text_structure.xml 1.03 MB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min 10)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dzień dobry.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Marka Rutkowskiego i Stefana Mleczkę.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Marek Rutkowski.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół 53 posiedzenia uważam za przyjęty wobec nie wniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#MikołajKozakiewicz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został posłom i posłankom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję, że do Sejmu wpłynęły:</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#MikołajKozakiewicz">— senacki projekt ustawy Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej;</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#MikołajKozakiewicz">— wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie powołania na stanowisko przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#MikołajKozakiewicz">Konwent Seniorów — realizując decyzję Sejmu — przedstawia projekt uchwały w sprawie określenia terminu przedstawienia przez Komisję Konstytucyjną sprawozdania o projektach ustaw Ordynacja wyborcza do Sejmu, a także projekt uchwały w sprawie określenia trybu zgłoszenia kandydatów na prezesa NIK.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję, że minister spraw wewnętrznych zgłosił gotowość wykonania ustawowego obowiązku przedstawienia Wysokiej Izbie sprawozdania z realizacji ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#MikołajKozakiewicz">W związku z tym Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje dodanie nowych punktów 8–12 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#MikołajKozakiewicz">„8. Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 790).</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#MikołajKozakiewicz">9. Projekt uchwały w sprawie terminu przedstawienia przez Komisję Konstytucyjną sprawozdania o projektach ustaw Ordynacja wyborcza do Sejmu (druk nr 796).</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#MikołajKozakiewicz">10. Projekt uchwały w sprawie określenia trybu zgłaszania kandydatów na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli (druk nr 797).</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#MikołajKozakiewicz">11. Powołanie na stanowisko przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#MikołajKozakiewicz">12. Sprawozdanie ministra spraw wewnętrznych z realizacji ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (druk nr 794)”.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#MikołajKozakiewicz">Natomiast Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje skreślenie z porządku dziennego punktu dotyczącego interpelacji i zapytań poselskich.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#MikołajKozakiewicz">Odpowiedniej zmianie ulegnie oznaczenie punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#MikołajKozakiewicz">W większości przypadków proponowane przez nas punkty porządku dziennego nie powinny nam zająć wiele czasu.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu przystąpił do rozpatrzenia na obecnym posiedzeniu tych punktów porządku dziennego, do których druki zostały doręczone w terminie późniejszym niż to przewiduję art. 43 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu proponuje, aby punkt dotyczący powołania przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych został rozpatrzony na początku drugiego dnia obrad, a także aby pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu na prośbę ministra pracy i spraw socjalnych odbyło się w drugim dniu posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, poseł Szymański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie jest tajemnicą, że ten porządek być może wystarczy na 4 dni posiedzeń, ale pragnę zgłosić sprzeciw, w bardzo istotnej sprawie. Otóż my z wyjątku uczyniliśmy regułę, że skracamy ciągle terminy potrzebne do rozpoczęcia procedury ustawodawczej w tej Izbie. Regulamin mówi o 10 dniach. Rozumiem, że pewne sprawy mogą być takie, które należy rozpatrzeć z pominięciem tychże terminów, ale nie uważam, żeby do takich należała sprawa pierwszego czytania senackiego projektu ustawy Ordynacja wyborcza do Senatu. Nic się nie stanie, jeżeli pierwsze czytanie odbędziemy na następnym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#JanuszSzymański">Pragnę, Wysoka Izbo, podkreślić, że większość z nas nawet nie zdążyła tego projektu przeczytać. W związku z tym chcę zapytać, jaka jest celowość i słuszność debaty w takim układzie?</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#JanuszSzymański">Panie marszałku, jest to kategoryczny sprzeciw i proszę również Prezydium Sejmu, aby było uprzejme szanować własny regulamin Izby i dochowywać terminów przewidzianych regulaminem. Będę się sprzeciwiał każdorazowo, jeżeli będziemy z wyjątku czynili regułę, a to, proszę państwa, już zrobiliśmy. Wreszcie — poza wyjątkami — trzeba z takimi regułami skończyć.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś się jeszcze zgłaszał?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#WojciechZarzycki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Cztery tygodnie temu w czasie plenarnej sesji budżetowej Wysoka Izba przyjęła mój wniosek w uchwale Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1991. Cytuję: „Sejm zwraca się do rządu o natychmiastowe wprowadzenie barier celnych na importowane produkty żywnościowe, których mamy dostatek rodzimej produkcji”.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#WojciechZarzycki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z tym, że jest to bardzo żywotna sprawa w trudnej sytuacji wsi i polskiego rolnictwa, zwracam się o wprowadzenie do porządku obrad obecnego posiedzenia punktu: Informacja rządu o realizacji tego postanowienia wymienionej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#JózefOleksy">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem zgłosić wniosek również rozszerzający nieco porządek obrad. Dziś w świecie najwięcej i najczęściej mówi się o sprawie, której na imię redukcja polskich długów i tego, co to dziś i na przyszłość oznacza dla Polski. Środki masowego przekazu szeroko już te sprawy komentują i niezależnie od tego, jak dalece proces ten jest zakończony, na ile rozmowy już są ostateczne sprawa jest tak doniosła iż wnoszę, by w trakcie tej sesji dziś lub jutro przedstawiciel rządu, a konkretnie myślę pan premier Balcerowicz, przedstawił Sejmowi całą doniosłość tej sprawy i korzystne skutki, które z niej dla Polski będą płynąć i nie tylko po to, by sukces ten tu omówić, ale po to, by uzasadniony optymizm społeczny z tym związany, ulokować w uzasadnionych dla niego ramach. Wnoszę to jako kwestię formalną, prosząc Wysoką Izbę, aby z racji wagi spraw redukcji zadłużenia Polski i ostatnio prowadzonych rozmów z funduszem walutowym, by taką informację przewidzieć w trakcie sesji.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JuliuszBraun">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna chciałbym sprzeciwić się wnioskowi pana posła Szymańskiego. Rzeczywiście tak się stało, że z wyjątku uczyniliśmy regułę. Ale jest chyba bardzo złym momentem, moment obecny, by nagle wracać do regulaminu wydłużającego procedurę. Wszyscy wiemy, jakie zarzuty kierowano pod adresem Sejmu na temat opóźniania procedury związanej z wyborami. W tej chwili chodzi o pierwsze czytanie senackiego projektu. Projekt ten trafi do normalnej pracy w komisji i będzie czas na normalną, spokojną pracę w komisji. Przełożenie pierwszego czytania na posiedzenie poświąteczne znacznie opóźni tę procedurę. Dlatego chciałbym zaapelować o niezmienianie porządku obrad i odbycie pierwszego czytania senackiego projektu ustawy o Ordynacji wyborczej do Senatu.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Pan poseł Wieczorkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Panie Marszałku! Popierając oczywiście wniosek pana posła Oleksego, chciałbym przedłożyć pod rozwagę — może przełożenie tej debaty, ze względu na wizytę pana prezydenta Wałęsy w Waszyngtonie. Dowiedzieliśmy się, że tam jest omawiana dosyć daleko idąca redukcja, znacznie dalsza niż wynikałoby to z porozumienia z funduszem Po powrocie pana prezydenta moglibyśmy otrzymać, być może, takie kompleksowe sprawozdanie na temat i funduszu i porozumienia i redukcji w Klubie Paryskim i redukcji jednostronnej, o której wiemy bardzo mało, a właściwie wiemy tylko, że ma dojść do 70%. W związku z tym przedkładałbym pod rozwagę przełożenie tej debaty. Być może można byłoby podzielić na dwie części, ale bez tej informacji, która by dawała jakąś reasumpcję wizyty prezydenta w Stanach Zjednoczonych, ta informacja byłaby niepełna i prawdopodobnie zdezaktualizowana już za dwa albo trzy dni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#MikołajKozakiewicz">Pani poseł i pan poseł proszą o głos.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#AnnaBańkowska">Anna Bańkowska. Panie marszałku, jutro względnie pojutrze będziemy dyskutować projekt nowelizacji ustawy o zatrudnieniu, dotyczący szerokich mas naszego społeczeństwa. Równie żywotnie, a może i bardziej, nasi współobywatele są zainteresowani losem nowej ustawy emerytalnej i problemem rewaloryzacji emerytur. Zapewne pan minister Boni wygłosi wprowadzenie do pierwszego czytania ustawy o zatrudnieniu, w związku z tym zwracam się do pana marszałka z prośbą o wynegocjowanie z panem ministrem, aby przy okazji omawiania ustawy o zatrudnieniu był uprzejmy zasygnalizować tej Izbie konkretne terminy i jakie są losy projektu ustawy emerytalnej — co zapowiadał już wcześniej w Sejmie. Mieliśmy projekt ustawy emerytalnej otrzymać na początku marca tego roku. Wspomnę tylko, że były to kolejne terminy nowelizacji tej ustawy. Wydaje mi się, że jeśli teraz ten Sejm ma pracować do wczesnej jesieni, powinniśmy już dziś tą ustawą się zająć w sposób bardzo wnikliwy, żeby nie popełnić tutaj żadnych przeoczeń. A jeśli my tego nie zdążymy zrobić, to obawiam się, że jest zagrożony los ustawy emerytalnej w bieżącym roku i problem rewaloryzacji również. Dlatego też w imieniu własnym, kolegów z klubu, jak i wielu, wielu interesantów, którzy się do nas, posłów zwracają, uprzejmie proszę o taką informację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MikołajKozakiewicz">Pan poseł pozwoli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#EdwardRzepka">Edward Rzepka, OKP. Szanowni Państwo! Chcę się sprzeciwić wnioskowi pana posła Oleksego. Wiem, że jesteśmy, podobnie jak całe społeczeństwo, jak sądzę, pod silnym wrażeniem informacji, które do nas docierają o rozpoczęciu redukcji polskiego zadłużenia. I zgadzam się, że Wysoka Izba ma swoje dobre prawo do uzyskania od rządu pełnej informacji na ten temat. Ale jednocześnie tak wytrawny polityk, jak pan poseł Oleksy musi wiedzieć również i o tym, że nagłaśnianie jakiejś sprawy w czasie, kiedy jest ona w toku bardzo delikatnych i bardzo trudnych negocjacji, może przynieść z pewnością więcej szkody tym negocjacjom niż pożytku. Nie szukajmy radosnych informacji w tej chwili, dajmy rządowi czas na zakończenie tych negocjacji i wtedy rząd poinformuje nas o pełnym sukcesie rozmów, które są prowadzone.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#MikołajKozakiewicz">Czy już możemy zakończyć? Proszę bardzo, poseł Oleksy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JózefOleksy">Intencją moją nie było utrudnianie czegokolwiek rządowi i nie jest to sprawą nagłaśniania, bo w końcu informacja dla Sejmu, przy tak powszechnych dyskusjach publicystycznych i informacjach w środkach masowego przekazu, nie byłaby niczym złowieszczym. Nie wiem, skąd odczytanie tego typu intencji. Nadal myślę, że wniosek jest zasadny, choć przychyliłbym się do korekty ze strony pana posła Wieczorkiewicza, by uczynić to po wizycie prezydenta Wałęsy w Stanach Zjednoczonych. Ale proszę bardzo pana posła Rzepkę, by jeszcze raz zastanowił się nad tym, czy rzeczywiście informacja dla Sejmu ze strony rządu o ogłoszonych już w świecie decyzjach, a informacja, która by Sejmowi wykładała dalsze konsekwencje i wewnętrzne skutki tych międzynarodowych decyzji, czy ona byłaby takim blokowaniem swobody działania rządu i odtajnianiem czegoś, co w świecie już jest powszechnie wiadome.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#MikołajKozakiewicz">Poseł Bratkowski, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#AndrzejBratkowski">Ponieważ nie wkroczyliśmy jeszcze w fazę dyskusji merytorycznej, a rzecz dotyczy tylko porządku dziennego, zgłaszam wniosek kompromisowy, w stosunku do zgłoszonego przez posła Szymańskiego. Proponuję, by nowe punkty porządku dziennego wprowadzone były na koniec naszego planu pracy. Wczoraj dostałem ordynację senacką. Jeszcze się z nią ani ja, ani wielu kolegów, nie zdążyło zapoznać. Proponuję więc, żeby był to jeden z ostatnich punktów porządku dziennego a nie wstawiony w środku porządku dziennego. A zatem, te pozycje, które pan marszałek dzisiaj proponuje wprowadzić jako dodatkowe, wnioskuję by dodatkowo weszły do planu, po wyczerpaniu porządku dziennego przewidzianego i rozesłanego wcześniej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#MikołajKozakiewicz">Mam nadzieję, że już kończymy dyskusję nad porządkiem dziennym. Jeszcze jest zgłoszenie, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#WaldemarPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Myślę, że jeżeli w jakimś sensie informacja o procesie redukcji naszych długów mogłaby utrudnić postępowanie rządu, to jest taka procedura, która pozwala tego uniknąć, mianowicie moglibyśmy zostać poinformowani o tej sprawie na posiedzeniu zamkniętym. A raczej źle się dzieje, jeżeli tradycją już stało się, że o pewnych osiągnięciach naszego rządu dowiadujemy się z prasy zagranicznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę państwa, mamy w zasadzie jedną sprawę bezpośrednio związaną z porządkiem dziennym, to znaczy wniosek o nie dodanie do porządku dziennego dyskusji nad Ordynacją wyborczą do Senatu. I mamy propozycję posła Oleksego, a wiemy z informacji pana premiera, że jeszcze pewne rozmowy są w toku, niektóre bardzo ważne rozmowy dopiero się odbędą — chyba przyjmiemy propozycję posła Oleksego z równoczesnym przesunięciem terminu przedstawienia tej informacji po powrocie prezydenta ze Stanów Zjednoczonych i po załatwieniu wszystkich spraw. Wiemy o tym, że prasa nie jest ani najwierniejszym, ani najprawdziwszym źródłem wiedzy. Częstokroć prasa pisze różne rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#MikołajKozakiewicz">Zgłoszono drugi wniosek — odkładam celowo sprawę senackiego projektu ustawy Ordynacja wyborcza, bo to jest sprawa najpoważniejsza — mianowicie, czy byłaby możliwa informacja rządu — w czasie tej sesji — na temat wprowadzenia ochronnych barier celnych wobec importu. Musiałbym zapytać rząd, czy jest to możliwe, niekoniecznie dzisiaj, w czasie późniejszym — może taka informacja byłaby pożyteczna. Ten wniosek chyba kierujemy do rządu — premier kiwa głową, że jest możliwa taka informacja, możemy ją przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#MikołajKozakiewicz">Potem mieliśmy prośbę pani poseł Maćkowskiej,...</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#komentarz">(Głosy z sali: Bańkowskiej.)</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#MikołajKozakiewicz">... przepraszam bardzo, Bańkowskiej, nie dosłyszałem, ażeby przy okazji ustawy o zatrudnieniu udzielić informacji na temat stanu prac nad ustawą emerytalną i przewidywanego terminu, w którym wpłynie ona do Sejmu. Czy to jest możliwe?</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#MikołajKozakiewicz">Czyli wnioski przechodzą gładko.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę państwa, czy czegoś nie zapomniałem? Pan poseł Bratkowski proponuje utrzymać w porządku dziennym dyskusję nad Ordynacją wyborczą do Senatu, przesuwając ją na dalsze punkty. To jest możliwe do zrobienia, z tym że musimy najpierw rozstrzygnąć sprawę zasadniczą w związku z zastrzeżeniem pana posła Szymańskiego, czy dyskutujemy tę sprawę. Dlaczego, pan poseł Szymański wie, jaka jest argumentacja i Prezydium Sejmu, i Konwentu Seniorów, bo jeszcze dzisiaj rano dyskutowaliśmy. Uważamy, że w obecnym klimacie społecznym i w obecnym stanie umysłów należy unikać pozorów, że Sejm przedłuża celowo dyskusję nad projektem, który nadszedł z Senatu i aczkolwiek de facto to nie byłoby żadnym opóźnieniem, bo wiemy, że we wszystkich terminach byśmy się zmieścili. I dlatego chcemy podjąć ten trud, mimo niewątpliwego faktu, że dostaliście państwo tę skądinąd już znaną, bo prawie nie zmienioną ordynację, w terminie spóźnionym — to przyznaję. Takie były argumenty i taka była opinia większości członków Konwentu Seniorów. W tej sytuacji jest tylko możliwość poddania pod głosowanie tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#MikołajKozakiewicz">Stawiam pytanie — kto jest za skreśleniem, zgodnie z wnioskiem posła Szymańskiego, dyskusji na temat Ordynacji wyborczej do Senatu. Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Nie proponowałem skreślenia, po prostu tego nie ma w porządku. Pan marszałek proponuje dodanie do porządku dziennego tego punktu. </u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#MikołajKozakiewicz">W związku z tym pytanie należy postawić o niedodanie. Dobrze, ma pan absolutnie rację.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw umieszczeniu w porządku dziennym?</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#komentarz">(Poseł Włodzimierz Cimoszewicz: Kto jest za umieszczeniem.)</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#MikołajKozakiewicz">Ale wniosek pana posła był przeciw umieszczeniu.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo przepraszam za komplikowanie trochę tej procedury, ale moją intencją jest uproszczenie tego działania. Jest wniosek Prezydium i większości Konwentu Seniorów o dodanie tego punktu do porządku dziennego i proszę ten wniosek głosować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dobrze. Chciałbym głosować wniosek posła Szymańskiego.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie.)</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania. Kto jest za umieszczeniem w porządku dziennym I czytanie senackiego projektu ustawy Ordynacja wyborcza do Senatu — proszę uprzejmie podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#MikołajKozakiewicz">154 posłów — za; przeciw — 85; wstrzymało się od głosu 43 posłów. Wniosek przeszedł.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#MikołajKozakiewicz">Czy nie zapomniałem jakiegoś wniosku?</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Bratkowski: Jest wniosek, żeby ten punkt przesunąć na koniec, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za wnioskiem posła Bratkowskiego o umieszczenie I czytania projektu ustawy Ordynacja wyborcza do Senatu w końcowej części porządku dziennego — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#MikołajKozakiewicz">143 posłów za; 63 przeciw; 48 wstrzymało się od głosowania. Wniosek przeszedł.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#MikołajKozakiewicz">To już zdaje się są wszystkie wnioski, które zanotowałem.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję Wysoką Izbę, że do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o ratyfikacji traktatu o stosunkach handlowych i gospodarczych między Rzecząpospolitą Polską i Stanami Zjednoczonymi — druk 791; posłowie otrzymali go wczoraj.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#MikołajKozakiewicz">Traktat ten, będący przedmiotem zgłoszonego przez rząd projektu ustawy, wyrażającej zgodę na ratyfikację, stanowi — podobnie jak trwająca obecnie w Stanach Zjednoczonych wizyta Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Wałęsy — wyraz zacieśniających się stosunków między naszymi państwami.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję, że po dyskusji na posiedzeniu Konwentu Seniorów, Prezydium Sejmu przewiduje pierwsze czytanie tego projektu na najbliższym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję również Wysoką Izbę, że naszym obradom przysłuchuje się delegacja komisji zdrowia litewskiego parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję Wysoką Izbę, że Senat nie wniósł poprawek do ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję wreszcie, że w sali nr 67 w starym Domu Poselskim działa, rządowy punkt konsultacyjny do spraw projektów ustaw: Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz o zmianie ustawy o zatrudnieniu.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoka Izbo! Zanim przejdziemy do pierwszego punktu porządku dziennego, chciałbym powiedzieć parę słów.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#MikołajKozakiewicz">Dzisiaj po raz pierwszy od dłuższego czasu mamy normalne posiedzenie Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.23" who="#MikołajKozakiewicz">W styczniu i w lutym zajmowaliśmy się głównie budżetem i wniesionymi do niego poprawkami nowego rządu premiera Bieleckiego. Pół marca zbiegło nam na zakończeniu prac nad Ordynacją wyborczą i przygotowaniach do debaty o przyszłości Sejmu, toteż dopiero dzisiaj zaczynamy normalną sesję Sejmu poświęconą niektórym zaległym ustawom. Jest ich dużo, stąd ten wyładowany porządek dzienny. Sejm będzie musiał pracować z dużym natężeniem, aby sprostać oczekiwaniom zarówno obywateli, jak i rządu.</u>
          <u xml:id="u-24.24" who="#MikołajKozakiewicz">Decyzja podjęta przez Sejm na jego ostatnim posiedzeniu, zwłaszcza ta o przesunięciu wyborów na okres jesienny, może wielu ludziom nie podobać się. Nie podoba się ona także części posłów. Ale jedno trzeba powiedzieć jasno: jest to decyzja podjęta w sposób zgodny z prawem, zgodny z Konstytucją, zgodny z obecnym kształtem państwa, w którym Sejm jest najwyższym organem władzy.</u>
          <u xml:id="u-24.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.26" who="#MikołajKozakiewicz">Dlatego można tylko wyrazić ubolewanie, że od razu po poprzednim posiedzeniu Sejmu rozległy się głosy dla Sejmu obelżywe, nieodpowiedzialne, lub wręcz nawołujące do działań pozakonstytucyjnych lub sprzecznych z obowiązującym porządkiem prawnym. Były to nawoływania niebezpieczne nie tylko dla tego Sejmu, który istnieje obecnie, lecz także dla przyszłego Sejmu, który dopiero ma być wyłoniony w jesiennych wyborach.</u>
          <u xml:id="u-24.27" who="#MikołajKozakiewicz">Powiedzmy szczerze, także nie wszyscy jesteśmy zadowoleni z obecnej Konstytucji, ale dopóki nie uchwalono nowej, ta Konstytucja obowiązuje, a każde złamanie jej stanowiłoby istotne zagrożenie do dalszego rozwoju demokracji w Polsce. Albowiem raz naruszona Konstytucja, pogwałcone prawo tylko z wielkim trudem i to w dłuższym czasie da je się naprawić.</u>
          <u xml:id="u-24.28" who="#MikołajKozakiewicz">Jako Sejm nie zastosujemy dawnej zasady „oko za oko”, nie będziemy odpowiadać nienawiścią na nienawiść, gniewem na gniew, potwarzą na potwarz. Ubolewamy nad tymi wszystkimi przypadkami, ale odpowiadać będziemy na nie tylko swoją pracą, tworzeniem prawnych regulacji dla dalszych reform.</u>
          <u xml:id="u-24.29" who="#MikołajKozakiewicz">Po jesiennych wyborach, oby jak najbardziej udanych, całkowicie zapomni się o tej czteromiesięcznej zwłoce i liczyć się naprawdę będą tylko te ustawy, jakie zgodnie z potrzebami kraju i oczekiwaniami obywateli w tym czasie uchwalimy. I z takim nastawieniem przystąpimy dzisiaj do pracy. To wszystko co chorałem powiedzieć posłankom i posłom na wstępie tego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-24.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.31" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Konstytucyjnej o projekcie ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (druki nr 771 i 786).</u>
          <u xml:id="u-24.32" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Janusza Szymańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Sejm X kadencji czterokrotnie dokonywał już zmiany Konstytucji i można stwierdzić, że wyraźnie inicjuje i realizuje proces stopniowej, ale konsekwentnej eliminacji w całości Konstytucji z 1952 roku.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#JanuszSzymański">Dotychczasowe zmiany charakteryzują się jednak brakiem wyraźnej koncepcji nie tylko nowego układu naczelnych organów państwowych, ale przede wszystkim, co ważniejsze, systemu sprawowania władzy w Polsce. Fakt ten nie pozostał bez wpływu na redakcję poszczególnych przepisów nowelizacji, pozostawiających zbyt duże obszary wątpliwości. Były one formułowane bez tego, co prawnicy określają mianem legislacyjnej precyzji i wyobraźni. Nawet dokonane nowelizacje przez Sejm X kadencji okazują się, jak na warunki okresu przejściowego, niewystarczające i powstaje potrzeba kolejnej, ale fragmentarycznej zmiany Konstytucji. Konieczność dokonania zmian Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej — dwudziesta pierwsza, a piąta nowelizacja Sejmu X kadencji — jak szeroko uzasadniałem przy pierwszym czytaniu — jest związana z reformą prawa i systemu wyborczego do Sejmu, umożliwia przeprowadzenie wyborów parlamentarnych w pełni wolnych i demokratycznych. Są dwie istotne przyczyny tych propozycji.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#JanuszSzymański">Po pierwsze — nowela kwietniowa wyeliminowała z systemu źródeł prawa instytucje dekretów z mocą ustawy, w konsekwencji ustawa stała się jedyną formą pierwotnego stanowienia norm powszechnie obowiązującego prawa.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#JanuszSzymański">Po drugie — odstąpienie od sesyjnego trybu działania Sejmu na rzecz zdolności do obrad w permanencji wymaga w konsekwencji ograniczenia do niezbędnego minimum okresu przerwy między kadencyjnej, a więc okresu w Polsce bez parlamentu. W normalnych warunkach, a tym bardziej w okresie dokonujących się głębokich przeobrażeń ustrojowych przede wszystkim w dziedzinie gospodarki nie można dopuścić do takiej sytuacji, aby w okresie dłuższym, a więc w okresie trzech miesięcy między zakończeniem kadencji parlamentu, a ukonstytuowaniem się nowego parlamentu po wyborach, nie działał żaden organ ustawodawczy — państwo tak długo pozostawałoby bez jedynego ustawodawcy.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#JanuszSzymański">Proponowane nowe brzmienie art. 21, ust. 2 Konstytucji ogranicza do minimum przerwę międzykadencyjną i tu jest istotna różnica pomiędzy przedłożeniem wniosku ustawodawczego przez komisję, która w tym rozwiązaniu pierwotnym całkowicie wyeliminowała przerwę międzykadencyjną, a tym co proponuje Komisja Konstytucyjna w sprawozdaniu. Mianowicie w sprawozdaniu proponujemy minimalny okres przerwy międzykadencyjnej. I najlepszym uzasadnieniem dla tego typu decyzji jest fakt, że przesądziliśmy to w swojej uchwale o samorozwiązaniu się Sejmu X kadencji, bowiem przyjęliśmy konstrukcję kadencji, że liczoną jest ona od dnia wyborów, a kończy się w przeddzień wyborów do kolejnego Sejmu. W konsekwencji musi ulec również zmianie art. 31 ust. 1 Konstytucji dotyczący zasad zarządzania wyborów parlamentarnych. Jest to logiczna konsekwencja zmiany, o której mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#JanuszSzymański">Przygotowywany przez Komisję Konstytucyjną nowy system wyborczy do Sejmu stwarza jednak potencjalną możliwość zwiększenia liczby wybranych posłów. W praktyce zwiększenie liczby posłów powyżej 460 może wystąpić. Taka możliwość zwiększenia liczby posłów musi być wyraźnie normą konstytucyjną przewidziana. Brzmienie proponowanego przepisu art. 21 ust. 2 Konstytucji dopuszcza również zmniejszenie liczby posłów na skutek wygaśnięcia mandatu. Pozwala on na rezygnację z instytucji wyborów uzupełniających. Ponadto Komisja, uznając doświadczenia nie tylko ostatnich wyborów prezydenckich, wskazuje na potrzebę uzależnienia biernego prawa wyborczego, czyli kandydowania na urząd prezydenta oraz na posła i senatora, od — określonej czasem zamieszkiwania na terytorium naszego państwa — więzi z krajem i jego życiem politycznym — proponujemy 5-letni domicyl.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#JanuszSzymański">W rezultacie również proponujemy zmianę art. 99, któremu proponujemy nadać pełne brzmienie, zresztą w tym kierunku, jaki przedstawiali to występujący posłowie w debacie konstytucyjnej i ordynacyjnej. Proponujemy, aby art. 99 uzyskał następujące brzmienie: „Prawa wyborcze nie przysługują osobom ubezwłasnowolnionym prawomocnym orzeczeniem sądu z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego oraz osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądu zostały pozbawione praw publicznych lub wyborczych”. Jest to rezultat i słusznych wniosków opinii Państwowej Komisji Wyborczej, jak i praktyki ustawodawczej, bowiem dotychczasowe ordynacje wyborcze tego typu sformułowania znały.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Chcę przejść na zakończenie do zaprezentowania dwóch wniosków mniejszości — tak krótka, fragmentaryczna zmiana Konstytucji jest również zaopatrzona w dwa wnioski mniejszości. Chcę powiedzieć, że pan poseł Andrzej Bratkowski, który od dawna przedstawiał koncepcję, czy konstrukcję kadencji polegającą na tym, że świadomie i konsekwentnie rezygnujemy z jakiejkolwiek przerwy międzykadencyjnej, przedstawia do rozwagi Izby wniosek mniejszości, który nie uzyskał akceptacji większości Komisji Konstytucyjnej, mianowicie pan poseł Bratkowski przejął pierwotny zamysł Komisji Konstytucyjnej, aby konstrukcja kadencji polegała na tym, że liczy się ją od pierwszego posiedzenia wybranego Sejmu i kończy się ją w dniu pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu kolejnej kadencji, czyli jest to pierwotny zamysł Komisji Konstytucyjnej. Ten wniosek jest opatrzony numerem pierwszym.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#JanuszSzymański">Wniosek drugi, który zgłosiła pani poseł Teresa Liszcz dotyczy, krótko mówiąc, pozostawienia bez zmiany treści art. 96 Konstytucji Rzeczypospolitej Polski, mianowicie pani poseł zgłosiła wniosek, który polega na tym, że zrezygnowalibyśmy przy tej nowelizacji Konstytucji z czwartej jej zmiany, a więc zdaniem mniejszości każdy obywatel może być wybrany do Sejmu i Senatu po ukończeniu 21 lat, czyli tak, jak to stanowi obecnie obowiązująca Konstytucja.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#JanuszSzymański">Kończąc, panie marszałku, panie i panowie posłowie, proszę, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić zmianę ustawy zasadniczej naszego państwa w brzmieniu przedłożonym przez Komisję Konstytucyjną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram obecnie dyskusję, do której zapisanych jest na razie 4 posłów.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy zabierze głos pan poseł Bolesław Twaróg z OKP, przygotuje się poseł Ryszard Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#BolesławTwaróg">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabieram głos w dyskusji nad zmianą Konstytucji jako pierwszy z dyskutantów, aby umożliwić następnym mówcom ustosunkowanie się do mojej wypowiedzi, jako że mam zamiar zgłosić szereg poprawek do projektu zaproponowanego przez Komisję Konstytucyjną. Zanim jednak przejdę do ich omówienia, pragnę poinformować Wysoką Izbę, że mój głos jest stanowiskiem Koła Porozumienia Centrum Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, które bardzo sceptycznie odnosi się do omawianej dzisiaj zmiany ustawy.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#BolesławTwaróg">Nasze wątpliwości dotyczą przede wszystkim samej zasady tworzenia prawa. Uważamy, że Konstytucja Rzeczypospolitej, bez względu na to, w jaki sposób i w jakich okolicznościach została napisana, (a trzeba powiedzieć, że jej znaczna część jest już autorstwa naszego parlamentu), nie może być traktowana instrumentalnie.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#BolesławTwaróg">To najwyższe polskie prawo powinno być ostoją całego systemu prawnego obowiązującego w naszym państwie, a wszystkie inne ustawy, w tym także ordynacja wyborcza, do niego właśnie powinny być dostosowane. Z tego względu ewentualne poprawki wprowadzone do Konstytucji powinny ograniczyć się wyłącznie do naprawdę niezbędnych zmian, bez których na przykład nie można byłoby zapewnić ciągłości władzy ustawodawczej w przypadku wcześniejszego rozwiązania parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#BolesławTwaróg">Wszelkie inne uregulowania szczegółowe istotnie zmieniające charakter ustawy zasadniczej po to tylko, aby dopasować ją obecnie do tworzonej ordynacji wyborczej, wydają się być działaniem wysoce niestosownym.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#BolesławTwaróg">Rozumiemy, że nowy model państwa wymaga także nowej Konstytucji, ale oczekujemy, że uchwali ją nowy, w pełni demokratycznie wybrany parlament.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#BolesławTwaróg">Nie chcielibyśmy natomiast stwarzać precedensu łatwego dostosowywania Konstytucji do chwilowych potrzeb, zwłaszcza że w przypadku ordynacji są to potrzeby polityczne. A przecież ustawa zasadnicza, przede wszystkim na wszelki koniunkturalizm polityczny powinna być najbardziej uodporniona.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#BolesławTwaróg">Swobodne dopasowywanie Konstytucji do bieżących potrzeb politycznych byłoby bardzo niebezpiecznym precedensem i prognostykiem dla kierunku rozwojowego konstytucyjnych instytucji politycznych Rzeczypospolitej. Mówił zresztą dzisiaj o tym w swoim wystąpieniu pan marszałek Mikołaj Kozakiewicz.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#BolesławTwaróg">Wobec przedstawionych argumentów Koło Porozumienia Centrum Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego proponuje wprowadzenie następujących poprawek do projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej, zaproponowanego przez Komisję Konstytucyjną, które to poprawki generalnie mają na celu utrzymanie dotychczasowego brzmienia ustawy zasadniczej.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#BolesławTwaróg">Po pierwsze, w zmianie pierwszej proponujemy skreślenie zapisu umożliwiającego ustawową zmianę liczby posłów. Poprawka polegałaby na skreśleniu proponowanego przez komisję ust. 2 i nadaniu kolejnym ustępom właściwej numeracji. Uważamy, że zapis konstytucyjny powinien być przejrzystą i klarowną instytucją, a najważniejsze sformułowania ustrojowe, za jakie należy uznać także liczebną wielkość przyszłego parlamentu, powinny być precyzyjne i nie pozostawiać żadnych wątpliwości. Gdyby bowiem przyjąć propozycję komisji, oznaczałoby to, że parlament zwykłą większością głosów, wymaganą przy uchwalaniu pospolitych ustaw, mógłby zmienić liczbę posłów. Rozumiemy, że dostosowanie proporcjonalnej ordynacji wyborczej do sztywnie ustalonej liczby posłów jest trudne i powoduje jej skomplikowanie. Ale trud taki dla zachowania pryncypiów konstytucyjnych bezwzględnie należy podjąć.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#BolesławTwaróg">Po drugie, składamy wniosek o skreślenie całej zmiany drugiej, mówiącej o tym, że w razie nie zwołania Sejmu na pierwsze posiedzenie w terminie jednego miesiąca, Sejm zbiera się z mocy prawa w 33 dniu po dniu wyborów. Konstytucja w swojej obecnej treści w sposób jednoznaczny mówi o tym, że pierwsze posiedzenie Sejmu zwołuje prezydent w ciągu miesiąca od dnia zakończenia wyborów. Uważamy, że jest to wystarczające zabezpieczenie całości pracy parlamentu, tym bardziej że nawet gdyby — nie daj Boże — doszło do opróżnienia urzędu prezydenta przed upływem jego kadencji, to zgodnie z art. 32 e ust. 2 Konstytucji prezydenta zastępuje marszałek Sejmu i to także po upływie kadencji Sejmu. Nie ma tu zatem żadnej luki prawnej, a każdy dowolny stan faktyczny jest uregulowany. Co więcej, propozycja komisji wy da je się stanowić swoiste votum nieufności wobec urzędu prezydenckiego, przeciwko któremu stanowczo protestujemy, domagając się skreślenia tego niczym nieuzasadnionego zapisu.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#BolesławTwaróg">Po trzecie, Koło Porozumienia Centrum wnosi także o skreślenie zmiany trzeciej zmierzającej do nadania nowego brzmienia art. 31 nakładającego na prezydenta obowiązek wyznaczania daty wyborów nie później niż na 95 dni przed upływem kadencji Sejmu i najdalej w ostatnim miesiącu upływającej kadencji. Dotychczasowy zapis mówił o zarządzeniu wyborów nie później niż na miesiąc przed upływem kadencji Sejmu. Jeśli z ordynacji będzie wynikało, że przeprowadzenie procedury wyborczej zabierze 95 dni, to jest oczywiste, że prezydent ogłosi wybory w takim terminie, aby cały ten program mógł być zrealizowany.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#BolesławTwaróg">Jeśli zaś chodzi o drugą część zapisu proponowanej przez komisję zmiany, nakazującą wyznaczenie wyborów w ostatnim miesiącu upływającej kadencji Sejmu, a nie w ciągu dwóch miesięcy po jej upływie, jak to było dotychczas, to jest to zmiana zupełnie niepotrzebna. Z jednej strony dlatego że ciągłość parlamentu i tak zostaje zachowana wobec proponowanego zapisu mówiącego o zakończeniu kadencji Sejmu w dniu poprzedzającym wybory do następnej kadencji, a z drugiej strony dokonanie zmiany ust. 1 w art. 31 Konstytucji jest w tej chwili niepotrzebne, bo przecież zapis ten wcale nie będzie regulował najbliższych wyborów parlamentarnych, które odbędą się w oparciu o ust. 2 tegoż artykułu. Natomiast ustalanie regulacji konstytucyjnej, jaka ma obowiązywać na stałe w nowym państwie polskim, drogą wyrywkowych poprawek, a nie gruntownej zmiany ustawy zasadniczej, byłoby wprowadzaniem do niej bocznymi drzwiami przyszłych zasad ustrojowych.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#BolesławTwaróg">Ostatnia, czwarta poprawka, jakiej proponujemy dokonać w projekcie zmian Konstytucji, dotyczy art. 96. Tutaj zgadzamy się z komisją, że zmiana ustawy zasadniczej w tym momencie jest konieczna. Na potrzebę jakiegoś ograniczenia możliwości kandydowania do polskiego parlamentu osób związanych także z innymi państwami zwracano uwagę podczas ostatniej kampanii wyborczej. Jesteśmy jednak przeciwni naruszaniu obowiązującej zasady równości przez uniemożliwienie kandydowania osobom, które przez ostatnie pięć lat nie mieszkały na stałe w Polsce. Byłoby to niesprawiedliwe np. wobec ludzi, którzy jeszcze w czasach PRL z powodów politycznych lub innych zostali zmuszeni do opuszczenia kraju i teraz, zamiast rekompensaty moralnej za doznane krzywdy, byliby jeszcze narażeni na dodatkową karę, wymierzoną już przez Rzeczypospolitą w postaci zakazu brania udziału w czynnym życiu politycznym. I to tym bardziej nieuzasadnioną, że ich doświadczenie uzyskane poza granicami kraju jest obecnie dla Polski bezcenne. Z drugiej strony — proponowany przez komisję zapis jest nieprecyzyjny:, bo co to znaczy, że ktoś stale zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej co najmniej od pięciu lat? Czy znaczy to, że jest tu na stałe zameldowany? Czy znaczy to, że w ogóle nie wyjeżdżał za granicę? Czy, jeśli wyjeżdżał np. co roku na, powiedzmy, 10 miesięcy, to może kandydować, czy też nie? Dlatego proponujemy, aby zmiana czwarta miała treść następującą: art. 96 — „Każdy obywatel Polski może być wybrany do Sejmu i Senatu po ukończeniu 21 lat, jeśli nie jest równocześnie obywatelem innego państwa”. Takie unormowanie wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym i pozwala uniknąć przyszłemu parlamentarzyście duchowego rozdarcia z powodu konieczności wyboru pomiędzy do chowaniem wierności Rzeczypospolitej lub temu drugiemu państwu. Przecież żadne dwa kraje, nawet powiązane paktami o najlepszej wzajemnej współpracy i przyjaźni, nigdy nie mają identycznych interesów politycznych ekonomicznych czy społecznych.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#BolesławTwaróg">Wszystkie zaproponowane poprawki przedstawiam na piśmie, wyrażając nadzieję, że w trosce o nadrzędne wartości, jakie dla systemu prawa stanowi trwała Konstytucją, zostaną one przyjęte, o co usilnie Wysoką Izbę proszę.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma obecnie pan poseł Ryszard Zieliński z UChS. Przygotuje się posłanka Teresa Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#RyszardZieliński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Koło posłów Unii Chrześcijańsko-Społecznej zamierza w zasadzie poprzeć projekt zmiany Konstytucji, zreferowany przez pana posła Szymańskiego, nie przechodząc jednak do porządku dziennego nad wnioskami mniejszości. Otóż W kwestii art. 21 ust. 3 będziemy Za przywróceniem pierwotnego tekstu projektu, tekstu określającego koniec obecnej kadencji w dniu pierwszego zebrania się nowo wybranego Sejmu, bowiem w razie odrzucenia tego wniosku wrócilibyśmy do przerwy między kadencyjnej, której z oczywistych względów nie pragniemy, którą pragniemy zlikwidować. Występujący w obecnym brzmieniu projektu termin dnia poprzedzającego dzień wyborów w niesprzyjających konfliktowych warunkach, ale w warunkach przewidzianych jednak art. 22, może przecież doprowadzić do 33 dni przerwy międzykadencyjnej, z wszystkimi niebezpieczeństwami w takim wypadku grożącymi.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#RyszardZieliński">Ta druga sprawa, którą chcę poruszyć, jest bardziej poruszająca uczucia, mianowicie dotyczy art. 96 i wiąże się z głośnym ostatnio problemem udziału emigracji w wyborach. Wiem, że sprawa ta wróciła już do komisji, odpowiedniej podkomisji i że wróciła pod postacią wielu i różnych wniosków. Wiem także, że praktycznie przesądzony już został udział obywateli polskich, przebywających za granicą w akcie wyborczym, między innymi odpowiednie uwagi wniósł do komisji także mój klub. Ale właśnie te uwagi dotyczą nie tylko czynnego prawa wyborczego obywateli przebywających za granicą, lecz również dotyczą możliwości powołania tą czy inną drogą choćby najskromniejszej reprezentacji wychodźstwa w naszym parlamencie. Miejsce tej reprezentacji widzielibyśmy w Senacie.