 4043 4044 4045 4046 4047 4048 4049 4050 4051 4052 4053 4054 4055 4056 4057 4058 4059 4060 4061 4062 4063 4064 4065 4066 4067 4068 4069 4070 4071 4072 4073 4074 4075 4076 4077 4078 4079 4080 4081 4082 4083 4084 4085 4086 4087 4088 4089 4090 4091 4092 4093 4094 4095 4096 4097 4098 4099 4100 4101 4102 4103 4104 4105 4106 4107 4108 4109 4110 4111 4112 4113 4114 4115 4116 4117 4118 4119 4120 4121 4122 4123 4124 4125 4126 4127 4128 4129 4130 4131 4132 4133 4134 4135 4136 4137 4138 4139 4140 4141 4142 4143 4144 4145 4146 4147 4148 4149 4150 4151 4152 4153 4154 4155 4156 4157 4158 4159 4160 4161 4162 4163 4164 4165 4166 4167 4168 4169 4170 4171 4172 4173 4174 4175 4176 4177 4178 4179 4180 4181 4182 4183 4184 4185 4186 4187 4188 4189 4190 4191 4192 4193 4194 4195 4196 4197 4198 4199 4200 4201 4202 4203 4204 4205 4206 4207 4208 4209 4210 4211 4212 4213 4214 4215 4216 4217 4218 4219 4220 4221 4222 4223 4224 4225 4226 4227 4228 4229 4230 4231 4232 4233 4234 4235 4236 4237 4238 4239 4240 4241 4242 4243 4244 4245 4246 4247 4248 4249 4250 4251 4252 4253 4254 4255 4256 4257 4258 4259 4260 4261 4262 4263 4264 4265 4266 4267 4268 4269 4270 4271 4272 4273 4274 4275 4276 4277 4278 4279 4280 4281 4282 4283 4284 4285 4286 4287 4288 4289 4290 4291 4292 4293 4294 4295 4296 4297 4298 4299 4300 4301 4302 4303 4304 4305 4306 4307 4308 4309 4310 4311 4312 4313 4314 4315 4316 4317 4318 4319 4320 4321 4322 4323 4324 4325 4326 4327 4328 4329 4330 4331 4332 4333 4334 4335 4336 4337 4338 4339 4340 4341 4342 4343 4344 4345 4346 4347 4348 4349 4350 4351 4352 4353 4354 4355 4356 4357 4358 4359 4360 4361 4362 4363 4364 4365 4366 4367 4368 4369 4370 4371 4372 4373 4374 4375 4376 4377 4378 4379 4380 4381 4382 4383 4384 4385 4386 4387 4388 4389 4390 4391 4392 4393 4394 4395 4396 4397 4398 4399 4400 4401 4402 4403 4404 4405 4406 4407 4408 4409 4410 4411 4412 4413 4414 4415 4416 4417 4418 4419 4420 4421 4422 4423 4424 4425 4426 4427 4428 4429 4430 4431 4432 4433 4434 4435 4436 4437 4438 4439 4440 4441 4442 4443 4444 4445 4446 4447 4448 4449 4450 4451 4452 4453 4454 4455 4456 4457 4458 4459 4460 4461 4462 4463 4464 4465 4466 4467 4468 4469 4470 4471 4472 4473 4474 4475 4476 4477 4478 4479 4480 4481 4482 4483 4484 4485 4486 4487 4488 4489 4490 4491 4492 4493 4494 4495 4496 4497 4498 4499 4500 4501 4502 4503 4504 4505 4506 4507 4508 4509 4510 4511 4512 4513 4514 4515 4516 4517 4518 4519 4520 4521 4522 4523 4524 4525 4526 4527 4528 4529 4530 4531 4532 4533 4534 4535 4536 4537 4538 4539 4540 4541 4542 4543 4544 4545 4546 4547 4548 4549 4550 4551 4552 4553 4554 4555 4556 4557 4558 4559 4560 4561 4562 4563 4564 4565 4566 4567 4568 4569 4570 4571 4572 4573 4574 4575 4576 4577 4578 4579 4580 4581 4582 4583 4584 4585 4586 4587 4588 4589 4590 4591 4592 4593 4594 4595 4596 4597 4598 4599 4600 4601 4602 4603 4604 4605 4606 4607 4608 4609 4610 4611 4612 4613 4614 4615 4616 4617 4618 4619 4620 4621 4622 4623 4624 4625 4626 4627 4628 4629 4630 4631 4632 4633 4634 4635 4636 4637 4638 4639 4640 4641 4642 4643 4644 4645 4646 4647 4648 4649 4650 4651 4652 4653 4654 4655 4656 4657 4658 4659 4660 4661 4662 4663 4664 4665 4666 4667 4668 4669 4670 4671 4672 4673 4674 4675 4676 4677 4678 4679 4680 4681 4682 4683 4684 4685 4686 4687 4688 4689 4690 4691 4692 4693 4694 4695 4696 4697 4698 4699 4700 4701 4702 4703 4704 4705 4706 4707 4708 4709 4710 4711 4712 4713 4714 4715 4716 4717 4718 4719 4720 4721 4722 4723 4724 4725 4726 4727 4728 4729 4730 4731 4732 4733 4734 4735 4736 4737 4738 4739 4740 4741 4742 4743 4744 4745 4746 4747 4748 4749 4750 4751 4752 4753 4754 4755 4756 4757 4758 4759 4760 4761 4762 4763 4764 4765 4766 4767 4768 4769 4770 4771 4772 4773 4774 4775 4776 4777 4778 4779 4780 4781 4782 4783 4784 4785 4786 4787 4788 4789 4790 4791 4792 4793 4794 4795 4796 4797 4798 4799 4800 4801 4802 4803 4804 4805 4806 4807 4808 4809 4810 4811 4812 4813 4814 4815 4816 4817 4818 4819 4820 4821 4822 4823 4824 4825 4826 4827 4828 4829 4830 4831 4832 4833 4834 4835 4836 4837 4838 4839 4840 4841 4842 4843 4844 4845 4846 4847 4848 4849 4850 4851 4852 4853 4854 4855 4856 4857 4858 4859 4860 4861 4862 4863 4864 4865 4866 4867 4868 4869 4870 4871 4872 4873 4874 4875 4876 4877 4878 4879 4880 4881 4882 4883 4884 4885 4886 4887 4888 4889 4890 4891 4892 4893 4894 4895 4896 4897 4898 4899 4900 4901 4902 4903 4904 4905 4906 4907 4908 4909 4910 4911 4912 4913 4914 4915 4916 4917 4918 4919 4920 4921 4922 4923 4924 4925 4926 4927 4928 4929 4930 4931 4932 4933 4934 4935 4936 4937 4938 4939 4940 4941 4942 4943 4944 4945 4946 4947 4948 4949 4950 4951 4952 4953 4954 4955 4956 4957 4958 4959 4960 4961 4962 4963 4964 4965 4966 4967 4968 4969 4970 4971 4972 4973 4974 4975 4976 4977 4978 4979 4980 4981 4982 4983 4984 4985 4986 4987 4988 4989 4990 4991 4992 4993 4994 4995 4996 4997 4998 4999 5000 5001 5002 5003 5004 5005 5006 5007 5008 5009 5010 5011 5012 5013 5014 5015 5016 5017 5018 5019 5020 5021 5022 5023 5024 5025 5026 5027 5028 5029 5030 5031 5032 5033 5034 5035 5036 5037 5038 5039 5040 5041 5042 5043 5044 5045 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Tadeusz Fiszbach).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Krzysztofa Grzebyka i Barbarę Blidę.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Krzysztof Grzebyk.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół 36 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MikołajKozakiewicz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został obywatelom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję Wysoką Izbę, że prezes Rady Ministrów przedłożył projekt ustawy o zmianie ustawy budżetowej. Komisja Ustawodawcza przedstawiła sprawozdanie o stanowisku Senatu o ustawie o partiach politycznych. Prezydium Sejmu proponuje zmianę kolejności rozpatrzenia sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej do spraw przeanalizowania i oceny działalności poprzedniego rządu oraz sprawozdania z wykonania budżetu i innych planów finansowych za 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#MikołajKozakiewicz">W związku z tym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje następujący przebieg początkowej części dzisiejszych obrad:</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#MikołajKozakiewicz">1) Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej o orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#MikołajKozakiewicz">2) Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#MikołajKozakiewicz">3) Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy budżetowej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#MikołajKozakiewicz">4) Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej do spraw przeanalizowania i oceny działalności poprzedniego rządu.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#MikołajKozakiewicz">5) Sprawozdania komisji o sprawozdaniach z wykonania budżetu państwa i planów finansowych w 1989 r. wraz z wnioskiem w sprawie absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#MikołajKozakiewicz">Dalsze punkty — jak w przekazanym porządku dziennym.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#MikołajKozakiewicz">Po dotychczasowym punkcie 10 proponuje się dodanie nowego punktu:</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#MikołajKozakiewicz">Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o partiach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#MikołajKozakiewicz">Odpowiedniej zmianie ulegną oznaczenia dotychczasowych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje, aby Sejm na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu przystąpił w trakcie obecnego posiedzenia do rozpatrzenia tych punktów porządku dziennego, do których druki zostały doręczone w terminie późniejszym niż określony w art. 43 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#RyszardBartosz">Ryszard Bartosz, województwo zamojskie. Panie Marszałku! Na prośbę rolników woj. zamojskiego, a więc tego województwa, które jest jednym z największych spichlerzy kraju, proponuję, aby w dzisiejszym porządku obrad znalazła się również informacja rządu na temat żniw i skupu. Jest to w moim województwie problem bardzo ważny. Nastroje na wsi są bardzo złe. Sejm udaje się na urlop, a dla nas, posłów wiejskich rozpoczyna się najtrudniejszy okres. Dlatego o to proszę. Myślę, że to nie zakłóci porządku, bo można to zrobić w tej części, gdzie są interpelacje i zapytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proponuję to zrobić w ramach zapytań bezpośrednio z sali.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#AndrzejKern">Andrzej Kern, OKP. W imieniu 21 posłów zwracam się do państwa z propozycją zdjęcia z porządku dziennego projektów poselskiego i rządowego ustaw dotyczących Komitetu do spraw Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja” oraz rządowego o radiofonii i telewizji.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#AndrzejKern">Problem telewizji jest dyskutowany niemal od początku jej powstania. Żartowano zresztą wielokrotnie, że w Polsce na telewizji wszyscy się znają. Zdawaliśmy sobie sprawę z pewnych nieprawidłowości w działalności tej instytucji, trwała ożywiona debata publiczna. Trzeba jednak przyznać, że dopiero z chwilą kiedy projekty poselski i rządowy wpłynęły, ta debata nabrała większego znaczenia. W swoich spotkaniach poselskich spotykamy się w tej chwili z konkretnymi propozycjami, z realnymi postulatami, które mogą być pożyteczne przy naszych pracach nad ostatecznym kształtem ustawy, którą uchwalił Sejm.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#AndrzejKern">Ponieważ sprawa jest ważna, nie należy się śpieszyć. Myślę, że okres wakacji parlamentarnych należy wykorzystać na pogłębioną dyskusję i przygotowanie tego problemu w odpowiedni sposób. Stąd nasza propozycja, żeby zdjąć ją dzisiaj z porządku dziennego i wrócić do niej na jednym z pierwszych posiedzeń Sejmu po wakacjach parlamentarnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MikołajKozakiewicz">Rozpatrzymy ten wniosek, ale mogą być głosy za i przeciw.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#komentarz">(Poseł Waldemar Pawlak: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#WaldemarPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zgłaszam w takim układzie wniosek przeciwny. Uważam, że w tej sytuacji debata nad radiem i telewizją może toczyć się po odbyciu pierwszego czytania w Wysokiej Izbie i wtedy będzie to debata konstruktywna, ponieważ wszelkie wnioski mogą być kierowane bezpośrednio do Komisji Kultury i Środków Przekazu, gdzie przypuszczam, znajdą pełne uznanie i odzwierciedlenie w dobrze przygotowanym projekcie ustawy o Komitecie do Spraw Radia i Telewizji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś popiera wniosek formalny?</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#BożennaUrbańska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałam poprzeć wniosek pana posła Kerna, ponieważ problem telewizji istotnie jest ważny i nabrzmiały i budzi wiele najróżniejszych kontro wersji. Wydaje się więc, że należy dać czas, ażeby przygotować go w sposób należyty. Oczywiście pierwsze czytanie mogłoby się odbyć dzisiaj, ale potem, w czasie drugiego czytania, będzie tak dużo poprawek i wniosków o zmiany, że wydaje mi się, iż nie ma sensu rozpoczynać dzisiaj, bez przygotowania, skoro projekt ten większość z nas otrzymała dopiero wczoraj. Tak że Chciałabym poprzeć wniosek pana posła Kerna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#MikołajKozakiewicz">Zamykam dyskusję na temat tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#MikołajKozakiewicz">Poddaję wniosek pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za wnioskiem pana posła Kerna o zdjęcie z porządku dziennego ustaw o telewizji i radiu, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (149) Kto jest przeciw? (71) Kto się wstrzymał od głosowania? (41) Wniosek pana posła Kerna został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#RadosławGawlik">Radosław Gawlik. Chciałem złożyć wniosek o ustosunkowanie się Sejmu do projektu uchwały zalecającej rządowi odstąpienie od budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#RadosławGawlik">Tę sprawę w trakcie opracowywania ustawy budżetowej wiosną tego roku starałem się wyjaśnić. Wtedy odpowiedź brzmiała, że musimy poczekać na ekspertyzę, raport rządu, Raport ministra przemysłu w sprawie kierunków rozwoju kompleksu paliwowo-energetycznego ukazał się, ukazał się także raport tak zwanej komisji Wierusza, powołanej przy Państwowej Agencji Atomistyki, odbyło się także referendum społeczne w rejonie Trójmiasta. Uważam, że Sejm ma dostatecznie wiele przesłanek, aby podjąć w tej sprawie decyzję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#MikołajKozakiewicz">Stanowisko Prezydium Sejmu, jak państwo sobie przypominają, było takie, że ma się odbyć debata na temat przyszłości energetyki w Polsce i w związku z tą debatą ma być podjęta uchwała.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś popiera ten wniosek?</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#AntoniFurtak">Panie Marszałku! Chciałem zwrócić uwagę, że debata na temat przyszłości energetyki jądrowej, i w ogóle energetyki w Polsce, miała się odbyć do końca kwietnia tego roku. Dzisiaj mamy koniec lipca, a debaty jak nie było, tak nie ma i nie wiemy, kiedy będzie. Natomiast opracowania wszystkich komisji, w tym również Państwowej Agencji Atomistyki są przeciwne energetyce jądrowej. Sądzę, że tej sprawy nie należy odkładać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw temu wnioskowi?</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś chciałby zabrać głos w tej sprawie? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że podejmowalibyśmy dyskusję w ciemno, bo kto z posłów czytał wszystkie raporty, o których tu była mowa? Materiały te nie były jeszcze dostępne. Tego właśnie się boję.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#RadosławGawlik">Panie Marszałku! Ponieważ wnioski zawarte w tych raportach są krótkie, można je dać do powielenia i doręczyć wszystkim posłom.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Głosy sprzeciwu z sali)</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#RadosławGawlik">Oczywiście, w ciągu kilku dni. I każdy by mógł się z tym... do końca sesji zapoznać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#MikołajKozakiewicz">Mnie się wydaje, że sprawa jest dość poważna i nie można jej tak pochopnie rozstrzygać. Zgadzam się, że debata miała się odbyć do kwietnia, ale rząd tej debaty nie przygotował. Obawiam się, że mam za mało przesłanek do podjęcia teraz decyzji.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, pani marszałek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Zagadnienie rzeczywiście jest bardzo ważne. Proponuję, żeby na ten temat wypowiedział się Konwent Seniorów, żebyśmy wiedzieli, czy rząd będzie w stanie w czasie obecnego posiedzenia odpowiedzieć na ten temat, a ewentualnie potem poddamy ten wniosek pod głosowanie Wysokiej Izby.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#SzczepanBalicki">Szczepan Balicki. Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Myślę, że sprawa jest naprawdę tak ogromnej wagi, że omawianie jej i podejmowanie decyzji w tym momencie, przy tak wypełnionym programie, co uniemożliwia dyskutantom wnikliwe rozpatrzenie sprawy, byłoby, moim zdaniem, bardzo nierozważne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#MikołajKozakiewicz">Czy pan poseł zgadza się, aby w czasie najbliższej przerwy zebrał się Konwent Seniorów w sprawie pańskiego wniosku?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#RadosławGawlik">Tak. Wydaje mi się, że byłoby to słuszne i prosiłbym o zasięgnięcie opinii ministra przemysłu, który, jak wynika z doniesień prasowych, zajął negatywne stanowisko w sprawie budowy Żarnowca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#MikołajKozakiewicz">Pan poseł Kazimierz Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#KazimierzUjazdowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jeżeli już się zbierze Konwent Seniorów i będzie obradował nad tym punktem, to uważam, że byłoby stosowne, żeby Konwent odpowiedział, dlaczego do tej pory, mimo że takie było stanowisko Sejmu, nie ustalono terminu, a i w tej chwili są trudności z jego ustaleniem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#MikołajKozakiewicz">Przepraszam bardzo — terminu tej debaty?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#KazimierzUjazdowski">Terminu debaty. My już dawno Chcieliśmy nad tym debatować. W tej chwili okazuje się, że nie mamy materiałów, nie wiadomo, czy rząd jest przygotowany i nie ma czasu. Dlatego chciałbym wiedzieć, co stanęło na przeszkodzie, że do tej pory tego terminu nie ma. Uważam, że jeżeli będziemy debatować we wrześniu czy w październiku, to w końcu będzie taka sytuacja, że powiedzą nam, że poniesiono już 95% kosztów i szkoda to niszczyć. Pamiętajmy, że każdy miesiąc przynosi olbrzymi wydatek dla nas, dla Polski, dla narodu ze skarbu państwa. I odkładanie tego jest bardzo kosztowne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#CzesławKurzajewski">Czesław Kurzajewski. Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu pragnę poinformować Wysoką Izbę i jednocześnie zwrócić się z uprzejmą prośbą do Konwentu Seniorów z wnioskiem o umieszczenie w porządku obrad drugiego czytania rządowego projektu ustawy o utworzeniu Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#CzesławKurzajewski">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że wspomniany projekt ustawy likwiduje Komitet Młodzieży i Kultury Fizycznej, który funkcjonuje do dnia dzisiejszego i który najdłużej ze wszystkich resortów nie wprowadzał koniecznych zmian. Dopiero przed miesiącem kierownictwo komitetu złożyło na ręce pana premiera rezygnację z pełnionych funkcji. Sytuacja niepewności, jaka obecnie panuje w Komitecie Młodzieży i Kultury Fizycznej, niekorzystnie wpływa na stan kultury fizycznej i budzi niepokój w środowisku społecznym związanym z tymi dziedzinami życia, które mają wpływ na kondycję fizyczną dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#CzesławKurzajewski">Prezydium Sejmu skierowało rządowy projekt ustawy o powołaniu Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki do pierwszego czytania na wspólnym posiedzeniu Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu oraz Komisji Ustawodawczej, które odbędzie się w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#CzesławKurzajewski">Komisja Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu, w imieniu której występuję, zwraca się o zrozumienie do Wysokiej Izby i do Konwentu Seniorów, aby jeszcze w dniu dzisiejszym po przewidzianych interpelacjach i zapytaniach poselskich mogło odbyć się drugie czytanie rządowego projektu o utworzeniu Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki. Znając trudną sytuację środowisk zajmujących się upowszechnianiem kultury fizycznej, ich niepokoje i obawy, komisja ma nadzieję, że wniosek znajdzie zrozumienie zarówno wśród pań posłanek jak i panów posłów, a także w Konwencie Seniorów. Odkładanie tej sprawy do następnego posiedzenia Sejmu, po wakacjach parlamentarnych, wielce utrudni skuteczność działania w tej sferze życia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę pana posła Krzysztofa Grzebyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Jestem przeciwny zgłoszonemu wnioskowi.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#KrzysztofGrzebyk">Po pierwsze, brak sprawozdania i trudno nam decydować o tym, o czym być może dzisiejsze posiedzenie komisji zadecyduje inaczej.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#KrzysztofGrzebyk">Po wtóre, jeśli mój poprzednik wygłaszał takową opinię, to jest to zapewne opinia prezydium komisji, a nie komisji, której jestem członkiem i nie słyszałem o takowym apelu.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#KrzysztofGrzebyk">Po trzecie, myślę, że na obecny stan w komitecie ma wpływ powołany przez prezesa Rady Ministrów pełniący obowiązki szefa tegoż urzędu.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#KrzysztofGrzebyk">I wreszcie po czwarte, proponuję, żebyśmy podjęli decyzję o przedłużeniu obrad Sejmu na cały następny tydzień, być może wtedy uda nam się załatwić kilka nagłych spraw przed wakacjami parlamentarnymi, w pośpiechu, ale z szacunkiem dla prawa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#MikołajKozakiewicz">Sądzę, że brak sprawozdania i brak zakończenia prac komisji jest argumentem przeciw. Gdyby jednak wpłynęła taka decyzja i do tego było sprawozdanie w czasie obrad, Konwent Seniorów zastanowi się nad wprowadzeniem tego podpunktu do porządku dziennego. Uważam że... Słucham? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#TadeuszBiliński">Tadeusz Biliński. Jeszcze odnośnie do energetyki jądrowej. Jednym z najistotniejszych problemów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju jest oczywiście właściwa polityka energetyczna. Dlatego też Międzykomisyjny Zespół do Spraw Polityki Energetycznej Kraju zwrócił się do pana marszałka z prośbą o poświęcenie specjalnej debaty gospodarczej energetycznej łącznie z rozpatrzeniem noweli ustawy o gospodarce energetycznej. Wiem, że również rząd przygotowuje się do tej debaty licząc na to, że będzie ona miała miejsce dopiero w okresie jesiennym. Stąd też rozpatrywanie cząstkowe wyłącznie problemu energii jądrowej, i to szczególnie Żarnowca, wydaje się przedwczesne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#MikołajKozakiewicz">Sądzę, że jest to przesłanka dla Konwentu Seniorów, który zajmie się tą sprawą podczas pierwszej przerwy. Uważam, że po tej dyskusji Sejm... Jeszcze głos? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#WojciechZarzycki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Program obecnej sesji Sejmu jest obszerny. W związku z zapowiedzią kontynuowania obrad w niedzielę, chciałbym prosić Prezydium Sejmu o poinformowanie naszego elektoratu o niemożliwości uczestniczenia w spotkaniach, gdyż, jak wiadomo, nie będziemy mogli w nich uczestniczyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#MikołajKozakiewicz">Chcę powiedzieć, że tylko przewidywaliśmy możliwość przedłużenia posiedzenia na niedzielę. Nie jest to pewne. To wiąże się przede wszystkim z tym, kiedy otrzymamy z Senatu uwagi do ustawy prywatyzacyjnej i jakie to będą uwagi. Oczywiście gdyby zaistniała konieczność przedłużenia posiedzenia, a zaistnieje ona wtedy, kiedy dyskusja będzie nazbyt wielosłowna, to spełnię pańską prośbę i uprzedzimy o tym elektorat. Mam nadzieję, że sprawy będą szły tak sprawnie i tak szybko, że nie będzie to konieczne, ale musieliśmy uprzedzić posłów, że taka możliwość istnieje.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy jeszcze ktoś chciałby się wypowiedzieć... gdyż przedłuża się debata nad porządkiem dziennym.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#MikołajKozakiewicz">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził proponowany porządek dzienny, ze zmianą dotyczącą usunięcia z porządku dziennego ustaw telewizyjno-radiowych.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#MikołajKozakiewicz">Pragnę podkreślić, że istnieje możliwość dalszego uzupełnienia porządku dziennego, zwłaszcza o rozpatrzenie stanowiska Senatu w sprawie ustaw prywatyzacyjnych. Wnioski w tej sprawie Prezydium Sejmu przedstawi w czasie posiedzenia, po zakończeniu pracy odpowiednich komisji sejmowych i senackich.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu, w porozumieniu z Konwentem Seniorów i na podstawie art. 74 ust. 1 regulaminu Sejmu, ograniczyło czas przemówień w imieniu klubów do 15 min. oraz czas przemówień poselskich do 7 min. Zrobiliśmy to w trosce o to, żeby nie przeciągały się obrady i żeby ograniczyć nasze posiedzenie do niezbędnego czasu.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję Wysoką Izbę, że Senat nie wniósł zastrzeżeń do następujących ustaw: do prawa o zgromadzeniach, o rozwiązywaniu stosunków pracy z pracownikami państwowymi mianowanymi w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji państwowej oraz terenowych organów administracji rządowej, i o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję, że w sali nr 67 w starym Domu Poselskim działa rządowy punkt konsultacyjny do spraw sprawozdania z wykonania budżetu i planów finansowych w 1989 r., a także do spraw projektów ustaw o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, o radiofonii i telewizji, o zmianie ustawy o zatrudnianiu oraz o zmianie ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji Ustawodawczej o orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego:</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#MikołajKozakiewicz">1) z dnia 31 maja 1989 r. oraz z dnia 8 maja 1990 r. w sprawie niezgodności z Konstytucją niektórych przepisów ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (druki nr 463, 465 i 466);</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#MikołajKozakiewicz">2) z dnia 4 października 1989 r. w sprawie niezgodności z Konstytucją przepisów Prawa lokalowego (druki nr 464 i 466).</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#MikołajKozakiewicz">Treść orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego (druki nr 463, 454, 465) oraz opinia Komisji Ustawodawczej (druk nr 466) zostały obywatelom posłom doręczone.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę pana Stanisława Dąbrowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#StanisławDąbrowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Ustawodawczej mam zaszczyt przedstawić opinię co do trzech orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#StanisławDąbrowski">Dwa z nich dotyczą ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. W orzeczeniu z dnia 31 maja 1989 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy art. 24 ust. 5 zdanie drugie i art. 90 ust. 2 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości są niezgodne z art. 18 Konstytucji. Wprawdzie art. 18 Konstytucji został już po wydaniu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego skreślony, nie ma to jednak istotnego znaczenia, gdyż znajdujący się w tym przepisie zapis, że Rzeczpospolita Polska poręcza całkowitą ochronę własności osobistej, przeniesiony został do art. 7.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#StanisławDąbrowski">Art. 24 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości stanowi, że do czasu sprzedaży przez państwo wszystkich lokali mieszkalnych w domu zarządzanym przez państwo można decyzją administracyjną zarządzić przebudowę, nadbudowę lub rozbudowy domu. W rezultacie może zwiększyć się ilość lokali, a zmniejszyć wielkość udziału we współwłasności domu i w użytkowaniu wieczystym gruntu przypadającego na jeden lokal.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#StanisławDąbrowski">W kwestionowanym przez Trybunał Konstytucyjny przepisie ustala się, że w związku z taką zmianą wielkości udziałów właścicielom lokali nie przysługuje roszczenie z tytułu zmniejszania wartości przedmiotu ich prawa. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego decyzja, która może prowadzić do zmniejszenia wielkości udziałów właścicieli poszczególnych lokali, w istocie stanowi wywłaszczenie bez odszkodowania. Tego rodzaju ingerencja państwa pozostaje w niezgodzie z konstytucyjną zasadą całkowitej ochrony własności osobistej.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#StanisławDąbrowski">Z tezą tą nie sposób się nie zgodzić, zwłaszcza że w dokonanej już po zapadnięciu orzeczenia nowelizacji Konstytucji w art. 7 wyraźnie zostało zapisane, że wywłaszczenie jest dopuszczalne wyłącznie za słusznym odszkodowaniem.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#StanisławDąbrowski">Druga część omawianego orzeczenia dotyczy tzw. gruntów warszawskich. Sentencja orzeczenia dotyczy kwestii marginalnej, ale dla jasności niezbędne jest przedstawienie zarysu całego zagadnienia. Dekretem z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy przejęto wszelkie grunty położone na obszarze m. st. Warszawy na własność gminy. Część właścicieli otrzymała prawo wieczystej dzierżawy, obecnie wieczystego użytkowania wywłaszczonych gruntów. Dla właścicieli, którzy z takiego prawa z jakichkolwiek przyczyn nie skorzystali, przewidziane było odszkodowanie w miejskich papierach wartościowych, które miały być emitowane według zasad określonych w rozporządzeniu wykonawczym ministra odbudowy. Rozporządzenie nigdy nie zostało wydane. Zatem nie można było wypłacać odszkodowania, o którym mowa w dekrecie.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#StanisławDąbrowski">W dniu 12 marca 1958 r. Sejm uchwalił ustawę o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Jeżeli chodzi o grunty warszawskie, ustawa przewidywała odszkodowanie, ale tylko za niektóre rodzaje nieruchomości i tylko wówczas, jeżeli właściciele lub następcy prawni tych osób pozbawieni zostali użytkowania gruntów po dniu wejścia w życie ustawy, tj. po 5 kwietnia 1958 r. Wprawdzie ustawa upoważniła Radę Ministrów do rozszerzenia zasad przyznawania odszkodowania i objęcia nimi przejętych wcześniej domów jednorodzinnych i działek budowlanych, lecz Rada Ministrów nie skorzystała z tego upoważnienia.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#StanisławDąbrowski">Ustawa z 29 kwietnia 1985 r. w art. 89 ust. 1 stanowi, że z dniem jej wejścia w życie wygasają prawa do odszkodowania za przejęte przez państwo grunty, budynki i inne części składowe nieruchomości na podstawie dekretu z 26 października 1945 r. A więc wygasają prawa, które nigdy nie mogły być zrealizowane z braku przepisów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#StanisławDąbrowski">Prawda jest taka, że w majestacie prawa dokonał się ostatni akt rabunku w stosunku do właścicieli gruntów warszawskich. Sprzeczność z konstytucyjnymi zasadami ochrony własności i dopuszczalności wywłaszczania wyłącznie za słusznym odszkodowaniem jest oczywista. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego dotyczy tylko pewnego wycinka zagadnienia. Przepis art. 90 ust. 2 uszczupla prawa grupy byłych właścicieli domów jednorodzinnych i działek, którzy utracili własność domów i władanie działkami po 5 kwietnia 1958 r. Ustawa z 12 marca 1958 r. przyznawała im prawo do działki zamiennej, art. 90 ust. 2 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. prawo to odbiera.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#StanisławDąbrowski">Projekt nowelizacji ustawy z 29 kwietnia 1985 r. w brzmieniu nadanym mu przez Komisję Nadzwyczajną, którego drugie czytanie ma odbyć się dzisiaj, przywraca możliwość przyznania tej grupie właścicieli działek pod budowę domów jednorodzinnych. Generalny problem gruntów warszawskich pozostaje jednak nie rozwiązany. Bez zmiany pozostaje art. 89 ust. 1. Samo jego uchylenie dałoby niewiele. Wydaje się, że zachodzi potrzeba uregulowania sprawy w ramach odrębnej ustawy. Z pewnością poważną przeszkodą jest zła kondycja skarbu państwa, jednakże niedawno Wysoki Sejm uchwalił ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, która przewiduje emisję bonów prywatyzacyjnych. Daje to niepowtarzalną szansę naprawienia krzywd wyrządzonych obywatelom w ciągu minionego 45-lecia bez konieczności bezpośredniego obciążenia budżetu. Obecnie po pierwszym czytaniu toczy się w komisjach praca nad projektem senackim i projektem poselskim ustawy o zwrocie mienia przejętego na własność państwa na podstawie przepisów o uregulowaniu stanu prawnego mienia pozostającego pod zarządem państwowym.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#StanisławDąbrowski">Być może należałoby kompleksowo rozwiązać sprawę krzywd związanych z zabieraniem przez państwo własności obywateli, z tym że trudno o dobrze osadzony w realiach projekt bez inicjatywy ustawodawczej rządu.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#StanisławDąbrowski">Wysoka Izbo! Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 8 maja 1990 r. dotyczy niezgodności art. 12 ust. 5 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. w brzmieniu nadanym nowelą z 13 lipca 1988 r. z artykułami 7, 67 ust. 2 i art. 1 Konstytucji. Kwestionowany przepis wprowadza zasadę, że od odszkodowania za grunt przechodzący na własność państwa wydzielony pod budowę ulic z nieruchomości objętej na wniosek właściciela podziałem, oblicza się należność skarbu państwa z tytułu wyłączenia tego gruntu z produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#StanisławDąbrowski">Trybunał Konstytucyjny wywodzi, że przewidziane w art. 12 ust. 5 ustawy nabycie przez państwo własności gruntów pod budowę ulic jest w istocie wywłaszczeniem. Przepis ten narusza wyrażoną w art. 7 Konstytucji zasadę słusznego odszkodowania za wywłaszczenie, narusza także zasadę równouprawnienia obywateli Rzeczypospolitej Polskiej wyrażoną w art. 67 ust. 2 Konstytucji i wynikającą z art. 1 Konstytucji zasadę sprawiedliwości prawa, gdyż określona grupa osób będących właścicielami nieruchomości postawiona została w nierównej sytuacji wobec pozostałych grup właścicieli wywłaszczonych z nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#StanisławDąbrowski">Oba omawiane orzeczenia zasługują na aprobatę. Jeżeli Wysoki Sejm uzna te orzeczenia za zasadne, o co w imieniu Komisji Ustawodawczej wnoszę, to zgodnie z art. 6 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym zajdzie potrzeba dokonania zmian w ustawie objętej orzeczeniami.</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#StanisławDąbrowski">Propozycje Komisji Ustawodawczej dotyczące zmian przepisów uznanych przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z Konstytucją zawarte zostały w doręczonej paniom posłankom i panom posłom opinii (druk nr 466). Propozycje te są zbieżne z zapisami projektu ustawy zmieniającej ustawę o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w brzmieniu nadanym przez Komisję Nadzwyczajną. Projekt rozpoznawany będzie w następnym punkcie posiedzenia. Przyjęcie zgodnie z tym projektem zmian artykułów: 12 ust. 5, 24 ust. 5 zdanie drugie i 90 ust. 2 doprowadzi do usunięcia stwierdzonej przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności tych przepisów z Konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-35.15" who="#StanisławDąbrowski">Wysoka Izbo! Najbardziej kontrowersyjne z rozpatrywanych dzisiaj orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego jest orzeczenie z 4 października 1989 r. O co tutaj chodzi? Nowela do prawa lokalowego z 16 lipca 1987 r. wprowadziła instytucję mieszkania zakładowego, przywracając zakładom pracy możliwość dysponowania lokalami w domach stanowiących ich własność albo pozostających w ich zarządzie lub użytkowaniu. Do czasu wejścia w życie noweli stosunek najmu tych lokali powstawał na podstawie decyzji administracji o przydziale i mógł być rozwiązany tylko z przyczyn uzasadniających wypowiedzenie umowy najmu bez zachowania obowiązujących terminów.</u>
          <u xml:id="u-35.16" who="#StanisławDąbrowski">Przepisy, których niezgodności z Konstytucją dopatrzył się Trybunał Konstytucyjny, mają charakter przepisów czasowych. Dotyczą stosunków najmu, które zawiązały się przed wejściem w życie noweli, to jest przed dniem 1 stycznia 1988 r. Przepisy te przyjmują zasadę bezpośredniego działania nowej ustawy. Stanowią, że dotychczasowe przydziały mieszkań są równoznaczne z umową najmu mieszkania zakładowego na czas nieokreślony.</u>
          <u xml:id="u-35.17" who="#StanisławDąbrowski">Nie ulega żadnej wątpliwości, że nastąpiło osłabienie trwałości stosunku najmu w porównaniu ze stanem poprzednim, gdyż wynajmujący może wypowiedzieć umowę, jeżeli najemca nie był w dniu 1 stycznia 1988 r. pracownikiem. Jednakże należy zauważyć, że zakres ochrony lokatora pozostał bardzo znaczny. Wynajmujący rozwiązując umowę najmu z najemcą nie będącym pracownikiem lub z jego małżonkiem a nawet byłym małżonkiem, obowiązany jest dostarczyć lokal zamienny, a więc w zasadzie równorzędny. Mimo to Trybunał Konstytucyjny uznał te przepisy za niezgodne z Konstytucją, przyjmując, że każde uszczuplenie praw nabytych najemcy lokalu mieszkalnego kłóci się z zasadą całkowitej ochrony własności osobistej.</u>
          <u xml:id="u-35.18" who="#StanisławDąbrowski">Systemowa wykładnia szeregu przepisów Konstytucji, w większości zresztą po wydaniu orzeczenia uchylonych, doprowadziła Trybunał Konstytucyjny do wniosku, że własnością w rozumieniu Konstytucji jest nie tylko prawo własności, ale każde prawo majątkowe, również prawo najmu.</u>
          <u xml:id="u-35.19" who="#StanisławDąbrowski">Trybunał Konstytucyjny uznał, że z punktu widzenia ochrony konstytucyjnej nie ma podstaw do przyznania pierwszeństwa prawu własności przed prawem najmu. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego pochodną konstytucyjnej zasady całkowitej ochrony własności osobistej jest zasada ochrony praw nabytych. Podzielenie przez Wysoki Sejm rozumowania Trybunału Konstytucyjnego mogłoby w przyszłości uniemożliwić bardzo pożyteczne inicjatywy ustawodawcze. Dla przykładu, wszystkie powojenne prawa lokalowe wychodziły z założenia, że czynsz z tytułu najmu mieszkania z przydziału administracyjnego nie jest pełnym ekwiwalentem kosztów utrzymania tego mieszkania, nie mówiąc już o należnym dochodzie z zainwestowanego kapitału. Gdyby przyjąć za zasadne stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, trzeba byłoby uznać, że częściowo nieodpłatne korzystanie z mieszkań przez najemców jest ich prawem nabytym, którego nigdy nie będzie można naruszyć, a wszystkie stosunki najmu zawiązane w szczególnym trybie musiałyby trwać w nieskończoność, a przynajmniej aż do całkowitej ruiny domów. Nie możemy wchodzić w taki zaułek ustawodawczy.</u>
          <u xml:id="u-35.20" who="#StanisławDąbrowski">Trybunał Konstytucyjny zdaję się nie dostrzegać w omawianym orzeczeniu, że nabycie praw przez pewne grupy osób odbywało się często kosztem pozbawienia praw innych osób. Wprowadzona po wojnie publiczna gospodarka lokalami z jednej strony zapewniła daleko idącą ochronę najemców tak pod względem ograniczenia wysokości czynszu, jak i możliwości rozwiązania stosunku najmu, z drugiej strony w znacznym stopniu pozbawiła właścicieli możliwości dysponowania własnością, czerpania korzyści z własności, a nawet utrzymania jej substancji.</u>
          <u xml:id="u-35.21" who="#StanisławDąbrowski">Przyjęcie zasady nienaruszalności praw nabytych najemców byłoby równoznaczne z zasadą trwałości ograniczenia praw właścicieli, co mogłoby być sprzeczne z elementarną sprawiedliwością prawa. Z tych względów w imieniu Komisji Ustawodawczej wnoszę, aby Wysoki Sejm raczył oddalić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 1989 r. Pragnę przypomnieć, że w myśl art. 6 ust. 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym uchwały Sejmu w sprawach oddalenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają kwalifikowaną większością co najmniej 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-35.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy w sprawie opinii Komisji Ustawodawczej oraz przedstawionych wniosków ktoś z panów posłów lub pań posłanek pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#MikołajKozakiewicz">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoka Izbo! Jak wynika z wystąpienia posła sprawozdawcy oraz przedłożonej opinii, Komisja Ustawodawcza proponuje, aby Sejm uznał za zasadne orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zawarte w drukach nr 463 i 465, a stwierdzające niezgodność z Konstytucją niektórych przepisów ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz uznał za konieczne dokonanie odpowiednich zmian w tej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#MikołajKozakiewicz">Propozycje tych zmian zawarte są w przedstawionym przez Komisję Nadzwyczajną sprawozdaniu o projekcie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, które Sejm rozpatrzy w następnym punkcie porządku dziennego. Natomiast orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zawarte w druku nr 461, a dotyczące ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. zmieniającej ustawę Prawo lokalowe komisja proponuje oddalić.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#MikołajKozakiewicz">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#MikołajKozakiewicz">W pierwszej kolejności głosować będziemy wnioski komisji dotyczące ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku Komisji Ustawodawczej o uznanie za zasadne orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 maja oraz z dnia 8 maja 1990 r. stwierdzających niezgodność z Konstytucją niektórych przepisów ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości i o uznanie konieczności dokonania odpowiednich zmian w tej ustawie, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. (208) Kto jest przeciw? (1) Kto się wstrzymał od głosowania? (26) Większością 208 głosów wniosek został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#MikołajKozakiewicz">Przechodzimy do głosowania wniosku Komisji Ustawodawczej o oddalenie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niezgodność z Konstytucją przepisów art. 4 ust. 3, 4, 5 i 6 ustawy z dnia 16 lipca 1987 r. o zmianie ustawy Prawo lokalowe.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że dla oddalenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego uchwała musi zapaść większością 2/3 głosów. Proszę pana sekretarza o przygotowanie się do obliczeń.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku Komisji Ustawodawczej o oddalenie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niezgodność z Konstytucją niektórych przepisów ustawy z dnia 16 lipca 1987 r. o zmianie ustawy Prawo lokalowe, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (193) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (42) Sekretarz twierdzi, że warunek większości 2/3 głosów został spełniony.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm oddalił orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (druki nr 321 i 468).</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu panią poseł Annę Dynowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#AnnaDynowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących zmian systemowych w gospodarce mam zaszczyt przedstawić projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. W imieniu tej komisji proszę także, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić ten projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#AnnaDynowska">Omawiany projekt w sposób zasadniczy odbiega od rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, który był przedstawiony w druku sejmowym nr 321. Proponowane rozwiązania są efektem prac podkomisji i Komisji Nadzwyczajnej. Uwzględniają także pewne propozycje resortu gospodarki przestrzennej i budownictwa zawarte w przygotowywanej ustawie o gospodarce nieruchomościami. W toku prac wykorzystano i szczegółowo omówiono wnioski i propozycje posłów zgłoszone w czasie debaty plenarnej podczas pierwszego czytania projektu tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#AnnaDynowska">Ustawa z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości była już trzykrotnie nowelizowana, w 1989 i w 1990 roku, stanowiąc jeden z podstawowych aktów regulujących gospodarkę nieruchomościami. W projekcie przedstawionym dzisiaj Wysokiej Izbie uwzględniono rozwiązania wynikające z przyjęcia zmian w Konstytucji, Prawie cywilnym, pakiecie ustaw samorządowych, które wprowadziły mienie komunalne, nowy model władzy oraz administracji rządowej i samorządowej. Projekt uwzględnia także zmiany wynikające z przyjęcia pewnego kierunku polityki w zakresie przekształceń własnościowych. Ma on jednak charakter nowelizacji doraźnej, nowelizacji, która wprawdzie zmienia filozofię dotychczasowej ustawy, ale ma doraźny charakter. Chciałabym to podkreślić.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#AnnaDynowska">Problematykę gospodarki nieruchomościami reguluje bowiem szereg innych ustaw, że wymienię choćby ustawę o planowaniu przestrzennym, ustawę Prawo budowlane, Prawo lokalowe, Prawo geodezyjne i kartograficzne. Ustawy te wymagają zasadniczych zmian i dopiero ich kompleksowa nowelizacja pozwoli na wypracowanie trwałych rozwiązań w zakresie gospodarki nieruchomościami.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#AnnaDynowska">Potrzeba pilnego porządkowania stanu prawnego w omawianym zakresie była podnoszona w czasie debaty przy pierwszym czytaniu projektu tej ustawy. Sprawa ta nie budzi żadnych wątpliwości. Przedstawiony dziś Wysokiej Izbie projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości nowelizuje ustawę oraz wprowadza pewne przepisy porządkujące stan prawny w tej dziedzinie. Nowelizacją objęto zarówno przepisy dotyczące obrotu nieruchomościami, czy szerzej gospodarowania nieruchomościami, stanowiącymi własność skarbu państwa oraz własność gminy, jak i przepisy regulujące wywłaszczanie nieruchomości. Znowelizowano także przepisy przejściowe dostosowując je do ustaleń wynikających z zaakceptowanych przed chwila przez Sejm orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#AnnaDynowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez komisję projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości praktycznie nowelizuje każdy z rozdziałów ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Nowelizacja zaproponowana w rozdziale I polega na tym, że proponuje się uporządkowanie stanu prawnego w zakresie podmiotów uprawnionych do gospodarowania gruntami skarbu państwa i gruntami gminy. Wskażę art. 3, art. 3a i art. 7 projektu ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#AnnaDynowska">Kapitalne znaczenie dla całej nowelizacji ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości ma art. 4 ustawy. Jest to właśnie ta nowa filozofia w zakresie obrotu nieruchomościami. Art. 4 stanowi, że grunty będące własnością skarbu państwa lub własnością gminy mogą być sprzedawane osobom prawnym i osobom fizycznym albo oddawane tym osobom w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę lub najem. Grunty stanowiące własność skarbu państwa mogą być nieodpłatnie przekazywane w drodze umowy na własność gminy i odpłatnie oddawane gminie w użytkowanie lub użyczane, a grunty stanowiące własność gminy mogą być przekazywane skarbowi państwa.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#AnnaDynowska">Proponuje się, aby grunty stanowiące własność państwa były odpłatnie oddawane w zarząd tylko państwowym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej, zaś grunty stanowiące własność gminy komunalnym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#AnnaDynowska">Proszę Państwa! W zacytowanych przeze mnie przepisach proponuje się bardzo szeroki obrót gruntami stanowiącymi własność skarbu państwa i własność gminy. Proponuje się, ażeby zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne mogły nabywać grunty na własność, mogły otrzymywać je w użytkowanie wieczyste, w użytkowanie, a także w dzierżawę i w najem. Jeżeli chodzi o osoby prawne, to do tej pory stan prawny był bardzo zróżnicowany. Grunty przekazane były osobom prawnym albo w zarząd, dotyczyło to państwowych jednostek organizacyjnych, albo w użytkowanie — dotyczyło to spółdzielni. Jeżeli chodzi o osoby fizyczne, dominowała zasada, że grunty pod budynkami oddawane były w użytkowanie wieczyste. Sprzedawać można było praktycznie tylko nieruchomości, a więc budynki czy lokale. Proponowana zmiana ma charakter zasadniczy dla tej części ustawy, która reguluje sprawę obrotu nieruchomościami skarbu państwa i nieruchomościami stanowiącymi własność gminy.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#AnnaDynowska">Proszę Państwa! Na bazie dyskutowanego tutaj art. 3 pojawił się bardzo poważny problem, który w czasie pracy zarówno podkomisji jak i Komisji Nadzwyczajnej wzbudził wiele emocji. Chodzi o art. 4 ust. 3 proponowany przez komisje. Proponowany przez komisje zapis stanowi, że grunty stanowiące własność zarówno skarbu państwa jak i własność gminy, mogą być sprzedawane albo oddawane odpłatnie w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę lub najem cudzoziemcom na identycznym zasadach jak podmiotom polskim, czyli osobom prawnym i osobom fizycznym.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#AnnaDynowska">Część członków podkomisji oraz mniejszość członków Komisji Nadzwyczajnej uznała, że proponowany zapis jest niedopuszczalny, stąd też w pkt. 2 wymieniony jest jeden z wniosków mniejszości, który proponuje ograniczyć, a właściwie w ogóle zakazuje nabywania nieruchomości na własność przez cudzoziemców, proponując pozostawienie zapisu, że grunty skarbu państwa czy grunty gminy mogą być im oddawane w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę lub najem. Niemniej proponuje się uniemożliwienie tym osobom nabywania gruntów na własność.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#AnnaDynowska">Omówię szczegółowo propozycje art. 4 ust. 3 tak w wersji komisji jak i w wersji przedstawionej przez mniejszość komisji. Przy omawianiu wniosków mniejszości, chciałabym jednak na to zwrócić uwagę. Od samego początku konsekwentnie proponuje się zapisy, które mają swoje źródło w uznaniu i Konstytucji, i przyjętej przez nas nowelizacji Kodeksu cywilnego na zasadzie równości podmiotów i bardzo szerokich form nabywania nieruchomości przez wszystkie podmioty, bez względu na to, czy są to osoby prawne, czy osoby fizyczne, bez względu na to, z jakiego sektora się wywodzą.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#AnnaDynowska">W art. 4 komisja proponuje dodać art. 4a i art. 4b, które mówią, że grunty stanowiące własność skarbu państwa i własność gminy mogą być obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi, jak też mogą stanowić wkłady niepieniężne, aporty w spółkach prawa handlowego. Art. 5 wyraźnie odsyła w sprawach nie uregulowanych w ustawie do regulacji przepisów Kodeksu cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#AnnaDynowska">Tak więc projekt staje się takim specyficznym lex specialis w stosunku do Kodeksu cywilnego w zakresie obrotu nieruchomościami. Jest tutaj, jak powiedziałam, wynikająca z przyjętych przez Sejm zmian w pakiecie ustaw samorządowych kompetencja organów do załatwiania spraw z zakresu obrotu nieruchomościami stanowiącymi własność skarbu państwa i własność gminy. Art. 3 proponuje, aby gospodarka gruntami stanowiącymi własność skarbu państwa należała do wojewodów i rejonowych organów rządowej administracji ogólnej, zaś gruntami stanowiącymi własność gminy do właściwości rad gmin i ich zarządów — z pewnymi modyfikacjami określonymi w art. 7. Dotyczy to gruntów stanowiących własność skarbu państwa i gmin położonych na obszarach portów morskich i morskich pasów nadbrzeżnych, na obszarach górniczych i na obszarach złóż kopalin podlegających Prawu górniczemu.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#AnnaDynowska">Bardzo istotne znaczenie dla nowelizacji tej ustawy posiada projekt noweli art. 11 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Art. 11 mówi o tworzeniu i o roli i zadaniach funduszu gospodarki gruntami, i funduszu gospodarki mieszkaniowej. Chciałabym przypomnieć, że ze względu na zapowiedzianą likwidację z końcem tego roku prawie wszystkich funduszy celowych, poza czterema funduszami, mieliśmy obawy, czy zapis art. 11 pozostawić w dotychczasowym brzmieniu. Uznaliśmy jednak, że zapis ten powinien pozostać. Zmiana przepisów finansowych pozwoli na dokonanie zmian w tej dziedzinie najdalej do końca tego roku, niemniej proponujemy pewną nowelizację.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#AnnaDynowska">Proponujemy, aby środkami wymienionych tutaj funduszy, a więc funduszu gospodarki gruntami, funduszu gospodarki mieszkaniowej dysponował wojewoda, jeżeli chodzi o środki uzyskane z nieruchomości stanowiących własność skarbu państwa, natomiast środkami powstałymi z dochodów uzyskanych z nieruchomości stanowiących własność gminy — rada gminy.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#AnnaDynowska">Dalsze propozycje związane są z nowelizacją całego rozdziału drugiego, mówiącego o zasobach gruntów. Także ten rozdział ma bardzo istotne znaczenie. Cała jego filozofia została przez Komisję Nadzwyczajną zmieniona. Przyjmuje się zasadę, że zasoby gruntów na cele zabudowy, w szczególności na zorganizowane budownictwo wielorodzinne tworzą tylko gminy. W art. 13 ust. 2 podajemy projekt definicji zorganizowanego budownictwa wielorodzinnego, przez które rozumie się budownictwo wielorodzinnych domów mieszkalnych o charakterze osiedlowym, realizowane na gruntach przygotowywanych w formie zorganizowanej przestrzennie przez gminę. Chciałabym zwrócić szczególną uwagę na ten przepis, albowiem będzie on miał dosyć istotne znaczenie dla propozycji komisji w zakresie wywłaszczeń, tj. przesłanek dopuszczających wywłaszczanie nieruchomości. Komisja uznała, że cel publiczny w rozumieniu art. 7 jako dopuszczający wywłaszczanie, a więc odejmowanie prawa własności na cele mieszkaniowe odnosi się tylko do potrzeb zorganizowanego budownictwa wielorodzinnego. Ma to bardzo istotne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, zmieniliśmy tutaj zasady tworzenia zasobów gruntów, ustalania granic gruntów przeznaczonych pod to skoncentrowane budownictwo wielorodzinne. Zmieniliśmy zasady ustalania granic gruntów i tworzenia gruntów przeznaczonych pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne oraz zasady postępowania w momencie utworzenia gruntów pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#AnnaDynowska">Przyjęliśmy zasadę, że wszczęcie postępowania w sprawie ustalenia granic gruntów przeznaczonych pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne następuje bądź wyłącznie na wniosek właścicieli albo użytkowników wieczystych nieruchomości posiadających więcej niż 50% powierzchni gruntów położonych w granicach, które zamykają teren przeznaczony pod to skoncentrowane budownictwo jednorodzinne, bądź też z urzędu, jeżeli powierzchnia nieruchomości będących własnością gminy stanowi więcej niż 10% powierzchni gruntów położonych na tym obszarze.</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, proponujemy, jak już mówiłam, nowe zasady postępowania w tej sprawie i w projekcie przedstawianym dzisiaj Wysokiej Izbie nie przewidujemy wywłaszczania na cele budownictwa jednorodzinnego, także skoncentrowanego, natomiast proponujemy, aby powierzchnia w zamian za grunty pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne objęta była scaleniem, podziałem na działki, które proponuje się pozostawić dotychczasowym właścicielom. Szczegółowe zasady postępowania w tym zakresie zawarte są w propozycjach artykułów od 13 do 17 oraz 19 i 20 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-37.20" who="#AnnaDynowska">Rozdział III noweli ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości mówi w bardzo szerokim zakresie o formach obrotu nieruchomościami stanowiącymi własność skarbu państwa, albo też nieruchomościami stanowiącymi własność gminy. Proponujemy zmianę tytułu rozdziału III, gdzie zostają wymienione prawie wszystkie formy obrotu nieruchomościami. Tytuł rozdziału III otrzymuje zatem brzmienie: „Sprzedaż lub oddawanie w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę, najem i użyczenie nieruchomości stanowiących własność skarbu państwa albo własność gminy”. Cały ten rozdział ma bardzo istotne znaczenie, ponieważ propozycja rządowa nie zawierała możliwości regulowania obrotu nieruchomościami stanowiącymi własność gminy albo własność skarbu państwa. W drodze decyzji administracyjnej przenosimy całą tę sferę na sferę umowną. Proponujemy nowe zasady postępowania przy sprzedaży nieruchomości stanowiących własność skarbu państwa albo własność gminy, zarówno w zakresie gruntów jak i budynków, lokali, części lokali, garaży.</u>
          <u xml:id="u-37.21" who="#AnnaDynowska">W wypadku sprzedaży następuje obwieszczenie o sprzedaży nieruchomości — czy to skarbu państwa, czy nieruchomości gminy. Następnie wszyscy zainteresowani nabyciem nieruchomości, która jest przeznaczona do sprzedaży, przystępują do jej nabycia w trybie przetargu. Nie występuje tu już uznanie administracyjne, które nigdy nie było przyjmowane jako sprawiedliwe rozstrzyganie tego typu sporów.</u>
          <u xml:id="u-37.22" who="#AnnaDynowska">Propozycja komisji, która została tutaj państwu przedstawiona, wiąże się z tym, że uznajemy potrzebę, aby nieruchomości, w tym nieruchomości gruntowe, budynki, lokale stały się towarem — chodzi więc o przetarg. Przepisy proponowanego przez nas projektu ustawy zawierają kilka odstępstw od generalnej zasady, że obrót nieruchomościami stanowiącymi własność skarbu państwa lub własność gminy następuje odpłatnie, a także pewne wyjątki od zasady, że sprzedaż nieruchomości gruntowych, nieruchomości budynkowych, lokali, garaży następuje w trybie przetargu, chociaż w trybie przetargu następuje wszystko, z tym że dla pewnej grupy podmiotów przewidujemy nabycie po cenie wywoławczej. Wszystkie rozwiązania, które mówią o pierwszeństwie w nabyciu, i które dotyczą najemców, dzierżawców lokali, byłych właścicieli nieruchomości wywłaszczonych na rzecz państwa — mówią o pierwszeństwie w nabyciu z wykazanych do sprzedaży nieruchomości skarbu państwa lub gminy w trybie przetargu, co świadczy o tym, że nabycie przez te osoby nieruchomości nastąpi po cenie wywoławczej.</u>
          <u xml:id="u-37.23" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, nie będę omawiała szczegółowo wszystkich spraw, a więc co powinien zawierać wykaz nieruchomości przeznaczonych do sprzedaży, jak to wszystko powinno wyglądać. Sprawa ta jest bardzo szczegółowo i wyczerpująco uregulowana w propozycji przedstawionej Wysokiej Izbie. Niemniej Chciałabym zwrócić uwagę, że pozostawiono pewne wcześniejsze rozwiązania z niewielką tylko ich modyfikacją. Dotyczy to w szczególności zmian w art. 28, mówiącym o pierwszeństwie w nabyciu. A więc pierwszeństwo, czyli możliwość nabycia po cenie przetargowej, dotyczy najemców, dzierżawców lokali, których zawiadamia się na piśmie o przeznaczeniu lokalu do sprzedaży oraz byłych właścicieli nieruchomości przejętych na rzecz skarbu państwa, którzy mają pierwszeństwo w nabyciu tych nieruchomości, jeżeli zaoferują cenę równą wartości tej nieruchomości, czyli praktycznie cenę wywoławczą.</u>
          <u xml:id="u-37.24" who="#AnnaDynowska">Następny rozdział ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości mówi o prawie pierwokupu. Jest to rozdział V. Dotychczasowy rozdział IV mówił o zarządzie, obecny rozdział V od art. 38 mówi o zarządzie nieruchomościami stanowiącymi własność skarbu państwa lub własność gminy.</u>
          <u xml:id="u-37.25" who="#AnnaDynowska">Jak państwu wcześniej powiedziałam, komisja proponuje pozostawić prawo zarządu nieruchomościami stanowiącymi własność skarbu państwa lub własność gminy tylko państwowym i komunalnym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej, które zarządzają wydzielonymi i nabytymi gruntami wraz z położonymi na nich budynkami i urządzeniami trwale związanymi z gruntami.</u>
          <u xml:id="u-37.26" who="#AnnaDynowska">Jednostki te otrzymywałyby zarząd na podstawie decyzji rejonowego organu rządowej administracji ogólnej lub — jeżeli nabywają grunty od osób prawnych czy od osób fizycznych — na podstawie umowy zawartej za zezwoleniem tego organu, przy czym zawarcie umowy następowałoby w każdym wypadku na rzecz i w imieniu skarbu państwa, bądź na własność gminy.</u>
          <u xml:id="u-37.27" who="#AnnaDynowska">Prawo zarządu jest bardzo istotne, jego zapis również, ponieważ nie będzie on już dotyczył wszystkich osób prawnych, w tym również przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-37.28" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, jedną z bardziej poważnych zmian, którą proponujemy w ustawie o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, są zmiany określone w rozdziale V ustawy. Proponujemy zmianę tytułu rozdz. V, nadając mu brzmienie: Ustalanie cen nieruchomości stanowiących własność skarbu państwa i własność gminy, opłat z tytułu użytkowania wieczystego i zarządu oraz innych opłat. Przyjęliśmy generalną zasadę, że wartość gruntów określają biegli wpisani przez wojewodę na listę wojewódzką albo inne osoby posiadające uprawnienia z zakresu szacowania nieruchomości. Oni też określają wartość zarówno gruntów niezabudowanych, jak i gruntów zabudowanych i znajdujących się pod zabudową, a także wartość położonych na tych gruntach budynków, urządzeń i lokali. Przyjęliśmy generalną zasadę, która jest określona w art. 44 ust. 2, że wartość gruntów określa się przy uwzględnieniu aktualnie kształtujących się cen w obrocie gruntami, dokonanych nakładów, funkcji wyznaczonych w planie zagospodarowania przestrzennego dla tych gruntów, ich położenia i stopnia wyposażenia w urządzenia komunalne, energetyczne i gazowe, a także stanu zagospodarowania tych gruntów.</u>
          <u xml:id="u-37.29" who="#AnnaDynowska">Chcielibyśmy, ażeby wartość gruntów określana była według cen rynkowych. Taksatywne wymienienie przez komisję spraw, które przy określaniu wartości gruntów uwzględnia biegły lub osoba posiadająca uprawnienia z zakresu szacowania nieruchomości, ma wskazać na to, jakie elementy przy wycenie nieruchomości powinny być wzięte pod uwagę. Jest niewykluczone, że będzie to katalog niewystarczający, niemniej są takie wskazania.</u>
          <u xml:id="u-37.30" who="#AnnaDynowska">Wartość budynków i innych urządzeń oraz lokali ustala się według kosztów ich odtworzenia pomniejszonych o stopień zużycia. Proponujemy także bardzo istotną zmianę w zakresie określania wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste. Proponujemy, aby wysokość opłaty za użytkowanie wieczyste albo zarząd gruntu przeznaczonego pod budownictwo mieszkaniowe oraz gruntu zabudowanego domami mieszkalnymi wynosiła 1% ceny rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-37.31" who="#AnnaDynowska">Jest to najniższa wysokość opłaty, którą proponujemy tylko i wyłącznie za użytkowanie terenu czy zarząd gruntu przeznaczonego pod budownictwo mieszkaniowe. W pozostałych wypadkach proponujemy, aby wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste lub zarząd gruntu nie zabudowanego lub zabudowanego wynosiła 3% ceny rynkowej tych gruntów.</u>
          <u xml:id="u-37.32" who="#AnnaDynowska">Wysoki Sejmie! Komisja proponuje, aby specjalna wysokość opłaty rocznej za zarząd gruntami oddanymi na cele obronności i bezpieczeństwa państwa wynosiła 0,3% ceny rynkowej i upoważnia Radę Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia rodzaju gruntów, które uważa się za niezbędne na cele obronności i bezpieczeństwa państwa.</u>
          <u xml:id="u-37.33" who="#AnnaDynowska">Jest to specjalny przepis, który nie narusza generalnej zasady, że wysokość opłaty rocznej wynosi 3%, z wyłączeniem gruntów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe, lub zabudowanych budynkami mieszkalnymi, gdzie wysokość opłaty rocznej wynosi 1%.</u>
          <u xml:id="u-37.34" who="#AnnaDynowska">Proponujemy także, ażeby opłaty z tytułu użytkowania wieczystego miały charakter ruchomy. Nie będzie to więc stała opłata określona w umowie. Proponujemy, aby te opłaty były ustalane w formie opłat rocznych, z tym że pierwsza nie może być wyższa niż 25% ceny rynkowej nieruchomości. Natomiast jeżeli chodzi o określanie ceny za nabywane nieruchomości, proponujemy, aby była ona każdorazowo określana w umowie. Odnośnie do ceny nabycia nie proponujemy jakichkolwiek zmian, natomiast aktualizacja może dotyczyć tylko i wyłącznie ceny gruntu oddanego w użytkowanie wieczyste, co ma wpływ na zmianę wysokości opłaty rocznej.</u>
          <u xml:id="u-37.35" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, największe zmiany dostosowujące ustawę o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości do zapisu art. 7 Konstytucji proponujemy w rozdziale mówiącym o wywłaszczeniach. Przypomnę, że art. 7 Konstytucji mówi o tym, że dopuszczalne jest tylko wywłaszczenie na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Próbowaliśmy redagując projekty zapisów określających przesłanki wywłaszczenia, tj. zasady postępowania w tego typu sprawach, rozwinąć konstytucyjny zapis określony w art. 7, a więc określić, jakież to są te cele publiczne uzasadniające wywłaszczenie, czyli odjęcie chronionego przez Konstytucję prawa własności, jak też staraliśmy się w sposób możliwie jasny, prosty i klarowany określić, jak należy ustalać to słuszne odszkodowanie.</u>
          <u xml:id="u-37.36" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, praca nad tym rozdziałem była bardzo dramatyczna, przy czym wszyscy członkowie komisji byli zgodni, że trzeba wymyślić zupełnie inną niż dotąd przyjęta filozofię tego odszkodowania. Praktycznie dysputa zaczęła się od tego, jaki organ w pierwszej instancji prowadzi postępowanie wywłaszczeniowe.</u>
          <u xml:id="u-37.37" who="#AnnaDynowska">Stąd też pierwszy wniosek mniejszości proponuje już pewną zmianę do przyjętej przez komisję propozycji, aby wywłaszczanie nieruchomości należało do rejonowych organów rządowej administracji ogólnej.</u>
          <u xml:id="u-37.38" who="#AnnaDynowska">Wniosek mniejszości, który zresztą będę omawiać, mówi, aby w pierwszej instancji czynili to już wojewodowie.</u>
          <u xml:id="u-37.39" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, w tych przepisach regulujących sprawy wywłaszczeń przyjęliśmy zasadę, że nieruchomość może być wywłaszczona wyłącznie na rzecz skarbu państwa albo gminy i w art. 50 ust. 2 podajemy dopuszczalne cele, uzasadniające ewentualną próbę odjęcia komuś prawa własności.</u>
          <u xml:id="u-37.40" who="#AnnaDynowska">Proponujemy, aby wywłaszczenie dopuszczalne było: na cele budowy oraz utrzymania dróg i urządzeń komunikacji publicznej, obiektów budowlanych i urządzeń koniecznych do zapewnienia łączności publicznej, ochrony środowiska, pomieszczeń dla urzędów publicznych, komunalnych ujęć wody, regulacji cieków i wznoszenia wałów przeciwpowodziowych; na cele budowy i utrzymania szkół podstawowych, szpitali, domów opieki społecznej, urządzeń sanitarnych i cmentarzy, obiektów budowlanych i urządzeń niezbędnych do obronności państwa oraz do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, w tym budowy i utrzymania zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich. Proponujemy też utrzymać wywłaszczenie dla zorganizowanego budownictwa mieszkaniowego oraz innych podobnych, oczywistych celów publicznych.</u>
          <u xml:id="u-37.41" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, na pierwszy rzut oka może się wydawać, że jest to ogromnie szeroki katalog, że w stosunku do dotychczasowego zapisu rozszerzyliśmy przesłanki dopuszczające wywłaszczenie. Chciałabym zwrócić uwagę, że ciągle mówimy o tym oczywistym celu publicznym. Tylko cel publiczny, a nie jakiś subiektywny cel jakiegoś podmiotu, może uzasadnić wywłaszczenie i odjęcie czyjegoś prawa własności. Niemniej jednak zastanawialiśmy się, czy sformułować taki bardzo ogólny przepis, czy też wymienić jakiś zbliżony sposób, rodzaje celów niezbędnych, na które praktycznie wywłaszczenie musi być dopuszczalne. Kierowaliśmy się takimi zasadami: cel publiczny jest podstawową przesłanką wnioskowania przez skarb państwa lub gminę, bo tylko te instytucje mogą wnioskować o wywłaszczenie, o odjęcie komuś prawa własności. Musi być wskazany cel publiczny, a więc nawet nie jakiś wąski cel jakiejś wąskiej grupy ludzi.</u>
          <u xml:id="u-37.42" who="#AnnaDynowska">Uznaliśmy, że z jednej strony postępowanie będzie po prostu bardziej uproszczone, a z drugiej przyjęliśmy zasadę, że wszczęcie każdego postępowania musi być poprzedzone rokowaniami. Określając w inny aniżeli dotąd sposób wysokość odszkodowań za wywłaszczanie nieruchomości, należy się spodziewać, że tych spraw nie będzie aż tak wiele, ponieważ zawsze proponuje się cenę przynajmniej według wartości rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-37.43" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, uznaliśmy wreszcie, że postępowanie w sprawach wywłaszczeniowych i tak kończy się w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, jeżeli osoba, której próbuje się odjąć prawo własności, jest niezadowolona z decyzji administracyjnej czy też proponowanego jej odszkodowania albo uważa, że nie było celu publicznego.</u>
          <u xml:id="u-37.44" who="#AnnaDynowska">Przyjęliśmy zasadę, że nie można wywłaszczyć nieruchomości skarbu państwa. Ustaliliśmy także, że wywłaszczona nieruchomość nie może być użyta na inne cele, niż to określono w decyzji o wywłaszczeniu, chyba że nie można jej zwrócić z powodu braku zgody poprzedniego właściciela lub jego następcy prawnego. Zatem jest tutaj pewna zmiana w stosunku do zapisu dotychczas obowiązującego. Do tej pory mówiło się o celu uzasadniającym wywłaszczenie, a więc jeżeli przeprowadzono postępowanie wywłaszczeniowe np. na cele budowy i utrzymania obiektów budowlanych niezbędnych do obronności państwa, lecz nieruchomości tej nie używa się na te cele, to można było spokojnie przekazać ją np. na zorganizowane budownictwo wielorodzinne. W tej chwili należy ją zwrócić właścicielowi, chyba że zachodzą przesłanki uniemożliwiające taki zwrot.</u>
          <u xml:id="u-37.45" who="#AnnaDynowska">Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego może nastąpić z urzędu albo na wniosek zarządu gminy, jeżeli wywłaszcza się na rzecz gminy, tylko wówczas, gdy nieruchomość nie może być nabyta w drodze umowy. A więc proponuje się, aby zarówno skarb państwa, jak i gmina, na rzecz których może następować wywłaszczanie nieruchomości, próbowały w drodze umów cywilnoprawnych nabyć nieruchomości niezbędne im na cele publiczne.</u>
          <u xml:id="u-37.46" who="#AnnaDynowska">Jeśli chodzi o odszkodowanie, to znowelizowaliśmy art. 58, w którym proponujemy, aby wywłaszczanie nieruchomości następowało za wypłacanym jednorazowo odszkodowaniem, które jest ustalane w drodze decyzji i podlega rewaloryzacji na dzień wypłaty. Skróciliśmy termin wypłacenia odszkodowania do 14 dni, licząc od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna.</u>
          <u xml:id="u-37.47" who="#AnnaDynowska">Przyjęliśmy zasadę, że odszkodowanie powinno odpowiadać wartości wywłaszczonej nieruchomości. Propozycje określenia wysokości tego odszkodowania były najróżniejsze. Przyjęliśmy zapis bardzo lakoniczny, ale taki, który w sposób chyba najbardziej jasny i prosty oddaje tę intencję, aby odszkodowanie pokryło rzeczywistą wartość, wartość rynkową. Wartość, która tylko przy umowie może być określana w sposób bardzo subiektywny, natomiast w tego typu wypadkach musi być określana w sposób zobiektywizowany.</u>
          <u xml:id="u-37.48" who="#AnnaDynowska">Proponujemy pewną modyfikację do określenia wysokości odszkodowania za budowle, urządzenia trwałe, nasadzenia i tego typu sprawy.</u>
          <u xml:id="u-37.49" who="#AnnaDynowska">Sporej nowelizacji poddaliśmy prawo pierwokupu, a także przepisy przejściowe i końcowe. Spotkałam się z zarzutem, że wbrew wielu głosom w czasie debaty poselskiej przy pierwszym czytaniu rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości proponowany i przedstawiony przez nas projekt ustawy nie zawiera jakichkolwiek rozwiązań związanych z tzw. gruntami warszawskimi i tzw. mieniem zabużańskim. Otóż w tym projekcie doraźnej noweli próbowaliśmy rozwiązać także i te sprawy. Przyjęcie przez nas wiosną tego roku pakietu ustaw samorządowych spowodowało, że praktycznie większość nieruchomości, które mogłyby być kompensatą za choćby np. mienie zabużańskie, stała się własnością gmin.</u>
          <u xml:id="u-37.50" who="#AnnaDynowska">Jeżeli chodzi o art. 88, to mówi on tylko o pewnych zobowiązaniach skarbu państwa, który w tej chwili nie posiada praktycznie żadnych większych nieruchomości, mogących być kompensatą za mienie pozostawione na Wschodzie.</u>
          <u xml:id="u-37.51" who="#AnnaDynowska">Proponowaliśmy też przyjrzeć się przygotowywanym przez rząd propozycjom projektów. Wstępne wersje dwóch z nich były przedstawione komisji, a mianowicie: rządowy projekt ustawy o uregulowaniu zobowiązań za mienie nieruchome pozostawione na terenach nie wchodzących w skład obecnego obszaru państwa oraz projekt o uregulowaniu zobowiązań wynikających z przejęcia gruntów na obszarze m.st. Warszawy.</u>
          <u xml:id="u-37.52" who="#AnnaDynowska">Proszę Państwa! Podział na mienie stanowiące własność gmin i mienie stanowiące własność skarbu państwa przy przyjęciu konstrukcji, że gminy nie przejmują zobowiązań skarbu państwa, sprawił, że praktycznie praca nad ulepszeniem artykułu na przykład 88 traktującego o imieniu zabużańskim spowodowałaby dodanie do ustawy kilkunastu artykułów. Proponowaliśmy — i chciałam tutaj wyraźnie podkreślić, że tego typu propozycje rozwiązań znajdują się w przygotowywanych przez rząd projektach, także projekcie ustawy o uregulowaniu zobowiązań za mienie nieruchome pozostawione na terenach nie wchodzących w skład obecnego obszaru państwa polskiego — rozszerzenie katalogu kręgu podmiotów uprawnionych do otrzymania tego mienia oraz możliwości uzyskania rekompensaty za to mienie. Proponuje się, aby wartość tego mienia była zaliczana do cen sprzedaży lub opłat za użytkowanie wieczyste gruntów, stanowiących zarówno własność skarbu państwa, jak i własność gminy. Z tym że jeżeli chodzi o gminę, konieczne jest wprowadzenie obligacji, a to wymaga dodania kilku artykułów szczegółowo regulujących kwestie ich emisji, zasad wykupywanych itd., ceny sprzedaży stanowiących własność skarbu państwa budynków, części takich budynków i innych urządzeń oraz wolnych lokali, ceny sprzedaży nieruchomości rolnych stanowiących własność skarbu państwa lub gminy, ceny sprzedaży należących do skarbu państwa akcji w spółkach powstałych w wyniku przekształceń przedsiębiorstw państwowych, a nawet należności istniejących wobec skarbu państwa lub gminy.</u>
          <u xml:id="u-37.53" who="#AnnaDynowska">Przygotowanie i bardzo szybkie złożenie przez rząd w Sejmie projektu tej ustawy praktycznie powinno pozwolić na zakończenie procesu kompensowania obywatelom polskim, uprawnionym do otrzymywania ekwiwalentu za mienie pozostawione na Wschodzie, rzeczywistego ekwiwalentu.</u>
          <u xml:id="u-37.54" who="#AnnaDynowska">Podobne rozwiązania w sposób bardzo kompleksowy i uwzględniający omawiane tutaj w pierwszym punkcie porządku obrad orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zawiera projekt ustawy o uregulowaniu zobowiązań wynikających z przejęcia gruntów na obszarze miasta stołecznego Warszawy.</u>
          <u xml:id="u-37.55" who="#AnnaDynowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości zawiera, jak już wstępnie powiedziałam, pewne propozycje porządkowania stanu prawnego w zakresie gospodarki nieruchomościami. Najpoważniejszą i bardzo istotną dla procesu prywatyzacji konsekwencję ma propozycja określona w art. 2 ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Propozycja ta — konieczność zapisu określającego w sposób jasny, szczegółowy i wyczerpujący sprawę stosunku do oddanego dotąd w zarząd mienia przedsiębiorstwom państwowym — była koniecznością także w związku z dokonaną 31 stycznia 1989 r., nowelizacją przepisów art. 128 i 535, § 2 Kodeksu cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-37.56" who="#AnnaDynowska">Proszę Państwa! Ta ubiegłoroczna nowelizacja, która bez wątpienia w intencji Sejmu IX kadencji miała nie tylko zlikwidować jednolity fundusz własności państwowej, ale także uwłaszczyć przedsiębiorstwa państwowe, nie została konsekwentnie i w pełni przeprowadzona. Dyskutujemy nad tym, czy Sejm — wbrew swoim intencjom, które tutaj nie budzą wątpliwości, są jasno i jednoznacznie określone — dokonał rzeczywiście uwłaszczenia przedsiębiorstw państwowych? Proszę państwa, od ponad roku sprawa budzi bardzo wiele kontrowersji, są różne opinie i poglądy, reprezentowane w doktrynie, wśród prawników i w orzecznictwie, niemniej jednak komisja zdecydowała się na przyjęcie rządowej koncepcji rozwiązania tego problemu. Stąd też proponujemy uznać — i bardzo bym prosiła, aby Wysoka Izba była w pełni świadoma tego, jakie są konsekwencje przyjęcia takiego zapisu — że ubiegłoroczna nowelizacja art. 128 i 535 § 2 Kodeksu cywilnego nie uwłaszczyła przedsiębiorstw. Proponujemy uznać, że tylko i wyłącznie nieruchomości nabywane przez państwowe osoby prawne po dniu wejścia w życie tej ustawy z 31 stycznia 1989 r. stanowiły własność tych osób prawnych, nie zmieniło się natomiast prawo w stosunku do nieruchomości użytkowanych przez państwowe osoby prawne do dnia wejścia w życie tej ustawy. Raz jeszcze zwracam uwagę na ogromne spory w doktrynie i wśród prawników o rozstrzygnięcie tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-37.57" who="#AnnaDynowska">Przyjęta przez nas koncepcja wynika — jak wspomniałam — ze stanowiska rządu, określonego w odpowiedzi na dezyderat nr 1 Komisji Nadzwyczajnej z 9 lipca 1989 r., a stanowisko rządu w tej sprawie jest jednoznaczne, cytuję: „Nie ulega wątpliwości, że w następstwie zmiany artykułu 128 i 535 § 2 Kc zniesiona została obowiązująca do tej pory zasada jednolitej własności mienia ogólnonarodowego i z dniem wejścia w życie omawianej noweli państwowe osoby prawne, w tym zwłaszcza przedsiębiorstwa państwowe, mogą nabywać składniki majątkowe na własność. Brak jest natomiast — piszę rząd — podstaw do sformułowania tezy dalej idącej, a mianowicie, iż z tym dniem doszło do powszechnego uwłaszczenia państwowych osób prawnych, to znaczy do przyznania im własności mienia pozostającego do tej pory w ich zarządzie”.</u>
          <u xml:id="u-37.58" who="#AnnaDynowska">Konsekwencją przyjęcia takiego stanowiska, które komisja proponuje Wysokiemu Sejmowi, jest rozwiązanie określone w projekcie art. 2 ustawy zmieniającej ustawę o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Proponujemy, aby z mocy prawa z dniem wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości przekształcić prawo zarządu państwowych osób prawnych — w tym głównie przedsiębiorstw państwowych — w przedmiot użytkowania wieczystego, a więc zarząd w użytkowanie wieczyste, co oczywiście nie narusza praw osób trzecich do gruntów.</u>
          <u xml:id="u-37.59" who="#AnnaDynowska">Sprawa, jak powiedziałam, przekształcenia tego prawa zarządu w prawo użytkowania wieczystego jest bardzo skomplikowana, budzi wiele kontrowersji i wątpliwości, które spowodowały wniesienie jednego z wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-37.60" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, proponuje się, ażeby osoby prawne, które z mocy prawa z dniem wejścia w życie tej ustawy stały się użytkownikami wieczystymi, dokonywały wpisu tego prawa w księgach wieczystych, a podstawę tego wpisu stanowiłaby decyzja o przekazaniu gruntów w zarząd. W użytkowaniu pozostałyby tylko grunty stanowiące własność skarbu państwa lub własność gminy, albo związku gminnego pozostające w użytkowaniu osób prawnych czy jednostek organizacyjnych, nie posiadających osoby prawnej.</u>
          <u xml:id="u-37.61" who="#AnnaDynowska">Z dniem wejścia w życie tej ustawy stałyby się z mocy prawa własnością tych osób prawnych pozostające w ich zarządzie do tej pory budynki, urządzenia oraz lokale znajdujące się na gruntach stanowiących własność państwa lub własność gminy. Nabycie własności następowałoby odpłatnie, chyba że obiekty te były wybudowane lub nabyte ze środków własnych tych osób prawnych. Na poczet cen nabycia tych budynków czy lokali i innych urządzeń położonych na gruntach stanowiących własność skarbu państwa lub własność gminy proponujemy zaliczenie opłat poniesionych z tytułu zarządów budynków, lokali i części tych lokali.</u>
          <u xml:id="u-37.62" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, ten przepis budzi wiele kontrowersji. Jak już powiedziałam, były głosy, aby podstawą wpisu prawa użytkowania wieczystego do ksiąg wieczystych nie była decyzja o przekazaniu gruntów w zarząd, lecz decyzja administracyjna potwierdzająca nabycie tego prawa z mocy proponowanej nowelizacji ustawy. Są także głosy mówiące, że jest to zbyt daleko idące prawo w stosunku do państwowych osób prawnych, a w szczególności przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-37.63" who="#AnnaDynowska">Bardzo wiele emocji na posiedzeniu Komisji Nadzwyczajnej wzbudziła sprawa związana z tym, że także z mocy prawa z dniem wejścia w życie tej ustawy zarząd państwowych gospodarstw rolnych przekształciłby się w użytkowanie wieczyste.</u>
          <u xml:id="u-37.64" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, jest to specyficzne użytkowanie wieczyste, które nieco inaczej wygląda, gdy powstaje w drodze umowy, a zupełnie inaczej, gdy powstaje z mocy prawa. W wypadku gdy prawo użytkowania wieczystego otrzymuje ktoś z mocy samego prawa, prawo to jest niewątpliwie zbliżone do prawa własności. Stąd tyle emocji związanych z możliwością wejścia w użytkowanie wieczyste na gruntach przekazanych dotąd w zarząd państwowym gospodarstwom rolnym, które zajmują ogromny areał na Ziemiach Zachodnich, a także na terenie centralnej i wschodniej Polski. Sporo emocji budziła także sprawa związana z przekazaniem w użytkowanie wieczyste z mocy samego prawa nieruchomości użytkowanych przez przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej i mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-37.65" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, proponujemy w przepisach ustawy zmieniającej ustawę o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, aby grunty stanowiące własność skarbu państwa lub gminy, będące w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie państwowych lub komunalnych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnych, pozostały nadal w zarządzie tych jednostek. Proponujemy, aby do 31 grudnia 1990 r. nie pobierać opłat za zarząd gruntami oddanymi na cele obronności i bezpieczeństwa państwa — wiązałoby się to ze względu na przyjętą tutaj zmianę pobierania opłat za zarząd tymi gruntami przez MON z koniecznością istotnej zmiany ustawy budżetowej i to nagle teraz w połowie roku. Proponujemy też, aby sprawy wszczęte, nie zakończone ostatecznymi decyzjami przed dniem wejścia w życie ustawy prowadzić na podstawie przepisów już znowelizowanych, aby decyzję ostateczne o ustaleniu opłat wydane przed dniem wejścia w życie ustawy pozostały jednak w mocy.</u>
          <u xml:id="u-37.66" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, bardzo istotną sprawą jest art. 6 ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Proponujemy, aby w stosunku do gruntów, które przed dniem wejścia w życie ustawy znajdowały się w użytkowaniu wieczystym, w zarządzie, użytkowaniu, a nie był dla nich ustalony termin rozpoczęcia lub zakończenia budowy, rejonowy organ rządowej administracji ogólnej — w odniesieniu do gruntów stanowiących własność skarbu państwa, a zarząd gminy — w odniesieniu do gruntów stanowiących własność gminy ustaliły termin na zabudowanie tych gruntów w drodze decyzji, uwzględniając charakter inwestycji, stan zainwestowania gruntów, jeżeli nie doszło do ustalenia tego terminu w drodze umowy w okresie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Chodzi o uporządkowanie tych ogromnych terenów, gdzie nie tylko że nie podjęto inwestycji, ale ani w decyzji, ani w umowie nie określono terminu jej podjęcia.</u>
          <u xml:id="u-37.67" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, w art. 7 proponujemy, aby nie wypłacone do dnia wejścia w życie ustawy części odszkodowań za wywłaszczenie nieruchomości zostały wypłacone jednorazowo po ich zrewaloryzowaniu w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, aby za zwłokę lub opóźnienie przysługiwały odszkodowanie oraz odsetki na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-37.68" who="#AnnaDynowska">Art. 8, proszę państwa, dotyczy tak bardzo namiętnie dyskutowanej w naszym społeczeństwie i tutaj w Sejmie sprawy garaży. Jak państwo pamiętają, garaże budowane przez osoby fizyczne na gruncie będącym własnością skarbu państwa, a obecnie stanowiącym także własność gminy, nie były własnością tych osób. Proponujemy, aby osoba, która ze środków własnych wybudowała na podstawie pozwolenia garaż na gruncie stanowiącym własność skarbu państwa, gminy czy związku gminnego, a także jej spadkobierca mieli prawo na zasadzie pierwszeństwa nabyć ten garaż na własność oraz uzyskać grunt w użytkowanie wieczyste, jeżeli są najemcami tego garażu, chyba że byłoby to sprzeczne z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Chciałabym podkreślić, że nabycie takiego garażu byłoby nieodpłatne, natomiast przekazanie gruntu pod tym garażem w użytkowanie wieczyste następowałoby za opłatami. Jest to sprawa, jak mówię, bardzo żywo i gorąco dyskutowana od lat, będąca także przedmiotem bardzo wielu wystąpień do rejonowego Biura Listów i Wniosków, do organów administracji państwowej, do Rzecznika Praw Obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-37.69" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, art. 9 mówi, aby osoba, która w budynku stanowiącym własność państwa lub gminy dokonała za zgodą właściciela przebudowy czy rozbudowy budynku, w wyniku czego nastąpiło wyodrębnienie lokalu, w wypadku nabycia tego lokalu miała na poczet ceny nabycia zaliczane zrewaloryzowane kwoty poniesione na jego przebudowę czy rozbudowę, pomniejszone o stopień zużycia, chyba że umowa najmu czy dzierżawy lokalu stanowiła inaczej. Ten artykuł jest kierowany do tych wszystkich osób, które dokonywały przebudowy lokali, przekształcania np. jakichś prześwitów czy bram w budynkach i prowadzą czy prowadzili w nich działalność usługową, handlową. Dotyczy to również spraw lokali przebudowywanych z piwnic, strychów, wnęk itp. Najróżniejsze tego typu możliwości wynikają z ogromnych potrzeb i oczekiwań społecznych.</u>
          <u xml:id="u-37.70" who="#AnnaDynowska">Ten artykuł pozwala tym osobom kupić lokale wyodrębnione w wyniku najróżniejszych przeróbek, rozbudowy budynku, dobudówek przy zaliczeniu im na poczet ceny nabycia zrewaloryzowanych kwot poniesionych na przebudowę lub rozbudowę, pomniejszonych tylko o stopień zużycia. Chciałabym raz jeszcze podkreślić, że przepis ten nie będzie miał zastosowania, jeżeli w umowie najmu czy dzierżawy takiego lokalu postanowiono inaczej.</u>
          <u xml:id="u-37.71" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, to w skrócie...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#MikołajKozakiewicz">Pani poseł, jedną chwileczkę. Przepraszam bardzo, nie ma żadnego przepisu o czasie sprawozdania, ale zwracam uwagę, że pani wystąpienie trwa już blisko godzinę, prosiłbym więc o skończenie.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#MikołajKozakiewicz">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#AnnaDynowska">Panie marszałku, rzeczywiście nie określono czasu sprawozdania, ale ustawa jest bardzo szczegółowa i chciałabym ją omówić jak najszerzej. Niemniej jednak skończyłam właśnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram obecnie dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#MikołajKozakiewicz">Chcę powiedzieć, że zgłosiło się 14 dyskutantów i mam nadzieję, że to już wszyscy, bowiem w przeciwnym razie debata przedłużyłaby się i na poniedziałek.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy i jedyny przed przerwą zabierze głos poseł Jan Choszczewski z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#JanChoszczewski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Omawiany dziś projekt ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości nie jest projektem zwykłej nowelizacji. Zawiera w sobie ważkie treści. Odnosi się do podstaw systemu społeczno-gospodarczego, który wspólnie w tej kadencji staramy się ukształtować. Czynimy to wyraźnie pod presją uciekającego czasu w obliczu rozbudzonych oczekiwań społecznych, lecz także narastającej niepewności jutra. Stąd też dokonujemy zmian bardzo często z naruszeniem sztuki legislacyjnej. Przykładem tego jest dziś omawiany projekt.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#JanChoszczewski">Uchwalona w końcu ub. r. rozległa i głęboka zmiana Konstytucji spowodowała, że akt dziś nowelizowany był przez ponad pół roku w rażącej niespójności z ustawą zasadniczą. Dziś mamy szansę tę niespójność usunąć. Świadomi wszakże jesteśmy faktu, iż równolegle toczą się prace nad nową Konstytucją. Rychło może się okazać, że dziś uchwalony akt znowu będzie niezgodny z nową ustawą zasadniczą. Tym chyba trzeba wytłumaczyć fakt, że bardzo poważne zmiany są prezentowane Wysokiej Izbie pod postacią ustawy nowelizowanej, a nie zupełnie nowej. Nie sposób oprzeć się wreszcie refleksji historycznej. Przez wiele lat obowiązywały przepisy pozwalające na brutalne pozbawienie własności za symbolicznym wręcz odszkodowaniem. Ofiarą tych przepisów byli najczęściej niewielcy właściciele gruntów rolnych. To oni ponieśli główny ciężar industrializacji i urbanizacji. Za te wielkie procesy płacili utratą swej własności, zawodu, stylu życia. Są to w większości straty nie dające się oszacować w wartościach materialnych. Teraz jednak w zestawieniu z proponowaną ustawą u osób dawniej wywłaszczonych i ich następców prawnych może się słusznie budzić uczucie krzywdy, mającej swój konkretny wymiar materialny. Czy nie należałoby więc pomyśleć o jakichś formach wynagrodzeń za te krzywdy, których w przeszłości doznały rzesze cichych, spokojnych mieszkańców tego kraju i to w majestacie wówczas obowiązującego prawa?</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#JanChoszczewski">Jest to bez wątpienia wielki problem nie tylko prawny, lecz przede wszystkim moralny, wymagający odrębnej debaty.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#JanChoszczewski">Dłużej nie można było czekać z głębokimi zmianami aktu odnoszącego się do gospodarki gruntami i wywłaszczania nieruchomości. Akt taki niezbędny jest przede wszystkim startującym do nowych poważnych zadań gminom. Oczekują nań wszyscy, których potrzeby mieszkaniowe wciąż pozostają nie zaspokojone. Czekają na zmianę ustawy właściciele nieruchomości. Jest to także akt prawny niesłychanie ważny dla kształtowania ładu przestrzennego.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#JanChoszczewski">Trzeba wreszcie podkreślić, iż dyskutowany projekt jest ważny z ustrojowego punktu widzenia. O znaczeniu własności w danym ustroju decyduje bowiem stopień łatwości dokonywania wywłaszczeń. Stąd też ocena przedłożonego projektu musi być wielopłaszczyznowa, niezależnie bowiem od czysto jurydycznych dzisiejszych ocen, projekt wywołuje oceny społeczne, przywołuje różne skojarzenia, budzi obawy i nadzieje. Wiadomo przecież, iż w razie uchwalenia projektu trzeba będzie zadbać o nowelizację kolejnych ustaw, aby proponowane dziś rozwiązania mogły okazać się skuteczne. Myślę tu o tak fundamentalnych aktach, jak ustawa o planowaniu przestrzennym, prawo budowlane, ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska, ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, o ile bowiem dyskutowany projekt w pełni odpowiada nowym założeniom ustrojowym, o tyle akty przed chwilą wymienione w pełni odzwierciedlają filozofię systemu, który staramy się pozostawić za sobą.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#JanChoszczewski">Uczynienie z ziemi towaru, który jak inne ma swą wartość, kształtowaną przez rynek, lecz który ma i tę zaletę, że nie starzeje się i może być traktowany jako środek tezauryzacji lub lokaty kapitału, jest chwalebne z punktu widzenia wdrażanych przez nas nowych zasad ustrojowych. Takie jednak urynkowienie ziemi zmusza organy samorządowe i rządowe do stymulowania zarówno podaży, jak i popytu na ziemię nierolniczą. Inaczej może okazać się, iż działka budowlana będzie towarem dla wybranych, tymczasem winna ona być stosunkowo łatwo dostępna dla rozpoczynających swe dorosłe życie najemnych pracowników. Nie każdy wszak w nowym ustroju będzie kapitalistą u startu swej kariery zawodowej. O takim programie wpływania metodami ekonomicznymi na obrót ziemią nierolniczą trzeba już myśleć, aby młode głosy z ulicy nie upomniały się zbyt głośno o powrót systemu reglamentacyjnego w tej tak ważnej sferze życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#JanChoszczewski">Jedną z najbliższych okazji do myślenia o takim programie będą niewątpliwie ustawy rozstrzygające o podstawach finansowych samorządów. Tylko bowiem silny ekonomicznie samorząd będzie mógł wykorzystać elastyczne ramy prawne gospodarki ziemią, które stwarza dyskutowany dziś projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#JanChoszczewski">Polskie Stronnictwo Ludowe ocenia dyskutowany dziś projekt również przez pryzmat zasadniczych punktów swego programu, bezpieczeństwa ekologicznego, bezpieczeństwa żywnościowego państwa, szacunku dla własności i pracy ludzkiej. Bezpieczeństwo ekologiczne wymaga roztropnej gospodarki przestrzenią. Nowelizowana dziś ustawa sama przez się nie zapewni roztropnej gospodarki przestrzenią. Ustawę tę trzeba wszakże widzieć jako jedno z ogniw w łańcuchu działań zmierzających do tworzenia racjonalnej i ekologicznie bezpiecznej przestrzeni.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#JanChoszczewski">Dobrze się więc stało, iż ustawa nie zrywa swych związków z planowaniem przestrzennym. Niemniej jednak trzeba pamiętać o tym, iż obecne rozwiązania prawne z zakresu planowania przestrzennego są powszechnie krytykowane. Trzeba więc dążyć do takiej ustawy o planowaniu przestrzennym, która czyniłaby tę procedurę szybszą i zrozumialszą dla przeciętnego obywatela. W przeciwnym wypadku łatwo o dążenie do skrótów, które, choć nielegalne, często znajdują aprobatę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#JanChoszczewski">Uzasadnieniem dla dotychczasowych reglamentowanych przepisów z zakresu gospodarki ziemią była ilościowa ochrona gruntów rolnych, a okazało się nagle, że ziemi mamy chyba za dużo, skoro jej płodów uzyskanych dzięki pracy rolnika nie ma naraz kto kupić. Jest to na pewno wrażenie pozorne, nie wydaje się jednak, aby można było pogodzić ze sobą dwie tendencje: liberalną, która występuje w dyskutowanym dziś projekcie i która zakłada, iż ziemia rolnicza będzie broniła się przed zachłannością inwestorów spoza rolnictwa, z tendencją, która występuje wciąż w obowiązującej ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych i która jedyny ratunek widzi w zakazach administracyjnych i opłatach prohibicyjnych.</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#JanChoszczewski">Stąd też dzisiejsza ustawa wręcz prowokuje do podjęcia szybkich prac nad nowelizacją lub, być może, nawet uchyleniem obecnie obowiązującej ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Zakładany w tej ustawie cel da się przecież osiągnąć przez rozsądne i bezwzględne egzekwowanie przepisów z zakresu gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska. Szacunek dla własności trzeba ocenić głównie w związku z proponowanym brzmieniem art. 50 ust. 2 nowelizowanej ustawy. Z uznaniem należy odnotować, iż w pierwszych trzech punktach chodzi o takie przyczyny uzasadniające wywłaszczenie, które nie budzą wątpliwości. Można mieć jednak wątpliwość, czy zorganizowane budownictwo wielorodzinne to jest cel z zakresu użyteczności publicznej, o którym mówi obecnie Konstytucja. Wszakże potrzeby mieszkaniowe człowieka należą do sfery jak najbardziej prywatnej. To, że ludzie jednoczą swe wysiłki dla zaspokojenia tych potrzeb, nie przenosi przecież tych celów do sfery użyteczności publicznej. Jeśli już chodzi o jakieś domy, które określa się jako publiczne, to z potrzebami mieszkaniowymi niewiele mają one wspólnego. Dlatego gdyby przyjąć, iż wywłaszczenie jest możliwe na cele zorganizowanego budownictwa wielorodzinnego, to w przyszłości należałoby starannie przyglądać się praktyce stosowania tego punktu.</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#JanChoszczewski">Podobne zastrzeżenia wzbudza proponowany punkt 5: „Inne podobne oczywiste cele publiczne”. Zwłaszcza w połączeniu z tak nieoczywistym punktem 4 to sformułowanie jest niezwykle niebezpieczne w rękach sprawnych interpretatorów prawa.</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#JanChoszczewski">Można mieć wątpliwości, czy proponowane rozwiązania w pełni szanują człowieka i jego pracę, w dalszym bowiem ciągu przy ustalaniu odszkodowania bierze się pod uwagę jedynie obiektywną wartość nieruchomości. Należałoby wiedzieć, że najczęściej na wywłaszczonej nieruchomości człowiek pracuje, mieszka, wypoczywa. Zorganizowanie tych sfer działalności w nowym miejscu jest ciągle w naszych warunkach kosztowne.</u>
          <u xml:id="u-41.13" who="#JanChoszczewski">Dlatego prawidłowo ustalone odszkodowanie winno odpowiadać nie tylko obiektywnej wartości nieruchomości, lecz również zindywidualizowanym nakładom, które musi ponieść wywłaszczony, aby przynajmniej arytmetycznie doprowadzić swoje sprawy do stanu sprzed wywłaszczenia. Jest to problem, do którego trzeba będzie powrócić w przyszłości. Odnosi się jednak wrażenie, iż teza o konieczności podporządkowania się przez jednostkę ogólnemu dobru święci tu swe, miejmy nadzieję, ostatnie triumfy.</u>
          <u xml:id="u-41.14" who="#JanChoszczewski">Problem jest najbardziej drastyczny w odniesieniu do budowli i urządzeń trwale związanych z gruntem. Byłoby więc dobrze, gdyby Rada Ministrów w miarę często korzystała z uprawnienia, które proponuje się jej przyznać w nowelizowanym art. 63, i za uzasadnione uznawała przypadki, w których wywłaszczenie rujnuje wiele sfer zawodowego i prywatnego życia osoby wywłaszczonej.</u>
          <u xml:id="u-41.15" who="#JanChoszczewski">Proponowana ustawa zawiera wiele przepisów umożliwiających uporządkowanie dość zagmatwanych stosunków prawnych, które zrodziły się w przeszłości. Prawdopodobnie praktyka ujawni wypadki, których mimo wszystko te przepisy nie obejmują. Trzeba jednak stwierdzić, iż proponowane przepisy, wspólnie z obowiązującymi już przepisami ustawy wprowadzającej ustawę o samorządzie terytorialnym, stworzą podstawy prawne dla większej klarowności we władaniu gruntami i budynkami.</u>
          <u xml:id="u-41.16" who="#JanChoszczewski">Mimo tych wszystkich uwag, które nie tyle odnoszą się do samej ustawy, ile do konieczności wywoływanych przez nią następnych przedsięwzięć legislacyjnych, należy wyrazić przekonanie, iż przedłożona ustawa w pełni odpowiada obecnemu etapowi zmian systemowych w społeczeństwie i gospodarce. W imieniu Polskiego Stronnictwa Ludowego chciałbym poprzeć wnioski mniejszości odnoszące się do art. 1 pkt. 2 i 3 oraz art. 2 projektu ustawy z następujących powodów: Wywłaszczenie nieruchomości z przyczyn, które już przedstawiłem, jest aktem tak ważnym ze względów prawnych i społecznych, że powinno znaleźć się w gestii wojewody, który dysponuje wyspecjalizowanymi kadrami gwarantującymi prawidłowość podejmowanych czynności i respektowanie obowiązujących zasad prawa i interesów osób, których tą drogą można będzie pozbawić prawa własności.</u>
          <u xml:id="u-41.17" who="#JanChoszczewski">Opowiadamy się również jako partia polityczna za ograniczeniem form przekazywania gruntów państwowych do takich, o których mowa we wniosku mniejszości zgłoszonym do art. 4 ust. 3, to jest do wyłączenia w stosunku do cudzoziemców możliwości sprzedaży gruntów państwowych. Ziemia i prawa do niej są najważniejszym składnikiem mienia ogólnonarodowego, składnikiem, którego w przypadku sprzedaży cudzoziemcom nigdy już nie będzie można odzyskać. Stąd parlament Rzeczypospolitej winien uczynić wszystko, aby ten najważniejszy, niepomnażalny składnik majątku narodowego zachować dla przyszłych pokoleń.</u>
          <u xml:id="u-41.18" who="#JanChoszczewski">Jednocześnie pragnę z całą mocą podkreślić, że przyjęcie wniosku mniejszości nie może być, jak to podnoszą jego przeciwnicy, barierą dla napływu kapitału zagranicznego do naszego kraju, w wielu bowiem krajach zachodnich, które nie zezwalają na sprzedaż nieruchomości cudzoziemcom, kapitał obcy inwestuje i to w szerokim zakresie, korzystając z innych form nabywania nieruchomości, w tym zwłaszcza ze znanej w wielu krajach instytucji użytkowania wieczystego.</u>
          <u xml:id="u-41.19" who="#JanChoszczewski">Chciałbym również stanowczo poprzeć wniosek mniejszości, który zmierza do uregulowania odrębną ustawą uprawnień do gruntów państwowych znajdujących się dotychczas w zarządzie państwowych gospodarstw rolnych. Za takim rozwiązaniem przemawiają zarówno względy, które poprzednio przytoczyłem, jak również to, że nieruchomości znajdujące się we władaniu PGR wykorzystywane dotychczas przede wszystkim na cele produkcji rolnej muszą uzyskać specjalne prawne zabezpieczenie, wszak dysponowanie nimi i sposób ich wykorzystania stanowić będzie w przyszłości istotny składnik bezpieczeństwa żywnościowego narodu, a zatem również jego naturalnego rozwoju. Musimy jako parlament uczynić wszystko, aby sprawy władania gruntami rolnymi uregulować w sposób rozważny, przemyślany, zabezpieczający interesy przyszłych pokoleń i pomyślny rozwój kraju.</u>
          <u xml:id="u-41.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#MikołajKozakiewicz">Za chwilę ogłoszę przerwę, w czasie której, przypominam, w moim gabinecie odbędzie się posiedzenie Konwentu Seniorów, na które zapraszam pana wiceministra przemysłu z ministerstwa rolnictwa chyba nikogo nie ma.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#BarbaraBlida">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się: posiedzenie Komisji Konstytucyjnej w górnej palarni, posiedzenie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej w sali nr 150; posiedzenie Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu oraz Ustawodawczej w sali nr 101.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godziny 11.40.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 05 do godz. 11 min. 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z wnioskiem pana posła o podjęcie przez Sejm uchwały w sprawie budowy elektrowni w Żarnowcu chciałam poinformować Wysoką Izbę, że w dniu dzisiejszym o godzinie 8 wpłynęło do Prezydium Sejmu pismo z Urzędu Rady Ministrów, informujące, że do dnia 1 września rząd przedstawi Sejmowi założenia rozwoju kompleksu paliwowo-energetycznego i kształtowania polityki energetycznej w Polsce, które między innymi określają stosunek rządu do problemu energii jądrowej. Założenia te były rozpatrywane przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów w dniu 24 lipca i w sierpniu zostaną przedstawione do rozpatrzenia Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Biorąc to pod uwagę i uwzględniając, że sprawa elektrowni w Żarnowcu powinna być rozpatrywana razem z całą polityką paliwowo-energetyczną, Prezydium Sejmu łącznie z Konwentem Seniorów powzięło decyzję, że debata na ten temat, to znaczy na temat polityki energetycznej i elektrowni w Żarnowcu odbędzie się we wrześniu.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jednocześnie w związku ze zgłoszonymi przez pana posła obawami, usłyszeliśmy od przedstawiciela rządu — wiceministra przemysłu, że w tej chwili w elektrowni w Żarnowcu wykonywane są tylko prace zabezpieczające, nie prowadzi się tam żadnych prac, które mogłyby posłużyć jako argument, że zostały zainwestowane pieniądze. A więc podejmując decyzję o zamknięciu czy dalszym prowadzeniu budowy, nie musimy brać pod uwagę tych aspektów.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Następna poruszona tutaj sprawa — przepraszam, nie było zanotowane nazwisko pana posła — dotyczy odpowiedzi rządu na temat żniw i polityki rządu w sprawie żniw. Zgodnie z regulaminem Sejmu rząd udzieli odpowiedzi na ten temat w ciągu 24 godzin, czyli w dniu jutrzejszym, a więc w czasie tego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, przechodzimy do dalszego ciągu debaty. Jest w tej chwili zapisanych do głosu 15 posłów. Chciałam przypomnieć, że przyjęliśmy jako maksimum — 7 minut na jedną wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Janusza Błaszczyka ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie panią poseł Janinę Kuś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#JanuszBłaszczyk">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przedłożony projekt nowelizacji ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w sposób zasadniczy różni się od projektu rządowego. Jest to wynik pracy posłów, którzy widzieli konieczność wprowadzenia przepisów dostosowujących ten akt prawny do zachodzących i projektowanych zmian w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#JanuszBłaszczyk">Wysoka Izbo! W swoim wystąpieniu chciałbym odnieść się do wniosków mniejszości, a w szczególności do wniosku drugiego, który wprowadza zakaz sprzedaży gruntów stanowiących własność skarbu państwa cudzoziemcom. Jestem przeciwny zapisowi art. 4 ust. 3 w brzmieniu proponowanym przez komisję, w pełni natomiast popieram wniosek mniejszości, który jest zgodny z regulacją i stanowiskiem rządu w tej sprawie. Z zadowoleniem trzeba stwierdzić, że stanowisko to i jego uzasadnienie cechuje duża rozwaga i odpowiedzialność w tak ważnej ze względów gospodarczych i politycznych sprawie.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#JanuszBłaszczyk">Na obecnym etapie przeobrażeń gospodarczych, a w szczególności przy obecnym stanie gospodarki narodowej utrzymanie zapisów w wersji przedstawionej przez komisję może postawić rząd w niekorzystnej sytuacji wobec presji kapitału zagranicznego i związanych z tym implikacji politycznych.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#JanuszBłaszczyk">Sądzę, że naszym zadaniem jest uchronienie i zabezpieczenie rządu przed tymi zjawiskami, które, moim zdaniem, mogą niewątpliwie występować. W początkach kapitalizmu jaki wprowadzamy na tym etapie, kapitalizmu bardzo drapieżnego, w którym wszystko ma swoją wymierną cenę, uważam, że proponowane rozwiązanie mogłoby spowodować różnego rodzaju afery gospodarcze, a kto wie, czy i nie polityczne. Mam przeto nadzieję, że Sejm wykaże równą rozwagę i odpowiedzialność, jaką zaprezentował rząd w tej sprawie, i wniosek mniejszości uzyska aprobatę Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#JanuszBłaszczyk">Przegłosowanie w komisji większością zaledwie kilku głosów nie może być wykładnią dla Wysokiej Izby. Uzasadnienie, że będzie to, czy jest, poważną przeszkodą dla wejścia na rynek polski inwestorów zagranicznych nie jest przekonywające. Warto przy tym zauważyć, że podobne jak proponowane przez rząd rozwiązania, istnieją w wielu krajach zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#JanuszBłaszczyk">Prowadzenie czterech form oddawania gruntów cudzoziemcom — poprzez najem, dzierżawę, użytkowanie i użytkowanie wieczyste, które jest przecież bardzo zbliżone do własności, jest wystarczającą gwarancją dla działalności gospodarczej i inwestycyjnej. Przyczyny braku dużych kapitałów zagranicznych na polskim rynku tkwią zupełnie gdzie indziej, spowodowane są brakiem stabilizacji gospodarczej i politycznej, jak również, co trzeba w tej Izbie powiedzieć z dużą przykrością, niestabilnością rozwiązań ustawowych.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#JanuszBłaszczyk">Na usunięcie tych właśnie przeszkód powinniśmy zwrócić baczną uwagę. Być może rozwiązanie proponowane przez komisję będzie w przyszłości możliwe, a nawet zasadne, ale dopiero wtedy gdy stan naszej gospodarki zbliżony będzie do stanu gospodarki państw zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#JanuszBłaszczyk">Wysoki Sejmie! Wyrażam teraz swoje stanowisko i opinię o pozostałych wnioskach mniejszości. Zaprezentowane przez komisję rozwiązanie dotyczące art. 3 ust. 2, tj. wniosek pierwszy, uważam za właściwe przy przyjętym kierunku na decentralizację oraz zwiększenie kompetencji i odpowiedzialności wojewodów. Prawidłowy jest również trzeci wniosek dotyczący art. 46 ust. 2. Wprowadzenie opłat za grunty oddane na cele obronności i bezpieczeństwa państwa, przy określeniu zadań w tym zakresie, daje gwarancje, że wielkość tych gruntów będzie określona do wielkości niezbędnej. Natomiast podwyższenie opłat spowodowałoby tylko wtórny obieg pieniądza, bez żadnych korzyści. Jestem również za czwartym wnioskiem mniejszości. Drogi publiczne w zależności od ich klasy będą stanowiły mienie komunalne. Zbędne więc byłoby tym samym wyznaczanie sobie opłacanie podatków. Wnioski pięty i szósty uważam za niezasadne, tym bardziej że ideę zawartą we wniosku szóstym rozwiązuje art. 58 ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#JanuszBłaszczyk">Kończąc, chciałbym jeszcze raz zaapelować do Wysokiej Izby o poparcie drugiego wniosku mniejszości, tak aby znane przysłowie o Polaku mądrym po szkodzie nie miało tu zastosowania i nie kojarzyło się z działaniem Sejmu X kadencji.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#JanuszBłaszczyk">Nie chciałbym również, aby znów miał rację Jan Kochanowski, który w „Pieśni o spustoszeniu Podola” napisał: „Nową przypowieść Polak sobie kupi, że i przed szkodą, i po szkodzie głupi”.</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#JanuszBłaszczyk">Jednocześnie chciałbym w imieniu grupy posłów z SD i PSL wnieść wniosek formalny o głosowanie imienne drugiego wniosku mniejszości dotyczącego art. 4 ust. 3 o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Wniosek formalny pana posła przegłosujemy przed przystąpieniem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł Janinę Kuś z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#JaninaKuś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie zmian dotyczących zwłaszcza usprawnień w obrocie nieruchomościami budowlanymi, lokalami mieszkalnymi, użytkowymi oraz garażami, stanowiącymi część składową budynków, i równego traktowania wszystkich podmiotów gospodarczych. Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących zmian systemowych w gospodarce po rozpatrzeniu tego punktu ustawy, proponuje wprowadzić w nim szereg zmian i uzupełnień.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#JaninaKuś">Ustosunkuję się teraz do tych problemów, które wzbudziły wiele dyskusji nad różnymi wariantami rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#JaninaKuś">Pierwszy — wywłaszczenie nieruchomości. Jest to procedura bardzo czuła, delikatna i powinna być przekazana do właściwości wojewodów. Tym samym popieram wniosek mniejszości a nie komisji, która proponuje, by było to w gestii rejonowych organów rządowej administracji ogólnej.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#JaninaKuś">Drugi — możliwość sprzedaży gruntów cudzoziemcom. Komisja postanowiła wprowadzić możliwość sprzedaży gruntów cudzoziemcom z zastrzeżeniem, że do nabycia nieruchomości stosuje się odrębne przepisy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Wniosek mniejszości wprowadza natomiast możliwość odpłatnego oddawania gruntów cudzoziemcom w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę lub najem. Uważam, że grunty sprzedać można tylko raz, dlatego popieram wniosek mniejszości. Ziemia polska powinna być zawsze własnością Polaków.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#JaninaKuś">Trzeci — ustalenie cen nieruchomości, stanowiących własność skarbu państwa i gminy, szczególnie zaś wysokość opłaty rocznej za zarząd gruntami oddanymi na cele obronności i bezpieczeństwa państwa. Komisja słusznie stanęła na stanowisku, że wysokość tej opłaty powinna być obniżona do wysokości 0,3% ceny ustalonej.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#JaninaKuś">Czwarty — wywłaszczenie nieruchomości na rzecz skarbu państwa lub gminy. Komisja słusznie proponuje, by odszkodowanie za budowlę i urządzenia trwale związane z gruntami odpowiadało kosztom ich odtworzenia, pomniejszonym o stopień zużycia.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#JaninaKuś">I piąty — w myśl projektu ustawy podział nieruchomości przechodzi w kompetencje rejonowego organu administracji rządowej ogólnej. Pozwólcie państwo, że wyjaśnię. Rada gminy zatwierdza plan zagospodarowania przestrzennego. Natomiast podział nieruchomości, który musi być zgodny z planem zagospodarowania, leży w kompetencji rejonowego organu administracji rządowej. Podaję konkretny przykład dotyczący skoncentrowanego budownictwa. Kupując grunty od właścicieli pod to budownictwo, trzeba się udać do biura notarialnego, a dokumenty gromadzone są w gminie. Natomiast po decyzję o podziale nieruchomości należy się zwracać do rejonowego organu administracji rządowej. Wiem, że rada gminy może wystąpić o przekazanie tego zadania, ale prościej byłoby wprowadzić zmiany w ustawie. Uniknęlibyśmy w ten sposób dodatkowej biurokracji.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#JaninaKuś">Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej popiera zmiany zawarte w ustawie i wyraża nadzieję, że wpłyną one na poprawę trudnej sytuacji pozyskiwania gruntów pod budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Bąka z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie pana posła Tadeusza Marchlika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#JózefBąk">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mój klub — posłowie Polskiej Unii Socjaldemokratycznej upoważnili mnie, bym w ich imieniu zabrał głos w sprawie chyba dzisiaj dla Polski najważniejszej — dopuszczenia w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości do sprzedaży na podstawie art. 4 pkt 3 — polskiej ziemi cudzoziemcom. Nie zabierałbym głosu, gdyby potencjalnymi kandydatami i nabywcami tej ziemi byli polonusi czy też obywatele USA, Kanady czy Australii albo Polacy z Syberii czy Koła Podbiegunowego, ale tylko i wyłącznie Polacy.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#JózefBąk">W Wielkopolsce i na Ziemiach Odzyskanych wrze. Wrzenie to oraz głębokie niezadowolenie i niepokój wywołała informacja, że Sejm na wniosek rządu może doprowadzić do wyprzedaży cudzoziemcom naszej polskiej ziemi, lasów i wód. Nie mam informacji o zakresie oporu na Pomorzu, Warmii i Mazurach. Odbyłem ostatnio wiele spotkań z mieszkańcami woj. leszczyńskiego, którego ziemie przed laty podzielone były między Polskę a zabór pruski. Nie życzyłbym nikomu wysłuchiwania pod adresem rządu, a pośrednio Sejmu, a może odwrotnie, ocen i wypowiedzi tyczących tego tematu.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#JózefBąk">Wyprzedaż ziemi cudzoziemcom ma w rozumieniu tych ludzi z byłego pogranicza tylko jeden wydźwięk: następuje przekazanie ziemi bez walki, za srebrniki, kolejnej nowej generacji, nadludzi — Niemcom. Ten lud wielkopolski, i nie tylko, od zawsze, od 1000 lat, od Chrobrego i Krzywoustego walczył mieczem i przelewał krew za polskość ziemi. Nie jest i nie może być obca żadnemu Polakowi pamięć Budziszyna, Cedyni, Głogowa, Szczecina, Legnicy i Dąbrówki Wielkopolskiej. Nie sposób wymienić wszystkich miejscowości, gdzie trwał przez lata cały opór przeciw pruskim rugom i germanizacji. Ten opór rósł nie tylko wobec brutalnych napadów, ten opór latami rósł przeciwko pełzającej brunatnej falandze zaboru, przeciwko Hakacie, podstępnemu wykupowi ziemi. Protestowały przeciwko fali germanizacji w spontanicznym strajku dzieci wrzesińskie, walczył Michał Drzymała z Podgradowic koło Rakoniewic, któremu na własnym polu, na polskiej ziemi Niemcy nie pozwolili budować własnego domu. Protestowała przeciwko temu Maria Konopnicka, Melchior Wańkowicz, a także, co wszyscy na tej sali powinni pamiętać, Ślimak — chłop z „Placówki” Bolesława Prusa.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#JózefBąk">My Leszczyniacy, Wielkopolanie, Ślązacy, mamy wątpliwości, czy aktualna polityka zagraniczna wobec Niemiec, a zwłaszcza spektakularny gest pojednania w Krzyżowej dobrze służy Polsce. Nie wiem, czy dotarła wiadomość, że w Zgorzelcu na terenie NRD powstało ziomkostwo śląskie finansowane z budżetu zachodnioniemieckiego państwa czy to jest współczesna Hakata?</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#JózefBąk">Wiem, że to co robią Niemcy, zgodne jest z ustawami wewnętrznymi RFN. Fakty te, z uwagi na aktualną politykę, nie są publikowane.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#JózefBąk">Znane jest nam twierdzenie XIX-wiecznego prof. Legarda, że nie można germanizować ludzi, tylko ziemię. Obserwujemy nasilającą się ostatnio inwazję Niemców z obu istniejących aktualnie państw. Przyjeżdżają byli właściciele gospodarstw. Denerwują rolników. Pouczają ich — Wielkopolan, Ślązaków, jak mają, tymczasowo na ich rzekomo ziemi, pracować. Filmują, fotografują, zachowują się butnie, rozrzucają westmarki i zapowiadają swój powrót. Istnieją ponoć przypadki podstawiania obywateli polskich do wykupu ziemi. Słychać, że we Wrocławiu, najbardziej lwowskim polskim mieście, gdzie następuje stabilizacja repatriantów z przedwojennych kresów. Niemcy wykupują domy. Byli junkrzy, a właściwie ich potomkowie lub przedstawiciele odwiedzają państwowe i spółdzielcze gospodarstwa rolne, stacje hodowli twórczej roślin i zwierząt, stadniny koni. Już pewnie nie prywatyzacja dzisiaj budzi strach pracowników pegeerów, ale zmiana właściciela — na junkra, na Niemca.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#JózefBąk">Nie sądzę, żeby to był tylko problem lokalny Wielkopolan, ludzi, jak mówiłem, z dawnego pogranicza. Znacznie łatwiej niż na zachodzie można będzie kupić ziemię na wschodzie Polski, w województwach: lubelskim, zamojskim, hrubieszowskim, białostockim czy chełmskim — tam jest taniej, tam może się to udać za bezcen, tam może nie być także oporu.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#JózefBąk">Panie i panowie, nie po to ojcowie nasi przez wieki, przez lata całe prowadzili „Najdłuższą wojnę nowoczesnej Europy”, wojnę zwycięską. Czas pewnie by pokazać jej dalsze losy. Zabrakło pana Jerzego Zieleńskiego, ale żyje Stefan Bratkowski, autor scenariusza. Panie Stefanie, temat jest znów aktualny. Czas napisać serialu ciąg dalszy. Niech pokażą się nowi Chłapowscy z Turwii czy ksiądz Piotr Wawrzyniak z Wyrzeki.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#JózefBąk">A teraz bez emocji. Nie miałem zamiaru podsycać nastrojów antyniemieckich. Proszę jednak panie posłanki i proszę panów posłów o głębokie rozważenie przed głosowaniem kwestii art. 4 pkt 3 projektowanej ustawy. Umówić się przecież możemy, że sprzedamy nasze ziemie dopiero wtedy, gdy Polak dzisiaj walczący o swoją suwerenność będzie mógł swobodnie kupić ziemię w Niemczech, Francji czy Szwajcarii, gdzie każdy cm2 kosztuje tyle co jeden mercedes.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#JózefBąk">Pamiętajmy, że w Polsce już przed wojną wprowadzono zakaz obrotu ziemią z cudzoziemcami bez zgody ministra spraw wewnętrznych. Bądźmy i teraz konsekwentni.</u>
          <u xml:id="u-50.10" who="#JózefBąk">Popieramy wniosek mniejszości z uzupełnieniem, aby pozostawić i dzisiaj w rękach ministra spraw wewnętrznych decyzję komu, gdzie, ile i za ile można sprzedać ziemię lub przekazać w wieczystą dzierżawę.</u>
          <u xml:id="u-50.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Marchlika z „Pax”, a następnie pana posła Mariana Szatybełkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#TadeuszMarchlik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedstawiony dziś w drugim czytaniu projekt ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości zasadniczo odbiega od treści projektu ustawy dyskutowanego przez Wysoką Izbę w maju tego roku.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#TadeuszMarchlik">Generalnie chciałbym stwierdzić, że zmiany dokonane przez Komisję Nadzwyczajną wydają mi się słuszne i potrzebne, w znacznej części wiążą się one z przystosowaniem zapisów ustawy do nowych kompetencji organów gminy oraz terenowych organów administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#TadeuszMarchlik">Na szczególne uwzględnienie zasługuje możliwość tworzenia zasobów gruntów na cele zabudowy miast i wsi, głównie przeznaczonych na realizację budownictwa wielorodzinnego oraz związanych z tym budownictwem budowli.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#TadeuszMarchlik">Przyjęte w tym zakresie rozwiązania powinny przyspieszyć pozyskiwanie gruntów na cele budownictwa wielorodzinnego. Odmiennie niż dotychczas przyjęto rozwiązania dotyczące pozyskiwania gruntów pod budownictwo jednorodzinne.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#TadeuszMarchlik">Pozyskiwanie gruntów na ten cel odbywać się będzie przy udziale rad gmin, które w drodze uchwał określać będą granice terenów przeznaczonych pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne, z tym że sprzedaż działek następować będzie przez dotychczasowych właścicieli.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#TadeuszMarchlik">Takie rozstrzygnięcie prawne przyspieszy, moim zdaniem, tzw. wolny obrót działkami, tym bardziej że odbywać się będzie na wniosek właścicieli lub użytkowników wieczystych nieruchomości, posiadających więcej niż 50% powierzchni gruntów będących w zasobach skoncentrowanego budownictwa jednorodzinnego. Tym samym zostaną uruchomione te tereny, które dotychczas były niejako zamrożone z uwagi na występującą szachownicę gruntów, uchwała bowiem o skoncentrowanym budownictwie zawierać będzie również geodezyjny projekt scalania gruntów.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#TadeuszMarchlik">Wysoka Izbo! W przedstawionym nam projekcie ustawy zapisano w art. 3 ust. 2, że kompetencje do wywłaszczania nieruchomości mają rejonowe organy rządowej administracji ogólnej. Takie rozwiązanie nie wydaje się słuszne. Wywłaszczenie, zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy, może być stosowane jedynie wtedy, gdy pozyskiwanie gruntów na cele publiczne nie jest możliwe w drodze umowy. Jest to więc możliwość, którą należy stosować jedynie w ostateczności. Wywłaszczenie, a więc ograniczenie lub odjęcie prawa własności, jest zadaniem niezmiernie delikatnym i z reguły budzącym sprzeciw. Często też w poprzednim okresie było nadużywane. Stąd nieufność społeczeństwa do tego procesu, potwierdzana również orzeczeniami Najwyższego Sądu Administracyjnego. Unieważniał on często decyzje terenowych organów administracji państwowej bądź to z uwagi na braki proceduralne, zwłaszcza w zakresie przeprowadzania rokowań z właścicielami nieruchomości, bądź też z braku podstaw prawnych do podjęcia procesu wywłaszczeniowego. Dlatego przychylam się do pierwszego wniosku mniejszości, aby zapis w art. 3 ust. 2 miał następujące brzmienie: „Wywłaszczanie nieruchomości należy do właściwości wojewodów”.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#TadeuszMarchlik">Urzędy wojewódzkie z pewnością dysponują kadrą o większych kwalifikacjach i doświadczeniu aniżeli kadra, która będzie zatrudniana w nowo tworzonych rejonach rządowej administracji ogólnej. Wniosek ten tym bardziej zasługuje na uwzględnienie, iż znaczna część naukowców i praktyków z tej dziedziny postuluje od dawna, aby wywłaszczenie powierzyć sądom powszechnym.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#TadeuszMarchlik">W sprawozdaniu Komisji Nadzwyczajnej we wnioskach mniejszości postuluje się w punkcie 8, aby w art. 2 ustawy dodać ustęp 9, stanowiący, że uprawnienia państwowych gospodarstw rolnych do będących w dniu wejścia w życie ustawy w ich zarządzie gruntów stanowiących własność skarbu państwa, reguluje odrębna ustawa. Uważam ten zapis za zbędny. Ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w art. 1 wyraźnie ogranicza zasady gospodarowania gruntami do gruntów zabudowanych i gruntów przeznaczonych w ramach zagospodarowania przestrzennego na cele zabudowy. Nie ma więc potrzeby, wręcz byłoby to szkodliwe, aby do tej ustawy na zasadzie jakiegoś wyjątku wprowadzać podmioty gospodarujące na gruntach przeznaczonych na cele rolnicze. A jeżeli tak, to dlaczego nie przyjąć również gruntów państwowych, które do tej pory znajdują się w zarządzie rolniczych spółdzielni produkcyjnych? Stąd też jestem za oddaleniem ósmej poprawki mniejszości. Sądzę, że gospodarkę gruntami, będącymi w użytkowaniu PGR i RSP należy pozostawić pod rządami obecnie omawianej ustawy, jeśli grunty są przeznaczone na cele nierolnicze, a pod rządami „7” ustaw rolniczych, jeśli w tych planach są przewidziane na cele rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#TadeuszMarchlik">Wysoki Sejmie! Nie do przyjęcia jest zapis art. 4 ust. 3 ustawy, który dopuszcza możliwość nabywania gruntów przez cudzoziemców. Moim zdaniem jest to sprawa kluczowa dla tej ustawy. Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że projekt rządowy nie zawierał takiej możliwości, natomiast o tym zapisie zadecydowała Komisja Nadzwyczajna i to w głosowaniu nieznaczną większością głosów.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#TadeuszMarchlik">Otwieranie się naszej działalności gospodarczej w kierunku gospodarki światowej i prywatyzacja wskazywałyby na konieczność takiego uregulowania prawnego, które pozwalałoby cudzoziemcom nabywać nieruchomości w Polsce. Jest to oczywista zasada stosowana powszechnie w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej, w której następuje równocześnie wzajemne przenikanie kapitałów. Jednak nasza gospodarka nie znajduje się na takim poziomie, stąd też nie ma wzajemnego przenikania kapitałów ani też wzajemnego wykupywania gruntów. Wędrówka kapitałów i chęci kupowania gruntów odbywałyby się w jednym jedynie kierunku. Po niedługim czasie mogłoby się okazać, mówię to z dużą przesadą, że jesteśmy państwem i narodem bez własnej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#TadeuszMarchlik">Z tych względów proponuję, póki co, powstrzymać się z możliwościami sprzedaży gruntów cudzoziemcom do czasu, kiedy gospodarka nasza osiągnie poziom, który pozwoli nam Polakom inwestować i kupować grunty w innych krajach, a więc do czasu, gdy tego typu transakcje odbywać się będą na zasadach wzajemności. Oczywiście, winniśmy tworzyć warunki zachęcające obcy kapitał do inwestowania w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#TadeuszMarchlik">W odniesieniu do gruntów wystarczające wydaje się przekazywanie ziemi obcokrajowcom w formie użytkowania wieczystego, dzierżawy czy najmu. Jakie kryją się zagrożenia z przyjęcia do ustawy zapisu art. 4 ust. 3? Takie, że wykupywanie polskiej ziemi przez obcy kapitał będzie tworzyło określony interes polityczny „przybrany” w interes ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#TadeuszMarchlik">Szczególnie obawa taka jawi się na naszych ziemiach zachodnich i północnych.</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#TadeuszMarchlik">Tej części posłów, która nie docenia tych zagrożeń chciałbym przypomnieć „Placówkę” czy „Wóz Drzymały”. Nawet Chiny w czasach największego swojego upadku wydzierżawiły Hongkong, a nie sprzedały go. A Rosjanie pewnie do dzisiaj nie mogą wybaczyć jednemu z carów sprzedaży Alaski. W Szwajcarii na przykład ochrona gruntów jest tak daleko posunięta, że konsekwencje tego ponosimy nawet my Polacy, na pewno polskie interesy patriotyczne ucierpią na tym w Rapperswil, w którym kończy się okres dzierżawy obiektu, którego nie możemy wykupić.</u>
          <u xml:id="u-52.15" who="#TadeuszMarchlik">Stąd też w imieniu Klubu Poselskiego „Pax” przychylam się do drugiego wniosku mniejszości, według którego art. 4 ust. 3 otrzymuje brzmienie: „Grunty, o których mowa w ust. 1, mogą być oddawane odpłatnie cudzoziemcom w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę lub najem, z zastrzeżeniem ust. 7”.</u>
          <u xml:id="u-52.16" who="#TadeuszMarchlik">Chciałbym dodać, że w tej dziedzinie podobne stanowisko zajmuje znaczna część naukowców i praktyków, a wreszcie znaczna część społeczeństwa, nasi wyborcy, którzy wyrażają obawy przed wykupywaniem polskiej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-52.17" who="#TadeuszMarchlik">Wysoki Sejmie! Na zakończenie mojego wystąpienia chcę stwierdzić, że Klub Poselski „Pax”, doceniając wagę dyskutowanej ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, będzie generalnie głosował za jej przyjęciem, w szczegółach zaś — zgodnie z treścią mojego wystąpienia — za przyjęciem trzeciego wniosku mniejszości, aby cudzoziemcom pozostawić możliwość użytkowania gruntów jedynie w formie użytkowania wieczystego, użytkowania, dzierżawy lub najmu.</u>
          <u xml:id="u-52.18" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Szatybełkę z PZKS, następnie pana posła Krzysztofa Grzebyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#MarianSzatybełko">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, chociaż nie należy sensu stricto do ustaw przekształceń własnościowych, jest projektem bardzo istotnych uregulowań prawnych, wspomagających gospodarcze przemiany ustrojowe w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#MarianSzatybełko">Uregulowania prawne wynikające z tego projektu mogą mieć pozytywne jak i negatywne znaczenie dla przyszłości Polski. I dlatego celem uniknięcia błędów nie do naprawienia, bo takie mogą być konsekwencją tego aktu, musimy odnieść się do niego z wielką uwagą i ostrożnością.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#MarianSzatybełko">Sprawa dotyczy dopuszczenia do sprzedaży lub ograniczenia do odpłatnego oddawania w użytkowanie wieczyste cudzoziemcom gruntów stanowiących własność skarbu państwa, ust. 3 art. 4 w poprawce czwartej projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#MarianSzatybełko">Zgodnie z ustawą o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, skarb państwa w razie likwidacji przedsiębiorstwa państwowego może poprzez organ założycielski sprzedać mienie pozostałe po tym przedsiębiorstwie lub jego część, art. 40 wymienionej ustawy. Do przedsiębiorstw takich należą państwowe gospodarstwa rolne, które największe obszary gruntów obejmują na ziemiach północnych i zachodnich Polski. Do zaspokojenia głodu ziemi na tych terenach będą potrzebne niewielkie w stosunku do możliwości nabycia obszary gruntu. Ze zrozumiałych względów na możliwość nabycia tych ziem oczekują sąsiedzi zza miedzy. Oni też wyjdą zwycięsko w przetargach o te grunty ze względu na bardzo złą kondycję finansową nabywców krajowych. A zatem problem gospodarczy może bardzo łatwo przekształcić się w nieodwracalny problem polityczny, noszący miano wyprzedaży Polski, czego tak bardzo obawia się społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#MarianSzatybełko">Zwolennicy dopuszczenia do sprzedaży obcokrajowcom gruntów będących własnością skarbu państwa, jak wiemy, posługują się argumentacją, że kapitał obcy nie jest zainteresowany inwestowaniem w Polsce. A jeżeli jeszcze ograniczymy nabycie gruntów do użytkowania wieczystego, tym bardziej wyrazi swoje désintéressement. Argumentacja ta jest ze wszech miar niezrozumiała, bo ten problem nie istniał i nie istnieje, jeżeli celem inwestora są zyski, a nie cele polityczne.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#MarianSzatybełko">Dla inwestora zagranicznego potrzebna jest stabilizacja polityczna kraju, w którym inwestuje. Klarowność przepisów inwestowania, z którymi wiąże swój kapitał, jak również pewność, że z tych względów nie utraci swego kapitału. I dlatego nie czarujmy się, że możliwość kupna gruntu w odróżnieniu do możliwości nabycia wieczystego ziemi pod przedsiębiorstwa lub pod gospodarstwo będzie decydowało o napływie lub braku zainteresowania inwestowaniem kapitału w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#MarianSzatybełko">A jak oceniają niektórzy inwestorzy zagraniczni sensowność inwestowania w Polsce? Jako przykład może tu posłużyć krótki wywiad udzielony redaktorowi Polskiego Radia przez przedstawiciela. przemysłu USA ze stanu Illinois, który powiedział, że według jego oceny jeden dolar zainwestowany w Polsce może przynieść 10 dolarów zysku. A ten sam dolar zainwestowany w stanie Illinois przyniesie już tylko jeden dolar zysku. A więc oferta, która będzie zrozumiana przez większość społeczeństwa polskiego jako oferta wyprzedaży kraju, nie jest potrzebna.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#MarianSzatybełko">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Związku Katolicko-Społecznego oświadczam, że będziemy głosowali za wnioskiem mniejszości do art. 4 ust. 3, tzn. za dopuszczeniem do oddawania cudzoziemcom gruntów odpłatnie w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę lub najem.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Krzysztofa Grzebyka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Jana Kisiliczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Szanując nasz wspólny czas, proszę o uwzględnienie dwóch drobnych, ale bardzo ważnych społecznie poprawek, które były zgłaszane w trakcie pierwszego czytania i, jak sądzę, zapewne przez przeoczenie nie zostały uwzględnione w przedstawionym Sejmowi sprawozdaniu.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#KrzysztofGrzebyk">Po pierwsze, w art. 4 ust. 6 po słowach, cytuję: „osobom prawnym oraz osobom fizycznym, które prowadzą działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą i oświatową” ponownie proszę o dodanie słów: „i wychowawczą”. Brak tego uzupełnienia pozbawi lub też uczyni dyskusyjnym prawo do korzystania z uprawnień bezpłatnego użytkowania lub sprzedaży po cenie obniżonej liczne społeczne stowarzyszenia prowadzące działalność wychowawczą, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#KrzysztofGrzebyk">Uwzględnienie zaś proponowanego przeze mnie uzupełnienia ma także ogromny aspekt moralny, zwolniłoby bowiem w związku z art. 4 ust. 8 stowarzyszenia wychowawcze pracujące na rzecz dzieci i młodzieży z obowiązku nabywania gruntów na przetargach, co dla tychże podmiotów staje się praktycznie niemożliwe ze względu na wysokie ceny gruntów, w żaden realny sposób nie przystające do możliwości niezarobkowych organizacji wychowawczych korzystających z dotacji celowych budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#KrzysztofGrzebyk">Decyzja ta jest ze wszech miar istotna chociażby dla organizatorów letniego wypoczynku dla najmłodszych. W wypadku nieuwzględnienia zgłoszonej przeze mnie poprawki zostaną one praktycznie wyłączeni z możliwości nabywania bądź użytkowania gruntów na potrzeby prowadzenia działalności wychowawczej w wypadku chęci inwestowania tam. Jakie mogą być skutki pokazuje chociażby przebieg tegorocznej akcji letniej, w której ze względu na kłopoty finansowe zubożałych rodzin, zakładów pracy i państwa, dramatycznie, bo aż o 50%, zmniejszy się liczba dzieci wypoczywających poza miejscem zamieszkania, w tym zwłaszcza ze środowisk wiejskich, robotniczych i ekologicznie zagrożonych.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#KrzysztofGrzebyk">I poprawka druga, to pozostawienie intencji w art. 46 ust. 2 projektu z druku nr 321, ustalającego 1% opłatę roczną za grunty przeznaczone pod obiekty pełniące funkcje oświatowe, lecznicze, profilaktyki zdrowotnej i opieki społecznej. Stąd wnoszę o przepracowanie pkt. 1 art. 46 i nadanie mu następującego brzmienia: „Wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste lub zarząd gruntu przeznaczonego pod budownictwo mieszkaniowe, oświatowo-wychowawcze, lecznicze i profilaktyki zdrowotnej oraz opieki społecznej i organizacji charytatywnych, a także gruntu zabudowanego domami mieszkalnymi wynosi 1% ceny ustalonej na podstawie art. 45”.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#KrzysztofGrzebyk">Proponowane przeze mnie uzupełnienie, czy też zmiana, ma istotne znaczenie praktycznie dla całej sfery budżetowej świadczącej na rzecz najbardziej ważnych i niezbędnych celów społecznych, oświaty i wychowania, opieki zdrowotnej i społecznej. Myślę, że jest to tym bardziej zasadne, iż w innym miejscu, w art. 97 zwalnia się w całości od opłat za grunty oddane związkom wyznaniowym na cele katechetyczne. A więc też na działalność społecznie istotną, mającą nie tylko wymiar religijny, ale i wychowawczy.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#KrzysztofGrzebyk">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Proszę o uznanie zgłoszonych przeze mnie dwóch poprawek nie jako wniosku określonej opcji politycznej czy klubowej w Sejmie, ale jako postrzeganie tychże istotnych problemów przez liczne grono wychowawców i dzieci. Urynkowienie gospodarki gruntami wydaje się być nieodzownym miernikiem przemian całego systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#KrzysztofGrzebyk">Apeluję jednak do Wysokiej Izby, by przyjęła te poprawki, są one bowiem niezbędne dla stworzenia przez państwo właściwych warunków do prowadzenia skutecznej pracy wychowawczej wśród najmłodszych mieszkańców naszego kraju, którzy nie powinni tak drastycznie odczuć następstw finansowych naszych decyzji w sferze organizacji wypoczynku i, patrząc szerzej, w całości wychowania.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Kisiliczyka, następnie pana posła Andrzeja Bajołka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#JanKisiliczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Żeby nie było niejasności, Jan Kisiliczyk OKP.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#JanKisiliczyk">Proszę państwa, zmieniająca się sytuacja gospodarcza kraju, przekształcenia własnościowe, nowe rozwiązania rynkowe, rozdzielenie mienia komunalnego od mienia skarbu państwa, powstanie rejonowych organów rządowej administracji ogólnej zmuszają nas do poszukiwania nowych uregulowań prawnych. Stąd dzisiejsza nowelizacja ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#JanKisiliczyk">Najkorzystniej byłoby napisać zupełnie nowy tekst ustawy dostosowany do nowych realiów. Konieczność szybkich rozwiązań i decyzji zmusiła nas do pracy nad złym tekstem. Częstość nowelizacji ustawy źle wpływa na jej czytelność i konstrukcję. Tekst proponowany w sprawozdaniu komisji praktycznie pisany był na posiedzeniach podkomisji. Należy mieć świadomość, że jest to tekst niedoskonały, lecz z pewnością o wiele lepszy od poprzedniego. Miejmy nadzieję, że projekt zupełnie nowej ustawy o gospodarce nieruchomościami, którą rząd przedstawi Wysokiej Izbie jesienią tego roku, usunie wszystkie niedociągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#JanKisiliczyk">W kilku słowach chciałbym się odnieść do propozycji zawartych w tej ustawie. Obecna nowelizacja prześlizguje się tylko po art. 88 ustawy, dotyczącym zobowiązań państwa w stosunku do osób mających prawo do ekwiwalentu za mienie pozostawione na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej. Rząd zapowiedział kompleksowe załatwienie tych spraw w ustawie o repatriantach, miejmy nadzieję, że nastąpi to szybko. Wydaje mi się, że dobre byłoby tu wzmocnienie tej sytuacji uchwałą Sejmu, mobilizującą rząd do jak najszybszego działania. Art. 88 mówi o możliwości składania wniosków w sprawie tych odszkodowań czy ekwiwalentów w terminie do 31 grudnia 1990 r. Uważam, że ten termin należałoby przedłużyć.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#JanKisiliczyk">Ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości reguluje sprawy przymusowego odjęcia lub ograniczenia prawa własności na nieruchomość. Wywłaszczenie jest to trudny zabieg, wzbudzający wiele społecznych napięć i emocji. Dlatego też powinien być stosowany w ostateczności, po wyczerpaniu rokowań o dobrowolnym, umownym nabyciu nieruchomości na cele publiczne. Docelowo wywłaszczenie nieruchomości powinno przejść w sferę regulacji stosunków cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#JanKisiliczyk">W nowelizacji ustawy znacznie złagodzono zabieg wywłaszczenia. Wyliczenie celów niezbędnych, na które może być wywłaszczona nieruchomość, ma ograniczyć dowolność interpretacji. Odszkodowanie ma odpowiadać pełnej wartości wywłaszczonej nieruchomości i wypłacane będzie jednorazowo, a nie jak dotychczas w ratach, w ciągu 14 dni od uprawomocnienia się decyzji o wywłaszczeniu.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#JanKisiliczyk">Nową rzeczą jest likwidacja możliwości pozyskiwania gruntów przez wywłaszczenie na rzecz skoncentrowanego budownictwa jednorodzinnego. Wprowadzono tu nowe rozwiązanie, jakim jest scalenie gruntów przeznaczonych pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne. Gmina musi mieć możliwość kształtowania przestrzeni, a przy scalaniu taką możliwość uzyskuje. Gmina występuje tu właściwie jako usługodawca. Właściciel nieruchomości przestaje być traktowany przedmiotowo, jak przy wywłaszczeniu, a traktowany jest podmiotowo. Jego wola jest jednak w pewien sposób ograniczona. Gdy zaistnieją określone w ustawie warunki do wystąpienia z wnioskiem o scalenie, właściciel musi się zgodzić na włączenie swoich gruntów do scalenia. Może jednak na tym jedynie skorzystać. Scalenie zmienia tylko strukturę użytkowania i właściciel zatrzymuje całą swoją własność w postaci nowo utworzonych działek budowlanych w miarę możliwości na swoim własnym terenie, pomniejszonym jedynie o powierzchnię konieczną na wydzielenie ulic i placów, za które oczywiście dostaje odszkodowanie Chciałbym się odnieść także do art. 8 ustawy mówiącego o tych nieszczęsnych garażach, które po samochodach są drugim oczkiem w głowie samochodziarzy. Proponowany przez komisję zapis uzależnia możliwość nabycia garażu na własność oraz gruntów w użytkowanie wieczyste od zgodności z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Jest to rozwiązanie niezbyt doskonałe. Pozwolenie na budowę powinno być już właściwie zgodne z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Ale może się tak zdarzyć, że po uzyskaniu pozwolenia na budowę, po kilku latach miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego zmieni się i ten teren, który pierwotnie przeznaczony był na garaże, w nowym ujęciu ma służyć czemuś innemu. Wydaje mi się, że w takiej sytuacji ten, który wybudował garaż ma prawo stać się jego właścicielem, a gdy zaistnieje taka potrzeba, oczywiście można go z tego wywłaszczyć, ale trzeba go wywłaszczać z jego własności, a nie zabierać mu to, co on po prostu wybudował.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#JanKisiliczyk">Proponuję więc poprawkę do artykułu 8, która polegałaby na tym, że zlikwidowalibyśmy to uzależnienie od zgodności z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Wydaje mi się, że w ogóle ten artykuł można przeredagować jaśniej. Proponuję więc następującą wersję: „Osoba, która na podstawie bezterminowego pozwolenia na budowę wybudowała ze środków własnych garaż na gruncie stanowiącym własność skarbu państwa lub gminy (związku międzygminnego), a także jej spadkobierca, ma prawo nabyć ten garaż na własność na zasadzie pierwszeństwa oraz grunt w użytkowanie wieczyste, jeżeli jest najemcą tego garażu. Nabycie garażu następuje nieodpłatnie” — i tu dodałbym słowa — „na wniosek zainteresowanego”, żeby usunąć jakiekolwiek wątpliwości, kto ma tutaj uczynić pierwszy krok.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#JanKisiliczyk">Proszę Państwa! Jest jeszcze inna sprawa. Wydawano na budowę garaży pozwolenia terminowe, czasowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, przepraszam, muszę, niestety, zwrócić uwagę, że czas mija, pan poseł będzie uprzejmy...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#JanKisiliczyk">Już, moment, minutkę.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#JanKisiliczyk">Proszę państwa, wydaje mi się, że jeżeli garaż został wybudowany na podstawie pozwolenia czasowego i jest to w tej chwili zgodne z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, to właściciel, czy ten, który wybudował ten garaż, powinien mieć także możliwość nabycia tego garażu na własność.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#JanKisiliczyk">I jako drugą poprawkę proponuję by art. 8 ust. 2 brzmiał: „Nabycie na własność garażu wybudowanego na podstawie czasowego pozwolenia na budowę jest uzależnione od zgodności lokalizacji tego garażu z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego”.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#JanKisiliczyk">Zdaję sobie sprawę, jeszcze minutkę pani marszałek, bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#JanKisiliczyk">Proszę państwa, jeszcze jedna drobna redakcyjna poprawka dotycząca art. 74 ust. 2 ustawy, gdzie komisja proponuje wyrazy: „terenowym organie administracji państwowej” zastąpić wyrazami: „osobę, na rzecz której dokonano wywłaszczenia”. Słowo „osoba” brzmi dość enigmatycznie i należałoby określić, o kogo tam chodzi. Proponuję, żeby te słowa podane przez komisję w sprawozdaniu zastąpić następującymi słowami: „skarbem państwa lub gminą, na rzecz których dokonano wywłaszczenia”.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#JanKisiliczyk">Jeszcze tylko w dwóch słowach o wnioskach mniejszości. Pierwszy dotyczący przekazania sprawy wywłaszczeń do wojewodów. Proszę państwa, tkwi u nas jakieś takie przekonanie, że im władza wyżej, tym lepiej to załatwi, a to niekoniecznie musi być prawda. Sądzę, że wywłaszczenia powinny zostać w gestii rejonowych urzędów administracji rządowej. Są tam fachowcy, ludzie do tego powołani, którzy mogą przeprowadzić to zgodnie z prawem i dobrze. Poza tym propozycja mniejszości jest jakoby niezgodna z tym, że chcemy administrację przybliżyć do petenta, bo z kolei odsyła się wszystkich do wojewody. Już nie mówię o tym, że organem odwoławczym drugiej instancji staje się Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, które zostanie zawalone sprawami odwoławczymi, co tylko przedłuży postępowanie wywłaszczeniowe. Dlatego jestem za odrzuceniem pierwszego wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#JanKisiliczyk">Proszę państwa, drugi wniosek mniejszości jest bardzo drażliwy. Już kończę.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Bajołka z PSL, a następnie pana posła Zdzisława Domańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#AndrzejBajołek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Andrzej Bajołek, Kraków. 14 lipca 1961 r. ustawą o gospodarce gruntami wyprowadzono z ustawodawstwa polskiego jedną z form własności — własność czasową wprowadzając w jej miejsce użytkowanie wieczyste. Zmianę tę uzasadniono co najmniej dwiema przesłankami.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#AndrzejBajołek">Po pierwsze, własność czasowa nie odpowiadała koncepcji centralistycznego modelu socjalistycznego państwa oraz konsekwentnie realizowanej polityce uspołeczniania, a w zasadzie upaństwowienia wszelkich form własności: środków produkcji oraz ziemi szczególnie.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#AndrzejBajołek">Po drugie, odwieczna forma własności — własność czasowa nie miała ponoć akceptacji społecznej ze względu na element czasu. To chyba od tej pory po Krakowie krąży powiedzonko: „Dobrze jest, kiedy zły czas, a czasami lepiej, kiedy czasu nie ma, bo jak jest dobry czas, to już całkiem źle dla czasu”.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#AndrzejBajołek">Wysoka Izbo! Użytkowanie wieczyste jako forma własności, relikt minionego systemu, wprowadzone do ustawodawstwa polskiego wspomnianą ustawą o gospodarce gruntami, a do Kodeksu cywilnego, art. 232–243, z dniem 1 stycznia 1965 r. prowadzi do sprzeczności pomiędzy własnością państwa a zapowiedzią prywatyzacji. Uniemożliwia obejście zabezpieczenia przed wykupem nieruchomości z pominięciem procesów prywatyzacyjnych. Użytkowanie wieczyste nie jest ani własnością, ani ograniczonym prawem rzeczowym. Oznacza to, że nie jest regulowane przez prawo i stwarza możliwość, a wręcz zmusza do korzystania z analogii. Analogia zaś to umożliwienie popełniania pomyłek i nadużyć.</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#AndrzejBajołek">Analogia zaciemnia prawo i czyni je nieczytelnym. Czy o to chodzi? Podmiotem użytkowania wieczystego może być tylko osoba fizyczna. To także furtka dla tych, w tym także cudzoziemców, którzy chcą nabyć tereny bez ich należytej wyceny, szczególnie wyceny rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#AndrzejBajołek">Dzisiejsze unormowanie tej instytucji, powiedzmy sobie to szczerze i jasno, pozwala na przeniesienie tego prawa bez zgody państwa i korzystanie za grosze z terenów (gruntów) łącznie z ich dziedziczeniem. Już samo korzystanie eliminuje państwo z procesów prywatyzacji, a to krok do dowolności i samowoli. Załamuje się zasada, że wszystko co z gruntami związane, stanowi jego część składową.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#AndrzejBajołek">Ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości jest stąd ciągle nowelizowana — już ponoć 44 razy. Częste zmiany prowadzą do dekompozycji ustawy i absurdów. Nawet wytrawni prawnicy jej nie rozumieją, bo oparta jest na fałszywej instytucji użytkowania wieczystego.</u>
          <u xml:id="u-62.7" who="#AndrzejBajołek">Wysoka Izbo! Własność czasowa funkcjonowała przed wprowadzeniem w 1961 r. użytkowania wieczystego. Należy oczyścić ustawę i dla czytelności i logiki aktów prawnych pozostać przy określeniach: własność, własność czasowa, dzierżawa, użytkowanie.</u>