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#RyszardZieliński">W związku z tym, aby nie przesądzać tej sprawy przed nadaniem ostatecznego kształtu Ordynacji wyborczej do Senatu, wnosimy o zmianę zapisu odnoszącego się do art. 96 Konstytucji, aby uzyskał on brzmienie: „Każdy obywatel może być wybrany do Sejmu i Senatu po ukończeniu 21 lat. Wybrany do Sejmu może być obywatel, jeśli stale zamieszkuje na terytorium Rzeczypospolitej co najmniej od 5 lat”. W ten sposób wymóg domicylu, wymóg uzasadniony, adresujemy jednak tylko wyłącznie do Sejmu. Tak sformułowany tekst art. 96 nie wykluczałby możliwości powołania do Senatu kogoś z emigracji — kogoś, czyje nazwisko w dziejach walk o niepodległość ma ciężar równoważny paru batalionom dobrego wojska. Żyją jeszcze ludzie o takim ciężarze gatunkowym na polskiej emigracji.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze pani posłanka Teresa Liszcz, bezklubowa, przygotuje się poseł Andrzej Bratkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#TeresaLiszcz">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Pragnę zabrać głos w sprawie drugiego wniosku mniejszości, którego jestem autorką. Wniosek ten, jak już był uprzejmy zreferować pan poseł sprawozdawca, zmierza do utrzymania aktualnego brzmienia art. 96 Konstytucji, który uzależnia bierne prawo wyborcze do obydwu izb polskiego parlamentu wyłącznie od osiągnięcia wieku 21 lat. Wniosek mniejszości zmierza do tego, żeby utrzymać ten jeden wymóg, natomiast nie dodawać wymogu domicylu, czyli zamieszkiwania na terenie kraju przez co najmniej 5 lat, który proponuje dodać komisja. Zamieszkiwanie w kraju przez ostatnie 5 lat oznacza aktualne zamieszkiwanie i wstecz co najmniej 5 lat. Oznacza to pozbawienie biernego prawa wyborczego do parlamentu obywateli polskich zamieszkujących za granicą. Moim zdaniem byłoby to posunięcie ze wszech miar szkodliwe politycznie i krzywdzące wielu Polaków, którzy z reguły bez własnej woli musieli opuścić kraj i którzy przed opuszczeniem kraju, a z reguły także już będąc poza jego granicami, walczyli o niepodległość kraju, lub w inny sposób zabiegali o interesy naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#TeresaLiszcz">Argumenty przedstawiane za zmianą, tzn. za uzależnieniem biernego prawa wyborczego do parlamentu od zamieszkiwania w kraju są następujące:</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#TeresaLiszcz">— po pierwsze, w żadnym innym państwie nie ma tego typu rozwiązania, żeby emigrację dopuszczać do głosowania i kandydowania w wyborach do parlamentu;</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#TeresaLiszcz">— po drugie, wybory za granicą są kosztowne;</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#TeresaLiszcz">— po trzecie, nie jest rzeczą słuszną, żeby osoby, które tu nie mieszkają i nie ponoszą ciężarów na rzecz tego państwa, na przykład podatkowych, uczestniczyły w tworzeniu prawa tego państwa.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#TeresaLiszcz">Moim zdaniem argumenty te nie mogą się ostać przy zasadniczym, który podałam wcześniej, politycznym i moralnym argumencie. To, że w innych krajach takiego rozwiązania nie ma, to nie znaczy, że u nas nie może być. Nie wiem też, czy jakikolwiek inny kraj na świecie ma taką emigrację polityczną jak nasza, tak zasłużoną dla niepodległości tego państwa i dla zbudowania w nim demokracji. Czy w wielu innych emigracjach jest tylu ludzi, którzy przez dziesiątki lat nie przyjęli obcego obywatelstwa, czekając na możność powrotu do kraju, nie mówiąc już o tym, że i w dzisiejszych czasach bardzo ta emigracja na różny sposób pomaga. Koszty nie są takie wielkie, jak wynika z obliczenia ostatnich kosztów w wyborach prezydenckich, a poza tym jak się orientuję, emigracja jest gotowa w znacznej części te koszty ponieść.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#TeresaLiszcz">Wreszcie argument trzeci, który się wydaje może najmocniejszy, że nie powinni współdecydować o treści prawa w tym kraju ludzie, którzy na co dzień w nim nie mieszkają i nie ponoszą ciężarów na jego rzecz. Nie do końca ten argument jest przekonujący.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#TeresaLiszcz">Po pierwsze, chodzi tutaj w dużej mierze o ludzi, którzy w swoim czasie ponosili ogromne, największe ciężary i wyrzeczenia w interesie naszego kraju i którzy w dalszym ciągu często dużo na rzecz tego kraju świadczą. Jest oczywiście rozsądne wymaganie, żeby obywatel polski, który zostanie wybrany do Sejmu czy Senatu brał udział w jego pracach. Wydaje się, że bez zamieszkania w kraju systematyczna praca jest mało prawdopodobna. Wobec tego nie widzę przeszkód, żeby w ordynacji umieścić wymóg aby osoba nie zamieszkała aktualnie w dniu wyborów w kraju na stałe składała oświadczenie, że zamieszka w kraju w razie wyboru. Następstwem tego mogłoby być unieważnienie mandatu, jeśli w przeciągu określonego czasu warunek stałego zamieszkania w kraju nie został spełniony.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#TeresaLiszcz">Kończąc, apeluję do państwa o poparcie drugiego wniosku mniejszości, zmierzającego do niepozbawiania emigracji polskiej, obywateli polskich za granicą biernego prawa wyborczego do parlamentu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Andrzej Bratkowski, niezrzeszony. Przygotuje się poseł Jan Sroczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#AndrzejBratkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ad vocem wystąpienia pani posłanki Liszcz. Motywując i sprawę biernych, i czynnych praw wyborczych ostatecznie pani posłanka wniosek stawiała tylko w kwestii biernego prawa wyborczego. Sądzę, że wziąć należy tutaj pod rozwagę głos rozsądku pana posła Zielińskiego, który rozdzielał pewne kwestie prawa czynnego i prawa biernego oraz podkreślił wyjątkową rolę Senatu, który, być może, według następnej Konstytucji, będzie składał się również z nominantów, reprezentujących właśnie zagranicę.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#AndrzejBratkowski">Wywołany przez pana posła Szymańskiego, pozwoliłem sobie zabrać głos i chciałbym powiedzieć, co następuje. Otóż bardzo trudno jest przyjmować rozwiązania, które są wynikami jakichś kompromisów pomiędzy teorią i praktyką, a zatem kompromisów, które ani nie zadawalają teorii, ani nie zadawalają praktyki. Do takiej konkluzji doszliśmy w przypadku postanowień ust. 3 art. 21. Czy kadencja Sejmu rozpoczyna i kończy się od wyborów, czy zaczyna i kończy wraz z pierwszym posiedzeniem parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#AndrzejBratkowski">Wszystko zależy od tego, jakie kryterium sobie postawiliśmy, by wprowadzać w ogóle tego typu rozwiązanie, odmienne od dotychczasowego. Otóż wydawało mi się, że dość długo, łącznie z pierwszym czytaniem naszej zmiany Konstytucji, chodziło o wyeliminowanie przerwy międzykadencyjnej. Jeżeli tego kryterium nie spełnia dzisiaj wnoszone rozwiązanie drugiej wersji, to w tym momencie staje pytanie: po co w ogóle tę żabę mamy jeść? Bo — czy 3 miesiące trwa przerwa międzykadencyjna czy 33 dni, jak pan poseł Zieliński wyliczył, to nie ma znaczenia. Jest to przecież kwestia, żeby w ogóle nie było tego okresu przerwy, w trakcie którego — przepraszam, odstukując w niemalowane drzewo — nie powinien mieć miejsca dzień typu „1 września”, typu „13 grudnia”. Są takie momenty newralgiczne dla życia narodu, które absolutnie nie powinny mieć miejsca w sytuacji ustrojowej braku organu władnego do stanowienia prawa w państwie prawnym.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#AndrzejBratkowski">Jeżeli pozostawiamy w Konstytucji przerwę międzykadencyjną, nie mam najmniejszych wątpliwości, że dla najwyższej racji stanu, dla bezpieczeństwa państwa musimy wprowadzić instytucję dekretów z mocą ustawy w okresie kiedy nie funkcjonuje parlament. Oczywiście decyzja należy do pań i panów posłów. Chciałbym tylko przypomnieć, że ten praktyczny sposób widzenia, choć z pewnymi zastrzeżeniami ze strony teorii wziął górę przy konstruowaniu projektu zmiany Konstytucji do pierwszego czytania, przegrał natomiast ilościowo w Komisji Konstytucyjnej przy przygotowywaniu wersji poddanej dzisiaj obradom Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#AndrzejBratkowski">Chciałbym — mam serdeczną prośbę, panie pośle Szymański — żeby nie przywoływano tu treści uchwały sprzed niedawnego czasu, jako decyzji Sejmu. Otóż tamta uchwała dotyczyła przecież terminu, wszystko inne natomiast było wynikiem kompromisów politycznych a nie było wynikiem żadnej dyskusji merytorycznej — co poddaję uwadze szanownych państwa. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Jan Sroczyński z PUS jako ostatni zapisany na liście.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#JanSroczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu grupy posłów popieram wniosek mniejszości w brzmieniu, jak przedstawił pan poseł sprawozdawca i jak mówił o tym pan poseł Bratkowski. Podzielam pogląd, że między dniem wyborów a podjęciem normalnej pracy nowego Sejmu upływa kilka tygodni. W związku z tym w okresie przerwy zaistniałoby interregnum, które w pewnych okolicznościach — wymienionych w Konstytucji, zastrzeżonych do decyzji Sejmu — mogłoby stworzyć niebezpieczne sytuacje dla państwa, zwłaszcza w sprawach obrony granicy. Wymagałoby to również dalszych zmian w Konstytucji, aby uniknąć niebezpieczeństw w tym okresie.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#JanSroczyński">Druga sprawa — to uprawnienia zamieszkałych za granicą Polaków do udziału w wyborach. Osobiście jestem za przyznaniem tych uprawnień. Jednakże ku mojemu zdziwieniu w jednej z audycji „Głosu Ameryki” słyszałem przeciwne wypowiedzi naszych rodaków w Stanach Zjednoczonych. Podkreślono, że nie maja dostatecznej orientacji, jak należałoby głosować i uważają, że o ile w pierwszych wyborach sprawa była jasna i oczywista, to teraz mają pewne wątpliwości. Wobec powyższego zgłaszam wniosek, ażeby ten problem jeszcze raz poważnie rozważyć. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#MikołajKozakiewicz">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#MikołajKozakiewicz">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma jeszcze poseł sprawozdawca. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ta fragmentaryczna zmiana wywołała całą lawinę poprawek. Myślę, że, być może, oszczędne sprawozdanie było jak gdyby powodem wielu uwag uzewnętrzniających jednak nieporozumienia czy niezrozumienie właściwe materii. I chcę powiedzieć, że w gruncie rzeczy prezentowany przez wielu posłów występujących w tej debacie konstytucyjnej pogląd na jak gdyby szukanie innego kompromisowego wyjścia w stosunku do art. 96, który dotyczy przecież tylko biernego prawa wyborczego do Sejmu i Senatu pokazuje, że równolegle z biernym prawem wyborczym, a więc instytucją prawa wyborczego, zdolnością do tego, żeby być wybranym a nie zdolnością do tego, żeby wybierać innych, 54 posiedzenie Sejmu w dniu 21 marca 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#JanuszSzymański">Dyskusja nad projektem ustawy o zmianie Konstytucji RP można na przykład mieszać taką materię, jak organizacja wyborów, a więc czy wybory przeprowadza się tylko na terytorium kraju, a przecież nie rozstrzyga ten artykuł o tym, jak również czynnego prawa wyborczego, o czym mówi art. 95 Konstytucji. I Komisja Konstytucyjna zaproponowała tylko ograniczenie prawa wyborczego ze względu na domicyl.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#JanuszSzymański">Chcę przypomnieć, jak burzliwa była reakcja przy wyborach prezydenckich, jak ważkie były argumenty, żeby był ten nieodzowny element więzi politycznej, wyobrażenia, jak ten kraj funkcjonuje, czym pulsuje jego życie gospodarcze, polityczne, żeby było pełne rozpoznanie. I to jest problem decyzji politycznej.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#JanuszSzymański">Szalenie, myślę, ważki przy rozstrzyganiu jest wniosek pana posła Zielińskiego, który jak gdyby już sytuuje w innej roli drugą izbę parlamentu. Myślę, że wniosek jest bardzo interesujący i będziemy mieli szansę rozstrzygnięcia go, aby domicyl zostawić.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#JanuszSzymański">Chcę natomiast powtórzyć, że jest logiczny związek między treścią nowelizującą art. 21 i 31 ust. 1 Konstytucji. Otóż w tym rozwiązaniu, które jednak zakłada istnienie krótkiej przerwy międzykadencyjnej — chcemy ją ograniczyć do minimum. I w praktyce, gdyby wg zmiany trzeciej, art. 31 ust. 1 otrzymał brzmienie, jak proponuje komisja, to przerwa międzykadencyjna sprowadzałaby się tylko do kilku dni, maksymalnie tygodnia, bo jest to okres między dniem wyborów, a podaniem wyników i zwołaniem pierwszego posiedzenia, co można uczynić niezwłocznie.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#JanuszSzymański">Jak znam praktykę, na przykład niektórych państw zachodnich, to ta przerwa kształtowała się od 8 do 22 dni. W sytuacji, kiedy decydujemy się tylko na wybory w jednej turze do Sejmu, ten okres byłby krótki. Ale chcę powiedzieć, że jako sprawozdawca prezentuję stanowisko Komisji Konstytucyjnej, a nie własne i tę uwagę kieruję do pana posła Andrzeja Bratkowskiego. Chcę powiedzieć, że ten argument, który tu Wysokiej Izbie przedstawiłem, był argumentem nie moim, a Komisji Konstytucyjnej. W związku z tym, panie marszałku, że jednak poprawki w znacznej liczbie wystąpiły i że jeszcze z jednym argumentem zaraz się rozprawię, to prosiłbym jednak o odroczenie głosowania i przerwę.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#JanuszSzymański">Padł tutaj zarzut, że dostosowujemy Konstytucję. Proszę państwa, my zrobiliśmy jeszcze gorsze rzeczy. Chcę przypomnieć o innych rzeczach. Otóż zmieniliśmy w drodze ustaw zwykłych Konstytucję. I nie było, że tak powiem, tutaj zarzutów niekonstytucyjności tych ustaw Powiedziałem, że żyjemy w pewnym okresie przejściowym, kiedy często rozwiązania doraźne antycypują rozwiązania ustawy zasadniczej. I prawdą jest — to podkreślam — że ta zmiana Konstytucji jest funkcją — i to mówiłem w sprawozdaniu — przygotowywanego nowego prawa wyborczego do Sejmu dla wolnych i demokratycznych wyborów.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć, że ten zapis, który był krytykowany tak bardzo przez pana posła Twaroga, że Sejm może liczyć — z odchyleniami — więcej niż 460 posłów bądź mniej, nie jest wcale takim zapisem umożliwiającym ten fakt. Powiedziałem kiedyś, proszę państwa, mamy w ust. 1 sztywną normę, że ogólna liczba posłów normą konstytucyjną jest określona na 460. W sytuacji, gdybyśmy mieli stabilny system polityczny w Polsce, wykształcony system partyjny, a więc istniejące mocne partie polityczne, to zjawisko wolnych strzelców w ogóle w Polsce by nie wystąpiło.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#JanuszSzymański">W sytuacji, kiedy budujemy system partyjny — demokratyczny, pluralistyczny — to sytuacja wolnych strzelców, nawet teoretycznie w liczbie 115, czy większej może wystąpić. I tu jest problem, żeby to wyraźnie normą konstytucyjną dopuścić. W związku z tym nie jest stosowny zarzut pana posła Twaroga, że miałoby to uzasadnienie, gdybyśmy równolegle z tą decyzją o uchwaleniu tej zmiany, podejmowali decyzję o uchwaleniu Ordynacji wyborczej W tej chwili przesądzamy niejako kształt rozwiązań Ordynacji wyborczej. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#MikołajKozakiewicz">Uważam, że jest słuszna propozycja, żeby odłożyć głosowanie. Rozumiem, że w czasie pierwszej przerwy komisja spotkałaby się z autorami poprawek i później zaproponowałaby nam termin głosowania.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Przekształceń Własnościowych oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych (druki nr 638 i 774) Otóż już po wydrukowaniu sprawozdania komisje powierzyły w ponownej uchwale przedstawienie sprawozdania posłowi Wiesławowi Kaczmarkowi, którego proszę o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#WiesławKaczmarek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie z prac Komisji Przekształceń Własnościowych oraz Ustawodawczej, z udziałem przedstawicieli Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej — nad rządowym projektem ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych — druk nr 638. Efektem tych prac jest przyjęty na wspólnym posiedzeniu komisji w dniu 28 lutego 1991 roku projekt niniejszej ustawy przedstawiony Wysokiej Izbie w druku nr 774.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#WiesławKaczmarek">Nie nadużyję chyba słów, jeżeli stwierdzę, że uchwalona, mam nadzieję, przez Sejm ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych stanie się istotnym elementem polskiego prawa gospodarczego. Stanowić ona będzie o zasadniczych elementach rynku kapitałowego, określając zasady jego funkcjonowania oraz tworzenia podstawowych instytucji tegoż rynku. Jest to niewątpliwie ustawa o charakterze ustrojowym.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#WiesławKaczmarek">Projekt ustawy wprowadza do polskiego systemu gospodarczego instytucje — można powiedzieć, z dawien już oczekiwane — jak giełdy papierów wartościowych, komisja papierów wartościowych, fundusze powiernicze. Ustawa również definiuje zawód maklera papierów wartościowych, określa zasadnicze reguły tworzenia i funkcjonowania publicznego obrotu papierami wartościowymi.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#WiesławKaczmarek">Zanim przystąpię do właściwego referowania Wysokiej Izbie treści projektu ustawy pragnę podkreślić jedną istotną sprawę. Otóż konstrukcja i filozofia norm prawnych tej ustawy zostały podporządkowane przede wszystkim sprawie ochrony interesów nabywcy papierów wartościowych. Z tą też intencją były przygotowywane i dyskutowane przede wszystkim ogólne postanowienia, jak i szczegółowe rozwiązania ustawy. Ta szczególna troska o ochronę inwestora musi mieć miejsce, zwłaszcza dlatego w fazie tworzenia rynku papierów wartościowych może dość łatwo dojść do sytuacji godzących w interes nabywców, które będą niestety często wynikiem nieuczciwych praktyk lub wręcz skutkiem niewiedzy.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#WiesławKaczmarek">Ustawa ma 132 artykuły rozmieszczone w jedenastu rozdziałach, skąd przedstawienie tej ustawy, niestety, zajmie trochę czasu.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#WiesławKaczmarek">Na wstępie chciałem zwrócić uwagę na jeden błąd natury czysto redakcyjnej. Otóż w ostatnich artykułach tej ustawy nastąpiła podwójna numeracja przedostatniego i trzeciego od końca artykułu, którym nadano numery 130. Należy dokonać przenumerowania drugiego artykułu 130 na art. 131, natomiast ostatni artykuł ustawy powinien mieć numer 132.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 1 ustawy — Przepisy ogólne. Ten fragment projektu określa ogólne zasady regulujące publiczny obrót papierami wartościowymi. Zwracam uwagę na art. 2, który zawiera tak zwany słowniczek. W słowniczku ustawy zdefiniowano podstawowe pojęcia niezbędne dla funkcjonowania rynku papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 1 wprowadza również do życia gospodarczego lub tak zwanego obrotu prawnego dwie szczególne instytucje, które zasługują na parę zdań omówienia.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#WiesławKaczmarek">Można stwierdzić, że postanowienia art. 1 projektu ustawy kreują nowy rodzaj spółki akcyjnej, spółki, która, będąc spółką prawa handlowego, staje się jednocześnie instytucją o charakterze publicznym, tak zwanym przedsiębiorstwem publicznym. Jej publiczny charakter wynika z charakteru stosunków własnościowych, to znaczy bycia w posiadaniu wielu właścicieli o nieograniczonym zakresie. Natomiast zapisy art. 5 wprowadzają do publicznego obrotu papierów wartościowych instytucji świadectwa depozytowego.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#WiesławKaczmarek">Przy wprowadzaniu do codziennej praktyki instytucji świadectwa depozytowego może się pojawić kwestia, czy polscy inwestorzy przełamią pewien stereotyp myślenia o akcji jako o materialnym odcinku papieru; oraz drugie pytanie — czy zaakceptują tworzenie polskiego systemu giełdowego w taki sposób, aby mógł on w niedalekiej przyszłości dokonywać przede wszystkim operacji „bezpapierkowych”.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#WiesławKaczmarek">Zaproponowanie rozwiązania w postaci używania świadectwa depozytowego stwarza szansę uruchomienia nowoczesnego systemu, zwłaszcza że będziemy go budować od początku. Z omawianym świadectwem łączy się inna instytucja, nazwana w projekcie ustawy jako krajowy depozyt papierów wartościowych, którego opis przedstawię przy omawianiu zasad funkcjonowania wtórnego obrotu papierami wartościowymi.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#WiesławKaczmarek">Są również inne przesłanki, które zadecydowały o zastosowaniu instytucji świadectwa depozytowego. Są to między innymi:</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#WiesławKaczmarek">— niebagatelne jednak koszty produkcji specjalnych druków przedstawiających sobą materialnie akcję, papier wartościowy;</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#WiesławKaczmarek">— duże koszty i utrudnienia w związku z przepisywaniem, dokonywaniem cesji praw własności związanych z papierami wartościowymi;</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#WiesławKaczmarek">— niebezpieczeństwo pojawienia się falsyfikatów akcji znajdujących się w obrocie.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#WiesławKaczmarek">Świadectwo depozytowe wiele tych niebezpieczeństw, można powiedzieć, oddala.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 2. Komisja Papierów Wartościowych. Tytuł rozdziału właściwie wyjaśnia jego istotę.</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#WiesławKaczmarek">Art. 6 rozdziału powołuje do życia centralny organ administracji rządowej w sprawach publicznego obrotu papierami wartościowymi. Jest nim Komisja Papierów Wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-39.18" who="#WiesławKaczmarek">W trakcie prac nad projektem staraliśmy się znaleźć takie usytuowanie komisji w strukturze państwa, aby swoim zakresem spraw i kompetencji nie burzyła istniejącego trójpodziału władzy i jednocześnie, by posiadała daleko idącą niezależność od władzy wykonawczej. Dlatego przyjęto rozwiązanie, że przewodniczącego komisji powołuje prezes Rady Ministrów na wspólny wniosek ministra finansów i prezesa Narodowego Banku Polskiego, po zaopiniowaniu przez właściwe komisje sejmowe. Członkami komisji są natomiast przedstawiciele ministra finansów, ministra przekształceń własnościowych, prezesa NBP, prezesa Urzędu Antymonopolowego oraz przedstawiciele samorządu maklerów i samorządu giełd.</u>
          <u xml:id="u-39.19" who="#WiesławKaczmarek">W okresie tworzenia rynku papierów wartościowych Komisja Papierów Wartościowych będzie odgrywała decydującą rolę. Od jakości jej pracy będzie zależał kształt rynku kapitałowego w Polsce. Ma to swoje odzwierciedlenie w zakresie kompetencji nadanych komisji przez ustawę. Do jej zadań należy między innymi:</u>
          <u xml:id="u-39.20" who="#WiesławKaczmarek">— dopuszczanie papierów wartościowych do obrotu;</u>
          <u xml:id="u-39.21" who="#WiesławKaczmarek">— licencjonowanie osób wykonujących zawód maklera, jak i wydawanie zezwoleń podmiotom prowadzącym przedsiębiorstwa maklerskie;</u>
          <u xml:id="u-39.22" who="#WiesławKaczmarek">— bieżący nadzór nad rynkiem papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-39.23" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 3. Działalność maklerska. W tym rozdziale mamy do czynienia z tak zwaną konstrukcją jak gdyby dwupoziomową. Przepisy ustanowione w rozdziale rozstrzygają dwa zakresy spraw: tworzą zawód maklera oraz określają zasady działania firm maklerskich.</u>
          <u xml:id="u-39.24" who="#WiesławKaczmarek">Pierwszy zakres spraw — zawód maklera. Intencją projektodawców jest, aby zawód maklera był kojarzony z osobą publicznego zaufania, dlatego przyjęto w projekcie wysokie wymagania wobec kandydatów na maklerów, jak i też wobec osób już wykonujących zawód maklera. Myślę, że jesteśmy przekonani, że jednorazowy akt prawny nie stworzy sytuacji, że z chwilą wejścia w życie ustawy makler papierów wartościowych będzie się cieszył powszechnym zaufaniem obywateli. Proces pozyskiwania zaufania trwa latami, a w naszej sytuacji zaczynamy dopiero tworzyć rynek papierów wartościowych. Z powodu dużej odpowiedzialności maklerów — to oni będą głównymi aktorami operacji dokonanych na giełdach — wprowadzone zostały do ustawy sankcje za nieprzestrzeganie zasad uczciwego obrotu, nie przestrzeganie prawa, działanie wbrew interesom lub na szkodę klienta. Również dlatego Komisja Papierów Wartościowych otrzymała liczne uprawnienia nadzorujące, kontrolne i stanowiące wobec maklerów.</u>
          <u xml:id="u-39.25" who="#WiesławKaczmarek">Drugi zakres spraw — firma maklerska. Otóż według postanowień art. 18 — jego zapisy stanowiły przedmiot licznych sporów podczas prac komisji — przyjęta została propozycja rządowa. Oznacza ona różnorodność form prawnych podmiotów zamierzających prowadzić przedsiębiorstwo maklerskie. Ogólna zasada brzmi: Żadna forma prawna podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie nie jest w ustawie dyskryminowana. Podmiotem prowadzącym przedsiębiorstwo maklerskie może być osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna, nie posiadająca osobowości prawnej. Prowadzenie przedsiębiorstwa maklerskiego wymaga zezwolenia Komisji Papierów Wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-39.26" who="#WiesławKaczmarek">Pragnę podkreślić, że jedną z fundamentalnych zasad organizowania obrotu publicznego papierami wartościowymi jest reguła, że obrót papierami wartościowymi odbywa się za pośrednictwem podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie.</u>
          <u xml:id="u-39.27" who="#WiesławKaczmarek">W kolejnych artykułach rozdziału zostały określone warunki, jakie należy spełnić, aby otrzymać zezwolenie na prowadzenie przedsiębiorstwa maklerskiego. Mając na uwadze ochronę interesów inwestora, projekt ustawy między innymi zakazuje podmiotom prowadzącym przedsiębiorstwa maklerskie wykonywania innej działalności gospodarczej. W przypadku, gdy podmiotem prowadzącym jest spółka akcyjna, może ona wydawać tylko akcje imienne, jest również zobowiązana informować Komisję Papierów Wartościowych o zmianach w proporcji głosów w rozmiarze większym niż 2 procent, jak też wskazywać osoby, które posiadają więcej niż 5% głosów.</u>
          <u xml:id="u-39.28" who="#WiesławKaczmarek">W celu ochrony inwestora Komisja Papierów Wartościowych otrzymuje szereg uprawnień, pozwalających sprawować szeroki nadzór nad firmami maklerskimi, jak też podejmować skuteczne działania, gdy występują wypadki nieprzestrzegania obowiązujących norm na rynku papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-39.29" who="#WiesławKaczmarek">Na uwagę zasługują również zapisy art. 22 projektu, których zadaniem jest utrzymanie ciągłości rynku papierów wartościowych. Oznacza to, że w sytuacji, gdy zleceniodawca wycofuje się z nabycia określonego pakietu akcji, zamówiony pakiet akcji musi nabyć firma maklerska prowadząca daną transakcję. Mogą to być wypadki dość często występujące w fazie tworzenia się rynku i w takich sytuacjach firma maklerska musi odegrać rolę swoistego bufora amortyzującego skutki niewykonania transakcji i wykonać ją na własny rachunek. Jeszcze jeden przepis rozdziału to jest art. 33. Zapisy tego artykułu określają zasady wykonywania zawodu doradcy w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi. Dotyczą zatem zawodu, który ma być wyższym stopniem wtajemniczenia maklera papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-39.30" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 4. Samorząd maklerów. Nie zamierzam wnikać w szczegóły zapisów poszczególnych artykułów. Rozdział zawiera normy prawne, które określają konstrukcję samorządu zawodowego maklerów, uprawnienia poszczególnych jego organów oraz tryb postępowania dyscyplinarnego.</u>
          <u xml:id="u-39.31" who="#WiesławKaczmarek">Na marginesie tego rozdziału pewna dygresja. Ujawniła się po raz kolejny luka w polskim prawodawstwie, to znaczy brak ustawy o samorządzie zawodowym, stąd wynika konieczność powielania w licznych ustawach podobnych rozwiązań, które na dodatek często odbiegają swoją zawartością od zasadniczej treści ustawy.</u>
          <u xml:id="u-39.32" who="#WiesławKaczmarek">Przy omawianiu rozdziału o samorządzie maklerów pragnę zwrócić uwagę na dwie ważne regulacje.</u>
          <u xml:id="u-39.33" who="#WiesławKaczmarek">Pierwsza — samorząd zawodowy maklerów jest obowiązkowy. Zrezygnowaliśmy z często stosowanej zasady dobrowolnego uczestnictwa w samorządzie zawodowym z kilku przyczyn. Oto niektóre z nich:</u>
          <u xml:id="u-39.34" who="#WiesławKaczmarek">— w zawodach o statusie osób publicznego zaufania przynależność do samorządu zawodowego jest z reguły obowiązkowa, a makler ma należeć do takiej grupy zawodów;</u>
          <u xml:id="u-39.35" who="#WiesławKaczmarek">— intencją organizatorów rynku kapitałowego w Polsce jest przekazywanie środowisku zawodowemu maklerów wielu kwestii natury merytorycznej, związanej z funkcjonowaniem tegoż rynku, na przykład określenie reguł dotyczących etyki zawodowej maklerów. Dlatego dobrze by było, żeby były to reguły opracowane przez wszystkich maklerów, jak i później — z racji obowiązkowego samorządu — przez nich przestrzegane.</u>
          <u xml:id="u-39.36" who="#WiesławKaczmarek">Druga regulacja wynika z tych artykułów, które opisują tryb i skutki postępowania dyscyplinarnego. Jest to kolejny efekt troski o ochronę nabywców papierów wartościowych, a również — z drugiej strony — wiadomo, że wszelkie ograniczenia praw osobistych muszą mieć swoje umocowania w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-39.37" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 5. Wprowadzenie papierów wartościowych do publicznego obrotu. Jest to rozdział poświęcony regulacjom prawnym, określającym zasady funkcjonowania pierwotnego rynku papierów wartościowych. Z rynkiem pierwotnym mamy do czynienia, gdy występuje sytuacja wprowadzenia papierów wartościowych do publicznego obrotu. Mogą tutaj — w dużym uproszczeniu — wystąpić dwa przypadki:</u>
          <u xml:id="u-39.38" who="#WiesławKaczmarek">— pierwszy przypadek kiedy osoba weszła w posiadanie spółki akcyjnej, poza obrotem giełdowym i postanowiła podjąć decyzje o dokonaniu pierwszej emisji akcji, będącej na przykład wynikiem prywatyzacji kapitałowej jednoosobowej spółki skarbu państwa w drodze publicznej emisji;</u>
          <u xml:id="u-39.39" who="#WiesławKaczmarek">— drugi przypadek polegający na kolejnej emisji akcji, istniejącej już spółki akcyjnej, realizowanej przez podwyższenie kapitału akcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-39.40" who="#WiesławKaczmarek">Postanowienia rozdziału formułują kilka zasad, które określają funkcjonowanie pierwotnego rynku papierów wartościowych. Omówię krótko trzy podstawowe zasady.</u>
          <u xml:id="u-39.41" who="#WiesławKaczmarek">Zasada pierwsza — wprowadzenie papierów wartościowych do publicznego obrotu wymaga zgody Komisji Papierów Wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-39.42" who="#WiesławKaczmarek">Zasada druga — wszelkie obowiązki związane z przygotowaniem wprowadzenia papierów wartościowych do publicznego obrotu spoczywają na właścicielu, przy czym słowo właściciel traktuję tutaj w cudzysłowie. Co to oznacza? Jeżeli mamy do czynienia na przykład z drugą emisją akcji funkcjonującej spółki akcyjnej, to ta spółka jako emitent przygotowuje, sporządza prospekt emisyjny, składa stosowny wniosek o uzyskanie zgody na wprowadzenie swoich papierów wartościowych do publicznego obrotu. Przedstawiona zasada oznacza również, że w przypadku wprowadzenia na rynek papierów wartościowych jednoosobowych spółek skarbu państwa, wszelkie obowiązki związane z przygotowaniem i uruchomieniem tej pierwszej emisji akcji spoczywają na „właścicielu” spółki, to jest na reprezentancie skarbu państwa. Mam nadzieję, że ta regulacja rozstrzyga wiele dotychczasowych wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-39.43" who="#WiesławKaczmarek">I zasada trzecia — publiczny charakter pierwotnego rynku. Oznacza to, że dane dotyczące emisji oraz zmiany dotyczące tych danych muszą być podawane do publicznej wiadomości co najmniej w dwóch ogólnopolskich dziennikach. Niespełnienie tego wymagania, może spowodować wycofanie zgody Komisji Papierów Wartościowych na wprowadzenie papierów wartościowych do publicznego obrotu.</u>
          <u xml:id="u-39.44" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 6. Wtórny publiczny obrót papierami wartościowymi. Każdy z rozdziałów tej ustawy jest ważny, ale ten jest o tyle szczególny, ponieważ dotyczy magicznego słowa giełda papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-39.45" who="#WiesławKaczmarek">Pozwolę sobie na jeszcze jedną dygresję. Otóż oglądając niedzielną audycję „Wydarzenia tygodnia” usłyszałem taką informację — jeden z dziennikarzy uznał za wydarzenie tygodnia akt utworzenia w połowie kwietnia giełdy papierów wartościowych w Warszawie. Jest to znowu przykład, że dziennikarze wiedzą lepiej i zwykle szybciej jeszcze przed ustawodawcą.</u>
          <u xml:id="u-39.46" who="#WiesławKaczmarek">Muszę przyznać, że był to rozdział najdłużej dyskutowany w trakcie pracy komisji nad projektem. Powodem sporów był pierwotny projekt rządowy, opierający polski system giełdowy właściwie na jednej giełdzie centralnej w Warszawie. Po dyskusjach ministerstwa przekształceń własnościowych i przedstawicieli działających w Polsce instytucji zbliżonych — to trzeba chyba podkreślić — w swojej istocie do giełd papierów wartościowych, przedstawiono komisjom inną koncepcję systemu giełdowego. Rozwiązanie generalnie polega na tworzeniu sieci giełd regionalnych, z wiodącą, tworzoną przez skarb państwa w fazie wstępnej giełdą papierów wartościowych w Warszawie. Komisja musiała również rozstrzygnąć dwie istotne kwestie natury koncepcyjno-definicyjnych, to znaczy: uznać, że giełda jest formą działalności gospodarczej, to jest istotne rozstrzygnięcie, bo giełda zwykle, w takim powszechnym obiegu jak gdyby kojarzy się nam bądź z budynkiem, bądź z instytucją, gdzie dokonuje się pewnych operacji. My przyjęliśmy w konstrukcji ustawy rozstrzygnięcie, że giełda jest formą działalności gospodarczej oraz drugie rozstrzygnięcie, że dla prowadzenia giełdy tworzone są spółki akcyjne, których akcjonariuszami mogą być podmioty prowadzące firmy maklerskie, banki i skarb państwa. Spółki akcyjne prowadzące giełdy, mogą wydawać tylko akcje imienne oraz nie mogą mieć celu zarobkowego, czyli muszą mieć formułę działalności, określaną często jako zasadę non profit, czyli bez zysku.</u>
          <u xml:id="u-39.47" who="#WiesławKaczmarek">Zanim przejdę do przedstawienia pozostałych postanowień rozdziału, pragnę podkreślić, że tak zaproponowany kształt systemu giełdowego znalazł akceptację u przedstawicieli środowiska dotychczas działających giełd. Przyjęte rozwiązania stawiają jednak dość wysokie wymagania. Pozwalają na tworzenie giełd regionalnych, przy czym trzeba spełnić kilka istotnych wymogów — po prostu wysoki standard — chociażby musi zgłosić akces do operowania na takiej giełdzie regionalnej co najmniej 10 podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie.</u>
          <u xml:id="u-39.48" who="#WiesławKaczmarek">Wszystkie warunki określające zasady tworzenia giełdy są zawarte w art. 58. Zezwolenie na utworzenie giełdy wydaje prezes Rady Ministrów. Są to dość ostre wymagania. Chcieliśmy jednak uniknąć powtórzenia się sytuacji, która jest znana z przeszłości, na przykład z resortu szkolnictwa wyższego — swego czasu każdy większy ośrodek wręcz ambicjonalnie podchodził do utworzenia przykładowo wyższej szkoły inżynierskiej. Stąd nawet było takie powiedzenie: „WSI w każdej wsi”. I chcielibyśmy uniknąć takiej sytuacji, że dzisiaj po prostu każdy większy ośrodek będzie dążył — będzie to honor dla miasta, władz miasta — żeby na ich terenie działała giełda papierów wartościowych. Dlatego — jeszcze raz podkreślam — dość ostre i wysokie wymagania i działania w oparciu o wysoki standard.</u>
          <u xml:id="u-39.49" who="#WiesławKaczmarek">Zasadą generalną wtórnego obrotu papierami wartościowymi jest dokonywanie obrotu na giełdach papierów wartościowych, przy czym Rada Ministrów w drodze rozporządzenia może dokonywać odstępstwa od wymienionej zasady i pozwolić na formy pozagiełdowe, wtórnego obrotu papierami wartościowymi za pośrednictwem podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie.</u>
          <u xml:id="u-39.50" who="#WiesławKaczmarek">Kolejna zasada, to ustalenie, że stronami transakcji giełdowych mogą być akcjonariusze giełdy, prowadzący przedsiębiorstwa maklerskie. Ustawa wprowadza 2-letni okres karencji na dopuszczenie papierów wartościowych do obrotu giełdowego oraz w celu ochrony nabywcy przyjęto ogólną regułę, że papier wartościowy dopuszczony jest do obrotu na jednej giełdzie — może jednak za zgodą Komisji Papierów Wartościowych być przedmiotem obrotu na innej giełdzie.</u>
          <u xml:id="u-39.51" who="#WiesławKaczmarek">Parę słów odnośnie do dwóch instytucji, które są powoływane postanowieniami art. 68 i 71. Art. 68 powołuje do życia giełdę papierów wartościowych w Warszawie, którą będzie prowadzić jednoosobowa spółka skarbu państwa. Natomiast art. 71 tworzy inną instytucję rynku kapitałowego, jaką będzie Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. W fazie tworzenia rynku kapitałowego zakładamy, że Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych będzie prowadzony przez spółkę, która prowadzi również giełdę papierów wartościowych w Warszawie. Zadania krajowego depozytu zostały zaproponowane § 4 art. 74 i polegają na:</u>
          <u xml:id="u-39.52" who="#WiesławKaczmarek">— rejestracji papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu giełdowego,</u>
          <u xml:id="u-39.53" who="#WiesławKaczmarek">— prowadzeniu rejestru kont depozytowych dla uprawnionych do przechowywania w nim papierów wartościowych,</u>
          <u xml:id="u-39.54" who="#WiesławKaczmarek">— rejestracji zmian stanu posiadania w wyniku dokonywanych transakcji oraz zapewnienie bezpieczeństwa systemu depozytowego.</u>
          <u xml:id="u-39.55" who="#WiesławKaczmarek">Istota funkcjonowania systemu depozytowego polega na niematerialnym systemie cyrkulacji papierów wartościowych na okaziciela.</u>
          <u xml:id="u-39.56" who="#WiesławKaczmarek">Upraszczając — oznacza to, że na rynku papierów wartościowych nie będą krążyć fizycznie np. akcje na okaziciela, a jedynie zostanie wyemitowany i zdeponowany w tejże instytucji jeden odcinek zbiorowy na wszystkie akcje na okaziciela. Dowodem posiadania pewnej liczby akcji przez poszczególnego inwestora będą świadectwa depozytowe, stwierdzające stan posiadania akcjonariuszy, wystawione na podstawie zapisów księgowych przez upoważnione do tego instytucje. Aby uruchomić tego typu system potrzebna jest jego centrala, czyli Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-39.57" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 7. Nabycie znacznych pakietów akcji. Intencją tego rozdziału ustawy jest wprowadzenie takich regulacji prawnych, które uniemożliwiają w sposób niejawny przyjęcie kontroli w publicznej spółce akcyjnej. Do ustawy wprowadzono trzy poziomy zabezpieczeń. Są to rozwiązania wzorowane na regulacjach stosowanych w krajach EWG. Zapisy tego rozdziału są również przykładem realizacji zasadniczego celu ustawy — podkreślam jeszcze raz — ochrony interesów nabywcy akcji.</u>
          <u xml:id="u-39.58" who="#WiesławKaczmarek">Zabezpieczenie pierwsze — zawarte w art. 72 zobowiązuje nabywcę znaczących pakietów akcji, dających mu 10%, 20%, 33%, 50%, 66% lub 75% głosów na walnym zgromadzeniu, do zawiadomienia w ciągu 7 dni Komisji Papierów Wartościowych, Urzędu Antymonopolowego oraz spółki o fakcie nabycia pakietu akcji. Jest to raczej takie zabezpieczenie o charakterze informującym.</u>
          <u xml:id="u-39.59" who="#WiesławKaczmarek">Zabezpieczenie drugie — art. 73 wprowadza do publicznego obrotu instytucję publicznego wezwania. Z wezwaniem mamy do czynienia, gdy nabywca zamierza jednorazowo lub w drodze powtarzających się transakcji, w przeciągu 12 miesięcy stać się posiadaczem co najmniej 33% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy danej spółki. Wezwanie jest jedyną formą nabywania znaczących pakietów akcji, przy czym można je przyrównać do publicznej subskrypcji, w której to nabywca zawiadamia publicznie o swoich zamierzeniach, z podaniem ceny, za jaką zamierza zakupić akcje. O zamiarze ogłoszenia wezwania nabywca jest zobowiązany powiadomić wcześniej Komisję Papierów Wartościowych i giełdę, oraz jest zobowiązany do złożenia w banku lub innej instytucji do depozytu zabezpieczenia w wysokości co najmniej 50% wartości zamierzonej transakcji.</u>
          <u xml:id="u-39.60" who="#WiesławKaczmarek">Zgodnie z ustawą Komisja Papierów Wartościowych może zakazać ogłoszenia wezwania, jednak po zasięgnięciu opinii Urzędu Antymonopolowego, gdy mamy do czynienia z przypadkami:</u>
          <u xml:id="u-39.61" who="#WiesławKaczmarek">— naruszenia niniejszej ustawy,</u>
          <u xml:id="u-39.62" who="#WiesławKaczmarek">— naruszenia ustawy antymonopolowej,</u>
          <u xml:id="u-39.63" who="#WiesławKaczmarek">— zagrożenia interesu gospodarki narodowej,</u>
          <u xml:id="u-39.64" who="#WiesławKaczmarek">— gdy cena oferowana w wezwaniu jest o 10% niższa od średniej ceny rynkowej z ostatnich trzech miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-39.65" who="#WiesławKaczmarek">Są to główne reguły instytucji wezwania, która jest szczegółowo opisana w art. od 73 do art. 86.</u>