          <u xml:id="u-62.8" who="#AndrzejBajołek">Wnoszę zatem o zastąpienie w ustawie o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości formy własności: „użytkowanie wieczyste” formą: „własność czasowa”. Aż ciśnie się na usta propozycja uchwalenia kodeksu rolnego, który w sposób kompleksowy, czytelny i zwięzły normalizowałby całokształt materii spraw rolnych, w tym obrotu gruntami.</u>
          <u xml:id="u-62.9" who="#AndrzejBajołek">Przecież w latach 1981–1982 były dobre projekty takiej ustawy, na przykład projekt siedlecki czy projekt rządowy. Trzeba do nich wrócić zanim samorządy nie zaczną korzystać z nowych aktów prawnych, nabierając starych nawyków. A zatem proponowany akt prawny, to jest ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości powinna być uchwalona z uwzględnieniem przedłożonych w dyskusji zastrzeżeń oraz zgłoszonych wniosków. Źle się stało, że przy nowelizacji tej ustawy nie korzystano z opinii praktyków, w tym szczególnie notariuszy.</u>
          <u xml:id="u-62.10" who="#AndrzejBajołek">Ustawa musi uwzględniać problemy gruntów państwowych gospodarstw rolnych. To jest około 18% powierzchni kraju, co stanowi na terenach zachodnich około 70%, na północnych zaś 50% gruntów. Dotyczy tego ósmy wniosek mniejszości do art. 2 ust. 9 niniejszej ustawy. Sprawa ta może być rozwiązana poprzez: akcjonariat i spółki, swobodny odkup ziemi przez rolników, nowe narodowe osadnictwo i przemieszczenie ludności na bardzo dogodnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-62.11" who="#AndrzejBajołek">Wysoka Izbo! Oddanie gruntów cudzoziemcom może nastąpić wyłącznie na podstawie art. 4 ust. 7. W tej sytuacji ust. 3 należy połączyć z ust. 7.</u>
          <u xml:id="u-62.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Zdzisława Domańskiego z PSL, a następnie pana posła Andrzeja Sikorę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#ZdzisławDomański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę podkreślić, że wieś i rolnicy z dużą niecierpliwością, a jednocześnie nadzieją oczekują od Sejmu opracowania takiej treści ustawy, która zlikwiduje raz na zawsze zaistniałe krzywdy i nieprawości w tym zakresie. Nie muszę chyba udowadniać, jak doniosłej rangi jest ustawa o gospodarce gruntami, wraz bowiem z Konstytucją tworzy prawny system porządkujący bezkonfliktowy obrót nieruchomościami i gruntami. Wreszcie zaistniała szansa, ażeby zgłaszane od kilkudziesięciu już lat wnioski oraz postulaty wsi i rolników znalazły swoje odbicie w treści ustawy.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#ZdzisławDomański">W okresie rządów komunistycznych pod parawanem tej ustawy drogą niby legalną dokonywało się uspołecznianie ziemi oraz wywłaszczanie na mocy decyzji administracyjnych prawowitych właścicieli. A więc prawo w postaci ustawy było w rękach władzy podstawą czynienia nieprawidłowości i brutalnego łamania zasad sprawiedliwości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#ZdzisławDomański">Nie ma jednak doskonałej w treści ustawy. I dziś zapewne nie ustrzeżemy się od pewnych niedopatrzeń i potknięć. Bardzo ważna jest precyzja w przygotowaniu treści lub zmian do ustawy. Dlatego też naszym zadaniem jest przekazać społeczeństwu spójną i zarazem czytelną ustawę, w miarę możliwości z jak najmniejszą ilością potknięć i znaków zapytania.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#ZdzisławDomański">Przedstawiony nam rządowy projekt zmian ustawy generalnie rzecz biorąc wychodzi naprzeciw postulatom i oczekiwaniom społecznym. Niemniej jednak kilka sformułowań w propozycjach zmian treści ustawy budzi pewne kontrowersje.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#ZdzisławDomański">Z upoważnienia swoich wyborców pragnę wnieść następujące uwagi i propozycje do przedłożonego nam rządowego projektu o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Odniosę się wyłącznie do tych artykułów ustawy, w których proponuję inne brzmienie.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#ZdzisławDomański">I tak w art. 3 ust. 2 do sformułowanej przez komisję treści proponuję dać: „po zaciągnięciu opinii rad gmin”. Uzasadniam: wywłaszczenie to szczególna i bolesna dla właściciela nieruchomości decyzja, winna być podjęta ostatecznie przez organ administracji wyższego szczebla, ale z udziałem rady gminy.</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#ZdzisławDomański">Art. 3a ust. 2 proponuję wykreślić. Trudno zgodzić się, ażeby garaż był lokalem, ponieważ najczęściej jest to zwykła piwnica i nie znajduje się tam samochód, ale opał lub coś innego.</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#ZdzisławDomański">Art. 4 ust. 3 proponuję skreślić w całości. Nie podzielam wniosku mniejszości. Argumentów przeciwko takiemu zapisowi padło już wiele z tej trybuny przy dyskutowaniu innych ustaw. Jestem przeciwny sprzedaży ziemi obcokrajowcom.</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#ZdzisławDomański">Art. 16 ust. 4 pkt. 2 — proponuję brzmienie: „z urzędu, jeżeli powierzchnia nieruchomości będących własnością gminy stanowi więcej niż 20% powierzchni gruntów” itd. Zachodzi obawa, że przy zbyt małej powierzchni nieruchomości będących własnością gminy, mogłyby być wydawane pochopne decyzje z urzędu o ustaleniu granic gruntów przeznaczonych pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne. Ponadto biorąc pod uwagę fakt, że w planach przestrzennej zabudowy nierzadko musiano uwzględniać interesy prominentnych osób, mam wątpliwości co do rzetelności i obiektywności decyzji w tym zakresie, nawet podjętych na podstawie takich zapisów w ustawie, jak wyżej wymieniony.</u>
          <u xml:id="u-64.9" who="#ZdzisławDomański">Art. 17 — proponuję dodać ust. 7 o treści: „umowę z dotychczasowym właścicielem o przyjęciu przez niego warunków sprzedaży nieruchomości”. Konieczności takiego zapisu, sądzę, nie trzeba udowadniać.</u>
          <u xml:id="u-64.10" who="#ZdzisławDomański">Art. 17a ust 5 — po słowach: „odszkodowanie na podstawie zasad obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości” dodać: „według cen wolnorynkowych”.</u>
          <u xml:id="u-64.11" who="#ZdzisławDomański">Art. 29 ust. 1 — na końcu proponuję dodać: „co powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 3 lat, licząc od daty zakupu nieruchomości”. Obrót działkami w PRL stał się niezłym biznesem dla wielu osób. Są działki nie zabudowane od 15 lat i więcej. Należy ten proceder wreszcie zlikwidować. Termin zabudowy winien być ustalony przez ustawodawcę.</u>
          <u xml:id="u-64.12" who="#ZdzisławDomański">Art. 38 ust. 2 — po słowach: „decyzji rejonowego organu rządowej administracji ogólnej”, proponuję dodać: uchwał w oparciu o rady gminy”.</u>
          <u xml:id="u-64.13" who="#ZdzisławDomański">Art. 44 ust. 4 — proponuję wprowadzić następujące brzmienie: „Wartość budynków i innych urządzeń przeznaczonych do rozbiórki w wyniku nakazu administracyjnego określa się na podstawie ich faktycznej wartości według cen kształtujących się w czasie ich przejęcia od dotychczasowego właściciela. Budynki i urządzenia likwidowane w trybie nie nakazowym wycenia się według wartości materiałów porozbiórkowych”.</u>
          <u xml:id="u-64.14" who="#ZdzisławDomański">Wprowadzając taki zapis, unikniemy zbyt pochopnych decyzji co do lokalizacji obiektów. Mamy z przeszłości wprost żenujące przykłady marnotrawstwa już istniejącego majątku, ażeby w jego miejsce powstał obiekt nie zawsze akceptowany społecznie.</u>
          <u xml:id="u-64.15" who="#ZdzisławDomański">Art. 46 ust. 1 i 2 — proponuję wprowadzić jednolity dla wszystkich użytkowników wskaźnik opłaty za wieczyste użytkowanie gruntu w wysokości 0,5% ceny ustalonej na podstawie art. 45. Propozycję tę uzasadniam tym. że równość wobec prawa odnosi się nie tylko do obywateli, ale również do podmiotów i sektorów gospodarczych. Jeżeli budujemy państwo prawa, to nie możemy tworzyć ustawowych preferencji. Rząd może regulować te sprawy subwencjami, o ile sytuacja jednostki państwowej wymagałaby tego.</u>
          <u xml:id="u-64.16" who="#ZdzisławDomański">Art. 53...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Muszę zwrócić uwagę, że czas minął. Pan poseł będzie uprzejmy skrócić swoją wypowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#ZdzisławDomański">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Sikorę z OKP, a następnie pana posła Waleriana Pańkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#AndrzejSikora">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W moim krótkim wystąpieniu chciałbym odnieść się do kilku wniosków mniejszości i uzasadnić swoje stanowisko. Tak jak i przedmówcy uważam, że przedstawiony projekt jest kontrowersyjny. Chcę powiedzieć, że nawet w ramach Komisji Nadzwyczajnej czy w ramach naszego klubu nie spotkaliśmy się z jednolitym stanowiskiem co do potrzeby uchwalenia tej ustawy, gdyż byli i tacy posłowie, którzy uznali potrzebę późniejszej regulacji całościowej, przygotowywanej przez resort gospodarki przestrzennej. Niemniej jednak przeważył sam fakt, że istnieje potrzeba uchwalenia tej ustawy w związku z kompleksem ustaw prywatyzacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#AndrzejSikora">Wysoka Izbo! Krótko co do wniosków mniejszości. Uważam, że pierwszy wniosek mniejszości należy odrzucić. Krótka argumentacja. Jako prawnik praktyk jestem przekonany, że kierownik rejonu jest właściwym organem do rozpatrywania w pierwszej instancji spraw wywłaszczeniowych. Mam natomiast bardzo przykre doświadczenia, jeżeli chodzi o przetrzymywanie spraw w ministerstwie, ponieważ wiem o tym, że termin 2-miesięczny przeznaczony na sprawy skomplikowane w Kpa z reguły nie był dotrzymywany. Dlatego też obawiam się, że usytuowanie spraw wywłaszczeniowych w pierwszej instancji na szczeblu wojewody, z możliwością odwołania do ministra, spowodowałoby przedłużenie postępowania wywłaszczeniowego.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#AndrzejSikora">Co do wniosku drugiego nie zgadzam się z moimi przedmówcami. Uważam, że tę poprawkę należy odrzucić. Proszę Wysokiej Izby, przecież projekt ustawy mówi tylko o możliwości oddawania czy też sprzedaży gruntów państwowych cudzoziemcom, w żadnym przypadku natomiast nie twierdzi, że jest to wyprzedaż o kolosalnych rozmiarach.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#AndrzejSikora">Chcę powiedzieć, że do tej pory obowiązywała i obowiązuje ustawa z 1933 r. o wydawaniu zezwoleń na nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców. Zezwolenia te wydaje minister spraw wewnętrznych, a zatem poprzeczka ich uzyskiwania jest usytuowana bardzo wysoko. Z tego co mi wiadomo, są one wydawane bardzo rozważnie. Może się mylę, ale miałem taką informację, że w zeszłym roku wydano około 30 zezwoleń.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#AndrzejSikora">Mając zatem na uwadze odpowiedzialność polityczną ministra przed parlamentem, jak również to, że szczegółowo badana jest każdorazowo sytuacja, kiedy cudzoziemiec zamierza nabyć tę nieruchomość, uważam, że te bariery prawne przeciwdziałają ewentualnej wyprzedaży majątku narodowego, jak się tutaj szermuje hasłem, być może nieodpowiedzialnie. Dlatego też jestem za odrzuceniem wniosku drugiego.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#AndrzejSikora">Kolejnym proponowanym przeze mnie do odrzucenia jest wniosek siódmy dotyczący skreślenia art. 63 ust. 3. Otóż byłem wnioskodawcą zapisu, który przewiduje zapewnienie możliwości odmiennej niż jest to ujęte w art. 63 ust. 1 regulacji prawnej ustalania odszkodowania za budowle. Artykuł ten mówi, że odszkodowanie za budowle powinno odpowiadać kosztom ich odtworzenia, pomniejszonym o stopień zużycia.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#AndrzejSikora">Na czym opieram moje stanowisko, które podzieliła Komisja Nadzwyczajna? Otóż, proszę państwa, w tej chwili nie możemy przewidzieć wszelkich możliwych następstw procesu wywłaszczeniowego. Nie tylko przy wywłaszczeniach, co oczywiste, istnieje kwestia ustania stanu faktycznego, ale przecież na tych sprawach ciąży także odium wieloletnich zaniedbań i nieprawidłowości. O jednaj z nich pragnę wspomnieć.</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#AndrzejSikora">Otóż na terenie mojego okręgu wyborczego Wadowice, w Świnnej Porębie będzie budowana zapora, która jest jedną z większych w Polsce. W związku z tym trzeba będzie wywłaszczyć około 350 budynków, a więc skala chyba obecnie w naszych warunkach nieporównywalna. Na tym terenie od 30 lat odmawiano mieszkańcom zezwoleń na kapitalny remont budynków, które uległy dekapitalizacji bez winy samych właścicieli i użytkowników.</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#AndrzejSikora">Moje pytanie sprowadza się do tego, w jaki sposób można zrekompensować właścicielom możliwość uzyskania stosownego odszkodowania, skoro nie odpowiadają oni za obecny niewłaściwy stan budynków i według art. 63 ust. 1 otrzymają odszkodowanie pomniejszone o stopień zużycia, a zatem nieadekwatne i zupełnie już nie odpowiadające możliwości nabycia czy też wybudowania nowego budynku.</u>
          <u xml:id="u-68.9" who="#AndrzejSikora">Uważam, że taką możliwość w konkretnych przypadkach daje art. 63 ust. 3, przy czym przypadki, o których tutaj mowa, nie dotyczą może indywidualnych przypadków generalnie, ale dotyczyć mogą pewnych stanów faktycznych, takich właśnie jak ten o którym powiedziałem, gdzie można objąć taką uchwałą szereg nieruchomości położonych na terenie danej inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-68.10" who="#AndrzejSikora">Chciałbym powiedzieć, że proponowane przeze mnie rozwiązanie nie jest niczym nowym, z początkiem bowiem lat osiemdziesiątych Rada Ministrów podjęła uchwałę dotyczącą podwyższenia wartości składnika budowlanego wywłaszczanych nieruchomości na terenie zbiornika w Nidzicy na Dunajcu. Tam również na skutek pewnych zmian cenowych doszło do tego, że rolnicy nie mogli uzyskać stosownego odszkodowania za grunty, a zwłaszcza za budynki. Dzięki uchwale Rady Ministrów doszło do pewnej waloryzacji odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-68.11" who="#AndrzejSikora">Uważam, że jest jeszcze wiele innych przypadków, o których dzisiaj naprawdę nie możemy powiedzieć, zostawianie zatem tylko ścisłego zapisu ustawowego mogłoby w przyszłości doprowadzić do konieczności nie zamierzonej nowelizacji tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-68.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Waleriana Pańkę z OKP, a następnie pana posła Mariana Starownika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#WalerianPańko">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W kwestii zbywania gruntów cudzoziemcom wypowiadali się już prawie wszyscy, więc ja krótko. Sądzę, że gdybyśmy zmienili w końcu obowiązującą przecież do tej pory regułę, że zezwolenie ministra spraw wewnętrznych decyduje o możliwości zbycia, to sygnał polityczny mówiący o tym, że nie chcemy w ogóle zbywać gruntów cudzoziemcom, byłby w moim odczuciu dużo większym kosztem politycznym, również dla parlamentu, aniżeli koszt, jaki poniesiemy, jeżeli będziemy szczegółowo badać każdą sytuację i każdorazowo Sejm, jak już moi koledzy mówili, będzie kontrolował działalność ministra spraw wewnętrznych w tym względzie.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#WalerianPańko">Myślę, że naprawdę trzeba się nad tym zastanowić, jeżeli nie chcielibyśmy odstraszać inwestorów. Nie chodzi przecież o tysiące hektarów, lecz nieraz o małe obszary, które mogą być świetnie zainwestowane, i w moim przekonaniu troska o to, ażeby dobrze zagospodarować tereny na naszych ziemiach zachodnich i północnych powinna pójść w nieco innym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#WalerianPańko">Ale chciałbym odnieść się do innych problemów. Proszę państwa, jestem i zawsze byłem przeciwny zgłaszaniu poprawek na posiedzeniu w trakcie drugiego czytania, a tym bardziej jeżeli się krytykuje rozwiązania, a nie ma się gotowych. Ja, niestety, jestem dzisiaj w takiej sytuacji. Niektóre z tych rozwiązań może nie są aż tak ważne, ale są bardzo istotne, w moim przekonaniu, jako pewna symbolika.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#WalerianPańko">Otóż w art. 4 ust. 5 mamy taką instytucję użyczenia na krótki czas gruntów, a więc oddania gruntów skarbu państwa i gruntów komunalnych w użyczenie, czyli nieodpłatnie. Mnie się wydaje, że określenie „na krótki czas”, zwłaszcza kiedy mówimy dzisiaj o urynkowieniu gospodarki, powinno być stosowane tylko w przypadkach pilnych, mających na względzie cel publiczny, w sytuacji, jeżeli nie ma możności odpłatnego wykorzystania tego gruntu. Bo zauważcie państwo, w wypadku i mienia komunalnego, i mienia państwowego, skarbu państwa, bardzo często będzie taka sytuacja, w której na krótki czas oddawane będą w użyczenie nieodpłatnie grunty, które w moim przekonaniu powinny być wykorzystywane tylko odpłatnie.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#WalerianPańko">Oczywiście, jeżeli nie jest to niezbędne ze względu na jakieś cele publiczne, ale ze względu na interes określonego podmiotu, interes na przykład handlowy, to czy mamy nieodpłatnie oddawać? Ale to jest w moim przekonaniu kwestia chyba drugorzędna.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#WalerianPańko">Mówił tu już poseł Sikora o kwestii art. 63, według którego Rada Ministrów może ustalić odszkodowanie. Bałbym się takiego sformułowania: ustalić odszkodowanie czy ustalić zasady szczególne ustalenia odszkodowania lub stawki, bo ustalić indywidualnie odszkodowania — gdyby czyniła to Rada Ministrów, to bałbym się takiego sformułowania i chyba to nie jest właściwe rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#WalerianPańko">Jeżeli chodzi o kwestię przesłanek wywłaszczenia, to Konstytucja mówi, że wywłaszcza się na cele publiczne. W projekcie czytamy, że „na cele publiczne wymienione”, po czym określa się w ten sposób: „inne podobne oczywiste cele publiczne”. Wiem, że była wielka debata w trakcie posiedzenia komisji i podkomisji, ale wydaje się, że określenie „podobne” jest niewłaściwe i nie na miejscu, bo jeżeli Konstytucja mówi: „na cele publiczne”, to oczywiście możemy mówić, tak jak dotychczas w naszej ustawie o gospodarce gruntami powiadało się: „inne szczególnie ważne zadania określone w planach narodowo-społecznych” czy podobnie.</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#WalerianPańko">Otóż w moim przekonaniu można zostawić: „inne oczywiste cele publiczne”, ale dlaczego „inne podobne”? Mogą być przecież bardzo ważne cele publiczne, ale mogą nie być podobne do tych. Na bardzo rozumiem potrzebę użycia określenia „inne podobne”.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#WalerianPańko">Bardzo dużo kłopotów będzie na pewno z art. 59 w brzmieniu „odszkodowanie powinno odpowiadać wartości wywłaszczonej nieruchomości”. To naprawdę będzie problem. Ale w końcu nie uczestniczyłem w tych pracach i to jest moja wina, że nie mogłem swoich wątpliwości sformułować na posiedzeniach komisji czy podkomisji.</u>
          <u xml:id="u-70.9" who="#WalerianPańko">Chciałbym natomiast odnieść się do art. 2, w moim przekonaniu jest on najważniejszy w tej ustawie. Jest to bowiem przepis, który mówi: „dotychczasowe osoby prawne będą przejmowały własność skarbu państwa lub własność gminy”, to znaczy nie na własność, ale w wieczyste użytkowanie dotychczas zarządzane przez siebie grunty. Natomiast na własność — budynki, które zostały wzniesione lub które zostały wcześniej wzięte w zarząd przez dane osoby prawne.</u>
          <u xml:id="u-70.10" who="#WalerianPańko">Proszę państwa, rozwiązanie, że w wieczyste użytkowanie, jest tu bardzo mylące. Bo wieczyste użytkowanie, jak ktoś to powiedział, w Kodeksie cywilnym to takie, w którym po pierwsze, jest możliwość określenia w umowie czasu trwania, jeżeli nie na 99 lat to od 40 do 99. I druga rzecz bardzo istotna, a mianowicie, że w umowie określa się sposób, w jaki będzie wykorzystywana dana nieruchomość. Jeżeli odejmiemy te dwa elementy z wieczystego użytkowania, to w istocie jest to własność. I teraz, czy nam zależy na tym, ażeby przedsiębiorstwa, zwłaszcza państwowe, niektóre przemysłowe, które w swojej strukturze, funkcji nie odpowiadają dzisiejszym potrzebom, wzmocnić, usankcjonować? Toż przecież były przykłady, kiedy rolnicze spółdzielnie produkcyjne uwłaszczyliśmy na użytkowanych przez nie gruntach, art. 274, a przynajmniej daliśmy podstawę uwłaszczenia, i one dzisiaj funkcjonują nieraz dlatego, sprzedając te grunty, że właśnie za półdarmo uzyskały grunty państwowe i teraz mogą podpierać swój byt, słaby byt, bo często w produkcji niedostatecznie uzasadniony. Czy przedsiębiorstwa państwowe dzisiaj uzyskując to w wieczyste użytkowanie, nie będą tym się podpierać?</u>
          <u xml:id="u-70.11" who="#WalerianPańko">Byłem zwolennikiem wieczystego użytkowania, a nie własności, ale jednak z możliwością określenia sposobu wykorzystania tych gruntów. Jeżeli na przykład dzisiaj uwłaszczymy PGR, dając im w wieczyste użytkowanie tysiące hektarów, bez określenia zmiany celu przeznaczenia, to niemożliwe będzie wykorzystanie art. 240 Kodeksu cywilnego, który wyraźnie powiada, że można wypowiedzieć wieczyste użytkowanie, czyli że ono wygasa, jeżeli nastąpiło naruszenie prawa przez wieczystego użytkownika. Tej możliwości tutaj nie ma. W związku z tym zresztą proponuję pewne rozwiązanie, aby przynajmniej nabycie prawa wieczystego użytkowania gruntów było potwierdzone decyzją.</u>
          <u xml:id="u-70.12" who="#WalerianPańko">To rozwiązanie, które jest w art. 2 ust. 2 jest nie do przyjęcia. Powinno być tak sformułowane, ust. 2, że nabycie prawa użytkowania wieczystego gruntów, o których mowa w ust. 1, oraz własności budynków, innych urządzeń i lokali, o których mowa w ust. 4, stwierdza się decyzją wojewody w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność skarbu państwa lub decyzją zarządu gminy w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność gminy. Dla porządku prawnego jest to niezwykle ważne.</u>
          <u xml:id="u-70.13" who="#WalerianPańko">Dziękuję bardzo. I przepraszam za przekroczenie czasu.</u>
          <u xml:id="u-70.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Starownika z PSL, a następnie pana posła Jerzego Ruseckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#MarianStarownik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dobrze się stało, że przedłożony dzisiaj projekt ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości obejmuje w swej treści rozstrzygnięcia prawne mienia samorządu terytorialnego i komunalnego. Generalnie też należy się odnieść pozytywnie do tego projektu, gdyż stanowione prawo wydaje się być dość czytelne redakcyjnie, lecz nadal, w moim odczuciu, wydaje się być zawiłe prawnie i nie daje szansy dłuższego jego funkcjonowania. Jest to problem tym bardziej ważny, że dotyczy to prawa własności, które przez wiele minionych lat było w różny sposób deprecjonowane, a pojęcie prawa własności dość niejasne.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#MarianStarownik">Dodać też należy, że niniejsza ustawa jest jedną z pakietu ustaw ściśle związaną z ustawami o mieniu komunalnym i ustawą prywatyzacyjną, która to nadaje prawne skutki wchodzenia w trwałe posiadanie gruntów i budowli nie tylko przez obywateli polskich, ale i obcokrajowców. Dlatego przyjmowane rozstrzygnięcia są bardzo ważne, a jednocześnie przy braku rozwagi mogą być brzemienne w skutki.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#MarianStarownik">Panie i Panowie Posłowie! Na pewno właściwe jest uproszczenie form wchodzenia w stan posiadania gruntów na zasadzie użytkowania wieczystego w stosunku do osób fizycznych i prawnych oraz zarządu w odniesieniu do jednostek nie posiadających osobowości prawnej. A tu jako formę najważniejszą proponuje się w art. 28 cały tok postępowania przy nabyciu gruntów czy budowli, jakim ma być przetarg.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#MarianStarownik">Mam pewne uwagi do ust. 2 tego paragrafu, gdyż nic on nie mówi, kto i o jaki procent może obniżyć cenę wywoławczą nieruchomości ustaloną w pierwszym przetargu.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#MarianStarownik">Natomiast w odniesieniu do art. 13 ust. 1 pkt 3 myślę, że wkradła się tylko nieścisłość redakcyjna, gdyż inaczej ten punkt jest nie do przyjęcia. Obecnie zapis brzmi: „Rady gminy mogą ustalić w drodze uchwały granice gruntów przeznaczonych pod zorganizowane budownictwo wielorodzinne”. Myślę, że ten punkt powinien być rozszerzony o następującą treść: „na obszarach przeznaczonych na ten cel w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego”.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#MarianStarownik">Jak wynika z ustawy, intencją jest stworzenie rynku obrotu nieruchomościami i gruntami budowlanymi, a tym samym urealnienie cen działek państwowych w odniesieniu do działek budowlanych w wolnym obrocie. W tym kontekście należałoby jednoznacznie uściślić, jeśli jest to możliwe, to w tej ustawie bądź w przepisach wykonawczych, na jakich zasadach będzie ustalony budowlany i rolniczy charakter nieruchomości, gdyż z samej nazwy wynika, że przepisy dotyczą wyłącznie nieruchomości rolnych, to jest powyżej jednego hektara. Ponadto charakter gruntów ustalonych przy zastosowaniu tych kryteriów będzie zależał od przyszłego przeznaczenia gruntów, a nie od rzeczywistego sposobu użytkowania. Nie odzwierciedli to również faktycznej wartości nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#MarianStarownik">Mało też czytelny zdaję się być art. 44 pkt 2, który odnosi się też do art. 59. Stanowi on, że „wartość gruntów określa się przy uwzględnieniu aktualnie kształtujących się cen w obrocie gruntami” itd., nie będę cytował całego artykułu. Przepis ten nie bierze pod uwagę faktu, że na cenę działki budowlanej składają się również koszty planu i szczegółowego zagospodarowania przestrzennego, podziału gruntu na działki budowlane i wniesienie podziału na gruncie. Ustalając odszkodowanie za grunt wyłączony pod budownictwo przy uwzględnieniu cen obowiązujących w obrocie działkami budowlanymi w tym miejscu powstaje pytanie, czy państwo lub samorząd poniesie koszty przygotowania gruntu pod zabudowę, czy przeniesie ten koszt na cenę działek. Jeśli przyjąć to drugie rozwiązanie, to z kolei spowodujemy wzrost cen działek państwowych, a tym samym przeniesiemy wzrost cen w wolnym obrocie działek.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#MarianStarownik">Odnosząc się dalej do zagadnień związanych ze sferą finansową tej ustawy, sądzę, że dajemy zbyt dużą swobodę organowi administracji państwowej i samorządowej co do stanowienia wysokości opłat. Dotyczy to art. 47 ust. 1, który rozstrzyga, że pierwsza opłata za użytkowanie wieczyste nie może być większa niż 25% ceny. Moim zdaniem należałoby ten przepis uściślić, ustalając granicę swobodnego uznania, to jest oprócz opłaty maksymalnej w wysokości 25% należałoby ustalić dolną granicę pierwszej opłaty rocznej, proponuję 10%.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#MarianStarownik">Na zakończenie swego wystąpienia Pozwólcie państwo, że podzielę się pewną refleksją. W przeszłości, jak i obecnie, tworzone prawo, a szczególnie odnoszące się do prawa własności i nieruchomości jest w istocie rzeczy mało czytelne i niestabilne oraz bardzo szybko się dezaktualizuje. Utrudnia to stosowanie prawa przez pracowników administracji państwowej i organów wymiaru sprawiedliwości oraz uniemożliwia przeciętnemu obywatelowi rozeznanie się w gąszczu przepisów prawnych. Dlatego starajmy się, aby w przypadku tak ważnych zagadnień tworzone prawo było jasne i jednoznaczne, by uniknąć dowolnych interpretacji.</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Ruseckiego ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Jerzego Pilarczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#JerzyRusecki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pragnę się krótko odnieść tylko do jednej sprawy, która wywołała tyle emocji w dzisiejszej dyskusji, a więc do nabywania nieruchomości przez cudzoziemców. Chciałbym zgłosić wniosek kompromisowy, a mianowicie proponuję dodać w art. 4 ust. 3 w zdaniu pierwszym po słowach „Grunty, o których mowa w ustępie 1, mogą być sprzedawane lub oddawane odpłatnie cudzoziemcom w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę lub najem” słów: „za zgodą ministra spraw wewnętrznych”, i dalej z zastrzeżeniem ust. 7 tak jak jest, i konsekwentnie w zdaniu drugim „do nabycia dzierżawy i najmu nieruchomości stosuje się przepisy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców”.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#JerzyRusecki">Króciutkie uzasadnienie. Proponowana zmiana w żadnym wypadku nie narusza filozofii ustawy ani nie utrudnia obrotu nieruchomościami. Ratio legis tego przepisu to umocnienie i urealnienie kontroli państwa nad sprzedażą lub przekazaniem w użytkowanie wieczyste, dzierżawę czy najem nieruchomości cudzoziemcom. Nie będzie to w żadnym wypadku utrudnienie lub znoszenie barier, zgodę bowiem ministra spraw wewnętrznych na nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców przewiduje przedwojenne rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Rozporządzenie to nie przewiduje jednak zgody ministra na dzierżawę czy najem, a więc są one poza kontrolą państwa, a taka kontrola jest konieczna i taka kontrola jest w wielu ustawodawstwach państw zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#JerzyRusecki">Chodzi również o to, aby sformułowanie: zgoda ministra spraw wewnętrznych” znalazło się w tej ustawie, a więc by miało ono moc stanowiącą, moc ustawową. Jest to, jak powiedziałem, propozycja kompromisowa między wnioskiem mniejszości a przedłożeniem komisji. Nie polega ten wniosek na zakazie zbywania cudzoziemcom ziemi, ale na wzmożeniu kontroli państwa, o czym tutaj moi przedmówcy również mówili i co bardzo mocno podkreślali.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#JerzyRusecki">Pragnę przy tej okazji podkreślić, że jestem gorącym zwolennikiem udziału kapitału zagranicznego w uzdrawianiu gospodarki polskiej. Niech kapitał ten płynie szerokim strumieniem, bo jest nam bardzo potrzebny. Tylko cd naszej mądrości, rzetelności i uczciwości, od tego, w jaki sposób w zawieranych umowach zabezpieczymy nasz interes i jakie będziemy mieli bezpieczniki prawne, będzie zależało, czy gospodarka polska zostanie w naszych rękach, czy też przejdzie w ręce inne.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#JerzyRusecki">I właśnie moja poprawka jest takim dodatkowym bezpiecznikiem prawnym, aby największy nasz narodowy skarb — polska ziemia — nie została roztrwoniona, nie przechodziła masowo w cudze ręce bez kontroli państwa.</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Pilarczyka z PKLD, a następnie pana posła Jerzego Orła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#JerzyPilarczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Po raz kolejny daje się wyraźnie zauważyć brak polityki rolnej. W tym wypadku chodzi o określenie stosunku państwa do istniejących trzech sektorów własnościowych w rolnictwie, a szczególnie odczuwany jest brak oficjalnego stanowiska w stosunku do państwowych gospodarstw rolnych. Bardzo często w tej Izbie słyszy się wypowiedzi o niechętnym, delikatnie mówiąc, stosunku do państwowych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#JerzyPilarczyk">Również i dzisiaj w ustawie o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości daje się takie tendencje zauważyć. W sprawozdaniu Komisji Nadzwyczajnej zgłoszony został wniosek mniejszości dotyczący art. 2, mówiący o wyłączeniu spod przepisów ust. 1 tegoż artykułu gruntów będących w zarządzie państwowych gospodarstw rolnych, sugerując, że status tych gruntów reguluje odrębna ustawa.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#JerzyPilarczyk">Zwracam uwagę Wysokiej Izby, że takiej ustawy nie ma i nie daję większych szans na to, że taka ustawa w najbliższym czasie powstanie. Wniosek mniejszości zgłoszony został w obawie, że państwowe gospodarstwa rolne otrzymaną w wieczyste użytkowanie ziemię będą użytkować niezgodnie z jej przeznaczeniem, będą udostępniać ją podmiotom zagranicznym i zbywać prawo wieczystego użytkowania, uzyskując korzyści materialne.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#JerzyPilarczyk">Otóż taka obawa może występować w stosunku do wszystkich użytkowników rolnych, nie tylko samych państwowych gospodarstw rolnych. Moim zdaniem celem uregulowania zawartego w art. 2 jest ujednolicenie prawa użytkowania gruntów dla wszystkich podmiotów gospodarczych i jest wstępem do prowadzenia procesu prywatyzacji. W wypadku prywatyzacji w państwowych gospodarstwach rolnych ziemia jako środek produkcji będzie również wyceniana i nie ma obawy, że zapis w art. 2 oddaje za darmo tym podmiotom 18% użytków rolnych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#JerzyPilarczyk">Ósmy wniosek mniejszości dotyczący art. 2 mówiący o wyłączeniu z podległości pod przepis ust. 1 gruntów państwowych gospodarstw rolnych uważam za bezzasadny i proszę Wysoką Izbę o jego odrzucenie.</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#JerzyPilarczyk">Z uwagi na wiele kontrowersji, jakie wzbudza właśnie ta poprawka, proszę o wypowiedzenie się w tej sprawie przedstawiciela ministerstwa rolnictwa co do intencji rządu zawartych w jego projekcie w art. 2 w odniesieniu do gruntów użytkowych przez państwowe gospodarstwa rolne.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Orła z OKP, następnie pana posła Władysława Bartosza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#JerzyOrzeł">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Omawiany dzisiaj projekt ustawy dotyczy w znacznej części mienia komunalnego i ta dziedzina będzie tematem mojej wypowiedzi. Chciałbym w tym miejscu przypomnieć, że ponad dwa miesiące temu Wysoka Izba stanowiła o mieniu komunalnym i przyjęła określone rozwiązania prawne dotyczące zwłaszcza przedsiębiorstw komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#JerzyOrzeł">Stan prawny przedsiębiorstw komunalnych na dzień dzisiejszy jest taki, że działają one na podstawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych i posiadają osobowość prawną. Przypominają państwo zapewne sobie kiedy głosowaliśmy tutaj poprawki Senatu dotyczące statusu przedsiębiorstw, jak znaczną większością głosów Wysoka Izba odrzuciła poprawki Senatu, które dotyczyły nadania mienia przedsiębiorstwu.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#JerzyOrzeł">I tu chciałbym powiedzieć, że moje zdumienie budzi postawa przedstawicieli rządu. Państwo pamiętają, z jaką stanowczością minister Regulski bronił rozwiązań prawnych zawartych w ustawie Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym, w tej chwili natomiast wedle propozycji rządowych te rozwiązania są zupełnie inne, zresztą poparte przez Komisję Nadzwyczajną.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#JerzyOrzeł">Chciałbym w tym miejscu powiedzieć, że w wypadku przyjęcia rozwiązań dotyczących mienia komunalnego w art. 2, w zasadzie gminy zostaną pozbawione możliwości dokonywania przekształceń przedsiębiorstw komunalnych. Dlatego że uprawnienia gminy będą wynikały jedynie z ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, gmina zatem będzie mogła przedsiębiorstwo zlikwidować lub podzielić na podstawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, a i od tej decyzji przedsiębiorstwo będzie się mogło, zgodnie z tą ustawą, odwołać.</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#JerzyOrzeł">Inną możliwością przekształcenia przedsiębiorstw komunalnych będzie ustawa prywatyzacyjna, którą uchwaliliśmy niedawno, ale przecież nie zawsze przekształcenie przedsiębiorstwa komunalnego musi polegać na tym, aby je sprywatyzować. I tak na przykład gmina nie będzie mogła przekształcić przedsiębiorstwa w jednostkę organizacyjną, dlatego że będzie ono miało swoje mienie.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#JerzyOrzeł">Mając to na uwadze, chciałbym zgłosić pewną drobną poprawkę dotyczącą art. 2 ust. 1 i 4, aby wykreślić następujące sformułowanie: „lub własność gminy, związku międzygminnego”. Oznaczałoby to, że w stosunku do przedsiębiorstw gminnych te przedsiębiorstwa komunalne nie staną się użytkownikami wieczystych gruntów ani też właścicielami nieruchomości. W związku z tym gmina będzie miała możliwość swobodnego dokonania przekształceń w tych przedsiębiorstwach, do czego obliguje ją zresztą ust. 2 w art. 8 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-78.6" who="#JerzyOrzeł">Gdybyśmy bowiem przyjęli takie rozwiązanie, jak proponuje komisja w ustawie o wywłaszczaniu, ust. 2 w art. 8 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym byłaby po prostu przepisem martwym, bez zastosowania. Moją zasadą jest aby gminy wreszcie same decydowały o tym, co się u nich dzieje, aby same decydowały o mieniu, aby z tych decyzji ich nie wyręczał Sejm.</u>
          <u xml:id="u-78.7" who="#JerzyOrzeł">Chciałbym również powiedzieć, że projekt tej poprawki był konsultowany z przewodniczącym Komisji Samorządu Terytorialnego. I to jest jedna sprawa, którą chciałbym poruszyć i na którą niejako odpowiedź znalazłem. Natomiast bardzo duże moje obawy budzą sprawy, na które rozwiązania nie mam. W swoim wystąpieniu przy okazji ustaw samorządowych apelowałem o przyspieszenie prac nad ustawą reprywatyzacyjną. W myśl tej ustawy, którą dzisiaj uchwalamy, mienie które ewentualnie będzie podlegało reprywatyzacji, na podstawie tej ustawy zmieni swojego właściciela. Jest to bardzo niebezpieczne, gdyż prawowici właściciele — jeżeli na podstawie przepisów, które mają być uchwalone, będą odzyskiwać swoje mienie — będą mieli bardzo dużo kłopotów z wyegzekwowaniem tego, będą liczne procesy o odszkodowania, o zwrot mienia itd. Dlatego jeszcze raz apeluję do Prezydium Sejmu, aby ustawa reprywatyzacyjna, której pierwsze czytanie odbyło się przed tygodniem, jak najszybciej została uchwalona.</u>
          <u xml:id="u-78.8" who="#JerzyOrzeł">I na koniec chciałbym powiedzieć, że bardzo żałuję, iż tych swoich uwag nie mogłem przedstawić Komisji Nadzwyczajnej, której jestem członkiem, gdyż może przekonałbym komisję do takich rozwiązań. Ale po prostu zgodnie z zasadą fizyki, że to samo ciało nie może być w dwóch miejscach, praca w innych komisjach uniemożliwiła mi pracę w Komisji Nadzwyczajnej.</u>
          <u xml:id="u-78.9" who="#JerzyOrzeł">Dziękuję za uwagę i proszę o poparcie poprawki, którą zgłosiłem, a przekazuję ją pani poseł sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-78.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chcę poinformować Wysoką Izbę, że w chwili obecnej jest jeszcze zgłoszonych 5 mówców, ze względu na to, że w czasie dyskusji zgłaszają się następni. W związku z tym, jeżeli nie będzie więcej zgłoszeń, myślę, że przed przerwą skończymy debatę i przegłosujemy wniosek dotyczący głosowania imiennego, żeby można było przygotować ewentualnie karty.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Ryszarda Bartosza z PKLD, a następnie pana posła Stanisława Suchodolskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#RyszardBartosz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Uważam, że w dniu kiedy parlament polski dyskutuje o możliwości sprzedaży polskich gruntów cudzoziemcom, nie powinno zabraknąć wskazania prymasa tysiąclecia, księdza prymasa Stefana Wyszyńskiego. W swoim wystąpieniu przedstawię fragment wypowiedzi księdza prymasa z 2 kwietnia 1981 r. skierowanej do „Solidarności” wiejskiej rolników indywidualnych. To nauczanie zatytułowane jest „Nie dać sobie wydrzeć ziemi”. Oto ten fragment:</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#RyszardBartosz">„W aktualnej sytuacji gospodarczej musimy liczyć się z tym, że Polska powinna być krajem gęsto zaludnionym. O słuszności tej tezy świadczy polityka hitlerowska w czasie ostatniej wojny. Zamojszczyzna — wysiedlenia. Pamiętam wieś, która nazywała się Różaniec. Była całkowicie spalona i zniszczona. Modliliśmy się przy kapliczce, gdzie było 200 maluchnych grobeczków dzieci wymordowanych przez Niemców. Gdy przyszedłem do szkoły, nauczycielka w walonkach uczyła około 50 dzieci. Pytam: które z was było w Niemczech? Prawie wszystkie rączki podniosły się do góry. To były męczeńskie ziemie. Do czego Niemcy dążyli? Nam Polacy nie są potrzebni, tylko ich ziemie — mówili”.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#RyszardBartosz">Proszę Państwa! To jest wskazanie dla nas. Jeżeli im potrzebne są nasze ziemie, to znaczy, że ziemia polska ma być pustynią. Oni przyjdą i będą sobie zakładali własne kołchozy. Tak zresztą robili na Podolu i na Ukrainie w czasie okupacji, gdy wojska niemieckie poszły nad Wołgę. Jeżeli ziemia jest porośnięta trawą, to najostrzejsze wichry nie wywieją jej łatwo, chociażby była piaszczysta, ale jeżeli ziemia będzie pustkowiem, wtedy łatwo ją zawojować. Znamy historię Drzymały i jego wozu. Znamy historię powieściową, ale prawdziwą, Boryny z „Chłopów” Reymonta. Jego śmierć z wyciągniętymi ramionami na ziemi i poszum wichru — gospodarzu, zostań z nami — to obraz bardzo wymowny. Reymont wiedział, o co mu idzie. Właśnie ta książka była przeciwko kolonizacji niemieckiej i wyprzedaży polskich terenów.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#RyszardBartosz">Jako poseł ziemi zamojskiej — Zamojszczyzny, która tak ciężko była doświadczona właśnie w wyniku polityki kolonizacyjnej, zwracam się do Sejmu o głosowanie przeciwko udostępnianiu polskiej ziemi cudzoziemcom.</u>
          <u xml:id="u-80.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Suchodolskiego ze Stronnictwa Demokratycznego, następnie pana posła Stefana Mleczkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#StanisławSuchodolski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Chciałbym odnieść się do trzech kwestii merytorycznych. Pierwsza dotyczy wniosku mniejszości, wielokrotnie już tu omawianego, co do właściwości organów w zakresie wywłaszczania nieruchomości. Opowiadam się, podobnie jak i panowie posłowie Kisiliczyk, i Sikora, za rozstrzyganiem tych spraw w układzie: rejonowy organ rządowej administracji ogólnej jako organ podejmujący decyzję, wojewoda jako organ odwoławczy. Podzielam poglądy panów posłów i z nimi się utożsamiam, myślę, że sprawy te można z powodzeniem powierzyć zreformowanej administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#StanisławSuchodolski">Druga kwestia dotyczy wniosku czwartego, który proponuje zwolnienie od opłaty rocznej za zarząd gruntami zajętymi pod pasy drogowe dróg publicznych. Jest to wniosek kontrowersyjny, ale opowiadam się za tym wnioskiem. Drogi publiczne w całości finansowane są z budżetu. Jednostki, które nimi zarządzają, nie uzyskują z tego tytułu żadnych dochodów. Zastosowanie opłat za te grunty spowodowałoby, że znaczna część środków przeznaczanych na utrzymanie dróg byłaby przekazywana na te opłaty, a jaki jest stan naszych dróg, wszyscy widzimy.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#StanisławSuchodolski">Co do kwestii trzeciej, to chciałbym przeprosić Wysoką Izbę i komisję, że dopiero teraz podnoszę tę kwestię. Już po zakończeniu prac komisji otrzymałem, podobnie jak i kilku posłów, list od młodego wyborcy, absolwenta Politechniki Warszawskiej, który niedawno z powodzeniem zakończył kilkuletnią walkę o uzyskanie lokalizacji pod budowę zakładu elektronicznego.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#StanisławSuchodolski">Porusza on sprawę opłat za dzierżawy wieczyste, która, moim zdaniem, zasługuje na rozważenie przez Wysoką Izbę. Chodzi o inne niż dotąd rozłożenie opłat za dzierżawy, a mianowicie: obniżenie pierwszej wpłaty proponowanej w projekcie w wysokości 25% wartości gruntu do — tak jak ten wyborca proponuje — 15%, a w zamian za to odpowiednie zwiększenie opłat rocznych w okresie późniejszym. Wysokość pierwszej opłaty często uniemożliwia startującemu inwestorowi rozpoczęcie działalności. Są to niejednokrotnie setki milionów złotych. Tymczasem po ustabilizowaniu produkcji czy usług człowiek ten gotów byłby płacić nawet wyższe opłaty roczne.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#StanisławSuchodolski">To rozwiązanie per saldo nie zmniejszy wpływów budżetów terenowych, gdyż wpływy z tytułu pierwszej wpłaty dotyczą tylko niewielkiego procentu gruntów rozdysponowanych w danym roku. Zwiększone opłaty w latach późniejszych, jak też wpływy podatkowe, z nawiązką zrekompensują początkowe ewentualne wahnięcia czy też zmniejszanie wpływów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#StanisławSuchodolski">Biorąc pod uwagę nasze otwarcie dla prywatnej czy indywidualnej przedsiębiorczości, chciałbym zgłosić formalny wniosek o zmianę w art. 47 ust. 1. Proponuję nadanie pierwszemu zdaniu tego ustępu brzmienia: „Opłaty za użytkowanie wieczyste i zarząd ustala się w formie opłat rocznych, z tym że pierwsza opłata nie może być większa niż 15% ceny”.</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#StanisławSuchodolski">Wysoka Izbo! Pragnę podkreślić znaczenie wielu nowych rozstrzygnięć w tej noweli ustawy, ale w środowisku drobnej wytwórczości, środowisku rzemiosła prywatnego, kupiectwa — zwróciły uwagę dwa artykuły: art. 28, który wprowadza zasadę przetargów czy sprzedaży lub przekazania w wieczyste użytkowanie lub dzierżawę nieruchomości, lokali, jak też całkowitą jawność tego postępowania oraz art. 9, który rozwiązuje problem wyceny lokali użytkowych, które powstały w wyniku adaptacji strychów, piwnic itp. pomieszczeń. W wypadku nabycia takiego lokalu na poczet ceny zaliczać się będzie zrewaloryzowane kwoty wydatkowane na ich przebudowę lub rozbudowę.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#StanisławSuchodolski">Kończąc, pragnę stwierdzić, iż proponowane przez komisję rozwiązanie tworzy właściwe, uzupełniające ramy dla prywatyzacji, jak też szerokie możliwości dla prowadzenia skutecznej gospodarki gruntami i lokalami przez nowo powstałe samorządy terytorialne.</u>
          <u xml:id="u-82.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stefana Mleczkę z PKLD, a następnie pana posła Wiesława Kaczmarka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#StefanMleczko">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Moje wystąpienie proszę potraktować jako uzupełnienie w pełni popierające wnioski zgłoszone z tej trybuny przez posła Grzebyka, dotyczące art. 4 pkt 6 jak również art. 46 pkt 1. Myślę tu o obiektach służących dzieciom i młodzieży, mianowicie o obiektach sportowo-turystycznych.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#StefanMleczko">Aby zapobiec coraz częściej powstającym betonowym pustyniom w naszych miastach, miastach z zamkniętymi latem basenami czy z coraz częściej w środowisku wiejskim likwidowanymi boiskami sportowymi, dalszej motywacji za wnioskiem posła Twaroga pozwolę sobie oszczędzić, a mówię o tym dlatego, że Komisja Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu występowała w tej sprawie do rządu już w marcu. W odpowiedzi na dezyderat komisji w mieniu rządu wicepremier Janowski odpowiada, cytuję: „W myśl ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości grunty państwowe zabudowane i niezabudowane przeznaczone na cele kultury fizycznej są oddawane w zarząd lub użytkowanie nieodpłatnie, jeśli jednostki organizacyjne utrzymujące te grunty są finansowane z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#StefanMleczko">Zgodnie z tą ustawą, wysokość opłaty rocznej za zarząd, użytkowanie lub użytkowanie wieczyste gruntów przeznaczonych pod obiekty pełniące funkcje sportowe i turystyczne wynosić będzie od 1 stycznia 1991 r. 1% ceny gruntu ustalonej według zasady określonej w wymienionej ustawie, podczas gdy normalna cena kształtuje się na poziomie od 3% wzwyż. Ten stan, zdaniem rządu, dowodzi priorytetowego traktowania w opłatach i podatkach sfery kultury fizycznej i turystyki. Był to stan prawny na marzec br., dziś poszliśmy w reformowaniu naszego kraju dużo dalej, dlatego też wnoszę, aby art. 4 pkt 6 otrzymał brzmienie, po słowach: „osobom prawnym oraz osobom fizycznym, które prowadzą działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą i oświatową” proszę o dodanie słów, za posłem Grzebykiem „wychowawczą oraz sportowo-turystyczną”.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#StefanMleczko">Proponuję również rozszerzyć zapis art. 45 pkt 1 ustalający 1% opłatę roczną za grunty przeznaczone pod obiekty sportowo-turystyczne. Osobiście zaś sądzę, że pominięcie gruntów przeznaczonych na cele sportowo-turystyczne w nowelizowanej ustawie jest zwykłym przeoczeniem ze strony rządu, co w konsekwencji wymaga uzupełnienia, o co w imieniu setek społecznych działaczy sportowych i turystycznych Wysoką Izbę proszę.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wiesława Kaczmarka z PKLD, następnie pana posła Stanisława Węgłowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#WiesławKaczmarek">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chciałem odnieść się do sprawy, która budzi dość duże emocje na sali, a więc dotyczy możliwości sprzedaży ziemi państwowej cudzoziemcom.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#WiesławKaczmarek">Jest to moje osobiste stanowisko, osobiste podejście do tego problemu i muszę przyznać szczerze, że z dość dużym niesmakiem i wręcz przerażeniem przyjąłem wystąpienie pana posła Bąka w imieniu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, bo nie wiem, czemu ma służyć podbijanie tego bębenka. Nie należę do osób, które są germanofilami i z dużą przyjemnością by widziały przedstawicieli kapitału zachodnioniemieckiego czy niemieckiego na terenie Polski, ale nie widzę potrzeby, żeby dzisiaj na tę salę przywoływać różne duchy junkrów pruskich w pikielhaubach itd., itd. Nie wiem czemu ma to służyć, ponieważ tego typu wystąpienie wypadałoby chyba zakończyć prezentacją plakatu, który był publikowany w Polsce na początku lat osiemdziesiątych. Przedstawiał on Prusy, z kanclerzy bodajże Adenauera, na koniu, w stroju rycerskim, znaczy rycerza krzyżackiego, i podpisany był „Z mroków średniowiecza”, no bo tak to po prostu wygląda.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#WiesławKaczmarek">Myślę, że przy konstrukcji prawa wnioski z historii wyciągać należy, ale nie może ono nas krępować. O czym chciałem powiedzieć? Otóż ja nie postrzegałbym kwestii umożliwienia, podkreślam — umożliwienia sprzedaży gruntów państwowych czy komunalnych osobom zagranicznym jako w ogóle podstawowego warunku, że kapitał zagraniczny do Polski przyjdzie, ponieważ w wielu kwestiach sprawa użytkowania wieczystego załatwia ten problem, tylko musi być ono stosowane.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#WiesławKaczmarek">Chciałbym natomiast zwrócić uwagę na konstrukcję naszego prawa. Otóż dobrze byłoby, żeby wobec procesów, które występują w Europie, a więc tego hasła wspólnej Europy, nikt nam w przyszłości nie zarzucił, że w naszej konstrukcji prawnej dyskryminujemy cudzoziemców, podkreślam — dyskryminujemy. W końcu, proszę państwa, zwróćmy uwagę na to, że by móc sprzedać tę ziemię, potrzeba dwóch decyzji: reprezentanta skarbu państwa, gminy czy samorządu terytorialnego i ministra spraw wewnętrznych. W niektórych krajach taka możliwość istnieje i do tej pory nikomu tej ziemi nie sprzedano, chroniąc interes państwa. To sprawa rządu, żeby ziemia nie była wyprzedawana.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#WiesławKaczmarek">I ostatnia uwaga, jeżeli ten wniosek mniejszości zostanie zaakceptowany przez Wysoką Izbę, to znaczy że cudzoziemcy nie będą mogli bezpośrednio ubiegać się o możliwość zakupu ziemi, to chciałbym spytać posłów albo w ogóle tych, którzy konstruowali tę ustawę, jak zapobiec takiemu procederowi, że w tej sytuacji Polak, obywatel polski, będzie występował o zakup ziemi państwowej, a następnie będzie tę ziemię sprzedawał, będzie korzystał z tego trybu, który istnieje. Po prostu przy tej konstrukcji wprowadzamy możliwość ominięcia przepisów prawa. Nie sądzę, żeby to były właściwe rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#WiesławKaczmarek">Myślę, że z punktu widzenia czytelności byłoby dobrze, żeby to ustanowione prawo było dość proste i nie zmuszało osób do kombinowania.</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Węgłowskiego z OKP, a następnie pana posła Władysława Krzyżanowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#StanisławWęgłowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zabierając głos w czasie pierwszego czytania projektu ustawy przedstawiłem bardzo szeroki zbiór spraw, które winny być rozstrzygnięte w czasie pracy komisji. Komisja rzeczywiście wniosła wiele nowego, tak wiele, że mamy do czynienia z zupełnie innym projektem ustawy, ale według mojej oceny z projektem, który powinien raz jeszcze wrócić do tej komisji, dlatego że w tym kształcie nie nadaje się do praktycznego stosowania.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#StanisławWęgłowski">Otóż, co powinno stanowić podstawę tworzenia przepisu prawnego w postaci ustawy? Według mnie w tym wypadku poszanowanie prawa własności, rozumianego jako uwarunkowanie wynikające z Konstytucji, ale także z uwzględnieniem poczucia społecznego oraz stabilności działań gospodarczych. Ponadto winna być uwzględniona zasada racjonalnego gospodarowania zasobami ziemi jako wartości nieodwracalnej, jedynej i szczególnej, zasada zgodności interesu indywidualnego z interesem społecznym. Jak wiadomo, do tej pory interes społeczny zawsze górował nad interesem indywidualnym i w moim odczuciu w tym projekcie ustawy w dalszym ciągu dominuje. Zasada równych praw i równych szans, zasada odpowiedzialności, zawierająca obowiązek przyjmowania rozwiązań optymalnych bez względu na to, ile czasu i pracy należy poświęcić na redagowanie, opracowywanie projektu ustawy, a także szacunek dla oczekiwań społecznych, oczekiwań przyjmowanych w czasie spotkań z wyborcami. Chodzi tu o kontakt z tymi, którzy nam zaufali i od nas teraz oczekują właściwych rozwiązań prawnych.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#StanisławWęgłowski">Spośród wielu zagadnień, na temat których należałoby się wypowiedzieć, chciałbym poruszyć tylko kilka ze względu na limit czasu, a szkoda, dlatego że zagadnieniem zajmuję się zawodowo od lat 30 i mógłbym więcej tych spostrzeżeń przekazać. Przede wszystkim sprawa wywłaszczenia. Otóż w ustawie zawarte jest tylko jedno kryterium, kryterium celów, na które grunty mogą być wywłaszczane. Ale wśród tych kryteriów występuje pkt 5, który brzmi: „inne oczywiste cele publiczne”. Oznacza to daleko idącą dowolność interpretacyjną i w niczym nie ogranicza tych celów, na które do tej pory grunty mogły być wywłaszczane, a zatem pozostaje jak gdyby w kolizji zarówno z ustaleniem konstytucyjnym, jak też potrzebą poszanowania prawa własności ze względów społecznych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#StanisławWęgłowski">Oprócz tego kryterium, w moim odczuciu, powinno być uwzględnione kryterium podmiotu, na rzecz którego następuje wywłaszczenie, a także funkcja ekonomiczna tego celu, to jest, czy będzie to działalność zarobkowa czy społeczna finansowana z budżetu państwa. Brak też kryterium lokalizacji, to jest potrzeby stwierdzenia, że ta sama inwestycja nie może być realizowana na innym terenie bez potrzeby korzystania z instytucji wywłaszczeniowej. I wreszcie, wyłączność pozyskiwania gruntów w drodze wywłaszczania z pominięciem rozważenia możliwości, czy właściciel gruntu nie może wejść w spółkę wnosząc grunt w formie aportu. To wszystko jest jak gdyby pominięte.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#StanisławWęgłowski">I dalej, sprawa organu wywłaszczającego. Jeżeli mamy przyjąć, że wywłaszczenie jest gwałtem czynionym na osobie będącej właścicielem nieruchomości, to najwłaściwszym tokiem postępowania byłoby, aby sąd rozstrzygał, czy ten gwałt jest konieczny ze społecznego punktu widzenia zaspokajania potrzeb ogólnospołecznych, czy też można problem ten rozwiązać w inny sposób. Skoro jednak odstąpiliśmy od takiego wariantu, to pozostały dwa, wojewoda i rejon administracyjny.</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#StanisławWęgłowski">Podziwiam optymizm tych kolegów, którzy uważają, iż organem właściwym jest rejon. Z mojej praktyki wynika, iż jest to organ, który w przeszłości wykazał tyle subiektywizmu w orzekaniu w sprawach wywłaszczeniowych, że nie wiem skąd może się brać to zaufanie dzisiaj. Sama forma samorządu terytorialnego nie zmieniła ani ludzi, ani ich mentalności.</u>
          <u xml:id="u-88.6" who="#StanisławWęgłowski">To, że grunt może być wywłaszczony wyłącznie na rzecz skarbu państwa nie jest żadnym dodatkowym zabezpieczeniem prawa własności, dlatego że w momencie kiedy stanie się on własnością państwa, może być udostępniony we wszystkich możliwych, często tu wymienianych formach, na rzecz inwestorów zarówno państwowych, jak i będących osobami fizycznymi.</u>
          <u xml:id="u-88.7" who="#StanisławWęgłowski">I sprawa druga, to jest sprawa skoncentrowanego budownictwa jednorodzinnego. Otóż jest to hasło, które z samego założenia wzbudza daleko idące zaufanie jako sposób rozwiązywania tego problemu. Jednakże jest to hasło wymagające bardzo starannego opracowania, z zastosowaniem bardzo szczegółowej procedury, czyli toku postępowania prawnego, a także technicznego.</u>
          <u xml:id="u-88.8" who="#StanisławWęgłowski">Powołanie się na zgodność z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego jest pojęciem złudnym, czy też rozwiązaniem złudnym, chociażby dlatego, że mieliśmy różne mechanizmy, różne motywacje opracowania planów zagospodarowania przestrzennego. Jedną z nich było planowanie modelowe, czyli zakładaliśmy sobie przyszłościowy kształt jednostki osadniczej i pod ten model sporządzaliśmy potem dokumentację techniczną.</u>
          <u xml:id="u-88.9" who="#StanisławWęgłowski">Był również model w powiązaniu z planowaniem gospodarczym, którego dziś nie mamy, a także w niektórych przypadkach potrzeba zaspokajania potrzeb społecznych i gospodarczych w dostosowaniu do możliwości ekonomicznych, ale w praktyce nie spotkałem się z takim trybem opracowywania planów...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, przepraszam, jestem zmuszona zwrócić uwagę, że czas minął. Jeżeli pan poseł ma konkretne wnioski, bardzo proszę...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#StanisławWęgłowski">Jeśli można Wysoką Izbę prosić jeszcze o dwie minuty, to chciałbym przynajmniej do jednej kwestii się ustosunkować. Chodzi o zasadę scaleniową. Otóż zasada scaleniowa przy pozyskaniu terenów na skoncentrowane budownictwo jednorodzinne jest niczym innym jak zakamuflowaną formą wywłaszczania i to na warunkach gorszych niż wywłaszczanie klasyczne. Te gorsze warunki wynikają z tego, że granice terenu wyznacza rada gminy wtedy, kiedy sama jest właścicielem 10% gruntów, albo na wniosek właścicieli 50% gruntów. Dalej...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, przepraszam, bardzo proszę o wnioski, niestety, czas minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#StanisławWęgłowski">Wniosek już postawiłem i go ponawiam. W moim odczuciu, a inaczej, na podstawie mojej znajomości zagadnienia ustawa ta powinna wrócić ponownie do komisji sejmowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#OlgaKrzyżanowska">To jest wniosek formalny.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Władysława Krzyżanowskiego z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie pana posła Kazimierza Ujazdowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#WładysławKrzyżanowski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Na wstępie, żeby nie było wątpliwości, opowiadam się przeciwko stwarzaniu dodatkowych możliwości nabywania ziemi przez obcokrajowców.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#WładysławKrzyżanowski">Wysoka Izbo! W kolejności pan poseł Sikora i pan poseł Pańko apelowali o odrzucenie drugiego wniosku mniejszości. Oczywiście dotyczy on sprawy możliwości nabywania ziemi przez obywateli zagranicznych. Zwłaszcza pan poseł Pańko przypomniał, iż odrzucenie tego wniosku pozostawia stary układ prawny, to znaczy, że nad tą sprawą będzie czuwał minister spraw wewnętrznych i że przyjęcie tego wniosku byłoby złym sygnałem politycznym dla potencjalnych inwestorów zagranicznych. I pewnie to prawda. Ale w społeczeństwie i dziś tu na tej sali przyjęcie bądź nieprzyjęcie tego wniosku mniejszości rozumiane jest krótko — albo Wysoki Sejm daje szansę wyprzedaży ziemi, albo nie. I wyłącznie w taki sposób będzie to odbierane przez społeczeństwo. Tak będzie odbierane głosowanie w sprawie tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#WładysławKrzyżanowski">Myślę, że nietrudno było przewidzieć taki tok sprawy. Wyrazić więc można ubolewanie, że w ogóle przy tej sprawie, właśnie teraz, by przywołać słowa pana posła prof. Zielińskiego, majstrujemy. I wydaje się, że może lepiej byłoby tej ustawy nie zmieniać.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#WładysławKrzyżanowski">Pragnę jednak przypomnieć, iż cytowany przepis o gospodarce ziemią, to znaczy mam na myśli ewentualną sprzedaż osobom zagranicznym, którą kontroluje minister spraw wewnętrznych, był wydany i obowiązywał w zupełnie innym okresie i dotyczy to zarówno okresu przedwojennego. A po II wojnie światowej to przecież generalna polityka była taka, że ten przepis był niepotrzebny bo i Polakom ziemię zabierano.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#WładysławKrzyżanowski">Dzisiaj jest inny klimat i są obawy, że minister spraw wewnętrznych zupełnie inaczej korzystałby z tego uprawnienia. Stąd zapewne stosunek posłów do tej drugiej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#WładysławKrzyżanowski">Pragnę przypomnieć w tym miejscu, że w Finlandii ani jeden skrawek ziemi nie jest we władaniu osób zagranicznych. A jak wygląda ich gospodarka, wszyscy dobrze wiemy.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#WładysławKrzyżanowski">Korzystając z głosu, chciałbym poprzeć wniosek formalny, by głosowanie w tej sprawie było imienne. Uwzględniając jednak sugestie i wypowiedzi przedmówców, proponuję wraz z panem posłem Szymańskim wniosek do artykułu 1 projektu ustawy, by do wniosku mniejszości w art. 4 ust. 3 dodać zdanie drugie w brzmieniu: „Do oddania gruntu w użytkowanie wieczyste cudzoziemcom wymagana jest zgoda ministra spraw wewnętrznych”.</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Ujazdowskiego ze Stronnictwa Demokratycznego, następnie pana posła Bohdana Głuchowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie i Panowie Posłowie! Powiem krótko, właściwie w pewnym sensie mój przedmówca już to samo powiedział. Pragnę zaapelować do państwa, o imienne głosowanie, szczególnie nad kwestią dotyczącą możliwości sprzedaży ziemi obcym ludziom, nie obywatelom państwa polskiego. W moim przekonaniu jest to niesłychanie ważne. Wbrew temu co niektórzy sądzą, ja jestem w pełni odpowiedzialny przed swoimi wyborcami i chcę wykazać, że z tą kartką potrafię sobie poradzić, bo jak wiemy, historia imiennych głosowań w naszym Sejmie, przepraszam, w Zgromadzeniu Narodowym wykazała, że była to funkcja zbyt trudna. Chcę wykazać, że potrafię się obchodzić z kartką i chcę stanąć przed swoimi wyborcami z otwartym czołem. Dlatego apeluję do państwa, abyśmy przegłosowali głosowanie imienne.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#KazimierzUjazdowski">Ewentualne przedłużenie naszej debaty nie jest żadnym argumentem przeciwko głosowaniu imiennemu. Po to tutaj jesteśmy, żebyśmy pracowali i czy to ma być poniedziałek, czy wtorek, czy któryś z posłów zgadza się na przedłużenie obrad, czy też nie, to jest jego sprawa, jak on pojmuje obowiązki poselskie.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#KazimierzUjazdowski">To jest kwestia dotycząca głosowania. Jednocześnie twierdzę, że zarzut, iż wracamy, powiedzmy, do ograniczeń przepisów poprzednich reżimów jest o tyle nieprawdziwy, że w okresie 20-lecia wojennego mieliśmy rządy polskie. Polska była niepodległa, nie słuchała nikogo, władza nie była przyniesiona na obcych bagnetach. I te przedwojenne przepisy mówiły właśnie o tych restrykcjach i niemożności wyprzedawania ziemi.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#KazimierzUjazdowski">Któryś z panów posłów miał wątpliwość, czy nie doprowadzimy do spekulacji ziemią, to znaczy wykupi ją najpierw Polak, a potem dopiero sprzeda za ciężkie pieniądze cudzoziemcowi. Będę się cieszył, jeżeli jakikolwiek Polak będzie mógł, powiedzmy, kupić 500 ha gruntu za legalnie zarobione pieniądze bez odliczenia odpowiednich podatków. Gdyby zdobył pieniądze nielegalnie, to najpierw musiałby wyjaśnić, skąd je ma, a następnie zapłacić podatek, a od tego jest minister spraw wewnętrznych, aby nie pozwolił na tego rodzaju dziwaczne, nierzetelne transakcje z obywatelami państw obcych.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#KazimierzUjazdowski">I jeszcze jedna sprawa, jakoś zostało wyolbrzymione, że chodzi tu tylko o kapitał niemiecki. Ja boję się również innych kapitałów, a szczególnie należących do tych, którzy nie mając uprawnień do obywatelstwa, mogą sobie przypomnieć, że są związani z Polakami. Przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego na liście zgłoszonych mówców proszę o zabranie głosu pana posła Bohdana Głuchowskiego z PKLD.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#BohdanGłuchowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości podtrzymuje istniejącą na gruncie dotychczasowych przepisów fikcję polegającą na odpłatnym przekazywaniu gruntów skarbu państwa w zarząd państwowym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej. Ani obowiązująca ustawa, ani projekt zmiany nie definiują pojęcia tego zarządu, odsyłając do Kodeksu cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#BohdanGłuchowski">Zgodnie z art. 34 Kodeksu cywilnego, jeżeli mienie ogólnopaństwowe znajduje się w zarządzie państwowej jednostki organizacyjnej nie będącej osobą prawną, to wówczas za podmiot praw i obowiązków z mieniem tym związanych należy uważać skarb państwa. Jednocześnie działalność państwowych jednostek organizacyjnych zarządzających poszczególnymi składnikami mienia ogólnonarodowego w przeważającej mierze finansowana jest z budżetu państwa. Tak więc konsekwencją przyjęcia proponowanego w projekcie brzmienia art. 46 będą niepotrzebne biurokratyczne działania polegające na przekazywaniu środków budżetowych, które jednostki obciążone opłatami otrzymały z budżetu na określone cele związane z ich działalnością statutową. Powoduje to redystrybucje budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#BohdanGłuchowski">Przyjęta w ustawie o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości i utrzymana w obecnym projekcie zasada odpłatnego sprawowania zarządu gruntami skarbu państwa jest szczególnie rażąca w przypadku nakładania takich obowiązków na zarządy dróg publicznych, gdyż zgodnie z Konstytucją drogi publiczne jako grunty państwowe stanowią mienie ogólnonarodowe. Drogi, jako najbardziej publiczna infrastruktura, służą wszystkim, korzystanie z dróg jest nieodpłatne, a dochody z dróg osiągają ich użytkownicy, a nie zarządy dróg.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#BohdanGłuchowski">Grunty pod drogami zarówno dawnej, jak i obecnie są wykupywane przez nie posiadające osobowości prawnej zarządy dróg na rzecz skarbu państwa i stanowią tak jak drogi własność skarbu państwa. Środki na wykup na rzecz skarbu państwa gruntów pod drogi krajowe pochodzą z budżetu centralnego i ten sam budżet przekazuje środki finansowe na pokrycie opłat za zarząd gruntami państwowymi pod drogami Powoduje to redystrybucję budżetu, którą w 1990 r. można oszacować na ok. 3 biliony złotych. Istota zarządu z ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości polega na korzystaniu z zarządzanej nieruchomości, zgodnie z art. 38, w brzmieniu ustalonym w projekcie.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#BohdanGłuchowski">Istotą funkcji zarządu drogi nie jest zaspokajanie potrzeb i interesów jednostki organizacyjnej wykonującej ten zarząd, lecz wykonywanie przez państwo za pośrednictwem tych jednostek obowiązków w zakresie budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg publicznych, służących nieokreślonym kręgom użytkowników.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#BohdanGłuchowski">Dlatego też nie wydaje się celowe odpłatne przekazywanie gruntów pod drogi, jak i pobieranie opłat przez jeden organ administracji działający w imieniu skarbu państwa — terenowy organ administracji rządowej od drugiego organu administracji rządowej działającego w imieniu skarbu państwa — zarządu drogi. Należałoby tutaj przyjąć zasadę, iż jednostki działające w imieniu lub na rzecz skarbu państwa i finansowane z budżetu państwa nie powinny uiszczać opłat za zarząd gruntami skarbu państwa, o ile z tego zarządu nie czerpią dochodów.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#BohdanGłuchowski">Z tych powodów osobiście będę głosował za wnioskiem mniejszości dotyczącym zwolnienia z opłat za zarząd gruntów zajętych pod pasy drogowe i proszę Wysoką Izbę o przychylne stanowisko dla wniosku mniejszości zawartego w pkt. 4 wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym lista zgłoszonych mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym że było pytanie do pana ministra gospodarki komunalnej, zapytuję, czy pan minister chciałby na nie odpowiedzieć? Przepraszam, to było pytanie do ministra rolnictwa. Może pan poseł, który je zadał powtórzy swoje pytanie. Jeszcze raz przepraszam, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#JerzyPilarczyk">Tak jest, było to pytanie do Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam panie ministrze. Pan chciał zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, ale pan minister przed zakończeniem debaty na ten temat chciał zabrać głos. Proszę bardzo, a potem prosimy o udzielenie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#AleksanderPaszyński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ja naprawdę nie przekroczę limitu czasu, tylko dwa słowa. Przede wszystkim chciałem powiedzieć, że mimo opinii, jaką tu usłyszałem, iż rzeczywiście istnieje ogromna różnica pomiędzy projektem przedstawionym Wysokiej Izbie przez rząd a efektem pracy Komisji Nadzwyczajnej, to jeśli chodzi o stanowisko rządu, pokrywa się ono w pełni z propozycjami komisji.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#AleksanderPaszyński">Ale skoro taka rozbieżność jest, to jedna tylko uwaga na marginesie, która, myślę, jest istotna zarówno dla pracy rządu, jak i dla pracy Wysokiej Izby. Jaka była intencja w pierwszej fazie przygotowywania tych propozycji nowelizacyjnych, które przedstawił czy opracował jeszcze wczesną wiosną tego roku rząd. Po prostu wydawało nam się, że zmieniający całe ustawodawstwo gospodarcze proces legislacyjny będzie przebiegał szybciej. Trzeba wobec tego w miarę szybko za pomocą drobnych zabiegów kosmetycznych likwidować przeszkody najbardziej utrudniające, w nadziei że szybciej niż się przewiduje, może nastąpić proces tych wielkich przekształceń legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#AleksanderPaszyński">Opóźnienia, normalny bieg spraw sprawił, że w momencie kiedy Wysoka Izba rozpoczęła prace nad tym rządowym projektem, zarówno wszystkie wspólne, jak i przede wszystkim prowadzone już przez nas prace znacznie dalej posunęły i nasze poglądy, i wiedzę, i propozycje rozwiązań. Stąd po prostu ta zgodność polega na tym, że udało się w toku pracy komisji i podkomisji szczególnie, uzyskać możliwość jakby przeniesienia już dzisiaj znacznej części propozycji, które jak początkowo sądziliśmy, wcześniej znajdą się w tej wielkiej nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomościami.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#AleksanderPaszyński">I myślę, że to, iż nie było właśnie zasadniczych różnic czy kontrowersji pomiędzy stanowiskiem komisji a stanowiskiem moich współpracowników prezentujących pogląd resortu, jest po prostu faktem wartym odnotowania, mimo tej pozornej różnicy, o jakiej mówimy. Wobec tego, jeżeli państwo pozwolą, chciałem w imieniu swoim, a także merytorycznych pracowników resortu złożyć ogromne podziękowanie komisji za wkład pracy, w wyniku której w istocie rzeczy stworzyliśmy dokument wychodzący początkowo z różnych jakby pozycji, ale prowadzący do wspólnych rozstrzygnięć. Myślę, że jeśli chodzi o szczegółowe sprawy czy szczegółowe wnioski, to w trakcie przerwy potrafimy jeszcze do nich się ustosunkować.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#AleksanderPaszyński">Chciałbym tylko jedną sprawę podnieść, mianowicie propozycje przeniesienia decyzji czy uprawnień w dziedzinie wywłaszczania na szczebel wojewody. Otóż gorąco apeluję do państwa o utrzymanie tej propozycji, która jest w projekcie ustawy, to znaczy potraktowanie rejonu jako tej kompetentnej instancji. Proszę także pamiętać, że przecież zachowana zostaje, a nawet rozszerzona kontrola sądu czy możliwość odwołań się do sądu w przypadku tychże decyzji. Ale przyjęcie zasady, iż wojewoda jest drugą instancją może tylko uprościć, a nie wydłużyć procesy tych trudnych czy bardzo wrażliwych społecznie postępowań w sferze wywłaszczeń.</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#AleksanderPaszyński">Rzeczywiście już dzisiaj, gdy poszczególne ministerstwa są w wielu przypadkach drugą instancją, instancją odwoławczą, nie mogą dostatecznie sprawnie wypełniać tej funkcji. Gdyby stały się jeszcze tutaj kolejną, drugą instancją, obawiam się, że bardzo wydłużylibyśmy proces decyzyjny albo wymagałoby to ogromnej rozbudowy administracji, co jest bez sensu.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#AleksanderPaszyński">A więc jeszcze raz chciałem podziękować komisji, chciałem też powiedzieć, że mimo tej wyjściowej różnicy w zasadniczych kwestiach przedstawionych państwu do decyzji istnieje pełna zgodność.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana wiceministra rolnictwa o udzielenie odpowiedzi na pytania zadane w trakcie debaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#MichałWojtczak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W odpowiedzi na pytanie dotyczące art. 2 związanego z gruntami stanowiącymi własność skarbu państwa, z budzącą wątpliwości interpretacją czy dotyczy to państwowych gospodarstw rolnych, chciałbym stwierdzić, że w ustawie z 29 kwietnia 1985 r. w przepisach ogólnych w art. 1 jest następujące stwierdzenie: „Zasady gospodarowania gruntami określone w ustawie nie obejmują gruntów zabudowanych wchodzących w skład gospodarstw rolnych oraz związanych z państwowymi gospodarstwami leśnymi i położonymi na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego wyłącznie na cele gospodarki rolnej i leśnej”.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#MichałWojtczak">Art. 1 tej ustawy nie został uchylony, w związku z tym utrzymuje swoją moc ustawą z 1985 r. Ponadto chciałbym stwierdzić, że już sam Kodeks cywilny nie dotyczy użytków rolnych, które mogłyby być ewentualnie przekazane w użytkowanie wieczyste. W związku z tym art. 2 dotyczy w naszym przekonaniu wszelkich gruntów poza gruntami związanymi z państwowymi gospodarstwami rolnymi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł prosi o głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#JuliuszBraun">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W związku z tym że w dyskusji tak wiele mówiono na temat sprzedaży gruntu cudzoziemcom, a w tej chwili jak wiadomo sprawa ta jest nadzorowana przez ministra spraw wewnętrznych i przy przyjęciu proponowanego rozwiązania nadal pozostałaby pod taką kontrolą, chciałbym prosić, żeby minister spraw wewnętrznych przedstawił, na podstawie jakich kryteriów te zezwolenia są wydawane obecnie i ewentualnie będą wydawane w przyszłości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy jest w tej chwili przedstawiciel Ministerstwa Spraw Wewnętrznych? Panie pośle, w takim razie przed głosowaniem, bo i tak poprosimy o udzielenie odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos? Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#AndrzejMiłkowski">Andrzej Miłkowski, OKP. Prosiłbym, aby przed głosowaniem ktoś z Ministerstwa Spraw Zagranicznych powiedział nam, jak w krajach europejskich wyglądają regulacje dotyczące sprzedaży ziemi obcokrajowcom.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. Przekażemy tę prośbę i postaramy się o uzyskanie odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos? Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#MariaStolzman">Maria Stolzman, OKP. Chciałam zwrócić pani marszałek uwagę, że pan poseł Węgłowski wnioskował o zwrócenie tego materiału do komisji. Mnie się wydaje, że...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, ja o tym pamiętam, tylko chciałam do tego wrócić po zakończeniu dyskusji, bo jest to wniosek najdalej idący...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#MariaStolzman">Zrozumiałam, że pani marszałek prowadzi prostą drogą do głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie, do głosowania wniosków formalnych, które zostały zgłoszone w trakcie debaty.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos? Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#AnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Rzeczywiście zagalopowałam się w swoim gadulstwie przy sprawozdaniu o projekcie ustawy, przekraczając wszelkie możliwe w tym zakresie rekordy, które w tej sali padły. Było to jednak celowe i świadome, ponieważ chciałam, by Wysoka Izba zrozumiała projekt ustawy, bardzo trudnej ustawy, która budzi wątpliwości nawet w środowiskach prawniczych, zawodowo ją stosujących.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#AnnaDynowska">Nie omówiłam natomiast wniosków mniejszości. Wnioski, które zgłosił pan poseł Braun odnośnie tego, jakie jest zainteresowanie cudzoziemców nabywaniem nieruchomości, które w tej chwili będą stanowiły własność skarbu państwa i gminy, były szczegółowo omawiane na posiedzeniu podkomisji i Komisji Nadzwyczajnej. O rozwiązaniach światowych w tym zakresie także możemy coś powiedzieć. Ale ja bym w tej chwili chciała... to może już przy omawianiu poszczególnych poprawek, w trakcie głosowania, bo jednak uważam, że te poprawki powinny być omówione...</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#AnnaDynowska">Chciałabym tylko i wyłącznie ustosunkować się do wniosku formalnego, korzystając z przysługującego mi i jako sprawozdawcy, i posłowi prawa do zgłoszenia wniosku przeciwnego do wniosku pana posła Węgłowskiego o odesłanie projektu do komisji. Pan poseł zakwestionował po prostu filozofię tej ustawy, podając jakąś własną, odmienną w zakresie wywłaszczeń i tworzenia zasobów gruntów pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne.</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#AnnaDynowska">Filozofia, którą pan poseł zaprezentował, była szczegółowo omawiana na posiedzeniu podkomisji i komisji. Jeżeli ktoś kwestionuje filozofię ustawy, to odsyłanie tego do komisji, która określa tę filozofię w przedstawionym Wysokiej Izbie projekcie, mija się absolutnie z celem, ponieważ trzeba byłoby po prostu powołać inny zespół ludzi, który by tę proponowaną tutaj filozofię przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.4" who="#AnnaDynowska">Stąd też składam wniosek przeciwny i proszę, aby Wysoka Izba nie przyjęła wniosku posła Węgłowskiego o odesłanie projektu do komisji.</u>
          <u xml:id="u-114.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos? Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#StanisławWęgłowski">Zważywszy, iż pani poseł sprawozdawca nazwała to zmianą filozofii, chciałbym powiedzieć, że tak nie jest. Stwierdzam tylko, że komisja nie zadała sobie trudu dopracowania rozwiązań ustawodawczych, a zatem prześliznęła się nad rozwiązaniami typu ogólnego. A trzeba właśnie jeszcze głębiej wejść w poszczególne tematy i dlatego zgłosiłem ten wniosek, żeby doprowadzić sprawę do końca, a nie powierzchownie, nie w sposób jak gdyby lekceważący te rozwiązania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#AndrzejAumiller">Tak późno zabieram głos, ale też miałem bardzo wiele wątpliwości, tylko po prostu wszystkie zostały rozwiane. Pierwsza sprawa, uważam, że ziemia, place budowlane w miastach, działki pod inwestycje typu hotele, megasamy, supermarkety — na to wszystko powinna być wyrażona zgoda, bo inaczej kapitał nie przyjdzie. Natomiast wyłączyłbym grunty orne, jeziora i wtedy byśmy mieli sprawę jasną, a my tutaj mówimy: a zarządzenie przedwojenne, a prezydenta, a powiedzmy, czy spółka odprzeda ziemię. Ta ustawa zabezpiecza ziemię z funduszu państwowego, ziemię, która w tej chwili jest w 18% w posiadaniu skarbu państwa, natomiast cała ziemia prywatna w rękach prywatnych rolników. I może tak być, na skutek tych trudności, jakie są teraz w rolnictwie, że chłop się zdenerwuje i odprzeda tę ziemię spółce, a ta spółka potem odprzeda ją kapitałowi obcemu. Więc dlatego ja mam też bardzo wiele wątpliwości. I stawiam taki wniosek, żeby nie głosować tej ustawy dzisiaj, lecz dopiero jutro, po wyjaśnieniu na posiedzeniach klubów poselskich istniejących jeszcze wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#AnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Komisja Nadzwyczajna, której przekazano projekt tej ustawy składała się z ponad 60 posłów. Ich aktywność i zaangażowanie w pracę nad tą ustawą spowodowały, że jest ona taka, a nie inna. Wydaje mi się, że doraźny charakter proponowanych w tej ustawie zmian na pewno już szczegółowo omówiłam wskazując, dlaczego nie bardzo głęboko wchodziliśmy w pewne sprawy. Natomiast co do budzącej wątpliwość posłów propozycji komisji i wniosku mniejszości. Były tutaj prezentowane różne opcje związane z możliwością sprzedaży gruntów skarbu państwa i gruntów stanowiących własność gminy — cudzoziemcom. Naprawdę nie zmieni sytuacji debata na ten temat w klubach poselskich, panie pośle. To jest po prostu, przyjęcie pewnej opcji w tą albo w tamtą stronę. I debatować nad tym nie ma sensu. Nikt tutaj nikogo nie przekona. W takiej dyskusji stanowiska są już raczej wypracowane i przemyślane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, chciałam wyjaśnić, że z powodu dużej ilości poprawek nie będziemy chyba w stanie dzisiaj tej ustawy głosować i kluby poselskie będą miały czas się nad tym zastanowić. Tak, że jeżeli Wysoka Izba będzie miała Wolę, żeby głosowanie odbyło się jutro, wydaje mi się, że nic nie stoi temu na przeszkodzie, choćby ze względu na prace nad uporządkowaniem tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#AdamBabul">Adam Babul, PSL. Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że już kilka miesięcy temu Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w głosowaniu wyraziła swoją opinię i wolę przygotowania uchwały. Wtedy jeszcze pod obrady Sejmu nie wpłynął dyskutowany dzisiaj projekt ustawy o zakazie sprzedaży polskiej ziemi obcokrajowcom. Oczywiście nie było takiej potrzeby, bo projekt ustawy już wpłynął. Pragnę tylko poinformować, że w głosowaniu komisja taką wolę wyraziła.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#AdamBabul">Nie chciałbym w tej chwili wyręczać Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, ale z danych, które komisja rolnictwa posiada, wynika, że w ubiegłym roku sprzedano 134 hektary ziemi, natomiast złamano obowiązujący przepis ustawy z 1934 r., który mówi, że można sprzedać obcokrajowcowi ziemię na podstawie decyzji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w porozumieniu i po zasięgnięciu opinii Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Wymóg ten nie został spełniony, bez opinii i zgody ministerstwa rolnictwa ta ziemia została sprzedana.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#AdamBabul">Tak, że jednak wnioskuję jeszcze raz o imienne głosowanie, a jeżeli chodzi o termin głosowania, to tak jak wypada z harmonogramu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#WalerianPańko">Proszę państwa, my dzisiaj, czy w tym momencie, dyskutujemy o rzeczach, które jakby nie należą i nie powinny należeć do tej debaty. My dzisiaj nowelizujemy ustawę o gospodarce gruntami, która w pierwszych swoich artykułach mówi, że dotyczy tylko pewnego zakresu gruntów, a nie całego obrotu ziemią. Art. 4, o zbywaniu ziemi na rzecz cudzoziemców, o którym cały czas dyskutujemy, dotyczy gruntów skarbu państwa i gruntów komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#WalerianPańko">Natomiast mam uwagę pod adresem pana posła Andrzeja Aumillera. Proszę się nie obawiać, przedwojenne przepisy, o których pan wspomniał, dotyczą również gruntów prywatnych i gruntów spółek. Tak, że jeżeli się pan obawia, że ktoś odkupi ziemię od państwa, a później sprzeda, zezwolenia ministra spraw wewnętrznych do nich również się odnoszą. Tak, że obawa ta jest zupełnie niepotrzebna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, zostały zgłoszone dwa wnioski formalne. Wniosek dalej idący pana posła Stanisława Węgłowskiego o odesłanie projektu nowelizacji ustawy do komisji, i ten będziemy głosować w pierwszej kolejności. Następne wnioski mówiące o głosowaniu imiennym zgłosiły dwie grupy posłów. Pod jednym podpisanych jest 37 posłów, a pod drugim 30 posłów. Jeżeli Wysoka Izba nie przegłosuje pierwszego wniosku będziemy w następnej kolejności głosować te dwa wnioski.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania nad wnioskiem pierwszym pana posła Stanisława Węgłowskiego o odesłanie projektu nowelizacji do komisji.</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tego wniosku, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (50) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (151) Kto się wstrzymał od głosowania? (60) Stwierdzam, że Sejm wniosku nie przyjął.</u>
          <u xml:id="u-125.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania następnego wniosku, to znaczy, żeby na podstawie art. 78 ust. 4 regulaminu Sejmu grupa posłów, w tym wypadku 67 posłów, zwróciła się z wnioskiem o głosowanie imienne wniosku mniejszości do art. 4 ust. 3. Jest to drugi wniosek mniejszości zawarty w druku sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-125.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tego wniosku, czyli za głosowaniem imiennym nad drugim wnioskiem mniejszości, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (167) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (37) Kto się wstrzymał od głosowania? (58) Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek grupy posłów o głosowanie imienne nad drugim wnioskiem mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-125.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-125.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Po ogłoszeniu przerwy proszę posła sprawozdawcę, posłów którzy zgłosili poprawki przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej i przewodniczącego komisji, która rozpatrywała projekt ustawy przedstawiciela rządu, aby w przerwie zebrali się w saloniku za salą posiedzeń Sejmu i uzgodnili sposób prezentowania poprawek przed przystąpieniem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-125.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł sekretarz o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#BarbaraBlida">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się: posiedzenie Komisji Polityki Społecznej w sali nr 102 posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu w sali nr 101 i zebranie Klubu OKP w sali kolumnowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam półtoragodzinną przerwę do godziny 15.45.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu cd godz. 14 min. 15 do godz. 15 min. 55)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady!</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 14 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#TadeuszFiszbach">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły interpelacje poselskie, które Prezydium Sejmu skierowało do adresatów.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie przystępujemy do odpowiedzi na zgłoszone interpelacje.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Ryszard Błachnio i grupa 6 posłów w swej interpelacji stwierdzają, że ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wprowadziła, między innymi, limit produkcji dla polskiego przemysłu spirytusowego. Stworzyło to w podaży napojów alkoholowych lukę, którą wypełnił import. Cło za importowany alkohol wynosiło 100%. W celu zahamowania importu z dniem 5 października 1989 r. podniesiono cło do 800%. Jednakże po tej decyzji import nie tylko nie zmalał ale jak się wydaje, nawet wzrósł. Stało się to za sprawą zwolnienia od cła cudzoziemców dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#TadeuszFiszbach">Posłowie za swoimi wyborcami pytają o wielkość strat, które poniósł budżet państwa, czy ewentualna strata to rezultat niekompetencji urzędników, czy gra bliżej nie znanych interesów. Czy import alkoholu nie naruszał przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#TadeuszFiszbach">W celu udzielenia odpowiedzi na interpelację głos zabiorą: prezes Najwyższej Izby Kontroli oraz pierwszy zastępca ministra zdrowia i opieki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę pana prezesa, generała Tadeusza Hupałowskiego o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#TadeuszHupałowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Prowadzona przez Najwyższą Izbę Kontroli na wniosek Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, potwierdzona zleceniem Prezydium Sejmu kontrola tematycznie związana z treścią interpelacji, została w zasadzie zakończona.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#TadeuszHupałowski">Obszerną i w miarę szczegółową pisemną informację w tej sprawie przedłożyliśmy właściwym komisjom sejmowym, autorom interpelacji oraz przewodniczącym klubów parlamentarnych. Informację przesłaliśmy zainteresowanym członkom rządu.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#TadeuszHupałowski">Ustawa z 23 grudnia 1983 roku o działalności gospodarczej stanowiła, że podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej jest wolne i dozwolone każdemu na równych prawach, wszakże z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Pierwszy krok w złym kierunku zrobił ówczesny minister współpracy gospodarczej z zagranicą, podpisując 30 grudnia 1988 r. rozporządzenie bagatelizujące właśnie wspomniane warunki określone przepisami prawa. Obowiązywała bowiem ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, która utrzymuje monopol państwa w dystrybucji, obrocie i zbycie napojów spirytusowych.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#TadeuszHupałowski">Tak więc działalność sprzeczna z prawem stała się, za sprawą organu administracji państwowej, jakoby legalna. I tak się to zaczęło. W handlu zagranicznym rozróżniano dwie kategorie obrotów: handlowy i niehandlowy. Obrót handlowy dotyczył jednostek uprawnionych do działalności w zakresie handlu zagranicznego. Obrót niehandlowy odnosił się de facto do podróżnych, którzy na własny użytek przywozili niewielkie ilości alkoholu, płacąc odpowiednie cło. W obrocie handlowym koncesje zamieniono na obowiązek uzyskiwania pozwolenia przywozu. Natomiast w obrocie niehandlowym przy imporcie alkoholu takiego pozwolenia nie wymagano. I tak, od stycznia pojawia się na rynku alkoholowym nowy kupiec, zrazu potencjalnie, jako że ceny krajowego alkoholu są relatywnie niskie, a kursy czarnorynkowe walut są relatywnie wysokie.</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#TadeuszHupałowski">Obowiązywała taryfa celna w wysokości 1000 zł od litra spirytualiów. Innych ograniczeń mimo, że miał takie uprawnienia, minister współpracy gospodarczej z zagranicą nie wprowadził. Jednoznacznie, na przykład, skuteczna byłaby progresywna stawka celna, ale tak się nie stało. 1000-złotowa stawka przetrwała do 5 października 1989 r., aczkolwiek, w wyniku kilkakrotnych podwyżek cen alkoholu w sklepach detalicznych sukcesywnie deprecjonowała się. To spowodowało, że import w obrocie niehandlowym wyraźnie się ożywił. Nowa jednolita stawka celna 20 tys. zł za litr spirytualiów, a więc i spirytusu, i wódki nie zahamowała importu, zwłaszcza spirytusu.</u>
          <u xml:id="u-129.5" who="#TadeuszHupałowski">Cena detaliczna 1 litra spirytusu rektyfikowanego wynosiła wówczas 48 600 zł i była o 28 600 zł wyższa od cła płaconego za litr tej używki, przywiezionej w tak zwanym obrocie niehandlowym, oczywiście nie licząc kosztów ponoszonych przez importera, ceny zakupu, transportu.</u>
          <u xml:id="u-129.6" who="#TadeuszHupałowski">Kolejna podwyżka cen detalicznych dokonana 19 października 1989 r. usytuowała cenę 1 litra spirytusu na poziomie 60 800 zł. To zwiększyło znacznie rentowność nasilającego się prywatnego importu. Minister finansów ponagla podwyższenie stawki celnej, która w rezultacie wzrosła do 65 tys. zł za litr spirytusu i 30 tys. zł za litr wódek. Stawka obowiązuje od 27 listopada ub. r., a okres między pierwszą a drugą podwyżką cła zwabia do kraju około pół miliona litrów alkoholu w przeliczeniu na czysty spirytus. Około pół miliona, nie wiem czy się nie pomyliłem.</u>
          <u xml:id="u-129.7" who="#TadeuszHupałowski">W związku z listopadową podwyżką cła zniechęcającą do importu niehandlowego korzystny stał się przewóz alkoholi dokonywany za pośrednictwem składów celnych prowadzonych przez różne spółki. Ta forma importu obciążała alkohol cłem obowiązującym w obrocie handlowym z zagranicą, to jest 100% wartości celnej bez względu na to, kto był odbiorcą tego wyrobu. Taki sposób odprawy celnej spirytusu i jego wyrobów znakomicie zmniejszał obciążenia celne, jakie ponosiliby prywatni importerzy w wypadku importu dokonywanego na własny rachunek i w konsekwencji wywołał run na składy celne. I tak na przykład, przy imporcie 1000 litrów wódki zakupionej w Republice Federalnej Niemiec po 1 marca ub. r. za 1 litr, importer płacił cło w wysokości 1 686 tys. zł. Ta kwota wynika ze średniego kursu walut.</u>
          <u xml:id="u-129.8" who="#TadeuszHupałowski">Natomiast przywożąc tę samą ilość wódki w obrocie niehandlowym zapłaciłby w tym wypadku na granicy 20 mln zł przed 26 listopada lub 30 mln zł po 27 listopada. Oczywiście gdyby litr wódki kosztował dwukrotnie bądź trzykrotnie drożej, wówczas odpowiednio wyższe byłyby opłaty celne.</u>
          <u xml:id="u-129.9" who="#TadeuszHupałowski">Z uwagi na to minister współpracy gospodarczej z zagranicą zakazał od 10 grudnia ub. r. przyjmowanie alkoholu na składy celne. Decyzja obowiązywała do końca roku. To jest do dnia wejścia w życie nowej ustawy Prawo celne, która nie przewiduje podziału na obrót handlowy i niehandlowy.</u>
          <u xml:id="u-129.10" who="#TadeuszHupałowski">Wprowadzono jednolitą stawkę celną przywozową od spirytusów w wysokości 100% ceny transakcyjnej towaru.</u>
          <u xml:id="u-129.11" who="#TadeuszHupałowski">Drugim obok cła instrumentem ograniczającym obrót importowanym alkoholem mógł być podatek obrotowy, który w 1989 roku w przypadku obrotu niehandlowego, niestety, nie był już stosowany. Dopiero od 1 stycznia 1990 r. minister finansów wprowadził na spirytus i wyroby spirytusowe sprowadzane przez osoby fizyczne podatek obrotowy w wysokości 800% wartości celnej tych artykułów, powiększonej o cło, a więc 900%.</u>
          <u xml:id="u-129.12" who="#TadeuszHupałowski">Wszystko to, łącznie z zaporową 100% stawką celną, mogło wybudować skuteczną tamę przed zalewem zagranicznego alkoholu. I rzeczywiście. W pierwszych dniach stycznia pojawiło się na granicy już tylko kilku maruderów.</u>
          <u xml:id="u-129.13" who="#TadeuszHupałowski">Tymczasem zaistniał trudny do zrozumienia fakt. Otóż idąc za sugestią prezesa Głównego Urzędu Ceł — minister finansów wyjął spod tych rygorów tzw. osoby zagraniczne. Główny Urząd Ceł argumentował tę regulację potrzebą zwolnienia z tego obowiązku dyplomatów, pracowników konsularnych, studentów i innych cudzoziemców, którzy przywożą różne towary na potrzeby własne.</u>
          <u xml:id="u-129.14" who="#TadeuszHupałowski">Ministerstwo Finansów przewidywało jednak, że u osób zagranicznych mogą rodzić się zamiary handlu przywiezionymi artykułami. W tym wypadku alkoholem. Takie osoby, jeśli swój zamiar urzeczywistniły, były obowiązane wnieść podatek zniechęcający do handlu w wysokości 70% wartości sprzedaży. Jednakże zgłoszenie obowiązku podatkowego spoczywało na importerach alkoholu wprowadzanego do obrotu. Skuteczność tego sposobu, była więc niewielka.</u>
          <u xml:id="u-129.15" who="#TadeuszHupałowski">Osoby zagraniczne, często Polacy na paszportach konsularnych, wprowadzały alkohol na teren Polski ze wskazaniem odbiorców, obywateli polskich lub firm. Zdarzało się, że na granicy nie podawano odbiorców, bądź podawano fikcyjnych odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-129.16" who="#TadeuszHupałowski">Uzależnienie wysokości opłaty celnej od ceny transakcyjnej wywołało pojawienie się fałszywych rachunków zakupu alkoholu. Np. za butelkę wódki określonego gatunku „Pewex” płacił 4 marki, a prywatny importer przedkładał w rachunku cenę jednostkową tej samej wódki w wysokości 2–2,5 marki. Jedna ze spółek sprowadziła z Republiki Federalnej Niemiec 50 tys. 1 wódki luzem po rewelacyjnej cenie 10 fenigów za litr. Na wszystkie te matactwa, które znacznie szerzej opisujemy w informacji pokontrolnej, nakładała się niespójność przepisów, opieszałość urzędów i urzędników.</u>
          <u xml:id="u-129.17" who="#TadeuszHupałowski">Można odnieść wrażenie, że pracownicy urzędów celnych zostali zaskoczeni nowym zjawiskiem. Bezkrytycznie dokonywali odpraw celnych wielkich ilości spirytusu i alkoholi przewożonych przez obywateli polskich na podstawie deklaracji o niehandlowym przeznaczeniu towaru. Praca w trudnych warunkach wzmożonego ruchu granicznego nie może w tym wypadku rozgrzeszać. Szczególnie karygodne było bardzo częste zaniedbywanie obowiązku, podkreślam obowiązku informowania izb skarbowych o towarach przewożonych w tzw. obrocie niehandlowym, których ilość wyraźnie wskazywała na przeznaczenie handlowe.</u>
          <u xml:id="u-129.18" who="#TadeuszHupałowski">Główny Urząd Ceł, był zobowiązany do analizowania zjawisk zagrażających interesowi skarbu państwa i informowania przełożonych, czego, niestety, nie czynił. A do Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą nie kierował nawet niepełnych danych o wzmożonym przywozie alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-129.19" who="#TadeuszHupałowski">O stanie porządku w dokumentacji celnej może świadczyć choćby to, że urzędy celne przez miesiąc trwania kontroli nie potrafiły przedłożyć inspektorom NIK dowodów na pobranie cła w wysokości 22 mld zł. Do dziś blisko połowa tej kwoty pozostaje do wyjaśnienia. Kontrola dotycząca tego elementu jeszcze trwa. Niektóre sprawy badamy ponadto w Ministerstwie Współpracy Gospodarczej z Zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-129.20" who="#TadeuszHupałowski">Dopiero rozporządzenie Rady Ministrów zakazujące czasowo, od 1 kwietnia br. przywozu niektórych alkoholi bardziej skutecznie zahamowało import. Jednakże i tu pojawiła się szczelina, bowiem z zakazu przywozu wyłączono obok alkoholi nie produkowanych w kraju, jak koniak, whisky rum, brandy, gin również produkowaną w kraju, jałowcówkę. Co prawda jałowcówka jest zaliczana w klasyfikacji międzynarodowej do trunków ginopodobnych, można było jednak w ogóle zrezygnować z importu ginu. Spowodowało to import sporej ilości jałowcówki w kwietniu i maju, zwłaszcza że stawka celna na jałowcówkę wynosi 80% wartości celnej.</u>
          <u xml:id="u-129.21" who="#TadeuszHupałowski">Ta możliwość była też wykorzystywana do kolejnych machinacji, bowiem pod nazwą jałowcówka, zwożono wódki czyste o słabym i zanikającym zapachu jałowca bądź mięty.</u>
          <u xml:id="u-129.22" who="#TadeuszHupałowski">Odrębna choć pokrewna sprawa, to import alkoholu przeznaczonego do sprzedaży dewizowej w kraju, tzw. eksport wewnętrzny. Tego rodzaju obrót alkoholem korzystał ze zwolnienia z podatku obrotowego w wysokości 70% wartości sprzedaży. Zwolnienia tego dokonał minister finansów swym rozporządzeniem z 29 czerwca 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-129.23" who="#TadeuszHupałowski">Ustawa z 28 grudnia 1989 roku regulująca zasady opodatkowania uchyliła to zwolnienie, choć Ministerstwo Finansów przez 4 miesiące nie wydało przepisów wykonawczych do tej ustawy. Zdaniem NIK ani wspomniane zarządzenie ministra finansów z czerwca ub. roku, ani brak przepisów wykonawczych do nowej ustawy nie zwalniały spółek od płacenia podatku, a izb skarbowych od jego naliczania.</u>
          <u xml:id="u-129.24" who="#TadeuszHupałowski">Uważamy, że zwolnienie od podatku obrotowego handlujących za dewizy w kraju alkoholem importowanym było niewłaściwe, jako że z kolei przepisy ustawy z 1972 roku o podatku obrotowym i rozporządzeń wykonawczych przewidujących zwolnienia z podatku obrotowego, dotyczą — podkreślam — wyrobów, a więc producentów, natomiast alkohol sprowadzany z zagranicy jest w rękach kupców klasycznym towarem, a nie wyrobem. Spółki posiadające wówczas zwolnienie na obrót dewizowy sprowadzały alkohol, a następnie sprzedawały ten towar między sobą za waluty obce. Alkohol był następnie przez spółkę kupującą wprowadzany do obrotu już za złotówki, przy czym obowiązywał wówczas podatek w wysokości 4% wartości sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-129.25" who="#TadeuszHupałowski">Ten proceder trwał do końca kwietnia br. i spowodował wielomiliardowe straty dla skarbu państwa. Ujawniliśmy w kontroli np. takie dwie spółki, które mieściły się pod jednym dachem, miały wspólny magazyn, wspólnego prezesa, a różniły się tylko wyglądem dwóch pań księgowych.</u>
          <u xml:id="u-129.26" who="#TadeuszHupałowski">W toku kontroli w badanych dokumentach ustaliliśmy ślady działania 150 różnych spółek, zrzeszających tysiące ludzi, a pełnej dokumentacji na kontrolowanych punktach granicznych po prostu nie było. Niektóre spółki były zawiązywane tylko po to, aby dokonać kilku alkoholowych transakcji, a następnie po zainkasowaniu krociowych zysków zawiesić swoją działalność. Nie byliśmy w stanie rozszyfrować wszystkich udziałowców w tych spółkach, tym bardziej, że są podstawy, aby przypuszczać, iż część wspólników zachowała incognito.</u>
          <u xml:id="u-129.27" who="#TadeuszHupałowski">Sposobów wprowadzania alkoholu do sprzedaży w Polsce było tak wiele, że Najwyższa Izba Kontroli nie miała możliwości zbadania wszystkich przypadków, a tym bardziej nadania kontroli cech dochodzenia karnego. Nie ma na przykład gwarancji, że do kraju nie wwożono spirytusu polskiego jako zagraniczny, sprzedawanego u nas w eksporcie w cenie 30–40 centów za litr i zbywanego później w kraju po krajowej cenie rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-129.28" who="#TadeuszHupałowski">Niemniej jednak część spraw o charakterze przestępczym jest badana przez policję, do wielu innych, które nasuwają podejrzenia wykroczeń skarbowych postępowanie prowadzą izby skarbowe, które w wyniku inspiracji Najwyższej Izby Kontroli otrzymały stosowne informacje z urzędów celnych. Inne sprawy badane przez Najwyższą Izbę Kontroli, a wyczerpujące, naszym zdaniem, znamiona przestępstwa będą przekazywane organom ścigania.</u>
          <u xml:id="u-129.29" who="#TadeuszHupałowski">Czy uda się wymierzyć sprawiedliwość wszystkim, którzy naruszyli prawo? Osobiście wątpię. Poza zasięgiem naszej jurysdykcji pozostaną nieuczciwe tzw. osoby zagraniczne, mieszkające za granicą. Krajowi oszuści zacierali ślady. Znaczną część uczestników procederu alkoholowego można oceniać tylko w kategoriach moralnych, prosiłbym zwrócić na to uwagę, jako że działali w zasadzie zgodnie z prawem, czy wykorzystywali jedynie niespójność przepisów i niemrawość administracji. Czy niemrawość była samorzutna, czy organizowana, tego ani potwierdzić, ani temu zaprzeć nie potrafimy.</u>
          <u xml:id="u-129.30" who="#TadeuszHupałowski">Czy i jak można podsumować kontrolę w liczbach wymiernych? Otóż ustalono, że osoby fizyczne przywiozły z zagranicy w ubiegłym roku co najmniej około 980 tys. litrów alkoholu w przeliczeniu na spirytus oraz 7 620 tys. litrów wina, w tym szampana.</u>
          <u xml:id="u-129.31" who="#TadeuszHupałowski">Według wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego import wyrobów spirytusowych czystych i gatunkowych w I kwartale 1990 r. przez jednostki uspołecznione wyniósł co najmniej 2 900 tys. litrów w przeliczeniu na 100% alkoholu. Główny Urząd Ceł nie posiadał, niestety, za ten okres pełnych, rzetelnych danych o rozmiarach importu prowadzonego przez osoby fizyczne i firmy nie będące jednostkami uspołecznionymi. Sporządzane w czasie kontroli przez 6 urzędów celnych pod nadzorem pracowników Najwyższej Izby Kontroli i Głównego Urzędu Ceł zestawienia tego importu wykazały, że w I kwartale br. sprowadzono do Polski ok. 10,5 mln litrów wysokoprocentowego alkoholu. W rezultacie konkurencyjnych cen alkoholu z importu w porównaniu z cenami detalicznymi w obrocie wewnętrznym ustalonymi przez państwo, zmniejszyło się zapotrzebowanie na spirytus surowy z gorzelni polskich. Od II połowy ub. roku nastąpiło praktycznie zawieszenie funkcji koordynacyjnej w dostawach alkoholu na rynek, sprawowanej uprzednio przez Przedsiębiorstwo Hurtu Spożywczego w Warszawie. Ministerstwo Rynku Wewnętrznego poza prowadzeniem rozległej korespondencji nie podjęło działań zapewniających przestrzeganie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Minister na rok 1990 już nawet nie ustalił limitu dostaw alkoholu na rynek.</u>
          <u xml:id="u-129.32" who="#TadeuszHupałowski">W I kwartale br. produkcja spirytusu krajowego była niższa o 19%, a odbiór spirytusu z gorzelni przez zakłady przemysłu spirytusowego o 31% niższy w porównaniu z analogicznym okresem 1989 r. Przyczyniło się to do wzrostu zapasów w gorzelniach. Na koniec I kwartału br. zapasy te wynosiły 27,6 min litrów i były dwukrotnie wyższe niż w I kwartale 1989 r. Ograniczenie produkcji spirytusu gorzelnianego wpłynęło na niewykorzystanie w celach gorzelnianych przygotowanych zapasów ziemniaków. Zgromadzone zapasy były 5-krotnie wyższe od zapasów ziemniaków zgromadzonych na koniec marca 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-129.33" who="#TadeuszHupałowski">Ograniczenie sprzedaży alkoholi produkowanych i sprzedawanych przez „Polmos” w stosunku do planu i zamówień wywołanych głównie zakupami tańszych alkoholi importowanych spowodowało zmniejszenie kwot odprowadzanych do budżetu z tytułu podatku obrotowego w 1989 r. o ponad 690 mld zł, natomiast w I kwartale br. — o ponad 930 mld zł. Ten uszczerbek dla budżetu należy jednak pomniejszyć o kwotę opłat celnych, podatku obrotowego i opłat skarbowych wnoszonych przez importerów spirytualiów, ale też trzeba ją powiększyć o kwotę nie płaconego podatku i zaniżonych opłat celnych drogą różnego rodzaju oszustw, jak też w wyniku niespójności przepisów, zaniedbań i kunktatorstwa administracji. Jaka jest rzeczywista wielkość tych kwot, ustalić nie sposób.</u>
          <u xml:id="u-129.34" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu wiceministra zdrowia i opieki społecznej pana Piotra Mierzewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#PiotrMierzewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan poseł Jan Błachnio i grupa 6 posłów skierowała do prezesa Rady Ministrów interpelację w sprawie realizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#PiotrMierzewski">Chciałbym powiedzieć, że odpowiedź moja jest odpowiedzią na interpelację, natomiast w tej chwili nie będziemy się ustosunkowywać do szczegółowych spraw zawartych w raporcie NIK, do których ustosunkujemy się oddzielnie, ewentualnie w trakcie dyskusji. Ten raport uzyskaliśmy w ostatniej chwili.</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#PiotrMierzewski">Odpowiadając na tę interpelację z upoważnienia prezesa Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii ministrów finansów, rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz współpracy gospodarczej z zagranicą, przedstawiam poniższe wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-131.3" who="#PiotrMierzewski">Podstawowe cele przeciwdziałania alkoholizmowi są określone w ustawie z 26 października 1982 r. O wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z tą ustawą poszczególne resorty zostały zobowiązane do stosownych działań. Nowelizowano ustawę kilkakrotnie, w latach 1984, 1985, 1987 i 1989, które to nowelizacje osłabiały jej pierwotne założenia.</u>
          <u xml:id="u-131.4" who="#PiotrMierzewski">W opracowanym przez zespół ekspertów komisji ds. przeciwdziałania alkoholizmowi przy ministrze zdrowia i opieki społecznej w drugim raporcie o polityce wobec alkoholu stwierdza się, że od czasu wejścia w życie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi bardzo wyraźnie uwidoczniły się działania zmierzające do liberalizacji ustawy i liberalizacji całej polityki wobec alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-131.5" who="#PiotrMierzewski">Szczególnie obecnie, w warunkach głębokich przemian gospodarczych i urynkowienia gospodarki jest rzeczą ważną ustalenie racjonalnych zasad polityki wobec alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-131.6" who="#PiotrMierzewski">Oczywiste jest, że polityka ta powinna zmierzać zarówno do ograniczenia podaży, jak i do zmniejszenia popytu na napoje alkoholowe. W warunkach szybkiego rozwoju gospodarki rynkowej rzeczą podstawową jest przyjęcie zasady, że alkohol nie może być traktowany jako zwykły towar i że wzorem wielu krajów niezbędne jest utrzymanie ograniczeń w dystrybucji i obrocie napojami alkoholowymi.</u>
          <u xml:id="u-131.7" who="#PiotrMierzewski">Wobec tego polityka ta musi być nieodłączną częścią konstruowanej obecnie polityki społecznej. Chodzi o to, żeby nie rezygnować z konsekwencji wobec groźby dominacji doraźnych potrzeb finansowych nad dobrem i zdrowiem społecznym. Fakty, o które pytają posłowie w swojej interpelacji, stanowią potwierdzenie tej tezy.</u>
          <u xml:id="u-131.8" who="#PiotrMierzewski">7 maja br. Rada Ministrów przyjęła drugi raport o polityce wobec alkoholu oraz informację z wykonania w roku ubiegłym ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Materiały te w najbliższym tygodniu zostaną przedstawione odpowiednim komisjom sejmowym.</u>
          <u xml:id="u-131.9" who="#PiotrMierzewski">Rada Ministrów przyjęła również podstawowe cele i zadania polityki alkoholowej. Obejmują one m.in. zmniejszenie średniego spożycia alkoholu o 25% do 2000 r.; zmniejszenie udziału napojów spirytusowych z 70% do ok. 50–60% w strukturze spożycia napojów alkoholowych; opracowanie i wdrożenie do końca 1991 r. nowych form edukacyjnych i szkoleniowych.</u>
          <u xml:id="u-131.10" who="#PiotrMierzewski">Rada Ministrów zobowiązała ministra zdrowia i opieki społecznej do koordynacji założeń nowych aktów legislacyjnych w zakresie alkoholu oraz do opracowania programu działań antyalkoholowych. Do opracowania nowych aktów prawnych regulujących cały obszar polityki związanej z alkoholem powołany został międzyresortowy zespół. Uznał on, że w chwili obecnej ustawa z 1982 r. nie spełnia swoich zadań i należy opracować nowe rozwiązania prawne dostosowane do obecnych przemian społeczno-gospodarczych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-131.11" who="#PiotrMierzewski">Tymi podstawowymi obszarami, które zostaną uregulowane są: kontrola państwa nad produkcją, obrotem i zbytem napojów alkoholowych, interwencje i sankcje dotyczące picia i nadużywania napojów alkoholowych, zadania związane z profilaktyką, terapią osób uzależnionych i pomoc dla rodzin z problemami alkoholowymi oraz finansowanie działań wynikających z ustawy.</u>
          <u xml:id="u-131.12" who="#PiotrMierzewski">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że jeszcze w tym roku Rada Ministrów przedstawi Wysokiej Izbie projekt nowych rozwiązań prawnych związanych z problemami alkoholowymi. Będą to rozwiązania kompleksowe uwzględniające zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia oraz biorące pod uwagę zarówno interesy państwa, jak i problemy zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-131.13" who="#PiotrMierzewski">Szczegółowym problemem poruszonym w interpelacji jest prywatny import alkoholu. Chciałbym powiedzieć na wstępie, że mimo słabości ustawy z 1982 r. nie można jej właśnie obciążać odpowiedzialnością za nieprawidłowości powstałe w tym zakresie. W roku 1989 obowiązywały dwie taryfy celne przywozowe odrębne dla obrotu handlowego i niehandlowego. W końcu sierpnia ub. roku stwierdzono wzmożony przywóz różnego rodzaju towarów. W związku z tym rozporządzeniem minister współpracy gospodarczej z zagranicą w dniu 26 września 1989 r. podwyższył opłaty celne średnio trzykrotnie. Przywóz alkoholu potraktowano szczególnie, zwiększając cła 20-krotnie, z 1000 zł do 20 tys. zł. Było to również związane z podwyżką cen detalicznych alkoholu w dniu 25 września 1989 r. o 100%.</u>
          <u xml:id="u-131.14" who="#PiotrMierzewski">W związku z wysokim poziomem inflacji w IV kwartale 1989 r. wysokość tych stawek celnych uległa deprecjacji i przestała być barierą zaporową przed napływem alkoholu z zagranicy do kraju. W tej sytuacji minister współpracy gospodarczej z zagranicą 17 listopada ub. roku wydał rozporządzenie podwyższające opłaty celne do prohibicyjnego poziomu 65 tys. zł dla spirytusu oraz na wyroby spirytusowe i gatunkowe do 30 tys. zł za litr. Ponadto minister współpracy gospodarczej z zagranicą wydał decyzję 1 grudnia ub. roku zakazującą od 10 grudnia osobom prowadzącym składy celne przyjmowanie tam spirytusu i wyrobów spirytusowych. Od 1 stycznia 1990 r. weszła w życie ustawa z 28 grudnia 1989 r. Prawo celne.</u>
          <u xml:id="u-131.15" who="#PiotrMierzewski">W rozporządzeniu Rady Ministrów z 30 grudnia w sprawie ceł na towary przywożone z zagranicy przyjęto zasadę poboru cła w jednolitej stawce krajów członkowskich GAT ad walorem, podobnie jak to ma miejsce w innych krajach, ustanawiając jednocześnie stawkę celną w wysokości 100% wartości celnej towaru na spirytus i wódki. Jest to stawka 3-krotnie wyższa niż w krajach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-131.16" who="#PiotrMierzewski">Przyjęcie tych zasad wykluczało możliwość zastosowania polityki progresywnych stawek celnych. Ponieważ stawka celna w powyżej określonej wysokości powodowałaby jednak, że alkohol sprowadzony z zagranicy byłby o wiele tańszy niż wyroby spirytusowe produkcji krajowej, minister finansów, w porozumieniu z ministrem współpracy gospodarczej z zagranicą, wydał rozporządzenie z dnia 30 grudnia ub. r. w sprawie opodatkowania podatkiem obrotowym niektórych towarów sprowadzanych przez osoby fizyczne lub nadesłane tym osobom z zagranicy, w którym na powyższe ustanowiono stawkę podatku obrotowego powiększoną o cło w wysokości 800%. Przepisy tego rozporządzenia faktycznie nie miały zastosowania do osób zagranicznych. Wprowadzenie takiego rozwiązania było uzasadnione tym, że dyplomaci, pracownicy konsularni ambasad i inni cudzoziemcy przywożą na własne potrzeby różne towary. Jest to rozwiązanie stosowane również w innych krajach. Osoby te jednak nie były zwolnione od opłat celnych i opłaty te uiszczały. Ponadto, jeżeli osoby zagraniczne dokonują sprzedaży na terenie kraju, są one obowiązane zgłosić obowiązek podatkowy oraz zapłacić podatek obrotowy w wysokości 70% wartości sprzedaży. Wysokość tego podatku była porównywalna do wysokości podatku obrotowego płaconego przez osoby krajowe.</u>
          <u xml:id="u-131.17" who="#PiotrMierzewski">W związku z otrzymanymi sygnałami, że osoby zagraniczne nie zgłaszały takiego obowiązku podatkowego i nie uiszczały tych opłat przy sprzedaży przywiezionych wyrobów, Ministerstwo Finansów wydało izbom skarbowym dyspozycje zabezpieczenia należności podatkowych od osób zagranicznych, które dokonały sprzedaży przywiezionych wyrobów. Postępowanie podatkowe w tych sprawach będzie trwało kilka miesięcy, zwłaszcza że osoby te lub ich przedstawiciele złożyli odwołania od podjętych już postanowień.</u>
          <u xml:id="u-131.18" who="#PiotrMierzewski">Stwierdzono oszustwa podatkowe polegające na zaniżaniu wartości celnej nabytych wyrobów spirytusowych przez przedstawianie urzędom celnym zaniżonych rachunków na zakupione za granicą wyroby spirytusowe. Po stwierdzeniu tych faktów Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą 6 marca br. skierowało pod obrady Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów projekt rozporządzenia Rady Ministrów zakazujący importu do Polski spirytusu i wódek. 15 marca tego roku Rada Ministrów podjęła decyzję o wprowadzeniu od 1 kwietnia 1990 r. powyższego zakazu.</u>
          <u xml:id="u-131.19" who="#PiotrMierzewski">Podane przez panów posłów dane o wielkości importowanego alkoholu dotyczą najprawdopodobniej całego roku i obejmują alkohol sprowadzony również przez jednostki gospodarki uspołecznionej, ok. 9,5 mln litrów w przeliczeniu na 100-procentowy alkohol i w tym tylko 1 mln litrów alkoholi wysokoprocentowych sprowadzonych przez osoby prywatne.</u>
          <u xml:id="u-131.20" who="#PiotrMierzewski">Innym problemem poruszonym przez panów posłów, ściśle wiążącym się z poprzednimi, jest rzekome wyczerpanie limitu produkcji dla polskiego przemysłu spirytusowego. Nie jest prawdą, że we wrześniu 1989 r. został wyczerpany limit produkcji tego przemysłu. Przeciwnie, po raz pierwszy od wielu lat plan sprzedaży tego przemysłu nie został wykonany i to aż w stosunku 9% w skali rocznej.</u>
          <u xml:id="u-131.21" who="#PiotrMierzewski">Co więcej, zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości rząd zobowiązany jest do administracyjnego ograniczania sprzedaży, a nie produkcji wyrobów spirytusowych, i określenia limitów dostaw wyrobów spirytusowych na rynek.</u>
          <u xml:id="u-131.22" who="#PiotrMierzewski">Odpowiednią uchwałą Rady Ministrów wielkości dostaw wyrobów spirytusowych zostały ustalone w wysokości 157 mln litrów w przeliczeniu na alkohol 100-procentowy. Wykonanie było o wiele niższe i wyniosło łącznie 144 mln litrów w przeliczeniu na 100-procentowy alkohol. Niższe od planowanych dostawy wyrobów spirytusowych spowodowane były nieodbieraniem przez jednostki handlu oferowanych wyrobów. Jednostki handlu preferowały dostawy wyrobów spirytusowych z importu oferowane przez osoby prywatne handlowi detalicznemu często na korzystniejszych warunkach finansowych.</u>
          <u xml:id="u-131.23" who="#PiotrMierzewski">Podane w interpelacji przez panów posłów oszacowanie wielkości ubytków dochodów budżetowych nie wydaje się prawdopodobne. Wartość 2 bln zł jest znacznie zawyżona. W Polsce sprzedano, jak wspomniałem, w 1989 r. 144 mln litrów spirytusu i wódek w przeliczeniu na alkohol 100-procentowy. Całkowite wpływy z tytułu podatku obrotowego wyniosły 2 bln 275 mld zł w ub. roku. Według danych, którymi dysponujemy, osoby fizyczne sprowadziły ok. 1 mln alkoholu, co stanowi 0,7% sprzedaży alkoholi krajowych. Ubytek dochodów budżetowych wyniósł zatem zaledwie 16 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-131.24" who="#PiotrMierzewski">Osoby fizyczne wpłaciły jednak do budżetu cło, którego nie ma od sprzedaży krajowych napojów alkoholowych. Ze względu na brak szczegółowej ewidencji w Głównym Urzędzie Ceł co do poszczególnych okresów, w których był przywożony alkohol, nie można ustalić dokładniejszej różnicy między cłem i podatkiem na poszczególne partie alkoholu. Przyjmując nawet najwyższe różnice dodatkowa kwota strat wyniosłaby kilka miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-131.25" who="#PiotrMierzewski">Należy podkreślić ponadto, że od sprzedawanego alkoholu importowanego w sieci handlu detalicznego wnoszona jest stała opłata skarbowa w wysokości 7,5% ceny zakupu. Znajdujemy tu więc odpowiedź na postawione w interpelacji pytanie, czy strata skarbu państwa to rezultat niekompetencji urzędników, czy gra nie znanych bliżej interesów.</u>
          <u xml:id="u-131.26" who="#PiotrMierzewski">Przyjmując różne krytyczne uwagi pod adresem Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, Głównego Urzędu Ceł, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Rynku Wewnętrznego oraz uwagi, że można było lepiej sobie wyobrazić skutki zwolnienia osób zagranicznych od obowiązku opłacania cła i podatku na granicy — uważam jednak, że decydującą rolę odegrała działalność bezprawna. Ponieważ dotychczasowa ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie zawiera precyzyjnych zapisów dotyczących importu alkoholu, nie można w tym konkretnym wypadku mówić o naruszeniu tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-131.27" who="#PiotrMierzewski">Chciałbym powiedzieć, że rząd nie pozostawał i nie pozostanie bierny wobec wszelkich przejawów naruszania prawa. Izby skarbowe otrzymały polecenie zbadania wszystkich przypadków importu alkoholu w celu wyegzekwowania należnych skarbowi państwa kwot podatku. W 27 przypadkach prowadzone są postępowania podatkowe i karno-skarbowe. Wszędzie tam, gdzie zostaną stwierdzone nadużycia o charakterze przestępczym sprawy zostaną skierowane do prokuratury.</u>
          <u xml:id="u-131.28" who="#PiotrMierzewski">Jednocześnie Rada Ministrów wprowadziła pełny zakaz przywozu alkoholi wysokoprocentowych od dnia 12 lipca br. Od 1 sierpnia dopuszczony będzie import wyrobów alkoholowych gatunkowych w ilościach ściśle określonych kontyngentami. Całkowity zakaz importu tych alkoholi jest niecelowy ponieważ spowodowałby całkowity brak na rynku zagranicznych alkoholi gatunkowych. Kontyngenty powyższe rozdzielane będą wyłącznie wśród podmiotów gospodarczych gwarantujących wywiązywanie się z obowiązków podatkowych. Jednocześnie utrzymany jednak zostanie całkowity zakaz importu spirytusu i wódek czystych.</u>
          <u xml:id="u-131.29" who="#PiotrMierzewski">Chciałbym powiedzieć na zakończenie, że stwierdzone niedokładności prawa i inne nieprawidłowości, na które wskazują posłowie w swej interpelacji, stanowią oczywiste potwierdzenie tezy, że alkohol nie może być traktowany tak samo, jak inne towary, i że jego produkcja, import i podaż muszą zostać poddane kontroli.</u>
          <u xml:id="u-131.30" who="#PiotrMierzewski">Propozycje skutecznych instrumentów interwencjonizmu państwowego i takiej kontroli zostaną przedstawione w najbliższym czasie przez międzyresortowy zespół legislacyjny.</u>
          <u xml:id="u-131.31" who="#PiotrMierzewski">Chciałbym podkreślić, że zdaniem resortów gospodarczych ujawnione przez panów posłów straty skarbu państwa polegają przede wszystkim na działalności przestępczej która, jak powiedziałem, jest i będzie dalej przez aparat państwowy ścigana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Bugaj: Panie Marszałku! Chcę prosić o głos.)</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Ryszard Bugaj, potem poseł Włodzimierz Cimoszewicz, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#RyszardBugaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem przede wszystkim wyrazić zdziwienie, że na tę interpelację odpowiada minister zdrowia. Powstaje wrażenie, iż interpelacja ta dotyczy spraw zdrowia albo alkoholizmu.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#RyszardBugaj">Czytałem raport NIK i chciałbym powiedzieć, iż moim zdaniem ta interpelacja dotyczy pieniędzy, dotyczy nadużyć. Nie chciałbym przesądzać, na ile były to nadużycia będące wynikiem bałaganu, a na ile można tutaj podejrzewać także, nawet na znaczną skalę, korupcję, ale na pewno dotyczy tych kwestii, a nie spraw zdrowia i alkoholizmu.</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#RyszardBugaj">Chciałbym także wyrazić zdziwienie, że w odpowiedzi na tę interpelację nie usłyszeliśmy ustosunkowania się do raportu NIK. Ten raport jest konkretny, nie sądzę, bym był uprzywilejowany w dostępie do niego, ale miałem okazję go czytać już kilka dni temu. Jestem więc zdziwiony, że do tego konkretnego raportu nie mamy równie konkretnego ustosunkowania się ze strony nie tylko resortu zdrowia, ale resortu handlu wewnętrznego, finansów i współpracy z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-133.4" who="#RyszardBugaj">W związku z tym wnoszę, byśmy uznali odpowiedź na interpelację za niewystarczającą i zwrócili się do rządu o ponowną odpowiedź, która brałaby za podstawę raport NIK.</u>
          <u xml:id="u-133.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Włodzimierz Cimoszewicz. Pan minister będzie uprzejmy poczekać.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Interpelacja w sprawie importu alkoholu złożona przez grupę naszych koleżanek i kolegów dotyka sprawy wzbudzającej coraz większe zainteresowanie społeczne. Jak wynika z odpowiedzi prezesa Najwyższej Izby Kontroli, a także pisemnej informacji NIK, jaka dotarła wczoraj do Sejmu, mamy do czynienia z całym zestawem działań, decyzji i zaniechań różnych funkcjonariuszy i instytucji państwowych, które przyniosły w konsekwencji szokująco wysokie straty w budżecie państwa. Mamy też do czynienia z bardzo licznymi przypadkami robienia prawdziwie kokosowych interesów, które pozwoliły różnym ludziom, ukrytym za nic nie mówiącymi nazwami spółek, zbić prawdziwe fortuny.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Wszystko to rodzi szereg pytań. Jak mogło dojść do popełnienia tak wielu powtarzających się błędów w postępowaniu administracji rządowej? Czy można ustalić personalną odpowiedzialność za straty poniesione przez państwo i społeczeństwo, w tym rolników, którzy nie mogli sprzedać wyprodukowanych przez siebie ziemniaków? Kto na tym zarobił, a więc kto jest udziałowcem spółek sprowadzających alkohol? Czy niektóre działania agend rządowych, takie na przykład jak niszczenie ewidencji przesyłek handlowych w Głównym Urzędzie Celnym, to przypadek czy zacieranie jakichś śladów? Takich pytań jest więcej. Aby można było podjąć próbę odpowiedzi na nie, proponuję Wysokiej Izbie, mając do tego upoważnienie i poparcie mego klubu poselskiego, powołanie specjalnej komisji, która zbadałaby wszystkie okoliczności tej sprawy. O ile panie i panowie posłowie zechcieliby udzielić poparcia tej propozycji sugerowałbym zwrócenie się Wysokiej Izby do wszystkich instytucji państwowych, a także do wszystkich obywateli o współpracę i okazanie wszelkiej niezbędnej pomocy tej komisji.</u>
          <u xml:id="u-135.2" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Uważam, że propozycja ta jest o tyle uzasadniona, że jak słyszeliśmy przed chwilą w wystąpieniu przedstawiciela rządu, rząd kwestionuje niektóre z ustaleń przedstawionych nam przez Najwyższą Izbę Kontroli. Proszę pana marszałka o poddanie w odpowiednim momencie tego wniosku pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-135.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Jerzy Rusecki, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#JerzyRusecki">Z wielką przykrością zabieram głos w tej sprawie, gdyż ma ona, niestety, wymiar skandalu i afery. Wypowiadam te słowa z pełną odpowiedzialnością, bo czyż inaczej można nazwać uszczuplenie dochodów państwa, jak to się oblicza, na co najmniej półtora biliona złotych. A my dyskutujemy w Sejmie o konieczności odebrania kilkuset miliardów złotych przedpłatowiczom, łamiąc zawarte umowy, i chcemy je dać emerytom. Smutne to zaiste rozważania w państwie dotkniętym kryzysem, gdzie obywatele zaciskają pasa i zaciskają zęby.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#JerzyRusecki">Nie bardzo zrozumiałem, o co chodziło tutaj przedstawicielowi Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, który opowiadał o programach międzyresortowych zwalczania alkoholizmu wobec morza wódki, która Polskę zalała.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#JerzyRusecki">Myślę, że Sejm, a zwłaszcza społeczeństwo zasługuje na więcej szacunku. Półtora biliona złotych wyciekło z kiesy państwowej, mam nadzieję, że nie bezpowrotnie. Myślę, że część sprawców jest w zasięgu organów podatkowych, organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Niestety, brak w tym zakresie jednoznacznych wniosków NIK i jest to podstawowy brak tego materiału.</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#JerzyRusecki">Proszę Państwa! Podstawową sprawą jest imienne wskazanie sprawców. Niezależnie od tego, czy jest to działanie in fraudem legis, czy contra legem, niezależnie od tego, czy sprawcy wykorzystali luki w prawie, czy wręcz łamali prawo, i niezależnie od tego, jakie funkcje i stanowiska piastują.</u>
          <u xml:id="u-137.5" who="#JerzyRusecki">Plotka niesie, że są tam głośne i znane w życiu publicznym nazwiska. Mam nadzieję, że jest to nieprawda. Te szerzące się plotki i podejrzenia wymagają jednak całkowitego i jednoznacznego wyjaśnienia sprawy, i o to wnoszę.</u>
          <u xml:id="u-137.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, poseł Marek Pol.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#MarekPol">Marek Pol, Polska Unia Socjaldemokratyczna. Panie Ministrze! Nawiązując do pana wypowiedzi — tu podzielam głos mojego przedmówcy — nie do końca zrozumiałem, o co w niej chodziło. Wypowiedź ta, jest po prostu bardzo obszerna i bardzo szybko przedstawiona. Jedna rzecz mnie uderzyła. Przywołał pan minister przyjęty, jak się okazuje, przez Radę Ministrów raport z wykonania w 1989 roku ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Raport ten został przyjęty przez Radę Ministrów 7 maja tego roku, a więc nieco ponad dwa miesiące temu, kiedy wokół sprawy alkoholu wrzało. Otóż w tym raporcie, sygnowanym przez ministra zdrowia, Rada Ministrów przyjęła informacje, iż do Polski w 1989 roku sprowadzono z zagranicy drogą prywatnych importerów 139 tys. l alkoholu, i żeby było jeszcze precyzyjniej podzielono to na poszczególne typy alkoholi, z dokładnością do 100 butelek.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#MarekPol">Otóż chcę przypomnieć, że 139 tys. l — jest to siedem ciężarówek, a o tym, że dziesiątki ciężarówek stoją na granicy, prasa informowała wiele miesięcy wcześniej. Albo w protokole NIK dane są nieprecyzyjne, albo ja nie rozumiem osób, które przyjęły taki raport. Czy mógłby mi pan w tej sprawie udzielić wyjaśnienia?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#ZdzisławCzarnobilski">Zdzisław Czarnobilski, Klub Niezależnych Posłów. Ponieważ pan poseł Rusecki mówił o plotkach, chciałem zapytać wprost — czy udziałowcami spółek, które sprowadzały ten alkohol, byli posłowie czy senatorowie lub członkowie rządu?</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#RyszardBrzuzy">Ryszard Brzuzy, bez przynależności klubowej. Panie marszałku, chciałem postawić wniosek, żeby raport NIK o którym wspomniał poseł Bugaj, został powielony i włożony do skrytek wszystkim posłom.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy są kolejne zgłoszenia?</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#StefanBieliński">Stefan Bieliński, SD. W związku z przedstawionym nam obszernym materiałem, chciałem zadać dwa pytania prezesowi NIK. Jak się jednak domyślam, materiał ten będzie nam rozesłany, więc może jeszcze byłoby możliwe, aby pan prezes uzupełnił go o odpowiedzi na pytania, które zamierzam postawić. Skoro Najwyższa Izba Kontroli z taką wnikliwością przeprowadziła badania kontrolne i doszła nawet do nazwisk obywateli obcych państw sprowadzających alkohol do Polski, a także wskazała na 120 spółek sprowadzających alkohol do naszego kraju, co stoi na przeszkodzie aby podlać do publicznej wiadomości wykaz wspólników?</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#StefanBieliński">Pan prezes mówił, że nie wszystkich da się ustalić. Ale gros wspólników tych spółek da się ustalić. To pierwsza prośba. I kolejne pytanie: czy pan prezes nie uważa, że sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli nosi jednak pewne cechy subiektywności, wskazując np. ma poszczególne resorty, gdzie trudno znaleźć bezpośrednio odpowiedzialną osobę za podjęte decyzje. Ale przecież taka osoba jest do ustalenia. Natomiast sprawozdanie nie wskazuje bezpośrednio na osoby, które spowodowały swym działaniem bilionowe straty skarbu państwa, same uzyskując ogromne, a nienależne dochody. Trudno bowiem nie ustalić nazwisk osób krajowych, importujących do kraju alkohol, skoro również celnicy, w swoim czasie sygnalizowali o ogromnych wpłatach, jakie uiszczały osoby dostarczające niejednokrotnie kontenerami tysiące litrów alkoholu do Polski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Mirosława Grabarkiewicz, Korzystając z obecności pana prezesa NIK poproszę o udzielenie wyjaśnień w następujących sprawach: prasa i radio w swoim czasie podawały do publicznej wiadomości informacje o kilometrowych kolejkach na przejściach granicznych samochodów transportujących alkohol, jak również o żniwach celników. Dlaczego dopiero interpelacja poselska doprowadziła do przeprowadzenia kontroli w tej sprawie? Chodzi tutaj o zaniedbania, które już wcześniej koledzy wymieniali.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Podobna, choć w może mniejszym zakresie, afera miała miejsce z importem do Polski używanych samochodów osobowych. Czy NIK również przeprowadza w tej sprawie kontrolę lub czy zamierza ją przeprowadzić w najbliższym czasie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#JerzyDowgwiłłowicz">Jerzy Dowgwiłłowicz. Chciałbym, panie marszałku i Wysoka Izbo, poinformować, że to na zlecenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziło to badanie, m.in. na mój wniosek. Od wielu miesięcy komisja rolnictwa sygnalizowała trudności rolnika polskiego ze sprzedażą wiosną ziemniaków. I od października, listopada, grudnia prosiliśmy na różnych spotkaniach, żeby wprowadzić zakaz sprowadzania alkoholu. M.in. zwracałem się z prośbą na posiedzeniu klubu do wicepremiera, ministra finansów Leszka Balcerowicza — bo ewidentne było naruszanie ustawy o wychowaniu w 'trzeźwości, ludzie sprzedawali przecież alkohol pod sklepem z torby itd., itd. Jeśli rząd miał obowiązek przestrzegania ustawy o wychowaniu w trzeźwości i miał obowiązek ustalenia limitu sprzedaży, to pan wiceminister zdrowia w tej chwili nie może mówić, że nie została złamana ustawa o wychowaniu w trzeźwości, jeśli nie można ustalić nawet prawdziwej ilości sprowadzonego alkoholu i sprzedaży w sklepach. Wychwyciłem parę błędów matematycznych. Jeśli bowiem pół litra spirytusu kosztuje 54 tys. zł, a milion litrów... to ja nie wiem ile to bilionów trzeba byłoby policzyć. Myślę, że Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w najbliższym czasie zajmie się tym materiałem, bo on do nas wpłynął 21 lipca i nie byliśmy w stanie jeszcze wszystkiego przeczytać. Tak samo jak koleżanki i koledzy posłowie musimy się do tego ustosunkować. Przerażająca jest lista 149 spółek, m.in. budowlanych, i różnych innych, które handlowały łamiąc te wszystkie przepisy, o których tutaj pan prezes powiedział. Proponowałbym, żeby pozwolić komisji rolnictwa zakończyć te badania i wtedy ponowilibyśmy tę ewentualną rozmowę, bo tak do niczego nie dojdziemy. Tak że stawiam wniosek, żeby komisja sprawę skończyła, bo komisja, jako pierwsza, wystąpiła z tym wnioskiem, później były interpelacje poselskie. W komisji pracuje ponad 50 pań posłanek i panów posłów. Wyjdziemy z takim wnioskiem — spróbujemy, zobaczymy. Uważam, że pan prezes Najwyższej Izby Kontroli powinien zakończyć te badania, nie trzeba spieszyć się z wyborem nowych władz itd. Do tego jeszcze dojdzie. Chyba tak trzeba będzie...</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#JerzyDowgwiłłowicz">... to postawić. Komisja zbiera się dzisiaj wieczorem. Myślę, że te materiały przedstawimy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, pan poseł Waldemar Pawlak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#WaldemarPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Słuchając odpowiedzi przedstawiciela rządu odnosiliśmy chyba wrażenie, jakby rząd nie zapoznał się z raportem NIK i nie bardzo znał ustawę o przeciwdziałaniu alkoholizmowi. O ile wiem, to na 1989 rok był ustalony dosyć precyzyjnie limit importu, były ustalone przedsiębiorstwa odpowiedzialne za utrzymanie monopolu państwa na handel alkoholem i póki co nikt nie miał prawa przekraczać ustawy.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#WaldemarPawlak">Do Sejmu wpłynęła także odpowiedź, czy wyjaśnienie, Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą. Przeglądając dzisiaj ten materiał, przyznam się, że odnoszę takie samo wrażenie jak po wypowiedzi przedstawiciela Ministerstwa Zdrowia. Fakt, że szereg rozporządzeń podejmowano z pewnym dwutygodniowym okresem do momentu, kiedy one wchodziły w życie, i tu się powołuję na znane prawo vacatio legis. Rząd przy tym zwracał uwagę, można przypuszczać, że w tym wypadku akurat brak było konsekwencji i dbałości o interes państwa. Dlatego że np. w ustawie o uregulowaniu stosunków kredytowych rząd nie był tak tolerancyjny i tego okresu wakacji nie przewidział i tu na tej sali byliśmy przymuszani do tego, żeby tą ustawę wprowadzić od razu. Poza tym kategoria osób zagranicznych i wprowadzanie takich ułatwień pod pozorem, że to dla dyplomatów, studentów itd., to przepraszam, są precyzyjniejsze sformułowania, które obejmują te akurat kategorie osób, a trudno sobie wyobrazić, aby dyplomaci cysternami przywozili do Polski alkohol.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#WaldemarPawlak">W wyjaśnieniach Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą pojawia się sugestia, że w wyniku tego, iż przepisy są nieścisłe, że są braki techniczne w służbach celnych i skarbowych, to wszystkie te czynniki utrudniają skuteczną walkę z nierzetelnymi zachowaniami uczestników tworzącego się rynku i konkurencji rynkowej, aczkolwiek zachowania takie są nieuniknione. Tego rodzaju sformułowanie w dokumencie rządowym jest co najmniej dziwaczne. Pojawiają się w tej kwestii dwie kategorie odpowiedzialności — członków rządu, odpowiedzialność konstytucyjna za wprowadzenie przepisów sprzecznych z ustawą, i odpowiedzialność karna, cywilna, karno-skarbowa tych wszystkich, którzy nie płacili podatku. I w tej materii może już rozpocząć działanie prokuratura, chociażby bazując na materiale NIK, i sprawdzać wszystkie te firmy i osoby, które alkohol do kraju sprowadziły.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#WaldemarPawlak">Mam prośbę do Prezydium Sejmu, aby oprócz raportu NIK dostarczonego wszystkim posłom, dołączyć listę udziałowców spółek, które są wymienione w załączniku do tego raportu.</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy są jeszcze zgłoszenia? Są dwa zgłoszenia. Bardzo proszę, pan poseł Kazimierz Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#KazimierzUjazdowski">Rozumiem delikatność pana gen. Tadeusza Hupałowskiego, niemniej jednak znane jest nazwisko ministra z 1988 r., który wpadł na pomysł, jak złamać prawo, co wynika ze sprawozdania pana generała. Prosiłbym o ujawnienie nazwiska tego ministra. Rozumiem, że delikatność pana generała na to nie pozwala, ale ciekaw jestem, kto złamał przepisy, kto wydał przepisy sprzeczne z prawem i dopuścił do takiej praktyki.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#KazimierzUjazdowski">Mam jeszcze jedną prośbę, już nie do pana generała, ani nie do komisji rolnictwa, którą cenię i która jakiś czas będzie pracować nad tymi problemami, ale do pana prokuratora generalnego, aby w przyszłości informował nas na bieżąco — mam nadzieję, że jutro zostanie wszczęte postępowanie przygotowawcze w oparciu o istniejące materiały — o postępie prac w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#JanBłachnio">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W tej sprawie skierowaliśmy równocześnie interpelację do premiera i do gen. Tadeusza Hupałowskiego. Dziękuję serdecznie panu generałowi, prezesowi Najwyższej Izby Kontroli. Odpowiedź, a także raport nas satysfakcjonują, natomiast jesteśmy co najmniej zdziwieni treścią i formą odpowiedzi, a także osobą, która udzielała odpowiedzi w imieniu premiera.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#JanBłachnio">Proszę państwa, taka refleksja. Dziwna to w kolejnych aktach prawnych i decyzjach niekonsekwencja, stwarzająca furtkę do omijania barier celno-prawnych i wprowadzania morza alkoholu do kraju. Pytanie — czy to, co nie udało się zaborcy, aby rozpić naród, mamy uczynić my, sami Polacy pod kierownictwem rządu, kierowanego przez pierwszego premiera niekomunistycznego? Uważam, iż przedłożone stanowisko rządu nie satysfakcjonuje ani mnie, ani posłów podpisujących interpelację. Oczekuję natychmiastowego wprowadzenia zakazu importu alkoholu i zlecenia prawa ograniczonego ilościowo importu jednej tylko jednostce. Wysokość importu na rok winien określić Sejm. Należy wyciągnąć konsekwencje — z odwołaniem włącznie — wobec winnych zła, jakie zostało wyrządzone narodowi i naszemu państwu. Poprzez sankcje na drodze sądowej trzeba zrewindykować poniesione straty dla skarbu państwa, a także dla polskich rolników.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#JanBłachnio">Wnioskuję, aby materiał Najwyższej Izby Kontroli wraz z wykazem spółek, a także osób, które w tych spółkach działają, został ujawniony nie tylko wszystkim posłom, ale również prasie. Wyłania się obraz ludzi, którzy z jednej strony wyświadczają dobrodziejstwa, budują szkoły itp., a równocześnie krocie zarabiają na rozpijaniu narodu.</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#JanBłachnio">Wobec rozbieżności danych rządowych i danych Najwyższej Izby Kontroli wnioskuję nie przyjąć za wystarczające przedłożenia rządowego. Oczekujemy na konkretne i natychmiastowe decyzje prawne i kadrowe.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze jest jedno zgłoszenie, proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#JanuszByliński">W imieniu Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej chciałbym podziękować Najwyższej Izbie Kontroli za tak szczegółowy raport. Czekamy na dalsze wyniki i myślę, że jako komisja nie uzurpujemy sobie prawa jedynych sędziów nad tą sprawą. Mimo że byliśmy inicjatorami kontroli NIK, od Wysokiej Izby chyba zależy, jaki będzie skład, jeżeli to zaakceptujemy — komisji nadzwyczajnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#TadeuszFiszbach">Dalszych zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#TadeuszFiszbach">Zatem przystępujemy do udzielenia odpowiedzi na pytania postawione panu prezesowi i panu ministrowi. Ustosunkujemy się też do wniosków zgłoszonych przez kilku posłów. Proszę bardzo, pan prezes NIK.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#TadeuszHupałowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Skierowano tu do mnie kilka pytań. Kilku panów posłów uważa, że powinny być ujawnione nazwiska wszystkich wspólników, udziałowców spółek, którzy uczestniczyli w tym obrocie. Otóż, może niewyraźnie to sformułowałem, ale powiedziałem jednoznacznie, że spółki w znakomitej większości wypadków działały zgodnie z prawem. Że prawo było niespójne, to trudno wymagać od spółek, ażeby zwracały na to uwagę, mając na uwadze swój własny interes. Pierwsze, działały w zasadzie zgodnie z prawem, działały w warunkach funkcjonowania niemrawej administracji. Jak można inaczej nazwać urzędy ceł, które do dziś nie mają ewidencji? Dlatego bałbym się po nazwisku wymieniać wszystkie osoby, wspólników spółek. Ponadto spółki z ograniczoną odpowiedzialnością rejestrują się w sądzie. Sądy mogą takich odpowiedzi udzielić. Najczęściej rejestruje się założyciel spółki, kilku wspólników. Po wyjściu z sądu część z nich może opuścić spółkę, inni mogą wejść do tej spółki, tak że jeśli taka będzie wola Sejmu, to oczywiście odpowiednie działania w tym kierunku mogą być podjęte.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#TadeuszHupałowski">Jeśli chodzi o udziałowców spółek, którzy mogliby być, choć pan poseł nie wierzy w to, posłami lub senatorami. No, nie sądzę, żeby trzeba było uruchamiać tropiciela, Najwyższą Izbę Kontroli, do zbadania tych spraw. Jeśli też będzie taka wola Sejmu, a może i Senatu, to proponowałbym, żeby po prostu zasięgnąć opinii u źródła. Może jeśli będzie taka wola, ja nie podpowiadam tego rozwiązania, ale może po prostu poprosić o jednoznaczne oświadczenie, że brałem, bądź nie brałem, ja czy członkowie mojej rodziny bezpośredni lub pośredni udział w obrocie alkoholem importowanym na terenie kraju.</u>
          <u xml:id="u-159.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-159.3" who="#TadeuszHupałowski">Nie sądzę, żeby organ kontroli Sejmu takie zadania wykonywał.</u>
          <u xml:id="u-159.4" who="#TadeuszHupałowski">Pan poseł Kazimierz Ujazdowski przypisuje mi taką szczególną subtelność, że nie wymieniam nazwiska. Otóż panie pośle, nie, nie jestem subtelny, tylko rozporządzenie podpisał naczelny organ administracji państwowej. Jeśli pana interesuje, kim był ówczesny minister, to był nim pan Dominik Jastrzębski. Ale nie o to chodzi, przecież naczelny organ administracji państwowej w dniu takim i takim podpisał rozporządzenie. I to jest ważne dla sprawy, a nie nazwisko. Powiedziałem, też, że były stworzone warunki sprzyjające do zbijania majątku tanim kosztem. Jednakże nie sądzę, też to powiedziałem, że ktokolwiek potrafi zbadać sprawę do końca. Ci, którzy łamali prawo, którzy obrażali prawo — zacierali ślady. Nie jest więc to proste. Izby skarbowe prowadzą postępowanie mające na celu ściągnięcie należnych podatków od osób zagranicznych, które są zarejestrowane. Nie jest to jednak proste.</u>
          <u xml:id="u-159.5" who="#TadeuszHupałowski">W informacji napisaliśmy: przekazano towar na składy celne. Składy celne stanowią jednostkę eksterytorialną, aczkolwiek alkohol znajduje się w kraju, jest on teoretycznie poza granicami kraju. Warunki sprzyjające spowodowały, że importerzy przerzucili się na składy celne. Wystarczy, że nadawca przesyłki telefonicznie, bądź telexem, który można szybko zniszczyć, przekaże tylko nazwisko odbiorcy i to wystarczy czy osobie czy spółce zarządzającej składem celnym. Odbiorca przychodzi, płaci 100% wartości transakcyjnej, ponadto płaci cenę, którą pobiera skład celny i wyjeżdża z wódką. I ślad zaginął. Nadawca znany, odbiorca już nieznany. Tak, że nie sądzę, nawet gdyby podwoić organa prokuratury i policji, żeby to się udało. Ale starać się trzeba. Jeśli Wysoki Sejm zdecyduje i powoła specjalną komisję, to zgłaszamy gotowość do uczestniczenia w pracach tej komisji, właściwie do wykonywania zleconych nam przez nią zadań.</u>
          <u xml:id="u-159.6" who="#TadeuszHupałowski">Pan minister był uprzejmy powiedzieć, że w ostatniej chwili miał informację. Dowiedziawszy się w ubiegłym tygodniu, że na poprzednim posiedzeniu Sejmu pan minister miał odpowiadać z ramienia rządu, złamałem zasadę obowiązującą w NIK i przesłałem nie zakończoną jeszcze, nie zatwierdzoną informację, we wtorek, bodajże w ubiegłym tygodniu. Tak że szybciej niż panie i panowie posłowie.</u>