          <u xml:id="u-39.66" who="#WiesławKaczmarek">Zabezpieczenie trzecie — istotę tego zabezpieczenia zawierają postanowienia art. 87. Gdy operacja zakupu pakietu kontrolnego akcji została dokonana i nabywca stał się posiadaczem pakietu akcji reprezentującym ponad 50% głosów na walnym zgromadzeniu spółki, jest on obowiązany przed wykonaniem jakichkolwiek uprawnień z prawa głosu, ogłosić wezwanie do zapisywania się na sprzedaż lub zamianę pozostałych akcji w spółce. Jest to postanowienie, dające posiadaczom pakietu mniejszościowego szansę sprzedania swoich akcji po cenie najwyższej, z uzyskanych przy zakupie pakietu większościowego. Inaczej mówiąc — jest to szansa wycofania się z interesu w przypadku, gdy w spółce pojawił się udziałowiec dominujący, na maksymalnie korzystnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-39.67" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 8. Fundusze powiernicze. Parę słów wprowadzenia. Otóż fundusze wspólnych inwestycji są znaną instytucją rynku kapitałowego w krajach zachodnich. Pierwszy fundusz został złożony ponoć w Wielkiej Brytanii w roku 1869. W uproszczeniu fundusz wspólnych inwestycji polega na łączeniu dużej liczby różnych wielkości drobnych kapitałów, oszczędności osób prywatnych, we wspólny fundusz, który jest następnie zarządzany przez grupę specjalistów inwestujących zgromadzone środki w różnego rodzaju papiery wartościowe i zarabiających w ten sposób znaczne sumy na rzecz udziałowców — właścicieli funduszu. Prywatny inwestor, zamiast kupować akcje jednej, kilku firm, nabywa udziały w funduszu. Dobrym jak gdyby uproszczeniem, czy porównaniem takiego nabycia jednostki uczestnictwa jest wejście w posiadanie książeczki, znanej powszechnie w Polsce — książeczki PKO.</u>
          <u xml:id="u-39.68" who="#WiesławKaczmarek">Inwestowanie w udziały funduszy ma więc kilka zalet, m.in.:</u>
          <u xml:id="u-39.69" who="#WiesławKaczmarek">— prywatny inwestor nie musi śledzić notowań akcji innych papierów wartościowych, oceniać ryzyka poszczególnych lokat, realizować indywidualnie transakcji giełdowych w celu uformowania własnego portfela. Te wszystkie czynności realizuje za niego zarząd funduszu, złożony ze specjalistów;</u>
          <u xml:id="u-39.70" who="#WiesławKaczmarek">— fundusz pozwala łączyć również kapitały wielu osób, co pozwala z kolei na dużą różnorodność lokat, a tym samym obniża ryzyko inwestycyjnego przedsięwzięcia;</u>
          <u xml:id="u-39.71" who="#WiesławKaczmarek">— udziały w funduszach posiadają również wysoką płynność tzn. są łatwiej zbywalne niż inne papiery wartościowe.</u>
          <u xml:id="u-39.72" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 8 ustawy zawiera regulację prawną, określającą zasady funkcjonowania funduszy inwestycyjnych otwartych, a więc charakteryzujących się zmienną liczbą uczestników i niezbywalnymi jednostkami uczestnictwa.</u>
          <u xml:id="u-39.73" who="#WiesławKaczmarek">Należy jednak otwarcie stwierdzić, że jest to fragment ustawy, który obecnie ma na celu uchronić nabywców, uczestników rynku papierów wartościowych przed nieuczciwymi firmami, które chciałyby wykorzystać bardzo atrakcyjną handlową nazwę towarzystwa funduszy powierniczych i podjąć działalność polegającą na gromadzeniu i przejmowaniu powierzonych im środków, obiecując korzystne ich lokaty. Autorzy zakładają, że utworzenie realnego rynku towarzystw funduszy powierniczych wymagać będzie czasu. Wynika to z następujących przesłanek:</u>
          <u xml:id="u-39.74" who="#WiesławKaczmarek">— zarządzanie portfelem papierów wartościowych jest bardzo trudnym zadaniem menadżerskim i nie dysponujemy obecnie w naszym kraju wystarczającą liczbą kadr dla realizacji tego typu projektów;</u>
          <u xml:id="u-39.75" who="#WiesławKaczmarek">— polski rynek papierów wartościowych jest jeszcze zbyt ubogi, aby mogło na nim operować co najmniej kilkanaście funduszy powierniczych, a wychodzimy z założenia, że obywatel powinien mieć możliwość wyboru co najmniej z kilku, lub kilkunastu tego typu funkcjonujących już funduszy;</u>
          <u xml:id="u-39.76" who="#WiesławKaczmarek">— zgodnie z zapisami ustawy, co najmniej 90% wartości środków funduszu musi być lokowane w papiery dopuszczonych do publicznego obrotu. Z kolei wiadomo, aby móc prowadzić grę na rynku musi być w obrocie co najmniej 50 akcji różnych spółek. Jest to warunek minimum.</u>
          <u xml:id="u-39.77" who="#WiesławKaczmarek">Wniosek — należy się spodziewać, że fundusze podejmą realną działalność po okresie minimum 2 lat i będzie to zależało również od postępu i tempa prywatyzacji kapitałowej polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-39.78" who="#WiesławKaczmarek">Stąd też można stwierdzić, że zapisy tego rozdziału mają charakter wysoce restrykcyjny w sensie: postawienia wielu ostrych wymagań wobec podmiotów zarządzających powierzonymi im środkami pieniężnymi, przyjęcia również określonych reguł działania funduszy powierniczych, wprowadzenia mechanizmów kontroli i nadzoru działających funduszy powierniczych realizowanych przez Komisję Papierów Wartościowych — z uprawnieniami tej komisji do wnioskowania o rozwiązanie spółki, prowadzącej fundusz, gdy nie przestrzega ona przepisów niniejszej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-39.79" who="#WiesławKaczmarek">Zamierzeniem ustawodawcy było sformułowanie takich regulacji prawnych, które będą maksymalnie chroniły interesy uczestników funduszu oraz zabezpieczą wysoki poziom zarządzania powierzonymi im środkami pieniężnymi.</u>
          <u xml:id="u-39.80" who="#WiesławKaczmarek">Rozdział 9 — przechodzimy do rozdziałów końcowych tego projektu — odpowiedzialność cywilna i karna. Rozdział określa zakres odpowiedzialności cywilnej i karnej, wynikającej z działań osoby wykonującej zawód maklera, szkód powstałych wskutek wadliwie, nierzetelnie przygotowanych emisji papierów wartościowych, nie przestrzegania zasad etyki zawodowej maklerów, bądź nie przestrzegania innych przepisów niniejszej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-39.81" who="#WiesławKaczmarek">Chciałbym zwrócić uwagę na jedną z sankcji umieszczoną w ustawie, która dotyczy przypadku ujawniania przez maklera informacji, stanowiącej tajemnicę zawodową, bądź wykorzystywania w obrocie papierami wartościowymi poufnych informacji. W przypadku pierwszym makler podlegać będzie karze pozbawienia wolności do lat 3, w przypadku drugim — karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat.</u>
          <u xml:id="u-39.82" who="#WiesławKaczmarek">Dwa ostatnie rozdziały projektu ustawy, to znaczy 10 i 11, które zawierają zmiany przepisów obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe. W poszczególnych artykułach rozdziału 10 dokonywane są zmiany w następujących przepisach:</u>
          <u xml:id="u-39.83" who="#WiesławKaczmarek">— w Kodeksie handlowym, między innymi wprowadza się do Kodeksu handlowego zasadę przestrzegania reguł niniejszej ustawy, w przypadku zbierania kapitału akcyjnego, zakładowego, spółki akcyjnej drogą publicznej subskrypcji;</u>
          <u xml:id="u-39.84" who="#WiesławKaczmarek">— w ustawie o podatku obrotowym mamy do czynienia z nowym brzmieniem art. 8, który zawiera niezbędne uregulowania dotyczące podatku obrotowego w dwóch przypadkach: gdy przedsiębiorstwo maklerskie występuje w roli pośrednika w obrocie papierami wartościowymi, oraz gdy przedsiębiorstwo maklerskie występuje w roli podmiotu dokonującego transakcji papierami wartościowymi na własny rachunek;</u>
          <u xml:id="u-39.85" who="#WiesławKaczmarek">— w ustawach o podatku dochodowym — nowelizacja tych ustaw zawiera zasadę zwolnienia od podatku dochodowego przychodów ze sprzedaży akcji, obligacji i innych papierów wartościowych, jeżeli ta sprzedaż nie stanowi działalności gospodarczej;</u>
          <u xml:id="u-39.86" who="#WiesławKaczmarek">— w Prawie dewizowym — proponowana zmiana sprowadza się do ustalenia prawa wywozu za granicę przez osoby krajowe i zagraniczne papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, bez zezwolenia dewizowego.</u>
          <u xml:id="u-39.87" who="#WiesławKaczmarek">Bardzo istotne są przepisy przejściowe i końcowe ustawy — zapisy artykułów ostatniego rozdziału narzucają ustawowy harmonogram tworzenia instytucji rynku kapitałowego oraz porządkują obecną sytuację na ułomnym rynku papierów wartościowych. Co to oznacza?</u>
          <u xml:id="u-39.88" who="#WiesławKaczmarek">Art. 128 zobowiązuje ministra przekształceń własnościowych i ministra finansów w przeciągu 2 miesięcy do utworzenia spółki skarbu państwa, która będzie prowadzić warszawską giełdę papierów wartościowych. Dla przyspieszenia i uproszczenia procedury przyjęto rozwiązanie, że będzie to na początku jednoosobowa spółka skarbu państwa, która na żądanie powstających podmiotów, prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie lub banków, będzie im zbywać swoje akcje.</u>
          <u xml:id="u-39.89" who="#WiesławKaczmarek">Art. 129 — przykładowo — określa tryb zwołania pierwszego zjazdu maklerów. Zwołuje go Komisja Papierów Wartościowych w ciągu 6 tygodni od dnia wpisania na listę 50 maklerów.</u>
          <u xml:id="u-39.90" who="#WiesławKaczmarek">Art. 130 zawiera zobowiązanie w stosunku do emitentów papierów wartościowych, które znajdują się obecnie na rynku, aby W ciągu 6 miesięcy spełnili odpowiednie warunki niniejszej ustawy, oraz art. 131 określa okres funkcjonowania podmiotów prowadzących działalność w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi na 3 miesiące od wejścia w życie niniejszej ustawy. Później podmioty te, aby działać dalej muszą spełnić wymogi przedstawione w rozdziale 3 ustawy.</u>
          <u xml:id="u-39.91" who="#WiesławKaczmarek">Tak ogólnie wygląda treść przedstawionego Wysokiej Izbie projektu. Chciałem przedstawić najistotniejsze regulacje, ogólne zasady tego projektu i następnie przejść do omówienia dwóch wniosków mniejszości oraz jednej autopoprawki, którą chciałbym zgłosić.</u>
          <u xml:id="u-39.92" who="#WiesławKaczmarek">Sprawozdanie zawiera dwa wnioski mniejszości. Pierwszy wniosek dotyczy art. 20. Przedłożenie komisji zawiera w treści art. 20 uprawnienia dla Komisji Papierów Wartościowych odmowy wydania zezwolenia na prowadzenie przedsiębiorstwa maklerskiego, gdy z przedstawionych we wniosku danych — mimo spełnienia formalnych wymagań, które są zawarte w art. 18 — wynika, że podmiot nie daje rękojmi należytego wykonywania działalności. Jakie to mogą być sytuacje? Mogą to być takie sytuacje, że — przykładowo — podmiot, chcący prowadzić przedsiębiorstwo maklerskie, pisze w swoim wniosku, że zatrudnia określoną liczbę maklerów, natomiast komisja może uznać, że poziom tych maklerów, ich kompetencje nie pozwalają na realizowanie przewidywanego w zezwoleniu zakresu działalności firmy maklerskiej, bądź inna sytuacja, kiedy we wniosku o to zezwolenie podmiot stwierdza, że posiada lokal do prowadzenia tej działalności, a jak wiadomo lokal lokalowi nierówny i można mieć wątpliwości, czy tego typu lokal, mimo spełnienia wymagania formalnego, będzie dobry do prowadzenia tej działalności. Posłowie obawiali się zbyt dużej dowolności w podejmowaniu decyzji przez komisję. Dlatego też proponują skreślić część zdania w § 3, od słów: „lub gdy z przedstawionych we wniosku danych wynika, że podmiot nie daje rękojmi należytego wykonywania działalności”. Otóż ten wniosek powstał w wyniku następujących przesłanek, że katalog jasno określonych warunków powinien być wystarczającym kryterium dopuszczenia do wykonywania zawodu lub podjęcia działalności, a taki katalog został sformułowany w ustawie. Chciałbym jedynie uzupełnić, że decyzja Komisji Papierów Wartościowych musi być szczegółowo uzasadniona i zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego przysługuje odwołanie od tych decyzji do Naczelnego Sądu Administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-39.93" who="#WiesławKaczmarek">Drugi wniosek mniejszości dotyczy art. 94. Wniosek mniejszości zmierza do takiej regulacji prawnej, na podstawie której rada nadzorcza spółki zarządzającej funduszem powierniczym, byłaby powoływana i odwoływana przez walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki za zgodą Komisji Papierów Wartościowych. Intencją przedstawienia tego wniosku była troska o ochronę interesów przede wszystkim uczestników funduszu.</u>
          <u xml:id="u-39.94" who="#WiesławKaczmarek">Propozycja większościowa zmierzała do następującego sposobu tworzenia rady nadzorczej spółki zarządzającej funduszem powierniczym. Członkowie rady nadzorczej byliby powoływani i odwoływani przez Komisję Papierów Wartościowych, z zastrzeżeniem zawartym w § 2 art. 94, że odwołanie członka rady nadzorczej może nastąpić przez walne zgromadzenie, z powodu naruszenia interesów spółki lub uczestników funduszu.</u>
          <u xml:id="u-39.95" who="#WiesławKaczmarek">Dylematem tego wniosku mniejszości jest sytuacja, że uczestnicy funduszów powierniczych i akcjonariusze spółki, to nie te same osoby — mogą być to te same osoby, ale z reguły tak może nie być — oraz jeżeli traktujemy uczestnictwo w funduszu powierniczym jako formę podobną do posiadania książeczki PKO, to trudno, aby stale zmieniający się posiadacze książeczek mieli wpływ na skład rady banku, która wydała te książeczki.</u>
          <u xml:id="u-39.96" who="#WiesławKaczmarek">Drugi argument przeciwko wnioskowi mniejszości, to obawa, że interes wspólników może w skrajnym przypadku okazać się rozbieżny z interesem uczestników funduszu. Stąd jedynie realną ochronę interesów uczestników funduszu może zapewnić ciało zewnętrzne, jakim jest Komisja Papierów Wartościowych, z jej prawem do kształtowania składu rad nadzorczych, spółek akcyjnych, które zarządzają powierzonymi funduszami. Tak wygląda sprawozdanie dotyczące dwóch wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-39.97" who="#WiesławKaczmarek">Autopoprawka. Otóż chciałbym przedstawić Wysokiej Izbie ten problem, który powstał w trakcie prac redakcyjnych nad ostatecznym kształtem projektu ustawy. Otóż w treści art. 116, w trzecim wersie § 1 po słowach: „w publicznym obrocie”, powinno znaleźć się słowo: „pierwotnym”, czyli tekst jednolity § 1 powinien brzmieć: „W razie zmiany danych zawartych w prospekcie lub innych informacji o emisji, wpływających na wartość lub cenę papieru wartościowego nabywca papierów wartościowych w publicznym obrocie pierwotnym może od umowy odstąpić, chyba, że działał w złej wierze”.</u>
          <u xml:id="u-39.98" who="#WiesławKaczmarek">§ 2 bez zmian. Brak słowa precyzującego o jaki chodzi obrót, że sytuacja odstąpienia nabywcy może dotyczyć tylko fazy pierwotnego obrotu i pozostawienie zapisu ogólnego „obrót publiczny” mogłoby doprowadzić do dużego zamieszania na wtórnym rynku papierów wartościowych. Intencją projektodawcy było stworzenie możliwości odstąpienia nabywcy od umowy tylko w przypadku wyłącznie dotyczącego pierwotnego rynku.</u>
          <u xml:id="u-39.99" who="#WiesławKaczmarek">Jest jeszcze ta poprawka, o której mówiłem na początku, poprawka techniczna, związana z przenumerowaniem ostatnich artykułów.</u>
          <u xml:id="u-39.100" who="#WiesławKaczmarek">I przechodząc do zakończenia — w swoim wystąpieniu skoncentrowałem się na przedstawieniu Wysokiej Izbie istotnych rozstrzygnięć, które zawiera ustawa. Nie starałem się wnikać i przedstawiać sporów, które miały miejsce podczas dyskusji nad rządowym przedłożeniem. Budowanie prawa określającego zasady funkcjonowania rynku kapitałowego w Polsce było niewątpliwie bardzo ciekawym zagadnieniem teoretycznym i praktycznym, chociaż ten ostatni aspekt był bardzo ograniczony z wiadomych nam przyczyn. Nie mogliśmy w swoich pracach pozwolić sobie na proste kopiowanie doświadczeń i rozwiązań innych państw, mając na uwadze odmienne warunki ekonomiczno-prawne oraz psychologiczno-społeczne występujące w naszym kraju. Zarówno komisje sejmowe, jak i strona rządowa starały się zastosować rozwiązania polegające na akceptacji ogólnych i sprawdzonych reguł organizowania i funkcjonowania współczesnego rynku kapitałowego w krajach zachodnich, modyfikując te zasady do warunków polskich.</u>
          <u xml:id="u-39.101" who="#WiesławKaczmarek">Pragnę w imieniu komisji sejmowych podziękować za duży wkład w tworzenie projektu ustawy ekspertom zaproszonym do prac sejmowych nad ustawą. Uważam również, że słowa podziękowania należą się stronie rządowej, która cierpliwie wyjaśniała wiele występujących podczas prac problemów i jednocześnie wytrwale broniła swoich koncepcji.</u>
          <u xml:id="u-39.102" who="#WiesławKaczmarek">Dziękując Wysokiej Izbie za wysłuchanie sprawozdania z prac nad projektem ustawy — Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, proszę o rozstrzygnięcie losu wniosków mniejszości, uchwalenie przedstawionej przez mnie autopoprawki oraz uchwalenie przedstawionego Wysokiej Izbie projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-39.103" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#MikołajKozakiewicz">Dyskusja odbędzie się już po przerwie. Proszę o przeczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#StefanMleczko">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#StefanMleczko">— posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do zbadania sprawy importu alkoholi w sali nr 118,</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#StefanMleczko">— posiedzenie Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, w sali nr 101,</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#StefanMleczko">— posiedzenie Prezydium Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej, w pokoju nr 105 w starym Domu Poselskim.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#StefanMleczko">Zwołane na dzień dzisiejszy w przerwie obiadowej posiedzenie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego odbędzie się w sali nr 106.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godz. 11.30.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 do godz. 11 min 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję nad sprawozdaniem komisji o projekcie ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu zapisało się 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Michała Wojtczaka z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie panią poseł Grażynę Staniszewską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#MichałWojtczak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Proszę Państwa! Przyjmujemy i rozpatrujemy dzisiaj ustawę, którą w moim przekonaniu, wcale nie przeceniając jej roli, można określić jako małą konstytucję gospodarczą w Polsce, po pierwszej ustawie, która dokonała również pewnej rewolucji — jest pierwszą częścią tej konstytucji — mianowicie po ustawie prywatyzacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#MichałWojtczak">Ustawa o obrocie papierami wartościowymi ma dopełnić niejako w sposób merytoryczny i formalny tę pierwszą część, a ponadto ma rozwiązać jeden dosyć istotny problem, mianowicie problem związany z formalnym i strukturalnym ograniczeniem, ale również rozszerzeniem możliwości obrotu kapitałem w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#MichałWojtczak">Trzeba przyznać, że ustawa przedstawiona nam przez komisję, jest daleko bardziej otwarta na formy przekształceń o charakterze liberalnym w gospodarce, jest chyba dużo lepiej dopracowana niż projekt przedstawiony przez rząd. Natomiast serce każdego liberała krwawi kiedy mimo wszystko uznaje tę ustawę za taką, która nie w pełni dopasowuje się do charakteru i struktur zmian, jakie obecnie w gospodarce następują.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#MichałWojtczak">Z jednej strony — ustawa otwiera możliwość obrotu i to w sposób skodyfikowany, jednoznaczny, natomiast z drugiej strony — przez nią proponowane struktury i formuły prawne związane z obrotem papierami wartościowymi są bardzo skostniałe i bardzo sformalizowane.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#MichałWojtczak">Trzeba sobie natomiast zdać z tego sprawę, że to sformalizowanie i ograniczenie wynika z obawy ustawodawcy o to, że obrót papierami wartościowymi w pierwszym okresie jego funkcjonowania może być mało sprawny, znaczy trudny do kontrolowania i może doprowadzić do wielu nadużyć i wielu trudności natury formalnej, a poza tym ze względów politycznych może utrudniać emisję akcji i udziałów w prywatyzowanych przedsiębiorstwach, który ta ustawa w jakiś sposób również miałaby pomóc i sprawę zalegalizować.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#MichałWojtczak">Największe zastrzeżenia budzi rola i sposób formułowania Komisji Papierów Wartościowych. Komisja Papierów Wartościowych w tej formule, jaka jest zaproponowana w tej ustawie, jest praktycznie omnipotentna zarówno w zakresie wydawania zgód na powstawanie giełd, biur maklerskich, biur dealerskich, jak również jest omnipotentna w zakresie szkolenia, w zakresie wydawania certyfikatów dla pracowników tychże instytucji oraz określane są w tej formule wszelkie formy funkcjonowania tej instytucji, które nie są zawarte w ustawie, którą dzisiaj analizujemy.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#MichałWojtczak">Komisja Papierów Wartościowych ustala wysokości kapitałów poszczególnych giełd i poszczególnych biur, jak by nie mogło to być zawarte bezpośrednio w ustawie. Komisja ta może stworzyć dodatkowe wymogi dla podstawowych podmiotów działających na rynku giełdowym, jak by również nie mogło to być skodyfikowane w ustawie, a skończywszy na tym, że praktycznie odwołuje, powołuje, może likwidować poszczególne podmioty funkcjonujące na tym rynku.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#MichałWojtczak">Oczywiście zdaję sobie też z tego sprawę, że nigdy polskie giełdy, albo w dalekiej dopiero przyszłości będą giełdami typu Wall Street czy Big Board, natomiast w kierunku rozwoju tych struktur obrotu kapitałowego prawdopodobnie w Polsce będziemy szli.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#MichałWojtczak">Pierwsze zastrzeżenie odnosi się do daleko idącej ingerencji Komisji Papierów Wartościowych w charakter kreowania rynku obrotem tych papierów w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#MichałWojtczak">Drugie zastrzeżenie — typu bardziej formalnego — że nie doceniamy chyba obrotu towarami, a mogła również ta ustawa obejmować obrót towarami. Obrót towarowy jest z dużym przymrużeniem oka, wydaje mi się, przejmowany przez wiele osób, a tak się składa na świecie, że giełdy towarowe są giełdami, od strony profesjonalnej, wyżej postawione niż giełdy kapitałowe. Być może czasami nam się wydaje, że giełda towarowa będzie magazynem zbożowym, jeżeli się będzie zajmowała zbożem, ale życie pokazuje, że tam też się tylko obraca papierami, obraca się notowaniami. I taka giełda towarowa, taka formacja giełd towarowych, niestety, w ramach tej ustawy:</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#MichałWojtczak">— po pierwsze — nie jest rozpatrywana,</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#MichałWojtczak">— a po drugie — wydaje się, że jest ona dzisiaj — z punktu widzenia formalnego istotniejsza w Polsce niż giełda papierów wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#MichałWojtczak">Dobrze się stało, że ta ustawa została w ogóle wprowadzona pod obrady naszej Izby i dobrze się stało, że jest ona dzisiaj przez nas dyskutowana, chociażby z tego względu, żeby pewne pole obrotu papierami wartościowymi wyczyścić.</u>
          <u xml:id="u-44.13" who="#MichałWojtczak">Wracając do problemu Komisji Papierów Wartościowych, budzą wiele zastrzeżeń, przynajmniej moich, ale również mojego Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, trzy paragrafy i uważamy, że bez ich zmiany ta ustawa jest trudna do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-44.14" who="#MichałWojtczak">Pozwolę sobie omówić te trzy artykuły. Pozostałe elementy, o których tu już wspominałem, to znaczy kontrola systemu szkolenia, wyznaczanie składu komisji egzaminacyjnej maklerów i dealerów, kwestie związane z określaniem kapitału przez Komisję Papierów Wartościowych — są to rzeczy, które budzą wątpliwości dlatego, że zawsze prowadzą do daleko idącej uznaniowości, a poza tym centralizacji tego systemu. Natomiast w tym pierwszym okresie funkcjonowania giełdy być może są do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-44.15" who="#MichałWojtczak">Te trzy artykuły, o których chcę w tej chwili powiedzieć, z punktu widzenia i formalnego, ale również merytorycznego, są bardzo trudne do przyjęcia, albo wręcz niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-44.16" who="#MichałWojtczak">Po pierwsze, chciałbym zwrócić państwa uwagę na art. 29 § 1. Artykuł ten brzmi w sposób następujący: „Zakazane jest posiadanie udziałów, akcji albo wkładu w więcej niż w jednej spółce prowadzącej działalność maklerską”. Rozumiem, że intencją tworzącego to prawo było, aby jedna osoba, bądź jeden podmiot prawny nie miał możliwości sztucznego manipulowania rynkiem papierów wartościowych i nie grał na giełdzie sam ze sobą, tworząc sztuczną podaż i sztuczny popyt. I tak jest na świecie, że rzeczywiście tego typu kontrole występują.</u>
          <u xml:id="u-44.17" who="#MichałWojtczak">Ale jest jedna zasadnicza obawa, jedno zasadnicze zastrzeżenie, mianowicie takie, że ogranicza się to tylko do spółek, czyli do tych podmiotów gospodarczych, które są tworzone w oparciu o Kodeks handlowy. Czyli tym paragrafem stwarzamy furtkę do tego, że mogą powstawać inne podmioty gospodarcze, które mogą uczestniczyć w nieskończonej liczbie przedsiębiorstw maklerskich. Takimi podmiotami jest chociażby osoba fizyczna, takim podmiotem jest przedsiębiorstwo państwowe, takim podmiotem. jest-spółdzielnia, takim podmiotem jest spółka prawa cywilnego. Wszystkie te podmioty mogą na tym rynku funkcjonować i wchodzić w tego typu operacje. Jest to absolutnie nie do przyjęcia. Znaczy to — z jednej stromy — że ustawodawca ogranicza dopuszczanie do uczestnictwa w kilku podmiotach, funkcjonujących na zasadzie Kodeksu handlowego, natomiast pozostałe są tutaj przemilczane.</u>
          <u xml:id="u-44.18" who="#MichałWojtczak">W związku z tym proponuję, żeby do tego paragrafu — to proszę traktować jako wniosek formalny w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna — dodać jako drugie albo jako pierwsze zdanie tej treści, mianowicie: „Osoba fizyczna lub prawna nie może prowadzić działalności maklerskiej w więcej niż jednym podmiocie prowadzącym tego rodzaju działalność”. To jest pierwsza uwaga.</u>
          <u xml:id="u-44.19" who="#MichałWojtczak">Druga uwaga dotyczy art. 32 § 2. Treść tego paragrafu jest następująca: „Przewodniczący komisji może, w drodze zarządzenia, określać zasady ustalania stawek prowizyjnych maklerów”.</u>
          <u xml:id="u-44.20" who="#MichałWojtczak">Rozumiem, że chcemy być państwem prawa i chcemy tworzyć to prawo, natomiast — dalibóg — nie budujmy systemu centralnego wynagradzania, skoro od niego odchodzimy i nie limitujmy sposobu wynagradzania pracowników, którzy powinni ze sobą konkurować, którzy powinni tworzyć jakieś struktury występujące w różnych formułach, rzeczywiście konkurujących. Tego typu ustalenie przez komisję centralną stawek prowizyjnych jest absolutnym ograniczeniem przynajmniej motywacji ekonomicznej, a zdajemy sobie sprawę, że w wielu wypadkach, szczególnie tam, gdzie mamy do czynienia z dużym kapitałem, ta motywacja jest zasadnicza.</u>
          <u xml:id="u-44.21" who="#MichałWojtczak">Jesteśmy za wykreśleniem § 2 w art. 32 jako zapisu ograniczającego swobodę działania maklerów, przynajmniej od tej strony finansowej czy biur maklerskich, ustalających stawki wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-44.22" who="#MichałWojtczak">I z kolei najważniejsza sprawa, art. 69, § 1. Brzmi on w sposób następujący: „Papier wartościowy dopuszczony do obrotu na jednej giełdzie może być przedmiotem obrotu na innej giełdzie za zezwoleniem komisji”. Śmiem twierdzić, że wszystkie firmy w Polsce, które zapoznają się z tym artykułem, a które posiadają kapitał zagraniczny, nie wypuszczą w Polsce ani jednej akcji, tylko będą ten kapitał przelewać przez giełdy tam, skąd będą mogli przekazać go poza granice danego kraju. Nie chcę posądzać, ewentualnie emitujących akcje, czy udziały w obrocie giełdowym, o indolencję, natomiast byłoby po prostu głupotą emitujących, gdyby przy takim zapisie, tak ograniczającym, tego typu emisje prowadziły. Z prostej przyczyny — komisja wybiera giełdę, do której dany delikwent może się zgłosić, zmieniając punkt obrotu akcjami. Prowadzi to do absolutnej kontroli obrotu papierami wartościowymi od strony urzędniczej, a nie od strony kapitałowej. Zdaję sobie z tego sprawę, że — po pierwsze — giełda jest miejscem bardzo wysokiego ryzyka, może być miejscem utraty ogromnych kapitałów i rozumiem, że ustawodawca chce chronić w pierwszym okresie raczkujących przedsiębiorców, nie znających mechanizmów rynkowych, nie znających mechanizmów giełdowych, ale tego rodzaju zapis zupełnie wypacza charakter konkurencji między giełdami. Już nie mówię o tym, że stawia w drugorzędnej sytuacji giełdy lokalne czy giełdy regionalne, o których tu jest mowa w tej ustawie, jako oczywiście zawsze te wtórne, bo emisja tych akcji będzie zawsze albo w dużej mierze następować na terenie Warszawy i przynajmniej w giełdzie warszawskiej. W związku z tym nie stwarza to żadnej konkurencji na terenie Polski, bo komisja centralna ustala giełdę, do której można akcje do obrotu przekazać innej giełdzie. Tego typu uznaniowość uważam za absolutnie niedopuszczalną. Wnoszę jednak o przyjęcie tej ustawy, mimo jak mówiłem krwawiącego serca liberała, choć jest ona o charakterze bardzo ochronnym, w mniejszym stopniu o charakterze autentycznie kapitałowym. Zdecydowanie natomiast proszę o przyjęcie tych trzech poprawek, które tutaj przed chwilą zgłosiłem. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-44.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Grażynę Staniszewską z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Andrzeja Bratkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#GrażynaStaniszewska">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Chciałam się skupić na rozdziale 8 i konkretnie na poprawce drugiej, która dotyczy towarzystw funduszy powierniczych. Otóż te towarzystwa funduszy powierniczych, które wcześniej nazywaliśmy towarzystwami inwestycji wspólnych są szalenie ważnym uzupełnieniem ustawy prywatyzacyjnej. W tej chwili już mamy do czynienia z tym, że prywatyzowane przedsiębiorstwa, że skarb państwa emituje tysiące akcji, rozdrobnionych i nabywcy, kupując te akcje, praktycznie nie mają żadnej możliwości wpływu na przedsiębiorstwo. Towarzystwo inwestycji wspólnych ma za zadanie umożliwić wpływ pośrednio, ale ma umożliwić wpływ na to, co się dzieje w tych przedsiębiorstwach, w których akcje są przez ludzi wykupywane. Wydaje mi się, że interes udziałowców, interes tych, którzy powierzają swoje oszczędności funduszom inwestycji wspólnych, będzie ochroniony nie wtedy, kiedy w sposób taki całościowy będzie dosłownie nad każdym krokiem tych towarzystw czuwała centralna agenda rządowa, jaką będzie Komisja Papierów Wartościowych, tylko wtedy, jeżeli tych towarzystw inwestycji wspólnych, czyli według nomenklatury tej ustawy towarzystw funduszy powierniczych będzie dużo. Jeżeli tych funduszy będzie dużo, wtedy poszczególny klient będzie mógł wybierać ten fundusz, który będzie mu oferował najkorzystniejsze warunki. I wszelkie takie elementy w tej ustawie, a niestety jest ich mnóstwo, które zmierzają do ograniczenia powstawania towarzystw funduszy powierniczych jest po prostu katastrofą dla interesu społecznego, dla interesu tych drobnych ciułaczy, którzy będą chcieli lokować swoje oszczędności nie w bankach, tylko właśnie w funduszach inwestycji wspólnych.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#GrażynaStaniszewska">I w związku z tym chciałam państwu polecić i prosić jednak o poparcie dla poprawki numer 2, która mówi, że członków rady nadzorczej takiego towarzystwa funduszy powierniczych powołuje — nie, jak chce większość komisji — Komisja Papierów Wartościowych, czyli organ centralny, organ państwowy składający się z urzędników poszczególnych ministerstw, ale że członków rady nadzorczej powołuje i odwołuje walne zgromadzenie spółki za zgodą komisji. Ta zgoda komisji jest pewnym takim ograniczeniem zupełnej swobody, ale nie paraliżuje zupełnie udziałowców spółki, która by zakładała towarzystwo funduszy powierniczych i nie zniechęca cały szereg już w tej chwili istniejących podmiotów, które chciałyby takie towarzystwa funduszy powierniczych założyć.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#GrażynaStaniszewska">To, co oferuje nam ustawa, przegłosowana przez większość komisji, dokładnie zniechęca do tworzenia tych towarzystw funduszy powierniczych. Dlaczego? Otóż Komisja Papierów Wartościowych ma pełny nadzór nad całokształtem działalności towarzystw, zatwierdza statut i wszelkie jego zmiany, minister finansów ma prawo bieżącego wtrącania się, ma prawo wtrącać się nawet w system rachunkowości towarzystw. Komisja ma prawo wystąpienia o rozwiązanie spółki, to już są tak daleko idące ingerencje, że jeszcze powoływanie w 100% składu rady nadzorczej przez tę Komisję Papierów Wartościowych dokładnie zniechęci wszelkie podmioty tak polskie, jak i zagraniczne do uruchomienia tej działalności i ograniczy możliwość powstawania wielu tego rodzaju podmiotów. Wówczas kiedy powstanie kilka, bądź kilkanaście towarzystw i kiedy ja jako szary obywatel będę sobie mogła wybrać towarzystwo, które mi oferuje najdogodniejsze warunki, dopiero wtedy będę miała gwarancje, że moje interesy rzeczywiście będą chronione. Natomiast bardzo mi przykro, ale Komisja Papierów Wartościowych — urzędnicza, która — według większości członków naszej komisji — ma niby reprezentować mój interes, dla mnie jest niewiarygodna; dla mnie wiele bardziej wiarygodna jest konkurencyjność towarzystw, które będą mi oferowały swoje usługi, niż jakakolwiek komisja dobierana centralnie przez organ rządowy. Dlatego też postuluję, żeby przyjąć tę poprawkę numer 2, która po prostu zachęca do tworzenia towarzystw inwestycji wspólnych, a nie zniechęca, jak to jest w wersji przegłosowanej przez większość komisji. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego ze zgłoszonych do dyskusji proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Bratkowskiego, niezrzeszonego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#AndrzejBratkowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przepraszam, że dzisiaj pojawiam się na tej trybunie po raz drugi. Nie jestem na pewno specjalistą od prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ale — w imię czystości pewnych ogólnych zasad prawa gospodarczego — pozwalam sobie zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#AndrzejBratkowski">Otóż na mnie przynajmniej sprawia wrażenie, że ta ustawa prezentuje w pewnych miejscach — a będziemy mieć jeszcze w czasie tego posiedzenia sprawozdanie pani profesor Łętowskiej, która mówi o takim pojęciu „nihilizm prawny”. Pewne elementy tego rodzaju postawy przeniosły się na tę ustawę. Bo o czym tu mówimy? Mówimy o spółce akcyjnej, która ma nadzór z zewnątrz, której organy są mianowane z zewnątrz. Bardzo przepraszam — Kodeks handlowy i to co rozumie się na świecie pod pojęciem spółki akcyjnej, nie dopuszcza tego typu ingerencji zewnętrznej w stosunku do podmiotu gospodarczego zwanego i zorganizowanego jako spółka akcyjna. Jest to w pewnych momentach pomieszanie z instytucją stowarzyszenia. Przepraszam, jeszcze następna sprawa, art. 63, który mówi: „spółka prowadząca giełdę nie może mieć celu zarobkowego”. Proszę państwa, w prawie polskim tylko stowarzyszenia są zrzeszeniem osób o celach niezarobkowych.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#AndrzejBratkowski">Z prawem handlowym, z instytucjami spółek jawnych, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjnych, czyli osobowych i kapitałowych — wszystko jedno — wiąże się pojęcie zarobkowania, więc to co omawiamy, wymagałoby bardzo szczególnej umowy, że to jest spółka, ale to nie jest spółka, bo nie jest to spółka w rozumieniu Kodeksu handlowego, ale autorzy ustawy mówią w którymś momencie, że do spraw nie wymienionych w tej ustawie mają zastosowanie przepisy Kodeksu handlowego. Twierdzę, że mamy tutaj do czynienia z dość poważnym nieporozumieniem. A jak dalece to nieporozumienie sięga, chciałbym jeszcze zademonstrować na następującym przykładzie. Otóż już w 1988 r. poprzedni ustawodawca, przed nami zasiadający w tej Izbie, przyznał — majsterkując przy ustroju prawa handlowego — prawo do organizowania spółek z ograniczoną odpowiedzialnością przez pojedynczą osobę, wszystko jedno — prawną czy fizyczną. Stworzył sytuację, która była traktowana w Kodeksie handlowym jako zupełnie wyjątkowa i odniesiona wyłącznie do spółek jednoosobowych skarbu państwa bądź samorządu terytorialnego, a zatem do osób publicznych, osób prawa publicznego. Natomiast od 1988 roku zostało to uprawnienie przeniesione na każdy podmiot gospodarczy. No i mamy konsekwencje, Grobelnego na przykład — to właśnie jest niczym innym, jak wynikiem niezrozumienia istoty materii, której używamy do konstruowania niektórych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#AndrzejBratkowski">Sprawa ta powtarza się w art. 89 i w art. 90. Rozumiem i przyjmuję tutaj — choć z ubolewaniem — że taka była koncepcja autorów! Ale dlatego do Wysokiej Izby należy zdecydowanie — czy tę koncepcję jest gotowa podtrzymać.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#AndrzejBratkowski">Kreujemy przecież w ten sposób wyjątkową postać spółki. Przy czym jest to wyjątkowość niekonieczna, to gdybyśmy Kodeks handlowy poczytali dokładniej: w art. 310 mówi się o spółkach akcyjnych, które mają znaczenie szczególne dla spraw państwowych, albo charakter użyteczności publicznej. Statut tego rodzaju spółki zatwierdzany jest przez organ administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#AndrzejBratkowski">I to jest jedyna formuła, w której można uwzględnić pewien nadzór nad instytucją spółki akcyjnej, nadzór zewnętrzny — nie stanowiony przez udziałowców spółki. W przeciwnym przypadku jest to temat wybiegający w ogóle poza sferę gospodarczą. Musicie się panowie autorzy w tej sprawie zdecydować.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#AndrzejBratkowski">I już na koniec taka uwaga — uwaga szersza. Do roku 1934 w Polsce do tego typu instytucji miały zastosowanie przepisy prawa handlowego — niemieckiego, pruskiego, Kodeksu Napoleona — o spółkach komandytowo-akcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#AndrzejBratkowski">Towarzystwa funduszy powierniczych są standardową spółką komandytowo-akcyjną, gdzie komplementariuszem jest osoba prawa publicznego. Prosiłoby się, żeby instytucje spółki komandytowo-akcyjnej do prawodawstwa polskiego przywrócić. Ale, jak się okazuje na tym przykładzie, jest to bardzo trudny problem. Jest to problem, który wymaga studiów i rzeczywistej znajomości przedmiotu, a nie tylko chęci załatwienia jednostkowej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#AndrzejBratkowski">W tej chwili mogę przyjąć, że jeżeli przegłosujemy tak jak w sprawozdaniu zostało nam to zaprezentowane, będzie to ustawa o charakterze wyjątkowym. To są przepisy szczególne, które nie mogą być przenoszone, nawet jako precedensy, na inne dziedziny życia gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista zgłoszonych mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu pana Grzegorza Jędrzejczaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#GrzegorzJędrzejczak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem zabrać głos, chociaż tego na początku nie przewidywałem, jednakże jako przedstawiający w pierwszym czytaniu tę ustawę, jako współautor, chciałbym ustosunkować się do kilku generalnych spraw poruszonych tutaj przez państwa w czasie tej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#GrzegorzJędrzejczak">Pierwsza generalna sprawa — uwaga pana posła Wojtczaka że jego dusza liberała, czy serce liberała, przepraszam, serce liberała krwawi, że mamy do czynienia z tak dalece posuniętą regulacją. I tu się zastanowiłem, jak by to serce się zachowywało w Stanach Zjednoczonych, gdzie regulacja rynku to jest mniej więcej taka książka, rynku papierów wartościowych. I Komisja Papierów Wartościowych zatrudnia ponad 2 tys. osób i ma uprawnienia policyjne, śledcze itp.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#GrzegorzJędrzejczak">Natomiast uwagi szczegółowe pana posła Wojtczaka związane z omnipotencją komisji, wydaje mi się, że wynikają może z niezbyt dokładnego przeczytania ustawy jako całości, Rola komisji jest tutaj rozłożona, pojawia się w całej ustawie. Nie jest to tylko to, co zostało zapisane w rozdziale dotyczącym Komisji Papierów Wartościowych. Parę rzeczy, to są nieporozumienia, tak mi się wydaje. Nikt nigdzie nie mówi, że komisja prowadzi szkolenia, czy ma monopol w tym zakresie, lub że powołuje, czy odwołuje podmioty gospodarcze. Komisja najwyżej może zatwierdzać, może wpisywać na listę. Nie ma tu mowy o żadnym powoływaniu podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#GrzegorzJędrzejczak">Sprawa giełd towarowych — Wysoka Izba niedługo będzie musiała zdecydować, czy przyjmie, czy nie, w jakim stanie ustawę o giełdach towarowych. Po prostu są to dwie osobne sprawy i tego tematu nie chciałbym teraz podejmować.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#GrzegorzJędrzejczak">Wniosek pierwszy, że należałoby wpisać inne podmioty. Zgodziłbym się z tym wnioskiem z tego powodu, że — jak wiadomo — inwencja Polaków jest praktycznie nieograniczona. Być może ktoś może stworzyć podmiot, którego dzisiaj sobie nie wyobrażam, ale być może taka możliwość istnieje.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#GrzegorzJędrzejczak">Wniosek drugi — związany z ustalaniem stawek. Tu nie mówimy o ustalaniu stawek, a więc o ustalaniu siatki płac, bo byłoby to faktycznie zupełnie niezgodne z regułami tworzonej gospodarki rynkowej. Mówimy tutaj o zasadach — czy, na przykład, stawki mają być stałe, podane mają być stawki wcześniej, czy to mają być stawki negocjonowane. Podanie zasad a siatki stawek, to są dwie zupełnie różne rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#GrzegorzJędrzejczak">Trzeci wniosek związany z umieszczaniem papierów wartościowych na konkretnej giełdzie. Tutaj chyba jest nieporozumienie, gdyż ustawą, mówi, że emitent i osoba, i sama giełdą, może podjąć decyzję, na której giełdzie, te papiery są licytowane, czy nie — jeżeli chodzi o pierwsze notowania. Ustawa mówi, że komisja ma coś do powiedzenia w tym zakresie, jeżeli chodzi o drugie, trzecie i dalsze notowania na kolejnych, innych giełdach. A więc nie ma tu żadnego kierowania ręcznego, na której giełdzie mamy notować, które papiery.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#GrzegorzJędrzejczak">Dlaczego komisja ma mieć prawo coś powiedzieć. Rynek przede wszystkim musi być zintegrowany cenowo. To znaczy — jeżeli dojdzie do sytuacji, że na jednej giełdzie cena jest wyższa, na drugiej jest niższa, to przy naszych zdolnościach telekomunikacyjnych, jeszcze przez wiele lat będzie raczej faktem niż przypadkiem, że ktoś, kto ma lepszy dostęp do informacji, może na tzw. arbitrażu zarabiać. W związku z tym chcieliśmy przynajmniej na początku taką sytuację wykluczyć. I nie jest to nic nowego. System francuski np. przez wiele lat w taki sposób funkcjonował. Oczywiście nie jest to zapis twardy — komisja kiedy zobaczy, że jest ta integracja rynku, jest przepływ informacji, nie ma do czynienia z tak zwanym arbitrażem, może to zmienić, a więc tutaj ta możliwość jest zostawiona.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#GrzegorzJędrzejczak">W sprawie tego co powiedziała pani posłanka Staniszewska i zgłoszonego wniosku. Powiedziałbym tak, jak poseł sprawozdawca, że chcemy wykluczyć możliwość nadużyć. Tutaj zostało przywołane nazwisko Grobelnego, właśnie tego typu przypadki chcemy wykluczyć, natomiast trudno jest w tej chwili powiedzieć, jak te towarzystwa będą działały, po prostu jesteśmy na gruncie zupełnie niezbadanym.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#GrzegorzJędrzejczak">Dlatego w imieniu rządu i swoim jako współautora nie broniłbym silnie tego zapisu, który został w ustawie przedstawiony. Jeżeli Wysoka Izba przyjmie argumentację przedstawioną przez panią posłankę Staniszewską jako przekonującą — bo właściwie możemy tutaj mówić o przekonaniach a nie o doświadczeniach — to uważamy, że nic złego ustawie się nie stanie.</u>