          <u xml:id="u-159.7" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-159.8" who="#TadeuszHupałowski">I wreszcie pan poseł Jerzy Dowgwiłłowicz powiedział, że kontrola była prowadzona na wniosek Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. W pierwszym zdaniu mojej odpowiedzi na interpelację podkreśliłem, że na wniosek Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Pan poseł był też uprzejmy powiedzieć, że ta kontrola powinna trwać dłużej, że powinien ją dokończyć prezes Najwyższej Izby Kontroli, aktualny prezes. Chciałem zwrócić uwagę, że kontrolę prowadzą inspektorzy kontroli państwowej, a prezes, ten czy inny, ma tylko zaszczyt prezentowania wyników w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-159.9" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana ministra Piotra Mierzewskiego, następnie pana ministra Marcina Święcickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#PiotrMierzewski">Chciałbym ustosunkować się do sprawy raportu NIK. Proszę państwa, nie jest dziwne, że pan poseł Marek Pol powiedział, że te dane, które cytuję, są bardzo podobne do tych, które wyczytał w odpowiedzi Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą. Właśnie to jest nasze oficjalne źródło. Ponieważ nastąpiły poważne kontrowersje między danymi zawartymi w raporcie NIK i danymi, którymi rząd dysponuje oficjalnie, prosiłbym pana marszałka i Wysoką Izbę, żeby po prostu zasięgnąć informacji u źródła i żebyście państwo się zgodzili, że pan minister współpracy gospodarczej z zagranicą ustosunkuje się do tych kwestii.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#TadeuszFiszbach">Już nawet zapowiadałem zgłoszenie się do dyskusji ministra Marcina Święcickiego. Bardzo proszę, panie ministrze, o wypowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#MarcinŚwięcicki">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem ustosunkować się do niektórych spraw, podniesionych przez prezesa NIK, aczkolwiek do całości raportu rząd będzie się mógł ustosunkować wtedy, kiedy go oficjalnie dostanie i będzie mógł się do tego przygotować. Mieliśmy na to, drogą nieoficjalną, parę dni, bo ostateczny tekst dostaliśmy dopiero wczoraj. Brak więc dostatecznej podstawy, żeby można było w pełni rzetelnie odpowiedzieć na tak istotne kwestie, jakie są w tym raporcie podniesione.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#MarcinŚwięcicki">Chciałem też powiedzieć, że uczestniczyłem w zebraniu Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, która wnioskowała przeprowadzenie w tej sprawie odpowiednich badań, i sam się do tego gorąco przyłączyłem. Od tego jest NIK, żeby prowadził tego rodzaju dochodzenia, badania i w ten sposób pomagał i Sejmowi, i administracji w znajdywaniu wszelkich nieprawidłowości, jakie mogą się pojawiać. Sam aparat mojego resortu, czy innych resortów, ma bardzo skromne możliwości do tego rodzaju kontroli, pracuje w nim zaledwie kilka osób.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#MarcinŚwięcicki">Przechodząc do niektórych konkretnych problemów poruszonych w raporcie i w pytaniach poselskich. Pierwsze, to kwestia stawek celnych obrotu niehandlowego i obrotu handlowego. Otóż obrót handlowy według poprzedniego Prawa celnego dotyczył całego importu i eksportu prowadzonego przez jednostki gospodarki uspołecznionej, bądź inne jednostki na podstawie wydawanych koncesji. Natomiast cały obrót handlowy prowadzony przez osoby fizyczne nazywany był obrotem niehandlowym, aczkolwiek wielokrotnie osoby fizyczne w sposób legalny przywożą znacznie większe ilości niż na własne potrzeby, rajstopy, papierosy, alkohol czy cokolwiek innego, i wówczas uiszczają cło od obrotu niehandlowego. To się tak nazywa, obrót niehandlowy. Nie wyklucza to jednak możliwości przywożenia towarów również przeznaczonych do handlu, tylko jest konieczność uiszczenia odpowiednich opłat celnych czy skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-163.3" who="#MarcinŚwięcicki">Następna sprawa — stawki celne i ceny na alkohol. Otóż od początku 1989 roku stawka celna w obrocie niehandlowym wynosiła od 1 litra spirytusu i od 1 litra wódki tysiąc złotych. Kilkakrotnie w ciągu roku była podnoszona cena na alkohol i po raz pierwszy, jeśli chodzi o nowy rząd powołany 12 września, taka podwyżka cen weszła w dniu 25 września ub. roku i natychmiast następnego dnia zostały odpowiednio podniesione cła w obrocie niehandlowym. Podniesiono je 20-krotnie, podczas gdy podwyżki cen na alkohol, na wódkę i na spirytus, od początku roku do 25 września włącznie były zaledwie 6-krotne. Była to więc podwyżka swego rodzaju zaporowa, aczkolwiek nie wykluczam, że jeszcze pozostawiała pewną możliwość i opłacalność importu samego spirytusu. To prawda, że było pewne vacatio legis. Weszła ona w życie z dniem 5 października. Podobnie jak i następne podwyżki cen alkoholu, względnie zakazy, wchodziły z kilkudniowym, maksymalnie 10-dniowym, czy dwutygodniowym opóźnieniem. Jest to normalny wymóg porządnego prawodawstwa. Zwracał nam na to uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich, Rada Legislacyjna — nie można ludzi zaskakiwać i to vacatio legis trzeba zachować.</u>
          <u xml:id="u-163.4" who="#MarcinŚwięcicki">Tak jest zresztą z każdą decyzją, która jest opóźniona, z jakąkolwiek decyzją podniesienia podatków, a takich decyzji w 1989 r. mieliśmy bardzo dużo, dotyczących podnoszenia rozmaitych ceł, rozmaitych podatków. Można powiedzieć, wiedzieć, że każde opóźnienie o parę dni takiej decyzji — podniesienia np. opłat za węgiel, podniesienie taryf komunikacyjnych czy jakichś innych, zmniejszyło wpływy budżetu państwa, dlatego że wymagało kontynuacji utrzymywania dotacji, czy mniejszych wpływów przez ten okres. Natomiast nie mogę się całkowicie zgodzić w następnej kwestii — od razu już wstępnie to sygnalizuję, przedstawiłem bardziej szczegółowe wyliczenia na temat wielkości strat poniesionych przez budżet państwa. Otóż proszę państwa! Proszę Wysokiej Izby! W roku ubiegłym, jak już było powiedziane, całość wpływów z podatku obrotowego z tytułu alkoholu krajowej produkcji sprzedawanego w kraju wyniosła 2 275 mld zł. I te 2 biliony z kawałkiem pochodziły od 144 milionów litrów alkoholu. W jaki więc sposób od nie jednego miliona, co stanowi 0,7% tej wielkości, mogły powstać straty wielkości 600 mld zł? Jeśliby wziąć tutaj proporcjonalnie jeden od 144 mln 1, to od tych 2 275 mld zł straty mogły wynieść kilkanaście miliardów złotych, a przecież to są straty maksymalne. Trzeba wziąć pod uwagę, że jednak cła były opłacane i była płacona opłata skarbowa od tego alkoholu, a więc netto trudno powiedzieć w jakiej skali były te straty. Faktem było, że przychodził alkohol importowany, natomiast import nie jest dowodem na to, że budżet państwa ponosi straty. Wysokie były stawki celne i był podatek obrotowy.</u>
          <u xml:id="u-163.5" who="#MarcinŚwięcicki">Następny problem, podniesiony w raporcie NIK, to kwestia spadku produkcji krajowej w roku 1990. Otóż mówi się tam, że spadek wyniósł 19%. Chciałem Wysokiej Izbie powiedzieć, że spadek produkcji przemysłowej w ogóle w tym okresie wyniósł około 20%, a spadek produkcji przemysłu spożywczego blisko 40%. Dlatego też spadek produkcji krajowej alkoholu był stosunkowo mniejszy niż w innych dziedzinach. Natomiast rzeczywiście nagromadziły się dość znaczne zapasy alkoholu krajowego.</u>
          <u xml:id="u-163.6" who="#MarcinŚwięcicki">Kwestia następna — naruszenie ustawy o wychowaniu w trzeźwości. Jak słusznie pan poseł Kazimierz Ujazdowski podniósł, sprawa ta dotyczyła poprzedniego ministra, poprzedniego okresu, mianowicie wprowadzenia możliwości importu alkoholu przez dowolny podmiot gospodarczy. Wówczas prawnicy doszli do wniosku, że tego rodzaju rozwiązanie nie narusza ustawy o wychowaniu w trzeźwości dlatego, że ta ustawa w swoim art. 9 odnosi się wyraźnie do obrotu krajowego, do obrotu sprzedaży poprzez legalne kanały zbytu. Jeśli działo się inaczej, było to naruszenie prawa, sprawa dla odpowiednich organów ścigania.</u>
          <u xml:id="u-163.7" who="#MarcinŚwięcicki">Kwestia następna — czy można było wprowadzić absolutny zakaz importu alkoholu? Otóż po pierwsze, od samego początku rząd starał się prowadzić zupełnie inną, inaczej ukierunkowaną politykę gospodarczą, stąd zmiany systemu gospodarczego, zmiany w kierunku liberalizacji, swobody działalności gospodarczej, również w zakresie handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-163.8" who="#MarcinŚwięcicki">Jeszcze w zimie pamiętam taki program telewizyjny, w którym redaktor Bober mówił o przełamaniu monopolu „Polmosu” na handel spirytusem. Na rozmaitych posiedzeniach komisji sejmowych zadawano mi pytania, kiedy wreszcie zostanie zdemonopolizowany handel bronią. Wprowadzenie zakazu importu alkoholu jest wyłomem w systemie gospodarczym, jest krokiem w odwrotnym kierunku. Jest to jedyny artykuł, na który rząd wprowadził ten zakaz. Od 1 kwietnia wprowadziliśmy go bowiem na wódki czyste i spirytus, w lipcu zakaz objął wszystkie alkohole wysokogatunkowe i, jak to zostało już powiedziane w odpowiedzi rządu w tej sprawie, zamierzamy wprowadzić taki system, że utrzymamy całkowity zakaz importu wódek i spirytusów do końca tego roku. Jeśli zaś chodzi o alkohole gatunkowe, wprowadzimy kontyngenty, one już są wprowadzone, ale będą rozdzielone jedynie dla tych podmiotów gospodarczych, które gwarantują, że wywiążą się rzetelnie z obowiązków podatkowych. Pewnego importu ginu, whisky czy innych tego typu alkoholi trudno byłoby zupełnie pozbawić kraj, zakazać sprzedaży tego rodzaju alkoholu w kraju.</u>
          <u xml:id="u-163.9" who="#MarcinŚwięcicki">Jeszcze raz podkreślam, że jak po raz pierwszy zaproponowałem na KERM-ie w marcu tego roku wprowadzenie zakazu importu spirytusu i wódki, w czasie dyskusji ktoś może pół żartem, pół serio powiedział, że znowu przywracamy stalinowskie metody zakazu. Podkreślam, że jest to krok w odwrotnym kierunku od ogólnie przyjętego kierunku reform gospodarczych i że jest to jedyny artykuł, na który wprowadziliśmy zakaz, i to utrzymamy. Zmienimy ten system, już go zmieniliśmy w tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-163.10" who="#MarcinŚwięcicki">Sprawa statystyk celnych. Otóż w naszym kraju, inaczej niż w tych krajach, które mają zaawansowaną statystykę celną, jest ona rzeczywiście bardzo kiepska i nie rozróżnia poszczególnych towarów. Są ogólne wpływy celne, natomiast dokładnie nie wiadomo z czego one pochodzą. Na pewno jest to wielka luka, ale tak jak stwierdziłem w odpowiedzi, która została tutaj niektórym posłom już doręczona, w międzyczasie, na gorąco przygotowana — wymaga to komputeryzacji naszych służb celnych, przygotowania jednolitych dokumentów celnych, takich jakie obowiązują w tej chwili w Europie Zachodniej, w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej. Dopiero po wprowadzeniu tego systemu komputerowego będziemy na bieżąco dysponowali informacją, jakiego rodzaju artykuły są przywożone i jakiego rodzaju opłaty są z tym związane. Przy dotychczasowym stanie technicznym funkcjonowania urzędów celnych statystyka ta napływa z opóźnieniem, napływa w kategoriach zagregowanych. Informacja o alkoholu napływa na podstawie tego rodzaju sygnałów, jak posłowie czy prasa byli uprzejmi sygnalizować. Innych źródeł bezpośrednio różnicujących skalę i zakres tych wpływów, które by szybko informowały rząd, do tej pory ze względów technicznych po prostu nie mamy.</u>
          <u xml:id="u-163.11" who="#MarcinŚwięcicki">Kwestia raportu, w którym podana była bardzo niska na zeszły rok statystyka. W raporcie tym znalazła się ogólna liczba alkoholu, natomiast w przygotowanych materiałach jest podane, że jest to wielkość szacunkowa. W materiałach pisaliśmy wyraźnie, że to jest wielkość niepełna, ponieważ były to szacunki oczywiście bardzo nieprecyzyjne.</u>
          <u xml:id="u-163.12" who="#MarcinŚwięcicki">W pełni przyłączam się i w pełni popieram wniosek — chociaż w raporcie NIK nie znalazłem, dopiero w dzisiejszej wypowiedzi pana prezesa — żeby we wszystkich sprawach, w których zostały naruszone ustawy celne, ustawy podatkowej, wszcząć odpowiednie postępowania prokuratorskie. Izby skarbowe już dostały polecenia wyegzekwowania tych wszystkich podatków i dochodów, które nie zostały wpłacone do budżetu państwa, a były należne, i te dochody są jeszcze ściągalne. Nie jest tak, że jest to już niemożliwe. Mam też wykaz tych stu kilkudziesięciu spółek, które brylowały w tym imporcie alkoholu. W większości wypadków jest jednak tak, że przy tych spółkach są podane nazwiska osób, nazwy spółek i uważam, że do większości z nich uda się dotrzeć i znaleźć tych wszystkich udziałowców. Tak samo uda się sprawdzić, jakiego rodzaju podatki zostały ominięte i nie zapłacone. W pełni popieram wnioski, zresztą może sami na podstawie materiałów NIK przygotujemy takie wnioski, żeby w odpowiednich sprawach wkroczyły tutaj również nie tylko izby skarbowe, ale i prokuratura, bo wydaje mi się, że mogą być podejrzenia i w moim przekonaniu są podejrzenia, że w niektórych wypadkach powinien niewątpliwie wkroczyć prokurator.</u>
          <u xml:id="u-163.13" who="#MarcinŚwięcicki">Wyciągniemy również surowe konsekwencje wobec winnych pracowników. Jeśli badania wykryją jakieś naruszenia zasad funkcjonowania wśród pracowników służb celnych, czy jakichkolwiek innych, będą wyciągnięte surowe konsekwencje. Chciałem również poinformować, że ze względu na nie najlepszą współpracę ekonomiczną, właśnie dotyczącą analiz i inną, na mój wniosek w styczniu tego roku prezes Rady Ministrów odwołał ówczesnego prezesa Głównego Urzędu Ceł i powołał nowego. Premier przychylił się do mojej prośby i od 1 lutego jest nowy prezes Głównego Urzędu Ceł.</u>
          <u xml:id="u-163.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za udzielenie odpowiedzi na zgłoszone zapytania.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Waldemar Pawlak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#WaldemarPawlak">Waldemar Pawlak, PSL. Przepraszam, panie marszałku, ale trudno się ustrzec od komentarza. Pan minister powiada, że rząd nic o tym nie wiedział, nie mógł się przygotować, że rząd czekał na raport NIK. Panie Ministrze! Gazety o tym pisały, wystarczyło wejść do pierwszego lepszego sklepu żeby zobaczyć, jaka to jest skala zjawiska. Natomiast co do wielkości strat. Po zniszczeniu dokumentacji w listopadzie ubiegłego roku przez Główny Urząd Ceł może okaże się, że w ogóle żadnych strat, żadnego alkoholu nie było, a zdarzało się i tak, że w obrocie spożywczym pojawiał się alkohol do kuchenek turystycznych, oczywiście ładnie opakowany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#JózefZych">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Tragedia — bo można tak śmiało powiedzieć — afery alkoholowej polega przede wszystkim na tym, że przed chwilą tu na tej sali pan minister i inni wypowiadający się powoływali się na luki w prawie, na interpretacje, na vacatio legis — jednym słowem dowiedzieliśmy się, iż w tym wszystkim zawiniło prawo, gdy w tej sali, od początku mówimy również o tym, aby tworzyć należyte prawo. Powstaje dziś podstawowe pytanie, jak to się stało, że w sytuacji kiedy w 1989 roku osoby fizyczne sprowadziły 980 tysięcy litrów 100-procentowego alkoholu, a z dostępnych materiałów — bo chcę przypomnieć, że sprawa wzięła początek nie w komisji rolnictwa, ale wcześniej w Klubie Poselskim PSL, gdzie ujawniono pewne rzeczy, a potem również przeniesione zostały te sprawy na komisję rolnictwa, wynika, że często jedna osoba sprowadzała 10 tys. litrów, 50 tys. litrów alkoholu i w tym czasie minister finansów podejmuje interpretację, że jeżeli chodzi o sprowadzenie alkoholu przez osoby fizyczne w takiej ilości to jest to obrót niehandlowy.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#JózefZych">Ja rozumiem, Wysoka Izbo, że uchodzimy w świecie za tych, którzy piją dużo alkoholu. Ale czy 10 tys. litrów alkoholu przypisane jednemu Polakowi to jednak nie za dużo?</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-167.3" who="#JózefZych">Wydaje się, Wysoki Sejmie, że czas najwyższy, aby w ministerstwach wejrzeć w to, jak interpretuje się przepisy.</u>
          <u xml:id="u-167.4" who="#JózefZych">Proszę zauważyć — to przecież resort finansów gnębi każdego rzemieślnika jeżeli tylko nie zapłaci tysiąca, 10 tys., 100 tys. zł, a wtedy, kiedy jest sprawa tak istotna okazuje się tak dowolną i niedozwoloną interpretację.</u>
          <u xml:id="u-167.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#TadeuszFiszbach">Widzę kolejne trzy zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#TadeuszFiszbach">Prosiłbym o krótkie, zwięzłe wypowiedzi. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#JacekSzymanderski">Jacek Szymanderski — OKP. Chciałem zadać krótkie pytanie. Mianowicie tak wielka ilość alkoholu, o jakiej tutaj mówiono, musi być gdzieś położona, to — objętościowo rzecz biorąc — zajmuje dużo miejsca.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#komentarz">(Śmiech na sali)</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#JacekSzymanderski">Czy mógłbym zapytać pana prezesa NIK, w czyich magazynach został położony alkohol, który wciekł do Polski przez lukę w prawie celnym. Czyją powierzchnię magazynową użyto do przechowania tego alkoholu?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę według kolejności zgłoszeń. Proszę, panie pośle, a następnie pan poseł Jacek Soska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#WojciechJanicki">Wojciech Janicki — „Pax”. Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Tu mówi się przede wszystkim o skarbowo-prawnym aspekcie całej tej skandalicznej sprawy. Ona ma również bardzo poważny wymiar moralny, właśnie dlatego, że rzecz się dzieje w kraju, który w grudniu tu na tej sali ogłosiliśmy państwem prawnym. Została złamana ustawa o trzeźwości. Niedoskonała ustawa, ale obowiązująca. M.in. złamane zostały niemal wszystkie bariery ograniczające sprzedaż alkoholu. Alkohol sprzedawało się nielegalnie, ale oficjalnie na ulicach i na bazarach. I o ile administracja zadała sobie trud, żeby ze względów sanitarnych zlikwidować uliczny handel mięsem, to nie zadała sobie tego trudu, żeby zlikwidować uliczny handel wódką. Wreszcie wszystko to dzieje się przecież w kraju, który od dziesiątków lat walczy z uzależnieniem od alkoholu wielu tysięcy swoich obywateli, walczy z pijaństwem. A tutaj płynie nieprzerwana rzeka wódki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Jacek Soska, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#JacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem zauważyć, że nie wzięte były pod uwagę właśnie koszty społeczne tego wszystkiego. Koszty moralne rozpicia narodu i koszty, jakie poniosło rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#JacekSoska">Chcę przypomnieć, że niedawno, kilka lat temu karano bezwzględnie za produkcję własnego, czyli, jak można powiedzieć samogonnego alkoholu i za posiadanie nawet aparatury. Były to kary drastycznie wysokie. Teraz, gdy mamy rząd, jak minister powiedział o kierunku liberalnym, rozpijamy społeczeństwo prawnie. Słyszymy, że na skutek łamania prawa i w tworzeniu różnych szczelin jest możliwość osiągnięcia ogromnych zysków. Wystarczy powiedzieć, że jeżeli posłowie, członkowie rządu czy senatorowie brali udział w sprowadzaniu spirytusu, to oni celowo pewne rzeczy opóźniali — bo są na to dowody, że na komisji rolnictwa już od dłuższego czasu wyraźnie sygnalizowano potrzeby wprowadzenia zakazu sprowadzania alkoholu. I właśnie ci ludzie mieli wpływ na tworzenie tych luk i szczelin w prawie, żeby społeczeństwo się bogaciło.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#JacekSoska">Panie pośle Szymanderski, pyta pan, gdzie ten alkohol jest składowany — a proszę wejść w środowisko wiejskie — po garażach, po stodołach, nie trzeba tu prezesa NIK, i butelka wódki kosztuje 10–15 tys. zł. Szerzy się nagminnie pijaństwo, rozpijanie społeczeństwa, być może największe od czasów wojny. I to jest największa szkoda społeczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#StanisławStasiak">Poseł Stasiak — wiceprzewodniczący Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Dzisiaj mówimy tylko o alkoholu, ale chciałbym zwrócić uwagę że komisja rolnictwa od dawna zwracała uwagę na brak ochrony celnej polskiego rynku żywnościowego. I nadal przy tej okazji zwracamy na to uwagę. Bo to co się stało z alkoholem, dzieje się również z importem skór, wełny, owoców i warzyw, zboża — bo podobne magazyny mamy przed akcją skupową zapełnione w 1/3 lub 1/2 zbożem importowanym, a nawet mięsem z importu. Dlatego chciałbym powiedzieć, że jeżeli państwa EWG potrafią bronić swojego producenta, to dlaczego my nie stajemy się Europejczykami.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#JózefGutowski">Dziwię się postawom niektórych posłów, którzy bardzo, bardzo płaczą nad rozpijaniem naszego społeczeństwa. To dlaczego zezwalają na to, że w lokalu hotelu poselskiego jest czynny sklep-kiosk, w którym można nabyć alkohol, że czynne są restauracje i że są przypadki, gdy posłowie chodzą pijani.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski.).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#TadeuszFiszbach">Jeśli idzie o ostatnie sformułowanie, chciałbym ustrzec od takich posądzeń. Zbyt poważne to są sprawy, aby określać je w ten sposób. Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#MariaDmochowska">Panie Marszałku! Wniosek formalny. Naprawdę już w tej chwili nic więcej z tego tematu matu nie wyciśniemy. Czy nie byłoby dobrze, żebyśmy już przeszli do pracy nad dalszymi punktami porządku dziennego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#TadeuszFiszbach">Wniosek formalny poddaję pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#komentarz">(Głos z sali: A odpowiedzi?)</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam bardzo, ale odpowiedzi będą po przegłosowaniu tego wniosku formalnego o zakończenie debaty nad tym punktem. Proszę, pan poseł Andrzej Aumiller.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#AndrzejAumiller">Panie marszałku, zgłaszałem się jeszcze przed wnioskiem formalnym. Chciałem tylko dołożyć jedną rzecz — o ochronie naszego rynku, o cłach mówiliśmy wielokrotnie. Wczoraj w Poznaniu można było nabyć masło czeskie po 2600 zł za kostkę. Korzystając z okazji wystąpienia w sali sejmowej, bo tematy te poruszam też na komisji rolnictwa, ale ona jest za słaba, chcę powiedzieć, że trzeba też zacząć badać nie tylko wódkę, ale i inne artykuły z importu, które rozkładają nasze rolnictwo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#TadeuszFiszbach">Poddaję wniosek formalny pani poseł Marii Dmochowskiej pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za zamknięciem debaty na ten temat, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (135) Kto jest przeciw? (111) Kto się wstrzymał od głosowania? (28) Stwierdzam, że Sejm wniosek przyjął.</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#TadeuszFiszbach">Kończymy debatę na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-182.3" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie wysłuchamy odpowiedzi przedstawicieli rządu na dodatkowe pytania zgłoszone z sali przez panów posłów. Było to pytanie posła Jacka Szymanderskiego, gdzie przechowywano alkohol... — wprawdzie poseł Jacek Soska odpowiedział — ale czy mamy szerszą wiedzę na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-182.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-182.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie prezesie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#TadeuszHupałowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pan poseł pytał, w jakim magazynie, w czyich magazynach. No więc te olbrzymie ilości wódki nie były przechowywane w jednym czy w kilku magazynach. One były przewożone na teren całej Polski, przekazywane bądź bezpośrednio do sklepów, bądź na bazary. NIK-owcy ujawnili taki przypadek, że spirytus sprzedawano bezpośrednio z cysterny na bazarze, z tym, że właściciel cysterny nie miał naczyń, więc wlewał tylko do naczyń, które kupujący przynosili ze sobą. Tak że nie było takich obiektów, w których by przechowywano te olbrzymie ilości alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#TadeuszHupałowski">Natomiast jest kilkaset składów celnych. W okresie, kiedy opłacało się sprowadzać alkohol na składy celne, a był taki okres, zresztą później słusznie zniesiony przez ministra współpracy gospodarczej z zagranicą, towar przenosiło się na składy celne, ale z tych składów znowu wyjeżdżał on w różne strony Polski.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze udzieli odpowiedzi Tomasz Bartosiewicz — prezes Głównego Urzędu Ceł.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie prezesie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#TomaszBartoszewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym ustosunkować się do kilku pytań i kilku stwierdzeń, które padły na tej sali w' takim zakresie, w jakim dotyczą one kierowanego przeze mnie urzędu. W raporcie ustnym prezesa NIK stwierdzono m.in., że idąc za sugestią prezesa GUC, minister finansów wydał takie czy też inne przepisy. Przede wszystkim chciałbym wyjaśnić, że sprawa dotyczy okresu, w którym ja nie sprawowałem tej funkcji, jest to pierwsze wyjaśnienie, a po drugie, z raportu NIK z kontroli mojej instytucji przeze mnie podpisanego jednoznacznie wynika, iż nie można przypisać nawet mojemu poprzednikowi tego rodzaju winy. Kontroler NIK sformułował to w ten sposób, iż nie ma żadnych przesłanek, aby twierdzić, iż sugestia co do wyłączenia cudzoziemców spod podatku obrotowego wyszła właśnie z Głównego Urzędu Ceł. Jest to do zbadania w protokole z kontroli Głównego Urzędu Ceł.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#TomaszBartoszewicz">Następnie chciałbym również poinformować Wysoką Izbę o próbach z naszej strony przeciwdziałania fałszowaniu rachunków przez niektórych dostawców zagranicznych. Otóż skierowałem kilkanaście faktur, co do których mieliśmy podejrzenia, iż ceny w nich podane są zaniżone, do mojego zachodnioniemieckiego kolegi, prezesa Zarządu Ceł w RFN, pana Schmutzera. Było to 4 miesiące temu, do tej pory niestety nie otrzymałem odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-185.2" who="#TomaszBartoszewicz">Na sesji Rady Współpracy Celnej w Istambule, gdzie zapytałem wprost pana Schmutzera, kiedy można oczekiwać odpowiedzi, usłyszałem, że Zarząd Ceł RFN jest bardzo zajęty, ma bardzo wiele spraw do załatwienia z różnymi innymi krajami, nie tylko z Polską. Można było z tego pośrednio wyciągnąć wniosek, że byłyby to informacje niezbyt korzystne dla niektórych renomowanych firm Republiki Federalnej Niemiec i dlatego zapewne zarząd ceł RFN zwleka z poinformowaniem polskich władz, co do stanu faktycznego.</u>
          <u xml:id="u-185.3" who="#TomaszBartoszewicz">Chciałbym poinformować o tym Wysoką Izbę wskazując, że jednak administracja nie jest do końca bezczynna, tyle że nie wszystkie rzeczy jesteśmy w stanie ustalić w kraju. Potrzebna jest lepsza współpraca z naszymi partnerami zagranicznymi.</u>
          <u xml:id="u-185.4" who="#TomaszBartoszewicz">Chciałbym również poinformować, iż powołałem specjalny zespół kontrolny, który ma zbadać wszystkie nie do końca jeszcze do tej pory wyjaśnione przypadki związane z importem alkoholu wszędzie tam, gdzie mogły zachodzić nieprawidłowości w funkcjonowaniu służb celnych.</u>
          <u xml:id="u-185.5" who="#TomaszBartoszewicz">Wysoka Izba będzie poinformowana o wszelkich takich nieprawidłowościach, jeśli rzeczywiście zostaną one stwierdzone. Przy okazji chciałbym powiedzieć, że dotychczas dość istotnym utrudnieniem mojej działalności był brak przepisów umożliwiających zwalnianie z pracy pracowników mianowanych. Dopiero znana ustawa zmienia tę sytuację. Do tej pory nie można było pozbyć się dyrektora urzędu celnego nawet wówczas, gdy jego kwalifikacje w zdecydowany sposób odbiegały od wymogów. Proszę, aby Wysoka Izba zrozumiała również, z jakimi problemami muszą się stykać nowi kierownicy urzędów centralnych.</u>
          <u xml:id="u-185.6" who="#TomaszBartoszewicz">Przy okazji chciałbym również wyjaśnić kwestie braku statystyki, o której już wspominał minister Marcin Święcicki. Do chwili komputeryzacji administracji celnej, co ma nastąpić z pomocą Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, jest to rzecz niewykonalna. Mamy nadzieję, że komputery w urzędach celnych zostaną zainstalowane w przyszłym roku i wówczas w Polsce podobnie jak w innych krajach o gospodarce rynkowej właśnie administracja celna będzie sporządzała statystyki obrotu handlu zagranicznego. W tej chwili, przepraszam, ale ręcznie tego nie można, po prostu, robić. Niestety, za moich poprzedników administracja celna nie interesowała się sprawami ekonomicznymi, głównie koncentrując się, jak część posłów o tym doskonale wie, na wyłapywaniu nielegalnej literatury, a nie badaniu obrotów handlowych.</u>
          <u xml:id="u-185.7" who="#TomaszBartoszewicz">Proszę więc również Wysoką Izbę o wyrozumiałość.</u>
          <u xml:id="u-185.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#TadeuszFiszbach">Debata została zamknięta.</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#komentarz">(Poseł Kazimierz Ujazdowski: Mam do dyrektora dwa słowa...)</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#TadeuszFiszbach">Później, czy też teraz na sali obrad? Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#KazimierzUjazdowski">Dziękujemy panu prezesowi za informację. Jeśli można, ośmielam się poradzić, że należałoby zawiadomić prokuraturę Republiki Federalnej Niemiec o prawdopodobieństwie fałszerstwa dokumentów przesyłając im kopię tych rachunków, jak również można zawiadomić odpowiednie izby skarbowe w RFN, że istnieje możliwość szkody w podatkach na rzecz rządu RFN. To ich bardziej będzie interesowało niż tamtejszy urząd ceł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#TomaszBartoszewicz">Dziękuję, panie pośle. Mogę jedynie stwierdzić, że jako prezes Głównego Urzędu Ceł jestem jedynie władny przesłać te informacje do zarządu ceł RFN, natomiast w kompetencji mojego zachodnioniemieckiego kolegi jest skierować to do właściwego urzędu RFN. Ja nie mogę ingerować w wewnętrzne sprawy obcego państwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#KazimierzUjazdowski">W ramach pomocy prawnej może to zrobić generalny prokurator, bądź minister sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej. Dziękuję panu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#TadeuszFiszbach">Panie i Panowie Posłowie! Nasz stan wiedzy na ten temat jest taki, jak nam przedstawiono. Obok tego zapowiedziano kontynuację badań i cały szereg nowych postanowień. Jeśli chodzi o wniosek zgłoszony przez posła Ryszarda Brzuzego, Prezydium Sejmu wychodzi mu naprzeciw, i panie i panowie posłowie otrzymają materiały NIK możliwie szybko. Być może jeszcze w czasie obrad.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeśli chodzi o zgłoszone wnioski poseł Ryszard Bugaj wnioskował, aby odpowiedź na interpelację uznać za niewystarczającą i zwrócić się do rządu, aby w oparciu o materiały NIK udzielił wszechstronnej odpowiedzi na interpelację.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#TadeuszFiszbach">Ten wniosek jako pierwszy poddaję pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-192.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem wniosku zgłoszonego przez posła Ryszarda Bugaja, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (261) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (13) Wniosek zgłoszony przez posła Ryszarda Bugaja Wysoka Izba zaakceptowała.</u>
          <u xml:id="u-192.4" who="#TadeuszFiszbach">Kolejny wniosek zgłosił poseł Włodzimierz Cimoszewicz, tak?</u>
          <u xml:id="u-192.5" who="#TadeuszFiszbach">Prosiłbym o zarejestrowanie danych dotyczących poszczególnych głosowań. Wniosek posła Cimoszewicza dotyczy powołania komisji specjalnej Sejmu w celu zbadania omawianej przez nas sprawy, tak? Kolejno był jeszcze wniosek posła Jerzego Dowgwiłłowicza, aby komisja rolnicza nad tą sprawą pracowała i wykorzystując materiały NIK, wyniki badań przedstawiła Sejmowi. Chyba że pan poseł wycofa wniosek. Ale głosujmy kolejno.</u>
          <u xml:id="u-192.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-192.7" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania wniosku posła Włodzimierza Cimoszewicza o powołanie Komisji Nadzwyczajnej do zbadania sprawy importu alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-192.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tego wniosku? (191)</u>
          <u xml:id="u-192.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (25)</u>
          <u xml:id="u-192.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (59)</u>
          <u xml:id="u-192.11" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm wniosek przyjął.</u>
          <u xml:id="u-192.12" who="#TadeuszFiszbach">Trzeci wniosek — posła Jerzego Dowgwiłłowicza. Proszę powtórzyć swój wniosek, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#JerzyDowgwiłłowicz">Wycofuję się z tego wniosku i myślę, że Wysoka Izba ustosunkuje się do kwestii powołania komisji specjalnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#TadeuszFiszbach">To wszystko, jeśli chodzi o tę sprawę. Zajęliśmy stanowisko takie, jak to zostało przedstawione w głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy obecnie do rozpatrzenia odpowiedzi na zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Stefan Bieliński zapytuje w sprawie uchylenia w ustawie z dnia 16.12.1972 r. o podatku dochodowym przepisu art. 6 ust. 9, który daje swobodę dochodzenia bliżej nieokreślonych przychodów i zasobów materialnych i stanowi podważenie wolności osobistej obywateli.</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#StefanBieliński">W ustawie z 6 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym, tekst jednolity ogłoszony w Dzienniku Ustaw nr 27 poz. 147 z 15 maja 1989 r., art. 6 ust. 9 stanowi: wysokość przychodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach ustala się przyjmując za podstawę sumę poniesionych w roku podatkowym wydatków i wartość zgromadzonych w tym roku zasobów finansowych nie znajdujących pokrycia w już opodatkowanych bądź wolnych od opodatkowania źródłach przychodów i w posiadanych przedtem zasobach majątkowych.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#StefanBieliński">Przepis ten wywodzący się z dawnych stalinowskich czasów, które opierając ocenę działania obywateli na podejrzliwości w odniesieniu do rzetelności ich poczynań daje całkowitą swobodę dochodzenia bliżej nieokreślonych przychodów i zasobów materialnych i stanowi podważenie wolności osobistej obywateli. Ci bowiem, będąc zobowiązani do należytego rozliczania się z organami finansowymi ze swych przychodów dla opracowania należnych podatków, nie mają być narażeni na domniemanie nieujawnionych źródeł dochodów i ocen ich stanu posiadania po znamionach zewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#StefanBieliński">Pragnę tylko dodać, że w aktualnej sytuacji, w momencie tworzenia podstaw prawnych prywatyzacji ma to ogromne znaczenie, stworzy dobry klimat dla uruchomienia polskiego kapitału.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#StefanBieliński">Chciałbym przeto zapytać pana ministra, kiedy zostanie uchylony ten antyobywatelski przepis?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o wypowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów, pana Jerzego Napiórkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#JerzyNapiórkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Chyba mam ułatwione zadanie wypowiadając się na ten temat po dyskusji, jaka miała miejsce przed chwilą. Powstaje zatem pytanie, czy istnienie tego typu przepisu jest potrzebne w ustawodawstwie podatkowym, czy jest niepotrzebne?</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#JerzyNapiórkowski">Otóż chcę powiedzieć, że w ustawodawstwie podatkowym określone są źródła dochodów. Każdy rodzaj działalności podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, podatkiem od wynagrodzeń, podatkiem wyrównawczym czy też pewne przychody czy zasoby majątkowe pochodzące ze spadków czy darowizn są opodatkowane tym właśnie podatkiem. W przepisach podatkowych także bardzo precyzyjnie określa się, co jest wolne od opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#JerzyNapiórkowski">A zatem przychody pochodzące z opodatkowanych bądź wolnych od opodatkowania źródeł uważa się za ujawnione źródła. Natomiast w każdym społeczeństwie zdarzają się również i takie wypadki, że ktoś ukrywa rzeczywiste dochody, nie ujawnia ich, i dochody te nie są opodatkowane, natomiast po jakimś czasie prowadzenia tego typu procederu może ktoś uzyskać bardzo duże zasoby majątkowe. I wówczas te właśnie zasoby są podstawą dla organów podatkowych do określenia, że osoba ta nie ujawniała wszystkich dochodów i w związku z tym uszczuplała należne budżetowi państwa kwoty.</u>
          <u xml:id="u-197.3" who="#JerzyNapiórkowski">Ja rozumiem, że w tej chwili rzeczywiście jest jakaś potrzeba, ponieważ mówimy o prywatyzacji, o tym, że chcemy w sposób dynamiczny rozwijać naszą gospodarkę, chcemy także uaktywnić posiadane przez społeczeństwo zasoby. Być może tego typu wniosek mógłby być rozpatrzony przy okazji, kiedy Wysoka Izba będzie rozpatrywać nowe propozycje, które niebawem chyba rząd przedłoży w zakresie nowego podatku od dochodów osobistych ludności. W ramach tych rozwiązań będziemy chcieli, aby ten wniosek został rozpatrzony.</u>
          <u xml:id="u-197.4" who="#JerzyNapiórkowski">Jeżeli Wysoka Izba dojdzie do wniosku, że tego typu przepis nie jest potrzebny w ustawodawstwie podatkowym, wówczas zostanie on wykreślony. Natomiast zdaniem rządu dla bezpieczeństwa, dla zachowania pewnej sprawiedliwości społecznej, zapewnienia równego traktowania wszystkich obywateli względem prawa podatkowego wydaje się, że taki przepis powinien być zachowany w ustawodawstwie podatkowym.</u>
          <u xml:id="u-197.5" who="#JerzyNapiórkowski">I jeszcze tutaj przewijała się jak gdyby taka nutka o wprowadzeniu pewnej amnestii. To są dwie różne sprawy. Pierwsza sprawa to czy można byłoby z jakąś datą powiedzieć, że jeżeli do określonej daty wszyscy ujawnią posiadane dochody, to nie będą potem pociągani do odpowiedzialności, nie będą musieli z tego tytułu zapłacić podatku. Ale tak jak każda amnestia, tak i w tym wypadku ta amnestia może być stosowana tylko do tych stanów faktycznych, które zaistniały przed wprowadzeniem amnestii, natomiast trudno jest wyobrazić sobie, ażeby taka amnestia istniała także w stosunku do stanów zaistniałych po i dlatego enigmatyczna jest moja wypowiedź na ten temat w dniu dzisiejszym, ale z punktu widzenia rządu konieczne jest istnienie wśród przepisów podatkowych również takiego przepisu, na podstawie którego można by było wymierzyć podatek kierując się jedynie posiadanymi zasobami majątkowymi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy pan poseł ma dodatkowe zapytanie? Tak? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#StefanBieliński">Nie jestem oczywiście usatysfakcjonowany odpowiedzią, ale to chyba jest różnica punktów widzenia. Natomiast chciałem podziękować panu ministrowi za tę nutkę, którą był uprzejmy podchwycić, bo było moją intencją, żeby tworzyć dobry klimat w okresie wchodzenia w prywatyzację. Myślę, że poszukamy wspólnego rozwiązania w tworzącym się nowym prawie podatkowym i cieszę się, że pan minister zapowiedział, że trzeba coś z tym przepisem zrobić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#TadeuszFiszbach">Pozostałe dwa zapytania przeniesiemy na następne posiedzenie Sejmu. Komunikatów tym razem nie ma.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam półgodzinną przerwę do godz. 18.20.</u>
          <u xml:id="u-200.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min 50 do godz. 18 min 25).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy budżetowej na rok 1990 (druk nr 480).</u>
          <u xml:id="u-201.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów pana Andrzeja Podsiadło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#AndrzejPodsiadło">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przedłożony projekt korekty ustawy budżetowej w części dotyczącej sądownictwa sprowadza się właściwie do dwóch tylko spraw, zwiększenia zatrudnienia w sądownictwie o 3 tys. etatów, w tym tysiąc etatów sędziowskich i 2 tys. etatów administracyjnych oraz zwiększenia zarówno dochodów, jak i wydatków w części 36 budżetu centralnego na sumę 74 716 200 tys. złotych. Proponowane zmiany są konsekwencją sytuacji w sądownictwie, na którą zwracały uwagę sejmowe Komisje Sprawiedliwości i Ustawodawcza w uchwale z 22 maja br.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#AndrzejPodsiadło">Rosnący wpływ spraw sądowych przy nie zmienionym limitowanym zatrudnieniu spowodował, że liczba spraw nie rozpoznanych na koniec roku 1989 wyniosła 380 tys., a obecnie przekracza 400 tys.</u>
          <u xml:id="u-202.2" who="#AndrzejPodsiadło">Wysoki Sejm poszerzał i nadal poszerza kompetencje sądowe, m.in. o odwołanie od orzecznictwa kolegiów ds. wykroczeń, rozpatrywanie roszczeń związanych z nabyciem mienia komunalnego. Wkrótce można się spodziewać sądowych waloryzacji zobowiązań w związku z nowelizacją prawa cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-202.3" who="#AndrzejPodsiadło">Pragnę podkreślić, że sądownictwo powszechne mimo dużego wysiłku i wzrostu liczby rozpatrywanych spraw — w I półroczu o ponad 30% w stosunku do roku ubiegłego — nie zdołało zahamować wzrostu liczby spraw nie rozpatrzonych. Sejmowe Komisje Sprawiedliwości i Ustawodawcza po rozpatrzeniu tej sytuacji sformułowały opinię skierowaną do prezesa Rady Ministrów o potrzebie zwiększenia zatrudnienia w sądownictwie o 3 tys. etatów.</u>
          <u xml:id="u-202.4" who="#AndrzejPodsiadło">Mając powyższe na uwadze Rada Ministrów przedstawia Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy korygujący budżet z prośbą o jej uchwalenie. Skutki finansowe niezbędnego zwiększenia zatrudnienia w sądownictwie zostaną pokryte przez samo sądownictwo, które rozpatrując większą ilość spraw zwiększy wpływy budżetowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa w tej sprawie chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-203.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował projekt ustawy o zmianie ustawy budżetowej na rok 1990 do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Sprawiedliwości i Komisji Ustawodawczej do rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-203.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-203.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-203.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie z przebiegu prac Komisji Nadzwyczajnej do spraw przeanalizowania i oceny działalności poprzedniego rządu (druk nr 475).</u>
          <u xml:id="u-203.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę Komisji Nadzwyczajnej pana Bohdana Osińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#BohdanOsiński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Komisja Nadzwyczajna do spraw przeanalizowania i oceny działalności ustępującego rządu zakończyła swe prace 18 lipca br. po wielu miesiącach działalności. Złośliwi nie bez racji zauważają, że praca naszej komisji przeciągnęła się na okres dłuższy, niż trwała działalność poprzedniego rządu. Prace nasze były przerywane parokrotnie na skutek pilnych prac, takich jak pakiet ustaw gospodarczych, czy projekt ustawy budżetowej, a ostatnio projekty ustaw związanych z prywatyzacją.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#BohdanOsiński">Dalszym zastrzeżeniem do prac naszej komisji jest to, że prace te nie objęły kompleksowej oceny działalności poprzedniego rządu, a jedynie ocenę niektórych aspektów jego działalności. Zakres prac został przez nas ustalony głównie na podstawie wypowiedzi, jakie miały miejsce w czasie debaty sejmowej, w wyniku której powołano naszą komisję, oraz przekazywanych nam materiałów przez poszczególne organizacje i osoby prywatne.</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#BohdanOsiński">Tym niemniej, mimo rozpatrywania praktycznie tylko faktów obciążających poprzedni rząd, staraliśmy się w naszej ocenie, obok działań negatywnych, podać również pozytywne, jak choćby podjęcie próby modernizacji systemu społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#BohdanOsiński">Przedłużenie się prac naszej komisji nastąpiło również z uwagi na konieczność uzyskania niezbędnych materiałów dowodowych oraz szeregu specjalistycznych ekspertyz, w tym ekspertyzy prawnej ustalającej zakres odpowiedzialności konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-204.4" who="#BohdanOsiński">W Polsce, jak dotychczas, postępowanie w sprawie odpowiedzialności konstytucyjnej miało miejsce dwukrotnie. Raz w okresie międzywojennym, a drugi raz w pierwszej połowie lat 80. W obu tych przypadkach postępowanie nie zakończyło się orzeczeniem końcowym właściwego organu.</u>
          <u xml:id="u-204.5" who="#BohdanOsiński">Jak państwo wiecie, do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu mogą zostać pociągnięci: prezydent, członkowie rządu, prezes NIK, prezes NBP oraz kierownicy urzędów centralnych. Podstawą pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej może być czyn stanowiący takie naruszenie Konstytucji lub ustaw, który nie jest przestępstwem, a został popełniony w zakresie urzędowania obwinionego lub w związku z zajmowanym przez niego stanowiskiem i ma charakter zawiniony, umyślny lub nieumyślny. Sformułowanie to podaje art. 1 ust. 3 ustawy o Trybunale Stanu.</u>
          <u xml:id="u-204.6" who="#BohdanOsiński">Przechodząc obecnie do części szczegółowej będę referował poszczególne zagadnienia, zgodnie z przebiegiem prac naszej komisji. Stanowisko w sprawie przekroczenia dopuszczalnego deficytu budżetu państwa oraz likwidacji Stoczni im. Lenina w Gdańsku otrzymaliście państwo na początku br. wraz z pismem przewodnim z 24 stycznia 1990 r., natomiast druk nr 475 dostarczony Wysokiej Izbie w ubiegłym tygodniu zawiera sprawę likwidacji Kombinatu Rolno-Przemysłowego „Igloopol” w Dębicy, decyzję byłego marszałka Sejmu o sprzedaży samochodów posłom IX kadencji oraz projekt uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie oceny niektórych aspektów działalności rządu Mieczysława Rakowskiego.</u>
          <u xml:id="u-204.7" who="#BohdanOsiński">Jednocześnie informuję Wysoką Izbę, że w niniejszym sprawozdaniu nie będą omawiane te zarzuty wysuwane w stosunku do poprzedniego rządu, które nie zostały udokumentowane. Nie będą również omawiane wyniki badania stenogramów z obrad Rady Ministrów oraz Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, gdyż nie wniosły one nowych elementów do tych zagadnień, które były rozpatrywane przez naszą komisję. Ponieważ decyzję sprzedaży samochodów posłom IX kadencji podjął były marszałek Sejmu, a nie rząd, poprzestajemy na załączonym na piśmie naszym stanowisku w tej sprawie (druk nr 475) i nie będziemy się wypowiadać na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-204.8" who="#BohdanOsiński">Obecnie odczytam krótką notatkę dotyczącą udziału członków byłego rządu w spółkach.</u>
          <u xml:id="u-204.9" who="#BohdanOsiński">Komisja Nadzwyczajna do spraw przeanalizowania i oceny ustępującego rządu zwróciła się do przeszło 100 osób, członków byłego rządu, w tym również podsekretarzy stanu, z prośbą o poinformowanie komisji, czy byli oni w okresie pełnienia urzędu udziałowcami lub członkami władz spółek i organizacji gospodarczych. Równocześnie zwrócono się do szefa Urzędu Rady Ministrów w sprawie udziału kadry kierowniczej ministerstw i urzędów centralnych w spółkach i organizacjach gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-204.10" who="#BohdanOsiński">Do komisji wpłynęło 95 odpowiedzi. 90 respondentów udzieliło odpowiedzi, iż nigdy nie byli i nie są udziałowcami ani członkami władz spółek z udziałem podmiotów gospodarczych. Tylko dwie osoby — sekretarz stanu z Ministerstwa Finansów Wincenty Lewandowski oraz podsekretarz stanu z ministerstwa rolnictwa, Edward Brzostowski potwierdzili w odpowiedzi swój udział w spółkach. Paru wiceministrów poinformowało, że pełnili funkcje w radach nadzorczych spółek społecznie, bez uzyskiwania jakichkolwiek uposażeń.</u>
          <u xml:id="u-204.11" who="#BohdanOsiński">Stanowisko w sprawie przekroczenia dopuszczalnego deficytu budżetu państwa przyjęte przez komisję w dniu 6 grudnia 1989 r. jest bardzo krytyczne. Z pewnością część z państwa nie ma przed oczyma tego opracowania, pozwolę sobie zatem odczytać trzy ostatnie jego punkty, ponieważ wynikiem naszej pracy powinny być także wnioski, które by pozwoliły na uniknięcie błędów w bieżącej pracy Sejmu i rządu.</u>
          <u xml:id="u-204.12" who="#BohdanOsiński">Punkty te brzmią:</u>
          <u xml:id="u-204.13" who="#BohdanOsiński">Jedną z przyczyn popełnionych błędów było lekceważenie profesjonalnej krytyki oraz unikanie zasięgania opinii gremiów doradczych. Rząd podejmując bardzo daleko idące zmiany systemu funkcjonowania, nie zasięgnął ani razu opinii Komisji do spraw Reformy Gospodarczej. Okoliczność tę, przy ocenie działania rządu, uznać należy za obciążającą.</u>
          <u xml:id="u-204.14" who="#BohdanOsiński">W celu zmniejszenia w przyszłości prawdopodobieństwa błędów w polityce gospodarczej konieczne jest jednoznaczne określenie zakres odpowiedzialności poszczególnych ogniw rządu za podejmowanie decyzji. Pilna jest nowelizacja ustaw, gwarantująca jednoznaczną odpowiedzialność ministra finansów za gospodarkę budżetową oraz zorganizowanie systemu bieżącej oceny sytuacji budżetu.</u>
          <u xml:id="u-204.15" who="#BohdanOsiński">Brak takiego systemu jest faktem niedopuszczalnym. Ponadto byłoby rzeczą pożądaną powołanie Rady Ekonomicznej składającej się z przedstawicieli nauki, o różnej orientacji teoretycznej oraz z praktyków. Rada ta powinna rozpatrywać wszystkie ważniejsze projekty i oceniać sytuację. Jej stanowisko nie byłoby wiążące dla rządu i Sejmu, ale instytucje te oraz opinia publiczna byłyby o nich informowane.</u>
          <u xml:id="u-204.16" who="#BohdanOsiński">Proszę gorąco panie i panów posłów oraz członków rządu o rozważenie zawartych w wyżej wymienionych punktach propozycji.</u>
          <u xml:id="u-204.17" who="#BohdanOsiński">Stanowisko komisji Nadzwyczajnej do spraw przeanalizowania i oceny działalności ustępującego rządu w sprawie likwidacji Stoczni im. Lenina w Gdańsku zostało przyjęte w dniu 13 grudnia 1989 r. Na posiedzeniu tym ustalono, że przedstawimy Wysokiej Izbie wniosek o przekazanie do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej rozważenia odpowiedzialności niektórych członków poprzedniego rządu za podjęcie decyzji o likwidacji Stoczni Gdańskiej. Tak radykalny wniosek komisja nasza podjęła w rezultacie przestudiowania wielu dokumentów i ekspertyz jak również na podstawie wizji lokalnej Stoczni Gdańskiej. Komisja podjęła ten wniosek 10 głosami, przy 3 przeciwnych i 2 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-204.18" who="#BohdanOsiński">Nie będę motywował stanowiska komisji w sprawie likwidacji stoczni, gdyż przedstawiliśmy je państwu na piśmie. Jest ono zawarte w punkcie 4 projektu ustawy załączonej do druku nr 475, a dokładniejsze omówienie załączone było do pisma z 24 stycznia bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-204.19" who="#BohdanOsiński">Ostatnia sprawa, która pozostała jeszcze do omówienia — to zagadnienie tak zwanych spółek nomenklaturowych. Komisja nasza uznała te spółki za patologiczną formę organizacji gospodarczych. Zagadnienie to jest omówione w punkcie 3 wspomnianego projektu uchwały. Do druku nr 475 załączone jest również stanowisko komisji w sprawie likwidacji Kombinatu Rolno-Przemysłowego „Igloopol” w Dębicy i utworzenia Zjednoczonych Zakładów Rolnych, Przemysłowych i Handlowych „Igloopol” SA w Dębicy. Należy stwierdzić, że przy tworzeniu spółki akcyjnej „Igloopol” popełniono nie więcej nieprawidłowości niż przy tworzeniu innych spółek nomenklaturowych. Sprawą „Igloopolu” komisja zajęła się dlatego szczegółowo, gdyż jest to kombinat o wielkim potencjale produkcyjnym zatrudniającym ponad 30 tysięcy pracowników, a więc i straty skarbu państwa są proporcjonalnie większe.</u>
          <u xml:id="u-204.20" who="#BohdanOsiński">Komisja uznała, że odpowiedzialnym za powstałe nieprawidłowości przy przekształceniu kombinatu w spółkę akcyjną jest były minister rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej. W wyniku głosowania komisja nie stawia wniosku o przekazanie wyżej wymienionej sprawy do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, bowiem za postawieniem takiego wniosku głosowało jedynie 6 osób, przeciw 5, a 4 członków komisji wstrzymało się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-204.21" who="#BohdanOsiński">Pani Marszałek! Starałem się moje wystąpienie możliwie skrócić, ale jeżeli panie i panowie posłowie będą chcieli zapoznać się z jakimiś szczegółami dotyczącymi zagadnień opracowywanych przez naszą komisję, postaram się na nie wyczerpująco odpowiedzieć, gdyż komisja nasza dysponuje obszernymi materiałami.</u>
          <u xml:id="u-204.22" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję nad przedstawionym sprawozdaniem.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#KazimierzUjazdowski">Bardzo przepraszam, ale mam dwie prośby do pana posła sprawozdawcy, które może spowodują skrócenie dyskusji. Jeśli można, to te prośby przedstawię.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#KazimierzUjazdowski">Naszą uchwałę o powołaniu komisji rozumiałem w ten sposób, że zbada ona całokształt działalności poprzedniego rządu. Jeżeli się nie przesłyszałem, to pan poseł powiedział, że komisja postanowiła zbadać niektóre wybrane zagadnienia. Tak to zrozumiałem. Pytam więc — czy zbadała całość, czy wybrała pewne grupy zagadnień. W ten sposób łatwiej można będzie jakoś określić naszą dyskusję. Jeżeli komisja wybrała tylko pewne grupy, to dlaczego nie została wykonana uchwała Sejmu?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Może pan poseł będzie uprzejmy odpowiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#BohdanOsiński">Proszę Państwa! Na pewno sprawa jest dyskusyjna, ale wszyscy, którzy są na tej sali chyba się świetnie orientują, że gdyby komisja miała wykonać zadanie takie, jak kolega Kazimierz Ujazdowski nam proponuje, to musiałaby powołać bardzo wiele zespołów, każde ministerstwo musiałoby być przecież badane i to by była rzeczywiście praca absolutnie niemożliwa do wykonania przez komisję. To musiałby być wielki zespół ekspertów pracujący bez przerwy przez wiele miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#BohdanOsiński">Na podstawie sejmowej dyskusji, którą pamiętam dość dokładnie, ustaliliśmy, że nie dyskutujemy na temat tego, w jakiej mierze ten rząd dobrze działał, a w jakiej nie, zresztą skutki działalności poszczególnych rządów czasem owocują dopiero po długim okresie czasu. Dlatego pracę naszą zawęziliśmy, jak podałem, do tych zagadnień, które interesowały szczególnie Wysoką Izbę, i do materiałów, które wpływały do naszej komisji od osób i instytucji zgłaszających zastrzeżenia. Tak jak wspomniałem, rozpatrzyliśmy wiele materiałów, z tego wybraliśmy i podałem państwu tylko te wyniki, które mówią o zasadniczych niedociągnięciach czy winie poprzedniego rządu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#KazimierzUjazdowski">Chciałbym zwrócić uwagę, że to nie jest moja osobista sprawa, tylko prosiłbym, aby pan poseł przeczytał naszą uchwałę, na mocy której powstała ta komisja. To jest, podkreślam, kwestia podporządkowania się uchwale.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł ma przy sobie uchwałę? Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#RyszardBugaj">Ryszard Bugaj. Byłem przewodniczącym tej komisji, a może nadal jestem, skoro nie została ona rozwiązana formalnie. Otóż pierwszą z rzeczy, którą komisja nasza musiała rozważyć, jest jak gdyby granica problematyki i umocowania, jakie uzyskała od Izby. Zdawaliśmy sobie oczywiście sprawę z kontekstu, w jakim powołana została Komisja Nadzwyczajna. Pragnę panu posłowi Ujazdowskiemu przypomnieć ten kontekst. Był to kontekst dyskusji nad sytuacją gospodarczą i uwarunkowaniami tej sytuacji. Komisja nasza w sposób oczywisty nie miała żadnej możliwości zajęcia się tym, co określać można jako całokształt działalności rządu. Na przykład nie miała i nie mogła zająć się problematyką polityki zagranicznej, nie miała możliwości zajmować się takimi problemami, jak np. polityka w zakresie zdrowia, polityka w stosunku do Kościoła, etc. etc.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#RyszardBugaj">Do komisji były zgłaszane niektóre problemy, które wyraźnie wykraczały poza krąg problematyki gospodarczej i uwarunkowań tej problematyki gospodarczej. Do takich problemów, które zostały do komisji zgłoszone, należała np. sprawa załatwienia przez rząd Mieczysława Rakowskiego rozgraniczenia wód terytorialnych w rejonie Szczecina.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#RyszardBugaj">Komisja nasza uznała, że nie może podjąć tak szerokiego zakresu spraw. Jest oczywiście decyzją Izby, czy uzna taki zakres pracy komisji. Dla mnie nie ulega wątpliwości, że mogliśmy albo skoncentrować się na pewnych sprawach i te wyjaśnić możliwie szczegółowo i konkretnie, albo nie wykonać w ogóle naszej pracy. Gdybyśmy bowiem próbowali podjąć cały krąg tych problemów, natychmiast spotkalibyśmy się z zarzutem, że nie zbadaliśmy żadnego z nich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#KazimierzUjazdowski">Rozumiem, że pan poseł Ryszard Bugaj przedstawił ustnie naszą uchwałę, o którą prosiłem, bo nie otrzymałem i nie usłyszeliśmy tekstu uchwały. Doskonale rozumiem, że nie możemy się zatrzymywać nad problematyką, powiedzmy — międzynarodową, ale wyczytałem w sprawozdaniu budżetowym, które będzie w tej sesji poddawane pod rozwagę Wysokiej Izbie, że np. Komitet do spraw Młodzieży i Kultury Fizycznej dwukrotnie przekroczył wydatki w stosunku do budżetu. I to jest już ściśle gospodarczy temat. Tylko dlatego o tym mówię, że ta kwestia jest dla mnie oczywista. Komisja się tym jednak nie interesowała. Powiedzmy więc sobie wyraźnie, że interesowała się tylko wybranymi zagadnieniami, a nie całokształtem gospodarczych spraw kraju.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Tak jest powiedziane w uchwale komisji, nad którą Wysoka Izba będzie właśnie dyskutować.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, do głosu jest w tej chwili zapisanych 8 mówców.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Bogdana Łukasiewicza z PSL, a następnie panią poseł Barbarę Blidę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Niech się koleżanki i koledzy posłowie nie przestraszą tym plikiem dokumentów, ale wziąłem go po prostu w celach pomocniczych.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#BogdanŁukasiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jestem członkiem Komisji Nadzwyczajnej głosującym przeciwko treści projektu uchwały Sejmu w sprawie oceny niektórych aspektów działalności rządu Mieczysława Rakowskiego.</u>
          <u xml:id="u-218.2" who="#BogdanŁukasiewicz">Muszę stwierdzić, że byłem radykalnie nastawiony do działań tego rządu, szczególnie jeśli chodzi o przekroczenie ustawy budżetowej. Lecz w trakcie posiedzeń komisji, po zapoznaniu się z dużą ilością materiałów i wypowiedziami byłych członków rządu nastąpiło złagodzenie mojej pierwszej oceny tego rządu.</u>
          <u xml:id="u-218.3" who="#BogdanŁukasiewicz">W trakcie kilkumiesięcznej pracy w komisji wystąpiły dodatkowe elementy pozwalające na nowo i porównawczo spojrzeć na poczynania rządu Mieczysława Rakowskiego. Dziś problemy społeczne i gospodarcze, przed którymi' Stoimy w procesie prywatyzacji, wydają się nie przystawać do tego co ocenialiśmy i co stanowi sedno zarzutów w stosunku do poprzedniego rządu. Dodatkowo moje radykalne spojrzenie złamała tzw. afera alkoholowa, która przyniosła działania na szkodę państwa w wyniku niedopilnowania jego interesów.</u>
          <u xml:id="u-218.4" who="#BogdanŁukasiewicz">Także strona polityczna oceny rządu Mieczysława Rakowskiego neutralizowana jest przez negatywne działania obecnego rządu, czego dowodem są rozliczenia personalne, nagonka na ludzi, dokonywanie wielu przesunięć personalnych i obsada stanowisk ludźmi niekompetentnymi, przynoszącymi szkodę procesowi reform.</u>
          <u xml:id="u-218.5" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo, mając po jednej stronie do dyspozycji za miarę działalność obecnego rządu, który nie bardzo chce się poddać ocenie, a po drugiej stronie rząd Mieczysława Rakowskiego, postaram się krótko zanalizować przedmiot naszych dociekań.</u>
          <u xml:id="u-218.6" who="#BogdanŁukasiewicz">Odnośnie do pkt. 1. Trzeba pamiętać, że rząd Mieczysława Rakowskiego został powołany 14 października 1988 roku, co postawiło go wobec braku dostatecznej ilości czasu dla przygotowania założeń i rozwiązań systemowych w gospodarce na 1989 rok. Jednocześnie władze polityczne, jak i społeczeństwo dojrzewały do głębokich zmian gospodarczych i takich zmian oczekiwały. Dlatego odważna reforma systemu podatkowego i odchodzenie od nadmiernego fiskalizmu były na czasie i trudno dziś rozstrzygnąć o karze, czy oskarżać były rząd o niekompetencje w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-218.7" who="#BogdanŁukasiewicz">Rozwiązania bieżącego roku, w tym dywidenda — szatański wymysł gabinetowych ekonomistów i lichwiarska opłata za kredyt zastępująca wpływy podatkowe wyssała siły witalne gospodarki w stopniu daleko większym niż rozwiązania 1989 roku. W moim głębokim przekonaniu, rząd Mieczysława Rakowskiego ponosi winę za przekroczenia budżetowe w I półroczu tylko z formalnego punktu widzenia, są one w pewnym stopniu usprawiedliwione pustym okresem, w którym brak było parlamentu, do którego można było się zwrócić z wnioskiem o korektę.</u>
          <u xml:id="u-218.8" who="#BogdanŁukasiewicz">Wizja rozwoju gospodarczego na najbliższe 3 lata skonstruowana przez rząd Mieczysława Rakowskiego pt. „Założenia programu gospodarczego do 1992 roku” przyjęta 17 lipca 1989 roku jest de facto realizowana przez obecny rząd. Tyle tylko, że w radykalnej, skondensowanej postaci, bez żadnych zabezpieczeń pt. „Program stabilizacyjny”. Istnieje tutaj duże podejrzenie plagiatu. Jest to...</u>
          <u xml:id="u-218.9" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-218.10" who="#BogdanŁukasiewicz">... materiał przyjęty przez Radę Ministrów i radziłbym wszystkim posłom zapoznać się z nim i porównać z programem stabilizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-218.11" who="#BogdanŁukasiewicz">Trzyletni okres programu stabilizacyjnego wydaje się bardziej realny niż obecny realizowany w karkołomny sposób.</u>
          <u xml:id="u-218.12" who="#BogdanŁukasiewicz">W trakcie analizy poszczególnych tematów z zakresu kontroli nasunęły się wnioski wypływające z pracy rządu. I tak: brak jest wyraźnego rozgraniczenia kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych członków rządu i organów rządu — szczególnie dotyczy to ministra finansów, który realizuje zlecenia kolegialnego KERM-u, rządu i często premiera. Wydaje się, że trzeba wyraźnie określić kompetencje poszczególnych organów, dając ministrowi finansów prawo veta w stosunku do decyzji organów naruszających ustawę budżetową.</u>
          <u xml:id="u-218.13" who="#BogdanŁukasiewicz">Obecny rząd nie naruszył ustawy budżetowej, ponieważ zadbał o to i otrzymał daleko idące kompetencje w tym zakresie. Właściwie może robić w budżecie dowolne zmiany.</u>
          <u xml:id="u-218.14" who="#BogdanŁukasiewicz">W stosunku do pkt. 2, str. 2 projektu uchwały można go określić jako demagogiczny, zawierający wiele stwierdzeń, z którymi trudno nawet walczyć i lepiej zastąpić go uwagami i wnioskami dotyczącymi zmian w ustawie o Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-218.15" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Pkt 3. Ustawa o działalności gospodarczej i nie nadążający za reformą strukturalną system ekonomiczno-finansowy przedsiębiorstw państwowych, szczególnie w zakresie podatków, w tym ograniczeń płacowych, doprowadziły do powstania szeregu spółek prawa handlowego omijających bariery płacowe. Dodatkowy cień na proces powstania spółek kładła wycena aportów wnoszonych do spółek i dotyczy to głównie tych spółek, w których występują osoby fizyczne lub podmioty zagraniczne, dla których zaniżenie wartości aportów stanowiło często dużą korzyść. Komisja badała zjawiska na różnych poziomach zarządzania, uzyskując informację także na szczeblu wojewódzkim i jest to temat dostatecznie rozpoznany. Do tej grupy zaliczono także „Igloopol” przekształcony w spółkę akcyjną. Faktycznie była to pierwsza próba przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną i od strony formalno-prawnej trudno doszukać się nieprawidłowości.</u>
          <u xml:id="u-218.16" who="#BogdanŁukasiewicz">Jeżeli chce się dyskutować, to trzeba się oprzeć na materiale źródłowym, a nie na informacjach prasowych. Mam przed sobą komplet dokumentów dotyczących „Igloopolu” zaczynając od aktu notarialnego poprzez umowę dzierżawną mienia państwowego i inne dokumenty. Bardzo sobie cenię opracowania NIK, ale w tym wypadku z wieloma wnioskami się nie zgadzam. Popełniony został błąd merytoryczny, na skutek którego zbudowano wokół „Igloopolu” całą wieżę Babel. I tak:</u>
          <u xml:id="u-218.17" who="#BogdanŁukasiewicz">Akt notarialny powołania spółki akcyjnej zjednoczonych zakładów rolno-przemysłowych i handlowych „Igloopol” SA — moim zdaniem nie ma zastrzeżeń co do celu, jak i strony formalno-prawnej.</u>
          <u xml:id="u-218.18" who="#BogdanŁukasiewicz">Po drugie, proces likwidacji Kombinatu Rolno-Przemysłowego „Igloopol” został przeprowadzony na podstawie zarządzenia nr 83 ministra rolnictwa z 20 czerwca 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-218.19" who="#BogdanŁukasiewicz">Kolejna faza — to umowa na korzystanie z mienia państwowego pozostałego po likwidacji kombinatu „Igloopol” zawarta 27 lipca ub. r. Na mocy postanowień tej umowy część majątku kombinatu, będącego w stanie likwidacji, w wysokości 59 mld 75 mln zł została przekazana spółce na własność w zamian za przejęte zadłużenie długoterminowe. Pozostała część majątku obliczana na około 135 mld zł w cenach z dnia 1.01.1989 r. została wydzierżawiona. W dniu 1.01.1990 r. wartość środków trwałych netto przeszacowano na kwotę 1 bln 20 mld zł, a obecnie zbliża się ona do 2 bln. Obecną wartość właśnie ocenia się na 2 bln zł, może nawet i ponad 2 bln.</u>
          <u xml:id="u-218.20" who="#BogdanŁukasiewicz">W czym jest problem i błąd merytoryczny wszystkich, którzy badali sprawę i chcieli widzieć same minusy. Są dwie możliwości. Albo decydujemy się na wycenę realną majątku, która — jak twierdzi nawet minister Lis — jest pojęciem abstrakcyjnym, a więc nie załatwia naszych potrzeb i powstaje pytanie, jak przeszacować wartość majątku raz wycenionego i oddanego w dzierżawę. Przecież są tam i nakłady, i ruchy w mieniu ruchomym. Co nam da nawet szacunkowa wycena? Albo decydujemy się na wartość bieżącą i dokonujemy stosownych przeliczeń, tak jak w całej gospodarce poprzez przeszacowanie. Myślę, że to drugie rozwiązanie dla interesów skarbu państwa jest lepsza i ta droga w umowie została zabezpieczona prawidłowo.</u>
          <u xml:id="u-218.21" who="#BogdanŁukasiewicz">Mój wniosek na przyszłość w procesie przekształceń jest następujący: Majątek sprzedany lub stanowiący aport musi być wyceniony, natomiast majątek dzierżawiony musi ulegać przeszacowaniu. Nie może być jednoczesnego mechanizmu wyceny i przeszacowania majątku. Podam przykład, że można jakąś nieruchomość wycenić na 8 mln zł w końcu roku i gdyby ona była w grudniu wyceniona na 8 mln, to gdyby jeszcze chciało się zastosować mechanizm przelicznika, to 1 stycznia miałaby wartość 80 mln zł, co jest nonsensem. Jeżeli chce się uzyskać prawidłową wartość, trzeba by było dokonać ponownej wyceny. W drugim przypadku, w warunkach inflacji, jest co prawda obniżenie opłaty za korzystanie z majątku, ale za to jest mechanizm i bez dodatkowych kosztów sposób urealnienia wartości.</u>
          <u xml:id="u-218.22" who="#BogdanŁukasiewicz">Nie przywołując zapisów całej umowy dzierżawy, trzeba stwierdzić, że § 5 pkt 3, cytuję: wysokość opłaty w latach następnych ustalona będzie na podstawie z datą zaktualizowanej wartości majątku i stopy dywidendy obowiązującej jednostki uspołecznionego rolnictwa. I § 6: W razie zmiany przepisów dotyczących dysponowania mieniem państwowym i jego dzierżawą, postanowienia umowy ulegną stosownym zmianom.</u>
          <u xml:id="u-218.23" who="#BogdanŁukasiewicz">Na skutek działania ministra rolnictwa ustalono wysokość dywidendy zróżnicowanej od profilu produkcji, tj. udziału produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-218.24" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Daj nam, Panie, żeby wszystkie składniki majątku skarbu państwa były tak zabezpieczone jak w umowie ministra rolnictwa ze spółką akcyjną „Igloopol”.</u>
          <u xml:id="u-218.25" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-218.26" who="#BogdanŁukasiewicz">Uważam, że czas skończyć z niepewną sytuacją załogi dając jej możliwość normalnej pracy. Przy okazji mamy do czynienia z partykularnymi interesami kilku ludzi i zakładów lepiej doinwestowanych, chcących wyjść ze spółki. Jest to błąd. Firma mająca wyrobioną markę i opinię musi się rozwijać, a nie tracić czas. Pomysł dalszych przekształceń, łącznie z udziałem kapitału zagranicznego, jest zły.</u>
          <u xml:id="u-218.27" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Osobnym rozdziałem jest pkt 4 projektu uchwały dotyczącej Stoczni Gdańskiej. Dostarczone materiały NIK, ekspertów, ministra przemysłu i samej stoczni wystarczająco naświetlają temat. Wynika z nich jasno, że recesja i zmniejszenie zdolności produkcyjnych przemysłu stoczniowego były postępujące od kilku lat i miały swoje źródła w systemie ekonomiczno-finansowym, a także załamaniu się więzi kooperacyjnych z zakładami pracującymi na rzecz przemysłu stoczniowego. Dziś trudno udowodnić, kto miał rację, na dowód trzeba będzie poczekać kilka lat. Jest faktem, że przemysł ten bez specjalnych przywilejów podatkowych i kredytowych nie jest w stanie się obronić. Na ile przywileje trzeba i powinniśmy stosować, można dowiedzieć się po zrobieniu rachunku ciągnionego kosztów i korzyści, co jest sprawą nieprostą i przypomina pod względem trudności wycenę majątku.</u>
          <u xml:id="u-218.28" who="#BogdanŁukasiewicz">Dla mnie strona ekonomiczna decyzji o likwidacji stoczni jest jasna i ją popieram, chociaż były też inne sposoby rozwiązania. Strona polityczna skończyła się w momencie, jak przedstawiciele stoczni na pytanie, co chcą od komisji, jakiej decyzji oczekują, czy przywrócenia stanu poprzedniego — z rozbrajającą szczerością odpowiedzieli: chcielibyśmy, aby decyzję uznać za polityczną, co dałoby im satysfakcję moralną i polityczną, przy czym budżet winien pokryć koszty związane z zerwaniem niekorzystnych kontraktów na budowę statków.</u>
          <u xml:id="u-218.29" who="#BogdanŁukasiewicz">Natomiast, broń Boże, żeby odwrócić decyzję o likwidacji stoczni. Stocznia wychodzi na likwidacji dobrze, na widoku ma spółkę z kapitałem zagranicznym, a co za tym idzie, zwolnienia podatkowe i swobodę płacową. W tej sytuacji przestała dalej drążyć ten temat.</u>
          <u xml:id="u-218.30" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Mój wniosek końcowy jest taki, aby Sejm nie podejmował uchwały, lecz przyjął informację o pracy komisji do akceptującej wiadomości. Proces pomówień, podejrzeń i podsycania nastrojów społecznych na ten temat trzeba zakończyć. Jeśli występują gdzieś przestępstwa, to jest sąd i odpowiednie organy konstytucyjne.</u>
          <u xml:id="u-218.31" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, to było wystąpienie klubowe, następne wystąpienia są ograniczone...</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie klubowe.)</u>
          <u xml:id="u-219.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie? Przepraszam, tak mam podane w protokole.</u>
          <u xml:id="u-219.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł Antoni Furtak dopomina się o ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#AntoniFurtak">Mam prośbę do pana posła, żeby nam wyjaśnił, co miał na myśli, mówiąc o rachunku ciągnionym, bo odnoszę wrażenie, że to przemówienie zostało specjalnie dla pana napisane.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł odpowie, potem poproszę pana posła.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Poseł Józef Zych)</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Żeby nie było żadnej wątpliwości, kolega poseł Bogdan Lukasiewicz występował w imieniu własnym i nie było to wystąpienie klubowe. Natomiast chciałem powiedzieć, że problemem „Igloopolu” zajmowało się tyle tęgich głów prawniczych, że sądzę, iż trzeba sięgnąć do wyników, aby rozstrzygnąć, czy „Igloopol” został prawidłowo przekształcony czy też nie. Trzeba by sięgnąć do tych opinii, nad którymi dłuższy czas pracowano.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, miałam podane u siebie w protokole, że jest to wystąpienie klubowe, dlatego nie przerywałam panu posłowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Chciałem przekazać koledze posłowi swoje przemówienie. Pisane jest nie na maszynie, ale moją ręką.</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-224.2" who="#BogdanŁukasiewicz">A jeżeli chodzi o rachunek ciągniony, zapraszam dzisiaj kolegę posła i zainteresowanych na dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-224.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-224.4" who="#komentarz">(Poseł Antoni Furtak: Ale to nie jest odpowiedź na pytanie)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o wypowiedź posłów zapisanych do dyskusji, panią poseł Barbarę Blidę z PKLD, a następnie pana posła Bolesława Twaroga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#BarbaraBlida">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wnoszę zastrzeżenia do projektu uchwały przedstawionego przez Komisję Nadzwyczajną do spraw przeanalizowania i oceny działalności ustępującego rządu. Komisja Nadzwyczajna, zgodnie z tytułem, została powołana do przeanalizowania i dokonania oceny działalności rządu Mieczysława Rakowskiego. Należało się spodziewać, że komisja obiektywnie i w całości oceni działalność rządu. To znaczy przedstawi i plusy i minusy. Przedstawiony dokument świadczy o tym, że ograniczono się wyłącznie do negatywów, temat został potraktowany wybiórczo, dokonano cząstkowej oceny ograniczając się do tematów nośnych politycznie. A przecież to rząd Mieczysława Rakowskiego rozpoczął reformy gospodarcze — wprawdzie weryfikowane, ale również kontynuowane przez obecny rząd. Zainicjował też otwarcie na świat nawiązując kontakty z Izraelem i Koreą Południową, znosząc blokadę wyjazdów zagranicznych obywateli, dając nam paszporty do domów, zainicjował kontynuowane przez obecny rząd rozmowy z Funduszem Walutowym, Klubem Paryskim i Londyńskim, Bankiem Światowym. Doprowadził do normalizacji stosunków z Kościołem i Stolicą Apostolską. Za rządu Mieczysława Rakowskiego — i z jego inicjatywy — uchwalono ustawę o stowarzyszeniach dającą swobodę zrzeszania się oraz ustawę o związkach zawodowych, która umożliwiła legalizację „Solidarności”. To wreszcie rząd Mieczysława Rakowskiego wykazał największą intencję reform politycznych doprowadzając do okrągłego stołu.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#BarbaraBlida">Nawet wieczorne, cotygodniowe „dobranocki” informujące o pracach rządu zainicjowane przez Mieczysława Rakowskiego z powodzeniem kontynuowane są przez naszego przesympatycznego ministra, Jacka Kuronia,...</u>
          <u xml:id="u-226.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-226.3" who="#BarbaraBlida">... a tak swego czasu krytykowany zakup za psie pieniądze lancii, okazał się zakupem trafnym i celowym, co pisemnie zostało potwierdzone przez obecny rząd.</u>
          <u xml:id="u-226.4" who="#BarbaraBlida">Ale poważnie. Bardzo trudno jest dokonać oceny rządu podejmującego radykalne reformy i wprowadzającego nowe, reformatorskie rozwiązania gospodarcze, i polityczne, po 9 miesiącach jego funkcjonowania. Niesłychanie ważny jest moment oceny. Po 9 miesiącach trudno jest jednoznacznie zawyrokować, czy wprowadzone rozwiązania, w końcu nowatorskie w naszych ówczesnych realiach, są dobre, czy też należy je korygować. Reforma kosztuje, szczególnie na początku. Procesy gospodarcze, dzieją się latami. W naszych warunkach zmiany gospodarcze ściśle powiązane są z wymaganymi zmianami mentalności każdego z nas. Na to potrzeba czasu. Dla przeprowadzenia reform potrzebne jest zaufanie społeczeństwa i spokój. Ani jednego, ani drugiego rząd Mieczysława Rakowskiego nie miał. Społeczeństwo było nieufne i niespokojne.</u>
          <u xml:id="u-226.5" who="#BarbaraBlida">Największe zaufanie w historii ma obecny rząd. A czyż nie dochodzi do protestów, czy nie brak głosów nawołujących, negujących trafność niektórych rozwiązań, domagających się korekt programu?</u>
          <u xml:id="u-226.6" who="#BarbaraBlida">Zarzuca się rządowi Mieczysława Rakowskiego dopuszczenie do ogromnego deficytu budżetowego, który na dzień 30 czerwca wyniósł 3 bln zł. Zwracam uwagę, że trudno oceniać wielkość deficytu po półroczu. Bilans zamyka się w przedziale rocznym. Nowy rząd porządkując gospodarkę powiększył go do końca roku do 5 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-226.7" who="#BarbaraBlida">W 4 punkcie projektu uchwały komisja stwierdza, że, zacytuję: „wymierne i wielkie szkody materialne oraz ogromne szkody moralne wynikły z decyzji rządu o rozpoczęciu procesu likwidacji Stoczni Gdańskiej. Zarzuca się, że decyzja miała charakter polityczny”. Mam zastrzeżenia do tej opinii.</u>
          <u xml:id="u-226.8" who="#BarbaraBlida">Po pierwsze, jeżeli szkody materialne są wielkie i wymierne, należałoby to stwierdzenie podeprzeć konkretnymi liczbami obrazującymi ich wielkość. Bez tych liczb stwierdzenie jest po prostu chwytliwym hasłem bez pokrycia. Równocześnie, moim zdaniem, chronologia zdarzeń w stoczni — od ustąpienia rządu Mieczysława Rakowskiego do dnia dzisiejszego — w sposób jednoznaczny udowadniają, że miała ona jednak charakter ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-226.9" who="#BarbaraBlida">Podając powyższe pod rozwagę Wysokiej Izbie uważam, że jeżeli ma być dokonana ocena, to winna być ona obiektywna, całościowa, a więc sprawiedliwa.</u>
          <u xml:id="u-226.10" who="#BarbaraBlida">Zgłaszam wniosek o odesłanie projektu uchwały, w celu uzupełnienia, z powrotem do komisji.</u>
          <u xml:id="u-226.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bolesława Twaroga z OKP, a następnie pana posła Ireneusza Sekułę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#BolesławTwaróg">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zawsze myślałem, że rząd premiera Rakowskiego przybił ostatni gwóźdź do trumny polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#BolesławTwaróg">Dzisiaj dowiaduję się, że działał zbawiennie dla Rzeczypospolitej. Widocznie to, o czym mówiłem na wstępie, zrobiły krasnoludki. Ja na ten temat mam zdecydowanie inne zdanie, ale nie będę się tą sprawą ogólnie zajmował, zrobią to za mnie koledzy.</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#BolesławTwaróg">Chciałbym się zająć tylko jednym zagadnieniem. Do sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej do spraw przeanalizowania i oceny działalności ustępującego rządu dołączono stanowisko w sprawie decyzji byłego marszałka Sejmu pana Romana Malinowskiego o odsprzedaniu posłom IX kadencji samochodów osobowych. Ponieważ zajmowałem się tą sprawą od dłuższego czasu, chciałbym na ten temat powiedzieć kilka słów, aby naświetlić to zagadnienie.</u>
          <u xml:id="u-228.3" who="#BolesławTwaróg">Otóż już w październiku ub. roku wystąpiłem do ówczesnego szefa Kancelarii Sejmu o podanie zasad i wykazu osób, które nabyły samochody w sposób ewidentnie sprzeczny z prawem. Ten wykaz otrzymałem i w styczniu br. przekazałem sprawę do Prezydium Sejmu, a równocześnie do prasy. „Gazeta Wyborcza” w dniu 2 lutego opublikowała materiał, podając listę osób, które nabyły samochody w cenie średnio ok. 7,5 mln zł, to jest kilkakrotnie niższej niż cena wolnorynkowa, co naraziło, według mojej skromnej oceny, skarb państwa na straty ok. miliarda złotych, ponieważ nie uzyskał on pieniędzy, które mógłby uzyskać, gdyby samochody te zostały nabyte na zasadzie wolnego rynku.</u>
          <u xml:id="u-228.4" who="#BolesławTwaróg">Sąd Najwyższy swoją uchwałą z 26 lutego 1990 r. stwierdził, że te umowy były nieważne. Rozwiał wszystkie wątpliwości co do sporu prawnego na ten temat. I mimo to, od wielu miesięcy, to znaczy od lutego, sprawa do dziś nie została wyjaśniona. Dopiero ostatnio, gdy zajęła się tym zagadnieniem Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich, a przede wszystkim nowy szef Kancelarii Sejmu pan Ryszard Stemplowski, przekazano sprawę do prokuratury.</u>
          <u xml:id="u-228.5" who="#BolesławTwaróg">Kilka słów chciałbym powiedzieć o samym tym fakcie. W poprzednich kadencjach Sejmu utarł się taki zwyczaj, że posłowie otrzymywali talony na samochody. W IX kadencji 257 posłów otrzymało talony na samochody. I nagle rząd wycofał się z tego rodzaju preferencji, rozporządzenie ministra transportu, żeglugi i łączności wprowadziło inne zasady przekazywania samochodów do użytku służbowego. Pozostało jeszcze ok. 50 osób, które nie otrzymały samochodów, mimo że się o nie ubiegały. Cóż zatem postanowiono zrobić. Osoby te wymogły niejako na szefie Kancelarii Sejmu, na marszałku, aby ten ubiegał się o przydział samochodów dla Kancelarii Sejmu z puli państwowej. Przydzielono 151 samochodów. Zainteresowani posłowie, także członkowie Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie oraz sędziowie Trybunału Konstytucyjnego wpłacili kwoty odpowiadające cenie państwowej do kasy Kancelarii Sejmu, a następnie w maju odebrali z Polmozbytu samochody.</u>
          <u xml:id="u-228.6" who="#BolesławTwaróg">Umowy kupna-sprzedaży sporządzono dopiero we wrześniu, 15 września, kiedy my już byliśmy w Sejmie. Umowy te Najwyższa Izba Kontroli, całkiem słusznie, nazwała fikcyjnymi, jako że były sporządzone już po samym akcie.</u>
          <u xml:id="u-228.7" who="#BolesławTwaróg">Te działania, które podejmowałem, nie przyniosły właściwych rezultatów. Do dzisiaj nie zostały odzyskane te samochody, albo chociażby rekompensata za ich zakupienie na warunkach preferencyjnych. Nikt też nie został ukarany.</u>
          <u xml:id="u-228.8" who="#BolesławTwaróg">Dlaczego, proszę państwa, o tym mówię. Mówię o tym, aby wskazać na pewien mechanizm, jaki obowiązywał w PRL, i który, niestety, obowiązuje w niektórych przypadkach jeszcze do dzisiaj. Otóż przedstawiciele władzy znajdujący się na wysokich stanowiskach wychodzili z założenia, że skoro są u władzy, skoro pełnią wysokie funkcje, to im się należy. Należy im się tańszy samochód, należy im się przydział na działkę budowlaną prawie darmową, należą im się inne profity. I do dzisiaj wiele osób, mimo że zmieniła się Rzeczpospolita, zmienił się ustrój, wiele osób nie zmieniło swojej mentalności, a mówię tu głównie o tych, którzy zajmują wysokie stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-228.9" who="#BolesławTwaróg">Proszę państwa, nie chodzi mi tutaj o coś, co jest nam zarzucane, o jakąś nagonkę, o polowanie na czarownice, broń Boże. Uważam, że powinniśmy się kierować zasadami chrześcijańskimi. To znaczy, uważam, że powinniśmy zgodnie z miłosierdziem przebaczać. Ale, jak ja rozumiem miłosierdzie? Miłosierdzie, proszę państwa, nie dotyczy takich przypadków, kiedy ktoś, kto popełnił zło, ani za to zło nie żałuje, ani nie ma zamiaru zadośćuczynić, ani naprawić wyrządzonych szkód. Czyli innymi słowy, uważam, że jeśli ktoś ukradł, jeśli to mienie, które ukradł zwrócił, to owszem, można wyrazić miłosierdzie i odstąpić od wymierzania mu kary w postaci więzienia. Ale jeśli ktoś ukradł, nie oddaje i co więcej, mówi, że mu się należy i będzie w przyszłości kradł nadal, to miłosierdzie tutaj zastosowania nie ma. Po prostu gruba kreska, którą wytyczył rząd premiera Mazowieckiego nie może mieć zastosowania do przestępstw.</u>
          <u xml:id="u-228.10" who="#BolesławTwaróg">I drugi aspekt sprawy. Wśród osób, które nabyły samochody z puli Kancelarii Sejmu są osoby, które były w bezpośredniej styczności z prawem: przede wszystkim posłowie, także członkowie Rady Społeczno-Gospodarczej, także sędziowie Trybunału Konstytucyjnego. Do niedawna żaden z nich nie zwrócił się do Kancelarii Sejmu, aby tę sprawę jakoś po dżentelmeńsku załatwić, z wnioskiem albo wyrównania tej straty w formie dopłacenia różnicy pomiędzy ceną państwową a rynkową, albo z propozycją zwrotu samochodu.</u>
          <u xml:id="u-228.11" who="#BolesławTwaróg">Chciałbym przeczytać urywek z artykułu, który został zamieszczony w „Gazecie Wyborczej” 5 lutego. Otóż pan Piotr Amsterdamski, czytelnik, piszę tak: „W „Gazecie” nr 28 poseł Bolesław Twaróg opublikował listę posłów IX kadencji, którzy nabyli polonezy w sposób ewidentnie sprzeczny z prawem. Na liście tej znajdują się nazwiska byłego prezesa Trybunału Konstytucyjnego Alfonsa Klafkowskiego i obecnego sędziego tegoż trybunału, Henryka Groszyka. Jedno z dwojga: albo panowie ci nie wiedzieli, że łamią prawo, albo wiedzieli i sądzili, że jakoś to ujdzie. I tak, i tak dowiedli braku kwalifikacji na sędziego. Uważam, że sędzia Groszyk winien jak najszybciej złożyć dymisję”. Ten cytat pozostawię bez komentarza.</u>
          <u xml:id="u-228.12" who="#BolesławTwaróg">Chciałbym na zakończenie zwrócić się z tej trybuny do tych wszystkich, którzy w naszym kraju zajmują się zapewnianiem przestrzegania prawa, a mianowicie do prokuratorów, sędziów, funkcjonariuszy policji, urzędników Najwyższej Izby Kontroli: rozliczcie państwo wreszcie tę niechlubną PRL-owską przeszłość! Z miłosierdziem, ale sprawiedliwie. Niech wszyscy ci, którzy zagarnęli mienie, zostaną osądzeni, a to co sobie przywłaszczyli, niech będzie zwrócone. Jeśli tego nie uczynimy, to weźmiemy na siebie odpowiedzialność za całe tamto zło. Odpowiedzialność, której naród nie zechce nam wybaczyć.</u>
          <u xml:id="u-228.13" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ireneusza Sekułę z PKLD, a następnie pana posła Mariana Lenkiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#IreneuszSekuła">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przede wszystkim chciałbym prosić panią marszałek o wybaczenie mi, jeżeli o kilka minut przekroczę czas przemówienia, ponieważ chciałbym przemówić niejako w dwóch rolach, jako były wicepremier i jako poseł. Będę starał się w wyznaczonym czasie zmieścić.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#IreneuszSekuła">Chcę odnieść się do tego, co Komisja Nadzwyczajna zdziałała, a także przedstawić Wysokiej Izbie kilkanaście zdań komentarza na temat tego, czego nie zrobiła.</u>
          <u xml:id="u-230.2" who="#IreneuszSekuła">Będę odnosił się do kolejnych punktów tekstu projektu uchwały. Punkt 1: Otóż dyskutowaliśmy na komisji wielokrotnie, więc nie będę tych argumentów przytaczał, brzmienie zostało przez komisję większością głosów przyjęte, jest tu jednak jeden zapis, który jawi mi się jako ewidentnie nieadekwatny do rzeczywistości. Myślę o zarzucie, iż nie wprowadziliśmy zmian w systemie politycznym.</u>
          <u xml:id="u-230.3" who="#IreneuszSekuła">Dość przypomnieć, że w ówczesnym systemie władzy właśnie rząd był tą grupą ludzi, którzy najsilniej o zmiany polityczne zabiegali. Przypomnę, że na X Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej właśnie premier Mieczysław Rakowski sformułował 8 podstawowych dylematów, których pozytywne rozstrzygnięcie otwierało drogę do okrągłego stołu, otwierało drogę do legalizacji „Solidarności”, otwierało drogę do wszystkich dalszych zmian politycznych. Przypomnę, że w drugiej części tego plenum premier Mieczysław Rakowski, ministrowie Czesław Kiszczak i Florian Siwicki, wręcz zagrozili dymisją, aby wywrzeć presję polityczną na rzecz przyjęcia tej reformatorskiej linii.</u>
          <u xml:id="u-230.4" who="#IreneuszSekuła">Nie chcę rozwijać tego tematu, uważam to sformułowanie po prostu za nieadekwatne.</u>
          <u xml:id="u-230.5" who="#IreneuszSekuła">Podobnie trudno jest mi zgodzić się ze sformułowaniem, że proces reform nie został realnie przyspieszony. W ciągu kilku miesięcy działalności, rząd wniósł do Sejmu 77 ustaw, w tym kilka o charakterze fundamentalnym. Dość przypomnieć ustawę o działalności gospodarczej, o joint ventures, prawo dewizowe, prawo bankowe, i inne.</u>
          <u xml:id="u-230.6" who="#IreneuszSekuła">Oczywiście, działaliśmy w określonej sytuacji, w określonych warunkach społecznych i politycznych. One to były pewnym środowiskiem, do którego trzeba się odnieść, oceniając tempo tych zmian. Pozwalam sobie mniemać, że tempo to — zapewne niewystarczające, ale w określonych warunkach schyłku 1988 i połowy 1989 roku — po prostu szybsze być nie mogło.</u>
          <u xml:id="u-230.7" who="#IreneuszSekuła">Punkt 2. W połowie roku deficyt w wysokości ponad 3 bilionów, a więc wyższy niż dopuszczała ustawa budżetowa, był faktem. Ale ten deficyt nie powstał wskutek czyjejś złej woli, czy czyichś niedopatrzeń, natomiast był skutkiem określonych konieczności. Konieczności te, to zliberalizowana polityka podatkowa — a zliberalizowana po to, aby nakręcić koniunkturę gospodarczą oraz trudności z wyegzekwowaniem podatków. Z drugiej zaś strony koniecznością, którą trzeba przypomnieć, było podniesienie 17 kwietnia cen skupu, pod ogromną presją strajków rolników. Faktem była też ogromna presja strajkowa w przemyśle. Pozwolę sobie przypomnieć, że rzadko kiedy zdarzał się taki dzień, żeby strajkowało mniej niż 50 zakładów, a bywały takie dni, że strajkowało ich ponad 500. Oczywiście, te strajki miały także hasło zalegalizować „Solidarność”. Nie były to tylko strajki na tle ekonomicznym, ale były one określonym faktem, który, oczywiście, ani produkcji, ani wzrostowi dochodu narodowego, ani wzrostowi wpływów do budżet tu nie sprzyjał.</u>
          <u xml:id="u-230.8" who="#IreneuszSekuła">Jak stwierdzili eksperci powołani przez komisję, rząd właściwie popełnił jeden błąd: powinien w maju, kiedy po rozliczeniu I kwartału wysokość tego deficytu stała się niepokojąca, wnieść do Sejmu projekt zmiany ustawy budżetowej. Gdyby to się stało, gdyby ta ustawa budżetowa została zmieniona, a nie wątpię, że Wysoka Izba IX kadencji przychyliłaby się do tego wniosku, ten deficyt byłby uzasadniony, to formalnie biorąc zarzutu by nie było. Nie byłoby zarzutu, ale deficyt byłby w dalszym ciągu, oczywiście. Nie wnosiliśmy tego projektu ponieważ był to schyłek Sejmu IX kadencji i Sejm obradował wówczas z ogromną intensywnością nad całym pakietem ustaw o charakterze politycznym, ustawami o stowarzyszeniach, o związkach zawodowych, a przede wszystkim nad nową ordynacją wyborczą i zmianami w Konstytucji. Natomiast propozycje zmiany ustawy budżetowej wraz z całym programem gospodarczym wnieśliśmy do Wysokiej Izby już w tej kadencji, w lipcu 1989 r. Zmiana rządu spowodowała, iż nie była ona rozpatrywana.</u>
          <u xml:id="u-230.9" who="#IreneuszSekuła">Reasumując ten punkt, chcę powiedzieć, że są dwie drogi wychodzenia z kryzysu, obie złe. Pierwsza, którą myśmy wybrali, polegała na trzech następujących etapach. Etap pierwszy to uzyskanie produkcji, uzyskanie podaży, a uzyskuje się je w znany i sprawdzony na świecie sposób — liberalizując podatki, liberalizując ceny: a więc kosztem takiego działania jest oczywiście deficyt budżetowy i inflacja. Mając jednak podaż, można w drugim etapie — po roku, półtora czy po dwóch latach — przystąpić do podażowego hamowania inflacji, a w trzecim etapie ograniczać deficyt budżetowy.</u>
          <u xml:id="u-230.10" who="#IreneuszSekuła">Oczywiście, jest i inna droga, którą wybrał aktualnie urzędujący rząd, zacząć od ostrego tłumienia inflacji, zacząć od równowagi budżetowej. Kosztem tej technologii z kolei jest recesja. Tak źle i tak niedobrze. Ja jednakowoż uważam, że ciężko się żyje z wysoką inflacją, ale mając produkcję można z wysoką inflacją żyć, natomiast bez produkcji żyje się trudno.</u>
          <u xml:id="u-230.11" who="#IreneuszSekuła">Punkt 3. Zacznę od tego, że formalnie rzecz biorąc ustawa, która była podstawą prawną utworzenia spółek tzw. nomenklaturowych, m.in. choć nie tylko, wywodzi się jeszcze z wcześniejszych czasów — wnosił ją rząd premiera Zbigniewa Messnera, ale nie ma to dla mojego wywodu znaczenia, ponieważ nasz rząd popiera tworzenie nowych podmiotów gospodarczych — tworzy im warunki do powstawania. Powstało ich w I półroczu 1989 roku ponad ćwierć miliona. Oczywiście, każdemu procesowi reformowania na wielką skalę towarzyszy margines patologii gospodarczej. I nie łudźmy się, że uda się tego uniknąć. Ja jestem przekonany, że przy najlepszych chęciach, przy najlepszych intencjach, kiedy zaczniemy proces prywatyzacji gospodarki, przedsiębiorstw państwowych — to też zdarzy się jeden, drugi, czy trzeci przypadek, że prawo zostanie naruszone albo nagięte, albo wykorzystane, albo zdarzy się przypadek jego obejścia. Tylko że przecież na straży prawa powinny stać instytucje, które są do tego powołane. Nie można autorów prawa oskarżać o to, że ktoś gdzieś to prawo narusza. Bo, jeżeli taką metodologię przyjmiemy, to okaże się, że rząd, który wniósł tą ustawę — mówię o rządzie premiera Tadeusza Mazowieckiego, my — Wysoki Sejm, Wysoki Senat, którzy uchwaliliśmy ustawę prywatyzacyjną, jesteśmy jak gdyby odpowiedzialni za to, że ktoś ją w przyszłości naruszy.</u>
          <u xml:id="u-230.12" who="#IreneuszSekuła">Pkt 4. Stocznia Gdańska. Znowu nie chcę powtarzać argumentów, które przedstawialiśmy Wysokiej Komisji. Natomiast powiem tak: w moim najgłębszym mniemaniu i przeświadczeniu polski przemysł jako całość i polska gospodarka jako całość ani w roku 1988, ani także i teraz, niestety, nie jest w stanie wyprodukować dobrego, nowoczesnego statku. Niewystarczający jest poziom nowoczesności hutnictwa, elektroniki, przemysłu chemicznego, a nowoczesny statek jest z blachy o podwyższonej wytrzymałości, żeby był lekki, to są komputery i urządzenia łączności, to są pokrycia ochronne, farby, tworzywa sztuczne. Co więcej, nowoczesny statek sprzedaje się w kredycie. To odbiorca korzysta z kredytu. Oczywiście kredytu udziela nie stocznia, ale bank, a często kredyt jest preferowany, więc budżet refunduje bankowi tę preferencyjną stopę oprocentowania kredytu. Tego po prostu nie jesteśmy w stanie zrobić.</u>
          <u xml:id="u-230.13" who="#IreneuszSekuła">Poseł Ryszard Bugaj w trakcie posiedzenia komisji relacjonował swoje rozmowy w Stoczni Gdańskiej — mówił, że ma ona 200 ofert kontraktowych. Życzę Stoczni Gdańskiej jak najlepiej i w ogóle wszystkim stoczniowcom, tylko od oferty kontraktowej, czy od kontraktu do jego realizacji jest jeszcze długa droga.</u>
          <u xml:id="u-230.14" who="#IreneuszSekuła">Były już w historii znakomite kontrakty, choćby kontrakt ze Stena Line, który ze znakomitego okazał się katastrofalny. Wbił ten gwóźdź do trumny w stoczni.</u>
          <u xml:id="u-230.15" who="#IreneuszSekuła">Oczywiście przyszłość rozstrzygnie i pokaże, czy to się uda, czy nie. Dziś na to jest za wcześnie. Przedstawiam Wysokiej Izbie po prostu swój pogląd.</u>
          <u xml:id="u-230.16" who="#IreneuszSekuła">Chce natomiast kategorycznie zaprotestować w stosunku do ostatniego zdania pkt. 4. Odczytam. Są uzasadnione powody by przyjąć, że decyzja dotycząca likwidacji stoczni podjęta została z motywów politycznych i miała na celu ukaranie załogi, która kilkakrotnie podniosła bunt przeciw obowiązującemu w Polsce autorytarnemu systemowi i pauperyzacji pracowników.</u>
          <u xml:id="u-230.17" who="#IreneuszSekuła">Szanowne koleżanki i koledzy. Naprawdę, ani byłego ministra Wilczka, ani byłego premiera Rakowskiego, ani mnie nie można posądzić o małostkowość. Byłem w Stoczni Gdańskiej jesienią — już po ustąpieniu z rządu, rozmawiałem z jej kierownictwem i nie obawiałem się stanąć twarzą. w twarz z kierownictwem stoczni — ja, który tę decyzję przecież w imieniu premiera podpisałem. Chcę oświadczyć, że próba imputowania nam tego rodzaju motywów — niskich i małych, jest po prostu bardzo krzywdząca. Nie jest to prawdą, i bardzo bym prosił — zgłaszam to jako formalny wniosek — aby to zdanie, jeżeli nie przejdzie wniosek dalej idący o odesłanie tego projektu do komisji, do rozszerzenia, aby je wykreślić.</u>
          <u xml:id="u-230.18" who="#IreneuszSekuła">I teraz kilkanaście zdań — czego komisja nie zrobiła. Odczuwam ogromny niedosyt efektów jej pracy. Uważam, że każdy ustępujący rząd powinien być oceniony. Oceniony obiektywnie, porządnie i sprawiedliwie. I to może być dobrym precedensem. Żaden rząd nie ustrzeże się błędów, pomyłek i mankamentów swojej pracy. I nasz, oczywiście, także się nie ustrzegł. Mamy pełną świadomość tych błędów i mankamentów. Nie chodzi o to, by była to ocena panegiryczna: może być gorzka, może być krytyczna, ale niechaj będzie pełna. Natomiast komisja ograniczyła się do rozmowy z pięcioma zaledwie członkami rządu: premierem Rakowskim, wicepremierem Olesiakiem, ministrami Wróblewskim i Wilczkiem, i mną. W ogóle nie rozmawiała z żadnym innym wicepremierem ani ministrem. Nawet z tymi, którzy mieli naprawdę ogromny wpływ na pracę tego rządu, że wspomnę choćby ministra Kwaśniewskiego, który kierował równie ważnym jak ekonomiczny, Komitetem Społeczno-Politycznym Rady Ministrów. Komisja nie zażądała żadnych materiałów na piśmie, które członkowie rządu mogliby sporządzić. Dwa takie opracowania — ministra Wróblewskiego i moje — powstały dlatego, po prostu, że otrzymaliśmy materiały NIK zbyt późno, by się do nich odnieść w czasie posiedzenia komisji, a więc uczyniliśmy to w formie pisemnej.</u>
          <u xml:id="u-230.19" who="#IreneuszSekuła">Mówił poseł sprawozdawca, że badano stenogramy i protokoły posiedzeń rządu i komitetu ekonomicznego, ale nie wniosły one nic nowego. No, ale może, panie pośle, warto byłoby powiedzieć, co z tych protokołów i stenogramów wynika starego. Znaczy, jaki był styl pracy rządu. Czy kolektywny, czy autorytarny, czy pracowaliśmy w sposób systematyczny, czy nie. Czy zajmowaliśmy się drobnymi sprawami, czy dużymi, czy było ich dużo, czy mało. To jest przecież dla oceny rządu niesłychanie ważne i to można z tych dokumentów znakomicie wyczytać.</u>
          <u xml:id="u-230.20" who="#IreneuszSekuła">Wreszcie kwestia ostatnia — trudność oceny rządu, który wiele spraw zaczął, ocenić ich efekty można wtedy, kiedy one przyjdą. Dziś, oczywiście, w wielu sprawach możemy tylko hipotecznie dywagować.</u>
          <u xml:id="u-230.21" who="#IreneuszSekuła">Chciałem podziękować komisji, a zwłaszcza jej przewodniczącemu posłowi Ryszardowi Bugajowi, za wysoką kulturę polityczną pracy. Ta komisja pracowała w warunkach dużego stresu. Nie jest niczym przyjemnym zderzać poglądy, stawiać zarzuty, odpierać je, dyskutować nad nimi. Uczestniczyłem we wszystkim posiedzeniach — poza pierwszym, na które zostałem zbyt późno zaproszony. Chcę powiedzieć, że styl pracy komisji i atmosfera były bardzo dobre — obiektywne, bardzo wnikliwe. Wszyscy posłowie, którzy w niej pracowali, a zwłaszcza poseł przewodniczący, uczynili rzeczywiście wszystko, aby uzyskać materiał możliwie jak najpełniejszy, najlepszy. I dlatego szkoda, że komisja ograniczyła się do czterech zaledwie wybranych aspektów działań naszego rządu. Szkoda i dlatego, sądzę, że byłoby rzeczą pożyteczną, gdyby uchwałę Wysokiej Izby wykonać i dokonać pełnej oceny. Tym bardziej, że przecież w ciągu roku pracy komisji nic nie stało na przeszkodzie, aby po kilku miesiącach, kiedy się okazało, że zakres jest za szeroki, zwrócić się do Wysokiej Izby o korektę tej uchwały i o zawężenie zakresu pracy tej komisji. Nie uczyniono tego, stało się to dopiero dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-230.22" who="#IreneuszSekuła">Wiadomo, że każdy rząd, każdą władzę — i nas, i naszych dzisiejszych następców i następców naszych następców — prędzej czy później oceni historia. Raczej później niż prędzej. Ten sąd historii jest bardziej odległy w czasie, ale na ogół wyważony, pełny i sprawiedliwy. Prace Komisji Nadzwyczajnej mogą być ważnym przyczynkiem dla tej już historycznej oceny. Niechaj zatem będzie to ocena pełna, tam gdzie trzeba krytyczna, ale obiektywna i sprawiedliwa. Niech ona po prostu służy przyszłości i historykom, i tym, którzy będą kiedyś wyważali, kto co dla Polski, dla jej rozwoju, dla zmian w niej zachodzących, dla wielkich reform uczynił i niechaj to, co komisja zdziałał, będzie dla tego rodzaju analizy przydatne i pożyteczne.</u>
          <u xml:id="u-230.23" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Lenkiewicza z PKLD, a następnie pana posła Józefa Jungiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#MarianŻenkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Po zapoznaniu się z projektem uchwały Sejmu w sprawie działania rządu premiera Mieczysława Rakowskiego ogarnęło mnie uczucie głębokiego rozczarowania Powodowane jest ono następującymi faktami.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#MarianŻenkiewicz">Po pierwsze, komisja ograniczyła swoją ocenę tylko, cytuję: „do niektórych aspektów działalności tego rządu”. Wybór tych aspektów miał charakter jednostronny, gdyż dotyczył spraw, które w opinii społecznej funkcjonowały jako negatywne. Natomiast zgodnie z treścią uchwały Sejmu z 1 sierpnia ub. r., treścią, o którą upominał się pan poseł Kazimierz Ujazdowski, cytuję: „Art. 2. Komisja Nadzwyczajna. Celem Komisji Nadzwyczajnej jest przygotowanie na podstawie analiz sprawozdań i dokumentów, a także przeprowadzonych rozmów z członkami ustępującego rządu, oceny działalności ustępującej Rady Ministrów”. A więc nie wybranych fragmentów, tylko oceny całościowej.</u>
          <u xml:id="u-232.2" who="#MarianŻenkiewicz">Po drugie, nie otrzymaliśmy od komisji sprawozdania z jej działalności. Uniemożliwia to nam dokonanie wnikliwej oceny własnej, a tym samym wyrażenia jej w formie głosowania nad przedłożonym projektem uchwały.</u>
          <u xml:id="u-232.3" who="#MarianŻenkiewicz">Po trzecie, pomimo, że praca komisji trwała bez kilku dni okrągły rok, a więc trwała znacznie dłużej, niż funkcjonował rząd premiera Rakowskiego, przedstawiony projekt uchwały jest w moim przekonaniu nadmiernie ogólnikowy.</u>
          <u xml:id="u-232.4" who="#MarianŻenkiewicz">Wniosek końcowy jest praktycznie próbą przerzucenia obowiązku oceny decyzji o postępowaniu likwidacyjnym w stosunku do Stoczni Gdańskiej na Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-232.5" who="#MarianŻenkiewicz">Niezależnie od wymienionych przeze mnie nieprawidłowości, nawet do tak ubogiej treści projektu uchwały nasuwają się co najmniej 3 grupy pytań.</u>
          <u xml:id="u-232.6" who="#MarianŻenkiewicz">Pierwsza, w jakim stopniu na deficyt budżetowy wpłynęły postawy roszczeniowe zakładów pracy zarówno w sferze wynagrodzeń, jak też i w sferze dotacji? Jaka była skala presji na rząd i o ile decyzje rządu w tych sprawach ograniczyły skalę niepokojów społecznych?</u>
          <u xml:id="u-232.7" who="#MarianŻenkiewicz">Druga, jaki zasięg ilościowy miały tzw. spółki nomenklaturowe? Jaka była skala łamania prawa przez te spółki, jaki miały one wpływ na sytuację gospodarczą kraju? Czy nie jest to czasem jeden z atrakcyjnych mitów służących do skompromitowania osób związanych z ówczesnym aparatem władzy?</u>
          <u xml:id="u-232.8" who="#MarianŻenkiewicz">I trzecia, jaka jest obecna sytuacja finansowa i organizacyjna Stoczni Gdańskiej? Jak została zrealizowana, tak nagłośniona swego czasu, pomoc obcego kapitału dla tej stoczni? Jaka była skala pomocy finansowej obecnego rządu m.in. w postaci dotacji, ulg podatkowych, odroczeń i płatności kredytów? Być może, że ulg takich nie było, ja sprawy tej nie znam, a głosując nad projektem uchwały, chciałbym mieć pełną jej świadomość.</u>
          <u xml:id="u-232.9" who="#MarianŻenkiewicz">Konieczne byłoby również rzeczowe uzasadnienie, o tym wspomniał pan poseł Ireneusz Sekuła, że decyzja o rozwiązaniu stoczni, cytuję fragment: „miała na celu ukaranie jej załogi”. Brak uzasadnienia tej tezy i pozostawienie jej w sferze domysłów cofa nas do epoki, w której za domniemany zamiar ferowano wysokie wyroki sądowe, do epoki, którą chcemy jak najszybciej zapomnieć.</u>
          <u xml:id="u-232.10" who="#MarianŻenkiewicz">Wysoka Izbo! Ciąży na nas dobrowolnie podjęty obowiązek dokonania wnikliwej, obiektywnej i sprawiedliwej oceny działalności rządu premiera Rakowskiego. Tylko na tej podstawie można sformułować wnioski, odpowiedzialności poszczególnych członków tego rządu i domagać się ewentualnego ich ukarania.</u>
          <u xml:id="u-232.11" who="#MarianŻenkiewicz">Ponieważ przedstawione nam materiały nie pozwalają na dokonanie rzeczowej oceny, co próbowałem szeroko uzasadnić, stawiam z dużym ubolewaniem, panie pośle przewodniczący, wniosek formalny, aby odrzucić przedłożony projekt uchwały Sejmu w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-232.12" who="#MarianŻenkiewicz">Jednocześnie wnioskuję, aby Komisja Nadzwyczajna kontynuowała swoją pracę i po uzyskaniu odpowiednich wyników, ponownie przedstawiła sprawę Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-232.13" who="#MarianŻenkiewicz">Mam nadzieję, że wypracowane przez komisję metody będą mogły służyć również do przeprowadzenia obiektywnej oceny działalności obecnego rządu, której niebawem my, lub nasi następcy, będziemy musieli dokonać.</u>
          <u xml:id="u-232.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam poinformować Wysoką Izbę, że w tej chwili do głosu zapisanych jest 6 mówców.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Józefa Jungiewicza z OKP, a następnie posła Mariana Czerwińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#JózefJungiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Komisja Nadzwyczajna do spraw przeanalizowania i oceny działalności ustępującego rządu przedstawiła Sejmowi stanowisko w sprawie likwidacji Kombinatu Rolno-Przemysłowego „Igloopol” w Dębicy i utworzenia Zjednoczonych Zakładów Rolnych, Przemysłowych i Handlowych „Igloopol” SA w Dębicy oraz projekt uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie oceny niektórych aspektów działalności rządu Mieczysława Rakowskiego.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#JózefJungiewicz">Wyżej wymienione punkty łączą się ściśle, w związku z czym wnoszę o poprawkę do projektu uchwały polegającą na uzupełnieniu ostatniego zdania o wyrazy: „oraz przekształcenie kombinatu „Igloopol” w spółkę”. Pełne brzmienie ostatniego zdania projektu uchwały byłoby następujące: „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje za celowe rozważenie przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej zakresu odpowiedzialności niektórych członków byłego rządu za decyzję o rozpoczęciu likwidacji Stoczni Gdańskiej oraz przekształcenie kombinatu „Igloopol” w spółkę”.</u>
          <u xml:id="u-234.2" who="#JózefJungiewicz">Mój krótki komentarz. Zarówno w stanowisku, jak i w projekcie uchwały przewijają się trzy tematy: Stocznia Gdańska, „Igloopol” oraz budżet. Na temat Stoczni Gdańskiej powiem tylko jedno zdanie. Kiedy usłyszałem o tej decyzji w dzienniku telewizyjnym, pomyślałem, że rząd wydał na siebie wyrok. Tą decyzję społeczeństwo polskie odrzucić musi.</u>
          <u xml:id="u-234.3" who="#JózefJungiewicz">Temat „Igloopol” w praktyce poselskiej poznałem stosunkowo dobrze, przez 7 miesięcy wspomagałem zakłady w Tymbarku na drodze uwolnienia się załogi od monopolistycznej struktury nomenklaturowej spółki „Igloopol”. Dziś mogę podziękować w imieniu załogi w Tymbarku i własnym, tym osobom, które nas wspomagały, w tym panu posłowi prof. Janickiemu, jak i tym, które utrudniały ten proces.</u>
          <u xml:id="u-234.4" who="#JózefJungiewicz">Równocześnie informuję, że do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej przekażę m.in. informację na temat afery z grasicą (jest to gruczoł młodego bydła rzeźnego, który wykorzystuje się w produkcji leków), jaka miała miejsce w I półroczu 1990 r. na terenie zakładów mięsnych w Nowym Sączu, które należą do „Igloopolu”, ponieważ jest to mój okręg wyborczy.</u>
          <u xml:id="u-234.5" who="#JózefJungiewicz">Tym z państwa, którzy nie znają afery z grasicą, króciutko powiem, że 20 ton tej grasicy ze Stanów Zjednoczonych zostało nielegalnie przemycone poprzez Turcję do Polski. W Nowym Sączu pod pozorem tzw. uszlachetnienia, zostały zdarte amerykańskie opakowania, przeładowano to w polskie opakowania. Prawdopodobnie praca była zakrapiana wódką, bo 2 czy 3 opakowania amerykańskie zostały. Te 20 ton grasicy wywędrowało poza granice Polski poprzez jakąś spółkę belgijską. Sprawę badał inspektor EWG. To tylko gwoli wyjaśnienia. Ma to następstwa natury gospodarczej, albowiem jak się orientuję, wstrzymany był okresowo, lub jeszcze dotychczas jest wstrzymany, eksport polskich wyrobów tego typu. Dziękuję za uwagę, a wniosek formalny przekazuję do Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-234.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Mariana Czerwińskiego z Klubu Niezależnych Posłów, a następnie pana posła Jana Rusznicę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#MarianCzerwiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zostałem zobowiązany do przedstawienia w wyżej wymienionej sprawie stanowiska 17 zakładów zgrupowanych w międzyzakładowych komisjach NSZZ „Solidarność” przy Zjednoczonych Zakładach „Igloopol” SA z dnia 23 lipca 1990 r. Oto ono:</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#MarianCzerwiński">„Powodowani troską o rzeczywiste interesy załogi, zabezpieczające interesy pracownicze i ogólnospołeczne, czujemy się zobowiązani do przekazania raz jeszcze swoich uwag odnoszących się do niektórych aspektów działania i organizacji zjednoczonych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#MarianCzerwiński">Mamy pełną świadomość, że firma nasza znalazła się w krytycznym momencie swego istnienia. Ogromne zadłużenie, przekraczające 600 mld zł, skandalicznie niska efektywność, zła struktura produkcji, błędna struktura organizacyjna, fałszywa struktura terytorialna i struktura zatrudnienia, dopełnione złym sposobem zarządzania i kierowania, prędzej czy później doprowadzą do jej upadku, bankructwa, narażając załogę na trudności życiowe, a skarb państwa na ogromne straty finansowe.</u>
          <u xml:id="u-236.3" who="#MarianCzerwiński">Te negatywne zjawiska są prostą konsekwencją fałszywych założeń organizacyjnych, na jakich oparta została idea KRP „Igloopol”, przekształconego w 1989 r. spółkę nomenklaturową.</u>
          <u xml:id="u-236.4" who="#MarianCzerwiński">Wywodzące się z błędnych koncepcji przekonanie o wyższości gospodarki kolektywnej nad indywidualną oraz możliwości zarządzania rolnictwem tak jak przemysłem, legły u podstaw decyzji o utworzeniu gigantycznego przedsiębiorstwa państwowego, rozciągającego się na terenie 17 województw — od Przemyśla po Szczecin — produkującego wszystko, już od założeń skazanego na dotacje państwowe i nigdy nie spłacone kredyty, będącego źródłem permanentnych strat ekonomicznych i inflacji, żyjącego kosztem całej gospodarki — a w szczególności polskiego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-236.5" who="#MarianCzerwiński">Przekształcenie tego sztandarowego kombinatu w spółkę akcyjną miało tylko jeden cel. Ochronę interesów wąskiej, nomenklaturowej grupy. Świadczy o tym niezbicie lista jej akcjonariuszy i podział akcji. Nikt, nigdy i nigdzie nie przedstawił wiarygodnie uzasadnionej tak ekonomicznie, jak i prakseologicznie koncepcji usprawniającej to przekształcenie, a rozdane pracownikom akcje ufundowane z państwowych pieniędzy (był to fundusz nagród KRP „Igloopol”) oraz surrealistyczne wręcz aporty w postaci domu kultury lub obiektów sportowych dopełniają obraz tego przekształcenia.</u>
          <u xml:id="u-236.6" who="#MarianCzerwiński">Wbrew samym hasłom o akcjonariacie pracowniczym wpływ załogi i organizacji pracowniczych na losy firmy sprowadzony został do zera. O wszystkim decyduje prezes spółki, były wiceminister rolnictwa, przy pomocy całkowicie ubezwłasnowolnionego zarządu i rady nadzorczej. Drastycznie zaniżona wartość przejętego przez spółkę majątku, co stwierdzał wielokrotnie raport NIK oraz prof. Urban reprezentujący interes skarbu państwa, przyniosła ogromne straty dla całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-236.7" who="#MarianCzerwiński">W działalności bieżącej spółki daje się odczuć brak uzasadnionej ekonomicznie strategii działania. Permanentna reorganizacja, fałszywe koncepcje inwestycyjne, tworzenie coraz to nowych spółek („Igloomors”, „Intersport”, „Igloobud”, „Igloo-Cyklo-Klub”, „Agrowars”) dających „ludziom prezesa” lukratywne posady w zarządach i radach nadzorczych, bezprzykładne trwonienie majątku poprzez wydzierżawianie całych obiektów osobom prywatnym lub nawet nieodpłatne ich przekazywanie (np. 4 ośrodki wypoczynkowe dla spółki „Igloo-Cyklo-Klub”) wbrew zakazowi Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej — to tylko niektóre przykłady działalności.</u>
          <u xml:id="u-236.8" who="#MarianCzerwiński">Wielokrotnie zwracaliśmy uwagę na fakt, iż działania te możliwe są tylko dzięki pomocy osób pełniących wysokie funkcje w organach władzy i administracji państwowej. Najlepiej ilustruje to fakt, iż były wiceminister rolnictwa pan Młynarczyk, który był jednym z inicjatorów powstania spółki, pełni obecnie funkcję przewodniczącego rady nadzorczej warszawskiej spółki „Agrowars”, zarządzającej handlem zagranicznym Zjednoczonych Zakładów „Igloopol” SA.</u>
          <u xml:id="u-236.9" who="#MarianCzerwiński">Nigdy nie pogodzimy się ze skrajnie apodyktycznym stylem zarządzania firmą, nieliczeniem się z głosem załogi, organizacji związkowych, usuwaniem ludzi prezentujących własne poglądy.</u>
          <u xml:id="u-236.10" who="#MarianCzerwiński">Ujemny wynik I półrocza, stale rosnące zadłużenie, zaciąganie nowych kredytów, co możliwe jest tylko dzięki udzielonej przez byłego ministra Kazimierza Olesiaka gwarancji na spłatę długów spółki, to najlepszy obraz fatalnej sytuacji firmy. Zmusza nas to do zwrócenia się za pośrednictwem parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej do rządu o natychmiastowe podjęcie działań, które położą kres marnotrawieniu majątku narodowego oraz pozwolą na uzyskanie przez naszą firmę prawidłowego stanu organizacyjnego i funkcjonowania tak, aby mogła ona w pełni zabezpieczyć interes skarbu państwa i załogi naszych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-236.11" who="#MarianCzerwiński">W pełni utożsamiamy się z tymi siłami Rzeczypospolitej, które głoszą potrzebę przemian ustrojowych Polski, opartych na szerokiej prywatyzacji gospodarki. Nie możemy jednak nie dostrzegać wysiłków tych ludzi czy grup, które prywatyzację chcą zastąpić prywatą.</u>
          <u xml:id="u-236.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Rusznicę z OKP, a następnie panią poseł Wandę Sokołowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#JanRusznica">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pozwolę sobie przedstawić stanowisko grupy 59 posłów w sprawie, którą aktualnie omawiamy. Na podstawie art. 4 pkt 2 ustawy z 26 marca 1989 r. o Trybunale Stanu (Dz. U. nr 11, poz. 84), wnosimy o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej i odpowiedzialności karnej przed Trybunałem Stanu:</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#JanRusznica">— Mieczysława Rakowskiego, byłego prezesa Rady Ministrów i Mieczysława Wilczka — byłego ministra przemysłu o to, że w okresie pełnienia wyżej wymienionych funkcji, działając wspólnie i w porozumieniu, podjęli decyzję o likwidacji Stoczni Gdańskiej im. Włodzimierza Lenina...</u>
          <u xml:id="u-238.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-238.3" who="#JanRusznica">... powodując poważne szkody gospodarcze i godząc w interes państwa, przez co naruszyli w szczególności: Mieczysław Rakowski — art. 40 i 41 pkt. 3 i 7 Konstytucji oraz art. 217 § 1 Kodeksu karnego; Mieczysław Wilczek — art. 41 pkt. 3 i 7 i art. 42 Konstytucji oraz art. 217 § 1 Kodeksu karnego;</u>
          <u xml:id="u-238.4" who="#JanRusznica">— nadto Mieczysława Rakowskiego, byłego prezesa Rady Ministrów i Kazimierza Olesiaka, byłego wicepremiera, ministra rolnictwa o to, że w okresie pełnienia wyżej wymienionych funkcji, działając wspólnie i w porozumieniu, dopuścili się przekształcenia niektórych przedsiębiorstw państwowych, w tym m.in. kombinatu „Igloopol”, w spółki, powodując znaczne szkody gospodarcze i godząc w interes państwa, przez co naruszyli w szczególności: Mieczysław Rakowski — art. 40 i 41 pkt. 3 i 7 Konstytucji oraz art. 217 § 1 Kodeksu karnego; Kazimierz Olesiak — art. 41 pkt. 3 i 7 i art. 42 Konstytucji oraz art. 217 § 1 Kodeksu karnego.</u>
          <u xml:id="u-238.5" who="#JanRusznica">— nadto Mieczysława Rakowskiego, byłego prezesa Rady Ministrów i Andrzeja Wróblewskiego, byłego ministra finansów o to, że kierując pracą rządu poprzez podejmowanie błędnych decyzji oraz brak nadzoru dopuścili się powstania znacznego deficytu budżetowego, m.in. wskutek ogromnego wzrostu wydatków oraz zaniedbań w egzekwowaniu wpływów do budżetu, przez co naruszyli w szczególności: art. 40 i 41 pkt 5 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-238.6" who="#JanRusznica">Wnosimy, by Prezydium Sejmu skierowało powyższy wstępny wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która po przeprowadzeniu postępowania wystąpi do Trybunału Stanu z wnioskiem o ukaranie wyżej wymienionych osób. Wnosimy również, by Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej zażądała do celów dowodowych kompletnej dokumentacji pracy Komisji Nadzwyczajnej do spraw przeanalizowania i oceny działalności ustępującego rządu, a także przeprowadziła inne niezbędne dowody. Wnosimy, by Prezydium Sejmu ustaliło dla potrzeb niniejszego postępowania adresy i inne niezbędne dane osób obwinionych.</u>
          <u xml:id="u-238.7" who="#JanRusznica">Uzasadnienie. Sejmowa Komisja Nadzwyczajna do spraw przeanalizowania i oceny ustępującego rządu ustaliła następujące fakty dające podstawę do pociągnięcia osób wymienionych we wniosku do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu w zakresie:</u>
          <u xml:id="u-238.8" who="#JanRusznica">1) Stoczni Gdańskiej — decyzję o likwidacji podjęto mimo następującej w tym zakładzie poprawy, mimo poprawiającej się szybko koniunktury na rynku statków;</u>
          <u xml:id="u-238.9" who="#JanRusznica">2) „Igloopolu” — trudno wymierne straty gospodarcze i społeczne przyniosło gwałtowne rozpowszechnienie się patologicznych form organizacji gospodarczych, spółek nomenklaturowych, w skrajnych przypadkach dochodziło do pasożytniczej quasi-prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z naruszeniem elementarnych zasad wyceny majątku państwowego, jak w punkcie 3 uchwały sejmowej;</u>
          <u xml:id="u-238.10" who="#JanRusznica">3) budżetu — ogromny deficyt budżetu stanowił jedną z zasadniczych przyczyn wielkiego wzrostu skali inflacji. Powstanie tego wielkiego deficytu uznać należy za istotne naruszenie ustawy budżetowej. Fakty te oraz uchwała sejmowa upoważnia posłów do wystąpienia z wnioskiem o powyższej treści.</u>
          <u xml:id="u-238.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, Prezydium Sejmu zwróci się do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, natomiast nie może komisji nic sugerować. To komisja podejmie decyzję i wyrazi swoją opinię.</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Wandę Sokołowską z PKLD, a następnie pana posła Kazimierza Ujazdowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#WandaSokołowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Może najpierw taka krótka uwaga. Wydaje mi się, że pan poseł zabierający głos przede mną raczył odczytać w sposób fachowy, tak jak to robią prokuratorzy, akt oskarżenia. Chciałabym tylko być poinformowana o terminie rozprawy i czy odbędzie się ona przy drzwiach otwartych.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#WandaSokołowska">Stajemy dzisiaj, proszę państwa, przed wielce złożonym zadaniem oceny funkcjonowania rządu Mieczysława Rakowskiego. Zadaniem niełatwym z punktu widzenia prawnego, politycznego i moralnego. Sejm zadecydował o potrzebie dokonania tej oceny w zupełnie innej sytuacji i scenerii, gdy obecny obóz rządowy znajdował się w opozycji rozgrywała się walka o polityczny charakter państwa, a „dokładanie” poprzednikom i przeciwnikom było w wysokiej cenie.</u>
          <u xml:id="u-240.2" who="#WandaSokołowska">Mówię o tym z tej prostej przyczyny, że od początku trudno było znaleźć wyraźniejszą granicę między obiektywną oceną, a elementami walki politycznej, między oceną faktów i rzeczywistych uwarunkowań działania tego rządu, a próbą dyskredytacji ludzi o innych poglądach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-240.3" who="#WandaSokołowska">W imieniu własnym i kolegi posła Janusza Zemke, by nie powtarzać się w kolejnych wystąpieniach, chcę przekazać kilka uwag o pracy komisji i proponowanej uchwale. Komisja, o czym mówiono tu już dzisiaj, pracowała dłużej niż funkcjonował rząd Mieczysława Rakowskiego. Chwała jej za tak długi czas pracy.</u>
          <u xml:id="u-240.4" who="#WandaSokołowska">Już ten element pokazuje, że materia okazała się niezmiernie trudna do jednoznacznego wnioskowania. Waga zadania komisji bladła i nie było już potrzeby dokonywania nadzwyczajnych posunięć. A rząd Mieczysława Rakowskiego nie miał tego komfortu czasu, działał w niezwykle trudnych warunkach. Zadajemy zatem pytanie, czy celowe jest ocenianie przez Sejm rządów poprzednich kadencji. Tak, jest celowe, pod pewnymi wszak warunkami. Podstawowym powinna być zasada wszechstronności oceny i niezbędnego dystansu wobec ocenianych zjawisk.</u>
          <u xml:id="u-240.5" who="#WandaSokołowska">Wraz z kolegą posłem Januszem Zemke uważamy, że obiektywna ocena każdego rządu nie może ograniczać się jedynie do wybranych — jak piszę się w projekcie uchwały — „niektórych aspektów działalności”. Przyjmując bowiem to założenie otwieramy masę wątpliwości, gdyż za słowem „niektóre” kryje się selektywny wybór, a wybór ten nie musi lecz może być tendencyjny i zabarwiony silnie elementami doraźnej walki politycznej.</u>
          <u xml:id="u-240.6" who="#WandaSokołowska">Wysoka Izbo! Korzystając właśnie z tego określenia: „niektóre aspekty działalności rządu Mieczysława Rakowskiego”, chcemy dokonać nieco innego wyboru owych działań. Chcemy przypomnieć także niekwestionowane osiągnięcia 9-miesięcznej kadencji premiera Rakowskiego, jego odwagę i niekonwencjonalne posunięcia. Rząd ten zaczął od walki z absurdami, od zniesienia kartek na benzynę, wprowadzenia możliwości trzymania paszportów w domach, o czym też tu już była mowa, i wolnego obrotu dewizami. Potem nastąpiły decyzje o wymiarze znacznie szerszym, z których warto wspomnieć ustawowe uregulowanie stosunków między państwem i Kościołem, likwidację wielu barier w rozwoju przedsiębiorczości i próbę urynkowienia cen żywności.</u>
          <u xml:id="u-240.7" who="#WandaSokołowska">Premier Mieczysław Rakowski był, jak żaden dotychczasowy premier, nieszablonowy w podejmowaniu decyzji kadrowych, a wprowadzenie do rządu między innymi takich postaci (które tu przed chwilą były wymieniane, ale w innym kontekście pozwolę sobie wymienić również) jak: Ireneusz Sekuła, Mieczysław Wilczek, prof. Aleksander Krawczuk, prof. Jacek Fisiak — nadawały temu rządowi charakter fachowy. Myślę, że obecny rząd również by się takich ludzi nie powstydził.</u>
          <u xml:id="u-240.8" who="#WandaSokołowska">I wreszcie warto przypomnieć o licznych kontaktach ówczesnego rządu i osobiście Mieczysława Rakowskiego ze społeczeństwem, jego telewizyjne rozmowy. Dzisiaj praktycznie czyni to wyłącznie pan minister Jacek Kuroń. Widocznie bierze przykład. Chwała mu za to.</u>
          <u xml:id="u-240.9" who="#WandaSokołowska">Prawdą jest, że rząd Mieczysława Rakowskiego oprócz niewątpliwych zasług, podjął też wiele decyzji kontrowersyjnych, a być może i złych. Na ten aspekt zwraca wyłącznie uwagę projekt uchwały. Może to i dobrze. Ale, czy obecny rząd nie podejmuje decyzji kontrowersyjnych? Czy wszystkie decyzje naszej Izby są też tak jednoznacznie przyjmowane?</u>
          <u xml:id="u-240.10" who="#WandaSokołowska">Kilka dni temu, w czasie dyżuru poselskiego od wielu wyborców słyszałam, że obecnie żyje im się gorzej, niż 10 miesięcy temu. Spadek stopy życiowej i produkcji jest przecież większy niż przedstawiany kilka miesięcy temu w tej Izbie. Większe od przewidywanego jest też bezrobocie. Nie widać sensownego programu rolnego, całościowej polityki socjalnej, polityki w sferze budownictwa, zauważalne...</u>
          <u xml:id="u-240.11" who="#komentarz">(Poruszenie na sali).</u>
          <u xml:id="u-240.12" who="#WandaSokołowska">Bardzo proszę o nieprzeszkadzanie mi, a panią marszałek proszę o interwencję zawsze wtedy, kiedy część posłów, w myśl zasad pluralizmu i tolerancji, przeszkadza mówić innym posłom.</u>
          <u xml:id="u-240.13" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski).</u>
          <u xml:id="u-240.14" who="#WandaSokołowska">Zauważalne jest niezadowolenie w środowisku kultury. Ale przecież można wskazać także i niemałe osiągnięcia obecnego rządu — skrupulatnie prezentowane przez propagandę. Już to porównanie sugerowałoby nieco większą oględność w ocenie poprzednich ekip. Obecnej bowiem też nie wszystko się udaje.</u>
          <u xml:id="u-240.15" who="#WandaSokołowska">Wysoka Izbo! W imieniu swoim i kolegi posła Janusza Zemke chcę stwierdzić, że propozycja uchwały nas nie przekonuje. Możemy wprawdzie tworząc precedens, wydać werdykt w sprawie wyselekcjonowanych decyzji poprzedniego rządu, lecz zainaugurujemy tym samym niebezpieczną praktykę, w myśl której każdy nowy Sejm i rząd będą zaczynały od dyskredytacji poprzedników w oparciu o wybiórcze tematy, a nasze dzieje będziemy ciągle budowali na analizach błędów.</u>
          <u xml:id="u-240.16" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Ujazdowskiego ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Stefana Kozłowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ nikt nie ma tutaj tekstu uchwały, którą podjęliśmy rok temu, pozwolę sobie treść jej przedstawić. Paragraf 1 stwierdza, że „powołuje się Komisję Nadzwyczajną do spraw przeanalizowania i oceny działalności ustępującego rządu”. W tej uchwale nie jest powiedziane, że ma być analizowana wyrywkowa jakaś część działalności. Nie mogę tutaj doczytać się, żeby miała być analizowana tylko część rządu, czy część jego działalności. Doskonale rozumiem, że komisja miałaby niesłychane trudności, gdyby chciała wszystko doskonale opracować, nawet przy pomocy ekspertów. Zaglądając jednak do sprawozdania z wykonania budżetu państwa, które będzie pewnie przedmiotem obrad w dniu jutrzejszym, stwierdzam, że chyba nie byłoby to wielką sztuką i nie wymagałoby olbrzymiego nakładu pracy zauważenie takiej pozycji, która mówi: Państwowy Fundusz Młodzieży, przychody i rozchody, w tym dotacje z budżetu. Wydatki: budżet według ustawy budżetowej — 2 659 676. Wydatkowano — 8 732. To naprawdę nie trzeba filozofii, żeby dojść, że wydatki, wbrew ustawie budżetowej, przekroczyły budżet trzykrotnie. I to, w moim przekonaniu, bez większych nakładów sił fachowych można było zrobić. Nie mam w tej chwili możliwości wskazać na wszystkie tego rodzaju łatwizny ale, w moim przekonaniu, można było w ramach tejże komisji zrobić dużo więcej.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#KazimierzUjazdowski">Nadto jest materiał polegający na opracowaniu przez NIK wykonania budżetu państwa i wiele rzeczy można by było przenieść i przeanalizować, czego nie uczyniono.</u>
          <u xml:id="u-242.2" who="#KazimierzUjazdowski">Nie miałem zamiaru poruszać tego tematu, ale zostałem sprowokowany wypowiedzią pana posła Ireneusza Sekuły. Dochodzę do wniosku, o ile dobrze zrozumiałem, że to tamten rząd — tak zajęty zmianami politycznymi, przygotowaniem okrągłego stołu itd., itd. — to wszystko zrobił. Natomiast te strajki, o których pan poseł wspomniał, nie miały żadnego wpływu na to, że tyle się zmieniło w Polsce, że był okrągły stół i są takie zmiany, jakie są, że to wszystko zrobiła dobra wola trzech osób w tamtym rządzie, nie „Solidarność”, nie ludzie pracy, nie naród, tylko tamten rząd. Ja takiego stanowiska nie rozumiem.</u>
          <u xml:id="u-242.3" who="#KazimierzUjazdowski">Możliwe, panie pośle Sekuła, że pan stał twarzą w twarz z kierownictwem stoczni. Mam nadzieję, że to już jest zupełnie inne kierownictwo. Trzeba było stanąć twarzą w twarz z załogą, a nie z kierownictwem, które samo się mianowało.</u>
          <u xml:id="u-242.4" who="#KazimierzUjazdowski">Uważam, że praca naszej komisji, aczkolwiek moim zdaniem niedoskonała, nie powinna służyć tylko historykom, ale przede wszystkim, w moim przekonaniu, powinna być pomocą dla prokuratorów.</u>
          <u xml:id="u-242.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Ad vocem? Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#IreneuszSekuła">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym poinformować pana posła Kazimierza Ujazdowskiego, że wyraźnie powiedziałem, iż ta wielka fala strajków wiosną 1989 r., jako główne hasło wysuwała hasło legalizacji „Solidarności”. Oprócz tego wysuwano, oczywiście, także aspekty ekonomiczne. Może pan poseł nie zechciał usłyszeć tego, co powiedziałem. Natomiast wkładanie mi w usta stanowiska zupełnie absurdalnego, jakoby proces reform w Polsce miał charakter wyłącznie jednostronny, jest aż za śmieszny, żeby z tym polemizować, tak że tu zaszło pewne nieporozumienie.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stefana Kozłowskiego z OKP, a następnie pana posła Waldemara Pawlaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#StefanKozłowski">Pani Marszałek! Szanowna Izbo! Rozumiem przemęczenie bardzo wielu ludzi, którym jest może trudno wrócić do debaty, przy której powołaliśmy tę Komisję Nadzwyczajną. Proszę sobie przypomnieć, dlaczego tę komisję powołaliśmy. Czy dlatego, że nas interesowało teoretyczne wyważanie, co było dobrego i co było złego, czy nas interesowała odpowiedzialność indywidualna ludzi, którzy sprawowali władzę, którzy naruszyli normy społeczne, co wtedy wzbudziło powszechny protest?</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#StefanKozłowski">Myślę, że ten drugi element był tym decydującym, dla którego Wysoka Izba powołała tę komisję. Nie miał to być początek analizowania działalności każdego rządu, tylko oceny indywidualnej odpowiedzialności osób, co do których zachodziło podejrzenie, że naruszyły normy społeczne, I jeżeli dzisiaj słyszymy, że spółki nomenklaturowe to był mit, bo przed chwilą przecież tak to sformułowano — to jednocześnie widzimy, że do tej pory my się nie możemy wyplątać z tej sytuacji w „Igloopolu”, gdzie ludzie związani z rządem utworzyli nam tę strukturę, która do tej pory niszczy to przedsiębiorstwo. Przykład „Igloopolu” chyba dobitnie wskazuje patologię władzy, która wykorzystała swoje możliwości do tworzenia takich struktur, które do tej pory jeszcze funkcjonują.</u>
          <u xml:id="u-246.2" who="#StefanKozłowski">Powołaliśmy tę komisję nie do badania wszystkich spółek, nie do wyrażania aspektów społecznych, międzynarodowych i innych, tylko do wykazania, czy ci ludzie, którzy byli u władzy, nie przekroczyli norm i odpowiedzialności. Komisja tym się zajęła. Proszę dzisiaj nie odczytywać tego, i nie dopominać się, że miało to być seminarium z politologii i z nauk społecznych o funkcjonowaniu rządu, bo nie o to wtedy chodziło. Na przykładzie tych trzech spraw: złamania ustawy budżetowej, patologii „Igloopolu”, i — bardzo wtedy bulwersującej decyzji — likwidacji Stoczni Gdańskiej, miano pokazać funkcjonowanie tej grupy ludzi. I to komisja zrobiła. W tych sprawach się wypowiedziała. Sformułowała bardzo ogólne i bardzo łagodne wnioski. Pokazała patologię nawet w tej Izbie, na co wyraźnie wskazuje sprawa samochodów, którą dzisiaj dopiero, po tak długim czasie, próbujemy rozwikłać.</u>
          <u xml:id="u-246.3" who="#StefanKozłowski">A zatem komisja była potrzebna, chociażby po to, żeby właśnie nasze wewnętrzne sprawy ruszyły do przodu. I proszę wobec tego nie stawiać sprawy w ten sposób, że odsyłamy do komisji i ona ma badać ogólne aspekty i snuć teoretyczne rozważania, bo do niczego nie dojdziemy w ten sposób. Taki był ton, taka była wtedy wola Izby. Proszę sięgnąć pamięcią do woli i motywów, które skłoniły do przegłosowania tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-246.4" who="#StefanKozłowski">W związku z tym sądzę, że sformułowania Komisji Nadzwyczajnej są znacznie łagodniejsze, spokojniejsze i bardziej wyważone niż te wnioski, które odczytaliśmy i które znajdą swój epilog. A na początku sprawozdania komisji znajdziecie państwo ogólne stwierdzenia również co do tego, co rząd Rakowskiego zrobił pozytywnego w ogólnym układzie. Te stwierdzenia są, ale nie to było przedmiotem zainteresowania Izby. Przedmiotem zainteresowania były ewidentne naruszenia prawa i to zostało przez komisję wykonane.</u>
          <u xml:id="u-246.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Waldemara Pawlaka z PSL, a potem, jako ostatniego ze zgłoszonych mówców, pana posła Ryszarda Bugaja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#WaldemarPawlak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na wstępie, aby uprzedzić pytanie pana posła Antoniego Furtaka, niniejszym oświadczam, że przemówienie napisałem sam.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#WaldemarPawlak">Teraz przechodząc do rzeczy. Skoncentruję się przede wszystkim na ocenie komisji, stanowisku Komisji Nadzwyczajnej do spraw przeanalizowania oceny działalności ustępującego rządu w sprawie likwidacji Kombinatu Rolno-Przemysłowego „Igloopol”. Niewątpliwie jest to wybitne dzieło literackie, które zawiera wiele cennych sformułowań, tyle tylko, że ogólnych i nieprecyzyjnych. Na przykład podaje się, że w samym tylko 1988 roku spowodowano przyznanie wielomiliardowych kwot z budżetu państwa. Wydaje mi się, że można było ustalić, jakie konkretnie to były kwoty. Oświadczenie ministra rolnictwa nie potwierdzone zostało żadnymi dokumentami. O ile wiem, komisja analizująca działalność rządu takich dokumentów w ogóle nie poszukiwała w ministerstwie rolnictwa. I jeszcze jedno takie cenne sformułowanie, że w wyniku tego przekształcenia, budżet został pozbawiony znacznej części przychodów. Tutaj również nie ma konkretnego określenia, jakiej to części budżet został pozbawiony.</u>
          <u xml:id="u-248.3" who="#WaldemarPawlak">Następnie jest takie sformułowanie, że umowa nie zabezpieczyła interesów państwa. Z tego, co wiem, komisja nie zapoznała się z treścią umowy i w tym sformułowaniu zacytowała tylko fragment sprawozdania NIK opisującego umowę i odnosi się do fragmentu tej umowy, mianowicie do § 10. Pozwolę sobie zacytować jego treść.</u>
          <u xml:id="u-248.4" who="#WaldemarPawlak">„Punkt 1: Umowę zawiera się na czas nieokreślony.</u>
          <u xml:id="u-248.5" who="#WaldemarPawlak">Punkt 2: Po okresie 10 lat każda ze stron może wypowiedzieć umowę na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego”.</u>
          <u xml:id="u-248.6" who="#WaldemarPawlak">Oczywiście, ograniczenie się tylko do tej części umowy może budzić dziwne skojarzenia. Pozwolę sobie wobec tego przytoczyć § 6, mówiący, że w razie zmiany przepisów dotyczących dysponowania mieniem państwowym i jego dzierżawą postanowienia umowy ulegają stosownym zmianom oraz § 11: „Jeżeli spółka nie wykonuje lub wykonuje nienależycie swe zobowiązania wynikające z niniejszej umowy, dysponent może ją niezwłocznie wezwać, aby w terminie 30 dni od daty otrzymania wezwania należycie wykonywała naruszone zobowiązania, a w wypadku gdy spółka tego nie uczyni, dysponent może niniejszą umowę wypowiedzieć ze skutkiem natychmiastowym, zawiadamiając spółkę o takim wypowiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-248.7" who="#WaldemarPawlak">O ile wiem, przez wiele miesięcy, już po zmianie rządu, umowa ta nie została wypowiedziana, a jeżeli przyjąć, że rzeczywiście naruszono w tak znacznym stopniu prawo, to należy stwierdzić, że nie wykorzystano możliwości zawartych w umowie.</u>
          <u xml:id="u-248.8" who="#WaldemarPawlak">Pragnę zwrócić uwagę komisji, że decyzję o przekształceniu kombinatu „Igloopol” podjął Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, a minister rolnictwa Kazimierz Olesiak wykonał ją jako organ założycielski tego kombinatu. Wycena majątku została przeprowadzona zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami — tak jest i w sprawozdaniu NIK, tylko w nieco innym fragmencie. A ponieważ przepisy nie były precyzyjne, podpisano umowę, której fragmenty tutaj cytowałem, precyzującą zasady dzierżawy, a nie przekazania czy sprzedania — odpłatnego czy nieodpłatnego — po to, aby zagwarantować należycie interes państwa.</u>
          <u xml:id="u-248.9" who="#WaldemarPawlak">Przypominam, że Wysoka Izba odrzuciła propozycje posłów Bugaja, Pola i Rajtara o określenie zasad wyceny majątku narodowego, a dopiero w procesie prywatyzacji otwiera się szerokie pole do popisu. Z wypowiedzi pana posła Czerwińskiego widać, jak może przebiegać proces prywatyzacji i jakie mogą być z tym komplikacje. W pewnym sensie niektóre zakłady „Igloopolu” na pewno mogą stanowić taki bardzo niechlubny przykład. Nie jestem jednak przekonany, czy ustawa prywatyzacyjna zabezpiecza należycie interesy państwa i interesy narodu, albowiem pozwala także na przekazanie majątku narodowego w sposób nieodpłatny, za darmo.</u>
          <u xml:id="u-248.10" who="#WaldemarPawlak">Uważam, że w Rzeczypospolitej Polskiej, w państwie prawa, każdy obywatel musi odpowiadać za naruszenie prawa, niezależnie od zajmowanego stanowiska. Myślę, że każdy rząd powinien być rozliczony i oceniony rzetelnie i sprawiedliwie.</u>
          <u xml:id="u-248.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Bugaja z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#RyszardBugaj">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Myślę, że w naszej debacie poruszono wiele spraw, które zasługiwałyby na to, by się do nich ustosunkować. Nie chciałbym jednak wypowiadać się zbyt długo, dlatego skoncentruję się tylko na kilku wybranych kwestiach.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#RyszardBugaj">Po pierwsze, sprawa pracy komisji. Myślę, że jest moim obowiązkiem ustosunkować się do niektórych wypowiedzi na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-250.2" who="#RyszardBugaj">Przede wszystkim chciałbym powiedzieć, iż zgadzam się z tym, co powiedział pan poseł Ireneusz Sekuła, że udało nam się w tej komisji pracować — mimo poruszania spraw drażliwych, angażujących odpowiedzialność ludzi — w sposób, który nie doprowadził do silnych stresów i do silnych spięć. Chciałem także powiedzieć, że komisja mogła liczyć na współdziałanie wielu członków byłego rządu, na lojalne, jak sądzę, współdziałanie z komisją.</u>
          <u xml:id="u-250.3" who="#RyszardBugaj">Jest jednak moim obowiązkiem powiedzieć także bardzo wyraźnie, że były premier rządu Mieczysław Rakowski, praktycznie rzecz biorąc, odmówił współpracy z komisją. Zjawił się na posiedzeniu komisji tylko raz, a ten czas wykorzystał właściwie tylko do wygłoszenia dość napastliwych ocen rządu, który już istniał i działał. Chciałbym więc wyraźnie to rozróżnienie wprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-250.4" who="#RyszardBugaj">Jeżeli chodzi o tryb pracy komisji, o materiały którymi ona się posługiwała, z szeregu wypowiedzi mam prawo domniemywać, iż koledzy posłowie po prostu nie śledzili toku prac naszej komisji. Rozumiem to, mogli być zaabsorbowani różnymi rzeczami. Na przykład pan poseł Kazimierz Ujazdowski mówił, żeśmy nie podjęli pewnych kwestii. Owszem, panie pośle, kwestie przekroczeń budżetowych nasza komisja analizowała dość szczegółowo, w oparciu o różne materiały, między innymi o szczegółowy raport Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-250.5" who="#RyszardBugaj">Jeżeli chodzi na przykład o przypadek Stoczni Gdańskiej, to śmiem twierdzić, że nasza komisja przeprowadziła więcej analiz i ocen niż przeprowadził rząd podejmując decyzję o rozpoczęciu procesu likwidacji tego zakładu.</u>
          <u xml:id="u-250.6" who="#RyszardBugaj">Także w innych sprawach sporządzaliśmy szczegółowe ekspertyzy, prosiliśmy ekspertów o opinie Długi okres pracy komisji jest m.in. rezultatem tego, że opinie prawne, dotyczące warunków odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, wpłynęły ze znacznym opóźnieniem.</u>
          <u xml:id="u-250.7" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Chciałbym się także zgodzić z wnioskiem pana posła Sekuły, iż ocena powinna być wyważona, i z wypowiedziami, że powinna ona być udokumentowana. Twierdzę, że projekt uchwały, którą przedkładamy Wysokiej Izbie, taki właśnie ma charakter. Nie będę tego bardzo szczegółowo uzasadniał, zajęłoby mi to zbyt wiele czasu. Chciałbym jednak na kilka kwestii zwrócić uwagę Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-250.8" who="#RyszardBugaj">Po pierwsze, dokonaliśmy — jak sądzę — pewnego wysiłku, by analizując działalność rządu Mieczysława Rakowskiego dostrzec wszystkie strony działalności tego rządu i napisaliśmy bardzo wyraźnie w projekcie uchwały, że rząd Mieczysława Rakowskiego w toku krótkiego okresu swojej działalności podjął wysiłek częściowej modernizacji systemu społeczno-gospodarczego. Rzeczywiście, w pewnych granicach podjął ten wysiłek i temu dajemy wyraz.</u>
          <u xml:id="u-250.9" who="#RyszardBugaj">Dajemy także wyraz temu, w jakich warunkach ten rząd pracował. Chcemy dostrzec, iż w momencie kiedy Mieczysław Rakowski pojawił się na tym miejscu, to znalazł kraj już w bardzo trudnej sytuacji i mówimy bardzo wyraźnie: sytuacja gospodarcza w momencie powołania rządu Rakowskiego była zła. Rzeczywiście, była zła.</u>
          <u xml:id="u-250.10" who="#RyszardBugaj">Jeżeli jednak chodzi o kwestie konkretne — weźmy sprawę zrównoważenia deficytu budżetowego. Tutaj sprawa była jednoznaczna, jasna. Z punktu widzenia prawnego mogliśmy bez trudu sformułować wniosek o odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ministra Wróblewskiego za przekroczenie deficytu budżetowego, za złamanie ustawy budżetowej. Ekspertyzy prawne, oceny ekspertów ekonomicznych były tu jednoznaczne. Dlaczego tego nie uczyniliśmy? Nie uczyniliśmy tego dlatego, iż nasze szczegółowe dochodzenie wskazało na to, iż Andrzej Wróblewski, były minister finansów, uczynił wysiłek, aby do tego nie doprowadzić. Jednak jego ulokowanie, jego usytuowanie w łonie całego rządu i warunki odpowiedzialności konstytucyjnej prowadziły do tego, iż postawilibyśmy przed Trybunałem Stanu tego z członków rządu, który uczynił, jak nam się wydawało, największy wysiłek, by do tej sytuacji, do której doszło, nie doszło. Więc wydaje mi się, że także w tej sprawie możemy powiedzieć, iż wzięliśmy pod uwagę okoliczności, w jakich rząd i poszczególni jego członkowie działali, i że poszukujemy oceny bardzo wyważonej.</u>
          <u xml:id="u-250.11" who="#RyszardBugaj">Myślę, że dokonaliśmy dużego wysiłku, by udowodnić — podkreślam słowo „udowodnić” — iż to, co się działo wokół tzw. spółek nomenklaturowych, było patologią, której rząd nie przeciwdziałał. Nie udało się w toku rozmów z członkami rządu uzyskać dowodów na to, iż próbowano temu w sposób wyraźny przeciwdziałać.</u>
          <u xml:id="u-250.12" who="#RyszardBugaj">Chcę przypomnieć Wysokiej Izbie, że niedawno przyjęliśmy ustawę, która właśnie ma naprawić część tych szkód — ustawę o zwrocie nienależnych korzyści. Właśnie w tym momencie, jak mi się wydaje, uznajemy, jaki był rezultat w tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-250.13" who="#RyszardBugaj">Nie mogę zgodzić się z tym, co powiedział pan poseł Ireneusz Sekuła, że kreuje się prawo, a potem pojawiają się przekroczenia, naruszania tego prawa. Rzecz w tym, że proces ten trwał wystarczająco długo, iż można było podjąć kroki przeciwdziałające. Opinia publiczna aż trzęsła się w tej sprawie, a mimo to ten proces postępował. Nie zapobiegano ogromnym stratom, jakie w gospodarce narodowej z tego tytułu powstały.</u>
          <u xml:id="u-250.14" who="#RyszardBugaj">W tej sprawie koronnym dokumentem jest, jak się wydaje, obszerna analiza Najwyższej Izby Kontroli. Jeżeli ktoś z kolegów posłów tego dokumentu nie zna, to go bardzo rekomenduję.</u>
          <u xml:id="u-250.15" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Myślę, że moja ocena co do tego, że przeprowadziliśmy dowody pewnych spraw, dotyczy w pełni także Stoczni Gdańskiej. Decyzji o likwidacji Stoczni Gdańskiej. Nie chciałbym tutaj wdawać się w obszerną polemikę z panem posłem Ireneuszem Sekułą na temat przemysłu stoczniowego. Jednak jest rzeczą zadziwiającą, że pan poseł Sekuła, pełniąc w rządzie funkcję jednego z głównych, a właściwie głównego sternika nawy gospodarczej, wysuwa takie argumenty, jak przedstawił, i zapomina o innych. A gdzież to są w Polsce te przemysły, które produkują nowocześniej, panie pośle? Nie ma takich przemysłów. Polski przemysł stoczniowy jest przemysłem eksportowym. Oczywiście, w przemyśle stoczniowym na całym świecie przez wiele lat była bardzo głęboka dekoniunktura. Ale właśnie w momencie, kiedy decyzja o likwidacji Stoczni Gdańskiej została podjęta, to się zmieniało.</u>
          <u xml:id="u-250.16" who="#RyszardBugaj">Nie można też nadużywać pewnych argumentów. Pan poseł Ireneusz Sekuła powiedział, np.: zlecenie to jest sprawa szczegółowa, ale muszę ją podnieść, bo Wysoka Izba inaczej, moim zdaniem, fałszywie oceni ten argument. Na przykład, że zlecenie od szwedzkiej firmy Stena Line spowodowało straty w stoczni. Właśnie rzecz w tym, że stocznia tego kontraktu nigdy nie chciała, że to administracja rządowa narzuciła jakby to zlecenie. Dyrekcja stoczni od początku protestowała, bo doskonale wiedziano, że stocznia jest nie przygotowana do takich prac, że zlecenie to nie nadaje się dla niej.</u>
          <u xml:id="u-250.17" who="#RyszardBugaj">Chciałbym powiedzieć, iż niewiele jest w Polsce przemysłów, które chyba mają szanse specjalizacji międzynarodowej, szczególnie teraz po poprawie koniunktury w przemyśle stoczniowym. I przemysł stoczniowy do nich należy, ponieważ decydującym czynnikiem jest tam tania kwalifikowana praca, zarówno inżynierska jak i robotnicza. Wydaje mi się, że przemysł stoczniowy, na szczęście, z sytuacji, w jakiej się znalazł, zdoła się wydobyć.</u>
          <u xml:id="u-250.18" who="#RyszardBugaj">Także sformułowanie użyte w projekcie uchwały, mianowicie iż podjęto tę decyzję z motywów politycznych, jest, jak sądzę, w pracach komisji dostatecznie uprawdopodobnione. W tej sprawie nie ma jednoznacznych dowodów. W takich sprawach nigdy nie może być jednoznacznych dowodów. Natomiast uprawdopodobnienie tego jest dość wyraźne.</u>
          <u xml:id="u-250.19" who="#RyszardBugaj">Pragnę zwrócić uwagę na oświadczenia rządu tuż po objęciu stanowiska prezesa Rady Ministrów przez Mieczysława Rakowskiego. Tuż przed przyjazdem pani Margaret Thatcher premier Rakowski był łaskaw powiedzieć, że chce być dobrym uczniem w jej klasie. I to był kontekst, bardzo wyraźny kontekst tej decyzji. Można wskazać i inne okoliczności — tryb podjęcia tej decyzji, w dwa tygodnie po objęciu prezesury rządu, bez dokumentów mających charakter szerszych analiz. Pragnę zwrócić uwagę, że wszystkie ekspertyzy, które uzyskaliśmy, podważały sensowność tej decyzji w kategoriach ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-250.20" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Na koniec, jeśli mogę jeszcze, chciałbym się podzielić kilkoma refleksjami. Otóż w tej dyskusji ze strony części posłów pojawiła się sugestia, iż powinniśmy traktować obecny rząd w kategoriach kontynuacji, byśmy widzieli jego błędy, jego sukcesy w taki sposób, jak rządu poprzedniego, że nie ma tu żadnej cezury.</u>
          <u xml:id="u-250.21" who="#RyszardBugaj">Chciałbym powiedzieć bardzo wyraźnie, iż z tej trybuny nie raz wyrażałem krytyczne poglądy o niektórych decyzjach tego rządu. Chciałbym jednak powiedzieć równie wyraźnie i kategorycznie, iż uważam, że istnieje zupełnie zasadnicza cezura między polityką, także gospodarczą, którą prowadzi obecny rząd, która być może jest w pewnych sprawach kontrowersyjna, ryzykowna nawet, a polityką, którą prowadził poprzedni rząd. Tamta polityka, śmiem to twierdzić, nie była polityką fachową i nie miała za sobą akceptacji społecznej. Jest to różnica zupełnie podstawowa.</u>
          <u xml:id="u-250.22" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Pan poseł Ireneusz Sekuła powiedział, iż te oceny, które dzisiaj formułujemy, są ważne dla historii. Zgadzam się z tym. To co dotychczas mówiłem, jak sądzę, było mówione na tle pracy Komisji Nadzwyczajnej, na tle dokumentów, które gromadziliśmy, ekspertyz, wypowiedzi członków byłego rządu.</u>
          <u xml:id="u-250.23" who="#RyszardBugaj">Chciałbym się jednak na koniec podzielić moją refleksją. Otóż myślę, że powinniśmy sobie zadać pytanie: czy rząd Mieczysława Rakowskiego otwierał drzwi do nowej Polski, czy podjął ostatnią próbę zamknięcia przekształceń w Polsce? Chciałbym powiedzieć, iż jestem bliski tej drugiej ocenie. Tu, z tej trybuny prezes Rady Ministrów, przejmując ster rządu, rzeczywiście w trudnych już wówczas warunkach, odwołał się po raz pierwszy od kilku lat do tezy, iż reformę w Polsce będzie robił pod ochroną policji i wojska. To za tą decyzją poszła decyzja o likwidacji Stoczni Gdańskiej. To ta decyzja o likwidacji Stoczni Gdańskiej, to jest mój sąd obiektywny, miała wywołać wrażenie społeczne, miała pokazać, że ten rząd bez przyzwolenia społecznego, w krótkim okresie dokona naprawy sytuacji gospodarczej, i że być może, w Polsce zasadnicze zmiany polityczne nie będą konieczne. Bardzo szybko okazało się, że jest to możliwe. I rzeczywiście wtedy premier Mieczysław Rakowski dokonał zwrotu, ale właśnie wtedy — dopiero wtedy, na X Plenum. Inaczej zaczął, z inną myślą zaczął. Skutki tego, że zaczął źle, ze złym pomysłem, są takie, jakie są.</u>
          <u xml:id="u-250.24" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Myślę jednak, że trzeba rozróżnić oceny subiektywne, które są także rezultatem intuicji, i to, co można udowodnić. Sądzę, że to, co jest w uchwale, którą przedstawiliśmy Wysokiej Izbie, znajduje wystarczające udokumentowanie w pracach komisji. Wnoszę o przyjęcie tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-250.25" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-251.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam tylko poinformować Wysoką Izbę w związku z wypowiedzią pana posła Bolesława Twaroga w sprawie samochodów, że jeden z posłów byłej kadencji zgłosił do Prezydium Sejmu chęć wyrównania strat, które skarb państwa poniósł przez niego.</u>
          <u xml:id="u-251.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-251.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Wracając teraz do uchwały...</u>
          <u xml:id="u-251.5" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Jeśli można, pani marszałek!)</u>
          <u xml:id="u-251.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#JanuszSzymański">Janusz Szymański. Bardzo krótko. Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na pewien błąd, moim zdaniem jurydyczny. Chcę tą wątpliwością się podzielić. Otóż w ostatnim akapicie projektu uchwały, który przedstawiła Komisja Nadzwyczajna, jest stwierdzenie, że Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje za celowe rozważenie przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej zakresu odpowiedzialności niektórych członków byłego rządu za decyzję o rozpoczęciu likwidacji Stoczni Gdańskiej.</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć, z całą odpowiedzialnością, że rozważać tego nie może Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej może rozpatrywać tylko wstępny wniosek o pociągnięcie do takiej odpowiedzialności osób wymienionych w art. 1 i 2 tejże ustawy. W związku z tym po prostu można zaproponować albo skreślenie wyrazów: „przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej”, albo całego akapitu, bowiem dotychczasowy zapis sugeruje, że Komisja Nadzwyczajna niejako ceduje prawo rozstrzygania co do zakresu odpowiedzialności konstytucyjnej na Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej, co jest niemożliwe w świetle regulaminu. Zwracam uwagę, że zakres działania Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej wyznacza zarówno ustawa o Trybunale Stanu, jak i regulamin Sejmu. Sugerowałbym następujące rozwiązanie i wnoszę taką poprawkę, aby wykreślić wyrazy „przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#RyszardBugaj">Chciałbym wyjaśnić, że Komisja Nadzwyczajna sformułowała swoje stanowisko co do odpowiedzialności wymienionych osób przed Trybunałem Stanu za likwidację Stoczni Gdańskiej większością 2/3 głosów. Taki wniosek, niestety, właśnie ze względu na pewne spóźnienie ekspertyz prawnych jest w tej chwili sformułowany i z Komisji Nadzwyczajnej zostanie formalnie przekazany do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Natomiast myślę, że poprawka pana posła Janusza Szymańskiego nie zmienia w żadnym sensie merytorycznej intencji uchwały i jako uściślająca nie stwarza chyba żadnych komplikacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#OlgaKrzyżanowska">To znaczy, że po skreśleniu słów: „przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej” zdanie to będzie brzmiało: „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje za celowe rozważenie zakresu odpowiedzialności” itd., a dalsze kroki podejmie w takim razie Komisja Nadzwyczajna.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Bugaj: Tak jest.)</u>
          <u xml:id="u-255.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#BohdanOsiński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Ponieważ wszystkie argumenty — i to bardzo podobne do tych, które były przedstawione na posiedzeniach — naszej komisji zostały przytoczone, chciałem tylko, po prostu, uświadomić państwu, że przecież nasza komisja składała się ze wszystkich frakcji, jeżeli tak można nazwać, naszego parlamentu. Tak że na pewno ani prawica, ani lewica nie może być usatysfakcjonowana, dlatego że to jest pewnego rodzaju kompromis. Natomiast chciałem zwrócić uwagę, że wszystkie punkty były głosowane i ja Wysokiej Izbie przedstawiałem efekty głosowania. Nie ulega wątpliwości, że mieliśmy znacznie więcej czasu na rozważanie wielu spraw, tak że mogliśmy to widzieć inaczej niż Wysoka Izba. Oprócz tego wydaje mi się, że nasze opracowanie dotyczące Stoczni Gdańskiej jest naprawdę bardzo dokładne i obszerne, tylko — tak jak się zorientowałem — prawie żaden z moich kolegów nie ma tego opracowania, ponieważ ono było dostarczone państwu w styczniu. To tylko parę uwag dla wyjaśnienia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś jeszcze chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-257.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W czasie debaty padły trzy wnioski formalne. Pierwszy był wniosek o odrzucenie projektu uchwały, drugi o odesłanie projektu do komisji. Jeżeli te wnioski nie przejdą, będziemy głosować zgłoszone dwie poprawki do tekstu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-257.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zaczniemy od głosowania wniosku o odrzucenie projektu uchwały, który został nam dzisiaj przedstawiony. Jest to wniosek najdalej idący i jeżeli Wysoka Izba go przyjmie, nie będziemy naturalnie głosować następnych.</u>
          <u xml:id="u-257.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panie i panów posłów o zajęcie miejsc. Przed głosowaniem proszę też o opuszczenie sali wszystkich, którzy nie są posłami.</u>
          <u xml:id="u-257.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-257.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem wniosku posła Mariana Żenkiewicza o odrzucenie projektu uchwały — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (22) Kto jest przeciw temu wnioskowi? (196) Kto wstrzymał się od głosowania? (101) Stwierdzam, że Sejm wniosek odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-257.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Następny wniosek formalny to wniosek o odesłanie projektu uchwały do dalszych prac komisji.</u>
          <u xml:id="u-257.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-257.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem wniosku o odesłanie projektu uchwały do komisji — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (59) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (202) Kto wstrzymał się od głosowania? (59) Stwierdzam, że Sejm wniosek odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-257.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania dwóch poprawek, które zostały zgłoszone do tekstu projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-257.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Pierwsza poprawka, którą zgłosił pan poseł Józef Jungiewicz, polegałaby na dopisaniu do ostatniego zdania dotyczącego sprawy „Igloopolu”, wyrazów: „oraz przekształcenia kombinatu „Igloopol” w spółkę”. Pełne brzmienie ostatniego zdania projektu uchwały na ten temat byłoby więc następujące:</u>
          <u xml:id="u-257.12" who="#OlgaKrzyżanowska">„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje za celowe rozważenie przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej zakresu odpowiedzialności niektórych członków byłego rządu za decyzje o rozpoczęciu likwidacji Stoczni Gdańskiej oraz przekształcenia kombinatu „Igloopol” w spółkę”.</u>
          <u xml:id="u-257.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy możemy przystąpić do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-257.14" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez pana posła Józefa Jungiewicza — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (149) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (92) Kto się wstrzymał od głosowania? (84) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-257.15" who="#OlgaKrzyżanowska">Następna poprawka zgłoszona przez pana posła Janusza Szymańskiego dotyczy też tego akapitu projektu uchwały i polegałaby na skreśleniu słów: „przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej”. Wtedy to zdanie brzmiałoby tak:</u>
          <u xml:id="u-257.16" who="#OlgaKrzyżanowska">„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje za celowe rozważenie zakresu odpowiedzialności niektórych członków byłego rządu za decyzje o rozpoczęciu likwidacji Stoczni Gdańskiej oraz o przekształceniu kombinatu „Igloopol” w spółkę”.</u>
          <u xml:id="u-257.17" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania:</u>
          <u xml:id="u-257.18" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (245) Kto jest przeciwny? (1) Kto się wstrzymał od głosowania? (67) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-257.19" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania całości projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-257.20" who="#komentarz">(Poseł Ireneusz Sekuła: Pani Marszałek! Jeszcze moja poprawka.)</u>
          <u xml:id="u-257.21" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, nie mam tego tekstu. Czy pan poseł dał ją na piśmie? Proszę, by pan poseł zechciał jeszcze raz sformułować tę propozycję, bo nie mam jej na piśmie, i dlatego nie poddałam jej pod głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#IreneuszSekuła">Nie zgłaszałem poprawki w formie pisemnej, po prostu dlatego, że wnosiłem o wykreślenie jednego zdania. Proponuję w punkcie 4, wykreślić ostatnie zdanie brzmiące: „Są uzasadnione powody, by przyjąć, że decyzja ta podjęta została z powodów politycznych, miała na celu ukaranie załogi, która kilkakrotnie podniosła bunt przeciw obowiązującemu w Polsce autorytarnemu systemowi pauperyzacji pracowników”.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali.).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o ciszę, bo nie słyszę tekstu poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#IreneuszSekuła">Motywy tej decyzji w pełni znają ci, którzy tę decyzję podejmowali, uczestniczyli w jej podjęciu, czy ją, że tak powiem, konsultowali.</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#IreneuszSekuła">To sformułowanie jest nieadekwatne, uzasadniałem to. Proponuję je wykreślić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, pan poseł wnioskuje skreślenie którego zdania?</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#komentarz">(Poseł Ireneusz Sekuła: Od słowa: „Są” po słowo: „pracowników”. Ostatnie zdanie).</u>
          <u xml:id="u-261.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, już wiem.</u>
          <u xml:id="u-261.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy sprawa jest jasna?</u>
          <u xml:id="u-261.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-261.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem poprawki zaproponowanej przez pana posła Ireneusza Sekułę — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (86) Kto jest przeciwny tej poprawce? (154) Kto się wstrzymał od głosowania? (83) Stwierdzam, że Sejm poprawkę odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-261.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania projektu uchwały wraz z przyjętymi poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-261.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem powyższego projektu uchwały wraz z przyjętymi poprawkami — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (195) Kto jest przeciwny? (29) Kto się wstrzymał od głosowania? (93) Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie niektórych aspektów działalności rządu Mieczysława Rakowskiego większością 195 głosów.</u>
          <u xml:id="u-261.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-261.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o złożenie oświadczeń pana posła Ryszarda Zielińskiego, a następnie pana posła Stefana Myszkiewicza-Niesiołowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#RyszardZieliński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Moje oświadczenie nie ma nic wspólnego z tematem, który dotychczas nas zajmował, ale na koniec długiego dnia — może to i dobrze.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#RyszardZieliński">Otóż składam oświadczenie w imieniu własnym i kolegów posłów z Unii Chrześcijańsko-Społecznej. Oto ono:</u>
          <u xml:id="u-262.2" who="#RyszardZieliński">W nadchodzącym sierpniu przypadnie 70. rocznica polskiego zwycięstwa odniesionego w jednej z osiemnastu decydujących o losach świata bitew, jak w literaturze nazywano bitwę warszawską, czy uderzenie znad Wieprza w 1920 roku. Bitwa ta istotnie odwróciła groźny dla całej Europy bieg historii. W dniu rocznicy Sejm będzie korzystał z zasłużonej przerwy w swych pracach, ale czy ma to oznaczać, by Sejm nie zajął stanowiska co do obchodów tej wiekopomnej rocznicy? Od dłuższego czasu toczą się deliberacje nad przywróceniem dawnych treści pomnikowi, jakim jest Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Winno ono objąć rekonstrukcję tablic znajdujących się tam przed wojną, ale także uzupełnienie ich obiektywnym upamiętnieniem ofiar poniesionych przez naród na rzecz niepodległości po 1939 roku. Przede wszystkim jednak, dożywający swych dni uczestnicy walk z lat 1914–1920 oczekują, aby zamierzenia rekonstrukcji Grobu Nieznanego Żołnierza właśnie w związku z rocznicą 15 sierpnia 1920 roku zostały obecnie uwieńczone skutkiem przynajmniej w tej części, która obejmuje bitwy: warszawską i nadniemeńską oraz pamięć zwycięzcy w tych bojach — marszałka Józefa Piłsudskiego.</u>
          <u xml:id="u-262.3" who="#RyszardZieliński">Również inne rodzaje upamiętnień, jak np. przywrócenie ks. Skorupki jako patrona w nazewnictwie różnych obiektów, czy przede wszystkim powrót ul. Pięknej w Warszawie do noszonej przez nią w Polsce niepodległej nazwy ul. Piusa XI, który jako monsignore Ratti służył wielkim wsparciem naczelnikowi Piłsudskiemu W decydujących dla Polski dniach — byłyby krokami godnymi i naszych dni, i naszego parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-262.4" who="#RyszardZieliński">Skoro kalendarz prac sejmowych nie pozwoli Wysokiej Izbie włączyć się bezpośrednio w obchody rocznicy, zwracam się wraz z posłami z Unii Chrześcijańsko-Społecznej z prośbą do Prezydium Sejmu, aby ze swojej strony rozważyło możliwość wystąpienia w formie orędzia, oświadczenia, względnie podjęcia odpowiednich inicjatyw w imieniu Sejmu w dniach sierpniowych tego roku.</u>
          <u xml:id="u-262.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Stefana Myszkiewicza-Niesiołowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! 12 lipca br. czterech łódzkich posłów wystąpiło do pana premiera z prośbą o rozważenie, czy przewodniczący Komisji Likwidacyjnej RSW dr Jerzy Drygalski może w sposób bezstronny wykonywać powierzone mu obowiązki. Wątpliwości nasze wynikały z ujawnionej przez łódzką telewizję informacji o tym, że dr Drygalski, a także Jacek Dębski, pełnomocnik ds. kolportażu, i doradca ministra finansów dr Jacek Kwaśniewski, są założycielami spółki akcyjnej „Edytor”, której zadaniem jest działalność wydawnicza oraz reprezentowanie kapitału francuskiego zainteresowanego w Łodzi wykupem drukarni oraz dwóch gazet należących do likwidowanego właśnie koncernu RSW.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-264.2" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">W trakcie wyjaśniania tej sprawy ujawniły się dwie płaszczyzny jej oceny: prawna, z pytaniem czy późniejsze — już po nominacji — zbycie akcji spełnia wymagania prawa, oraz moralna, czy dopuszczalne jest, by osoby zajmujące tak ważne i odpowiedzialne stanowiska mogły mieć tak wyraźny, prywatny związek z przedmiotem swojej zawodowej działalności.</u>
          <u xml:id="u-264.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-264.4" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Wysoka Izbo! Nie może być przypadkiem, że nieomal w przededniu wejścia w życie ustawy o likwidacji RSW osoba, która w tydzień później zostaje głównym likwidatorem zakłada spółkę wydawniczą, której głównym celem jest wykorzystanie sytuacji powstałej po likwidacji RSW. Nie jest też jasne, dlaczego wśród założycieli tej spółki jest powołany wkrótce pełnomocnik ds. kolportażu oraz doradca ministra finansów akurat ds. prywatyzacji. Sprawą szczegółowych dociekań prawników jest pytanie, czy panowie ci, po powołaniu ich na stanowiska, zerwali kontakt ze spółką przez tzw. powiernicze przekazanie akcji, które zdaniem specjalistów nie jest właściwą formą. Istotne jest natomiast pytanie: czy jako założyciele spółki o takim charakterze i powstałej tuż przed objęciem ważnych stanowisk działali w dobrej wierze, dając publicznie gwarancje bezstronności i rzetelności.</u>
          <u xml:id="u-264.5" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Z sygnałów, które do nas docierają, likwidator RSW podjął już budzące protesty decyzje o przekazaniu gazet, np. „Życia Warszawy” oraz powołaniu redaktorów naczelnych poza trybem ustawy i bez konsultacji z redakcjami, jak miało to miejsce m.in. w „Gazecie Krakowskiej”, „Panoramie”, „Dzienniku Zachodnim” czy łódzkim „Głosie Porannym”. Zmiany kadrowe mają zupełnie dowolny charakter, nie są konsultowane z zainteresowanymi zespołami, tworzy się fakty dokonane.</u>
          <u xml:id="u-264.6" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Jerzy Drygalski odpowiedzialny jest także za próbę narzucenia redaktora naczelnego pismu „Gromada — Rolnik Polski”. Znane są nam protesty związków zawodowych z Łódzkiego Wydawnictwa Prasowego i „Ruchu” z żądaniami dymisji Jerzego Drygalskiego.</u>
          <u xml:id="u-264.7" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Wysoka Izbo! Grupa łódzkich posłów, których reprezentuję, przyłącza się do tych żądań, podkreślając jednocześnie, że wszystkie decyzje Jerzego Drygalskiego jako przewodniczącego Komisji Likwidacyjnej RSW służą jednej tylko opcji politycznej, która w dodatku udaje, że nie istnieje.</u>
          <u xml:id="u-264.8" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski).</u>
          <u xml:id="u-264.9" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Jest to szczególnie groźne w Łodzi, gdzie grupa politycznych przyjaciół Jerzego Drygalskiego pragnie przejąć drukarnię, w której drukowanych jest wiele ogólnopolskich i wszystkie łódzkie gazety. Grozi to zastąpieniem monopolu RSW nowym monopolem.</u>
          <u xml:id="u-264.10" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Pytanie zasadnicze brzmi, jakie gwarancje dawać muszą ludzie, którym powierzono ogromny majątek? Moim zdaniem na osobach takich nie może ciążyć nawet cień podejrzeń, a tym bardziej zarzuty działania stronniczego i nie dość praworządnego. Nie wiem, czy pan premier był poinformowany, że udziela nominacji na stanowisko likwidatora osobie, która 2 tygodnie wcześniej założyła spółkę czekającą na efekt likwidacji? Nie wiem, czy pan premier do dziś wiedział, że dwa kluczowe stanowiska w komisji zajmowali dwaj wspólnicy, do dziś w publicznym rejestrze handlowym w takiej roli uwidocznieni, zaś dwie osoby pozostają ponadto w zarządzie spółki. Wreszcie, że zainteresowani użyli swych wpływów dla składania nie do końca spójnych i jasnych oświadczeń, starając się wyciszyć publiczny rezonans tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-264.11" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Domagając się ustąpienia Jerzego Drygalskiego, uważamy za konieczne poprzedzenie mianowania jego zastępcy przesłuchaniem kandydatów w celu sprawdzenia ich stanu majątkowego oraz głębszych niż tylko deklarowane gwarancji bezstronności.</u>
          <u xml:id="u-264.12" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę sekretarza panią poseł Barbarę Blidę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#BarbaraBlida">Jeszcze dzisiaj, po posiedzeniu Sejmu, odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#BarbaraBlida">— Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, w sali nr 101,</u>
          <u xml:id="u-266.2" who="#BarbaraBlida">— Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących zmian systemowych w gospodarce, w sali nr 106, a nie w górnej palarni, jak podano w pisemnym zawiadomieniu.</u>
          <u xml:id="u-266.3" who="#BarbaraBlida">Natomiast w dniu jutrzejszym o godz. 8 odbędzie się posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-266.4" who="#BarbaraBlida">Również jutro o godz. 8.30 w dolnej palarni będą wydawane karty do głosowania imiennego w sprawie drugiego wniosku mniejszości do sprawozdania o projekcie ustawy o gospodarowaniu gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, tj. 27 lipca do godziny 9.</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 21)</u>
          <u xml:id="u-267.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-267.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Tadeusz Fiszbach)</u>
          <u xml:id="u-267.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-267.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-267.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Na sekretarzy powołuję posłów pana Ziemowita Gawskiego i pana Macieja Półtoraka.</u>
          <u xml:id="u-267.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pan poseł Ziemowit Gawski.</u>
          <u xml:id="u-267.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Powracamy do rozpatrzenia punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-267.9" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z pytaniami w sprawie nabywania ziemi przez cudzoziemców zgłoszonymi w debacie poselskiej, proszę o zabranie głosu ministra spraw wewnętrznych pana Krzysztofa Kozłowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#KrzysztofKozłowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pytanie brzmiało, jakimi kryteriami kieruje się resort spraw wewnętrznych, obecnie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, przy udzielaniu zezwoleń na akt notarialny nabycia na własność nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#KrzysztofKozłowski">W praktyce te kryteria są dwojakie.</u>
          <u xml:id="u-268.2" who="#KrzysztofKozłowski">Po pierwsze — sprawa bezpieczeństwa państwa. Ministerstwo każdorazowo konsultuje zgodę z ministerstwem obrony narodowej szczególnie jeśli chodzi o grunty.</u>
          <u xml:id="u-268.3" who="#KrzysztofKozłowski">Po drugie — stopień powiązania kandydata z Polską, chodzi w tym przypadku o powiązania rodzinne, czy ma polskie pochodzenie, i chce przebywać w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-268.4" who="#KrzysztofKozłowski">Są to sprawy, które trudno ująć jednoznacznie. Ogromna większość — 80% zezwoleń udzielanych przez ministerstwo dotyczy osób pochodzenia polskiego, bądź małżeństw mieszanych.</u>
          <u xml:id="u-268.5" who="#KrzysztofKozłowski">Przypominam, że do roku 1988 obowiązywała zasada, że tylko cudzoziemcy posiadający kartę stałego pobytu w Polsce mogą nabywać nieruchomości. Dzisiaj odeszliśmy od tego i w związku z tym ilość zezwoleń wzrosła. O ile w latach 1986–1987 wydano 52 zezwolenia, to od 1988 liczba ta wzrosła do 550, z tym, że w ogromnej większości są to zezwolenia na kupno mieszkań. Jeśli chodzi o ziemię, grunty — zaledwie 7% zezwoleń dotyczy ziemi. W ciągu ostatnich niespełna 2 lat takich zezwoleń wydano 32, na ogółem około 160 ha. Są to działki 2–1,5 i 4-hektarowe. Powyżej 1 ha obowiązuje ministerstwo konsultacja i uzyskanie zgody Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-268.6" who="#KrzysztofKozłowski">W sumie jest to problem na tyle marginalny, że nie sądzę, że powinien zaprzątać uwagę Wysokiej Izby. Te 32 zezwolenia — jeżeli kogokolwiek interesuje, kto nabył, za ile, ile ha, służę dokładnym wykazem oraz informacją komu odmówiono, ponieważ w wielu wypadkach są też odmowy.</u>
          <u xml:id="u-268.7" who="#KrzysztofKozłowski">Powtarzam sprawa dotyczy przede wszystkim cudzoziemców, którzy mają wyraźne związki z Polską i którzy w tej Polsce chcą mieszkać i pracować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-269.1" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z drugim zadanym w czasie debaty pytaniem proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych pana Jana Majewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#JanMajewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ze względu na ograniczony czas, jakim dysponowaliśmy, nie byliśmy w stanie zebrać niezbędnych informacji dotyczących wszystkich państw europejskich. Posłużę się tylko wybranymi przykładami: w Republice Federalnej Niemiec nie ma ograniczeń prawnych w nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. We Francji obowiązuje zapłata we frankach francuskich. W Wielkiej Brytanii, jakkolwiek generalnie każdy obywatel obcego państwa może kupić nieruchomość na warunkach uzgodnionych w umowie z właścicielem, to jednak duże obszary miast i hrabstw, będące własnością landlordów są praktycznie wyłączone z handlu. Na obszarach tych istnieje system różnorodnych wykupów dzierżawnych, a okres ważności niektórych z nich sięga nawet kilkuset lat i w zależności od miejsca podlega znacznym ograniczeniom w zakresie obrotu. Sprawy udzielania zezwoleń w takich przypadkach są w zasadzie rozpatrywane indywidualnie przez organy samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#JanMajewski">W Stanach Zjednoczonych w związku z masowym wykupem nieruchomości przez Arabów kilka lat temu zaobserwowano znaczny niepokój sygnalizowany przez prasę i zrzeszenia amerykańskich właścicieli ziemi. Postulowano wówczas sporządzenie w poszczególnych stanach, bądź nawet powiatach rejestrów wykazujących, ile nieruchomości znajduje się w posiadaniu cudzoziemców. Dotychczas tego nie rozwiązano. Obecnie problem nasila się w związku z wykupem nieruchomości przez kapitał japoński oraz chiński. Chodzi tu głównie o Hong Kong i Tajwan.</u>
          <u xml:id="u-270.2" who="#JanMajewski">Około 2 lata temu również w niektórych stanach Australii wprowadzono znaczne ograniczenia w zakresie wykupu nieruchomości, w tym także i mieszkań. I tak na przykład w stanie Południowa Nowa Walia cudzoziemiec, aby wykupić nieruchomość, musi albo posiadać prawo stałego pobytu, albo prowadzić tam przedsiębiorstwo.</u>
          <u xml:id="u-270.3" who="#JanMajewski">Włochy regulują ten problem dwustronnymi postanowieniami. Konwencja handlowa polsko-włoska podpisana została 12 maja 1922 r. w Genui. Chociaż zgodnie z art. 2 konwencji obywatele każdej z układających się stron są traktowani na terytorium drugiej strony tak jak obywatele państwa najbardziej uprzywilejowanego pod względem ich stanowiska prawnego, ich dóbr ruchomych i nieruchomych, ich praw i udziałów, to jednak w części dalszej przepis przewiduje, że są zastrzeżenia co do kupna i użytkowania dóbr ruchomych, wyjątki i ograniczenia, które są albo będą stosowane w stosunku do obywateli wszystkich państw ze względu na bezpieczeństwo Włoch.</u>
          <u xml:id="u-270.4" who="#JanMajewski">Kwestię możliwości zakupu nieruchomości przez cudzoziemców na terenie Austrii regulują przepisy wydawane przez poszczególne kraje wchodzące w skład Republiki Austrii. Zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami cudzoziemcy mają tam bardzo utrudnione możliwości nabywania nieruchomości. W dużej mierze powodowane jest to obawą przed ich wykupywaniem przez Niemców, Szwajcarów i Włochów. Poszczególne władze krajowe reprezentowane przez komisje do spraw obrotu nieruchomościami mogą w wyjątkowych przypadkach wyrazić zgodę na zakup nieruchomości, jeśli nie naruszy to interesów społecznych, politycznych, gospodarczych i publicznych.</u>
          <u xml:id="u-270.5" who="#JanMajewski">Podobne zasady stosowane są w Szwajcarii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, w takim razie możemy przejść do głosowania, bo debatę zakończyliśmy wczoraj.</u>
          <u xml:id="u-271.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy przed przystąpieniem do głosowania ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-271.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#AndrzejMiłkowski">Andrzej Miłkowski. Wysoka Izbo! Jeżeli mógłbym usłyszeć, czy w tej chwili dwunastka czyli kraje Europy dążą do unifikacji prawa w tej dziedzinie? Jeżeli oczywiście możliwa jest odpowiedź w tej chwili na pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan minister będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#JanMajewski">Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie posiada informacji mówiącej o tym, ażeby temat ten był podejmowany w chwili obecnej, co nie wyklucza oczywiście, że w przyszłości, a zwłaszcza po 1992 roku, takie działania zostaną podjęte.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#AdamZieliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pozwolę sobie zabrać głos dlatego, że byłem przewodniczącym podkomisji, która przygotowywała projekt ustawy, a dzisiaj kilku posłów zwracało się do mnie przed rozpoczęciem obrad z pytaniem, w jaki sposób należy głosować, żeby w ogóle wyrazić swoją wolę. Otóż chcę powiedzieć o sprawie następującej: mamy tu do czynienia z dwoma możliwościami, z dwoma opcjami. Nie jest to spór o to, czy wyprzedawać polską ziemię czy nie. Takiego sporu być nie może. Zastanawiamy się tylko, jakie powinny istnieć prawne zabezpieczenia przed tym, żeby ziemia nie znalazła się masowo w rękach cudzoziemców.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#AdamZieliński">Tak jak mówił minister Jan Majewski jest to problem wielu krajów. Minister Jan Majewski nie powiedział, że Austriacy nie tak dawno mieli analogiczny problem. Ziemia zaczęła być wykupywana masowo przez obywateli Republiki Federalnej Niemiec. Powstaje pytanie, co robić, bo państwo bez ziemi istnieć nie może. Tak jak istnieje drenaż mózgów, tak istnieje drenaż wartości majątkowych, w tym także ziemi.</u>
          <u xml:id="u-276.2" who="#AdamZieliński">Powstaje zatem pytanie, jak się przed tym bronić. Tu są dwie opcje. Wariant większości — bronić się należy przez zezwolenia udzielane przez ministra spraw wewnętrznych. Dodam, że to jest mechanizm, który może działać w taki sposób, że ani jedno zezwolenie może nie być udzielone. Może być udzielonych kilka zezwoleń, kilkanaście, kilkaset itd. Drugi, druga opcja, to jest wariant mniejszości — ci, z państwa którzy będą głosowali za wariantem mniejszości powiedzą — należy wprowadzić zakaz, ustawowy zakaz sprzedawania ziemi państwowej i ziemi stanowiącej własność gmin — dodajmy: tylko tej ziemi, której dotyczy ta ustawa, czyli nieruchomości budowlanych. Ta ustawa w ogóle nie dotyczy gruntów rolnych — żeby była jasność. Otóż to, o czym w tej chwili rozmawiamy, bo tu padały różne argumenty — proszę się nie gniewać, ale i Cedynia i prymas Stefan Wyszyński i wóz Drzymały to, są wszystko bardzo ważne argumenty, tylko trzeba je umiejscowić, że tak powiem, w określonym kontekście. To dotyczy tylko nieruchomości budowlanych — tak mówi ustawa. Także na wsi z wyłączeniem państwowych gospodarstw rolnych. Budowlanych, nie gruntów rolnych! Otóż większość dlatego postulowała posłużenie się mechanizmem zezwoleń ministra spraw wewnętrznych, że odpowiada to tendencjom światowym. Minister Jan Majewski mówił o tym przed chwilą. Właśnie tak się zabezpieczają inne kraje i w tej chwili ziemia, to znaczy ziemia prywatna, jest właśnie zabezpieczona w taki sposób. Ziemię prywatną dzisiaj można sprzedawać cudzoziemcowi właśnie pod warunkiem, że się uzyska zezwolenie itd. Wariant, który mówi, że w ogóle wyłącza się sprzedaż jest oczywiście określoną deklaracją, wyraźną deklaracją państwa, deklaracją parlamentu, że nie ma żadnych możliwości zakupu ziemi, minister nigdy nie może zezwolić na sprzedaż. Jest to pytanie o opcję. Sprawa musi być rozważana również w takim kontekście — jak będzie ona odebrana w ogóle, że tak powiem z różnych punktów widzenia. Uważam, że sprawa jest złożona.</u>
          <u xml:id="u-276.3" who="#AdamZieliński">W każdym razie, jeśli ktoś z państwa uważa, że należy wykluczyć całkowicie możliwość sprzedawania cudzoziemcom ziemi budowlanej, która stanowi własność państwa, lub własność gminy, powinien głosować za wnioskiem mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-276.4" who="#AdamZieliński">Ci z państwa, którzy uważają że mechanizmy zabezpieczające powinny tkwić w zezwoleniach, powinni głosować przeciwko wnioskowi mniejszości. To jest wszystko, co mogę powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-276.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-277.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, kto z państwa jeszcze chciałby zabrać głos? Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#JanuszMaćkowiak">Janusz Maćkowiak PSL. Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Uważam, że jeżeli przyjmujemy wniosek mniejszości, to oczywiście eliminujemy tutaj całkowicie formę sprzedaży, o której mówił przedmówca, ale do tego powinno być dodane zdanie zgłoszone wczoraj w toku dyskusji: aby oddać grunty w użytkowanie wieczyste cudzoziemcom wymagana jest zgoda ministra spraw wewnętrznych”. Nie ma tutaj w ogóle mowy o sprzedaży. Czyli eliminujemy całkowicie sprzedaż, ale do oddania w użytkowanie wieczyste jest potrzebna zgoda ministra spraw wewnętrznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, niestety debatę skończyliśmy i już poprawek wnosić nie możemy. Komisja pracowała cały czas, był czas na wniesienie poprawek.</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#AdamZieliński">Proszę się nie gniewać, ale ten wniosek jest — tylko on nie jest objęty głosowaniem imiennym. Gdyby Izba podzieliła wniosek mniejszości, to ten wniosek znajduje się w tym doręczonym dzisiaj wykazie na pierwszym miejscu. Gdy wniosek mniejszości upadnie, to się nie będzie tego wniosku poddawać pod głosowanie, ale on jest.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#AndrzejBajołek">Andrzej Bajołek PSL. Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wczoraj w czasie debaty plenarnej złożyłem wniosek formalny o zastąpienie użytkowania wieczystego formą własności — własność czasowa. Wniosek ten nie jest uwzględniony w druku przedstawionym przez komisję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Może pani poseł sprawozdawca będzie uprzejma odpowiedzieć na to — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#AnnaDynowska">Rzeczywiście pan poseł Andrzej Bajołek zgłosił taki wniosek, wniosek ten nie został tutaj w tym druku zapisany, niemniej ja chciałam go tutaj poddać pod głosowanie i szczegółowo omówić. Jest tutaj zapisany na moim druku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł się z tym zgadza? Wniosek będzie głosowany.</u>
          <u xml:id="u-285.1" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Bajołek: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-285.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze przed przystąpieniem do głosowania chciałby zabrać głos? Nie widzę zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-285.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy więc do głosowania. Proszę państwa o zajęcie miejsc. Proszę bardzo o ciszę, jeśli można.</u>
          <u xml:id="u-285.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Komisje przedstawiły w sprawozdaniu osiem wniosków mniejszości, które głosować będziemy w pierwszej kolejności. Drugi z tych wniosków, zgodnie z wolą Wysokiej Izby, będzie głosowany imiennie. Wszystkie inne — w trybie normalnym.</u>
          <u xml:id="u-285.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Pierwszy wniosek mniejszości dotyczy art. 3 w zmianie 2 i zmierza do przekazania wywłaszczenia nieruchomości do właściwości wojewodów.</u>
          <u xml:id="u-285.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł sprawozdawcę o uściślenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, komisja uznała, że organem, który prowadzi postępowanie wywłaszczeniowe w pierwszej instancji powinien być terenowy organ, właściwy rejonowy organ rządowej administracji ogólnej, a więc drugą instancją byłby wojewoda i od ewentualnie nie satysfakcjonującego orzeczenia w tej sprawie przysługiwałaby skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wniosek mniejszości zmierza do tego, ażeby organem, który prowadzić będzie postępowanie wywłaszczeniowe w pierwszej instancji był wojewoda, w drugiej instancji minister budownictwa i gospodarki przestrzennej i dopiero od jego orzeczeń przysługiwałaby skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wniosek mniejszości dotyczy tylko i wyłącznie organu, który w pierwszej instancji będzie rozpoznawał i podejmował decyzje w sprawie wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem pierwszego wniosku mniejszości do art. 3 w zmianie 2 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (36) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (265) Kto wstrzymał się od głosowania? (46) Stwierdzam, że Sejm pierwszy wniosek mniejszości oddalił.</u>
          <u xml:id="u-287.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Drugi wniosek mniejszości dotyczy art. 4 w zmianie 4 i zmierza do pozbawienia możliwości sprzedaży gruntów cudzoziemcom.</u>
          <u xml:id="u-287.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że Sejm postanowił o przeprowadzeniu imiennego głosowania nad drugim wnioskiem mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-287.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam zapytać, czy wszyscy państwo mają imienne karty do głosowania? Nikt się nie zgłasza, sądzę więc, że wszyscy mają.</u>
          <u xml:id="u-287.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Zgodnie z art. 78 ust. 4 regulaminu Sejmu, głosowanie imienne odbywa się przy wykorzystaniu przygotowanej w tym celu urny, posłowie kolejno, w porządku alfabetycznym, wyczytani przez sekretarza Sejmu, wrzucają swoje kartki do urny. Otwarcia urny i obliczenia głosów dokonuje 5 wyznaczonych przez marszałka Sejmu sekretarzy Sejmu. Wynik głosowania imiennego ogłasza marszałek Sejmu na podstawie protokołu przedstawionego przez sekretarzy Sejmu dokonujących obliczenia głosów. Wyniki głosowania są ostateczne i nie mogą być przedmiotem dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-287.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Do przeprowadzenia głosowania powołuję następujących sekretarzy Sejmu: pana posła Jacka Piechotę, pana posła Marka Rusakiewicza, pana posła Waldemara Pawlaka, pana posła Krzysztofa Grzebyka i pana posła Stefana Mleczkę.</u>
          <u xml:id="u-287.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Listę posłów odczytywać będzie poseł Maciej Półtorak, pomagać będzie pan poseł Jacek Piechota.</u>
          <u xml:id="u-287.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę wymienionych posłów sekretarzy o zbliżenie się do urny.</u>
          <u xml:id="u-287.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę wszystkich państwa o podpisanie kart do głosowania swoim imieniem i nazwiskiem. Na karcie należy pozostawić nie skreśloną jedną z trzech możliwości. Karty bez skreśleń bądź z jednym skreśleniem, jak również karty nie podpisane nazwiskiem i imieniem posła są nieważne.</u>
          <u xml:id="u-287.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Zapytuję po raz wtóry, czy wszyscy państwo mają karty?</u>
          <u xml:id="u-287.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, dla ułatwienia głosowania można już zgodnie z wykazem alfabetycznym zbliżać się do urny, nie czekając nawet na wyczytanie, żeby możliwie sprawnie to przeprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-287.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-287.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posła sekretarza o kolejne wyczytywanie nazwisk, a wszystkich posłów o podchodzenie do urny i wrzucanie kart.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#MaciejPółtorak">— Ambroziak Jacek,</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#MaciejPółtorak">— Andrzejewski Jacek,</u>
          <u xml:id="u-288.2" who="#MaciejPółtorak">— Arendarski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.3" who="#MaciejPółtorak">— Aumiller Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.4" who="#MaciejPółtorak">— Babiński Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.5" who="#MaciejPółtorak">— Babul Adam,</u>
          <u xml:id="u-288.6" who="#MaciejPółtorak">— Badach Tadeusz Tomasz,</u>
          <u xml:id="u-288.7" who="#MaciejPółtorak">— Bajołek Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.8" who="#MaciejPółtorak">— Balazs Artur,</u>
          <u xml:id="u-288.9" who="#MaciejPółtorak">— Balicki Szczepan,</u>
          <u xml:id="u-288.10" who="#MaciejPółtorak">— Balik Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-288.11" who="#MaciejPółtorak">— Barański Zdzisław Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.12" who="#MaciejPółtorak">— Bartnicki Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.13" who="#MaciejPółtorak">— Bartosik Marek,</u>
          <u xml:id="u-288.14" who="#MaciejPółtorak">— Bartosz Ryszard Władysław,</u>
          <u xml:id="u-288.15" who="#MaciejPółtorak">— Bartoszcze Roman,</u>
          <u xml:id="u-288.16" who="#MaciejPółtorak">— Baścik Edward,</u>
          <u xml:id="u-288.17" who="#MaciejPółtorak">— Bąk Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.18" who="#MaciejPółtorak">— Bednarkiewicz Maciej,</u>
          <u xml:id="u-288.19" who="#MaciejPółtorak">— Bentkowski Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-288.20" who="#MaciejPółtorak">— Bernacki Ludwik,</u>
          <u xml:id="u-288.21" who="#MaciejPółtorak">— Beszta-Borowski Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.22" who="#MaciejPółtorak">— Bibrzycki Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.23" who="#MaciejPółtorak">— Bielecki Jan Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-288.24" who="#MaciejPółtorak">— Bielecki Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-288.25" who="#MaciejPółtorak">— Bielewicz Alfred,</u>
          <u xml:id="u-288.26" who="#MaciejPółtorak">— Bieliński Stefan,</u>
          <u xml:id="u-288.27" who="#MaciejPółtorak">— Bień Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.28" who="#MaciejPółtorak">— Bieńkowska Alicja,</u>
          <u xml:id="u-288.29" who="#MaciejPółtorak">— Biliński Tadeusz Czesław,</u>
          <u xml:id="u-288.30" who="#MaciejPółtorak">— Blida Barbara,</u>
          <u xml:id="u-288.31" who="#MaciejPółtorak">— Błachnio Jan Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.32" who="#MaciejPółtorak">— Błaszczyk Janusz,</u>
          <u xml:id="u-288.33" who="#MaciejPółtorak">— Błaszczyk Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.34" who="#MaciejPółtorak">— Błaszczyk Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.35" who="#MaciejPółtorak">— Błoch Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.36" who="#MaciejPółtorak">— Bobak Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-288.37" who="#MaciejPółtorak">— Bocheń Irmindo,</u>
          <u xml:id="u-288.38" who="#MaciejPółtorak">— Bogusz Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.39" who="#MaciejPółtorak">— Bondarewski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.40" who="#MaciejPółtorak">— Boral Marek,</u>
          <u xml:id="u-288.41" who="#MaciejPółtorak">— Borawska Marianna,</u>
          <u xml:id="u-288.42" who="#MaciejPółtorak">— Borowski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.43" who="#MaciejPółtorak">— Bożek Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.44" who="#MaciejPółtorak">— Braun Juliusz Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.45" who="#MaciejPółtorak">— Brodecki Adam,</u>
          <u xml:id="u-288.46" who="#MaciejPółtorak">— Brudniak Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-288.47" who="#MaciejPółtorak">— Brzeziński Eugeniusz,</u>
          <u xml:id="u-288.48" who="#MaciejPółtorak">— Brzozowska Anna,</u>
          <u xml:id="u-288.49" who="#MaciejPółtorak">— Brzuzy Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.50" who="#MaciejPółtorak">— Bugaj Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.51" who="#MaciejPółtorak">— Bujak Jacek,</u>
          <u xml:id="u-288.52" who="#MaciejPółtorak">— Bukała Aniela,</u>
          <u xml:id="u-288.53" who="#MaciejPółtorak">— Bukowska Anna,</u>
          <u xml:id="u-288.54" who="#MaciejPółtorak">— Burski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.55" who="#MaciejPółtorak">— Byliński Janusz Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.56" who="#MaciejPółtorak">— Caputa Michał,</u>
          <u xml:id="u-288.57" who="#MaciejPółtorak">— Chmielarski Wiesław Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.58" who="#MaciejPółtorak">— Chmielewski Henryk,</u>
          <u xml:id="u-288.59" who="#MaciejPółtorak">— Chojecki Lucjan,</u>
          <u xml:id="u-288.60" who="#MaciejPółtorak">— Chojnacka Irena,</u>
          <u xml:id="u-288.61" who="#MaciejPółtorak">— Choszczewski Jan Bogdan,</u>
          <u xml:id="u-288.62" who="#MaciejPółtorak">— Chrupek Paweł,</u>
          <u xml:id="u-288.63" who="#MaciejPółtorak">— Chrzanowski Witold,</u>
          <u xml:id="u-288.64" who="#MaciejPółtorak">— Cieśla Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.65" who="#MaciejPółtorak">— Cimoszewicz Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.66" who="#MaciejPółtorak">— Czaja Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.67" who="#MaciejPółtorak">— Czarnik-Sojka Teresa,</u>
          <u xml:id="u-288.68" who="#MaciejPółtorak">— Czarnobilski Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-288.69" who="#MaciejPółtorak">— Czenczek Maria,</u>
          <u xml:id="u-288.70" who="#MaciejPółtorak">— Czereyski Krzysztof Janusz,</u>
          <u xml:id="u-288.71" who="#MaciejPółtorak">— Czerniawski Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-288.72" who="#MaciejPółtorak">— Czerwiński Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.73" who="#MaciejPółtorak">— Czerwiński Leszek,</u>
          <u xml:id="u-288.74" who="#MaciejPółtorak">— Czerwiński Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.75" who="#MaciejPółtorak">— Czeżyk Ignacy Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.76" who="#MaciejPółtorak">— Czupała-Hołoga Stefania,</u>
          <u xml:id="u-288.77" who="#MaciejPółtorak">— Czykwin Eugeniusz,</u>
          <u xml:id="u-288.78" who="#MaciejPółtorak">— Czypionka Sebastian,</u>
          <u xml:id="u-288.79" who="#MaciejPółtorak">— Czyż Barbara,</u>
          <u xml:id="u-288.80" who="#MaciejPółtorak">— Dalgiewicz Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.81" who="#MaciejPółtorak">— Dankowska Adela,</u>
          <u xml:id="u-288.82" who="#MaciejPółtorak">— Dąbrowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.83" who="#MaciejPółtorak">— Derwich Bogdan,</u>
          <u xml:id="u-288.84" who="#MaciejPółtorak">— Dłużniewski Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.85" who="#MaciejPółtorak">— Dmochowska Maria,</u>
          <u xml:id="u-288.86" who="#MaciejPółtorak">— Dobielińska-Eliszewska Teresa Katarzyna,</u>
          <u xml:id="u-288.87" who="#MaciejPółtorak">— Dobrosz Janusz,</u>
          <u xml:id="u-288.88" who="#MaciejPółtorak">— Dojka Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.89" who="#MaciejPółtorak">— Domański Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-288.90" who="#MaciejPółtorak">— Dominiak Wawrzyniec,</u>
          <u xml:id="u-288.91" who="#MaciejPółtorak">— Dowgiałło Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-288.92" who="#MaciejPółtorak">— Dowgwiłłowicz Jerzy Wacław,</u>
          <u xml:id="u-288.93" who="#MaciejPółtorak">— Drela Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-288.94" who="#MaciejPółtorak">— Duda Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.95" who="#MaciejPółtorak">— Dudkiewicz Anna Teresa,</u>
          <u xml:id="u-288.96" who="#MaciejPółtorak">— Dudziak Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.97" who="#MaciejPółtorak">— Dyner Jerzy Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-288.98" who="#MaciejPółtorak">— Dynowska Anna,</u>
          <u xml:id="u-288.99" who="#MaciejPółtorak">— Dyrak Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.100" who="#MaciejPółtorak">— Dys-Kulerski Witysław Wiktor,</u>
          <u xml:id="u-288.101" who="#MaciejPółtorak">— Dziuba Tadeusz Antoni,</u>
          <u xml:id="u-288.102" who="#MaciejPółtorak">— Dziubek Marek,</u>
          <u xml:id="u-288.103" who="#MaciejPółtorak">— Ejsmont Krystyna,</u>
          <u xml:id="u-288.104" who="#MaciejPółtorak">— Fiszbach Tadeusz Rudolf,</u>
          <u xml:id="u-288.105" who="#MaciejPółtorak">— Furtak Antoni,</u>
          <u xml:id="u-288.106" who="#MaciejPółtorak">— Gabrielski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.107" who="#MaciejPółtorak">— Gabryszewski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.108" who="#MaciejPółtorak">— Gabryś Herbert,</u>
          <u xml:id="u-288.109" who="#MaciejPółtorak">— Gajda Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.110" who="#MaciejPółtorak">— Gajewicz Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.111" who="#MaciejPółtorak">— Gajewski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.112" who="#MaciejPółtorak">— Gałeczka Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.113" who="#MaciejPółtorak">— Gaweł Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-288.114" who="#MaciejPółtorak">— Gawlik Radosław,</u>
          <u xml:id="u-288.115" who="#MaciejPółtorak">— Gawski Ziemowit Dionizy,</u>
          <u xml:id="u-288.116" who="#MaciejPółtorak">— Geremek Bronisław,</u>
          <u xml:id="u-288.117" who="#MaciejPółtorak">— Gębicki Stefan,</u>
          <u xml:id="u-288.118" who="#MaciejPółtorak">— Gil Irena Urszula,</u>
          <u xml:id="u-288.119" who="#MaciejPółtorak">— Gil Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.120" who="#MaciejPółtorak">— Gil Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-288.121" who="#MaciejPółtorak">— Glapiński Andrzej Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.122" who="#MaciejPółtorak">— Głuchowski Bohdan,</u>
          <u xml:id="u-288.123" who="#MaciejPółtorak">— Goczoł Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.124" who="#MaciejPółtorak">— Gołaczyński Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.125" who="#MaciejPółtorak">— Gomola Maria,</u>
          <u xml:id="u-288.126" who="#MaciejPółtorak">— Goździkiewicz Ludomir Karol,</u>
          <u xml:id="u-288.127" who="#MaciejPółtorak">— Górski Michał,</u>
          <u xml:id="u-288.128" who="#MaciejPółtorak">— Grabarkiewicz Mirosława Kazimiera,</u>
          <u xml:id="u-288.129" who="#MaciejPółtorak">— Grabowiecki Adam,</u>
          <u xml:id="u-288.130" who="#MaciejPółtorak">— Grabowska Danuta,</u>
          <u xml:id="u-288.131" who="#MaciejPółtorak">— Greń Roman,</u>
          <u xml:id="u-288.132" who="#MaciejPółtorak">— Grugel Zbigiew,</u>
          <u xml:id="u-288.133" who="#MaciejPółtorak">— Gryczewski Wojciech Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.134" who="#MaciejPółtorak">— Grzebyk Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-288.135" who="#MaciejPółtorak">— Grzęda Krystyna,</u>
          <u xml:id="u-288.136" who="#MaciejPółtorak">— Grzyb Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.137" who="#MaciejPółtorak">— Grzywacz Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-288.138" who="#MaciejPółtorak">— Guenther Ignacy,</u>
          <u xml:id="u-288.139" who="#MaciejPółtorak">— Gutowski Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.140" who="#MaciejPółtorak">— Helak Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.141" who="#MaciejPółtorak">— Hennelowa Józefa,</u>
          <u xml:id="u-288.142" who="#MaciejPółtorak">— Hopfer Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.143" who="#MaciejPółtorak">— Horoszkiewicz Edward,</u>
          <u xml:id="u-288.144" who="#MaciejPółtorak">— Iwan Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.145" who="#MaciejPółtorak">— Jagiełło Edmund,</u>
          <u xml:id="u-288.146" who="#MaciejPółtorak">— Janas Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-288.147" who="#MaciejPółtorak">— Janasek Henryk,</u>
          <u xml:id="u-288.148" who="#MaciejPółtorak">— Janicki Czesław,</u>
          <u xml:id="u-288.149" who="#MaciejPółtorak">— Janicki Marian Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.150" who="#MaciejPółtorak">— Janicki Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-288.151" who="#MaciejPółtorak">— Jankowski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.152" who="#MaciejPółtorak">— Janowski Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.153" who="#MaciejPółtorak">— Jarosz Urszula Wanda,</u>
          <u xml:id="u-288.154" who="#MaciejPółtorak">— Jasiński Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.155" who="#MaciejPółtorak">— Jastrzębski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.156" who="#MaciejPółtorak">— Jaworski Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.157" who="#MaciejPółtorak">— Jemioło Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.158" who="#MaciejPółtorak">— Jeż Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.159" who="#MaciejPółtorak">— Józefiak Jerzy Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.160" who="#MaciejPółtorak">— Jungiewicz Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.161" who="#MaciejPółtorak">— Jurek Marek,</u>
          <u xml:id="u-288.162" who="#MaciejPółtorak">— Jurewicz Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-288.163" who="#MaciejPółtorak">— Jużykiewicz Henryk,</u>
          <u xml:id="u-288.164" who="#MaciejPółtorak">— Kaczmarek Henryk,</u>
          <u xml:id="u-288.165" who="#MaciejPółtorak">— Kaczmarek Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-288.166" who="#MaciejPółtorak">— Kamiński Zbigniew Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.167" who="#MaciejPółtorak">— Kapsa Jarosław,</u>
          <u xml:id="u-288.168" who="#MaciejPółtorak">— Karczewski Zygmunt,</u>
          <u xml:id="u-288.169" who="#MaciejPółtorak">— Karpacz Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.170" who="#MaciejPółtorak">— Kasprzak Bernard,</u>
          <u xml:id="u-288.171" who="#MaciejPółtorak">— Kasprzyk Jacek,</u>
          <u xml:id="u-288.172" who="#MaciejPółtorak">— Kastelik Czesław,</u>
          <u xml:id="u-288.173" who="#MaciejPółtorak">— Kaszubski Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.174" who="#MaciejPółtorak">— Kawałko Zbigniew Michał,</u>
          <u xml:id="u-288.175" who="#MaciejPółtorak">— Kawecki Czesław,</u>
          <u xml:id="u-288.176" who="#MaciejPółtorak">— Kempka Dorota,</u>
          <u xml:id="u-288.177" who="#MaciejPółtorak">— Kern Andrzej Piotr,</u>
          <u xml:id="u-288.178" who="#MaciejPółtorak">— Kędzierska-Truszczyńska Dobrochna,</u>
          <u xml:id="u-288.179" who="#MaciejPółtorak">— Kędzierski Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.180" who="#MaciejPółtorak">— Kieć Franciszek,</u>
          <u xml:id="u-288.181" who="#MaciejPółtorak">— Kiermaszek-Lamla Wiesława,</u>
          <u xml:id="u-288.182" who="#MaciejPółtorak">— Kijonka Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.183" who="#MaciejPółtorak">— Kisiliczyk Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.184" who="#MaciejPółtorak">— Knoppek Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.185" who="#MaciejPółtorak">— Knysok Anna Maria,</u>
          <u xml:id="u-288.186" who="#MaciejPółtorak">— Kołodziej Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.187" who="#MaciejPółtorak">— Kołodziejczyk Piotr,</u>
          <u xml:id="u-288.188" who="#MaciejPółtorak">— Komar Henryk,</u>
          <u xml:id="u-288.189" who="#MaciejPółtorak">— Komornicki Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-288.190" who="#MaciejPółtorak">— Komorowski Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-288.191" who="#MaciejPółtorak">— Kondracki Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-288.192" who="#MaciejPółtorak">— Konopka Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.193" who="#MaciejPółtorak">— Kopański Sławomir Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.194" who="#MaciejPółtorak">— Kopczyński Bohdan,</u>
          <u xml:id="u-288.195" who="#MaciejPółtorak">— Kornasiewicz Alicja Józefa,</u>
          <u xml:id="u-288.196" who="#MaciejPółtorak">— Kosiński Czesław,</u>
          <u xml:id="u-288.197" who="#MaciejPółtorak">— Kosmalski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.198" who="#MaciejPółtorak">— Kosowski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.199" who="#MaciejPółtorak">— Kostrzewa Zbigniew Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.200" who="#MaciejPółtorak">— Kościelniak Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.201" who="#MaciejPółtorak">— Kowal Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.202" who="#MaciejPółtorak">— Kowalczyk Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.203" who="#MaciejPółtorak">— Kowalczyk Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.204" who="#MaciejPółtorak">— Kowalik Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.205" who="#MaciejPółtorak">— Kowalski Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-288.206" who="#MaciejPółtorak">— Kozaczko Lech,</u>
          <u xml:id="u-288.207" who="#MaciejPółtorak">— Kozakiewicz Mikołaj,</u>
          <u xml:id="u-288.208" who="#MaciejPółtorak">— Kozłowski Stefan,</u>
          <u xml:id="u-288.209" who="#MaciejPółtorak">— Krajewski Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.210" who="#MaciejPółtorak">— Krasnodębski Karol,</u>
          <u xml:id="u-288.211" who="#MaciejPółtorak">— Krasowski Edmund Marek,</u>
          <u xml:id="u-288.212" who="#MaciejPółtorak">— Kraszewski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.213" who="#MaciejPółtorak">— Krauz Stanisława,</u>
          <u xml:id="u-288.214" who="#MaciejPółtorak">— Król Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.215" who="#MaciejPółtorak">— Król Marek,</u>
          <u xml:id="u-288.216" who="#MaciejPółtorak">— Krzekotowski Jacek Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.217" who="#MaciejPółtorak">— Krzyżanowska Olga,</u>
          <u xml:id="u-288.218" who="#MaciejPółtorak">— Krzyżanowski Władysław,</u>
          <u xml:id="u-288.219" who="#MaciejPółtorak">— Kuc Bożenna Marianna,</u>
          <u xml:id="u-288.220" who="#MaciejPółtorak">— Kuligowski Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.221" who="#MaciejPółtorak">— Kułaga Zenon,</u>
          <u xml:id="u-288.222" who="#MaciejPółtorak">— Kurek Michał,</u>
          <u xml:id="u-288.223" who="#MaciejPółtorak">— Kurzajewski Czesław Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.224" who="#MaciejPółtorak">— Kuś Janina,</u>
          <u xml:id="u-288.225" who="#MaciejPółtorak">— Kwietniewska Anna Jolanta,</u>
          <u xml:id="u-288.226" who="#MaciejPółtorak">— Labuda Barbara,</u>
          <u xml:id="u-288.227" who="#MaciejPółtorak">— Langowska Grażyna Mirosława,</u>
          <u xml:id="u-288.228" who="#MaciejPółtorak">— Lech Lesław,</u>
          <u xml:id="u-288.229" who="#MaciejPółtorak">— Lenz Piotr Paweł,</u>
          <u xml:id="u-288.230" who="#MaciejPółtorak">— Leszczyński Wincenty,</u>
          <u xml:id="u-288.231" who="#MaciejPółtorak">— Leśniewski Witold,</u>
          <u xml:id="u-288.232" who="#MaciejPółtorak">— Liszcz Teresa,</u>
          <u xml:id="u-288.233" who="#MaciejPółtorak">— Lityński Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.234" who="#MaciejPółtorak">— Liwak Władysław,</u>
          <u xml:id="u-288.235" who="#MaciejPółtorak">— Lubieniecki Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.236" who="#MaciejPółtorak">— Lubowska Iwona,</u>
          <u xml:id="u-288.237" who="#MaciejPółtorak">— Lysek Norbert,</u>
          <u xml:id="u-288.238" who="#MaciejPółtorak">— Łapicki Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.239" who="#MaciejPółtorak">— Łączkowski Paweł Julian,</u>
          <u xml:id="u-288.240" who="#MaciejPółtorak">— Łochowski Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.241" who="#MaciejPółtorak">— Łopuszański Jan Edward,</u>
          <u xml:id="u-288.242" who="#MaciejPółtorak">— Łuczak Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-288.243" who="#MaciejPółtorak">— Łukasiewicz Bogdan,</u>
          <u xml:id="u-288.244" who="#MaciejPółtorak">— Łupina Zygmunt Władysław,</u>
          <u xml:id="u-288.245" who="#MaciejPółtorak">— Mackiewicz Zbigniew Władysław,</u>
          <u xml:id="u-288.246" who="#MaciejPółtorak">— Maćkowiak Janusz,</u>
          <u xml:id="u-288.247" who="#MaciejPółtorak">— Majdański Stanisław Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.248" who="#MaciejPółtorak">— Malczewska Teresa,</u>
          <u xml:id="u-288.249" who="#MaciejPółtorak">— Małachowski Aleksander Maria,</u>
          <u xml:id="u-288.250" who="#MaciejPółtorak">— Mańka Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.251" who="#MaciejPółtorak">— Marchlik Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.252" who="#MaciejPółtorak">— Masarczyk Joachim,</u>
          <u xml:id="u-288.253" who="#MaciejPółtorak">— Matusiak Romualda,</u>
          <u xml:id="u-288.254" who="#MaciejPółtorak">— Matuszczak Adam,</u>
          <u xml:id="u-288.255" who="#MaciejPółtorak">— Mazan Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.256" who="#MaciejPółtorak">— Mazur Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.257" who="#MaciejPółtorak">— Merkel Jacek,</u>
          <u xml:id="u-288.258" who="#MaciejPółtorak">— Michalak Henryk Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.259" who="#MaciejPółtorak">— Michnik Adam,</u>
          <u xml:id="u-288.260" who="#MaciejPółtorak">— Mierzwa Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-288.261" who="#MaciejPółtorak">— Miłkowski Andrzej Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.262" who="#MaciejPółtorak">— Mitura Adam,</u>
          <u xml:id="u-288.263" who="#MaciejPółtorak">— Mleczko Stefan,</u>
          <u xml:id="u-288.264" who="#MaciejPółtorak">— Modrzejewski Jerzy Hubert,</u>
          <u xml:id="u-288.265" who="#MaciejPółtorak">— Modzelewski Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.266" who="#MaciejPółtorak">— Mojzesowicz Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-288.267" who="#MaciejPółtorak">— Mokry Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.268" who="#MaciejPółtorak">— Muller Edward,</u>
          <u xml:id="u-288.269" who="#MaciejPółtorak">— Myszkiewicz-Niesiołowski Stefan Konstanty,</u>
          <u xml:id="u-288.270" who="#MaciejPółtorak">— Ney Roman,</u>
          <u xml:id="u-288.271" who="#MaciejPółtorak">— Niegosz Roman,</u>
          <u xml:id="u-288.272" who="#MaciejPółtorak">— Norbert Roman,</u>
          <u xml:id="u-288.273" who="#MaciejPółtorak">— Nowacki Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.274" who="#MaciejPółtorak">— Nowak Czesław,</u>
          <u xml:id="u-288.275" who="#MaciejPółtorak">— Nowak Edward,</u>
          <u xml:id="u-288.276" who="#MaciejPółtorak">— Nowakowski Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.277" who="#MaciejPółtorak">— Nowakowski Mirosław,</u>
          <u xml:id="u-288.278" who="#MaciejPółtorak">— Okrzesik Janusz,</u>
          <u xml:id="u-288.279" who="#MaciejPółtorak">— Oleksy Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.280" who="#MaciejPółtorak">— Onyszkiewicz Janusz,</u>
          <u xml:id="u-288.281" who="#MaciejPółtorak">— Orzechowski Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.282" who="#MaciejPółtorak">— Orzeł Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.283" who="#MaciejPółtorak">— Osiatyński Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.284" who="#MaciejPółtorak">— Osiński Jerzy Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-288.285" who="#MaciejPółtorak">— Ostapiuk Seweryn,</u>
          <u xml:id="u-288.286" who="#MaciejPółtorak">— Padykuła Stanisław Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.287" who="#MaciejPółtorak">— Pałka Bogusław,</u>
          <u xml:id="u-288.288" who="#MaciejPółtorak">— Pańko Walerian,</u>
          <u xml:id="u-288.289" who="#MaciejPółtorak">— Paprzycki Lech Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-288.290" who="#MaciejPółtorak">— Pawlak Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-288.291" who="#MaciejPółtorak">— Pidek Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.292" who="#MaciejPółtorak">— Piechota Jacek,</u>
          <u xml:id="u-288.293" who="#MaciejPółtorak">— Pieniążek Antoni Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.294" who="#MaciejPółtorak">— Pietkiewicz Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.295" who="#MaciejPółtorak">— Pięta Ireneusz,</u>
          <u xml:id="u-288.296" who="#MaciejPółtorak">— Pigoń Zenon,</u>
          <u xml:id="u-288.297" who="#MaciejPółtorak">— Pilarczyk Józef Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.298" who="#MaciejPółtorak">— Pilarski Bohdan,</u>
          <u xml:id="u-288.299" who="#MaciejPółtorak">— Piszel Andrzej Justyn,</u>
          <u xml:id="u-288.300" who="#MaciejPółtorak">— Pogonowska-Jucha Emilia,</u>
          <u xml:id="u-288.301" who="#MaciejPółtorak">— Pol Marek,</u>
          <u xml:id="u-288.302" who="#MaciejPółtorak">— Polak Wojciech Sylwester,</u>
          <u xml:id="u-288.303" who="#MaciejPółtorak">— Polmański Piotr,</u>
          <u xml:id="u-288.304" who="#MaciejPółtorak">— Pomirski Miron Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.305" who="#MaciejPółtorak">— Popiela Stanisława,</u>
          <u xml:id="u-288.306" who="#MaciejPółtorak">— Popis Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.307" who="#MaciejPółtorak">— Półtorak Maciej Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.308" who="#MaciejPółtorak">— Proszowska Joanna,</u>
          <u xml:id="u-288.309" who="#MaciejPółtorak">— Putra Krzysztof Jakub,</u>
          <u xml:id="u-288.310" who="#MaciejPółtorak">— Puzewicz Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-288.311" who="#MaciejPółtorak">— Rajtar Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.312" who="#MaciejPółtorak">— Robakowski Czesław,</u>
          <u xml:id="u-288.313" who="#MaciejPółtorak">— Rogiński Paweł,</u>
          <u xml:id="u-288.314" who="#MaciejPółtorak">— Rogowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.315" who="#MaciejPółtorak">— Rokita Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.316" who="#MaciejPółtorak">— Romańczuk Tomasz,</u>
          <u xml:id="u-288.317" who="#MaciejPółtorak">— Rosiak Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.318" who="#MaciejPółtorak">— Rostek Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.319" who="#MaciejPółtorak">— Rozwandowicz Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.320" who="#MaciejPółtorak">— Rożek Janusz Henryk,</u>
          <u xml:id="u-288.321" who="#MaciejPółtorak">— Rudnicki Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-288.322" who="#MaciejPółtorak">— Rusakiewicz Marek,</u>
          <u xml:id="u-288.323" who="#MaciejPółtorak">— Rusecki Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.324" who="#MaciejPółtorak">— Rusnarczyk Franciszek,</u>
          <u xml:id="u-288.325" who="#MaciejPółtorak">— Rusznica Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.326" who="#MaciejPółtorak">— Rutkowski Marek,</u>
          <u xml:id="u-288.327" who="#MaciejPółtorak">— Ryder Stefan,</u>
          <u xml:id="u-288.328" who="#MaciejPółtorak">— Rzepka Edward,</u>
          <u xml:id="u-288.329" who="#MaciejPółtorak">— Rzymełka Jan Antoni,</u>
          <u xml:id="u-288.330" who="#MaciejPółtorak">— Sak Franciszek,</u>
          <u xml:id="u-288.331" who="#MaciejPółtorak">— Sałata Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.332" who="#MaciejPółtorak">— Seferowicz Elżbieta Maria,</u>
          <u xml:id="u-288.333" who="#MaciejPółtorak">— Sekuła Ireneusz,</u>
          <u xml:id="u-288.334" who="#MaciejPółtorak">— Serafin Władysław,</u>
          <u xml:id="u-288.335" who="#MaciejPółtorak">— Sidor Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.336" who="#MaciejPółtorak">— Sielicka-Gracka Maria Teresa,</u>
          <u xml:id="u-288.337" who="#MaciejPółtorak">— Siemieniuk Aleksy,</u>
          <u xml:id="u-288.338" who="#MaciejPółtorak">— Sienkiewicz Henryk,</u>
          <u xml:id="u-288.339" who="#MaciejPółtorak">— Sierakowska Izabella,</u>
          <u xml:id="u-288.340" who="#MaciejPółtorak">— Sierżant Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.341" who="#MaciejPółtorak">— Sikora Andrzej Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.342" who="#MaciejPółtorak">— Skalski Władysław,</u>
          <u xml:id="u-288.343" who="#MaciejPółtorak">— Skowroński Czesław Wacław,</u>
          <u xml:id="u-288.344" who="#MaciejPółtorak">— Skubis Ireneusz,</u>
          <u xml:id="u-288.345" who="#MaciejPółtorak">— Slezak Jerzy Wiktor,</u>
          <u xml:id="u-288.346" who="#MaciejPółtorak">— Smolarek Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.347" who="#MaciejPółtorak">— Sobierajski Czesław,</u>
          <u xml:id="u-288.348" who="#MaciejPółtorak">— Sobieszczański Stefan Bogusław,</u>
          <u xml:id="u-288.349" who="#MaciejPółtorak">— Sobotka Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-288.350" who="#MaciejPółtorak">— Sokołowska Wanda,</u>
          <u xml:id="u-288.351" who="#MaciejPółtorak">— Solarewicz Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-288.352" who="#MaciejPółtorak">— Sołtyk Grażyna,</u>
          <u xml:id="u-288.353" who="#MaciejPółtorak">— Soska Jacek,</u>
          <u xml:id="u-288.354" who="#MaciejPółtorak">— Sroczyński Jan Władysław,</u>
          <u xml:id="u-288.355" who="#MaciejPółtorak">— Staniszewska Grażyna,</u>
          <u xml:id="u-288.356" who="#MaciejPółtorak">— Starczynowski Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.357" who="#MaciejPółtorak">— Starownik Marian Roman,</u>
          <u xml:id="u-288.358" who="#MaciejPółtorak">— Stasiak Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.359" who="#MaciejPółtorak">— Stefaniuk Franciszek,</u>
          <u xml:id="u-288.360" who="#MaciejPółtorak">— Steinhoff Janusz Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-288.361" who="#MaciejPółtorak">— Stępniak Maria,</u>
          <u xml:id="u-288.362" who="#MaciejPółtorak">— Stolzman Maria Joanna,</u>
          <u xml:id="u-288.363" who="#MaciejPółtorak">— Strózik Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.364" who="#MaciejPółtorak">— Suchocka Hanna,</u>
          <u xml:id="u-288.365" who="#MaciejPółtorak">— Suchodolski Bolesław,</u>
          <u xml:id="u-288.366" who="#MaciejPółtorak">— Suchodolski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.367" who="#MaciejPółtorak">— Susek Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.368" who="#MaciejPółtorak">— Suskiewicz Halina Elżbieta,</u>
          <u xml:id="u-288.369" who="#MaciejPółtorak">— Sytek Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.370" who="#MaciejPółtorak">— Szarmach Henryk,</u>
          <u xml:id="u-288.371" who="#MaciejPółtorak">— Szatybełko Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.372" who="#MaciejPółtorak">— Szczygielski Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.373" who="#MaciejPółtorak">— Szczygieł Bogdan,</u>
          <u xml:id="u-288.374" who="#MaciejPółtorak">— Szkutnik Bolesław,</u>
          <u xml:id="u-288.375" who="#MaciejPółtorak">— Szlachta Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.376" who="#MaciejPółtorak">— Szreder Bogumił,</u>
          <u xml:id="u-288.377" who="#MaciejPółtorak">— Szwed Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.378" who="#MaciejPółtorak">— Szymanderski Jacek,</u>
          <u xml:id="u-288.379" who="#MaciejPółtorak">— Szymańska-Kwiatkowska Anna,</u>
          <u xml:id="u-288.380" who="#MaciejPółtorak">— Szymański Janusz,</u>
          <u xml:id="u-288.381" who="#MaciejPółtorak">— Szymański Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-288.382" who="#MaciejPółtorak">— Szymański Leonard Józef Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.383" who="#MaciejPółtorak">— Szymborski Janusz,</u>
          <u xml:id="u-288.384" who="#MaciejPółtorak">— Ścieszko Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.385" who="#MaciejPółtorak">— Śliwa Lucjan,</u>
          <u xml:id="u-288.386" who="#MaciejPółtorak">— Święcicki Marcin,</u>
          <u xml:id="u-288.387" who="#MaciejPółtorak">— Świtka Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.388" who="#MaciejPółtorak">— Tokarz Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-288.389" who="#MaciejPółtorak">— Tomkiewicz Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.390" who="#MaciejPółtorak">— Trelka Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-288.391" who="#MaciejPółtorak">— Trzciński Janusz,</u>
          <u xml:id="u-288.392" who="#MaciejPółtorak">— Twaróg Bolesław,</u>
          <u xml:id="u-288.393" who="#MaciejPółtorak">— Ujas Eugeniusz,</u>
          <u xml:id="u-288.394" who="#MaciejPółtorak">— Ujazdowski Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.395" who="#MaciejPółtorak">— Urbanowicz Anna,</u>
          <u xml:id="u-288.396" who="#MaciejPółtorak">— Urbańska Bożenna,</u>
          <u xml:id="u-288.397" who="#MaciejPółtorak">— Wanot Stefan,</u>
          <u xml:id="u-288.398" who="#MaciejPółtorak">— Warjan Jan Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.399" who="#MaciejPółtorak">— Wawrzyniak Alfred,</u>
          <u xml:id="u-288.400" who="#MaciejPółtorak">— Wąs Bogusław,</u>
          <u xml:id="u-288.401" who="#MaciejPółtorak">— Węgłowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.402" who="#MaciejPółtorak">— Węgrzyn Małgorzata,</u>
          <u xml:id="u-288.403" who="#MaciejPółtorak">— Wiatr Sławomir,</u>
          <u xml:id="u-288.404" who="#MaciejPółtorak">— Więckowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.405" who="#MaciejPółtorak">— Wieczorkiewicz Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-288.406" who="#MaciejPółtorak">— Wiertek Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.407" who="#MaciejPółtorak">— Wilczyńska Zofia,</u>
          <u xml:id="u-288.408" who="#MaciejPółtorak">— Wilk Bronisław,</u>
          <u xml:id="u-288.409" who="#MaciejPółtorak">— Witt Zenon,</u>
          <u xml:id="u-288.410" who="#MaciejPółtorak">— Wlekliński Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.411" who="#MaciejPółtorak">— Wnuk Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.412" who="#MaciejPółtorak">— Woda Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-288.413" who="#MaciejPółtorak">— Wojciechowski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.414" who="#MaciejPółtorak">— Wojtczak Michał Bernard,</u>
          <u xml:id="u-288.415" who="#MaciejPółtorak">— Wolnik Wilhelm,</u>
          <u xml:id="u-288.416" who="#MaciejPółtorak">— Woźniak Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-288.417" who="#MaciejPółtorak">— Woźniak Teresa,</u>
          <u xml:id="u-288.418" who="#MaciejPółtorak">— Wójcik Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.419" who="#MaciejPółtorak">— Wróbel Jan Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.420" who="#MaciejPółtorak">— Wujec Henryk,</u>
          <u xml:id="u-288.421" who="#MaciejPółtorak">— Wuttke Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.422" who="#MaciejPółtorak">— Wybrański Andrzej Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-288.423" who="#MaciejPółtorak">— Wyrowiński Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.424" who="#MaciejPółtorak">— Zając Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.425" who="#MaciejPółtorak">— Zajączkowski Wiesław Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.426" who="#MaciejPółtorak">— Zalewska Teresa,</u>
          <u xml:id="u-288.427" who="#MaciejPółtorak">— Zambrzycki Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-288.428" who="#MaciejPółtorak">— Zarzycki Wojciech Szczęsny,</u>
          <u xml:id="u-288.429" who="#MaciejPółtorak">— Zawadzki Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.430" who="#MaciejPółtorak">— Zawiślak Andrzej Marek,</u>
          <u xml:id="u-288.431" who="#MaciejPółtorak">— Zbylut Michał,</u>
          <u xml:id="u-288.432" who="#MaciejPółtorak">— Zdrada Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.433" who="#MaciejPółtorak">— Zegar Józef Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-288.434" who="#MaciejPółtorak">— Zemke Janusz,</u>
          <u xml:id="u-288.435" who="#MaciejPółtorak">— Zieliński Adam,</u>
          <u xml:id="u-288.436" who="#MaciejPółtorak">— Zieliński Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-288.437" who="#MaciejPółtorak">— Zieliński Ryszard Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.438" who="#MaciejPółtorak">— Ziemba Bonawentura,</u>
          <u xml:id="u-288.439" who="#MaciejPółtorak">— Zimnicki Adam,</u>
          <u xml:id="u-288.440" who="#MaciejPółtorak">— Zimowski Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.441" who="#MaciejPółtorak">— Ziółkowska Wiesława,</u>
          <u xml:id="u-288.442" who="#MaciejPółtorak">— Złakowski Zenon,</u>
          <u xml:id="u-288.443" who="#MaciejPółtorak">— Zych Bogumił,</u>
          <u xml:id="u-288.444" who="#MaciejPółtorak">— Zych Józef,</u>
          <u xml:id="u-288.445" who="#MaciejPółtorak">— Żabiński Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-288.446" who="#MaciejPółtorak">— Żabiński Władysław,</u>
          <u xml:id="u-288.447" who="#MaciejPółtorak">— Żelazny Antoni,</u>
          <u xml:id="u-288.448" who="#MaciejPółtorak">— Żenkiewicz Marian,</u>
          <u xml:id="u-288.449" who="#MaciejPółtorak">— Żukowski Jan,</u>
          <u xml:id="u-288.450" who="#MaciejPółtorak">— Żurawiecki Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-288.451" who="#MaciejPółtorak">— Żurowski Stanisław.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-289.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posłów sekretarzy o obliczenie głosów. Państwa proszę o zajmowanie miejsc, gdyż podczas liczenia głosów przez posłów sekretarzy przystąpimy do głosowania następnych wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-289.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, w związku z tym, że posłowie sekretarze mają prawo do brania udziału w głosowaniu i chcą skorzystać z tego prawa jestem zmuszona ogłosić 10-minutową przerwę na czas obliczania wyników.</u>
          <u xml:id="u-289.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo proszę punktualnie za 10 minut być na swoich miejscach, żebyśmy mogli przystąpić do głosowania następnych wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-289.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 9 min. 50 do godz. 10 min. 10)</u>
          <u xml:id="u-289.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-289.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-289.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam wyniki głosowania imiennego nad drugim wnioskiem mniejszości. W głosowaniu wzięło udział 387 posłów.</u>
          <u xml:id="u-289.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Za wnioskiem głosowało 244 posłów, przeciwko wnioskowi głosowało 136 posłów, wstrzymało się od głosowania 7 posłów.</u>
          <u xml:id="u-289.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Tym samym wniosek został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-289.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-289.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do głosowania dalszych wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-289.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Trzeci i czwarty wniosek mniejszości dotyczy art. 46 w zmianie 46.</u>
          <u xml:id="u-289.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#AnnaDynowska">Jeżeli chodzi o trzeci wniosek mniejszości do art. 46 ust. 2 zmierza on do wykreślenia z przedstawionego przez komisję projektu ustawy zapisu traktującego w sposób szczególny opłaty za grunty przekazane w zarząd na cele obronności i bezpieczeństwa państwa. Ponieważ w czasie przerwy pytano mnie, czy przyjęcie tej poprawki oznacza, że grunty oddane w zarząd na cele obronności i bezpieczeństwa państwa przy przyjęciu tej poprawki w ogóle będą zwolnione od opłat za zarząd — chciałabym oświadczyć, że przyjęcie tej poprawki oznacza, że wysokość opłaty rocznej za zarząd gruntami oddanymi na cele obronności i bezpieczeństwa państwa będzie identyczna jak w ust. 3, a więc będzie wyższa i będzie wynosiła 3% ceny, a nie jak przyjęte jest w ust. 2 — 0,3% ceny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-291.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za trzecim wnioskiem mniejszości dotyczącym art. 46 w zmianie 46 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (27) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (195) Kto się wstrzymał od głosowania? (55) Stwierdzam, że wniosek został oddalony.</u>
          <u xml:id="u-291.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czwarty wniosek mniejszości dotyczy art. 46 i przewiduje dodanie przepisu zwalniającego od opłaty rocznej za zarząd gruntami zajętymi pod pasy drogowe.</u>
          <u xml:id="u-291.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#AnnaDynowska">Proszę Państwa! Wniosek mniejszości oznaczony nr 4 powoduje dodanie jednego ustępu w art. 46 mówiącym także o opłatach rocznych i zmierza absolutnie tylko do tego, ażeby dodatkowo wyłączyć z opłaty rocznej grunty przekazane w zarząd zajęte pod pasy drogowe dróg publicznych. Wczoraj sprawa ta była dodatkowo omawiana przez posła, który ten wniosek zgłosił.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-293.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem czwartego wniosku mniejszości do art. 46 w zmianie 46 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (101) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (121) Kto się wstrzymał od głosowania? (66) Stwierdzam, że wniosek został oddalony.</u>
          <u xml:id="u-293.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Piąty, szósty i siódmy wniosek mniejszości dotyczą art. 83 w zmianie 61.</u>
          <u xml:id="u-293.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Piąty wniosek zmierza do pozbawienia możliwości pomniejszania odszkodowania za budowle i urządzenia o stopień ich zużycia. W przypadku przyjęcia tego wniosku bezprzedmiotowy staje się wniosek szósty.</u>
          <u xml:id="u-293.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa! Art. 63 ust. 1 w brzmieniu proponowanym przez komisję mówi: „Odszkodowanie za budowle i urządzenia trwale związane z gruntem powinno odpowiadać kosztom ich odtworzenia pomniejszonym o stopień zużycia”.</u>
          <u xml:id="u-294.1" who="#AnnaDynowska">Wniosek mniejszości zmierza do tego, ażeby odszkodowanie za budowle i urządzenia trwale związane z gruntem odpowiadało kosztom odtworzenia. Wniosek zmierza do tego, ażeby odszkodowanie to było wyższe i nie obejmowało kosztów zużycia budowli i urządzeń trwale związanych z gruntem. Artykuł ten mieści się w rozdziale poświęconym wywłaszczaniu nieruchomości i dotyczy takich części gruntów, jak zajęte pod budowle i urządzenia trwałe, które także podlegają wywłaszczeniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-295">
          <u xml:id="u-295.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania wniosku piątego.</u>
          <u xml:id="u-295.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem wniosku piątego, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (97) Kto jest przeciwny? (137) Kto się wstrzymał od głosowania? (79) Stwierdzam, że Sejm oddalił wniosek.</u>
          <u xml:id="u-295.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Szósty wniosek mniejszości dotyczy art. 63, przewiduje, że stopień zużycia budynku będzie określany na dzień wywłaszczenia.</u>
          <u xml:id="u-295.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-296">
          <u xml:id="u-296.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, przy przyjęciu tego wniosku treść art. 63 ust. 1 otrzymałaby następujące brzmienie: „Odszkodowania za budowle i urządzenia trwale związane z gruntem powinno odpowiadać kosztom ich odtworzenia pomniejszonym o stopień zużycia na dzień wywłaszczenia”.</u>
          <u xml:id="u-296.1" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, zapis ten ma taką konsekwencję, że zmierza także do podwyższenia odszkodowania za budowle i urządzenia trwale związane z gruntem, które podlegają wywłaszczeniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-297">
          <u xml:id="u-297.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-297.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem szóstego wniosku mniejszości do art. 63 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (130) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (106) Kto się wstrzymał od głosowania? (89) Stwierdzam, że Sejm wniosek przyjął. Siódmy wniosek mniejszości dotyczy art. 63, przewiduje skreślenie ust. 3 dotyczącego uprawnienia Rady Ministrów do ustalania korzystniejszego odszkodowania za budowle i urządzenia trwale związane z gruntem.</u>
          <u xml:id="u-297.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-298">
          <u xml:id="u-298.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, w czasie prac podkomisji i komisji przedstawiono wiele argumentów świadczących o tym, że mimo nie wszczętych postanowień wywłaszczeniowych na sporym obszarze naszego kraju decyzjami administracyjnymi rozstrzygane były takie sprawy, jak: zakaz przeprowadzenia remontów niektórych budynków, które w planach zagospodarowania przestrzennego miały być przeznaczone w przyszłości na cele np. jakiejś inwestycji. Sposób ustalania odszkodowania podany jest tutaj w proponowanym art. 63 ust. 1, wcześniej jeszcze podajemy, kto określa, w jaki sposób, co tam się po prostu liczy. Utrzymanie art. 63 ust. 3 oznacza, że w niektórych wypadkach Rada Ministrów ustalałaby odszkodowania za wywłaszczone grunty, budowle i inne części składowe tych gruntów, w sposób szczególny, w sposób korzystniejszy niż określony w art. 63 ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-298.1" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, przepis ten oznacza także, że akt, którym Rada Ministrów ustalałaby odszkodowanie, a więc rozporządzenie albo uchwała Rady Ministrów, w tym wypadku raczej uchwała Rady Ministrów, określałby imię i nazwisko osoby, która byłaby wywłaszczona, sposób i wysokość odszkodowania, które przysługiwałoby za wywłaszczoną nieruchomość. Byłby to więc akt prawny z ogromnym załącznikiem, jeżeli nieruchomość obejmowałaby wiele terenów. Załącznik ten w sposób szczegółowy i imienny wyliczałby, jakie odszkodowanie należy się osobno, którym odebrano bądź ograniczono prawo własności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-299">
          <u xml:id="u-299.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-299.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem siódmego wniosku mniejszości, dotyczącego art. 63 — zechce podnieść ręką i nacisnąć przycisk? (30) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (238) Kto się wstrzymał od głosowania? (61) Stwierdzam, że Sejm wniosek oddalił, ósmy i ostatni wniosek mniejszości dotyczy art. 2 projektu ustawy i przewiduje wyłączenie do odrębnej regulacji uprawnień państwowych gospodarstw rolnych do gruntów skarbu państwa, będących w ich zarządzie.</u>
          <u xml:id="u-299.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-300">
          <u xml:id="u-300.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, jak już wczoraj wyjaśniałam w sprawozdaniu, proponowana przez komisję ustawa o zmianie ustawy o gospodarowaniu gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości składa się z kilku artykułów, przy czym art. 1 dotyczy nowelizowanej ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, natomiast art. od 2 do 13 niekoniecznie dotyczą spraw związanych z ustawą o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, chociaż są z nią bezsprzecznie związane.</u>
          <u xml:id="u-300.1" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, art. 2 i 3 ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości określają stan prawny nieruchomości i gruntów stanowiących własność skarbu państwa i gminy w dniu wejścia ustaw w życie. Art. 3, który jest stanowiskiem rządu i komisji (do ubiegłorocznej nowelizacji art. 128 i 535 § 2 Kodeksu cywilnego), wczoraj wyjaśniałam, jakie budzi on wątpliwości — stanowi, że nieruchomości nabyte przez państwowe osoby prawne po dniu wejścia w życie ustawy, a więc po dniu 31 stycznia 1989 r., stanowią od chwili nabycia własność tych osób, czyli wszystkie nieruchomości nabyte przez państwowe osoby prawne, w tym głównie przedsiębiorstwa państwowe, stanowią własność tych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-300.2" who="#AnnaDynowska">Natomiast art. 2 dotyczy gruntów, które stanowiły własność skarbu państwa, a które zostały przekazane w zarząd państwowym osobom prawnym, w tym przedsiębiorstwom państwowym.</u>
          <u xml:id="u-300.3" who="#AnnaDynowska">Art. 2 ust. 1 proponuje, aby przekształcić prawo zarządu określonego dawniej w ustawie o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, w prawo użytkowania wieczystego. Prawo użytkowania wieczystego jest prawem zbywalnym, prawem trwałym i chodzi po prostu o to, żeby przedsiębiorstwa państwowe w momencie rozpoczęcia prywatyzacji dysponowały prawem, które jest po prostu zrozumiałe i zbywalne.</u>
          <u xml:id="u-300.4" who="#AnnaDynowska">Członkowie Komisji Nadzwyczajnej złożyli wniosek mniejszości do art. 2, który proponuje, ażeby uprawnienia państwowych gospodarstw rolnych (proszę państwa, tutaj w druku jest błąd, w druku powinno być państwowych gospodarstw rolnych z małej litery) do będących w dniu wejścia w życie ustawy w ich zarządzie gruntów, stanowiących własność skarbu państwa, regulowała odrębna ustawa.</u>
          <u xml:id="u-300.5" who="#AnnaDynowska">Wniosek mniejszości proponuje zatem, żeby przekształcenie na mocy art. 2 zarządu w prawo użytkowania wieczystego nie dotyczyło państwowych gospodarstw rolnych i żeby sprawy ewentualnego statutu bądź przekształcenia prawa zarządu w inne prawo określała dla państwowych gospodarstw rolnych odrębna ustawa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-301">
          <u xml:id="u-301.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-301.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 2 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk (101).</u>
          <u xml:id="u-301.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (151).</u>
          <u xml:id="u-301.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto się wstrzymał od głosowania? (81)</u>
          <u xml:id="u-301.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości do art. 2 oddalił.</u>
          <u xml:id="u-301.5" who="#OlgaKrzyżanowska">W trakcie dyskusji zgłoszono szereg dodatkowych poprawek, które obecnie rozpatrzymy.</u>
          <u xml:id="u-301.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posła sprawozdawcę o przedstawianie ich kolejno.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-302">
          <u xml:id="u-302.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, pierwsza poprawka została zgłoszona na wypadek, gdyby Wysoka Izba przyjęła wniosek mniejszości oznaczony numerem 2. Stało się to przed chwilą, wobec tego posłowie Szymański i Krzyżanowski proponują, ażeby do przyjętego przed chwilą przez Wysoką Izbę art. 4 ust. 3 dodać zdanie w brzmieniu następującym: „Do oddania gruntów w użytkowanie wieczyste cudzoziemcom wymagana jest zgoda ministra spraw wewnętrznych”.</u>
          <u xml:id="u-302.1" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, wniosek ten był wczoraj omawiany. Przypomnę, że przyjmując wniosek mniejszości uznaliśmy, że grunty skarbu państwa i grunty gminy nie mogą być cudzoziemcom sprzedawane. Mogą być im tylko oddawane w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę lub najem.</u>
          <u xml:id="u-302.2" who="#AnnaDynowska">W tej chwili projektodawcy, wnioskodawcy tej poprawki proszę, ażeby dodać zdanie, które oddanie im tego gruntu w użytkowanie wieczyste uzależnia od zgody ministra spraw wewnętrznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-303">
          <u xml:id="u-303.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania pierwszej poprawki do art. 4 ust. 3 przed chwilą.</u>
          <u xml:id="u-303.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk (240).</u>
          <u xml:id="u-303.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciwny tej poprawce? — (64).</u>
          <u xml:id="u-303.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto się wstrzymał od głosowania? — (41).</u>
          <u xml:id="u-303.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm poprawkę pierwszą przyjął.</u>
          <u xml:id="u-303.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł o omówienie następnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-304">
          <u xml:id="u-304.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, wobec przyjęcia przez Wysoką Izbę wniosku mniejszości do art. 4 ust. 3, poprawka oznaczona numerem 2 literą a i b, praktycznie jest już bezprzedmiotowa.</u>
          <u xml:id="u-304.1" who="#AnnaDynowska">Bardzo proszę pana posła, który wnioskował.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-305">
          <u xml:id="u-305.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-306">
          <u xml:id="u-306.0" who="#JerzyRusecki">Wycofuję swoją poprawkę, jako że był to wniosek kompromisowy. Wobec przyjęcia wniosku mniejszości ta poprawka staje się bezprzedmiotowa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-307">
          <u xml:id="u-307.0" who="#OlgaKrzyżanowska">W takim razie prosimy następną, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-308">
          <u xml:id="u-308.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, kolejna poprawka dotyczyła art. 4 ust. 6. Do tego artykułu, wbrew temu co jest napisane w przedstawionym państwu zestawieniu zgłoszonych w czasie debaty poprawek zgłoszono faktycznie dwie poprawki. Pan poseł Krzysztof Grzebyk wnosił, ażeby umożliwić sprzedawanie gruntów po obniżonej cenie lub oddawanie ich nieodpłatnie w użytkowanie wieczyste lub użytkowanie na cele związane z prowadzeniem działalności zarobkowej osobom prawnym oraz osobom fizycznym prowadzącym działalność wychowawczą.</u>
          <u xml:id="u-308.1" who="#AnnaDynowska">Natomiast w drugiej poprawce pan poseł Stefan Mleczko proponuje, ażeby dodać: „oraz działalność sportowo-turystyczną”. Chce on umożliwić osobom prawnym oraz fizycznym, które prowadzą działalność sportowo-turystyczną, a także nie związaną z prowadzeniem działalności zarobkowej, nabywanie po cenie obniżonej lub otrzymywanie nieodpłatnie w użytkowanie gruntów na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-308.2" who="#AnnaDynowska">Prosiłabym bardzo o przegłosowanie najpierw poprawki pana posła Krzysztofa Grzebyka, która spotkała się z pozytywnym przyjęciem strony rządowej. Prosiłabym o głosowanie oddzielne poprawki pana posła Stefana Mleczki, która mówi o działalności sportowo-turystycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-309">
          <u xml:id="u-309.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-309.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Będziemy głosować osobno: najpierw poprawkę dotyczącą działalności wychowawczej, a następnie sportowo-turystycznej.</u>
          <u xml:id="u-309.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania pierwszej poprawki dotyczącej słowa „wychowawcza” w art. 4 ust. 6.</u>
          <u xml:id="u-309.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (248) Kto jest przeciwny tej poprawce? (43) Kto się wstrzymał od głosowania? (45) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-309.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania drugiej części tej poprawki, tzn. w art. 4 ust. 6 po wyrazie „Oświatową” dodać wyrazy: „oraz sportowo-turystyczną”.</u>
          <u xml:id="u-309.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (147) Kto jest przeciwny tej poprawce? (144) Kto się wstrzymał od głosowania? (40) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-309.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do następnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-310">
          <u xml:id="u-310.0" who="#AnnaDynowska">Następna poprawka dotyczy art. 7 określającego organy, z którymi uzgodnić należy sprzedaż bądź oddawanie w użytkowanie wieczyste, dzierżawę i najem gruntów stanowiących własność skarbu państwa lub gminy, a które są położone w specyficznych obszarach. Wniesiona została poprawka pana posła Jana Wróbla, który proponuje do art. 7 dodać pkt 4 mówiący, że „sprzedaż i oddawanie gruntów położonych na obszarach parków narodowych, wymaga porozumienia z właściwym dyrektorem parku narodowego”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-311">
          <u xml:id="u-311.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania poprawki do art. 7.</u>
          <u xml:id="u-311.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (270) Kto jest przeciwny tej poprawce? (12) Kto się wstrzymał od głosowania (42) Stwierdzam, że Sejm poprawkę czwartą przyjął.</u>
          <u xml:id="u-311.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę poprawka piąta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-312">
          <u xml:id="u-312.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, poprawka piąta zgłoszona przez pana posła Mariana Starownika, jest to poprawka w zasadzie redakcyjna, nie zmienia ona w niczym istoty art. 13 ust. 3 określającego sposób, w jaki rady gmin ustalają granice gruntów przeznaczonych pod zorganizowane budownictwo wielorodzinne. Poprawka ma, jak mówię, charakter stricte redakcyjny i rzeczywiście w naszej ocenie w sposób lepszy oddaje zapis i propozycje art. 13 ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-312.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Tam jest błąd w druku.)</u>
          <u xml:id="u-312.2" who="#AnnaDynowska">Chciałabym jeszcze dodać, że rzeczywiście w druku poprawek zgłoszonych w toku debaty zamiast „pod zorganizowane budownictwo” napisano „rolnictwo”. Prosiłabym o skreślenie wyrazu „rolnictwo” i wpisanie wyrazu „budownictwo”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-313">
          <u xml:id="u-313.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę poprawić, nie będziemy chyba głosować tej poprawki, bo to był tylko błąd maszynowy.</u>
          <u xml:id="u-313.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Głosujemy poprawkę piątą zgłoszoną przez posła Mariana Starownika do art. 13 ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-313.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (289) Kto jest przeciwny? (6).</u>
          <u xml:id="u-313.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto się wstrzymał od głosowania? (30)</u>
          <u xml:id="u-313.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm poprawkę piątą przyjął.</u>
          <u xml:id="u-313.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Poprawka szósta, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-314">
          <u xml:id="u-314.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, poprawka szósta odnosi się do art. 16 ust. 4 pkt 2. Art. 16 mówi o tym, że rady gminy ustalają w drodze uchwał granice gruntów przeznaczonych pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne na obszarach przeznaczonych na ten cel w planach zagospodarowania przestrzennego. Ust. 4 mówi, kto wszczyna postępowanie w sprawie ustalenia granic gruntów przeznaczonych pod skoncentrowane budownictwo uprawniając do tego właścicieli lub użytkowników wieczystych nieruchomości, którzy są zainteresowani objęciem ich terenu i posiadają więcej niż 50% oraz wszczęciu postępowania z urzędu, jeżeli powierzchnia nieruchomości będących własnością gminy stanowi więcej niż 10% powierzchni gruntów.</u>
          <u xml:id="u-314.1" who="#AnnaDynowska">Pan poseł Zdzisław Domański prosi, ażeby wszczęcie postępowania z urzędu w sprawie ustalania granic gruntów przeznaczonych pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne mogło być podjęte, gdy powierzchnia gruntów gminy przeznaczonych na ten cel stanowi 20%. Poprawka ogranicza zatem możliwości wszczęcia takiego postępowania z urzędu przez gminę, uzależniając to od posiadania przez gminę aż 20% gruntów własnych we wszystkich gruntach przewidzianych w planie pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-315">
          <u xml:id="u-315.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania poprawki szóstej.</u>
          <u xml:id="u-315.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem poprawki do art. 16, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk (34) Kto jest przeciwny? (261) Kto się wstrzymał od głosowania? (42) Stwierdzam, że Sejm poprawkę szóstą oddalił.</u>
          <u xml:id="u-315.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Poprawka siódma.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-316">
          <u xml:id="u-316.0" who="#AnnaDynowska">Poprawka siódma, proszę państwa, dotyczy treści art. 46 ust. 1. Pan poseł Krzysztof Grzebyk wniósł o zmianę art. 46 ust. 1, określającego wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste lub zarząd gruntu przeznaczonego pod budownictwo mieszkaniowe. Jak państwo pamiętają, wysokość tej opłaty ustalana jest w sposób szczególny i wynosi tylko 1% ceny gruntu. Zasadą jest, że wysokość opłaty za użytkowanie wieczyste wynosi 3% ceny, z tym że przed chwilą państwo zdecydowaliście traktować w sposób szczególny opłatę za grunty przekazane na cele obronności i bezpieczeństwa państwa, i ta opłata wynosi 0,3% ceny.</u>
          <u xml:id="u-316.1" who="#AnnaDynowska">Zdaniem komisji, opłata roczna w wysokości 1% miałaby dotyczyć tylko gruntów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe oraz gruntów zabudowanych takimi mieszkaniami.</u>
          <u xml:id="u-316.2" who="#AnnaDynowska">Poprawka pana posła Krzysztofa Grzebyka zmierza do tego, aby taka sama opłata roczna w wysokości 1% była rozszerzona i obowiązywała również za grunty przeznaczone pod budownictwo oświatowo-wychowawcze, lecznicze i profilaktyki zdrowotnej, opieki społecznej i organizacji charytatywnych, a także za grunty zabudowane domami mieszkalnymi. Tutaj, podobnie jak w poprawce nr 3 jest błąd redakcyjny.</u>
          <u xml:id="u-316.3" who="#AnnaDynowska">Do tego artykułu wniesiono również i drugą poprawkę. Wniósł ją pan poseł Stefan Mleczko, który proponuje ażeby z opłat rocznych zwolnić grunty przeznaczone pod budownictwo sportowo-rekreacyjne. Chciałabym powiedzieć, że w stosunku do zapisu proponowanego przez komisję jest to znaczne rozszerzenie ilości gruntów przekazywanych na cele budowlane, które korzystałyby z niższej opłaty.</u>
          <u xml:id="u-316.4" who="#AnnaDynowska">Proponowałabym, ażeby przegłosować najpierw poprawkę z wyłączeniem wyrazów: „sportowo-rekreacyjnej” autorstwa pana posła Krzysztofa Grzebyka, a następnie drugą — poprawkę pana posła Stefana Mleczki, która pozwala na zwolnienie z opłaty lub ustalenie opłaty rocznej w wysokości 1% ceny gruntów przeznaczonych pod budownictwo sportowo-rekreacyjne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-317">
          <u xml:id="u-317.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-317.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Najpierw poprawka posła Krzysztofa Grzebyka do art. 46.</u>
          <u xml:id="u-317.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (168) Kto jest przeciwny przyjęciu poprawki? (149) Kto się wstrzymał od głosowania? (31) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-317.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania poprawki posła Stefana Mleczki do art. 46.</u>
          <u xml:id="u-317.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (107) Kto jest przeciwny tej poprawce? (179) Kto się wstrzymał od głosowania? (48) Stwierdzam, że Sejm tę poprawkę oddalił.</u>
          <u xml:id="u-317.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, poprawka ósma.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-318">
          <u xml:id="u-318.0" who="#AnnaDynowska">Proszę Państwa! W zestawieniu poprawek, które państwo otrzymaliście, są jakieś nieporozumienia związane z poprawką do art. 47. Do art. 47 złożono dwie poprawki wzajemnie się wykluczające. Jedną poprawkę głosił pan poseł Marian Starownik i jego poprawka zmierza do tego, żeby pierwsza rata opłaty ustalanej za użytkowanie wieczyste i zarząd gruntów w formie opłat rocznych, nie była większa niż 25% ceny, ale nie niższa niż 15% ceny.</u>
          <u xml:id="u-318.1" who="#AnnaDynowska">Pan poseł Marian Starownik, wnosząc o dodanie wyrazów „lecz nie niższa niż 15% ceny”, chciał określić górną i dolną granicę pierwszej opłaty. Proponowałabym tę poprawkę przegłosować w drugiej kolejności, bo jest jeszcze zgłoszona druga poprawka, dalej idąca.</u>
          <u xml:id="u-318.2" who="#AnnaDynowska">Dalej idącą poprawę zgłosił pan poseł Stanisław Suchodolski, który proponuje, aby pierwsza opłata nie była większa niż 15% ceny. Ponieważ powinniśmy głosować najpierw propozycje dalej idące, a dalej idący jest wniosek pana posła Stanisława Suchodolskiego o obniżenie pierwszej opłaty — przypominam, że pan poseł prosi, ażeby wyraz 25% zastąpić wyrazem 15%, co spowoduje w konsekwencji obniżenie pierwszej opłaty za użytkowanie wieczyste i zarząd gruntów — prosiłabym panią marszałek o przegłosowanie najpierw tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-319">
          <u xml:id="u-319.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli ją przyjmiemy, to wtedy poprawka pana posła Starownika stanie się bezprzedmiotowa.</u>
          <u xml:id="u-319.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, przystępujemy do głosowania poprawki zgłoszonej przez pana posła Stanisława Suchodolskiego do art. 47, która mówi o zastąpieniu 25% stawki pierwszej opłaty — piętnastoprocentową.</u>
          <u xml:id="u-319.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (69) Kto jest przeciwny przyjęciu tej poprawki? (213) Kto się wstrzymał od głosowania? (56) Stwierdzam, że Sejm tę poprawkę oddalił.</u>
          <u xml:id="u-319.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, druga poprawka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-320">
          <u xml:id="u-320.0" who="#AnnaDynowska">Poprawka pana posła Mariana Starownika do tego samego artykułu — jak już wcześniej powiedziałam — zmierza do określenia górnej i dolnej granicy wysokości pierwszej opłaty za użytkowanie wieczyste i zarząd gruntów. Pan poseł Marian Starownik proponuje pozostawienie, tak jak komisja, pierwszej opłaty, która nie może być wyższa niż 25% ceny i dodanie wyrazów: „lecz nie niższa niż 15% ceny”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-321">
          <u xml:id="u-321.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-321.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (132) Kto jest przeciwny tej poprawce? (126) Kto się wstrzymał od głosowania? (74) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-321.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Poprawka dziewiąta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-322">
          <u xml:id="u-322.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, poprawka dziewiąta ma praktycznie charakter stricte redakcyjny, z tym, że jest to, że tak powiem, sprawa spojrzenia na przesłanki wywłaszczeniowe. W art. 50 określającym przesłanki dopuszczające wywłaszczenie, komisja zaproponowała, ażeby w ust. 2 poza wymienionymi taksatywnie w punktach 1 i 4 wypadkami, dopuszczającymi wywłaszczenie gruntu na cele publiczne, dodać punkt 5: „inne podobne cele publiczne”.</u>
          <u xml:id="u-322.1" who="#AnnaDynowska">Pan poseł Walerian Pańko wniósł o skreślenie wyrazów: „podobne” i w tym wypadku punkt 5 brzmiałby: „inne oczywiste cele publiczne”. W jego ocenie wyraz: „podobne” oznaczałby, że podobne jak określone wyżej.</u>
          <u xml:id="u-322.2" who="#AnnaDynowska">Raz jeszcze przeczytam, że przy przyjęciu poprawki punkt 5 otrzymałby brzmienie: „inne oczywiste cele publiczne”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-323">
          <u xml:id="u-323.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania poprawki dziewiątej.</u>
          <u xml:id="u-323.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (228) Kto jest przeciwny? (13) Kto się wstrzymał od głosowania? (70) Stwierdzam, że Sejm poprawkę dziewiątą przyjął.</u>
          <u xml:id="u-323.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę poprawka dziesiąta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-324">
          <u xml:id="u-324.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, poprawka dziesiąta, także autorstwa pana posła Waleriana Pańki, dotyczy dyskutowanego i głosowanego przed chwilą siódmego wniosku mniejszości do art. 63. Pani marszałek, poprosiłabym o informację, czy wniosek mniejszości do art. 63 został przyjęty?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-325">
          <u xml:id="u-325.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Zaraz sprawdzimy.</u>
          <u xml:id="u-325.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Odrzucony!)</u>
          <u xml:id="u-325.2" who="#komentarz">(Poseł Anna Dynowska: Odrzucony, czyli głosujemy tę poprawkę.)</u>
          <u xml:id="u-325.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Tak jest, zaraz jeszcze upewnimy się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-326">
          <u xml:id="u-326.0" who="#AnnaDynowska">Prosiłabym bardzo, ponieważ nie zdążyłam odnotować wyniku głosowania wniosku mniejszości. Odrzucono wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-326.1" who="#AnnaDynowska">Pan poseł Walerian Pańko prosi, ażeby art. 63 ust. 3 otrzymał brzmienie: „Rada Ministrów może w szczególnie uzasadnionych przypadkach w drodze rozporządzenia określić korzystniejsze niż określone w ust. 1 zasady ustalania odszkodowania”.</u>
          <u xml:id="u-326.2" who="#AnnaDynowska">W związku z tym, że państwo nie przyjęliście wniosku mniejszości, mówiącego o tym, że skreśla się w art. 63 ust. 3, pan poseł proponuje, ażeby przyjętą przez komisję treść tego ustępu przeredagować. Pan poseł proponuje, żeby te szczególne wypadki, w których należałoby ze względów społecznych, czy jakichś szczególnych względów określić odszkodowanie na innych, aniżeli ustalone w art. 63 ust. 1 zasadach, określała Rada Ministrów ustalając w drodze rozporządzenia zasady ustalania odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-326.3" who="#AnnaDynowska">Pan poseł proponuje zatem, aby nie określać odszkodowania, a tylko zasady ustalania odszkodowania. Pan poseł proponuje też, ażeby odbywało się to w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-327">
          <u xml:id="u-327.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł wnioskodawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-328">
          <u xml:id="u-328.0" who="#WalerianPańko">Jednym zdaniem można by to tak powiedzieć, że nie chodzi o to, aby Rada Ministrów ustalała odszkodowanie, tylko zasady ustalania odszkodowania, bo jakże Rada Ministrów może ustalać odszkodowania, a tak było pierwotnie w art. 63 ust. 3.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-329">
          <u xml:id="u-329.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania poprawki do art. 63.</u>
          <u xml:id="u-329.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (273) Kto jest przeciwny? (16) Kto się wstrzymał od głosowania? (30) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-329.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Poprawka jedenasta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-330">
          <u xml:id="u-330.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, to dla informacji — nie przyjęliśmy wniosku mniejszości dotyczącego art. 63 ust. 3 polegającego na skreśleniu ust. 3, a więc przyjęcie propozycji pana posła oznacza, że ust. 3 nadajemy brzmienie proponowane i tutaj przyjęte przed chwilą przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-330.1" who="#AnnaDynowska">Następna poprawka dotyczyła art. 74, ust. 2. Poprawka określona w art. 74 ust. 2 zgłoszona przez pana posła Jana Kisiliczyka ma charakter także stricte redakcyjny, albowiem pozwala na uściślenie, co kryje się pod pojęciem „osoba”, o którym mowa w art. 74 ust. 2 — ze względu na przyjęcie ustaw samorządowych terenowy organ administracji państwowej zamieniamy na osobę, na rzecz której dokonano wywłaszczenia. Pan poseł proponuje, ażeby to uściślić i aby terenowy organ administracji państwowej zastąpić wyrazami: skarb państwa lub gmina, na rzecz których dokonano wywłaszczenia. Poprawka ta ma charakter redakcyjny i uściślający.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-331">
          <u xml:id="u-331.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania poprawki do art. 74 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-331.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (274) Kto jest przeciwny jej przyjęciu? (8) Kto się wstrzymał od głosowania? (27) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-331.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Poprawka dwunasta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-332">
          <u xml:id="u-332.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa — poprawka dwunasta dotyczy art. 2. Art. 2 wzbudził bardzo wiele wątpliwości, szczególnie tych z państwa, którzy zastanawiają się nad konsekwencją, jaką wywołałby ten zapis dla przedsiębiorstw gospodarki komunalnej i mieszkaniowej. W tej redakcji, którą zaproponowała komisja, praktycznie zapis ten niweczyłby treść art. 8 ust. 2 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych. Kilku posłów zgłaszających uwagi, propozycje do art. 2 ust. 2 — stanowiącego o tym, że przekształcenie się zarządu w użytkowanie wieczyste następowałoby z mocy prawa, z tym że ujawnienie tego prawa w księdze wieczystej następowałoby na podstawie decyzji o przekazaniu gruntów w zarząd — zadało pytanie: co się stanie, jeżeli od czasu przekazania gruntu w zarząd odjęto ten zarząd przedsiębiorstwu, stwierdzając jego np. wygaśnięcie, a przedsiębiorstwo wprowadzi ten stan. Zaproponowano zatem zmianę dosyć istotną art. 2, którą komisja proponowałaby przyjąć. Jest to uzgodnione ze stroną rządową i z komisją przygotowującą ten projekt.</u>
          <u xml:id="u-332.1" who="#AnnaDynowska">Zgodnie z propozycjami pana posła Waleriana Pańki, i pana posła Jerzego Orła ust. 2 artykułu 2 uległby skreśleniu, a dotychczasowa treść ust. 4 stałaby się ustępem 2. Dotychczasowemu ust. 3, który uzyskał oznaczenie ust. 4, proponuje się natomiast nadać nową treść ust. 3 o brzmieniu następującym: „Nabycie prawa użytkowania wieczystego gruntów, o których mowa w ust. 1 oraz własności budynków i innych urządzeń i lokali stwierdza się decyzją wojewody w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność skarbu państwa lub decyzją zarządu gminy w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność gminy. W decyzji tej określa się również okres użytkowania wieczystego z zachowaniem zasad określonych w przepisie art. 236 Kodeksu cywilnego”.</u>
          <u xml:id="u-332.2" who="#AnnaDynowska">Co to proszę państwa oznacza? Oznacza to — nie tak jak proponuje komisja — podstawę ujawniania wpisu prawa użytkowania wieczystego, które zostało przekształcone z zarządu, w księgach wieczystych stanowi nie jakaś stara sprzed wieków decyzja o przekazaniu gruntów w zarząd, ale administracyjna decyzja potwierdzająca przekształcenie się tego prawa. Poza tym, dodane jest do tego ust. zdanie drugie mówiące o tym, że decyzja też określi okres użytkowania wieczystego z zachowaniem zasad określonych w przepisie 236 Kodeksu cywilnego, co oznacza, że nie następuje przekształcenie się tego prawa z mocy ustawy w sposób taki, jakby to wyglądało, gdyby nie było tej decyzji. Decyzja ta pozwala bowiem określić choćby okres użytkowania wieczystego, co jest niezwykle istotne, bo jak państwo wiedzą okresy użytkowania wieczystego można określić w sposób różny. Pozwala to zatem na pewną ingerencję właściwych organów, a więc wojewody w stosunku do gruntów stanowiących własność skarbu państwa oraz zarządu gminy w odniesieniu do gruntów stanowiących własność gminy.</u>
          <u xml:id="u-332.3" who="#AnnaDynowska">Chciałabym, żebyśmy cały ten art. 2 przegłosowali łącznie, ponieważ on stanowi pewną spójną całość. Stąd też chciałabym także omówić dodany nowy ust. 9 w brzmieniu takim, że przepisy ust. 1 i 2, a więc przepisy, które mówią o przekształceniu się prawa zarządu w użytkowanie wieczyste, nie naruszają postanowień art. 8 ustawy z 10 maja 1990 roku. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych. Prosiłabym z druku przedstawionego państwu o wykreślenie w poprawce oznaczonej nr 13 wyrazów — o pracownikach urzędów samorządowych — jest to błąd redakcyjny w druku — nie ma pracowników urzędów — są pracownicy samorządowi. A więc brzmiałby ten zapis: Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-332.4" who="#AnnaDynowska">Przyjęcie tego przepisu oznacza, proszę państwa, że zgodnie z ustaleniami art. 8, które mówią, że do 31 grudnia 1991 roku gmina ma możliwość przyjrzenia się działającym na jej terenie przedsiębiorstwom użyteczności publicznej i podjęcia decyzji o dalszej formie prowadzenia tego typu działalności, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby ta działalność była prowadzona nadal w formie przedsiębiorstwa, a może też oznaczać likwidację tego przedsiębiorstwa. Bez tego zapisu dotychczasowa redakcja art. 2 ust. 1 i 4 oznaczałaby, że przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej i mieszkaniowej i innej tego typu użyteczności publicznej stałyby się z mocy samego prawa użytkownikami wieczystymi gruntów oddanych im w ich zarząd.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-333">
          <u xml:id="u-333.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania pierwszej poprawki do art. 2.</u>
          <u xml:id="u-333.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (270) Kto jest przeciwny? (12) Kto się wstrzymał od głosowania? (33) Stwierdzam, że Sejm poprawkę dwunastą do art. 2 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-333.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Poprawka trzynasta dotycząca tegoż art. 2 właściwie została omówiona. Możemy przystąpić do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-333.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem drugiej poprawki do art. 2 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (282) Kto jest przeciwny (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (23) Stwierdzam, że Sejm poprawkę trzynastą przyjął.</u>
          <u xml:id="u-333.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Poprawka czternasta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-334">
          <u xml:id="u-334.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, poprawka czternasta dotyczy art. 8. Jest to sprawa garaży.</u>
          <u xml:id="u-334.1" who="#AnnaDynowska">Pan poseł Jan Kisiliczyk zaproponował zmiany zapisu art. 8 mówiącego o tym, żeby osobie, która wybudowała garaż na gruncie stanowiącym własność państwa, gminy lub związku międzygminnego umożliwić nabycie tego garażu nieodpłatnie.</u>
          <u xml:id="u-334.2" who="#AnnaDynowska">Poprawka zaproponowana przez pana posła jest korzystniejsza dla użytkowników tych garaży. Jest zdecydowanie korzystniejsza, rozszerza krąg podmiotów, albowiem wyklucza uzależnianie możliwości nabycia garażu od tego, czy garaż ten, jego usytuowanie jest obecnie zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego. Oznacza to więc, że nawet jeżeli obecnie garaż jest usytuowany na terenie, który zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego nie jest przewidziany pod garaże, osoba ta może go nabyć, oczywiście nieodpłatnie. Oznacza to dalej, że w razie prowadzenia postępowania wywłaszczeniowego za garaż ten otrzymałaby pełne odszkodowanie.</u>
          <u xml:id="u-334.3" who="#AnnaDynowska">Pan poseł zaproponował także w ust. 2 dalej, zresztą oba ustępy, to jest 1 i 2, pozwalają rozróżnić sytuację, kiedy następuje nabycie garażu wybudowanego na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją czasową, określa to ust. 2, ust. 1, mówi o lokalizacji stałej — ażeby osobom, które wybudowały garaż na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją czasową umożliwić nabycie garażu tylko w tym wypadku, jeżeli jest to zgodne z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Co to oznacza? Otóż osoba, która budowała garaż w momencie, gdy nie było takiego planu albo miała lokalizację stałą, może go nabyć w każdym czasie, jeżeli jest jego najemcą, natomiast w ust. 2 osoba, która wybudowała garaż na podstawie lokalizacji czasowej, według ust. 2 nabywa go tylko w wypadku, gdy jest to zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego.</u>
          <u xml:id="u-334.4" who="#AnnaDynowska">Jest to o wiele, proszę państwa, korzystniejsze rozstrzygnięcie niż proponowane przez komisję i nie budzi jej sprzeciwu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-335">
          <u xml:id="u-335.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-335.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tam jest błąd w zestawieniu poprawek.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-336">
          <u xml:id="u-336.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, żeby już do stenogramu było wszystko w porządku, w ust. 2 jest błąd, powinno być „z lokalizacją czasową”, a nie „z lokalizacją czasowo”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-337">
          <u xml:id="u-337.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania poprawki.</u>
          <u xml:id="u-337.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki do art. 8 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (233) Kto jest przeciwny jej przyjęciu? (20) Kto się wstrzymał od głosowania? (67) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-337.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym zakończyliśmy... Nie? Przepraszam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-338">
          <u xml:id="u-338.0" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, w przedstawionym państwu zestawieniu poprawek nie wydrukowano poprawki zgłoszonej przez pana posła Andrzeja Bajołka. Pan poseł Bajołek zaproponował, ażeby wszystkie użyte w ustawie wyrazy „użytkowanie wieczyste” zastąpić wyrazami „własność czasowa”.</u>
          <u xml:id="u-338.1" who="#AnnaDynowska">Pan poseł proponuje, aby wrócić do przepisów obowiązujących przed 1961 r. i przed wejściem w życie Kodeksu cywilnego, mówiących o innej aniżeli użytkowanie wieczyste własności. Własności nieco zbliżonej, ale absolutnie odmiennej w swej treści i w konsekwencjach. Pan poseł proponuje także, ażeby w konsekwencji dokonać odpowiednich zmian w Kodeksie cywilnym, a więc w całym rozdziale poświęconym prawom rzeczowym ograniczonym, a szczególnie prawu pod nazwą użytkowanie wieczyste.</u>
          <u xml:id="u-338.2" who="#AnnaDynowska">Pan poseł nie zaproponował zmiany redakcji w Kodeksie cywilnym. Komisja nie mogła poradzić sobie z konsekwencją przyjęcia tego zapisu, ponieważ prawo „własności czasowej” jest jej obce. Przyjęcie tej poprawki oznaczałoby, że posługujemy się prawem, którego nie zna nasz Kodeks cywilny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-339">
          <u xml:id="u-339.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania poprawki zgłoszonej przez posła Andrzeja Bajołka. Nie mamy jej w zestawieniu poprawek.</u>
          <u xml:id="u-339.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (16) Kto jest przeciwny przyjęciu tej poprawki? (267) Kto się wstrzymał od głosowania? (32) Stwierdzam, że Sejm poprawkę oddalił.</u>
          <u xml:id="u-339.2" who="#OlgaKrzyżanowska">To jest wszystko, pani poseł?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-340">
          <u xml:id="u-340.0" who="#AnnaDynowska">Chciałabym jeszcze powiedzieć, że na piśmie zostały zgłoszone pewne propozycje poprawek, które nie zostały jednak wczoraj w czasie debaty wygłoszone i złożone formalnie. Komisja uznała, że nie jest dopuszczalna praca nad poprawkami, które nie zostały złożone w sposób formalny na posiedzeniu plenarnym Sejmu, a ich autorzy nie uczestniczyli w pracy komisji nad tekstem.</u>
          <u xml:id="u-340.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-341">
          <u xml:id="u-341.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-341.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem całości projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w brzmieniu proponowanym przez Komisję Nadzwyczajną wraz z przyjętymi poprawkami — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk? (272) Kto jest przeciwny? (32) Kto się wstrzymał od głosowania? (28) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-341.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pan posła o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-342">
          <u xml:id="u-342.0" who="#MaciejPółtorak">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-342.1" who="#MaciejPółtorak">— Komisji Handlu i Usług — w sali nr 101,</u>
          <u xml:id="u-342.2" who="#MaciejPółtorak">— Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących zmian systemowych w gospodarce — w sali górnej palarni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-343">
          <u xml:id="u-343.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam półgodzinną przerwę, do godz. 11.30.</u>
          <u xml:id="u-343.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 05 do godz. 11 min 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-344">
          <u xml:id="u-344.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-344.1" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje łączne przedyskutowanie punktów 5 i 6 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-344.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-344.3" who="#MikołajKozakiewicz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-344.4" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktów 5 i 6 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-344.5" who="#MikołajKozakiewicz">5. Sprawozdania Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów:</u>
          <u xml:id="u-344.6" who="#MikołajKozakiewicz">1) o sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1989 r. (druki nr 401 i 454);</u>
          <u xml:id="u-344.7" who="#MikołajKozakiewicz">2) o sprawozdaniu z realizacji planu kredytowego i założeń polityki pieniężno-kredytowej w 1989 r. (druki nr 405 i 454);</u>
          <u xml:id="u-344.8" who="#MikołajKozakiewicz">3) o sprawozdaniu z wykonania bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności w 1989 r. (druki nr 404 i 454) wraz z oceną sytuacji dochodowej rolników indywidualnych w 1989 r. (druki nr 411 i 454);</u>
          <u xml:id="u-344.9" who="#MikołajKozakiewicz">4) o bilansie płatniczym Rzeczypospolitej Polskiej za rok 1989 (druki nr 406 i 454);</u>
          <u xml:id="u-344.10" who="#MikołajKozakiewicz">5) o sprawozdaniu z bieżącej obsługi zadłużenia i należności zagranicznych państwa za rok 1989 (druki nr 402 i 454);</u>
          <u xml:id="u-344.11" who="#MikołajKozakiewicz">6) o sprawozdaniu z wykonania Funduszu Rozwoju Kultury za rok 1989 druki nr 400 i 454);</u>
          <u xml:id="u-344.12" who="#MikołajKozakiewicz">7) o sprawozdaniu z gospodarki środkami Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki w 1989 r. (druki nr 399 i 454) wraz z uwagami i analizą Najwyższej Izby Kontroli oraz wnioskiem w przedmiocie absolutorium dla rządu za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1989 r. (druk nr 454).</u>
          <u xml:id="u-344.13" who="#MikołajKozakiewicz">6. Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o sprawozdaniu z działalności Narodowego Banku Polskiego w 1989 r. (druki nr 407 i 454).</u>
          <u xml:id="u-344.14" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Mariana Kowala.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-345">
          <u xml:id="u-345.0" who="#MarianKowal">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie wyniki prac samej komisji, jak również wszystkich komisji sejmowych, a więc nas wszystkich, nad sprawozdaniami rządu: z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1989 r.; z wykonania Funduszu Rozwoju Kultury za rok 1989, z gospodarki środkami Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-345.1" who="#MarianKowal">Zgodnie z art. 76 prawa budżetowego poszczególne komisje sejmowe dokonały oceny wykonania właściwych im części budżetu państwa. Oceny te stanowiły podstawę dla Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów do postawienia wniosku o przyjęcie tych sprawozdań i udzielenie rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1989 r. Odpowiednie materiały z poszczególnych ministerstw i urzędów centralnych, niezbędne do dokonania tej oceny, komisje sejmowe otrzymały przed 20 czerwca br., a więc w obowiązującym terminie wyznaczonym w art. 76 ust. 1 prawa budżetowego, który ustalał ten termin na 30 czerwca. Materiały, które otrzymaliśmy i które ocenialiśmy to sprawozdania poszczególnych resortów, sprawozdanie Rady Ministrów oraz analizy NIK do tych sprawozdań, dokonane na podstawie przeprowadzonych kontroli źródłowych w jednostkach.</u>
          <u xml:id="u-345.2" who="#MarianKowal">Dostarczone nam sprawozdania rządu i analizy NIK mają układ przejrzysty i jasny i nie nastręczały specjalnych trudności w rozeznaniu się w poruszonych zagadnieniach. Są obszerne, zawierają bardzo wiele ciekawych informacji, które pozwoliły poznać i dokonać oceny zaburzeń w całym systemie finansowym państwa, jak również w systemie gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-345.3" who="#MarianKowal">Informacje zawarte w sprawozdaniu Rady Ministrów pozwoliły dokonać wszechstronnych ocen w skali makroekonomicznej, jak i proporcji wewnątrz budżetu. Z jednej strony pozwoliły ocenić strukturę dochodów, a więc źródła zasilania, ich sensowność i wydajność. Z drugiej strony, strukturę wydatków. Pozwoliły ocenić także relacje zachodzące między budżetem centralnym a terenowym.</u>
          <u xml:id="u-345.4" who="#MarianKowal">Rok 1989 był dla gospodarki budżetowej rokiem wyjątkowym. Problematyka budżetu państwa była przedmiotem aż 4-krotnej ustawowej regulacji, a mianowicie: ustawą budżetową z 15 lutego 1989 r., dwoma prowizoriami budżetowymi w zakresie wydatków na okres lipiec — wrzesień oraz na październik, ustawą z 30 października, która zawierała tak liczne i zasadnicze zmiany, że jej uchwalenie można właściwie uznać za uchwalenie nowego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-345.5" who="#MarianKowal">Z tych też względów, a także w związku z dokonaną na jesieni ubiegłego roku zmianą rządu, dokonywano rozłącznych ocen okresów objętych działalnością rządu premiera Mieczysława Rakowskiego i obecnego. Przebieg realizacji budżetu już od samego początku wykazał, że założenia polityki gospodarczej, na których oparto budżet były nierealne, budżet już w chwili jego uchwalenia nie uwzględniał w pełni faktów i procesów społeczno-gospodarczych, jakie miały miejsce na przełomie lat 1988–1989.</u>
          <u xml:id="u-345.6" who="#MarianKowal">Uchwalony 15 lutego 1989 r. budżet państwa ustalał na koniec roku deficyt w kwocie 998 mld zł. Ustawa dopuszczała w ciągu roku możliwość wyższego deficytu — maksymalnie o 4% wydatków budżetu centralnego. Łączny deficyt nie mógł przekroczyć kwoty 1 592 mld złotych. Ustalenia te nie zostały dotrzymane. Już w lutym, a więc w miesiącu zatwierdzania, planowany deficyt budżetowy został przekroczony i wynosił 1 138 mld zł, a w kwietniu przekroczono maksymalnie dopuszczalne zadłużenie. Deficyt w tym miesiącu wyniósł 2,5 bln złotych i dalej rósł, osiągając na koniec I półrocza 44% wydatków budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-345.7" who="#MarianKowal">Z ocen zawartych w pierwszej części sprawozdania Rady Ministrów przedstawiającej sytuację gospodarczą w 1989 r. oraz z analizy NIK wynika, że przekroczenie dopuszczalnego ustawą deficytu budżetowego państwa jest faktem, którego nie można oceniać jako ściśle obiektywny, a więc taki, któremu zapobiec, choćby nie w pełni, nie było można, i który trzeba traktować jako następstwo błędów w polityce gospodarczej i w procesie realizacji zmian systemowych.</u>
          <u xml:id="u-345.8" who="#MarianKowal">Nie ulega również wątpliwości, że dopuszczenie do tak wielkiego przekroczenia ustawowej wielkości deficytu miało głębokie i rozległe następstwa dla gospodarki. Czynnik ten w ogromnym stopniu przyczynił się do zwiększenia stopy inflacji.</u>
          <u xml:id="u-345.9" who="#MarianKowal">W ciągu kilku miesięcy, gdy deficyt gwałtownie narastał, rząd nie podejmował poważniejszych prób przeciwdziałania.</u>
          <u xml:id="u-345.10" who="#MarianKowal">W trakcie dyskusji w komisji zwracano uwagę na fakt, że wprowadzane zmiany systemowe były cząstkowe, nie były poparte właściwymi rachunkami symulacyjnymi, obrazującymi ich inflacjogenne oddziaływanie tak na procesy gospodarcze, jak i na sam budżet. W rezultacie, nawet słuszne merytorycznie decyzje, takie jak zmniejszenie skali obciążeń podatkowych przedsiębiorstw i eliminacja płatności nie będących podatkami, ograniczenie administracyjnej ingerencji w ceny, a w pierwszym rzędzie zniesienie zakazów podnoszenia cen umownych, zmiana relacji wynagrodzeń sfery budżetowej do sfery produkcji materialnej z 73% w 1988 r. do 97% w 1989 r., doprowadziły do zaostrzenia inflacji i rozprzężenia nie tylko systemu budżetowego, ale całego systemu finansów z zatorami płatniczymi włącznie.</u>
          <u xml:id="u-345.11" who="#MarianKowal">W trakcie dyskusji zwracano również uwagę na niekonsekwentność w działaniu oraz negatywne oddziaływanie na budżet takich decyzji, jak podniesienie w kwietniu 1989 r. minimalnych gwarantowanych cen skupu o 34% z równoczesnym zablokowaniem cen detalicznych żywności, rozszerzenie zakresu przetargów dewizowych połączone z ograniczeniem importu finansowanego ze środków scentralizowanych przy ograniczonej podaży dewiz, przekazanie na szczebel wojewódzki ponad 1200 przedsiębiorstw, co musiało wpłynąć na zmianę proporcji podziału dochodów pomiędzy budżet centralny i budżety terenowe.</u>
          <u xml:id="u-345.12" who="#MarianKowal">Na koniec roku budżet państwa zamknął się deficytem w kwocie 3 579 mld złotych, z tego w budżecie centralnym kwotą 4 729 mld złotych, a w budżecie terenowym nadwyżką 1 242 mld zł. Takie ułożenie się relacji między budżetem terenowym a centralnym jest negatywnie ocenione w materiałach NIK. Problem ten był wszechstronnie dyskutowany w podkomisji w dniu 3 lipca, jak i w komisji w dniu 11 lipca. Przedstawiciele resortu finansów obronili się. Nadwyżka w budżetach terenowych ma swoje uzasadnienie merytoryczne oraz spełniła pozytywne zadanie w trudnych pierwszych miesiącach br.</u>
          <u xml:id="u-345.13" who="#MarianKowal">Analizując wydatki budżetu państwa, w trakcie dyskusji zwracano uwagę na następujące tendencje i zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-345.14" who="#MarianKowal">Po pierwsze, dynamika wydatków budżetowych, która wyniosła 226% kształtowała się poniżej średniego tempa wzrostu cen detalicznych o 17,5 punktu. Zadecydowały o tym: niższa dynamika wydatków budżetowych na inwestycje i remonty kapitalne, które wyniosły 157%, wskutek czego obciążenie budżetu tymi wydatkami zmniejszyło się z 15,8% w 1988 r. do 12,1% w 1989 r.; niższy wzrost dotacji dla przedsiębiorstw, który wyniósł 190%, ograniczenie dotacji nastąpiło w II półroczu, na skutek urynkowienia gospodarki żywnościowej i zmiany zasad dotowania węgla.</u>
          <u xml:id="u-345.15" who="#MarianKowal">Po drugie, nieco korzystniej w stosunku do dynamiki cen ukształtowała się dynamika wydatków bieżących sfery budżetowej, która wyniosła 250%, przy czym wyraźne przyspieszenie nastąpiło, w wydatkach na urządzenia socjalne i kulturalne, których dynamika wyniosła 296%, najwyższa w oświacie — 335%, a najniższa w zdrowiu i opiece społecznej — 267%.</u>
          <u xml:id="u-345.16" who="#MarianKowal">Po trzecie, nastąpiły zmiany w strukturze wydatków budżetu państwa polegające głównie na zwiększeniu udziału wydatków sfery budżetowej z 43% na 45%, wydatków na ubezpieczenia z 4% na 7%, a także zmniejszenie obciążenia budżetu dotacjami dla przedsiębiorstw z 33% na 28,6%.</u>
          <u xml:id="u-345.17" who="#MarianKowal">Dokonane zmiany strukturalne w wydatkach posłowie ocenili pozytywnie. W trakcie dyskusji wiele uwagi poświęcono materiałom NIK, które omawiały występujące w pracy ministerstw oraz urzędów wojewódzkich nieprawidłowości w zakresie legalności, celowości oraz dyscypliny wydatkowania środków budżetowych. Na podkreślenie zasługuje fakt, że nawet w resorcie finansów, który powinien świecić przykładem, występowały nieprawidłowości w nadzorze nad realizacją budżetu państwa. Do najpoważniejszych należą:</u>
          <u xml:id="u-345.18" who="#MarianKowal">1) uregulowanie przepisami ze znacznym opóźnieniem sprawy pobierania odsetek karnych od zaległości podatkowych,</u>
          <u xml:id="u-345.19" who="#MarianKowal">2) praktyka wstecznego regulowania zasad opodatkowania, co uniemożliwia przedsiębiorstwom prowadzenie długofalowej polityki finansowej,</u>
          <u xml:id="u-345.20" who="#MarianKowal">3) nieprawidłowości w pracach urzędów skarbowych; i tutaj takie nieprawidłowości występowały, jak opóźnienia w dokonywaniu wymiarów podatków dla jednostek nieuspołecznionych, zaniedbania w wykorzystywaniu otrzymywanych informacji do celów podatkowych, czy zmniejszenie ilości kontroli w zakładach o większych obrotach.</u>
          <u xml:id="u-345.21" who="#MarianKowal">Najbardziej burzliwą dyskusję wywołała tzw. afera alkoholowa, która przyczyniła się według ocen NIK do uszczuplenia należności budżetu o półtora biliona złotych. O sprawie tej mówiliśmy na wczorajszym naszym posiedzeniu, nie będę tutaj szczegółowo referował, chcę tylko powiedzieć, że komisja uznała, że sprawa jest na tyle poważna, że wymaga zbadania przez cztery urzędy centralne, to jest przez Główny Urząd Ceł, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, czy Ministerstwo Rynku Wewnętrznego. Szczegółowa informacja zostanie przekazana obywatelom posłom po jej opracowaniu przez NIK. Do tego zobowiązał się przedstawiciel NIK.</u>
          <u xml:id="u-345.22" who="#MarianKowal">Jeśli chodzi o realizację dochodów budżetowych, w trakcie dyskusji posłowie zwracali uwagę na ujemne zjawiska, związane z rozluźnieniem dyscypliny płatniczej, wskutek czego w przedsiębiorstwach pozostały bardzo wysokie kwoty podatku dochodowego i obrotowego nie wpłaconego do budżetu. Pozostałe kwoty, które przeszły na rok 1990 stanowią w podatku dochodowym 40% wymiaru rocznego, a 18% w podatku obrotowym. Zwracano uwagę, że tak duży przyrost zysku i sprzedaży w grudniu był do przewidzenia i pozostawienie tak dużych kwot przedsiębiorstwom było niewłaściwe, biorąc pod uwagę fakt, że ogólne obciążenie przedsiębiorstw dokonanymi wymiarami podatku w 1989 roku wydatnie się zmniejszyło. Obciążenie zysku podatkami wyniosło 35,9%, podczas gdy w 1988 r. wynosiło ono 50,9%. To samo dotyczy podatku obrotowego, którego udział w akumulacji wyniósł 19,9%, przy 42,5% w 1988 r.</u>
          <u xml:id="u-345.23" who="#MarianKowal">Wyjaśnienia przedstawicieli resortu Ministerstwa Finansów w tej sprawie nie były dostatecznie przekonywające. Mówiąc o budżecie państwa, nie można pominąć środków pozabudżetowych. W ostatnich latach dynamika dochodów i wydatków środków pozabudżetowych była wyższa od dochodów i wydatków budżetu państwa. W rezultacie relacja dochodów pozabudżetowych do dochodów budżetu państwa wzrosła z 49,9% do 64,4%, a wydatków z 31% do 54%.</u>
          <u xml:id="u-345.24" who="#MarianKowal">Od wielu lat w programach gospodarczych zapowiadano ograniczenie nadmiernie rozrośniętej gospodarki pozabudżetowej, głównie drogą likwidacji różnorodnych funduszy celowych. Przedstawione dane liczbowe wskazują, że zapowiedzi nie tylko nie zostały zrealizowane, ale przeciwnie, gospodarka pozabudżetowa rozrosła się i to w znacznym stopniu kosztem budżetu. Udział dotacji budżetowych w zasilaniu środków pozabudżetowych wzrósł z 21% w 1987 r. do 30% w 1989 r. Przeprowadzone przez NIK kontrole funkcjonowania niektórych funduszy tak na szczeblu centralnym, jak i terenowym wykazały szereg nieprawidłowości. Polegały one głównie na słabym ich wykorzystywaniu, wynoszącym w skrajnych przypadkach tylko 24% posiadanych środków, dotyczyło to na przykład województwa płockiego, czy legnickiego.</u>
          <u xml:id="u-345.25" who="#MarianKowal">Minister finansów wyjaśnił, że rząd podjął już właściwe kroki zmierzające do ograniczenia ilości funduszy pozabudżetowych. Rządowy projekt ustawy zostanie przedstawiony Wysokiej Izbie razem z projektem prawa budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-345.26" who="#MarianKowal">Wysoka Izbo! Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów rozpatrzyła również opinie 16 komisji sejmowych oraz projekt stanowiska Komisji Nadzwyczajnej do spraw przeanalizowania i oceny działalności rządu premiera Mieczysława Rakowskiego. Sześć komisji podjęło uchwały o udzieleniu absolutorium bez uwag. Były to Komisje: Spraw Zagranicznych, Kultury i Środków Przekazu, Handlu i Usług, Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, Sprawiedliwości oraz Obrony Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-345.27" who="#MarianKowal">Pozostałe komisje udzieliły absolutorium z niewielkimi lub większymi uwagami, wskazującymi na potrzebę usunięcia nieprawidłowości w bieżącym i przyszłym roku. Opinie dwóch Komisji, to jest Komisji Polityki Społecznej oceniającej funkcjonowanie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz Państwowej Inspekcji Pracy, jak również Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych w odniesieniu do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, nie były jednoznaczne. Pierwsza komisja udzielała absolutorium tylko za okres pracy pod nowym kierownictwem, druga przedstawiła naszej komisji dwa wnioski: wniosek większości o udzielenie absolutorium ministrowi spraw wewnętrznych i wniosek mniejszości o nieudzielenie absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-345.28" who="#MarianKowal">Komisja nasza przeprowadziła wszechstronną dyskusję, zasięgnęliśmy opinii Biura Prawnego Kancelarii Sejmu, gdzie dyskutowaliśmy właśnie nad tym, czy udzielać absolutorium rozłącznie, to znaczy do września i po wrześniu czy z absolutorium wyłączyć jeden resort, czy go nie wyłączać. Biorąc pod uwagę właśnie tę opinię, w której po prostu były takie stwierdzenia, że w świetle obowiązujących przepisów udzielenie bądź nieudzielenie absolutorium wiąże się właśnie z faktyczną realizacją przez naczelny organ wykonawczy, jakim jest Rada Ministrów i poszczególnych jej członków uchwalonego przez Sejm aktu prawnego w postaci ustawy budżetowej i że z tego punktu widzenia zmiana rządu bądź zmiany w jego składzie nie mają wpływu na ocenę realizacji budżetu. Rząd ma możliwość, a nawet obowiązek, występowania w ciągu roku do Sejmu z propozycjami zmian w ustawie budżetowej, w razie powstania sytuacji uniemożliwiającej realizację budżetu w uchwalonej pierwotnie postaci i rząd z tego prawa korzystał, jak wiemy, już kilkakrotnie.</u>
          <u xml:id="u-345.29" who="#MarianKowal">Po tej wszechstronnej dyskusji komisja uznała za celowe nierozgraniczanie okresów funkcjonowania starego rządu i nowego rządu i postanowiła zwrócić się do Wysokiej Izby o przyjęcie sprawozdania z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1989 i udzielenie absolutorium rządowi za okres od 1 stycznia do 31 grudnia. W tym głosowaniu był tylko jeden głos przeciw. Pozostałe głosy były za tą propozycją.</u>
          <u xml:id="u-345.30" who="#MarianKowal">Na posiedzeniu komisji rozpatrywano również sprawozdania z gospodarki środkami Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki za 1989 rok oraz z wykonania Funduszu Rozwoju Kultury za 1989 rok. W trakcie dyskusji nad tymi sprawozdaniami zwracano uwagę na: niemożność racjonalnej oceny przebiegu wydatków na skutek niebywałej zmienności w ciągu roku wysokości budżetu, stosunkowo duży wzrost wydatków na kinematografię przy niskim wzroście wydatków na domy kultury i świetlice w terenie, duże zasilanie wydatków na kulturę z nadwyżek w budżetach terenowych przez ówczesne Rady Narodowe, co oceniono bardzo pozytywnie, znaczne — zdaniem Komisji Edukacji, Nauki i Techniki — zaniżenie planów wpłat na Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki przez przedsiębiorstwa, co było przyczyną obniżenia wypłat z tego funduszu, niewywiązanie się budżetu państwa z planowanej wpłaty dotacji w kwocie 21 mld zł na ten fundusz, co stanowi 28% planowanych wpłat. Wyjaśnienia przedstawicieli Ministerstwa Finansów na ten temat komisja uznała za zasadne i postanowiła wnieść do Wysokiej Izby wniosek o przyjęcie tych sprawozdań.</u>
          <u xml:id="u-345.31" who="#MarianKowal">Panie i Panowie Posłowie! Przepraszam za tak długie wystąpienie, ale skomplikowana materia budżetowa, jak również duża ilość sprawozdań i analiz, które musieliśmy ocenić oraz ich objętość (ponad 400 str.) nie pozwoliły mi na jego skrócenie. Starałem się wyciągnąć ze sprawozdań sprawy najważniejsze, a z dyskusji jej najistotniejsze elementy. Sądzę, że i tak wszystkich ważnych spraw nie omówiłem. Jeśli w ocenie posłów któreś pominąłem, proszę o wybaczenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-346">
          <u xml:id="u-346.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-346.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę obecnie o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Marka Pola.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-347">
          <u xml:id="u-347.0" who="#MarekPol">Panie Marszałku! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Relacjonując prace Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów nad wynikami roku 1989 pozwolę sobie przedstawić państwu zagadnienia związane z polityką pieniężną w kraju oraz stosunkami finansowymi z zagranicą, a także wynikające z nich konsekwencje.</u>
          <u xml:id="u-347.1" who="#MarekPol">W przedstawionych Sejmowi dokumentach zakres ten obejmuje: sprawozdanie z realizacji planu kredytowego i założeń polityki pieniężno-kredytowej za rok 1989, sprawozdanie z wykonania bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności wraz z oceną sytuacji dochodowej rolników indywidualnych, bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za 1989 rok oraz sprawozdanie z bieżącej obsługi zadłużenia zagranicznego i należności zagranicznych państwa za rok ubiegły.</u>
          <u xml:id="u-347.2" who="#MarekPol">Dokumenty te, jak powiedział już mój przedmówca, są obszerne, a dyskusja w czasie obrad komisji trwała bardzo wiele godzin za równo na posiedzeniu plenarnym komisji, jak i w specjalnie powołanych podkomisjach.</u>
          <u xml:id="u-347.3" who="#MarekPol">Uwzględniając powyższe oraz fakt, że dokumenty te zostały przedłożone Wysokiej Izbie — wszystkim posłom — czuję się zwolniony z przedstawiania dokładnej treści dyskusji, a przede wszystkim dokładnej treści dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-347.4" who="#MarekPol">Pragnę zasygnalizować jedynie te problemy, które z jednej strony stanowić mogą podstawę do oceny przez Wysoką Izbę zjawisk, jakie zaszły w roku ubiegłym, z drugiej strony problemy, które wpłynęły na to, że komisja przedłożyła Sejmowi wniosek o przyjęcie powyższych dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-347.5" who="#MarekPol">Zanim nawiążę do konkretnych dokumentów, pragnę przypomnieć ogólne tendencje, jakie występowały w gospodarce naszego kraju w roku ub. Przypomnę, że mieliśmy do czynienia m.in. z pogłębiającą się i występującą jako głęboka, nierównowagą gospodarczą. Narastała inflacja aż do zjawisk hiperinflacyjnych włącznie. Mieliśmy do czynienia z gwałtownym przyrostem nominalnych przychodów ludności, chwilami przychody postępując za cenami, przyjmowały zjawisko spirali inflacyjnej. Aż do czwartego miesiąca mieliśmy do czynienia ze słabnącym tempem wzrostu produkcji przemysłowej, a od piątego do końca roku ze zjawiskiem jej spadku. Mieliśmy do czynienia z wysokimi niedoborami budżetu centralnego, rozszerzającymi się zjawiskami dwuwalutowości w gospodarce, wielokrotną dewaluacją złotego w stosunku do walut wymienialnych. Przypomnę, iż kurs dolara amerykańskiego na początku roku wynosił 502 zł i 55 gr., a w końcu roku 6,5 tys. zł za dolara.</u>