          <u xml:id="u-50.10" who="#GrzegorzJędrzejczak">I ostatni, krótki komentarz do wypowiedzi pana posła Bratkowskiego w związku z tym, że tu żaden wniosek nie był składany, chciałem tylko powiedzieć, że dziwi mnie trochę zarzut nihilizmu prawnego i powołanie się przy tym na doświadczenia innych państw. Oczywiście wszędzie w świecie istnieją spółki, które są, powiedziałbym, doregulowane przez specjalne ustawy, a ten obszar działalności — rynek papierów wartościowych, w naszym przekonaniu, wymaga nadania spółce akcyjnej specyficznego charakteru. Bo właściwie co mogliśmy zrobić, jeżeli chodzi przede wszystkim o giełdę? Mogliśmy bądź powoływać osobę prawną sui generis, opisaną w tej ustawie, jednakże wydawało nam się, że jeżeli duża część Kodeksu handlowego odnosi się do tego tworu, jakim ma być giełda papierów wartościowych, to jest rozsądne wykorzystanie jak najszersze zapisów Kodeksu handlowego i doregulowanie pewnej specyfiki zarówno giełd, jak i towarzystw powierniczych, właśnie w tej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-50.11" who="#GrzegorzJędrzejczak">Zresztą, krótki jeszcze może komentarz.</u>
          <u xml:id="u-50.12" who="#GrzegorzJędrzejczak">Powoływał się pan tutaj na Kodeks handlowy jako coś fundamentalnego. Generalnie się z tym zgadzam, jednakże chociażby praca przy tej ustawie — takie było wrażenie całego zespołu, czyli wszystkich posłów i strony rządowej — wykazała dopiero słabość Kodeksu handlowego i jego archaiczny charakter, można by powiedzieć, po prostu wiele form, na przykład towarzystwo wspólnego inwestowania, spółka ze zmiennym kapitałem — w naszym kodeksie nie istnieją, a istnieją w ustawodawstwach korporacyjnych wielu krajów. Tak, że ja bym jednak Kodeksu handlowego nie stawiał jako aksjomatu — zresztą na tej sesji Sejm będzie rozpatrywał również poprawki w Kodeksie handlowym.</u>
          <u xml:id="u-50.13" who="#GrzegorzJędrzejczak">I na zakończenie, chciałem skorzystać z tej okazji i podziękować wszystkim posłom, którzy pracowali przy tej ustawie. Była to naprawdę praca bardzo ciężka i jak tu słusznie zostało zauważone, ustawa jest zdecydowanie lepsza po tej obróbce zarówno w podkomisji, jak i we wszystkich komisjach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Bratkowski: Tylko ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#AndrzejBratkowski">Oczywiście nie mam wątpliwości, że ustawodawstwo szczególne dotyczyć powinno tylko tego obszaru, o którym dyskutujemy. Tym niemniej chciałem powiedzieć, że w ten sposób wykreowaliście państwo instytucję spółki akcyjnej w szczególnym rozumieniu ustawy o obrocie papierami wartościowymi. Jest to po prostu nowa kategoria prawna i rozumiem, że tego dopracowaliście się panowie. Przyjmuję, że to jest siła wyższa. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#WiesławKaczmarek">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Dosłownie parę zdań odnośnie do przedstawionych wniosków, następnie bym poprosił jednak o przerwę, żebyśmy mogli te wnioski opracować i później przeprowadzić głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#WiesławKaczmarek">Te trzy wnioski, które przedstawił pan poseł Wojtczak. Pierwszy wniosek jest istotny i być może poprawia on jak gdyby bezpieczeństwo zapisów ustawowych. W przypadku art. 32 i propozycji skreślenia tego artykułu — pan minister Jędrzejczak już przedstawił intencję tego artykułu, chodzi o stworzenie pewnych zasad, a nie ustalania poszczególnych stawek.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#WiesławKaczmarek">Art. 69, który był tutaj zakwestionowany przez pana posła Wojtczaka, był przedmiotem długich dyskusji i uzgodnień również ze środowiskiem giełd dotychczas działających w Polsce i właściwie formułując ten zapis kierowaliśmy się dwiema zasadniczymi intencjami, dwiema przesłankami. Gdybyśmy doprowadzili dzisiaj do takiej sytuacji, że papiery wartościowe mogłyby działać na wszystkich giełdach regionalnych w Polsce, które zostaną utworzone — trudno dzisiaj ocenić, ile powstanie takich giełd — to znając polskie warunki, a o tym czasami jednak musimy pamiętać, biorąc pod uwagę chociażby wadliwość, ułomność polskiego systemu telekomunikacyjnego i sposobu przekazywania informacji — mogłoby dojść do takiej sytuacji, że jedna z firm, powiedzmy, maklerskich prowadząca operacje, mając techniczne sprawy, lepszy niż inni dostęp do systemu informacji, mogłaby wykorzystywać różnice cen na giełdach, kształtować te ceny i grać na zasadzie tylko i wyłącznie ich lepszych warunków technicznych. Stąd też chcieliśmy wprowadzić taką zasadę, że papiery wartościowe winny być przedmiotem obrotu na jednej giełdzie, natomiast komisja może wy razić zgodę na obrót na innych giełdach. Jest jeszcze jednak istotna rzecz odnosząca się do tego wniosku, mianowicie gdy doprowadzimy do rozproszenia tych akcji na różnych giełdach, to na tych giełdach regionalnych niektóre akcje mogą być przedmiotem nielicznych transakcji, czyli kwestia ustalania ich ceny rynkowej będzie mało wiarygodna. Natomiast, gdyby nastąpiła komasacja tych akcji na określonej giełdzie wtedy automatycznie wzrośnie liczba transakcji dokonywanych w związku ze sprzedażą i zakupem tych akcji i kształtująca się cena ma szanse być o wiele bardziej wiarygodna. Stąd sugerowałbym Wysokiej Izbie utrzymanie jednak zapisu komisji w brzmieniu, które zostało przedłożone Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#WiesławKaczmarek">Jeżeli chodzi o tezy zaprezentowane w wystąpieniu pani poseł Staniszewskiej, chciałbym jednak, żebyśmy nie wysyłali jak gdyby złych sygnałów. Otóż uważam i tak staraliśmy się konstruować — przepraszam, że tak mówię personalnie — że te zapisy, te postanowienia i normy prawne — w rozdziale 8: fundusze powiernicze — nie powodują ograniczenia powstawania tychże funduszy, natomiast stawiają bardzo wysokie wymagania, pewien wysoki standard tworzenia tego typu instytucji rynku kapitałowego tylko z jedną zasadniczą intencją — bezpieczeństwa osób, które staną się uczestnikami tego funduszu, dowolnego zresztą funduszu. Taka była nasza intencja przy ustalaniu tych ostrych wymagań, jak też i monitorowania funkcjonowania tych funduszów z zewnątrz i nie chciałbym żebyśmy ciągle podchodzili do takiej instytucji jak Komisja Papierów Wartościowych wyłącznie z punktu widzenia czysto urzędniczego. Myślę, że w tym wniosku mniejszości, jak już parokrotnie rozmawiałem z panią poseł, nawet w kuluarach, kryje się pewne nieporozumienie, bo tu trzeba chyba posługiwać się takim przykładem, że jeżeli byśmy z panią poseł we dwoje założyli spółkę akcyjną — we dwoje jako jej akcjonariusze, jako posłowie tego Sejmu — która miałaby prowadzić określone fundusze inwestycyjne, następnie po założeniu tej spółki ogłosili ofertę publiczną skierowaną do pozostałych posłów, żeby powierzyli nam swoje środki, ale oni już nie będą właścicielami tej spółki, będą tylko i wyłącznie uczestnikami tego funduszu. Pani poseł chce, żeby dla bezpieczeństwa pozostałych uczestników rada nadzorcza była wybierana przez nas, przez nas dwoje jak gdyby, natomiast ja myślę, że może nastąpić taka sytuacja, że interesy nasze, w sensie prowadzenia tego funduszu, a interesy uczestników mogą być rozbieżne, a więc pozostałych jak gdyby posłów, uczestników funduszów, nie właścicieli w pewnym sensie tej spółki. Stąd też uważamy za zdrowsze, jak gdyby bezpieczniejsze rozwiązanie, że właśnie o składzie rady nadzorczej będzie decydował organ zewnętrzny, czyli Komisja Papierów Wartościowych, którą z założenia powinniśmy darzyć zaufaniem, a nie ustawiać się do niej tak, że to będzie coś w rodzaju psa ogrodnika. Być może ma być to właśnie pies ogrodnika, ale pilnujący interesów drobnych inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#WiesławKaczmarek">Nie mogę się również zgodzić z taką tezą, że ma obowiązywać pewna swoboda w ustalaniu standardów, na przykład, jeżeli chodzi o kwestie pewnych standardów finansowych kont księgowych itd. Wydaje mi się, że właśnie minister finansów powinien określić pewien ogólny standard, który byłby stosowany przez wszystkie firmy, które zamierzałyby prowadzić te fundusze powiernicze. Myślę, że liberalizm, owszem, tak, ale w granicach rozsądku, a zwłaszcza w granicach bezpieczeństwa. Nie odbieram więc tego zapisu negatywnie. I myślę, że pani wniosek mniejszości, bo pani poseł Staniszewska jest autorką tego wniosku, nie zniechęca do tworzenia funduszy, czy nasz zapis. Tutaj nie o to chodzi. Ani jeden ani drugi zapis nie zniechęca do tworzenia funduszy.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#WiesławKaczmarek">Mówił tutaj już pan minister Jędrzejczak o tym „duchu” Grobelnego. I on w pewnym sensie krążył w trakcie formułowania tej ustawy. Niewątpliwie jedna jest istotna rzecz, z którą się zgadzam, że autorzy przyjęli pewne rozwiązania, wprowadzili tę instytucję właśnie spółki akcyjnej, której celem nie jest wypracowywanie zysku, ale prowadzenie giełdy. Przyjęliśmy. taką właśnie formę prawną, że głównym zadaniem tejże spółki jest organizowanie i prowadzenie giełdy, a nie zarabianie na tej giełdzie. I tylko taka była nasza intencja.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#WiesławKaczmarek">Uwaga dotycząca pewnych braków w katalogu form prawnych typu tych spółek kapitałowych, sprowadza się tylko do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych — jest uwagą słuszną. Brakuje tej spółki komandytowej. Natomiast już wielokrotnie słyszeliśmy obietnice Ministerstwa Sprawiedliwości, że przygotowywana jest nowelizacja Kodeksu handlowego bądź w ogóle prawa o spółkach.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#WiesławKaczmarek">Chciałem jeszcze powiedzieć o jednej rzeczy. Otóż pan poseł Bratkowski zasugerował, żebyśmy dokonali pewnych zmian o charakterze redakcyjnym, wyszczególniając ileś artykułów, w których może byłoby celowe, ze względu na czystość legislacyjną, słowo „ilość” zastąpić słowem „liczba”. Tutaj otrzymałem taką listę 7 artykułów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Wojtczak jeszcze prosił o głos, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#MichałWojtczak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Króciutko tylko, faktycznie ad vocem — do pana ministra Jędrzejczaka pozwolę się zwrócić. Sprawa pierwsza — chciałem zaznaczyć, że dosyć dokładnie przeczytałem projekt ustawy. To jest taka drobna poprawka. Wspomniał pan o takiej instytucji, jak Securities Exchange Commission w Stanach Zjednoczonych, która to instytucja, zgadzam się, że ma uprawnienia policyjne wewnętrzne, natomiast nie ma na przykład uprawnień prokuratorskich, które w tej ustawie są wpisane. I ja tego typu rzeczy nie podważam, rozumiem, że w polskich warunkach może coś takiego funkcjonować.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#MichałWojtczak">Natomiast absolutnie nie można się zgodzić z zapisami, które wypaczają charakter układu wolnorynkowego giełdy kapitałowej. I w moim przekonaniu, jestem o tym głęboko przekonany, te trzy zmiany jest to minimum minimorum do tego, żeby nie wprowadzać instrumentu administracyjnego i nazywać tego giełdą, bo w moim przekonaniu tak to będzie wyglądać.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#MichałWojtczak">I jeszcze chciałem powiedzieć, w związku z tym, że były tutaj pewne uwagi do tych trzech punktów, że zarówno poseł sprawozdawca, jak i pan minister zgadzają się ze zmianą art. 29 § 1. Nie uważam, że tylko to stwarza możliwość. Nie, to jest zapisane, że wszystkie instytucje, poza tworzonymi podmiotami, opartymi na Kodeksie handlowym, mają prawo funkcjonowania w sposób absolutnie liberalny i dowolny. I tu jestem za ograniczeniem. Akurat ten duch liberalizmu jest, być może, w tym momencie słabszy. Natomiast w pozostałych dwóch sprawach chciałem podtrzymać te wnioski. I chciałem jeszcze raz podkreślić — w pierwszej sprawie, dotyczącej wynagrodzeń — jest napisane — ustalanie stawek prowizyjnych maklerów, ale co to znaczy ustalanie stawek prowizyjnych? Nie jest określone, jaka to jest zasada ustalania stawek prowizyjnych maklerów i znając prawo i znając życie i znając dążność władzy do poszerzania uprawnień, przy niejednoznacznym zapisie, nie jest to dla mnie klarowne i jasne, dlaczego organ organizacyjny ma określać zasady stawek prowizyjnych maklerów, czyli wpływać na ich system wynagrodzeń. Absolutnie jest to dla mnie niezrozumiałe.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#MichałWojtczak">I sprawa trzecia — jeżeli się odwołujemy do SEC, czyli do tego amerykańskiego odpowiednika, również tam nie ma i nigdy, z tego co wiem, nie było, a troszkę chyba znam ten system, jak mi się wydaje, nigdy tego nie było, żeby na wtórną emisję akcji, przy przenoszeniu akcji z jednej giełdy do drugiej, wpływała jakakolwiek instytucja kontrolująca, decyduje o tym tylko i wyłącznie rynek i emitent. On jest właścicielem i on ma prawo wyboru giełdy, w której chce akcje sprzedawać i kupować i uważam, że jest to szalonym ograniczeniem rynku akcji, już tłumaczyłem dlaczego. Tak, że proszę o uwzględnienie tych trzech poprawek i głosowanie nad nimi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł Grażyna Staniszewska, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#GrażynaStaniszewska">Uzupełniając to, co powiedział kolega przed chwileczką, chcę dodać, że popiwek też jest zasadą, panie ministrze, a wiemy, jak poważnie potrafi ograniczać, a tutaj jest zasada, a nie stawka, prawda? Tyle jako uzupełnienie.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#GrażynaStaniszewska">Nie zgadzam się z posłem sprawozdawcą, że mianowanie całego składu rady nadzorczej nie jest żadnym ograniczeniem i nie zniechęca do zakładania towarzystw inwestycji wspólnych. Otóż zniechęca doskonale. Ktoś wydaje miliard złotych, ludzie składają się na założenie spółki i ryzykują niesłychanie i nadaje się im jeszcze kierownictwo, poza tym że się ich rzeczywiście pilnuje, że ma się nadzór nad całokształtem ich działalności, czego ja nie kwestionowałam, że komisja ma prawo występowania o rozwiązanie spółki w razie, kiedy ona narusza prawo, ale, jeżeli do tego dodaje się, że ty daj pieniądze, a ja ci dam tutaj kierownictwo w postaci rady nadzorczej i to ma nie zniechęcić do zakładania towarzystwa inwestycji wspólnych, no, to chciałabym znaleźć takich chętnych do zakładania tych towarzystw wspólnych. Uważam, że to doskonale zniechęca, bo to jest w pewnym sensie upaństwowienie prywatnej działalności, a w naszym interesie powinno leżeć powstanie natychmiast co najmniej kilku, o ile nie kilkunastu towarzystw inwestycji wspólnych. I powinniśmy unikać ograniczeń przez nadmiar restrykcji. Poseł sprawozdawca bardzo słusznie powiedział, od czego się w tej chwili próbuje odżegnywać, że rozdział 8 jest wyjątkowo restrykcyjny. Faktycznie jest przesadnie restrykcyjny, aż tak restrykcyjny, że, moim zdaniem, zniechęca do tworzenia towarzystw inwestycji wspólnych.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#komentarz">(Poseł Miłkowski: Czy można prosić o głos?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#AndrzejMiłkowski">Ponieważ uczestniczyłem w pracach nad tą ustawą — mam do pani poseł takie pytanie: co będzie, jeżeli grupa cwaniaków założy towarzystwo wspólnego inwestowania, po to żeby wyciągnąć pieniądze od tej reszty? A państwo nie będzie miało kontroli. Chcę podkreślić, że wchodzimy w tej chwili w fazę tworzenia się całego rynku kapitałowego i jego infrastruktury, ze wszystkimi pozytywami i negatywami i w tym początkowym okresie, tych pierwszych kilku lat, rząd musi mieć instrumenty kontroli, dlatego że ludzie oszukani i tak będą mieli pretensje do władzy państwowej, a szczególnie do rządu, że dopuścił do takiej sytuacji, że oszustwa na masową skalę były możliwe. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł sprawozdawca, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#WiesławKaczmarek">Korzystając z prawa ad vocem do wypowiedzi pani poseł Staniszewskiej. Powiedziałem w sprawozdaniu, używając sformułowania „restrykcyjny”, że używam tego sformułowania na zasadzie cudzysłowu. Rozumiem sformułowanie restrykcyjne przede wszystkim jako stawianie wysokich wymagań dla bezpieczeństwa. I myślę, że tak to powinno działać.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#WiesławKaczmarek">Natomiast w związku z wypowiedzią pana posła Wojtczaka — w art. 29 mówimy o więcej niż jednej spółce, nie mówiąc o tym, czy jest to spółka prawa handlowego. Jest to więc trochę szersze pojęcie, wykraczające poza Kodeks handlowy. To tytułem szczegółowego czytania ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan minister Jędrzejczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#GrzegorzJędrzejczak">Proszę państwa, ta ustawa ma tę właściwość, że można ją dyskutować bez końca, tyle tu jest problemów, które można rozważać. Ale chciałem do jednej sprawy wrócić, którą pan poseł Wojtczak poruszył, mianowicie to notowanie na jednej czy drugiej giełdzie i rola Komisji Papierów Wartościowych. Bo tak, jak pan to przedstawia, to faktycznie powiało grozą, tzn. komisja będzie kierowała akcje do notowania na giełdzie w Krakowie, a nie w Poznaniu, a może w Warszawie. Otóż to tak nie jest. Ustawodawca proponuje tak: papier wartościowy, dopuszczony do obrotu na jednej giełdzie, może być przedmiotem obrotu na innej giełdzie za zezwoleniem komisji. Czyli co to znaczy — dopuszczony do obrotu na jednej giełdzie? Przecież nie przez komisje, tylko na wniosek emitenta. To rada giełdy dopuszcza do obrotu na tej giełdzie. O jaki nam tu chodzi przypadek? Czy ktoś jest już przywiązany do końca życia do tej giełdy? Oczywiście, nie. Jeżeli zdecyduje się wycofać z tej giełdy swoje notowania i pójdzie na inną giełdę, to jest jego dobre prawo, oczywiście o ile rada tej drugiej giełdy zgodzi się na to. Natomiast chcemy przynajmniej mieć coś do powiedzenia w sytuacji, kiedy ktoś powie — jestem notowany na giełdzie w Krakowie, a chciałbym być jeszcze notowany w Bydgoszczy, w Łodzi i w Warszawie. I ta sytuacja w naszym przekonaniu rodzi niebezpieczeństwo zaproszenia, niebezpieczeństwo tak zwanego arbitrażu. To znaczy, jeżeli nie ma połączeń telekomunikacyjnych, a wiadomo, że ich nie ma i ceny będą różne, to ktoś, kto będzie miał firmę maklerską, która ma biura we wszystkich tych miastach, może zarabiać po prostu na tym, że w jednym kupuje i w drugim sprzedaje, bo ma dostęp do tej informacji. I chcieliśmy wykluczyć taką sytuację.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#GrzegorzJędrzejczak">Użył pan też w pierwszej wypowiedzi argumentu, że to będzie zniechęcać inwestorów zagranicznych. Chyba przeciwnie, jeżeli inwestor zagraniczny zobaczy, że te akcje są notowane przypadkowo, bo wtedy to będzie rozbitek w kilku miejscach, to będzie wzbudzało to w nim mniejsze zaufanie, niż w sytuacjach, kiedy będzie miał głęboki rynek, duży obrót na jednej giełdzie, którakolwiek by to nie była.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#GrzegorzJędrzejczak">Oczywiście przy dużym obrocie, przy dużym zasięgu obrotu danymi akcjami można dojść do wniosku — i to komisja miałaby takie prawo — że nic by się złego nie stało, że będą te akcje notowane na dwóch czy trzech giełdach. Ale chodzi tylko o wykluczenie tych niebezpieczeństw, o których wspomniałem na wstępie, nie o żadne kierowanie akcji na daną giełdę, nie o żadne przypisanie na zasadzie, ja wiem, prawa pańszczyźnianego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Poseł Sobierajski.)</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#CzesławSobierajski">Chciałbym zapytać pana ministra w sprawie przenoszenia akcji — jednak komisja wyraża zgodę. Chciałbym wiedzieć, kiedy, co i jak, bo jeżeli chcę przenieść na inną giełdę, to komisja musi wyrazić zgodę, a więc to nie jest tak, że mogę zawsze — proszę tylko o odpowiedź.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#CzesławSobierajski">Natomiast jeszcze jedna rzecz. Poseł Miłkowski mówił o grupie cwaniaków. Rzeczywiście, w sytuacji, która jest w ostatnim półtora roku szczególnie, takie niebezpieczeństwo może być. Niemniej nie możemy się tylko tym kierować, omawiając ustawę. Jest to przecież ustawa systemowa.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#CzesławSobierajski">Kilka dni temu poseł Kaczmarek zadawał mi pytanie — czy będzie czekać skoro wybory wcześniej o 2–3 miesiące. Otóż omawiamy ustawę z gruntu systemową i widzimy, jakie są zasadnicze dyskusje. A więc centralizm, czy nie, czy decentralizacja — jest to problem zasadniczy, nie tylko w związku z tą ustawą, ale także przy następnej ustawie o giełdzie towarowej i innych. Rzeczywiście mówiłem, że wybory do parlamentu jak najszybciej, dlatego między innymi, żeby systemowe ustawy, zasadnicze dla państwa i gospodarki, mógł podejmować parlament wybrany w demokratycznych wyborach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze przed zamknięciem dyskusji chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#GrażynaStaniszewska">Przepraszam państwa bardzo, że jeszcze raz, ale chciałam przeczytać ten mój wniosek mniejszości, że członków rady nadzorczej powołuje i odwołuje Walne Zgromadzenie za zgodą komisji. Więc postulat pewnej kontroli komisji, ochrony przed Grobelnymi jest tutaj zawarty. Jest zatem prawo do pewnej ingerencji komisji, ale nie ma prawa komisji do wyłącznego obsadzania całości rady nadzorczej, więc jest ochrona, a z drugiej strony nie jest to aż tak zniechęcające do tworzenia towarzystw inwestycji wspólnych, jak mówi wersja większości komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym zamykam dyskusję nad tym punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Ze względu na to, że zostały zgłoszone poprawki, oprócz wniosków mniejszości, proszę bardzo w czasie przerwy o zebranie się posłów, którzy zgłaszali wnioski, wraz z posłem sprawozdawcą i przedstawicielem rządu w celu przygotowania, przed głosowaniem, które będzie po południu, tych wniosków, które zgłoszono w czasie dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy (druki nr 385 i 775).</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji panią poseł Teresę Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#TeresaLiszcz">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Jestem bardzo rada, że mogę w imieniu Komisji Polityki Społecznej, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie o poselskim projekcie ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy. Jest to projekt ustawy, na który długo, na pewno za długo, czeka środowisko osób niepełnosprawnych, liczące w kraju około 4 mln osób. Pragnę jednak oświadczyć, że nie było niczyjej złej woli w tym, że praca nad projektem trwała od czerwca ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#TeresaLiszcz">Pierwotna wersja projektu, podpisana przez sporą grupę posłów z różnych klubów, była inspirowana przez środowisko niepełnosprawnych. Jest to jeden z przejawów godnej najwyższego uznania aktywności tego środowiska, które mimo wszelkich ograniczeń i trudności, chce przede wszystkim samo sobie pomagać. Wpłynięcie tego projektu do laski marszałkowskiej zobligowało Sejm do zajęcia się sprawą. Na tym jednak kończą się walory pierwotnego projektu. Był on bowiem na tyle słaby pod względem merytorycznym, jak i nieprofesjonalny od strony legislacyjnej, że praktycznie nie mógł stanowić rzeczywistej podstawy do pracy podkomisji i komisji, które dopiero na jego „motywach” niejako musiały opracować projekt od podstaw. Pragnę tutaj podkreślić znaczny wkład w opracowanie tego, poselskiego przecież, projektu ze strony rządu, a w szczególności ekipy Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej z pełnomocnikiem ministra do spraw spółdzielczości inwalidów panem Urbanikiem oraz zespołu pracowników Ministerstwa Finansów z udziałem pana ministra Misiąga. Bez ich pomocy nie udałoby się zapewne projektów w tym kształcie opracować. W rezultacie dobrej współpracy posłów, pracujących w podkomisji pod kierownictwem pana posła Jerzego Modrzejewskiego, z wymienionymi ministerstwami oraz przedstawicielami środowiska niepełnosprawnych, którzy cały czas brali udział w pracach najpierw podkomisji, a następnie komisji sejmowych, powstał przedstawiony państwu projekt. Jest on rezultatem kompromisu między oczekiwaniami środowiska ludzi niepełnosprawnych, a możliwościami finansowymi i organizacyjnymi państwa i zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#TeresaLiszcz">Projekt nosi obecnie tytuł: O zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Tytuł ten wierniej niż pierwotny oddaje treść ustawy, która poświęcona jest głównie zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w mniejszym stopniu ich rehabilitacji. Zamiast używanego w tytule i treści pierwotnego projektu pojęcia „inwalida”, używamy obecnie w zasadzie terminu „osoba niepełnosprawna”. Pojęcia „inwalidy” ustawa używa jednak w dalszym ciągu niekiedy, na przykład regulując niektóre szczególne uprawnienia ze stosunku pracy przyznawane tylko części niepełnosprawnych — tym, którzy posiadają orzeczenia o grupie inwalidzkiej i to z reguły tylko I lub II. Termin „osoba niepełnosprawna” jest zgodny z nazewnictwem używanym w prawie międzynarodowym, w szczególności w Konwencji nr 159 Międzynarodowej Organizacji Pracy o rehabilitacji zawodowej i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, niestety, dotąd nie ratyfikowanej przez Polskę. Nawiasem mówiąc, dobrze byłoby przyspieszyć przygotowania do ratyfikacji tej konwencji.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#TeresaLiszcz">Osoba niepełnosprawna w rozumieniu ustawy to osoba, którą cechuje istotny ubytek zdolności fizycznych, psychicznych lub umysłowych, ograniczający jej zdolność wykonywania pracy zarobkowej. Jest to pojęcie nieco szersze niż, używane obecnie w naszych aktach prawnych, pojęcie inwalidy. Ubytek zdolności, dający podstawę do zaliczenia do osób niepełnosprawnych w rozumieniu tej ustawy, musi być urzędowo stwierdzony przez właściwy organ. Aby usankcjonować jednak stan obecny i nie przeprowadzać jednorazowej akcji weryfikacyjnej wszystkich zapadłych dotąd orzeczeń o inwalidztwie, ustawa w art. 40 uznaje za osoby niepełnosprawne osoby zaliczone przed jej wejściem w życie do jednej z grup inwalidzkich.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#TeresaLiszcz">Osoby o ograniczonej sprawności do pracy stwierdzonej orzeczeniem lekarskim na podstawie zarządzenia ministra zdrowia z 1987 roku, nie mające orzeczonej grupy inwalidzkiej, ustawa uznaje za niepełnosprawne tylko na okres przejściowy do 30 czerwca 1992 roku. Po tej dacie tracą one status niepełnosprawnego, jeżeli nie uzyskają we właściwym trybie nowego orzeczenia o niepełnosprawności. Orzeczenia o uznaniu niepełnosprawności wydawane przez właściwe organy na podstawie ustawy powinny też określać stopień zdolności osoby niepełnosprawnej do pracy. Chciałabym zaakcentować, że chodzi nie tyle o podkreślenie, że jest to osoba niezdolna do pracy, co o ustalenie stopnia jej zdolności. Wydaje się pożądane i mam nadzieję, że ustalą to przepisy wykonawcze do ustawy, aby w takim orzeczeniu zawarte były skonkretyzowane wskazania do pracy, to znaczy, jaki zawód, bądź też jakie czynności i w jakich warunkach dana osoba może wykonywać.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#TeresaLiszcz">Głównym celem uchwalanej obecnie ustawy jest dopomożenie niepełnosprawnym w uzyskaniu zatrudnienia oraz w jego utrzymaniu. Środkami prowadzącymi do tego celu mają być z jednej strony obowiązki finansowe nałożone na zakłady pracy, które nie zatrudniają niepełnosprawnych, a z drugiej strony — różnego rodzaju ulgi, zwłaszcza podatkowe i rekompensaty kosztów dla tych zakładów, które zatrudniają niepełnosprawnych w większej liczbie. Temu celowi mają też służyć przepisy dotyczące pośrednictwa pracy dla niepełnosprawnych, oraz tworzenia i finansowania specjalnych miejsc pracy dla tych osób.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#TeresaLiszcz">Źródłem finansowania zadań określonych w ustawie ma być Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz zakładowe fundusze rehabilitacji tworzone w tak zwanych zakładach pracy chronionej, powstające głównie z wpłat zakładów pracy nie zatrudniających inwalidów lub zatrudniających ich w małej liczbie oraz z dotacji budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#TeresaLiszcz">Sprawami osób niepełnosprawnych w skali kraju ma zajmować się pełnomocnik ministra pracy i spraw socjalnych do spraw osób niepełnosprawnych, a w terenie — wojewódzkie ośrodki do spraw zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych oraz wyspecjalizowane służby rejonowych biur pracy.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#TeresaLiszcz">W części dotyczącej obowiązków zakładów pracy najistotniejsze novum polega na tym, że zakłady pracy, bez względu na formę własności, zatrudniające co najmniej 50 pracowników, jeżeli nie zatrudniają wśród nich co najmniej 6% osób niepełnosprawnych, mają obowiązek wpłacać co miesiąc określone kwoty na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Inwalidów. Te zakłady, które zatrudniają nie mniej niż 6% osób niepełnosprawnych, nie mają obowiązku dokonywania wpłat na ten fundusz. Zakład pracy, który zatrudnia niepełnosprawnych ze szczególnie kłopotliwymi schorzeniami, może być zwolniony z opłat nawet przy niższym procentowym wskaźniku zatrudnienia niepełnosprawnych. Chodzi tutaj, oczywiście, o zachętę do zatrudnienia osób niepełnosprawnych ciężko poszkodowanych, które mają większe trudności z uzyskaniem pracy. Wysokość miesięcznej wpłaty na fundusz ustala się mnożąc kwotę najniższego wynagrodzenia przez liczbę etatów brakujących do postulowanego minimalnego wskaźnika zatrudnienia zwalniającego od opłaty 6%. Zakład pracy będący podmiotem gospodarczym dokonuje wpłat na fundusz rehabilitacji z dochodu po opodatkowaniu. Nałożenie na zakłady pracy obowiązku wpłat na fundusz rehabilitacji ma zachęcić do zatrudniania osób niepełnosprawnych, gdyż ich zatrudnianie w odpowiednim, przecież nie tak znów wysokim, procencie zwalnia od tych opłat. Pewne zachęty stwarza ustawa dla podmiotów, które same bezpośrednio nie zatrudniają niepełnosprawnych, lecz pośrednio dają im zatrudnienie, kooperując z tak zwanymi zakładami pracy chronionej zatrudniającymi szczególnie duży odsetek niepełnosprawnych. Dalej idący obowiązek zatrudniania spoczywa na zakładzie pracy wobec własnego pracownika, który w następstwie choroby zawodowej nabytej w tym zakładzie lub w wypadku przy pracy w tym zakładzie stracił zdolność do dotychczasowej pracy i został uznany za niepełnosprawnego. Dla takich pracowników zakład pracy powinien, w razie, potrzeby, stworzyć odpowiednie miejsca pracy i zatrudniać ich na nich. Jeśli zakład tego nie uczyni, jest niejako zamiast tego, zobowiązany dokonać jednorazowej wpłaty na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w wysokości 40-krotnego przeciętnego wynagrodzenia za każdą taką osobę niepełnosprawną, która swoją niepełnosprawność w jakimś sensie zawdzięcza temu zakładowi. Te pieniądze posłużą następnie na utworzenie nowych miejsc pracy dla niepełnosprawnych w innych zakładach pracy. Poza tymi, można powiedzieć, negatywnymi „zachętami” do zatrudniania niepełnosprawnych w postaci obowiązkowych wpłat na fundusz rehabilitacji, ustawa przewiduje też zachęty pozytywne, którymi są różnego rodzaju ulgi dla zakładów pracy zatrudniających te osoby, zwłaszcza w szerszym zakresie. I tak: wynagrodzenie osób niepełnosprawnych nie jest opodatkowane podatkiem od wzrostu wynagrodzeń; składka na ich ubezpieczenie jest obniżona o połowę, zakłady pracy o załodze liczącej co najmniej 50 osób mają mieć ulgi w podatku dochodowym od płac lub od wynagrodzeń, jeśli zatrudniają co najmniej 7% niepełnosprawnych; jeśli ponad połowę pracowników takiego zakładu stanowią niepełnosprawni, zakład pracy jest od podatków w całości zwolniony. Połowę środków zaoszczędzonych z ulg podatkowych zakład przekazuje na Państwowy Fundusz Rehabilitacji, a druga połowa pozostaje w zakładzie, jako ewidentna materialna korzyść z zatrudniania niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-70.9" who="#TeresaLiszcz">Szczególny status ustawa przyznaje zakładowi pracy chronionej. Jest to zakład o stanie zatrudnienia nie niższym niż 20 pracowników, który spełnia równocześnie trzy warunki.</u>
          <u xml:id="u-70.10" who="#TeresaLiszcz">Po pierwsze, procent zatrudnienia niepełnosprawnych jest w tym zakładzie odpowiednio wysoki, wynosi co najmniej 40%, w tym co najmniej 10% inwalidów I i II grupy.</u>
          <u xml:id="u-70.11" who="#TeresaLiszcz">Po drugie, pomieszczenia zakładu są przystosowane do potrzeb niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-70.12" who="#TeresaLiszcz">Po trzecie, niepełnosprawni w nim zatrudnieni mają zapewnioną właściwą opiekę medyczną i usługi rehabilitacyjne.</u>
          <u xml:id="u-70.13" who="#TeresaLiszcz">Aktualnie warunkom tym odpowiadają prawie wyłącznie spółdzielnie inwalidów. Pragnę stwierdzić, że spółdzielnie te muszą być utrzymane, ponieważ dla niektórych grup niepełnosprawnych, w tym zwłaszcza umysłowo upośledzonych, stanowią jedyne, dostępne obecnie miejsca zatrudnienia. A wiele tych spółdzielni jest w sytuacji krytycznej i one między innymi czekają na naszą ustawę.</u>
          <u xml:id="u-70.14" who="#TeresaLiszcz">Zakład pracy chronionej jest zwolniony ze wszystkich w zasadzie podatków, z nielicznymi wyjątkami dotyczącymi podatku obrotowego od niektórych wyrobów oraz z innych należności niepodatkowych — budżetowych oraz opłat na Fundusz Pracy. Środki zaoszczędzone przez zakład pracy chronionej dzięki tym zwolnieniom w 90% zasilają zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych, a w pozostałych 10% Państwowy Fundusz Rehabilitacji. Składka na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych zatrudnionych w zakładzie pracy chronionej wynosi, tak zresztą, jak i dotychczas, 5% podstawy naliczania, co daje ewidentną korzyść temu zakładowi pracy.</u>
          <u xml:id="u-70.15" who="#TeresaLiszcz">Z zakładowego funduszu rehabilitacji finansuje się rehabilitację osób niepełnosprawnych, w tym funkcjonowanie tak zwanych warsztatów terapii zajęciowej, które taki zakład ma obowiązkowo prowadzić.</u>
          <u xml:id="u-70.16" who="#TeresaLiszcz">Ważnym zadaniem jest pozyskiwanie nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, przystosowanych dla nich. W warunkach bezrobocia najtrudniej o miejsca pracy właśnie dla tych osób i to niepełnosprawni w pierwszej kolejności padają ofiarą zwolnień z pracy, zarówno grupowych, jak i indywidualnych. Projekt przewiduje, że ci spośród niepełnosprawnych, którzy nie zostali uznani za całkowicie niezdolnych do pracy, a przy tym są w odpowiednim, tak zwanym produkcyjnym wieku i nie prowadzą działalności gospodarczej na własny rachunek, podlegają pośrednictwu pracy prowadzonemu na zasadach ogólnych, uregulowanych w ustawie o zatrudnieniu. Na zasadach ogólnych mają też ci niepełnosprawni, pozostający bez pracy, prawo do świadczeń dla bezrobotnych. Pośrednictwo, poradnictwo zawodowe oraz przekwalifikowywanie dla niepełnosprawnych prowadzić będą wyspecjalizowane służby rejonowych biur pracy oraz wojewódzkie ośrodki do spraw zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych tworzone w ramach wojewódzkich biur pracy.</u>
          <u xml:id="u-70.17" who="#TeresaLiszcz">Poradnictwo pracy wobec osób niepełnosprawnych ma być pośrednictwem czynnym, polega na wyszukiwaniu przez organ pośrednictwa miejsc pracy odpowiednich dla niepełnosprawnych, a nawet organizowaniu i tworzeniu tych miejsc. Ustawa przewiduje specjalne środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji dla tych zakładów pracy, które utworzą nowe miejsca pracy, odpowiednie dla inwalidów lub przystosują istniejące miejsca pracy dla ich potrzeb i możliwości. Za każde takie nowe miejsce pracy zakład otrzyma równowartość 30-krotnego przeciętnego wynagrodzenia jako zwrot kosztów. Kwota ta podlega zwrotowi w całości lub w części, jeśli na nowo utworzonych lub przystosowanych miejscach pracy zakład nie będzie zatrudniać niepełnosprawnych przez okres co najmniej trzech lat. Dodatkowo zakład pracy, tworzący nowe miejsca pracy dla niepełnosprawnych, otrzyma zwrot kosztów wynagrodzenia, wypłacanego osobom niepełnosprawnym, skierowanym na te miejsca i składek na ich ubezpieczenie społeczne za okres 18 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-70.18" who="#TeresaLiszcz">Zadania ośrodków wojewódzkich są szersze, aniżeli tylko sprawy zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej. Obejmują one także część zadań z zakresu szeroko pojętej rehabilitacji społecznej, a w szczególności doradztwo organizacyjno-prawne i ekonomiczne dla osób pragnących prowadzić działalność gospodarczą na własny rachunek i opracowywanie programu likwidacji barier architektonicznych.</u>
          <u xml:id="u-70.19" who="#TeresaLiszcz">Dla koordynacji poczynań państwa w zakresie zatrudniania i szeroko pojętej rehabilitacji osób niepełnosprawnych ustawa przewiduje utworzenie stanowiska pełnomocnika do spraw osób niepełnosprawnych w randze sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej. Ze środowiska osób niepełnosprawnych wyszedł postulat utworzenia centralnego urzędu do spraw osób niepełnosprawnych lub stanowiska pełnomocnika rządu usytuowanego przy premierze. Do takiego rozwiązania przychylała się też część członków podkomisji. Zaletą takiego, mocniejszego, usytuowania tego urzędu byłoby to, iż miałby on większe możliwości oddziaływania na poczynania poszczególnych resortów, które są ważne dla funkcjonowania w społeczeństwie osób niepełnosprawnych, w szczególności poza resortem pracy, także resortów zdrowia, edukacji, budownictwa, przemysłu i zwłaszcza — finansów. Komisje jednak, znając niechęć do tworzenia kolejnych centralnych urzędów, postanowiły poprzestać na stanowisku pełnomocnika w ramach Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej, lecz z odpowiednio wysoką rangą — sekretarza stanu. Ważne jest, żeby ta ranga została rzeczywiście pełnomocnikowi przyznana.</u>
          <u xml:id="u-70.20" who="#TeresaLiszcz">Mamy przy tym nadzieję, że szeroki zakres kompetencji ministra pracy i polityki socjalnej właśnie w sprawach polityki społecznej da również jego pełnomocnikowi do spraw niepełnosprawnych znaczne możliwości wielokierunkowego działania w interesie tego środowiska. Pełnomocnik do spraw osób niepełnosprawnych jest z mocy ustawy prezesem Rady Nadzorczej Państwowego Funduszu Rehabilitacji.</u>
          <u xml:id="u-70.21" who="#TeresaLiszcz">Tyle ogólnej charakterystyki projektu. A teraz krótko przedstawię wnioski mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-70.22" who="#TeresaLiszcz">Wniosek do art. 4 dotyczy wysokości wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji od zakładów nie osiągających minimalnego 6% wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Komisje przyjęły, że podstawą obliczania wpłaty jest najniższe wynagrodzenie. Wnioski mniejszości postulują zwiększenie tej podstawy — na korzyść funduszu — odpowiednio przez przyrównanie jej do wysokości przeciętnego wynagrodzenia — pierwszy wniosek, lub do połowy przeciętnego wynagrodzenia — drugi wniosek, nieznacznie tylko odbiegający od projektu.</u>
          <u xml:id="u-70.23" who="#TeresaLiszcz">Wniosek do art. 5 w zasadzie polega na innym tylko zapisie treści zawartej przez komisję w art. 5. Wydaje się, że redakcja zaproponowana we wniosku mniejszości jest prostsza. Ponadto według autorów wniosku, jej przyjęcie miałoby utrudniać pewne możliwe tu kombinacje ze strony zakładów kooperujących z zakładami pracy chronionej, w celu uzyskania prawa do ulg z tytułu nabywania wyrobów lub usług od zakładów pracy chronionej. Chodzi o to, żeby tylko dla uzyskania tych ulg nie wykorzystywać zakładów pracy chronionej wyłącznie jako pośrednika w zakupie produktów lub usług gdzie indziej; żeby tylko „przeprowadzać” je przez zakład pracy chronionej dla uzyskania tych ulg, za cenę niewielkiego narzutu.</u>
          <u xml:id="u-70.24" who="#TeresaLiszcz">Wniosek mniejszości do art. 18 ust. 2 polega na skreśleniu ust. 2 tego artykułu, przyznającego wszystkim zakładom 50% ulgę w składkach na ubezpieczenie społeczne pracowników niepełnosprawnych, nie wszystkich, lecz tylko zaliczonych do I lub II grupy inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-70.25" who="#TeresaLiszcz">Argument za wnioskiem mniejszości, tzn. za skreśleniem ust. 2, jest natury finansowej. Zwolnienie pociągnie za sobą jakieś zmniejszenie wpływów do kasy ZUS. Argumenty przeciwko wnioskowi mniejszości są następujące: obniżenie składki ZUS stanowiłoby, obok zwolnienia z podatku od wzrostu wynagrodzeń, jedyną w zasadzie zachętę do zatrudniania inwalidów we wszystkich zakładach pracy, w szczególności w tych małych, o załodze poniżej 50, czy 20 osób, które nie są objęte zwolnieniami od pozostałych podatków, poza podatkiem od wzrostu wynagrodzeń, ani nie mogą otrzymać statusu zakładu pracy chronionej i związanych z nim ulg. Trzeba dodać, że do niedawna składka na ubezpieczenia społeczne od wszystkich zatrudnionych inwalidów, bez względu na miejsce zatrudnienia, wynosiła tylko 5% podstawy naliczania, tak jak obecnie jest to w zakładzie pracy chronionej. Komisje natomiast proponują obniżenie tej składki tylko o połowę.</u>
          <u xml:id="u-70.26" who="#TeresaLiszcz">Wniosek mniejszości do art. 32 ust. 1 postuluje dopisanie do wykazu przedsięwzięć finansowych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji, likwidowania barier technicznych i komunikacyjnych. Komisje nie uwzględniły tego punktu w wykazie świadomie. Wykaz nie jest wyczerpujący. Zaczyna się od słów „w szczególności”. Nie umieściliśmy tej pozycji dlatego, gdyż to zadanie — likwidacja barier — mieści się w rehabilitacji społecznej, o której jest mowa w zdaniu poprzedzającym wyliczenie. Istnieje natomiast obawa, że w razie umieszczenia tego expressis verbis w wykazie, odpowiedzialne za likwidację barier organy państwowe czy samorządowe uznają, iż koszty ich likwidacji w całości mają być pokrywane z funduszu rehabilitacji, co byłoby bardzo niekorzystne.</u>
          <u xml:id="u-70.27" who="#TeresaLiszcz">Wreszcie we wniosku mniejszości do art. 40 ust. 2 chodzi o przedłużenie o dalsze pół roku statusu niepełnosprawnych dla osób bez orzeczonej grupy inwalidzkiej, lecz z zaświadczeniami lekarskimi o ograniczonej sprawności.</u>
          <u xml:id="u-70.28" who="#TeresaLiszcz">Szanowni Państwo! W imieniu trzech komisji sejmowych, a także w imieniu środowiska osób niepełnosprawnych zwracam się z serdeczną prośbą o uchwalenie dzisiaj tej ustawy, oczekiwanej z ogromną nadzieją przez to środowisko. Słyszy się czasem, że w sytuacji braku miejsc pracy rozsądne jest zatrudnianie przede wszystkim osób zdrowych, pełnosprawnych, chociażby dlatego, że niepełnosprawni otrzymują z reguły renty inwalidzkie, a poza tym pożytek z ich pracy jest jakoby mniejszy. Trudno się z tym zgodzić. Renty inwalidzkie z reguły nie wystarczają na utrzymanie, zwłaszcza przy dodatkowych wydatkach, jakie mają niepełnosprawni. Jednocześnie ludzie ci nie są z reguły w stanie sami zorganizować sobie dodatkowego źródła dochodu, jak mogą to uczynić zdrowi. Wreszcie nie jest prawdą, że niepełnosprawny to koniecznie mniej wydajny pracownik. Przy odpowiednio dobranej pracy często może w pełni konkurować ze zdrowym. W rachunku strat i zysków z zatrudniania niepełnosprawnych nie można zapominać o tym, że społeczeństwo ma obowiązek zapewnić im godziwe utrzymanie. Jeśli oni sami pracują na siebie, to jest to tylko korzyść dla społeczeństwa, Inna korzyść z ich zatrudnienia polega na tym, że przynajmniej część z nich, zwłaszcza osoby niepełnosprawne umysłowo, gdyby nie pracowały w zakładzie pracy, wymagałyby w tym czasie opieki ze strony osób zdrowych lub pozostając bez opieki, stwarzały zagrożenie dla siebie lub otoczenia. I wreszcie to, co dla samych niepełnosprawnych jest z reguły najważniejsze, a o czym my, aktualnie jeszcze pełnosprawni, nie chcemy często pamiętać, to mianowicie, że oni chcą być aktywni, chcą sami pracować na siebie i swoje rodziny, chcą być społecznie użyteczni i po prostu być wśród nas, a nie siedzieć całą dobę w klatkach mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-70.29" who="#TeresaLiszcz">I mają do tego ludzkie i obywatelskie prawo, a obowiązkiem społeczeństwa jest stworzyć im warunki do realizacji tego prawa.</u>
          <u xml:id="u-70.30" who="#TeresaLiszcz">Prawie wszyscy Polacy przebywający po raz pierwszy na Zachód, zwłaszcza do RFN, zwracają uwagę na dużą liczbę inwalidów spotykanych wszędzie: na ulicy, w urzędzie, w sklepie, w kinie, na wycieczce, podczas gdy u nas nie widać ich prawie wcale. Wytłumaczeniem tego zjawiska nie jest bynajmniej niższa u nas niż u nich liczba osób niepełnosprawnych, lecz to, że tam niepełnosprawni, dzięki różnym ułatwieniom, mają możliwość aktywnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa, podczas gdy nasi niepełnosprawni, zepchnięci z reguły na margines życia społecznego, siedzą uwięzieni w mieszkaniach, z których często nie mogą wyjść ani wyjechać, sforsować klatki schodowej lub krawężnika przed domem.</u>
          <u xml:id="u-70.31" who="#TeresaLiszcz">Uchwalana dziś ustawa ma stać się początkiem wyrównywania ich szans w jednej chociażby dziedzinie — zatrudnienia. Tym z państwa, którzy obawiają się, że ustawa stwarza przywileje, mogące zagrozić interesom ekonomicznym państwa, przedsiębiorstw, czy ludzi pełnosprawnych, pragnę przypomnieć, że zdecydowana większość uprawnień przewidzianych w ustawie, w szczególności ulgi i zwolnienia podatkowe lub w składkach na ZUS, obowiązują już obecnie. Ustawa zgromadziła je tylko, rozproszone dotąd w różnych miejscach, w jednym akcie. Nie jest to naprawdę kosztowna ustawa. Zaś ludziom niepełnosprawnym, pilnie śledzącym losy tego projektu, pragnę powiedzieć, iż mam głębokie przekonanie, że ta ustawa, na pewno niedoskonała i daleko nie zaspokajająca ich oczekiwań, zwłaszcza wykraczających poza dziedziny zatrudnienia i rehabilitacji, może stać się przyczółkiem, z którego będą zdobywane następne pozycje.</u>
          <u xml:id="u-70.32" who="#TeresaLiszcz">Na zakończenie, wybaczą mi państwo dodatkową refleksję. Wobec małego zrozumienia i wrażliwości w naszym społeczeństwie na sprawy niepełnosprawnych uważam za potrzebne zamieszczenie w nowej Konstytucji Rzeczypospolitej, obok zapisu formalnej równości obywateli wobec prawa, dodatkowego zapisu, zmierzającego do osiągnięcia ich rzeczywistej równości. Mógłby on mieć treść np. następującą: „Ustawa zapewnia osobom niepełnosprawnym i innym, które z przyczyn przez siebie niezawinionych, mają zmniejszone szanse życiowe, prawa sprzyjające w równaniu tych szans”.</u>
          <u xml:id="u-70.33" who="#TeresaLiszcz">Projekt rozpatrywanej przez nas ustawy ma właśnie służyć takiemu wyrównywaniu szans w dziedzinie zatrudniania niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-70.34" who="#TeresaLiszcz">Raz jeszcze proszę więc, aby Wysoki Sejm raczył go uchwalić dzisiaj, w kształcie zaproponowanym przez komisję.</u>
          <u xml:id="u-70.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję nad tym punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu zapisanych jest 10 mówców.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę jako pierwszego o zabranie głosu pana posła Jana Świtkę w imieniu Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Ryszarda Wojciechowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#JanŚwitka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Poselski projekt ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy, którego tytuł słusznie zmieniła komisja na projekt ustawy o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, ze względu na godziwy cel oraz szlachetne intencje, w pełni zasługuje na uchwalenie w kształcie przedstawionym przez komisje. Jego bowiem przewodnia myśl dotyczy trzech podstawowych jakże istotnych kwestii, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#JanŚwitka">— po pierwsze, sytuacji życiowej ludzi specjalnej troski — inwalidów,</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#JanŚwitka">— po drugie, fizycznych oraz psycho-moralnych aspektów ich ciężkiej pracy,</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#JanŚwitka">— po trzecie, widzenia tej pracy jako czynnika rehabilitacji, czyli przywracania sprawności życiowych.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#JanŚwitka">Trudowi pracowitych rąk i szlachetnych umysłów ludzi niepełnosprawnych należy poświęcić chwilę refleksji związanej z człowieczym trudem jakim jest ich mozolna praca. Praca wykonywana niekiedy w pocie czoła, z ogromnym zaangażowaniem fizycznym, a także psychicznym i moralnym, wykonywana niekiedy w trudnych warunkach, ale jakże solidnie.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#JanŚwitka">Człowiek jest istotą wielowymiarową. Jednym z istotnych jego wymiarów jest praca, wyciąg z życia fizyczno-psychicznego — podstawowy element jego rozwoju, warunek konieczny, aczkolwiek niewystarczający jego istnienia. Z pracy ma człowiek pozyskać chleb codzienny i przez pracę ma się przyczyniać do ciągłego rozwoju społecznego, do nieustannego podnoszenia poziomu kulturalnego i moralnego społeczeństwa, w którym żyje w braterskiej wspólnocie.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#JanŚwitka">Praca jako istotny problem człowieka znajduje się w samym sercu „kwestii społecznej”, która dzisiaj ma znaczenie szczególne, a zwłaszcza ma to odniesienie do niepełnosprawnych. Problem pracy to najistotniejszy klucz do złożonych kwestii społecznych — jeżeli patrzymy na nie pod kątem widzenia spraw człowieczych. Ma ona wymiar osobny — moralny. W pracy i przez pracę przejawia się człowiek, jego osobowość i charakter, styl i filozofia życia. Jest aktualizacją rozumności, która przekształca świat, tworzy wartości — kres dążenia człowieka — tego człowieka, który ma prawo do godności, do własnego oblicza, do własnej odmienności, a nawet do błędów dopóki dąży.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#JanŚwitka">W świecie pracy, w tym szczególnie ludzi niepełnosprawnych, są łzy, które palą ich i nas jak ogień. Trzeba to otrzeć. Czyni to właśnie w jakimś stopniu przedłożony Sejmowi projekt niniejszej ustawy. Trzeba się zatrzymać nad każdym człowiekiem pracy, a szczególnie nad niepełnosprawnym. Inwalida, człowiek który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zyskał hart ducha, siłę woli i wielką odporność życiową. Jest niekiedy słaby fizycznie, ale mocny psychicznie i moralnie. Należy poznać tego człowieka, jego jak gdyby większe człowieczeństwo, jego życie i cierpienie, jego szlachetną, obywatelską postawę. Cenić wielkość i godność jego osoby, bo ona w pełni na to zasługuje. To jest warunek konieczny prawidłowego funkcjonowania każdego zdrowego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#JanŚwitka">Praca nie jest towarem, a produkcja podmiotem — jakże często o tym zapominamy, zwłaszcza przy pracy niepełnosprawnych. Oczywiście, poglądu tego nie podzielą ekonomiści. Jest ona treścią ludzkiego życia, daje mu prawo do istnienia. Musimy zrewidować nasz stosunek do pracy. W galopie różnych manewrów zaginął człowiek, w tym człowiek szczególnej troski — inwalida. Zapomniano niekiedy o jego pracy. Miejsce pracy zajęła wszechobecna produkcja. Wartość pracy rozpatruje się li tylko w kategoriach czysto ilościowych, jest to opinia jaskrawo ułomna i moralnie naganna.</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#JanŚwitka">Potrzebą społeczną i obywatelską jest wychowanie człowieka przez pracę i do pracy, a dobrze tego uczy właśnie praca inwalidów. Wychowanie takie wiedzie przez etos pracy. On to pozwoli człowiekowi być człowiekiem w pracy, a nie być zdegradowanym do narzędzia pracy. Nie po to bowiem człowiek żyje, aby pracował, ale pracuje po to, aby żył i to godnie, a więc prymat życia nad pracą. To jest wielka myśl społeczno-filozoficzna, a także ekonomiczno-pedagogiczna. Musimy mieć szacunek do ludzi pracy, a szczególnie do inwalidów i ich nienagannej pracy.</u>
          <u xml:id="u-72.10" who="#JanŚwitka">Człowiek musi czuć, że pracuje na swoim, a szczególnie inwalida, który jest na to bardzo wrażliwy. Dobrze wykonana praca, która ma dać znaczenie na skali motywacji, to przecież nie zasługa, ale moralny obowiązek człowieka, tego człowieka, który jest twórcą, ośrodkiem i celem życia społeczno-gospodarczego. Na tej płaszczyźnie ma być uszanowana jego godność jako pracownika. Nie brak nam i tu powodów do niepokoju, albowiem bardzo często, zwłaszcza u inwalidów, podmiotem jest produkcja, a przedmiotem człowiek. Nastąpiło odwrócenie naturalnego porządku. Celem produkcji nie jest tylko wzrost masy towarowej, zdobycie wpływów, ale służenie każdemu i to całemu człowiekowi z uwzględnieniem porządku jego potrzeb materialnych, wymogów życia umysłowego, moralnego i duchowego. Ma to szczególnie odniesienie do niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-72.11" who="#JanŚwitka">Praca, zwłaszcza inwalidów, to bardzo czuły instrument; musi być prawidłowo uznana i uszanowana. Brak nam refleksji moralnej nad pracą w ogóle, w tym nad pracą inwalidów w szczególności. To nie jest sytuacja normalna. Odbija się ujemnie w życiu publicznym kraju. Praca podobna jest do języka. Wartością, która rządzi mową jest prawda. Wartością, która rządzi pracą jest jej jakość. Praca inwalidów nie kłamie, inwalida pracuje solidnie.</u>
          <u xml:id="u-72.12" who="#JanŚwitka">Powinnością moralną i obywatelską jest odrodzenie pracy, która poddała się procesowi degradacji, a która to przecież ma doskonalić rzecz i człowieka. Wadliwa organizacja życia społecznego zrujnowała etos pracy, doprowadziła pracę do choroby w wymiarze osobowym i społecznym. Suma naszej pracy nie przynosi rozwoju. Sfera pracy dotknięta jest kryzysem. Te spustoszenia nie dotyczą pracy inwalidów, której etos został zachowany. I jest wielka duma tych ludzi, którzy i z tego względu zasługują na najwyższe społeczne uznanie i naśladownictwo. Uczmy się zatem od tych, którzy w gorszych warunkach osiągają niekiedy jakże większe sukcesy.</u>
          <u xml:id="u-72.13" who="#JanŚwitka">Potrzebna jest pogłębiona refleksja nad człowiekiem pracy, a szczególnie nad pracą inwalidy. Świat ludzkiej pracy jest światem zbudowanym na sile moralnej, światem tworzenia, a nie niszczenia. Głód sprawiedliwości w święcie pracy nie może się przekształcić w program obojętności przechodzący wprost w program niszczenia. Człowiek ma moralny obowiązek dobrej pracy, niezależnie od tego jaki jest stosunek innych do tej pracy. Jest to jedna z tez, z praktycznej filozofii życia i pracy inwalidów. Jest to należyta postawa obywatelska w pracy, będącej służbą, w której prostuje i umacnia się człowiek. Należy zawsze tak pracować, jakby się miało żyć wiecznie, i tak żyć, jakby się miało umrzeć jutro — trafnie zauważył św. Jan Bosko. Świadectwo tego dają właśnie inwalidzi. Pracujemy może nie tyle źle, ile jałowo. Nie dotyczy to jednak pracy inwalidów, której zarzutu postawić nie można. Inwalidzi to ludzie, którzy pracą swoją dają dochód, mają przeto środki wypracowane. Nie chcą zatem łaski, chcą tylko tego, co im się słusznie należy. I to wiedzieć powinni ci, którzy dostrzec tego nie chcą lub nie mogą.</u>
          <u xml:id="u-72.14" who="#JanŚwitka">Inwalidzi, ludzie prawego, mocnego charakteru, dobrej pracy, siły woli i hartu ducha, honoru i ambicji; ludzie znający smak trudnego życia — zetknęli się z cierpieniem fizycznym, psychicznym a także moralnym o wyjątkowo silnym niekiedy natężeniu. Cierpienie to, z którego wyciągnęli praktyczne — jakże rozumne wnioski — zawróciło ich ku życiu, a także należycie uformowało to życie, zwłaszcza w wymiarze pracy i odporności na trudy tego, niekiedy ciężkiego życia. Przekształciło się z niszczycielskiej, bezsensownej udręki w twórczą siłę, kształtującą moralność doskonałą. Uformowało postawę, która przełamała poczucie bezsiły i duchowej frustracji.</u>
          <u xml:id="u-72.15" who="#JanŚwitka">Należyte odczytanie filozoficznego sensu cierpienia ukształtowało silną, odporną na trudy życia osobowość inwalidów — i to jest właśnie ludzki skarb, to zwycięstwo ducha, siły, woli i charakteru nad cierpieniem i trudem. Widocznym tego znakiem jest dobra, solidnie wykonywana praca inwalidów, którą to prawo musi chronić i stwarzać dla niej należyte warunki. Jest to społeczna i obywatelska powinność, której częściowym tylko wyrazem będzie uchwalenie tej ustawy, widocznego znaku naszego stosunku do ludzi, zasługujących na najwyższe społeczne uznanie i szacunek, który wyrażam w imieniu posłów Stronnictwa Demokratycznego, którzy będą głosować za uchwaleniem tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-72.16" who="#JanŚwitka">Stronnictwo Demokratyczne od początku swojego istnienia, a więc od ponad 50 lat, z wielką troską podchodzi do ludzi niepełnosprawnych, postrzegając ten problem jako zagadnienie moralności społecznej. Na miarę swoich możliwości robi wszystko, aby ludziom tym oddać to, co im się należy.</u>
          <u xml:id="u-72.17" who="#JanŚwitka">Panie i Panowie Posłowie! Nie można nie dostrzec tego, że projekt ten nie rozwiązuje wielu istotnych spraw ludzi niepełnosprawnych. Jest kompromisem, ale jest znaczącym krokiem we właściwym kierunku, który dziś poczyniony być powinien.</u>
          <u xml:id="u-72.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Wojciechowskiego w imieniu Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#RyszardWojciechowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W zasadzie pani poseł Liszcz jako sprawozdawca bardzo szeroko i dokładnie przedstawiła całość problematyki związanej z procesem legislacyjnym dotyczącej tej grupy społecznej w naszym państwie. Pozwolę sobie wobec tego tylko niektóre elementy uwzględnić w swoim wystąpieniu i prosić Wysoką Izbę o przychylne rozpatrzenie.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#RyszardWojciechowski">Pierwsze czytanie projektu ustawy odbyło się w czerwcu 1990 r. Należy stwierdzić, że praca nad tą ustawą wydłużała się i była trudna i mozolna. Podkomisja, pomimo dużych wysiłków, nie była w stanie w sposób znaczny przyspieszyć tempa prac, chociaż otrzymywaliśmy i wielu posłów nadal otrzymuje od wielu spółdzielni inwalidów i niewidomych sygnały o bardzo trudnej sytuacji gospodarczej tych spółdzielni. Większości z nich zagraża upadłość, a co za tym idzie — konieczność zwolnienia z pracy ludzi niepełnosprawnych, dla których w normalnej gospodarce rynkowej brak będzie zatrudnienia. Nie można przecież przyjąć — jak pokazano swego czasu w telewizji — iż założono spółkę, w której zatrudniono jedną osobę niepełnosprawną i pracuje się jej lepiej niż w spółdzielni inwalidów. Tak uprawiano propagandę w okresach, które powinny już przejść do zamierzchłej przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#RyszardWojciechowski">Występując w imieniu Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej w czasie pierwszego czytania projektu poselskiego ustawy o rehabilitacji i zatrudnieniu m.in. powiedziałem, że funkcjonowanie spółdzielni inwalidów i niewidomych na zasadach pełnego i czystego mechanizmu rynkowego, w świetle obowiązujących przepisów, nie jest możliwe. Potwierdzają to obecnie otrzymywane przez wielu posłów sygnały, że od 1 stycznia 1991 r. szereg spółdzielni ma poważne kłopoty gospodarcze ze względu na barierę popytu i wysoko oprocentowany kredyt.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#RyszardWojciechowski">W 1990 r. rząd podjął szereg decyzji, łagodząc w ten sposób piętrzące się trudności i bariery przed jednostkami zatrudniającymi osoby niepełnosprawne. Uratowało to wiele stanowisk pracy i złagodziło trudności gospodarcze tych jednostek. Były to trafne decyzje rządu.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#RyszardWojciechowski">Drugim problemem jest powstanie systemu zatrudniania osób niepełnosprawnych, nie propagandowo, a generalnie w zakładach pracy. W świetle przedłożonego sprawozdania posła sprawozdawcy i nowej treści ustawy można stwierdzić, że generalnie te główne problemy w tym akcie ustawowym są uregulowane. Nie można jednak nie mieć wątpliwości co do niektórych propozycji zawartych w ustawie, i tak:</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#RyszardWojciechowski">1. W art. 17 ust. 3 proponuje się przeznaczenie 50% środków z tytułu ulg na Państwowy Fundusz Rehabilitacji. I teraz pytanie, czy to ma być 50%, 30% czy 25% — zadecyduje ostatecznie Wysoka Izba. Osobiście skłaniałbym się do 25%, proponując jednocześnie poprawkę w postaci ust. 4 w brzmieniu następującym: „Pozostałe środki uzyskane z tytułu ulg przeznacza się na zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych”.</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#RyszardWojciechowski">Krótkie uzasadnienie. Nie wydaje się słuszne, aby tylko zakłady pracy chronionej mogły tworzyć taki fundusz, zwłaszcza, że bez takiego zapisu osoby niepełnosprawne zatrudnione w innych zakładach pozbawione byłyby możliwości korzystania z pomocy tego funduszu na szczeblu zakładu pracy. Tworzymy w ten sposób również dodatkową zachętę do zatrudniania tych osób w tych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#RyszardWojciechowski">2. Treść zapisu ust. 4 w art. 22 budzi moje przykre skojarzenia z okresem przeszłości, od której wszyscy pragniemy szybko odejść, przynajmniej tak deklarujemy, a zwłaszcza w zakresie ręcznego sterowania i tym, że każda władza lepiej wie, co jest potrzebne każdemu człowiekowi. Przecież pamiętajmy, że główne środki z tytułu ulg będą mogły powstać z zysku każdego zakładu, a zysk wypracować można tylko wtedy, gdy nie ma bariery popytu i nie pogłębia się recesja. O tym, kto ma ten wypracowany zysk, odpisany z tytułu ulg, dzielić i komu w jakich sytuacjach, ma jak dawniej centralny związek w porozumieniu z ministrem finansów i ministrem zdrowia, tak obecnie decydować minister pracy i polityki socjalnej i minister zdrowia. Przecież sprawą oczywistą jest, że osobiście tego żaden minister nie zrobi, tylko jego urzędnicy. Pytam się więc, po co?</u>
          <u xml:id="u-74.8" who="#RyszardWojciechowski">Proponuję zatem poprawkę do art. 22 ust. 4 i w miejsce obecnego nadać mu brzmienie: „Regulamin wykorzystania środków zakładowego funduszu rehabilitacji ustala kierownik zakładu pracy”.</u>
          <u xml:id="u-74.9" who="#RyszardWojciechowski">Pragnę tu nadmienić, że taki zapis znajdował się w przedostatnim projekcie ustawy i dopiero w ostatniej chwili został on wymieniony. Taki zapis wydaje się zgodny z kierunkiem zmian w zakresie samodzielności przedsiębiorstw i odejścia od zużytego hasła „władza wie lepiej”.</u>
          <u xml:id="u-74.10" who="#RyszardWojciechowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pragnę podkreślić, że przedstawiony dziś Wysokiej Izbie projekt ustawy jest niecierpliwie oczekiwany przez środowisko osób niepełnosprawnych. W generalnych założeniach jest on do przyjęcia, gdyż wyeliminuje uznaniowość i wycinkowość. Jednakże pamiętać musimy wszyscy, że nie ma takiej możliwości, aby samo uchwalenie aktu prawnego niejako automatycznie załatwiało sprawcę. Ustawa stwarza możliwości i otwiera nowe perspektywy, ale sama jej realizacja w życiu wymagać będzie od nas wszystkich dobrej woli i chęci uczynienia wszystkiego, aby stała się ona materiałem i źródłem tego, jak lepiej organizować i realizować naszą pracę, zwłaszcza na odcinku wyrównywania szans ludziom niepełnosprawnym, tak, by poczuli się oni równoprawnymi uczestnikami przemian, jakie w naszym życiu i gospodarce zachodzą.</u>
          <u xml:id="u-74.11" who="#RyszardWojciechowski">Z upoważnienia Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej stwierdzam, że od samego początku byliśmy współinicjatorami projektu podstawowego i udzielimy poparcia w głosowaniu nad przyjęciem tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-74.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Modrzejewskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#JerzyModrzejewski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Przeszło 3.800 tys. ludzi w Polsce, około 10% społeczeństwa, to osoby niepełnosprawne w wyniku upośledzeń umysłowych, fizycznych lub sensorycznych. Przysługują im prawa i szanse na równi z wszystkimi osobami pełnosprawnymi, ale w praktyce aż nazbyt często ich życie jest utrudnione na skutek fizycznych i socjalnych barier występujących w społeczeństwie, a ograniczających inwalidom pełne uczestnictwo. Z tej przyczyny, w wyniku urządzenia infrastruktury społecznej według potrzeb pełnosprawnej większości, miliony niepełnosprawnych pędzi życie nacechowane często segregacją i poniżeniem, bo segregacją i poniżeniem w kraju przynależnym do Europy jest, gdy inwalida z dyplomem wyższej uczelni nie może wykonywać zawodu nauczyciela nie z braku kwalifikacji, a z powodu kalectwa; lub więzi się osobę niepełnosprawną, bez winy i wyroku, w mieszkaniu na III, IV i wyższym piętrze budynku bez windy, albo z windą nie mieszczącą wózka inwalidzkiego; lub zmusza się dziecko niepełnosprawne fizycznie, choć w pełni sprawne umysłowo, do nauki w szkole specjalnej o niższym poziomie nauczania, przez co odbiera mu się szansę równego startu z pełnosprawnym rówieśnikiem; lub nie budzi gwałtownego sprzeciwu otoczenia dramat człowieka, który po utracie nogi lub ręki oczekuje od roku do dwóch lat i dłużej na protezę, a nawet najzwyklejszy but ortopedyczny. Bez tego buta inwalida jest bosy. I niestety zimą na ulicę na pewno nie wyjdzie.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#JerzyModrzejewski">Przykłady poniżania osób niepełnosprawnych mają miejsce również wśród wysokich rangą urzędników państwowych, którzy jakże często podejmują decyzje lub wypowiadają się w sposób niekompetentny, a niekiedy wręcz nieżyczliwy środowisku niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#JerzyModrzejewski">Przykład pierwszy: podczas posiedzeń komisji przedstawiciel jednego z ministrów w randze wicepremiera, notabene ministerstwa odpowiedzialnego za losy inwalidów, lekceważąco potraktował inwalidów III grupy, sugerując, że inwalidztwo to może otrzymać w zasadzie każdy. Padły słowa między innymi takie: cóż to za inwalida bez dwóch, trzech palców, lub po zawale.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#JerzyModrzejewski">Panie i Panowie Posłowie! Bez dwóch, trzech palców jest się inwalidą, jeśli jest się montażystą elektroniki, jeśli ma się zawód związany z pisaniem na maszynie i w wielu innych zawodach. Inwalidą po zawale serca jest się, gdy się pracuje przy pracach wysiłkowych, jak hutnik, górnik, czy drwal. Są to sprawy oczywiste, wszędzie na ogół znane. Dopiero przekwalifikowanie powoduje, że to inwalidztwo jest nieznaczne, jeżeli tutaj zdobędzie się inny odpowiedni zawód.</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#JerzyModrzejewski">Ponadto III grupę inwalidzką w Polsce otrzymuje inwalida nie mający dwu nóg i otrzymuje taka osoba jak ja, stojąca tu przed Izbą, a wymagająca w życiu pomocy osoby drugiej. Dlaczego? Otóż tak są skonstruowane przepisy, że jeśli nie w wyniku wypadku przy pracy, bądź choroby zawodowej, inwalidzie nie pogorszy się stan zdrowia, to nie dostanie renty. Dlatego osobom po ciężkich przypadkach utraty zdrowia lekarze przyznawali III grupę inwalidztwa, mając właśnie na uwadze ten nieżyciowy przepis. Mówiąc zatem o sprawach osób niepełnosprawnych, trzeba wykazywać wielką wiedzę i znajomość tematu, żeby nie skrzywdzić tych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#JerzyModrzejewski">I przykład drugi. Inwalidzi I i II grupy z uszkodzeniem kończyn dolnych pozbawieni zostali w bieżącym roku 50-procentowej ulgi za obowiązkowe ubezpieczenia komunikacyjne. Powód — brak pieniędzy, ale nie brakuje pieniędzy na dopłaty do samochodów, nie brakuje na serwituty dla pełnosprawnych pracowników.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#JerzyModrzejewski">Przecież dla I i II grupy inwalidów narządu ruchu samochód jest sprzętem ortopedycznym, to po prostu nogi. Nieprzyznanie tej ulgi, którą ta społeczność miała już od wielu, wielu lat jest równoznaczne z wyeliminowaniem ich z życia. Oni po prostu pieszo nie mogą chodzić. Wydaje mi się, że niezależnie od sytuacji finansowej naszego kraju na tę sprawę pieniążki powinny się znaleźć.</u>
          <u xml:id="u-76.7" who="#JerzyModrzejewski">Przykłady powyższe nie są odosobnione. O inwalidztwie i inwalidach opowiada się wiele mitów i bajek, nie zdając sobie często sprawy, że jest to lekkomyślność wysoce niemoralna, przynosząca środowisku wymierne szkody.</u>
          <u xml:id="u-76.8" who="#JerzyModrzejewski">Wysoka Izbo! Społeczeństwo polskie przez dziesięciolecia skutecznie chronione było przed wiedzą o niepełnosprawności, przed współuczestnictwem w życiu gospodarczym, społecznym i politycznym razem z ludźmi niepełnosprawnymi.</u>
          <u xml:id="u-76.9" who="#JerzyModrzejewski">Z pełnym uznaniem należy zatem przyjąć, że pierwszy Sejm Rzeczypospolitej Polskiej znalazł czas i miejsce wśród tysięcy spraw ważnych, na zajęcie się polepszeniem warunków życia niepełnosprawnych obywateli. Jesteśmy świadkami tworzenia pierwszej w historii polskiego parlamentaryzmu ustawy dotyczącej osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-76.10" who="#JerzyModrzejewski">Ustawa o zatrudnieniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych jest wynikiem kompromisów między potrzebami ludzi niepełnosprawnych — potrzeby te są olbrzymie — a możliwościami państwa niebogatego, przechodzącego z dużym trudem do gospodarki rynkowej. Brak pieniędzy niemal w każdej dziedzinie infrastruktury społecznej, bezrobocie, naciski płacowe większości grupy zawodowych nie sprzyjały ustawie. Były chwile bardzo trudne, kiedy los ustawy wisiał na przysłowiowej nitce. Nigdy jednak nie zabrakło woli zarówno ze strony rządu, jak i posłów do prowadzenia dalszych negocjacji. Wynik tych negocjacji i zawartych kompromisów służyć będzie, myślę, że dobrze, osobom niepełnosprawnym.</u>
          <u xml:id="u-76.11" who="#JerzyModrzejewski">Za tą ustawą powinny pójść kolejne, na przykład o kształceniu osób niepełnosprawnych, o ochronie ich pracy, o zabezpieczeniu socjalnym itp. Sejm X kadencji zrobił w tej materii pierwszy krok.</u>
          <u xml:id="u-76.12" who="#JerzyModrzejewski">Wysoka Izbo! Ideą ustawy jest nie akt odwołujący się do woli oświeconych, do litości, dobroczynności czy miłosierdzia, ale próba rozwiązania problemu zatrudnienia ludzi niepełnosprawnych w kontekście powszechnych praw człowieka i równości wszystkich ludzi.</u>
          <u xml:id="u-76.13" who="#JerzyModrzejewski">Zatrudnienie osób niepełnosprawnych, które poza możliwością zarobkowania, stanowi formę rehabilitacji zdrowotnej, zawodowej i społecznej, oparte zostało na dwóch podstawach. Pierwsza — to możność zdobycia zawodu odpowiedniego do możliwości psychofizycznych. Druga — to zastosowanie instrumentów ekonomicznych, motywujących pracodawcę.</u>
          <u xml:id="u-76.14" who="#JerzyModrzejewski">W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że wielu osobom niepełnosprawnym odmawia się zatrudnienia, albo też oferuje się im jedynie podrzędną i słabo płatną pracę. Dzieje się tak, chociaż można wykazać, że przy właściwym zatrudnieniu olbrzymia większość osób niepełnosprawnych może wykonywać wiele zajęć z równą, a niekiedy i wyższą wydajnością od pracowników pełnosprawnych. Przykład naszej spółdzielni inwalidów, a i sąsiadów spoza granicy zachodniej.</u>
          <u xml:id="u-76.15" who="#JerzyModrzejewski">W czasie bezrobocia i trudności ekonomicznych, z którymi mamy już w Polsce do czynienia, osoby niepełnosprawne są zazwyczaj pierwsze zwalniane i ostatecznie przyjmowane do pracy. Zjawisko to może sprowadzić ustawę do funkcji podatku płaconego przez przedsiębiorstwa na rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji. Byłoby to fatalne. Wierzę, że dzięki świadomości pracowników, działaczy związkowych i samorządowych nie dopuści się do takiego kierunku rozwoju wypadków, ale widzieć trzeba, że zagrożenie to jest zagrożeniem całkowicie realnym. Jedyną skuteczną receptą na łagodzenie tego zagrożenia jest wysokość „kary” pieniężnej za niezatrudnianie inwalidów. Powinna to być kara znacząca. I podam przykład z Niemiec, gdzie do dzisiaj obowiązuje kara za niezatrudnienie — jest również 6%, jak proponowane w naszej ustawie — 200 marek. 27 tys. przedsiębiorstw woli płacić, niż zatrudniać osoby niepełnosprawne. Związki zawodowe uważają, że ta kara powinna wynosić 800–850 marek — na ten temat toczy się tam dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-76.16" who="#JerzyModrzejewski">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna opowiada się za drugim wnioskiem mniejszości, to jest, żeby wyrazy „najniższego wynagrodzenia” zastąpić wyrazami „połowy przeciętnego wynagrodzenia”. Mającym odmienne zdanie, pragnę zwrócić uwagę, że celem ustawy jest zatrudnianie osób niepełnosprawnych. Pracodawca, który zadanie to realizuje, nie tylko nie płaci kary, ale uzyskuje profity finansowe. Kara natomiast jest zjawiskiem wtórnym, tylko dla tych pracodawców, którzy nie poczuwają się do obowiązku zatrudniania ludzi niepełnosprawnych, dyskryminują ich. Akcent ustawy położony jest na zatrudnianie inwalidów, nie na karanie zakładów pracy. Przełożenie akcentu jest wyrazem niezrozumienia idei ustawy i niezrozumienia idei rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Przedsiębiorstwo dla przykładu 1000-osobowe musi zatrudnić 60 inwalidów, nawet przy wynagrodzeniu po 700 tys. zł, to są 42 mln zł rocznie, może być maksymalnie 420 mln zł, a zyski są od kilku do kilkunastu miliardów zł.</u>
          <u xml:id="u-76.17" who="#JerzyModrzejewski">Wysoka Izbo! Ustawa wprowadza do polskiego systemu rehabilitacji zawodowej pojęcie terapii zajęciowej, a przez to kładzie podwaliny pod rozwiązania systemowe na wzór zachodni, gdzie upośledzeni umysłowo pracują i podlegają procesom rehabilitacji w specjalnych warsztatach. Problem ten nie znajduje jeszcze u nas pełnego rozwiązania, ale zbliżamy się do rozwiązań europejskich.</u>
          <u xml:id="u-76.18" who="#JerzyModrzejewski">Kolejna innowacja, to zakłady pracy chronionej, za które, zgodnie z ustawą, uzna je się dzisiejsze spółdzielnie inwalidów. W tym miejscu pozwolę sobie na dygresję. Ten Sejm tak bardzo przychylny osobom niepełnosprawnym — to jako inwalida w pełni potwierdzam — pozwolił sobie w ubiegłym roku ulec fali emocji i dopuścił, wbrew woli rządu, do rozwiązania związków spółdzielni inwalidów. Sejm nie zabezpieczył kontroli nad tą likwidacją i pozostawił ciężko poszkodowanych spółdzielców sam na sam z gospodarką rynkową. Był to znaczący błąd, a podjęte później decyzje ochronne były spóźnione. Straty są duże, ale dramat podstawowy to zwolnienie z pracy w spółdzielniach kilkadziesiąt tysięcy osób niepełnosprawnych. Zaprzepaszczenie procesu rehabilitacji, zaprzepaszczenie wysiłku włożonego przez inwalidów w naukę zawodu, w uczestnictwo w procesie rehabilitacji. Ten dramat inwalidów-spółdzielców trwa, ale słowa choćby najcieplejsze dramatyzmu nie ujmą, jest po prostu inny model rehabilitacji i tamten stary musi upaść, rzecz w tym, żeby odbywało się to pod kontrolą, bowiem ta grupa nie jest w stanie samodzielnie przeprowadzić restrukturyzacji.</u>
          <u xml:id="u-76.19" who="#JerzyModrzejewski">Wokół spółdzielni inwalidów narastał też klimat nieprzychylności. Siedziby nomenklatury, enklawy i getta inwalidzkie, to częste hasła w środkach masowej komunikacji i w kuluarach ministerstw. W tej kampanii niechęci do spółdzielczości inwalidów, w części niechęci uzasadnionej, zginął jednak podmiot, to jest osoba niepełnosprawna, bowiem, co by nie powiedziano o spółdzielniach inwalidów złego lub dobrego, to w niczym nie zmienia to faktu, że znajdowało tam pracę, zarobki, świadczenia rehabilitacyjne, opiekę medyczną i socjalną setki tysięcy inwalidów, w tym przeważająca większość ciężko poszkodowanych. Była to również szkoła, chociaż ułomna, samodzielności i uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym i politycznym. Nie bez znaczenia jest też fakt, że dzisiaj nie mamy nic lepszego inwalidom do zaproponowania.</u>
          <u xml:id="u-76.20" who="#JerzyModrzejewski">Spółdzielczość jako forma zatrudnienia i rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych, po dokonaniu wielu zmian, może być rozwiązaniem konkurencyjnym dla rozwiązań zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-76.21" who="#JerzyModrzejewski">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna we współpracy ze środowiskiem osób niepełnosprawnych gotów jest podjąć się wypracowania nowego modelu rehabilitacji spółdzielczej, zgodnie z regułami gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-76.22" who="#JerzyModrzejewski">Reasumując, ustawa o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych jest próbą kompleksowego rozwiązania tego zagadnienia; powołuje organizacje zawodowe zajmujące się szkoleniem, przekwalifikowaniem i zatrudnianiem inwalidów; zobowiązuje przedsiębiorstwa do ponoszenia odpowiedzialności za „produkowanie” inwalidów, dotąd po chorobie zawodowej, po wypadku pracownik odsyłany był na rentę, bez żadnej straty dla zakładu. Ustawa stwarza możliwość pracy dla osób niepełnosprawnych, wymagających szczególnych warunków do zatrudnienia, wprowadza stabilny system ekonomiczny do zakładów pracy chronionej i instrumenty motywujące pracodawców do zatrudnienia odpowiedniej liczby osób niepełnosprawnych, powołuje Państwowy Fundusz Rehabilitacji, który służyć będzie przede wszystkim rozwojowi systemu zatrudniania i rehabilitacji osób niepełnosprawnych; wreszcie przekazuje odpowiedzialność za tę grupę społeczną rządowi, czego wyrazem jest powołanie pełnomocnika rządu do spraw osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-76.23" who="#JerzyModrzejewski">Konstrukcja ustawy jest zbieżna z podobnymi rozwiązaniami w krajach zachodnich, ale dopiero praktyka wykaże, czy teoretyczne założenia znajdą wykonawców w praktyce życia gospodarczego i społecznego. Należałoby tego życzyć, pamiętając o zagrożeniach.</u>
          <u xml:id="u-76.24" who="#JerzyModrzejewski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna przykłada dużą wagę do rozwiązywania problemów środowiska ludzi niepełnosprawnych, opowiada się za ich pełną integracją i stosowaniem podpórek, które tę integrację przybliżają. Zamierzamy podjąć kolejne inicjatywy tak, aby wchodząc do Europy osoby niepełnosprawne nie pozostały w tyle za pełnosprawnymi, aby nikt nie był dyskryminowany i poniżany tylko dlatego, że jest niepełnosprawny.</u>
          <u xml:id="u-76.25" who="#JerzyModrzejewski">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna głosować będzie za przyjęciem ustawy w całości.</u>
          <u xml:id="u-76.26" who="#JerzyModrzejewski">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna zwraca się do ministra finansów, wykorzystując tę sytuację, że jestem przy głosie, o rozważenie możliwości dalszego stosowania 50-pro-centowej ulgi na ubezpieczenia samochodów inwalidów narządu ruchu — I i II grupy.</u>
          <u xml:id="u-76.27" who="#JerzyModrzejewski">Panie i Panowie Posłowie! 24 marca, to jest za trzy dni, świat, w tym i Polska obchodzić będą światowy dzień inwalidów i osób niepełnosprawnych. Z tej okazji Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna składa osobom niepełnosprawnym i ich najbliższym życzenia wszystkiego co najlepsze; życzy pozytywnych skutków dzisiejszej ustawy dla każdej osoby niepełnosprawnej, potrzebującej pracy, życzy, żeby załogi pełnosprawne przedsiębiorstw państwowych nie zrywały kooperacji ze spółdzielniami inwalidów, nie powodowały niepotrzebnej tragedii inwalidów i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-76.28" who="#JerzyModrzejewski">Korzystając z głosu, chciałbym podziękować tym wszystkim, którzy wnieśli wkład w powstanie ustawy o rehabilitacji.</u>
          <u xml:id="u-76.29" who="#JerzyModrzejewski">Życzę również społeczności niepełnosprawnej, do której przynależę, dużo wyrozumiałości, wytrwałości i cierpliwości na drodze do pełnego obywatelstwa. Początek został zrobiony. Jestem głęboko przekonany, że Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawę o zatrudnieniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych złoży w prezencie z okazji naszego inwalidzkiego święta.</u>
          <u xml:id="u-76.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#StefanMleczko">Bezpośrednio po ogłoszeniu przez panią marszałek przerwy obiadowej odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#StefanMleczko">— wspólne posiedzenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Ustawodawczej w sali kinowej;</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#StefanMleczko">— posiedzenie Komisji Polityki Społecznej w sali nr 179;</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#StefanMleczko">— posiedzenie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna w górnej palarni;</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#StefanMleczko">— Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Komisji Ustawodawczej z udziałem przedstawicieli Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Przekształceń Własnościowych, Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#StefanMleczko">Wszyscy zgłaszający wnioski i poprawki do ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych proszeni są o zebranie się w saloniku, również zaraz po ogłoszeniu przerwy.</u>