          <u xml:id="u-347.6" who="#MarekPol">Polityka pieniężna państwa i stosunki finansowe z zagranicą były w znacznym stopniu zdeterminowane tymi tendencjami, jednocześnie z natury rzeczy wpływały na kształtowanie się tendencji, o których mówiłem, pogłębiając je lub hamując.</u>
          <u xml:id="u-347.7" who="#MarekPol">Przejdźmy teraz do konkretnych dokumentów. W zakresie realizacji planu kredytowego i założeń polityki pieniężno-kredytowej komisja stwierdziła — zgadzając się tu w treści ze sprawozdaniem Narodowego Banku Polskiego — iż stosowane w polityce pieniężnej narzędzia, jak: kredyt refinansowy i system preferencji w sferze tego kredytu, stopa rezerw obowiązkowych, sprawa oprocentowania kredytów i lokat, stosowanie pułapów kredytowych znanych dość powszechnie w sferach gospodarczych i prowadzona polityka kursowa, nie mogły zagwarantować i nie pozwoliły osiągnąć planowanych na początku roku wielkości. Po prostu w planach nie uwzględniono zjawisk, o których mówiłem, jako tendencji, które wystąpiły w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-347.8" who="#MarekPol">Jednym z podstawowych założeń tej polityki, polityki pieniężnej miało być takie kreowanie przez system bankowy podaży pieniądza, by dynamika tej podaży była niższa od tempa wzrostu dochodu narodowego podzielonego w cenach bieżących. Pomijając nieprecyzyjność tego zapisu zawartego w uchwale sejmowej, z wielkości planowanych wówczas wynikało, iż tempo przyrostu podaży pieniądza w stosunku do przyrostu dochodu narodowego wyrażanego w cenach bieżących miało wyrażać się wskaźnikiem 0,6. Założenie ogólne zostało osiągnięte. Tempo przyrostu podaży pieniądza było niższe od tempa wzrostu dochodu narodowego, ale było niższe ponad dwukrotnie, aniżeli zakładał to pierwotny plan. Wskaźnik osiągnięty wynosił 0,28.</u>
          <u xml:id="u-347.9" who="#MarekPol">Zdaniem komisji, ta bardzo restrykcyjna polityka w zakresie podaży pieniądza, w konkretnej sytuacji gospodarczej, w jakiej się znajdowaliśmy, wpłynęła niewątpliwie na powstanie niekorzystnych zjawisk w zakresie sprawności rozliczeń między podmiotami gospodarczymi, w tym i zatorów płatniczych. Oczywiście nie jest to jedyna przyczyna tych zjawisk. Sytuacji nie mógł uratować gwałtowny przyrost pieniądza w obiegu w IV kwartale oraz zwiększenie szybkości obiegu pieniądza, które wystąpiło w drugiej połowie ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-347.10" who="#MarekPol">Do wynikających z tego niekorzystnych zjawisk zaliczyć należy stopniowo malejącą rolę systemu bankowego w obrocie gospodarczym w r. ub. Wyznaczało to spadek udziału kredytów w finansowaniu inwestycji, spadek udziału kredytów w finansowaniu środków obrotowych podmiotów gospodarczych, spadek udziału kredytów w finansowaniu ludności, oraz jako prosta konsekwencja, wzajemne kredytowanie się podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-347.11" who="#MarekPol">Należy podkreślić również, że rok ubiegły był rokiem początku reformy systemu bankowego, powoływania banków komercyjnych. Był również rokiem szczególnym, ważnym dla roku bieżącego, był rokiem przygotowującym do zmian, które wprowadziliśmy od 1 stycznia 1990 r. Był to również rok niekorzystny dla banków realizujących podstawowe kredyty preferencyjne, Bank Gospodarki Żywnościowej i Bank PKO, które ze względu na regulowaną odgórnie marżę od tych kredytów, przy dużej swobodzie ustalania marży przez banki komercyjne, zostały dość istotnie finansowo osłabione.</u>
          <u xml:id="u-347.12" who="#MarekPol">W zakresie sprawozdania z bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności w roku 1989 zarówno materiały, jak i dyskusja podczas obrad komisji wskazały, iż zjawiska pieniężno-rynkowe w zakresie przychodów i wydatków ludności przebiegały w ubiegłym roku w sposób wyjątkowo gwałtowny i z całą pewnością, o czym jesteśmy chyba wszyscy przekonani, nie w pełni kontrolowany.</u>
          <u xml:id="u-347.13" who="#MarekPol">Tempo wzrostu nominalnych przychodów ludności, częstotliwość i wysokość podwyżek cen towarów i usług w nałożeniu z tendencjami, o których mówiłem na początku, nie miało sobie równych w całym okresie powojennym w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-347.14" who="#MarekPol">Przychody pieniężne ludności, a wynosiły one ogółem ponad 62 bln złotych, wzrastały szybciej aniżeli wydatki, co przy znanych zjawiskach ze sfery podaży wyrobów, powodowało powstawanie wymuszonych oszczędności oraz tzw. odłożonego popytu. W czasie obrad komisji zwracano uwagę na fakt, iż procentowy udział przychodów (wynagrodzeń) ludności z tytułu pracy, w ogóle przychodów maleje z roku na rok. W roku 1988 udział wynagrodzeń w przychodach ogółem wynosił 41,6; w roku 1989 spadł on już do 40,5%, tendencja ta, jak się orientuję ze sprawozdania za I półrocze tego roku, trwa nadal.</u>
          <u xml:id="u-347.15" who="#MarekPol">Stosunkowo wysoko w porównaniu do innych grup przychodów rosły w roku ubiegłym świadczenia społeczne. Oznaczało to wzrost emerytur i rent, natomiast nie oznaczało to, że emerytom i rencistom żyło się w ubiegłym roku lepiej. Bardzo niski poziom tych świadczeń w stosunku do minimum socjalnego wymuszał konieczność częstej waloryzacji, a przyrost procentowy nawet wysoki przy niskich wartościach bezwzględnych daje efekt również niewielki.</u>
          <u xml:id="u-347.16" who="#MarekPol">W materiałach i podczas obrad komisji dość szeroko przedyskutowano sprawę dochodów rolników indywidualnych w ubiegłym roku. Rząd w tej sprawie złożył oddzielny materiał przygotowany przez Ministerstwo Finansów.</u>
          <u xml:id="u-347.17" who="#MarekPol">Materiały te sygnalizują, iż przy wzroście produkcji globalnej w roku ubiegłym w cenach stałych o około 1% i spadku produkcji towarowej o około 1,7% dochody realne rolników indywidualnych w roku ubiegłym wzrosły średnio w całym roku o 17,7%. Dochody realne liczone jako dochody nominalne, stanowią różnicę przychodów ze sprzedaży produktów rolnych i wydatków o charakterze produkcyjnym, to znaczy były liczone wydatki, które są wynikiem cen, kosztów, obciążeń podatkowych, ubezpieczeń, Dochody nominalne stanowią tutaj różnicę tych dwóch wielkości. Są to oczywiście, jak doskonale wiemy, wielkości średnie dla ubiegłego roku. Ubiegły rok w dość zróżnicowany sposób obdarzał dochodami obywateli i średnie nie w pełni pokazują, jak w poszczególnych kwartałach kształtował się wynikający z dochodów poziom życia poszczególnych grup ludności.</u>
          <u xml:id="u-347.18" who="#MarekPol">Komisja w dyskusji zwróciła uwagę na sprawę dochodów realnych w warunkach nierównowagi gospodarczej, w jakiej Polska znajdowała się w roku 1989. Otóż w praktyce ekonomicznej różnica wskaźnika wzrostu dochodów i wskaźnika wzrostu cen daje dochód realny. W warunkach nierównowagi jest to dochód realny, który można określić dochodem realnym nominalnym. Prawdziwym przyrostem dochodów jest ten przyrost, który można zamienić na produkty i wówczas tenże dochód można nazwać dochodem realnym prawdziwie czy realnie. Jest to pewna konkluzja z dłuższej dyskusji, która toczyła się w komisji.</u>
          <u xml:id="u-347.19" who="#MarekPol">Szybki wzrost wydatków ludności był w skali ubiegłego roku nieco niższy od przychodów, co przy ograniczonej podaży wywołało wzrost zasobów pieniężnych ludności, w tym głównie zasobów gotówkowych. Otóż łączne zasoby ludności według materiałów rządowych szacowane były na koniec ubiegłego roku na kwotę 17,5 bln zł, w tym zasoby gotówkowe wynosiły 8,9 bln. Jest to pierwszy od 30 lat przypadek, iż w zasobach ludności więcej było zasobów gotówkowych aniżeli wkładów.</u>
          <u xml:id="u-347.20" who="#MarekPol">W dyskusji zwrócono również uwagę na fakt, iż sprawozdanie nie obejmuje wszystkich przychodów i wydatków ludności, a odnosi się w praktyce do przepływu pomiędzy sferą uspołecznioną a ludnością.</u>
          <u xml:id="u-347.21" who="#MarekPol">Oczywiście, taki kształt sprawozdania odpowiada kształtowi bilansu w okresie budowy założeń, jednak nie ma wątpliwości, że następuje rozwój sektora nieuspołecznionego. Po ustawie o prywatyzacji rozwój ten będzie na pewno o wiele szybszy. Zwracając uwagę na ten fakt, komisja wnioskowała o ujęcie tej problematyki w materiałach lat przyszłych.</u>
          <u xml:id="u-347.22" who="#MarekPol">W zakresie bilansu płatniczego Rzeczypospolitej Polskiej za 1989 r. zarówno sprawozdanie, jak i dyskusja wskazywały na niekorzystne ukształtowanie się bilansu płatniczego w roku ubiegłym w obu obszarach płatniczych, pomimo zupełnie przeciwnych tendencji, jakie w nich występowały.</u>
          <u xml:id="u-347.23" who="#MarekPol">W walutach krajów socjalistycznych od 2 lat bilans płatniczy jest dodatni. Nadwyżka obrotów bieżących osiągnęła już 1,1 mld rubli transferowych. Jest to efekt korzystnego akurat w tym wypadku terms of trade i w znacznym stopniu wynik spadku importu z krajów, z którymi rozliczamy się w walutach krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-347.24" who="#MarekPol">Jeżeli chodzi o bilans płatniczy w walutach wymienialnych nastąpiło pogłębienie deficytu do kwoty 1,8 mld dolarów jako wynik słabnącego eksportu i gwałtownie rosnącego w roku ubiegłym importu przy nieznacznie korzystniejszym wskaźniku terms of trade.</u>
          <u xml:id="u-347.25" who="#MarekPol">Zadłużenie na koniec roku 1989 w rublach transferowych wyniosło 5,8 mld i spadło o 0,7 mld w stosunku do 31 grudnia 1988. Zadłużenie w walutach wymienialnych, które wyniosło na koniec 1988 r. 39,2 mld dolarów wzrosło na koniec roku ubiegłego, roku omawianego, do kwoty 41,4 mld. Wzrost ten był wynikiem kapitalizacji znacznej części odsetek, których Polska, przygotowując się do zmian gospodarczych, jakie miały zostać wprowadzone od początku tego roku, świadomie nie zapłaciła, aby zgromadzić rezerwy walut oraz dodatnich różnic kursowych (wzrost o 0,5 mld) przy niewielkich tendencjach odwrotnych w niektórych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-347.26" who="#MarekPol">Komisja pragnie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na kilka szczególnych informacji zawartych w materiale, a dotyczących przyczyn powstania wymienionych wcześniej niekorzystnych tendencji.</u>
          <u xml:id="u-347.27" who="#MarekPol">Otóż w 1989 r. w obrotach z krajami socjalistycznymi czy byłymi socjalistycznymi po raz pierwszy od 1981 r. nastąpił spadek eksportu o 1,2% przy występującym już po raz drugi z rzędu spadku importu, a import ten spadł do poziomu z r. 1985.</u>
          <u xml:id="u-347.28" who="#MarekPol">W 1989 r. odnotowano znikomy dopływ kapitału w postaci kredytów długo-i średnioterminowych. Wysokość kredytów nowo udzielanych była najniższa od 1985 r.</u>
          <u xml:id="u-347.29" who="#MarekPol">Zwrócono uwagę na fakt, iż poziom importu towarowego z II obszaru wzrósł o 14,9%, a eksport wzrósł tylko o 4,5%. Nadwyżka w obrotach towarowych spadła do 240 mln dolarów łącznie.</u>
          <u xml:id="u-347.30" who="#MarekPol">Zwrócono uwagę na fakt, iż finansowanie importu z II obszaru w 1989 r. odbywało się jeszcze w większym stopniu niż przed rokiem w warunkach płatności gotówkowych. Na tych warunkach odbywał się import — 86% dostaw wobec 67,6% w roku 1988.</u>
          <u xml:id="u-347.31" who="#MarekPol">Zwrócono uwagę, iż główną ujemną pozycję w obrotach bieżących w walutach wymienialnych stanowiły odsetki od kredytów, o czym już wcześniej mówiłem, odsetki od kredytów, które nie zostały zapłacone.</u>
          <u xml:id="u-347.32" who="#MarekPol">Kilka słów o sprawozdaniu z bieżącej obsługi zadłużenia zagranicznego i należności zagranicznych. Otóż ogólna kwota skonsolidowanych i zrestrukturyzowanych zobowiązań Polski wobec zagranicy według kursu walut do dolara z dnia 31.12.1989 r. wynosiła 41,4 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-347.33" who="#MarekPol">Wobec ograniczenia realizacji spłat zadłużenia do niezbędnego i możliwego minimum, wyznaczonego oczywiście przez możliwości dewizowe, spłaty te osiągnęły poziom kwoty 1,3 mld dolarów, co w wymiarze złotówkowym w chwili uchwalania budżetu na 1989 r. wynosiło 1024 mld zł. Rzeczywiste wpływy i wydatki w walutach I i II obszaru płatniczego Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego utworzonego — przypomnę, w roku ubiegłym, wyniosły, tak jak planowano, 1,3 mld dolarów, co jednak w świetle zmian kursów, zwłaszcza w IV kwartale w ramach wprowadzanej od 1 stycznia tego roku reformy, spowodowało wyraźny wzrost kwot do rozliczenia w złotówkach.</u>
          <u xml:id="u-347.34" who="#MarekPol">W czasie prac komisji zwracano uwagę, i czynili to zarówno posłowie, jak i przedstawiciele Ministerstwa Finansów i Narodowego Banku Polskiego, iż powołanie Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego jest zjawiskiem pozytywnym i zdecydowanie zwiększa przejrzystość systemu finansowego państwa. Zwracano uwagę, iż fundusz w stosunkowo krótkim czasie przeprowadził szereg aktywnych operacji własnych, a efektem ich było uzyskanie dla kraju netto ok. 100 mln dolarów. Zwracano również uwagę na fakt, iż istnieje potrzeba, aby budżet spłacił poprzez fundusz swoje zobowiązania wobec Banku Handlowego po to, aby uzdrowić aktywa tego banku, co jest nieodzowne wobec banków, które poruszają się w obrocie zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-347.35" who="#MarekPol">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rok 1989 był niewątpliwie trudnym rokiem dla polskiej gospodarki. Polityka pieniężna i stosunki finansowe z zagranicą, o których mówię, są ważnym ale tylko elementem całej polityki gospodarczej państwa, a ta w roku ubiegłym była swoistą mieszaniną konsekwencji wynikających z rozregulowanych mechanizmów gospodarczych, z działań rządu, a właściwie dwóch rządów, zmierzających do stworzenia podstaw dla gospodarki rynkowej i przygotowań w końcu roku do gwałtownych przemian wprowadzonych na początku bieżącego roku. Była mieszaniną dobrych intencji, uzasadnionych pociągnięć gospodarczych i pewnych realnych osiągnięć w reformowaniu gospodarki, z błędami, od których polityka gospodarcza i pieniężna w roku ubiegłym niestety nie była wolna, od których zarówno działania rządu, jak i Narodowego Banku Polskiego nie były wolne.</u>
          <u xml:id="u-347.36" who="#MarekPol">Chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na fakt, iż nie tylko rząd w ubiegłym roku popełniał błędy. Wspomnę choćby ustawę o powszechnej indeksacji, którą przeforsowano w tej Izbie. Wspomnę przyjętą przez Wysoką Izbę zasadę polecenia pobrania podatku obrotowego w obrocie wyrobami spirytusowymi, to też uchwaliliśmy.</u>
          <u xml:id="u-347.37" who="#MarekPol">Należy również uwzględnić wpływ niekorzystnych i niezależnych do końca od Polski zjawisk w stosunkach gospodarczych z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-347.38" who="#MarekPol">Kończąc, pragnę powiedzieć, iż sprawozdania i materiały przedłożone Sejmowi, w mojej sferze głównie przez Narodowy Bank Polski, Ministerstwo Finansów oraz wyjaśnienia złożone na posiedzeniach komisji przez przedstawicieli tych instytucji oraz Najwyższej Izby Kontroli zostały ocenione jako rzetelne i właściwie odzwierciedlające procesy zachodzące w sferze polityki pieniężnej w kraju i w stosunkach finansowych z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-347.39" who="#MarekPol">Wnioski wynikające z nich winny stać się, zdaniem komisji, nie tylko podstawą do oceny rządu za rok 1989, ale podstawą do działań w roku bieżącym i latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-347.40" who="#MarekPol">Uwzględniając powyższe fakty i uwarunkowania, pozwalam sobie w imieniu komisji wnosić o przyjęcie przedłożonych sprawozdań, które wymieniłem na początku wystąpienia. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-347.41" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-348">
          <u xml:id="u-348.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-348.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji, pana posła Jana Rajtara.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-349">
          <u xml:id="u-349.0" who="#JanRajtar">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym zaprezentować stanowisko Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów wobec sprawozdania Narodowego Banku Polskiego z jego działalności w roku 1989.</u>
          <u xml:id="u-349.1" who="#JanRajtar">Moi przedmówcy nader krytycznie ocenili politykę finansową państwa w roku minionym.</u>
          <u xml:id="u-349.2" who="#JanRajtar">Niewątpliwie za niepowodzenia tej polityki, przynajmniej częściowo, odpowiedzialność ponosi także Narodowy Bank Polski jako instytucja uprawniona do regulowania podaży pieniądza i zobowiązana do czuwania nad realizacją uchwalonych przez Sejm założeń polityki pieniężno-kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-349.3" who="#JanRajtar">Zgodnie z tymi założeniami Narodowy Bank Polski miał przyczyniać się do umacniania złotówki i ograniczania tempa inflacji, do przywracania równowagi rynkowej oraz do unowocześniania gospodarki, podnoszenia jej efektywności i zwiększania zdolności eksportowych. Żadne z tych oczekiwań nie zostało spełnione. Prawie wszystko kształtowało się na opak. Zadecydowało o tym wiele czynników w znacznej mierze o charakterze zewnętrznym.</u>
          <u xml:id="u-349.4" who="#JanRajtar">Pomimo dysponowania licznymi uprawnieniami i środkami regulacyjnymi bank nie stał się aktywnym ogniwem systemu sterowania procesami gospodarczymi, skutecznie radzącym sobie z silnymi zaburzeniami i deformacjami ekonomicznymi. Zamiast odpowiednio wcześniej, rygorystycznie przeciwdziałać żywiołowo postępującym zmianom, raczej dostosowywał się do nich, co najwyżej poprzestając na łagodzeniu ich negatywnych skutków. Z pewnością zaważyło na tym niedostateczne doświadczenie w sterowaniu procesami finansowymi zachodzącymi w warunkach szybko postępującej decentralizacji zarządzania i liberalizacji stosunków rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-349.5" who="#JanRajtar">Istotne było także to, że Narodowy Bank Polski miał ograniczoną suwerenność działania, zwłaszcza w I półroczu. W praktyce dość często zmuszany był przez centralne instancje partyjno-rządowe do podejmowania decyzji naruszających ład pieniężny. Najbardziej jaskrawym tego przykładem było zmuszenie banku do finansowania deficytu budżetowego ponad pułap określony przez Sejm. W końcu czerwca pułap ten został przekroczony o ponad 2 bin złotych. Dopiero w lipcu zaniechano automatycznego kredytowania budżetu. Zarazem jednak Wysoka Izba ustaliła wyższe pułapy deficytu budżetowego i zobowiązała bank do jego pokrywania. Ale nawet w IV kwartale pułap ten był 4-krotnie przekraczany.</u>
          <u xml:id="u-349.6" who="#JanRajtar">W rezultacie tej praktyki zadłużenie budżetu państwa wobec Narodowego Banku Polskiego wzrosło w ciągu roku z 1,3 do 5,9 bln złotych. Dług ten do dziś nie jest spłacony. Jest oczywiste, że obsługa kredytowa budżetu ograniczała możliwości finansowania podmiotów gospodarczych i ludności, a więc osłabiała efektywność działalności bankowej, a co gorsza łączyła się z koniecznością dodatkowej emisji pieniądza. Bywały okresy, że środki na finansowanie deficytu budżetowego przekraczały 20% zasobów pieniężnych banku.</u>
          <u xml:id="u-349.7" who="#JanRajtar">Nierzadko ingerowano w bieżącą działalność kredytową, wymuszając podnoszenie kwot kredytów, zwłaszcza nisko oprocentowanych. Ograniczało to swobodę dostępu do kredytów i zakres posiłkowania się rachunkiem ekonomicznym, przy wyborze kredytobiorców. Było więc sprzeczne z dążeniem do stymulowania rozwoju dziedzin najbardziej efektywnych.</u>
          <u xml:id="u-349.8" who="#JanRajtar">Innym niekorzystnym zjawiskiem była niespójność instrumentalno-podmiotowa systemu finansowego, polegająca bądź na stosowaniu wzajemnie osłabiających się instrumentów czy rozwiązań regulacyjnych, bądź na podejmowaniu przez poszczególne podmioty tego systemu decyzji wzajemnie nie uzgodnionych, dotyczących na przykład płac, cen, podatków ulg, preferencji.</u>
          <u xml:id="u-349.9" who="#JanRajtar">Bank bywał często zaskakiwany skutkami takich rozwiązań i decyzji, i nie zawsze mógł sprostać ich destrukcyjnemu działaniu. Sytuacja zmieniła się na korzyść dopiero jesienią, gdy zaczęto tworzyć i wdrażać w życie zręby nowego programu polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-349.10" who="#JanRajtar">Z myślą o zwiększeniu roli banków w gospodarce narodowej, w procesie jej usprawniania jest to czynnik wręcz krytyczny, na początku 1989 r. zainicjowano reformę systemu bankowego, stworzono dwupoziomowy układ bankowy. Narodowy Bank Polski stał się centralnym bankiem państwa i wydatnie ograniczył bezpośrednią obsługę przedsiębiorstw i ludności. Zarazem znacznie rozbudowano sieć banków depozytowo-kredytowych, przeznaczając na ten cel większość dotychczasowych oddziałów Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-349.11" who="#JanRajtar">Reforma systemu bankowego nie przebiegała jednak bez zakłóceń. W skomplikowanej sytuacji gospodarczej nie zawsze udawało się, za pomocą dostępnych instrumentów, zapewnić spoistość i skuteczność działalności bankowej. Stąd też Narodowy Bank Polski próbował niejednokrotnie administracyjnie władać systemem bankowym. Było to źródłem rozmaitych konfliktów i posądzeń banku centralnego o nadmierną monopolizację uprawnień. Stąd też liczne postulaty ze strony banków o rozszerzenie ich swobody działania.</u>
          <u xml:id="u-349.12" who="#JanRajtar">Niezależnie od różnych mankamentów, jakie powodowała reforma systemu bankowego, trzeba pozytywnie ocenić starania Narodowego Banku Polskiego o rozszerzenie sieci bankowej, w tym również sieci placówek walutowych. Jedną z podstawowych zasad działania Narodowego Banku Polskiego miało być niedopuszczanie do nadmiernego wzrostu podaży pieniądza. Uznano, o czym mówił poseł Marek Pol, że podaż ta nie powinna rosnąć szybciej niż dochód narodowy liczony w cenach bieżących. Trudno stwierdzić, czy naruszano tę zasadę. Jeśli wziąć pod uwagę relacje między wzrostem zasobów i wzrostem cen, to tak jak stwierdził to poseł Marek Pol, relacja ta ukształtowała się na bardzo niskim poziomie.</u>
          <u xml:id="u-349.13" who="#JanRajtar">Faktem jest jednak, że zasoby pieniężne banku wzrosły dużo szybciej niż planowano, mianowicie o ponad 300% zamiast o 48%. Zarazem jednak wzrosły dużo wolniej niż ceny, tak że wartość realna tych zasobów uległa obniżeniu o ponad 40%. Przyrost zasobów pieniężnych wynikał głównie z emisji pieniądza gotówkowego i wzrostu lokat bankowych. Istotny był również udział rosnących zobowiązań zagranicznych i rozliczeń z tytułu różnic kursowych.</u>
          <u xml:id="u-349.14" who="#JanRajtar">Nie podejmując się oceny poprawności tak ukształtowanej struktury zasobów pieniężnych, a także struktury ich rozdysponowania, w której dominowały aktywa zagraniczne i kredyty refinansowe, chciałbym zwrócić uwagę na to, co szczególnie budziło i budzi zaniepokojenie posłów, mianowicie na wydatny wzrost emisji z 2,7 do 12,8 biliona złotych pieniądza gotówkowego. Nie jest to zapewne trend zdrowy, ale trudno go uznać za niewłaściwy czy niepożądany w warunkach gwałtownego wzrostu dochodów i wydatków ludności, wywołanego przyczynami niezależnymi od banku.</u>
          <u xml:id="u-349.15" who="#JanRajtar">Konsekwencją wysokiej dynamiki obiegu pieniądza była konieczność zmaksymalizowania dostaw nowych banknotów. Ich dostawy do skarbca emisyjnego wyniosły blisko 820 milionów sztuk, na sumę około 19 bilionów złotych. Dzięki temu udało się uniknąć większych zakłóceń w obsłudze obiegu gotówkowego, nasiliły się jednak trudności związane z produkcją, transportem i liczeniem znaków pieniężnych.</u>
          <u xml:id="u-349.16" who="#JanRajtar">Mimo zmiany charakteru Narodowy Bank Polski nadal prowadzi aktywną działalność kredytową, choć ograniczona głównie do finansowania banków krajowych. W ciągu minionego roku kredyty udzielone bankom oraz podmiotom gospodarczym i ludności wzrosły z około 9 do 27 bilionów złotych, czyli, o 195%. Ich udział w rozdysponowaniu zasobów pieniężnych banku spadł w tym czasie z 76% do 56%.</u>
          <u xml:id="u-349.17" who="#JanRajtar">Dynamikę tę powszechnie ocenia się jako zbyt słabą nie dostosowaną do potrzeb gospodarki. Niedostateczną podaż kredytu uznaje się często za czynnik ograniczający płynność rozliczeń i powodujący narastanie zatorów płatniczych. Wprawdzie Narodowy Bank Polski nie był monopolistą, jeśli chodzi o udzielanie kredytów, ale odgrywał w tym względzie rolę decydującą, gdyż pod koniec roku udział kredytu refinansowego w zadłużeniu podmiotów gospodarczych i ludności sięgał 2/3.</u>
          <u xml:id="u-349.18" who="#JanRajtar">Ograniczanie podaży kredytu nie wywołało spodziewanego zwolnienia tempa inflacji, natomiast odbiło się ujemnie na wzroście gospodarczym. Bardzo ważnym a zarazem brzemiennym w skutki zamierzeniem Narodowego Banku Polskiego było urealnienie stopy oprocentowania kredytów i oszczędności oraz uczynienie ze stopy procentowej podstawowego środka równoważenia popytu na pieniądze z jego podażą. Pierwszego zamiaru nie udało się ziścić w ogóle, gdyż stopa inflacji znacznie przewyższyła, zwłaszcza w drugiej połowie roku, stopę procentową. Od lokat pieniężnych bank płacił średnio 70%, natomiast średnia stopa oprocentowania kredytu refinansowego wyniosła 36%, co było spowodowane stosowaniem obniżonej o połowę stopy oprocentowania kredytów refinansowych na cele preferowane, jak budownictwo mieszkaniowe, modernizację gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-349.19" who="#JanRajtar">Podstawowa stopa oprocentowania kredytów refinansowych wynosiła od stycznia do lipca 44%, a następie była sukcesywnie i szybko podnoszona, tak że w grudniu wyniosła 140%. Stopa ta na ogół nie spełniała należycie funkcji równoważenia popytu na pieniądz z jego podażą, była bowiem ustalana w sposób arbitralny, w oderwaniu od realiów ekonomicznych. W pierwszym okresie była za niska, zwłaszcza w odniesieniu do kredytu refinansowego na cele preferencyjne, a w drugim okresie zbyt wysoka stając się czynnikiem ograniczającym popyt na kredyt.</u>
          <u xml:id="u-349.20" who="#JanRajtar">Wydaje się, że dopóki nie będzie rozwiniętego rynku kapitałowego, dopóty mechanizm kreowania pieniądza i jego ceny będzie działał za wolno.</u>
          <u xml:id="u-349.21" who="#JanRajtar">W minionym roku Narodowy Bank Polski zgodnie z nadanymi mu uprawnieniami prowadził bardzo aktywną działalność walutowo-kursową, dokonywał częstych zmian kursów walutowych. Ogółem kursy zmieniono 22 razy. Zmiany te polegały na dewaluacji złotego, tak wobec dolara i innych walut wymienialnych, jak również w stosunku do rubla transferowego. W wyniku tego kurs dolara wzrósł w ciągu roku z 502 do 6 500 złotych, a rubla transferowego z 230 do 1650 złotych. Kierowano się zasadą, by kursy utrzymywać na poziomie gwarantującym opłacalność 80% eksportu. Udało się spełnić to oczekiwanie.</u>
          <u xml:id="u-349.22" who="#JanRajtar">Jednakże pod koniec roku wzrost kursów był dużo szybszy niż wzrost cen krajowych, co przyczyniło się wprawdzie do aktywizacji eksportu, ale zarazem powodowało ograniczanie importu i nasilanie inflacji. Uważa się, że wzrost kursu o 10% powodował wzrost cen wewnętrznych o 2%, wobec wzrostu kursu w ciągu roku o około 900% ceny mogły wzrosnąć z tego tytułu o 180%.</u>
          <u xml:id="u-349.23" who="#JanRajtar">Wydaje się, że dotychczasowy sposób kształtowania poziomu kursów walutowych posiada liczne mankamenty i nie jest dostosowany do warunków gospodarki rynkowej. Kurs ten pod koniec roku stał się niewątpliwie kursem nadwartościowym — z tytułu zmian kursowych jedne podmioty zyskiwały, inne zaś sporo traciły. Do tych ostatnich należał z pewnością budżet państwa, ponoszący ciężary obsługi zadłużenia zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-349.24" who="#JanRajtar">Warto nadmienić, że działalność Narodowego Banku Polskiego zamknęła się w roku ubiegłym zyskiem w wysokości 2,6 bln zł, czyli o 2,2 bln zł większym niż planowano. Do dyspozycji budżetu przeznaczono 92% tej kwoty. Głównym źródłem zysku były odsetki od kredytów i różnice kursowe.</u>
          <u xml:id="u-349.25" who="#JanRajtar">Poziom zysku można uznać za stosunkowo wysoki — tak w porównaniu z kosztami działalności, jak i zasobami pieniężnymi. Rodzi to pytanie, czy celem jest, by bank centralny dążył do maksymalizacji stopy zysku, oraz czy celowe byłoby podnoszenie stawki opłat i prowizji do usług bankowych, skoro banki uzyskiwały wysokie dochody z innych tytułów.</u>
          <u xml:id="u-349.26" who="#JanRajtar">Warto wreszcie przypomnieć, że Narodowy Bank Polski aktywnie uczestniczył w przygotowywaniu nowego programu gospodarczego, w tym zwłaszcza polityki pieniężno-kredytowej, a także prowadził ożywioną i owocną współpracę z międzynarodowymi instytucjami finansowymi, w tym zwłaszcza z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym.</u>
          <u xml:id="u-349.27" who="#JanRajtar">Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, wnoszę w imieniu Komisji Polityki Gospodarczej Budżetu i Finansów o akceptację sprawozdania Narodowego Banku Polskiego z jego działalności.</u>
          <u xml:id="u-349.28" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-350">
          <u xml:id="u-350.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-350.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie proszę o zabranie głosu prezesa Najwyższej Izby Kontroli Tadeusza Hupałowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-351">
          <u xml:id="u-351.0" who="#TadeuszHupałowski">Panie Marszałku! Panie Premierze, Wysoki Sejmie! Wykonując konstytucyjny obowiązek Najwyższa Izba Kontroli przedłożyła parlamentowi Rzeczypospolitej Polskiej uwagi do sprawozdania Rady Ministrów z wykonania zadań społeczno-gospodarczych w 1989 roku. W odrębnym dokumencie zawarliśmy analizę wykonania budżetu państwa i ponadto przedłożyliśmy sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku ub.</u>
          <u xml:id="u-351.1" who="#TadeuszHupałowski">Na użytek właściwych komisji sejmowych opracowaliśmy obszerne uwagi dotyczące poszczególnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego oraz analizę wykonania budżetu przez ministerstwa i urzędy administracji centralnej. Systematycznie, w ciągu ub. roku Najwyższa Izba Kontroli przedkładała Sejmowi zbiorcze informacje o wynikach kontroli ważnych dziedzin ekonomiki i życia społecznego. Na podstawie wyników kontroli przeprowadzonych w około 5300 jednostkach Sejm IX kadencji otrzymał 32, a Sejm obecnej kadencji 28 takich informacji.</u>
          <u xml:id="u-351.2" who="#TadeuszHupałowski">W I półroczu br. przedłożyliśmy kolejnych kilkadziesiąt raportów sporządzonych w znacznej liczbie na życzenie komisji sejmowych i Prezydium Sejmu. Jak wynika z przebiegu obrad i opinii komisji sejmowych, relacje Najwyższej Izby Kontroli były przydatne w formułowaniu ocen zarówno procesów ekonomiczno-społecznych, jak i działalności organów administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-351.3" who="#TadeuszHupałowski">Mając na uwadze szczegółowość przedłożonych Wysokiemu Sejmowi dokumentów, jak i rygory czasowe, wystąpienie swoje ograniczę do omówienia tylko niektórych problemów gospodarczych, w tym budżetowych, a także wybranych, aktualnych, jak sądzę, zagadnień społeczno-ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-351.4" who="#TadeuszHupałowski">Wysoki Sejmie! Rozumiemy, że zadaniem Najwyższej Izby Kontroli, jako organu kontroli parlamentarnej, jest obiektywna, acz często krytyczna ocena przebiegu procesów ekonomicznych i społecznych, stanu gospodarki, a na tym tle także działalności administracji rządowej i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-351.5" who="#TadeuszHupałowski">Pragnę podkreślić, że w latach ubiegłych Najwyższa Izba Kontroli informowała i zwracała uwagę na wąski zakres i nieskuteczność podejmowanych reform gospodarczych. Dla przykładu w czerwcu 1988 roku, przedkładając Sejmowi ocenę realizacji planu w roku poprzednim, stwierdziliśmy m.in.: „Istotne przeobrażenia systemu gospodarczego wprowadzone w 1987 roku nie przyniosły oczekiwanych rezultatów... nie nastąpiło pełne odejście od dawnego sposobu gospodarowania, funkcjonował niespójny system ograniczający samodzielność przedsiębiorstw. Niedostateczny postęp w przywracaniu funkcji pieniądzowi, a w konsekwencji cenom, płacom, kosztom i podatkom nie pozwolił na zahamowanie rozkręconej spirali cen i płac powodującej wzrost inflacji”.</u>
          <u xml:id="u-351.6" who="#TadeuszHupałowski">Rok później, w maju 1989 r., tak z kolei sumowaliśmy wyniki roku 1988: „Nie zrealizowano... tych zadań i celów..., które decydują o przywróceniu równowagi ekonomicznej i poprawie poziomu życia ludności. Dotyczy to zwłaszcza równowagi pieniężno-rynkowej, równowagi budżetu państwa i równowagi inwestycyjnej, jak też działań na rzecz hamowania procesów inflacyjnych... Nie osiągnięto także istotnego postępu w procesach restrukturyzacyjnych i efektywnościowych w gospodarce. Wydaje się rzeczą niewątpliwą, że stosowane dotychczas rozwiązania systemowe, które miały hamować i ograniczać inflację, nie spełniły swego zadania. Wadliwe bowiem były nie tylko konstrukcje mechanizmów, ale także metody ich wdrażania”.</u>
          <u xml:id="u-351.7" who="#TadeuszHupałowski">W dokumencie, który przedłożyliśmy Wysokiej Izbie w związku z dzisiejszą debatą stwierdzamy, że wyniki działalności gospodarczej w 1989 roku przyniosły w ekonomice kraju znaczne nasilenie negatywnych tendencji, których większość występowała już w latach poprzednich. Pojawiły się także dalsze zakłócenia procesów gospodarczych, pogłębiające regres produkcji, stan nierównowagi i inflację. Poprzedni rząd nie był zdolny do zapewnienia dyscypliny budżetowej oraz kontroli i opanowania nadmiernego popytu. W szczególności rząd ten, znajdując się pod silną presją niepokojów i napięć społecznych, dążąc do ich łagodzenia, w efekcie dopuścił do niekontrolowanego wypływu „pustego” pieniądza, co stało się jedną z głównych przyczyn drastycznego nasilenia inflacji.</u>
          <u xml:id="u-351.8" who="#TadeuszHupałowski">I tak rok 1989 w gospodarce był rokiem złym. Spadła produkcja przemysłowa i budowlana, obniżyła się wydajność pracy, płace rosły nieproporcjonalnie do efektów pracy, nastąpił katastrofalny spadek budownictwa mieszkaniowego. W latach 1986/89 niższe od przewidywanego było średnioroczne tempo wzrostu dochodu narodowego wytworzonego i podzielonego. Praktycznie biorąc, nawet skorygowany plan pięcioletni stał się dokumentem nieaktualnym wobec dokonanych, systemowych zmian w gospodarce i wobec zatwierdzenia przez Wysoki Sejm planu stabilizacji gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-351.9" who="#TadeuszHupałowski">W 1989 roku produkcja sprzedana w przemyśle uspołecznionym liczona w cenach stałych zmniejszyła się w porównaniu z rokiem minionym o 1,5%. Łącznie za 4 lata produkcja wzrastała wartościowo o 2,6% średniorocznie, zamiast zakładanego wzrostu na całe pięciolecie w wysokości 4% średniorocznie. Nastąpił także spadek produkcji budowlanej. Produkcja podstawowa uspołecznionych przedsiębiorstw budowlano-montażowych obniżyła się w 1989 r. o 9,8% w porównaniu z rokiem 1988 przy średniorocznym jednak wzroście tej produkcji w pierwszych trzech latach bieżącego pięciolecia o 0,6%. Łącznie więc w ciągu 4 lat produkcja budowlana obniżała się w tempie 1,9% rocznie, zamiast zakładanego wzrostu o 3,2% średniorocznie. Spadek produkcji przemysłowej i budowlanej, wolniejszy niż zakładano wzrost produkcji w rolnictwie wywarły niekorzystny wpływ na poziom dochodu narodowego i spożycie.</u>
          <u xml:id="u-351.10" who="#TadeuszHupałowski">Sprawą szczególnie bolesną społecznie był głęboki spadek efektów rzeczowych w budownictwie mieszkaniowym. Oddano 21% mniej mieszkań niż w roku poprzednim, czyli najmniej od 26 lat. Mało tego, w I półroczu tego roku sytuacja jeszcze bardziej pogarsza się, jako że oddano do użytku około 13% mniej mieszkań niż w I półroczu ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-351.11" who="#TadeuszHupałowski">Także z tego powodu przeciętna cena m2 powierzchni użytkowej mieszkań oddanych do użytku w czerwcu była już ponad 3-krotnie wyższa niż w styczniu. Mieszkanie staje się dobrem nieosiągalnym też dla ludzi średnio zamożnych.</u>
          <u xml:id="u-351.12" who="#TadeuszHupałowski">Płace realne w gospodarce uspołecznionej, przyjmując za podstawę proporcje wzrostu płac do kosztów utrzymania, wzrosły w roku 1989 o 10,7%. Jednakże w IV kwartale nastąpił znaczny spadek w wyniku koniecznych, antyinflacyjnych działań nowego gabinetu. Przypomnę, że w I półroczu ubiegłego roku wzrost płac w sferze materialnej wyprzedzał o 30 punktów procentowych wzrost cen detalicznych, że jeszcze w sierpniu 1989 r. przeciętne wynagrodzenia wzrosły w porównaniu do lipca o 103% wobec wzrostu cen detalicznych o 39%. Natomiast w stosunku do sierpnia tylko o 1,4%, przy wzroście cen o 34%. W październiku w porównaniu z wrześniem o 23%, przy wzroście cen o 55%. Końcowe miesiące 1989 r. miały zasadnicze znaczenie dla zatrzymania i odwrócenia tendencji prowadzących do zupełnego rozpadu rynku i katastrofalnego spadku wartości złotówki. Radykalne decyzje Sejmu i rządu w IV kwartale ub.r. przygotowały grunt do wprowadzenia z początkiem 1990 r. rzeczywiście rynkowych — w znacznym zakresie — reguł gospodarowania. Pokaźne zwiększenie zakresu cen wolnych w końcówce ub. roku i od początku roku 1990 spowodowało, że po dużym wzroście cen realizacji produkcji i cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych w styczniu i w lutym — począwszy od marca można mówić o zatrzymaniu hiperinflacji. Ciągle jednak wzrost cen detalicznych następuje. Ceny detaliczne między grudniem '89 a czerwcem '90 wzrosły o 170%, a między marcem '90 a czerwcem '90 aż o 16,3%.</u>
          <u xml:id="u-351.13" who="#TadeuszHupałowski">Bariera popytu krajowego, a jednocześnie brak widocznych działań przedsiębiorstw w celu pobudzenia popytu przez innowacje produkcyjne powodują, że spadek produkcji w przemyśle i budownictwie jest głęboki, odpowiednio o około 30 i 20%, co z kolei wywiera wpływ na spadek dochodu narodowego i wzrost bezrobocia.</u>
          <u xml:id="u-351.14" who="#TadeuszHupałowski">W rezultacie nastąpiło nie spotykane dotąd, bo o 1/3, obniżenie dochodów realnych, a zwłaszcza wynagrodzeń za pracę i świadczeń społecznych. W rodzinach pracowniczych przeznacza się na zakup żywności około 52% ogólnych wydatków, tj. o 13–15 punktów procentowych więcej niż przed rokiem.</u>
          <u xml:id="u-351.15" who="#TadeuszHupałowski">Społeczne koszty zatrzymania hiperinflacji są bardzo duże i główną troską rządu winno być i jest, aby te wyrzeczenia nie zostały zmarnowane.</u>
          <u xml:id="u-351.16" who="#TadeuszHupałowski">Ograniczenie inflacji to tylko podstawowy warunek prowadzenia normalnej działalności gospodarczej. Aby wyjść z kryzysu konieczne jest zastopowanie recesji, ożywienie gospodarki, wzrost produkcji, podniesienie wydajności pracy. Tymczasem, jak dotychczas, wciąż jeszcze przedsiębiorstwa osiągają zwiększone zyski, nawet przy zmniejszonym wolumenie produkcji. Rozwijająca się przedsiębiorczość bardzo często ma charakter spekulacyjny, występuje w sferze obrotu towarowego, a nie w produkcji i usługach. Jak groźne jest to zjawisko dla gospodarki narodowej niech świadczy gorączkowa działalność różnych spółek i osób fizycznych nastawiona na doraźny zysk, na żerowanie na niespójności przepisów.</u>
          <u xml:id="u-351.17" who="#TadeuszHupałowski">Zapoczątkowane procesy prywatyzacji gospodarki narodowej, ze wszech miar uzasadnione i celowe, wymagają równocześnie wzmożonej troski o mienie państwowe. Właścicielem olbrzymiej większości przedsiębiorstw jest i pozostanie przez jakiś czas państwo i jego sprawą jest dbałość, by przedsiębiorstwa te funkcjonowały jak najlepiej, także zanim będą sprywatyzowane. Po prostu dobry towar dobrze się sprzedaje.</u>
          <u xml:id="u-351.18" who="#TadeuszHupałowski">W polskich warunkach szczególną rolę odgrywa rolnictwo. Dzieje się jednak coś niedobrego, jeżeli np. sprzedaż nawozów sztucznych w I półroczu była niższa o około 63% w stosunku do I półrocza ub.r., a dostawy środków ochrony roślin mniejsze o 54%. Dyskusyjny i nadal sporny jest stopień opłacalności produkcji rolnej. Interwencjonizm państwa jest tu wskazany, czemu zresztą ostatnio rząd daje wyraz. Może trzeba pójść jeszcze dalej? Niemniej jednak nie powinno się do gospodarki tradycyjnej prywatnej wprowadzać reguł, które kłócą się z wymogami wolnego rynku. Klarownie zarysowana koncepcja polityki agrarnej jest jednak niezbędna. Rolnictwo, a zwłaszcza rolnictwo towarowe, powinno znać długofalowe kryteria opłacalności produkcji i warunki zbytu.</u>
          <u xml:id="u-351.19" who="#TadeuszHupałowski">Równie wielkie znaczenie ma stymulowanie zmian strukturalnych w gospodarce. Struktura przemysłu krajowego jest przestarzała, a zmiany, które się w nim dokonują, nie nadążają za rozwojem przemysłu w krajach o zbliżonym do Polski potencjale gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-351.20" who="#TadeuszHupałowski">W Polsce nie ma dotąd sprecyzowanej polityki bliższych i dalszych zmian strukturalnych w gospodarce, mimo zgłaszania już od kilku lat postulatów, aby rząd uczynił to jak najszybciej. Z tego m.in. powodu w dekadzie lat osiemdziesiątych luka technologiczna pomiędzy naszym krajem a rozwiniętymi krajami Europy Zachodniej ulegała ciągłemu powiększeniu.</u>
          <u xml:id="u-351.21" who="#TadeuszHupałowski">Powyższą wysoce niekorzystną sytuację kolejne rządy starały się zmienić poprzez formułowanie programów rozwoju branż i gałęzi przemysłu, a także obejmowanie produkcji zamówieniami rządowymi. Jednakże najczęściej nie starczało środków finansowych i wydolności organizacyjnej do pełnej i terminowej realizacji tych programów. Nie chodzi o to, by w zmienionych warunkach życia gospodarczego stosować nadal te rozwiązania. Natomiast aktualna i pilna jest potrzeba określenia tych dziedzin produkcji, której regulowanie można pozostawić prawom rynku oraz tych, z reguły strategicznych, których rozwój będzie niewystarczający lub strukturalnie wadliwy bez wyraźnej generalnej koncepcji polityki przemysłowej i wpływu państwa na tę politykę.</u>
          <u xml:id="u-351.22" who="#TadeuszHupałowski">Można to zawrzeć w ogólnej tezie o niezbędności jednoznacznego określenia udziału państwa w procesach gospodarczych. Krokiem we właściwym kierunku jest tu zapewne przyjęcie przez rząd memorandum w sprawie polityki rozwojowej opracowanego dla Banku Światowego.</u>
          <u xml:id="u-351.23" who="#TadeuszHupałowski">Kierunki inwestowania będą w przyszłości, oby jak najszybciej, zależały od opłacalności, angażowania się także kapitału zagranicznego w rozwój konkretnych branż i gałęzi produkcji. To będzie stanowiło o zmianach strukturalnych przemysłu. Zanim to jednak nastąpi, ważnym elementem restrukturyzacji są inwestycje centralne, angażujące i zamrażające duże kapitały. Prowadzone ostatnio kontrole uzasadniają opinię o wysoce niezadowalającej, zresztą od wielu już lat, realizacji tych inwestycji. Na przykład w 1989 r. należało przekazać 27 inwestycji centralnych, przekazano 12. Nic nie wskazuje na to, by sytuacja ulegała poprawie. Pomimo ograniczenia przez Radę Ministrów liczby realizowanych inwestycji centralnych, przyznane na nie w tym roku środki, jeśli nie będą ulegały zwiększeniu w przyszłości, rokują zakończenie tych inwestycji dopiero po 8 latach. Grozi to więc dalszym długotrwałym zamrożeniem kapitału i materiałów, moralnym starzeniem, a głównie opóźnieniami efektów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-351.24" who="#TadeuszHupałowski">Wysoka Izbo! Procesy rzeczowe w gospodarce znajdują swe odbicie w bilansie finansowym państwa, a zwłaszcza w budżecie. Wobec wyczerpującego omówienia problemu przez panów posłów sprawozdawców i przedłożenia Wysokiej Izbie naszej nikowskiej analizy, ograniczę się do zinterpretowania okoliczności i zjawisk towarzyszących procesowi tworzenia i wykonywania ubiegłorocznego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-351.25" who="#TadeuszHupałowski">Budżet państwa powstawał w warunkach szybko pogarszającej się sytuacji gospodarczej kraju, powodowanej głównie negatywnymi skutkami nieudanej operacji cenowo-dochodowej jeszcze przedpoprzedniego rządu. Był budowany na założeniach planu konsolidacji. Zapisano w tym planie priorytety, strategię postępowania i doraźnego, i długofalowego, mającego przyspieszyć kulejącą reformę gospodarczą, uruchomić mechanizmy wyzwalania przedsiębiorczości i efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-351.26" who="#TadeuszHupałowski">Równolegle z pracami nad projektem budżetu poddano nowelizacji ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, o podatku dochodowym od osób prawnych, o funduszu obsługi zadłużenia zagranicznego. I tak obniżono stopę podatku dochodowego z 65% do 40%. Wprowadzono nowe obciążenie finansowe przedsiębiorstw państwowych w formie dywidend, obsługę zadłużenia zagranicznego przejęto przez budżet państwa, rozszerzono zakres przetargów walutowych i ograniczono finansowanie importu ze środków scentralizowanych. Przewidziano także poprawę wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej na tle wynagrodzeń sfery produkcji materialnej.</u>
          <u xml:id="u-351.27" who="#TadeuszHupałowski">Okazało się, że w warunkach wysokiej i narastającej inflacji efekty zmian systemowych daleko odbiegały od oczekiwań. Szacunków nie poprzedzono rachunkami symulacyjnymi i na dodatek wspomniane ustawy zostały uchwalone dopiero w końcowych dniach stycznia, z mocą wsteczną, natomiast przepisy wykonawcze wydano jeszcze później. Przedsiębiorstwa potrzebowały sporo czasu na zapoznanie się z nowymi rozwiązaniami i dostosowaniem do nowych warunków. Efekt takiego trybu prac nad budżetem ujawnił się niezbyt szybko. Zaledwie 12 dni po uchwaleniu ustawy budżetowej deficyt budżetu państwa osiągnął — mówił o tym pan poseł sprawozdawca — poziom 1 138 miliardów złotych wobec planowanego deficytu na cały rok w wysokości 998 miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-351.28" who="#TadeuszHupałowski">Do przyczyn tego trzeba zaliczyć brak dbałości — trwający zresztą też do końca tego roku — to znaczy do końca całego roku, o dyscyplinę w ściąganiu dochodów budżetowych od jednostek gospodarczych, a w szczególności należności podatkowych w razie zwłoki w ich zapłacie, tym bardziej że przestało obowiązywać tak zwane polecenie pobrania. Na przykład w marcu odsetki od przeterminowanych zobowiązań wynosiły 30%, a stopa procentowa od kredytów normalnych przekraczała poziom 66%, co musiało nolens volens wywołać ze strony przedsiębiorstw dążenie do świadomych opóźnień w regulowaniu obciążeń na rzecz budżetu.</u>
          <u xml:id="u-351.29" who="#TadeuszHupałowski">Nałożyło się na to pozorne usprawnienie polegające na rezygnacji z przedpłat na podatek dochodowy, zaś wyrównanie zaległości miało nastąpić dopiero w grudniu.</u>
          <u xml:id="u-351.30" who="#TadeuszHupałowski">Zupełnie chybione były programy co do kształtowania poziomu cen, przyjęte w konstrukcji budżetu jako element zasadniczej jego stabilizacji. Ceny detaliczne miały wzrosnąć o 19,2%, a ceny zaopatrzeniowe o 12%. Regulatorem miały być administracyjnie ustalane limity dopuszczalnego wzrostu cen umownych i utrzymywanie sporego zakresu cen urzędowych.</u>
          <u xml:id="u-351.31" who="#TadeuszHupałowski">Najwyższa Izba Kontroli od lat wykazywała nieskuteczność tego regulatora. Jednocześnie wprowadzono w życie szereg rozwiązań systemowych liberalizujących zasady funkcjonowania gospodarki, także nie popartych odpowiednimi rachunkami symulacyjnymi. Miały one głównie formę ulg i zwolnień podatkowych, będących de facto dotacjami o innej nazwie. Poszerzało się rozwarcie między cenami skupu produktów rolnych, a urzędowymi cenami detalicznymi artykułów żywnościowych. Jego skutkiem była konieczność podniesienia w kwietniu minimalnych gwarantowanych cen skupu średnio o 34% i odpowiednio poziomu dotacji do żywności, co dodatkowo obniżało budżet.</u>
          <u xml:id="u-351.32" who="#TadeuszHupałowski">Negatywnie trzeba ocenić prowadzoną na szeroką skalę dolaryzację obrotu gospodarczego wewnątrz kraju, która miała być w swym założeniu jednym z przejawów wprowadzania normalności. Złudne okazały się nadzieje na zmniejszenie rozpiętości oficjalnego i czarno-rynkowego kursu walut obcych i umocnienie instytucji przetargów walutowych. Tak się nie stało. Średnia rozpiętość kursu oficjalnego i czarnorynkowego wyniosła w I półroczu 1:6.</u>
          <u xml:id="u-351.33" who="#TadeuszHupałowski">Próba liberalizowania obrotów dewizowych nie miała szans powodzenia. Dźwigając brzemię zadłużenia zagranicznego, nie dysponując nawet minimalnie niezbędnymi rezerwami dewizowymi, umożliwiającymi interwencyjne zapobieganie spekulacyjnemu, szkodliwemu z gospodarczego punktu widzenia wzrostowi kursu walut, doprowadzono do przyspieszonego obniżenia realnej wartości waluty krajowej, ze wszystkimi wynikającymi stąd skutkami ujemnymi.</u>
          <u xml:id="u-351.34" who="#TadeuszHupałowski">Oto tylko niektóre z przyczyn załamania ustawy budżetowej w I półroczu 1989 roku, które wprowadziły na koniec czerwca deficyt w budżecie centralnym na nie spotykany dotychczas poziom aż 44% wydatków tego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-351.35" who="#TadeuszHupałowski">Jeśli uwzględnić nadto wysokie zadłużenie budżetu w Narodowym Banku Polskim, to prawie co druga złotówka wydatków nie miała pokrycia w dochodach. Realizacja budżetu w II półroczu 1989 roku charakteryzuje się stopniowym stabilizowaniem dochodów i wydatków, choć na wyższym poziomie niezrównoważenia budżetu. Uchwalone jeszcze na wniosek poprzedniego rządu dwa prowizoria budżetowe na lipiec — wrzesień, a następnie październik pozwoliły na częściowe dyscyplinowanie wykonania budżetu. Narodowy Bank Polski wprowadził obligatoryjną zasadę kredytowania bieżących wydatków budżetu centralnego tylko do wysokości uzyskiwanych wpływów. Zaniechano udzielania indywidualnych ulg podatkowych, otwarcia kredytów budżetowych dokonywano na jeden miesiąc, zawieszono praktycznie wydatki na cele inwestycyjne.</u>
          <u xml:id="u-351.36" who="#TadeuszHupałowski">Pozytywnie na dochody budżetu wpłynęły dokonane w końcu czerwca podwyżki cen alkoholu, papierosów i benzyny. Negatywnie wpływały natomiast nadal utrzymujące się zaległości podatkowe przedsiębiorstw. Dotyczy to w szczególności zaległości przedsiębiorstw we wpłatach do budżetu państwa podatku dochodowego, obrotowego i dywidendy. Łącznie z tych trzech tytułów zaległości przedsiębiorstw na koniec grudnia, traktowane jako już przeterminowane, wyniosły 2 800 miliardów złotych. Przewidując, że w listopadzie i grudniu ubiegłego roku nastąpi w przedsiębiorstwach znaczny przyrost akumulacji zysków, a zatem i należności budżetowych, wskutek gwałtownego wzrostu kursu walut i wysokiego wzrostu cen, rząd mógł zdaniem Najwyższej Izby Kontroli, ustalić wysokość zaliczek na podatek dochodowy w grudniu na odpowiednio wyższym poziomie i ściągnąć należności w pełnej wysokości, przynajmniej od przedsiębiorstw, które na zmianie kursu walut i cen zarobiły najwięcej. Ściągnięcie zaległości umożliwiłoby pełniejsze sfinansowanie planowanych wydatków i nieprzenoszenie ich na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-351.37" who="#TadeuszHupałowski">Rozrastającą się naroślą na sytuacji finansowej przedsiębiorstw były zatory płatnicze. Skala tego zjawiska była tak wielka, że Sejm zlecił Najwyższej Izbie Kontroli pilne zbadanie jego przyczyn. Badania wykazały, że oprócz słabej kondycji ekonomiczno-finansowej wielu przedsiębiorstw, spowodowanej niskim poziomem technicznym produkcji, niską wydajnością pracy i wysokimi kosztami, przyczyny te powstawały i potęgowały się poza przedsiębiorstwami. Były to głównie skutki nadmiernie restrykcyjnej polityki zasilania w pieniądz, obiegu rozliczeniowego między przedsiębiorstwami. Przy wzroście obrotów, choćby tylko z tytułu inflacyjnego wzrostu cen, do rozliczenia faktur potrzeba proporcjonalnie więcej gotówki. Ograniczenie jej podaży przez stosowane do końca 1989 r. pułapy kredytowe musiało powodować wzrost kwot nie zapłaconych faktur.</u>
          <u xml:id="u-351.38" who="#TadeuszHupałowski">Istotną przyczyną zatorów były opóźnienia w przekazywaniu należnych przedsiębiorstwom dotacji z budżetu, wobec braku dochodów budżetu na ich pokrycie. Na koniec roku budżet zalegał jeszcze z przekazaniem ok. 1 100 mld złotych, to jest około 10% kwoty należnej.</u>
          <u xml:id="u-351.39" who="#TadeuszHupałowski">Jak już wspomniałem, przedsiębiorstwa świadomie dopuszczały do zadłużania się u dostawców i płacenia niższych odsetek od przeterminowanych zobowiązań, unikając ubiegania się o coraz trudniej dostępny kredyt i wyżej oprocentowany kredyt bankowy.</u>
          <u xml:id="u-351.40" who="#TadeuszHupałowski">Wyniki naszych badań wraz z wnioskami przedstawiliśmy zainteresowanym resortom i Narodowemu Bankowi Polskiemu. Są one bieżąco realizowane. Pozytywnie trzeba ocenić rezygnację z pułapów kredytowych na poszczególne cele i grupy podmiotów.</u>
          <u xml:id="u-351.41" who="#TadeuszHupałowski">O rozmiarach kredytów decyduje obecnie układ stosunków rynkowych, określonych zdolnością samodzielnych przedsiębiorstw do zaciągania kredytów i zdolnością banków do ich udzielania.</u>
          <u xml:id="u-351.42" who="#TadeuszHupałowski">Od 1 stycznia br. odsetki za zwłokę w regulowaniu zobowiązań są wyraźnie wyższe od kredytów bankowych oczywiście od odsetek kredytów bankowych. Będzie realizowany, aczkolwiek z opóźnieniem, jeden z istotnych wniosków pokontrolnych, dokonywanie jednorazowo kompensaty należności i zobowiązań preferencyjnym kredytem, co powinno porozrywać wybrane ogniwa w łańcuchach zatorów i przyczynić się do likwidacji całych łańcuchów. Narodowy Bank Polski zapowiedział inne, jeszcze dalej idące poczynania.</u>
          <u xml:id="u-351.43" who="#TadeuszHupałowski">I wreszcie od lat powtarzające się zjawisko, rokrocznie opisywane przez Najwyższą Izbę Kontroli przy okazji analizowania budżetu, a mianowicie stale deficytowy budżet centralny i stale nadwyżkowe, choć też biedne, budżety terenowe. Postępująca inflacja utrudniała na dodatek właściwe regulowanie wzajemnych stosunków między tymi budżetami, co nie oznacza, że nie można było tych stosunków regulować bardziej poprawnie.</u>
          <u xml:id="u-351.44" who="#TadeuszHupałowski">Usłyszałem dziś z ust pana posła sprawozdawcy, że Ministerstwo Finansów obroniło się, tak się wyraził, jako że nadwyżka przydała się w terenie w trudnych warunkach I kwartału. Tak, ale te nadwyżki przydawały się rokrocznie, bo budżety terenowe nigdy krezusami nie były. Chodzi jednak o obiektywizm kryteriów zasilania kredytów terenowych przez budżet centralny.</u>
          <u xml:id="u-351.45" who="#TadeuszHupałowski">W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że jednoznaczny wymóg równoważenia budżetów terenowych powodował w pewnym sensie zamierzone, jak sądzimy w Najwyższej Izbie Kontroli, zaniżanie planowanych dochodów przez terenowe Rady Narodowe, bo na wiarygodnie uzasadnione wydatki i tak uzyska się odpowiednią dotację z budżetu centralnego. Faktycznie, uzyskane dochody stanowiły w tym przypadku niewątpliwie przydatną nadwyżkę budżetową do samodzielnego rozdysponowania także w roku następnym.</u>
          <u xml:id="u-351.46" who="#TadeuszHupałowski">W 1989 r. nadwyżka budżetów terenowych wyniosła 1 142 mld zł. Tylko z powodu braku środków pieniężnych budżet centralny nie wywiązał się ze skierowania w teren całej planowanej dotacji. Gdyby jednak mógł się wywiązać, to nadwyżka w budżetach terenowych więcej niż podwoiłaby się. W przyszłości nie będzie już budżetów terenowych Rad Narodowych, zastąpią je budżety samorządowe. Wspominam jednak o naszych corocznych ustaleniach kontrolnych, by przyszłe stosunki finansowe między budżetem państwa, a nowymi budżetami oprzeć na bardziej obiektywnych przesłankach.</u>
          <u xml:id="u-351.47" who="#TadeuszHupałowski">Reasumując, raz jeszcze podkreślam złożoność sytuacji i trudne warunki, w jakich realizowany był budżet, zwłaszcza przez nowy rząd, który odziedziczył krytyczny stan finansów państwa. Dzięki podjęciu środków dyscyplinujących, skonkretyzowanych następnie w programie stabilizacji gospodarki zdołał on wyhamować dynamikę narastania deficytu i zamknął budżet w rozmiarach określonych ustawą z 30 października ub. roku, ale oznacza to też, że udział deficytu, który w wydatkach budżetowych wynosił w 1989 r. 3,7%, w 1989 r. wzrósł do 19,4%. Część planowanych wydatków nie znalazła pokrycia w dochodach i przeszła do finansowania na rok przyszły. Nasze analizy wskazują, że mimo ewidentnych trudności należało zadbać o korzystniejsze zamknięcie budżetu.</u>
          <u xml:id="u-351.48" who="#TadeuszHupałowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie będę zaprzątał uwagi Wysokiej Izby problemami, a zwłaszcza kłopotami związanymi z funkcjonowaniem Najwyższej Izby Kontroli. Próbowaliśmy o tym napisać w sprawozdaniu. Nie ominęły nas zwłaszcza w początkach tego roku niestosowne enuncjacje prasowe, pomówienia, a nawet próby dyskredytowania organu kontroli parlamentarnej. Mieliśmy jednak także satysfakcję z szerokiego wykorzystywania opracowań Najwyższej Izby Kontroli w środkach masowego komunikowania. Wysoko cenimy sobie pozytywne opinie komisji sejmowych, które ostatnio dokonywały oceny naszych zespołów kontrolnych. Raz w roku bowiem jest taka okazja, by wysoko wykwalifikowani szeregowi pracownicy Najwyższej Izby Kontroli, inspektorzy kontroli państwowej, usłyszeli, że ich trud, wymagająca wyrzeczeń praca terenowa, praca często niewdzięczna, jest dostrzegana przez organy Sejmu, któremu służą.</u>
          <u xml:id="u-351.49" who="#TadeuszHupałowski">W najbliższej przyszłości mają nastąpić nieodzowne zmiany prawno-organizacyjne dotyczące Najwyższej Izby Kontroli. Są różne poglądy co do tych zmian. Mają swoje zdanie w tej sprawie także doświadczeni, wieloletni pracownicy Najwyższej Izby Kontroli. Sądzę, że warto też ich o nie zapytać. Zmiany organizacyjne będą niewątpliwie pochodną, zadań, jakie Wysoka Izba postanowi określić dla swej instytucji kontrolnej.</u>
          <u xml:id="u-351.50" who="#TadeuszHupałowski">Osobiście uważam, że ma to być nadal po prostu Najwyższa Izba Kontroli w dostosowanym do zadań kształcie organizacyjnym, pełniąca służebne funkcje wobec najwyższego organu władzy w państwie.</u>
          <u xml:id="u-351.51" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-352">
          <u xml:id="u-352.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-352.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram obecnie łączną dyskusję nad sprawozdaniami o wykonaniu budżetu państwa i planów finansowych oraz o działalności Narodowego Banku Polskiego w 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-352.2" who="#MikołajKozakiewicz">Mam zapisanych do głosu 11 mówców. Jako pierwszy zabierze głos poseł Andrzej Pieniążek z PKLD. Przypominam, że czas trwania przemówień klubowych ustaliliśmy na 15 minut, indywidualnych na 7. To jest przemówienie klubowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-353">
          <u xml:id="u-353.0" who="#AntoniPieniążek">Panie Marszałku! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Realizacja założeń polityki finansowej państwa w 1989 r., a także planów finansowo-rzeczowych przebiegała w wyjątkowo złożonych i trudnych warunkach. Zrozumienie tych warunków jest możliwe, jeśli myślą cofniemy się do końca 1988 r., kiedy to dały o sobie znać wszystkie negatywne konsekwencje nieudanej, a to już z perspektywy czasu możemy stwierdzić ponad wszelką wątpliwość, w tamtym czasie przeprowadzonej operacji cenowo-dochodowej. W jej rezultacie narastały niepowodzenia gospodarcze i pogarszały się warunki życia społeczeństwa. W konsekwencji tego stanu rzeczy we wrześniu 1988 Sejm odwołał gabinet premiera Zbigniewa Messnera i powołał rząd kierowany przez Mieczysława Rakowskiego.</u>
          <u xml:id="u-353.1" who="#AntoniPieniążek">Tamtej jesieni, w ówczesnej sytuacji społeczno-gospodarczej, która charakteryzowała się z jednej strony galopującym wzrostem wynagrodzeń, z drugiej zaś zauważalnym nawet gołym okiem spadkiem produkcji, doprowadzającym w konsekwencji do znacznego niedoboru towarów i usług na rynku, należało oczekiwać, że nowy rząd, kierowany przez premiera Mieczysława Rakowskiego za najważniejsze uzna rozwiązanie i uregulowanie spraw najpilniejszych, wręcz bieżących, a więc ograniczenie inflacji, jak i zahamowanie spadku poziomu i pogarszania się warunków życia ludności. Tak się jednak nie stało. Rząd natomiast przedstawił do parlamentarnej i społecznej akceptacji długofalowy program obejmujący okres dwóch lat. Nakreślone w nim zostały cele, które — i to należy zauważyć — dotyczyły również tych zagadnień, z tą jednak różnicą, że walka z inflacją została rozłożona w czasie, miała dokonywać się w ramach poszczególnych etapów, które zakładał ów program.</u>
          <u xml:id="u-353.2" who="#AntoniPieniążek">Jak z powyższego wynika, kamień węgielny filozofii działania tamtego rządu jakże był różny od tego, co mówił w Sejmie 17 grudnia 1989 r. premier Leszek Balcerowicz, charakteryzując koncepcje programowe obecnego rządu: „Przezwyciężenie inflacji, ma swoje prawa. Musi odbywać się szybko i zdecydowanie, w sposób skoncentrowany i powszechny, obejmując całość gospodarki narodowej, całe społeczeństwo. Szybko, gdyż rozkładanie w czasie walki z inflacją prowadzi do niepowodzenia”.</u>
          <u xml:id="u-353.3" who="#AntoniPieniążek">Gwoli sprawiedliwości należy zauważyć, że na realizację takiej filozofii tamten rząd nie posiadał społecznego przyzwolenia. Mówiły o tym wymownie wyniki referendum.</u>
          <u xml:id="u-353.4" who="#AntoniPieniążek">Wysoka Izbo! Przedstawiony Sejmowi ubiegłej kadencji plan konsolidacji gospodarki narodowej na lata 1989–1990 proponował szereg istotnych zmian w dotychczasowych mechanizmach funkcjonowania gospodarki, uproszczenie wielu dotychczasowych procedur, reformę systemu bankowego, obniżenie podatku dochodowego dla państwowych przedsiębiorstw, podział majątku przedsiębiorstw na fundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa, jak i wiele innych. W konsekwencji zdaniem tamtego rządu miały one przynieść wzrost dochodu narodowego wytworzonego o 4,2%, a dochodu narodowego podzielonego o 4,8%.</u>
          <u xml:id="u-353.5" who="#AntoniPieniążek">Przy rozważaniu szeregu możliwych wariantów polityki cenowo-dochodowej w 1989 r. do realizacji przyjęto najniższy wariant wzrostu cen spośród rozpatrywanych.</u>
          <u xml:id="u-353.6" who="#AntoniPieniążek">Błędnie jednak — jak się okazało — założono, że stopniowe ograniczanie inflacji będzie sprzyjało odzyskiwaniu stabilizacji przez gospodarkę, przywróci motywacyjną rolę płacy, zaufanie do pieniądza i poczucie celowości oszczędzania. Zgodnie z filozofią etapowania programu w planie finansowym na rok 1989 założono, mimo zupełnie odmiennej praktyki lat poprzednich, że zamiast zmasowanego ruchu cen z początkiem roku, wzrost cen będzie rozłożony na szereg etapów, w rezultacie czego podwyżki następować będą sukcesywnie, w sposób płynny i w umiarkowanej skali. Te założenia niejako upoważniały do przyjęcia deficytu budżetowego w wysokości około 1 biliona, a luki inflacyjnej 1,7 biliona.</u>
          <u xml:id="u-353.7" who="#AntoniPieniążek">Przyjęta przez rząd, przynajmniej werbalnie, w planie konsolidacji, zasada ograniczania inflacji okazała się nie do pogodzenia z tendencją liberalizacji systemowych reguł funkcjonowania gospodarki prowadzącej do uruchomienia lub umocnienia mechanizmów stymulujących przedsiębiorczość czy gospodarność. Rezygnacja i to w znacznej mierze ze stosowanych dotychczas w gospodarce narodowej instrumentów administracyjnych, przy równoczesnym wprowadzeniu ułatwień, które miały, jak to dzisiaj już tu mówiono, głównie formę ulg i zwolnień podatkowych, spowodowała, że sprawy równowagi budżetowej i równowagi gospodarczej wymknęły się całkowicie spod kontroli rządu. Na nic zdały się, gdyż wtedy już nie mogło być inaczej, podjęte w maju energiczne działania ministra finansów, który wprowadził zakaz udzielania indywidualnych ulg podatkowych, zakaz podejmowania decyzji o odroczeniach terminów płatności, wstrzymanie uruchamiania środków rezerwowych, realizacji wniosków ministrów i wojewodów o finansowanie zadań nie ujętych w planie, ograniczenie o 50% dotowania funduszy celowych, poza oczywiście funduszami ubezpieczeniowymi.</u>
          <u xml:id="u-353.8" who="#AntoniPieniążek">Deklaracja o zapoczątkowaniu procesu umacniania pieniądza stała się hasłem bez pokrycia. W działaniach tych, Wysoka Izbo, upatrywać należy głównych przyczyn niespójności planu konsolidacji z polityką cenowo-dochodową.</u>
          <u xml:id="u-353.9" who="#AntoniPieniążek">Wysoki Sejmie! Dzisiaj wiemy to już na pewno, że życie społeczne brutalnie zweryfikowało założenia polityki gospodarczej, na których oparto budżet państwa w 1989 r. Dodajmy, co także już dzisiaj podkreślano, założenia, które były mało realne lub też nierealne już w chwili jego uchwalenia, gdyż nie uwzględniały w pełni ani faktów społecznych, ani procesów gospodarczych, występujących na przełomie 1988 i 1989 r. Gwoli sprawiedliwości należy zauważyć, że dodatkowo na procesach gospodarczych znaczące piętno odcisnęły zmiany polityczne i finansowe oraz uzgodnienia dokonane przy okrągłym stole, a dotyczące głównie spraw płacowych czy też rekompensat. Prognozowanie w ogóle jest rzeczą niezwykle trudną, a prognozowanie procesów gospodarczych i społecznych czy politycznych najtrudniejszą. Stąd można by powiedzieć, że na konto owych trudności czy też na karb zwykłej pomyłki zapisać można lub należy także i te nie dające się precyzyjnie przewidzieć zjawiska i procesy widziane inaczej oczami rządu, kiedy konstruował społeczne prognozy w 1989 r. Nie można jednak na konto owej pomyłki czy błędu w przewidywaniach zarachować faktu, iż rząd nie przeprowadził wystarczających rachunków symulacyjnych, które mogłyby obrazować skutki społeczne, a nade wszystko gospodarcze, proponowanych zmian systemowych.</u>
          <u xml:id="u-353.10" who="#AntoniPieniążek">Z powyższych względów, a także z tych, które dobrze znane są Wysokiej Izbie od pierwszych dni jej X kadencji, rok 1989 był dla gospodarki budżetowej rokiem wyjątkowym, a problematyka ta była aż 4-krotnie przedmiotem debaty sejmowej. Dwiema nowelami zawierającymi prowizoria budżetowe na lipiec, sierpień i wrzesień zmienialiśmy ustawę z 15 lutego 1989 r., zaś ustawa z 30 października o zmianie ustawy budżetowej oraz dotycząca innych spraw związanych z gospodarką finansową państwa, wprowadzała tak liczne i zasadnicze zmiany, iż jak to podkreśla Najwyższa Izba Kontroli w analizie wykonania budżetu państwa, uchwalenie jej można uznać za uchwalenie wręcz nowego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-353.11" who="#AntoniPieniążek">Jego uchwalenie stało się koniecznością, gdyż działanie rządu w I połowie 1989 doprowadziło do przekroczenia ustawowej granicy deficytu budżetu państwa i dopuszczalnej kwoty przejściowego zadłużenia w Narodowym Banku Polskim. Mówiono także o tym dzisiaj iż deficyt w budżecie sięgnął poziomu 44% wydatków tego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-353.12" who="#AntoniPieniążek">Na taki stan rzeczy wpłynęło szereg decyzji rządowych, które niejednokrotnie były merytorycznie słuszne, jednak podejmowane dla radykalizacji reform bez zaistnienia niezbędnych dla tych reform warunków. Szczegółową analizę tych procesów przedstawił NIK Komisji Nadzwyczajnej powołanej przez Wysoką Izbę do przeanalizowania i oceny działalności tamtego ustępującego rządu, a sprawozdanie z jej prac, jak też stosowny projekt uchwały, komisja przedstawiła wczoraj Wysokiej Izbie!</u>
          <u xml:id="u-353.13" who="#AntoniPieniążek">Panie i Panowie Posłowie! W jakże odmiennej sytuacji realizował budżet państwa rząd pana premiera Tadeusza Mazowieckiego. Nowele do ustawy budżetowej niejako sankcjonowały zastany stan gospodarki, a ustawa z 30 października stwarzała znaczny margines manewru. Co ważniejsze, rząd działał, co prawda w warunkach niezwykle trudnych, ale dysponował kompletem informacji o wachlarzu czynników inflacjogennych, miał rozpoznane przyczyny stanowiące o recesji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-353.14" who="#AntoniPieniążek">Dysponował więc rzeczywistą, nie zaś przewidywaną czy hipotetyczną wiedzą, pozwalającą dokładnie opisać tak szybko zmieniającą się rzeczywistość społeczną i wyprowadzić z niej właściwe i trafne wnioski. Stąd ogólne zamknięcie rachunkowe budżetu państwa, co NIK podkreśla w sprawozdaniu, jest korzystniejsze, niż zakładał plan po październikowych zmianach ustawy. Prawie cała kwota nadwyżki pozostała jako nadwyżka budżetów terenowych, natomiast budżet centralny zamknął się deficytem w granicach planu. Mimo tych trafnych prognoz i niezwykle krótkiego czasowego horyzontu prognozowania, bowiem odnoszącego się wyłącznie do listopada i grudnia, rząd nie ustrzegł się pomyłek planistycznych. Zmieszczenie się z deficytem w granicach zakreślonych przez październikową ustawę, zostało osiągnięte kosztem przeniesienia niektórych płatności i zobowiązań budżetu centralnego na rok 1990. Dotyczy to przecież niebagatelnej kwoty 3 bilionów złotych nie przekazanej między innymi na dotacje przedmiotowe w 1989 r., wynagrodzeń dla jednostek sfery budżetowej, dotacji dla ZUS, dotacji dla spółdzielczości mieszkaniowej, a także rozliczeń z bankami.</u>
          <u xml:id="u-353.15" who="#AntoniPieniążek">Warto zauważyć w tym miejscu, że w kwocie 3 bilionów złotych nie przekazanych na finansowanie niektórych zobowiązań występuje kwota 1 150 miliardów zł, o czym prezes NIK mówił z tej trybuny, nadwyżki budżetów terenowych. Już trzeci rok z rzędu w budżecie centralnym rysuje się ostry niedobór, budżety terenowe zaś zamykają się już znacznymi nadwyżkami. Świadczy to zarówno o niedostatecznych powiązaniach budżetu centralnego z budżetami terenowymi, jak i o niedostatecznym, niestety, wykorzystywaniu uprawnień, jakie daje ustawa budżetowa, przynajmniej przez jeden z rządów działających w 1989 r. Ustawa bowiem dopuszcza możliwość wnioskowania do Sejmu o wprowadzenie korekt, jak też daje rządowi możliwość przegrupowania środków w ramach uchwalonego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-353.16" who="#AntoniPieniążek">Konstatacja ta skłania do sformułowania postulatu, które w tej Izbie składany był wielokrotnie przy różnych okazjach, koniecznej zmiany prawa budżetowego. Reprezentuje on koncepcję omnipotencyjnego państwa, które wszystko zabiera, aby łaskawie potem dawać, koncepcja, która nie przystaje przecież już do nowej tworzonej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-353.17" who="#AntoniPieniążek">Widzę więc pilną konieczność głębokiej reformy tego prawa. Winno ono określać rzeczy ogólne, a więc strategię działania rządu, preferowane cele. Mieścić się w nim winno saldo budżetu, bilans płatniczy, polityka podatkowa, celna, kredytowa oraz generalne ramy podziału środków. Sprawa jak gdyby przebrnięcia przez dokumenty finansowe dostarczane nam przez rząd jest dla wielu posłów bardzo trudna, bądź też czasem niemożliwa do pokonania. Posłowie winni opowiadać się za określoną strategią działania zawartą w bardziej syntetycznym dokumencie.</u>
          <u xml:id="u-353.18" who="#AntoniPieniążek">Wysoka Izbo! Rok 1989, mimo przedzielającej go grubej kreski, jest pewną zamkniętą całością. Wyznaczają ją fakty polityczne, które wszyscy znamy. Sprawy absolutorium, nad czym dzisiaj debatujemy, nie da się sztucznie oddzielić i orzekać osobno dla każdego z rządów, które w omawianym okresie sprawowały władzę wykonawczą. Za tezą tą przemawiają także pewne fakty polityczne tworzone przez rząd pana premiera Tadeusza Mazowieckiego, realizowane co prawda w odmiennych okolicznościach i sytuacji politycznej, w jakich oba gabinety działały, oraz innego składu Wysokiej Izby, która legitymowała działania rządu w pierwszej i w drugiej połowie 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-353.19" who="#AntoniPieniążek">Te fakty świadczą o pewnej tożsamości celów, jeśli wolno tak to określić, tak w zakresie polityki gospodarczej obecnego rządu, choć, jak podkreślałem, realizowanej w jakże odmiennej sytuacji. Gdyby bowiem przedmiotem oceny uczynić strategię gospodarczego działania, pomijając całkowicie metody i sposoby jej osiągania, należałoby stwierdzić, że został utrzymany zapoczątkowany wtedy kurs na gospodarkę rynkową, politykę względem dotacji, że zintensyfikowane zostały działania porządkujące wobec nierentownych przedsiębiorstw państwowych. Kontynuowane były rozmowy zapoczątkowane przez poprzedni rząd z Bankiem Światowym, Międzynarodowym Funduszem Walutowym, a także z Klubami: Paryskim i Londyńskim. W programie gospodarczym rządu Mieczysława Rakowskiego bodajże po raz pierwszy w powojennej historii Polski starano się przynajmniej uwzględnić działanie praw ekonomicznych. Podjęto próbę gospodarczego otwarcia na świat — o czym może świadczyć podjęcie rozmów kontraktowych z takimi państwami jak: Korea Płd., Tajwan, Izrael czy Chile, które były do pewnego okresu państwami tabu. Podważone zostały już na początku omawianego roku dotychczasowe zasady współpracy w ramach RWPG.</u>
          <u xml:id="u-353.20" who="#AntoniPieniążek">Rząd Mieczysława Rakowskiego, widząc nierealność założeń polityki finansowej państwa wobec faktów, podjął starania o dokonanie korekty budżetowej, której Wysoka Izba w lipcu 1989 r. nie przyjęła.</u>
          <u xml:id="u-353.21" who="#AntoniPieniążek">Działania te, a nade wszystko zjawiska gospodarcze, a także polityczne, które wystąpiły w ciągu omawianego roku, zwłaszcza w jego I półroczu dowiodły, Wysoka Izbo, iż wyczerpały się możliwości stabilizacji i rozwoju polityki gospodarczej w dotychczasowych ramach systemowych.</u>
          <u xml:id="u-353.22" who="#AntoniPieniążek">Także z innych względów byłoby źle — za sekundę już kończę panie marszałku — gdyby w debacie nad absolutorium dla rządu za rok 1989 Sejm skoncentrował się wyłącznie na krytyce rządu Mieczysława Rakowskiego. Takie podejście byłoby co prawda łatwiejsze, ale równocześnie oznaczałoby niewykorzystanie szansy, jaką dyskusja nad realizacją budżetu daje dla analizy procesów gospodarczych. Te zaś ze swej natury nie poddają się formalnym podziałom na I półrocze, czy też na rok ubiegły lub bieżący.</u>
          <u xml:id="u-353.23" who="#AntoniPieniążek">Wysoka Izbo! W omawianym 1989 r. spotykamy się z realizacją dwu filozofii działania. W filozofii pierwszej bez względu na werbalne zapowiedzi, na plan dalszy spychana była kwestia równowagi finansowej. W drugiej z nich, w walce z inflacją poświęca się rozwój gospodarczy, a szczególnie wzrost produkcji. Społeczne koszty realizacji pierwszej z tych filozofii poznaliśmy w połowie ubiegłego roku, o których mówiłem wcześniej. Społeczne koszty realizacji drugiej — deflacyjnej — w gospodarce widać coraz wyraźniej z upływem kolejnych miesięcy br. Ich miarą jest ponad 30%, o czym mówiono tutaj, spadek produkcji przemysłowej, 40% spadek płac realnych, niepokojące zmniejszenie importu i dramatyczny proces wzrostu bezrobocia. W obu przypadkach jest to cena ryzyka, które oba rządy podejmowały. Ryzyko krytykowanej akcji urynkowienia cen żywności, przeprowadzonej co prawda bez niezbędnych zmian towarzyszących w sferze rynku, wywołujące tak wielką inflację, podjęte przez rząd Mieczysława Rakowskiego równocześnie zwolniło rząd Tadeusza Mazowieckiego z konieczności rozpoczynania swej działalności od podjęcia tej niepopularnej decyzji, która była nie do uniknięcia. Przykłady można by mnożyć.</u>
          <u xml:id="u-353.24" who="#AntoniPieniążek">Jak z powyższej analizy wynika, w dzisiejszej debacie przyjdzie nam rozstrzygnąć jeszcze jeden zasadniczy dylemat dotyczący tego, czym w istocie rzeczy w praktyce ma być budżet państwa: czynnikiem porządkującym i kreującym całość polityki gospodarczej, czy też stale korygowanym i dostosowywanym do bieżącej polityki rejestrem dochodów i wydatków.</u>
          <u xml:id="u-353.25" who="#AntoniPieniążek">Jest oczywiste, że powinien być tym pierwszym. By jednak tak się stało, jego przygotowanie musi być poprzedzone poważnymi pracami prognostycznymi i rachunkami symulacyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-353.26" who="#AntoniPieniążek">Jego rozpatrzeniu przez Sejmu musi towarzyszyć wnikliwa, uwolniona od pośpiechu praca w komisjach z wykorzystaniem opinii ekspertów. Tylko spełnienie tych warunków może nadać prawdziwe znaczenie samemu budżetowi, a tym samym pozbawić kolejne debaty w sprawie absolutorium wymiaru głównie formalnego.</u>
          <u xml:id="u-353.27" who="#AntoniPieniążek">Panie i Panowie Posłowie! Na podstawie przebiegu prac w komisjach sejmowych nad rządowym sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1989 roku, a także analizy NIK w tej sprawie oraz po wysłuchaniu sprawozdań Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oświadczam, że biorąc te wszystkie względy pod uwagę klub poselski, w imieniu którego przemawiam, będzie głosował za udzieleniem absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-353.28" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-354">
          <u xml:id="u-354.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-354.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy po przerwie będzie przemawiał poseł Ludomir Goździkiewicz.</u>
          <u xml:id="u-354.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-355">
          <u xml:id="u-355.0" who="#MaciejPółtorak">Wspólne posiedzenie: Komisji Polityki Społecznej, zespołu Komisji Ustawodawczej oraz członków byłej Komisji Samorządu Terytorialnego, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej w sprawie projektu ustawy o zmianie prawa lokalowego odbędzie się pół godziny po zakończeniu obrad, tzn. około godz. 20 — w sali 67.</u>
          <u xml:id="u-355.1" who="#MaciejPółtorak">W czasie przerwy obiadowej odbędzie się w sali 101 — posiedzenie zespołu między komisyjnego do spraw polityki energetycznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-355.2" who="#MaciejPółtorak">Posiedzenie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej odbędzie się dziś o godz. 14 — w sali nr 150.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-356">
          <u xml:id="u-356.0" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godz. 15.15.</u>
          <u xml:id="u-356.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 45 do godz. 15 min 30).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-357">
          <u xml:id="u-357.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-357.1" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy łączną dyskusję nad sprawozdaniami o wykonaniu budżetu państwa i planów finansowych oraz o działalności Narodowego Banku Polskiego w 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-357.2" who="#TadeuszFiszbach">Mam jeszcze 9 zgłoszeń do dyskusji, przy czym 5 z nich to wystąpienia klubowe.</u>
          <u xml:id="u-357.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Ludomira Goździkiewicza z Klubu Poselskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-358">
          <u xml:id="u-358.0" who="#LudomirGoździkiewicz">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Każda debata poselska, a szczególnie budżetowa, stawiają przed Wysoką Izbą określone wymagania. Wynikają one z oceny zdarzeń i efektów finansowych, stwarzają warunki do systemowej oceny rządu jako najwyższego organu wykonawczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-358.1" who="#LudomirGoździkiewicz">Analizy budżetu państwa za rok 1989 dokonujemy, znając już efekty finansowe I półrocza br. Niewątpliwie wpływa to na ocenę faktów i danych zapisanych w sprawozdaniu o wykonaniu ustawy budżetowej roku 1989 — roku, w którym zapoczątkowano zmiany systemu społeczno-politycznego Polski — roku, w którym sprawy polityczne zdominowały sprawy gospodarcze. Okrągły stół, wybory, zmiany opcji politycznej to najważniejsze elementy, które poruszyły społeczeństwo naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-358.2" who="#LudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Formułowanie budżetu na r. 1989 budziło wiele zastrzeżeń i uwag. Zmiana ekipy rządowej w IV kwartale 1988 r. wywołała pewien pośpiech, a zarazem spowodowała niedotrzymanie zobowiązań wynikających z ustawy Prawo budżetowe, art. 37, która to określa termin złożenia przez rząd projektu budżetu.</u>
          <u xml:id="u-358.3" who="#LudomirGoździkiewicz">Błędne założenia gospodarczo-finansowe, brak rachunków porównawczych, symulacyjnych spowodowały, że już od samego początku budżet był mało realny. Dokonywane w ciągu roku w pośpiesznym trybie i bez właściwego przygotowania merytorycznego zasadnicze zmiany systemu finansowego i podatkowego, bez stworzenia właściwych podstaw prawnych dyscyplinujących ściąganie dochodów budżetowych od jednostek gospodarczych, musiało wpłynąć inflacjogennie na procesy gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-358.4" who="#LudomirGoździkiewicz">Potwierdzeniem tych uwag mogą być założenia CPR na 1989 r. w zakresie wzrostu cen i polityki ich kształtowania. Przyjęto założenia, że przeciętny wzrost cen będzie kształtował się na poziomie cen detalicznych 19,2%, a na poziomie cen zaopatrzeniowych 12%. Uwzględniając skutki zmian cen przechodzące z poprzedniego roku wzrost ten miał wynosić odpowiednio 49,55% i 40%.</u>
          <u xml:id="u-358.5" who="#LudomirGoździkiewicz">Nadal zatem przewidywano kontynuowanie wysokiego poziomu inflacji. Zasadniczym narzędziem żywiołowego kształtowania wzrostu cen miało być administracyjne ustalenie limitów dopuszczalnego wzrostu cen umownych, a to z kolei potęgowało realny wzrost dotacji do większości sfer życia gospodarczego. Nierealność budżetu znalazła swoje odbicie w efektach budżetowych I półrocza ub.r. Deficyt budżetowy państwa wzrósł do wielkości stanowiącej 30,5% wydatków budżetowych, a deficyt budżetu centralnego nawet do 44%.</u>
          <u xml:id="u-358.6" who="#LudomirGoździkiewicz">Pragnę przypomnieć, że planowany i uchwalony niedobór budżetu 1989 r. miał wynosić 998 mld zł, tj. 5,5% wydatków budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-358.7" who="#LudomirGoździkiewicz">W uchwale budżetowej Sejmu IX kadencji z 15 lutego jest klauzula upoważniająca rząd do wydatkowania kwot wyższych od dochodów i dopuszczająca przejściowy maksymalny deficyt w ciągu roku powiększony o 4% wydatków budżetu państwa. Zatem pułap na I półrocze nie powinien był przekroczyć 1592 mld zł, a wyniósł 1275 mld zł., jak już tu szerzej o tym mówiono.</u>
          <u xml:id="u-358.8" who="#LudomirGoździkiewicz">Niestety, z całą odpowiedzialnością należy podkreślić niezbyt chlubną rolę, jaką odegrało Ministerstwo Finansów w realizacji budżetu zbyt opieszale przeciwdziałając nierównowadze budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-358.9" who="#LudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Należy zgodzić się ze stwierdzeniem, że rok 1989 był rokiem przełomowym w najnowszej historii gospodarczej Polski. Zjawiska występujące w ciągu tego roku, a zwłaszcza w I półroczu wykazały, że wyczerpały się możliwości stabilizacji rozwoju gospodarki w dotychczasowych ramach systemu społeczno-gospodarczego. Rok 1989 cechował się najwyższą inflacją w okresie powojennym i pogłębiającym się chaosem w systemie finansowym państwa.</u>
          <u xml:id="u-358.10" who="#LudomirGoździkiewicz">Panie i Panowie Posłowie! II półrocze roku ubiegłego zrodziło nowe warunki rozwoju kraju; utworzenie rządu Tadeusza Mazowieckiego o nowej opcji politycznej. Działanie tego rządu w ostatnich 4 miesiącach ub. roku podyktowane było koniecznością powstrzymania narastania zjawisk kryzysowych w gospodarce, przygotowania zasadniczej operacji stabilizacji gospodarki oraz zapoczątkowania ustrojowych przemian gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-358.11" who="#LudomirGoździkiewicz">Urynkowienie gospodarki żywnościowej dokonane prze rząd Mieczysława Rakowskiego było wprawdzie zbieżne z kierunkami reform obecnego rządu, ale nastąpiło w najbardziej nieodpowiednim czasie, czasie głębokiego kryzysu, nierównowagi rynkowej i budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-358.12" who="#LudomirGoździkiewicz">Stąd wszelkie zmiany ustawy budżetowej, prowizoria mogły jedynie w nieznacznym stopniu korygować ujemne skutki wywołane tąże operacją.</u>
          <u xml:id="u-358.13" who="#LudomirGoździkiewicz">Fiskalny charakter ustaw i próba dyscyplinowania przedsiębiorstw i budżetu, bardziej radykalne działania Ministerstwa Finansów w zakresie wydatków, ograniczenie wydatków do wielkości wpływów spowodowało, że rok 1989 zakończył się deficytem budżetu centralnego tylko w wysokości 4720 mld zł, a budżetu państwa, to jest po uwzględnieniu nadwyżek budżetu terenowego, w wysokości 3 bln 357 mld zł, przepraszam, 3 bln 579 mld zł., tj. 11,9% w odniesieniu do wydatków budżetowych państwa.</u>
          <u xml:id="u-358.14" who="#LudomirGoździkiewicz">Czy można było osiągnąć inny, mniejszy lub większy deficyt? Jest to „gdybanie”, ale prawdą jest, że część dotacji dla przedsiębiorstw z r. 1989 przełożono do realizacji w roku 1990, jak i prawdą jest, że na czas nie podjęto egzekucji podatku obrotowego od importowanego w ogromnych ilościach alkoholu, a dochody z tego mogły przynieść duże wpływy do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-358.15" who="#LudomirGoździkiewicz">Panie i Panowie Posłowie! Ocena efektów rolnictwa w budżecie jest dosyć trudna, bowiem specyfika tej gałęzi określa zaszłości zapoczątkowane w 1988 r. W chwili wprowadzenia urynkowienia gospodarki żywnościowej zachwiały się wszelkie relacje cenowo-dochodowe. Zniesienie dotacji do produktów żywnościowych i do wielu środków do produkcji rolnej spowodowało wzrost cen i zmniejszenie popytu na te produkty i środki. Z kolei wzrost cen na produkty żywnościowe i zmniejszenie siły nabywczej ludności spowodował zmniejszenie ich spożycia. W niektórych grupach ludności nawet poniżej dopuszczalnego minimum.</u>
          <u xml:id="u-358.16" who="#LudomirGoździkiewicz">Dążenie do zminimalizowania deficytu spowodowało ostre ograniczenia w nakładach inwestycyjnych. Nie mogło to nie dotyczyć rolnictwa, choć wydaje się, że inwestycje o charakterze infrastrukturalnym w gospodarce żywnościowej, a za takie możemy uważać elewatory, chłodnie oraz zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego, winny mieć zrozumienie. Również melioranci nie doczekali się realizacji uchwały sejmowej z października ub. roku, w której to przewidziano na ten cel dodatkowe nakłady w wysokości 30 mld złotych.</u>
          <u xml:id="u-358.17" who="#LudomirGoździkiewicz">Wspieranie rolnictwa kredytami preferencyjnymi na całym świecie znajduje swoje uzasadnienie. Uniezależnienie się od importu żywności i podnoszenie efektywności rolnictwa jest nakazem każdego suwerennego państwa. Wynikające z uznania nadrzędności decyzji zminimalizowania deficytu budżetowego zapowiedź drastycznego wzrostu oprocentowania kredytów, udzielonych m.in. rolnikom, spowodowała w końcu ub. roku gwałtowne spłacanie kredytów. Odbywało się to kosztem wyprzedaży inwentarza żywego, a nawet środków trwałych.</u>
          <u xml:id="u-358.18" who="#LudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego szczegółowo zapoznał się z dokumentami przedłożonymi przez rząd, a dotyczącymi budżetu państwa, obsługi zadłużenia, przychodów pieniężnych ludności oraz innymi dokumentami. Zapoznał się ze stanowiskiem Komisji Nadzwyczajnej ds. przeanalizowania i oceny działalności rządu Mieczysława Rakowskiego. Klub postanowił optować za przyjęciem budżetu państwa za rok 1989 uznając, że okres oceny zarówno jednego rządu, jak i drugiego jest zbyt krótki, aby w pełni obiektywnie ocenić ich fachowość i efektywność działania. W związku z tym będzie głosował za udzieleniem absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-358.19" who="#LudomirGoździkiewicz">Niemniej jednak przebieg procesów gospodarczych ub. roku, a także w I półroczu 1990 zmusza do wyciągnięcia określonych wniosków. Ograniczę się do wniosków dotyczących dziedzin będących przedmiotem szczególnego zainteresowania mojego klubu, to jest gospodarki żywnościowej i ekologii.</u>
          <u xml:id="u-358.20" who="#LudomirGoździkiewicz">Rząd nie może unikać odpowiedzialności za sytuację w tych dwóch dziedzinach. Sądzę, że interwencjonizm państwa nie może budzić żadnego sprzeciwu w gospodarce żywnościowej stabilizującej rynek żywnościowy, podtrzymujący dochody rolników oraz sprzyjający obniżce kosztów żywności. Należy ubolewać, iż dopiero protesty rolników tę oczywistą prawdę uświadomiły rządowi.</u>
          <u xml:id="u-358.21" who="#LudomirGoździkiewicz">W odniesieniu do środowiska naturalnego — trzeba przerwać zamknięty krąg korzystania z tego środowiska kosztem przyszłych pokoleń. W tej dziedzinie daleko idąca interwencja państwa jest wprost konieczna. I znów budzić musi zdziwienie, że sprawy te nie znalazły zrozumienia na ostatnim posiedzeniu KERM.</u>
          <u xml:id="u-358.22" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-359">
          <u xml:id="u-359.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-359.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze posłanka Wiesława Ziółkowska z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Bondarewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-360">
          <u xml:id="u-360.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rok 1989, który omawiamy, zamknął okres reformowania socjalistycznego ustroju gospodarczego, który niestety w praktyce, nie tylko naszego kraju, nie zweryfikował się pozytywnie. Z roku na rok narastał rozdźwięk między oczekiwaniami, aspiracjami ludzi, a wydolnością i efektywnością gospodarki. Rozdźwięk, był podstawą wielu frustracji, dylematów i rozczarowań co najmniej dwóch pokoleń Polaków, którzy wierzyli, że swoją pracą przyczynią się do tego, że kraj nasz zajmie stosowne miejsce na mapie gospodarczej Europy.</u>
          <u xml:id="u-360.1" who="#WiesławaZiółkowska">Mamy nowy rząd, zmierzamy do nowego ustroju gospodarczego i budujemy go nie bez licznych wątpliwości, i nie bez trudności, które musi pokonywać i rząd, i Sejm, i całe społeczeństwo, i trwać to niewątpliwie będzie jeszcze długo. Nikomu jednak z nas na tej sali i poza nią na pewno nie zależy na tym, abyśmy nie wykorzystali tej kolejnej szansy, która przed nami stoi. Na tym abyśmy niedługo ponownie rozpatrywali przyczyny niepowodzeń, przy czym chodziłoby już nie o przyczyny niepowodzeń modyfikacji ustroju socjalistycznego, lecz przyczyny niepowodzeń w odejściu od niego i poszukiwaniu sprawdzonych na świecie rozwiązań rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-360.2" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Poselski Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej będzie głosował za udzieleniem absolutorium rządowi za rok ubiegły, przy czym wystąpienie klubowe nie ma charakteru typowo rozliczeniowego za rok ubiegły. Posłowie Unii to pragmatycy, którzy patrzą w przyszłość, którzy koncentrowali i będą koncentrować się głównie — swoją całą wiedzą, swoim doświadczeniem, jak również tracąc sporo nerwów, aby pokonać i odeprzeć upór pana premiera Leszka Balcerowicza i jego zespołu — na budowaniu nowego ładu społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-360.3" who="#WiesławaZiółkowska">Stąd też proszę Wysoką Izbę o przyjęcie zaledwie kilku uwag dotyczących roku ubiegłego i na tym tle kilku wniosków dotyczących roku bieżącego, roku otwierającego budowę nowego ładu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-360.4" who="#WiesławaZiółkowska">Pierwsza kwestia, to kwestia deficytu budżetowego i problem jakości planowania budżetowego. Zdaję sobie z tego sprawę, że w tym momencie dla naszej gospodarki nie jest to sprawa najważniejsza. Niemniej omawiam tę kwestię jako pierwszą, ponieważ jest to najczęściej stawiany zarzut w roku ubiegłym pod adresem poprzedniego rządu. Jak wykazała Najwyższa Izba Kontroli brak prawidłowych szacunków, czy szacunki wręcz błędne, nieuwzględnianie w dostatecznym stopniu rachunków symulacyjnych spowodowało narastanie deficytu budżetowego i pogłębianie się z miesiąca na miesiąc skali inflacji. W roku bieżącym deficyt budżetowy nam nie grozi, natomiast problem trafności planowania budżetowego występuje nadal. Opinię tę wypowiadam na podstawie doświadczeń tego Sejmu, który mimo że funkcjonuje rok, praktycznie miał do czynienia z czterema budżetami. Obecnie ma do czynienia ze zmienianym budżetem na rok bieżący, po pierwszym półroczu jego funkcjonowania. Zmiany, które przeprowadzono w tegorocznym budżecie za I półrocze dotyczą nieomal wszystkich jego pozycji. Niektóre z tych zmian mogą budzić wątpliwości co do merytorycznej słuszności pewnych przesunięć w wydatkach. Niektóre natomiast ze zmian mogą budzić wątpliwości co do prawidłowości szacunku. W tej kwestii chciałabym zwrócić uwagę obywateli posłów na jedną pozycję, chodzi o szacunek podatku dochodowego od jednostek gospodarki uspołecznionej, który w lutym w budżecie przyjętym przez Wysoką Izbę, okazał się zaniżony, niejako niedoszacowany aż o 50%. Szacunek ten był wykonywany przy założeniu, że spadek produkcji będzie 5%. W tym czasie mieliśmy do czynienia ze zjawiskami podwyższającymi i obniżającymi produkcję, a więc z jednej strony mieliśmy do czynienia ze spadkiem produkcji przeszło 6-krotnie wyższym, a z drugiej strony mieliśmy do czynienia z sytuacją, w której rentowność jednostek gospodarczych była w I półroczu tego roku wyższa o 1/3 od rentowności roku ubiegłego. Tylko w części jest również do przyjęcia argumentacja rządu, że niedoszacowanie było wynikiem przesunięcia z roku ubiegłego, ponieważ z tymi przesunięciami mamy do czynienia rokrocznie.</u>
          <u xml:id="u-360.5" who="#WiesławaZiółkowska">W tej sytuacji może budzić wątpliwości trafność szacunku przede wszystkim tej pozycji, choć nie tylko tej, ponieważ jest to podstawowa pozycja zasilająca budżet centralny. Wszelkie niedociągnięcia, nietrafności mogą mieć rzeczywiście istotne znaczenie, tym bardziej że nietrafność szacunków budżetowych może wywołać w polityce gospodarczej i w budżecie nie tylko takie perturbacje, jakie mieliśmy w roku ubiegłym, a mianowicie deficyt budżetowy i problem inflacji, ale może również spowodować nadmierne usztywnienie polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-360.6" who="#WiesławaZiółkowska">Z takim zjawiskiem, wydaje mi się, mieliśmy do czynienia w I półroczu tego roku. To zjawisko obserwowałam w dwóch obszarach. Pierwszy obszar — restrukturyzacja przemysłu, a konkretnie nieuruchomienie funduszu restrukturyzacyjnego przemysłu, co praktycznie oznacza, że straciliśmy już kilka miesięcy i tego się nie da tak szybko nadrobić. Drugi obszar — nadmierne usztywnienie, to jest spore opóźnienie w uwzględnieniu w polityce kredytowej rządu specyfiki kompleksu rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-360.7" who="#WiesławaZiółkowska">Drugi problem, na który Chciałabym w w swej wypowiedzi zwrócić uwagę, to jest sprawa reguł podatkowych. Jest to kwestia bardzo istotna, ponieważ reguły te determinują prawidłowe, skuteczne i szybkie reakcje podmiotów gospodarczych, zarówno państwowych jak i prywatnych, a również zachowania osób fizycznych. To w sytuacji gdy podejmujemy się budowania mechanizmu rynkowego, oczywiście ma duże znaczenie. Oceniam, że modyfikacje regulacji podatkowych, które przeprowadzono na początku ubiegłego roku nie okazały się skuteczne ani w kwestii proefektywnościowych zachowań podmiotów gospodarczych, a także osób fizycznych, ani w kwestii funkcji fiskalnej. Ponieważ modyfikacje te nie zapełniły budżetu państwa, uważam, że celowe jest przyspieszenie prac nad nowymi regułami podatkowymi, zwłaszcza jeśli reguły te miałyby wejść w życie z początkiem przyszłego roku. Do ich skutecznego wprowadzenia trzeba przygotować nie tylko instytucje, ale i społeczeństwo. Mam tu na myśli w szczególności, aczkolwiek nie tylko, podatek od dochodów osobistych.</u>
          <u xml:id="u-360.8" who="#WiesławaZiółkowska">W kwestii reguł podatkowych chciałabym jeszcze nawiązać do problemu regulowania wstecz trybu i wysokości opodatkowania podmiotów gospodarczych. Z tą praktyką mieliśmy do czynienia w przeszłości, mieliśmy do czynienia również w 1989 r. Jak już moi przedmówcy wspominali, jest to praktyka zła, praktyka, która uniemożliwia prowadzenie rozsądnej polityki gospodarczej nie tylko przez lata, ale nawet przez rok.</u>
          <u xml:id="u-360.9" who="#WiesławaZiółkowska">Z tą praktyką mieliśmy do czynienia w ubiegłym roku i mamy również w tym. Nawet w trakcie bieżącej sesji będziemy dokonywać korekty podatku od wzrostu wynagrodzeń, co prawda jest to akurat złagodzenie progresji opodatkowania wynagrodzeń, ale fakt wstecznych regulacji występuje.</u>
          <u xml:id="u-360.10" who="#WiesławaZiółkowska">Trzecia kwestia to ułożenie na odmiennych zasadach od dotąd stosowanych, i praktykowanych również w roku ubiegłym, stosunków między budżetami samorządowymi a budżetem centralnym. Uważam, że absolutnie trzeba odejść od przypadkowości, od uznaniowości i przetargów. To są zasady z innej epoki, z epoki sterowania ręcznego. Należy je zastąpić w miarę obiektywnymi kryteriami ustalającymi poziom samofinansowania się poszczególnych budżetów terenowych, jak również w miarę obiektywnymi kryteriami określającymi subwencjonowanie budżetów terenowych. Są to podstawowe warunki, które muszą być spełnione, jeśli chcemy mówić o rozwoju prawdziwej gospodarności w terenie. Gospodarności rozumianej jako zabieganie samorządów o własne środki, jak i gospodarności rozumianej jako dążenie do racjonalnego wykorzystywania zasobów finansowych posiadanych przez samorządy terytorialne.</u>
          <u xml:id="u-360.11" who="#WiesławaZiółkowska">Kończąc, Wysoka Izbo, chcę niejako powtórzyć, że Poselski Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej będzie głosował za udzieleniem absolutorium rządowi za rok ubiegły i jednocześnie klub ten wnioskuje:</u>
          <u xml:id="u-360.12" who="#WiesławaZiółkowska">1) aby rząd zadbał o optymalną prawidłowość szacunku i planowania budżetowego jako podstawowego warunku skuteczności i prawidłowości wypełniania funkcji legislacyjnej i kontrolnej Sejmu w obszarze polityki społeczno-gospodarczej,</u>
          <u xml:id="u-360.13" who="#WiesławaZiółkowska">2) aby pilnie przedstawić Sejmowi nowe reguły opodatkowania jednostek gospodarczych i osób fizycznych, jeśli mają one skutecznie funkcjonować w roku przyszłym,</u>
          <u xml:id="u-360.14" who="#WiesławaZiółkowska">3) aby stosunki między budżetami samorządowymi a budżetem centralnym oparte zostały na obiektywnych regułach określających stopień samofinansowania się tych budżetów i obiektywnych regułach określających zasady przyznawania subwencji,</u>
          <u xml:id="u-360.15" who="#WiesławaZiółkowska">4) aby pilnie przedstawiono Sejmowi nowe prawo budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-360.16" who="#WiesławaZiółkowska">I sprawa ostatnia, o której nie wspominałam dotąd, a na którą chciałabym z tego miejsca i w tym momencie zwrócić uwagę. W roku ubiegłym, jak również w poprzednich latach, poprzednie rządy miały zupełnie dobre spójne koncepcje systemowe, które teoretycznie miały szansę na pozytywną weryfikację w praktyce. Tymczasem okazało się, że niestety w praktyce nie sprawdziły się. Niczego korzystnego w gospodarkę nie wniosły, ponieważ równolegle nie uruchomiono sił, które byłyby zainteresowane ich autentycznym wprowadzaniem. I w tym momencie chcę nawiązać do problemu, który chyba jest najistotniejszy z punktu widzenia całego procesu transformacji naszej gospodarki, a mianowicie do problemu przekształceń własnościowych i niedawno przez nas uchwalonej ustawy prywatyzacyjnej, i wnieść o pilne przedstawienie przez rząd jasnego i klarownego programu prywatyzacji. Jasnego nie tylko dla posłów, ale również dla społeczeństwa po to, aby przeciwnicy prywatyzacji gospodarki nie czynili z niej straszaka. Uważam, że taki program powinien odwoływać się do określonych grup ludzi, którzy nie tylko z racji deklaracji będą tym problemem zainteresowani, ale autentycznie w ich interesie będzie ta prywatyzacja leżała. Tymi grupami są po prostu załogi prywatyzowanych przedsiębiorstw. Musi być to więc taki program prywatyzacji, który będzie odwoływał się do tych załóg, który nie będzie przez nie torpedowany, a wspierany. Taki program prywatyzacji, który będzie świadomie budował szeroką klasę średnią w tym społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-360.17" who="#WiesławaZiółkowska">Zdaję sobie z tego sprawę, Wysoka Izbo, że przedstawiłam dużą ilość wniosków, do i tak zapracowanego rządu, i Sejmu. Myślę jednak, że jeżeli nie chcemy, aby nasze wysiłki (nas tutaj siedzących w tej sali i poza salą), zmierzające do autentycznego budowania nowego ładu gospodarczego nie były zmarnowane, to wnioski te powinny być poważnie potraktowane przez rząd, a realizacja ich przedstawiona Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-360.18" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-361">
          <u xml:id="u-361.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-361.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Andrzej Bondarewski z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Eugeniusz Czykwin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-362">
          <u xml:id="u-362.0" who="#AndrzejBondarewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Muszę powiedzieć, że niewielkie zainteresowanie — jak widać — wzbudza ta debata. Rzeczywiście mówienie o historii jest wobec realiów dnia codziennego coraz mniej interesujące dla społeczeństwa. Absolutorium dla ustępującej władzy jest rodzajem rozgrzeszenia dla osób, które tę władzę piastowały. Tym razem mamy dość dziwną sytuację, gdy grzeszników było dwóch, a rząd premiera Mieczysława Rakowskiego i rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego to przecież nie jest prosta kontynuacja.</u>
          <u xml:id="u-362.1" who="#AndrzejBondarewski">Rok 1989, jak to bywa na początku, rozpoczął się dla społeczeństwa wielkimi nadziejami. Rząd zapowiadał szybkie reformy gospodarcze, a także pewne przemiany polityczne, a społeczeństwo coraz bardziej naciskało, by tym razem rzeczywiście do tych przemian doszło. Wielka historyczna chwila — rozpoczęcie obrad okrągłego stołu naruszyło dotychczasową stabilność struktur państwa i jego skostniałego i nie chcianego przez większość społeczeństwa ustroju.</u>
          <u xml:id="u-362.2" who="#AndrzejBondarewski">Dwie strony do tej pory wobec siebie wrogie zasiadły przy tym stole i jednak okazało się, że dla obu tych stron sprawą ważniejszą niż własne ambicje, niż utrzymanie monopolu władzy, jest przyszłość Polski. I ta wola wyrwania kraju ze stagnacji, otwarcia możliwości wyjścia z kryzysu, doprowadziła do stworzenia nowych perspektyw tak dla Polski, jak i dla innych krajów Europy Wschodniej. Polska wzbudziła ogromne zainteresowanie całego świata, dawała przykład mądrości polegającej na tym, że można swoje państwo przebudowywać i remontować niekoniecznie przy tym burząc i niszcząc. Największą jednak zasługą było to, że zaplanowana przy okrągłym stole ewolucja nie dopuściła do przelewu bratniej krwi i ofiar.</u>
          <u xml:id="u-362.3" who="#AndrzejBondarewski">Mój klub ma prawo być dumny, że przy okrągłym stole zasiadali także przedstawiciele Stronnictwa Demokratycznego i sądzę, że nikt z uczestników tych wydarzeń nie może zaprzeczyć że wkład Stronnictwa w końcowe efekty obrad był znaczący. Wiele, naprawdę wiele tych demokratyzujących instytucji było od dawna zarysowanych w programach Stronnictwa Demokratycznego i nawet jeśli niektórzy chcieliby o tym zapomnieć i zatrzeć nasze autorstwo, to w końcu ma to drugorzędne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-362.4" who="#AndrzejBondarewski">Ten wstęp jest konieczny, by zrozumieć i właściwie ocenić to, co działo się w kraju w roku ub. w sferze ekonomicznej. Tutaj sukcesów raczej nie odnotowano. Zafascynowanie zmianami politycznymi odsunęło na drugi plan reformowanie gospodarki. Kończący swoją działalność rząd premiera Mieczysława Rakowskiego od lutego 1989 r. praktycznie był pozbawioną inicjatywy administracją. Gospodarka tocząca się po wyżłobionych koleinach upadku, niczym wóz bez woźnicy, wjeżdżała na coraz bardziej wyboiste wertepy inflacji i spadku produkcji. Tak zwane urynkowienie gospodarki żywnościowej, wprowadzone w sierpniu ub. r. bez przygotowania i wymuszone sytuacją, stało się bardzo bolesną operacją dla ludności, choć trzeba przyznać przyniosło wówczas doraźną odczuwalną poprawę poziomu zaopatrzenia. Powszechna indeksacja, jaką przyjął w wyniku ustaleń okrągłego stołu Sejm, była gwoździem rozsadzającym wszelkie hamulce inflacji. Zresztą, Sejm szybko się z niej wycofywał.</u>
          <u xml:id="u-362.5" who="#AndrzejBondarewski">Na tym tle postępująca liberalizacja kontroli cen przy jednoczesnym spadku produkcji i deficycie budżetowym otworzyła drogę przejścia od wysokiej inflacji do paraliżującej wszystko hiperinflacji, której zatrzymanie stało się podstawowym warunkiem wstępnym jakichkolwiek działań reformatorskich.</u>
          <u xml:id="u-362.6" who="#AndrzejBondarewski">Dopiero obecny rząd — rząd pana premiera Tadeusza Mazowieckiego dał społeczeństwu nadzieję. Sejmowi zaś stworzył możliwości przystąpienia do generalnej przebudowy państwa. Ale jeszcze nie w roku ub. Tak jak rząd poprzedni nie miał żadnych szans politycznych na reformowanie gospodarki, tak nowy rząd nie miał szans ekonomicznych, aby natychmiast zmienić bieg procesów zachodzących w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-362.7" who="#AndrzejBondarewski">Rok 1989 został zamknięty ogromnym deficytem budżetu państwa, szalejącą hiperinflacją, ale to nie znaczy, że ostatnie miesiące ub. roku były stracone. Wszyscy braliśmy udział w przygotowaniu nowego programu. Wszyscy nie szczędziliśmy czasu, by zbudować podstawy prawne dla opracowanego przez rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego nowego programu gospodarczego. Wiedzieliśmy, że poprzedni okres trzeba zamknąć. Trzeba go odesłać do historii, rozpocząć nowe bezprecedensowe dzieło, ryzykowne, którego jednak za nas nikt nie podejmie i które budować trzeba własnymi siłami — siłami całego polskiego społeczeństwa. I społeczeństwo nie zawiodło. Wyrozumiałość i cierpliwość Polaków w znoszeniu tej systemowej operacji jest godna podziwu. Ta cierpliwość może się jednak już skończyć. Pojawiły się niezwykle poważne zagrożenia. Efektem są protesty tej czy innej grupy społecznej. Pojawiły się poważne rysy w jedności głównej siły politycznej wywodzącej się spod znaku „Solidarności”. To, w naszym przekonaniu, może jeszcze bardziej zdestabilizować wątłą przecież tkankę podstawy politycznej rządu. Myślę jednak i jestem wyrazicielem przekonań mojego klubu, że nadal należy apelować o cierpliwość do naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-362.8" who="#AndrzejBondarewski">Jesteśmy zdania, że nie wolno dopuścić do sytuacji, w której zaplanowany i realizowany nie bez sukcesów, program, zwany programem Balcerowicza, nie zostanie zrealizowany konsekwentnie do końca. Korekty programu — tak, jego zarzucenie w połowie drogi — nie. Takie jest stanowisko mojego klubu.</u>
          <u xml:id="u-362.9" who="#AndrzejBondarewski">Udzielenie absolutorium dla rządu za ub. rok jest poza wszystkim koniecznością prawną, od której Sejm odstąpić nie może. Oczywiście można na tle wypadków i gospodarczej bessy wygłaszać z tej trybuny niezwykle bogate w słowa przemówienia. Tylko tyle, że mało będzie z nich wynikało, ten okres naprawdę trzeba zamknąć. Należy jednak zwrócić uwagę, że taryfa ulgowa stosowana wobec rządu w roku 1989 może być przyjęta jedynie z uwagi na niezwyczajne uwarunkowania polityczne, uwarunkowania związane z dokonującą się zmianą ustroju. W warunkach bardziej zbliżonych do normalności rzecz taka byłaby niemożliwa. Z takimi wynikami gospodarczymi, jakie odnotowaliśmy w roku 1989, chyba żaden rząd w demokratycznym państwie nie mógłby nawet marzyć o absolutorium. Niech będzie więc to przestrogą dla przyszłych rządów, bo każda władza wykonawcza opiera się przede wszystkim na gospodarce, za nią odpowiada i z niej jest rozliczana.</u>
          <u xml:id="u-362.10" who="#AndrzejBondarewski">Niektórzy twierdzą, że najlepszą ucieczką jest ucieczka do przodu Podzielamy ten pogląd. Problemy narastają, tkwimy w głębokiej recesji, która musi być pokonana. Popieramy udzielenie absolutorium rządowi za 1989 r., gdyż Stronnictwo Demokratyczne chce służyć krajowi w sposób pozytywny, w sposób twórczy, a nie przez rozdrapywanie ledwo przyschniętych ran. Nasze środowiska chcą rzeczywistej poprawy, chcą polepszenia stanu gospodarczego państwa. Taka jest nasza rola jako posłów pracujących na rzecz przyszłości, lepszej przyszłości Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-362.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-363">
          <u xml:id="u-363.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-363.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Eugeniusz Czykwin z Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej, kolejnym mówcą będzie poseł Eugeniusz Brzeziński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-364">
          <u xml:id="u-364.0" who="#EugeniuszCzykwin">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Stajemy dziś przed trudnym zadaniem oceny wykonania budżetu wraz z koniecznością wieloaspektowego odniesienia się do szeregu zjawisk ze sfery finansowej i gospodarczej. W kontekście tej oceny, mając do czynienia w 1989 r. ze stykiem dwóch ekip rządzących, powinniśmy rozgraniczyć dwa główne problemy: ściśle finansowy i społeczno-polityczny. Moim zdaniem, nie można uciec od tego rozgraniczenia. Uczciwość wymaga, aby w ten właśnie sposób postawić sprawę. Dwa rządy, dwa systemy, dwie epoki. I próba obiektywnej oceny.</u>
          <u xml:id="u-364.1" who="#EugeniuszCzykwin">Wysoki Sejmie! Wiemy, jakie są fakty. Najważniejszy z nich to ten, że w 1989 roku spadł dochód narodowy. Postępuje recesja z kilku do 30–40% w roku bieżącym. W kilku dziedzinach, jak choćby w budownictwie, mamy po prostu do czynienia z katastrofą. Wszystko zostało podporządkowane określonej koncepcji finansowo-monetarnej, mającej na celu zdławienie inflacji i utrzymanie deficytu budżetowego na założonym poziomie. Trzeba powiedzieć że praktycznie jedno i drugie się udało. Czego jak czego, ale konsekwencji premierowi Leszkowi Balcerowiczowi nie sposób odmówić.</u>
          <u xml:id="u-364.2" who="#EugeniuszCzykwin">Z jednej strony podziwiamy i popieramy tę koncepcję, bo cel jest jasny — wolny, nieskrępowany rynek, konkurencja i to wszystko, co już dawno zostało sprawdzone w krajach wysoko rozwiniętych. Z drugiej strony — z rosnącą obawą przyglądamy się kosztom tego manewru: ludzkiej biedzie, trudnej egzystencji wielu polskich rodzin i tym siódmym potom, jakie biją z Polaków pod tym brzemieniem. Mamy świadomość tego dylematu. Celu — który ze wszech miar popieramy i metod, które budzą nasze wątpliwości, a u wielu budzą po prostu protest i sprzeciw.</u>
          <u xml:id="u-364.3" who="#EugeniuszCzykwin">Jako posłowie w ten właśnie sposób przeżywamy ten dylemat. Popierając reformę rządu i cel, pytamy, czy koszty społeczne muszą być aż tak wysokie Wiemy, że plan ów jest w pełni racjonalny, że dziś nie pozostało nam nic innego jak tylko zacisnąć zęby i iść do przodu. Jednak pytamy, jak w sposób konkretny złagodzić trudności, gdzie jest systemowa polityka społeczna i socjalna rządu? Co robi minister budownictwa? Czy minister Jacek Kuroń zamierza poprzestać na biedazupach? Nawiasem mówiąc, współpraca ministerstwa z UChS w prowadzeniu tanich jadłodajni układa się poprawnie i mam nadzieję, że będzie taka nadal.</u>
          <u xml:id="u-364.4" who="#EugeniuszCzykwin">Wiemy, że mamy mniej więcej zrównoważony budżet i w wielu województwach, rosnące w szybkim tempie, bezrobocie. To nas bardzo niepokoi, zwłaszcza los ludzi młodych, wchodzących po ukończeniu takiej czy innej szkoły w życie. Oczekujemy od rządu uczciwej oceny tego zjawiska wraz z wiarygodną prognozą i zamierzeniami jak mu przeciwdziałać.</u>
          <u xml:id="u-364.5" who="#EugeniuszCzykwin">Wysoki Sejmie! Rozliczajmy oddzielnie ekipę Mieczysława Rakowskiego i rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego. Rozliczajmy uczciwie, bez taryfy ulgowej, ale też bez emocji, które są złym doradcą.</u>
          <u xml:id="u-364.6" who="#EugeniuszCzykwin">Naszym zdaniem rząd premiera Mieczysława Rakowskiego złamał ustawę budżetową, popełnił wiele błędów, jak choćby ten związany z ustaleniem minimalnych gwarantowanych cen skupu, co oznaczało wielomilionowe dotacje. Uczyniono to ze względów politycznych, dla ratowania przychylności dawnego ŻSL, co jak wiemy, nie udało się. Z tego należy wyciągnąć wnioski na przyszłość. Również rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego nie uniknie oceny tego bądź nowego już Sejmu, a nade wszystko oceny społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-364.7" who="#EugeniuszCzykwin">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pokonanie trudności, jakie przeżywamy zależy też od miejsca i roli Polski we współczesnym świecie, od tego jak postrzegać będą nas inni. Jest rzeczą oczywistą, że sytuacja gospodarcza ma ścisły związek z polityką i to zarówno z tą wielką, na szczeblu parlamentów czy rządów, jak i z tą realizowaną choćby przez środki masowego przekazu, a w istotny sposób kształtującą obraz narodu czy państwa, z którym współpracujemy. I tu dostrzegam niebezpieczeństwo. Niebezpieczeństwo wynikające z mylenia tak bardzo upragnionej i długo oczekiwanej suwerenności z potrzebą partnerskiej współpracy z naszymi sąsiadami, przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim. Jeszcze długo, choćby ze względu na wielkość wschodniego rynku, zorientowanie naszej gospodarki, jak chcieliby tego niektórzy, wyłącznie na Zachód, nie będzie możliwe. W obliczu zjednoczenia Niemiec potrzebne nam są partnerskie stosunki z graniczącymi z Polską republikami Litwy, Białorusi, Ukrainy, z całym Związkiem Radzieckim, szczególnie w sytuacji dokonujących się w tym państwie przemian.</u>
          <u xml:id="u-364.8" who="#EugeniuszCzykwin">Przemawiając w imieniu Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej, organizacji skupiającej w swych szeregach przedstawicieli różnych wyznań i narodowości, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na zagrożenia, również dla naszej gospodarki, wynikające ze sposobu kształtowania stosunków międzywyznaniowych i międzynarodowościowych w naszym kraju. Nie jest wcale tajemnicą, że państwa demokratyczne, w szczególności protestanckie społeczeństwa krajów Europy Zachodniej, z uwagą śledzą stosunek rządu i społeczeństwa polskiego do zamieszkujących w naszym wspólnym domu mniejszości religijnych i narodowych.</u>
          <u xml:id="u-364.9" who="#EugeniuszCzykwin">Nie ma żadnych racjonalnych powodów, by Polska tolerancja posiadająca wielowiekowe tradycje zgodnego współżycia różnych narodów nie mogła stworzyć również i dziś modelowego wręcz systemu, gwarantującego wszystkim obywatelom zachowanie i rozwój ich religijnej i narodowej tożsamości.</u>
          <u xml:id="u-364.10" who="#EugeniuszCzykwin">Oprócz konstytucyjnej normy potrzebne jest w tym zakresie uchwalenie przez Wysoką Izbę ustawy gwarantującej prawa mniejszości narodowych i analogicznych do ustawy o stosunku państwa do kościoła katolickiego ustaw regulujących status innych kościołów, a nade wszystko kształtowanie postaw zrozumienia i życzliwości wobec tych mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-364.11" who="#EugeniuszCzykwin">Można zapytać, co sprawy te mają wspólnego z budżetem? Jest jednak prawdą, że Polska zmierzając do wspólnego europejskiego domu, nie może jawić się Europie jako kraj nienormalny, nękany nacjonalistycznymi fobiami.</u>
          <u xml:id="u-364.12" who="#EugeniuszCzykwin">Klub Poselski Unii Chrześcijańsko-Społecznej, wyrażając przekonanie, że debata budżetowa nie jest dyskusją wyłącznie o cyfrach, opowiada się za przyjęciem sprawozdania komisji i będzie głosował za udzieleniem absolutorium rządowi.</u>
          <u xml:id="u-364.13" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-365">
          <u xml:id="u-365.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-365.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Eugeniusz Brzeziński z Klubu Poselskiego „Pax”, kolejnym mówcą będzie poseł Jan Dudziak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-366">
          <u xml:id="u-366.0" who="#EugeniuszBrzeziński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza dyskusja nad przedłożonym przez rząd sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa i innych planów finansowych oraz nad przedłożonymi przez prezesa Narodowego Banku Polskiego dokumentami dotyczącymi realizacji polityki monetarnej w roku ubiegłym ma, z jednej strony, charakter rutynowy, a z drugiej, znaczenie specjalne.</u>
          <u xml:id="u-366.1" who="#EugeniuszBrzeziński">Ten rutynowy charakter wiąże się ze spełnianiem kontrolnej funkcji Sejmu, mającej znaczenie we wszystkich dziedzinach, a szczególnie ważnej w dziedzinie realizacji ustawy budżetowej. W tym zakresie dzisiejsza debata powinna zostać zakończona głosowaniem w sprawie udzielenia absolutorium rządowi i kierownictwu Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-366.2" who="#EugeniuszBrzeziński">Rutynowy charakter dzisiejszej debaty zbiega się z jej znaczeniem specjalnym, bowiem w roku ubiegłym wystąpiły dwa wydarzenia, mające zasadnicze znaczenie dla dzisiejszej dyskusji. Mam tu na myśli zarówno zmianę rządu, jak również zmianę ustroju Rzeczypospolitej. Komisja Nadzwyczajna przygotowała stosowne wnioski odnośnie do pracy poprzedniego rządu i w tej sytuacji wydaje się, że najwłaściwsze byłoby dyskutowanie nad gospodarką i polityką finansową państwa odrębnie w odniesieniu do trzech pierwszych kwartałów i odrębnie do ostatniego kwartału ub.r. Ze względu na presję życia gospodarczego w dzisiejszych dniach warto zastanowić się nad pytaniem, jaką lekcję dla polityki finansowej w 1990 r. na temat kształtowania się zjawisk finansowych w I półroczu br. wyciągnął nowy rząd i prezes Narodowego Banku Polskiego?</u>
          <u xml:id="u-366.3" who="#EugeniuszBrzeziński">Nad odpowiedzią na to pytanie chciałbym skoncentrować się w toku swojego wystąpienia, Wysoki Sejmie! W II półroczu ub.r. kilkakrotnie zachodziła potrzeba ustawowej zmiany budżetu państwa przede wszystkim, lecz nie wyłącznie, ze względu na hiperinflacją. Była to dla Sejmu dodatkowa praca, ale dawała wgląd w bieżącą sytuację finansową państwa.</u>
          <u xml:id="u-366.4" who="#EugeniuszBrzeziński">Na wniosek rządu, w ustawie budżetowej na rok 1990 przyjęto rozwiązania, pozwalające Radzie Ministrów na praktycznie nieomal zupełnie dowolne kształtowanie budżetu państwa w toku jego wykonywania w roku bieżącym. Ograniczyło to w sposób istotny rolę i odpowiedzialność Sejmu za realizację budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-366.5" who="#EugeniuszBrzeziński">Sądzę, że samoograniczenie się Sejmu w pracach budżetowych nie było właściwe. Gdyby Sejm przyjął inne rozwiązania polityki kredytowej dla rolnictwa, być może nie mielibyśmy Mławy i okupacji Ministerstwa Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-366.6" who="#EugeniuszBrzeziński">Wysoki Sejmie! Szczególnie negatywnym zjawiskiem, jakie występowało w realizacji budżetu państwa w ub.r. był brak równowagi między bieżącymi dochodami a wydatkami budżetowymi oraz zaciąganie kredytów z Narodowego Banku Polskiego, powodujące emitowanie pustego pieniądza.</u>
          <u xml:id="u-366.7" who="#EugeniuszBrzeziński">Problematykę zmniejszających się dochodów państwa i rosnących wydatków, zwłaszcza dotacji, w 1989 r. omówił poseł sprawozdawca, dlatego pominę ten problem.</u>
          <u xml:id="u-366.8" who="#EugeniuszBrzeziński">Pragnę jedynie podkreślić, że obecny rząd podjął szereg słusznych decyzji kierunkowych, ale w ciągu jednego kwartału nie mógł do końca zahamować niekorzystnych trendów.</u>
          <u xml:id="u-366.9" who="#EugeniuszBrzeziński">Zmiany w wydatkach budżetowych występowały również m.in. na skutek wzrostu wydatków na płace w tzw. sferze budżetowej, które z kolei zgodnie z ustawą z dnia 31 stycznia 1989 r. rosły automatycznie, chociaż z opóźnieniem, w związku ze wzrostem płac w sferze materialnej.</u>
          <u xml:id="u-366.10" who="#EugeniuszBrzeziński">Negatywne doświadczenia wypływające z techniki budżetowej realizacji tych wydatków w ub.r. powodowały przyjęcie innego rozwiązania w ustawie budżetowej na rok bieżący. Rząd chcąc uniknąć błędów z ub.r. utworzył w budżecie centralnym rezerwę celową na wzrost tych płac w ciągu tego roku. Rozwiązanie to nie okazało się najszczęśliwsze, a w niektórych przypadkach nawet dramatyczne dla budżetów terenowych, ze względu na nieumiejętne gospodarowanie przez Ministerstwo Finansów rezerwą na wzrost płac w sferze budżetowej. Wojewodowie czy władze terenowe zostały niejednokrotnie zmuszane do zaciągania wysoko oprocentowanego kredytu w bankach komercyjnych na fundusz płac, podczas gdy budżet centralny posiadał rezerwy, które mogły pomóc wywiązać się w określonym terminie władzom terenowym ze zobowiązań płatniczych.</u>
          <u xml:id="u-366.11" who="#EugeniuszBrzeziński">Ministerstwo Finansów nie uruchomiło ich jednak we właściwym czasie.</u>
          <u xml:id="u-366.12" who="#EugeniuszBrzeziński">Wydaje się, że w tym zakresie stosowne zmiany systemowe powinny nastąpić niezwłocznie, że jakkolwiek ustawa budżetowa tego roku daje Radzie Ministrów w tym zakresie całkowitą swobodę, to powinniśmy domagać się od rządu przedstawienia jasnych rozwiązań, jakie w tej dziedzinie znajdą zastosowanie do końca br.</u>
          <u xml:id="u-366.13" who="#EugeniuszBrzeziński">Wysoki Sejmie! Poruszony przed chwilą przeze mnie problem jest fragmentem szerszego zagadnienia. Można mieć bowiem, jak sądzę, uzasadnione wątpliwości, czy możemy się w dalszym ciągu posługiwać pojęciami — budżet centralny i budżet terenowy. W gruncie rzeczy mamy przecież budżety samorządowe i budżet państwowy, obejmujący dawny budżet centralny i dawne budżety wojewódzkie. Nasza reforma samorządowa bowiem nie objęła, jak dotąd, reformy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-366.14" who="#EugeniuszBrzeziński">Nie chcę tego zagadnienia rozwijać, gdyż luźno łączy się ono ze sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa za ubiegły rok. Pragnę jedynie powiedzieć, że wobec kształtowania się budżetów samorządowych, jakie nastąpią w wyniku uchwały Rady Ministrów z czerwca br. w sprawie zmian w dochodach i wydatkach budżetu i finansów, posługiwanie się w uzasadnieniu do tej uchwały terminem „budżety terenowe” jest mylące.</u>
          <u xml:id="u-366.15" who="#EugeniuszBrzeziński">Wysoki Sejmie! Czas wystąpienia nie pozwala mi na wypowiadanie się w kwestii realizacji polityki monetarnej w ubiegłym roku. Mogę jedynie oświadczyć, że ani w IV kwartale ub.r., ani w bieżącym roku nie zdołano wypracować skutecznych mechanizmów i instrumentów regulacji obiegu pieniężnego w warunkach rodzącej się dwuszczeblowej bankowości.</u>
          <u xml:id="u-366.16" who="#EugeniuszBrzeziński">Nie ulega jednak wątpliwości, że bank centralny nie zdołał zapanować nad żywiołowością obiegu pieniężnego w ostatnim kwartale ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-366.17" who="#EugeniuszBrzeziński">Kończąc, wyrażam przekonanie, że IV kwartał ubiegłego roku był czasem konieczności poddawania się żywiołowym procesom finansowym, ale czas to zbyt krótki, aby była możliwa pogłębiona ocena polityki budżetowej i monetarnej rządu.</u>
          <u xml:id="u-366.18" who="#EugeniuszBrzeziński">Klub Poselski „Pax”, w imieniu którego występuję, będzie głosować za uchwaleniem absolutorium dla rządu i prezesa Narodowego Banku Polskiego pamiętając, że trzeba oddzielić rok 1989 już w pewnym stopniu historyczny, od problemów dnia dzisiejszego, oraz że rok ten przedzieliły dwie orientacje polityczne, jakże różne od siebie.</u>
          <u xml:id="u-366.19" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-367">
          <u xml:id="u-367.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-367.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Dudziak z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie posłanka Romualda Matusiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-368">
          <u xml:id="u-368.0" who="#JanDudziak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Głębia przemian politycznych i gospodarczych, jakie miały miejsce w roku bieżącym, pełne zaangażowanie Sejmu w urzeczywistnienie tych procesów, trudna w dalszym ciągu sytuacja gospodarcza niejako automatycznie stwarzają pewien dystans do spraw ubiegłorocznych, pewną niechęć do powrotu w bliską, a równocześnie jakże odległą historię. Historię, chociaż minęło zaledwie 6 miesięcy od zakończenia 1989 r. W tym czasie, w tym krótkim czasie przeżyliśmy epokę.</u>
          <u xml:id="u-368.1" who="#JanDudziak">Wykonując ustawowy obowiązek, trzeba jednak cofnąć się do ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-368.2" who="#JanDudziak">Rok 1989 był przełomowy w najnowszej historii gospodarczej Polski. Zjawiska występujące w ciągu tego roku, a zwłaszcza w pierwszym półroczu pokazały, że wyczerpały się możliwości stabilizacji, rozwoju gospodarki w dotychczasowych ramach systemowych. Są to słowa zawarte na str. 31 rządowego sprawozdania z wykonania budżetu państwa. Tymi słowy, tą oceną, rozpoczyna się punkt sprawozdania zatytułowany „Bilans roku”. Dzisiaj słowa te można przyjąć jako motto dla oceny rządu, czy rządów działających w systemie sprzed roku.</u>
          <u xml:id="u-368.3" who="#JanDudziak">Przyjmując, że pogląd wyrażony w sprawozdaniu rządowym jest prawidłowy, staje się jasne, że każdy rząd próbujący sprawnie, skutecznie i efektywnie sprawować swe gospodarcze funkcje nie mógł, nie był w stanie, bez zasadniczej zmiany ustroju gospodarczego, osiągnąć sukcesu. I sukcesu tego nie osiągnął ani rząd premiera Zbigniewa Messnera, ani premiera Mieczysława Rakowskiego, ani żadna z wcześniejszych ekip. Przy czym myśl tę odnoszę tylko do tych gabinetów, które reform próbowały. Można tę myśl wyrazić inaczej: połowiczne reformy mogły przynieść także połowiczny, krótkotrwały sukces. W dalszej perspektywie prowadziły do mniej lub bardziej dotkliwej porażki. To jest zasadnicza przyczyna. Pozostałe przyczyny, jak: brak równowagi w gospodarce, deficyt budżetowy, niesprawność systemu finansowego są to nawarstwiające się skutki tej długotrwałej przyczyny. Ilustrację tego stwierdzenia znajdziemy zresztą na str. 32 sprawozdania, kiedy studiować będziemy wskaźniki wzrostu dochodu narodowego w latach 1984–1989.</u>
          <u xml:id="u-368.4" who="#JanDudziak">Wobec braku rozwiązań bezpośrednio zmierzających do radykalnych zmian ustroju gospodarczego, reformy prowadzone z różnym nasileniem w różnych okresach miały charakter pośredni, np. w zakresie cen i dotacji przemieniały się w tzw. reformy cenowo-dochodowe, mało skuteczne ekonomicznie i nie znajdujące akceptacji społecznej. Po stronie zewnętrznej w związku z poważną kwotą długu zagranicznego wierzyciele obserwowali skuteczność polskich reform przez pryzmat pożądanego przez nich wzrostu zdolności gospodarki do podejmowania spłat. Tymczasem stymulacja gospodarki przez systemy dotacji, subwencji, ulg podatkowych nie skutkowała dającym się odczuć wzrostem jej wydajności eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-368.5" who="#JanDudziak">Podobnie jak stosowane instrumenty ekonomicznego i finansowego oddziaływania na wzrost proefektywnościowych zachowań przedsiębiorstw w procesie produkcji i ludzi w procesie pracy, nie przynosiły rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-368.6" who="#JanDudziak">Przedsiębiorstwa bez względu na stan techniki, technologii, wydajności pracy, jakości produkcji znajdowały warunki do przetrwania. W większości przypadków stan ten niestety trwa do dziś. By żyć, by produkować i płacić ludziom za pracę wystarczała bierność, bez potrzeby ekspansji i efektywnego rozwoju. W tych warunkach występowały, bo występować musiały trudności w równoważeniu budżetu państwa, jeśli wziąć pod uwagę, że dochody z przedsiębiorstw państwowych stanowiły ok. 80% ogólnej puli dochodów tego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-368.7" who="#JanDudziak">W 1989 r. odnotować należy i z całą mocą chcę to podkreślić, zapoczątkowanie bardziej zasadniczych zmian w gospodarce, których ideą było m.in. zaktywizowanie przedsiębiorstw i społeczeństwa do przedsiębiorczości, do podejmowania bardziej efektywnej działalności gospodarczej. Cele, a także i niektóre z tych rozwiązań znalazły kontynuację, funkcjonują po dziś dzień. Inne rozwiązania, źle trafione, zostały krytycznie ocenione i wyeliminowane. Przede wszystkim, cytuję za sprawozdaniem: „Przeceniono zdecydowanie siłę mechanizmów proefektywnościowych, które miały być uruchomione dzięki nowo wprowadzanym rozwiązaniom systemowym”. Z oceną tą wypada się zgodzić.</u>
          <u xml:id="u-368.8" who="#JanDudziak">W I połowie ub. roku zmniejszenie obciążeń podatkowych, odciążenie przedsiębiorstw od szeregu wydatków, ulgi w podatkach, szerokie dotowanie cen okazały się, jako parametry zewnętrznego oddziaływania na przedsiębiorstwa, z reguły mało skuteczne. Można powiedzieć inaczej, że nie doceniono oporu wynikającego z funkcjonowania systemu, jego inercji. Nie udało się bowiem np. podnieść zdolności gospodarki do wywoływania zmian strukturalnych, mimo że zamiary takie były formułowane. Kolejny już raz przedsięwzięcia reformatorskie rozbiły się o twardy mur starej struktury gospodarki. Ta poważna przeszkoda na drodze poprawy sprawności gospodarki trwa do dziś i bardzo trudno będzie ją pokonać, mimo wdrożenia przez rząd w roku bieżącym szeregu rozwiązań w ramach zasadniczych zmian modelu gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-368.9" who="#JanDudziak">Społeczne koszty realizacji obecnej filozofii deflacyjnej w gospodarce, zapoczątkowanej w końcu ubiegłego roku, widać coraz wyraźniej z upływem kolejnych miesięcy bieżącego roku. Dziś szczególnego znaczenia nabierają zagrożenia związane z realizacją tej właśnie filozofii, którą uważam za kierunkowo słuszną i wierzę w jej docelowy sukces.</u>
          <u xml:id="u-368.10" who="#JanDudziak">Wysoka Izbo! Budżet roku 1989 przez 12 miesięcy realizowany był w warunkach ekstremalnych. Punktem wyjścia dla gabinetu Mieczysława Rakowskiego było wyraźne pogorszenie sytuacji gospodarczej w IV kwartale 1988 r. Rząd Tadeusza Mazowieckiego stanął przed koniecznością niezwłocznego podjęcia działań stabilizujących gospodarkę. Kiedy jednak oceniamy ogrom zadań, jakie stanęły przed obecnym gabinetem, pamiętać musimy również, że w niektórych dziedzinach przedpole dla przeobrażeń systemowych rząd ten uzyskał w decyzjach podjętych przez poprzednią ekipę. Tytułem przykładu należy tu wspomnieć ułatwienia w podejmowaniu działalności gospodarczej przez osoby fizyczne, redukcję administracyjnego oddziaływania na gospodarkę i ceny, próbę reformy systemu bankowego, czy też urynkowienie cen żywności. Ta ostatnia operacja przeprowadzona bez niezbędnych zmian towarzyszących w sferze rynku, przetwórstwa, handlu miała zasadniczy wpływ na późniejszą hiperinflacją, ale również zwolniła obecny rząd z konieczności rozpoczynania swojej działalności od podjęcia tej niepopularnej decyzji, która była nie do uniknięcia.</u>
          <u xml:id="u-368.11" who="#JanDudziak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Cenię sobie wysoko mądre i realistyczne stanowisko komisji w sprawie absolutorium dla rządu. Zamknijmy ostatecznie ten historyczny, jak powiedziałem na wstępie, rozdział, pamiętając o skomplikowanej sytuacji dnia dzisiejszego. W Sejmie nie ma podziału na temat rozwiązań dotyczących modelu funkcjonowania polskiej gospodarki. Nie została zablokowana żadna gospodarcza ustawa. Znakomita większość w Sejmie doskonale rozumie to, co starałem się w tym wystąpieniu wykazać, że nie ma innej drogi dla polskiej gospodarki, jak zdecydowana reforma ustroju gospodarczego. Rozumie to również znacząca część społeczeństwa i akceptuje tę drogę, mimo wysokich kosztów jakie ponosi.</u>
          <u xml:id="u-368.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-369">
          <u xml:id="u-369.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-369.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze posłanka Romualda Matusiak z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Norbert Lysek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-370">
          <u xml:id="u-370.0" who="#RomualdaMatusiak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! O wyjątkowych warunkach, w jakich przebiegała realizacja budżetu państwa w ub. r. mówiono już dzisiaj wiele. Zatem bez zbędnego w tej sytuacji wstępu przejdę do meritum swojej wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-370.1" who="#RomualdaMatusiak">Pragnę zgłosić z tej trybuny kilka uwag, z konieczności wyselekcjonowanych, na temat realizacji budżetu państwa w dziale oświata i wychowanie oraz szkolnictwo wyższe. Podstawowym źródłem finansowania wszystkich szczebli i form kształcenia i wychowania był w roku 1989 i nadal jest budżet państwa.</u>
          <u xml:id="u-370.2" who="#RomualdaMatusiak">Trudna sytuacja finansowa państwa wynikająca z realiów gospodarczych sprawiła, że zaspokajane były te potrzeby w stopniu minimalnym. Efekty zadań rzeczowych we wszystkich dziedzinach są więc bardzo niewielkie i nie osiągnęły planowanych na rok 1989 zamierzeń. W tym miejscu pragnę zwrócić uwagę państwa na fakt, że tak w roku ubiegłym, jak i już w roku 1988, w planach obniżono w znaczący sposób podstawowe wskaźniki, które pierwotnie wynikały z założeń NPSG na lata 1985–1989. Od kilku więc lat korygujemy w dół i mimo to nie realizujemy tak właśnie skorygowanych planów, a przecież potrzeby wynikające tak z sytuacji demograficznej, która wpływa na wzrost zadań, jak i z aspiracji edukacyjnych naszego społeczeństwa oraz wymogów rozwoju cywilizacyjnego rosną. Taką jednak mieliśmy i mamy nadal rzeczywistość. Państwo nasze nie jest w stanie finansować edukacji w stopniu adekwatnym do jej roli i do potrzeb, a innych źródeł finansowania póki co nie ma.</u>
          <u xml:id="u-370.3" who="#RomualdaMatusiak">W takich uwarunkowaniach konieczne jest oszczędne gospodarowanie i racjonalne wykorzystywanie tego, czym dysponujemy. Niestety nadal, jak wykazała kontrola NIK, na różnych szczeblach zarządzania, począwszy od Ministerstwa Finansów, przez resort edukacji narodowej, metody planowania, rozdysponowywania oraz sposoby wykorzystywania środków finansowych nie zapewniły w pełni zgodnego z potrzebami i przeznaczeniem ich wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-370.4" who="#RomualdaMatusiak">I tak — po pierwsze — krytycznie, sądzę, należy ocenić mechanizm waloryzowania i uruchamiania środków na finansowanie oświaty i szkolnictwa wyższego. Waloryzacja była przeprowadzana w kwotach niższych niż zgłaszane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i znacznie niższych niż stopa inflacji. Co prawda ogółem wydatki na edukację narodową wzrosły w porównaniu do 1988 r. o ponad 300%, mówił o tym poseł sprawozdawca, to jednak znaczną ich część pochłonęły płace, a np. na wydatki rzeczowe, które związane są z eksploatacją obiektów, z wyposażaniem ich, z transportem i z wieloma jeszcze innymi wydatkami wzrosły tylko o 140%, co absolutnie nie wiązało się z pokryciem faktycznych skutków wzrostu cen w ub. roku, w wyniku czego stan bazy materialnej służącej kształceniu naszych dzieci i naszej młodzieży znacznie pogorszył się.</u>
          <u xml:id="u-370.5" who="#RomualdaMatusiak">Wydatki budżetowe na działalność naukowo-dydaktyczną i wychowawczą w szkolnictwie wyższym w stosunku do planu po zmianach, zostały wykorzystane, proszę państwa, tylko w 95%, co przy ogromnych trudnościach finansowych uczelni i szczupłości planowanych środków jest nie do przyjęcia. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy było podjęcie przez Ministerstwo Finansów decyzji w sprawie uzupełniającego sfinansowania skutków wzrostu cen dopiero 27 grudnia i niezrealizowane przez bank przelewu dotacji. Uczelnie zmuszone były do zaciągania i korzystania z kredytów bankowych, oczywiście wysoko oprocentowanych.</u>
          <u xml:id="u-370.6" who="#RomualdaMatusiak">Podobna sytuacja była ze środkami inwestycyjnymi, czego skutkiem są między innymi najniższe od 4 lat efekty rzeczowe, a ponadto niezrealizowanie wielu należności płatniczych, które wraz z wysokimi odsetkami przeszły na rok bieżący i obciążą tegoroczny i tak szczupły budżet.</u>
          <u xml:id="u-370.7" who="#RomualdaMatusiak">Po drugie — liczne nieprawidłowości wystąpiły w planowaniu i realizacji dotacji i rezerw celowych budżetu centralnego Ministerstwa Edukacji Narodowej. Bardzo liczne przykłady przynoszą tutaj wyniki kontroli NIK. Ze względu na ograniczenia czasowe nie będę ich tutaj przywoływała, ale należałoby w wyniku analizy tych faktów rozważyć potrzebę dalszego utrzymywania tak znacznie rozbudowanej liczby tytułów tych rezerw, a także konieczność zmiany obowiązujących zasad i trybu ich rozdziału.</u>
          <u xml:id="u-370.8" who="#RomualdaMatusiak">Po trzecie — pozytywną ocenę środowisk nauczycielskich zyskała troska rządu o możliwie pełną realizację ustawy o wynagrodzeniach pracowników sfery budżetowej. Zapoczątkowana w 1989 r. zasada ustawowego kształtowania płac pracowników oświaty i szkolnictwa wyższego jest kontynuowana i niewątpliwie wpłynęła na stabilizację kwalifikowanych kadr, a co najważniejsze pomogła w zlikwidowaniu bardzo negatywnego zjawiska zatrudniania nauczycieli niekwalifikowanych.</u>
          <u xml:id="u-370.9" who="#RomualdaMatusiak">Należałoby tylko jeszcze w tej pozytywnej ocenie zwrócić uwagę na fakt konieczności zmiany metod waloryzacji, a także szybszego uruchamiania środków, by budżety terenowe nie musiały, tak jak to było w tym roku, zaciągać kredytów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-370.10" who="#RomualdaMatusiak">I na koniec, proszę państwa, kilka zdań na ważny społecznie, moim zdaniem, temat dotyczący realizacji pomocy socjalnej dla uczniów i studentów. W stosunku do 1988 r. zmalała ilość miejsc w internatach i bursach, a ilość uczniów korzystających z tego typu świadczenia spadła o ponad 22 tysiące, czyli o ponad 10%. To jest niepokojąco wysoki procent.</u>
          <u xml:id="u-370.11" who="#RomualdaMatusiak">Jeszcze gwałtowniej zmalała ilość uczniów korzystających ze stypendiów. Proszę państwa! O 136 tysięcy uczniów, czyli o ponad 51% mniej niż w roku 1988. Wzrost kosztów na naukę poza miejscem zamieszkania przy malejącej ilości stypendiów ogranicza znacznie możliwości kształcenia się młodzieży, szczególnie ze środowisk wiejskich i małomiasteczkowych, szczególnie z rodzin gorzej sytuowanych. Należy spodziewać się, że zjawisko to będzie mieć tendencje wzrastającą. Konieczne jest więc zmodyfikowanie systemu szeroko rozumianej pomocy socjalnej dla uczniów i studentów, by w niedalekiej już przyszłości status materialny nie był głównym czynnikiem umożliwiającym kształcenie się naszej młodzieży. Sądzę, że nie należy do tego dopuścić.</u>
          <u xml:id="u-370.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-371">
          <u xml:id="u-371.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-371.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Norbert Lysek z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Jan Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-372">
          <u xml:id="u-372.0" who="#NorbertLysek">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Oto kilka krótkich uwag, a jako motto stwierdzenie, że o zaszłościach, szczególnie jeśli mówimy o budżecie, nie chce się mówić ani słuchać, ale z tych zaszłości trzeba wyciągać wnioski.</u>
          <u xml:id="u-372.1" who="#NorbertLysek">W przedstawionym sprawozdaniu, które otrzymaliśmy budżet za rok 1989 zamknął się deficytem przekraczającym 3,5 bln zł. Czy kwota ta jest prawdziwa? Myślę, że nie. Nie jestem wprawdzie specjalistą od spraw budżetu, ale myślę, że do tej kwoty powinniśmy dodać prawie 1,5 bln zł — kwotę dotacji ogólnej nie przekazaną województwom. Tak więc łączny deficyt budżetowy, po uwzględnieniu zniesienia udziału budżetu centralnego w dochodach własnych budżetów terenowych, jest o wiele większy. Interesuje mnie, a myślę, że także znaczną część posłów, sprawa nie przekazanych budżetom terenowym kwot dotacji ogólnej, nie tyle z chęci podważenia liczb podanych w sprawozdaniu, ile z potrzeby uniknięcia podobnych sytuacji w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-372.2" who="#NorbertLysek">W tej sprawie składałem bezskuteczną zresztą interpelację poselską do ministra finansów w dniu 27 lutego 1990 r. Rzecz dotyczyła nie przekazanej woj. opolskiemu kwoty 42,6 mld zł dotacji. Nieprzekazanie tych kwot spowodowało bardzo poważne kłopoty w realizacji budżetów wojewódzkich i gminnych, które zamiast spodziewanych nadwyżek budżetowych musiały już w końcu I kwartału br. ratować się kredytem bankowym, o czym była tutaj na tej sali mowa.</u>
          <u xml:id="u-372.3" who="#NorbertLysek">W tej trudnej sytuacji znalazły się też wybrane w maju nowe rady gmin, które przejęły puste kasy. Winnym za ten stan rzeczy, zgodnie z powszechną opinią, mógł być tylko jeden, nie będę go wymieniał.</u>
          <u xml:id="u-372.4" who="#NorbertLysek">Interesujący był również mechanizm uszczuplania budżetów terenowych. W ostatnich miesiącach ub.r. minister finansów informował województwa, iż została: „zwiększona dotacja ogólna dla...”, jednocześnie nie przekazując tej dotacji. Równocześnie przygotowywał projekt ustawy budżetowej na r. 1990, nie zakładając wyrównania dotacji ogólnej z tytułu rozliczeń za rok ubiegły. Myślę, tak jak i znaczna część kolegów, mając przed oczami wydatki i dochody na poszczególne działy i rozdziały budżetu, że przeoczyliśmy zapis o zamknięciu rachunków według stanu na dzień 31 grudnia 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-372.5" who="#NorbertLysek">Rozumiem motywy działania ministra finansów, ale wyznaję też zasadę, iż zobowiązania muszą być dotrzymane, a takimi zobowiązaniami były w ostatnich miesiącach roku ubiegłego pisma do podległego resortu zwiększające dotację ogólną.</u>
          <u xml:id="u-372.6" who="#NorbertLysek">Nie mogę się też zgodzić ze stwierdzeniem prezesa Najwyższej Izby Kontroli poddającym krytyce wysokość kwot dotacji ogólnej dla budżetów terenowych, str. 28 i 29 analizy wykonania budżetu państwa, z tych samych względów, o których mówiłem wcześniej. Czy budżety terenowe obniżyły celowo dochody, aby uzyskać większe dotacje? Nie wiem, NIK, panie prezesie, musi tę kwestię kontrolować i to na bieżąco.</u>
          <u xml:id="u-372.7" who="#NorbertLysek">Wysoka Izbo! Jak zaznaczyłem na wstępie, celem mojego wystąpienia nie była krytyka ministra finansów, choć jest ona obecnie modna, lecz ostrzeżenie przed podejmowaniem podobnych decyzji w przyszłości. My posłowie także ponosimy odpowiedzialność za tę decyzję tym większą, im większa jest indywidualna wiedza z dziedziny prawa finansowego.</u>
          <u xml:id="u-372.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-373">
          <u xml:id="u-373.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-373.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Ryszard Jan Zieliński z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a jako ostatni ze zgłoszonych poseł Jan Świtka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-374">
          <u xml:id="u-374.0" who="#RyszardJanZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z tej wysokiej trybuny w ubiegłym roku oraz w trakcie dyskusji nad zatwierdzeniem budżetu państwa na 1990 r. podnoszono problemy związane z ochroną zdrowia. Sygnalizowano spostrzegany w ostatnich latach szczególnie niekorzystny stan zdrowia społeczeństwa, przyjmujący w niektórych przypadkach obraz poważnego zagrożenia — nadumieralność mężczyzn w wieku produkcyjnym, wręcz epidemiczne rozpowszechnienie chorób układu krążenia, wzrost schorzeń nowotworowych, urazów, zatruć.</u>
          <u xml:id="u-374.1" who="#RyszardJanZieliński">Czy wobec tego ochrona zdrowia znalazła właściwe miejsce i środki na realizację związanych z tym zadań? Z przedłożonych materiałów wynika, że udział wydatków na ochronę zdrowia ogółem w budżecie wzrasta od 9,8% w 1985 r. przez 10,3% w 1986 r., 10,9% w 1988 r. do 11,9% w 1989 r. Jednocześnie w pełni należy zgodzić się ze stwierdzeniem posła sprawozdawcy Mariana Kowala, że wydatki te miały jeden z najniższych wskaźników wzrostu — 367%, a więc przedostatnie miejsce w budżecie, ostatnie zajęła turystyka i wypoczynek, ze wzrostem wydatków 312% (sprawozdanie z wykonanie budżetu państwa).</u>
          <u xml:id="u-374.2" who="#RyszardJanZieliński">Należy jednocześnie podkreślić fakt, że wzrosły wydatki na ochronę zdrowia w budżetach terenowych, z 31% do 33,2% tych budżetów. Właściwie te 0,5 bln złotych, które rady narodowe wydzieliły w ub. roku otrzymały zakłady lecznicze województwa.</u>
          <u xml:id="u-374.3" who="#RyszardJanZieliński">Ogółem nakłady na ochronę zdrowia w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosły w Polsce w roku ubiegłym 105 tys. 800 zł, a w budżetach terenowych 82 tys. 813 zł. Chciałbym, żebyśmy sobie tutaj uświadomili, że w różnych województwach nakłady te nie były jednakowe. Najwyższe w Łodzi — 118 tys., 104 tys. we Wrocławiu, a 59 tys. w woj. konińskim i najniższe, 53 tys. zł na 1 mieszkańca w woj. siedleckim.</u>
          <u xml:id="u-374.4" who="#RyszardJanZieliński">Wysoka Izbo! Właściwie w całym 1989 r. sytuacja finansowa służby zdrowia była trudna, najgorszy był czerwiec, lipiec, sierpień, ze względu na wzrost cen żywności, artykułów niekonsumpcyjnych, usług, leków oraz energii. Spowodowało to drastyczne podwyższenie kosztów działalności służby zdrowia, nie znajdujące pokrycia w stabilnych źródłach finansowania.</u>
          <u xml:id="u-374.5" who="#RyszardJanZieliński">W końcu roku natomiast wystąpiły trudności w realizacji przydzielonych funduszy w Narodowym Banku Polskim, co spowodowało m.in. niewykorzystanie 1,4% budżetu Ministerstwa Zdrowia. Wynosiło to aż 62 mld zł, w tym 25 mld zł przez akademie medyczne w całym kraju, w których odsetek wykonania wynosił od 75 do 99% budżetu.</u>
          <u xml:id="u-374.6" who="#RyszardJanZieliński">Szczególnie trudno pogodzić się lekarzom z faktem, że w 1989 r. z powodu braku dewiz nie wydatkowano 8,5 mld zł na zakup technicznych środków dla banków leczniczych. Rok 1989 zapisał się też najniższym przyrostem łóżek szpitalnych w ostatnim 5-leciu, a nawet dalszym spadkiem łóżek psychiatrycznych o 151 oraz niewystarczającym przyrostem łóżek w domach opieki społecznej gdy 13 tys. osób oczekuje na umieszczenie w tych domach. Stan ten pogarsza fakt, że w 15 województwach nastąpił spadek liczby łóżek w domach opieki społecznej, spowodowany przekazywaniem do remontów kapitalnych wyeksploatowanych budynków.</u>
          <u xml:id="u-374.7" who="#RyszardJanZieliński">Trzeba z tego miejsca jednak poinformować panie i panów posłów, że każde z eksploatowanych 216 tys. łóżek szpitalnych kosztowało rocznie 7,8 mln zł, a koszt leczenia jednego pacjenta w Polsce wyniósł 336 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-374.8" who="#RyszardJanZieliński">Wysoka Izbo! Z każdego działania, jak również z oceny realizacji budżetu państwa należy wyciągać wnioski. Moje wystąpienie miało na celu wskazanie na potrzeby:</u>