          <u xml:id="u-78.6" who="#StefanMleczko">Posłowie, popierający projekt ustawy o prawie do rodzicielstwa, ochronie życia ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, który wczoraj został wniesiony do laski marszałkowskiej, uprzejmie zapraszają na konferencję prasową, która odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej, w sali nr 118 w gmachu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-78.7" who="#StefanMleczko">Posiedzenie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego odbędzie się o godz. 14 w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-78.8" who="#StefanMleczko">Posiedzenie zespołu Komisji Konstytucyjnej do spraw ordynacji wyborczej odbędzie się o godz. 17, w sali nr 102.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przed ogłoszeniem przerwy chciałam tylko poinformować państwa, że na posiedzeniu popołudniowym będą głosowania nad poprawkami do Konstytucji i nad punktem 2 w związku z tym proszę, mimo licznych zajęć w przerwie obiadowej, o punktualne przybycie na obrady. Ogłaszam przerwę do godz. 15.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 30 do godz. 15 min 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo, wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję nad projektem ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze mamy 8 zgłoszeń do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu panią poseł Alicję Bieńkowską z Klubu Niezależnych Posłów, kolejnym mówcą będzie pani poseł Teresa Malczewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#AlicjaBieńkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy zasługuje na pełne poparcie, gdyż ma duże znaczenie nie tylko humanitarne, ale również ekonomiczne i społeczne; stwarza bowiem warunki osobom niepełnosprawnym do uczestniczenia w życiu gospodarczym i społecznym. Projekt ustawy umożliwia również inwalidom czynny udział w tworzeniu dochodu narodowego, stwarza lepsze warunki do zatrudniania ich nie tylko w zakładach pracy chronionej i spółdzielczości inwalidów, ale również i w normalnych zakładach pracy, które dotychczas bardzo niechętnie przyjmowały do pracy osoby niepełnosprawne. Ponadto należy pamiętać, że przy obowiązujących regułach gry rynkowej, w pierwszej kolejności zwolnienia z pracy dotyczą osób najsłabszych, najmniej sprawnych, a więc inwalidów. Konieczne są w związku z tym rozwiązania społeczno-prawne, zwłaszcza że niepełnosprawni stanowią znaczny procent naszego społeczeństwa. Utworzenie Państwowego Funduszu Rehabilitacji osób niepełnosprawnych stwarza pewne nadzieje na poprawę sytuacji m.in. w tworzeniu nowych miejsc pracy, czy modernizacji obiektów rehabilitacyjnych. Również powołanie pełnomocnika do spraw osób niepełnosprawnych pozwoli — myślę — lepiej zrozumieć problemy inwalidów, zwłaszcza w zakresie zatrudnienia, rehabilitacji, czy warunków pracy.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#AlicjaBieńkowska">Szczególnie ważną kwestią do rozwiązania w praktyce jest sprawa pośrednictwa pracy dla inwalidów, jak również problem poradnictwa, czy szkolenia zawodowego. Sprawy te obok barier architektonicznych, niedostatecznego wyposażenia w pomoce osobiste, sprzęt ortopedyczny, czy środki lokomocji, utrudniają w sposób szczególnie dokuczliwy egzystencję inwalidom. Niepełnosprawni, to często ludzie uzdolnieni, ambitni, którzy chcą być pełnoprawnymi, czynnymi obywatelami. Mogą i chcą pracować, podobnie jak zdrowi ludzie pragną uczestniczyć w życiu społeczno-gospodarczym kraju. Uważam, że proponowana ustawa wpłynie korzystnie na sytuację niepełnosprawnych w naszym kraju, zwłaszcza w zakresie zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Malczewską z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Suchodolski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#TeresaMalczewska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Za zdecydowanie pozytywny uznaję fakt, że zagadnienia zawarte w projekcie ustawy mają realne szanse przybrać kształt powszechnie obowiązujących norm prawnych. Projektowane rozwiązania generalnie są zgodne z duchem czasu, nadają problemowi właściwą rangę i są zbliżone do rozwiązań europejskich.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#TeresaMalczewska">Projekty ustanawiania ustawowych norm prawnych zatrudniania i rehabilitacji w procesie pracy mają swoją blisko 10-letnią historię, a od pierwszego czytania ostatniego poselskiego projektu ustawy w tych sprawach minęło już blisko 10 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#TeresaMalczewska">W obecnej sytuacji ekonomiczno-społecznej kraju ustawowe zapewnienie warunków do zatrudnienia inwalidów i objęcia ich formami rehabilitacji zawodowej staje się społecznym i moralnym obowiązkiem parlamentu. Doświadczenia ostatniego roku dowodzą, że pierwszymi ofiarami recesji i bezrobocia są inwalidzi. Zjawisko to dotknęło także spółdzielnie inwalidów — podstawowy dotychczas rynek pracy dla osób niepełnosprawnych — które mimo doraźnych osłonowych działań ze strony państwa, zmuszone były znacznie ograniczyć zatrudnienie. Tym samym pracę utraciło wiele osób niepełnosprawnych, będących w wieku tzw. aktywności produkcyjnej. W większości ludziom tym pozostały głodowe renty, wegetacja życiowa, poczucie krzywdy i ciężaru dla rodziny a także dla społeczeństwa. Przyczyna oczywista — ich bowiem, ze względów materialnych, a przede wszystkim zdrowotnych, nie stać na powszechnie zalecaną przedsiębiorczość i bezwzględną, samodzielną, konkurencyjną walkę o przetrwanie, nie mówiąc już o godziwym życiu.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#TeresaMalczewska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wielokrotnie z trybuny parlamentarnej, przy różnych okazjach i w różnym kontekście, padało stwierdzenie, że miernikiem kultury społeczeństwa jest jego stosunek do ludzi niepełnosprawnych. Pozostawiam więc bez komentarzy wcale nieodosobnione stanowisko jednego z senatorów — cytuję za „Trybuną” nr 235 z 20 listopada 1990 r., z artykułu pani Iwony Konarskiej pt. „Weryfikacja inwalidów” — „w czasie obrad komisji senackiej pan senator tłumaczył, że zatrudnienie inwalidów jest wymysłem Stalina, dziś inwalidzi nie powinni mówić o pracy, żeby nie drażnić bezrobotnych pełnosprawnych”.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#TeresaMalczewska">Sprawą oczywistą, udowodnioną naukowo i empirycznie, jest fakt, iż praca dla inwalidy jest lekarstwem i najistotniejszym elementem szeroko rozumianego procesu rehabilitacji zawodowej i społecznej. Świadomość tego w cywilizowanych społeczeństwach winna być powszechna i to nie tylko w gremiach parlamentarnych. Dlatego też wnoszę o przyjęcie przez Wysoką Izbę ustawy o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#TeresaMalczewska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Równocześnie wnoszę następujące uwagi szczegółowe, uwzględniające m.in. wnioski mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#TeresaMalczewska">Odnośnie do art. 1 ust. 1 — sformułowanie „o istotnym ubytku zdolności fizycznych i umysłowych”, skreślić; zastąpić sformułowaniem: „o istotnym ubytku zdrowia fizycznego lub psychicznego”. Ust. 2 — konsekwentnie skreślić wyraz „zdolności”, zastępując wyrazem „zdrowie”.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#TeresaMalczewska">Odnośnie do art. 3 — należy uzupełnić o punkt zawierający omówienia pojęcia „zakład pracy chronionej. Pojęcie to występuje wielokrotnie przed artykułem zawierającym kryteria warunkujące status zakładu pracy chronionej.</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#TeresaMalczewska">Odnośnie do art. 5 — opowiadam się za wnioskiem mniejszości z uwagi na lepszą czytelność zapisu.</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#TeresaMalczewska">Odnośnie do art. 6 ust. 1 sformułowanie „z podstawowym zabezpieczeniem socjalnym” zastąpić „z podstawowym zapleczem socjalnym”. Zabezpieczenie:</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#TeresaMalczewska">— po pierwsze — jest rusycyzmem,</u>
          <u xml:id="u-83.11" who="#TeresaMalczewska">— a po drugie — kojarzy się z finansową pomocą socjalną; chodzi natomiast o właściwe elementy pracy.</u>
          <u xml:id="u-83.12" who="#TeresaMalczewska">Odnośnie do art. 8 ust. 1 i 2 — skreślić w dotychczasowym brzmieniu; powoływanie się na rozwiązania i rozliczenia podatkowe z lat osiemdziesiątych w dobie radykalnych zmian w prawie podatkowym, jest niecelowe; poza tem artykuł ten charakteryzuje się zbyt dużym stopniem uszczegółowienia. Wnioskuję nadać brzmienie: „Tryb i terminy uiszczania wpłat, o których mowa w art. 4 i w art. 6 ust. 2 — określi w drodze rozporządzenia minister finansów w oparciu o obowiązujące normy prawa podatkowego”.</u>
          <u xml:id="u-83.13" who="#TeresaMalczewska">Odnośnie do art. 14 w brzmieniu, jak w projekcie, należy rozumieć, że dotyczy także osób pełnosprawnych, zatrudnionych w tych zakładach. Opowiadam się za ograniczeniem wyłącznie do inwalidów I i II grupy, szczególnie w odniesieniu do art. 13.</u>
          <u xml:id="u-83.14" who="#TeresaMalczewska">Odnośnie do art. 17 ust. 2 — skreślić całkowicie lub nadać brzmienie: „Wskaźnik, o którym mowa w ust. 1, ustala się zgodnie z zasadami obowiązującymi w rozliczeniach finansowych” — uzupełnić o zapis, stanowiący o przeznaczeniu pozostałych 50% środków uzyskanych z tytułu ulg. Wydaje się zasadne w zakładach, nie będących zakładami pracy chronionej, także tworzenie zakładowego funduszu rehabilitacji inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-83.15" who="#TeresaMalczewska">Odnośnie do art. 18 ust. 2 — nie podzielam wniosku mniejszości o skreślenie tego zapisu. Składka ubezpieczeniowa stanowi istotny element kosztów, a obniżenie jej winno być dodatkową zachętą ekonomiczną do zatrudnienia ciężko poszkodowanych inwalidów I i II grupy.</u>
          <u xml:id="u-83.16" who="#TeresaMalczewska">Odnośnie do art. 19 — wyrażam pogląd zaniżenia i zbyt liberalnego ustawiania wskaźników determinujących status zakładu pracy chronionej. Ustęp 1a — proponuję wskaźnik co najmniej 50%, w tym inwalidów I i II grupy nie mniej niż 15%. W uzasadnieniu podaję, że spółdzielnie inwalidów, uznane dotychczas za zakłady pracy chronionej, miały obowiązek zatrudniać co najmniej 70% inwalidów, a tak zwanych ciężko poszkodowanych, to jest ze wskazaniami lekarskimi do pracy chronionej — większość inwalidów I i II grupy — co najmniej 40%.</u>
          <u xml:id="u-83.17" who="#TeresaMalczewska">Odnośnie do art. 32 ust. 1 i do art. 40 ust. 2 — opowiadam się za wnioskami mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-83.18" who="#TeresaMalczewska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Mam głębokie przekonanie i nadzieję, że ustawa ta, którą dziś przyjmiemy, będzie początkiem całości unormowań prawnych dotyczących inwalidów i osób niepełnosprawnych, o czym mówił przewodniczący podkomisji pan poseł Jerzy Modrzejewski.</u>
          <u xml:id="u-83.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Stanisława Suchodolskiego z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Marek Pol.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#StanisławSuchodolski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Trudno nie zgodzić się z poglądami moich przedmówców, którzy stwierdzali, że ustawa o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy jest dokumentem wręcz niezbędnym dla zapewnienia godziwych i godnych warunków życia ludzi niepełnosprawnych. Rezygnując z jakichkolwiek uzasadnień tej tezy i przechodząc do ustawy chcę stwierdzić, iż proponowane zachęty ekonomiczne do organizowania stanowisk pracy i zatrudniania w zakładach pracy osób niepełnosprawnych, spotkały się z pozytywną oceną spółdzielni inwalidów województwa opolskiego, z którymi miałem możliwość konsultowania tego projektu. Pozytywnie też trzeba ocenić ustawowy zamiar powołania pełnomocnika rządu do spraw osób niepełnosprawnych, którego obowiązkiem będzie między innymi koordynacja działań w zakresie warunków życia społecznego i zawodowego osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#StanisławSuchodolski">Omawiana dziś ustawa dotyczy bowiem tylko jednego, wprawdzie bardzo ważnego, ale tylko jednego elementu tego życia, to jest warunków zatrudniania i rehabilitacji w procesie pracy. Jakość życia i integracja społeczna osób niepełnosprawnych wymagają wielostronnych działań w różnych sferach życia, jak chociażby wymuszenie określonych rozwiązań architektonicznych, w komunikacji, czy też wymuszenie i przygotowanie określonych rozwiązań legislacyjnych, o których mówił pan poseł Modrzejewski.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#StanisławSuchodolski">Na tle tej pozytywnej oceny przedstawionego projektu pragnę przedstawić trzy uwagi. Uwaga pierwsza — nie wiem, czy w trakcie prac komisji przedstawiane były projekty rozporządzeń wykonawczych. Sądzę, że tradycja sejmowa, a raczej rządowa, została zachowana, a więc te projekty nie były prezentowane w komplecie. Ustawa daje bowiem szereg uprawnień do regulowania określonych kwestii w drodze rozporządzeń przez ministra pracy i polityki socjalnej. Wobec braku takich rozporządzeń, pragnę zwrócić uwagę na to, aby w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 22 w ust. 4 dotyczącym zasad wykorzystania środków funduszu rehabilitacji — uwzględnić możliwość pokrywania wydatków związanych z rehabilitacją leczniczą, zawodową i społeczną, prowadzoną poza zakładami pracy, a więc możliwość pokrywania kosztów na przykład turnusów rehabilitacyjnych, szkolenia młodzieży niepełnosprawnej w ośrodkach rehabilitacji kompleksowej, czy w ośrodkach szkolno-wychowawczych.</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga druga. Art. 39 ust. 2 przewiduje możliwość zwolnienia — przez pełnomocnika rządu — spółdzielni już istniejących od spełnienia warunków dla zakładu pracy chronionej. Pragnę wyrazić nadzieję, że zwolnienia takie stosowane będą w odniesieniu do usługowych spółdzielni inwalidów, zajmujących się dozorem mienia. Spółdzielnie te zatrudniają liczną grupę osób niepełnosprawnych, w tym także osoby w wieku poprodukcyjnym, które, pobierając bardzo niskie emerytury, czy renty naprawdę bardzo niskie, dzięki dodatkowej pracy i uzyskiwanymi z tego dochodami, zapewniają utrzymanie swoje i swoich rodzin, odciążając w ten sposób niejako budżet państwa od ewentualnej pomocy socjalnej. Podstawę do wyrażenia takiego poglądu da je mi opinia spółdzielni „Odnowa” w Opolu, która zatrudnia 780 osób niepełnosprawnych, przy zatrudnieniu ogółem blisko 1000 osób; jednakże mimo tak wysokiego zatrudnienia osób niepełnosprawnych, ze względu na specyfikę organizacyjną, charakter wojewódzki tej spółdzielni, nie może uzyskać statusu zakładu pracy chronionej.</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga trzecia. Ustawa, którą mam nadzieję dzisiaj przyjmiemy, zawiera określone implikacje do rozwiązań ustawy Prawo spółdzielcze. Implikacje te powinny być w całości uwzględnione przez komisję nadzwyczajną, która pracuje nad takim prawem. Przecież główny ciężar zatrudnienia i kompleksowej rehabilitacji inwalidów spoczywa na spółdzielczości inwalidów i spółdzielczości niewidomych.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#StanisławSuchodolski">I na zakończenie wniosek formalny. Proponuję skreślenie ust. 2 w art. 17, opisującym zasady zaokrąglania przy obliczaniu wskaźnika zatrudnienia. Zapis, ten przytacza powszechnie stosowane w statystyce zasady zaokrąglania, a więc pomijanie końcówek nie przekraczających połowy procentu i zaliczanie do pełnego procentu końcówek, przewyższających tę połowę. Są to powszechnie obowiązujące zasady i myślę, że nie ma potrzeby zamieszczać tego w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#StanisławSuchodolski">Opierając się na zebranych opiniach, konsultacjach i własnej ocenie, z pełnym przekonaniem będę głosował za przyjęciem projektu omawianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Marka Pola z Klubu Poselskiego Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Józefa Hennelowa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#MarekPol">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Trudno jest oczekiwać od zespołu chirurgów, którzy w ciągu ostatniego półtora roku wykonali ponad 150 poważnych operacji, aby emocje i napięcia jakie towarzyszą pacjentowi przed następną operacją, udzielały się temu zespołowi. Gdyby takie emocje i napięcia miały możliwość udzielania się byłoby to, nie tylko ze względów psychologicznych, nieuzasadnione, ale byłoby również i chyba dla przebiegu samego procesu operacji niedobre. Nieszczęściem byłoby jednak również, gdyby zespół ten nie zdawał sobie sprawy ze znaczenia, jakie pomyślny wynik operacji ma dla samego zainteresowanego i osób mu bliskich. Użyłem — na początku wystąpienia — tego może nadmiernie obrazowego porównania, aby przypomnieć nam zgromadzonym w Wysokiej Izbie, iż pracując w nienormalnych często warunkach, uchwalając jedną ustawę za drugą, a uchwaliliśmy ich ponad 150, pracujemy najczęściej bez emocji i na zimno. I to chyba dobrze. Natomiast, chyba nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, jak duże znaczenie dla całych grup społecznych mają podejmowane przez nas decyzje, z jak dużym często napięciem padające tu słowa są odbierane wśród tych grup, jak ważne są decyzje które tu zapadają, od których zależy los setek tysięcy, czy milionów osób w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#MarekPol">Dyskutowana dzisiaj ustawa jest jedną z wielu ustaw, które Sejm ten opracowywał. Wiele ustaw przyjęliśmy, pewną niewielką liczbę odrzuciliśmy. Ta ustawa oczekiwana jest z wielkim napięciem przez wyjątkowo dużą grupę naszych rodaków; oczekiwana jest w związku z tym, że nieszczęśliwe często i przypadkowe zbiegi okoliczności uczyniły ich niepełnosprawnymi, spowodowały, że w dobie gospodarki rynkowej w wyścigu po miejsce pracy przegrywają już na starcie. Przegrywają nie tylko wyścig o miejsce pracy, które jest źródłem utrzymania, ale o miejsce pracy, które dla wielu decyduje o ich przekonaniu o przydatności dla społeczeństwa. Ta świadomość, myślę, obok zrozumienia ograniczeń, jakie wynikają z sytuacji gospodarczej kraju, towarzyszyła pracującym w komisjach nad dyskutowaną dziś ustawą i wierzę, że właśnie ta świadomość będzie towarzyszyła nam wszystkim, tu zgromadzonym w chwili podejmowania ostatecznej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#MarekPol">Początki prac nad ustawą sięgają połowy ubiegłego roku. Początki te wyznaczają dwa pozornie nie związane ze sobą fakty. Jednym z tych faktów, jest złożenie do laski marszałkowskiej poselskiego projektu ustawy, o którym dość obszernie mówiła pani poseł sprawozdawca. Drugim z tych faktów, nieomal równoległym, jest gwałtowny protest ludzi fizycznie i umysłowo upośledzonych, który trwał przez kilka majowych dni na terenie Poznania, stolicy Wielkopolski, w której, jak pokazuje historia, emocje przeważają nad roztropnością tylko w sytuacjach szczególnych.</u>
          <u xml:id="u-87.3" who="#MarekPol">Te dwa pozornie niezależne fakty w rzeczywistości były ze sobą ściśle związane. Wynikały one z gwałtownie i dramatycznie narastającego bezrobocia wśród osób niepełnosprawnych i pogarszania się warunków ich egzystencji. Ludzie kalecy, często jako pierwsi tracili pracę w zakładach zdominowanych przez pełnosprawnych. Przyjmowano argumentację, iż posiadają pewne uprawnienia rentowe i wobec ich mniejszej sprawności oraz tychże zabezpieczeń, najpierw rezygnowano z ich usług. O tym, że świadczenia te często mają głodowy wymiar, o tym, że praca jest nie tylko źródłem utrzymania, ale również miejscem najlepszej chyba rehabilitacji społecznej dla osoby niepełnosprawnej, wołano w tych trudnych sytuacjach nie pamiętać.</u>
          <u xml:id="u-87.4" who="#MarekPol">Traciły i tracą pracę osoby zatrudnione w spółdzielniach inwalidów, które w większości egzystowały w gospodarce powszechnego niedoboru całkiem nieźle i opiekowały się — w lepszy lub w gorszy sposób — osobami niepełnosprawnymi, a w momencie powstania rynku nie były i nie są w stanie sprostać rodzimej i zagranicznej konkurencji. Stąd, o czym mówiłem już w dyskusji przy pierwszym czytaniu, protestujący w Poznaniu ludzie nie strajkowali. Strajk polega na przerwaniu, świadomym przerwaniu pracy, a tej pracy dla ludzi manifestujących wówczas już po prostu nie było.</u>
          <u xml:id="u-87.5" who="#MarekPol">Należy stwierdzić wyraźnie, iż rząd, starając się zapobiec rozwojowi wydarzeń, podjął wówczas szereg decyzji doraźnych, które miały złagodzić chociaż częściowo skutki, jakie dla niepełnosprawnych niesie gospodarka rynkowa. Wiele z nich, wiele ówczesnych, doraźnych rozwiązań, mających przede wszystkim charakter ulg i zwolnień podatkowych, obowiązuje do dziś i z niewielkimi korektami przejmuje je proponowana ustawa. Wszystkie one jednak, owe doraźne rozwiązania, nie rozwiązywały problemu podstawowego — wyrównania warunków startu w poszukiwaniu pracy dla osób niepełnosprawnych, w stosunku do osób zdrowych. Taki cel stawia przed sobą dyskutowana dziś ustawa, a zawarte w niej rozwiązania nawiązują do stosowanych w tej materii rozwiązań w krajach ekonomicznie i społecznie rozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-87.6" who="#MarekPol">Praca nad ustawą trwała niezwykle długo. Obecny kształt ustawy to wynik nie tylko pracy grupy zaangażowanych posłów, uporu i konsekwencji pana posła Jerzego Modrzejewskiego, bez którego dzisiejszego przedłożenia prawdopodobnie by nie było, ale również dobrej woli i zaangażowania licznych przedstawicieli administracji rządowej, którzy, daleko wykraczając poza swoje zwykłe obowiązki, wnieśli swoją wiedzę i doświadczenie w poselski przecież skądinąd projekt.</u>
          <u xml:id="u-87.7" who="#MarekPol">Współpraca reprezentantów środowisk ludzi niepełnosprawnych i ludzi ze świata medycznego opiekujących się nimi, bardzo pomocna, pokazała, jak wielka jest skala problemów wymagających rozwiązania. Nie może ich rozwiązać jeden akt prawny, nawet rangi ustawy.</u>
          <u xml:id="u-87.8" who="#MarekPol">Przedłożona ustawa, poza uporządkowaniem i zebraniem w jednym akcie prawnym szeregu przepisów dotychczas rozproszonych, zawiera moim zdaniem, kilka całkowicie nowych i istotnych rozwiązań. Liczba tych rozwiązań nie jest wielka. Moim zdaniem można je ująć w trzech punktach:</u>
          <u xml:id="u-87.9" who="#MarekPol">Po pierwsze i chyba najistotniejsze jest ustawowe stwierdzenie obowiązku wspólnego ponoszenia ciężarów rehabilitacji osób niepełnosprawnych przez wszystkie większe zakłady pracy, niezależnie od charakteru własności, rodzaju działalności czy źródeł utrzymania. Realizacja tego może polegać w zakładzie na stworzeniu warunków zatrudnienia dla osób niepełnosprawnych lub łożenia środków na specjalnie utworzony fundusz dla celów rehabilitacji zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-87.10" who="#MarekPol">Po drugie, jest to rozszerzenie możliwości tworzenia, na bazie dotychczasowych spółdzielni inwalidów, zakładów pracy chronionej, mobilizując je tym samym do poprawy warunków pracy i opieki nad osobami niepełnosprawnymi.</u>
          <u xml:id="u-87.11" who="#MarekPol">I po trzecie, moim zdaniem bardzo istotne również — jest utworzenie stanowiska pełnomocnika do spraw osób niepełnosprawnych, obejmującego zakresem swoich działań nie tylko zagadnienia związane z rehabilitacją inwalidów w procesie pracy.</u>
          <u xml:id="u-87.12" who="#MarekPol">Nie mijając się w sposób istotny z prawdą, można powiedzieć, iż z ustawy dodatkowe zobowiązania dla zakładów pracy są czymś wyraźnie nowym, co może budzić w tychże zakładach kontrowersje, bo zawsze łatwiej jest mówić o humanizmie i solidarności międzyludzkiej, niż na nią łożyć, czy w praktyce ją realizować. Pojawią się z całą pewnością, oby nieliczne, głosy: jak można w czasach, gdy wielu często młodych i zdrowych ludzi nie może znaleźć pracy, tak preferować osoby niepełnosprawne i czasem w zakładzie kłopotliwe lub wręcz stanowiące wstydliwy problem. I przeciw takim zarzutom wobec ustawy i zawartym w niej treściom trzeba wyraźnie i zdecydowanie protestować.</u>
          <u xml:id="u-87.13" who="#MarekPol">Celem ustawy jest stworzenie warunków równego startu dla osób, które bez tychże warunków przegrały z pełnosprawnymi konkurencję o miejsce pracy, zanim jeszcze konkurencja ta się rozpoczęła.</u>
          <u xml:id="u-87.14" who="#MarekPol">Ustawa jest jednocześnie wyrazem uznania, powszechnie na świecie i w Polsce znanego faktu, że praca dla niepełnosprawnego to nie tylko źródło utrzymania, a również, a często przede wszystkim najlepszy i jedyny sposób rehabilitacji społecznej niepełnosprawnego, jedyny i najlepszy sposób przywracania niepełnosprawnego społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-87.15" who="#MarekPol">Zwracając się do pań i panów posłów o takie traktowanie ustawy, chciałbym jeszcze kilka słów powiedzieć na temat zapisów zawartych we wnioskach mniejszości. Otóż Wysoka Izba zadecyduje, jakie ostateczne rozwiązania, proponowane we wnioskach mniejszości, czy też w treści podstawowej ustawy, zostaną przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-87.16" who="#MarekPol">Chciałbym zwrócić uwagę tylko na jeden wniosek, a mianowicie na wniosek oznaczony numerem 2, a związany w skrócie mówiąc, z korzyściami dla zakładu pracy z tytułu współpracy czy kooperacji z zakładem zatrudniającym inwalidów, z zakładem pracy chronionej. Otóż pomimo, iż w trakcie pracy komisji byłem zdecydowanym zwolennikiem zapisu zawartego w treści podstawowej ustawy, uznając fakt, iż przy obecnym dynamizmie niektórych podmiotów gospodarczych, czy osób parających się gospodarką, mógłby ten zapis zostać użyty dla nadużyć podatkowych, chciałbym zdecydowanie opowiedzieć się za przyjęciem przez Wysoką Izbę wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-87.17" who="#MarekPol">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Pozwólcie państwo i sądzę, że nie nadużyję państwa cierpliwości, jeżeli kończąc swoje wystąpienie jeszcze raz odwołam się do przykładu z bliskiej mi z natury rzeczy Wielkopolski.</u>
          <u xml:id="u-87.18" who="#MarekPol">Otóż niespełna miesiąc temu na międzynarodowej konferencji zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, w czasie otwarcia tej konferencji padło, może niedosłownie cytuję, następujące zdanie: „Na polskiej drodze do Europy widzi się głównie miejsce dla ludzi rzutkich, przedsiębiorczych, umiejących tworzyć, i wykorzystywać kapitał”. Słuszne to, ale niepełne. „Droga do Europy to również droga do europejskiego humanizmu, europejskiej cywilizacji, a to wymaga dostrzegania i rozwiązywania problemów ludzi niepełnosprawnych”. Głęboko mądre to zdanie wygłosił wojewoda poznański, przedstawiciel administracji rządowej na tym terenie. Uznając ten fakt, oraz fakt bardzo rzetelnej współpracy przedstawicieli rządu z posłami w trakcie pracy nad ustawą, uznając niezaprzeczalny chyba fakt, iż nieszczęścia, których wynikiem często jest niepełnosprawność, czy kalectwo, są apolityczne, dosięgają ludzi i ich bliskich, niezależnie od ich poglądów politycznych, religii, stanu majątkowego, dosięgają i rządzonych i tych, którzy aktualnie rządzą — uznając to wszystko, jestem dobrej myśli, jeśli chodzi o ostateczne decyzje Wysokiej Izby w sprawie tej ustawy, o której uchwalenie wnoszę.</u>
          <u xml:id="u-87.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Józefę Hennelową z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, kolejnym mówcą będzie pani poseł Maria Sielicka-Gracka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#JózefaHennelowa">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wielu kolegów posłów przede mną dawało wyraz satysfakcji z tego, że ta ustawa może nareszcie wejść pod obrady i być uchwalona; wobec tego pozwolę sobie na inny akcent, mianowicie na to, że — moim zdaniem — również ustawa ta musi budzić uczucie niedosytu. To nie jest jeszcze rozwiązanie głównej sprawy, jaką jest przywrócenie ludziom, których los jest trudniejszy, tego co powinni mieć naprawdę na równi ze wszystkimi, to znaczy możności korzystania z praw, które dla każdego człowieka są jednakowe. To jest, jak powiedział jeden z posłów, dopiero pierwszy krok w tym kierunku, ale nie o to chodzi. Myślę, że ustawa ta, będąc pierwszą, próbowała godzić parę rzeczy, które są ze sobą nie bardzo do pogodzenia.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#JózefaHennelowa">Pierwszą z nich jest próba zachowania w imię doraźnych interesów, w imię doraźnych potrzeb i zagrożeń, tego statusu, tych enklaw specjalnych dla ludzi niepełnosprawnych, które wprawdzie otaczały ich jaką taką opieką, ale równocześnie zaprzeczały temu, co jest prawdziwym kierunkiem rozwoju normalnego społeczeństwa, to znaczy przyznania prawa każdemu człowiekowi do pełnej integracji ze społeczeństwem, w czym, jak wiadomo, Polska pozostaje ogromnie w tyle w stosunku do innych państw. Ta część ustawy dalej zachowuje i zajmuje się problemem spółdzielni inwalidzkiej, zakładów pracy chronionej, co oczywiście jest wywołane masą konkretnych przyczyn. Są rozwiązania nowe, na uwagę bardzo zasługują, moim zdaniem, wnioski pani poseł Malczewskiej, dotyczące pewnych zapisów odnośnie do tych zakładów, ale oczywiście należy również powiedzieć, że ze środowisk ludzi niepełnosprawnych, pod adresem tej struktury spółdzielczości inwalidzkiej — odkąd Sejm nad tym pracuje — było bardzo dużo zarzutów, bardzo dużo żalów, bardzo dużo niepokojów. I w związku z tym mam przekonanie, że nasza praca nie kończy się na uchwaleniu tej ustawy, że ten problem musi być i będzie musiał być jeszcze podjęty. My ciągle zachowujemy tę domenę, że załatwiamy sobie jak gdyby spokój sumienia, bo ci ludzie mogą pracować w specjalny sposób, w specjalnych środowiskach. Tymczasem problem ten, czy człowiek na wózku inwalidzkim może mieć wykłady na uniwersytecie jako asystent, czy dziecko, które ma upośledzenie słuchu, musi iść do szkoły dla głuchych, czy może iść do normalnej szkoły, jest problemem jeszcze otwartym i nie możemy się zadowolić konserwowaniem tej struktury. Oczywiście w tej dziedzinie przecierania drogi do integracji z normalnym społeczeństwem ta ustawa ma duże znaczenie i to już również zostało powiedziane. Jest jednak ta druga trudność i druga przyczyna niedosytu, jaki się odczuwa, mianowicie ta, że, jak mało w której dziedzinie, o wszystkim tu będzie decydowała praktyka, a praktyka zależy od stopnia świadomości społecznej i zarówno czas, jak inne czynniki, nad którymi nie chcę się rozwodzić, które społeczeństwo do tego przygotowują, jakby budują jego świadomość — decydują o tym, czy nie pozostaną to tylko piękne słowa zapisane na papierze.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#JózefaHennelowa">W związku z tym niepokojem — dwie uwagi, dotyczące wniosków mniejszości, które, wydaje mnie się, właśnie bardzo rzutują na to, jakie będą rezultaty praktyczne zaproponowanych zapisów.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#JózefaHennelowa">Mówiła o tym szeroko pani poseł sprawozdawca, że głównymi bodźcami, które mają jakby zadziałać, między innymi na wyobraźnię i nie ukrywajmy, właściwie wprowadzić pewien nawet nakaz, są bodźce ekonomiczne — bodźce negatywne i bodźce zachęt — zwolnienia z ulg i sankcje oraz przede wszystkim podstawowy obowiązek partycypowania przez każdy zakład, nie zatrudniający ludzi niepełnosprawnych, w funduszu rehabilitacji.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#JózefaHennelowa">Powstaje po prostu pytanie, jak operować bodźcami, które mogą być odebrane, zwłaszcza przy niskim stopniu świadomości społecznej jako kara, jako przymus, jako obciążenie, traktowane jako nadmierne i w tym sensie uważam, że właśnie z tym obowiązkiem powszechnym partycypowanie w funduszu rehabilitacji dla zakładu pracy zatrudniającego powyżej 50 osób, należy obchodzić się bardzo ostrożnie i wyrażam niepokój co do pospiesznego, zawartego we wniosku mniejszości, zwiększenia od razu tego współczynnika opłat dla tych zakładów, które inwalidów nie zatrudnią. Myślę, że pozostanie na razie przy współczynniku, w którym występuje płaca najniższa, byłoby bardziej roztropne, ponieważ wiadomo, że wiele zakładów takich możliwości praktycznie w tej chwili nie znajdzie, a nie byłoby dobrze, ze względu właśnie na ten dalekosiężny proces uznania nareszcie jednakowych praw dla wszystkich ludzi, żeby to było traktowane jako sankcja, kara, przymus, i oczywiście te konsekwencje ekonomiczne, na które każdy człowiek jest najbardziej czuły. To jest pierwsza sprawa.</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#JózefaHennelowa">Następna poprawka mniejszości, która jak gdyby działa odwrotnie, ona jest drobna i prawie symboliczna, mówiła również o niej pani poseł sprawozdawca, chodzi tu o poprawkę czwartą, która wnioskuje dopisanie do zadań funduszu rehabilitacji jeszcze jednego, mianowicie likwidowanie istniejących barier technicznych i komunikacyjnych. Otóż abstrahuje już od tych zastrzeżeń, którym dała wyraz pani poseł Liszcz, chcę zwrócić uwagę jeszcze na to, co było przedmiotem naszej debaty w komisji, mianowicie likwidacja barier architektonicznych i innych. Istnienie tych barier stanowi, jedno z najcięższych oskarżeń pod adresem naszej wyobraźni, to nie jest tylko kwestia warunków finansowych, to jest kwestia wyobraźni — na przykłady już nawet nie czas — to należy do podstawowych obowiązków wszystkich inwestorów, wszystkich gospodarzy terenu, a istnieje nieustanna tendencja do szukania kogoś, na kogo złożyć obowiązki, którym nie ma się ochoty, czy nie można sprostać. Uważam, że zapisanie tego expressis verbis w tym punkcie 8, działałoby w tym kierunku, żeby po prostu utrwalać w świadomości odpowiedzialnych za pewien teren, że to ich sprawa, że nie wystarczy tylko oczekiwać, że się otrzyma pieniądze, ale że to jest sprawa specjalna, dla specjalnej grupy ludzi. Tymczasem jest zupełnie odwrotnie. I wreszcie sprawa ostatnia, mianowicie wniosek mniejszości o przedłużenie funkcjonowania zarządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z roku 1987, dotyczącego przyznawania tylko na podstawie orzeczeń lekarskich tzw. statusu osób o ograniczonej sprawności do pracy. Wydaje się, że ustalenie obowiązywania tego zapisu o przyznawaniu określonym osobom statusu inwalidów — do grudnia 1991 r. powinno być absolutnie wystarczające. Nie widzę zasadności przedłużania tego terminu jeszcze o pół roku z przyczyny, która jest chyba zupełnie zrozumiała. To był zapis ułatwiający sprawę. Niewątpliwie zawsze mamy do czynienia ze zjawiskiem, że w krąg ludzi, którym naprawdę należą się ulgi, należy się pomoc — starają się również włączyć ludzie, którzy niekoniecznie z tych ulg i przywilejów powinni korzystać Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby do grudnia 1991 r. dokonać weryfikacji tych, którym rzeczywiście należy się pomoc i status inwalidów. A przedłużanie tego byłoby jak gdyby ratowaniem pewnej prowizorki, która miałaby na celu raczej nieczynienie przykrości przez pozbawienie tych ulg, jak gdyby podarowanie dłuższego okresu karencji. Nie widzę takiego uzasadnienia, ponieważ tak jak społeczeństwo jest zobowiązane świadczyć pomoc tym, którym jest ciężej, tak nie ma żadnego powodu, żebyśmy pielęgnowali nieuzasadnione przywileje, kiedyś oparte na różnego rodzaju taktyce już dziś nieaktualnej.</u>
          <u xml:id="u-89.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Marię Sielicką-Gracką z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna; kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Bibrzycki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#MariaSielickaGracka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Tak wiele zostało już tu powiedziane, że nie chciałabym powtarzać tego, co mówiła pani poseł Hennelowa i z czym się w pełni zgadzam. Ale także traktuję tę ustawę jako pierwszy krok w rozwiązywaniu kompleksowego problemu ludzi niepełnosprawnych w Polsce. Powinniśmy tworzyć warunki do uczestnictwa osób niepełnosprawnych we wszystkich dziedzinach życia społecznego, a nie tylko w pracy.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#MariaSielickaGracka">Novum tej ustawy stanowi powszechność świadczeń. Poza dobrodziejstwem, jakie niesie ona dla grona osób niepełnosprawnych, także zwiększa jakby naszą odpowiedzialność. Ta powszechność zwiększa naszą odpowiedzialność za tę grupę osób, na rzecz której świadczymy.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#MariaSielickaGracka">I tu chciałabym wspomnieć o niezwykle ważnej sprawie, która wymaga najpilniejszego rozwiązania — o sprawie orzecznictwa. Otóż, uznając solidarność świadczeń na rzecz niepełnosprawnych, chcemy mieć pewność, że świadczymy dla tych, którzy istotnie tego potrzebują. Jest to niezwykle ważny problem.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#MariaSielickaGracka">Chciałabym jeszcze krótko nawiązać do procesu rehabilitacji, który — jeżeli rozpoczyna się w pracy, to jest już o wiele za późno.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#MariaSielickaGracka">Otóż problem niepełnosprawnych to także 1/4 miliona dzieci w Polsce. Mamy oprócz 250 tys. dzieci upośledzonych umysłowo, także 7 tys. dzieci głuchych i niedosłyszących, 2,5 tys. niewidomych i niedowidzących, a także 20 tys. dzieci po urazach i wypadkach, które powinny uczyć się w normalnych szkołach i które powinny przebywać w środowisku normalnych dzieci. Wszystkie te dzieci powinniśmy na miarę ich możliwości objąć wychowaniem, uczyć je, a przynajmniej umożliwić zabawę z normalnymi dziećmi.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#MariaSielickaGracka">Na podkreślenie zasługuje fakt, że żadne opiekuńcze działania, żadne restrykcje finansowe nie spowodują tego, żeby dorosły, który przez lata całe funkcjonował w określonych strukturach, w określonych warunkach, przyzwyczaił się do takiego sposobu funkcjonowania, żeby raptem mógł czy chciał ten sposób funkcjonowania zmienić. Nie możemy liczyć na to, że będzie to grupa w pełni ze społeczeństwem zintegrowana.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#MariaSielickaGracka">W wychowaniu powinniśmy podkreślać, że każdy człowiek, ale każdy, w miarę swoich możliwości, powinien świadczyć na rzecz drugiego człowieka. Taką potrzebę powinno kształtować wychowywanie i taką potrzebę powinien realizować w życiu. Postawa oczekiwania na to, że ktoś będzie na naszą rzecz świadczył, że ktoś będzie miał ten obowiązek, zawsze pozostawia u tego świadczeniobiorcy uczucie niedosytu i jakieś poczucie krzywdy. Ale jest to zupełnie inna filozofia wychowania. I myślę, że powinniśmy pracować nad tworzeniem takich postaw czynnej filozofii wychowania, czynnego stosunku do życia tych dzieci niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#MariaSielickaGracka">Chciałabym jeszcze odnieść się do konkretnego zapisu. Otóż środowisko niepełnosprawnych zwróciło uwagę, już po opracowaniu projektu, na konieczność traktowania pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę nakładczą, jako pełnozatrudnionych. I zwracam się do rządu, żeby uwzględnić to w zapisach wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#MariaSielickaGracka">Przy okazji realizacji naszych, drobnych kroczków, chciałabym tutaj złożyć podziękowanie generalnej dyrekcji poczt, która wydała rozporządzenie do wszystkich dyrekcji wojewódzkich, żeby aparaty telefoniczne, ogólnodostępne, były instalowane na wysokości jednego metra, żeby wszyscy, którzy poruszają się na wózkach inwalidzkich, mogli swobodnie z nich korzystać. Informacje te podałam do PAP 23 lutego, ale nie znalazłam jej w żadnej gazecie. Mówię to dlatego, żebyśmy jednak mieli to poczucie wrażliwości na drobne potrzeby i drobnymi, różnymi krokami starali się tym ludziom ułatwić funkcjonowanie wśród nas.</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Stanisława Bibrzyckiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, kolejnym mówcą będzie poseł Ignacy Czeżyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#StanisławBibrzycki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Po przeprowadzonych konsultacjach pragnę ustosunkować się do projektu ustawy o rehabilitacji osób niepełnosprawnych w procesie pracy.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#StanisławBibrzycki">Generalnie, bezpośrednio zainteresowani, wyrażają aprobatę dyskutowanego projektu ustawy. Pozwoli ona na pierwsze, w miarę kompleksowe, ujęcie problematyki zatrudniania i rehabilitacji inwalidów; stwarza istotne preferencje podatkowe, częściowo wyrównujące szanse na rynku usług i towarów produkowanych przez inwalidów; zawiera szereg uregulowań dotyczących czasu pracy inwalidów, zwolnień podatkowych, systemów finansowania terapii zajęciowej, dla najciężej przez los poszkodowanych itp.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#StanisławBibrzycki">Obecnie wiele dotychczasowych norm prawnych formalnie straciło moc obowiązującą i zakłady zatrudniające inwalidów działają często w pustce prawnej.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#StanisławBibrzycki">Wysoka Izbo! Pragnę zaapelować do państwa o poparcie wniosku mniejszości w zakresie postanowień art. 4 ust. 1 projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#StanisławBibrzycki">Uzasadniając, należy stwierdzić, że obowiązek wpłaty przez zakłady pracy na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w wysokości najniższego wynagrodzenia, za brak etatu do wymaganego wskaźnika, może nie stanowić odpowiedniej motywacji dla tych zakładów. Jest to w dzisiejszych warunkach kwota 550 tys. zł i może to nie zrekompensować — przy oporach w postaci ukształtowanej świadomości kierownictwa zakładów pracy — zwiększonych kosztów, mogących wystąpić w wielu przypadkach zatrudnienia inwalidów oraz nie rozwiąże problemów organizacyjnych wynikających z tego zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#StanisławBibrzycki">Wyrażając pozytywny stosunek do zapisów art. 20, zwalniających zakłady pracy chronionej z wszelkich podatków, należności budżetowych, sądzę, że w miejscu wyeksponowania podatku obrotowego lub równolegle z nim należałoby sprecyzować zasady i mechanizmy zwolnień z podatku od towarów i usług, który w najbliższej przyszłości zastąpi podatek obrotowy. Niższa wydajność pracy inwalidów, a tym samym wyższy koszt jednostkowy wymaga ulg i zwolnień z podatków wpływających na poziom kosztów, to jest podatek od płac, podatek obrotowy od towarów i usług, od nieruchomości, bez obowiązku naliczania tych podatków i przekazywania środków na fundusz rehabilitacji inwalidów. Chodzi o obniżenie kosztów, a ewentualny efekt w postaci zysku pozwoliłby na przekazywanie środków na fundusz rehabilitacji, uzyskanych ze zwolnienia z podatku dochodowego.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#StanisławBibrzycki">Wysoka Izbo! Bardzo ważne jest ustabilizowanie sytuacji środowisk osób niepełnosprawnych, zakładów zatrudniających inwalidów, stworzenia im jasnych perspektyw działania. Projekt ustawy spełnia te warunki i proszę w imieniu tego środowiska o przyjęcie wymienionego projektu. Pamiętajmy, że kultura społeczeństwa jest również postrzegana przez stosunek społeczeństwa do ludzi niepełnosprawnych. Rozwiązanie tego problemu zbliża nas do Europy.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Ignacego Czeżyka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym i ostatnim mówcą na liście zgłoszeń będzie poseł Tadeusz Dziuba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#IgnacyCzeżyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Te cztery miliony niepełnosprawnych, w tym 250 tysięcy upośledzonych umysłowo lub chorych umysłowo, to obraz naszego narodu i społeczeństwa w chwili obecnej i trzeba to przyjąć za pewną normalność, bo społeczeństwo to nie chłopcy malowani. To nie piękni paradujący wojskowi, ładne dziewczyny czy sportowcy. To również chorzy, kalecy i starzy ludzie. Po prostu takie jest społeczeństwo i jego stan zdrowia w najbliższym czasie nie będzie wzrastał.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#IgnacyCzeżyk">Chciałbym zatem na początku kilka słów ogólnych powiedzieć, a następnie wyprowadzić pewien wniosek formalny. Ustawa ta rzeczywiście zmierza w kierunku wychowującym, edukującym a jej aspekt czysto ludzki, w postaci przyjęcia do tej pełnej społeczności tak wielkiej rzeszy ludzi niepełnosprawnych, czyni powiększenie dobra wspólnego.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#IgnacyCzeżyk">Oby ta obecność w zakładzie pracy i jednych i drugich była normalnością, a nie jakimś wymuszonym zjawiskiem, bo naród czy społeczeństwo nie może być wymuszeniem. Wszyscy tak jak jesteśmy stanowimy jakąś niezbędność. Nieporadność i brak sił innych ludzi otwiera u drugich obszary dotąd nieznane — nowe siły, dobro, solidarność ludzką.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#IgnacyCzeżyk">Chciałbym również zwrócić uwagę na ten fakt, że przecież trzeba ludzi uspokajać, łagodzić nastroje. W sytuacji, kiedy są bardzo wyraźne zaniepokojenia o reformy, które przebiegają tak bardzo uciążliwie dla ludzi, że pojawia się widmo jakiegoś kapitalizmu, który jakby zapomniał o człowieku, rozważania nad ustawą jakby przybliżają ten wymiar, że te reformy polskie właśnie idą w kierunku człowieka. One mają po prostu służyć człowiekowi i dawać mu inne lepsze możliwości, że właśnie nie przekreślają szans ludzi słabszych, chorych. I to jest bardzo piękny wymiar tego czym się dzisiaj zajmujemy.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#IgnacyCzeżyk">Chcę jeszcze tutaj powiedzieć, że te zachęty zawarte w ustawie w art. 4, 17, 18 nie zastąpią obowiązku zatrudnienia niepełnosprawnych. Wiemy jak duży to problem. Otóż Stany Zjednoczone Ameryki właśnie w ubiegłym roku dokonały tego przełomu, przyjmując konwencję o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. W Kongresie przełamane zostały bariery, Senat też życzliwie się do tego ustosunkował i w gruncie rzeczy dzisiaj Stany Zjednoczone mogą powiedzieć, że zatrudnienie osoby niepełnosprawnej w jakimkolwiek zakładzie pracy, nie w szczególnym jakimś wojskowym, tajnym jest możliwe i jest obowiązujące! I dzisiaj Stany Zjednoczone cieszą się tym, że zatrudnienie niepełnosprawnych to po prostu nowy interes, to nowe projekty budynków, nowe biura, nowe planowanie, nowe miejsca pracy, a więc w gruncie rzeczy i na tym można zrobić interes. I tak właśnie Ameryka tę ustawę — konwencję przyjęła w ubiegłym roku.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#IgnacyCzeżyk">Myślę, że nasza droga jest trudna. Ustawa ta rzeczywiście przyjmując obowiązek zatrudnienia tej osoby niepełnosprawnej z winy zakładu pracy, z powodu zaniedbania w zakładzie pracy, jest tym pierwszym krokiem.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#IgnacyCzeżyk">Na zakończenie chciałbym podać wniosek formalny. Otóż ze spółdzielniami inwalidzkimi, z tymi zakładami szczególnej ochrony, mam dosyć często do czynienia. Wczoraj nawet otrzymałem ze spółdzielni inwalidów w Lublinie alarmujący list, że prawdopodobnie zakład nie jest w stanie dalej już prowadzić swojej działalności, bo nie może płacić wysokich procentów za zaciągnięte kredyty.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#IgnacyCzeżyk">Otóż w art. 21 omawianej ustawy jest mowa o oprocentowaniu kredytów bankowych zaciągniętych przez zakład pracy chronionej i że ten kredyt może być finansowany do wysokości 50% z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Moim zdaniem nie zachodzi potrzeba ograniczania i ustalania górnego limitu. Jeżeli tych środków nie będzie to nie będzie z czego i tak udzielić pożyczki, skredytować oprocentowania, natomiast jeśli pieniądze się znajdą, zapis ten wskazujący barierę 50% oprocentowania nie musi mieć miejsca i o to bym tutaj właśnie Wysoką Izbę prosił, by wykreślić te krótkie słowa do wysokości 50%. Nie zachodzi taka potrzeba.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#IgnacyCzeżyk">A na zakończenie chciałbym wypowiedzieć jedną uwagę, że pan Mieczysław Rakowski w Związku Radzieckim, do Rosji zwrócił się „Broń was Boże przed polską drogą” i rozwinął, przed czym opatrzność ma chronić Rosję. Myślę, że trzeba byłoby te słowa w dzisiejszej debacie nieco inaczej rozumieć. Panie Boże błogosław tym wszystkim ludziom, którzy właśnie podjęli się pracy przy tej ustawie. Podjęli się tego trudu i doprowadzili do miejsca, że dzisiaj nad tą ustawą możemy dyskutować. Takich dróg oby jak najwięcej było.</u>
          <u xml:id="u-95.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Tadeusza Dziubę nie zrzeszonego w żadnym z klubów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#TadeuszDziuba">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moje wystąpienie jest właściwie apelem pod adresem niektórych wnioskodawców, aby zechcieli wycofać niektóre swoje wnioski zgłoszone obecnie, w trakcie drugiego czytania. Jest to apel posła, który starał się w miarę swoich możliwości towarzyszyć pracom nad tą ustawą nieustannie.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#TadeuszDziuba">Otóż 5 spraw. Zaproponowano zmianę sformułowania w art. 1, będącego swoistym określeniem osoby niepełnosprawnej, której ustawa ma dotyczyć. Pragnąłbym zwrócić uwagę, że określenie to odpowiada sformułowaniom konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 159 i odwołanie się do niej jest ze wszech miar uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#TadeuszDziuba">Dwa wnioski dotyczyły art. 22. Między innymi postulowano, aby zakładowy fundusz rehabilitacji powstawał nie tylko w zakładach pracy chronionej. Otóż ten fundusz powstaje ze specyficznego skupienia środków, co jest sensownym zabiegiem tam, gdzie występuje skupienie osób niepełnosprawnych, czyli właśnie w zakładach pracy chronionej. Tymczasem w innych zakładach pracy, zatrudnienie osób niepełnosprawnych, z natury rzeczy będzie niewielkie. Mają one możliwość docierania do środków rehabilitacji za pośrednictwem odpowiednich wojewódzkich ośrodków, korzystających z Państwowego Funduszu Rehabilitacji. Nie są więc pozbawieni zaplecza materialnego na rehabilitację.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#TadeuszDziuba">W tym samym artykule rozstrzyga się kwestię regulaminu tego funduszu. Otóż pragnę zwrócić uwagę na to, że dysponentem funduszu jest kierownik zakładu pracy. Gdyby też i on miał ustalać regulamin, byłaby to centralizacja krytykowana dość powszechnie przez wielu posłów w trakcie prac nad ustawą. Rozwiązanie zawarte w projekcie wydaje się o wiele bardziej prawidłowe.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#TadeuszDziuba">Wreszcie sprawa wskaźnika osób, które muszą zatrudniać zakłady pracy chronionej, aby były uznane za zakłady pracy chronionej. Do tej pory posługiwano się wskaźnikiem osób zatrudnionych. W tej ustawie mówimy o wskaźniku w przeliczeniu na pełne etaty, co oznacza, że wskaźnik 40%, jest równoważny mniej więcej 60% zatrudnionych osób. Powtarzam — 40% osób w przeliczeniu na pełne etaty, tak jak mówi projekt ustawy, oznacza około 60% osób niepełnosprawnych wśród zatrudnionej załogi. Procenty wydają się niskie, ale faktyczne zatrudnienie jest i będzie musiało być wyższe, aby zakład pracy był uznany za zakład pracy chronionej. Tak więc zapisane rozwiązanie może być mylące, jeśli tekst projektu czyta się nieuważnie. Jest to jednak rozwiązanie poprawne.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#TadeuszDziuba">Inny kwestionowany przepis dotyczył czasu pracy właśnie w zakładach pracy chronionej. Padł postulat, aby te specyficzne uregulowania, dotyczące czasu pracy w zakładach pracy chronionej dotyczyły tylko osób niepełnosprawnych, podczas gdy osoby pełnosprawne w tych zakładach miałyby podlegać ogólnym normom. Otóż pragnę powiedzieć, że to właśnie na prośbę najbardziej zainteresowanych, czyli inwalidów — osób niepełnosprawnych, w projekcie ustawy zrównano uprawnienia osób niepełnosprawnych i pełnosprawnych w tej materii. Chodzi o to, aby nie stworzyć przyczyn skłócania ludzi wewnątrz tych zakładów. Tak więc zapisane w tej części postanowienie jest wynikiem wyraźnego życzenia osób niepełnosprawnych. Tyle moich uwag, dziękuję, podtrzymując apel zgłoszony w pierwszym zdaniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej pana Jerzego Szretera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#JerzySzreter">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ze strony resortu chciałem wyrazić gorącą wdzięczność i satysfakcję, że dane nam było efektywnie współuczestniczyć w powstawaniu tej ustawy, proces był dosyć długi, ale szczęśliwie kończy się w tym tygodniu i daje szansę, że rzeczywiście w związku ze Światowym Dniem Inwalidy Sejm będzie mógł prawdopodobnie tę ustawę przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#JerzySzreter">Jako lojalni współuczestnicy prac nad tym poselskim od początku do końca projektem, w pełni popieramy ten projekt z jednym wszakże zastrzeżeniem, o którym mówiliśmy także w toku prac komisji. Mianowicie sprawa trzeciego wniosku mniejszości. Tu jesteśmy za wnioskiem mniejszości, dotyczącym 50-procentowej zniżki w opłatach, w obciążeniu składką ZUS dla inwalidów I i II grupy pracujących poza zakładami pracy chronionej, zwłaszcza w tych małych zakładach poniżej 50 osób.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#JerzySzreter">Rozumiemy pewne działanie na rzecz premiowania jakby zatrudnienia tych ludzi w zakładach, ale chcemy cały czas pamiętać o generalnym problemie i zasadzie obciążania w miarę jednorodnego składką ZUS, a po drugie — zwracamy uwagę, że de facto ta zniżka jest niczym innym, jak zwiększeniem dotacji do funduszu ubezpieczeń społecznych. Jaki jest napięty ten fundusz, sami państwo wiecie, chociażby z ostatniej debaty budżetowej, a że czekają nas tu jeszcze większe napięcia w przyszłości w sytuacji i rewaloryzacji, i reformy systemu emerytalnego, o tym będziemy wkrótce mówili. Dlatego też apelowałbym, aby w tym jednym wypadku przychylić się do wniosku mniejszości i jednak tej 50-procentowej zniżki w tym obszarze nie wprowadzać, zwłaszcza, że przypominam, że w zakładach pracy chronionej dalej idąca zniżka obowiązuje. W tej jednej kwestii chciałbym, ażeby sprawa była inaczej potraktowana niż we wniosku.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#JerzySzreter">W pozostałych sprawach, jak mówiłem, w pełni popieramy wniosek, który pani poseł Liszcz tu referowała.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę panią Teresę Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#TeresaLiszcz">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Już nie zabiorę państwu dużo czasu, ponieważ pan poseł Dziuba w znacznym stopniu wyręczył mnie, ustosunkowując się do niektórych wniosków, które tutaj padły, i do niektórych głosów. Ale kilka zdań do niektórych przynajmniej wystąpień, które najlepiej zapamiętałam, i które wydają mi się najważniejsze.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#TeresaLiszcz">Po pierwsze — sprawa definicji osoby niepełnosprawnej. Chcę tu przytoczyć odpowiedni fragment z Konwencji MOP-u nr 159, który brzmi tak: „Dla celów niniejszej Konwencji osoba niepełnosprawna oznacza osobę, której możliwości otrzymania odpowiedniego zatrudnienia są znacznie ograniczone w wyniku właściwie orzeczonego ubytku zdolności fizycznych i umysłowych”. W tekście projektu mamy maksymalną zgodność z tą Konwencją, która, jak sądzę, będzie niedługo ratyfikowana.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#TeresaLiszcz">A skoro jestem przy definicjach, to następna sprawa, poruszana również przez panią poseł Malczewską, mianowicie sprawa definicji zakładu pracy chronionej. Rzeczywiście tak się niezbyt fortunnie złożyło, że definicja ta nie znalazła się w „słowniczku” w art. 3 i że używa się wcześniej tego nie zdefiniowanego pojęcia, które się pojawia dopiero później, w art. 19.</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#TeresaLiszcz">Oczywiście, można by przenieść do słowniczka ten artykuł, zawierający definicję, ale nie wiem, czy to byłby zabieg, który by się opłacał, bo merytorycznie się absolutnie nic nie zmieni, natomiast trochę się wywróci kolejność artykułów, będzie konieczne przenumerowanie, a poza tym ustęp 3 w tym artykule, który obecnie zawiera definicję, nie pasowałby do słowniczka, nie jest w formie redakcyjnej definicji. Być może uda się jakoś tak pogodzić ten wniosek i tekst ustawy, żeby nie burzyć go. Tu chodzi w istocie o zmianę umiejscowienia, a nie o zmianę merytoryczną.</u>
          <u xml:id="u-101.4" who="#TeresaLiszcz">Natomiast istotniejsza jest sprawa podstawowego kryterium kwalifikowania zakładu jako zakładu pracy chronionej. Już ustosunkował się do tego pan poseł Dziuba, więc tylko jeszcze raz chcę powiedzieć, że z obliczeń wynika, że liczone w pełnych etatach 40% odpowiada mniej więcej 60% zatrudnienia, liczonego w osobach. Nie ma tu więc jakiejś istotnej liberalizacji.</u>
          <u xml:id="u-101.5" who="#TeresaLiszcz">Co do zakładowego funduszu rehabilitacji. W jednej z wersji projektu, w tym projekcie pierwotnym, rzeczywiście był pomysł, żeby zakładowe fundusze rehabilitacji powstawały we wszystkich zakładach, ale potem odstąpiliśmy od tego przede wszystkim właśnie dlatego, żeby nie rozpraszać środków. W zakładach, nie będących zakładami pracy chronionej, zatrudniających niewielki procent inwalidów 6% czy 7% — oznacza to niewielką grupę i niewielki fundusz.</u>
          <u xml:id="u-101.6" who="#TeresaLiszcz">Trudno jest sensownie zorganizować rehabilitację w granicach zakładu, bez koniecznej aparatury, oprzyrządowania dla osób niepełnosprawnych i w granicach tych środków, którymi by zakład dysponował.</u>
          <u xml:id="u-101.7" who="#TeresaLiszcz">Wobec tego uznaliśmy, że fundusze zakładowe powstaną tylko w zakładach pracy chronionej, gdzie jest znaczne skupienie osób niepełnosprawnych i spore skupienie środków, natomiast osoby z innych zakładów będą miały dostęp do funduszu z Państwowego Funduszu Rehabilitacji, którym będzie dysponował w odpowiedniej części wojewódzki ośrodek do spraw zatrudniania i rehabilitacji osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-101.8" who="#TeresaLiszcz">W związku z pomysłem zakładowego funduszu rehabilitacji w każdym zakładzie, padł jeszcze pomysł pani poseł Malczewskiej, jeśli dobrze pamiętam, żeby pozostałe 50% środków, które według projektu mają zostać w zakładzie, były oddane do dyspozycji właśnie na ten zakładowy fundusz. Co by to oznaczało? To byłaby zła przysługa dla niepełnosprawnych, bo to by oznaczało, że zakład nie ma żadnej korzyści z zatrudniania niepełnosprawnych. Część środków szłaby na państwowy fundusz, druga część na zakładowy, czyli że zakład nie miałby z tego żadnego zysku, a chodzi o to, żeby zakładowi to się opłacało także materialnie, żeby część ulgi pozostawała jako korzyść dla niego.</u>
          <u xml:id="u-101.9" who="#TeresaLiszcz">I teraz jeszcze sprawa czasu pracy w zakładach pracy chronionej. Pan poseł Dziuba już mówił o tym, że z punktu widzenia dobrego współżycia zdrowych i niepełnosprawnych w zakładzie i z punktu widzenia organizacyjnego — żeby czas pracy kończył się o tej samej porze dla wszystkich — jest wskazane, żeby czas pracy był jednakowy w zakładach pracy chronionej dla osób zdrowych i dla osób niepełnosprawnych. Z tym, że jest jeszcze jeden istotny moment, na który być może pani poseł nie zwróciła uwagi, mianowicie to, że artykuł 14 odsyła tylko, gdy chodzi o pracowników pełnosprawnych w zakładach pracy chronionej, do art. 9, ust. 1 oraz 11 i 13, z pominięciem art. 10. Art. 9, ust. 1 zabrania tylko podwyższania czasu pracy powyżej 8 godzin, natomiast art. 10 dotyczy czasu pracy krótszego. I ten już zdecydowanie krótszy poniżej 8 godzin czas nie jest stosowany do osób zdrowych, a więc nie będą one miały jakichś specjalnych przywilejów.</u>
          <u xml:id="u-101.10" who="#TeresaLiszcz">Co do wniosku pana posła Czeżyka, żeby nie ograniczać możliwości refundacji oprocentowania kredytu zaciąganego przez zakład pracy chronionej do granic 50% odsetek, to wydaje się, że rzecz jest do dyskusji. Próg ten miał na celu to, żeby większość środków nie była przeznaczana na to oprocentowanie, ale rzeczywiście jest tutaj powiedziane, że oprocentowanie może być refundowane, nie musi więc, jak nie będzie środków, to nie będą one w ogóle na te cele przeznaczane. Tak, że sądzę, że tu nie ma jakiegoś niebezpieczeństwa w tym wniosku; rzecz jest do uznania wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-101.11" who="#TeresaLiszcz">Natomiast szereg wniosków innych, które były zgłaszane, w szczególności przez panią poseł Malczewską, zmierzają niewątpliwie do udoskonalenia tekstu, to są poprawki natury stylistycznej, o których sądzę, że na pewno wiele z nich będzie warto przyjąć. Rozważymy to wspólnie, kiedy w czasie prawdopodobnej przerwy będziemy te wnioski ostatecznie redagować.</u>
          <u xml:id="u-101.12" who="#TeresaLiszcz">Natomiast zmartwił mnie trochę apel pana ministra Szretera. Z pewną ulgą zaobserwowałam to, że generalnie ustawa znajduje aprobatę, że nie ma zasadniczych sprzeciwów, nie ma wniosków, które naruszałyby koncepcję tej ustawy. O tyle w pewnym sensie zmartwił mnie ten apel pana ministra Szretera, który, mam nadzieję, nie znajdzie posłuchu u państwa, mianowicie, żeby znieść tę 50-procentową ulgę w składce we wszystkich zakładach zatrudniających, przypominam, tylko inwalidów I i II grupy. Chodzi o 50-procentową ulgę w składce, tylko dla tej grupy niepełnosprawnych z najcięższą niesprawnością, stającą się podstawą do orzeczenia o inwalidztwie I i II grupy. Przypominam raz jeszcze, że to jest jedyna zachęta dla zakładów zatrudniających poniżej 50 osób, obok zwolnienia z podatku od wzrostu wynagrodzeń, do zatrudniania inwalidów. Te zakłady, ponieważ jest postawiony ten próg 20-osobowego zatrudnienia w przypadku zakładu pracy chronionej, a 50-osobowego w przypadku innych zakładów, do tego, żeby można było korzystać z ulg związanych z zatrudnianiem niepełnosprawnych, to dla tych małych zakładów poniżej tego progu nie ma praktycznie żadnych zachęt. Ta niższa składka byłaby jedyną zachętą, przy czym jeszcze raz przypominam, że ona przez długi czas obowiązywała, że nie jest to nowość, to jest coś co bodajże rok temu, czy dwa zostało dopiero zlikwidowane, przy czym chodzi tylko o 50% obniżenia. Powstaje pytanie, dlaczego za pracę osób niepełnosprawnych w zakładzie pracy chronionej płaci się tylko 5%, a za najciężej poszkodowanych niepełnosprawnych w innych zakładach musi być płacona pełna składka. Wydaje się, że to nie przewróci budżetu państwa i prosiłabym o nieprzyjęcie tego wniosku mniejszości. Dziękuję państwu za cierpliwość.</u>
          <u xml:id="u-101.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł sprawozdawcy za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę państwa, tak, jak pani poseł Liszcz zasygnalizowała, proponuję, aby poprawki, wnioski i propozycje zgłoszone w dyskusji rozpatrzył zespół pod przewodnictwem posła sprawozdawcy i przedstawił nam konkretne propozycje po przerwie. Jeśli chodzi o punkt 1 i 2, to proponowałbym, aby również po przerwie powrócić do tych spraw. Jeszcze nie jest gotowy dokument, zawierający poprawki o obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. Jeśli chodzi o ustawę o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polski są pewne — z całą otwartością chcę poinformować — kwestie proceduralne, które trzeba uściślić, wyjaśnić na Konwencie Seniorów, aby nie było zbiorowego zastanawiania w czasie ich przyjmowania — jest to za poważna sprawa. Byłby to również punkt rozpatrywany po przerwie.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#TadeuszFiszbach">A teraz chciałbym zaproponować, abyśmy rozpatrzyli punkt 4, 5 i 6 porządku dziennego. Bardzo proszę o pozostanie na sali, jako że jest seria kilkudziesięciu głosowań, ale można to sprawnie przeprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (druki nr 732 i 758).</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Janusza Szymańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Uwzględniając apel pana marszałka o precyzje i skrótowość wypowiedzi, chcę zacząć od ogólnego stwierdzenia, że Senat zgłosił do ustawy o obszarach morskich 8 poprawek. Chcę powiedzieć, że najważniejsze dotyczą rozszerzenia właściwości samorządu terytorialnego w stosunku do brzegu morskiego. Sprawa była już tutaj przedmiotem bardzo burzliwej debaty, również ustosunkowania się Izby do wniosku mniejszości, zgłoszonego przez pana posła Kopczyńskiego, a który przejął Senat, powtórzył. W istocie jest to najważniejszy problem. Podzielając pogląd, komisje przychyliły się do poprawek Senatu i proponują przyjęcie 7 i odrzucenie jednej.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#JanuszSzymański">I może krótko komentując, chcę powiedzieć tak, że komisje, kierując się dobrem wyższym, żeby ta ustawa szybko weszła w życie, ustawa niezwykle ważna dla interesów naszego państwa w stosunku do Bałtyku — proponujemy przyjęcie tak licznych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#JanuszSzymański">Rozumiem panie marszałku, że będzie jeszcze można precyzyjnie, gdyby były wątpliwości, wyjaśnić skutki i wtedy przy głosowaniu ewentualnie odniósłbym się do uwag.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-104.5" who="#TadeuszFiszbach">Głosować będziemy przedstawione przez komisje wnioski dotyczące poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-104.6" who="#TadeuszFiszbach">W pierwszym punkcie Senat proponuje poprawkę do art. 4, który określa morskie wody wewnętrzne.</u>
          <u xml:id="u-104.7" who="#TadeuszFiszbach">Senat proponuje dodanie w art. 4 pkt 1 wyrazów „oraz rzeka Odra pomiędzy Zalewem Szczecińskim a wodami portu Szczecin”.</u>
          <u xml:id="u-104.8" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-104.9" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-104.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 4 pkt 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (216) Kto jest przeciw? (1) Kto się wstrzymał od głosowania? (22) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 4 pkt 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-104.11" who="#TadeuszFiszbach">W drugim punkcie Senat proponuje nowe brzmienie art. 23, który zawiera upoważnienia do wydawania zezwoleń na wznoszenie i wykorzystanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń na polskich obszarach morskich.</u>
          <u xml:id="u-104.12" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-104.13" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-104.14" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 23, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (227)</u>
          <u xml:id="u-104.15" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (2)</u>
          <u xml:id="u-104.16" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (11)</u>
          <u xml:id="u-104.17" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 23 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-104.18" who="#TadeuszFiszbach">W trzecim punkcie Senat proponuje w art. 25, który wskazuje miejsca publikacji informacji o budowie i likwidacji sztucznych wysp, ustawieniu konstrukcji i urządzeń, zastąpienie wyrazów „Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej” wyrazami „Biura Hydrograficznego Rzeczypospolitej Polskiej”.</u>
          <u xml:id="u-104.19" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-104.20" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-104.21" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem poprawki Senatu do art. 25, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (223) Kto jest przeciw? (3) Kto się wstrzymał od głosowania? (12) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 25 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-104.22" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie czwartym Senat proponuje nowe brzmienie art. 35, który określa warunki uprawiania na polskich obszarach morskich turystyki oraz sportów wodnych.</u>
          <u xml:id="u-104.23" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-104.24" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-104.25" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 35, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (232) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (8) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 35 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-104.26" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie piątym Senat proponuje w art. 36 ust. 2, który określa składniki pasa nadbrzeżnego — skreślenie — w pkt. 1 definiującym pas techniczny wyrazów: „pas ten jest wyłączony z zakresu działania gmin nadmorskich”.</u>
          <u xml:id="u-104.27" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-104.28" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-104.29" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 36 ust. 2 pkt 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (220) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (19) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 36 ust. 2 pkt. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-104.30" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie szóstym Senat proponuje w art. 37 ust. 1, który dopuszcza możliwość wykorzystywania pasa technicznego do celów innych niż wymienione w art. 36 ust. 1, skreślenie wyrazów: „który jednocześnie określa warunki takiego wykorzystania”.</u>
          <u xml:id="u-104.31" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki. Pan poseł sprawozdawca zabierze głos? Nie ma potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-104.32" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-104.33" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 37 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (222) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (19) Stwierdzam, że Sejm odrzucił poprawkę Senatu do art. 37 ust. 1 wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-104.34" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie siódmym Senat proponuje nowe brzmienie art. 45 ust. 1, który zawiera upoważnienia dla ministra transportu i gospodarki morskiej dla wyznaczania granic portów morskich.</u>
          <u xml:id="u-104.35" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-104.36" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-104.37" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 45 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (217)</u>
          <u xml:id="u-104.38" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (2)</u>
          <u xml:id="u-104.39" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (25)</u>
          <u xml:id="u-104.40" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 45 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-104.41" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie ósmym Senat proponuje w art. 56, zawierającym katalog czynów zagrożonych karą pieniężną, dodanie dwóch nowych punktów 12 i 13, które uzupełniają ten katalog.</u>
          <u xml:id="u-104.42" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-104.43" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-104.44" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 56 polegającej na dodaniu pkt. 12 i 13, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (227) Kto jest przeciw? (5) Kto się wstrzymał od głosowania? (12) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 56 polegającą na dodaniu pkt 12 i 13 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-104.45" who="#TadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-104.46" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-104.47" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o państwowej morskiej służbie hydrograficznej i oznakowania nawigacyjnego (druki nr 734 i nr 759).</u>
          <u xml:id="u-104.48" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji, posła Czesława Nowaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#CzesławNowak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Komisji Ustawodawczej, mam zaszczyt przedstawić stanowisko komisji do uchwały Senatu z dnia 1 lutego 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#CzesławNowak">Senat zgłasza trzy poprawki. Pierwsza dotyczy art. 8, a zawarte w nim regulacje proponuje przenieść do ustawy o obszarach morskich. Te dwie poprawki w zasadzie omówił już poseł Szymański i one wymagają tylko przegłosowania. Aczkolwiek były już poprawki do poprzedniej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#CzesławNowak">Następne dwie poprawki są w zasadzie mało istotne, nie mają charakteru merytorycznego. I prosiłbym pana marszałka o ich przedstawienie, a gdyby zaszła potrzeba, to ja zreferuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z pań i panów posłów chciałby zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania, w którym stosować będziemy zasady analogiczne jak w poprzednim punkcie porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie pierwszym Senat proponuje skreślenie art. 8, który zawiera propozycje zmian ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#TadeuszFiszbach">Z tą poprawką łączy się następna — zawarta w punkcie 2 — mająca charakter wyłącznie porządkowy.</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#TadeuszFiszbach">Obie poprawki głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-106.7" who="#TadeuszFiszbach">Komisje proponują przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-106.8" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-106.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu, polegających na skreśleniu art. 8 i zmian w oznaczeniach pozostałych artykułów, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (215) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (18) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu polegającą na skreśleniu art. 8 i zmianach w oznaczeniach pozostałych artykułów — przyjął.</u>
          <u xml:id="u-106.10" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie trzecim Senat proponuje dwie poprawki do dotychczasowego art. 10.</u>
          <u xml:id="u-106.11" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt 3 lit. a) Senat proponuje uzupełnienie ust. 1 o wyrazy „31 grudnia 1990 r.”, określając datę bilansu środków Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej.</u>
          <u xml:id="u-106.12" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-106.13" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-106.14" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 10 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (233) Kto jest przeciw? (5) Kto się wstrzymał od głosowania? (5) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do dotychczasowego art. 10 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-106.15" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt 3 lit. b) Senat proponuje w dotychczasowym art. 10 w ust. 2 zastąpienie wyrazów: „do resortu” wyrazem: „ministrowi”.</u>
          <u xml:id="u-106.16" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-106.17" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-106.18" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem poprawki Senatu do dotychczasowego art. 10 ust. 2 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (224) Kto jest przeciw? (5) Kto się wstrzymał od głosowania? (13) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do dotychczasowego art. 10 ust. 2 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-106.19" who="#TadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o państwowej morskiej służbie hydrograficznej i oznakowania nawigacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-106.20" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-106.21" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o pracy na morskich statkach handlowych (druki nr 733 i 757).</u>
          <u xml:id="u-106.22" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Stefana Gębickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#StefanGębicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Prezydium Sejmu skierowało w dniu 8 lutego br. uchwałę Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie ustawy o pracy na morskich statkach handlowych do Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Komisji Ustawodawczej do wspólnego rozpatrzenia z udziałem przedstawicieli Komisji Polityki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#StefanGębicki">Do tekstu z druku nr 733 Senat wniósł 15 poprawek. Komisje Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Ustawodawcza po rozpatrzeniu uchwały Senatu w dniu 20 lutego 1991 r. wnoszą o odrzucenie proponowanych poprawek numer 1, 12 i 13 zawartych w uchwale Senatu z dnia 1 lutego br.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#StefanGębicki">Poprawka 1 dotyczy art. 4 ustawy. Senat proponuje zmianę nazewnictwa organizacji trudniących się pośrednictwem pracy z „ponadzakładowych” na „pozazakładowe”. Członkowie komisji doszli do wniosku, że zapis pierwotny to jest „organizacje ponadzakładowe” bardziej precyzyjnie definiuje charakter tych organizacji, określając ich niezależność od przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#StefanGębicki">Poprawka 12 dotyczy art. 59 ust. 1. Propozycja Senatu pokrywa się z wnioskiem mniejszości, który Wysoki Sejm raczył odrzucić. Senat starał się uwzględnić stanowisko związków zawodowych, w przypadku grożących nadużyć w sprawie czasu pracy i godzin nadliczbowych. Chodzi tu głównie o pracę rybaków na statkach dalekomorskich.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#StefanGębicki">Poprawka oznaczona numerem 13 w uchwale Senatu dotyczy art. 63, ust. 1 pkt 3, który traktuje o pracy w godzinach nadliczbowych i dopuszczalna jest w razie: „szczególnych potrzeb eksploatacyjnych z wyłączeniem połowów i przetwórstwa ryb”. Propozycja Senatu zmierza do skreślenia wyrazów: „z wyłączeniem połowów i przetwórstwa ryb”. Poprawka ta łączy się ściśle z poprawką poprzednią. Zmierza ona do wyeliminowania dyskryminującego, zdaniem Senatu, przepisu o wyłączeniu rybaków z norm ochronnych w zakresie czasu pracy.</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#StefanGębicki">Komisje wnoszą o przyjęcie pozostałych 12 poprawek Senatu, które, panie Marszałku, w razie konieczności mogę omówić, jeżeli taka będzie wola Izby.</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#StefanGębicki">Poprawką o zasadniczym znaczeniu jest poprawka 8 Senatu — art. 38 ust. 3 — która stara się znaleźć kompromisowe rozwiązanie sporów narosłych wokół dodatku dewizowego. Zdaniem Senatu umożliwienie zaliczenia tego dodatku do podstawy wymiaru świadczeń zabezpieczenia społecznego, przy jednoczesnym zapewnieniu, że poszczególne układy będą okazją do uwzględnienia rzeczywistej i znanej stronom sytuacji zainteresowanych podmiotów gospodarczych — stanowi najpewniejsze wyjście z impasu grożącego w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-107.7" who="#StefanGębicki">Zakres pozostałych poprawek wniesionych przez Senat do ustawy o pracy na morskich statkach handlowych podyktowany został koniecznością zgodności uchwalonej ustawy z systemem prawnym, który ewoluował równolegle z pracami legislacyjnymi nad projektem tej ustawy. Niektóre z poprawek mają charakter porządkujący ustawę i poprawiający jej redakcję.</u>
          <u xml:id="u-107.8" who="#StefanGębicki">Wysoka Izbo! Kończąc sprawozdanie Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Ustawodawczej, w imieniu których mam zaszczyt występować, zwracam się o pozytywne jego przyjęcie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, pani poseł Teresa Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#TeresaLiszcz">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Nie miałam zamiaru zabierać głosu, ale nie mogę zignorować listu od rybaków, który dostałam. Za bardzo szanuję ich ciężką pracę, żebym nie zareagowała na ten list.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#TeresaLiszcz">Chodzi o poprawkę Senatu dotyczącą czasu pracy rybaków — do art. 59. Jest to dwunasta poprawka Senatu. Zmierza ona do tego, żeby skreślić w art. 59 zdanie drugie, które dopuszcza w czasie połowów stosowanie jako normalnego czasu — 16-godzinnego dnia pracy. Wojowałam z tym zapisem, jak mogłam w Sejmie, bezskutecznie.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#TeresaLiszcz">I być może, że nie odważyłabym się ponownie stanąć przed państwem w tej sprawie, gdyby nie głos właśnie tych ciężko pracujących rybaków, rozgoryczonych, zawiedzionych tą regulacją. Pozwolą państwo, że zamiast uzasadnienia przytoczę parę zdań z tego listu.</u>
          <u xml:id="u-109.3" who="#TeresaLiszcz">Nadawcą jest komisja zakładowa „Solidarności” „Dalmoru”. „Prośba nasza dotyczy sprawy czasu pracy na statkach rybackich, tak krzywdząco sformułowanej w art. 59 ustawy, dopuszczającego 16-godzinny dzień pracy. Niestety, pomimo licznych głosów sprzeciwu posłów, art. 59 został przegłosowany w brzmieniu proponowanym przez komisję sejmową. Odwołaliśmy się w tej sprawie do Senatu, który odniósł się do tego z pełnym zrozumieniem, wprowadzając postulowaną przez nas poprawkę, ograniczającą czas pracy na statku rybackim do 12 godzin na dobę. Niestety, na ostatnim posiedzeniu komisja sejmowa odrzuciła poprawkę Senatu i o wszystkim rozstrzygnie głosowanie na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Ta, tak istotna dla naszych załóg sprawa ciągnie się już od 11 lat. „Solidarność” „Dalmoru” prowadziła tę sprawę od 1980 roku. Solennie obiecywano nam załatwienie jej przy okazji nowej ustawy. Niestety, obecny zapis art. 59 przekreśla nasze wieloletnie wysiłki.</u>
          <u xml:id="u-109.4" who="#TeresaLiszcz">Nie potrzebujemy szerzej przedstawiać jak wielkie jest rozgoryczenie naszych załóg z tego powodu. Nadmieniamy, że nasze protesty w tej sprawie przesłane do Senatu, poparło również bardzo zdecydowanie Chrześcijańsko-Demokratyczne Stronnictwo Pracy.</u>
          <u xml:id="u-109.5" who="#TeresaLiszcz">To sprawa szczególnie bolesna dla naszych załóg dyskryminowanych od lat, oczekujących z nadzieją na sprawiedliwe uregulowanie prawne”.</u>
          <u xml:id="u-109.6" who="#TeresaLiszcz">Od siebie pragnę tylko dodać jeszcze raz, że 16-godzinny dzień pracy, traktowany nie jako praca nadliczbowa, tylko jako normalny czas pracy, chociażby okresowo, jest ewidentnie sprzeczny z Konstytucją. Dlatego bardzo proszę o to, żeby wbrew stanowisku komisji, zechcieli państwo przyjąć dwunastą poprawkę Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy są zgłoszenia z sali?</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#TadeuszFiszbach">Pan minister Kuligowski, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#JanKuligowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Na posiedzeniu Izby, na którym Izba w drugim czytaniu przyjmowała projekt rządowy ustawy broniłem tego zapisu dopuszczającego 8-godzinny wypoczynek na statku rybackim dalekomorskim w okresie połowów, z zastrzeżeniem nieprzerwanego 6-godzinnego wypoczynku w tych 8 godzinach, argumentując to właściwością tej pracy, która polega na wykorzystaniu nie tak częstych okresów obfitych połowów przez załogi, które są opłacane w przeważającej mierze w zależności od wyników połowów.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#JanKuligowski">Dylemat, który Izba ma rozstrzygnąć, pozwoliłem sobie porównać do dylematu, z jakim mamy do czynienia w bliższym nam rolnictwie w czasie zbiorów — czy dopuścić do ograniczenia czasu wypoczynku rolnika w czasie zbiorów do 8 godzin, w tym 6 godzin nieprzerwanego, czy też stosować 12-godzinny dzień pracy. Oczywiście godziny nadliczbowe nie występują, ponieważ załogi są wynagradzane w tej części w zależności od wielkości, od wartości połowów, są więc na swoistej prowizji zwanej partem. Tak więc instytucja godzin nadliczbowych wmontowana w part nie mogłaby funkcjonować.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#JanKuligowski">Rozumiemy zastrzeżenia pracujących w rybołówstwie, którzy pracując w firmie państwowej, woleliby nie być narażeni na żądanie przez dowództwo statku pracy w czasie dłuższym niż godzin 12.</u>
          <u xml:id="u-111.3" who="#JanKuligowski">Chcę powiadomić lojalnie Wysoką Izbę, że nasze rybołówstwo dalekomorskie, nasi armatorzy pracują w tej chwili na granicy efektywności ekonomicznej, że istnieją poważne zagrożenia ich finansowej wydolności, w związku z tym to ograniczenie na pewno by nie pomogło.</u>
          <u xml:id="u-111.4" who="#JanKuligowski">Z jednej strony — aspekt humanitarny, związany z dopuszczeniem czasu pracy nawet 16-godzinnego w okresie połowów, a z drugiej strony — wymóg tego ciężkiego zawodu, wymóg kondycji fizycznej, psychicznej od ludzi, którzy ten zawód uprawiają, w zamian za wynagrodzenie procentowe.</u>
          <u xml:id="u-111.5" who="#JanKuligowski">Staramy się rekonstruować part jako wynagrodzenie procentowe załóg, jako prowizję. W poprzednim systemie biurokratycznym został on zdegradowany tylko do cząstki wynagrodzenia; wraz z rekonstrukcją partu, mam nadzieję, problem ten straciłby na ostrości.</u>