          <u xml:id="u-374.9" who="#RyszardJanZieliński">Po pierwsze — uwzględnienia jeszcze w bieżącym roku, jak również w 1991 r. środków finansowych na realizację zadań — wynikających z przyjętego przez rząd programu ochrony zdrowia;</u>
          <u xml:id="u-374.10" who="#RyszardJanZieliński">Po drugie — w sytuacji narastających potrzeb i ponownie występujących, analogicznie jak w połowie ub. roku, trudności finansowych pokrycia wydatków związanych z większym wzrostem cen niż zakładano, w tym zwłaszcza cen leków. Potrzeby w tym zakresie sięgają znacznych sum. Dochodzą one prawie do wysokości 4 bilionów. Najtrudniejszą sytuację mają budżety terenowe. Potwierdza to też fakt, że w I półroczu dochody budżetów terenowych sięgnęły 45,7 mld zł, a wydatki przekroczyły 160 mld, co nie rozwiązało jednak zaistniałych potrzeb. Sytuacja niedoborów finansowych występuje nie tylko w społecznych, ale i w resortowych służbach zdrowia;</u>
          <u xml:id="u-374.11" who="#RyszardJanZieliński">Po trzecie — zwrócenie szczególnej uwagi przez resort zdrowia i opieki społecznej na realizację prowadzonych w bieżącym r. inwestycji w tym 54 nowo wznoszonych szpitali, jednocześnie na prowadzone remonty państwowych domów opieki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-374.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-375">
          <u xml:id="u-375.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-375.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Jana Świtkę z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-376">
          <u xml:id="u-376.0" who="#JanŚwitka">Panie Marszałku! Panie Premierze! Na 36 posiedzeniu Sejmu w dniu 20 lipca, podczas debaty nad projektem ustawy o szkolnictwie wyższym oraz o stopniu i tytule naukowym zgłosiłem oraz uzasadniłem wniosek, aby Katolicki Uniwersytet Lubelski, który aktualnie jest w bardzo trudnej sytuacji finansowej był stale, częściowo — tzn. w 2/3 — finansowany z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-376.1" who="#JanŚwitka">Wnosiłem też, aby po przegłosowaniu niniejszego wniosku sprawę przekazać odpowiednim komisjom sejmowym. Zgłoszony przeze mnie wniosek poparty został przez Kluby Poselskie Stronnictwa Demokratycznego, UChS, „Pax”, Klub Posłów Niezależnych, a także przez indywidualnych posłów. Z przykrością stwierdzam, że wniosek mój nie został poddany pod głosowanie. W związku z dzisiejszą debatą budżetową ponawiam ten wniosek, aby Katolicki Uniwersytet Lubelski był stale w 2/3 finansowany z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-376.2" who="#JanŚwitka">O wysokości finansowania Katolickiego Uniwersytetu zadecyduje Sejm po wysłuchaniu stanowiska stosownych komisji oraz rządu.</u>
          <u xml:id="u-376.3" who="#JanŚwitka">Panie Marszałku! Panie Premierze! Zwracam się do Prezydium Sejmu, aby nadało sprawie bieg i poinformowało Wysoką Izbę o podjętych czynnościach. Informuję posłów, że w kwestii tej złożyłem pismo do Prezydium Sejmu. Liczę na pozytywną i zadowalającą odpowiedź.</u>
          <u xml:id="u-376.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-377">
          <u xml:id="u-377.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-377.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Ryszard Bugaj, ad vocem jak zrozumiałem, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-378">
          <u xml:id="u-378.0" who="#RyszardBugaj">Chyba jakieś nieporozumienie pojawiło się w wystąpieniu pana posła Jana Świtki. Mianowicie sprawa środków na finansowanie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego dotyczyła roku 1990 — komisja to rozpatrywała. Znalazło się to w budżecie i w tym roku te środki przekazane zostały do, jak przed chwilą wyjaśniłem, do resortu edukacji narodowej i o ile mi wiadomo Katolicki Uniwersytet Lubelski otrzymuje środki z tego tytułu, 12 miliardów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-379">
          <u xml:id="u-379.0" who="#TadeuszFiszbach">Może pozostaniemy przy sprawie zgłoszonej przez posła i wyjaśnieniu posła Ryszarda Bugaja. Wniosek został skierowany do Prezydium Sejmu, sprawę dogłębniej zbadamy i o wyniku poinformujemy Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-379.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy byłaby zgoda co do sposobu rozwiązania tej sprawy? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-379.2" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-379.3" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Proponowany przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów projekt uchwały w sprawie przyjęcia sprawozdań z wykonania w 1989 r. budżetu państwa, planu kredytowego i założeń polityki pieniężno-kredytowej, bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności wraz z oceną sytuacji dochodowej rolników indywidualnych, bilansu płatniczego Rzeczypospolitej Polskiej, bieżącej obsługi zadłużenia i należności zagranicznych państwa, Funduszu Rozwoju Kultury, gospodarki środkami Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki, a także w przedmiocie udzielenia rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1989 roku zawarty jest w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 454. To dla przypomnienia.</u>
          <u xml:id="u-379.4" who="#TadeuszFiszbach">Nie zapytałem wprawdzie, za co przepraszam, czy jeszcze ktoś chciałby zabrać głos, ale powiedziałem Wysokiej Izbie, że lista mówców została wyczerpana — zgłoszeń nie widziałem, zatem możemy przystąpić do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-379.5" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-379.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem powyższego projektu uchwały — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (211) Kto jest przeciw? (Nikt.) Kto się wstrzymał od głosowania? (26)</u>
          <u xml:id="u-379.7" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął sprawozdanie z wykonania w 1989 r. budżetu państwa, planu kredytowego i założeń polityki pieniężno-kredytowej, bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności wraz z oceną sytuacji dochodowej rolników indywidualnych, bilansu płatniczego Rzeczypospolitej Polskiej, bieżącej obsługi zadłużenia i należności zagranicznych państwa, Funduszu Rozwoju Kultury i gospodarki środkami Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki oraz udzielił absolutorium rządowi za ten okres.</u>
          <u xml:id="u-379.8" who="#TadeuszFiszbach">Komisja Polityki Gospodarczej Budżetu i Finansów przedstawia w druku sejmowym nr 454 projekt uchwały w sprawie przyjęcia przez Sejm sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego w 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-379.9" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-379.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem powyższego projektu uchwały — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (203) Kto jest przeciw? (9) Kto się wstrzymał od głosowania? (30) Stwierdzam, że Sejm przyjął sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego w 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-379.11" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-380">
          <u xml:id="u-380.0" who="#MaciejPółtorak">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-380.1" who="#MaciejPółtorak">— posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich — w sali nr 102,</u>
          <u xml:id="u-380.2" who="#MaciejPółtorak">— posiedzenie Klubu Poselskiego PSL — w sali nr 212.</u>
          <u xml:id="u-380.3" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-380.4" who="#komentarz">(Głos z sali: Którego klubu?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-381">
          <u xml:id="u-381.0" who="#TadeuszFiszbach">Może przewodniczący klubu, który złożył treść komunikatu, zechce powiedzieć Wysokiej Izbie, o jaki klub chodzi.</u>
          <u xml:id="u-381.1" who="#komentarz">(Poseł Waldemar Pawlak: Przepraszam, panie marszałku, myślę, że pan poseł Andrzej Borowski, który pyta, wie do jakiego PSL należy.)</u>
          <u xml:id="u-381.2" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam przerwę do godz. 17.30.</u>
          <u xml:id="u-381.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min 55 do godz. 17 min 45).</u>
          <u xml:id="u-381.4" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-381.5" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Oświadczenie ministra spraw zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-381.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu ministra spraw zagranicznych pana prof. Krzysztofa Skubiszewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-382">
          <u xml:id="u-382.0" who="#KrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! O stosunku Polski do zjednoczenia Niemiec przemawiałem w Sejmie 7 grudnia 1989 r. Były też posiedzenia Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu z moim udziałem, poświęcone naszej polityce niemieckiej, w jednym przypadku wspólnie z odpowiednią komisją senacką. Exposé rządowe w sprawie polityki zagranicznej przedstawiłem Sejmowi 26 kwietnia 1990 r. Z natury rzeczy mogło ono tylko krótko przedstawić polskie interesy pojawiające się w związku ze zjednoczeniem. Dziś pragnę tę część naszej polityki zagranicznej naświetlić szczegółowiej. Dopiero na tle tego, co działo się od początku roku, przebieg i uzgodnienia spotkania paryskiego, stają się jasne.</u>
          <u xml:id="u-382.1" who="#KrzysztofSkubiszewski">W lutym br., przy okazji odbywającej się w Ottawie konferencji poświęconej projektowi wolnych przestworzy, doszło do rozmów ministrów spraw zagranicznych Republiki Federalnej Niemiec, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Francji, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i ZSRR w sprawie zjednoczenia Niemiec. Tych sześć państw niebawem zaczęto potocznie określać mianem „2 + 4”, czasami „4 + 2”. Rezultatem rozmów był komunikat ottawski z 13 lutego zapowiadający dyskusję: „o różnych zewnętrznych aspektach ustanowienia (we francuskim tekście: realizacji) jedności niemieckiej, łącznie z kwestiami bezpieczeństwa państw sąsiednich”.</u>
          <u xml:id="u-382.2" who="#KrzysztofSkubiszewski">Te ostatnie słowa: „łącznie z kwestiami bezpieczeństwa państw sąsiednich” znalazły się w komunikacie ottawskim z inicjatywy polskiej, podjętej natychmiast na miejscu w Ottawie, wobec nieoczekiwanej inauguracji rozmów międzynarodowych w sprawie zjednoczenia.</u>
          <u xml:id="u-382.3" who="#KrzysztofSkubiszewski">Wskazanie na kwestie bezpieczeństwa państw sąsiednich było istotne. Komunikat ottawski jest bardzo krótki. Składa się z trzech zdań. Jest także ogólnikowy. Nie precyzuje przedmiotu rozmów. Wówczas można go było uzupełnić jedynie bardzo zwięźle, lecz równocześnie w sposób dający nam jednak szansę pewnego udziału. Skoro bowiem ma być mowa o bezpieczeństwie sąsiadów Niemiec, nie można tego czynić bez ich uczestnictwa. Czasy Jałty minęły. Słusznie powiedział prezydent François Mitterand na przełomie lat 1981–1982: „wszystko co pozwoli wyjść z Jałty, będzie dobre”.</u>
          <u xml:id="u-382.4" who="#KrzysztofSkubiszewski">Zachodni sąsiedzi Niemiec, a jednocześnie sojusznicy Republiki Federalnej Niemiec, jeśli mieli interesy związane ze zjednoczeniem, mogli je chronić przez konsultacje w obrębie sojuszu atlantyckiego lub w innych gremiach. Nam pozostawało bezpośrednie porozumienie się z państwami grupy „2 + 4”.</u>
          <u xml:id="u-382.5" who="#KrzysztofSkubiszewski">Zapewnienie udziału polskiego i spowodowanie, że nasze postulaty merytoryczne będą spełnione — to nie było proste. Od Ottawy do Paryża przeszliśmy długą i niełatwą drogę. Oto jak ona wyglądała. Rzecz przedstawiam w dużym skrócie.</u>
          <u xml:id="u-382.6" who="#KrzysztofSkubiszewski">W tym samym czasie, kiedy zapadały postanowienia w Ottawie, przebywał w Londynie premier Tadeusz Mazowiecki. W odpowiedzi na komunikat ottawski premier od razu i stanowczo jeszcze w Londynie zgłosił postulat polskiej obecności w obradach „2 + 4” w interesujących nas sprawach. Premier wskazywał także na potrzebę traktatowego potwierdzenia granicy, co znalazło poparcie brytyjskie.</u>
          <u xml:id="u-382.7" who="#KrzysztofSkubiszewski">Utrzymując dobre tempo naszej dyplomacji, w latach napisanych w tydzień po komunikacie ottawskim do szefów rządów względnie państw czterech mocarstw, premier zgłosił dwa postulaty.</u>
          <u xml:id="u-382.8" who="#KrzysztofSkubiszewski">Postulat merytoryczny, mianowicie potwierdzenie w formie traktatowej granicy polsko-niemieckiej, a to w celu usunięcia wszystkich wątpliwości lub dwuznaczności podnoszonych wobec granicy. Traktat byłby wynegocjowany teraz, a podpisany ze zjednoczonymi Niemcami zaraz po zjednoczeniu.</u>
          <u xml:id="u-382.9" who="#KrzysztofSkubiszewski">Postulat proceduralny, tj. uczestnictwo w dyskusjach „2 + 4”, w szczególności, choć nie tylko, w związku z granicą i projektowanym traktatem. Nie zabiegaliśmy w tych rozmowach o status identyczny ani z mocarstwami, ani z państwami niemieckimi, lecz dążyliśmy do obrony naszych żywotnych interesów.</u>
          <u xml:id="u-382.10" who="#KrzysztofSkubiszewski">O stanowisku Polski premier Tadeusz Mazowiecki poinformował premiera NRD Modrowa w dniu 16 lutego w rozmowie osobistej w Warszawie oraz kanclerza federalnego Helmuta Kohla w dniu 23 lutego w długiej rozmowie telefonicznej.</u>
          <u xml:id="u-382.11" who="#KrzysztofSkubiszewski">W swych publicznych wypowiedziach prezydent Michaił Gorbaczow i minister Eduard Szewardnadze wypowiedzieli się zdecydowanie przychylnie o polskich postulatach.</u>
          <u xml:id="u-382.12" who="#KrzysztofSkubiszewski">Podobnie rzecz wyglądała w odpowiedziach z 30 marca prezydenta Michaiła Gorbaczowa i premiera Ryżkowa na nasz list. Poparcie ZSRR było bardzo istotne.</u>
          <u xml:id="u-382.13" who="#KrzysztofSkubiszewski">W notach przesłanych na początku marca zapoznaliśmy z naszym stanowiskiem wszystkich sąsiadów Niemiec jako, naszym zdaniem, szczególnie zainteresowanych zjednoczeniem Niemiec i jego międzynarodowymi skutkami, Nie będę tu przedstawiał szczegółów całej naszej akcji dyplomatycznej. Akcja ta była szeroka i intensywna. Dała pewne wyniki.</u>
          <u xml:id="u-382.14" who="#KrzysztofSkubiszewski">2 marca 34 senatorów USA zwróciło się do kanclerza Helmuta Kohla i premiera Modrowa o niezwłoczne rozpoczęcie negocjacji w celu przygotowania układu o granicy, parafowanego przed zjednoczeniem i ratyfikowanego po zjednoczeniu.</u>
          <u xml:id="u-382.15" who="#KrzysztofSkubiszewski">8 marca Bundestag potwierdził nienaruszalność granicy z Polską i zapowiedział zawarcie traktatu o granicy pomiędzy rządem ogólnoniemieckim a rządem polskim. Później, już po wyborach w NRD, wybrana w tych wolnych wyborach Izba Ludowa uchwaliła 12 kwietnia rezolucję potwierdzającą granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.</u>
          <u xml:id="u-382.16" who="#KrzysztofSkubiszewski">9 marca prezydent Wojciech Jaruzelski, premier Tadeusz Mazowiecki i ja udaliśmy się do Paryża na rozmowy z prezydentem François Mitterandem, premierem Michelem Rocardem oraz ministrem Rolandem Dumasem. Rozmowy miały wielką wagę. Uzyskaliśmy poparcie Francji w szerokim zakresie. Dodam, iż przychylność Francji była i jest dla nas nader istotna w całym okresie pertraktacji „2 + 4”.</u>
          <u xml:id="u-382.17" who="#KrzysztofSkubiszewski">13 marca premier Tadeusz Mazowiecki otrzymał odpowiedź od premiera Wielkiej Brytanii pani Margaret Thatcher. Pani premier wypowiedziała się za zawarciem traktatu o granicy, popierając silnie ten postulat wobec innych rządów. Również w kwestii naszego udziału w dyskusjach „2 + 4” stanowisko brytyjskie było życzliwe. Wcześniej, mianowicie w debacie w Izbie Gmin w dniu 22 lutego, podobne stanowisko zajął minister Douglas Hurd.</u>
          <u xml:id="u-382.18" who="#KrzysztofSkubiszewski">14 marca 1990 r. po spotkaniu dyrektorów politycznych ministerstw spraw zagranicznych „2 + 4” ogłoszono decyzję o zaproszeniu Polski do udziału, gdy będą omawiane sprawy dotyczące w szczególności granicy. Decyzję tę potwierdzili ministrowie „2 + 4”, obradujący 5 maja w Bonn. Następnego dnia otrzymałem z rąk sekretarza stanu USA Jamesa Bakera, przy okazji jego wizyty w Warszawie, pisemne zaproszenie do udziału podpisane przez ministra federalnego Genschera, jako przewodniczącego sesji bońskiej.</u>
          <u xml:id="u-382.19" who="#KrzysztofSkubiszewski">Tym samym rozpoczął się nowy okres w naszych zabiegach dyplomatycznych. Nie będę tu wymieniał wszystkich konsultacji na różnych szczeblach. Było ich bardzo wiele. Ograniczę się do wskazania, że w okresie między zaproszeniem a spotkaniem w Paryżu premier poruszał sprawę granicy podczas swych wszystkich podróży zagranicznych, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i we Francji, a także z odwiedzającymi go politykami, przede wszystkim z dwóch państw niemieckich oraz z czterech mocarstw. Ze swej strony miałem liczne rozmowy i wymianę korespondencji. Ograniczę się do wskazania, że po wspomnianym już kontakcie z ministrem Rolandem Dumasem przedstawiłem polski punkt widzenia na zjednoczenie Niemiec, na posiedzeniu Komitetu Ministrów Spraw Zagranicznych Układu Warszawskiego w Pradze, przy czym miałem wówczas osobną rozmowę z ministrem Eduardem Szewardnadze o kierunku naszej polityki w tej mierze.</u>
          <u xml:id="u-382.20" who="#KrzysztofSkubiszewski">Rozmawiałem parokrotnie z ministrem Douglasem Hurdem, tu w Warszawie oraz w Londynie. Trzykrotnie z ministrem Genscherem, sekretarzem stanu Jamesem Bakerem, dwukrotnie z nowym ministrem spraw zagranicznych NRD Marcusem Meckelem. Nie wymieniam rozmów z ministrami państw innych niż grupa „2 + 4”, którzy wykazywali żywe zainteresowanie również dla całego problemu, ani rozmów i konsultacji, jakie wyżsi urzędnicy naszego ministerstwa prowadzili praktycznie bez przerwy. Na tym szczeblu bywałem też obecny, trzeba bowiem było trzymać rękę na pulsie.</u>
          <u xml:id="u-382.21" who="#KrzysztofSkubiszewski">Nasze zabiegi dyplomatyczne biegły po dwóch, równoległych torach.</u>
          <u xml:id="u-382.22" who="#KrzysztofSkubiszewski">Pierwszy to starania o traktat potwierdzajmy granicę. Rozmowy z dwoma państwami niemieckimi, które z czasem miały przejść w drugi etap, gdy powstanie zjednoczone państwo, z którym ten traktat byłby podpisany, a następnie ratyfikowany.</u>
          <u xml:id="u-382.23" who="#KrzysztofSkubiszewski">Drugi tor naszych starań to zapewnienie zgody mocarstw na ostateczność granicy. Było to konieczne z uwagi na kompetencje mocarstw.</u>
          <u xml:id="u-382.24" who="#KrzysztofSkubiszewski">Jeden i drugi kierunek miał na uwadze ten sam cel: stabilizację granicy. Dlatego w rozlicznych rozmowach i działaniach materia traktatu polsko-niemieckiego łączyła się z wypracowaniem takiego stanowiska mocarstw, na jakim nam zależało.</u>
          <u xml:id="u-382.25" who="#KrzysztofSkubiszewski">Najpierw kilka słów o traktacie Polska — zjednoczone Niemcy. Projekt traktatu wręczyliśmy obu rządom niemieckim 27 kwietnia, czterem mocarstwom — 30 kwietnia, proponując niezwłoczne rozmowy z NRD i RFN.</u>
          <u xml:id="u-382.26" who="#KrzysztofSkubiszewski">Rzeczywiście rozmowy rozpoczęły się bez zwłoki, bowiem już 3 maja, o czym za chwilę. Teraz jednak słów kilka o treści naszego projektu.</u>
          <u xml:id="u-382.27" who="#KrzysztofSkubiszewski">Nie ograniczyliśmy go do potwierdzenia granicy, lecz poświęciliśmy podstawom stosunków między obydwoma państwami. Oczywiście normy dotyczące granicy są pierwszoplanowe, lecz obok nich figurują w projekcie normy odnoszące się do poszanowania prawa, kierunków współpracy, sukcesji w dziedzinie traktatów oraz konsultacji politycznych.</u>
          <u xml:id="u-382.28" who="#KrzysztofSkubiszewski">Postanowienia o granicy w naszym projekcie dyskutowane były na szczeblu dyrektorów departamentów Polski, NRD i RFN w dniach 3, 18 i 29 maja. Były to rozmowy nader pożyteczne. Zgodziliśmy się następnie na przerwę w tych rozmowach, a to z uwagi na zbliżającą się w obu parlamentach niemieckich debatę nad rezolucjami o granicy polsko-niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-382.29" who="#KrzysztofSkubiszewski">Uważamy jednak, że teraz rozmowy te winny być podjęte. Rozmowy pozwolą przygotować wspólnie uzgodniony tekst, a w każdym razie ustalić, na jakim gruncie Stoimy. Wówczas w możliwie najkrótszym terminie po zjednoczeniu Niemiec obie strony będą mogły traktat podpisać i przedłożyć do ratyfikacji. Leży bowiem w interesie stabilizacji europejskiej, tak ważnej w momencie zjednoczenia, aby sprawa granicy została traktatowo zamknięta. Są lub będą różne akty i decyzje odnoszące się do aspektów zewnętrznych jedności niemieckiej. Przedziały czasowe pomiędzy nimi muszą być jak najmniejsze, inaczej mogłyby powstać takie lub inne wątpliwości. Zaufanie w stosunkach polsko-niemieckich jest czynnikiem podstawowym.</u>
          <u xml:id="u-382.30" who="#KrzysztofSkubiszewski">Wróćmy jednak do treści traktatu. Nasz pogląd w tej mierze uległ pewnej zmianie. Przedstawiliśmy — jak wskazałem — projekt regulujący nie tylko sprawę granicy, lecz projekt o szerszej wizji. Jednak bezpośrednio przed paryskim spotkaniem „2 + 4” doszliśmy do wniosku, także po konsultacjach z niektórymi spośród naszych partnerów, że w tej chwili lepiej będzie zredukować tekst do traktatu wyłącznie potwierdzającego granicę. Natomiast traktat szerszy, zajmujący się całością przyszłych stosunków polsko-niemieckich, zawarty byłby później, choć także bezzwłocznie. Na potrzebę takiego traktatu wskazał kanclerz federalny Helmut Kohl w swej wielkiej mowie politycznej w dniu 21 czerwca w Bundestagu. Propozycja kanclerza w pełni pokrywa się z naszym nastawieniem i naszymi dążeniami.</u>
          <u xml:id="u-382.31" who="#KrzysztofSkubiszewski">21 czerwca Izba Ludowa NRD oraz niemiecki parlament federalny w Bonn przyjęły, każde z osobna, identyczne w treści rezolucje zapowiadające zawarcie traktatu potwierdzającego granice pomiędzy zjednoczonymi Niemcami a Polską. Taką samą rezolucję przyjęła 22 czerwca Rada Federalna — Bundesrat.</u>
          <u xml:id="u-382.32" who="#KrzysztofSkubiszewski">Rezolucje określają granice w przyszłym traktacie zgodnie z istniejącymi umowami, zwłaszcza delimitacyjnymi i demarkacyjnymi. Tego, proszę Wysokiej Izby, przedtem nigdy nie było w żadnym akcie urzędowym RFN.</u>
          <u xml:id="u-382.33" who="#KrzysztofSkubiszewski">Rezolucje potwierdzają nienaruszalność istniejącej granicy oraz obowiązek poszanowania suwerenności i terytorialnej integralności, a także wykluczają roszczenia terytorialne. Każdy z obu rządów niemieckich uczynił rezolucję swego parlamentu w pełnym zakresie swym własnym aktem i notyfikował ją rządowi polskiemu. Notyfikacja dała nam możność zajęcia stanowiska, co też uczyniliśmy w dniu 3 lipca.</u>
          <u xml:id="u-382.34" who="#KrzysztofSkubiszewski">Nasza ocena obu identycznych rezolucji jest zdecydowanie przychylna. Mamy w nich do czynienia z uznaniem granicy przez naród niemiecki, mówiący głosem swych swobodnie wybranych organów parlamentarnych i rządowych. Rezolucje są dokumentem o wręcz historycznym znaczeniu dla Polaków i Niemców i dla przyszłych stosunków państwa polskiego ze zjednoczonym państwem niemieckim.</u>
          <u xml:id="u-382.35" who="#KrzysztofSkubiszewski">Rezolucje były harmonijnym preludium do spotkania „2 + 4” w Paryżu. Dobrego efektu rezolucji dla zamknięcia spraw przeszłości nie potrafiła zepsuć kampania prasowa w Niemczech Zachodnich i rozmaite przypisywane nam mylnie zamiary co się tyczy opóźniania zdjęcia z Niemiec ograniczeń wypływających z odpowiedzialności i uprawnień mocarstw. W sprawy kompetencji mocarstw wobec Niemiec Polska nigdy się nie wtrącała i wtrącać się nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-382.36" who="#KrzysztofSkubiszewski">Na tym tle odpowiem teraz na pytanie, jakie było znaczenie dla Polski paryskiego spotkania „2 + 4” i co tam osiągnęliśmy.</u>
          <u xml:id="u-382.37" who="#KrzysztofSkubiszewski">Przypomnę najpierw to, co już wiadome jest opinii publicznej, że konferencja „2 + 4” zakończy się przyjęciem dokumentu, który w tej chwili nosi nazwę „prawno-międzynarodowej regulacji ostatecznej”. Sześć państw nada tej regulacji charakter traktatowy — wynika to już z przytoczonej nazwy. Jest to ważne. Mamy do czynienia z zobowiązaniami prawno-międzynarodowymi. nie zaś wyłącznie z zobowiązaniami politycznymi.</u>
          <u xml:id="u-382.38" who="#KrzysztofSkubiszewski">W tej regulacji jest osobna część, która zajmuje się granicami Niemiec. Składa się ona z kilku punktów formułujących „zasady uregulowania kwestii granic”. Tak to się nazywa. Zasady te określają dzisiejsze granice obu państw niemieckich z obcymi państwami, z państwami sąsiadującymi, jako definitywne granice zjednoczonych Niemiec. Takie ujęcie jest dla nas bardzo korzystne.</u>
          <u xml:id="u-382.39" who="#KrzysztofSkubiszewski">Jednak naszym zdaniem należało tu wyjaśnić jedną kwestię. Mam na myśli rolę regulacji pokojowej — peace settlement — lub traktatu pokojowego. To jest pierwsza sprawa z rozmów paryskich, o której chciałem Wysoką Izbę poinformować.</u>
          <u xml:id="u-382.40" who="#KrzysztofSkubiszewski">Układ poczdamski odkładał ostateczną delimitację względnie ostateczne ustalenia, tam się pojawiają te dwa terminy, zachodniej granicy polskiej do regulacji pokojowej — peace settlement. Republika Federalna Niemiec i niektóre inne państwa przypominały nam od czasu do czasu ten warunek. W konwencji z lat 1952–1954 trzy mocarstwa zachodnie i Republika Federalna Niemiec zgodziły się, że z ostatecznym ustaleniem granic Niemiec należy zaczekać do: „regulacji pokojowej dla całych Niemiec swobodnie wynegocjowanej przez Niemcy i ich byłych nieprzyjaciół”. Polska na rzecz patrzyła inaczej. Uważaliśmy, że taka regulacja pokojowa po tylu latach, po tylu aktach, po tylu traktatach nie jest potrzebna. Jednak chcąc uzyskać całkowitą pewność wobec takiego poglądu różnych miarodajnych państw należało teraz wyeliminować odesłanie do bliżej nieokreślonej regulacji pokojowej.</u>
          <u xml:id="u-382.41" who="#KrzysztofSkubiszewski">W Paryżu udało się ten cel osiągnąć. Jest to ważne dla Polski dlatego, że po zjednoczeniu Niemiec musimy poruszać się na gruncie zupełnie pewnym. Historia ma swoje zakręty i niespodzianki. Po przyjęciu sformułowań paryskich nikt nie będzie mógł nam przeciwstawić wymogów „regulacji pokojowej” lub „traktatu pokojowego” i kwestionować granic. Wymóg ten przestał istnieć.</u>
          <u xml:id="u-382.42" who="#KrzysztofSkubiszewski">Przechodzę do drugiej sprawy. W Paryżu wszyscy zgodni byli co do tego i wiążąco zadeklarowali, że zjednoczone Niemcy i Polska potwierdzą istniejącą granicę w traktacie. Domagaliśmy się takiego traktatu od chwili konferencji ottawskiej. Mamy też przyrzeczenie, co do szybkiego tempa dojścia traktatu do skutku. W Paryżu silnie podkreśliłem, że trzeba rozmawiać już na obecnym etapie zjednoczenia, aby dążyć do ustalenia wspólnego tekstu przed zjednoczeniem, choć z natury rzeczy podpisanie może nastąpić po zjednoczeniu.</u>
          <u xml:id="u-382.43" who="#KrzysztofSkubiszewski">Winna też ustać odpowiedzialność i prawa 4 mocarstw odnoszące się do Niemiec jako całości. Od początku całej sprawy chodziło nam i chodzi o traktat ze zjednoczonymi Niemcami, na których nie ciążą żadne ograniczenia, aby nikt nie mógł powiedzieć, że wprawdzie Niemcy traktat zawarły, lecz z uwagi na takie lub inne restrykcje nie są władne granicy potwierdzić ze skutkiem definitywnym.</u>
          <u xml:id="u-382.44" who="#KrzysztofSkubiszewski">Wysoka Izba zechce zwrócić uwagę na fakt, że zapewnienie rychłego po zjednoczeniu podpisania traktatu polsko-niemieckiego dokonuje się w dokumencie omawianym w Paryżu z uczestnictwem 4 mocarstw. Kwestia jest bilateralną. Traktat polsko-niemiecki jednak uzyskuje szerszy wymiar. Polska ma zaufanie do nowych Niemiec. Wszakże cała operacja następuje przy udziale mocarstw. Nie ma więc sytuacji polegającej na izolacji Polski w jakimkolwiek stadium całego zabiegu.</u>
          <u xml:id="u-382.45" who="#KrzysztofSkubiszewski">Jednocześnie zaangażowanie się mocarstw w ostateczność istniejących granic niemieckich nie równa się gwarancji w sensie prawa międzynarodowego. W szczególności granica polsko-niemiecka nie jest przedmiotem takiej gwarancji.</u>
          <u xml:id="u-382.46" who="#KrzysztofSkubiszewski">Rząd polski od początku był zdania, że potrzebne są zapewnienia mocarstw w sprawie trwałości granicy i usunięcia wszelkich wysuwanych wbrew nam wątpliwości. Potrzebny jest udział mocarstw. Jednak czym innym jest gwarancja. Po doświadczeniach Jałty wolimy nie mieć niczyjej gwarancji. Często ma ona efekt odwrotny od pewności lub spokoju, jakie skądinąd słowo „gwarancja” implikuje. Niech granica polsko-niemiecka w swym obecnym przebiegu będzie granicą normalną — taką jak inne, bez stwarzania szczególnej sytuacji i szczególnej pozycji mocarstw wobec tej regulacji terytorialnej. Może to bowiem nieść ze sobą niepożądany rozwój. Gwarantowi niekiedy jest się coś winnym i czasami wykorzystuje on swój szczególny status. Polskie doświadczenia pod tym względem nie były dobre. W Paryżu osiągnęliśmy, jak sądzę, właściwą równowagę pomiędzy koniecznymi zapewnieniami a naszą niezależnością.</u>
          <u xml:id="u-382.47" who="#KrzysztofSkubiszewski">Jeszcze o trzeciej sprawie poruszonej na konferencji z naszej inicjatywy. Zgodnie z tym, co już publicznie zapowiadano, dokument końcowy „2 + 4” obejmie istotną normę zgodności konstytucji zjednoczonych Niemiec z terytorialnymi klauzulami „2 + 4”. Jest to dla Polski szczególnie ważne z uwagi na to, że prawo Republiki Federalnej Niemiec w niektórych materiach stało na gruncie granic z 1937 roku. Te przedwojenne granice zostają teraz definitywnie przekreślone jako kategoria prawna. Będą już tylko kategorią historyczną. Ponieważ mówi się w dokumencie „2 + 4” o konstytucji, oświadczyłem w Paryżu, że odniesienie się do konstytucji Polska rozumie jako stosujące się do wszelkiego prawodawstwa podporządkowanego konstytucji. Każde państwo musi dostosować swe prawo do zaciągniętych zobowiązań międzynarodowych. Jest to elementarna zasada prawa międzynarodowego wiążąca bez wyjątku wszystkie państwa. Nic tu nie pomoże powoływanie się na suwerenne kompetencje państwa, na jego suwerenność legislacyjną. Kto ważnie zawarł traktat międzynarodowy ten wyjął materię uregulowaną w traktacie ze swej wyłącznej i suwerennej jurysdykcji. Takie jest prawo. Taki jest nakaz praworządności i taka jest logika współżycia i współpracy cywilizowanych państw.</u>
          <u xml:id="u-382.48" who="#KrzysztofSkubiszewski">W sumie dokument o granicach przedyskutowany, uzupełniony i uzgodniony w Paryżu jest tekstem w pełni odpowiadającym żywotnym interesom Polski. Po raz pierwszy w długiej, powiedziałbym, zbyt długiej historii dyskusji i sporów dookoła naszej zachodniej granicy mamy do czynienia z normami prawnomiędzynarodowymi, które u progu zjednoczenia stworzą korzystne dla nas zobowiązania czterech mocarstw, dwóch państw niemieckich i następnie jednolitych Niemiec. Zobowiązania bez niedomówień, niejasności lub dwuznaczności.</u>
          <u xml:id="u-382.49" who="#KrzysztofSkubiszewski">Dodam jeszcze że podczas obrad paryskich delegacja polska nie ograniczyła się do kwestii terytorialnej, choć na niej koncentrowała się uwaga uczestników obrad. Poruszyłem jeszcze trzy kwestie.</u>
          <u xml:id="u-382.50" who="#KrzysztofSkubiszewski">Po pierwsze — sukcesja zjednoczonych Niemiec wobec umów międzynarodowych zawartych przez Polskę z NRD.</u>
          <u xml:id="u-382.51" who="#KrzysztofSkubiszewski">Po drugie — konsekwencje zjednoczenia w sferze gospodarczych interesów Polski. Tutaj uzyskaliśmy zaproszenie Republiki Federalnej Niemiec na rozmowy w Bonn w tej materii. Rozpoczną się one już 30 lipca.</u>
          <u xml:id="u-382.52" who="#KrzysztofSkubiszewski">Po trzecie — status polityczny i wojskowy zjednoczonych Niemiec i współpraca polsko-niemiecka. W Paryżu dałem wyraz naszemu zainteresowaniu dla wynegocjowania ze zjednoczonymi Niemcami traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. Byłby on zawarty po traktacie w sprawie granicy.</u>
          <u xml:id="u-382.53" who="#KrzysztofSkubiszewski">Wszystko co było słuszne w dotychczasowych relacjach Polski z dwoma państwami niemieckimi warte jest nie tylko utrzymania, lecz także rozwinięcia. Program ujęty we wspólnym oświadczeniu premiera Tadeusza Mazowieckiego i kanclerza federalnego Helmuta Kohla z ubiegłego roku zachowuje aktualność w nowej sytuacji Niemiec i niektóre postulaty ujęte w oświadczeniu mogą być przełożone na język zobowiązań traktatowych.</u>
          <u xml:id="u-382.54" who="#KrzysztofSkubiszewski">Wspólne interesy polsko-niemieckie, ich harmonijna realizacja mają swą wagę bilateralną, lecz jednocześnie mają swą funkcję europejską. Wizja niepodzielnej i pokojowej Europy winna dominować w naszym myśleniu i działaniu wobec zachodniego sąsiada. Z jego strony liczymy na podobną postawę. Bez zgody polsko-niemieckiej nie będzie zgody europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-382.55" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-383">
          <u xml:id="u-383.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-383.1" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje przyjęcie do akceptującej wiadomości oświadczenia ministra spraw zagranicznych. Na posiedzeniu Sejmu przedstawiliśmy paniom i panom posłom informację, że w dniu 17 lipca odbędzie się posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych, otwarte dla wszystkich posłów, na którym będzie możliwość dyskusji i zadawania pytań. Spora grupa posłów w tym zebraniu uczestniczyła. Dlatego Prezydium Sejmu zwraca się o akceptację przedstawionego oświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-383.2" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł się zgłasza, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-384">
          <u xml:id="u-384.0" who="#JanuszDobrosz">Janusz Dobrosz z PSL. Mam tylko ogromną prośbę do pana ministra, aby stenogram z dzisiejszego wystąpienia mógł się znaleźć jutro u nas w skrytkach, jak również rezolucja parlamentów obu państw — NRD i RFN. Pełny tekst po prostu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-385">
          <u xml:id="u-385.0" who="#TadeuszFiszbach">Rozumiem, że Prezydium Sejmu w porozumieniu z panem ministrem do sprawy odniesie się życzliwie.</u>
          <u xml:id="u-385.1" who="#TadeuszFiszbach">Wobec tego, jeżeli nie ma sprzeciwu, uważam, że Sejm przyjął oświadczenie ministra spraw zagranicznych do akceptującej wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-385.2" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Prawo o postępowaniu układowym (druki 357 i 469).</u>
          <u xml:id="u-385.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Adama Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-386">
          <u xml:id="u-386.0" who="#AdamZieliński">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoki Sejmie! Wraz z projektem nowelizacji prawa o postępowaniu układowym wraca do tej Izby, a w konsekwencji do polskiego życia gospodarczego problematyka kolejnej instytucji związanej z mechanizmami rynkowymi. O instytucji tej „Mała encyklopedia prawa” PWN z 1980 r. mówiła, że w gospodarce socjalistycznej przepisy ją regulujące mają minimalne znaczenie praktyczne.</u>
          <u xml:id="u-386.1" who="#AdamZieliński">I słusznie. W gospodarce scentralizowanej, sterowanej przy pomocy nakazów administracyjnych, miejsca na postępowanie układowe w zasadzie nie ma. Dopiero gdy wracamy do gospodarki rynkowej, wrócić musimy też do instytucji układów.</u>
          <u xml:id="u-386.2" who="#AdamZieliński">O co tu, najogólniej biorąc, chodzi? Otóż, jak wiadomo, nie ma efektywnej gospodarki rynkowej bez bankructw podmiotów gospodarczych. Podmioty, które nie osiągają właściwych efektów, nie wytrzymują bowiem konkurencji z innymi i muszą upaść. Można bez większej przesady powiedzieć, że groźba bankructwa jest jednym z podstawowych kół napędowych gospodarki rynkowej, zmusza do zmniejszania kosztów produkcji i do poprawy jakości wyrobów i usług. Bankructwo ma jednak zawsze także określone konsekwencje ujemne. Dla zbankrutowanego, dla jego pracowników, dla całego społeczeństwa. Dlatego prawo, którego zadaniem jest obrona pryncypiów ładu społecznego, licząc się z koniecznością bankructw, stara się minimalizować ujemne ich skutki społeczne. Czyni tak, regulując przebieg postępowania upadłościowego, które ma na celu zlikwidowanie działalności gospodarczej zbankrutowanego możliwie jak najmniejszym kosztem i z zapewnieniem sprawiedliwego podziału między wierzycieli pozostałego jeszcze majątku. Czyni tak również regulując postępowanie układowe, zmierzające do zapobieżenia upadłości przez zawarcie stosownego porozumienia (układu) między podmiotem, któremu grozi niewypłacalność, a jego wierzycielami, z zapewnieniem, co oczywista, niezbędnej kontroli sądowej.</u>
          <u xml:id="u-386.3" who="#AdamZieliński">Prawo o postępowaniu upadłościowym Sejm nasz nie tak dawno znowelizował, wprowadzając zresztą do projektu rządowego szereg poprawek. Obecnie mamy przed sobą rządowy projekt nowelizacji prawa o postępowaniu układowym. Proponowane zmiany są konsekwencją tego, co już zostało dokonane w ramach tej pierwszej nowelizacji i zmierzają do ujednolicenia obu postępowań przez analogiczną aktualizację także i przepisów o postępowaniu układowym.</u>
          <u xml:id="u-386.4" who="#AdamZieliński">Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących zmian systemowych w gospodarce przeanalizowała projekt rządowy i uznała go za poprawny. Zaproponowała jedynie kilka zmian uściślających, które zostały wymienione w sprawozdaniu i o których uwzględnienie w imieniu komisji uprzejmie Wysoką Izbę proszę.</u>
          <u xml:id="u-386.5" who="#AdamZieliński">Pragnę jedynie dodać, że rozpatrywana obecnie nowelizacja, podobnie jak i poprzednia nowelizacja prawa upadłościowego, nie eliminuje potrzeby przygotowania nowej regulacji całościowej. Musi to, oczywiście, potrwać nieco dłużej.</u>
          <u xml:id="u-386.6" who="#AdamZieliński">Warto np. zauważyć, że w Republice Federalnej Niemiec prace nad nowym prawem upadłościowym obejmującym również problematykę układu, trwają już wiele lat, zaś opublikowany przez Związkowe Ministerstwo Sprawiedliwości RFN w ubiegłym roku projekt zawiera ponad 360 artykułów, nie licząc przepisów wprowadzających i przejściowych. To jest właśnie razem z uzasadnieniem ten projekt. Świadczy to najlepiej o złożoności tego zadania. Niemniej trzeba takie zadanie podjąć. Chodzi bowiem o zagadnienia dla naszej gospodarki, a w konsekwencji i dla poziomu życia każdego z nas, bardzo ważne.</u>
          <u xml:id="u-386.7" who="#AdamZieliński">Proszę więc pozwolić, że swoje wystąpienie zakończę nie tylko wnioskiem o uchwalenie ustawy z proponowanymi przez komisję poprawkami, ale i apelem do rządu o podjęcie już wkrótce prac legislacyjnych nad projektem nowego prawa upadłościowego i układowego.</u>
          <u xml:id="u-386.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-387">
          <u xml:id="u-387.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-387.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-387.2" who="#TadeuszFiszbach">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-387.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-387.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem projektu ustawy o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Prawo o postępowaniu układowym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Nadzwyczajną — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (235) Kto jest przeciw? (Nikt) Kto się wstrzymał od głosowania? (9)</u>
          <u xml:id="u-387.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Prawo o postępowaniu układowym.</u>
          <u xml:id="u-387.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 10 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu (druki nr 393 i 474).</u>
          <u xml:id="u-387.7" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę pana Czesława Sobierajskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-388">
          <u xml:id="u-388.0" who="#CzesławSobierajski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Siedmiomiesięczny okres obowiązywania ustawy o zatrudnieniu ujawnił jej zbyt liberalne rozwiązania pozwalające na korzystanie ze świadczeń pieniężnych przyznanych bezrobotnym osobom, które dotychczas nie pracowały i które w większości przypadków nie zamierzają również podjąć pracy.</u>
          <u xml:id="u-388.1" who="#CzesławSobierajski">Nowelizacja dotyczy art. 15 omawianej ustawy. Ustala się zasadę, zgodnie z którą prawo do zasiłku dla bezrobotnych będą miały wyłącznie osoby, które w okresie poprzedzającym rejestrację w biurze pracy istotnie utraciły pracę. Ustala się jednocześnie minimalny okres poprzedniego zatrudnienia na 6 miesięcy w okresie 12 miesięcy, a zapisane jest 180 dni, żeby było jaśniej. Pojęcie okresu wymaganego zatrudnienia obejmować będzie także okresy wykonywania innej działalności zarobkowej, objętej przypisami o ubezpieczeniu społecznym. To są m.in. twórcy, artyści, umowy agencyjne.</u>
          <u xml:id="u-388.2" who="#CzesławSobierajski">Zasada powyższa, warunek uprzedniego zatrudnienia, nie będzie miała zastosowania do przypadków wymienionych w proponowanej redakcji art. 15 ust. 2. Tu mamy właśnie wyłączenia, a więc nie dotyczy osób, które utraciły pracę nie ze swej winy i nie zdążyły przepracować 6 miesięcy w okresie 12 miesięcy przed dniem zarejestrowania się. A więc nie dotyczy osób młodych, rozpoczynających swą pracę zawodową oraz tych osób, które są jedynymi żywicielami rodzin, lub które w wyniku wypadków losowych utraciły swego żywiciela, dotychczas nie pracowały i zmuszone są podjąć pracę zarobkową.</u>
          <u xml:id="u-388.3" who="#CzesławSobierajski">Wyłączeniem takim proponuje się także objąć kobiety korzystające dotychczas z urlopów wychowawczych lub bezpłatnych na wychowanie dziecka oraz współmałżonków osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-388.4" who="#CzesławSobierajski">Dopuszczenie wyjątków w ust. 2 art. 15 od zasady pozostawania w stosunku pracy przez co najmniej 6 miesięcy w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania się lub podleganie ubezpieczeniu społecznemu z innego tytułu niż stosunek pracy, wymaga określenia podstawy naliczenia zasiłku lub jego wysokości. Dlatego też proponuje się nowe brzmienie ust. 5 w art. 15, zgodnie z którym przewiduje się dla osób podlegających ubezpieczeniu obliczenie podstawy wymiaru zasiłku dla bezrobotnych od dochodu zadeklarowanego lub ustalonego, stanowiącego podstawę składki ubezpieczeniowej. Dla podejmujących swą pierwszą pracę zawodową przed ukończeniem 18 roku życia, zasiłek w wysokości 95% minimalnej płacy. Absolwenci kończący szkoły otrzymaliby zasiłki przez okres 6 miesięcy w wysokości od 125% najniższego wynagrodzenia do 110. I tu następuje zmiana, jako że jest przewidywane podniesienie najniższej płacy o ok. 300%, a więc dlatego jest tutaj nie 200% a 125%. Absolwent, który podejmuje pierwszą pracę w przedsiębiorstwie miałby w pierwszym roku praktycznie niewiele mniejszą, a może i właściwie nawet mniejszą płacę niż ten, który otrzymywać będzie zasiłek dla bezrobotnych. Dlatego proponuje się obniżenie z 200% do 125% najniższego wynagrodzenia i 110% w zależności od rodzaju szkoły: liceum czy technikum. Po 6 miesiącach zasiłek w wysokości najniższego wynagrodzenia. Dotychczasowe rozwiązanie, zapewniające od 200% najniższego wynagrodzenia przez degresję zasiłku po 9 miesiącach do poziomu najniższego wynagrodzenia wymaga zmiany, i to jest to o czym właśnie powiedziałem.</u>
          <u xml:id="u-388.5" who="#CzesławSobierajski">Jedynie żywiciele rodzin, zwalniani ze służby wojskowej, kobiety po urlopach wychowawczych, których współmałżonek pobiera zasiłek dla bezrobotnych oraz zwolnieni z zakładów karnych — zasiłek w wysokości najniższego wynagrodzenia. Ci, którzy utracili prawo do świadczeń rentowych, otrzymaliby zasiłek obliczony od renty wypłaconej za miesiąc poprzedzający rejestrację.</u>
          <u xml:id="u-388.6" who="#CzesławSobierajski">Zgodnie z art. 2 projektu respektuje się prawa nabyte do zasiłku przez okres do 3 miesięcy od dnia wejścia projektu ustawy w życie, z wyłączeniem jednakże możliwości podwyższenia przyznanego zasiłku w związku właśnie z planowaniem podwyższenia wysokości najniższego i przeciętnego wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-388.7" who="#CzesławSobierajski">Ostatnio coraz więcej mówi się o liczbie ludzi zostających bez pracy, o bezrobotnych. I mimo że to jest kilkaset tysięcy, to wygląda, że ok. 30%, a nawet więcej, stanowią osoby, które albo nigdy jeszcze nie pracowały, albo takie, które na pewno nie zamierzają pracować dłużej niż pół roku. Celem tej nowelizacji ustawy, którą właśnie przedstawiam Wysokiej Izbie, jest przeciwdziałanie tym zjawiskom, gdyż proces upadku przedsiębiorstw i prawdziwego bezrobocia jest dopiero przed nami. Nowelizacja tejże ustawy ma rzeczywiście zapewnić godne warunki przeżycia, ale tylko tym, którzy albo utracą pracę z winy zakładu, wtedy jest sprawa oczywista, albo faktycznie bezrobotnym, którzy rzeczywiście są bezrobotnymi w pełnym tego słowa znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-388.8" who="#CzesławSobierajski">Chcę teraz przedstawić dwa wnioski mniejszości, które zostały zgłoszone do art. 1 ust. 2. Pierwszy rozszerza zakres art. 15 nowelizowanej ustawy i mówi, że konieczne jest zatrudnienie przez okres co najmniej 360 dni w okresie 36 miesięcy poprzedzającym dzień zarejestrowania.</u>
          <u xml:id="u-388.9" who="#CzesławSobierajski">Argumentacja za tym wnioskiem była taka, że na etapie przechodzenia do gospodarki rynkowej wielu ludzi podejmowało albo chciało podejmować działalność na własne ryzyko, albo wracający z zagranicy. Tu był nacisk położony szczególnie na wracających z zagranicy, którzy nie spełnią warunku 6 miesięcy pracy, natomiast spełnialiby okres 36 miesięcy poprzedzających ten dzień zarejestrowania w ciągu trzech lat. Przeciwnicy takiego rozwiązania twierdzili, że 7 miesięcy temu przyjęliśmy ustawę o zatrudnieniu, gdzie mówiło się, że pracujący poza granicami kraju, jeżeli ubezpieczyli się i płacili składki ubezpieczeniowe, w takiej sytuacji dostaliby po prostu zasiłek dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-388.10" who="#CzesławSobierajski">Natomiast ci, którzy przez 7 miesięcy nie płacili składek ubezpieczeniowych, czyli nie wnosili nic do skarbu państwa, po powrocie na drugi dzień zgłaszają się do działu zatrudnienia i chcą otrzymać od razu pieniądze. I to by były te dwa kontrargumenty, za i przeciw.</u>
          <u xml:id="u-388.11" who="#CzesławSobierajski">Drugi wniosek mniejszości mówi, że warunków określonych w ust. 1 pkt 2 nie stosuje się do bezrobotnych, którzy nie ukończyli 19 roku życia. W nowelizowanej ustawie jest propozycja: do ukończenia 18 roku życia, natomiast wniosek mniejszości proponuje przedłużenie do 19 roku życia. Dlaczego? Otóż argument był taki, że jeżeli utrzymamy: do 18 roku życia i warunek 6 miesięcy pracy w ostatnim roku, to wtedy aby otrzymać zasiłek trzeba by podjąć pracę w wieku 17,5 lat, aby w dniu ukończenia 18 lat nie zostać bez zasiłku. Czyli w wieku 17,5 lat musiałby podjąć pracę, a jest niepełnoletni i do 18 roku życia nie powinien pracować. Dlatego wniosek mniejszości proponuje do 19 roku życia. W wieku 18,5 lat musiałby podjąć pracę świadomy, że gdy skończy 19 lat i następnego dnia nie podejmie pracy to nie otrzyma zasiłku.</u>
          <u xml:id="u-388.12" who="#CzesławSobierajski">Kontrargumenty przeciw temu były takie — 18 lat jest to granica pełnoletności i odpowiedzialności i człowiek właściwie powinien umieć poradzić sobie w życiu, przedłużanie o jeden jeszcze rok okresu jego jakby niepełnoletności nie jest jasne nie mówiąc o poczuciu sprawiedliwości, bo to jest jakby nieistotne w tym miejscu, ale zgodne jest z prawem, bo mając 18 lat człowiek jest pełnoletni, odpowiedzialny itd. Nie będę motywował więcej. To są dwa wnioski, które wykluczają się wzajemnie. Myślę, że nie będę tutaj więcej mówił państwu na ten temat, jako że to jest ustawa, którą wszyscy rozumiemy i dla całego kraju jest to spór dość istotny. Z towarzystwa dla bezrobotnych otrzymaliśmy pisma z prośbą o utrzymanie ustawy w taki sposób, aby zasiłki dla bezrobotnych płacone były w 75% stale i bez przerwy, i bez względu na ilość dni i miesięcy czy lat, pozostawania bez pracy z zastosowaniem ulg przy opłacaniu czynszów, dopłat itd., czyli, zawodowy bezrobotny. No, oczywiście, to byłoby najlepsze rozwiązanie dla pewnej grupy.</u>
          <u xml:id="u-388.13" who="#CzesławSobierajski">Niemniej świadomy jestem, że państwo doskonale znacie problem i odpowiednio podejdziemy do tej sprawy, i mam nadzieję, że to co jest przed nami — ogłaszanie upadłości przedsiębiorstw i statystyka bezrobocia przyjdzie do normalności.</u>
          <u xml:id="u-388.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-389">
          <u xml:id="u-389.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-389.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-389.2" who="#TadeuszFiszbach">Mam jedno zgłoszenie do dyskusji. Proszę panią poseł Marię Dmochowską z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-390">
          <u xml:id="u-390.0" who="#MariaDmochowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Naprawiamy zbyt liberalną ustawę, którą mieliśmy możność i okazję w swoim czasie przegłosować, ale chciałam tu wystąpić z poprawką w obronie pewnej grupy osób.</u>
          <u xml:id="u-390.1" who="#MariaDmochowska">Pragnę wnieść poprawkę do artykułu, 15 ust. 2. W ust 2 w 9 kolejnych punktach podane są wyłączenia spod rygoru punktu 2 ust. 1, czyli wymogu przepracowania 180 dni w okresie 12 miesięcy. Tam jest 9 takich wyłączeń, ja pragnę dodać punkt 10, będący następnym wyłączeniem. Mianowicie w art. 15 w ust. 2 dodać punkt 10 w brzmieniu: „Warunku określonego w ust. 1 punkt 2 nie stosuje się do bezrobotnych, których poprzedni okres zatrudnienia wynosił dla mężczyzn co najmniej 20 lat, a dla kobiet 15 lat”.</u>
          <u xml:id="u-390.2" who="#MariaDmochowska">Moje uzasadnienie tego. Człowiek, który przepracował 20 lat, w żadnym wypadku nie może być uznany za urodzonego w niedzielę. Zdarzają się różne losowe sytuacje, w których przerywa się nawet tak długą pracę. Otrzymałem taki list, który spowodował, że zajęłam się tą sprawą. Człowiek po 33 latach pracy z powodu śmierci córki zdecydował się zająć wnukami, ponieważ jego zięć, jako kierowca PKP czy PKS, bardzo dobrze zarabiał. Po 4 latach jego obecności w tym domu nie była już potrzebna, w tej chwili ten człowiek nie może znaleźć pracy, jest na zasiłku i mimo 33 lat pracy zasiłek będzie odebrany. Dlatego, Wysoka Izbo, wnoszę o przyjęcie zapisu, że dla ludzi, których poprzedni okres zatrudnienia wynosił dla mężczyzn co najmniej 20 lat, a dla kobiet 15 lat, nie stosuje się wymogu 6-miesięcznego zatrudnienia w ciągu ostatniego roku. Bardzo proszę o przyjęcie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-391">
          <u xml:id="u-391.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-391.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-391.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-391.3" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-391.4" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-391.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Jeszcze pan minister.)</u>
          <u xml:id="u-391.6" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam, nie miałem wcześniej zgłoszenia. Proszę, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-392">
          <u xml:id="u-392.0" who="#JerzySzreter">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W uzupełnieniu pewnych informacji, które tutaj były przekazane przez posła reprezentującego inicjatywę grupy posłów, chciałbym poruszyć parę spraw. Ta inicjatywa jest bardzo ważna dla sprawy podniesienia, znacznego podniesienia, zasiłków dla bezrobotnych. Otóż jak tu już deklarowałem z tej trybuny, intencją naszą jest podniesienie od 1 września zasiłków, przepraszam, płacy minimalnej do poziomu około 35% płacy przeciętnej, powiedzmy w przybliżeniu 350 tysięcy złotych i na podobnym poziomie około tych 300 kilkudziesięciu tysięcy złotych ukształtowałby się wówczas zasiłek dla bezrobotnych. Minimalny zasiłek — przepraszam — minimalny zasiłek dla bezrobotnych. To oznacza 2,5-krotny wzrost w stosunku do obecnych 120 tysięcy. Stąd waga tej inicjatywy, ażeby ten znaczny przecież wzrost wypłat zbiegł się z celniejszym zaadresowaniem owych świadczeń i stąd z wielkim uznaniem przywitaliśmy inicjatywę poselską podjęcia tej właśnie nowelizacji ustawy, zwłaszcza że w podobnym duchu prowadzone są prace w resorcie nad szerszą nowelizacją, uwzględniającą wiele innych jeszcze kwestii, ale ta właśnie sprawa była dla nas szczególnie istotna.</u>
          <u xml:id="u-392.1" who="#JerzySzreter">Odnosząc się do ostatniego wniosku pani poseł Marii Dmochowskiej — liberalizującego jakby tę sprawę, mówiącego że osoba o długim stażu ma prawo do zasiłku niezależnie od tego, kiedy, ile czasu pracowała, chciałbym zwrócić uwagę, że właściwie w większości krajów europejskich o gospodarce rynkowej wymóg 6 miesięcy pracy w ciągu ostatniego roku jest stosowane, a lista wyłączeń, lista wyjątków jest mniej więcej zbieżna z tym, co proponujemy.</u>
          <u xml:id="u-392.2" who="#JerzySzreter">Jeszcze jedna uwaga do wniosku mniejszości, dotyczącego 18 czy 19 lat jako granicy. Istota polega na tym, że ten wymóg przepracowania 180 dni w ostatnimi roku nie dotyczy oczywiście osób poniżej 18 roku życia i taki jest sens tekstu ustawy. Proponowana nowelizacja rozciąga ten okres do 19 roku życia. Chciałbym tylko zwrócić uwagę na jedno, że rzecz dotyczy wyłącznie osób, które nie są absolwentami szkół, bo tu nie chodzi o sam wiek. Absolwenci szkół ponadpodstawowych każdej szkoły zawodowej, każdej szkoły średniej, każdej szkoły wyższej są z natury rzeczy wyłączeni z tego wymogu, ich ten wymóg oczywiście nie dotyczy. Ten wymóg dotyczy tylko tych, którzy nie są absolwentami żadnej szkoły ponadpodstawowej i tutaj jest kwestia wieku rozpatrywana. Warto chyba przed głosowaniem te kwestie wyjaśnić, przynajmniej żeby w tej sprawie była pełna jasność.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-393">
          <u xml:id="u-393.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-393.1" who="#TadeuszFiszbach">Możemy zatem przystąpić do głosowania. Prosiłbym o współpracę posła sprawozdawcę. Komisje przedstawiły dwa wnioski mniejszości, które będziemy głosować w pierwszej kolejności, posłanka Maria Dmochowska zgłosiła wniosek trzeci. Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-394">
          <u xml:id="u-394.0" who="#CzesławSobierajski">A więc pierwsza poprawka, wniosek mniejszości, który zgłosiła poseł Teresa Liszcz na posiedzeniu komisji brzmi: w art. 15 w ust. 1 pkt 2 dodać punkt b, który mówi o rozszerzeniu tej płaszczyzny i brzmi:</u>
          <u xml:id="u-394.1" who="#CzesławSobierajski">„Przez okres co najmniej 360 dni w okresie 36 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania”, a więc jeżeli ktoś według wniosku mniejszości spełnia te warunki również powinien ubiegać się i otrzymać zasiłek dla bezrobotnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-395">
          <u xml:id="u-395.0" who="#TadeuszFiszbach">Możemy przystąpić do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-395.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 14 ust. 1 pkt 2 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (21) Kto jest przeciw? (179) Kto wstrzymał się od głosowania? (53) Stwierdzam, że Wysoka Izba wniosek oddaliła.</u>
          <u xml:id="u-395.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o kolejny wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-396">
          <u xml:id="u-396.0" who="#CzesławSobierajski">Następny wniosek mniejszości, który również zgłosiła pani poseł Teresa Liszcz, brzmi: w 15 art. ust. 2 pkt 2 dodać: „w wieku od 15 do ukończenia 19 roku życia”, a więc to co było przedstawione przeze mnie i bardzo już konkretnie przez pana ministra Jerzego Szretera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-397">
          <u xml:id="u-397.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-397.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tego wniosku — ze chce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (18) Kto jest przeciw? (196) Kto się wstrzymał od głosowania? (37) Stwierdzam, że Sejm oddalił drugi wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-397.2" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania zgłoszonej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-398">
          <u xml:id="u-398.0" who="#CzesławSobierajski">Pani poseł Maria Dmochowska zgłosiła poprawkę już na posiedzeniu. Proponuje ona, aby w art. 15 ust. 2 dodać pkt 10 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-398.1" who="#CzesławSobierajski">„Warunku określonego w ust. 1 pkt 2 nie stosuje się do bezrobotnych, których poprzedni okres zatrudnienia wynosił dla mężczyzn co najmniej 20 lat, a dla kobiet 15”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-399">
          <u xml:id="u-399.0" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (108) Kto jest przeciw? (98) Kto się wstrzymał od głosowania? (56) Stwierdzam, że poprawka zgłoszona przez posłankę Marię Dmochowską została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-399.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-399.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem projektu ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Społecznej i Komisję Ustawodawczą wraz z przyjętą przez Wysoką Izbę poprawką zgłoszoną przez posłankę Marię Dmochowską zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (228) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (27) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o zatrudnieniu.</u>
          <u xml:id="u-399.3" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! W czasie posiedzenia w dniu wczorajszym poseł Ryszard Bartosz zgłosił wniosek o przedstawienie przez rząd informacji w sprawie stanu zapasów i skupu zbóż z tegorocznych zbiorów. To jest oczywiście skrót tej propozycji. Szerzej — dotyczyło to między innymi sprawy ilości zapasów zboża w magazynach ze zbiorów ubiegłego roku. Dalej — czy zbożowe dary zagraniczne napływają dalej, jakie mogą być tego następstwa, jaka część zboża z tegorocznych zbiorów zostanie skupiona od rolników i po jakiej cenie, i szereg innych pochodnych, ważnych, moim zdaniem, problemów.</u>
          <u xml:id="u-399.4" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej pana Henryka Antosiaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-400">
          <u xml:id="u-400.0" who="#HenrykAntosiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W odpowiedzi na interpelację posła ziemi zamojskiej, pana Ryszarda Bartosza skierowaną do marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie przygotowania do żniw i skupu zbóż, uprzejmie informuję:</u>
          <u xml:id="u-400.1" who="#HenrykAntosiak">Są to kolejne żniwa w naszym kraju, do zbioru łącznie mamy około 450 tysięcy ha rzepaku, to jest około 70 tysięcy mniej niż w roku ubiegłym, oraz około 8400 tysięcy ha zbóż, to jest na poziomie roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-400.2" who="#HenrykAntosiak">Zainteresowanie żniwami, a szczególnie sposobem przeprowadzenia skupu płodów rolnych z tegorocznych zbiorów jest zrozumiałe z tej racji, że w tym roku po raz pierwszy będzie to skup prowadzony na zasadach wolnorynkowych. Przewidujemy, że z tej powierzchni zbiorów skupi się około 1 100 tysięcy ton rzepaku, że globalny zbiór zbóż wyniesie około 25 mln ton, a więc będzie mniejszy niż w ubiegłym roku, roku rekordowych zbiorów ponad miliona ton.</u>
          <u xml:id="u-400.3" who="#HenrykAntosiak">Zainteresowanie tegoroczną kampanią skupu zbóż wynika również z faktu, że pojawiły się głosy niepokoju, uzasadnione być może w wielu przypadkach, ale oparte na podstawie nie zawsze prawdziwej informacji. Niejednokrotnie mówiono, że w tegorocznej kampanii skupu zbóż,</u>
          <u xml:id="u-400.4" who="#HenrykAntosiak">— po pierwsze, będzie brakowało pojemności magazynowej na skup zboża rodzimego,</u>
          <u xml:id="u-400.5" who="#HenrykAntosiak">— po wtóre, że Polskie Zakłady Zbożowe będą kupować zboże tylko na bieżące potrzeby wynikające z miesięcznego zużycia, jak również obawiano się, czy wystarczy tym przedsiębiorstwom pieniędzy na skupione zboże.</u>
          <u xml:id="u-400.6" who="#HenrykAntosiak">Chciałbym zatem poinformować Wysoką Izbę, że jeśli chodzi o skup rzepaku, to według oceny z bieżącego tygodnia, sprzęt rzepaku jest przeprowadzony na około 70% zasianego areału, a skup przekroczył około 600 tys. ton i jest troszeczkę mniejszy niż w analogicznym okresie roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-400.7" who="#HenrykAntosiak">Jeśli chodzi o pojemność magazynową, to Polskie Zakłady Zbożowe, jak również gminne spółdzielnie łącznie dysponują pojemnością magazynową około 5,5 mln ton, natomiast stan zapasów zbóż na koniec czerwca br. wyniósł około 1 800 tys. ton i był wyższy niż w analogicznym okresie roku ubiegłego o ponad 900 tysięcy ton. Jednocześnie w tej wielkości zapasów zbóż zboża, które stanowiły własność Polskich Zakładów Zbożowych, wynosiły tylko 680 tysięcy ton, a więc niewiele więcej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-400.8" who="#HenrykAntosiak">Biorąc te wszystkie złożone uwarunkowania i to, że mamy pierwszą wolnorynkową grę na rynku zbożowym, rząd w celu stworzenia odpowiednich warunków, w pierwszej dekadzie lipca bieżącego roku podjął decyzję skierowania określonych środków z budżetu na kredyty o zmniejszonej stałej 20-procentowej rocznej stopie na skup płodów rolnych, w pierwszej kolejności na zboża, i rzepak.</u>
          <u xml:id="u-400.9" who="#HenrykAntosiak">Ta decyzja pozwoliła — o to również obawiało się wielu rolników — podjąć odpowiednie negocjacje na temat poziomu cen pomiędzy jednostkami skupiającymi, a przedstawicielami rolników indywidualnych i uspołecznionych.</u>
          <u xml:id="u-400.10" who="#HenrykAntosiak">W celu dokonania skoordynowanej oceny przygotowania jednostek do skupu w poszczególnych województwach w dniach od 16 do 20 lipca br. odbyły się zorganizowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, z udziałem przedstawicieli wojewodów i organizacji związkowych, regionalne spotkania jednostek skupu, na których to spotkaniach dokonano oceny przygotowania organizacyjnego, jak również podjęto i stworzono wyjściowe warunki do negocjacji cen w poszczególnych województwach.</u>
          <u xml:id="u-400.11" who="#HenrykAntosiak">Równocześnie w Warszawie trwały rozmowy pomiędzy komisją rządową a reprezentacją rolników, które między innymi dotyczyły również organizacji skupu i ustalenia poziomu cen na zboża. W wyniku tych wszystkich działań, mogę poinformować Wysoką Izbę, że:</u>
          <u xml:id="u-400.12" who="#HenrykAntosiak">— po pierwsze — pojemność magazynowa, która jest gotowa na przyjęcie zbóż z tegorocznych zbiorów w III kw. br., a więc w okresie kampanii żniwnej, wynosi ponad 3 mln t i jest taka sama, jak była przygotowana w III kw. ub. r. Przypomnę, że w ub. r. w III kw. kupiliśmy ok. 2,5 mln t zboża,</u>
          <u xml:id="u-400.13" who="#HenrykAntosiak">— po drugie — stworzone warunki kredytowe pozwoliły, aby w negocjacjach między stroną rządową a związkami zawodowymi rolników ustalić, że ceny na zboża, a więc konsumpcyjne, w pierwszej kolejności na pszenicę, nie powinny spadać poniżej 750 do 820 tys. zł za t.</u>
          <u xml:id="u-400.14" who="#HenrykAntosiak">Jednocześnie ustalono, że ostateczny poziom cen zostanie ustalony w województwie w negocjacjach pomiędzy jednostkami skupu a rolnikami. Informuję, że napływające informacje z województw wskazują, że faktycznie ceny na tym poziomie są negocjowane, ale jednocześnie są to ceny zróżnicowane.</u>
          <u xml:id="u-400.15" who="#HenrykAntosiak">W negocjacjach pomiędzy stroną rządową a związkami rolników określono, że cena żyta powinna kształtować się w granicach około 20% poniżej ceny pszenicy.</u>
          <u xml:id="u-400.16" who="#HenrykAntosiak">Jeśli chodzi o ustalenie cen na rzepak — informuję, że ceny te zostały ustalone we wcześniejszych konsultacjach pomiędzy zakładami przemysłu tłuszczowego, a przedstawicielstwem rolników i zgodnie z zasadami rynkowymi kształtują się w sposób bardzo zróżnicowany od 1 100 tys. do 1 200 tys. za rzepak surowy o wilgotności 13%. Cena zależy również od odległości producenta od zakładu i zasad ustalonych przez zakład, i wynosi za rzepak suchy technologicznie nawet do 1,5 mln zł za tonę.</u>
          <u xml:id="u-400.17" who="#HenrykAntosiak">Chciałem również poinformować, że napływające informacje wskazują, że cała pojemność magazynowa, jak również magazynów gminnych spółdzielni, i współpraca tej organizacji z Polskimi Zakładami Zbożowymi istniejącymi w poszczególnych województwach wskazuje na dopracowanie organizacyjne i wskazuje na to, że nie powinno być zahamowań w skupie zbóż.</u>
          <u xml:id="u-400.18" who="#HenrykAntosiak">Ogólnie należy stwierdzić, że jeśli chodzi o pojemności magazynowe najtrudniejsza sytuacja występuje na terenie Polski południowo-wschodniej, na terenie woj. zamojskiego, lubelskiego, przemyskiego. Dlatego też zgodnie z ustaleniami z narad w tych województwach, w pierwszej kolejności z narady z Polskimi Zakładami Zbożowymi z Jarosławia, już w tym tygodniu rozpoczęły się, a w przyszłym tygodniu będą kolejne przerzuty zboża, które tam jest składowane i jest własnością zapasów państwowych, do województw i magazynów, gdzie są nadwyżki pojemności magazynów. Łącznie z tych województw, gdzie pojemność magazynowa jest mniejsza, dokona się w najbliższym czasie przerzutu ok. 90 tys. ton zboża.</u>
          <u xml:id="u-400.19" who="#HenrykAntosiak">Cała kampania żniwna i organizacja skupu, mimo że odbywa się po raz pierwszy w warunkach rynkowych, wymaga określonej koordynacji. Dlatego też na szczeblu centralnym, w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, działa międzyresortowy zespół żniwny, jak również takie zespoły są powołane w poszczególnych województwach. Mają one bieżący kontakt z zespołem centralnym. Oczywiście nie można przewidzieć wszystkich sytuacji, jakie mogą zaistnieć w czasie żniw. Mogą to być sytuacje różne, wynikające zarówno ze zmian pogody, jak i nasilenia prac żniwnych, ale mogę stwierdzić, na starcie kampanii skupu, że mimo wielu jednostek organizacyjnych skupu, bo oprócz tradycyjnych Polskich Zakładów Zbożowych, które prowadzą skup w gminnych spółdzielniach, skup prowadzi również szereg innych jednostek, że wymienię: PGR-y, SP, jak również jednostki prywatne, kampania będzie wymagała koordynacji, ale nie powinna przebiegać gorzej niż w latach ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-400.20" who="#HenrykAntosiak">I ostatnia informacja — jeśli chodzi o zboże z darów — łącznie otrzymaliśmy ok. 1 mln 900 tys. t i akcja ta faktycznie została zakończona.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-401">
          <u xml:id="u-401.0" who="#TadeuszFiszbach">Zapytuję posła Ryszarda Bartosza, czy ma dodatkowe pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-402">
          <u xml:id="u-402.0" who="#RyszardBartosz">Dziękuję bardzo panu ministrowi, zwłaszcza za tę wiadomość, że zakłady zbożowe w Jarosławiu odbierają zapasy przedsiębiorstwa „Interna”. Był to właśnie główny problem w woj. zamojskim, bo ponad 50 tys. ton zalegało w magazynach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-403">
          <u xml:id="u-403.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-403.1" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi. Jeszcze pan poseł, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-404">
          <u xml:id="u-404.0" who="#ZbigniewLech">Zbigniew Lech. Chodzi mi o interwencję w sprawie skupu rzepaku. Nadodrzańskie Zakłady Przemysłu Tłuszczowego w Brzegu nie przystąpiły do rozmów i ustaliły cenę na 120 tys. ton. Zwróciła się do mnie rada wojewódzka „Solidarności” we Wrocławiu, Wałbrzychu i Jeleniej Górze, że zgodnie z ustawą z dnia 8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników ceny powinny być konsultowane. I tu chciałbym, żeby pan minister... pan minister o tym wie, bo w Katowicach na spotkaniu z panem poruszał to przewodniczący organizacji z Wrocławia. Chciałbym spowodować...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-405">
          <u xml:id="u-405.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za zgłoszenie tej interwencji. Są to sprawy ważne. Jest prośba do pana ministra, aby do sprawy się odnieść teraz lub też po jej rozpatrzeniu. Proszę, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-406">
          <u xml:id="u-406.0" who="#HenrykAntosiak">Proponuję po rozpatrzeniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-407">
          <u xml:id="u-407.0" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze. Proszę, aby pan tę sprawę uwzględnił.</u>
          <u xml:id="u-407.1" who="#TadeuszFiszbach">Gdy omawiamy sprawy rolne, to zawsze są mówcy. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-408">
          <u xml:id="u-408.0" who="#RyszardSmolarek">Ryszard Smolarek. Prosiłbym, panie ministrze, o sprostowanie, bo w eter poszło, że ceny rzepaku były konsultowane z rolnikami i tutaj kolega wywołał temat. Należałoby publicznie powiedzieć, że ceny rzepaku zostały podyktowane przez poszczególne zakłady i nikt z nikim nie rozmawiał. Ponieważ rolnicy nie mają alternatywy, to co innego mogą zrobić z tymi nasionami? W rejonach gdzie nie ma uprawy i trzeba dowozić — narzucono cenę 100 tys., tam gdzie są rejony uprawy — 120 tys. i żadnej dyskusji nad tym nie było z rolnikami i nikt z nikim tego nie konsultował. To trzeba sobie uczciwie, wyraźnie powiedzieć, a nie że były konsultowane. Jeżeli tak, to proszę bardzo — z kim i kiedy?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-409">
          <u xml:id="u-409.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-410">
          <u xml:id="u-410.0" who="#HenrykAntosiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Powiedziałem, że były konsultowane i mam na to dowody.</u>
          <u xml:id="u-410.1" who="#HenrykAntosiak">Ale to wcale nie znaczy że były obustronnie akceptowane. Chciałbym Wysokiej Izbie powiedzieć, że na obrót, skup rzepaku i realizację zadań przemysłu tłuszczowego nie przewidziano w budżecie żadnych środków. W związku z tym wszystko, co dotyczy cen skupu, musi w określony sposób mieć odbicie w cenach na artykuły przetworzone z tego rzepaku. Dlatego, mimo że konsultacje były prowadzone, z tych konsultacji obydwie strony nie do końca są zadowolone. Przemysł tłuszczowy, a może rozpocznę od rolników — rolnicy nie są do końca zadowoleni, tłumacząc to tym, jak mówił pan poseł, że zaproponowana im cena nie pokrywa kosztów produkcji, natomiast zakłady tłuszczowe są pełne obaw, czy wyprodukowane produkty z surowca o takiej cenie nie natkną się na rynku na barierę popytu.</u>
          <u xml:id="u-410.2" who="#HenrykAntosiak">Chcąc stworzyć dla rolników mniej więcej równe szanse do rozmów z przemysłem tłuszczowym, podjęliśmy decyzję, że rzepak na własny koszt i ryzyko, oprócz przemysłu tłuszczowego, może być skupowany również przez inne organizacje z przeznaczeniem głównie na eksport. Cena, która jest ustalona, jest ceną obniżoną w dół od ceny eksportowej, natomiast niekorzystne jest dla nas to, że w ostatnim okresie cena eksportowa rzepaku na rynku światowym troszeczkę spadła i to właśnie powoduje pewne ryzyko.</u>
          <u xml:id="u-410.3" who="#HenrykAntosiak">Chciałem potwierdzić, że poziom cen, organizacja skupu była konsultowana, jeśli chodzi o zakłady przemysłu tłuszczowego, z rolnikami reprezentowanymi głównie przez związki branżowe, ale tak jak powiedziałem, nie wszyscy są zadowoleni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-411">
          <u xml:id="u-411.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-411.1" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo, trzech posłów pragnie wygłosić oświadczenia. Bardzo proszę o zabranie głosu panią poseł wicemarszałek Sejmu Olgę Krzyżanowską z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-412">
          <u xml:id="u-412.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Oświadczenie moje dotyczy artykułów, które od 2 miesięcy co tydzień ukazywały się w gazecie codziennej „Trybuna”. Otóż wydawca tej gazety uznał za właściwe umieszczenie na swoich łamach komiksu na temat życia w łagrach sowieckich. Używam słów „komiksu”, nie w przenośni, ale zupełnie dosłownie, gdyż jest to obrazkowa opowieść na ten właśnie temat. W pierwszym odcinku określona jest intencja autora, pana Andrzeja Dziatlika. Chce on ośmieszyć twórców, którzy z braku tematów i ze względu na polityczną aktualność zorganizowali wycieczkę do obozów na Syberii i na miejscu chcą znaleźć natchnienie. Ale dalszy ciąg tej „wesołej” obrazkowej historii mówi o tym, jak „śmiesznie” było żyć w łagrach sowieckich.</u>
          <u xml:id="u-412.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Wyrażam opinię, że nie jest to temat nadający się do tego rodzaju dowcipów. Chcę zwrócić uwagę, że przytłaczająca większość literatury obozowej to pamiętniki przedstawiające dramatyczne losy tych ludzi. Nie sądzę, żeby tragiczne losy nadawały się, aby w ten właśnie sposób je traktować.</u>
          <u xml:id="u-412.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Uważam też, że gazeta, która związana była z kierunkiem politycznym częściowo odpowiedzialnym za dramatyczne losy, nie powinna mieć śmiałości pisania o tym w ten właśnie sposób.</u>
          <u xml:id="u-412.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwracam się do posłów, którzy utożsamiają się z linią polityczną tej gazety, z zapytaniem, czy uważają to za właściwe i słuszne?</u>
          <u xml:id="u-412.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-413">
          <u xml:id="u-413.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-413.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Adama Matuszczaka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-414">
          <u xml:id="u-414.0" who="#AdamMatuszczak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nigdy nie przypuszczałem, że będę musiał zajmować czas Wysokiej Izbie oraz tym wszystkim, którzy jeszcze mają siłę nas słuchać, czy oglądać i słuchać, w takiej sprawie. Nie będę tu wygłaszał spiczu o konieczności rozwoju transportu w kraju, który leży w środku Europy, ale coś z tego w tym oświadczeniu będzie.</u>
          <u xml:id="u-414.1" who="#AdamMatuszczak">Oświadczam, że Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej rażąco zaniedbywało i zaniedbuje lotnisko Rzeszów. Mało — pełni rolę hamująco-destrukcyjną, tłumiąc inicjatywę władz terenowych oraz lokalnych grup społecznych zainteresowanych rozwojem tego lotniska i regionu południowo-wschodniego dla dobra kraju.</u>
          <u xml:id="u-414.2" who="#AdamMatuszczak">Informuję, że o tym, co robić z lotniskiem w Rzeszowie, wie na przykład burmistrz Wiednia dr Zilke, ba, podaje nawet źródło finansowania, a pismo w tej sprawie przesłał pan minister Trzeciakowski do pana ministra Wielądka w grudniu 1989 r. Wiedzą, co zrobić z lotniskiem, Rosjanie, Amerykanie, Brytyjczycy, Francuzi, Niemcy, wiedzą, co najważniejsze, Polskie Linie Lotnicze LOT, Przedsiębiorstwo Porty Lotnicze, wiedzą polscy biznesmeni, wojewoda rzeszowski i przedstawiciele społeczności lokalnej, a nie wie o tym Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej. Wynika to z pisma, które pan minister Wielądek podpisał (przypuszczam, że przeczytał je nieuważnie lub nie czytał, tylko zaufał) i wysłał do wojewody rzeszowskiego 30 czerwca 1990 r. Cieszę się, że pan minister Wielądek zadeklarował udział specjalistów Głównego Inspektoratu Lotnictwa Cywilnego w przygotowaniu materiałów, o których mówi ww. pismo, tylko na Boga, panie ministrze Waligórski, niech to nie będą hamulcowi. Przecież w tym samym kraju, tak jak lotnisko w Rzeszowie, istniał i istnieje Główny Inspektorat Lotnictwa Cywilnego, który powinien już mieć gotowe materiały i prognozy dotyczące rozwoju tego lotniska.</u>
          <u xml:id="u-414.3" who="#AdamMatuszczak">Jak zawsze tak i teraz w gospodarce liczy się czas. Chciałbym przypomnieć tu w tej Wysokiej Izbie, że gdy przed wojną budowano Centralny Okręg Przemysłowy, to od wbicia pierwszej łopaty w piach w Stalowej Woli do przestrzelania pierwszego działka minęło 9 miesięcy. Szczytem techniki była fura zaprzężona w konia, a całe państwo nie miało ani jednego komputera, a większość zatrudnionych to byli analfabeci i półanalfabeci i było to ponad pół wieku temu.</u>
          <u xml:id="u-414.4" who="#AdamMatuszczak">Nie będę czytał pisma podpisanego przez pana ministra Wielądka do wojewody rzeszowskiego, żeby nie zanudzać. Oświadczam tylko, że w Rzeszowie i okolicy, pomimo że jest to głęboka prowincja, jest trochę tubylców, w tym wojewoda, którzy wiedzą, że jak jest lotnisko, to jest hałas, i że na pewno nie trzeba wycinać drzew, by to lotnisko zaistniało jako międzynarodowe. Co więcej, jeszcze więcej tubylców w Rzeszowie i okolicach wie, że na pewno nie istnieje już narodowy plan gospodarczy, a w piśmie z Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 czerwca 1990 r. jeszcze istnieje. Takiego pisma nie zaniósłbym do podpisania panu ministrowi Wielądkowi, ba, żadnemu ministrowi nawet gdyby było adresowane do wojewody rzeszowskiego.</u>
          <u xml:id="u-414.5" who="#AdamMatuszczak">Oświadczam, co następuje. Nigdy nie wyjdziemy z zapaści, w którą wpadliśmy, jeżeli inicjatywy społeczności lokalnej będą skutecznie blokowane na szczeblu centralnym.</u>
          <u xml:id="u-414.6" who="#AdamMatuszczak">Panie Ministrze Waligórski! Życzę panu dużo zdrowia i nieustającą opiekę boską. W swoim i zainteresowanych imieniu deklaruję Ministerstwu Transportu i Gospodarki Morskiej pomoc w szybkim i roztropnym załatwieniu sprawy lotniska w Rzeszowie dla dobra kraju.</u>
          <u xml:id="u-414.7" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-415">
          <u xml:id="u-415.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-415.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Jana Lityńskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-415.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nieobecny.)</u>
          <u xml:id="u-415.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza pana Macieja Półtoraka o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-416">
          <u xml:id="u-416.0" who="#MaciejPółtorak">Bezpośrednio po zakończeniu obrad odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-416.1" who="#MaciejPółtorak">— posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących zmian systemowych w gospodarce — w sali nr 106;</u>
          <u xml:id="u-416.2" who="#MaciejPółtorak">— zebranie Koła PSL „Solidarność” — w sali nr 212.</u>
          <u xml:id="u-416.3" who="#MaciejPółtorak">W pół godziny po zakończeniu obrad odbędzie się posiedzenie Komisji Polityki Społecznej, zespołu Komisji Ustawodawczej oraz członków byłej Komisji Samorządu Terytorialnego, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej — w sali nr 67.</u>
          <u xml:id="u-416.4" who="#MaciejPółtorak">W dniu jutrzejszym, to znaczy w sobotę 28 lipca odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-416.5" who="#MaciejPółtorak">— o godz. 8 posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa — w sali nr 217;</u>
          <u xml:id="u-416.6" who="#MaciejPółtorak">— o godz. 8.15 posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do zbadania działalności policji wobec rolników protestujących w Mławie oraz w gmachu Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a także w stosunku do posłów obecnych w gmachu ministerstwa — w sali nr 102.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-417">
          <u xml:id="u-417.0" who="#TadeuszFiszbach">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-417.1" who="#TadeuszFiszbach">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, tj. do 28 lipca do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-417.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min 15)</u>
          <u xml:id="u-417.3" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 05)</u>
          <u xml:id="u-417.4" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Tadeusz Fiszbach i Teresa Dobielińska-Eliszewska)</u>
          <u xml:id="u-417.5" who="#TadeuszFiszbach">Panie i Panowie Posłowie! Chciałbym poinformować, że przed chwilą odbyło się posiedzenie Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów i postanowiliśmy rozpocząć obrady plenarne Sejmu o godzinie 10.</u>
          <u xml:id="u-417.6" who="#TadeuszFiszbach">Po komunikatach posłowie udadzą się na posiedzenia klubów, o 9.45 zebrałby się raz jeszcze Konwent Seniorów, a o 10 rozpoczęlibyśmy obrady.</u>
          <u xml:id="u-417.7" who="#TadeuszFiszbach">Posiedzenia klubów odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-417.8" who="#TadeuszFiszbach">— Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego — w sali kolumnowej,</u>
          <u xml:id="u-417.9" who="#TadeuszFiszbach">— Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej — w sali 106,</u>
          <u xml:id="u-417.10" who="#TadeuszFiszbach">— Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej — w sali 150,</u>
          <u xml:id="u-417.11" who="#TadeuszFiszbach">— Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego — w górnej palarni,</u>
          <u xml:id="u-417.12" who="#TadeuszFiszbach">— Klubu Poselskiego PSL — z przewodniczącym Józefem Zychem — w sali nr 212,</u>
          <u xml:id="u-417.13" who="#TadeuszFiszbach">— PZKS, „Pax”, PSL z panem posłem Tadeuszem Kaszubskim i Klubu Niezależnych Posłów — w siedzibach klubów.</u>
          <u xml:id="u-417.14" who="#TadeuszFiszbach">Spotykamy się o godzinie 10.</u>
          <u xml:id="u-417.15" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 9 min 10 do godz. 10 min 10)</u>
          <u xml:id="u-417.16" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-417.17" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zajmowanie miejsc na sali obrad plenarnych.</u>
          <u xml:id="u-417.18" who="#TadeuszFiszbach">Na sekretarzy powołuję posłów Marka Rusakiewicza oraz Adama Grabowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-417.19" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-417.20" who="#TadeuszFiszbach">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Marek Rusakiewicz.</u>
          <u xml:id="u-417.21" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym obecnie poinformować Wysoką Izbę o sprawach, które właśnie były przedmiotem posiedzeń klubów oraz posiedzenia Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-417.22" who="#TadeuszFiszbach">Informuję Wysoką Izbę, że Komisja Nadzwyczajna przedstawiła sprawozdanie o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz w sprawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej.</u>
          <u xml:id="u-417.23" who="#TadeuszFiszbach">Ponadto Konwent Seniorów przedstawia propozycje składów nowych komisji Sejmu oraz zmian w składach osobowych niektórych komisji. Uzgadnialiśmy właśnie te sprawy.</u>
          <u xml:id="u-417.24" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje przełożenie na czas późniejszy punktu dotyczącego powołania prezesa NIK.</u>
          <u xml:id="u-417.25" who="#TadeuszFiszbach">W związku z tym Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje dodanie nowych punktów porządku dziennego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-417.26" who="#TadeuszFiszbach">„Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny (druki nr 479 i 484).</u>
          <u xml:id="u-417.27" who="#TadeuszFiszbach">Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej (druki nr 487 i 488).</u>
          <u xml:id="u-417.28" who="#TadeuszFiszbach">Wybór składów osobowych nowych komisji sejmowych oraz zmiany w składach osobowych niektórych komisji sejmowych”.</u>
          <u xml:id="u-417.29" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-417.30" who="#TadeuszFiszbach">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-417.31" who="#TadeuszFiszbach">Dzisiejsze obrady będą zatem miały następujący przebieg:</u>
          <u xml:id="u-417.32" who="#TadeuszFiszbach">Sprawozdanie komisji o projekcie ustawy o zmianie ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-417.33" who="#TadeuszFiszbach">Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o partiach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-417.34" who="#TadeuszFiszbach">Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny.</u>
          <u xml:id="u-417.35" who="#TadeuszFiszbach">Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej.</u>
          <u xml:id="u-417.36" who="#TadeuszFiszbach">Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji Praw Dziecka.</u>
          <u xml:id="u-417.37" who="#TadeuszFiszbach">Projekt uchwały o przekształceniach własnościowych w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-417.38" who="#TadeuszFiszbach">Wybór składów osobowych nowych komisji oraz zmiany w składach osobowych niektórych komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-417.39" who="#TadeuszFiszbach">Informuję Wysoką Izbę, że Senat nie wniósł zastrzeżeń do ustaw:</u>
          <u xml:id="u-417.40" who="#TadeuszFiszbach">— o ustanowieniu Krzyża za Udział w Wojnie 1918–1921,</u>
          <u xml:id="u-417.41" who="#TadeuszFiszbach">— o powołaniu sądów apelacyjnych oraz o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks postępowania karnego, o Sądzie Najwyższym, o Naczelnym Sądzie Administracyjnym i o Krajowej Radzie Sądownictwa,</u>
          <u xml:id="u-417.42" who="#TadeuszFiszbach">— o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych,</u>
          <u xml:id="u-417.43" who="#TadeuszFiszbach">— o utworzeniu Urzędu Ministra Przekształceń Własnościowych,</u>
          <u xml:id="u-417.44" who="#TadeuszFiszbach">— o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy.</u>
          <u xml:id="u-417.45" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990 roku (druki nr 456 i 485).</u>
          <u xml:id="u-417.46" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji, panią poseł Wiesławę Ziółkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-418">
          <u xml:id="u-418.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej przedstawiam Wysokiej Izbie ustawę o zmianie ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990 roku.</u>
          <u xml:id="u-418.1" who="#WiesławaZiółkowska">Informuję jednocześnie, że niektóre z zapisów zawarte w ustawie były już w Komisji Nadzwyczajnej przez posłów pracujących nad pakietem ustaw grudniowych sygnalizowane i wówczas omawiane.</u>
          <u xml:id="u-418.2" who="#WiesławaZiółkowska">Informuję również że dokument, który obywatele posłowie dzisiaj mają, obok propozycji przedstawionych przez projektodawcę, zawiera również dwa uzupełnienia wprowadzone w trakcie prac przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-418.3" who="#WiesławaZiółkowska">Przystępuję do przedstawienia ustawy.</u>
          <u xml:id="u-418.4" who="#WiesławaZiółkowska">W pkt. 1 dokumentu, który Wysoka Izba posiada, w ppkt. a ustawodawca dla podatników, którzy nie wykorzystają rocznej normy wynagrodzeń w roku 1990, stwarza w ramach tej normy wynagrodzeń możliwość wypłaty również w I półroczu 1991 r. Tutaj, proszę o dokonanie poprawki, bowiem jest tam błąd maszynowy: nie roku 1990, lecz I półrocza roku 1991.</u>
          <u xml:id="u-418.5" who="#WiesławaZiółkowska">Zapis zawarty w lit. b mówiący o skreśleniu drugiego zdania, oznacza w praktyce możliwość zmiany zasad kształtowania normy wynagrodzeń w ciągu roku.</u>
          <u xml:id="u-418.6" who="#WiesławaZiółkowska">Zapis zawarty w lit. c umożliwia jednostkom, które podlegają demonopolizacji określenie normy wynagrodzeń nie na podstawie średniego wynagrodzenia całej jednostki gospodarczej, ale na podstawie średniego wynagrodzenia poszczególnych jednostek gospodarczych, które podlegają temu podziałowi.</u>
          <u xml:id="u-418.7" who="#WiesławaZiółkowska">Jest to więc uzupełnienie, wprowadzenie dodatkowej możliwości kształtowania normy wynagrodzeń. To uzupełnienie nie eliminuje rozwiązania, które wprowadziła Wysoka Izba poprzednią ustawą.</u>
          <u xml:id="u-418.8" who="#WiesławaZiółkowska">Pkt 2, lit. a stwarza jednostkom nowo powstającym możliwość podwyższenia normy wynagrodzeń, nie tak jak dotąd z tytułu prac zleconych do 30%, ale podwyższenia tej normy do 100%. Jednocześnie w lit. b stworzono możliwość korekty tej normy, od razu w pierwszym miesiącu funkcjonowania nowej jednostki, o wskaźnik z tytułu wzrostu cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych w danym miesiącu.</u>
          <u xml:id="u-418.9" who="#WiesławaZiółkowska">W pkt. 3 zapisu dotyczącym art. 7 jednoznacznie reguluje się kwestię ponoszenia przez zleceniodawcę, którego pracownicy zatrudnieni są u zleceniobiorcy, dodatkowego, sankcyjnego opodatkowania, nie tylko tak jak dotąd regulowała to ustawa na zasadach umowy o pracę, ale również na zasadzie umowy o dzieło, umowy zlecenia, umowy agencyjno-prowizyjnej i innych umów o podobnym charakterze.</u>
          <u xml:id="u-418.10" who="#WiesławaZiółkowska">W pkt. 4 dotyczącym art. 8 następuje złagodzenie skali progresji podatkowej; złagodzenie to w przeliczeniu na wartości bezwzględne oznacza mniej więcej obniżenie o połowę progresji podatkowej.</u>
          <u xml:id="u-418.11" who="#WiesławaZiółkowska">Niemniej chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izbie, że jest to i tak jeszcze wysoka progresja podatkowa, ponieważ przy podwyższeniu funduszu płac o 5% mamy do czynienia z 500% podatkiem.</u>
          <u xml:id="u-418.12" who="#WiesławaZiółkowska">W lit. b pkt 4, jest propozycja stwarzająca tym jednostkom, które regulują płatności wobec budżetu państwa oraz u których spadek sprzedaży w I półroczu bieżącego roku w porównaniu z I półroczem roku ubiegłego w cenach porównywalnych, nie był wyższy niż 15%, a więc połowa spadku średniej sprzedaży ogólnokrajowej możliwość wypłaty zaliczkowej nagród z zysku za I półrocze w wysokości 80%.</u>
          <u xml:id="u-418.13" who="#WiesławaZiółkowska">Tutaj muszę poinformować Wysoką Izbę, że jest to jedno z dwóch uzupełnień, które wprowadziły komisje i jest to uzupełnienie, które budzi liczne kontrowersje, głównie przedstawicieli rządu.</u>
          <u xml:id="u-418.14" who="#WiesławaZiółkowska">Zapis w pkt. 5 reguluje tylko sprawę w gruncie rzeczy formalną, a mianowicie tryb opłacania podatku w momencie zaliczkowej wypłaty nagród z zysku w formie obligacji lub akcji.</u>
          <u xml:id="u-418.15" who="#WiesławaZiółkowska">Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia roku 1990.</u>
          <u xml:id="u-418.16" who="#WiesławaZiółkowska">Na koniec pragnę poinformować Wysoką Izbę, że w trakcie prac komisji został zgłoszony wniosek, aby wyłączyć z opodatkowania koszty zatrudnienia, koszty funduszu płac, zatrudnienia tegorocznych absolwentów. Jednak na skutek informacji rządu, że pracuje nad tym zagadnieniem i że możliwa jest taka regulacja na drodze nie ustawowej, po prostu wyjaśniono temat i spowodowano, że nie było konieczne wprowadzanie tego do ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-419">
          <u xml:id="u-419.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-419.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję. Są trzy zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-419.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu panią poseł Annę Kwietniewską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Michał Zbylut.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-420">
          <u xml:id="u-420.0" who="#AnnaKwietniewska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przepraszam, że problem, który przedstawię, nie został zgłoszony komisji, ale uważałam, że należy go przedstawić w czasie debaty plenarnej Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-420.1" who="#AnnaKwietniewska">W kwietniu bieżącego roku zwróciłam się do ministra finansów z pytaniem, czy zamieszczone w dodatku do gazety „Rzeczpospolita” z dnia 12 kwietnia br. wyjaśnienie ministerstwa pod tytułem „Reforma gospodarcza” może stanowić podstawę prawną do traktowania pracy wykonywanej na zasadzie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło jako zatrudnienia. Z odpowiedzi, którą otrzymałam w czerwcu od podsekretarza stanu mgr. Ryszarda Pazura wynika, że wykładnia ministerstwa w pełni oddaje cel regulacji ustawowej wprowadzonej z inicjatywy posłów i akceptowanej przez komisje sejmowe, ale nie rozstrzyga czy stanowi podstawę prawną. Odpowiedź, którą otrzymałam, utwierdza mnie w przekonaniu, że w ustawie o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w roku 1990 intencja, której nie neguję, nie została jednoznacznie sformułowana.</u>
          <u xml:id="u-420.2" who="#AnnaKwietniewska">Wobec tego zwróciłam się z prośbą do Biura Prawnego Kancelarii Sejmu o interpretację przepisów ustawy dokonaną przez resort finansów. W odpowiedzi, którą otrzymałam, Biuro Prawne informuje, że określenie „zatrudnia”, użyte w ustawie, jest szersze niż stosunek pracy, oraz że przyjęcie tej „rozszerzającej informacji”, której dokonało Ministerstwo Finansów, ma na celu uniemożliwienie podatnikom omijania przepisów cytowanej ustawy. Jednocześnie Biuro Prawne potwierdza, że odmiennie zagadnienie to reguluje Kodeks pracy, gdzie definicja ta jest ściśle określona i nie obejmuje swoim zakresem umowy-zlecenia. Biuro informuje mnie, że w tej sytuacji najwłaściwszym rozwiązaniem byłoby zwrócenie się organów do tego uprawnionych do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie wiążącej wykładni w poruszonej sprawie, gdyż interpretacja Ministerstwa Finansów nie może mieć mocy wiążącej.</u>
          <u xml:id="u-420.3" who="#AnnaKwietniewska">W lipcu Wysokiej Izbie został przedstawiony projekt zmian w ustawie. Jeżeli Wysoka Izba zatwierdzi dzisiaj poprawkę do ustawy to będzie już istniała podstawa prawna do zastosowania sankcji finansowych za naruszenie prawa, które do dnia dzisiejszego nie istniało.</u>
          <u xml:id="u-420.4" who="#AnnaKwietniewska">Czy można wobec tego karać za coś, co nie zostało naruszone? Jeżeli karać, to kogo? Być może autorów projektu.</u>
          <u xml:id="u-420.5" who="#AnnaKwietniewska">Rodzi się pytanie, dlaczego Ministerstwo Finansów wobec zaistniałych wątpliwości, które samo potwierdza w uzasadnieniu do dyskutowanego dzisiaj projektu nie wprowadziło tych zmian w terminie natychmiastowym a dopiero będzie wprowadzało w życie w IV kwartale bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-420.6" who="#AnnaKwietniewska">Jeszcze raz powtarzam, nie neguję intencji, ale mam wątpliwości, czy ustawa ta nie staje w sprzeczności z Kodeksem pracy i innymi aktami prawnymi.</u>
          <u xml:id="u-420.7" who="#AnnaKwietniewska">Wydaje się, że przyjęcie tej poprawki może przynieść więcej zamieszania niż oczekiwanego, zgodnie z intencją, pożytku. Wszyscy wiemy, że nie wszystkie prace mogą być wykonane wyłącznie przez własnych pracowników. Wielokrotnie istnieje potrzeba powołania zespołów interdyscyplinarnych.</u>
          <u xml:id="u-420.8" who="#AnnaKwietniewska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wobec przedstawionych wątpliwości, nierozwiązanych przez Biuro Prawne Kancelarii Sejmu, stawiam wniosek o skreślenie ust. 4a w art. 7 omawianej dzisiaj ustawy.</u>
          <u xml:id="u-420.9" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-421">
          <u xml:id="u-421.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-421.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Michał Zbylut z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Grażyna Staniszewska z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-422">
          <u xml:id="u-422.0" who="#MichałZbylut">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nowelizowana ustawa o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990 r. z pewnością, bo takie informacje już docierają do mnie, budzi wśród załóg zrozumiałe nadzieje na znaczne możliwości bezsankcyjnego wzrostu płac, tam głównie, gdzie warunki ekonomiczno-finansowe na to pozwolą. Otóż uważam, iż z tego miejsca trzeba lojalnie uprzedzić, że pracownicy na podstawie tej nowelizacji liczyć na to nie mogą, według mnie z dwóch powodów.</u>
          <u xml:id="u-422.1" who="#MichałZbylut">Po pierwsze dlatego, że tkanka budowanej równowagi rynkowej i opanowywania inflacji jest niczym pajęczyna jeszcze niezmiernie wątła i że każde bardziej odważne wejście w jej splot może zerwać całą misternie budowaną, nie tylko z woli parlamentu i rządu, ale głównie z woli, nadziei i ufności społecznej siatkę. To właśnie pracownicy zakładów, którzy z pracy zarobkowej czerpią środki na własne i rodziny życie przyzwalają na tak dalece posunięte ograniczenia w płacach realnych, by dotrwać lepszych, godniejszych warunków życia. W tych warunkach, być może działając na granicy ludzkiej cierpliwości, rząd, a myślę że i Sejm, staje przed koniecznością, w imię pewnego wzmocnienia tego zarysowanego poprawnego układu, podjęcia niezwykle trudnej decyzji minimalnego złagodzenia stawki skali podatkowej, ale w granicach dotychczas obowiązujących. Jak dotąd, tak i po nowelizacji, wzrost płac ponad 5% jest obwarowany 500% podatkiem.</u>
          <u xml:id="u-422.2" who="#MichałZbylut">Po drugie, szacunki Ministerstwa Finansów dotyczące nadpłat podatku wynikających ze złagodzonej stawki są zbyt optymistyczne, bowiem w aktualnej sytuacji finansowej przedsiębiorstw niewiele ich decydowało się na przekroczenie podatkowej stawki, gdyż po prostu nie było ich na to stać.</u>
          <u xml:id="u-422.3" who="#MichałZbylut">Trzeba powiedzieć wprost, iż do rzadkości, przynajmniej według mojego rozeznania, należały przypadki, by kierownictwa administracyjno-związkowe decydowały się podwyższać płace o 1 zł i zapłacić 5 zł podatku. Nie łudźmy więc tych, którzy mieli nadzieję na podwyżkę, bo z tej nowelizacji nie wynika wzrost płac. Sytuacja przedsiębiorstw o słabej kondycji ekonomicznej pozostaje nadal niezmiernie złożona. Objawia się to nie tylko w ograniczonych możliwościach tworzenia środków na wynagrodzenia, ale funkcją tej słabości jest ograniczona możliwość tworzenia zysku i korzystania z niego przez załogi.</u>
          <u xml:id="u-422.4" who="#MichałZbylut">Dla nich też proponowany ust. 3a art. 4 jest tylko echem zazdrości jaką odczuwa biedny wobec bogatego, a dla tych bogatszych lub racjonalnie gospodarujących jest pewną rekompensatą za ich gospodarkę. Przepis ten uważam za racjonalny i mający cechy pewnej motywacji do dalszych racjonalnych działań w obrębie środków na wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-422.5" who="#MichałZbylut">Reasumując, uważam, iż głosując za taką nowelizacją i ustanawiając nieco łagodniejsze warunki skali podatkowej od płac do końca obecnego roku, winniśmy wyrazić słowa głębokiego uznania dla ludzi pracy za ich ufność, cierpliwość oraz słowa podziękowania za zrozumienie potrzeby ratowania kraju i jego gospodarki głównie ich kosztem i kosztem wyrzeczeń.</u>
          <u xml:id="u-422.6" who="#MichałZbylut">Jednocześnie uważam i postuluję, aby rząd czerpiąc z tego niewiarygodnego kredytu zaufania, jak przystało na solidnego i wiarygodnego dłużnika, w najbliższym czasie, myślę tu o czasie powakacyjnym, przedstawił Wysokiej Izbie założenia polityki płacowo-dochodowej ludności, działalności socjalno-osłonowej na 1991 rok. Załogi i społeczeństwo chce i musi znać warunki swej przyszłej egzystencji. Określenie tych możliwości spoczywa na rządzie i parlamencie w imię normalnych działań demokratycznych, bez oczekiwania na reakcje społeczne, wymuszające szybkie i byle jakie działanie.</u>
          <u xml:id="u-422.7" who="#MichałZbylut">Mówiąc dzisiaj o tym, wierzę, że mówimy o tych sprawach ze stosownym wyprzedzeniem.</u>
          <u xml:id="u-422.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-423">
          <u xml:id="u-423.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź. Proszę panią poseł Grażynę Staniszewską z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-424">
          <u xml:id="u-424.0" who="#GrażynaStaniszewska">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Panie Premierze! Płace w zakładach państwowych są takie, że praktycznie żaden wysiłek w kierunku reorganizacji się nie opłaca. Dlatego mamy powszechnie znaczną bierność i apatię. Właściwie zmianami zainteresowani są jedynie dyrektorzy, którzy liczą na prowizję od zysku, którą zafundowaliśmy im na początku tego roku. Jedynie tylko oni. Płace szeregowych pracowników są sztywne i wynikają z jakiejś tam bazy wrześniowej. Z powodu bariery popytu na produkty, możliwości korekty funduszu płac i regulowania go, w ramach zachęt, jest prawie znikome.</u>
          <u xml:id="u-424.1" who="#GrażynaStaniszewska">Sposób naliczania wypłat z zysku jest zupełnie pozbawiony sensu motywacyjnego. Mianowicie zgodnie z art. 6 ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń wypłaty z zysku, które uchwaliliśmy w tym roku, będą wypłacane dopiero w przyszłym roku, a więc po bilansie, wypłaty z zysku mają być zależne jedynie od funduszu płac, natomiast są niezależne zupełnie od bieżących wysiłków zakładów, od bieżących efektów z tego roku. Od bieżących efektów mają być zależne tylko i wyłącznie prowizje dla dyrektorów.</u>
          <u xml:id="u-424.2" who="#GrażynaStaniszewska">I tutaj, proszę państwa, szykuje nam się gigantyczny konflikt na początku przyszłego roku. Ani załogi, ani rady pracownicze nie zdają sobie jeszcze sprawy, jak ogromne będzie zróżnicowanie między prowizją od zysku dla dyrektorów i członków rad pracowniczych, a wypłatą nagrody z zysku dla szeregowych pracowników. To będą gigantyczne różnice w dziesiątki milionów idące. Tak przynajmniej można było wyliczyć z wstępnych projektów opublikowanych w „Rzeczpospolitej”.</u>
          <u xml:id="u-424.3" who="#GrażynaStaniszewska">Proszę państwa, chciałam zgłosić poprawkę, która spróbuje zniwelować tę różnicę. Spróbuje związać zainteresowanie załóg, nie załóg w swojej masie, tylko załogi zorganizowane, czy to w rady pracownicze, czy w związki zawodowe, do podjęcia jakichś wysiłków, czy też dopingowania dyrektorów do takich zmian organizacyjnych w zakładach pracy, żeby spróbować obniżyć koszty, czy też żeby spróbować uaktywnić sprzedaż. Dyrektorzy twierdzą, że oni już zrobili wszystko, żeby uaktywnić sprzedaż i żeby mieć zyski. Otóż członkowie rad pracowniczych i związków zawodowych, przynajmniej ci, z którymi ja się kontaktuję, twierdzą, że absolutnie dyrektorzy nie zrobili wszystkiego, że cały czas ograniczają się do minimum, i że, niestety, skoro nawet rady pracownicze, które są reprezentantami załóg i załogi nie mają w żadnej części wynagrodzenia związanego właśnie z bieżącym zyskiem, dlatego też niejako nie dopingują tych dyrektorów do zmian.</u>
          <u xml:id="u-424.4" who="#GrażynaStaniszewska">I stąd, proszę państwa, moim zdaniem, powszechna bierność, apatia, którą najwyższy czas byłoby przełamać. Nie sądzę, że uda się nam utrzymać obecny system płac blokujący wszelką motywację i spokojnie dotrwać do przyszłego roku i dopiero od nowego roku zacząć wprowadzać system motywacyjny. Nie uważam, żebyśmy byli w stanie dotrwać do przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-424.5" who="#GrażynaStaniszewska">Stąd proponuję państwu, aby do art. 6 wprowadzić poprawkę. Dotychczasowy art. 6 mówi, że nagrody z zysku mają stanowić 8,5% funduszu płac obciążające koszty zakładu za 1990 r. Proponuję, aby wprowadzić poprawkę, której może tutaj nie będę omawiała szczegółowo. Zmiana polegałaby na tym, żeby w sytuacji kiedy zakładowi uda się osiągnąć poprawę efektów ekonomicznych w II półroczu w stosunku do pierwszego półrocza br., czyli uda się zdynamizować sprzedaż, obniżyć koszty, można było te 8,5% powiększać, powiększać w odpowiedniej relacji do właśnie zwiększonych wyników. Jest to bardzo minimalny doping, bo doping odłożony w czasie. Nie proponuję, aby w tym roku wypłacać zaliczki na poczet tej nagrody. Sądzę, że byłoby to zbyt duże ryzyko dla programu stabilizacyjnego. Niemniej wydaje mi się, że włączenie takiego środka motywującego, dającego możliwość uzyskania większej wypłaty, odłożonej w czasie, powinno być przyjęte. Jakkolwiek w czasie wczorajszych rozmów z przedstawicielami rządu, rząd niestety negatywnie ustosunkował się i do poprawki zaproponowanej przez komisję, którą referowała tutaj pani poseł Wiesława Ziółkowska. Chodziło o zaliczkową wypłatę 50% z zysku za pierwsze półrocze. Rząd uważał, że ta zwiększona masa pieniędzy we wrześniu na rynku spowoduje, tak jak się to stało w kwietniu po wypłatach z zysku za ubiegły rok, gwałtowny wzrost cen i skok inflacji. Z tych samych powodów wczoraj premier Leszek Balcerowicz negatywnie ustosunkował się do mojej poprawki, uważając, że jeśli będzie zbyt duży doping na zysk, to i teraz zakłady również podniosą ceny.</u>
          <u xml:id="u-424.6" who="#GrażynaStaniszewska">Otóż wydaje mi się, że ten argument bardziej dotyczy poprawki komisji niż mojej.</u>
          <u xml:id="u-424.7" who="#GrażynaStaniszewska">Po pierwsze — mamy naprawdę ogromną barierę popytu. Na cały szereg produktów, które do tej pory były chronione przez cła, cła zostały obniżone. Jeżeli dodatkowo obniży się jeszcze niesłusznie trzymane na zbyt dużej wysokości cła na samochody, elektronikę, czy też inne artykuły, których producenci są monopolistami i jeszcze dodatkowo chronieni przez cła przywozowe, to, moim zdaniem, nie ma takiego zagrożenia albo jest w znacznie mniejszym stopniu. Przyjmując poprawkę komisji zezwalającą na wypłatę aż 50% z zysku za I półrocze to ryzyko jest większe.</u>
          <u xml:id="u-424.8" who="#GrażynaStaniszewska">Chciałabym prosić państwa o rozważenie tych argumentów. Moją poprawkę zgłaszam jako alternatywną do propozycji komisji wnioskującej o wypłatę 50% zaliczki z zysku za I półrocze.</u>
          <u xml:id="u-424.9" who="#GrażynaStaniszewska">Gdyby to rozwiązanie, które ja proponuję, połączyć z wypłatą zaliczek i dużym dopingiem na osiąganie zysku w II półroczu, to rzeczywiście można by było spowodować wzrost cen. Ten ogromny wypływ pieniądza na rynek, powodowałby wzrost cen. I to by było naprawdę niebezpieczne. Tak że swoją poprawkę zgłaszam tylko w wypadku, jeżeli Wysoka Izba odrzuci poprawkę komisji na zaliczki 50% z I półrocza.</u>
          <u xml:id="u-424.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-425">
          <u xml:id="u-425.0" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Herbert Gabryś ad vocem, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-426">
          <u xml:id="u-426.0" who="#HerbertGabryś">Chcę skorzystać z prawa zabrania głosu ad vocem po wystąpieniu mojej wielce szanownej koleżanki poseł Grażyny Staniszewskiej. Myślę, że uogólnienia nadmierne, i emocje nadmierne, tam gdzie nie można operować jednoznacznymi faktami, są po prostu społecznie szkodliwe.</u>
          <u xml:id="u-426.1" who="#HerbertGabryś">Pragnę zatem z całą stanowczością zaprotestować przeciwko sformułowaniu dotyczącemu powszechnej apatii i powszechnej niemocy. To jest niesłuszne. Są firmy, a mogę je wymienić jednym tchem, natychmiast, które w istniejącej rzeczywistości, staraniem wspólnym i rad i związków i tych nieszczęsnych dyrektorów, czynią wiele dobrego. O tym świadczą wyniki.</u>
          <u xml:id="u-426.2" who="#HerbertGabryś">Prawdą natomiast jest że jest wiele firm, które nie potrafią się ruszyć. Zatem o tych trzeba by tylko mówić.</u>
          <u xml:id="u-426.3" who="#HerbertGabryś">Co do wynagrodzeń dyrektorów. Pani poseł Grażyna Staniszewska i państwo słuchający tego — dyrektorzy od kwietnia nie mają premii i czekają wreszcie na regulację tej ruchomej części płacy. I to jest prawda obiektywna. I nikt jeszcze nie wołał o przyspieszenie tego, czekają spokojnie i cierpliwie z wielką nadzieją, aż rząd ten system doprowadzi do stanu, który będzie możliwy do zaakceptowania. Myślę zaś, że te udziały przyszłoroczne to duże dlatego, że dużą czcionką pisane, a nie że wielkie kwoty.</u>
          <u xml:id="u-426.4" who="#HerbertGabryś">Co zaś do stwierdzenia ogólnego, zgadzam się z panią, pani poseł Grażyno Staniszewska, absolutnie. Trzeba by wreszcie doprowadzić do takiego uporządkowania systemu płac, aby stymulował produkcję. I tu się z panią zgadzam.</u>
          <u xml:id="u-426.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-427">
          <u xml:id="u-427.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Bohdan Osiński, niezrzeszony w żadnym klubie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-428">
          <u xml:id="u-428.0" who="#BohdanOsiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zgłaszam dwie poprawki dotyczące omawianej ustawy. Przy czym muszę stwierdzić, że wypowiedzi moich poprzedników całkowicie popieram, a moje wnioski będą dalszym uzupełnieniem. Pierwszy wniosek dotyczy art. 4 ust. 4. Do dotychczasowej treści, która brzmi: „współczynnik korygujący o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990 r. ustala Rada Ministrów w drodze rozporządzenia”, proponuję dodać następujące zdanie: „Rząd bez zgody Sejmu nie może w ciągu 1990 r. ustalić współczynników korygujących w sposób umożliwiający obniżenie poziomu płac nie podlegających zwiększeniu opodatkowania więcej niż o 35%”.</u>
          <u xml:id="u-428.1" who="#BohdanOsiński">Pragnę tu wyjaśnić o co chodzi. Już w grudniu 1989 r., w czasie prac Komisji Nadzwyczajnej, wysuwaliśmy wniosek o przewidywanym, znacznym obniżeniu płac realnych. Wówczas przedstawiciele Ministerstwa Finansów zapewnili nas, że nie ma mowy o obniżeniu aż do 35%. Obecnie społeczeństwo jest, nie ulega wątpliwości, u kresu wytrzymałości. Wielkim zagrożeniem jest również niepewność, którą czują poszczególni pracownicy.</u>
          <u xml:id="u-428.2" who="#BohdanOsiński">W tej chwili płace realne są już niesłychanie obniżone. Wprawdzie w lipcu współczynnik korygujący ma być 1,0, ale nie wiemy, co rząd zdecyduję w dalszych miesiącach.</u>
          <u xml:id="u-428.3" who="#BohdanOsiński">Wydaje mi się, że w tej chwili przeciętna rodzina polska jest w takim stanie, że nie można absolutnie dopuścić aby siła nabywcza społeczeństwa obniżała się.</u>
          <u xml:id="u-428.4" who="#BohdanOsiński">Z przykrością obserwuję, że pewne współczynniki są, co już dwukrotnie Wysokiej Izbie meldowałem, nieco dziwnie ustalane, dlatego wnoszę tę poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-428.5" who="#BohdanOsiński">Druga poprawka nie wymaga specjalnego omówienia — związana jest z tym o czym mówili moi poprzednicy i posłowie sprawozdawcy. Chodzi o tabelę z art. 8 pkt a).</u>
          <u xml:id="u-428.6" who="#BohdanOsiński">To co proponuje rząd jest kosmetyczną korektą, naprawdę niewiele daje.</u>
          <u xml:id="u-428.7" who="#BohdanOsiński">Proponuję w tej tabeli wprowadzić następujące poprawki: punkt 1, zamiast do 3% — do 5%, w punkcie 2, zamiast 3%–5% do 10%, i w punkcie 3, zamiast 5% — ponad 10%, przy tych samych stawkach podatku, które są proponowane w tej tabeli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-429">
          <u xml:id="u-429.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-429.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-429.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę, bardzo proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów pana Ryszarda Pazurę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-430">
          <u xml:id="u-430.0" who="#RyszardPazura">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym ustosunkować się do wypowiedzi pani poseł Anny Kwietniewskiej, a dotyczącej art. 7 ust. 4 nowelizowanej ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń. Ust. 4 art. 7 był wprowadzony, przypomnę Wysokiej Izbie, na specjalne życzenie i wniosek komisji sejmowych, a intencją tego przepisu było uniemożliwienie wyłamywania się od podatku od wzrostu wynagrodzeń w przeróżny sposób, np. w drodze tworzenia fikcyjnych spółek. Przepis ten powiada, że jeśli podatnik użycza, wynajmuje lub dzierżawi spółce środki produkcji, a spółka przy prowadzeniu działalności gospodarczej zatrudnia pracowników podatnika, to wynagrodzenia wypłacane dla tych zatrudnionych ludzi podatnik powinien ująć we własnych rozliczeniach podatkowych a spółka jest zobowiązana do powiadamiania o wysokości tych wypłat. Intencja była jasna, chodziło o ograniczenie często fikcyjnych spółek. Nieszczęsne słowo „zatrudnia” spowodowało niejasność tego przepisu, intencją komisji było to, aby wszystkie wynagrodzenia wypłacane w tych sytuacjach, o których ten przepis mówi, a więc i wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę (zwykle nie są to właśnie umowy o pracę, a umowy o dzieło), umowy zlecenia, bo to jest zatrudnianie pracowników podatnika w spółce. W związku z tym, że kategoria „zatrudnienia” jest bardzo różnie definiowana w różnych ustawach (są co najmniej trzy definicje — inaczej definiuje to prawo pracy, inaczej ta ustawa, inaczej ustawa prawo spółdzielcze), my zgodnie z intencją komisji i Sejmu wszystkie te wątpliwości, odpowiadając przedsiębiorstwom, jednostkom, podatnikom, wyjaśniamy. Chodzi o wszystkie wynagrodzenia wypłacane w sytuacji, o której mówi ust. 4. Wydaje się i pani poseł zresztą to także przyznaje, że nasza interpretacja jest zgodna z intencją, zgodnie z którą ten przepis został wprowadzony.</u>
          <u xml:id="u-430.1" who="#RyszardPazura">Chciałbym więc prosić Wysoką Izbę, żeby postawić kropkę nad „i” i tę intencję, która przyświecała sformułowaniu tego przepisu w ust. 4, art. 7 utrzymać i żeby przyjąć tę poprawkę. Jak powiadam, zawsze odpowiadaliśmy zgodnie z intencją Sejmu. Prosiłbym bardzo o wprowadzenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-430.2" who="#RyszardPazura">Chciałbym jeszcze ustosunkować się pokrótce do wypowiedzi pana posła Bohdana Osińskiego. który zaproponował usztywnienie uprawnień rządu co do kształtowania współczynnika korekcyjnego, przy czym wniosek jest, praktycznie rzecz biorąc, oceniam go oczywiście na gorąco, nierealizowalny. Jeśli dobrze zrozumiałem współczynnik korygujący ma być tak sformułowany przez rząd, aby wzrost podatku od przyrostu wynagrodzeń nie przekroczył 35%, przy formułowaniu współczynnika korygującego.</u>
          <u xml:id="u-430.3" who="#RyszardPazura">Oczywiście jest to niemożliwe dlatego, że rozliczenia dotyczą indywidualnego podatnika, a nie podatnika, jakim jest gospodarka narodowa. Ponadto chcę poinformować Wysoką Izbę, iż przedsiębiorstwo, jako podatnik ma z góry na kwartał określony współczynnik. Taka została przyjęta zasada i podatnicy wiedzą jaki jest współczynnik. W lipcu wynosił 1 i jest określony na sierpień i wrzesień. Rząd musi mieć możliwość zmiany bo po prostu wysokość współczynnika korekty zależy od oceny sytuacji gospodarczej, rynkowej itd., a więc każdorazowe ustalenie współczynników wymaga po prostu oceny sytuacji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-430.4" who="#RyszardPazura">Bardzo bym prosił Wysoką Izbę, aby na dobro tej sprawy nie usztywniać uprawnień rządu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-431">
          <u xml:id="u-431.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-431.1" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł Bohdan Osiński, proszę bardzo, nawiązując do tej wypowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-432">
          <u xml:id="u-432.0" who="#BohdanOsiński">Wydaje mi się, panie ministrze, że zaszło nieporozumienie. Chodziło mi o sumaryczne obniżenie poziomu życia ludzi i realnych płac w ciągu 1990 r. nie więcej niż 35%. Zakładałem, że rząd ma swobodę obniżenia poziomu życia o ponad 1/3. Natomiast ponieważ obserwuję pewne zjawiska niepokojące uważam, że Sejm nie powinien pozwolić rządowi na większe obniżenie stopy życiowej ludzi pracy. Dlatego jest ten mój wniosek. Sumaryczny efekt tych współczynników, które ustala rząd, nie wolno, żeby przekroczył, moim zdaniem, 35%. To spowodowałoby właśnie obniżenie stopy życiowej jeszcze znaczniejsze niż to ma miejsce w chwili obecnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-433">
          <u xml:id="u-433.0" who="#TadeuszFiszbach">Są dwa zgłoszenia, ad vocem, więc krótkie? Pani poseł, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-434">
          <u xml:id="u-434.0" who="#AnnaKwietniewska">Panie Marszałku! Panie Ministrze! Nie zadowala mnie odpowiedź, ponieważ ja mówiłam o prawie, a nie o intencjach. Z góry przepraszam Wysoką Izbę, nie jestem prawnikiem ani ekonomistą, ale lekarzem i moją intencją jest zawsze każdego pacjenta wyleczyć. Jeżeli postawię błędną diagnozę i zastosuję złą terapię, to najczęściej pacjent umiera, a ja staję przed sądem.</u>
          <u xml:id="u-434.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-435">
          <u xml:id="u-435.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł Jerzy Koralewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-436">
          <u xml:id="u-436.0" who="#JerzyKoralewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z wypowiedzią pana ministra, proponuję krótką poprawkę do pkt. 3 w art. 7 zmiana w ust. 4a. Otóż zmiana ta, jeśli ją przyjmiemy zgodnie z apelem pana ministra, moim zdaniem, nie może wchodzić w życie od 1 stycznia tego roku, a może wyłącznie wchodzić w życie od dnia uchwalenia, z karencją powiedzmy 14 dni. W wielu przypadkach, w dobrej wierze, bez tej interpretacji przedsiębiorstwa stosowały określone wypłaty. W tej chwili, ta interpelacja może doprowadzić niektóre przedsiębiorstwa do kompletnego krachu, jeśli dokona się pewnych wypłat zgodnie z ideą tego zapisu. Uważam, że ten zapis jest słuszny, natomiast nie może obowiązywać podatników wstecz. Stąd moja propozycja formalna, aby w zapisie końcowym, do art. 2 dodać, że ustawa wchodzi z dniem ogłoszenia, za wyjątkiem pkt. 3 w art. 7 ust. 4a, który wchodzi w 14 dni po uchwaleniu tej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-437">
          <u xml:id="u-437.0" who="#TadeuszFiszbach">To była wypowiedź nawiązująca do wypowiedzi pana wiceministra, pan wiceminister raz jeszcze, tak? Więcej zgłoszeń nie ma. Bardzo proszę, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-438">
          <u xml:id="u-438.0" who="#RyszardPazura">W związku z ostatnią wypowiedzią. Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym powiedzieć, że nie ma tego problemu, dlatego że urzędy i izby skarbowe rozliczają podatek tak jak powiedziałem. Liczą wszystkie wynagrodzenia u podatnika zlecającego wykonanie usługi i zatrudniającego do wykonania tej usługi pracowników podatnika. Tak się liczy i tak się rozlicza podatek. Nie jest to żadne zaskoczenie dla przedsiębiorstw. Tam gdzie były wątpliwości, wszystko zostało wyjaśnione w sposób zgodny z intencją prawa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-439">
          <u xml:id="u-439.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze wicepremier, minister finansów pan Leszek Balcerowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-440">
          <u xml:id="u-440.0" who="#LeszekBalcerowicz">Panie Marszałku! Proszę Państwa! Chciałem na początek sformułować dwie uwagi ogólne, aby nakreślić właściwe tło dla proponowanych tutaj rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-440.1" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze, chciałem powiedzieć, że chodzi tutaj o jeden z centralnych punktów programu stabilizacji, który, jak państwo wiedzą, miał dwa główne cele: zahamowanie wysokiej inflacji i usunięcie z gospodarki niedoborów. Wiemy, że dużym kosztem udało nam się te cele w dużym stopniu osiągnąć.</u>
          <u xml:id="u-440.2" who="#LeszekBalcerowicz">Ten podatek, o którym mówimy i który wiemy, że jest instrumentem niepopularnym, ze względu na to, że nikt nie lubi, aby jego płace nominalne były hamowane, w całym programie odgrywał bardzo ważną rolę. Szło bowiem o to, aby wzorem innych krajów, Polska nie jest tutaj jedynym przypadkiem, przerwać spiralę cen i płac, jaka występowała w latach ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-440.3" who="#LeszekBalcerowicz">I tu chciałem państwu zacytować pewne liczby znane z danych statystycznych GUS, które nakazują, aby problem widzieć w pewnej szerszej perspektywie i aby również nie mylić, jak to czyni pan poseł Bohdan Osiński, wskaźnika statystycznego w płacy realnej z poziomem życia. Otóż istnieje tu pewna korelacja, ale zarówno przy wzroście, jak i przy spadku. Jest to korelacja wysoce niedoskonała.</u>
          <u xml:id="u-440.4" who="#LeszekBalcerowicz">Otóż wedle danych statystycznych GUS w roku 1988 w stosunku do roku poprzedniego płaca realna wzrosła o 14,4%, a w roku 1989 w stosunku do 1988 wzrosła o 10,7%. Co się za tym kryło? Krył się za tym przecież przede wszystkim fakt, że płace pieniężne rosły szybciej niż ceny, że potęgował się potencjał inflacyjny, bo temu towarzyszyło zjawisko narastających cen, co w rezultacie doprowadziło do wybuchu hiperinflacji. Natomiast nikt chyba z państwa, włącznie z posłem Bohdanem Osińskim, nie będzie twierdził, że w roku 1988 standard życia wzrósł prawie o 15%, a w roku 1989 wzrósł o prawie 11%. I to samo można odwrócić, przy spadku płacy realnej tego statystycznego wskaźnika nie dochodzi do równie wielkiego spadku standardu życia, natomiast dochodzi... co się stało w roku bieżącym? Otóż trzeba było odwrócić te tendencje, które zachodziły w latach poprzednich, to nabrzmiewanie wielkiego potencjału inflacyjnego, aby można osiągnąć te dwa cele: zahamowanie, wyprowadzenie kraju z hiperinflacji oraz wyprowadzenie kraju z gospodarki niedoborów. I te dwa cele, jak powiedziałem, jak sądzę, udało nam się z wielkim trudem osiągnąć i idzie o to, aby proponowane modyfikacje nie doprowadziły do tego, że te wyniki zaprzepaścimy.</u>
          <u xml:id="u-440.5" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałbym apelować do państwa o wielką rozwagę w proponowaniu poprawek i modyfikacji do przedłożonego projektu. I to byłaby pierwsza uwaga ogólna.</u>
          <u xml:id="u-440.6" who="#LeszekBalcerowicz">Uwaga druga dotyczy zamierzeń rządu na najbliższe półrocze. Miałem okazję o nich mówić, wobec tego powiem w skrócie. Zdecydowany nacisk chcemy położyć, jak państwo wiedzą, na te przedsięwzięcia, które sprawią, że dzięki zmianom w strukturze gospodarki, w naturze przedsiębiorstw, a także w ich otoczeniu, będą one działały lepiej, sprawniej. To jest podstawowy klucz do wyprowadzenia kraju z głównego problemu, a mianowicie z recesji.</u>
          <u xml:id="u-440.7" who="#LeszekBalcerowicz">Przede wszystkim osiągniemy to nie przez wstrzykiwanie do gospodarki zwiększonej masy pieniądza, tak aby ludzie mogli wszelkie wyroby, przy dowolnych kosztach, kupować w większych ilościach, to jest ta nadzieja, a przez sprawienie, że będzie tych wyrobów coraz więcej, coraz więcej będzie wyrobów tańszych i lepszych, Chcemy rozwiązywać te problemy i temu służą takie przedsięwzięcia, które zostały już zapowiedziane i są realizowane, jak wzrost konkurencji, obniżanie stawek celnych, w tym roku to się stało 4-krotnie, działania restrukturyzacyjne, prywatyzacja, którą chcemy zaawansować dzięki uchwaleniu przez Wysoką Izbę odpowiednich ustaw, popieranie nowej przedsiębiorczości.</u>
          <u xml:id="u-440.8" who="#LeszekBalcerowicz">To są podstawowe przedsięwzięcia, które pomogą rozwiązać główny problem, kosztu, jaki przyszło nam zapłacić za zahamowanie inflacji, za wyprowadzenie kraju z powszechnych niedoborów.</u>
          <u xml:id="u-440.9" who="#LeszekBalcerowicz">Oprócz tego, na to też chciałem tutaj zwrócić uwagę, rząd dzięki temu, że udało mu się właśnie te wyniki osiągnąć, dokonał pewnych dość znaczących modyfikacji w polityce makroekonomicznej. W polityce budżetowej nastąpiło pewne złagodzenie restrykcji, w polityce kredytowej, a także — i tu przedłożyliśmy państwu propozycje — w polityce płacowej. I to trzeba widzieć na szerszym tle owego złagodzenia restrykcji makroekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-440.10" who="#LeszekBalcerowicz">Otóż jeżeli idzie o budżet, to proszę zwrócić uwagę na to, że na mocy uprawnień, jakie Rada Ministrów otrzymała od Wysokiej Izby, dokonaliśmy znaczących przesunięć tak aby dofinansować niektóre ważne sfery naszego życia społecznego i ekonomicznego, tak jak gospodarka mieszkaniowa, jak budżety terenowe i jak rolnictwo. A więc będą wpływały pewne dodatkowe ilości pieniądza do gospodarki. Tak się dzieje również dlatego, że w pierwszym półroczu przechodzimy od sytuacji, w której mieliśmy nadwyżkę w budżecie, do sytuacji kiedy będziemy mieli deficyt. Aby w skali roku osiągnąć równowagę, to trzeba tę nadwyżkę zużyć. Przechodzimy do deficytu w II półroczu. Z tego wynika, że wydatki w II półroczu będą większe od bieżących dochodów. Ale chcemy aby budżet w skali roku był zrównoważony, a to ma pewne skutki dla równowagi ogólnej i z tego musimy sobie zdawać sprawę.</u>
          <u xml:id="u-440.11" who="#LeszekBalcerowicz">Jeżeli chodzi o politykę kredytową, to zgodnie z zapowiedzią Narodowego Banku Polskiego następuje tutaj przejście do stopy rocznej, której obecna wielkość jest taka, że w przeliczeniu na stopę miesięczną będzie niższa od poprzednich, a więc tu następuje też pewne złagodzenie restrykcji. Zaproponowaliśmy również Wysokiej Izbie projekt złagodzenia, umiarkowanego złagodzenia, skali opodatkowania wynagrodzeń przekraczających pewną normę. To jest ta całość. W rezultacie następuje znaczące złagodzenie restrykcji, czemu będzie towarzyszyła, oczywiście bardzo czujna, obserwacja zachowania się gospodarki, i w razie potrzeby włączenie urządzeń przeciwdziałających.</u>
          <u xml:id="u-440.12" who="#LeszekBalcerowicz">Mówię to po to, aby podkreślić, że dodawanie do tych przedsięwzięć dodatkowych strumieni pieniądza oznacza, że przekraczamy pewien punkt, w którym grozi nam już, z dużą pewnością, wzrost inflacji, a nie wzrost produkcji. I to jest to generalne tło, na jakim chciałbym w tej chwili rozpatrzyć niektóre z proponowanych uwag.</u>
          <u xml:id="u-440.13" who="#LeszekBalcerowicz">Otóż jeżeli chodzi o propozycję, która jest zawarta w przedłożonym państwu pkt. la, uważam ją za uzasadnioną, bo nie stoi ona w sprzeczności z tym, o czym powiedziałem, ma właśnie na celu rozładowanie ewentualnego dążenia do gorączkowego wypłacania pod koniec roku kwot nie wykorzystanych w obawie przed normą ograniczającą wzrost wynagrodzeń. Propozycja pani posłanki Wiesławy Ziółkowskiej, jak sądzę, jest zasadna. Natomiast nie mogę tego niestety powiedzieć o propozycji drugiej, która jest zawarta w pkt. 4b. Celem tej propozycji jest umożliwienie przedsiębiorstwom, które spełniły pewne warunki w przeszłości, to znaczy tam gdzie produkcja liczona w cenach porównywalnych nie spadła poniżej określonego poziomu, wypłacenie zaliczkowych nagród zysku, które na mocy dotychczasowych przepisów byłyby wypłacane w roku przyszłym. Otóż tutaj mam dwa podstawowe zastrzeżenia. Byłbym wdzięczny za ich uwzględnienie.</u>
          <u xml:id="u-440.14" who="#LeszekBalcerowicz">Otóż po pierwsze — to właśnie oznaczałoby wprowadzenie do naszej gospodarki dodatkowych strumieni pieniądza i to w warunkach, kiedy dokonały się, jak powiedziałem, pewne znaczące modyfikacje w całej polityce makroekonomicznej. A więc to zwiększałoby ryzyko ożywienia inflacji ponad punkt, który moim zdaniem, jest dopuszczalny.</u>
          <u xml:id="u-440.15" who="#LeszekBalcerowicz">Po drugie — to sformułowanie nasuwa daleko idące analogie do sformułowania, które ze złym skutkiem zostało wypróbowane w roku 1982, kiedy porównywano sprzedaż w cenach porównywalnych i w rezultacie, jak wiemy, prowadziło to do daleko idących komplikacji technicznych. Ale jest to zastrzeżenie, jak powiedziałem, drugorzędne. Z punktu widzenia polityki makroekonomicznej najważniejsze jest to, że przy tym przedsięwzięciu dodawalibyśmy dodatkowy istotny składnik do całej masy pieniądza, która napłynie na rynek w II półroczu tego roku i to, jak sądzę, byłoby przekroczenie punktu dopuszczalnego ryzyka.</u>
          <u xml:id="u-440.16" who="#LeszekBalcerowicz">Wreszcie poprawka trzecia zgłoszona przez panią posłankę Grażynę Staniszewską. Otóż zgadzam się przede wszystkim z tym, że nie można tych dwóch rzeczy jednocześnie wprowadzać i przedtem opowiedziałem się już przeciwko drugiej poprawce, na mocy której już w tym roku dopuszczane byłyby zaliczkowe nagrody z zysku dla pewnej grupy przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-440.17" who="#LeszekBalcerowicz">Jeśli natomiast idzie o tę poprawkę, to muszę powiedzieć, że jej cel jest uzasadniony ekonomicznie, bo chodzi o zwiększenie zainteresowania załóg, nie tylko dyrekcji, ale i załóg, powiększaniem zysku w najbliższym czasie. W porównaniu z dynamiką z poprzedniego okresu, oczekujemy, że to pobudzi w przedsiębiorstwach takie działania, jak obniżanie kosztów, wzrost produkcji itd.</u>
          <u xml:id="u-440.18" who="#LeszekBalcerowicz">Uzasadnienie ekonomiczne jest racjonalne, tyle tylko, że chciałem państwu zwrócić uwagę również na pewne ryzyko, żeby była świadomość tego wyboru. Otóż ryzyko polega na tym, że przynajmniej część przedsiębiorstw może spróbuje obniżać koszty po to, aby sobami, to znaczy przez podwyższanie cen.</u>
          <u xml:id="u-440.19" who="#LeszekBalcerowicz">Nie sposób dokładnie rozstrzygnąć ile przedsiębiorstw spróbuje obniżać koszty po to, aby powiększać masę zysku, a ile przedsiębiorstw osiągnie to przez wzrost cen. Sądzę w każdym razie, że gdyby Wysoka Izba przyjęła tę poprawkę, to będę to traktował jak zobowiązanie rządu do bardzo mocnego przeciwdziałania tego rodzaju poczynaniom ze strony przedsiębiorstw, oczywiście myślę nie tylko i nie głównie o administracyjnych przeciwdziałaniach próbom wzrostu cen, bo wiem że to się nie sprawdziło, tylko poprzez odpowiednie działania ograniczające popyt. Istnieje rzeczywiście taka ewentualność, że pod wpływem tej modyfikacji przedsiębiorstwa będą pobudzane do najłatwiejszego sposobu powiększania masy zysków przez podwyższanie cen. Wtedy rząd będzie musiał zareagować, użyć tych instrumentów ograniczania popytu jakie ma — między innymi przy współdziałaniu z bankiem, przez operowanie stopą procentową.</u>
          <u xml:id="u-440.20" who="#LeszekBalcerowicz">Takie jest moje stanowisko w tej sprawie. Zdecydowanie natomiast opowiadam się przeciwko dopuszczaniu w tym roku do zaliczkowych wypłat zysku.</u>
          <u xml:id="u-440.21" who="#LeszekBalcerowicz">Wreszcie jeśli chodzi o poprawki proponowane przez pana posła Bohdana Osińskiego, to z tego co powiedziałem przedtem wynika, że uważam je za niedopuszczalne. Za zdecydowanie niedopuszczalną uważam poprawkę ostatnią, która praktycznie oznacza rozmontowanie w dużym stopniu całego mechanizmu przeciwdziałania wzrostowi płac.</u>
          <u xml:id="u-440.22" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem powiedzieć państwu wyraźnie, że gdyby ta poprawka była przyjęta, proszę tego nie traktować jako stawianie jakiegokolwiek ultimatum, ale chciałbym żeby była jasność wyboru, to będę uważał, że dochodzi do przyjęcia innego programu gospodarczego w dziedzinie zwalczania inflacji. Programu, który nie rokuje nadziei na to, że zachowamy pozytywne wyniki, które osiągnęliśmy takim kosztem do tej pory.</u>
          <u xml:id="u-440.23" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-441">
          <u xml:id="u-441.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu premierowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-441.1" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-441.2" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-441.3" who="#TadeuszFiszbach">Mając na uwadze sprawność prowadzenia debaty i możliwość zakończenia naszej pracy w dniu dzisiejszym, proszę o akceptację propozycji: poseł sprawozdawca oraz wnioskodawcy poprawek, przewodniczący Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej, przedstawiciel rządu zbiorą się na zapleczu sali obrad plenarnych i ustosunkują się do poprawek i wniosków zgłoszonych w czasie dyskusji. Jak będą gotowi, pani poseł sprawozdawca przedstawiłaby nam proponowane poprawki jeszcze być może przed przerwą.</u>
          <u xml:id="u-441.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do 11 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o partiach politycznych (druki nr 432 i 483).</u>
          <u xml:id="u-441.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji panią poseł Annę Dynowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-442">
          <u xml:id="u-442.0" who="#AnnaDynowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Ustawodawczej przedstawiam państwu stanowisko i sprawozdanie Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie przyjętej przez Sejm w dniu 24 maja 1990 roku ustawy o partiach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-442.1" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, uchwałą z 22 czerwca br. Senat zmienił koncepcję ustawy o partiach politycznych przyjętą przez Sejm 22 maja, począwszy od pojęcia partii politycznych, zasad ich tworzenia, warunków nabywania osobowości prawnej, zmienił też zupełnie koncepcję kontroli legalności, celów i działania partii politycznych oraz warunków ich finansowania i możliwości prezentowania programów partii politycznych.</u>
          <u xml:id="u-442.2" who="#AnnaDynowska">Zdaniem Senatu zaproponowane przez niego rozwiązania poszerzają swobodę w tworzeniu i działaniu partii politycznych, pozwalają na oparcie życia politycznego na zasadzie jawności i wolności, co zapewnić ma wewnętrzną dbałość partii o dyscyplinę.</u>
          <u xml:id="u-442.3" who="#AnnaDynowska">Komisja Ustawodawcza uznała, że zawarte w uchwale Senatu propozycje poprawek mieszczą się w propozycjach zmian ustawy uchwalonej przez Sejm, do dokonywania których uprawniony jest Senat na podstawie art. 27 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-442.4" who="#AnnaDynowska">Wysoka Izbo! Podczas prac nad uchwałą Senatu zadaliśmy sobie pytanie, czy jest to ustawa lepsza, czy jest to ustawa gorsza od ustawy przyjętej przez Sejm. A że to jest praktycznie nowa ustawa, mimo że propozycje poprawek mieszczą się w treści art. 27 Konstytucji, o tym chyba nikt z państwa nie ma wątpliwości. Senat zmienił artykuły od 1 do 7.</u>
          <u xml:id="u-442.5" who="#AnnaDynowska">Zaproponował pewną koncepcję. Koncepcja, muszę przyznać, proponowana przez Sejm jest zbieżna z koncepcją, którą zaproponowała komisja w przedstawionej Wysokiej Izbie propozycji projektu ustawy o partiach politycznych, którą Wysoka Izba łaskawa była zmodyfikować, przyjęciem pewnych propozycji poprawek zgłoszonych w czasie obrad plenarnych. Projekt przedstawiony przez Senat wprowadza bardzo liberalne warunki tworzenia partii politycznych i uzyskiwania przez nie osobowości prawnej. Jednak w ocenie Komisji Ustawodawczej są one nie do pogodzenia z warunkami ich finansowania, zaproponowanymi przez Senat w propozycji poprawek do art. 6.</u>
          <u xml:id="u-442.6" who="#AnnaDynowska">Stąd też komisja proponuje, aby Wysoki Sejm przyjął propozycję poprawek zawartych w pkt 1–5 i w pkt. 7, natomiast nie przyjął propozycji poprawek zawartych w pkt. 6.</u>
          <u xml:id="u-442.7" who="#AnnaDynowska">Komisja proponuje, aby pozostały rozwiązania zaproponowane i przyjęte przez Sejm w ustawie z 24 maja 1990 roku o partiach politycznych określone w art. 6.</u>
          <u xml:id="u-442.8" who="#AnnaDynowska">Czym kierowała się komisja oceniając, w tak negatywny sposób, propozycję Senatu rozwiązań w zakresie finansowania partii politycznych, mimo przyjęcia koncepcji ustawy o partiach politycznych zaproponowanej przez Senat.</u>
          <u xml:id="u-442.9" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, bardzo liberalne zasady, warunki tworzenia partii politycznych, pozwalają, zgodnie z propozycją Senatu określoną w art. 4, na utworzenie, uzyskanie osobowości prawnej przez grupę co najmniej 15 osób posiadających pełną zdolność do czynności prawnych.</u>
          <u xml:id="u-442.10" who="#AnnaDynowska">W propozycji poprawek do art. 6 Senat proponuje bardzo szerokie zwolnienia z opodatkowania wszelkich składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z majątku, a także ofiarności publicznej, jeżeli są przekazywane na cele statutowe. Komisja uznała, że zaproponowana przez Sejm w art. 6 uchwalonej przez Sejm ustawy koncepcja, była o wiele bardziej prawidłowa. Przypomnę, że zgodnie z tą koncepcją Sejmu opodatkowanie partii politycznych miałoby odbywać się na zasadach obowiązujących w ustawach podatkowych już obowiązujących, w których zwolnienia dotyczyłyby udziału w dochodach innych osób prawnych, dochodów z tytułu indywidualnych składek, z tytułu sprzedaży akcji i obligacji oraz innych podatków na zasadach określonych w obowiązujących przepisach.</u>
          <u xml:id="u-442.11" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, Komisja Ustawodawcza uznała także, że określona w ust. 2 propozycja poprawek Senatu do art. 6 dotycząca zasady prowadzenia przez partie działalności gospodarczej jest niedopuszczalna. Wysoka Izba łaskawa była dużo czasu poświęcić sprawie form prowadzenia działalności gospodarczej przez partie polityczne. Uznaliśmy wówczas, przyjmując taki a nie inny zapis art. 6 ustawy z 24 maja, że działalność gospodarcza partii powinna być prowadzona przez partie wyłącznie w ramach spółdzielni, albo udziału w spółkach. Senat proponuje, ażeby nie były to udziały w spółkach, lecz spółki posiadające osobowość prawną. Przypomnę, jaką argumentację w czasie debaty sejmowej Wysoki Sejm uznał za słuszną przy odrzuceniu takiego pomysłu. Uznaliśmy, że tutaj powinno być ścisłe oddzielenie partii politycznej, która uzyskuje osobowość prawną, od jednostki gospodarczej, spółki posiadającej osobowość prawną.</u>
          <u xml:id="u-442.12" who="#AnnaDynowska">Natomiast w propozycji Senatu praktycznie dochodzi do zatarcia różnicy między tymi dwiema osobami prawnymi, co Wysoka Izba uznała za niedopuszczalne. Praktycznie oznaczałoby to, na skutek jakichś strat finansowych, likwidacji spółki posiadającej osobowość prawną, koniec bytu partii politycznych. Inne są funkcje i cele partii politycznych, Działalność gospodarcza ma być tutaj tylko środkiem umożliwiającym partiom przetrwanie i wypełnianie zadań i celów statutowych.</u>
          <u xml:id="u-442.13" who="#AnnaDynowska">Komisja uznała także za niedopuszczalną propozycję określoną przez Senat w ust. 3 poprawek do art. 6, odnośnie do zasad korzystania przez partie polityczne ze wsparcia finansowego i rzeczowego z ośrodków zagranicznych. Senat zaproponował, aby ust. 3 art. 6 zakazywał możliwości korzystania ze wsparcia obcych państw, a także organizacji zagranicznych, których cele bądź działalność są sprzeczne z normami prawa międzynarodowego. Przypomnę, że Wysoka Izba 24 maja przyjęła szerszą zasadę, że partie w rozumieniu Prawa dewizowego nie mogą korzystać z jakiegokolwiek wsparcia rzeczowego i pomocy finansowej od osób zagranicznych i osób prawnych z wyłącznym udziałem podmiotów zagranicznych. Zastanawialiśmy się jakież to organizacje zagraniczne mają cele sprzeczne z normami prawa międzynarodowego. Prawdopodobnie chodzi o organizacje terrorystyczne, organizacje zajmujące się handlem ludźmi, handlem narkotykami. Natomiast rzeczywiście prawo polskie, które przyjęłoby ustawę o partiach politycznych, zabraniając im korzystania ze wsparcia rzeczowego organizacji politycznych w swoim kraju, nie zabraniając korzystania ze wsparcia rzeczowego ze źródeł zagranicznych byłaby ewenementem w skali światowej.</u>
          <u xml:id="u-442.14" who="#AnnaDynowska">Przyjęliśmy wobec powyższego, że zapis zaproponowany i przyjęty przez Wysoką Izbę 24 maja art. 6 jest lepszy od propozycji poprawek zgłoszonych przez Senat i dlatego tutaj prosimy, aby Wysoki Sejm nie przyjął propozycji poprawek Senatu do art. 6 przyjętego przez Sejm 24 maja ustawy o partiach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-442.15" who="#AnnaDynowska">Wysoka Izbo! Chciałbym na zakończenie tego krótkiego sprawozdania powiedzieć, że zastanawialiśmy się, czy rzeczywiście chcemy tą ustawę uchwalić. Na to pytanie odpowiedzieliśmy twierdząco. We wrześniu minie rok od chwili złożenia pierwszego projektu tej ustawy. W chwili obecnej, zanim komisja opracowała swój projekt i przedstawiła go Wysokiej Izbie było 5 innych projektów. Propozycje poprawek Senatu są praktycznie projektem szóstym. W tej chwili, licytację, czyje stanowisko jest lepsze, słuszniejsze, uznajemy za niepotrzebną, bezsensowną, zwłaszcza, że jak powiedziałam, koncepcja Senatu liberalnego tworzenia i uzyskiwania osobowości prawnej jest bliska koncepcji, którą Wysokiej Izbie zaproponowała komisja 24 maja.</u>
          <u xml:id="u-442.16" who="#AnnaDynowska">Dlatego też, raz jeszcze proszę, by Wysoka Izba przyjęła propozycję poprawek Senatu do art. 1–5 i 7. Natomiast oddaliła propozycję poprawek do art. 6.</u>
          <u xml:id="u-442.17" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-443">
          <u xml:id="u-443.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie. Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-443.1" who="#TadeuszFiszbach">Do tej pory wpłynęły dwa zgłoszenia. Proszę o zabranie głosu posła Jerzego Ruseckiego z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-444">
          <u xml:id="u-444.0" who="#JerzyRusecki">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Z zadowoleniem należy stwierdzić, że wreszcie w dyskusji o ustawie o partiach politycznych osiągnęliśmy etap, który nam pozwala sądzić, że dojdziemy dzisiaj do jej ostatecznego uchwalenia. Partie polityczne wreszcie uzyskają formalną i od dawna oczekiwaną podstawę do działania. Trwało to bardzo długo. Przypomnę, że pierwsze projekty ustaw o partiach, bo było ich kilka, wpłynęły we wrześniu i październiku ubiegłego roku. Ta długa i ciężka droga legislacyjna w Sejmie, który „produkuje” ustawy niemal systemem taśmowym, świadczy, że nie wszyscy w tym parlamencie byli życzliwi tej inicjatywie. To może być przyczynek do refleksji i konstatacji na temat zawiłych dróg demokracji.</u>
          <u xml:id="u-444.1" who="#JerzyRusecki">Jesteśmy jednak niemal u celu. Ostateczny kształt ustawy nie może budzić szczególnego zachwytu, mimo że Senat bardzo pracowicie na 8 artykułów ustawy uchwalonej przez Sejm, zmienił 7, zostawiając tylko jeden, ostatni, a mianowicie: „ustawa wchodzi w życie z dniem...”. Jest to kolejny przyczynek do refleksji na temat zasad i metod tworzenia prawa, zwłaszcza na tym delikatnym i trudnym styku Sejm — Senat. Myślę, że w tym przypadku nie tylko przyczynkiem do refleksji, ale do konkretnych rozstrzygnięć, bowiem jesienią tego roku odbędzie się debata na temat istotnych zmian w regulaminie naszego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-444.2" who="#JerzyRusecki">Wysoki Sejmie! W moim rozumieniu partia polityczna nie jest tylko organizacją społeczną występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym, jak to jest napisane w art. 1 ustawy w wersji Senatu. Taka definicja przystaje do każdej organizacji społecznej, nawet do — pozwolę sobie tutaj powiedzieć — Polskiego Związku Wędkarskiego, który notabene bardzo cenię i szanuję i który spełnia te warunki, który też z pewnością chce mieć wpływ — jak to jest dalej napisane — na kształtowanie polityki państwa i sprawowanie władzy.</u>
          <u xml:id="u-444.3" who="#JerzyRusecki">Differentia specifica każdej partii politycznej jest i powinno być to, że programowo dąży do zdobycia władzy, a jeśli już tę władzę ma, to działa na rzecz jej utrzymania. To jest zasadnicza różnica między partią polityczną, a jakąkolwiek inną organizacją. To właśnie, że partia programowo i praktycznie walczy o władzę.</u>
          <u xml:id="u-444.4" who="#JerzyRusecki">Jednak nie zgłaszam formalnego wniosku o zmianę zapisu zawartego ani w art. 1, ani w kilku następnych w imię consensusu i wiary, że ten Sejm lub następny, we właściwym czasie właściwych poprawek dokona.</u>
          <u xml:id="u-444.5" who="#JerzyRusecki">Natomiast trudno zgodzić się na sformułowanie zawarte w art. 6 ust. 3, w którym chytrze i niejasno sformułowano zasadę, że (cytuję z tekstu ustawy): „partie polityczne nie mogą korzystać ze wsparcia finansowego lub rzeczowego obcych państw, a także organizacji zagranicznych, których cele bądź działalność są sprzeczne z normami prawa międzynarodowego”.</u>
          <u xml:id="u-444.6" who="#JerzyRusecki">Rozumując ex contrario partie polityczne mogą korzystać ze wsparcia finansowego wszystkich pozostałych obcych państw i organizacji zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-444.7" who="#JerzyRusecki">Czy my naprawdę chcemy tworzyć i rozwijać polską demokrację opierając się na dolarach czy rublach? Czy w ogóle można prowadzić prawdziwie polską politykę opierając się na obcym kapitale. Tak jak jestem zwolennikiem napływu obcego kapitału do polskiej gospodarki, tak jestem przeciwnikiem napływu obcego kapitału do polskiej polityki.</u>
          <u xml:id="u-444.8" who="#JerzyRusecki">Wnoszę o zakaz finansowania partii z zagranicy. Do tego celu wystarczy, zamiast przecinka dać kropkę w art. 6 ust. 3 po słowach: „organizacji zagranicznych”, a pozostałe słowa tego zdania skreślić. I myślę, że właśnie taką kropką nad „i” dla politycznego pluralizmu i rozwoju demokracji będzie ustawa o partiach politycznych, którą — mam nadzieję — dzisiaj uchwalimy.</u>
          <u xml:id="u-444.9" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-445">
          <u xml:id="u-445.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-445.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Ryszard Zieliński z Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Łopuszański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-446">
          <u xml:id="u-446.0" who="#RyszardZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pozwalam sobie zabrać głos, ponieważ moja macierzysta Unia Chrześcijańsko-Społeczna była najpierw inicjatorką, potem współautorką jednego z projektów, nad którym tak długo dyskutowano.</u>
          <u xml:id="u-446.1" who="#RyszardZieliński">Proszę państwa, wolność, z której człowiek korzysta określa gotowość udzielania jej innym. Ta prosta prawda leży u podstaw polskiej tolerancji rozkwitłej w dawnej Rzeczypospolitej dwojga narodów. Bardzo ona zbladła odkąd my sami utraciliśmy niepodległość.</u>
          <u xml:id="u-446.2" who="#RyszardZieliński">Na przełomie wieków polskie partie kształtował stosunek do niepodległości. Bardzo różny stosunek, Przypomnijmy to sobie. Nawet ludzie-sztandary polskiej wolności, nie od początku szli drogą ku niej. Wszystkim trzem — tym największym — Witosowi, Dmochowskiemu i Daszyńskiemu, reprezentującym w przededniu odrodzenia Polski trzy główne nurty polskiej myśli politycznej, przyszło żyć w czasach Piłsudskiego, mistrza urzeczywistniania niepodległości.</u>
          <u xml:id="u-446.3" who="#RyszardZieliński">Wspominam o tym dziś, po 40 latach upartyjnienia państwa, absolutnej osmozy partii i państwa. W szarych komórkach szarych ludzi pamięć o tym istnieje zarówno w świadomości, jak i podświadomości.</u>
          <u xml:id="u-446.4" who="#RyszardZieliński">Nie sądzę, aby w tym pokoleniu mogła się odrodzić, czy narodzić, jakkolwiek partia o naprawdę masowym, ogarniającym tysiące, dziesiątki, i setki tysięcy ludzi oddziaływaniu, rzeźbiąca polityczny profil społeczeństwa. Nabyta przez masy idiosynkrazja położy tamę nawet chadekom a tym bardziej socjalistom o najbardziej nawet, ludzkiej twarzy. Może z czasem tę tamę usuną przekształcenia własnościowe fundujące Polsce nowe uwarstwienie społeczne, a zatem i szersze zaplecze dla nowych partii politycznych, ale czy tak będzie? Naszym, moich klubowych kolegów i moim zdaniem nie w formalnym wachlarzu nowych czy reaktywowanych partii leży istota polskiego pluralizmu. Jego istota leży w tym, aby w stratyfikującym się na nowo społeczeństwie, zakorzenić jego, społeczeństwa tolerancję dla wszelkiej różnorodności i odmienności.</u>
          <u xml:id="u-446.5" who="#RyszardZieliński">Sądzę, że nie tyle odżywające partie, a bardziej takie czy inne ruchy społeczne wystrzegające się właśnie sztafażu partyjności, mają dziś szansę. Bowiem w naturze człowieka, choćby porzucającego przeżyte formy, leży skłonność do stowarzyszania, skłonność do dobierania się i nachylania ku sobie wzajem.</u>
          <u xml:id="u-446.6" who="#RyszardZieliński">Oczywiście jeśli rodzi się jakaś partia, daj jej Panie Boże, od prawa do lewa, byle pojmowała, że naród jest naturalnym środowiskiem rozwoju człowieka. Jednak afirmacja narodu wymaga umiaru, jeśli nie chcemy grzeszyć stosunkiem do słabszych tzn. mniej licznych.</u>
          <u xml:id="u-446.7" who="#RyszardZieliński">Niechże więc zaistnieją prawne ramy życia partii, tzn. odpowiednia ustawa. Ale miejmy tę świadomość, podnosząc w takim czy innym głosowaniu ręce, że ani ustawa o partiach, ani same partie nie wyprofilują politycznego oblicza Polski, raczej tylko obrzeża tego oblicza.</u>
          <u xml:id="u-446.8" who="#RyszardZieliński">Poprawki wniesione przez Senat w sumie zwiększyły zakres swobody formowania i funkcjonowania partii. Stosunek Unii Chrześcijańsko-Społecznej do ostatecznego projektu ustawy, tego projektu w wersji przedstawionej przez komisję z uwzględnieniem części poprawek Senatu jest akceptowany zarówno co do przyjęcia poprawek senackich, jak i jednego, bardzo znaczącego wyjątku w tej mierze.</u>
          <u xml:id="u-446.9" who="#RyszardZieliński">Wyrażając taki stosunek byłbym jednak bardzo zasmucony, gdyby moja macierzysta Unia zechciała już zaraz, natychmiast przekształcić się w partię, i tym samym w obecnym stanie rzeczy większość katolików ukierunkować na politykę. Mówię o członkach-katolikach, bo zrzeszeni u nas synowie innych Kościołów, byliby zapewne mniej zagrożeni. Myślę, że przynajmniej dziś, dobrze nam w ramach Unii, którą utożsamiam z pojęciem ruchu. Ruchu dającego możność realizowania celów społecznych i uprawiania ekumenizmu praktycznego. Nie odczuwamy potrzeby przesuwania się ku jakimkolwiek skrzydłom. Tym samym wciąż nawiązujemy do najstarszych tradycji pierwszej Rzeczpospolitej, a zdaję mi się także i do postawy wyrażam nieśmiało takie przekonanie — Stolicy Apostolskiej w sprawach polskich.</u>
          <u xml:id="u-446.10" who="#RyszardZieliński">Choć nie zainteresowani bezpośrednio, będziemy głosować za przyjęciem ustawy w wersji komisji, bowiem nie widząc wielkiej przyszłości dla formacji partyjnych, nie widzę też niebezpieczeństwa najbardziej nawet liberalnej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-446.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-447">
          <u xml:id="u-447.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź. Obecnie głos zabierze pan poseł Jan Łopuszański z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Kern.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-448">
          <u xml:id="u-448.0" who="#JanŁopuszański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Historia naszej ustawy jest taka, że najpierw było kilka projektów, które różniły się w swoich intencjach rozwiązania problemu, kształtu partii politycznych. Długie prace, które prowadziliśmy tutaj dały jakiś wynik pośredni. Ten pośredni wynik ja osobiście oceniam jako potworka. Prawdopodobnie wynik, który przyniosła debata naszej Izby, nie odpowiadał intencjom żadnego z projektodawców. Z ustawami sprawa jest o tyle trudna, że trzeba, ażeby każde dzieło ustawodawcze posiadało pewną koncepcję i pewną spójność wewnętrzną. To co zostało zrobione przez naszą Izbę, niestety, takiej spójności nie posiadało.</u>
          <u xml:id="u-448.1" who="#JanŁopuszański">Oceniając to, co zrobił Senat uważam, że przez liczne i daleko ingerujące w nasz projekt poprawki Senat dokonał bardzo istotnych i w pożądanym kierunku idących poprawek. Przede wszystkim z projektu przedstawionych nam senackich poprawek wynika zwarta koncepcja aktu ustawodawczego. Jest to koncepcja oparta na zasadzie maksymalnie dużych ułatwień dla rodzących się partii politycznych i wszystkie rozwiązania szczegółowe senackich poprawek idą w tym właśnie kierunku.</u>
          <u xml:id="u-448.2" who="#JanŁopuszański">Przy okazji padło tutaj zdanie kol. Ryszarda Zielińskiego, że mamy dzisiaj czas ruchów społecznych, a nie czas partii politycznych. Ja się z tym zdaniem najzwyczajniej nie zgadzam. Prawda, że na pewnym etapie było tak, że ruchy społeczne dały nam bardzo wiele, przede wszystkim ruchy społeczne umożliwiły nam skoncentrowanie dostatecznie dużych sił społecznych niezbędnych do przełamania starych skostniałych systemów, ale w momencie, kiedy już nie destrukcja jest naszym celem, tylko konstrukcja, pozytywne tworzenie, to ruchy społeczne, które są organizacjami bardzo luźnymi, bardzo niesformalizowanymi, o niejasnych podziałach kompetencji nie będą się sprawdzały. Za ruchami społecznymi, gdyby miały się utrwalić w naszym życiu społecznym, ukryją się różne gabinetowe mafie polityczne, które będą sterowały, z nadużyciem poparcia społecznego, naszym życiem publicznym, a to chyba byłoby niedobre. Nam są potrzebne wyraźne programy polityczne, wyraźne organizacje, które te programy tworzą i które te programy będą w stanie wcielać w życie i które za realizację tych programów wezmą na siebie odpowiedzialność i które w sposób precyzyjny będą mogły być rozliczane przez społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-448.3" who="#JanŁopuszański">A jeżeli pójdziemy w kierunku ruchów politycznych, to oczywiście takich możliwości nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-448.4" who="#JanŁopuszański">Dlatego jestem zdecydowanie za projektem poprawek senackich.</u>
          <u xml:id="u-448.5" who="#JanŁopuszański">Co do szczegółowych spraw. Otóż wydaje mi się, że wypowiedź jednego z kolegów, który przed chwilą zabierał głos, jest pewnym nieporozumieniem. Nie ma mowy o tym, że nie możemy korzystać z pomocy obcych państw, które pozostają w sprzeczności z prawem międzynarodowym, mimo że według tych poprawek partie nie mogłyby korzystać z pomocy organizacji międzynarodowych, które pozostają w sprzeczności z prawem międzynarodowym, a ponadto nie mogłyby korzystać z pomocy państw — wszelkich państw. Tutaj to rozumowanie ex contrario zostało zastosowane nieprawidłowo.</u>
          <u xml:id="u-448.6" who="#JanŁopuszański">I następna sprawa szczegółowa, którą chciałbym poruszyć, to jest kwestia ulg podatkowych. Otóż proszę państwa, podatki służą w każdym państwie do tego, ażeby gromadzić fundusze na cele publiczne. W Polsce mamy do czynienia z sytuacją, że gros funduszy na cele publiczne jest gromadzona przez budżet. To jest pewna filozofia systemu, który mija. Systemy demokratyczne znają, oprócz gromadzenia środków na cele publiczne za pośrednictwem narzędzia jakim jest budżet, inne sposoby organizowania funduszy na cele publiczne. Poszczególne grupy obywateli bezpośrednio i bez udziału filtra, jakim jest budżet i organizacja państwa, mogą ofiarować pieniądze na cele publiczne i przez to kształtować życie publiczne, i dlatego należy umożliwić tego typu działania.</u>
          <u xml:id="u-448.7" who="#JanŁopuszański">Jeżeli dziś mówimy o tym, czym będą w przyszłości partie polityczne i jak będą działały, to nie ulega wątpliwości, że są to organizacje, które będą działały dla dobra publicznego, na obszarze publicznym, zatem trzeba je wyposażyć we właściwe środki.</u>
          <u xml:id="u-448.8" who="#JanŁopuszański">Można było się zastanawiać nad systemem finansowania partii politycznych w całości przez państwo i niektóre systemy ustrojowe takie rozwiązania znają. Ale myśmy w tym kierunku w ogóle nie poszli. Chcemy, aby partie polityczne znajdowały sobie same środki na swoje własne utrzymanie. Ale jeżeli tak, to bądźmy już konsekwentni. Pozwólmy im te środki organizować w takim stopniu, aby umożliwić im realizację zadań, do których partie polityczne są powołane.</u>
          <u xml:id="u-448.9" who="#JanŁopuszański">Przecież nie tak dawno, wielokrotnie przy rozważaniu np. programu gospodarczego, mówiliśmy, że jedyną organizacją, która wystawia szczegółowy program gospodarczy, jest administracja rządowa, ponieważ nie ma innej w kraju organizacji, która byłaby w stanie w szczegółach dopracowany program przedstawić, a nie ma m.in. dlatego, że nie ma organizacji, która posiadałaby odpowiednią infrastrukturę, bo nie ma organizacji, która posiadałaby odpowiednio wielkie fundusze, więc trzeba umożliwić stworzenie tego typu funduszy.</u>
          <u xml:id="u-448.10" who="#JanŁopuszański">Inny przedmiot naszej debaty, to środki masowego przekazu. Proszę zwrócić uwagę, że one są wykorzystywane najczęściej bardzo jednostronnie przez grupy, które akurat z różnych okoliczności, często przypadkowych, dopadły do głównych przekaźników masowych. Natomiast liczne grupy, które może miałyby i poparcie, nie mają możliwości swojemu elektoratowi zakomunikować swoich poglądów, bo są po prostu niedopuszczalne. Po to, żeby grupy były w stanie propagować swoje poglądy, muszą dysponować środkami, to muszą być przede wszystkim ich środki własne.</u>
          <u xml:id="u-448.11" who="#JanŁopuszański">Jeżeli tak, to godzi się, ażeby partie polityczne korzystały ze szczególnych preferencji podatkowych, a nie, tak jak to jest w przypadku wszystkich pozostałych organizacji, na zasadach ogólnych. Dlatego i w tym wypadku bardzo bym popierał projekt poprawki senackiej.</u>
          <u xml:id="u-448.12" who="#JanŁopuszański">Proszę państwa, wychodząc z założenia, że bardzo często jest tak, że usiłujemy coś poprawiać, to prowadzi właśnie nie do poprawiania, tylko do psucia, w myśl starego przysłowia, że lepszy bywa bardzo często wrogiem dobrego.</u>
          <u xml:id="u-448.13" who="#JanŁopuszański">Osobiście wnoszę wniosek formalny o to, ażeby Wysoka Izba zechciała przyjąć poprawki senackie w pełnym brzmieniu czyli jest to wniosek przeciwko wnioskowi komisji.</u>
          <u xml:id="u-448.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-449">
          <u xml:id="u-449.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-449.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Andrzej Kern z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-449.2" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam pana posła Andrzeja Kerna. Jest zgłoszenie ad vocem. Proszę posła Wiesława Kaczmarka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-450">
          <u xml:id="u-450.0" who="#WiesławKaczmarek">Do pana Jana Łopuszańskiego. Pan poseł Łopuszański mówił o pewnych konsekwencjach i żeby Sejm zachowywał się konsekwentnie. Panie pośle, bodajże wczoraj przegłosowaliśmy zasadę odnośnie do sprzedawania ziemi cudzoziemcom. Jest to pewna filozofia działania Sejmu w tej sprawie. I teraz nie rozumiem, jak potraktować z kolei tę zasadę, którą pan chce tutaj przeforsować, żeby ruchy i partie polityczne mogły być finansowane z zagranicy. Ja w tym widzę jakąś sprzeczność. Przynajmniej w pewnej ogólnej filozofii myślenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-451">
          <u xml:id="u-451.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-452">
          <u xml:id="u-452.0" who="#JanŁopuszański">Przede wszystkim, panie pośle, jest pewna różnica faktyczna w naszych punktach widzenia. Punkt widzenia często zależy od punktu siedzenia. Otóż ja reprezentuję część tych sił społecznych, które nie mają przywileju korzystania ze środków masowego przekazu. Dostały się one określonym grupom, wbrew zasadom moralnym, które obowiązywały przez wiele dziesięcioleci, a dzisiaj przez nieudolne działania aparatu państwowego, nie zostały oddane społeczeństwu. Są takie grupy, które mają możliwość, dzięki zgromadzonym ogromnym środkom np. post-PZPR-owskiego mienia, dysponować bardzo poważnymi środkami przekazu. Taka jest różnica pomiędzy nami.</u>
          <u xml:id="u-452.1" who="#JanŁopuszański">A jeżeli chodzi o szczegóły, owszem, jestem za tym, akurat byłem wśród tych osób, które głosowały za Ślimakiem, a przeciwko hakacie, proszę państwa. Natomiast jeżeli chodzi o rozwiązania szczegółowe — w tym wypadku, to ja jestem z tych, proszę państwa, którzy owszem, parę razy byli w takiej sytuacji: przyszedł mój znajomy, emigrant polski z Londynu, który przez całe lata interesował się tym co się działo w kraju, przynajmniej w sensie psychicznym jest zaangażowany w to co się tutaj dzieje, i dyskretnym gestem wsunął mi 100 dolarów mówiąc „wiesz co, to może jakąś broszurkę wydacie”.</u>
          <u xml:id="u-452.2" who="#JanŁopuszański">Wiele środowisk w kraju, które miały tylko i wyłącznie tego typu realne możliwości, funkcjonuje. Pan zapomina o jednym, że pan chce postawić barierę finansowania partii politycznych w tego typu sytuacjach. Powinny one chyba naszym wspólnym zdaniem, jak pana dobrze zrozumiałem, rozwijać się w naszej sytuacji. Natomiast inne organizacje, które nie będą miały statusu partii politycznych korzystają i będą miały możliwość korzystania z tego typu zasilania. Czyż nie jest tak w tej chwili, proszę pana?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-453">
          <u xml:id="u-453.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zwięzłe i krótkie wypowiedzi. Bardzo proszę pana posła Andrzeja Kerna, a następnie pana posła Sławomira Wiatra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-454">
          <u xml:id="u-454.0" who="#AndrzejKern">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Trudno mnie zaliczyć do bezkrytycznych wielbicieli wszystkiego co Senat dotąd robił. Wielokrotnie zajmowałem krytyczne stanowisko, byłem jednym z autorów interpretacji art. 27 Konstytucji o relacji sporów między Sejmem i Senatem, która dziś, można już chyba to powiedzieć, zyskała sobie formę obywatelstwa.</u>
          <u xml:id="u-454.1" who="#AndrzejKern">Tym niemniej zupełnie obiektywna ocena wskazuje, że Senat gdy chodzi o ustawę o partiach politycznych, opracował ustawę po prostu lepszą od naszej i zwykła uczciwość nakazuje, żeby to przyznać. Szacunek dla dobrej roboty, a tu została wykonana robota dobra. Naprawdę powstała ustawa, która stanowi zbiór naszych i Senatu myśli, ujętych w logiczną całość.</u>
          <u xml:id="u-454.2" who="#AndrzejKern">Myślę, że jest jeden punkt kontrowersyjny, którego dotyczyła polemika, która miała miejsce przed chwilą między naszymi kolegami posłami. Czytajmy uważnie projekt senacki. Nie wiem czy wszyscy państwo macie go przed sobą, bo problemem partii zajmowaliśmy się dosyć dawno i dzisiaj być może nie wszyscy tym tekstem dysponują.</u>
          <u xml:id="u-454.3" who="#AndrzejKern">Partii zabrania się dwóch rzeczy: mianowicie, żeby nie korzystała z finansowego ani rzeczowego wsparcia państw obcych i aby nie korzystała z takiego samego wsparcia rzeczowego lub finansowego organizacji zagranicznych, których cele bądź działalność są sprzeczne z normami prawa międzynarodowego.</u>
          <u xml:id="u-454.4" who="#AndrzejKern">Jest to chyba zakaz słuszny, zakaz który mieści się w normalnych europejskich standardach. Natomiast wydaje mi się, że nie ma żadnych przeszkód w normalnie funkcjonującym świecie, żeby pokrewne sobie partie podejmowały w jakiś sposób pewne, wspólne przedsięwzięcia. Jeżeli dziś mówimy o zbliżaniu do Europy Zachodniej, to przecież jest oczywistą rzeczą, że będzie następowało zbliżenie między naszymi partiami, czy partią socjaldemokratyczną, a partiami socjaldemokratycznymi Zachodu, między partiami konserwatywnymi, partiami centrowymi, demokratycznymi itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-454.5" who="#AndrzejKern">Będzie to droga przez lepsze poznawanie się, przez wspólne wizyty, wzajemne wizyty, przez sympozja, przez wydawnictwa, przez działalność publicystyczną itd., itd. Jest rzeczą zupełnie normalną, że bliskie sobie partie politycznie będą starały się sobie pomagać i tak patrzmy na ten problem i uwolnijmy się od pewnych mitów i od pewnych przesądów, że działalność w Polsce ma się odbywać za obce pieniądze. Przecież zgodnie z projektem senackim cała ta działalność finansowa, wszystkie kwoty, które zostaną przez kogokolwiek i od kogokolwiek otrzymane będą wyraźne i będą do kontroli. Będą do oceny opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-454.6" who="#AndrzejKern">I wreszcie jeszcze jedna rzecz. Jeżeli nie przegłosujemy tej oczywistej zasady, która jest w interesie wszystkich, powtarzam to, wszystkich partii, które się tworzą, to doprowadzimy do tego, że ludzie którzy będą chcieli postępować w sposób uczciwy, będą na tym tracili, natomiast ci, którzy zechcą obejść obowiązujące prawo — te pieniądze i tak otrzymają. Wystarczy bowiem założyć fundację pod jakąś tam inną nazwą, na tę fundację otrzymać pieniądze w formie darowizny, a potem omijając prawo rozdysponować je na działalność polityczną. Jestem więc zdania, żebyśmy wracali do normalności, żebyśmy się pozbyli pewnych stereotypów, które są z odchodzącej już epoki i jestem za pełną jawnością. To co proponuje Senat właśnie namawia nas i wzywa nas do jawności działania partii politycznych i za tą zasadą absolutnie się opowiadam.</u>
          <u xml:id="u-454.7" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-455">
          <u xml:id="u-455.0" who="#TadeuszFiszbach">Zapowiedziałem posła Sławomira Wiatra. Jest zgłoszenie ad vocem — proszę, poseł Tadeusz Kijonka. Proszę o krótką wypowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-456">
          <u xml:id="u-456.0" who="#TadeuszKijonka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Mówiąc to samo, może nie myślimy tak samo, a w każdym razie tego samego nie dostrzegamy. Chciałbym w tym miejscu zwrócić uwagę na pewne realne niebezpieczeństwo, które należy brać, moim zdaniem, pod uwagę. Chodzi mi o to, co może się stać z niektórymi mniejszościami narodowymi, kiedy stworzymy te prawne możliwości. Nie chodzi mi o wszystkie mniejszości narodowe. Chodzi mi przede wszystkim o jedną, o mniejszość niemiecką. Nie da się wykluczyć że za jakiś czas takie czy inne stowarzyszenia niemieckich mniejszości przerodzą się w taką czy inną organizację polityczną. Nie chcę tu wyjaśniać bliżej, jak może wyglądać konfrontacja w sferze możliwości ekonomicznych. Może to być pomoc przekraczająca nasze wyobrażenia. Ta mniejszość jest w tej chwili wyolbrzymiona, ale obawiam się, że rzekoma mniejszość w wyniku procesów regermanizacji, które mogą stać się faktem, może zyskać i na znaczeniu i na znacznie większym potencjale ilościowym.</u>
          <u xml:id="u-456.1" who="#TadeuszKijonka">Chciałbym na to zwrócić uwagę, to nie jest to niebezpieczeństwo pozorne. Radzę to sprawdzić na miejscu.</u>
          <u xml:id="u-456.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-457">
          <u xml:id="u-457.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie proszę pana posła Andrzeja Kerna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-458">
          <u xml:id="u-458.0" who="#AndrzejKern">Chciałbym krótko odpowiedzieć. Proszę państwa, w naszym kraju mniejszości narodowe stanowią niewielki odsetek, ale mówiąc o Niemcach, Białorusinach, Ukraińcach, czy innych pamiętajmy, że są to przede wszystkim obywatele naszego państwa, nasi rodacy. Jeżeli ktokolwiek z zagranicy chce im pomagać, to tylko się chyba z tego wypada cieszyć.</u>
          <u xml:id="u-458.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-459">
          <u xml:id="u-459.0" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Sławomir Wiatr z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-459.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Ad vocem proszę)</u>
          <u xml:id="u-459.2" who="#TadeuszFiszbach">Panie pośle, ale chciałbym... Dobrze, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-460">
          <u xml:id="u-460.0" who="#TadeuszKijonka">Jedno zdanie tylko. Chcę zwrócić uwagę, że często fakty przechodzą w procesy, które mają charakter lawinowy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-461">
          <u xml:id="u-461.0" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Sławomir Wiatr z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Kazimierz Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-462">
          <u xml:id="u-462.0" who="#SławomirWiatr">Wysoka Izbo! Wsłuchiwałem się w tę naszą dyskusję, która jest kontynuacją wielomiesięcznej debaty nie tylko na temat ustawy o partiach politycznych, ale w ogóle sposobu organizowania życia politycznego, tworzenia ładu politycznego w naszym kraju, co w końcu nie jest efektem tylko pracy legislacyjnej, konstrukcji ustrojowej organów władzy i administracji, ale i sposobu politycznego organizowania społeczeństwa, wpadłem w pewne zakłopotanie, bo wyglądało na to, że przyjdzie mi się zgodzić ze wszystkimi tezami, które wygłosił pan poseł Jan Łopuszański. To by ucieszyło moich kolegów z kierownictwa Socjaldemokracji, której jestem członkiem i kolegów z partii, bo okazałoby się, że lewica zgadza się z prawicą.</u>
          <u xml:id="u-462.1" who="#SławomirWiatr">Ale akurat w tym przypadku mogę powiedzieć, że nie byłoby to aż tak strasznie przewrotne, jakby to ze względu na tego typu metodologię, która dzieli organizacje polityczne na lewicę i prawicę, gdybym zgodził się z niektórymi tezami. Tak jest dlatego, że nie mają one jakby podłoża ideologicznego, tylko jest to pewien system poglądów właśnie na temat sposobu organizowania życia politycznego i reprezentacji politycznych, w których zarówno prawica jak i lewica, jak i inne formacje powinny i mogą znaleźć się.</u>
          <u xml:id="u-462.2" who="#SławomirWiatr">Spór który towarzyszy nam już od roku w pracach naszej izby, w publicystyce, w działaniach realnych, politycznych i propagandowych polega na tym, czy przyszłość demokracji w Polsce jest przyszłością związaną z ruchem społecznym, bo używanie tu pojęcia czy liczby mnogiej jest jakby w aktualnej sytuacji pewną nieadekwatnością, czy też z partiami politycznymi.</u>
          <u xml:id="u-462.3" who="#SławomirWiatr">Nie ma takiego przykładu, który by dał się weryfikować pozytywnie, przykładu empirycznego ze współczesnej Europy, zarówno z krajów, które przechodzą jak my podobne procesy, odchodzenia od systemu monocentrycznego i monopartyjnego albo quasi-monopartyjnego do systemów pluralistycznych, jak i procesów, które przechodziły inne państwa europejskie, żeby zorganizowana została demokracja, artykulacja polityczna społeczeństwa w sposób inny niż poprzez partie polityczne. W sposób inny w sensie trwałym, a nie sytuacyjnym, nie chwilowym, nie wtedy, kiedy przechodzi się gwałtowne przejście, prawie rewolucyjne. To jest jakby pierwsze spostrzeżenie. W tym sensie nie wiążę nadziei z ruchami społecznymi, nie dlatego, żeby w ruchach społecznych było coś negatywnego i przewrotnego, tylko dlatego, że sposób, typ więzi społecznych, typ więzi politycznych, ideowych, które organizują ruchy społeczne ma to do siebie, że w nich jest więcej potencjału destruktywnego czy konstruktywnego w sensie burzenia pewnego ładu, niż potencjału kreatywnego w sensie tworzenia stabilnego systemu politycznego, społeczno-gospodarczego itd. Stabilnego w sensie i instytucjonalnym, ale i przede wszystkim artykulacji sprzeczności interesów i ich regulacji. Nieszczęściem wszelkich typów systemów monocentrycznych jest to, że one hamują artykulację sprzeczności interesów, a tym samym uniemożliwiają wprowadzanie mechanizmów ich regulacji. A więc muszą powtarzać się w takiej sytuacji konflikty społeczne, które przybierają wymiar antagonistyczny i destabilizują cały system. Dlatego potrzebna jest mnogość form artykulacji i precyzja artykułowanych interesów, zarówno ekonomicznych, jak i politycznych.</u>
          <u xml:id="u-462.4" who="#SławomirWiatr">Nie ma jednak aż tak istotnej sprzeczności między pojęciem partii czy ruchu, bo nigdzie nie jest powiedziane, że za partią nie może stać ruch społeczny. Partia może organizować się również trzymając w zapleczu ogromny ruch społeczny. Ale mogą i istnieją przykłady na naszym kontynencie, partii, które są, które organizują stosunkowo małą część obywateli, tym niemniej spełniają rolę partii wyborczych, partii stabilizujących system. Jest to pochodna nie tyle rozwiązań instytucjonalnych, ustrojowych czy ustawodawczych, ale jest to konsekwencja pewnego typu tradycji politycznych, kultury politycznej. Tej sprzeczności aż takiej wielkiej nie ma i można by było raczej wyrazić nadzieję, że partie, które dzisiaj są w naszym systemie słabe, niespecjalnie silne, potrafią zorganizować wokół siebie również ruchy społeczne, czy pewien typ ruchu społecznego, który będzie tworzył jej zaplecze. Aczkolwiek tak wcale stać się nie musi.</u>
          <u xml:id="u-462.5" who="#SławomirWiatr">Co do pewnych zasad, które określa ta ustawa. Muszę powiedzieć, że mnie się ta ustawa po prostu nie podoba, ani w wersji sejmowej, ani w wersji senackiej. Nie dlatego, że ona jest za bardzo liberalna albo za mało liberalna. Jest ona, po prostu, mało precyzyjna. Tym niemniej, ja osobiście, i sądzę, że wielu kolegów z mojego klubu poselskiego, głosować będziemy za tą ustawą i wnioskami Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-462.6" who="#SławomirWiatr">Chciałbym jeszcze jedną rzecz powiedzieć w ramach tej dyskusji, chociaż odnosi ona się do problematyki partii politycznej, czy ustawy o partiach tylko pośrednio.</u>
          <u xml:id="u-462.7" who="#SławomirWiatr">Otóż skoro formułowana jest teza, i ona dzisiaj została tu sformułowana również z tej trybuny, między innymi przez pana posła Ryszarda Zielińskiego, że partie u nas są słabe i skazani jesteśmy na słabość partii politycznych i pan poseł Ryszard Zieliński, jak rozumiem, nie tylko on, ale wielu również innych uczestników naszego życia publicznego, nie wiąże wielkich nadziei z partiami politycznymi jako jakąś formą organizowania życia politycznego w kraju, to zastanawiam się, na ile te poglądy nie są w tej chwili jakby pewną wytyczną realizowaną przez środki masowego przekazu. Otóż odnoszę wrażenie, że sposób prezentowania partii politycznych w środkach masowego przekazu, te pozory tworzenia czasów antenowych, tworzenia form prezentacji partii, bardziej niż w programach poważnych, publicystycznych, jakichś quasi show są instrumentem dezawuacji, dezawuowania tych partii, które istnieją, i tej formy organizowania życia politycznego.</u>
          <u xml:id="u-462.8" who="#SławomirWiatr">Jeżeli chcemy być bardzo oryginalni, jeżeli chcemy bardzo eksperymentować na tym kruchym fundamencie tworzonej przez nas demokracji, no to Przyjmijmy taką formułę, tylko że jest to formuła niezwykle ryzykowna, a ryzykowna jest dlatego, że jakoś naszym sąsiadom, państwom, społeczeństwom europejskim nie udało się zbudować, nie ma na to przykładów, by udało zbudować się inną, stabilną demokrację niż opartą na partiach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-462.9" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-463">
          <u xml:id="u-463.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-463.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Kazimierz Ujazdowski z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego; kolejnym mówcą będzie poseł Stefan Niesiołowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-464">
          <u xml:id="u-464.0" who="#KazimierzUjazdowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zostałem sprowokowany jednym głosem i chciałbym podzielić się swoimi wątpliwościami. Czy mamy się o co kłócić?</u>
          <u xml:id="u-464.1" who="#KazimierzUjazdowski">Spór dotyczy art. 6, czy nasza sejmowa, czy senatorska — nazwijmy to tak. Czy partie mogą uzyskiwać dochody z zagranicy, o to się spieramy. Jak już mówiłem poprzednio, tworzymy pewną fikcję prawną. Zły przepis, który można obejść z dziecinną łatwością jest złym przepisem. I właściwie nie wiadomo o co się spieramy. Przepraszam, nie chcę być posądzony o robienie instruktażu dla jakiejś partii, która chce to wykorzystać, ale skoro będzie przepis, że nie może być żadnej pomocy finansowej z zagranicy, to powiedzmy np. redakcja „Robotnika Londyńskiego” utworzy w Polsce fundację na rzecz PPS-u, a organizacja „Narodowiec” z Francji utworzy w Polsce fundację narodową. I jak przyjdą powiedzmy wybory, to fundacja narodowa na swoich afiszach, swoich, nie partii, tylko swoich, umieści napis: „mają rację jedynie narodowcy”, a ci z PPS napiszą: „mają rację tylko ci z PPS, socjaliści”. Potem będzie fundacja chrześcijańska, ludowa, liberalna, radykalna i każda inna. Ten przepis jest do obejścia z dziecinną łatwością i naprawdę nie mamy się, moim zdaniem, o co spierać.</u>
          <u xml:id="u-464.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-465">
          <u xml:id="u-465.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-465.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Stefan Myszkiewicz-Niesiołowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego; kolejnym mówcą będzie poseł Waldemar Pawlak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-466">
          <u xml:id="u-466.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z satysfakcją odnotowuję, nie po raz pierwszy, że zgadzam się z posłem Sławomirem Wiatrem i także tu, w imieniu posła Andrzeja Kerna, chciałem złożyć gratulację za tą wypowiedź. Byłoby lepiej, gdybym się zgodził z całością, ale lepiej się zgodzić z częścią, niż w ogóle. Tak samo jak sądzę, że daleko lepiej, kiedy się lewica zgadza z prawicą, niż jak nie wie prawica, co czyni lewica.</u>
          <u xml:id="u-466.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski).</u>
          <u xml:id="u-466.2" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Co do samej filozofii politycznej, która została tu przedstawiona, to nic do dodania nie mam, bo ta filozofia polityczna, za którą stoi koncepcja pluralizmu politycznego, demokracji parlamentarnej, odbudowanej jako system wielopartyjny, nie musi być tu broniona, ona się sama broni. I historia ją zweryfikowała w stopniu wystarczającym.</u>
          <u xml:id="u-466.3" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Niedobrze się dzieje, że dokonuje tu się jakieś przeciwstawienie partii politycznych i ruchów społecznych. Chciałbym uzyskać od pana posła Ryszarda Zielińskiego odpowiedź, czym właściwie to się różni. Chciałbym wiedzieć, ponieważ dla art. 6 jest to sprawa bardzo istotna.</u>
          <u xml:id="u-466.4" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Jeżeli jakiś ruch polityczny tworzy biura terenowe, ma własną strukturę, własnych ludzi, dokonuje zapisów i wystawia kandydatów do Sejmu celem zdobycia władzy, a przy tym zastrzega, że nie jest partią polityczną, to ja bardzo przepraszam, ale trudno mi to inaczej niż dwulicowością nazwać.</u>
          <u xml:id="u-466.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-466.6" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Z tego też powodu, panowie, jak szanuję wasze poglądy, żeby polska polityka była robiona za polskie pieniądze, one są mi bliskie, to cytował tutaj poseł Waldemar Pawlak, za prymasem Stefanem Wyszyńskim. Podzielam też ten punkt widzenia. Tylko uważajcie, żebyście sobie nie strzelili bramki samobójczej.</u>
          <u xml:id="u-466.7" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Jeżeli w art. 6 zapiszemy to tak jak jest w wersji poselskiej, że żadne pieniądze z zagranicy nie mogą przyjść dla partii politycznej, to one będą szły na te struktury, na te ruchy i na te formacje, które tu wymieniałem i za co dostałem oklaski. I na to zwracam uwagę. I to jest niebezpieczeństwo, które jeszcze w świetle skrócenia kadencji tego Sejmu, przyspieszenia wyborów i niedostatecznego zorganizowania się partii politycznych jest niebezpieczeństwem bardzo realnym i bliskim.</u>
          <u xml:id="u-466.8" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Starannie się wczytałem w wersję senacką — to nie są pieniądze obce, bo tam nie można brać pieniędzy od państw, nie można brać pieniędzy od organizacji, które działają sprzecznie z prawem, od organizacji, które są w jakiś sposób podejrzane. To są polskie pieniądze, tyle że zarobione przez Polaków za granicą. Z tego też powodu usilnie proszę, nie stawiajmy tych ludzi w takiej sytuacji od początku, uczciwie jasno się określają i walczą o Polskę demokracji parlamentarnej, a są w sytuacji gorszej. Nie karzmy ich za to. Nie faworyzujmy tych, którzy grają nie do końca czysto.</u>
          <u xml:id="u-466.9" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-467">
          <u xml:id="u-467.0" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze obecnie pan poseł Waldemar Pawlak z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-468">
          <u xml:id="u-468.0" who="#WaldemarPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Podziwiam również doskonałość dzieła wykonanego przez Senat, które każdemu kandydatowi na radnego w okręgu wiejskim stwarza perspektywy do założenia partii politycznej. Jeśli jest to zamierzony sposób wprowadzania demokracji parlamentarnej to należy stwierdzić, że rzeczywiście nie ma perspektyw przed partiami i jak to pan poseł Ryszard Zieliński stwierdził, przyszłość mają tylko ruchy. Można by rzec, używając analogii z fizyki, że kierunek właściwy lecz zwrot jest w niewłaściwą stronę.</u>
          <u xml:id="u-468.1" who="#WaldemarPawlak">Co do finansowania z zagranicy pragnę zwrócić uwagę, że mamy w tej materii bardzo złe doświadczenia jako naród i państwo. Historii można nie lubić, nie pisać o niej, ale nie można jej zmienić. W czasie debaty nad drugim czytaniem część sali z aplauzem przyjęła stwierdzenie, że za polskie pieniądze prowadzono niepolską politykę. Pragnę zwrócić jednak uwagę, że należy sięgać do przyczyn, a myślę, że nikt na tej sali nie ma wątpliwości co do tego, kto szkolił i zainstalował nam nowy ład w 1945 r. Podobnie w czasach Konstytucji 3 Maja, którą z taką czcią wspominamy, najpierw doszło do tego, że zaprzedały się zaborcom elity polityczne, a potem po rozbiorach administracja zaborców pracowała już oczywiście za pieniądze wyciśnięte z polskiej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-468.2" who="#WaldemarPawlak">Pragnę zwrócić uwagę, że nie jest to nasz nacjonalistyczny wymysł. Zacytuję tylko § 25 ust. 3 ustawy o partiach politycznych Republiki Federalnej Niemiec. Brzmi on następująco: „Dotacje spoza zasięgu mocy obowiązującej niniejszej ustawy są zakazane”.</u>
          <u xml:id="u-468.3" who="#WaldemarPawlak">I pragnę zwrócić uwagę, że można mówić, że takie przepisy są do obejścia, ale wydaje mi się, że nie mamy prawa dopuszczać bezkrytycznie do tego, że partie polityczne będą bez żadnych ograniczeń finansowane ze źródeł zagranicznych. Może brutalne będzie takie stwierdzenie na koniec, ale powiada się czasami tak, że podobno w Niemieckiej Republice Demokratycznej wygrała wybory Republika Federalna Niemiec. Naprawdę nie chciałbym, aby pewnego dnia w Rzeczypospolitej Polskiej wygrały zjednoczone Niemcy.</u>
          <u xml:id="u-468.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-469">
          <u xml:id="u-469.0" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł do dyskusji? Bardzo proszę pana posła. Nie mam więcej zgłoszeń. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-470">
          <u xml:id="u-470.0" who="#IgnacyCzeżyk">Chciałbym się ustosunkować do sprawy opłacania partii przez środki zagraniczne. Zacytuję za chwilę dokumenty nauki społecznej Kościoła. Czy znajdziemy w nich tę myśl? Będzie tam mowa o wspólnym dobru, które nie zna granic i które właśnie te wspólnoty będą realizowały. Cytuję „Gaudium et spes” — konstytucje duszpasterską o Kościele, jeden z największych dokumentów Kościoła. „Wszyscy chrześcijanie niech odczuwają swoje szczególne i sobie właściwe powołanie we wspólnocie politycznej. Chrześcijanie mają pokazywać czynem, że da się połączyć władzę z wolnością. Inicjatywę jednostkową z więzią i wymaganiami ciała społecznego. Partie powinny popierać to, czego według ich mniemania wymaga dobro wspólne. Troskliwie należy dbać o wychowanie obywatelskie i polityczne, tak bardzo dzisiaj potrzebne ludziom, zwłaszcza młodzieży. Ażeby wszyscy obywatele mogli spełniać swoje zadania w życiu swojej wspólnoty politycznej”.</u>
          <u xml:id="u-470.1" who="#IgnacyCzeżyk">Myślę, że ten pewien wymiar wartości, w sytuacji, kiedy opadają nasze nadzieje materialne, należy dzisiaj podjąć i podkreślić. I właśnie w imię tego dobra wspólnego, Wysoki Sejmie, sądzę, że nie stawia to żadnych barier, by w imię dobra wspólnego funkcjonowały fundusze w jedną i w drugą stronę, o ile tylko wszystkim nam będą służyły.</u>
          <u xml:id="u-470.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-470.3" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-471">
          <u xml:id="u-471.0" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-471.1" who="#komentarz">(Poseł Marek Bartosik: Ad vocem)</u>
          <u xml:id="u-471.2" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł do dyskusji jeszcze się zgłasza? Ad vocem. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-472">
          <u xml:id="u-472.0" who="#MarekBartosik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Marek Bartosik, PKLD. Na tle wypowiedzi przedmówcy, która sprowokowała mnie do pewnej reakcji chciałem powiedzieć, że widać jak za pomocą wybranych fragmentów i górnolotnych tekstów można udowodnić każdą tezę. To jest pierwsze spostrzeżenie. Drugie — problem, o którym mówimy na całym świecie na ogół nazywa się to działalnością agenturalną.</u>
          <u xml:id="u-472.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali. Głosy z sali: O to chodzi).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-473">
          <u xml:id="u-473.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu pana ministra Aleksandra Halla.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-474">
          <u xml:id="u-474.0" who="#AleksanderHall">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rząd jest zainteresowany wejściem w życie ustawy o partiach politycznych w takim kształcie, aby w pełni gwarantowała wolność tworzenia i działania partii, słowem, aby była to ustawa w pełni liberalna, sprzyjająca rozwojowi politycznego pluralizmu.</u>
          <u xml:id="u-474.1" who="#AleksanderHall">Po poprawkach wprowadzonych przez Senat omawiana ustawa wypełnia te kryteria i jest ustawą liberalną. Jakkolwiek budzi nasze zastrzeżenie zawarte w art. 6 § 1 zwolnienie od podatków środków majątkowych partii politycznych pochodzących ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, a także z ofiarności publicznej przekazywanej na cele statutowe, to jednak całość rozwiązań dotyczących finansowania partii uważamy za wyraźnie lepszą od rozwiązań przyjętych w art. 6 ustawy przyjętej przez Sejm w dniu 24 maja. Przyjęto wówczas zapis, iż partie polityczne nie mogą korzystać z jakiegokolwiek wsparcia rzeczowego i pomocy finansowej od osób zagranicznych w rozumieniu prawa dewizowego i osób prawnych z wyłącznym udziałem podmiotów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-474.2" who="#AleksanderHall">Taki zakaz działałby na szkodę partii nowych, wyrastających z dawnej opozycji demokratycznej. W jego świetle niedozwolona jest pomoc materialna od środowisk polonijnych. Niedozwolona jest pomoc od międzynarodowych organizacji politycznych, do których należeć mogą, a nawet już należą niektóre partie polityczne. Taki zakaz, szczególnie w sytuacji powszechnie akceptowanego otwarcia na Europę jest błędem i może się okazać fikcją prawną.</u>
          <u xml:id="u-474.3" who="#AleksanderHall">Negatywne zjawiska związane z korzystaniem z zagranicznej pomocy finansowej będą zwalczane przez pluralistyczną prasę, będą ujawniane przez opinię publiczną. Ustawa o partiach nie jest w tej sprawie żadnym dobrym skutecznym środkiem. Skuteczną barierą. Nie jest dobrze, gdy tworzy się prawo w imię partykularnych racji, racji, które mogą zahamować, czy wpływać hamująco na rozwój pluralizmu politycznego. I niewątpliwie tak rygorystyczny zapis, jak w art. 6 proponowanym w pierwotnej wersji sejmowej, działa na korzyść partii, które mogły działać w ramach starego systemu i w ramach starego systemu gromadziły podstawy materialne dla swej działalności politycznej. I działa dyskryminująco na partie nowe.</u>
          <u xml:id="u-474.4" who="#AleksanderHall">Dlatego też w pełni przychylam się do stanowiska Senatu, który proponuje zabronić wsparcia rzeczowego lub finansowego tylko i wyłącznie w wypadkach, gdy pochodzi ono od obcych państw, bądź organizacji międzynarodowych, których cele bądź działalność sprzeczne są z normami prawa międzynarodowego, stawiłem.</u>
          <u xml:id="u-474.5" who="#AleksanderHall">Wnoszę o przyjęcie przez Wysoką Izbę wszystkich poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-474.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-475">
          <u xml:id="u-475.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-475.1" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-475.2" who="#TadeuszFiszbach">Głosujemy przed przerwą?</u>
          <u xml:id="u-475.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak, tak)</u>
          <u xml:id="u-475.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo panią poseł Annę Dynowską, posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-476">
          <u xml:id="u-476.0" who="#AnnaDynowska">Przede wszystkim chciałam zaprotestować przeciwko składaniu jakichkolwiek wniosków przez ministra Aleksandra Halla.</u>
          <u xml:id="u-476.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-476.2" who="#AnnaDynowska">Komisja Ustawodawcza, która zgodnie z Konstytucją i regulaminem Sejmu oraz decyzją Prezydium Sejmu jest tylko uprawniona do wnioskowania w tej sprawie oraz posłowie, nie mogą być wyręczani tutaj przez przedstawiciela rządu.</u>
          <u xml:id="u-476.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-476.4" who="#AnnaDynowska">Ponieważ wniosek pana ministra Aleksandra Halla był wcześniej zgłoszony przez pana posła Jana Łopuszańskiego, przyjmuję że pan minister Aleksander Hall chciał powiedzieć, że popiera wniosek pana posła Jana Łopuszańskiego.</u>
          <u xml:id="u-476.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-476.6" who="#AnnaDynowska">Rozumiem, że było to przejęzyczenie.</u>
          <u xml:id="u-476.7" who="#AnnaDynowska">Wracając teraz do zgłoszonych tutaj wniosków.</u>
          <u xml:id="u-476.8" who="#AnnaDynowska">Panie marszałku, praktycznie były prezentowane tutaj dwie opcje. Jedna opcja, która podzielała pogląd Komisji Ustawodawczej proponujący przyjęcie poprawek określonych w art. 1–5 i 7 oraz proponującej oddalenie, nieprzyjęcie poprawek określonych w pkt. 6 oraz druga, która proponowała przyjęcie uchwały Senatu w całości, przyjęcie wszystkich poprawek zgłoszonych przez Senat.</u>
          <u xml:id="u-476.9" who="#AnnaDynowska">Chciałabym powiedzieć, proszę państwa, że nie źródła finansowania zagranicznego legły u podstaw przyjęcia takiego, a nie innego stanowiska Komisji Ustawodawczej, tylko rozszerzanie w sposób, w naszej ocenie, niedopuszczalny, wybiegający poza cele jakie mogą być przyjęte przez partie polityczne, zmiany zasad opodatkowania obowiązującego w tym kraju. To był główny powód oraz, że nie w formie udziału w spółkach, a w formie spółek.</u>
          <u xml:id="u-476.10" who="#AnnaDynowska">Natomiast proszę państwa, my jako Sejm, nie mamy możliwości modyfikowania w taki czy inny sposób poprawek zgłoszonych przez Senat. Konstytucja daje nam uprawnienie do przyjęcia albo do nieprzyjęcia tych poprawek. Natomiast kwestie modyfikacji są niedopuszczalne. Stąd też stanowisko komisji było takie, aby poprawkę do art. 6 odrzucić w całości. Sejm zdecyduje jak będzie uważał.</u>
          <u xml:id="u-476.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-477">
          <u xml:id="u-477.0" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-477.1" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji, Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-477.2" who="#TadeuszFiszbach">Głosować będziemy przedstawione przez komisję wnioski dotyczące poszczególnych poprawek Senatu. Panią poseł sprawozdawcę proszę o współpracę...</u>
          <u xml:id="u-477.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-478">
          <u xml:id="u-478.0" who="#JanuszSzymański">Chcę zgłosić wniosek formalny co do sposobu przeprowadzenia głosowania. Proponuję aby wniosek komisji o przyjęcie poprawek Senatu do artykułów od 1 do 5 przegłosować łącznie.</u>
          <u xml:id="u-478.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jasne!)</u>
          <u xml:id="u-478.2" who="#JanuszSzymański">Natomiast w drugim głosowaniu Sejm ustosunkowałby się do propozycji zmiany, a więc poprawki do art. 6. I to uprości głosowanie. Krótkie uzasadnienie wniosku: Te poprawki trzeba łącznie przegłosować, bowiem jest logika legislacyjna propozycji zmian do art. 1–5.</u>
          <u xml:id="u-478.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Również art. 7)</u>
          <u xml:id="u-478.4" who="#JanuszSzymański">Gdyby tak się złożyło, że Sejm nie podzieliłby stanowiska komisji, logika ustawy zostałaby naruszona.</u>
          <u xml:id="u-478.5" who="#JanuszSzymański">Natomiast, może jeszcze... słusznie koledzy podpowiadają, żeby to głosowanie łączne dotyczyło również propozycji zmiany do art. 7.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-479">
          <u xml:id="u-479.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o chwilę zastanowienia. Wniosek formalny został zgłoszony, zaraz go poddam pod głosowanie. Panią poseł sprawozdawcę proszę o rozważenie tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-479.1" who="#TadeuszFiszbach">I to będzie nasze pierwsze, pani poseł, głosowanie. A zatem przystąpimy do głosowania łącznie nad artykułami od 1 do 5 oraz art. 7.</u>
          <u xml:id="u-479.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Głosowaliśmy)</u>
          <u xml:id="u-479.3" who="#TadeuszFiszbach">To było głosowanie nad wnioskiem formalnym, a teraz będziemy głosować nad wnioskami komisji o przyjęcie art. 1–5 oraz art. 7.</u>
          <u xml:id="u-479.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tych wniosków, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (288) Kto jest przeciw? (1) Kto się wstrzymał od głosowania? (19) Stwierdzam przyjęcie wniosków dotyczących art. 1–5 oraz art. 7.</u>
          <u xml:id="u-479.5" who="#TadeuszFiszbach">Teraz proszę panią poseł sprawozdawcę o kolejne przedstawienie spraw.</u>
          <u xml:id="u-479.6" who="#komentarz">(Poruszenie na sali).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-480">
          <u xml:id="u-480.0" who="#AnnaDynowska">Panie marszałku, ponieważ wniosek drugi komisji proponuje nieprzyjęcie przez Sejm propozycji Senatu odnośnie poprawek do art. 6, chciałam przypomnieć, że zgodnie z art. 27 Konstytucji nieprzyjęcie przez Sejm takiej propozycji Senatu odnośnie do poprawek do art. 6, głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-480.1" who="#AnnaDynowska">Proszę o przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-481">
          <u xml:id="u-481.0" who="#TadeuszFiszbach">Czyli wniosek dotyczy nieprzyjęcia poprawek większością 2/3 głosów. Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-481.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ale nad czym mamy głosować? Nad nieprzyjęciem. Nad odrzuceniem)</u>
          <u xml:id="u-481.2" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł — teraz głosujemy nad nieprzyjęciem, a następnie, w zależności od wyniku, o odrzucenie...</u>
          <u xml:id="u-481.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-482">
          <u xml:id="u-482.0" who="#AnnaDynowska">Chciałam poprzeć wniosek pana posła Janusza Szymańskiego, albowiem taki sposób głosowania uprości sprawę. Komisja zaproponowała przyjęcie uchwały Senatu do art. 1–5 i 7, czyli tak można spróbować. I taka jest propozycja Komisji Ustawodawczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-483">
          <u xml:id="u-483.0" who="#TadeuszFiszbach">Poddaję zatem pod głosowanie pierwszy wniosek formalny zgłoszony przez posła Janusza Szymańskiego o łączne głosowanie wniosków komisji dotyczących art. 1–5 oraz 7 ustawy.</u>
          <u xml:id="u-483.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tego wniosku? (305).</u>
          <u xml:id="u-483.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (2)</u>
          <u xml:id="u-483.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (5)</u>
          <u xml:id="u-483.4" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam przyjęcie wniosku zgłoszonego przez posła Janusza Szymańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-484">
          <u xml:id="u-484.0" who="#WłodzimierzKrajewski">Myślę, że powinno być postawione pytanie — kto jest za wnioskiem komisji?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-485">
          <u xml:id="u-485.0" who="#TadeuszFiszbach">Zaraz, chwileczkę. Pani Aniu, proszę mi pomóc, w takim razie raz jeszcze.</u>
          <u xml:id="u-485.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za wnioskiem komisji o nieprzyjęcie poprawki Senatu do art. 6 zechce podnieść rękę. (236) Kto jest przeciw? (84) Kto się wstrzymał od głosowania? (14) Stwierdzam, że Sejm nie przyjął poprawki Senatu do art. 6.</u>
          <u xml:id="u-485.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-485.3" who="#komentarz">(Poseł Bronisław Geremek: Czy to jest 2/3?)</u>
          <u xml:id="u-485.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę obliczyć, chwileczkę.</u>
          <u xml:id="u-485.5" who="#TadeuszFiszbach">Sekretarz potwierdził moje obwieszczenie. Utrzymuję je w takim brzmieniu, jak przedstawiłem.</u>
          <u xml:id="u-485.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-486">
          <u xml:id="u-486.0" who="#AdamGrabowiecki">Po zarządzeniu przerwy odbędzie się posiedzenie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-486.1" who="#AdamGrabowiecki">I drugi komunikat, troszkę dłuższy: Apel Parlamentarnego Koła Lotniczego.</u>
          <u xml:id="u-486.2" who="#AdamGrabowiecki">W Cierplicku na Zaolziu trwa budowa kolejnego Domu Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego, jednego z 20 nowych domów, wznoszonych dzięki niespożytej ofiarności i gospodarności tamtejszych Polaków i wyłącznie z własnych środków i dzięki pełnej poświęcenia pracy. Ten dom w Cierplicku będzie obiektem szczególnym, gdyż budynek jest wznoszony nieopodal miejsca, gdzie w 1932 r. zginęli wspaniali polscy lotnicy Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura. Znajdzie się więc tam miejsce także na muzeum poświęcone ich pamięci, która tam na Zaolziu kultywowana jest jak nigdzie indziej. Niedawno odwiedzili plac budowy posłowie Tadeusz Kijonka i Henryk Sienkiewicz. Widzieli młodych ludzi opukujących cegłę z rozbiórki, widzieli już wyraźnie zarysowane mury, przede wszystkim napotkali dzielnych entuzjastów, którzy mierzą czyny na zamiary.</u>
          <u xml:id="u-486.3" who="#AdamGrabowiecki">Chciejmy im pomóc, niech także nasze polskie cegiełki wmurowane zostaną w ścianę tego nowego polskiego domu im. Żwirki i Wigury.</u>
          <u xml:id="u-486.4" who="#AdamGrabowiecki">Parlamentarne Koło Lotnicze zwraca się z tego miejsca do wszystkich posłów, a także obecnych na dzisiejszym posiedzeniu przedstawicieli rządu o złożenie na ten cel poselskiej ofiary. Zbiórka podczas najbliższej przerwy oraz w porze obiadowej w dolnej palarni. Przewodniczący Kazimierz Woźniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-487">
          <u xml:id="u-487.0" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam półgodzinną przerwę, do godz. 13.</u>
          <u xml:id="u-487.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min 30 do godz. 13 min 10).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-488">
          <u xml:id="u-488.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-488.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zajmowanie miejsce na sali obrad.</u>
          <u xml:id="u-488.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 12 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny (druki nr 479 i 484).</u>
          <u xml:id="u-488.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę pana posła Adama Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-489">
          <u xml:id="u-489.0" who="#AdamZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących zmian systemowych w gospodarce pozwalam sobie wnioskować, aby Wysoki Sejm raczył przyjąć propozycje poprawek zawartych w pkt. 1 lit. f i lit. g oraz w pkt. 3, natomiast nie przyjąć propozycji poprawek zawartych w pkt. 1 lit. a, lit. b, lit. c, lit. d, i lit. e oraz w pkt. 2.</u>
          <u xml:id="u-489.1" who="#AdamZieliński">Pozwolę sobie przedstawić propozycje Senatu i stanowisko Komisji Nadzwyczajnej w kolejności, w jakiej tymi sprawami zajmuje się uchwała Senatu.</u>
          <u xml:id="u-489.2" who="#AdamZieliński">Punkt 1 poprawka „a” — Senat zgłosił dwie poprawki do art. 46 wprowadzając art. 46 1, dotyczy on przepisu, który zawiera definicje „nieruchomości rolnej”.</u>
          <u xml:id="u-489.3" who="#AdamZieliński">Po pierwsze, Senat postuluje, aby skreślić pod wyrazach: „nieruchomościami rolnymi” określenie w nawiasie „gruntami rolnymi”. Chcę powiedzieć, że tekst, który Sejm uchwalił, nie jest tekstem satysfakcjonującym. Jest to tekst kiepski, po prostu dlatego, że posługuje się zbyt dużym skrótem myślowym. Nieruchomościami są nie tylko grunty, ale także tak zwane „nieruchomości budynkowe”, w związku z tym rzeczywiście dodanie takiego skrótu w nawiasie może wprowadzić pewne nieporozumienia.</u>
          <u xml:id="u-489.4" who="#AdamZieliński">Z drugiej wszakże strony, przyjęcie propozycji Senatu też prowadzi do tekstu kiepskiego. Dlatego, że ten przepis mówiący o tym, co to jest „nieruchomość rolna” i co to jest „grunt rolny”, potrzebny jest po to, żeby rozumieć sens tych pojęć używanych w Kodeksie cywilnym. Otóż Kodeks cywilny w dalszych swoich przepisach posługuje się zarówno pojęciem „nieruchomości rolnej”, jak i „gruntu rolnego”, w szczególności wiążąc to ze sposobem wykorzystania lub z przeznaczeniem nieruchomości lub gruntu.</u>
          <u xml:id="u-489.5" who="#AdamZieliński">Stąd wydaje się, że mimo pewnych wątpliwości, które może budzić tekst uchwalony przez Sejm, fakt, że ten przepis następuje po przepisie, w którym bardzo wyraźnie jest przeprowadzony podział między „gruntami” a „nieruchomościami budynkowymi”, skłoniło Komisję Nadzwyczajną do przedstawienia wniosku o odrzucenie tej propozycji Senatu, sprawa zresztą, w naszym przekonaniu, nie ma istotniejszego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-489.6" who="#AdamZieliński">Senat zaproponował również dodanie na końcu tego przepisu wzmianki mówiącej o tym, że „nieruchomościami rolnymi” są również nieruchomości wykorzystywane na cele przetwórstwa rolnego i usług związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Być może są tutaj pewne elementy wartościowe. Tym niemniej, przyjęcie tej propozycji Senatu prowadziłoby do jeszcze większych komplikacji. Mianowicie, propozycja zapisana jest w taki sposób, że za „nieruchomości rolne” trzeba by obecnie uznawać także na przykład grunt pod fabryką konserw mięsnych, czy grunt pod warsztatem naprawy traktorów. Jeżeli są to elementy składowe gospodarstwa rolnego, a z gospodarstwem rolnym wiążą się podstawowe konsekwencje prawne, to da się to wyinterpretować. Natomiast również i w tym względzie wydaje się, że mimo pewnych racji, które za propozycją Senatu przemawiają, ta propozycja nie powinna być również uwzględniona.</u>
          <u xml:id="u-489.7" who="#AdamZieliński">Kolejna propozycja poprawka „b” dotyczy... dodania, wprowadzenia pewnego przepisu, który już istnieje w dotychczasowym prawie, a dotyczy przedawnienia. Dodanie tego przepisu w tej chwili nastręcza bardzo poważne wątpliwości. Przedawnienie, to jest po prostu skutek upływu terminu. Jeżeli ktoś nie wykonuje, nie dochodzi swoich roszczeń majątkowych w określonym czasie, to spotyka się z konsekwencjami ujemnymi. Do 1965 r., do wejścia w życie Kodeksu cywilnego zasada była taka, że przedawnienie uwzględniał sąd jedynie na zarzut dłużnika. Ta konstrukcja umożliwiała pewną elastyczność, dlatego, że po prostu dłużnik albo chciał podnieść taki zarzut, albo nie. W 1965 r. zmieniono to, w naszym przekonaniu niesłusznie, zresztą właśnie propozycja rządowa komisji do spraw reformy prawa cywilnego chce przywrócić dotychczasowy stan prawny, zmieniono to na tej zasadzie, że sąd uwzględniał upływ przedawnienia z urzędu. Po to dodano ten przepis, który w tej chwili chce wprowadzić Sejm, aby wprowadzić pewne uelastycznienie do funkcjonowania tych przepisów o przedawnienie.</u>
          <u xml:id="u-489.8" who="#AdamZieliński">Otóż nam się wydaje, że skoro przywracamy stan prawny, który istniał przed wejściem w życie Kodeksu cywilnego, to należy go przywrócić do końca, tak zresztą, jak to w większości ustawodawstw cywilnych na świecie istnieje. Może być oczywiście obawa, co się będzie działo, jeżeli zarzut przedawnienia zostanie podniesiony, a będzie to sprzeczne z jakimś poczuciem sprawiedliwości? Na to odpowiedź jest prosta. To będzie wówczas zastosowany art. 5 Kodeksu cywilnego na ogólnych zasadach. Rezultat jest taki, że również i w tym względzie proponujemy nie uwzględnić poprawki Senatu.</u>
          <u xml:id="u-489.9" who="#AdamZieliński">Poprawki „c” i „d” dotyczą właściwie jednej kwestii, tak zwanego zasiedzenia. Zasiedzenie jest to instytucja, która powoduje, że po upływie określonego czasu nabywa się własność nieruchomości, w zależności od tego, czy posiada się tę nieruchomość w dobrej wierze, czy w złej, termin jest bądź krótszy, bądź też dłuższy. Do stycznia 1965 r. terminy zasiedzenia wynosiły 20 i 30 lat. Kodeks cywilny skrócił te terminy do 10 i 20 lat. Podyktowane to było dwoma powodami.</u>
          <u xml:id="u-489.10" who="#AdamZieliński">Po pierwsze, w ogóle wówczas chciano rozmiękczyć, jeśli tak można powiedzieć, prawo własności ziemskiej. Liczono się z tym, że prędzej czy później nastąpi realizacja jednego z haseł doktryny socjalistycznej, to znaczy uspołecznienia, upaństwowienia mienia. W rezultacie to wszystko co umacniało własność, było traktowane podejrzliwie.</u>
          <u xml:id="u-489.11" who="#AdamZieliński">Po wtóre, był to już okres, kiedy narastał pewien konflikt polegający na tym, że na skutek zbyt dużych restrykcji administracyjnych bardzo wiele umów było zawieranych nieformalnie, to znaczy był ten tak zwany nieformalny obrót, który doprowadził w 1971 roku, jak wiemy, do uchwalenia ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-489.12" who="#AdamZieliński">Teraz nie ma żadnych przesłanek, które by uzasadniały dalsze rozmiękczanie własności. Co więcej, komisji wydawało się, że właśnie z Sejmu, w tej chwili, po uchwaleniu Konstytucji, a także ze względu na to, że chcielibyśmy pokazać, nie tylko naszym obywatelom, ale chyba także i zagranicy, że w Polsce zaczyna się przywiązywać naprawdę wielką wagę do prawa własności, to znaczy do tego, co stanowi niejako fundament wszelkich praw cywilnych, wydawało się, że także i ta poprawka Senatu, bo poprawka Senatu zmierza do tego, żeby zachować skrócone terminy, nie zasługuje na uwzględnienie.</u>
          <u xml:id="u-489.13" who="#AdamZieliński">Kolejna poprawka (zawarta w pkt. „e”) składa się z dwóch jakby członów. Pierwszy człon to jest jak gdyby szybsze dochodzenie do podziału gospodarstw rolnych, niż to, które proponuje Sejm. Tu również chcę powiedzieć, że po bardzo wnikliwej dyskusji komisja stoi na stanowisku, że należy jednak zachować tę propozycję sejmową, że jednak gospodarstwa rolne stanowią taką wartość z punktu widzenia funkcjonowania życia społecznego, że do podziału tych gospodarstw nie należałoby nadmiernie dużych możliwości ustawowych stwarzać.</u>
          <u xml:id="u-489.14" who="#AdamZieliński">Drugiej poprawki proponujemy również nie uwzględnić. Polega na tym, że przewiduje się tutaj nieco inne uregulowanie kwestii uprawnień współwłaściciela, któremu należy w przypadku braku zgody wszystkich współwłaścicieli przyznać gospodarstwo rolne.</u>
          <u xml:id="u-489.15" who="#AdamZieliński">Otóż chcę powiedzieć, że ta propozycja również mogła by być, gdyby Sejm mógł jeszcze w tej chwili manipulować koło tego tekstu. Można by ją próbować wkomponować, ale Sejm niestety jest w takiej sytuacji, że może albo poprawkę Senatu przyjąć, albo ją odrzucić.</u>
          <u xml:id="u-489.16" who="#AdamZieliński">Otóż przyjęcie poprawki groziłoby tym, że po pierwsze powstałaby luka, mianowicie propozycja senacka nie rozwiązuje sytuacji, kiedy jest konflikt dwóch równouprawnionych współwłaścicieli; po drugie — w propozycji senackiej jest bardzo wyraźny błąd, mianowicie mówi się tam o właścicielu zamiast o współwłaścicielu, co w ogóle zmienia, że tak powiem, cały jakby sens tego przepisu. Dlatego i tę poprawkę komisja proponuje odrzucić.</u>
          <u xml:id="u-489.17" who="#AdamZieliński">Następna poprawka oznaczona literą „f” to jest zmiana dotycząca art. 502. Uważamy, że poprawka Senatu jest w pełni słuszna, Senat słusznie zwraca uwagę na to, że zbudowany obecnie z dwóch zdań przepis jest nad wyraz niejasny i że dla jego jasności drugie zdanie przyjęte przez Sejm w tym przepisie powinno być skreślone. Rezultat jest taki, że proponujemy przyjąć tę poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-489.18" who="#AdamZieliński">Poprawka „g” polega tym, że w tekście uchwalonym przez Sejm przewidywaliśmy możliwość dla sądów nie tylko ograniczenia obniżenia spłat należnych od tego, kto gospodarstwo rolne zachowuje i uregulowania sposobu, że tak powiem, spłacenia pozostałych współwłaścicieli, ale również przewidywaliśmy możliwość całkowitego zwolnienia ze spłaty. Senat kwestionuje to i Komisja Nadzwyczajna uznała, że jest to słuszne, nie powinno być bowiem tak, żeby ktoś, komu przysługuje określone prawo nic nie dostawał i żeby o takim pozbawieniu decydował sąd. Powinien dostać choćby niewiele, ale, żeby jakiś odpowiednik swojego prawa miał.</u>
          <u xml:id="u-489.19" who="#AdamZieliński">Tylko dwie poprawki, bardzo proszę o wybaczenie, że przedłużam swoje wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-489.20" who="#AdamZieliński">Kolejna poprawka, w punkcie 2, której Nadzwyczajna Komisja proponuje nie przyjąć, polega na tym, że w dotychczasowym przepisie Kodeksu cywilnego, istniała tak powszechnie krytykowana norma, że w rozumieniu Kodeksu cywilnego, ustawą jest każdy przepis prawa. To znaczy, że ustawą jest również akt bardzo niskiego rzędu, jest on tak samo traktowany jak ustawa. Było to powszechnie krytykowane dlatego, że ustawa jest ustawą, akty niższego rzędu są aktami niższego rzędu itd.</u>
          <u xml:id="u-489.21" who="#AdamZieliński">Proponowaliśmy skreślić taki przepis, dlatego, że w ogóle w żadnych innych aktach prawnych, w których tylko odwołujemy się do ustaw, nie wprowadzamy żadnej tego rodzaju definicji.</u>
          <u xml:id="u-489.22" who="#AdamZieliński">Senat proponuje, żeby jednak zamieścić taki przepis, że ustawą w rozumieniu Kodeksu cywilnego jest także przepis prawa obowiązującego o mocy równej ustawie, co jest niewątpliwe i w ogóle nie potrzeba o tym pisać, ale Senat proponuje również dodać, że odnosi się to także do wydanych na ich podstawie przepisów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-489.23" who="#AdamZieliński">Otóż chcę powiedzieć, że to nie jest jednak tak, dlatego że przepisy wykonawcze tylko wtedy mogą być stosowane i traktowane jako cień ustawy, jeżeli:</u>
          <u xml:id="u-489.24" who="#AdamZieliński">— po pierwsze — mieszczą się w ramach delegacji ustawodawczej,</u>
          <u xml:id="u-489.25" who="#AdamZieliński">— po drugie — nie są sprzeczne ani z tą ustawą, w której znajduje się delegacja ustawodawcza, ani w innej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-489.26" who="#AdamZieliński">Komisja Nadzwyczajna proponuje w rezultacie nie uwzględnić tej poprawki, ponieważ ona mogłaby spowodować dość duże zamieszanie.</u>
          <u xml:id="u-489.27" who="#AdamZieliński">Wreszcie ostatnia poprawka, punkt 3, polega na tym, żeby zmienić wyraz użyty w art. 15 ust. 1. Uważamy, że jest to poprawka słuszna, że zmierza do istotnej poprawy tekstu i Komisja Nadzwyczajna proponuje, żeby poprawkę tę przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-489.28" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-490">
          <u xml:id="u-490.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-490.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś z pań lub panów posłów pragnie zabrać głos w poruszonej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-490.2" who="#MikołajKozakiewicz">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-490.3" who="#MikołajKozakiewicz">Wobec tego przystępujmy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-490.4" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji. Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-490.5" who="#MikołajKozakiewicz">Głosować będziemy przedstawione przez komisję wnioski dotyczące poszczególnych poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-490.6" who="#MikołajKozakiewicz">W pierwszej poprawce Senatu zawartej w pkt. 1 i oznaczonej literą „a” Senat proponuje nowe brzmienie pkt. 11 ustawy, polegające na dodaniu art. 46 W swej poprawce Senat proponuje uznać za „nieruchomości rolne” również te, które mogą być wykorzystywane dla przetwórstwa rolnego i usług związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.</u>
          <u xml:id="u-490.7" who="#MikołajKozakiewicz">Komisja wnosi o nieprzyjęcie tej poprawki. Czy temat jest jasny?</u>
          <u xml:id="u-490.8" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jasny!)</u>
          <u xml:id="u-490.9" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za wnioskiem komisji o nieprzyjęcie poprawki Senatu dotyczącej art. 46¹ Kodeks cywilny — zechce podnieść rękę. (247) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania (14) Bez wyższej matematyki wydaje się, że to jest więcej niż 2/3.</u>
          <u xml:id="u-490.10" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu dotyczącą art. 46¹ oddalił.</u>
          <u xml:id="u-490.11" who="#MikołajKozakiewicz">W drugiej poprawce zawartej w pkt. 1 oznaczonej literą „b” Senat proponuje, aby w pkt. 17 ustawy dotyczącym art. 117 nie skreślać § 3, lecz nadać mu nowe brzmienie.</u>
          <u xml:id="u-490.12" who="#MikołajKozakiewicz">Czy potrzebne jest wyjaśnienie posła sprawozdawcy?</u>
          <u xml:id="u-490.13" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie!)</u>
          <u xml:id="u-490.14" who="#MikołajKozakiewicz">Komisja wnosi o nieprzyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-490.15" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-490.16" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za wnioskiem komisji o nieprzyjęcie poprawki Senatu do pkt. 17, lit. „b” ustawy, art. 117, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (253) Kto jest przeciw? (Nikt.)</u>
          <u xml:id="u-490.17" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania (11)</u>
          <u xml:id="u-490.18" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm poprawkę do art. 117 pkt. 17 litera „b” oddalił.</u>
          <u xml:id="u-490.19" who="#MikołajKozakiewicz">W trzeciej poprawce zawartej w pkt. 1 i oznaczonej literą „c” dotyczącej pkt. 32 Senat proponuje skreślić w ustawie poprawki do art. 172. Komisja wnosi o nieprzyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-490.20" who="#MikołajKozakiewicz">Czy sprawa jest jasna? Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-490.21" who="#komentarz">(Poseł Adam Zieliński: Panie marszałku, proponuję przegłosować łącznie z pkt. „d”, to jest ta sama tematyka... dotyczy to art. 32 i 33. To jest to samo. Można głosować razem w kolejnym wniosku)</u>
          <u xml:id="u-490.22" who="#MikołajKozakiewicz">Czyli razem z następnym kolejnym wnioskiem.</u>
          <u xml:id="u-490.23" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za wnioskiem komisji o nieprzyjęcie poprawki Senatu dotyczącej pkt. 32 i 33, zechce podnieść rękę. (258) Kto jest przeciw? (Nikt.)</u>
          <u xml:id="u-490.24" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania? (11)</u>
          <u xml:id="u-490.25" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm oddalił poprawki do pkt. 32 art. 172 i pkt 33 art. 173.</u>
          <u xml:id="u-490.26" who="#MikołajKozakiewicz">W poprawce piątej zawartej w pkt. 1 i oznaczonej literą „e” a dotyczącej pkt. 35 ustawy, Senat proponuje nowe brzmienie art. 213 i art. 214 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-490.27" who="#MikołajKozakiewicz">Komisja wnosi o nieprzyjęcie powyższej poprawki. Czy potrzebne jest wyjaśnienie sprawozdawcy?</u>
          <u xml:id="u-490.28" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie!)</u>
          <u xml:id="u-490.29" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-490.30" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za wnioskiem komisji o nieprzyjęcie poprawki Senatu do pkt. 35 ustawy, art. 213 i art. 214 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (265) Kto jest przeciw? (Nikt.)</u>
          <u xml:id="u-490.31" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania (8)</u>
          <u xml:id="u-490.32" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do pkt. 35 ustawy, art. 213 i art. 214 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego oddalił.</u>
          <u xml:id="u-490.33" who="#MikołajKozakiewicz">W szóstej poprawce zawartej w pkt. 1 i oznaczonej literą „f”, a dotyczącej pkt. 72 ustawy, Senat proponuje nowe brzmienie art. 502 Kodeksu cywilnego. Komisja wnosi o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-490.34" who="#MikołajKozakiewicz">Czy potrzebne jest objaśnienie sprawozdawcy? Nie.</u>
          <u xml:id="u-490.35" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-490.36" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do pkt. 72 ustawy art. 502 Kodeksu cywilnego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (260) Kto jest przeciw? (3) Kto się wstrzymał od głosowania? (8) Znakomitą większością, 260 głosów, stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-490.37" who="#MikołajKozakiewicz">W siódmej poprawce, zawartej w pkt. 1 oznaczonej literą „g”, a dotyczącej pkt. 120 ustawy, Senat proponuje nowe brzmienie art. 1070... aż tak dużo, chyba 107, to jakiś błąd? 1070? Wyjątkowo wielkie liczby.</u>
          <u xml:id="u-490.38" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-490.39" who="#MikołajKozakiewicz">Komisja wnosi o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-490.40" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-490.41" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki Senatu do pkt. 120 ustawy art. 1070, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (260) Kto jest przeciw? (12) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do pkt. 120 ustawy art. 1070 Kodeksu cywilnego przyjął.</u>
          <u xml:id="u-490.42" who="#MikołajKozakiewicz">W ósmej poprawce zawartej w pkt. 2 Senat proponuje nowe brzmienie art. 2 ustawy. Komisja wnosi o odrzucenie tej poprawki. Niepotrzebne wyjaśnienie?</u>
          <u xml:id="u-490.43" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-490.44" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za wnioskiem komisji o nieprzyjęcie poprawki Senatu do art. 2 ustawy, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (274) Kto jest przeciw? (1) Kto się wstrzymał od głosowania? (6) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 2 oddalił.</u>
          <u xml:id="u-490.45" who="#MikołajKozakiewicz">W dziewiątej poprawce zawartej w pkt. 3, a dotyczącej art. 15 ustawy Senat proponuje, aby w ust. 1 wyraz „zstępnego” zastąpić wyrazem „wstępnego”. Komisja wnosi o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-490.46" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-490.47" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 15 ustawy, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (263) Kto jest przeciw? (3) Kto się wstrzymał od głosowania? (7) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 15 ustawy.</u>
          <u xml:id="u-490.48" who="#MikołajKozakiewicz">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny.</u>
          <u xml:id="u-490.49" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie możemy wrócić do przerwanego punktu 9 porządku dziennego dotyczącego ustawy o zmianie ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-490.50" who="#MikołajKozakiewicz">Już poprawki są wydrukowane. Czy będziemy głosowali teraz poprawkę po poprawce? Pani poseł zechce zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-491">
          <u xml:id="u-491.0" who="#WiesławaZiółkowska">Zanim przystąpimy do głosowania poprawek, Chciałabym Wysoką Izbę poinformować, że jestem autorem zawartego w dokumencie, który posłowie otrzymali uzupełnienia w pkt. 4 w ppkt. „b” o następującej treści: „Podatnicy, którzy uregulowali wszystkie zobowiązania na rzecz budżetu za okresy poprzedzające zaliczkowe wypłaty nagród i premii w 1990 r., i u których spadek produkcji sprzedanej w cenach porównywalnych za I półrocze 1990 r. w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego nie był wyższy niż 15%, mogą zaliczkowo wypłacić 80% normy nagrody i premii z zysku bilansowego za I półrocze 1990 r.”.</u>
          <u xml:id="u-491.1" who="#WiesławaZiółkowska">Uprzejmie proszę Wysoką Izbę o umożliwienie mi złożenia autopoprawki do tego zapisu. Po tej autopoprawce zapis ten brzmiałby w sposób następujący: „Podatnicy, którzy uregulowali w obowiązujących terminach wszystkie zobowiązania na rzecz budżetu za okresy poprzedzające zaliczkowe wypłaty nagród i premii w 1990 r., mogą zaliczkowo wypłacić tylko 50% normy nagrody i premii z zysku bilansowego za I półrocze roku 1990”.</u>
          <u xml:id="u-491.2" who="#WiesławaZiółkowska">Przystępujemy do poprawek, które zostały zgłoszone w czasie debaty sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-491.3" who="#WiesławaZiółkowska">Dwie pierwsze poprawki dotyczą art. 1 zmiany 3 w druku nr 485: pani poseł Anna Kwietniewska zgłosiła propozycję wykreślenia zapisu w art. 7 ust. 4a, a pan poseł Jerzy Koralewski zgłosił propozycję, aby uzupełnić art. 2, który otrzyma brzmienie: „Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia i ma zastosowanie do obliczania podatku od wzrostu wynagrodzeń za okres od 1 stycznia 1990 r. z wyjątkiem art. 1 pkt. 3, który wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia”.</u>
          <u xml:id="u-491.4" who="#WiesławaZiółkowska">Ponieważ poprawka pani poseł Anny Kwietniewskiej jest poprawką dalej idącą, proszę o przegłosowanie najpierw tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-492">
          <u xml:id="u-492.0" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem poprawki pani poseł Anny Kwietniewskiej, proszę nacisnąć przycisk i podnieść rękę. (19) Kto jest przeciw? (172) Kto się wstrzymał od głosowania? (82) Stwierdzam, że Sejm poprawkę oddalił.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-493">
          <u xml:id="u-493.0" who="#WiesławaZiółkowska">Skoro została oddalona poprawka pani poseł Anny Kwietniewskiej, głosujemy poprawkę pana posła Jerzego Koralewskiego, dotyczącą art. 2 Bardzo proszę o przegłosowanie poprawki, którą już przed chwilą odczytałam. Czy jest potrzeba ponownego odczytania? Nie. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-494">
          <u xml:id="u-494.0" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłów jest za przyjęciem poprawki pana posła Jerzego Koralewskiego do art. 2, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (33) Kto jest przeciw? (171) Kto się wstrzymał od głosowania? (75) Stwierdzam, że Sejm poprawkę oddalił.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-495">
          <u xml:id="u-495.0" who="#WiesławaZiółkowska">Kolejne poprawki dotyczą pkt. 4 na str. 2 ustawy i dotyczą art. 8 pierwotnej ustawy. Są to poprawki pana posła Bohdana Osińskiego. Z pierwszej poprawki pan poseł Bohdan Osiński wycofał się, przyjmując argumentację, że w uchwale sejmowej, którą Wysoka Izba raczyła przyjąć łącznię z ustawą budżetową, istnieje zapis, że nie można dopuścić do spadku dochodów realnych poniżej 20%.</u>
          <u xml:id="u-495.1" who="#WiesławaZiółkowska">Nie ma więc potrzeby przegłosowywania pierwszej poprawki pana posła Bohdana Osińskiego, ponieważ z tej poprawki pan poseł się wycofał.</u>
          <u xml:id="u-495.2" who="#WiesławaZiółkowska">Druga poprawka pana posła Bohdana Osińskiego oznacza znaczne złagodzenie skali opodatkowania funduszu wynagrodzeń w przypadku jego wypłaty ponad normę.</u>
          <u xml:id="u-495.3" who="#WiesławaZiółkowska">Obywatele posłowie mają tę poprawkę zawartą w przedłożonych dokumentach.</u>
          <u xml:id="u-495.4" who="#komentarz">(Głos z sali: To jest czwarta poprawka, a trzecia potem?)</u>
          <u xml:id="u-495.5" who="#WiesławaZiółkowska">To jest poprawka czwarta, tak jest. Trzecią będziemy głosować za chwileczkę.</u>
          <u xml:id="u-495.6" who="#komentarz">(Z sali: Dlaczego?)</u>
          <u xml:id="u-495.7" who="#WiesławaZiółkowska">Dlatego głosujemy w tej kolejności, ponieważ w ustawie ta poprawka ma punkt wcześniejszy, pozycję wcześniejszą.</u>
          <u xml:id="u-495.8" who="#WiesławaZiółkowska">Bardzo proszę o przegłosowanie poprawki pana posła Osińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-496">
          <u xml:id="u-496.0" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za poprawką posła Bohdana Osińskiego do art. 1 pkt 4, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (24) Kto jest przeciw tej poprawce? (217) Kto się wstrzymał od głosowania? (40) Stwierdzam, że Sejm poprawkę oddalił.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-497">
          <u xml:id="u-497.0" who="#WiesławaZiółkowska">I najbardziej kłopotliwa poprawka. Po wyjaśnieniach w przerwie, poprawkę zgłoszoną przez panią poseł Grażynę Staniszewską rozumiem w sposób następujący: Pani poseł Grażyna Staniszewska zgłosiła poprawkę najdalej idącą: proponuje wykreślić ust. „b” w pkt. 4. To jest poprawka najdalej idąca. Następnie pani poseł zgłosiła poprawkę, którą obywatele posłowie mają w pkt. 3 zestawienia poprawek zgłoszonych w debacie. Celem poprawki jest uzależnienie funduszu nagród z zysku od wzrostu wynagrodzeń w drugim półroczu w porównaniu z pierwszym półroczem roku bieżącego od średniomiesięcznego wzrostu zysku w roku ubiegłym w porównaniu do średniomiesięcznego wzrostu zysku z pierwszego półrocza. Te zakłady, w których nastąpi wzrost zysku w drugim półroczu, czyli obniżą koszty, będą miały możliwość podwyższenia normy wynagrodzeń, nieopodatkowanej normy wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-497.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Wynagrodzeń... z zysku)</u>
          <u xml:id="u-497.2" who="#WiesławaZiółkowska">Z zysku, tak jest.</u>
          <u xml:id="u-497.3" who="#WiesławaZiółkowska">Sposób podwyższenia określają w art. 6 ust. od 2 do 4. Mają one następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-497.4" who="#WiesławaZiółkowska">„2. Norma ustalona zgodnie z ust. 1 może być powiększona o procent równy liczbie wynikającej z pomnożenia ilorazu 1/12 kwoty zysku bilansowego za 1990 r. do 1/6 kwoty zysku bilansowego za I półrocze 1990 r. przez współczynnik korekty.</u>
          <u xml:id="u-497.5" who="#WiesławaZiółkowska">3. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia wysokość współczynnika korekty, o którym mowa w ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-497.6" who="#WiesławaZiółkowska">4. Przepis ust. 2 dotyczy podatników, którzy uregulują w obowiązujących terminach wszystkie zobowiązania na rzecz budżetu państwa za rok 1990 oraz u których iloraz 1/12 kwoty zysku bilansowego za rok 1990 do 1/6 kwoty zysku bilansowego za I półrocze roku 1990 jest nie mniejszy od jedności”.</u>
          <u xml:id="u-497.7" who="#WiesławaZiółkowska">Przekładając na język praktyczny, oznacza to stworzenie możliwości tym zakładom, które obniżą koszty i podwyższą zysk w II półroczu, na podwyższenie nieopodatkowanej normy nagród z zysku.</u>
          <u xml:id="u-497.8" who="#WiesławaZiółkowska">I kolejna poprawka, która dotyczy art. 8 nowelizowanej ustawy, polega na nadaniu nowego brzmienia ust. 2:</u>
          <u xml:id="u-497.9" who="#WiesławaZiółkowska">„Podatnicy, którzy uregulowali w obowiązujących terminach wszystkie zobowiązania na rzecz budżetu za okresy poprzedzające zaliczkowe wypłaty nagród i premii w roku 1990 mogą zaliczkowo wypłacić 50% normy nagrody i premii z zysku bilansowego za I półrocze”.</u>
          <u xml:id="u-497.10" who="#WiesławaZiółkowska">To są merytorycznie dwie różne kwestie. Kwestia ta, którą porusza pani poseł Grażyna Staniszewska dotyczy sposobu określania normy nagrody z zysku, natomiast propozycja zawarta w zapisie i zgłoszona przeze mnie dotyczy możliwości zaliczkowej wypłaty 50% nagrody z zysku za pierwsze półrocze, o ile zakłady zrealizują w obowiązujących terminach wszystkie zobowiązania na rzecz budżetu. Poprawka pani poseł Grażyny Staniszewskiej została zgłoszona jako poprawka alternatywna do przedstawionego przeze mnie przed chwilą zapisu. Czyli reasumując: głosujemy poprawkę najdalej idącą, która oznacza wykreślenie zapisu zawartego w pkt. 4 lit. b i zastąpienie go... Teraz potrzebowałabym pomocy prawników, czy wykreślenie będzie automatycznie oznaczało zastąpienie go zapisem, który proponuje pani poseł Grażyna Staniszewska, czy najpierw musimy głosować wykreślenie a następnie... czyli głosujemy najpierw poprawkę...</u>
          <u xml:id="u-497.11" who="#komentarz">(Głos z sali: Pani poseł Grażyna Staniszewska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-498">
          <u xml:id="u-498.0" who="#MikołajKozakiewicz">Bardzo proszę, pani poseł Grażyna Staniszewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-499">
          <u xml:id="u-499.0" who="#GrażynaStaniszewska">Przepraszam, mój wniosek był jeden — zastąpienie pkt 4 lit. b ze sprawozdania poprawką, którą państwo macie teraz pod nr 3 zestawienie poprawek. Zastąpienie, czyli automatyczne wykreślenie i danie tej treści. Prosiłabym, żeby tak było.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-500">
          <u xml:id="u-500.0" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za przyjęciem poprawki poseł Grażyny Staniszewskiej do art. 6 — proszę nacisnąć przycisk i podnieść rękę. (194) Kto jest przeciw? (25) Kto się wstrzymał od głosowania. (71) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-501">
          <u xml:id="u-501.0" who="#WiesławaZiółkowska">To są wszystkie poprawki.</u>
          <u xml:id="u-501.1" who="#WiesławaZiółkowska">Proszę o przegłosowanie całej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-502">
          <u xml:id="u-502.0" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy więc do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-502.1" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem projektu ustawy o zmianie ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Ustawodawczą, wraz z poprawką posła sprawozdawcy i ostatnio przyjętą poprawkę, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (247) Kto jest przeciw? (9) Kto się wstrzymał od głosowania? (23) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-502.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 13 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej (druki nr 487 i 488).</u>
          <u xml:id="u-502.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę komisji pana Ryszarda Pidka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-503">
          <u xml:id="u-503.0" who="#RyszardPidek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Komisja Nadzwyczajna przedłożyła Wysokiej Izbie swoje propozycje odnośnie do poprawek zgłoszonych przez Senat, w druku nr 488. W imieniu Komisji Nadzwyczajnej proponuję przyjęcie poprawek.</u>
          <u xml:id="u-503.1" who="#komentarz">(Gwar na sali.).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-504">
          <u xml:id="u-504.0" who="#MikołajKozakiewicz">Można prosić...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-505">
          <u xml:id="u-505.0" who="#RyszardPidek">Rozumiem, że na sali jest głośno panie marszałku, mnie też to przeszkadza. Proponuję przyjąć poprawki określone w pkt. 5, 6, 7, 8 oraz. 11. Pozostałych poprawek wnoszonych przez Wysoki Senat Komisja Nadzwyczajna proponuje nie przyjmować.</u>
          <u xml:id="u-505.1" who="#RyszardPidek">Pozwolę sobie w kilku zdaniach omówić, czego dotyczą poprawki, które proponujemy przyjąć. Otóż poprawki określone w pkt. 5, 7 i 8 zrównują uprawnienia wynikające z ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej rolników z z uprawnieniami wynikającymi...</u>
          <u xml:id="u-505.2" who="#komentarz">(Gwar na sali).</u>
          <u xml:id="u-505.3" who="#RyszardPidek">Mam wrażenie, panie marszałku, że przeszkadzam Wysokiej Izbie i stąd też...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-506">
          <u xml:id="u-506.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o ciszę na sali.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-507">
          <u xml:id="u-507.0" who="#RyszardPidek">Chodzi o zrównanie uprawnień wynikających z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników, które to ubezpieczenie Wysoka Izba zdecydowała, iż jest ubezpieczeniem obowiązkowym, z prawami wynikającymi z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z ruchu pojazdu. Z uwagi na zniecierpliwienie Wysokiej Izby nie będę szczegółowo omawiał tematyki ubezpieczeniowej.</u>
          <u xml:id="u-507.1" who="#RyszardPidek">Jeśli idzie o poprawkę proponowaną w pkt. 6, którą także proponujemy przyjąć, dotyczy ona zastąpienia słów w art. 10 „ubezpieczycielowi nie wolno” słowami „ubezpieczyciel nie może”. Praktycznie będzie to łatwiejszy tekst.</u>
          <u xml:id="u-507.2" who="#RyszardPidek">Jeśli idzie o poprawkę oznaczoną w pkt. 11, dotyczącą art. 87, dotyczy ona zmiany wyrazu „zasadę” na wyraz „zasady” i będzie to tekst poprawny.</u>
          <u xml:id="u-507.3" who="#RyszardPidek">Jeśli chodzi o propozycję odrzucenia, nieprzyjęcia proponowanych przez Senat poprawek, chciałbym wyjaśnić, iż w art. 1 Senat proponuje wykreślenie słów „ogólne warunki” i należy tę poprawkę rozpatrywać łącznie z propozycją przedstawioną przez Senat w pkt. 4, gdzie Senat proponuje, by ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych określała odrębna ustawa.</u>
          <u xml:id="u-507.4" who="#RyszardPidek">Otóż chciałem poinformować Wysoką Izbę, że gdybyśmy przyjęli tę propozycję, to ustawa nie mogłaby fizycznie wejść w życie, ponieważ nie ma uregulowań ustawowych w tej kwestii i należałoby opracować kolejną ustawę i dopiero razem je uchwalać.</u>
          <u xml:id="u-507.5" who="#RyszardPidek">Przypominam również, iż w ustawie, w drodze rozporządzenia, upoważniliśmy ministra finansów do opublikowania tych ogólnych warunków.</u>
          <u xml:id="u-507.6" who="#RyszardPidek">Jeśli chodzi o kolejną poprawkę z pkt. 1, pod literą „b”. Senat proponuje, by wprowadzić określenie ubezpieczenia majątkowego i ubezpieczenia obowiązkowego.</u>
          <u xml:id="u-507.7" who="#RyszardPidek">Chciałem poinformować Wysoką Izbę, iż takie określenia znajdują się w Kodeksie cywilnym. Przed kilkunastoma minutami uchwaliliśmy poprawki do niego, i proponowany przez Wysoki Senat tekst jest nieco rozbieżny z określeniami zawartymi w Kodeksie cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-507.8" who="#RyszardPidek">Jeśli chodzi o kolejną propozycję poprawki, przedłożoną przez Senat, proponuje się zmianę zapisu art. 3, przy czym zmiana ta polegałaby na nieco innym sformułowaniu. Komisja Nadzwyczajna podziela pogląd Senatu, iż było by to ładniej napisane, ładniej podane. Natomiast nie możemy sugerować przyjęcia tej poprawki, ponieważ trzeba by było zmienić również art. 4 ustawy, a tego po prostu nam zrobić nie wolno; Senat nie zaproponował tu poprawki.</u>
          <u xml:id="u-507.9" who="#RyszardPidek">Kolejna poprawka, której także Komisja Nadzwyczajna proponuje nie przyjąć, to poprawka wyłączenia z ubezpieczeń obowiązkowych ubezpieczenia budynku. Komisja proponuje również tę propozycję oddalić, opierając się choćby na wynikach głosowania Wysokiej Izby sprzed tygodnia nad ustawą o ubezpieczeniach, gdzie ten akurat zakres ubezpieczeń być wprowadzony zdecydowaną większością głosów.</u>
          <u xml:id="u-507.10" who="#RyszardPidek">Poprawkę 4 już omówiłem. Jeśli idzie o poprawkę określoną w pkt. 9, Senat proponuje wykreślenie pierwszego zdania i w zasadzie komisja podziela ten pogląd. To jest art. 57, może przypomnę Wysokiej Izbie, że chodzi o treść z ust. 1, iż minister finansów, w porozumieniu z Izbą Ubezpieczeń, powołuje Fundusz Ochrony Ubezpieczonych, określa jego organizację i tryb działania, także procent składki wnoszonej przez ubezpieczycieli na ten fundusz. Ust. 2 mówi, iż ubezpieczyciele są obowiązani finansować Fundusz Ochrony Ubezpieczonych po jednym dla działu ubezpieczeń na życie i dla działu pozostałych ubezpieczeń majątkowych i osobowych. To zdanie Senat proponuje wykreślić. Komisja stanęła na stanowisku, iż rzeczywiście ust. 1 w zasadzie konsumuje zapis tego zdania, które proponuje Senat wykreślić z ustawy. Niemniej, żeby nie było później potrzeby dodatkowych interpretacji ze strony ministra finansów, proponujemy ten zapis zostawić i nie uwzględniać poprawki Senatu.</u>
          <u xml:id="u-507.11" who="#RyszardPidek">I kolejna poprawka określona w pkt. 10, dotyczy zastąpienia w art. 63 wyrazu „umów” wyrazem „polis”. Otóż w całej ustawie posługujemy się wyrazem „umowy”, nie „polisy” i zastąpienie tego wyrazu w jednym tylko miejscu było, zdaniem komisji, niewłaściwe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-508">
          <u xml:id="u-508.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-508.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-508.2" who="#MikołajKozakiewicz">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-508.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów z kuluarów, żeby weszli na salę, bo są potrzebni do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-508.4" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji, Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Głosować będziemy przedstawione przez komisję wnioski dotyczące poszczególnych poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-508.5" who="#MikołajKozakiewicz">W pierwszej poprawce Senat proponuje, aby w art. 1 dotychczasową treść oznaczyć jako ust. 1 i dodać ust. 2 i 3. Komisja wnosi o nieprzyjęcie powyższej poprawki. Nie ma żadnych pytań?</u>
          <u xml:id="u-508.6" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie ma)</u>
          <u xml:id="u-508.7" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-508.8" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku komisji o nieprzyjęcie poprawki Senatu, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (243) Kto jest przeciw? (Nikt.) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu oddalił.</u>
          <u xml:id="u-508.9" who="#MikołajKozakiewicz">W drugiej poprawce Senat proponuje nowe brzmienie art. 3. Komisja również wnosi o nieprzyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-508.10" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za wnioskiem komisji — zechce nacisnąć przycisk i podnieść rękę. (244) Kto jest przeciw? (1) Kto się wstrzymał od głosowania? (6) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu, zgodnie z wnioskiem komisji, oddalił.</u>
          <u xml:id="u-508.11" who="#MikołajKozakiewicz">W trzeciej poprawce Senat proponuje skreślenie pkt. 2 w art. 4. Komisja wnosi o nieprzyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-508.12" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za przyjęciem wniosku komisji — proszę nacisnąć przycisk i podnieść rękę? (245) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (4) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu oddalił.</u>
          <u xml:id="u-508.13" who="#MikołajKozakiewicz">W czwartej poprawce Senat proponuje nowe brzmieniu ust. 1 w art. 5. Komisja wnosi o nieprzyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-508.14" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za wnioskiem komisji — proszę nacisnąć przycisk i podnieść rękę? (247) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (6) Stwierdzam, że Sejm poprawkę oddalił.</u>
          <u xml:id="u-508.15" who="#MikołajKozakiewicz">W piątej poprawce Senat proponuje zmianę...</u>
          <u xml:id="u-508.16" who="#komentarz">(Głosy z sali: Łącznie! Poseł Ryszard Pidek: Panie Marszałku! Proponuję łączne głosowanie poprawek 5, 7 i 8, bo to jest ta sama kwestia)</u>
          <u xml:id="u-508.17" who="#MikołajKozakiewicz">Głosujemy więc łącznie poprawki 5, 7 i 8 — one wszystkie są do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-508.18" who="#komentarz">(Wesołość)</u>
          <u xml:id="u-508.19" who="#MikołajKozakiewicz">Komisja wnosi o przyjęcie powyższych poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-508.20" who="#komentarz">(Wesołość)</u>
          <u xml:id="u-508.21" who="#MikołajKozakiewicz">Zapytuję, kto jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 8, 51 i 53, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (248) Kto jest przeciw? (5) Kto się wstrzymał od głosowania? (5) Stwierdzam, że poprawki zostały przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-508.22" who="#MikołajKozakiewicz">Zostaje nam jeszcze poprawka 6. W tej poprawce Senat proponuje w art. 10 wyrazy: „ubezpieczycielowi nie wolno” zastąpić wyrazami: „ubezpieczyciel nie może”. Komisja wnosi o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-508.23" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 10 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk? (227) Kto jest przeciw? (14) Kto się wstrzymał od głosowania? (13) Stwierdzam, że Sejm tę poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-508.24" who="#MikołajKozakiewicz">Siódmą już głosowaliśmy, co jeszcze zostaje?</u>
          <u xml:id="u-508.25" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Pidek: Dziewiąta)</u>
          <u xml:id="u-508.26" who="#MikołajKozakiewicz">W dziewiątej poprawce Senat proponuje w art. 57 ust. 2 skreślenie zdania pierwszego; komisja wnosi o nieprzyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-508.27" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-508.28" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za wnioskiem komisji o nieprzyjęcie poprawki Senatu do art. 57 ust. 2 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (255) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (5) Stwierdzam, że Sejm odrzucił poprawkę Senatu.</u>
          <u xml:id="u-508.29" who="#MikołajKozakiewicz">W dziesiątej poprawce do art. 63 ust. 1, pkt 2 Senat proponuje zastąpienie wyrazu: „umów” wyrazem „polis”.</u>
          <u xml:id="u-508.30" who="#MikołajKozakiewicz">Komisja wnosi o nieprzyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-508.31" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za wnioskiem komisji o nieprzyjęcie poprawki Senatu do art. 63 ust. 1 — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (253) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (8) Stwierdzam, że Sejm oddalił poprawkę Senatu do art. 63 ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-508.32" who="#MikołajKozakiewicz">W jedenastej poprawce do art. 87 Senat proponuje zastąpienie wyrazu: „zasadę”, wyrazem: „zasady”.</u>
          <u xml:id="u-508.33" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-508.34" who="#MikołajKozakiewicz">Komisja wnosi o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-508.35" who="#komentarz">(Wesołość, oklaski, głosy: Brawo komisja!)</u>
          <u xml:id="u-508.36" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za przyjęciem wniosku komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 87 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk? (224) Kto jest przeciw? (18)</u>
          <u xml:id="u-508.37" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-508.38" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania? (16)</u>
          <u xml:id="u-508.39" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek komisji.</u>
          <u xml:id="u-508.40" who="#MikołajKozakiewicz">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o działalności ubezpieczeniowej.</u>
          <u xml:id="u-508.41" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do...</u>
          <u xml:id="u-508.42" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę Państwa! Jest mały kłopot organizacyjny. Otóż w następnym punkcie przewidziane jest wystąpienie ministra Krzysztofa Skubiszewskiego, który jest w drodze do parlamentu i nie bardzo możemy rozpocząć omawianie punktu porządku dziennego o Międzynarodowej Konwencji Praw Dziecka, który był przewidywany. Już pan minister dochodzi do sali.</u>
          <u xml:id="u-508.43" who="#komentarz">(Gwar na sali, wchodzi minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski. Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-508.44" who="#MikołajKozakiewicz">Myślę, że te oklaski były dowodem popularności ministra a nie tylko lekkim wytknięciem spóźnienia.</u>
          <u xml:id="u-508.45" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-508.46" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 15 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji Praw Dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (druk nr 439).</u>
          <u xml:id="u-508.47" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu ministra spraw zagranicznych, pana Krzysztofa Skubiszewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-509">
          <u xml:id="u-509.0" who="#KrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej upoważniła mnie do reprezentowania jej stanowiska w czasie rozpatrywania przez Wysoką Izbę ustawy dotyczącej ratyfikowania Konwencji o Prawach Dziecka, przyjętej 20 listopada 1989 r. przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych.</u>
          <u xml:id="u-509.1" who="#KrzysztofSkubiszewski">Przekład konwencji na język polski — mówię o tekście przesłanym do Sejmu — wymaga jeszcze pewnej korekty. Dotyczy to także tytułu konwencji. Moim zdaniem trzeba raczej mówić — Konwencja o Prawach Dziecka, niż Konwencja Praw Dziecka.</u>
          <u xml:id="u-509.2" who="#KrzysztofSkubiszewski">Konwencja powstała z inicjatywy rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jej przygotowanie trwało wiele lat. Pierwotny projekt przeszedł różne metamorfozy. Przedstawiam Wysokiemu Sejmowi dwie kwestie.</u>
          <u xml:id="u-509.3" who="#KrzysztofSkubiszewski">Po pierwsze, czym jest konwencja, co w niej jest dobre, a co dyskusyjne lub nawet wątpliwe.</u>
          <u xml:id="u-509.4" who="#KrzysztofSkubiszewski">Po drugie, jaką formę rząd proponuje dla wyrażenia przez Sejm zgody na ratyfikowanie konwencji przez prezydenta, stosownie do art. 32 pkt g Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-509.5" who="#KrzysztofSkubiszewski">Zanim przystąpię do tego punktu, chciałbym przeprosić pana marszałka i Wysoką Izbę, że trochę się spóźniłem.</u>
          <u xml:id="u-509.6" who="#KrzysztofSkubiszewski">Punkt pierwszy — merytoryczny. Jaka jest treść konwencji, co ona wnosi.</u>
          <u xml:id="u-509.7" who="#KrzysztofSkubiszewski">Wyodrębnienie praw dziecka z całości praw człowieka ma dawne początki. W 1924 roku Liga Narodów przyjęła deklarację precyzującą kilka podstawowych praw dziecka. Bardziej rozbudowaną deklarację przyjęło Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1959 r. Niemniej dopiero Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta jednomyślnie przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1989 r. stworzyła rozbudowany system międzynarodowej ochrony prawnej dziecka. Konwencja ta, gdy nabierze mocy, stanie się jednym z podstawowych dokumentów praw człowieka.</u>
          <u xml:id="u-509.8" who="#KrzysztofSkubiszewski">Należy zakładać, że po wejściu w, życie będzie miała uniwersalne zastosowanie. Dotychczas podpisało ją przeszło 80 państw, a ratyfikowało, względnie przystąpiło do niej, 10. Wejdzie ona w życie po złożeniu 20 dokumentów ratyfikacyjnych lub dokumentów przystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-509.9" who="#KrzysztofSkubiszewski">Jest rzeczą godną uwagi, że mimo trzech zastrzeżeń, z których niektóre są raczej deklaracjami interpretacyjnymi, również Stolica Apostolska przystąpiła do konwencji. Jak oświadczył arcybiskup Renato Martino, stały obserwator Stolicy Apostolskiej przy Narodach Zjednoczonych, celem akcesji do konwencji było: „zachęcić wszystkie kraje do włączenia się w działania na rzecz ochrony prawnej i skutecznego popierania pomyślności wszystkich dzieci na świecie”.</u>
          <u xml:id="u-509.10" who="#KrzysztofSkubiszewski">Zresztą z arcybiskupem Renato Martino rozmawiałem w ubiegłym roku podczas sesji Zgromadzenia Ogólnego, rozmawiałem także z dyrektorem organizacji operacyjnej Narodów Zjednoczonych. Wszyscy oni i zajmujący się interesami dzieci UNICEF bardzo sprzyjali ratyfikacji konwencji, także przez Polskę jako inicjatora.</u>
          <u xml:id="u-509.11" who="#KrzysztofSkubiszewski">Konwencja oparta jest generalnie o prymat interesów dziecka jako istoty ludzkiej. Dziecko traktowane jest jako podmiot praw, a nie przedmiot praw innych osób. Nie oznacza to jednak oderwania dziecka od rodziców lub opiekunów. Przeciwnie, w wielu miejscach konwencja postuluje zacieśnienie więzów rodzinnych i nakłada na rządy obowiązek stwarzania w tym względzie sprzyjających okoliczności.</u>
          <u xml:id="u-509.12" who="#KrzysztofSkubiszewski">Sądzę, że w deklaracji interpretacyjnej Polska mogłaby ten istotny moment jeszcze mocniej zaakcentować, właśnie ze względu na nasze tradycje i zwyczaje. Dodam, dobre tradycje i zwyczaje.</u>
          <u xml:id="u-509.13" who="#KrzysztofSkubiszewski">W Konwencji znalazły odbicie nowe koncepcji i idee wychowawcze, chronią one tożsamość dziecka, jego godność osobistą i prywatność. Przy uwzględnieniu wieku i stopnia rozwoju umysłowego dziecka konwencja postuluje branie pod uwagę zdania dziecka przy rozstrzyganiu jego spraw i szanowanie prawa dziecka do swobodnego wyrażania poglądów, a nawet zrzeszania się, co oczywiście może tyczyć się tylko dzieci o pewnym stopniu świadomości i w pewnym wieku.</u>
          <u xml:id="u-509.14" who="#KrzysztofSkubiszewski">W konwencji rozbudowano postanowienia dotyczące prawa do życia w godziwych warunkach moralnych, materialnych i zdrowotnych. Szereg norm konwencji odnosi się do dzieci żyjących w anormalnych okolicznościach, takich jak rozbicie rodziny, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa, przebywanie na uchodźstwie lub konflikt z prawem.</u>
          <u xml:id="u-509.15" who="#KrzysztofSkubiszewski">Konwencja, rzecz jasna, nie jest dziełem idealnym. Jej opracowanie trwało długo i wymagało uwzględnienia różnych poglądów na świat, rozmaitych tradycji i systemów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-509.16" who="#KrzysztofSkubiszewski">Będąc wyrazem kompromisu, konwencja ustala raczej minimalny standard ochrony praw dziecka. Jej art. 41 wyraźnie stwierdza, że konwencja w żaden sposób nie narusza postanowień, które w większym stopniu sprzyjają realizacji praw dziecka i które mogą być zawarte w prawie danego państwa-strony, lub w prawie międzynarodowym.</u>
          <u xml:id="u-509.17" who="#KrzysztofSkubiszewski">Jakie były największe kontrowersje podczas negocjowania tej umowy i które, z uwagi na następujące artykuły konwencji, dziś jeszcze. mogą być powodem sporów i konfliktów.</u>
          <u xml:id="u-509.18" who="#KrzysztofSkubiszewski">Ust. 9 wstępu, preambuły do konwencji, za deklaracją praw dziecka z 1959 roku powtarza, że dziecko wymaga szczególnej opieki i troski, w tym ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu. Chodzi o sformułowanie, „zarówno przed, jak i po urodzeniu”. Tu może być naturalnie konflikt, który już pojawił się w zastrzeżeniach niektórych państw, konflikt spowodowany dopuszczalnością przerywania ciąży w niektórych krajach.</u>
          <u xml:id="u-509.19" who="#KrzysztofSkubiszewski">Dodam, że podczas negocjowania konwencji nie udało się ustalić pełnej definicji dziecka, poza określeniem w art. 1 górnej granicy wieku — 18 lat. Co do tego zresztą też były różne wątpliwości. Uważano, że taka duża rozpiętość wiekowa, aż do 18 lat, przy jednolitej regulacji, może nasuwać wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-509.20" who="#KrzysztofSkubiszewski">Przedmiotem sporów mogą też być art. 20 i 21 dotyczące adopcji, których zasady pozostają w sprzeczności w szczególności z niektórymi lokalnymi regułami prawa islamskiego. To nie jest jednak nasz kłopot.</u>
          <u xml:id="u-509.21" who="#KrzysztofSkubiszewski">Art. 24 ust. 2, lit. f, który traktuje między innymi o wychowaniu w zakresie planowania rodziny. Tutaj sugerowałbym oświadczenie interpretacyjne ze strony Polski — o tym za chwilę.</u>
          <u xml:id="u-509.22" who="#KrzysztofSkubiszewski">Inny sporny przepis — art. 38. Dopuszcza on możliwość uczestniczenia dzieci w wieku powyżej 15 lat w działaniach zbrojnych, w służbie wojskowej. Tu przewidywałbym zastrzeżenie, dokładniej powiem o tym za chwilę.</u>
          <u xml:id="u-509.23" who="#KrzysztofSkubiszewski">Dają się słyszeć głosy, iż konwencja posiada głównie charakter deklaracyjny, nie wprowadza rozróżnienia uprawnień dzieci małych i młodzieży. Wyrażane są opinie, że jej stosowanie może wywołać konflikty między rodzicami i dziećmi w rodzinach zachowujących tradycyjne zwyczaje. Sądzę, że z tą ostatnią trudnością — relacja między dziećmi a rodzicami, relacja bardziej tradycyjna — też możemy sobie poradzić poprzez zadeklarowanie odpowiedniej wykładni; wspomniałem już o tym.</u>
          <u xml:id="u-509.24" who="#KrzysztofSkubiszewski">Zarzut tyczący deklaratywności konwencji jest o tyle niesłuszny, iż zgodnie z jej artykułami od 43 do 45 zostanie powołany organ kontrolujący realizację postanowień konwencji w postaci Komitetu Praw Dziecka, czyli będzie pewien organ czuwający nad wykonaniem konwencji. Ten organ będzie złożony z 10 osób, wybranych na cztery lata przez państwa-strony, spośród kandydatów reprezentujących wysoki poziom moralny i uznane kompetencje. Państwa-strony konwencji będą zobowiązane dostarczać temu komitetowi co 5 lat odpowiednie sprawozdania. Na początku będzie to termin krótszy, dwa lata po przyjęciu konwencji.</u>
          <u xml:id="u-509.25" who="#KrzysztofSkubiszewski">Problem ratyfikowania przez Polskę konwencji. Nie wydaje się, aby były przeszkody. Ministerstwo Spraw Zagranicznych przed przedstawieniem sprawy rządowi, który zwrócił się do Wysokiej Izby, konsultowało z zainteresowanymi resortami i żadne z tych ministerstw, a były to Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, nie zgłosiło zastrzeżeń czy wątpliwości, nie sugerowało także, aby rzecz odłożyć do dalszego zastanawiania się.</u>
          <u xml:id="u-509.26" who="#KrzysztofSkubiszewski">Należy jednak przyjąć, że przystępując do realizacji konwencji, gdy ona stanie się wiążącą dla Polski, przez procedurę — tutaj w Sejmie, a potem ratyfikację prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, trzeba będzie stopniowo zmodyfikować niektóre polskie ustawy. Dam parę przykładów. Będzie to prawo o aktach stanu cywilnego, na skutek uprawnienia konwencyjnego dziecka do posiadania prawdziwych wiadomości o rodzicach, to jest art. 7 i 8 konwencji.</u>
          <u xml:id="u-509.27" who="#KrzysztofSkubiszewski">Będzie potrzeba pewnej modyfikacji procedury sądowej i administracyjnej z uwagi na prawo dziecka do decydowania w swoich sprawach, to co jest bliżej określone w art. 12 konwencji. Będzie potrzeba modyfikacji pewnych przepisów służby zdrowia, to jest podejmowanie decyzji medycznych dotyczących dziecka — art. 25 konwencji.</u>
          <u xml:id="u-509.28" who="#KrzysztofSkubiszewski">Jednak, generalnie rzecz biorąc, stan naszego prawa odpowiada standardom konwencji. Większe trudności trzeba będzie pokonać w celu zapewnienia dzieciom tych edukacyjnych, zdrowotnych i materialnych świadczeń, o których mówi konwencja. Niemniej fakt uczestnictwa Polski w konwencji oddziaływać powinien stymulująco na poprawę sytuację u nas także w tych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-509.29" who="#KrzysztofSkubiszewski">Wspomniałem już o tym, że są przepisy, które mogą budzić wątpliwości Wysokiej Izby. Pewne wątpliwości były też przedmiotem troski rządu podczas dyskusji poprzedzającej dzisiejszą debatę. Pewne wątpliwości formułowała także Rada Legislacyjna. Otóż zastrzeżenia lub deklaracje interpretacyjne leżą w kompetencji rządu, jednak uważam, że należy sprawę skonsultować z Sejmem. Sejm, rzecz jasna, władny jest także dać rządowi w tym kierunku wiążące wskazówki. I dlatego od razu powiem, jakie zastrzeżenia czy deklaracje interpretacyjne widziałby rząd. Wyjaśnię najpierw, że konwencja dopuszcza zastrzeżenia. Proszę zajrzeć do art. 51 ust. 1 konwencji, tam zastrzeżenia są dopuszczone, wyjąwszy te, które są sprzeczne z przedmiotem i celem konwencji. To jest ograniczenie, które dzisiaj obowiązuje w stosunku do wszystkich traktatów. Zastrzeżenie nie może niszczyć tego, co konwencja chce osiągnąć, ale modyfikuje w granicach dopuszczalnych zakres zobowiązań państwa.</u>
          <u xml:id="u-509.30" who="#KrzysztofSkubiszewski">Tak jak powiedziałem, powinno się wziąć pod uwagę ewentualność zastrzeżenia wieku poborowego do służby wojskowej, owych 15 lat, to jest art. 38. Tutaj proponowałbym zastrzeżenie następującej treści: Prawo polskie rozstrzyga o granicy wieku w zakresie służby wojskowej lub podobnej oraz w zakresie uczestnictwa w działaniach zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-509.31" who="#KrzysztofSkubiszewski">Dodam, że już jedno z państw, które stało się stroną konwencji, podobne zastrzeżenie zgłosiło. Ono zostało przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-509.32" who="#KrzysztofSkubiszewski">Widziałbym też miejsce na pewne deklaracje interpretacyjne, następującej treści: Polska uważa, że wykonywanie przez dziecko jego praw określonych w konwencji, w szczególności praw określonych w art. od 12 do 16, dokonuje się z poszanowaniem władzy rodzicielskiej, zgodnie z polskim zwyczajem i tradycją, co się tyczy miejsca dziecka w rodzinie i poza rodziną.</u>
          <u xml:id="u-509.33" who="#KrzysztofSkubiszewski">I druga deklaracja interpretacyjna: Polska uważa, że poradnictwo dla rodziców oraz wychowanie w zakresie planowania rodziny winny pozostawać w zgodzie z zasadami moralności. To jest art. 24 ust. 2 lit. f konwencji.</u>
          <u xml:id="u-509.34" who="#KrzysztofSkubiszewski">Druga część mojej wypowiedzi dotyczy formy, w jakiej Wysoki Sejm mógłby wyrazić swoje stanowisko w tej kwestii. Dzisiaj jest moment interesujący, ciekawy, może nawet jest to sytuacja precedensowa, nawet przy założeniu, że niedługo będziemy mieli nową Konstytucję, która będzie normować szczegółowo, jak sądzę, stosunek prawa polskiego do traktatów, czy do prawa międzynarodowego w ogóle i przyjmie pewne zasady postępowania w tej mierze. Ale dzisiaj tego nie mamy.</u>
          <u xml:id="u-509.35" who="#KrzysztofSkubiszewski">Konwencja przedłożona Sejmowi, to jest pierwszy przypadek zastosowania nowego art. 32 lit. g, wprowadzonego do Konstytucji w 1989 r. Rozumiem, że każda z pań posłanek i każdy poseł zna albo prawie zna Konstytucję na pamięć. Może opowiem, jak dziadek obecnego monarchy hiszpańskiego, król Alfons XIII hiszpański, gdy był chłopcem, a były to czasy kiedy na imieniny rodziców uczyło się dzieci wierszyków, albo jakichś tekstów, nauczył się konstytucji monarchii hiszpańskiej i nauczył się jej dobrze, jako że młody umysł wszystko świetnie chłonie i potem zaskakiwał swych ministrów długimi fragmentami z konstytucji cytowanymi z pamięci. Oni oczywiście jej tak dobrze nie znali.</u>
          <u xml:id="u-509.36" who="#KrzysztofSkubiszewski">Otóż art. 32 g, ust. 2, który przewiduje ratyfikację umów międzynarodowych pociągających za sobą znaczne obciążenie finansowe państwa — to nas dzisiaj nie dotyczy — lub konieczność zmian w ustawodawstwie wymaga uprzedniej zgody Sejmu. To jest właśnie dzisiejszy przypadek — konieczność zmian w ustawodawstwie — dlatego konwencja przedłożona jest Wysokiej Izbie. Przed ratyfikacją przez prezydenta, wymagana jest zgoda Sejmu. Przepisy konwencji regulują materie, które należą do szeregu dziedzin prawa krajowego, w szczególności prawa cywilnego, prawa rodzinnego, prawa opiekuńczego, także prawa karnego lub ochrony zdrowia. Niektóre ustawy polskie wymagać będą dostosowania do przepisów konwencyjnych.</u>
          <u xml:id="u-509.37" who="#KrzysztofSkubiszewski">Otóż co rząd sugeruje, to Wysoka Izba wie już z druku sejmowego. Mianowicie rząd sugeruje, zgodnie zresztą z opiniami znawców prawa państwowego, prawa konstytucyjnego i prawa międzynarodowego, aby zgoda ta udzielona została w formie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-509.38" who="#KrzysztofSkubiszewski">Jest to nawiązanie do naszej tradycji konstytucyjnej, która datuje się od początków II Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-509.39" who="#KrzysztofSkubiszewski">Gdy w roku 1919 ówczesny naczelnik państwa Józef Piłsudski miał do czynienia właśnie z pierwszymi traktatami zawieranymi przez Polskę, które wymagały konsultacji Sejmu, postanowiono wówczas, aby zwrócić się do Sejmu w takiej formie, iżby Sejm uchwalił swoją zgodę na ratyfikację w formie ustawy. Tu jedno chciałbym uczynić bardzo jasnym, to co często jest w praktyce mylone. Często się powiada, że parlament ratyfikuje traktat. Nie, on go nie ratyfikuje, ratyfikuje głowa państwa — monarcha czy prezydent, czy zbiorowa głowa państwa, jak to jest gdzieniegdzie. Natomiast, aby ratyfikować pewne kategorie umów, głowa państwa musi mieć zgodę parlamentu. I to jest to, nad czym dzisiaj obradujemy.</u>
          <u xml:id="u-509.40" who="#KrzysztofSkubiszewski">Otóż art. 49 Konstytucji marcowej powiadał, że takie to a takie kategorie umów międzynarodowych, wyliczał je, wymagają zgody Sejmu. Nie precyzował, w jakiej formie ta zgoda Sejmu ma nastąpić. W roku 1919 naczelnik państwa i rząd zwrócili się do Sejmu, rzecz była omawiana w Sejmie, który był zdania, aby to było w formie ustawy i taki uzus się przyjął. To był uzus, bo art. 49 formy nie przesądzał, mogła to być uchwała Sejmu. Przyjęto formę ustawową. Ustawy bardzo krótkiej, podobnej do tej, którą panie posłanki i panowie posłowie mają przed sobą. Po prostu zgoda na ratyfikację.</u>
          <u xml:id="u-509.41" who="#KrzysztofSkubiszewski">W następnej konstytucji ten uzus został już potwierdzony. Mianowicie art. 52 Konstytucji kwietniowej z roku 1935 powiadał, że umowy z innymi państwami (i tu znowu wymieniał pewne kategorie) wymagają przed ratyfikacją zgody izb ustawodawczych, wyrażonej w ustawie. Czyli tutaj już wyraźnie domagano się ustawy. I tę drogę również proponujemy.</u>
          <u xml:id="u-509.42" who="#KrzysztofSkubiszewski">Wysoka Izba może zapytać, jaki jest sens sugestii, aby pójść drogą ustawową. Otóż powiem, co się stało po przyjęciu pierwszych ustaw upoważniających prezydenta Rzeczypospolitej w roku 1919 i później, do ratyfikowania umów. Wiele z tych umów musiało być stosowanych w porządku państwowym, przez sądy, przez organa administracyjne. I teraz powstało pytanie, jak je stosować? One często wchodziły w miejsce niektórych norm ustawowych, często wchodziły w luki, tam gdzie nie było ustawy, czy aktów niższego rzędu, i tutaj było bardzo przydatne orzecznictwo sądowe. Sądy polskie zajęły następujące stanowisko: przez ustawę upoważniającą do ratyfikacji, umowa międzynarodowa nabrała sama charakteru ustawy, nabrała rangi ustawy i jako taka weszła do porządku krajowego.</u>
          <u xml:id="u-509.43" who="#KrzysztofSkubiszewski">To jest proszę Wysokiej Izby to, o co wielu z nas prawników, polityków, przede wszystkim opozycjonistów w jeszcze niedawnym systemie politycznym Polski, walczyło. Chcieliśmy aby traktaty zawarte przez Polskę stały się częścią polskiego porządku prawnego.</u>
          <u xml:id="u-509.44" who="#KrzysztofSkubiszewski">Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z roku 1952 zupełnie w tej kwestii milczała. Próbowaliśmy w drodze interpretacji temu zapobiec, ale nie mieliśmy wiele sukcesów. W ten sposób Konstytucja w gruncie rzeczy zapobiegała temu, żeby traktaty, których celem jest regulowanie sytuacji obywateli, dawanie im pewnych praw, nakładanie na nich pewnych obowiązków, w ogóle regulowanie stosunków wewnątrz państwa, bo dzisiaj jest ogromna ilość umów międzynarodowych, których celem są nie tyle stosunki międzypaństwowe, ile właśnie normowanie pewnych dziedzin życia w państwie po to, żeby doprowadzić do jednolitości, do unifikacji w skali międzynarodowej, normowały pewne stosunki wewnątrzkrajowe.</u>
          <u xml:id="u-509.45" who="#KrzysztofSkubiszewski">Jak powiedziałem — przez ustawę ratyfikacyjną następuje transformacja, przekształcenie umowy międzynarodowej w akt o randze ustawowej i może on być od razu stosowany przez sądy. Takich orzeczeń w latach dwudziestych i trzydziestych było bardzo wiele. A jeżeli w jednym czy w drugim przypadku, Sąd Najwyższy zajął inne stanowisko, to przy bliższym przestudiowaniu okazywało się, że to była sytuacja, w której już była pełna zgodność prawa polskiego z umową międzynarodową, czyli nie było potrzeby sięgania do umowy międzynarodowej, wystarczyło prawo polskie, które jest zgodne z traktatem.</u>
          <u xml:id="u-509.46" who="#KrzysztofSkubiszewski">Kierując się tymi względami — praworządności krajowej i praworządności międzynarodowej — żeby nie spotkać się z zarzutem, że Polska podpisuje umowę międzynarodową, ratyfikuje ją, jest nią związana, a potem jej nie stosuje w prawie krajowym, proponujemy tę formę ustawową.</u>
          <u xml:id="u-509.47" who="#KrzysztofSkubiszewski">Oczywiście, ja nie wiem jak zareagują na to sądy dzisiejsze, ale to jest niejako zaproszenie dla nich, żeby zmieniły swoją dotychczasową, wieloletnią postawę pod rządem Konstytucji PRL i przyjęły stosunek i postawę bardziej przyjazną, bardziej praworządną, jeśli chodzi o wewnętrznokrajową skuteczność umów międzynarodowych.</u>
          <u xml:id="u-509.48" who="#KrzysztofSkubiszewski">Proszę, aby Izba wybaczyła mi może ten przydługi wywód w kwestii prawnej, ale sądziłem, że on wymaga wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-509.49" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-510">
          <u xml:id="u-510.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-510.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy są jakieś pytania do pana ministra? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-510.2" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-510.3" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwsza zabierze głos poseł Zofia Wilczyńska z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-511">
          <u xml:id="u-511.0" who="#ZofiaWilczyńska">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Muszę przyznać państwu, że dzisiaj staję przed państwem z niekłamaną tremą, jako że to jest chyba dla mnie i dla wszystkich działaczy zajmujących się problematyką dziecka dzień szczególny, a powiedziałabym, że chwila ogromna i nadzwyczajna.</u>
          <u xml:id="u-511.1" who="#ZofiaWilczyńska">Szanowni Państwo! W swoim wystąpieniu nie będę ustosunkowywać się do procedury i do sfery proceduralnej, zrobił to pan minister Krzysztof Skubiszewski, zrobią to członkowie zespołu i forum, które działało, niemniej w kilku słowach do niektórych problemów chciałabym się tu, z tej wysokiej trybuny, odnieść.</u>
          <u xml:id="u-511.2" who="#ZofiaWilczyńska">Szanowni Państwo! Stworzenie w świecie systemu międzynarodowej ochrony praw i interesów dziecka staje się pragnieniem ludzi dobrej woli. Należą do nich przedstawiciele różnych krajów, różnorodnych poglądów politycznych i społeczno-filozoficznych, wszystkich niemal profesji, mówiący różnymi językami, reprezentujący różne narody świata, bez względu na ustrój, położenie geograficzne, stopień rozwoju społeczno-ekonomicznego, tradycje, obyczaje i historię.</u>
          <u xml:id="u-511.3" who="#ZofiaWilczyńska">„Prawo dziecka do szacunku” — to niewielkie dzieło Janusza Korczaka, napisane w początkach XX wieku, jeszcze pełnego wiary w to, że ten wiek będzie stuleciem dziecka. Tę właśnie wiarę podzielali twórcy pierwszej Deklaracji Praw Dziecka, którą głosili w 1923 r. i proklamowali jako dokument międzynarodowy na forum Ligi Narodów w 1924 r. O tym wspomniał pan minister Krzysztof Skubiszewski.</u>
          <u xml:id="u-511.4" who="#ZofiaWilczyńska">Specyficzne zaś prawa dziecka, jemu tylko przynależne, zawarte zostały w Międzynarodowej Deklaracji Praw Dziecka uchwalonej i opublikowanej w 1959 r. Oczywiście, ten akt nie zadowala społeczności międzynarodowej, która dąży do wypracowania pełniejszych i szerszych podstaw prawnych międzynarodowej ochrony praw i interesów dziecka.</u>
          <u xml:id="u-511.5" who="#ZofiaWilczyńska">Dlatego też, po długich latach wypracowana w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych Konwencja Praw Dziecka, po jej ratyfikowaniu przez państwa-strony, będzie w przyszłości podstawą prawa i międzynarodowego systemu ochrony praw i interesów dziecka.</u>
          <u xml:id="u-511.6" who="#ZofiaWilczyńska">Warto w tym miejscu powiedzieć, że to właśnie Polska przewodzi tej grupie ludzi dobrej woli, podejmującej wysiłki na rzecz ustanowienia międzynarodowego systemu ochrony praw dziecka. W jej imieniu przez 10 lat pracował prof. Adam Łopatka.</u>
          <u xml:id="u-511.7" who="#ZofiaWilczyńska">Panie i Panowie Posłowie! Warto też w tym momencie powiedzieć, że będziemy jednym z pierwszych państw naszego układu, które w dobie ogromnych przeobrażeń, zmian gospodarczych, ustrojowych i społecznych sprawom dzieci poświęciło tak wiele uwagi, właśnie na forum Sejmu, albo przede wszystkim na forum Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-511.8" who="#ZofiaWilczyńska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Stosunkowo niedawno, bo zaledwie 4 miesiące temu, grupa posłów i senatorów z różnych klubów, komisji, przy współpracy z Komitetem Wykonawczym UNICEF, Krajowym Komitetem Dziecka, osobami zainteresowanymi, podjęła inicjatywę organizacji, jak to nazwano do chwili obecnej, Forum w Sprawach Dzieci.</u>
          <u xml:id="u-511.9" who="#ZofiaWilczyńska">W okresie stałej pracy, w której uczestniczyło ponad 100 ekspertów z różnych dziedzin: medycyny, prawa, organizacji społecznych i młodzieżowych, sądownictwa, rynku i usług, edukacji, przemysłu, episkopatu, wypracowano dokumenty, o czym Wysoką Izbę z tego miejsca również informowałam.</u>
          <u xml:id="u-511.10" who="#ZofiaWilczyńska">Natomiast w dniu 3 czerwca, w sali kolumnowej odbyło się forum, w którym uczestniczyły ponad 34 instytucje, stowarzyszenia i organizacje. Wypracowane wnioski i uchwały przesłano do odpowiednich urzędów, m.in. i do Wysokiej Izby. Pragnę przypomnieć państwu, że z ramienia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej patronat nad tym objęła pani marszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska, z ramienia zaś rządu Rzeczypospolitej Polskiej pan premier Jan Janowski. Pracami międzyresortowymi kierowała pani Anna Chodkowska, dyrektor generalny w Ministerstwie Edukacji Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-511.11" who="#ZofiaWilczyńska">Właśnie i tu, w tej chwili, nadarza się okazja, by w imieniu własnym i forum oraz osób zainteresowanych tym dziełem złożyć piękne podziękowania za dotychczasowy wkład pracy na rzecz dziecka. Szczególnie zaś posłom z Komisji Polityki Społecznej i jej przewodniczącej, która podejmowała i podejmuje różnorodne działania na rzecz dzieci, Komisji Zdrowia, komisji edukacji, komisji młodzieży, posłom z podkomisji działającym w tejże komisji, ekspertom i innym osobom życzliwym, których nie sposób tu dzisiaj, niestety, wymienić.</u>
          <u xml:id="u-511.12" who="#ZofiaWilczyńska">Pragnę podziękować również państwu senatorom, którzy uczestniczyli w tych pracach.</u>
          <u xml:id="u-511.13" who="#ZofiaWilczyńska">Informowałam już również panie i panów posłów, że w ramach forum pracowały 4 zespoły: zespół zdrowia, którym kierowała pani Maria Sielicka-Gracka, reprezentująca zarówno Komitet Obywatelski jak i Komisję Zdrowia, zespół edukacji — z Jackiem Krzekotowskim z „Pax” i również komisji polityki społecznej, zespół przemysłu — pani Urszula Jarosz z Unii Chrześcijańsko-Społecznej i pan Janusz Szymborski, który przewodził zespołowi IV do spraw konwencji reprezentujący Polską Unię Socjaldemokratyczną i jednocześnie Komisję Zdrowia. Właśnie ten IV zespół wypracował odpowiednie dokumenty i podstawy prawne niezbędne do wyrażenia zgody przez Wysoką Izbę na ratyfikację Konwencji Praw Dziecka, o co z usilną prośbą również w imieniu własnym do Wysokiej Izby się zwracam. Wyrażenie zgody na ratyfikację to ogromne wydarzenie.</u>
          <u xml:id="u-511.14" who="#ZofiaWilczyńska">Pragnę również Wysoką Izbę poinformować, że w tej sprawie zostałam przyjęta przez Jego Eminencję ks. kard. Józefa Glempa i złożyłam szczegółową informację dotyczącą tego spotkania. Wraz z innymi członkami forum zostaliśmy przyjęci w dniu 24 lipca przez pana prezydenta Rzeczypospolitej i pana ministra stanu Piotra Nowinę-Konopkę. W czasie spotkania poinformowaliśmy pana prezydenta o działaniach na rzecz dzieci i rodzin, przekazaliśmy opracowane przez forum dokumenty odnoszące się do całokształtu życia dzieci.</u>
          <u xml:id="u-511.15" who="#ZofiaWilczyńska">Wysoka Izbo! W czasie tych czterech miesięcy do prezydium forum wpływały wnioski dotyczące zarówno sytuacji dzieci zdrowych, jak i tych z mikrodeficytami rozwojowymi, dzieci specjalnej troski, dzieci z rodzin rozbitych. Rozważano problem alimentacji, praw ojca, o czym do tej pory tak mało mówiono, już tutaj wspomniany problem adopcji, problem wypoczynku, zdrowia, rozwoju bazy profilaktycznej i balneologicznej, kształcenia i opieki. My to wszystko wiemy. Nie twórzmy dzisiaj, jak to się mówi popularnie, przysłowiowej ściany płaczu. To nic nie da. Po prostu wyraźmy zgodę na ratyfikację i dalsze działanie ludzi dobrej woli. Konwencja jest bardzo potrzebna nie tylko po to, abyśmy do jej wymogów dostosowali nasze prawo materialne, ale również Kodeks rodzinno-opiekuńczy i inne prawa do norm aprobowanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych.</u>
          <u xml:id="u-511.16" who="#ZofiaWilczyńska">Jest rzeczą wiadomą, i zdajemy sobie sprawę, że trzeba wiele czasu, bo to dopiero się w tej chwili zacznie, by sytuację dzieci i rodzin zmienić. Ratyfikacja konwencji będzie nas obligować wobec całej opinii światowej, publicznej i naszej, abyśmy dzieci nie dzielili na nasze i inne i traktowali je po prostu jak najpoważniej.</u>
          <u xml:id="u-511.17" who="#ZofiaWilczyńska">Na zakończenie pozwolę sobie przedstawić państwu dwa małe cytaty, moim zdaniem, o głębokiej treści: „A kiedyż to ziemia zakwitnie miłością?” Odpowiedź wydaje się tak bardzo prosta i bardzo potrzebna. Po prostu, gdy śmiech każdego dziecka i jego rodziny będzie w całym tego słowa znaczeniu szczęśliwy.</u>
          <u xml:id="u-511.18" who="#ZofiaWilczyńska">Autorem drugiego cytatu, jakże nas obligującego jest znany stary lekarz Janusz Korczak: „Dziecko jest istotą bardzo rozumną. Zna dobrze potrzeby, trudności i przeszkody swego życia. Zróbmy bilans, ile z ogólnego rachunku należy się dziecku?”.</u>
          <u xml:id="u-511.19" who="#ZofiaWilczyńska">Z wypowiedzi pana ministra wynika, iż sprawa jest nadzwyczajna, niespotykana, wydarzenie — precedens.</u>
          <u xml:id="u-511.20" who="#ZofiaWilczyńska">Wysoka Izbo! To wszystko jest zależne od nas. Naprawdę patrzą na nas dzisiaj, i czekają na wyrażenie zgody, właśnie nasze dzieci.</u>
          <u xml:id="u-511.21" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-512">
          <u xml:id="u-512.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-512.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie głos zabierze poseł Janusz Szymański; przygotuje się pani poseł Maria Sielicka-Gracka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-513">
          <u xml:id="u-513.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Po roku funkcjonowania Sejm po raz pierwszy korzysta ze swego konstytucyjnego uprawnienia wyrażenia zgody na ratyfikację przez prezydenta umowy międzynarodowej, uprawnienia zawartego w art. 32 g. Jest to moment ważny, który ukształtuje przyszłą praktykę parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-513.1" who="#JanuszSzymański">Pragnę podkreślić, że umowy międzynarodowe są podstawową formą prawną na podstawie której państwo rozwija swe stosunki z zagranicą. Głównie za ich pomocą państwo reguluje sprawy objęte swą funkcją zewnętrzną, począwszy od najżywotniejszych spraw bezpieczeństwa i pokoju, sojuszów, stosunków politycznych przez sprawy międzynarodowej współpracy gospodarczej i społecznej, na współpracy naukowo-technicznej i kulturalnej kończąc.</u>
          <u xml:id="u-513.2" who="#JanuszSzymański">Normy traktatowe tworzone są w sposób zindywidualizowany i na ich powstanie państwo ma wpływ decydujący. Działalność traktatowa więc, choć nie pozbawiona ograniczeń natury obiektywnej, jak i subiektywnej, może być z założenia kształtowana zgodnie z podstawowymi kierunkami polityki zagranicznej państwa, z jego potrzebami w dziedzinie rozwoju społeczno-gospodarczego. Polska należy do jednych z aktywniejszych partnerów traktatowych na świecie. Jej powiązania umowne stanowią około 4% powiązań światowych. Jest to udział wysoki. Jeśli wyłączyć dwóch najpoważniejszych uczestników stosunków traktatowych — Stany Zjednoczone z udziałem 20% oraz Związek Radziecki — około 11%, wyraźnie wyższy udział ma zaledwie kilka państw, między innymi Francja, Wielka Brytania, RFN, Chiny, Włochy; ich stosunki traktatowe stanowią około 6–8% stosunków globalnych.</u>
          <u xml:id="u-513.3" who="#JanuszSzymański">Po tej preambule chciałbym zająć się formą. Myślę, że pan minister Krzysztof Skubiszewski bardzo słusznie dotknął tej szczególnie ważnej sprawy. Otóż podejmujemy decyzje kiedy Konstytucja nie doprecyzowuje roli Senatu w procesie zawierania umów międzynarodowych, a przede wszystkim w procesie wyrażania zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-513.4" who="#JanuszSzymański">Otóż pragnę przypomnieć, że w myśl art. 32 g ust. 2 Konstytucji uprzedniej zgody Sejmu wymaga ratyfikacja przez prezydenta tych umów międzynarodowych, które pociągają za sobą bądź znaczne obciążenia finansowe państwa, bądź konieczność zmian w ustawodawstwie. Przepis ten nie stwarza jednak jasnego stanu prawnego. Według mnie wymagają w szczególności wyjaśnienia dwie kluczowe kwestie: o jakich kategoriach umów międzynarodowych traktuje cytowany przepis i jaki powinien być tryb postępowania w tych sprawach oraz w jakich formach powinna wyrażać się parlamentarna aprobata dla ratyfikacji umowy międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-513.5" who="#JanuszSzymański">Wymaga przede wszystkim wyjaśnienia, co rozumie się przez umowy międzynarodowe podlegające ratyfikacji. Otóż zgodnie z ukształtowaną w ubiegłych latach praktyką, ratyfikacji przez Radę Państwa podlegały nie wszystkie umowy międzynarodowe zawierane przez organy państwowe, lecz tylko te, które jako umowy o zasadniczym znaczeniu, zaliczone zostały do umów tak zwanych państwowych, podpisywanych w imieniu i z upoważnienia Rady Państwa lub też wyjątkowo, w uzasadnionych przypadkach umów rządowych, podpisywanych w imieniu Rady Ministrów. Teraz możemy domniemywać, że w sukcesji te uprawnienia przejmie prezydent.</u>
          <u xml:id="u-513.6" who="#JanuszSzymański">Praktyka ta została w pewnej mierze uporządkowana i skodyfikowana we wspólnej uchwale Rady Państwa i Rady Ministrów z 28 grudnia 1968 r. z późniejszymi zmianami i, przypomnę, uchwała ta nigdy nie została opublikowana. Należy uważać, że ta chwała nadal obowiązuje. Bowiem, panie ministrze, do tej pory nie słyszałem, żeby ta uchwała wspólna ze strony rządu została uchylona. Nie ma już jednego z dwóch podmiotów, który akt wydał. Wydaje się, iż tak ukształtowana praktyka mogłaby być nadal kontynuowana, z jednym wszakże koniecznym uzupełnieniem. Wobec konstytucyjnego wyodrębnienia i poddania szczególnej regulacji umów pociągających za sobą wskazane wyżej konsekwencje, konieczne będzie przyjęcie, jako zasady, że wszystkie umowy międzynarodowe pociągające za sobą owe konsekwencje, są umowami o istotnym znaczeniu i jako takie, bez względu na to, czy są umowami państwowymi, rządowymi, czy nawet resortowymi, podlegają ratyfikacji przez prezydenta dokonywanej za uprzednią aprobatą parlamentarną. Konstytucja nie wskazuje organu, do którego obowiązku należałoby stwierdzenie, że dana umowa międzynarodowa pociąga za sobą konsekwencje określone w art. 32g, ust. 2 i że wobec tego powinna być przed ratyfikacją przedstawiona do rozpatrzenia Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-513.7" who="#JanuszSzymański">Konstytucja nie wskazuje także organu, który powinien przedstawić Sejmowi wnioski w tym przedmiocie. Analiza obowiązujących przepisów prawnych, a w szczególności art. 41 pkt 9 Konstytucji — Rada Ministrów sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami — ustawa o urzędzie ministra spraw zagranicznych wraz z rozporządzeniem Rady Ministrów w tym przedmiocie oraz przepisy cytowanej wyżej uchwały Rady Państwa i Rady Ministrów z 1968 r. skłaniają do wniosku, że tym organem powinna być Rada Ministrów. Przemawia za takim rozstrzygnięciem przede wszystkim fakt, że rząd dysponuje agendami, które mogą najbardziej kompetentnie ocenić, czy na przykład dana umowa międzynarodowa będzie, i ewentualnie jakie, pociągać za sobą skutki finansowe, czy będą one mogły być uznane za znaczne.</u>
          <u xml:id="u-513.8" who="#JanuszSzymański">Należałoby zatem przyjąć, że dokonywanie stwierdzeń, o których była wyżej mowa i występowanie do Sejmu z odpowiednimi wnioskami, należy do konstytucyjnych obowiązków Rady Ministrów, a nie do jej wyłącznych uprawnień. Nie można bowiem wykluczyć takiego wypadku, że Sejm może odmówić rozpatrzenia wniosku o wyrażenie zgody na ratyfikację określonej umowy, kiedy uzna, że umowa ta nie rodzi wskazanych konsekwencji. Nie można również pozbawić Sejmu prawa żądania od Rady Ministrów przedłożenia wniosku w sprawie wyrażania zgody na ratyfikację jakiejś umowy, co do której rząd byłby zdania, że ona zgody parlamentarnej nie wymaga. Taki wniosek Sejmu musiałby być uznany za wiążący rząd.</u>
          <u xml:id="u-513.9" who="#JanuszSzymański">Nie można wykluczyć także prawa prezydenta do zwrócenia się do Sejmu o wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy międzynarodowej, którą Rada Ministrów przedłożyłaby prezydentowi bezpośrednio, błędnie zakładając, że w danym przypadku zgoda Sejmu nie jest wymagana. Zaliczając obowiązek występowania do Sejmu z wnioskami w przedmiocie wyrażania zgody na ratyfikację określonych umów międzynarodowych, do konstytucyjnych obowiązków Rady Ministrów należy także przyjąć, że za wykonywanie tych obowiązków Rada Ministrów ponosi odpowiedzialność konstytucyjną w rozumieniu art. 33b Konstytucji i ustawy o Trybunale Stanu. Takiej samej odpowiedzialności podlegałby prezydent, w przypadku ratyfikowania, bez uprzedniej zgody Sejmu, takiej umowy międzynarodowej, która takiej zgody wymagałaby.</u>
          <u xml:id="u-513.10" who="#JanuszSzymański">Z przepisu art. 32g ust. 2 Konstytucji nie wynika w sposób oczywisty, czy zgodę na ratyfikację określonych umów międzynarodowych wyrażać ma sam tylko Sejm, czy też ma być to ugoda wyrażona przez Sejm przy współudziale Senatu.</u>
          <u xml:id="u-513.11" who="#JanuszSzymański">Za przyjęciem formy wyrażania zgody przez Sejm przemawia wykładnia gramatyczna. I to chcę szczególnie podkreślić — art. 32g ust. 2. Jest w nim mowa tylko o Sejmie. Analizując analogiczne sformułowania ustawy zasadniczej, na przykład art. 26, art. 33a ust. 4, art. 33b ust. 3, art. 36 ust. 1 oraz art. 37 na ogół nie ma wątpliwości, że chodzi o kompetencje, które Sejm wykonuje samodzielnie. Współudział Senatu w działaniach Sejmu jest na ogół wyraźnie w Konstytucji określony. W tym przypadku możliwe jest jednak także i odmienne podejście. Mając bowiem na względzie, że ustanowiona została konstytucyjna zasada współuczestnictwa Senatu w stanowieniu ustawodawstwa, należałoby przyjąć, że podejmowanie bez udziału Senatu takich decyzji w sprawie ratyfikacji umów międzynarodowych, które faktycznie i prawnie przesądzają o treści przyszłego ustawodawstwa, w tym między innymi także co do budżetu państwa i innych ustaw finansowych, stawiałoby Senat w sytuacji przymusowej, uchybiałoby jego konstytucyjnym uprawnieniom w zakresie współuczestnictwa w działalności ustawodawczej państwa i mogłoby być uznane za sprzeczne z Konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-513.12" who="#JanuszSzymański">Rozumiem, że pan marszałek mnie ponagla, mam jednak jeszcze dwie ważne rzeczy. Mianowicie, pragnę podkreślić, że rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm i Senat powinno przebiegać według zwykłej procedury legislacyjnej. Należy przypuszczać, że wszystkie odnośne projekty ustaw rozpatrywane byłyby w jednej i w drugiej Izbie przez Komisję Spraw Zagranicznych, Komisję Ustawodawczą, a także przez właściwe komisje problemowe.</u>
          <u xml:id="u-513.13" who="#JanuszSzymański">Przedmiotem rozpatrzenia byłyby zarówno projekt ustawy jak i treść zawartej umowy, jest jednak rzeczą oczywistą, że do treści umowy zgłaszanie poprawek jest niedopuszczalne, chyba że Konwencja inaczej stanowi.</u>
          <u xml:id="u-513.14" who="#JanuszSzymański">Na koniec należy zauważyć, że w doktrynie od dawna podnoszona jest potrzeba przygotowania i uchwalenia ustawy o zasadach zawierania, ratyfikacji, stosowania i wypowiadania umów międzynarodowych.</u>
          <u xml:id="u-513.15" who="#JanuszSzymański">Istniejąca regulacja prawna w postaci wydanej, bez wyraźnej podstawy prawnej, wspólnej uchwały Rady Państwa i Rady Ministrów jest powszechnie uznana za nader wątpliwą.</u>
          <u xml:id="u-513.16" who="#JanuszSzymański">Chcę również zgłosić propozycję Wysokiej Izbie — mając mianowicie na względzie praktykę II Rzeczypospolitej, że ustawa ratyfikacyjna składała się z trzech artykułów. Panie ministrze, chcę zapytać, dlaczego rząd, jak również pan jako szef resortu, nie wyjaśnił, dlaczego zrezygnowano z takiej dyspozycji, która znajdowała się w klasycznej ustawie ratyfikacyjnej z okresu 20-lecia międzywojennego, gdzie art. 2 stanowił: „Wykonanie niniejszej ustawy por uczą się ministrowi spraw zagranicznych; wykonanie zaś postanowień powyższego układu ministrowi spraw zagranicznych w porozumieniu z innymi właściwymi ministrami”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-514">
          <u xml:id="u-514.0" who="#MikołajKozakiewicz">Bardzo dobry przykład daje przedstawiciel Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich który mając 7 minut, mówi 15 i nie reaguje na dzwonki.</u>
          <u xml:id="u-514.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-514.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-514.3" who="#MikołajKozakiewicz">Przepraszam panią poseł Marię Sielicką-Gracką, która będzie mówiła jako pierwsza ale po przerwie.</u>
          <u xml:id="u-514.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-515">
          <u xml:id="u-515.0" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-515.1" who="#AdamGrabowiecki">— posiedzenie Komisji Obrony Narodowej w sali nr 102;</u>
          <u xml:id="u-515.2" who="#AdamGrabowiecki">— posiedzenie Prezydium Klubu Poselskiego PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-516">
          <u xml:id="u-516.0" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godziny 16.30.</u>
          <u xml:id="u-516.1" who="#MikołajKozakiewicz">O godzinie 16 odbędzie się posiedzenie Konwentu.</u>
          <u xml:id="u-516.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Krótszą)</u>
          <u xml:id="u-516.3" who="#MikołajKozakiewicz">Słucham? Posłowie muszą odpocząć. Chyba, że godzicie się państwo na godzinną przerwę.</u>
          <u xml:id="u-516.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-516.5" who="#MikołajKozakiewicz">Tak! W takim razie do godziny 16. Posiedzenie Konwentu odbędzie się zatem u mnie o 15.30.</u>
          <u xml:id="u-516.6" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 do godz. 16 min 15)</u>
          <u xml:id="u-516.7" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-516.8" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę państwa, proszę o zajęcie miejsc na sali. Tej części obrad będzie przewodniczyła pani marszałek Teresa Dobielińska. Jednakowoż na wstępie, zanim przekażę przewodnictwo, chciałem państwa zapoznać z treścią listu, jaki przed 20 minutami otrzymałem od prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-516.9" who="#MikołajKozakiewicz">„Szanowny Panie Marszałku!</u>
          <u xml:id="u-516.10" who="#MikołajKozakiewicz">W wielu środowiskach politycznych, a także w kręgach parlamentarnych, rozważana jest możliwość intensyfikacji prac nad nową Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej oraz nad kalendarzem politycznym obejmującym przyspieszone wybory prezydenckie i parlamentarne.</u>
          <u xml:id="u-516.11" who="#MikołajKozakiewicz">Ze swojej strony niezmiennie uważam, że w pełnieniu mojego urzędu sprawą nadrzędną jest służebność wobec narodu i kierowanie się pełnym zrozumieniem rzeczywistych interesów państwa. Oznacza 'to, że traktuję mandat prezydencki jako część składową politycznego kalendarza wyborczego, który określony być powinien przez potrzeby konkretnej sytuacji społeczno-politycznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-516.12" who="#MikołajKozakiewicz">Zapowiedziana na wrzesień debata parlamentarna na te tematy, prowadzić będzie do uzgodnienia przez siły polityczne niezbędnych przedsięwzięć ustawodawczych, a także do stosowanego usytuowania ich w czasie. Pozwoli ona na sprecyzowanie planu prac parlamentarnych w sprawach konstytucyjnych oraz dotyczących ordynacji wyborczej na urząd prezydenta i do parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-516.13" who="#MikołajKozakiewicz">Na ręce Pana Marszałka wyrażam poparcie dla inicjatywy takiej debaty.</u>
          <u xml:id="u-516.14" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Wojciech Jaruzelski.”</u>
          <u xml:id="u-516.15" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-516.16" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-516.17" who="#komentarz">(Przewodnictwo obrad obejmuje wicemarszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-517">
          <u xml:id="u-517.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kontynuujemy dyskusję nad projektem ustawy o ratyfikacji Konwencji Praw Dziecka.</u>
          <u xml:id="u-517.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie zabierze głos pani poseł Maria Sielicka-Gracka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-517.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Następnie zabierze głos poseł Janusz Szymborski z PUS.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-518">
          <u xml:id="u-518.0" who="#MariaSielickaGracka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Konwencja, którą zamierzamy ratyfikować, zobowiązuje wszystkich. Wychodzi naprzeciw potrzebom dziecka i zawiera pełny katalog praw dziecka, o czym mówił pan minister Krzysztof Skubiszewski. Podpisanie tej konwencji jednak nakłada na całe dorosłe społeczeństwo obowiązek rzetelnego spełniania powinności wobec dzieci. Rozwój dziecka jest procesem ciągłym, od poczęcia aż do dojrzałości, przebiegającym w środowisku, które może wpływać korzystnie albo szkodzić. Szkodzić, niestety, nieodwracalnie. To trzeba wiedzieć i o tym pamiętać podejmując decyzje na każdym szczeblu. Przekładając dziecko na język ekonomiczny musimy potraktować je jako najbardziej opłacalną inwestycję.</u>
          <u xml:id="u-518.1" who="#MariaSielickaGracka">W rozpoczętym procesie przemian w sferze życia gospodarczego i społecznego, potrzeby dziecka muszą być zaspokajane stale, nieprzerwanie, nie mogą czekać aż zmieni się ustrój polityczny i gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-518.2" who="#MariaSielickaGracka">Teraz może parę uwag szczegółowych. Dramatycznym wskaźnikiem w Polsce jest liczba zgonów niemowląt. Ta liczba jest jedną z najwyższych w Europie. W tej smutnej statystyce prowadzi województwo łódzkie. Jest to miasto ciężko pracujących kobiet. Teraz, kiedy wiadomo, że dziecko w łonie matki rozwija się nie tylko fizycznie, ale także nabywa i gromadzi doświadczenia, reaguje na krzyki, zachowanie matki, nawet na muzykę, szczególna ochrona należy się kobiecie w ciąży. Chcemy aby dziecko wyrosło na mądrego i dorosłego człowieka.</u>
          <u xml:id="u-518.3" who="#MariaSielickaGracka">Na wysokość naszych wskaźników zgonów i porodów przedwczesnych wpływa także fakt, że 1/3 naszej ludności zamieszkuje tereny klęski ekologicznej, a 1/5 pracuje w stałym kontakcie z substancjami szkodliwymi dla zdrowia. A zatem jeszcze raz podkreślam — mamy zaspokajać potrzeby dziecka jako całości psycho-fizycznej, która rozwija się w ścisłej integracji czynników biologicznych i środowiskowych. Do tej pory nie udało nam się pogodzić wspólnych działań, np. resortu zdrowia i oświaty. Chociaż wydaje się zupełnie oczywiste, że nie można problemów medycznych, czyli zdrowia i choroby rozpatrywać bez uwzględnienia wpływów warunków, w jakich dziecko żyje, uczy się i wychowuje.</u>
          <u xml:id="u-518.4" who="#MariaSielickaGracka">Tych czynników środowiskowych jest bardzo dużo. Chciałabym podkreślić, że w tej chwili na pierwszy plan, poza czynnikami ogólnie uznanymi, do których należy np. żywność i niedoceniany bardzo ruch, wysuwane jest także środowisko emocjonalne i społeczne, w jakim dziecko funkcjonuje. I tutaj właśnie to środowisko ma kapitalne znaczenie, bo przyszła matka, nie mająca prawidłowych nawyków higieniczno-zdrowotnych, która nie dba o siebie także i w ciąży, nie przekaże prawidłowych nawyków dziecku. I tu koło się zamyka.</u>
          <u xml:id="u-518.5" who="#MariaSielickaGracka">Głównym i najważniejszym środowiskiem dziecka jest rodzina. Ona zaspokaja podstawowe jego potrzeby: miłości, bezpieczeństwa, akceptacji, uznania, możliwości zabawy, uczenia się, chroni jego rozwój i zdrowie. Niezwykle ważne, jak już mówiłam, poza materialnym, jest środowisko emocjonalne. Ponieważ w rodzinie dziecko ma najlepsze warunki dla rozwoju, zwracam uwagę na konieczność podjęcia prac legislacyjnych, które rozwiązałyby problem wczesnej adopcji sierot społecznych. Otóż, proszę państwa, na 4,2 tys. dzieci przebywających w domu małych dzieci jest tylko 25 sierot. Ten problem naprawdę wymaga rozwiązania. Te dzieci czekają na rodziców, przed którymi piętrzą się przeszkody prawne.</u>
          <u xml:id="u-518.6" who="#MariaSielickaGracka">W Konwencji Praw Dziecka jedną z kwestii spornych jest fakt, czy mówić dziecku o tym, kto jest jego rodzicem, czy nie mówić o tym, jeżeli jest wcześnie adoptowane. Myślę, że będzie to sprawa do dłuższej dyskusji i będziemy musieli na ten temat się wypowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-518.7" who="#MariaSielickaGracka">Chciałam jeszcze podnieść taki problem. Uważam, że ratyfikacja konwencji spowoduje, że zarówno rząd, jak i parlament, a także nowo powstające samorządy wpiszą do swojej codziennej działalności odpowiedzialność za życie i zdrowie dziecka. Jest to niezwykle ważne. Nie wszyscy pewnie wiedzą, że począwszy od 4 roku życia najwięcej dzieci nie umiera z powodu chorób, tylko ginie w wypadkach i z powodu zatruć. To są zgony, które obciążają nas wszystkich, obciążają rodziców, opiekunów i wychowawców.</u>
          <u xml:id="u-518.8" who="#MariaSielickaGracka">Myślę, że w tej nowej, rodzącej się samorządnej rzeczywistości musimy spojrzeć na to tak, że samorządy przede wszystkim muszą być społecznością rodzin, a później dopiero strukturą administracyjną, gospodarczą i polityczną. I nie można zaprzepaścić tej rodzącej się szansy zintegrowania naszego rodzinnego życia ze środowiskiem lokalnym, bo to daje poczucie bezpieczeństwa, wspólnoty interesów i rodzi wspólną odpowiedzialność. Wtedy wszystkie dzieci ze wsi czy osiedla, będą naszymi dziećmi i te 500 tys. dzieci niepełnosprawnych, które z powodu licznych barier, zamiast z nami czy wśród nas, żyje obok nas.</u>
          <u xml:id="u-518.9" who="#MariaSielickaGracka">Myślę, że problem odpowiedzialności jest problemem niezwykle ważnym, a jednak nie docenianym.</u>
          <u xml:id="u-518.10" who="#MariaSielickaGracka">Chciałam jeszcze, mówiąc o środowisku i omawiając jego wagę, zwrócić uwagę na środowisko szkolne. Otóż dziecko nie ma oparcia ani w zapracowanych, zapędzonych codziennością rodzicach, ani nie ma też tego oparcia w wychowawcach.</u>
          <u xml:id="u-518.11" who="#MariaSielickaGracka">Otóż na 46,5 tys. przebadanych nauczycieli aż u 43% stwierdzono nerwicę. Jakie są wtedy relacje między nauczycielem a uczniem. I tak, 8% uczniów kończących szkołę podstawową, wymaga porady psychologa lub psychiatry, a w szkole średniej 50% pali papierosy i pije alkohol.</u>
          <u xml:id="u-518.12" who="#MariaSielickaGracka">Myślę, że najwyższy czas zdać sobie sprawę, że dziecko wychowuje się „niechcący”, wtedy kiedy podgląda dorosłych, a nie wtedy kiedy dorosły przypomina sobie, że jest wychowawcą i podejmuje w tym kierunku działania.</u>
          <u xml:id="u-518.13" who="#MariaSielickaGracka">Jakże mało przekonująco brzmi pouczanie o szkodliwości palenia przez palacza. W szkole trzeba wprowadzić program wychowania zdrowotnego z prawdziwego zdarzenia. Trzeba, żeby środki masowego przekazu podjęły trud mądrej i ciekawej dydaktyki zdrowotnej. A wszystkie te nasze poczynania mają doprowadzić do tego, aby dorosły był człowiekiem zdrowym, odpowiedzialnym, uczciwym i otwartym i miał wszystkie te cechy, które są konieczne do aktywnego funkcjonowania w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-518.14" who="#MariaSielickaGracka">Myślę, że ratyfikacja konwencji rozpocznie proces koniecznych prac ustawodawczych, które za podmiot swojego działania wezmą dziecko, dziecko jako całość.</u>
          <u xml:id="u-518.15" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-519">
          <u xml:id="u-519.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-519.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Szymborskiego z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Zdzisław Drela z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-520">
          <u xml:id="u-520.0" who="#JanuszSzymborski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Polska jest krajem, w którym w 1916 roku na posiedzeniu Głównej Rady Opiekuńczej można było wygłosić następującą opinię: „Wobec wielkiej śmiertelności dzieci u nas i niedostateczności opieki nad nimi, nasuwa się nieodparta potrzeba rozwinięcia należytej i przygotowanej akcji, która by obejmowała całokształt tej opieki, a wykluczając wszelkie partyzanckie, odosobnione i niekoordynujące się z całością poczynania, mogła zapewnić pożądane wyniki. Zadanie to powinny podjąć rady opiekuńcze i przeprowadzić w granicach swej działalności, organizację opieki nad dziećmi, pociągając do współdziałania zarówno pracujące w tym zakresie instytucje, jak i najszersze warstwy społeczeństwa”.</u>
          <u xml:id="u-520.1" who="#JanuszSzymborski">Polska jest krajem, w którym w 1917 roku na posiedzeniu Rady Regencyjnej w Warszawie można było wypowiedzieć ustami tego samego pediatry prof. Władysława Szenajchy przekonanie o konieczności i możliwości zaspokojenia potrzeb dzieci nawet W warunkach zrujnowanej gospodarki odradzającego się państwa.</u>
          <u xml:id="u-520.2" who="#JanuszSzymborski">Polska jest krajem, który w następnych dziesięcioleciach, mimo wszystkich nieszczęść i trudności, miał zawsze ludzi czyniących dzieciom dobro.</u>
          <u xml:id="u-520.3" who="#JanuszSzymborski">Polska jest krajem, który zainicjował i przyczynił się do uchwalenia przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Konwencji Praw Dziecka.</u>
          <u xml:id="u-520.4" who="#JanuszSzymborski">Wysoki Sejmie, na drodze ku pełnej samodzielności dziecko nie może korzystać ze wszystkich praw osoby dorosłej i do realizacji swych praw potrzebuje pomocy dorosłych. Ta konwencja zawiera zestaw praw chroniących dziecko w sytuacji zagrożenia i podaje ogólną wykładnię przepisów wraz z postulatami realizacyjnymi. Odnosi się ona zarówno do sytuacji dzieci w krajach normalnie rozwiniętych, jak też do losów dzieci w krajach przeżywających głębokie trudności społeczno-gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-520.5" who="#JanuszSzymborski">Wysoki Sejmie! Zasadnicze znaczenie ma odniesienie praw zawartych w konwencji do porządku prawnego w tej dziedzinie w Rzeczpospolitej Polskiej. Należy więc podkreślić, że prawo polskie ma stosowne normy sprzyjające realizacji głównych zapisów konwencji. Mam na myśli przede wszystkim postulat dobra dziecka jako kryterium oceny wszelkich przedsięwzięć podejmowanych przez organa państwowe i instytucje społeczne w odniesieniu do dzieci.</u>
          <u xml:id="u-520.6" who="#JanuszSzymborski">Chodzi również o kwestie pierwszoplanowego i autonomicznego charakteru potraw i obowiązków rodziców względem ich dziecka. Istnieje też, mimo pewnych negatywnych zjawisk występujących w praktyce, formalna zgodność polskiego prawa z normami konwencji np. w zakresie tożsamości i podmiotowości cywilnoprawnej, ochrony przed dyskryminacją i wyzyskiem, ochrony zdrowia, bezpieczeństwa socjalnego, dostępu do oświaty i prawa do wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-520.7" who="#JanuszSzymborski">Inne normy polskiego prawa wymagają pewnych modyfikacji i uzupełnień. Chciałbym jednak wcześniej poruszyć wątek, którego nie sposób przemilczeć. Art. 1 definiuje dziecko jako każdą istotę ludzką w wieku do 18 lat. A zatem nie rozstrzyga, tak różnie w prawodawstwie wielu krajów ujmowanej, kwestii prawa do życia i prawa do przeżycia dziecka poczętego.</u>
          <u xml:id="u-520.8" who="#JanuszSzymborski">Ale taki zapis respektuje przecież ustawodawstwo państw, w których życie dziecka chronione jest od chwili poczęcia i nie zamyka takich możliwości przed ciałami ustawodawczymi innych krajów.</u>
          <u xml:id="u-520.9" who="#JanuszSzymborski">Wysoka Izbo! Z chwilą ratyfikacji konwencji zachodzi konieczność dostosowania do niej niektórych przepisów naszego prawa rodzinnego. Jesteśmy jednak świadomi lich opracowania i to niezależnie nawet od samej konwencji, która tę potrzebę znakomicie wspiera.</u>
          <u xml:id="u-520.10" who="#JanuszSzymborski">Po pierwsze — dotyczy to zapisu w art. 7 konwencji, przyznającej dziecku prawo do poznania swych rodziców, a więc znajomości swojego pochodzenia. Polskie prawo zapewnia dyskrecję i nie zezwala na ujawnienie aktu urodzenia dziecka przysposobionego na zasadach adopcji całkowitej.</u>
          <u xml:id="u-520.11" who="#JanuszSzymborski">Nie podejmując dyskusji, ozy po uzyskaniu pełnoletności dziecko powinno mieć prawo ustalenia swego naturalnego pochodzenia pragnę zaznaczyć, że ust. 1 art. 7 konwencji relatywizując tę dyrektywę przez użycie słów „w miarę możliwości”, praktycznie znosi tę przeszkodę na drodze do ratyfikacji.</u>
          <u xml:id="u-520.12" who="#JanuszSzymborski">Z tym łączy się nowa, nie uregulowana w większości krajów sprawa poznania pochodzenia dziecka urodzonego w wyniku pozanaturalnego zapłodnienia. Niezależnie od różnych ocen moralnych problem ten istnieje i stawia na porządku dziennym konieczność podjęcia prac interdyscyplinarnych, międzynarodowych, przygotowujących założenia ustawowe dotyczące albo prawa o dopuszczalności pozanaturalnego poczęcia i kompetencji lekarzy w tym zakresie, albo o ochronie dziedzictwa genetycznego człowieka.</u>
          <u xml:id="u-520.13" who="#JanuszSzymborski">Po drugie — zapis konwencji w art. 12 akcentuje autonomię osoby dziecka w wyrażaniu swej opinii o sprawach go dotyczących, stosownie do jego zdolności pojmowania i stopnia dojrzałości.</u>
          <u xml:id="u-520.14" who="#JanuszSzymborski">Prawo polskie w niektórych kwestiach, np. zmianie nazwiska dziecka, które ukończyło 13- -ty rok życia, wymaga zgody tego dziecka. W innych — jak wyrażanie zgody na wykonywanie zabiegów chirurgicznych — nie wspomina nawet o opinii czy zgodzie pacjenta-dziecka i to bez względu na jego wiek. To trzeba wyraźnie uregulować, podobnie jak kwestie prawa małoletniej matki do współuczestniczenia w decyzji o kontynuowaniu macierzyństwa.</u>
          <u xml:id="u-520.15" who="#JanuszSzymborski">Stan obecny, w którym zupełnie pomija się osobę małoletniej kobiety ciężarnej, jest sprzeczny z autonomią człowieka w tak istotnej sprawie i powinien ulec zmianie w duchu postanowień konwencji.</u>
          <u xml:id="u-520.16" who="#JanuszSzymborski">Kolejnym zagadnieniem jest konieczność dostosowania prawa o urlopach wychowawczych do art. 18 konwencji, który obojgu, właśnie obojgu rodzicom daje prawa do wychowania dziecka i nakłada na nich wspólny obowiązek i odpowiedzialność za dziecko.</u>
          <u xml:id="u-520.17" who="#JanuszSzymborski">Wreszcie w art. 25 konwencji postanawia się o prawie dziecka do tego, by poddawano okresowej kontroli i ocenie warunki jego pobytu w miejscu, gdzie je umieszczono na mocy decyzji kompetentnej władzy, co wymaga usunięcia podobnych wątpliwości, jakie przedstawiłem w odniesieniu do art. 12, zwłaszcza w sprawie umieszczenia dziecka w zakładzie leczniczym.</u>
          <u xml:id="u-520.18" who="#JanuszSzymborski">Wysoka Izbo! Dotychczas przedstawiona argumentacja wydaje się uzasadniać tezę, że nie ma prawnych przeszkód dla ratyfikacji konwencji. Więcej, dokonanie aktu zgody parlamentu w formie ustawy stworzy szansę nawiązania do tradycji uznawania ratyfikowanych umów międzynarodowych jako ustaw transformujących, umożliwiających ich praktykowanie w stosunkach wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-520.19" who="#JanuszSzymborski">Pozostaje do wyjaśnienia nasuwająca się być może wątpliwość o realnych możliwościach wykonania przepisów konwencji. Chciałbym podjąć próbę, wyłącznie przy użyciu argumentów racjonalnych, rozwiania tych zastrzeżeń. Postanowienia konwencji mają na ogół charakter standardów i dyrektyw interpretacyjnych. Niesłuszne byłoby traktowanie tych zapisów, jako jednorazowego aktu. Wprawdzie celem konwencji jest dążenie do osiągnięcia przez państwa-strony standardów w niej zawartych, to jednak jest to rozumiane jako proces stopniowego dochodzenia do nich.</u>
          <u xml:id="u-520.20" who="#JanuszSzymborski">Niepełne szanse na natychmiastowe wykonanie postanowień konwencji, od razu na najwyższym poziomie, nie powinny być przeszkodą do jej ratyfikacji. Oznacza to jednak obowiązek kontynuacji już wprowadzonych przedsięwzięć na rzecz dzieci i przynajmniej rozpoczęcia wszelkich innych kroków realizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-520.21" who="#JanuszSzymborski">Niedawne doświadczenia niektórych krajów wykazują, że jest możliwe pogodzenie restrukturyzacji gospodarczej, rygoryzmu gospodarczego z ochroną tych grup społecznych, które najbardziej mogą odczuć negatywne skutki tych procesów. Dzieci są taką grupą społeczną i ich potrzeby muszą stać w centrum zainteresowania społeczeństw dokonujących przemian. Inaczej można cel tych przemian zakwestionować. Artykuły 23, 24 i 25 konwencji, obejmujące sprawy ochrony zdrowia, mogą posłużyć za podstawę przykładowych rozważań szans realizacji postanowień konwencji w naszym kraju. Dzięki pewnej znajomości tych zagadnień, ośmielam się zaprezentować tezę, że wiele dyrektyw odnoszących się do opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym psychicznie i fizycznie, do sytuacji zdrowotnej dzieci, może być szybko i sprawnie zrealizowanych w całym kraju przez upowszechnienie wypracowanych lub sprawdzonych u nas wzorców w zakresie profilaktyki, leczenia, rehabilitacji dzieci. W Polsce można wiele uczynić dla osiągnięcia wysokich standardów w opiece nad kobietą ciężarną. Można matce i noworodkowi, niemowlęciu zapewnić godne warunki wspólnego pobytu na oddziale szpitalnym. Można zorganizować sprawny system pomocy dzieciom w stanach zagrożenia życia, można skutecznie usuwać lub ograniczać skutki chorób przewlekłych i tych, które czynią dziecko niepełnosprawnym, można wreszcie rozwinąć system profilaktyki i oświaty zdrowotnej.</u>
          <u xml:id="u-520.22" who="#JanuszSzymborski">Równocześnie jednak trzeba rozpocząć ukierunkowywanie badań naukowych na szybką i pełną diagnozę kumulujących się niestety skutków zagrożeń dla stanu zdrowia i rozwoju dzieci oraz na wypracowanie sposobów przeciwdziałania i usuwania tych niekorzystnych zjawisk. Trzeba podjąć się pewnych zmian w systemie badawczym, szkoleniowym, organizacyjnym, a nawet kadrowym dla stworzenia pełnych szans osiągnięcia pożądanych standardów w zakresie ochrony zdrowia i w opiece zdrowotnej.</u>
          <u xml:id="u-520.23" who="#JanuszSzymborski">Trzeba umiejętnie opracować zadania i rozpocząć ich wdrażanie na wszystkich szczeblach władzy państwowej i samorządowej w zakresie kompleksowej polityki zdrowotnej wobec maiki i dziecka.</u>
          <u xml:id="u-520.24" who="#JanuszSzymborski">Wysoki Sejmie! Jest rzeczą dobrą, że procesowi ratyfikacji Konwencji Praw Dziecka towarzyszy finalizowanie prac nad założeniami polityki zdrowotnej państwa. I konwencja, i rządowy projekt narodowego programu zdrowia, zaakceptowany przez sejmową Komisję Zdrowia zawierają, gdyż jest to cechą każdego, nawet najlepszego programu, zestaw celów, który można pojmować jako katalog życzeń. Oba te dokumenty zawierają jednak również jasne dyrektywy realizacyjne i określają adresatów dla wykonania tych zadań.</u>
          <u xml:id="u-520.25" who="#JanuszSzymborski">Trudności ekonomiczne nie mogą wywoływać paraliżu woli i stanowić przeszkody do rozpoczęcia realizacji tych zadań, które są możliwe do podjęcia nawet w obecnej sytuacji ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-520.26" who="#JanuszSzymborski">Ratyfikacja konwencji i jak najpilniejsze przyjęcie narodowego programu zdrowia, niesie nadzieję, że wszystkie organy i instytucje, społeczności i osoby pracujące na rzecz zdrowia dzieci będą to czyniły nie tylko z tak łatwych do wypowiedzenia powinności moralnych czy humanitarnych, ale 'także z obowiązków prawa.</u>
          <u xml:id="u-520.27" who="#JanuszSzymborski">Wysoki Sejmie! Dostępując zaszczytu zabierania głosu w sprawie tak ważnej, słusznej i dobrej, w sprawie, która łączy, nie ma chyba potrzeby akcentowania przynależności klubowej. Przygotowując to wystąpienie, chciałem powiedzieć, iż wniosek o dokonanie ustawowego aktu zgody na ratyfikację Konwencji Praw Dziecka, który ośmielam się postawić na dzisiejszym posiedzeniu w pierwszym i drugim czytaniu, jest wnioskiem wypływającym od wszystkich posłów zasiadających w Wysokiej Izbie. Dziś mam wątpliwości, zwłaszcza po wystąpieniu jednego z kolegów. W forum, o którym wspomniała pani poseł Zofia Wilczyńska, każdy z posłów i każdy kto chciał i kto mógł, uczestniczyć mógł w konsultacjach ekspertów, których na te posiedzenia przysyłał pan minister Krzysztof Skubiszewski. Chodzi bowiem o to, by już dziś rozpoczął się czas wprowadzania w życie postanowień Konwencji Praw Dziecka, by od zaraz można było upowszechniać i promować tę konwencję wśród prawników i pracowników służby zdrowia, nauczycieli i wychowawców, polityków i rodziców, a przede wszystkim wśród dzieci, podmiotów praw stanowionych przez konwencję.</u>
          <u xml:id="u-520.28" who="#JanuszSzymborski">Chodzi wreszcie o sprawę, być może prozaiczną dla młodych posłów, by polski premier, uczestniczący we wrześniu tego roku w szczycie poświęconym wdrażaniu konwencji, mógł być szefem rządu kraju, który konwencję ratyfikował.</u>
          <u xml:id="u-520.29" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-521">
          <u xml:id="u-521.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-521.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma obecnie pan 'poseł Zdzisław Drela z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, jako kolejny zabierze głos pan poseł Michał Kurek z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-522">
          <u xml:id="u-522.0" who="#ZbigniewDrela">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jesteśmy świadkami dwóch, w przeciwnych kierunkach biegnących, procesów. Jeden z nich to wzrost szacunku dla osoby ludzkiej, dla życia ludzkiego, postępujący wraz ze wzrostem ogólnej kultury społeczeństw. Mocnym wsparciem dla tego procesu są postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz przedłożony nam dzisiaj dokument — Konwencja Praw Dziecka, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.</u>
          <u xml:id="u-522.1" who="#ZbigniewDrela">Prawa i zasady wypracowane w tych dokumentach mają w swoim zamierzeniu służyć udoskonalaniu ustawodawstwa krajów członkowskich ONZ w odniesieniu do osoby ludzkiej, gwarantując jej wolność, chroniąc godność i zapewniając drogę do pełnego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-522.2" who="#ZbigniewDrela">Drugi, przeciwstawny pierwszemu, proces wynika z postępu cywilizacyjnego i wiąże się z przekształcaniem ludzkiej świadomości i ludzkich postaw przez nowe trendy kulturowo-obyczajowe popularyzowane w środkach masowego przekazu.</u>
          <u xml:id="u-522.3" who="#ZbigniewDrela">U podstaw dotychczasowych, tradycyjnych obyczajów, formowanych przez wieki, była ludzka tęsknota za utrzymywaniem wzajemnych więzi w kręgach rodzinnych i rodowych oraz dążenie do zapewnienia jednostce ludzkiej poczucia bezpieczeństwa w tak zorganizowanym środowisku.</u>
          <u xml:id="u-522.4" who="#ZbigniewDrela">Utrwaliła się ostatecznie, nie bez wpływu idei chrześcijańskich, zasada monogamicznego małżeństwa z takimi ideałami, jak miłość, wierność, poczucie odpowiedzialności. Otwierało to szansę pełnego rozwoju osobowego wszystkim członkom rodziny, zarówno rodzicom, jak też przede wszystkim prawidłowego rozwoju osobowości dzieci. Komfort życia wynikał z poczucia stabilnej rodziny.</u>
          <u xml:id="u-522.5" who="#ZbigniewDrela">Dziś model ten jest zagrożony. Współczesna masowa rozrywka lansuje pewien styl życia przesycony dwoma wyeksponowanymi z niższych instynktów ludzkich elementami, mianowicie brutalnością i jej dewiacjami, jak sadyzm oraz seksem, który również jest obecnie wzbogacany dewiacjami. W taki oto sposób, mimochodem powstają dla młodzieży propozycje nowego modelu życia, charakteryzującego się gwałtownością, arogancją oraz instrumentalnym traktowaniem drugiego człowieka. Brak tu miejsca na refleksję i na uczucia. Jednostki silne psychicznie, o małej wrażliwości, styl ten przechwytują, 'traktując go jako swego rodzaju wzorzec. U jednostek mało odpornych psychicznie, pod naporem zbyt silnych wrażeń, rozwija się lęk przed życiem i nieufność wobec ludzi.</u>
          <u xml:id="u-522.6" who="#ZbigniewDrela">Jedno i drugie nastawienie nie pozostaje bez wpływu na przyszłe dorosłe życie tych młodych osób, na ich poglądy i na praktykę obyczajową. Niezaprzeczalnym faktem jest to, że w lansowanych obecnie modelach obyczajowych nie eksponuje się głębszych wartości związanych z życiem rodzinnym, z międzyludzką więzią uczuciową. Zagłusza je hałaśliwa ekspresja nowoczesności. Praktyka natomiast dowodzi, że tam, gdzie rodzice zajęci są sobą, pochłonięci uciechami życia, robieniem biznesu, a wychowanie dzieci przekazują osobom trzecim, lub instytucjom, nie dochodzi do urzeczywistnienia zaprogramowanego w naturze dziecka procesu przywiązania do matki, do rodziców, nie wytwarzają się więc warunki sprzyjające uczuciowemu rozwojowi dziecka. Mogą się zatem u niego pojawić rysy psychopatyczne, ze wszystkimi tego konsekwencjami, lub też żyć ono będzie w infantylnej tęsknocie za miłością matki, a z jej braku wejdzie w bliższe związki z podobnymi sobie rówieśnikami, oddalając się ostatecznie od oziębłych rodziców.</u>
          <u xml:id="u-522.7" who="#ZbigniewDrela">Następstwa tego bywają różnorodne, między innymi tworzenie się ekstremalnych, zbuntowanych grup młodzieżowych oraz między innymi też narkomania. Byłoby niepowetowaną stratą, gdyby ujmująca całość zagadnień rozwojowych dziecka konwencja, pozostała wyłącznie pięknym, o wzniosłej treści tekstem, bez wpływu na rzeczywistość, od której zależy rozwój dziecka. Dlatego uważam, że przedłożoną nam ustawę o ratyfikacji konwencji Praw Dziecka należy nie tylko przyjąć, ale również na bazie tej konwencji pracować nad ustawami, których celem będzie tworzenie w Polsce optymalnych warunków do duchowego i fizycznego rozwoju dziecka. Przede wszystkim poprzez zapewnienie dziecku życia w ustabilizowanej rodzinie.</u>
          <u xml:id="u-522.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-523">
          <u xml:id="u-523.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-523.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Michała Kurka z Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie pani poseł Danuta Grabowska z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-524">
          <u xml:id="u-524.0" who="#MichałKurek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedstawiona pod dzisiejsze obrady Sejmu Konwencja Praw Dziecka, bardzo szczegółowo omówiona przez ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego, i przyjęta w dniu 20 listopada przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, winna być przyjęta przez Wysoką Izbę z ewentualnymi uzupełnieniami i poprawkami, które mogą wyniknąć w trakcie dyskusji i będą podlegać rozpatrzeniu według ant. 50 i 51 omawianego dokumentu.</u>
          <u xml:id="u-524.1" who="#MichałKurek">Ze wstępu do konwencji wynika, z jak wielką troską i odpowiedzialnością Organizacja Narodów Zjednoczonych podjęła obronę i ochronę dzieci i młodzieży. Z dumą należy podkreślić fakt, że narody zjednoczone potwierdzają w karcie swą wiarę w podstawowe prawa człowieka oraz godność i wartość jednostki ludzkiej i rodziny. Podkreślenie faktu, iż dzieci mają prawo do szczególnej troski i pomocy i wymagają szczególnej opieki i ochrony prawnej przed i po urodzeniu, zobowiązuje nas, Polaków do wielu przemyśleń. Państwa-strony uznają, że dziecko dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowości powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia. Zapis ten zgodny jest z tym co ustami i piórem prymasa Polski księdza kardynała Augusta Hlonda (list z 23 kwietnia 1932 roku), a także codzienną pracą pasterską prymasa tysiąclecia, głosił Kościół.</u>
          <u xml:id="u-524.2" who="#MichałKurek">Wysoki Sejmie! Kraj nasz, zamieszkiwany przez ponad 38 milionów obywateli, posiada skarb 12 milionów istnień ludzkich w wieku do lat 18. Grupa ta, umownie nazywana przedprodukcyjną, stanowi 31% społeczności i wskaźnik ten będzie utrzymywał się przez wiele lat. W roku 1950 grupa ta liczyła 8 mln 800 tys. i wielu z nas w niej było. Dziś my, stanowiąc prawo, musimy stworzyć lepsze warunki dla naszych dzieci przez przyjęcie tej konwencji i rzetelne jej wypełnianie.</u>
          <u xml:id="u-524.3" who="#MichałKurek">Koleżanki i Koledzy Posłowie! Dziecko w życiu dorosłego człowieka i całej społeczności stanowi zawsze obraz niewinności, miłości i piękna. Uśmiech i radość młodego człowieka rozbraja wszystkich, a najlepiej o tyto wiedzą rodzice i wychowawcy. Dobrze wychowana i ukształtowana młodzież, to duma rodziców, wychowawców, rówieśników i całego narodu. Ileż pięknych przykładów można by podać na temat naszej polskiej młodzieży, którą dziś nazywamy filarami polskości, prawości.</u>
          <u xml:id="u-524.4" who="#MichałKurek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Należy także pokazać wstydliwe fakty, które skłaniają do przyjęcia Konwencji Praw Dziecka. Na 547. tys. stwierdzonych w ubiegłym roku przestępstw, 110 tys., czyli 21'% spowodowali nie uczący się i nie pracujący, a 16%, to jest około 88 tys. spowodowali zdemoralizowani nieletni. W I półroczu bieżącego roku było jeszcze gorzej. Na 381 tys. przestępstw 31%, to jest około 118 tys., spowodowali nie uczący się i nie pracujący, a 18% spowodowali zdemoralizowani nieletni. Dlatego też oczekuję, że przyjęcie konwencji, nakładającej na państwo wiele zobowiązań, spotka się z silnym wsparciem wszystkich zainteresowanych.</u>
          <u xml:id="u-524.5" who="#MichałKurek">Należy z całym naciskiem powiedzieć, że art. 18 konwencji stwierdza, że oboje rodzice ponoszą wspólną i główną odpowiedzialność za wychowanie i rozwój dziecka, a państwo jest obowiązane okazywać im niezbędną pomoc. W uzasadnieniu przyjęcia projektu ustawy o ratyfikacji konwencji rząd Rzeczypospolitej Polskiej zwraca uwagę, że musi mieć zastosowanie art. 32 lit. g, ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. I bardzo słusznie, gdyż będą to duże zmiany ustawowe, a także wydatki budżetowe, ale wydatki te będą procentować.</u>
          <u xml:id="u-524.6" who="#MichałKurek">Rozdział VIII Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej mówiący o prawach i obowiązkach obywateli szczególnie w art. 72, 78, 79 i 80 reguluje stosunek państwa do dzieci i młodzieży. Przyjęta jednak przez Sejm konwencja rozbuduje wyżej wymienione rozdziały naszej Konstytucji i będzie stanowić małą konstytucję dziecka.</u>
          <u xml:id="u-524.7" who="#MichałKurek">Z tego miejsca chciałbym podziękować rządowi, a także koleżankom i kolegom posłom, że zadbali o to, że w wielu uchwalonych ustawach są zapisy zgodne z omawianą konwencją. Jeżeli w życiu codziennym będziemy wypełniać artykuły od 24 do 32, i wcześniej przytoczony art. 18 Konwencji, to jest pewne, że będziemy w pełni dumni z polskich dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-524.8" who="#MichałKurek">Wysoka Izbo! Niech przyjęcie Konwencji Praw Dziecka będzie fundamentem dla wszechstronnego rozwoju naszego młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-524.9" who="#MichałKurek">Papież na spotkaniu z młodzieżą w dniu 8 czerwca 1979 r. powiedział: „Jesteście przyszłością świata, narodu, Kościoła. Od was zależy jutrzejszy dzień. Z tego trudnego doświadczenia, które nosi nazwę Polska, można wydobyć lepszą przyszłość, ale tylko pod warunkiem uczciwości, trzeźwości, wiary, wolności ducha i siły przekonań”. Jestem przekonany, że przyszłoroczne spotkanie Jana Pawła II z młodzieżą świata w Częstochowie dopełni treść i uwieńczy cel, nad którym dzisiaj dyskutujemy. Jestem przeświadczony, że zgodnie z przytoczonym na wstępie mojego wystąpienia listem księdza kardynała Augusta Hlonda, „Katolicki obywatel, robotnik, urzędnik, oficer, żołnierz, poseł, senator, członek rządu nie może mieć dwóch sumień — katolickiego dla życia prywatnego i niekatolickiego dla spraw publicznych. Stanie się rzeczywistością także w wychowaniu i opiece nad dziećmi i młodzieżą”.</u>
          <u xml:id="u-524.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-525">
          <u xml:id="u-525.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-525.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę obecnie o zabranie głosu panią poseł Danutę Grabowską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Marianna Borowska z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-526">
          <u xml:id="u-526.0" who="#DanutaGrabowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę z punktu widzenia praktycznego popatrzeć na ratyfikowanie konwencji. Nie mam wątpliwości co do słuszności niemalże wszystkich w niej istniejących zapisów i jestem gorącym zwolennikiem pierwszego i drugiego czytania w dniu dzisiejszym tejże konwencji i jak najszybszej zgody Wysokiej Izby na jej ratyfikowanie.</u>
          <u xml:id="u-526.1" who="#DanutaGrabowska">Zastanawiam się jednakowoż nad tym, jak rzeczywiście w sposób poważny, a nie tylko deklaratywny należałoby podejść, by nie było kolejnych pięknych zapisanych, a nie realizowanych słów.</u>
          <u xml:id="u-526.2" who="#DanutaGrabowska">Wydaje mi się, iż trzeba będzie, i to bardzo prędko, przystąpić do znacznych zmian w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.</u>
          <u xml:id="u-526.3" who="#DanutaGrabowska">Nigdy w swojej praktyce pedagogicznej nie umiałam się pogodzić z faktem beztroski rodziców w stosunku do dzieci. Bo jakże inaczej tłumaczyć fakt, że są takie domy dziecka, w których 95% dzieci to sieroty społeczne. Większość z nich ma obydwoje rodziców, znaczna część jedno z rodziców, a tylko nieliczne dzieci są autentycznymi sierotami. Ci, którzy zajmują się problematyką domów dziecka wiedzą, jak wygląda choćby odpłatność tychże rodziców za pobyt dziecka w tym domu. Jakie to stwarza bariery, jak szalenie trudno jest odszukać wędrujących po kraju mamusię i tatusia, którzy zupełnie nie mają poczucia odpowiedzialności, a i zapisy prawa są takie, że szalenie trudno cokolwiek od nich wyegzekwować.</u>
          <u xml:id="u-526.4" who="#DanutaGrabowska">Sądzę więc, że tego typu praktycznych działań będzie trzeba podjąć bardzo dużo i z ogromną odpowiedzialnością przejrzeć wszystko to, co mamy zapisane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Jakkolwiek nie jestem entuzjastką i zwolenniczką silnego prawa, to w tym przypadku uważam, iż odpowiedzialność rodziców za losy dziecka, zgodnie właśnie z ratyfikowaną konwencją, powinna być bardzo poważnie przez nasze prawodawstwo stanowiona. To sprawa pierwsza.</u>
          <u xml:id="u-526.5" who="#DanutaGrabowska">Sprawa druga, uważam, iż ogromnie pilna jest adopcja, i to zarówno adopcja do rodzin polskich, jak i adopcja, zgodnie z konwencją, dzieci za granicę naszego kraju, z którą już w tej chwili mamy do czynienia.</u>
          <u xml:id="u-526.6" who="#DanutaGrabowska">Z ubolewaniem stwierdzam, iż w praktyce wygląda to tak, że łatwiej jest polskie dziecko adoptować za granicę, niż do zdrowej, wychowawczo wydolnej polskiej rodziny. Znam wiele takich przykładów. Prasa być może przejaskrawia te fakty, ale ileż było artykułów również i w naszej polskiej prasie, iż stajemy się powoli i jest to straszliwe, i bardzo smutne, krajem tanich, białych dzieci wywożonych za granicę. Nie zawsze wiemy, jak potem toczą się losy tych dzieci. Czy rzeczywiście są w rodzinie wydolnej wychowawczo, czy rzeczywiście są należycie wychowywane, czy rzeczywiście nie są potem, przepraszam, że o tym mówię, ale mówię o tym z ogromną goryczą i troską, jeśli tak rzeczywiście jest, bo stwierdzić to szalenie trudno, czasem kolejnym towarem do sprzedania. Bo gdyby tak było, byłaby to nasza ogromna, polska tragedia.</u>
          <u xml:id="u-526.7" who="#DanutaGrabowska">Sądzę więc, że musimy naprawdę pilnie i bardzo poważnie popatrzeć na całą tę złożoną, trudną i skomplikowaną problematykę. Przede wszystkim dziecko powinno być adoptowane w polskiej rodzinie. Ileż polskich rodzin czeka na adopcję, jak bardzo utrudniony jest ten proces. Ze względu na całą tę skomplikowaną i trudną procedurę należałoby po prostu ogromnie szybko zmienić.</u>
          <u xml:id="u-526.8" who="#DanutaGrabowska">I wreszcie sprawa kolejna, myślę, że równie ważna. Jest to problem, o którym pan profesor powiedział, że nie wymaga finansów, a ja myślę, że wymaga, bo jeżeli będziemy chcieli poważnie traktować sprawę, to znaczy inwestować w służbę zdrowia, zwłaszcza pediatryczną, w oświatę i wychowanie, to nie da się po prostu tych zapisów zrealizować w klasach, które mają 40 dzieci i uczą się na trzy zmiany i gdzie nośne propagandowo jest hasło, że mamy przedszkolaki albo w zerówce, albo w wieczorówce. Dopóki będziemy mieli tego typu sytuacje, praktyczne wdrożenie konwencji będzie trudne.</u>
          <u xml:id="u-526.9" who="#DanutaGrabowska">Niemniej jednak opowiadam się za nią bardzo gorąco. Należałoby tylko realnie popatrzeć na nasze możliwości, rzecz rozłożyć na etapy, doskonalić prawodawstwo i robić wszystko co można, zwłaszcza wtedy, kiedy będziemy konstruować budżet na przyszły rok, by w miarę możliwości, również i te wszystkie zapisy uwzględnić.</u>
          <u xml:id="u-526.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-527">
          <u xml:id="u-527.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-527.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Mariannę Borawską z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Jako kolejna, zabierze głos pani poseł Maria Stępniak z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-528">
          <u xml:id="u-528.0" who="#MariannaBorawska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Konwencja o Prawach Dziecka — czego oczekiwać możemy w wyniku jej przyjęcia? W czyim nam może pomóc na naszej trudnej drodze przemian? Czego dostarczy w okresie, kiedy tworzymy tak dużo innych, bardzo ważnych ustaw, dotyczących przedsiębiorstw, samorządów, spółdzielczości, przekształceń własnościowych, emerytur czy szkolnictwa?</u>
          <u xml:id="u-528.1" who="#MariannaBorawska">Po pierwsze — gorąco wierzę, że przyjęcie tego najwspanialszego gwaranta praw dziecka będzie każdorazowo, w różnych dziedzinach, obowiązującym odniesieniem dla rządu, dla Sejmu, dla partii politycznych, dla wszystkich, którzy w ferworze wielkiej polityki zapominają lub lekceważąco pomijają sprawy dzieci i młodzieży, przechodzą obok obowiązku rozwijania w najszerszym zakresie ich osobowości, talentów, zdolności umysłowych i fizycznych.</u>
          <u xml:id="u-528.2" who="#MariannaBorawska">Po drugie — jest konwencja zbiorem podstawowych prawd najgłębszego humanizmu, demokratyzmu, praw człowieka i wszystkich tych podstawowych swobód, na których uznawanie przez długie lata czekaliśmy. I jako zbiór takich podstawowych wartości powinna być powielona w każdej szkole, upowszechniona w każdej placówce wychowania i opieki, przestrzegana przez każdego nauczyciela, wychowawcę, dyrektora. Np. wspaniały, art. 29, zawiera nowe tendencje wychowawcze, na które zwraca uwagę pan minister Krzysztof Skubiszewski.</u>
          <u xml:id="u-528.3" who="#MariannaBorawska">Przyjęcie konwencji da nam prawne podstawy już nie tylko do wnioskowania, ale jak sądzę, egzekwowania w imię uznanych zobowiązań, tych kierunków prac, które podejmowaliśmy np. jako Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Umożliwi to wszystkim mniejszościom korzystanie w pełni z ich własnych kultur, wyznawanie i praktykowanie swojej religii, używanie własnego języka, od najmłodszych lat, przez wszystkie etapy nauki, od przedszkola, przez szkołę i studia.</u>
          <u xml:id="u-528.4" who="#MariannaBorawska">Pand Marszałek! Panie i Panowie! Jest czas wakacji, czas, w którym zgodnie z art. 31 konwencji realizować należy prawo dziecka do wypoczynku, czasu wolnego, uczestniczenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych, stosownych do wieku dziecka. Proszę pozwolić mi na kilka uwag. Jest połowa wakacji, a ponieważ jesteśmy pragmatyczni, może w jakimś stopniu wesprzemy jeszcze sprawę wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-528.5" who="#MariannaBorawska">Trzy dni z przeznaczonych na dyżury poselskie wykorzystałam na odwiedzenie 11 różnych obozów harcerskich od Jażdżówki pod Iławą począwszy, po Jarosławiec, Rowy, Poddębie i rejon Bytowszczyzny na Pomorzu Środkowym.</u>
          <u xml:id="u-528.6" who="#MariannaBorawska">Optymizmem napawa fakt, że w tych trudnych czasach ciągle jest jeszcze i tak liczna grupa instruktorów harcerskich, komendantów hufców, chorągwi z Iławy, Słupska, Łodzi Górnej, Byczyny, Wrocławia, Bydgoszczy, Włocławka i wielu innych. Często są to nauczyciele, lekarze, inżynierowie, którzy w ramach swoich urlopów, bezinteresownie, bez żadnego wynagrodzenia pełnią obowiązki organizatorów życia obozowego, czuwają nad właściwymi ćwiczeniami fizycznymi, rehabilitacyjnymi, przeprowadzają różne testy np. alergologiczne, organizują ogromnym nakładem pracy zdrowotne obozy dla dzieci z cukrzycą, astmą, skrzywieniami kręgosłupa, jak choćby pracownicy Akademii Medycznej z Łodzi w Jarosławcu.</u>
          <u xml:id="u-528.7" who="#MariannaBorawska">A te rzesze pasjonatów organizujących formy aktywnego wypoczynku, jak akcja nieobozowego lata pod namiotami dla dzieci rolników. A różne formy zdobywania wiedzy o regionie, w którym przebywają, żeby rozwinąć wrażliwość na sprawy ochrony przyrody. Wszystko to realizują tysiące ludzi, którzy po prostu rozumieją prawa dziecka do jego rozwoju fizycznego, psychicznego, moralnego, społecznego, intelektualnego i religijnego. Starają się realizować jak najpełniej wszystkie aspekty wszechstronnej osobowości.</u>
          <u xml:id="u-528.8" who="#MariannaBorawska">Panie Premierze! Panowie Ministrowie! Być może w przyszłości sformułowania konwencji stanowić będą dodatkową mobilizację do realizowania przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w sposób bardziej zdyscyplinowany, przekazywanie obiecanych środków dla kuratoriów na organizację wypoczynku letniego dzieci i młodzieży. Wskazywali na te niedociągnięcia komendanci obozów z Opolskiego, z Byczyny, z Łodzi i inni, którzy dziesiątkom dzieci odmówić musieli wyjazdu na obozy nad morze, ponieważ środki zapowiedziane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej nie zostały, niestety, przekazane na czas do kuratoriów. Jeśli wpłyną we wrześniu, to oczywiście na nic się już nie zdadzą.</u>
          <u xml:id="u-528.9" who="#MariannaBorawska">Ci, którzy choć raz pobyli na obozie w nadmorskim, żywicznym lesie, wiedzą, co oznacza taki kilkunastodniowy wypoczynek dla dzieci ze Śląska, Łodzi, czy Krakowa. O tym mówiła pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-528.10" who="#MariannaBorawska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Konwencja będzie nie tylko podstawą do przypominania zakresu odpowiedzialności dorosłych za tworzenie warunków dla rozwoju dziecka, ale będzie też potwierdzeniem słusznych działań tej grupy ludzi, którzy w najtrudniejszych okolicznościach potrafią znaleźć sposoby wychodzenia naprzeciw potrzebom młodego pokolenia. Takich ludzi jest jeszcze bardzo wielu. Bo czy nie należą się słowa szacunku i podziękowania kierownictwu Banku Spółdzielczego, które wraz z radą pracowniczą wyraziło zgodę na rezygnację z procentowego odpisu od przekazywanych sum należności dla grup obozowych, aby po prostu zwiększyć ich środki. Czy nie zasługują na uznanie zakłady przemysłowe, które swoim transportem bezpłatnie przewożą dzieci, dostarczają materiały na budowę baz wypoczynku. Komendanci poligonów wojskowych w rejonie nadmorskim zabezpieczali rozstawienie namiotów, kuchni.</u>
          <u xml:id="u-528.11" who="#MariannaBorawska">Dla tych wszystkich dorosłych, którzy chcą pomóc dzieciom, tekst konwencji będzie prawnym wspieraniem ich pożądanych kierunków działania i umożliwi dalsze, różne formy pomocy dzieciom.</u>
          <u xml:id="u-528.12" who="#MariannaBorawska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dzieciom i młodzieży, mimo trudnych warunków gospodarczo-ekonomicznych, staramy się zapewniać i musimy zapewnić szczególną opiekę, stworzyć odpowiednie warunki przez maksymalne rozwijanie najtańszych obozowych form letniego wypoczynku. Dzieci potrafią żyć, spędzać czas, organizować zajęcia w znakomitej symbiozie z przyrodą. Dbają o szkółki leśne, porządkują plaże, otaczają opieką chronione rośliny. Rozwijając wrażliwość na otaczającą przyrodę, uczą się ją chronić. Pozwólmy więc, my, dorośli, na organizowanie obozów w lasach, w pasie wybrzeża, najbliżej natury, w najzdrowszych dla wypoczynku warunkach.</u>
          <u xml:id="u-528.13" who="#MariannaBorawska">Dzieci, nawet własne, nie realizują ambicji rodziców, przysparzają 'trudności dorosłym. Kochamy je jednak po prostu dlatego, że są. Ta głęboka, mądra, dalekowzroczna miłość i troska o jak najpełniejszy rozwój dziecka, emanuje, w moim odczuciu, z kart konwencji i mieć będzie zapewne duży wpływ na kierunki działań członków naszego rządu, posłów, klubów i komisji naszego parlamentu. Jest bowiem konwencja niezwykłą integracją wszystkich sfer życia. Ujmując elementy programu ochrony zdrowia, o którym mówił kolega poseł, realizuje prawa człowieka i swobody obywatelskie. Eksponując zadania oświaty i. wychowania zapewnia równocześnie prawo do rozrywki, odpoczynku, udziału w życiu kulturalnym. I jak powiedział minister Krzysztof Skubiszewski, stymulować będzie bardzo wiele poczynań dla dzieci.</u>
          <u xml:id="u-528.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-529">
          <u xml:id="u-529.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-529.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Marię Stępniak z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Krystyna Grzęda z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-530">
          <u xml:id="u-530.0" who="#MariaStępniak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Prawo jest początkiem i punktem odniesienia niezbędnym dla rozwoju dziecka, które je chroni lub niszczy. Historia ostatnich 40 lat potwierdziła, że pogwałcenie praw bożych zawsze prowadzi do pogwałcenia podstawowych praw człowieka, a zwłaszcza jego wysokiej godności. Bo, jak inaczej można ocenić do dziś obowiązującą ustawę z 27 kwietnia 1956 r. dopuszczającą zabijanie dzieci. W katolickiej Polsce pada takich niesprawiedliwych wyroków ponad 2 tys. dziennie. To są wyroki na dzieci nienarodzone, niewinne, które jeszcze nic złego nie uczyniły.</u>
          <u xml:id="u-530.1" who="#MariaStępniak">Sądzę, że dziś Wysokiej Izbie trudno jest debatować nad prawami dziecka, wynikającymi z ratyfikacji Konwencji Praw Dziecka, ponieważ albo uznajemy racje prawa bożego, albo w swojej pysze powiemy, że Pan Bóg się pomylił, a rację mają ustawodawcy stalinowscy z 1956 r. Każde dziecko ma prawo do życia. Każde jest od początku człowiekiem.</u>
          <u xml:id="u-530.2" who="#MariaStępniak">Wysoka Izbo! Sądzę, że ratyfikacja Konwencji Praw Dziecka będzie wspólną droga do podjęcia po przerwie wakacyjnej ustawowej ochrony życia dziecka poczętego.</u>
          <u xml:id="u-530.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-531">
          <u xml:id="u-531.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-531.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Krystynę Grzędę z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-532">
          <u xml:id="u-532.0" who="#KrystynaGrzęda">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Tocząca się, bogata dyskusja nad projektem ustawy o ratyfikacji Konwencji Praw Dziecka budzi głębokie refleksje. Podzielam w pełni opinie wielu moich przedmówców, z którymi się identyfikuję, szczególnie w zakresie zdrowia fizycznego i psychicznego dzieci, trudnego problemu adopcji. Popieram w pełni wypowiedź pani poseł Danuty Grabowskiej, bo sama też mam doświadczenia tego typu, że łatwiej jest zaadoptować dziecko osobom z zagranicy niż z kraju. Jednym z bolących problemów jest nie wypełnianie obowiązków rodzicielskich wobec swoich dzieci, stąd w dużym stopniu ogromny procent przestępczości nieletnich.</u>
          <u xml:id="u-532.1" who="#KrystynaGrzęda">W kontekście tego dramatycznego tła powodem do satysfakcji jest dla nas fakt, że to Polska właśnie doprowadziła do osiągnięcia wielostronnego 'traktatu międzynarodowego, zabezpieczającego kompleksową regulację praw dziecka, który z niewielkimi zastrzeżeniami jest do przyjęcia dla wszystkich stron.</u>
          <u xml:id="u-532.2" who="#KrystynaGrzęda">Inicjatywa Polski wykazuje jej głębokie przywiązanie do ochrony dzieciństwa, które jest fundamentalną częścią każdego życia przyszłego i każdego losu. Konwencja zabezpiecza wypełnianie obowiązków państwa, społeczeństwa i całego dorosłego świata w stosunku do dziecka. Zawiera uniwersalne wzorce, których osiągnięcie winno być dążeniem całej społeczności międzynarodowej, jako skutecznego narzędzia realizacji praw dziecka, nie tylko przez państwa, ale także przez organizacje międzynarodowe.</u>
          <u xml:id="u-532.3" who="#KrystynaGrzęda">Udzielenie poparcia dla ratyfikacji tego tak cennego i pięknego w swej humanitarnej wymowie dokumentu przez pana prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej jest moralnym obowiązkiem Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-532.4" who="#KrystynaGrzęda">Szanowni Państwo! Dzieci polskie nie są wolne od zagrożeń, których katalog jest obszerny. Na niektóre z nich wskazywali moi przedmówcy. Mogą one zaburzyć prawidłowy, pełny rozwój dziecka, pogarszać kondycję psychiczną i fizyczną całego pokolenia, którego dzieciństwo przypadło na okres poważnego kryzysu społecznego, gospodarczego, a także kryzysu autorytetów, co nie pozostaje bez wpływu na kształtowanie ich osobowości.</u>
          <u xml:id="u-532.5" who="#KrystynaGrzęda">Przyjęta konwencja ma chronić dzieci całego świata przed wieloma zagrożeniami.</u>
          <u xml:id="u-532.6" who="#KrystynaGrzęda">Wysoka Izbo! Nadszedł czas, by przejść od deklaracji wspólnych stanowisk różnych kręgów i orientacji społecznych, dobrych chęci w sprawach pomocy dzieciom, do konkretnych działań rządu w realizacji obowiązków państwa, samorządów terytorialnych, lekarzy, pedagogów, prawników wobec dzieci, szczególnie tych z defektami rozwojowymi, niepełnosprawnych, z rodzin niepełnych, czy rodzin alkoholików, sierot społecznych — wszystkich tych dzieci, które przeżywają dramat dzieciństwa. Dzieci nie chcianych i nie kochanych. Do ich ochrony zobowiązywać będzie przyjęty dzisiaj zbiór praw służących dzieciom. Niech wzniosłość i szlachetność idei zadecyduje o jednoznacznym stanowisku Wysokiej Izby w sprawie udzielenia poparcia dla. ratyfikacji tego tak ważnego dokumentu.</u>
          <u xml:id="u-532.7" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-533">
          <u xml:id="u-533.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-533.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Hannę Suchocką z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-534">
          <u xml:id="u-534.0" who="#HannaSuchocka">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Moja wypowiedź będzie dotyczyła trochę innej kwestii, albowiem nie Chciałabym w tym momencie mówić o treści samej konwencji, ale Chciałabym zadać panu ministrowi parę pytań dotyczących prawnych problemów wiążących się z rolą Sejmu w wyrażeniu zgody na ratyfikację tej konwencji.</u>
          <u xml:id="u-534.1" who="#HannaSuchocka">W moim odczuciu cała dzisiejsza dyskusja, a zwłaszcza wypowiedź pana ministra, wskazywała na trudności i na problemy przed jakimi Sejm staje, mając właśnie tę konwencję przed sobą i podejmując swoją uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na jej ratyfikację.</u>
          <u xml:id="u-534.2" who="#HannaSuchocka">Pan minister wyraźnie powiedział, i taki dostaliśmy projekt, że Sejm powinien wyrazić swoją zgodę w formie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-534.3" who="#HannaSuchocka">Chciałam poprosić pana ministra, aby bardziej przybliżył Izbie następujący problem: jakie konsekwencje zrodzi wyrażenie zgody na ratyfikację w formie uchwały, a jakie w formie, ustawy? Jeżeli zgoda na ratyfikację będzie w formie ustawy, jakie będą konsekwencje dla polskiego ustawodawstwa wewnętrznego. Czy to oznacza, że konwencja wejdzie niejako w miejsce ustaw obowiązujących w Polsce, czy też będzie sytuacja polegająca na tym, że konwencja będzie obowiązywać, i będzie stosowalna przez sądy, a równocześnie będą obowiązywać ustawy w tej samej materii, albowiem nie wszystkie zagadnienia będą uregulowane w konwencji. Sądy będą musiały zwracać uwagę na to, że przy podejmowaniu rozstrzygnięć, mają do czynienia i z konwencją, i z ustawami.</u>
          <u xml:id="u-534.4" who="#HannaSuchocka">Dlatego niezwykle istotna jest sprawa formy. Osobiście opowiadam się bezwzględnie za formą ustawy, albowiem rozumiem to właśnie w ten sposób. Ale proszę o udzielenie odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-534.5" who="#HannaSuchocka">Wydaje mi się, że sprawa jest o tyle ważna, że całą kwestię, którą się dzisiaj zajmujemy, należy rozpatrywać również i w tej drugiej sferze, mianowicie w sferze prawnej i w sferze rozwiązań przyszłej konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-534.6" who="#HannaSuchocka">Jak wiadomo, o czym mówił pan minister, nasza Konstytucja milczy na temat stosunku prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego. Ale nowa Konstytucja na ten temat milczeć nie może.</u>
          <u xml:id="u-534.7" who="#HannaSuchocka">W związku z tym, wszelkie rozstrzygnięcia, jakie tutaj podejmiemy, będą stanowiły dla nas wskazówkę, jak rozwiązywać te problemy w nowej Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-534.8" who="#HannaSuchocka">W tym momencie jest dla nas niezwykle ważne — w jakiej formie Sejm się wypowie i jakie dodatkowe akty w tej sprawie podejmie.</u>
          <u xml:id="u-534.9" who="#HannaSuchocka">Drugi problem — pan minister w swoim wystąpieniu zwracał uwagę na zastrzeżenia, jakie wiążą się z tą konwencją. W dyskusji poselskiej padały zastrzeżenia co do treści konwencji.</u>
          <u xml:id="u-534.10" who="#HannaSuchocka">Zatem powstaje dalsze pytanie — czy Sejm wyrażając zgodę na ratyfikację w formie ustawy, może wprowadzić zastrzeżenia i w jakiej formie? W moim odczuciu nie powinien wprowadzać tych zastrzeżeń w tej samej ustawie, w której wyraża zgodę na ratyfikację, tylko powinien wprowadzić je w osobnej uchwale. Są to problemy prawne, na które musimy sobie odpowiedzieć i podjąć zasadnicze rozstrzygnięcia.</u>
          <u xml:id="u-534.11" who="#HannaSuchocka">Stąd też wydaje mi się, że nie jest możliwe, aby Sejm w dniu dzisiejszym uchwalił tego typu ustawę, bo po prostu mamy szereg otwartych pytań. Sądzę, że jedyną drogą jest skierowanie projektu ustawy do komisji, które muszą te wszystkie zagadnienia rozstrzygnąć i sporządzić katalog zastrzeżeń, które do konwencji mają być wniesione.</u>
          <u xml:id="u-534.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-535">
          <u xml:id="u-535.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-535.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">To był ostatni głos w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-535.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z posłów jeszcze zechciałby zabrać głos? Z posłów, bo pana ministra zaraz poproszę.</u>
          <u xml:id="u-535.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-535.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-535.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej pana Wiktora Kulerskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-536">
          <u xml:id="u-536.0" who="#WiktorDysKulerski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem powiedzieć parę słów o innym aspekcie tej ustawy. Otóż na podstawie 22 lat praktyki pedagogicznej na stanowisku nauczyciela, na podstawie 32 lat pracy związkowej i spraw znanych mi dziś z racji pełnienia mojego urzędu, mam podstawy do tego, żeby stwierdzić, że prawa człowieka, które stały się podstawą wychowania w szkołach od momentu okrągłego stołu, tak jak były, tak są ignorowane, niehonorowane i powszechnie łamane w szkołach polskich.</u>
          <u xml:id="u-536.1" who="#WiktorDysKulerski">Dlaczego jest taka sytuacja? Dlatego, że nie wiadomo, które z praw człowieka stosują Się do młodocianych, a które nie. Które jest obowiązek honorować, a które nie.</u>
          <u xml:id="u-536.2" who="#WiktorDysKulerski">Otóż powszechna Konwencja Praw Dziecka, która w tej chwili będzie przyjęta, tę sprawę wyjaśnia do końca.</u>
          <u xml:id="u-536.3" who="#WiktorDysKulerski">Szkoła polska dotychczas była i jest szkołą dwupodmiotową. Przepisami prawnymi, aktami prawnymi o randze ustawy swoje prawa mają zagwarantowane dwie kategorie społeczne, które składają się na szkołę: nauczyciele i administracja szkolna. Natomiast szkołę tworzą cztery kategorie osób: uczniowie, czyli dzieci, nauczyciele, rodzice i administracja szkolna. Jeśli w aktach prawnych najwyższej rangi jest mowa o uczniach, dzieciach czy o rodzicach, to co najwyżej mówi się o ich obowiązkach. Zagwarantowanych praw, podobnie jak to mają nauczyciele i administracja szkolna, do tej pory nie mieli.</u>
          <u xml:id="u-536.4" who="#WiktorDysKulerski">Otóż dążymy nie do szkoły 2-podmiotowej, ale do 4-podmiotowej, w której właśnie wszystkie cztery kategorie osób, a przede wszystkim uczniowie i rodzice, którzy do tej pory nie byli uwzględniani w podobny sposób, jak nauczyciele i administracja szkolna, uzyskają te prawa i gwarancje prawne.</u>
          <u xml:id="u-536.5" who="#WiktorDysKulerski">Skąd się bierze pęd do szkół niepaństwowych, do szkół prywatnych? Otóż właśnie stąd, że tam uczniowie, a i rodzice przy okazji, odzyskują swoje prawa.</u>
          <u xml:id="u-536.6" who="#WiktorDysKulerski">Dlatego sądzę, że przyjęciu Konwencji Praw Dziecka nie tylko, tak jak ktoś z moich przedmówców określił, nic nie stoi na przeszkodzie, ale uważam, że jest to potrzebne, że następuje pełna zbieżność między tym, co przewiduje się w przyszłej ustawie o edukacji, a między tym o czym mowa jest w Konwencji Praw Dziecka.</u>
          <u xml:id="u-536.7" who="#WiktorDysKulerski">Sądzę więc, że właśnie przyjęcie konwencji będzie stanowiło dobrą okazję do umocowania w jej przepisach właśnie całego szeregu postanowień, które — mam nadzieję — znajdą się w przyszłej ustawie o edukacji narodowej i że właśnie uczniowie, właśnie młodzież, właśnie dzieci, będą mogły żyć w klimacie poszanowania, gwarantowanych praw. Uważam, że jest to jedyna drogą do społeczeństwa dorosłych, w którym mają być szanowane i honorowane prawa człowieka.</u>
          <u xml:id="u-536.8" who="#WiktorDysKulerski">Przez wiele lat w młodości, nie można wychowywać człowieka w instytucji w gruncie rzeczy dalece autorytarnej, w której ignorowane są prawa młodego człowieka, a później żądać, żeby klimat poszanowania praw człowieka był w świecie dorosłych.</u>
          <u xml:id="u-536.9" who="#WiktorDysKulerski">Dlatego jeszcze raz pragnę wyrazić swoją radość, że ten temat jest omawiany, i nadzieję, że będzie doprowadzony do końca, i że właśnie ustawa będzie przez Wysoką Izbę uchwalona, czego wszystkim życzę.</u>
          <u xml:id="u-536.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-537">
          <u xml:id="u-537.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-537.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o włączenie gongu.</u>
          <u xml:id="u-537.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o przejście posłów z kuluarów na salę plenarną.</u>
          <u xml:id="u-537.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę jeszcze o zabranie głosu pana ministra Krzysztofa Skubiszewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-538">
          <u xml:id="u-538.0" who="#KrzysztofSkubiszewski">Parni Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu rządu składam podziękowanie wszystkim paniom posłankom i panom posłom za udział w dyskusji nad sprawą, którą rząd zlecił mi, abym tutaj przedstawił.</u>
          <u xml:id="u-538.1" who="#KrzysztofSkubiszewski">W trakcie dyskusji padły pewne pytania i sugestie co do wyjaśnień, zetknąłem się również z podobnymi sugestiami w rozmowach kuluarowych w przerwie naszej debaty. Moja odpowiedź będzie krótka, ponieważ czasu jest niewiele. Chodzi o stronę prawną całego zabiegu, wyrażenie zgody na ratyfikację w formie ustawy bądź uchwały. Rzecz przedstawia się następująco. Nawiązuję w szczególności do pytań pani poseł Hanny Suchockiej.</u>
          <u xml:id="u-538.2" who="#KrzysztofSkubiszewski">Zgoda na ratyfikację w formie ustawy nie przesądza tego, powtarzam, nie przesądza tego, że umowa międzynarodowa ima rangę ustawy, że jest ustawą. To zależy dopiero od orzecznictwa sądowego. Proszę bowiem przeczytać projekt ustawy. To nie jest ustawa, która inkorporuje, która powtarza całą konwencję, a jedynie upoważnia prezydenta, głowę państwa, do ratyfikacji. Ale w latach dwudziestych — trzydziestych i następnych, aż do wejścia w życie Konstytucji PRL w r. 1952 taką ustawę, tylko upoważniającą do ratyfikacji, sądy uznały za mającą skutek, transformującą umowę międzynarodową w prawo wewnętrzne w randze ustawowej. To się może wydawać dosyć skomplikowane, w gruncie rzeczy takie nie było. Przez tę ustawę umowa międzynarodowa, w naszym wypadku Konwencja o Prawach Dziecka, nabiera rangi ustawowej.</u>
          <u xml:id="u-538.3" who="#KrzysztofSkubiszewski">Ale powtarzam, to zależało od orzecznictwa, które poszło tą drogą pod rządem Konstytucji marcowej i kwietniowej w oparciu o takie właśnie ustawy, jaką mamy dzisiaj. Orzecznictwo nadało umowie międzynarodowej rangę ustawy.</u>
          <u xml:id="u-538.4" who="#KrzysztofSkubiszewski">Powstaje pytanie, czy sądy dzisiejsze, czy sądy Polski obecnej, postąpią podobnie teraz, gdy Sejm zacznie uchwalać ustawy ratyfikacyjne, zacznie dawać swą zgodę na ratyfikację w formie ustawowej. Zaczynamy od Konwencji o Prawach Dziecka.</u>
          <u xml:id="u-538.5" who="#KrzysztofSkubiszewski">To jest pytanie. Nie mam na nie odpowiedzi. Ale ufam, że tak się stanie, a Sejm dając swoją zgodę w formie ustawowej, stwarza szansę na taki pożyteczny rozwój, bo to jest pożądane. Wyjaśniam dlaczego. W interesie praworządności międzynarodowej i praworządności krajowej. Traktaty bowiem powinny być stosowane wewnątrz państwa, jeżeli regulują materię wewnętrzną państwową, a pozycja dziecka to jest przecież sprawa przede wszystkim wewnętrznopaństwowa.</u>
          <u xml:id="u-538.6" who="#KrzysztofSkubiszewski">Teraz, idźmy dalej — nawet w sytuacji, gdy sądy uznają, że Konwencja o Prawach Dziecka wskutek ustawy ratyfikacyjnej obowiązuje także jako prawo polskie, a nie tylko jako prawo międzynarodowe, powstaje pytanie, czy potrzebna jest rewizja tych różnych ustaw polskich Kodeksu rodzinnego i innych pod wpływem konwencji?</u>
          <u xml:id="u-538.7" who="#KrzysztofSkubiszewski">W zasadzie nie, bo konwencja stanie się częścią prawa polskiego i w razie sprzeczności z tym prawem, przeważy norma konwencyjna, norma międzynarodowa. Tak to było w orzecznictwie sądowym pomiędzy rokiem 1919 a 1952. Jednak z przyczyn pragmatycznych, ze względu na to, żeby w pełni zabezpieczyć wykonanie konwencji i ochronić ją przed pewnymi falowaniami orzecznictwa, dla jasności prawa krajowego lepiej będzie, gdy po ratyfikowaniu konwencji, ustawy pod jej wpływem zostaną zrewidowane. Wówczas nie będzie kolizji. Nie będzie kolizji w sensie prawa krajowego, czyli będziemy mieli pewną dwutorowość, ale ta dwutorowość jest dobra, bo każdy z tych torów prowadzi do zapewnienia skuteczności konwencji w prawie krajowym. I zawsze się może zdarzyć, że poprawiając ustawę, coś się przeoczy i wówczas będzie konwencja ze swoją mocą ustawy.</u>
          <u xml:id="u-538.8" who="#KrzysztofSkubiszewski">Poruszono też tutaj kwestię treści ustawy ratyfikacyjnej, mówił o tym pan poseł Janusz Szymański, wskazywał, że w projekcie przedstawionym przez rząd są tylko dwa artykuły. Brak tam artykułu, który zwykle figurował w ustawach ratyfikacyjnych dawniejszych, i przedwojennych, i powojennych, mianowicie, że zleca się wykonanie danego traktatu, czy jaka tam nazwa umowy międzynarodowej, ministrowi spraw zagranicznych i właściwym ministrom. Niekiedy ustawy, tych właściwych ministrów, expressis verbis wskazywały. Nie ma ze strony rządu żadnej przeszkody, aby w drodze poprawki Sejm taki uzupełniający artykuł do ustawy wprowadził.</u>
          <u xml:id="u-538.9" who="#KrzysztofSkubiszewski">Dodam jeszcze, bo o tej sprawie wspomniał pan poseł Janusz Szymański, że zastrzeżenia, czy to w ścisłym tego słowa znaczeniu, czy też deklaracje interpretacyjne w formie zastrzeżeń, w ustawie ratyfikacyjnej figurować nie mogą. Pan poseł Szymański wspominał o tym, że nie można wnosić poprawek do konwencji. Oczywiście, że nie można, one będą bezskuteczne, ale można wnosić zastrzeżenia. Każde. To jest art. 51 konwencji, który na to zezwala. I tutaj Polska może powiedzieć: z czym się nie zgadzamy, tego nie będziemy stosować, dopóki to nie podważa przedmiotu i celu konwencji.</u>
          <u xml:id="u-538.10" who="#KrzysztofSkubiszewski">Pani poseł Hanna Suchocka zastanawia się, jak wobec tego postąpić w parlamencie z zastrzeżeniami, bo są one w kompetencji rządu a zwłaszcza mojego resortu, który bardzo wsłuchuje się w to, co jest mówione w Sejmie i w Senacie, i oczywiście to będzie uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-538.11" who="#KrzysztofSkubiszewski">Otóż zastrzeżenia, które będą przyjęte przez Sejm, mogą być ujęte w uchwale, ta uchwała może być różnie sformułowana, to może być wyraźny nakaz pod adresem rządu, to może być wskazówka pod adresem rządu, ale z góry powiadam, że to będzie uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-538.12" who="#KrzysztofSkubiszewski">Natomiast, gdyby dzisiaj rozważań konwencja była przedmiotem tylko uchwały, nie ustawy, to znaczy Sejm tylko w drodze uchwały upoważnił prezydenta do ratyfikacji, to oczywiście tych wszystkich, bardzo pożądanych skutków prawnych, nie mielibyśmy. Wobec tego, że rewizja ustaw z natury rzeczy odwlekałaby się, kwestia stosowania konwencji mogłaby być pod znakiem zapytania, z niedobrym skutkiem dla tego, co chcemy osiągnąć, to znaczy dobro dziecka.</u>
          <u xml:id="u-538.13" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-539">
          <u xml:id="u-539.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-539.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeszcze raz ponawiam prośbę o zajęcie miejsc na sali plenarnej, proszę o przejście koleżanek i kolegów posłów z kuluarów na salę plenarną.</u>
          <u xml:id="u-539.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wysoki Sejmie! W toku debaty zgłoszony został przez posła Janusza Szymborskiego wniosek w sprawie rozpatrzenia omawianego projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji Praw Dziecka na dzisiejszym posiedzeniu w dwóch czytaniach. Zarówno w wystąpieniu ministra spraw zagranicznych, jak również w czasie dyskusji, wskazano jednak na szereg problemów związanych z omawianym projektem, które wymagają bliższego rozpatrzenia i wyjaśnienia. Na konieczność rozpatrzenia tych problemów wcześniej już wskazał Konwent Seniorów, który obradował w czasie ostatniej przerwy w posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-539.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W związku z tym Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje, aby Wysoki Sejm skierował omawiany projekt ustawy do komisji sejmowych. W tej sytuacji zwracam się do pana posła Janusza Szymborskiego o wycofanie zgłoszonego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-539.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jednocześnie w przypadku skierowania projektu ustawy do komisji sejmowych zwracam się do tych komisji, aby rozpatrzyły problemy związane z ratyfikacją w możliwie krótkim terminie, aby projekt ustawy mógł być rozpatrzony przez Sejm w drugim czytaniu we wrześniu.</u>
          <u xml:id="u-539.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-540">
          <u xml:id="u-540.0" who="#JanuszSzymborski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie chcę przytaczać argumentów ze swojego wystąpienia, ale uważam, że mam moralne i humanitarne, a po wystąpieniu pana ministra Krzysztofa Skubiszewskiego również prawne argumenty, aby podtrzymać ten wniosek. W szczególności nie mogę się zgodzić z przedstawioną przed chwilą opinią, że w wystąpieniu pana ministra Krzysztofa Skubiszewskiego, znawcy tej problematyki, znalazły się jakiekolwiek niejasności, które mogłyby budzić wątpliwości. Mam nadzieję, że ci posłowie, którzy te wątpliwości zgłaszali, mogą je w tej chwili wycofać. Podtrzymuję swój wniosek, z zastrzeżeniem do projektu tej uchwały, czy ustawy, o których mówił pan minister Krzysztof Skubiszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-541">
          <u xml:id="u-541.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-541.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś chciałby jeszcze zabrać głos? Proszę panią poseł Hannę Suchocką.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-542">
          <u xml:id="u-542.0" who="#HannaSuchocka">Przepraszam bardzo, ja krótko, bo jeżeli pan poseł mówi, że „z listą zastrzeżeń”, no to my musimy dzisiaj tę listę mieć, a w tym momencie jej nie mamy. Czyli rozumiem, że nie jesteśmy w tym momencie w stanie uchwalić tej ustawy, dlatego, że wtedy będzie to czysta formalność i zostaniemy, owszem z wyrażoną zgodę na ratyfikację, ale właściwie bez żadnego konkretnego wniosku sejmowego. Dlatego podtrzymuję wniosek o skierowanie ustawy do prac w komisji.</u>
          <u xml:id="u-542.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-543">
          <u xml:id="u-543.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-543.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ponieważ jest wniosek formalny pana posła Janusza Szymborskiego — wobec tego proszę Wysoką Izbę o przegłosowanie, czy Wysoka Izba wyraża zgodę, abyśmy przeprowadzili dzisiaj drugie czytanie projektu ustawy i przyjęli ustawę o ratyfikacji.</u>
          <u xml:id="u-543.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, kto jest za wnioskiem pana posła Janusza Szymborskiego — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (35) Kto jest przeciw? (189) Kto się wstrzymał od głosowania? (41) Wniosek pana posła Janusza Szymborskiego został oddalony.</u>
          <u xml:id="u-543.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec powyższego Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje Wysokiej Izbie skierowanie rządowego projektu ustawy o ratyfikacji Konwencji Praw Dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. do Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu, Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej z udziałem przedstawicieli innych zainteresowanych komisji, do rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-543.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu — będę uważała, że Wysoki Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-543.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-543.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Informuję Wysoką Izbę, że zgłoszono projekt uchwały Sejmu w związku z proklamowaniem suwerenności państwowej Ukrainy i Białorusi.</u>
          <u xml:id="u-543.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje dodanie nowego punktu 16 do porządku dziennego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-543.8" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">„16. Projekt uchwały w związku z proklamowaniem suwerenności państwowej Ukrainy i Białorusi”.</u>
          <u xml:id="u-543.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu — będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-543.10" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-543.11" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy wobec tego do 16 punktu porządku dziennego: Projekt uchwały w związku z proklamowaniem suwerenności państwowej Ukrainy i Białorusi.</u>
          <u xml:id="u-543.12" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Tekst projektu uchwały został obywatelom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-543.13" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy w sprawie przedstawionego projektu uchwały ktoś z pań i panów posłów zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-543.14" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Waldemara Pawlaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-544">
          <u xml:id="u-544.0" who="#WaldemarPawlak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym zapytać przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych czy treść tej uchwały była konsultowana z Komisją Spraw Zagranicznych i czy komisja wydała jakąś opinię oraz pana ministra spraw zagranicznych o wypowiedź, czy treść tej uchwały nie jest sprzeczna z podstawowymi kierunkami polskiej polityki zagranicznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-545">
          <u xml:id="u-545.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa jeszcze zechciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-545.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Bardzo proszę, panie pośle do mównicy, dlatego, że bardzo słabo słychać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-546">
          <u xml:id="u-546.0" who="#KrzysztofDowgiałło">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Popieram gorąco wniosek Prezydium Sejmu w sprawie powitania przez Sejm rodzącej się suwerenności naszych sąsiadów Ukrainy i Białorusi. Uważam jednak, że okażemy naszym sąsiadom większy szacunek, gdy zwrócimy się do nich osobno. Wczoraj uchwała Senatu powitała suwerenność narodu ukraińskiego. Myślę, że Sejm powinien do tej uchwały się dołączyć. Natomiast uchwała w sprawie suwerenności Białorusi może, po niewielkiej korekcie, mieć postać zbliżoną do tej, jaką zaproponował Konwent Seniorów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-547">
          <u xml:id="u-547.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa jeszcze zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-547.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-547.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan poseł Bronisław Geremek zechce odpowiedzieć na pytanie pana posła Waldemara Pawlaka? Pan minister Krzysztof Skubiszewski również?</u>
          <u xml:id="u-547.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-548">
          <u xml:id="u-548.0" who="#BronisławGeremek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Komisja Spraw Zagranicznych nie obradowała nad projektem tej uchwały, Prezydium Sejmu postanowiło powołać specjalną komisję, w której reprezentowane były wszystkie kluby. Przedstawiciele klubów uczestniczyli w redagowaniu projektu tej uchwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-549">
          <u xml:id="u-549.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan minister zechce teraz zabrać głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-550">
          <u xml:id="u-550.0" who="#KrzysztofSkubiszewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Odpowiadając na pytanie pana posła uważam, że tego rodzaju tekst nie kłóci się z naszą polityką zagraniczną, na skutek swojej generalności. Dodam, że jeżeli chodzi o politykę wobec naszych wschodnich sąsiadów, polega ona dzisiaj na utrzymywaniu bardzo dobrych stosunków z całością naszego wschodniego sąsiada, to znaczy ZSRR, z Moskwą, a także na rozbudowywaniu czy początkach rozbudowywania stosunków z tymi państwami składowymi ZSRR, które w nim pozostają.</u>
          <u xml:id="u-550.1" who="#KrzysztofSkubiszewski">Jak wiemy, w uchwałach odnośnych republik, jest mowa o suwerenności państwowej, co jest w danym kontekście, mimo problemów terminologicznych, czym innym niż niepodległość w sensie oderwania się od ZSRR. Pewien dualizm w naszych stosunkach z państwami przy naszej ścianie wschodniej, który już się zaczyna w naszej polityce i który jest jej istotną cechą, a także wizją na przyszłość, mówiłem o tym w moim exposé w końcu kwietnia, ma właśnie wyraz w pertraktowaniu z republikami sąsiednimi.</u>
          <u xml:id="u-550.2" who="#KrzysztofSkubiszewski">Tutaj jest także nawiązanie do deklaracji suwerenności rosyjskiej, to jest deklaracja, która miała miejsce już wcześniej, i jak się orientuję, nie znalazła wyrazu w odrębnej uchwale tej, lub innej Izby parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-550.3" who="#KrzysztofSkubiszewski">Chciałbym wskazać, co oczywiście wszyscy wiedzą, że Rosja przez obwód kaliningradzki, który szczególnie nas interesuje, jest także naszym sąsiadem.</u>
          <u xml:id="u-550.4" who="#KrzysztofSkubiszewski">Konkludując stwierdzam, że Polska nie interweniuje w sprawy wewnętrzne ZSRR i nie uważam, aby ta uchwała, pod tego rodzaju postępowanie, mogła być przez kogokolwiek podciągnięta.</u>
          <u xml:id="u-550.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-551">
          <u xml:id="u-551.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-551.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy panowie posłowie zgadzają się z wyjaśnieniami?</u>
          <u xml:id="u-551.2" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Dowgiałło: Zgadzam się.)</u>
          <u xml:id="u-551.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze są jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-551.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-552">
          <u xml:id="u-552.0" who="#JanWyrowiński">Z tego co mówił pan minister spraw zagranicznych wynika, że nie było żadnej konkretnej, formalnej deklaracji suwerenności Rosji. W związku z tym powoływanie się w tym zdaniu na coś takiego, no nie ma...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-553">
          <u xml:id="u-553.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan poseł wycofuje, czy podtrzymuje swoją uwagę?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-554">
          <u xml:id="u-554.0" who="#JanWyrowiński">Chciałbym dokładnie wiedzieć, czy był taki dokument, czy go nie było.</u>
          <u xml:id="u-554.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali, głosy z sali: Był, gazety trzeba czytać.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-555">
          <u xml:id="u-555.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan minister zechciałby jeszcze wyjaśnić, odpowiedzieć, czy już nie.</u>
          <u xml:id="u-555.1" who="#komentarz">(Minister Krzysztof Skubiszewski: Nie.)</u>
          <u xml:id="u-555.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy są jeszcze jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-555.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec powyższego przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-555.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z obywateli posłów...</u>
          <u xml:id="u-555.5" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Dowgiałło: Rozumiem, że to było oczywiste, że pani marszałek była łaskawa potraktować mój głos jako wniosek formalny. Mam również konkretną propozycję, jaką postać mogłyby przyjąć dwie uchwały i jeśli państwo chcą, to mogę to odczytać)</u>
          <u xml:id="u-555.6" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-555.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przepraszam, panie pośle, powołaliśmy oficjalną komisję, składającą się z przedstawicieli wszystkich klubów poselskich, która miała Przyjąć ostateczny kształt tej ustawy. I na posiedzeniu Konwentu Seniorów zostaliśmy, jako Prezydium Sejmu, poinformowani, że decyzją klubów jest przyjęty taki właśnie wzorzec, projekt uchwały. W związku z czym osobiście uważam, że dobrze by było, żeby pan poseł jednak w tej chwili wycofał swój wniosek formalny, po prostu dlatego że trzeba byłoby jeszcze raz zebrać tę komisję. Bardzo proszę pana posła o wycofanie tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-555.8" who="#komentarz">(Głosy z sali: Przegłosować)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-556">
          <u xml:id="u-556.0" who="#KrzysztofDowgiałło">Dobrze, w takim razie ja wycofuję mój wniosek, uważam, że nie ma to zasadniczego znaczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-557">
          <u xml:id="u-557.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł wycofuje swój wniosek. Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-557.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-557.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem projektu uchwały w związku z proklamowaniem suwerenności państwowej Ukrainy i Białorusi, zechce podnieść rękę. (175) Kto jest przeciw? (9) Kto się wstrzymał od głosowania? (55) Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w związku z proklamowaniem suwerenności Ukrainy i Białorusi.</u>
          <u xml:id="u-557.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do punktu 17 porządku dziennego: Poselski projekt uchwały o przekształceniach własnościowych w gospodarce narodowej (druk nr 467).</u>
          <u xml:id="u-557.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę, pana posła Bronisława Wilka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-558">
          <u xml:id="u-558.0" who="#BronisławWilk">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Z upoważnienia Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia ustaw dotyczących zmian systemowych w gospodarce, przedstawiam państwu krótkie sprawozdanie dotyczące projektu uchwały, wniesionej przez grupę 18 posłów, na temat przekształceń własnościowych w gospodarce narodowej. Dla informacji, jest to druk nr 467 i 486.</u>
          <u xml:id="u-558.1" who="#BronisławWilk">Z merytoryczną treścią zapisów omawianej uchwały Wysoki Sejm został już zapoznany podczas omawiania projektu ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Poinformowałem wówczas państwa, o negatywnym stanowisku komisji dotyczącym tych poprawek. W trakcie posiedzenia Sejmu wnioskodawcy zrezygnowali z umieszczenia tych poprawek w ustawie i przedstawili je w formie uchwały.</u>
          <u xml:id="u-558.2" who="#BronisławWilk">Zgodnie z wolą Prezydium Sejmu Komisja Nadzwyczajna rozpatrzyła ten projekt uchwały w dniu wczorajszym. Rzetelność sprawozdawcza nakazuje mi również poinformować, że komisja obradowała w składzie zbliżonym do quorum, było to około 30 posłów, na ogólną liczbę posłów tej komisji 69. Ale również ta sama rzetelność nakazuje mi stwierdzić, że komisja oceniła merytorycznie treść ustawy już w składzie z pewnością stanowiącym quorum.</u>
          <u xml:id="u-558.3" who="#BronisławWilk">Po powtórnym przedstawieniu argumentów za i przeciw, komisja podtrzymuje swoje stanowisko i wnosi do Wysokiej Izby o odrzucenie całości projektu omawianej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-558.4" who="#BronisławWilk">Informuję również, iż wnioskodawcy wnoszą o przyjęcie tej uchwały w formie wniosku mniejszościowego. Rozstrzygnięcie należy do Wysokiej Izby.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-559">
          <u xml:id="u-559.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-559.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Marka Pola, jako pierwszego i jedynego zgłoszonego do dyskusji na temat uchwał o przekształceniach własnościowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-560">
          <u xml:id="u-560.0" who="#MarekPol">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Nie odważyłbym się nigdy zabierać państwu czasu, po tylu godzinach poważnej debaty, gdyby nie fakt, że jako reprezentant grupy posłów zgłaszających projekt uchwały, nie miałem możliwości wygłosić argumentów za uchwałą w czasie posiedzenia komisji. Dlaczego tak się stało, powiem później.</u>
          <u xml:id="u-560.1" who="#MarekPol">Jaka jest geneza powstania tej uchwały? Otóż uchwała faktycznie stanowi fragment większej grupy wniosków mniejszości, załączonych do ustawy prywatyzacyjnej, przy czym ustawa ta w naszej koncepcji nazywać się miała wówczas ustawą o przekształceniach własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-560.2" who="#MarekPol">W trakcie debaty sejmowej podstawowym zarzutem do tego fragmentu wniosków mniejszości, który obejmuje uchwała było to, iż od strony prawnej, a nie merytorycznej, te wnioski mniejszości nie odpowiadają konstrukcji ustawy prywatyzacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-560.3" who="#MarekPol">Uznając i rozumiejąc argumentację już w czasie obrad poinformowaliśmy o wycofaniu tego wniosku dla dobra tworzonego tutaj prawa. To tyle, jeżeli chodzi o genezę.</u>
          <u xml:id="u-560.4" who="#MarekPol">Jeżeli chodzi o sprawę powodów przedłożenia uchwały, a właściwie zapisów w niej zawartych — chyba wszyscy zdajemy sobie sprawę z faktu, iż ranga procesów, które w ciągu ostatnich trzech posiedzeń Sejmu rozpoczęliśmy w Polsce, jest ogromna i większa od wielu ustaw i wielu procesów, którym ten Sejm nadał bieg.</u>
          <u xml:id="u-560.5" who="#MarekPol">Ranga ta, według nas, powinna być podkreślona uchwałą kierunkującą ten proces. Przypomnę, że tego typu uchwały kierunkujące, Sejm podejmuje w mniej ważnych sprawach, choćby w sprawie realizacji uchwały budżetowej i innych istotnych rangą aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-560.6" who="#MarekPol">Po drugie — istnieje chyba, przekonani jesteśmy o tym, potrzeba świadomego i dojrzałego ukierunkowania procesu przekształceń własnościowych, a że rozpoczęliśmy takie procesy, a nie prywatyzację, świadczy fakt, iż będziemy powoływali ministra ds. przekształceń własnościowych, a nie prywatyzacji, radę przy premierze w sprawie przekształceń własnościowych i stosowaną do tego komisję przekształceń własnościowych w parlamencie.</u>
          <u xml:id="u-560.7" who="#MarekPol">Istnieje również potrzeba ustalenia ogólnych zasad procesu przekształceń własnościowych, bez żadnych niedomówień.</u>
          <u xml:id="u-560.8" who="#MarekPol">Kilka słów o samej treści uchwały. W pkt. 1 uchwała praktycznie podkreśla świadomość rangi procesu, o którym przed chwilą mówiłem i odpowiedzialności polskiego parlamentu za przebieg tego procesu, za sprawiedliwy i racjonalny przebieg tego procesu.</u>
          <u xml:id="u-560.9" who="#MarekPol">W pkt. 2. Sejm w sposób jasny określa dziedziny i działania, przez które pragniemy, jako Sejm, proces prywatyzacji ukierunkowywać. Obok prywatyzacji, która jest z całą pewnością najważniejszym kierunkiem procesu przekształceń własnościowych, sprawa dotyczy komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych, przekazywania przedsiębiorstw państwowych samorządowi terytorialnemu. Dotyczy również wspierania nowych inicjatyw, tworzenia przedsiębiorstw prywatnych i spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-560.10" who="#MarekPol">Pkt 3 określa cele, rzecz chyba najistotniejszą w procesie przekształceń własnościowych. Stwierdza się tam, że jednym z ważnych celów, o ile nie najważniejszym, jest efektywność gospodarcza przedsiębiorstw krajowych.</u>
          <u xml:id="u-560.11" who="#MarekPol">Pkt. 4 i 5 zawierają dwie zasady, zasady naszym zdaniem kluczowe, o charakterze merytorycznym.</u>
          <u xml:id="u-560.12" who="#MarekPol">Po pierwsze — zasadę, iż proces przekształceń toczy się przy zachowaniu w gospodarce równości sektorów, o którą praktycznie wszystkie sektory zawsze się dopominały.</u>
          <u xml:id="u-560.13" who="#MarekPol">Po drugie — proces ma na tyle dużą rangę, iż regulować go powinny ustawy. To wszystko, co zawiera treść ustawy.</u>
          <u xml:id="u-560.14" who="#MarekPol">Teraz kilka słów na temat przebiegu powstania sprawozdania, które przedstawił przewodniczący podkomisji ds. ustawy prywatyzacyjnej, przewodniczący obradom, których wynikiem jest druk sprawozdania komisji.</u>
          <u xml:id="u-560.15" who="#MarekPol">Otóż jako grupa zgłaszająca, ze zrozumieniem przyjęliśmy skierowanie przez Prezydium Sejmu projektu uchwały do pracy w komisji. Z głosów, które wcześniej padały na posiedzeniu Konwentu Seniorów wynikało, że znaczenie tej uchwały jest duże, a niektóre kluby i grupy posłów aby udoskonalić pewne zapisy, pragną je uzupełnić i poprawić.</u>
          <u xml:id="u-560.16" who="#MarekPol">W dniu wczorajszym, w tej sali, odbywała się jedna z najważniejszych debat każdego parlamentu, debata nad realizacją budżetu państwa za rok ubiegły, debata nad realizacją uchwał związanych z budżetem i debata nad absolutorium dla rządu za rok 1989.</u>
          <u xml:id="u-560.17" who="#MarekPol">W czasie, kiedy komisja, a właściwie część komisji, obradowała nad przyjęciem sprawozdania, które dzisiaj przedkładam Wysokiej Izbie, jako reprezentant grupy zgłaszającej tę uchwałę, stałem na tej samej mównicy i zdawałem sprawozdanie z budżetu państwa za rok ubiegły. O tym powiadomiony był wczoraj przewodniczący obradom komisji przeze mnie oraz przez niektórych posłów uczestniczących w obradach. Mimo protestów tych posłów — przeprowadzono wyjątkowo niedługą dyskusję i doprowadzono do wniosków, które dzisiaj państwo otrzymaliście.</u>
          <u xml:id="u-560.18" who="#MarekPol">Wiedząc, w jaki sposób przygotowano sprawozdania komisji oraz mając na uwadze rangę procesów przekształceń własnościowych i merytoryczne argumenty, które przedłożyłem wcześniej, zwracam się do Wysokiej Izby z wnioskiem o przegłosowanie treści uchwały przedkładanej w projekcie.</u>
          <u xml:id="u-560.19" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-561">
          <u xml:id="u-561.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-561.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa jeszcze zechciałby zabrać głos? Nie widzę, nikt nie chce? Ze strony rządowej też nikt nie chce zabrać głosu? Proszę bardzo, panie premierze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-562">
          <u xml:id="u-562.0" who="#LeszekBalcerowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Proszę państwa. Chciałem powiedzieć parę słów na temat przedłożonego tekstu uchwały. Otóż sądzę, że tekst uchwały wyraża słuszną, choć dość oczywistą myśl, a mianowicie, że pojęcie przekształceń własnościowych jest szersze od pojęcia prywatyzacji. Z tą myślą nie sposób się nie zgodzić na gruncie logiki formalnej.</u>
          <u xml:id="u-562.1" who="#LeszekBalcerowicz">Natomiast trzeba powiedzieć, że nie można zamazywać pewnej hierarchii zmian. W ramach przemian własnościowych, szczególnie istotną przemianą jest właśnie prywatyzacja, bo, jak sądzę, nikt z nas, w warunkach rozszerzanej wolności politycznej, nie będzie chciał zmieniać przedsiębiorstw państwowych w spółdzielcze, realizując ideę socjalizmu gildyjnego, czy jakiegoś innego.</u>
          <u xml:id="u-562.2" who="#LeszekBalcerowicz">Czyli sam fakt rozszerzenia, wskazania na tę oczywistą myśl, nie wnosi, jak sądzę, wiele do meritum sprawy, choć nie sposób na gruncie logicznym, nie zgodzić się z tą myślą, jak powiadam, że są pojęcia węższe i szersze. I pojęcie przemian własnościowych jest szerszym od pojęcia prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-562.3" who="#LeszekBalcerowicz">Ponadto w tej przedłożonej wersji są pewne sformułowania, które budzą dość poważne wątpliwości. I na dwa takie chciałem zwrócić Wagę. Otóż w pkt. 2 wskazuje się na jeden z elementów tych przekształceń własnościowych, a mianowicie na przekazywanie przedsiębiorstw państwowych samorządom terytorialnym. Otóż to jest tak sformułowane, jakby to miał być proces ciągły. Tymczasem wiadomo, że i to w pewnym stopniu nastąpiło i w dalszym ciągu nie powinno już to następować. Otóż z dwóch powodów nie powinniśmy mieć do czynienia z ciągłym procesem przekazywania przedsiębiorstw państwowych samorządowi terytorialnemu.</u>
          <u xml:id="u-562.4" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — dlatego, że to byłoby nadmierne obciążanie tych nowo powstałych ciał dodatkowymi obowiązkami.</u>
          <u xml:id="u-562.5" who="#LeszekBalcerowicz">Po drugie — w świetle doświadczeń i w świetle teorii nie ma żadnej gwarancji, aby zarządca w postaci rządu lub samorządu lokalnego był lepszy niż zarządca w postaci władz centralnych, że generalnie trzeba iść po prostu w kierunku przekształcania przedsiębiorstw państwowych w przedsiębiorstwa prywatne.</u>
          <u xml:id="u-562.6" who="#LeszekBalcerowicz">Drugie, poważne zastrzeżenie, dotyczy proklamowanej tutaj zasady równości sektorów, a zwłaszcza sformułowania, że ta równość sektorów ma oznaczać w szczególności równość reguł opodatkowania, czyli identyczność, jeśli dobrze rozumiem. Otóż to o tyle jest niebezpieczne, że może powodować, że identycznie traktuje się twory z natury nierówne, niejednakowe.</u>
          <u xml:id="u-562.7" who="#LeszekBalcerowicz">Wiemy, że stosowanie zasady opodatkowania od ponadnormatywnych wynagrodzeń jest pewną koniecznością wynikającą właśnie z tego, że w przedsiębiorstwach państwowych z samej definicji, z samej ich natury, nie ma osób zainteresowanych racjonalnym kształtowaniem płac. Stąd stosowanie tego mechanizmu, który powinien być usuwany w miarę prywatyzacji. Otóż gdybyśmy stosowali, gdybyśmy rygorystycznie podchodzili do tego typu sformułowania, to nasuwałyby się zastrzeżenia co do tego, czy należy usuwać ten mechanizm z przedsiębiorstw w miarę ich prywatyzacji. Otóż sądzę, że należy, a na gruncie tego sformułowania można by wnosić, że nie należy. W związku z tym rodzi się tutaj poważna wątpliwość. Biorąc to pod uwagę przychylałbym się do wniosku komisji, aby w tej wersji ową uchwałę odrzucić.</u>
          <u xml:id="u-562.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-563">
          <u xml:id="u-563.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-563.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przechodzimy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-563.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pani poseł Anna Dynowska chciała zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-564">
          <u xml:id="u-564.0" who="#AnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Upoważniony przez grupę posłów do wniesienia projektu uchwały poseł Marek Pol był nieobecny podczas prac Komisji Nadzwyczajnej, która debatowała w czasie plenarnych obrad Sejmu. Grupa posłów nie upoważniła żadnego innego posła do uzasadniania projektu tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-564.1" who="#AnnaDynowska">Pan premier wyraził opinię, którą i ja podzielam, że redakcja uchwały budzi wątpliwości. Natomiast nie kwestionuje intencji oraz zamysłu samej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-564.2" who="#AnnaDynowska">Chciałam powiedzieć, że zgodnie z ant. 36 regulaminu Sejmu pierwsze czytanie ustawy bądź uchwały, a to miało miejsce na posiedzeniu Komisji Nadzwyczajnej w dniu wczorajszym, obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz dyskusję. Otóż chciałam powiedzieć, że to pierwsze czytanie nie obejmowało uzasadniania projektu przez wnioskodawcę. Wobec powyższego, w mojej ocenie, pierwsze czytanie tej uchwały na posiedzeniu komisji się nie odbyło i uważam, że projekt uchwały powinien zostać powtórnie skierowany do Komisji Nadzwyczajnej do przepracowania.</u>
          <u xml:id="u-564.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-565">
          <u xml:id="u-565.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-565.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś jeszcze? Proszę pana posła sprawozdawcę o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-566">
          <u xml:id="u-566.0" who="#BronisławWilk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jedno zdanie — również dla tej rzetelności. Podczas obrad komisji byli przedstawiciele tej grupy, która wniosła projekt uchwały, konkretnie obecny był również pan poseł Andrzej Miłkowski.</u>
          <u xml:id="u-566.1" who="#BronisławWilk">Ja natomiast nie przedstawiałem tutaj państwu argumentów „za” i „przeciw”, bo po prostu zostały one w tej samej treści przedstawione podczas poprzedniego czytania. Nie zabierałem czasu w tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-566.2" who="#BronisławWilk">Natomiast treść, powtarzam jeszcze raz z pełną odpowiedzialnością, treść uchwały jest dokładnie taka sama. Możecie państwo wrócić do projektu, do druku dotyczącego ustawy prywatyzacyjnej. W związku z tym, uważam, że atmosfera, która została tu wytworzona — że praca tej komisji merytorycznie odbiegała..., że to są nowe treści, jest nieuzasadniona. Po prostu poruszamy się w tej samej materii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-567">
          <u xml:id="u-567.0" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Bugaj: Czy można jeszcze prosić o głos?)</u>
          <u xml:id="u-567.1" who="#Komentarz">Proszę bardzo pana posła Ryszarda Bugaja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-568">
          <u xml:id="u-568.0" who="#RyszardBugaj">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że można by znaleźć formalne powody, aby zakwestionować tryb pracy nad tą uchwałą. Ale chciałbym się wypowiedzieć przeciwko temu, by ta uchwała była raz jeszcze odsyłana do komisji, byśmy raz jeszcze nad nią debatowali.</u>
          <u xml:id="u-568.1" who="#RyszardBugaj">Myślę, że Wysoka Izba po dyskusji, jaką mieliśmy nad ustawami prywatyzacyjnymi, mogła sobie wyrobić merytoryczny pogląd na temat treści tej uchwały. Proponowałbym, żebyśmy jednak w dniu dzisiejszym przez głosowanie to rozstrzygnęli, zgodnie z własnym sumieniem i znajomością rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-568.2" who="#RyszardBugaj">Przy okazji, jedna tylko uwaga polemiczna do wystąpienia pana wicepremiera Leszka Balcerowicza. Otóż dokonujemy tu pewnego wyboru na podstawie naszej wiedzy. W tych sprawach nie jest tak, jakoby istniał jakiś jeden, profesjonalny punkt widzenia.</u>
          <u xml:id="u-568.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-569">
          <u xml:id="u-569.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa chce jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-569.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle. Proszę o przedstawianie się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-570">
          <u xml:id="u-570.0" who="#JanBielecki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Można godzinami dyskutować na ten temat. Problem polega na tym, że uchwała jest bardzo cennym rozwiązaniem. Senat przyjął zresztą taki sposób myślenia i podjął uchwałę dotyczącą wydarzenia o znaczeniu historycznym. I to jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-570.1" who="#JanBielecki">Natomiast druga sprawa, mówiąc zupełnie krótko, treść tej uchwały jest właściwie krokiem wstecz w stosunku do ustawy, którą przyjęliśmy, ponieważ wprowadza rzeczy nie do przyjęcia w rozumieniu konieczności wprowadzenia prywatyzacji. I tylko o to chodzi, że przyjmując uchwałę tej treści, zaprzeczymy sami sobie. Mając głęboki szacunek do różnych uchybień proceduralnych i w ogóle do potrzeby merytorycznego zabrania głosu w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-571">
          <u xml:id="u-571.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-572">
          <u xml:id="u-572.0" who="#JerzyDyner">Jerzy Dyner. Nawiązując do wystąpienia mojego poprzednika, chciałabym prosić, że jeżeli ktoś w ogóle coś krytykuje, to niech odnosi się merytorycznie, a nie demagogicznie, bo inaczej to budzi tylko pewne emocje. Dziwię się, że akurat osoba reprezentująca tę grupę, która tak się dopomina o pewne prawa — sektor prywatny — nie zauważyła... I tu mam uwagę do pana wicepremiera. Jest wyraźnie w nawiasie napisane „ekwiwalentność”, co właśnie nie oznacza „identyczności”. I że to właśnie sektor prywatny do dzisiaj się upominał, że jest dyskryminowany w stosunku do przedsiębiorstw państwowych, jeśli chodzi o reguły opodatkowania, czy dostęp do środków produkcji, czy wstęp na rynek.</u>
          <u xml:id="u-572.1" who="#JerzyDyner">Stąd dziwię się, że niektórzy, w zasadzie z innych, jak mi się wydaje, powodów, protestują przeciwko takim sformułowaniom zawartym w tej uchwale.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-573">
          <u xml:id="u-573.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś jeszcze chciałby zabrać głos? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-574">
          <u xml:id="u-574.0" who="#EdwardNowak">Edward Nowak. Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Otóż idąc za merytorycznym tokiem rozumowania pana premiera Leszka Balcerowicza, chciałbym absolutnie poprzeć go, tym bardziej, że... proszę państwa, przyjęcie tej uchwały nakłada na nas konkretne zobowiązania. Mało tego, te zobowiązania idą dalej i tworzą zobowiązania Sejmu wobec Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-574.1" who="#EdwardNowak">Pozwolę sobie przeczytać ostatnie zdanie z projektowanej uchwały: „Sejm zobowiązuje Radę Ministrów do stopniowego przedkładania projektów regulacji ustawowych, zmierzających do realizacji procesów, o których mowa w uchwale”.</u>
          <u xml:id="u-574.2" who="#EdwardNowak">A zatem będzie istniała możliwość tworzenia tej drogi wstecznej, o której mówił pan poseł Krzysztof Bielecki. Jestem przeciwny takiemu stawianiu sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-575">
          <u xml:id="u-575.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Marek Pol ad vocem?</u>
          <u xml:id="u-575.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-576">
          <u xml:id="u-576.0" who="#MarekPol">Panie pośle, jeżeli debatujemy na tematy gospodarcze, to wydaje mi się, że nie wolno mylić zobowiązań z należnościami, to taka uwaga. Są to zobowiązania Rady Ministrów wobec Sejmu, a nie Sejmu wobec Rady Ministrów. To jest zasadnicza różnica. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-576.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-576.2" who="#MarekPol">Po drugie, chcę zwrócić uwagę na fakt, iż w prawie, nawet zmiana jednego przecinka lub słowa, może być zmianą istotną i merytoryczną. Wbrew temu, co powiedział pan poseł Bronisław Wilk, treść uchwały nie jest dokładnie, co do słowa i co do doboru poszczególnych słów identyczna, jak wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-576.3" who="#MarekPol">Wobec powyższego uważam, bo talk zrozumiałem, że wniosek pani poseł Anny Dynowskiej jest słuszny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-577">
          <u xml:id="u-577.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś chce zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-577.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego przystąpimy teraz do przegłosowania wniosku formalnego pani poseł Anny Dynowskiej...</u>
          <u xml:id="u-577.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Poseł Janusz Szymański jeszcze)</u>
          <u xml:id="u-577.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W sprawie proceduralnej? Tak?</u>
          <u xml:id="u-577.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-578">
          <u xml:id="u-578.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie jestem członkiem Komisji Nadzwyczajnej, ale z informacji posła sprawozdawcy, jak również pani poseł Anny Dynowskiej wnoszę, że nie odbyło się pierwsze czytanie, czyli nie zostały spełnione wymogi przypisane procedurą parlamentarną.</u>
          <u xml:id="u-578.1" who="#JanuszSzymański">W związku z tym chcę powiedzieć, że w takim razie w ogóle Sejm nie może rozpatrywać sprawozdania komisji, ponieważ nie został spełniony przedmiot sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-578.2" who="#JanuszSzymański">Czyli krótko mówiąc — Sejm nie musi się do tego ustosunkować, komisja musi po prostu odbyć pierwsze czytanie i przedłożyć sprawozdanie Wysokiej Izbie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-579">
          <u xml:id="u-579.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan poseł sprawozdawca zechce się ustosunkować...</u>
          <u xml:id="u-579.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-579.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie, bo jest zakwestionowane pierwsze czytanie...</u>
          <u xml:id="u-579.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-580">
          <u xml:id="u-580.0" who="#BronisławWilk">Jednym zdaniem, jeżeli mogę. Bo w zasadzie nie zamierzałem zabierać głosu. Uważam, że jednak, wbrew tej interpretacji, pierwsze czytanie odbyło się.</u>
          <u xml:id="u-580.1" who="#BronisławWilk">Rozumiem, że możemy w pewnym momencie sięgać po subtelności prawa, przepraszam za to sformułowanie, ale w kontekście tego, co powiedziałem wcześniej, musimy brać pod Uwagę, łączyć tę działalność z pierwszym krokiem związanym z ustawą prywatyzacyjną w ogóle. To nie jest jednorazowy, odrębny akt. Mam na myśli właśnie uchwałę i pracę nad tym. W związku z tym uważam, że pierwsze czytanie miało miejsce i wnoszę by rozpatrywać, tak jak to zostało w sprawozdaniu sformułowane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-581">
          <u xml:id="u-581.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, pan poseł Andrzej Sidor.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-582">
          <u xml:id="u-582.0" who="#AndrzejSidor">Panie pośle, o ile pamiętam, to pan z tej trybuny stwierdził, że quorum stanowiło 35 posłów. Sam pan powiedział, że nie było quorum, więc jak można mówić o pierwszym czytaniu. To jest po prostu łamanie prawa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-583">
          <u xml:id="u-583.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proponuję przegłosować wniosek pani poseł Anny Dynowskiej o odesłanie ustawy do komisji.</u>
          <u xml:id="u-583.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Uchwały!)</u>
          <u xml:id="u-583.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Uchwały, przepraszam bardzo, przejęzyczyłam się.</u>
          <u xml:id="u-583.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-583.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za wnioskiem pani poseł Anny Dynowskiej, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (135) Kto jest przeciw? (30) Kto się wstrzymał od głosowania? (56)</u>
          <u xml:id="u-583.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-583.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec braku quorum decyzja w sprawie uchwały będzie podjęta w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-583.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przechodzimy do punktu 18 porządku dziennego: Wybór składów osobowych nowych komisji oraz zmiany w składach osobowych niektórych komisji sejmowych (druk nr 489).</u>
          <u xml:id="u-583.8" who="#komentarz">(Poruszenie na sali).</u>
          <u xml:id="u-583.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Chwileczkę, proszę państwa. Propozycje składów osobowych nowych komisji oraz zmian w składach innych komisji zawarte są w druku doręczonym posłankom i posłom (druk 489).</u>
          <u xml:id="u-583.10" who="#komentarz">(Gwar na sali).</u>
          <u xml:id="u-583.11" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa o spokój.</u>
          <u xml:id="u-583.12" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dodatkowo proponuję odwołanie posła Ryszarda Szweda, niezrzeszonego, ze składu Komisji Sprawiedliwości oraz wybranie go do Komisji Łączności z Polakami za Granicą.</u>
          <u xml:id="u-583.13" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy w sprawie tych propozycji ktoś z pań posłanek i panów posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-583.14" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Adam Zieliński, proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-584">
          <u xml:id="u-584.0" who="#AdamZieliński">Bardzo przepraszam, pani marszałek, ale ze zdziwieniem stwierdziłem, że są propozycje dotyczące mojej osoby. Jestem w tej chwili w czterech komisjach, przewodniczę jednej, która będzie bardzo poważnie obciążona. Nie mogę być w piątej komisji, bardzo mi przykro.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-585">
          <u xml:id="u-585.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Panie pośle, było to uzgodnienie międzyklubowe.</u>
          <u xml:id="u-585.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-586">
          <u xml:id="u-586.0" who="#AdamZieliński">Bardzo mi przykro, pani marszałek, ale mój klub jest jednoosobowy, i z moim klubem uzgodnień nie było.</u>
          <u xml:id="u-586.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-587">
          <u xml:id="u-587.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-588">
          <u xml:id="u-588.0" who="#AndrzejBajołek">Andrzej Bajołek, PSL. Ze zdumieniem stwierdzam, że Komisja Polityki Społecznej jest także moją komisją. Chciałbym bardzo uczestniczyć w tej komisji, ale członkiem jej nigdy nie byłem, a w druku jest zaznaczone jakobym był odwołany ze składu tej komisji.</u>
          <u xml:id="u-588.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-589">
          <u xml:id="u-589.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze któryś z kolegów posłów ma zastrzeżenia do podanych zmian? Proszę, pan poseł Henryk Wujec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-590">
          <u xml:id="u-590.0" who="#HenrykWujec">Henryk Wujec. Komisja Nadzwyczajna do zbadania sprawy importu alkoholu chciała zgłosić dodatkowo, bardzo przepraszamy, że tak późno, kandydaturę Jerzego Dynera. Jest on bardzo dobrze wprowadzony w sprawę kontroli urzędów celnych, zna dobrze ustawy dotyczące Głównego Urzędu Ceł, więc jest to kandydatura dodatkowa, ale bardzo jak mi się zdaję przydatna w tej komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-591">
          <u xml:id="u-591.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy są jeszcze jakieś uwagi? Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-592">
          <u xml:id="u-592.0" who="#TeresaMalczewska">Teresa Malczewska. Wiem, że od kilku miesięcy w Kancelarii Sejmu jest wniosek pana posła Jerzego Modrzejewskiego, wyrażający chęć przystąpienia do pracy w Komisji Polityki Społecznej. Nie wiem dlaczego nie zostało to również uwzględnione w dostarczonym nam druku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-593">
          <u xml:id="u-593.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze są jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-593.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, ponieważ tych uwag nazbierało się sporo i w związku z tym, że my, w tej chwili, tego na posiedzeniu plenarnym nie rozstrzygniemy, muszę wycofać to w tej chwili do ponownego rozpatrzenia w klubach i na Konwencie Seniorów, aby już konkretnie uzgodnić składy komisji.</u>
          <u xml:id="u-593.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, pan poseł Włodzimierz Cimoszewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-594">
          <u xml:id="u-594.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Rozumiem, że niektóre sprawy mogą poczekać, ale gorąco apelowałbym o to, żeby jednak podjąć decyzję w sprawie Komisji Nadzwyczajnej do badania sprawy importu alkoholu. Nie możemy odwlekać o miesiąc podjęcia jakichkolwiek wstępnych czynności. Bardzo gorąco proszę o podjęcie decyzji w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-595">
          <u xml:id="u-595.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W związku z wnioskiem pana posła Włodzimierza Cimoszewicza może odczytam skład Komisji Nadzwyczajnej do zbadania sprawy importu alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-595.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Aumiller Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-595.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Błachnio Jan Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-595.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Brzeziński Eugeniusz,</u>
          <u xml:id="u-595.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Brzozowska Anna,</u>
          <u xml:id="u-595.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Cimoszewicz Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-595.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Czupała-Hołoga Stefania,</u>
          <u xml:id="u-595.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Dyner Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-595.8" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Kaszubski Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-595.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Kostrzewa Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-595.10" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Pięta Ireneusz,</u>
          <u xml:id="u-595.11" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Pomirski Miron,</u>
          <u xml:id="u-595.12" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Rusecki Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-595.13" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Rzepka Edward,</u>
          <u xml:id="u-595.14" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Soska Jacek,</u>
          <u xml:id="u-595.15" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">— Woźniak Teresa.</u>
          <u xml:id="u-595.16" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy są zastrzeżenia do tego składu?</u>
          <u xml:id="u-595.17" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy są jeszcze jakieś zgłoszenia? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-595.18" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proponuję Wysokiej Izbie, abyśmy zgodnie z prośbą pana posła Włodzimierza Cimoszewicza zatwierdzili skład tej komisji, ponieważ myśmy już tę komisję powołali, chodzi tylko o jej skład. Składy natomiast pozostałych komisji odesłali jeszcze raz do weryfikacji. Proszę bardzo, ale po kolei, może pan.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-596">
          <u xml:id="u-596.0" who="#AndrzejKern">Andrzej Kern, OKP. Mam jeszcze jedną prośbę, żebyśmy to co można załatwili. Jest propozycja odwołania z Komisji Sprawiedliwości trzech osób. Sprawa nie budzi żadnych problemów, prosiłbym państwa o zatwierdzenie tej decyzji dlatego, że mamy również kłopoty z quorum, a tak będziemy mogli swoje prace spokojnie wykonać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-597">
          <u xml:id="u-597.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przepraszam, ale która to jest komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-598">
          <u xml:id="u-598.0" who="#AndrzejKern">Komisja Sprawiedliwości, punkt 14. Sprawa nie budzi wątpliwości, żadnych nie ma tutaj problemów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-599">
          <u xml:id="u-599.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pan poseł Jan Czaja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-600">
          <u xml:id="u-600.0" who="#BronisławWilk">Wnioskuję, żeby decyzję w stosunku do Komisji Przekształceń Własnościowych również dzisiaj podjąć, «tym bardziej, że tutaj nie ma żadnych wątpliwości, pan poseł Adam Zieliński w tym momencie niejako zgłosił swoją rezygnację. W stosunku do pozostałych osób nie było żadnych wątpliwości. Z uwagi na to, że praca tej komisji jest jednak też szalenie istotna w stosunku do całego procesu przekształceń, nazwijmy to krótko, w związku z tym proponuję skład tej komisji poddać również pod głosowanie Izby.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-601">
          <u xml:id="u-601.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Henryk Wujec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-602">
          <u xml:id="u-602.0" who="#HenrykWujec">Pani Marszałek! Podobny wniosek, jeśli chodzi o Komisję Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej, ponieważ tu nie było żadnych zastrzeżeń, oraz Komisja Samorządu Terytorialnego, też nie było. Te komisje, które są wymienione na pierwszej, drugiej i trzeciej Stronie z pewnością można przegłosować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-603">
          <u xml:id="u-603.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, wobec tego może przyjmiemy taką propozycję. Przyjmiemy tę listę, którą mamy, te wszystkie składy z tymi zastrzeżeniami, które żeście koledzy posłowie zgłosili.</u>
          <u xml:id="u-603.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-603.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Widzę, że pan poseł Ryszard Szwed ma zastrzeżenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-604">
          <u xml:id="u-604.0" who="#RyszardSzwed">Prosiłbym również o wycofanie mnie z Komisji Sprawiedliwości. Kilkakrotnie zwracałem się już do mojego byłego klubu, który mnie po prostu przydzielił wbrew mojej woli, a ja widzę swoją bezużyteczność w tej komisji, tak że bardzo proszę uwzględnić moją rezygnację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-605">
          <u xml:id="u-605.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dobrze. Czy jeszcze są jakieś propozycje? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-605.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec powyższego, jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycje zawarte we wniosku Konwentu Seniorów przyjął.</u>
          <u xml:id="u-605.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-605.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-605.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ale to jeszcze nie wszystko na dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-605.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie proszę o zabranie głosu prezesa Najwyższej Izby Kontroli pana Tadeusza Hupałowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-606">
          <u xml:id="u-606.0" who="#TadeuszHupałowski">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoki Sejmie! W dniu 26 lipca br., w trakcie udzielania przeze mnie odpowiedzi na interpelację poselską w sprawie wyników kontroli obrotu alkoholem przywożonym zza granicy zostało zadane dodatkowe pytanie, czy ktoś z członków rządu uczestniczył w tym obrocie. Prezes Rady Ministrów zwrócił się oficjalnie do mnie, jako do prezesa Najwyższej Izby Kontroli, z zapytaniem w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-606.1" who="#TadeuszHupałowski">Oświadczam, że z materiałów pokontrolnych Najwyższej Izby Kontroli zgromadzonych do dnia dzisiejszego nie wynika, jakoby ktoś z członków rządu uczestniczył bezpośrednio w obrocie alkoholem importowanym, bądź w inny sposób czerpał korzyści materialne związane z tym obrotem.</u>
          <u xml:id="u-606.2" who="#TadeuszHupałowski">Na dodatkowe pytania zadane mi w dniu 26 lipca, a dotyczące udziału w tej sprawie posłów i senatorów odpowiedziałem, że Najwyższa Izba Kontroli nie dysponuje potwierdzającym i materiałami.</u>
          <u xml:id="u-606.3" who="#TadeuszHupałowski">W związku z zamiarem powołania przez Sejm specjalnej komisji, wydałem polecenie podjęcia w Najwyższej Izbie Kontroli, na potrzeby tej komisji, przygotowań do kontynuowania zakończonej ostatnio kontroli, jednakże w poszerzonym zakresie tematycznym. W miarę uzyskiwania kontrolnie potwierdzonych faktów, zjawisk i okoliczności ich powstawania Najwyższa Izba Kontroli będzie udzielała informacji zgodnie z zasadami obowiązującymi w procesie kontroli.</u>
          <u xml:id="u-606.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-607">
          <u xml:id="u-607.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-607.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Urzędzie Rady Ministrów pana Jerzego Ciemniewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-608">
          <u xml:id="u-608.0" who="#JerzyCiemniewski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W dniu 26 lipca pan poseł Stefan Niesiołowski złożył oświadczenie na temat przewodniczącego Komisji Likwidacyjnej RSW Prasa-Książka-Ruch pana dra Jerzego Drygalskiego, wyrażając wątpliwość, czy może on bezstronnie wykonywać swoje obowiązki. Jestem upoważniony do złożenia wyjaśnień w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-608.1" who="#JerzyCiemniewski">Pan poseł postawił pytanie, czy późniejsze, już po nominacji, zbycie akcji spółki „Edytor”, która prowadzi działalność wydawniczą, spełnia wymagania prawa oraz wymagania moralne. Czy dopuszczalne jest, aby osoba zajmująca tak ważne i odpowiedzialne stanowisko, mogła mieć tak wyraźny prywatny związek z przedmiotem swojej zawodowej działalności.</u>
          <u xml:id="u-608.2" who="#JerzyCiemniewski">Nie może być przypadkiem — mówił pan poseł Stefan Niesiołowski — że nieomal w przede dniu wejścia w życie ustawy o likwidacji RSW osoba, która w tydzień później zostaje głównym likwidatorem, zakłada spółkę wydawniczą, której głównym celem jest wykorzystanie sytuacji powstałej po likwidacji RSW.</u>
          <u xml:id="u-608.3" who="#JerzyCiemniewski">Daty i fakty nie potwierdzają słów pana posła. Spółka akcyjna „Edytor”, której akcje posiadał pan dr Jerzy Drygalski została założona 20 lutego 1990 r., a więc na miesiąc przed przyjęciem przez rząd projektu ustawy o likwidacji RSW „Prasa”, co nastąpiło, jak wiadomo, 19 marca 1990 r. Sejm uchwalił ustawę w dniu 22 marca 1990 r., ustawa weszła w życie w dniu 6 kwietnia i 6 kwietnia zarządzeniem prezesa Rady Ministrów została powołana Komisja Likwidacyjna, a o propozycji objęcia funkcji przewodniczącego pan Jerzy Drygalski dowiedział się dnia poprzedniego.</u>
          <u xml:id="u-608.4" who="#JerzyCiemniewski">Komisja rozpoczęła swoje działania w dniu 7 kwietnia, a pan Jerzy Drygalski swoje akcje, w formie powiernictwa bezterminowego, przekazał na rzecz innej osoby w dniu 15 kwietnia, a więc w tydzień po objęciu funkcji przewodniczącego Komisji Likwidacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-608.5" who="#JerzyCiemniewski">Chcę przy tym dodać, że zgodnie z zasadami przyjętymi w administracji, potwierdzonymi pismem pana premiera z 30 maja 1990 r., członkowie kierownictwa państwowego oraz urzędnicy państwowi nie mogą być udziałowcami spółek, mogą zaś posiadać akcje. Jednakże pan dr Jerzy Drygalski nie skorzystał z takiej możliwości i swoje akcje przekazał innej osobie, tym samym pozbawił się prawa zarządzania akcjami, pobierania z nich wpływów i zrzekł się prawa głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.</u>
          <u xml:id="u-608.6" who="#JerzyCiemniewski">Pragnę przy tym dodać, że pan Jerzy Drygalski nie jest jednoosobowym likwidatorem spółdzielni RSW „Prasa”, lecz członkiem 7-osobowej Komisji Likwidacyjnej. To komisja, oprócz sporządzania planu finansowego likwidacji i planu zaspokojenia zobowiązań, sporządza plan zagospodarowania majątku spółdzielni. Plan ten wymaga zatwierdzenia przez Radę Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-608.7" who="#JerzyCiemniewski">Co więcej, zgodnie ze stanowiskiem sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu ustalono, że plan zagospodarowania majątku spółdzielni opracowany przez Komisję Likwidacyjną będzie po skonsultowaniu z komisją sejmową przedłożony Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-608.8" who="#JerzyCiemniewski">Dodam jeszcze, że sprawa łódzkiej prasy i drukarni nie była jeszcze w ogóle rozpatrywana ani przez Komisję Likwidacyjną, ani przez komisję sejmową, ani też przez Radę Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-608.9" who="#JerzyCiemniewski">W związku z zarzutami dotyczącymi decyzji Komisji Likwidacyjnej odnośnie odwołania redaktorów naczelnych kilku gazet oraz powołania na ich miejsce innych osób pragnę wyjaśnić, że Komisja Likwidacyjna zgodnie z ustawą o likwidacji RSW „Prasa”, spełnia oprócz funkcji likwidatora funkcję bieżącego zarządzania likwidowaną spółdzielnią. Tym samym ma prawo, a w niektórych przypadkach nawet obowiązek dokonywania zmian personalnych, jak zwolnień pracowników, odwoływania kierowników niektórych jednostek i mianowania nowych kierowników.</u>
          <u xml:id="u-608.10" who="#JerzyCiemniewski">Są to jednak tylko czynności bieżącego zarządu, i nie przesądzają o przyszłości tych jednostek, w tym wypadku redakcji. O tym zadecyduje Rada Ministrów, po zapoznaniu się z opracowanym przez Komisję Likwidacyjną planem zagospodarowania majątku i skonsultowaniu go z komisją sejmową.</u>
          <u xml:id="u-608.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-609">
          <u xml:id="u-609.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-609.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Janusza Szymańskiego, zastępcę przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej do zbadania działalności policji wobec rolników protestujących w Mławie oraz w gmachu Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a także w stosunku do obecnych w gmachu ministerstwa posłów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-610">
          <u xml:id="u-610.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Komisja zgodnie z zakresem upoważnienia udzielonego przez Sejm przystąpiła do wyjaśnienia wszystkich okoliczności towarzyszących groźbie użycia sił porządkowych wobec protestujących rolników w Mławie, użyciu siły wobec rolników w gmachu Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz naruszeniu nietykalności poselskiej podczas interwencji policji.</u>
          <u xml:id="u-610.1" who="#JanuszSzymański">Sprawy te są przedmiotem wnikliwej analizy i badań komisji. Zgodnie z przyjętym przez komisje sposobem postępowania zostały powołane dwie podkomisje, z których jedna zajmuje się sprawą naruszenia nietykalności poselskiej przez policję państwową w gmachu Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, natomiast druga groźbą użycia sił policyjnych wobec rolników w Mławie i użyciem siły w gmachu Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-610.2" who="#JanuszSzymański">Obie podkomisje podjęły następujące działania i czynności:</u>
          <u xml:id="u-610.3" who="#JanuszSzymański">Po pierwsze — zapoznano się z materiałami filmowymi dokumentującymi przebieg protestu rolników w gmachu ministerstwa rolnictwa i naruszenie nietykalności poselskiej.</u>
          <u xml:id="u-610.4" who="#JanuszSzymański">Po drugie — przyjęto oświadczenie marszałka Sejmu prof. Mikołaja Kozakiewicza, w sprawie naruszenia nietykalności poselskiej.</u>
          <u xml:id="u-610.5" who="#JanuszSzymański">Po trzecie — wysłuchano oświadczenia i wyjaśnień 8 posłów, których nietykalność została naruszona, jak również Komendanta Głównego Policji Państwowej płk. Leszka Lamparskiego i dowodzących akcją policji, między innymi, pułkowników Turka i Szablewskiego.</u>
          <u xml:id="u-610.6" who="#JanuszSzymański">Po czwarte — przyjęto oświadczenie i wyjaśnienia byłego wicepremiera i ministra spraw wewnętrznych, generała Czesława Kiszczaka i byłego wicepremiera i ministra rolnictwa posła Czesława Janickiego w obecności ministra spraw wewnętrznych Krzysztofa Kozłowskiego, który reprezentował rząd.</u>
          <u xml:id="u-610.7" who="#JanuszSzymański">Ponadto podkomisja w składzie 5 posłów, we wtorek 24 lipca br. odbyła posiedzenie wyjazdowe w Mławie, gdzie przeprowadziła rozmowy wyjaśniające, między innymi: z wojewodą ciechanowskim, z prezesem okręgowej spółdzielni mleczarskiej, z prezesem PSL w Mławie, z funkcjonariuszami miejscowej policji oraz z przedstawicielami komitetu protestacyjnego rolników. Protokół i zapis magnetofonowy z tych czynności oraz inne materiały, które zgromadziła komisja są opracowywane. Protokół liczy około 300 stron i będzie przedmiotem szczegółowej analizy komisji.</u>
          <u xml:id="u-610.8" who="#JanuszSzymański">Za wcześnie jeszcze na pełną ocenę i przedstawienie wszystkich konkluzji komisji w poruszonych sprawach, ale już obecnie komisja stwierdza co następuje:</u>
          <u xml:id="u-610.9" who="#JanuszSzymański">1. W przypadku Mławy można uznać, że ewentualna próba siłowego odblokowania drogi wokół Mławy przynieść mogła na skutek determinacji rolników z okolicznych wsi, nieobliczalne i tragiczne skutki. Dzięki poczuciu odpowiedzialności i roztropności miejscowych władz, w tym policji z jednej oraz członków komitetu protestacyjnego rolników z drugiej strony, usunięto blokadę bez użycia środków przymusu bezpośredniego.</u>
          <u xml:id="u-610.10" who="#JanuszSzymański">2. Po interwencji policji poseł Wojciech Mojzesowicz z zaburzeniami rytmu serca przewieziony został do szpitala, gdzie przebywał 10 dni.</u>
          <u xml:id="u-610.11" who="#JanuszSzymański">3. Zdaniem komisji indywidualni posłowie mogą znajdować się wszędzie tam, gdzie uważają swoją obecność za konieczną dla dobra społecznego, jednak ocena merytoryczna takich zachowań może być w poszczególnych wypadkach zróżnicowana. Zależy to w głównej mierze od tego, czy posłowie starają się pomóc w rozładowaniu konfliktu, spełniając rolę mediatorów czy arbitrów, czy też go podżegać. Wyprowadzenie posłów siłą było niewątpliwie naruszeniem ich nietykalności.</u>
          <u xml:id="u-610.12" who="#JanuszSzymański">Ponadto komisja stwierdza, że w dniu 29 czerwca 1990 r. po otrzymaniu informacji od jednego z posłów, który znajdował się w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, marszałek Sejmu natychmiast podjął próbę telefonicznego porozumienia się z premierem Tadeuszem Mazowieckim i ministrem-szefem Urzędu Rady Ministrów Jackiem Ambroziakiem.</u>
          <u xml:id="u-610.13" who="#JanuszSzymański">Nie zastawszy nikogo, około godziny 11 wysłał dwa jednobrzmiące telefonogramy do premiera i ministra-szefa Urzędu Rady Ministrów. W telefonogramach tych wyraźnie przypomniał o okoliczności przestrzegania prawa nietykalności posłów ze strony policji. Marszałek Sejmu przytoczył również opinię posła Jacka Soski, że nie ma potrzeby interwencji policji w ogóle. Do ministra spraw wewnętrznych telefonogramu analogiczne treści nie wysłał.</u>
          <u xml:id="u-610.14" who="#JanuszSzymański">4. W trakcie przyjmowania przez komisję wyjaśnień byłego ministra spraw wewnętrznych, jak i dowodzących akcją policji okazało się, że osobom tym nie była znana dyspozycja art. 22 ust. 2 ustawy o prawach i obowiązkach posłów. Uznali oni, że Konstytucja dopuszcza użycie przymusu bezpośredniego wobec posłów na podstawie art. 21 ust. 3 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-610.15" who="#JanuszSzymański">Komisja podkreśla, że istniejący w tej kwestii stan prawny normuje od 1985 r. jednak nie tylko Konstytucja ale przepis art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 31 lipca 1985 roku o obowiązkach i prawach posłów na Sejm. „Zakaz aresztowania bez zgody Sejmu... oznacza także zakaz zatrzymywania lub ograniczenia w jakikolwiek inny sposób prawa nietykalności poselskiej”. Przepis ten ustanawia autentyczną wykładnię przepisu konstytucyjnego. I w tym rozumieniu nie rozszerza on zakresu poselskiego prawa do nietykalności, lecz tylko określa bardziej precyzyjnie konstytucyjne pojęcie „aresztowania”. Za takim rozumieniem sensu tego przepisu przemawia zwłaszcza jego redakcja mająca charakter eksplikatywny, a nie nakazujący.</u>
          <u xml:id="u-610.16" who="#JanuszSzymański">Przyjmując natomiast stanowisko odmienne, zakaz aresztowania oznacza, że przed wejściem w życie ustawy o obowiązkach i prawach posłów uznawano dopuszczalność „zatrzymywania” posła przez funkcjonariuszy ówczesnej MO. Należy uznać, że cytowany art. 22 ust. 2 ustawy zmienia obowiązujący stan prawny i rozszerza poselski przywilej nietykalności.</u>
          <u xml:id="u-610.17" who="#JanuszSzymański">Tym samym komisja uznaje, że w obowiązującym porządku prawnym niedopuszczalne jest jakiekolwiek ograniczenie nietykalności poselskiej przez państwowe siły porządkowe, w tym więc także wyprowadzenie posła przemocą przez policję państwową z budynku, w którym przebywał bez względu na przyczyny tego i okoliczności.</u>
          <u xml:id="u-610.18" who="#JanuszSzymański">5. Ministrowie: Czesław Kiszczak i Krzysztof Kozłowski na forum komisji oficjalnie przeprosili posłów.</u>
          <u xml:id="u-610.19" who="#JanuszSzymański">Komisja doceniając i uznając ten fakt, pragnie stwierdzić, że nie została powołana przez Sejm tylko po to, aby przyjmować przeprosiny.</u>
          <u xml:id="u-610.20" who="#JanuszSzymański">Pragnę zakomunikować Wysokiej Izbie, że pełne sprawozdanie z prac komisji zostanie przedstawione w możliwie najkrótszym czasie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-611">
          <u xml:id="u-611.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-611.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie pragnę poinformować Wysoką Izbę, iż poruszeni wiadomością o zbrodniczym spaleniu zabytkowej cerkwi-sanktuarium w Grabarce, postanowiliśmy z funduszu dyspozycyjnego marszałka Sejmu przekazać kwotę 50 mln zł na odbudowę tej cerkwi.</u>
          <u xml:id="u-611.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Mamy nadzieję, że decyzja ta uzyska uznanie Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-611.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-611.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Szanowni Państwo! Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-611.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 490.</u>
          <u xml:id="u-611.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W celu złożenia oświadczenia zgłosił się: pan poseł Józef Zych z PSL. Proszę uprzejmie o złożenie oświadczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-612">
          <u xml:id="u-612.0" who="#JózefZych">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Naród polski z ogromną nadzieją przyjął decyzję Sejmu Rzeczypospolitej o powołaniu Komisji Konstytucyjnej. W nadziei tej wyraża się zarówno oczekiwanie, że przyszła Konstytucja spełni wizję państwa praworządnego i demokratycznego, jak i to, że całe społeczeństwo będzie miało decydujący wpływ na treść przyszłej Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-612.1" who="#JózefZych">Dążąc do wniesienia wkładu w opracowanie ustawy zasadniczej, Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego przygotował własny projekt Konstytucji Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-612.2" who="#JózefZych">Informując o powyższym Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego oświadcza, iż traktuje ten projekt Konstytucji jako jeden z dokumentów mogący stanowić podstawę społecznej dyskusji. Zarówno sam projekt jak i wszystkie uwagi, które napłyną do naszego klubu przekazane zostaną Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-612.3" who="#JózefZych">Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego ma pełną świadomość, że rozwiązania proponowane w jego projekcie mogą być kontrowersyjne i mogą budzić zastrzeżenia. Niewątpliwie jednak mogą stanowić jedną z podstaw dalszej dyskusji nad kształtem Konstytucji Rzeczypospolitej, która ma na najbliższe lata wyznaczyć drogi rozwoju i stabilizacji naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-612.4" who="#JózefZych">Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego reprezentuje w Sejmie interesy polskiej wsi, opracowany przezeń projekt Konstytucji pozwala więc wyrazić przekonanie, iż w ten sposób rozszerzona zostanie społeczna baza konstytucyjnej debaty właśnie na środowiska polskiej wsi.</u>
          <u xml:id="u-612.5" who="#JózefZych">Pozostając w tym przekonaniu, wyrażamy nadzieję, że koleżanki i koledzy posłowie z życzliwością zechcą zapoznać się przed wakacjami z projektem Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-612.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-613">
          <u xml:id="u-613.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-613.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny złoży oświadczenie pan poseł Stanisław Babiński z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-614">
          <u xml:id="u-614.0" who="#StanisławBabiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu własnym oraz 70 posłów wywodzących się głównie z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej składam następujące oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-614.1" who="#StanisławBabiński">W związku z debatą nad informacją prezesa Najwyższej Izby Kontroli złożoną Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej dnia 26 lipca bieżącego roku, w sprawie interpelacji poselskiej dotyczącej importu alkoholu w 1989 roku i I półroczu 1990 roku, biorąc pod uwagę finansowe i moralne aspekty tej sprawy, my niżej podpisani posłowie na Sejm X kadencji uważamy, za stosowne oświadczyć:</u>
          <u xml:id="u-614.2" who="#StanisławBabiński">1. Działalność powołanej przez Sejm Komisji Nadzwyczajnej służyć powinna pełnemu i szybkiemu wyjaśnieniu wszystkich aspektów związanych ze sprawą importu alkoholu oraz ujawnieniu i pociągnięciu wszystkich odpowiedzialnych za jej negatywne skutki do stosownej odpowiedzialności prawnej i finansowej.</u>
          <u xml:id="u-614.3" who="#StanisławBabiński">2. Wyrażamy gotowość do udzielenia Komisji Nadzwyczajnej wszelkiej niezbędnej pomocy w szybkim wyjaśnieniu sprawy, informując jednocześnie, że nie uczestniczyliśmy w podejmowaniu jakichkolwiek decyzji związanych z importem alkoholi i nie czerpaliśmy w żadnej formie korzyści materialnych z tego tytułu. Każdy z nas oświadcza oddzielnie, iż dotyczy to również jego bliskich krewnych.</u>
          <u xml:id="u-614.4" who="#StanisławBabiński">3. Wyjaśnienie sprawy, ujawnienie działań, decyzji i zaniedbań różnych instytucji i funkcjonariuszy państwowych nie może odbywać się w atmosferze nieuzasadnionych pomówień ani też w formie unikania osobistej odpowiedzialności przez konkretne osoby związane ze sprawą, lub czerpiące z tego tytułu korzyści materialne.</u>
          <u xml:id="u-614.5" who="#StanisławBabiński">Wyjaśnienie sprawy traktujemy jako ważną próbę skutecznego działania prawa w Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-615">
          <u xml:id="u-615.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-615.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny złoży oświadczenie pan poseł Jan Beszta-Borowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-616">
          <u xml:id="u-616.0" who="#JanBesztaBorowski">Pani Marszałek! Przed kilkoma miesiącami z tej trybuny pani Rzecznik Praw Obywatelskich złożyła wielce elokwentne sprawozdanie ze swej działalności. Od tego czasu otrzymałem wiele listów od osób, którym przyszło zwracać się z ostatnią nadzieją do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Z ich treści przebija gorycz i łzy tych nieszczęśników odsyłanych z tego biura bez żadnej pomocy interwencyjnej czy prawnej.</u>
          <u xml:id="u-616.1" who="#JanBesztaBorowski">Trudno się temu dziwić, skoro jak podaje pan Wieczorkowski we wczorajszej „Gazecie Wyborczej”, funkcję głównego specjalisty w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich pełni emerytowany sędzia Sądu Najwyższego pan K. z osławionego IV wydziału specjalnego, osobiście odpowiedzialny za wyroki śmierci w sfingowanych procesach stalinowskich, a biuro rzecznika jest szczelnie obsadzone ubekami, byłymi prokuratorami i sędziami o rękach i sumieniach splamionych wyrokami na polskich patriotach. To cytat z „Gazety Wyborczej”.</u>
          <u xml:id="u-616.2" who="#JanBesztaBorowski">Zapytać by należało z tej trybuny, czy i dlaczego takie wprost skandaliczne fakty mają miejsce. Dlaczego określenie ombudsman w krajach wolnych symbolizujące prawość i sprawiedliwość, w PRL, a nawet już w Rzeczypospolitej Polskiej, zamieniono w jego przeciwieństwo, zbezczeszczono.</u>
          <u xml:id="u-616.3" who="#JanBesztaBorowski">Dlatego zwracam się do Konwentu Seniorów i Wysokiej Izby o rychłe wprowadzenie do porządku obrad Sejmu projektu zmiany ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-616.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-617">
          <u xml:id="u-617.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-617.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o złożenie oświadczenia pana posła Kazimierza Woźniaka z Klubu Niezależnych Posłów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-618">
          <u xml:id="u-618.0" who="#KazimierzWoźniak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego czczona jest w Polsce jako symbol bohaterskiego zrywu Armii Krajowej i mieszkańców stolicy w walce o wyzwolenie narodu z okrutnej okupacji i jako akt poświęcenia własnego życia na ołtarzu ojczyzny w nierównej walce o odzyskanie samodzielnego bytu państwowego, pełnej niepodległości i niezawisłości.</u>
          <u xml:id="u-618.1" who="#KazimierzWoźniak">Z okazji zbliżającej się rocznicy powstania proponuję w imieniu grupy posłów, by Wysoki Sejm zwrócił się do ministra obrony narodowej o awansowanie żyjących powstańców, szeregowców — do stopnia podoficerskiego, podoficerów — do stopnia chorążego, zaś oficerów o jeden stopień wyżej.</u>
          <u xml:id="u-618.2" who="#KazimierzWoźniak">Symboliczny ten akt nominacji, niech będzie nagrodą za ofiarność i bohaterstwo, a także rekompensatą za lata zapomnienia, niekiedy pogardy, cierpień i prześladowań.</u>
          <u xml:id="u-618.3" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-619">
          <u xml:id="u-619.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-619.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejne oświadczenie złoży pan poseł Roman Niegosz z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-620">
          <u xml:id="u-620.0" who="#RomanNiegosz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Oświadczam jako poseł ziemi jeleniogórskiej, że mianowana nauczycielka zespołu szkół rolniczych w Jeleniej Górze, pani Daniela Brodnicka-Babińska w czerwcu 1982 roku, w stanie wojennym, została pozbawiona pracy za zaangażowaną działalność w NSZZ „Solidarność”. Pozbawienie pracy nastąpiło z naruszeniem praw nauczyciela, człowieka i obywatela.</u>
          <u xml:id="u-620.1" who="#RomanNiegosz">Pani Daniela Brodnicka-Babińska pozostaje do chwili obecnej bez środków do życia. Do zwolnienia z pracy posłużyło fałszywe zaświadczenie lekarskie z lutego 1982 roku, stwierdzające czynną gruźlicę, wymagającą leczenia szpitalnego i nie pozwalającą na wykonywanie zawodu nauczyciela.</u>
          <u xml:id="u-620.2" who="#RomanNiegosz">Na formularzu ZUS, obok wpisu o czynnej gruźlicy, przybito pieczątkę „Badania dla celów nierentowych”, co było powodem pozbawienia pracy i nieprzyznania renty. Powyższa sprawa znalazła swoje odbicie w artykułach Ryszarda Turskiego w tygodniku „Po prostu” pod tytułem „Hańba sądowa”.</u>
          <u xml:id="u-620.3" who="#RomanNiegosz">Oczekuję natychmiastowego załatwienia sprawy przez ministra sprawiedliwości, przez wniesienie rewizji nadzwyczajnej lub wznowienia postępowania z udziałem prokuratora.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-621">
          <u xml:id="u-621.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-621.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie proszę o złożenie oświadczenia pana posła Niesiołowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-622">
          <u xml:id="u-622.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z wielką uwagą wysłuchałem oświadczenia pana ministra Jerzego Ciemniewskiego i z ubolewaniem muszę stwierdzić, że bardzo niewiele nowego wnosi ono do oświadczenia złożonego przeze mnie w dniu 26 lipca.</u>
          <u xml:id="u-622.1" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Jedyną nową okolicznością jest różnica na temat dat. Od daty przystąpienia doktora Jerzego Drygalskiego do spółki „Edytor” do uchwały sejmowej upłynął około jeden miesiąc, a nie jak podałem kilka dni i za tę nieścisłość przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-622.2" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Istota zarzutu jednak pozostaje nie zmieniona, bo istotą zarzutu jest to, że spółka, do której dr Jerzy Drygalski przystąpił wystąpiła o tytuły prasowe, a także o łódzką drukarnię, działa i funkcjonuje nadal. To jest spółka, którą tworzą i w której działają polityczni i osobiści przyjaciele dr Jerzego Drygalskiego. Podtrzymuję więc zarzut o braku bezstronności.</u>
          <u xml:id="u-622.3" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Nie twierdziłem nigdy, że pan Jerzy Drygalski jest 7-osobową Komisją Likwidacyjną, a tylko że jest jej przewodniczącym i tym samym odpowiedzialnym za prace i rezultaty działań tej komisji.</u>
          <u xml:id="u-622.4" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Istotne byłoby także ustalenie przyczyn i kryteriów odwołań oraz nominacji redaktorów naczelnych gazet, w tym także kryteriów politycznych. Decyzje te dokonywane są często wbrew woli poszczególnych redakcji. Nie jest jasne, czemu przypisać takie akurat decyzje, wywołują one dużo napięcia i emocji, w tym także w moim regionie.</u>
          <u xml:id="u-622.5" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">W tej sytuacji podtrzymuję zasadnicze zarzuty sformułowane w oświadczeniu grupy posłów i zapowiadam podjęcie działań zmierzających do zbadania tej sprawy przez komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-622.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-623">
          <u xml:id="u-623.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-623.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie złoży oświadczenie pan poseł Jan Lityński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-624">
          <u xml:id="u-624.0" who="#JanLityński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedwczoraj i dzisiaj pan poseł Stefan Niesiołowski sformułował zarzuty pod adresem pana Jerzego Drygalskiego. Nie znam pana Jerzego Drygalskiego i nie wiem nic na temat jego działalności. Mam nadzieję, że te poważne zarzuty, które sformułował pan poseł Stefan Niesiołowski komisja sejmowa wyjaśni i okaże się, że pan poseł Stefan Niesiołowski nie używa trybuny sejmowej i swojego immunitetu poselskiego do zwykłych oszczerstw.</u>
          <u xml:id="u-624.1" who="#JanLityński">Jednak pan poseł Stefan Niesiołowski nie ograniczył się do zarzutów stawianych panu Jerzemu Drygalskiemu. Stwierdził także, że to co robi pan Jerzy Drygalski wynika z jego przynależności do formacji. Pan poseł Stefan Niesiołowski bardzo lubi atakować tę formację, i uważam, że tego typu związek, który sugeruje pan poseł Stefan Niesiołowski jest nadużywaniem trybuny sejmowej do celów gier politycznych.</u>
          <u xml:id="u-624.2" who="#JanLityński">I dlatego pozwalam sobie zwrócić się bezpośrednio do pana posła Stefana Niesiołowskiego w obecności Wysokiej Izby. Panie pośle, znamy się od wielu lat, myśmy wydawałoby się, że przez te wiele lat walczyliśmy o te same ideały. Siedzieliśmy, o czym nie lubię mówić, siedzieliśmy w tych samych więzieniach i wydawało mi się, że mimo wszelkich różnic politycznych, walczymy o wolność, demokratyczną Polskę.</u>
          <u xml:id="u-624.3" who="#JanLityński">Dwa tygodnie temu rozmawialiśmy ze sobą i pan poseł stwierdził, że jestem człowiekiem, który stawia znajomość, przyjaźń ponad różnice polityczne. Zawsze starałem się, aby w mojej działalności, ponad moimi poglądami politycznymi, górowała kultura polityczna i tolerancja. Wydaje mi się, że pan, swoim przedwczorajszym oświadczeniem, naruszył te właśnie wartości.</u>
          <u xml:id="u-624.4" who="#JanLityński">Wydaje mi się także, że pan naruszył te wartości, od których zaczęliśmy naszą walkę.</u>
          <u xml:id="u-624.5" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-625">
          <u xml:id="u-625.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-625.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie złoży oświadczenie pan poseł Władysław Serafin z PKLD.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-626">
          <u xml:id="u-626.0" who="#WładysławSerafin">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Do oświadczenia, w imieniu pozostałych siedmiu posłów, zmusza nas sytuacja jaka powstała w środkach masowego przekazu po fakcie naruszenia immunitetu posłów po akcji w ministerstwie rolnictwa, faktów, które mają istotne znaczenie w tworzeniu opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-626.1" who="#WładysławSerafin">Raport policji zawiera w nagłówku formułę — raport policji o okupacji gmachu ministerstwa przez rolników i posłów.</u>
          <u xml:id="u-626.2" who="#WładysławSerafin">Chcę stanowczo sprzeciwić się takiemu budowaniu opinii, interpretacji faktów, które upowszechnione w takiej postaci powodują dużą społeczną dezaprobatę. Od 27 czerwca okupację prowadziła grupa niezrzeszonych rolników. Przedstawiciele kierownictwa PSL, przedstawiciele OKP, przez trzy dni podejmowali mediację. 28 i 29 na posiedzenie komisji rolnej zjechali do Warszawy posłowie-rolnicy. Część z nich wzywana była przez rolników na spotkania i na rozmowy. W związku z tym część z nich zjawiała się o różnych godzinach i o różnej porze w ministerstwie.</u>
          <u xml:id="u-626.3" who="#WładysławSerafin">W związku z tym mówienie, że posłowie rolnicy są okupantami w gmachu ministerstwa, jest wyraźnym przekłamaniem opinii publicznej i dezinformacją. I przeciwko takiej formule protestuję.</u>
          <u xml:id="u-626.4" who="#WładysławSerafin">Poza tym w gmachu ministerstwa od godziny 13 do 14 obradowała komisja rolna. Na terenie budynku przebywało ponad 30 posłów. W godzinach od 14 do 18.45 na terenie ministerstwa nie przebywał żaden poseł. W związku z tym nie wolno formułować zarzutów, że posłowie podjudzali i takie sformułowania upowszechniać w prasie.</u>
          <u xml:id="u-626.5" who="#WładysławSerafin">Komisja rolna nie mogła odbyć swego posiedzenia bo oczekiwano na przedstawicieli rządu, których przybycie było warunkiem odblokowania ministerstwa.</u>
          <u xml:id="u-626.6" who="#WładysławSerafin">Między 18.15–18.20 część posłów wyszła, udając się do ministerstwa aby przekazać rolnikom, że do gwarantowanego porozumienia na neutralnym terenie Sejmu nie doszło.</u>
          <u xml:id="u-626.7" who="#WładysławSerafin">Przybyli w godzinach późniejszych członkowie rządu, nie wiedzieli zresztą po co przybyli.</u>
          <u xml:id="u-626.8" who="#WładysławSerafin">Chcę powiedzieć, że posłowie rolnicy zjawili się w ministerstwie o godzinie 18.45, na kilka minut przed akcją, a część posłów weszła na teren gmachu w chwili, kiedy już były wyważone drzwi.</u>
          <u xml:id="u-626.9" who="#WładysławSerafin">Trudno tutaj mówić o sytuacji, którą się próbuje wmówić, że posłowie byli organizatorami, okupantami, prowokatorami. Chcę skwitować tę rzecz w sposób następujący: użycie siły w stosunku do posłów było przemyślaną decyzją.</u>
          <u xml:id="u-626.10" who="#WładysławSerafin">Podczas interwencji, wśród setek rolników było tylko 8 posłów i kilkudziesięciu dziennikarzy i pracowników resortu. Każdy kto pokazał legitymację dziennikarską czy pracowniczą zostawiany był w spokoju.</u>
          <u xml:id="u-626.11" who="#WładysławSerafin">Każdy poseł, co jest udokumentowane na filmie, z legitymacją w ręku był przedmiotem ataku.</u>
          <u xml:id="u-626.12" who="#WładysławSerafin">Podczas przesłuchania, na moje pytanie — czy pan pułkownik otrzymał rozkaz usunięcia z gmachu posłów i rolników, dowodzący akcją odpowiedział — tak.</u>
          <u xml:id="u-626.13" who="#WładysławSerafin">Myślę, że młodej władzy można wiele rzeczy wybaczyć, ale prosiłbym, żeby środki masowej informacji nie podsycały i w taki sposób również nie naruszały immunitetu poselskiego. Bo dezinformacja opinii publicznej i sugerowanie takiego zachowania się posłów jest niewybaczalne. Koledzy przed chwilą mówili, o jakie ideały chodzi w tej nowej, młodej demokracji. Rolą posła jest być wszędzie tam, gdzie są sprawy. Byliśmy wśród rolników, w ich sprawie i załatwialiśmy te sprawy.</u>
          <u xml:id="u-626.14" who="#WładysławSerafin">My swoją trybunę wykorzystaliśmy maksymalnie. Fakt nieuznania głosów posłów rolników z tej trybuny, częste wyklaskiwania przez Izbę, był powodem zaistniałych akcji protestacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-626.15" who="#WładysławSerafin">Dlatego jako parlament musimy tę sprawę potraktować w sposób bardzo odpowiedzialny i tak oceniać rolę posłów w kontaktach z wyborcami, ze społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-626.16" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-627">
          <u xml:id="u-627.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-627.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę obecnie pana posła sekretarza Adama Grabowieckiego o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-628">
          <u xml:id="u-628.0" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu odbędą się posiedzenia Komisji:</u>
          <u xml:id="u-628.1" who="#AdamGrabowiecki">— Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej — w sali nr 118,</u>
          <u xml:id="u-628.2" who="#AdamGrabowiecki">— Przekształceń Własnościowych — w sali nr 106,</u>
          <u xml:id="u-628.3" who="#AdamGrabowiecki">— Samorządu Terytorialnego — w sali nr 101,</u>
          <u xml:id="u-628.4" who="#AdamGrabowiecki">— Nadzwyczajnej do zbadania sprawy importu alkoholi — w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-628.5" who="#AdamGrabowiecki">Siódme posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do zbadania działalności MSW odbędzie się 31 lipca (wtorek) w sali nr 101 o godzinie 13.</u>
          <u xml:id="u-628.6" who="#AdamGrabowiecki">Zebranie OKP odbędzie się po zakończeniu obrad Sejmu w sali kolumnowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-629">
          <u xml:id="u-629.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wysoka Izbo! Na tym kończymy 37 posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-629.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-629.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Najbliższe posiedzenie Sejmu odbędzie się we wrześniu.</u>
          <u xml:id="u-629.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">O terminie i porządku dziennym następnego posiedzenia, zostaną państwo powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-629.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-629.5" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską).</u>
          <u xml:id="u-629.6" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>