          <u xml:id="u-111.6" who="#JanKuligowski">Chcę lojalnie przyznać, że na posiedzeniu komisji zajmowałem w tej sprawie stanowisko dość neutralne, sądząc, że zarówno komisja, jak i Wysoka Izba zostały zapoznane i z tym dylematem i ze stanowiskami stron i potrafią to rozstrzygnąć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Kopczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#BohdanKopczyński">Tylko jedno zdanie panie ministrze, żeby nie wprowadzać w błąd naszą Izbę. To wszystko, co pan powiedział jest prawdą, tylko trzeba pamiętać, że my nie chcemy, żeby to był zapis ustawowy, ażeby ministerstwo i armator nie powoływali się, że jest taki zapis w ustawie; tylko skreślamy dlatego, że można to zrobić na zasadzie consensusu, umowy między stronami. Bo o to chodzi. I tu jest główny problem, żeby później ministerstwo nie powiedziało: tak, macie zapis ustawowy, Sejm tak zrobił. Wszystkie te argumenty pan wyłożył świetnie, z jednym istotnym zastrzeżeniem, że pomija pan najistotniejszą sprawę — wolę stron. Niech oni pracują 12 godzin, gdy trzeba niech pracują i 16, ale na zasadzie umowy między stronami, a nie żeby to było zawarte w tej ustawie, w tym przepisie. O tym trzeba pamiętać, to jest istota sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania, w którym stosować będziemy zasady jak poprzednio.</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#TadeuszFiszbach">W pierwszej poprawce dotyczącej art. 4 ust. 1 Senat proponuje w zdaniu pierwszym, że pośrednictwo pracy dla osób poszukujących pracy na statkach prowadzą wyłącznie pozazakładowe organizacje pośrednictwa, utworzone wspólnie przez armatorów i związki zawodowe w drodze zawieranych porozumień.</u>
          <u xml:id="u-114.4" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.5" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 4 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (226) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (18) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 4 ust. 1 odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-114.7" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce drugiej dotyczącej art. 13 ust. 1 i 3 Senat zmierza do dostosowania postanowień tego artykułu do przepisów ustawy o paszportach.</u>
          <u xml:id="u-114.8" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.9" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 13 ust. 1 i 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (223) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (14) Stwierdzam, że Sejm poprawki Senatu do art. 13 ust. 1 i 3 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.11" who="#TadeuszFiszbach">W trzeciej poprawce, dotyczącej art. 22 ust. 2, Senat zmierza przez dodanie drugiego zdania, do zapewnienia skuteczności procesowej odwołań składanych przez marynarza lub rybaka w trakcie podróży.</u>
          <u xml:id="u-114.12" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.13" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.14" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 22 ust. 2 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (223) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (17) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 22 ust. 2 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.15" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce czwartej, dotyczącej art. 23, na podstawie którego kapitan statku może polecić pracownikowi zejście ze statku w porcie, Senat proponuje dodanie zdania odsyłającego do przepisu art. 35, dotyczącego pracowników pozostających w rezerwie.</u>
          <u xml:id="u-114.16" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.17" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.18" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 23, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (232)</u>
          <u xml:id="u-114.19" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (5)</u>
          <u xml:id="u-114.20" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (10)</u>
          <u xml:id="u-114.21" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 23 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.22" who="#TadeuszFiszbach">W piątej poprawce, dotyczącej art. 29 ust. 1, Senat proponuje w pkt. 3 uzupełnienie w umowie o pracę danych personalnych o miejsce urodzenia pracownika.</u>
          <u xml:id="u-114.23" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.24" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.25" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 29 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (224) Kto jest przeciw? (3) Kto się wstrzymał od głosowania? (16) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 29 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.26" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce szóstej, dotyczącej art. 31, Senat proponuje, aby w ust. 5, dotyczącym rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, wyraz „pracownika” zastąpić wyrazami „jedną ze stron”.</u>
          <u xml:id="u-114.27" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.28" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.29" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 31 ust. 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (229) Kto jest przeciw? (3) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 31 ust. 5 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.30" who="#TadeuszFiszbach">W siódmej poprawce, dotyczącej art. 36, Senat proponuje wyraz „skierowanie” zastąpić wyrazem „przeniesienie”.</u>
          <u xml:id="u-114.31" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.32" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.33" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 36, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (232) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (10) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 36 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.34" who="#TadeuszFiszbach">W ósmej poprawce, dotyczącej art. 38, Senat proponuje, aby w ust. 3 dodać przepis, w myśl którego dodatek dewizowy za podróże zagraniczne doliczany jest do podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych w wysokości ustalonej w morskim układzie zbiorowym.</u>
          <u xml:id="u-114.35" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.36" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.37" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 38 ust. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (203) Kto jest przeciw? (26) Kto się wstrzymał od głosowania? (16) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 38 ust. 3 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.38" who="#TadeuszFiszbach">W dziewiątej poprawce Senat proponuje nowe brzmienie art. 45, w którym proponuje dodać bezpłatne zakwaterowanie na statku jako jedno ze świadczeń armatora na rzecz pracownika zatrudnionego na statku.</u>
          <u xml:id="u-114.39" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.40" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.41" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu dotyczącej art. 45, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (220) Kto jest przeciw? (10) Kto się wstrzymał od głosowania? (16) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu dotyczącą art. 45 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.42" who="#TadeuszFiszbach">W dziesiątej poprawce, dotyczącej art. 50, Senat proponuje, aby pracownik, w razie grożącego niebezpieczeństwa, wykonywał wszelkie polecone mu czynności dla ratowania życia ludzkiego, jednak bez narażenia siebie na bezpośrednie i Senat proponuje dodać „oczywiste” niebezpieczeństwo utraty życia.</u>
          <u xml:id="u-114.43" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.44" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.45" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 50, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (202) Kto jest przeciw? (20) Kto się wstrzymał od głosowania? (18) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 50 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.46" who="#TadeuszFiszbach">W jedenastej poprawce, dotyczącej art. 51, Senat proponuje taką zmianę w ust. 1, aby pracownik, któremu kapitan polecił wykonywanie innej pracy niż określona w umowie o pracę, miał zapewnione wynagrodzenie przewidziane za daną pracę, ale nie niższe od wynagrodzenia określonego w umowie.</u>
          <u xml:id="u-114.47" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.48" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.49" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 51 ust. 1 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (220) Kto jest przeciw? (10) Kto się wstrzymał od głosowania? (15) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 51 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.50" who="#TadeuszFiszbach">W dwunastej poprawce, dotyczącej art. 59, Senat proponuje w ust. 1, dotyczącym określenia czasu pracy w czasie prowadzenia połowów, skreślenie zdania drugiego, na podstawie którego dopuszczalne jest wprowadzenie innego wymiaru i rozkładu czasu pod warunkiem zapewnienia co najmniej 8 godzin wypoczynku w ciągu doby, w tym 6 godzin wypoczynku nieprzerwanego.</u>
          <u xml:id="u-114.51" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.52" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.53" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 59 ust. 1, zechce podnieść rękę? (179) Kto jest przeciw? (42) Kto się wstrzymał od głosowania? (33) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 59 ust. 1 odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-114.54" who="#TadeuszFiszbach">W trzynastej poprawce, dotyczącej art. 63 ust. 1, Senat proponuje skreślenie w punkcie 3 wyłączenia połowów i przetwórstwa ryb z przepisu, na podstawie którego praca wykonywana ponad normę czasu, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.</u>
          <u xml:id="u-114.55" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.56" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.57" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 63 ust. 1 pkt 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (217) Kto jest przeciw? (9) Kto się wstrzymał od głosowania? (19) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 63 ust. 1 pkt 3 odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-114.58" who="#TadeuszFiszbach">W czternastej poprawce, dotyczącej art. 84 ust. 2 Senat proponuje zapisać małymi literami nazwę „sąd wojewódzki — sąd pracy i ubezpieczeń społecznych”.</u>
          <u xml:id="u-114.59" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.60" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.61" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 84 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (216) Kto jest przeciw? (11) Kto się wstrzymał od głosowania? (20) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 84 ust. 2 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.62" who="#TadeuszFiszbach">W piętnastej, ostatniej poprawce dotyczącej art. 88 Senat proponuje nowe brzmienie ust. 3, w myśl którego morski układ zbiorowy podlega wpisowi do rejestru, jeżeli w ciągu 30 dni minister pracy i polityki socjalnej nie odmówi jego rejestracji.</u>
          <u xml:id="u-114.63" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-114.64" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-114.65" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 88 ust. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (231) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (6) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 88 ust. 3 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-114.66" who="#TadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o pracy na morskich statkach handlowych.</u>
          <u xml:id="u-114.67" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-114.68" who="#TadeuszFiszbach">Komunikatów nie mamy. Zaraz ogłoszę półgodzinną przerwę. W czasie przerwy odbędzie się zebranie Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-114.69" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam półgodzinną przerwę.</u>
          <u xml:id="u-114.70" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min 10 do godz. 17 min 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (druki nr 588 i 744).</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Po tym punkcie wrócimy do głosowania punktu 1 i 2 porządku dziennego. Mam nadzieję, że dzisiaj te głosowania przeprowadzimy.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Eugeniusza Czykwina.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych przedkładam Wysokiej Izbie projekt ustawy o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#OlgaKrzyżanowska">W pracach nad projektem tej ustawy uczestniczą przedstawiciele soboru biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, przedstawiciele Urzędu Rady Ministrów, ministerstw: Obrony Narodowej, Edukacji, Spraw Zagranicznych, liczni eksperci. Posłowie odczuwając złożoność i delikatność regulowanej materii, a taką zawsze jest sfera stosunków Państwa i Kościoła, z wielką uwagą wsłuchiwali się w argumenty zarówno Kościoła Prawosławnego, jak i rządu. Do Sejmu wpłynęły też stanowiska organizacji mniejszości narodowych, skupiających ludność prawosławną. Swoje opinie przedłożyły: Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Związek Ukraińców w Polsce i Podlaski oddział tego związku. Wynikiem prac jest przedłożony Wysokiej Izbie projekt, którego poszczególne zapisy zostały wynegocjowane, uzgodnione i zaakceptowane zarówno przez stronę kościelną, jak i rządową. Stanowisko w sprawie ustawy przesłał do Sejmu biskup obrządku greko-katolickiego. Pragnę podkreślić, że zdecydowana większość problemów rozwiązywana była w atmosferze kompromisu. W jednej sprawie, do której powrócę, do projektu zgłoszony został wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Wysoki Sejmie! Rozpatrywany dzisiaj projekt ustawy tylko z pozoru dotyczy niewielkiej, w porównaniu z całym społeczeństwem, liczby obywateli Rzeczypospolitej Polskiej. I tylko z pozoru może wydawać się marginalnym dla ogółu społeczeństwa. W istocie Sejm, podejmując prace nad tą ustawą, rozpoczął wypełnianie istotnej luki w naszym prawodawstwie. Luki wynikającej z braku instrumentów prawnego potwierdzenia konstytucyjnej normy równości praw obywateli bez względu na ich wyznanie lub przekonania. Luki, którą w stosunku do wyznawców katolicyzmu wypełniła całkowicie ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego i tylko częściowo ustawa o gwarancji wolności sumienia i wyznania w stosunku do wyznawców innych religii.</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Rozpatrywana dziś ustawa jest w historii powojennej Polski pierwszą próbą ustawowej konkretyzacji praw grupy mniejszościowej, w tym wypadku wyznaniowej, jest więc potwierdzeniem gotowości państwa do pełnej realizacji zobowiązań konstytucyjnych. Z tego też powodu prace nad ustawą śledzone są z dużą uwagą przez środowiska mniejszości narodowych i wyznaniowych w Polsce, a także przez międzynarodową społeczność, dla której stosunek dominującej w danym kraju większości do mniejszości jest często swoistym miernikiem demokratycznych przemian. Uchwalenie przez Sejm ustawy o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego będzie więc ważnym krokiem na drodze tworzenia demokratycznego państwa prawa.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Wysoka Izbo! W czasie pierwszego czytania projektu omawianej ustawy, a także podczas prac komisji formułowane były uwagi kwestionujące potrzebę ustawowej regulacji stosunku państwa do jednego z kościołów mniejszościowych. Wyrażano obawy z powodu możliwości przytłoczenia Sejmu kolejnymi regulacjami stosunku państwa do poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych, a jest ich aktualnie ponad 40. Autorzy tych opinii nie opierali swych obaw na choćby pobieżnym rozeznaniu sytuacji wyznaniowej w naszym kraju. Otóż zdecydowana większość kościołów i związków wyznaniowych, działając w ramach ustawy o gwarancji wolności sumienia i wyznania — o oddzielną regulację nie zabiega i z pewnością zabiegać nie będzie. Poruszano też problem zgodności projektu ustawy z Konstytucją. Argument ten został użyty przez hierarchę katolickiego obrządku greckokatolickiego. W piśmie kierowanym do sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych ksiądz biskup Jan Martyniak stwierdza: „Przepis art. 82 ust. 1 Konstytucji wprowadził pojęcie „Kościoła i innych związków wyznaniowych”. W związku z tą terminologią i przyjętą systematyką ustawodawca wydał przewidziane Konstytucją wyżej wymienione dwie ustawy. Kościół Prawosławny jako inny „związek wyznaniowy” w rozumieniu Konstytucji i wyżej wymienionych ustaw otrzymał już regulację prawną i majątkową związków wyznaniowych”.</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Fakt, że wysoki dostojnik Kościoła Katolickiego stoi na stanowisku, że tylko Kościołowi Katolickiemu przysługuje prawo do oddzielnej regulacji ustawowej i, że Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej tylko części społeczeństwa daje prawo określania swego wyznania nazwą „Kościół”, pozostawiając innym, w tym wypadku prawosławnym, określenie „związek wyznaniowy”, budzi niepokój i potwierdza pilną potrzebę regulacji prawnych zapewniających wyznawcom różnych religii równe prawa.</u>
          <u xml:id="u-115.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Wydaje się też celowe przypomnienie podstawowych faktów z dziedziny prawa wyznaniowego. Konstytucja z dnia 17 marca 1921 roku w artykułach 114 i 115 ustalała, że stosunek Państwa do Kościoła Katolickiego będzie określony przez konkordat, zaś do innych kościołów i wyznań w drodze ustawowej. Oznacza to wydanie odrębnego aktu prawnego rangi ustawowej dla każdego Kościoła lub wyznania. Przepis ten został utrzymany w mocy także przez ustawę konstytucyjną z dnia 23 kwietnia 1935 r.</u>
          <u xml:id="u-115.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Pierwszy projekt Konstytucji PRL zawierał przepis: „Zasady stosunku Państwa do Kościoła oraz sytuację prawną i majątkową związków religijnych określi ustawa”. Przewidywano więc wydanie w przyszłości jednej ogólnej ustawy regulującej problematykę wyznaniową. Wzbudziło to obawę, że wszystkie poprzednie przepisy na ten temat utracą moc, przy jednoczesnym odwlekaniu w nieskończoność wydania nowej ustawy. Z inicjatywy posłów katolickich odpowiedni przepis, stanowiący obecnie fragment art. 82 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej brzmi: „Zasady stosunku Państwa do Kościoła oraz sytuację prawną i majątkową związków wyznaniowych określają ustawy”. Formuła ta oznacza:</u>
          <u xml:id="u-115.12" who="#OlgaKrzyżanowska">— po pierwsze — że pozostają w mocy prawnej ustawy sprzed 1952 roku w sprawach wyznaniowych,</u>
          <u xml:id="u-115.13" who="#OlgaKrzyżanowska">— po drugie — mogą być wydawane ustawy regulujące sytuację jednego Kościoła i —</u>
          <u xml:id="u-115.14" who="#OlgaKrzyżanowska">— po trzecie — pewne elementy sytuacji prawnej i majątkowej wszystkich kościołów i związków wyznaniowych mogą być uregulowane jedną ustawą.</u>
          <u xml:id="u-115.15" who="#OlgaKrzyżanowska">W taki sposób na przykład w 1971 roku uregulowana została sytuacja majątku kościelnego na Ziemiach Zachodnich i Północnych.</u>
          <u xml:id="u-115.16" who="#OlgaKrzyżanowska">Między 1952 a 1988 rokiem nie została wydana żadna ustawa regulująca sytuację jednego z kościołów, nie obowiązywał też konkordat. W dniu 17 maja 1989 r., Sejm uchwalił ustawę o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego. W ustawie tej wszystkie sformułowania zostały zaaprobowane przez przedstawicieli Episkopatu. Wraz z uchwaleniem tej ustawy odblokowana została możliwość ustawowej regulacji innych kościołów i związków wyznaniowych.</u>
          <u xml:id="u-115.17" who="#OlgaKrzyżanowska">Na marginesie wyjaśnić należy, że termin związek wyznaniowy jest szerszy i obejmuje formy organizacyjne zarówno wyznań chrześcijańskich, jak i niechrześcijańskich. Mieści się w nim termin Kościół stosowany tylko do niektórych wyznań chrześcijańskich, które same tak się nazywają. Z datą 17 maja 1989 r. uchwalona została również ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, która oprócz regulacji wolności sumienia i wyznania dla poszczególnych osób zawiera również postanowienia dotyczące sposobów uregulowania sytuacji prawnej kościołów i związków wyznaniowych. Ustawa, stwierdzając, w art. 9 ust. 2 punkt 3, że wszystkie kościoły i związki wyznaniowe są równoprawne, przewiduje w art. 8, że sytuację prawną i majątkową kościołów „regulują odrębne ustawy”. Z tej formy, oprócz ustawy o Kościele Katolickim, korzysta jeszcze na podstawie aktów rangi ustawowej — ustaw, rozporządzeń międzywojennych Prezydenta Rzeczypospolitej z mocą ustawy i powojennych dekretów z mocą ustawy — 10 innych kościołów. Wszystkie te akty wydane w latach 1927–1947 są w mniejszym lub większym stopniu zdezaktualizowane. Spośród tych częściowo stosowanych aktów najbardziej zdezaktualizowany jest akt ustawowy dotyczący Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Potrzeba nowej regulacji sytuacji prawnej tego kościoła jest aż nadto widoczna po zapoznaniu się z dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 18 listopada 1938 roku o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Nie będę omawiał tego dekretu, wspomnę tylko, że daje on praktycznie nieograniczone możliwości ingerencji w istotne sprawy Kościoła władz administracyjnych. Aż w 45 artykułach podjęcie decyzji przez kościół jest w dekrecie uzależnione od zgody władz administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-115.18" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam bardzo, proszę państwa o ciszę, dlatego że panu posłowi dość trudno mówić przy gwarze na sali. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#EugeniuszCzykwin">Gdybym mógł o to prosić.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#EugeniuszCzykwin">Gdyby dziś władza administracyjna zechciała stosować formalnie obowiązujące przepisy tego dekretu, to dla przykładu — bez jej zgody władza kościelna mogłaby mianować tylko stróża, biskup nie mógłby zwizytować parafii bez uprzedniego powiadomienia wojewody, a wierni musieliby w określone dni w cerkwiach śpiewać religijne pieśni innego Kościoła.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#EugeniuszCzykwin">Wysoki Sejmie! Jedną z najważniejszych kwestii w życiu Kościoła Prawosławnego w Polsce jest regulacja spraw własności nieruchomości kościelnych. Złożona, okresami dramatyczna historia Kościoła Prawosławnego na ziemiach Rzeczypospolitej, spowodowała, że sytuacja ta i dziś jest dość zagmatwana. W wiekach XVII–XX Kościół Prawosławny w Polsce przeżywał znaczne zmiany, które odbijały się również na sytuacji prawnej, na stanie majątkowym i faktycznym. Niezmiennym elementem wszystkich waśni i sporów, a często wręcz wojen, był problem tzw. mienia pounickiego.</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#EugeniuszCzykwin">W 1596 roku część hierarchów prawosławnych zawarła w Brześciu unię kościelną. Unia miała połączyć dwa największe Kościoły Rzeczypospolitej. Jak wiadomo nie przyniosła jedności Wschodu i Zachodu, wpłynęła natomiast na powstanie procesów dezintegracji wewnętrznej, osłabiających potęgę państwa polsko-litewskiego.</u>
          <u xml:id="u-116.4" who="#EugeniuszCzykwin">Regulacja spraw majątkowych stanowiących w przeszłości własność Kościoła unickiego jest problemem złożonym i trudnym. Rzecz w tym, że zdecydowana większość tych własności przed unią należała do Kościoła Prawosławnego. Kościół unicki, wspierany autorytetem państwa, króla, który zdelegalizował cerkiew prawosławną, wchodził w ich posiadanie bardzo często w wyniku przemocy i gwałtu nad prawosławną ludnością broniącą swych praw. Z kolei w latach 1839 na Białorusi i w 1875 na Chełmszczyźnie, gdy następowało przyłączenie Kościoła unickiego do prawosławnego przez władze carskie, znów nie obyło się bez gwałtów przy przekazywaniu majątku cerkwi prawosławnej. Szczególnie na Chełmszczyźnie i Podlasiu zastosowane przy likwidacji unii metody niewiele się różniły od tych, jakie stosowano przy jej wprowadzaniu. W odrodzonej Polsce problem odżył na nowo, przy czym za grzechy i błędy polityczne władz zaborczych pokutowała ludność prawosławna w swej masie bardzo lojalna wobec państwa polskiego. Jak trudny, wręcz dramatyczny był to okres świadczą choćby tak zwane procesy rewindykacyjne, w których Kościół Katolicki zażądał zwrotu wszystkich klasztorów prawosławnych i ponad 700 świątyń. Realizacja tych roszczeń dla ponad 4-milionowej prawosławnej społeczności oznaczałaby klęskę. Sąd Najwyższy w 1933 roku odrzucił te roszczenia. W tej sytuacji latem 1938 roku przystąpiono do burzenia cerkwi. W ciągu dwóch miesięcy na Chełmszczyźnie zburzono ponad 140 cerkwi, w tym świątynie z XVI, a nawet z XII wieku. Formalnym argumentem do wszczynania tych akcji były zawsze tak zwane dobra pounickie, chociaż, co znamienne, w burzliwych debatach sejmowych w obronie prawosławnych występowali posłowie greckokatoliccy, a także zwierzchnik tego kościoła metropolita Andrzej Szeptycki.</u>
          <u xml:id="u-116.5" who="#EugeniuszCzykwin">W okresie powojennym, podobnie jak w 1926 roku, część grekokatolików, w większości Łemków, powróciło do Kościoła Prawosławnego. Waśnie im, powracającym na ziemie południowo-wschodniej Polski władze administracyjne przekazały w użytkowanie niektóre pounickie obiekty, przejęte na własność państwa na mocy ustawy z 1949 roku. Przy wielkim zaangażowaniu i dużych nakładach cerkwie te znajdujące się najczęściej w stanie ruiny, zostały wyremontowane i są użytkowane do dziś. W sumie takich obiektów jest 24. Należy tu zaznaczyć, że Kościół Prawosławny na tych terenach do 1948 roku posiadał 58 obiektów, z czego 55 utracił. 53 zostały zburzone 3 cerkwie pozostały u prawosławnych, 2 zostały przejęte i są użytkowane przez Kościół Katolicki.</u>
          <u xml:id="u-116.6" who="#EugeniuszCzykwin">Komisje sejmowe poświęciły wiele czasu rozpatrzeniu tych złożonych problemów, przy czym możliwe były dwa rozwiązania. Jedno — to próba ustalenia kto, kiedy, komu i w jaki sposób odbierał dany obiekt, czyją faktycznie stanowi on własność, a następnie nie bacząc na stan faktyczny i prawa nabyte, próba zwrotu prawowitemu właścicielowi.</u>
          <u xml:id="u-116.7" who="#EugeniuszCzykwin">Nawet w ocenie osób tylko pobieżnie znających historię prawne zagmatwania tych sytuacji, podejście takie nie daje szans znalezienia pozytywnych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-116.8" who="#EugeniuszCzykwin">Próba odbierania jednemu Kościołowi świątyni i przekazywania innemu z pewnością skończyłaby się konfliktami o skali trudnej do przewidzenia. Modlący się od 20 lat pod płotem cerkwi, z której zostali wyrzuceni prawosławni we wsi Polany, czy choćby ostatni konflikt o kościół św. Teresy w Przemyślu — a mamy tu do czynienia z sytuacją wewnątrz jednego katolickiego kościoła — to przykłady, których bagatelizować nie wolno.</u>
          <u xml:id="u-116.9" who="#EugeniuszCzykwin">Inne rozwiązanie — to odejście w sferze wyznaniowej jako pola rywalizacji i konfrontacji przez zachowanie istniejącego status quo odnośnie do świątyń. Takie rozwiązanie przekreśli wielowiekowy waśnie, wzajemne pretensje i próby rewindykacji. Za takim rozwiązaniem opowiedziały się też komisje. Podjęcie decyzji ułatwiło nam stanowisko Kościoła Katolickiego, który w ustawie o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego zrezygnował z roszczeń odnośnie do obiektów znajdujących się we władaniu innych kościołów. Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 1 tej ustawy z postępowań regulacyjnych wyłączone są obiekty, które w przeszłości stanowiły własność Kościoła Katolickiego, w tym obrządku grekokatolickiego, a które w dniu wejścia w życie ustawy pozostawały „we władaniu innych kościołów i związków wyznaniowych”.</u>
          <u xml:id="u-116.10" who="#EugeniuszCzykwin">Istotne dla rozważanych kwestii jest również to, że de iure nie istnieje oddzielny kościół grekokatolicki. Grekokatolicy inaczej nazywani Unitami, jako katolicy jednego z kilku obrządków kościoła katolickiego, posiadają pełne zabezpieczenie swych praw również majątkowych, w ramach ustawy o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego. W ramach tej ustawy przewidziano procedurę umożliwiającą dochodzenie swych praw majątkowych. Z możliwości stworzonych tą ustawą katolicy obrządku grekokatolickiego w pełni korzystają, o czym świadczą wnioski o przywrócenie praw własności złożone przez osoby prawne tego obrządku do Komisji Majątkowej, złożonej z przedstawicieli Sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski i rządu.</u>
          <u xml:id="u-116.11" who="#EugeniuszCzykwin">Zgodne z duchem chrześcijańskiej miłości stanowisko Kościoła Katolickiego podzielił też Kościół prawosławny. W piśmie Soboru Biskupów Kościoła prawosławnego stwierdził: „W toku prac nad projektem ustawy, uznając za nadrzędną zasadę zgodnego współżycia obywateli, Kościół nasz zrezygnował z dochodzenia swych praw — ponad sto, w tym cerkwie na terenie województwa przemyskiego i rzeszowskiego, stanowiące jego własność, a znajdujące się we władaniu Kościoła Katolickiego. Uznaliśmy, że próby zmiany istniejącego stanu, niezależnie od formalnych racji, doprowadziłyby w konsekwencji do protestów i konfliktów naruszających spokój społeczny. Stąd pragniemy zachować status quo, czemu daliśmy wyraz w pracach mieszanej komisji państwo-kościelnej”.</u>
          <u xml:id="u-116.12" who="#EugeniuszCzykwin">Pragnę poinformować, że również organizacje mniejszości narodowych, Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, jak również skupiający ludność grekokatolicką Związek Ukraińców w Polsce, w pełni poparły projekt ustawy przewidujący rozwiązanie spraw majątkowych Kościoła Prawosławnego w sposób analogiczny do tego, jaki został przyjęty przy regulacji stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego.</u>
          <u xml:id="u-116.13" who="#EugeniuszCzykwin">W trakcie prac w komisjach został zgłoszony wniosek mniejszości, zmierzający do wyłączenia z regulacji majątkowych obiektów, będących w przeszłości własnością Kościoła Katolickiego obrządku grekokatolickiego. Decyzje w tej sprawie podejmie Wysoka Izba. Chciałbym tylko zauważyć, że przyjęcie tego wniosku naruszy generalną zasadę stosowaną przy konstrukcji tej ustawy, zasadę analogicznych praw mniejszości do tych, z jakich korzysta dominujący w naszym kraju Kościół. Wyłączając z regulacji tak zwane mienie pounickie musielibyśmy też — to jest moje zdanie — stworzyć dla Kościoła Prawosławnego możliwości rewindykacji tych obiektów, które były jego własnością, a które znajdują się we władaniu innych kościołów.</u>
          <u xml:id="u-116.14" who="#EugeniuszCzykwin">Wysoka Izbo! 200 lat temu Sejm 4-letni, po okresie prześladowań i wrogości wobec polskiego prawosławia, przywrócił Kościołowi Prawosławnemu prawo do istnienia i zabezpieczył jego byt regulacją prawną.</u>
          <u xml:id="u-116.15" who="#EugeniuszCzykwin">Jestem przekonany, że uchwalona przez Wysoką Izbę ustawa o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, w proponowanym przez Komisję Ustawodawczą oraz Komisję Mniejszości Narodowych i Etnicznych kształcie, będzie potwierdzeniem, że również dzisiaj nasza ojczyzna Rzeczpospolita Polska jest wierna ideałom równych praw i obowiązków wobec wszystkich obywateli niezależnie od ich wyznania, poglądów. Ideałom, z których wynikała jej potęga.</u>
          <u xml:id="u-116.16" who="#EugeniuszCzykwin">W imieniu Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz Komisji Ustawodawczej wnoszę o uchwalenie projektu ustawy o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w przedłożonym Wysokiej Izbie projekcie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-116.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu zapisanych jest 6 posłów.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Juliusza Brauna z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Włodzimierza Mokrego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#JuliuszBraun">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Ustawa, którą rozpatrujemy, stanowi element szerszego kompleksu uregulowań dotyczących relacji pomiędzy państwem a wspólnotami religijnymi. Ustawowa regulacja sytuacji prawnej Kościoła prawosławnego, zgodna z oczekiwaniami wyznawców prawosławia, zamknie okres, w którym stare przepisy mogły wywoływać wśród członków tego Kościoła poczucie dyskryminacji. I choć w praktyce obecnie takiej dyskryminacji nie było, to rzeczywiście trzeba usuwać wszelkie pozory, które mogłyby taką dyskryminację powodować.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#JuliuszBraun">Ustawa — co jest oczywiste — nie ingeruje bezpośrednio w sferę przeżyć religijnych, dotyka jednak materii niezmiernie delikatnej, stąd konieczność szczególnie uważnej analizy wszystkich możliwych konsekwencji uregulowań podejmowanych przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#JuliuszBraun">Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny jest dziś w naszym kraju wyznaniem mniejszościowym i to zdecydowanie mniejszościowym. Trzeba jednak pamiętać, że w dziejach Rzeczypospolitej były takie okresy, gdy prawosławni stanowili znaczny procent obywateli. Chrześcijanie tradycji wschodniej mają swoje ważne miejsce w dziejach polskiego chrześcijaństwa i mają swój udział w budowaniu polskiej tradycji tolerancji religijnej. Ale też w ciągu minionych stuleci nie brakowało i konfliktów, niekiedy dramatycznych i tragicznych. Dziś mówiąc o Kościele Rzymskim i Kościele Prawosławnym używamy często — za papieżem Pawłem VI — określenia „kościoły siostrzane”, czy też powtarzamy słowa Ojca Świętego Jana Pawła II o dwóch płucach jednego Kościoła.</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#JuliuszBraun">Musimy jednak pamiętać, że obok licznych znaków pojednania podejmowanych przez obie strony, istnieje też prawie tysiącletni okres podziału i wrogości.</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#JuliuszBraun">Ustawa, o której mówimy, dotyka, wśród wielu innych problemów, także pewnej sprawy bolesnej do dziś. Chodzi o sytuację wiernych należących do Kościoła grekokatolickiego, który, należąc do tradycji wschodniej, pozostaje w łączności ze Stolicą Apostolską i uznaje zwierzchność papieża.</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#JuliuszBraun">Mówiąc ściśle — chodzi w gruncie rzeczy o sytuację zaledwie kilkunastu parafii. Mieszkańcy miejscowości, o które chodzi, w wyniku bolesnych wydarzeń nawarstwiających się czasem przez pokolenia, są dziś podzieleni wyznaniowo i należą do trzech różnych wspólnot: do Kościoła rzymskokatolickiego tradycji łacińskiej, Kościoła prawosławnego i Kościoła grekokatolickiego. Świątynie w tych miejscowościach, o których tutaj cały czas mowa, użytkowane są dziś przez Kościół prawosławny, choć poprzednio należały do Kościoła grekokatolickiego. Stopień skomplikowania tej sprawy ilustruje fakt, że choć zmieniała się formalna przynależność tych świątyń, to często modlą się w nich wciąż ci sami ludzie.</u>
          <u xml:id="u-118.6" who="#JuliuszBraun">Projekt komisji przewiduje nadanie praw własności tych kościołów Kościołowi prawosławnemu. Wniosek mniejszości zmierza do tego, by sprawy ostatecznie nie rozstrzygać, co oznacza, że pozostałyby one własnością skarbu państwa, zaś Kościół prawosławny korzystałby nadal z praw użytkownika. Gdyby sprawa dotyczyła tylko własności obiektów budowlanych i sporu pomiędzy dwoma podmiotami prawa, byłoby to względnie łatwe do rozstrzygnięcia, ale przecież tak nie jest, bo w każdym z tych przypadków decyzja sięga głębokich uczuć ludzi związanych emocjonalnie ze swoją cerkwią, ze swoją świątynią. I powiedzmy jasno: każda decyzja, jaką Sejm mógłby podjąć, wywoła gorycz, wywoła poczucie krzywdy jednej lub drugiej grupy, każda decyzja może otworzyć drogę do sporów, dzielących społeczności lokalne i mających odbicie czasem na bardzo szerokim forum. Każda decyzja Sejmu będzie decyzją arbitralnie wkraczającą w sprawy lokalnych wspólnot religijnych.</u>
          <u xml:id="u-118.7" who="#JuliuszBraun">Czy jest więc wyjście? Chciałbym przypomnieć, że w czasie pierwszego czytania zgłoszono w tej sali wniosek o oddalenie projektu, właśnie ze względu na konflikty, jakie z nim się wiązały. Sprzeciwiałem się wówczas temu wnioskowi, uznając, że znaczenie tego aktu jest bardzo duże i oczekując, że kwestie sporne będą mogły być rozwiązane w czasie pracy komisji i komisja, korzystając z konsultacji przedstawicieli hierarchii obu Kościołów, korzystając z pomocy ekspertów, wiele tych konfliktów potrafiła rozwiązać i ograniczyła pole sporu do jednej tylko sprawy, która w ustawie zajmuje raptem cztery wiersze maszynopisu. Ale konflikt pozostał i konflikt, jaki pozostał, nie powinien być, moim zdaniem, rozstrzygany w głosowaniu w tej Izbie. Można go rozstrzygnąć w jeden tylko sposób — można go rozstrzygnąć w drodze dialogu i porozumienia tych wspólnot religijnych, których sprawa dotyczy. Można go rozwiązać dobrze tylko drogą porozumienia, bo rzecz dotyczy miejsca modlitwy.</u>
          <u xml:id="u-118.8" who="#JuliuszBraun">Stawiam więc wniosek formalny o przekazanie projektu do trzeciego czytania i wyznaczenie terminu tego czytania na jedno z majowych posiedzeń Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-118.9" who="#JuliuszBraun">Jednocześnie — i to jest przyczyna, dla której składam ten wniosek — chciałbym się zwrócić do Marszałka Sejmu, aby wystąpił z prośbą do wszystkich trzech zainteresowanych stron, a więc do Kościoła prawosławnego, do Kościoła rzymskokatolickiego i do Kościoła grekokatolickiego o to, by w duchu dialogu podjęły próbę rozwiązania tego szczegółowego problemu. Byłoby naprawdę znacznie lepiej, gdybyśmy mogli zapisać w ustawie takie rozwiązanie, które będzie wynikiem porozumienia wszystkich zainteresowanych lub przynajmniej, które przez wszystkich zainteresowanych będzie w jakiś sposób aprobowane.</u>
          <u xml:id="u-118.10" who="#JuliuszBraun">Naszą intencją jest przecież stworzenie zapisu, który służyć będzie zasadom wolności religijnej i równości praw wszystkich obywateli Rzeczypospolitej. Byłoby smutnym paradoksem, sprzecznym przecież z naszymi intencjami, gdyby w wyniku naszej decyzji powstały nowe problemy, choćby tylko lokalne, choćby tyczące niewielkich wspólnot, choćby tylko dotyczyć miały jednej bodaj wspólnoty. I właśnie dlatego, by przez decyzje Sejmu nie tworzyć nowego pola konfliktu, chciałbym prosić o przyjęcie wniosku o trzecie czytanie i o zwrócenie się do zainteresowanych, by czas, który Sejm wyznaczy do trzeciego czytania, zechcieli wykorzystać na takie uregulowanie tej sprawy, byśmy mogli ze spokojnym sumieniem podejmować decyzje. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Myślę, że w sprawie tego wniosku Wysoka Izba podejmie decyzję po zakończeniu dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Włodzimierza Mokrego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Włodzimierza Cimoszewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#WłodzimierzMokry">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W uzasadnieniu poselskiego projektu ustawy o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego czytamy, iż przedłożony Wysokiej Izbie do uchwalenia projekt ustawy ma na celu stworzenie podstaw: „dla równoprawnego korzystania z wolności sumienia i wyznania przez kilkusettysięczną wspólnotę wyznawców prawosławia w Polsce”.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#WłodzimierzMokry">„Poszczególne przepisy proponowanej ustawy — czytamy dalej w uzasadnieniu — nawiązują do zasad zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowych Paktach Praw Obywatelskich i Politycznych, w Akcie Końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz deklaracji ONZ o wyeliminowaniu wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji z powodów religijnych lub przekonań”.</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#WłodzimierzMokry">Wysoki Sejmie! Do omawianego dziś projektu ustawy zgłoszony został wniosek mniejszości, który nie został przyjęty w komisji jednym głosem: cztery głosy były za, pięć — przeciw, siedem — wstrzymujących się od głosowania — tylu było obecnych członków obu komisji. Stało się tak dlatego, że w odczuciu wnioskodawców, autorzy projektu ustawy, powołujący się na deklaracje międzynarodowe, nie dostrzegli interesów swych bliźnich, często z tej samej miejscowości, którzy najczęściej są cząstką tego samego narodu, ale nie prawosławnego, lecz katolickiego wyznania i należą do grekokatolickiego obrządku nazywanego dziś bizantyjsko-ukraińskim, który powstał po zawarciu przez biskupów ruskich unii z papieżem w 1596 roku w Brześciu.</u>
          <u xml:id="u-120.3" who="#WłodzimierzMokry">Otóż twórcy projektu dyskutowanej ustawy nie uwzględnili interesów wiernych obrządku grecko-rusińskiego, greckokatolickiego, jak to zostało określone w dokumentach konkordatu. I chodzi tu o art. 46 ust. 1 pkt 3, dotyczący regulacji spraw majątkowych Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Pominięcie interesów grekokatolików przy regulacji spraw majątkowych Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego nie może nie budzić zastrzeżeń, jeżeli Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny wszedł w posiadanie majątków i obiektów sakralnych, będących własnością grekokatolików, przez co pozbawieni są oni niekiedy możliwości zaspokojenia swych potrzeb religijnych w miejscach świętych, a więc domach bożych stworzonych przez swych przodków.</u>
          <u xml:id="u-120.4" who="#WłodzimierzMokry">Krótkiego wyjaśnienia wymaga sprawa okoliczności zmiany użytkownika majątków i cerkwi greckokatolickich, które znalazły się we władaniu bądź Kościoła katolickiego, bądź też Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.</u>
          <u xml:id="u-120.5" who="#WłodzimierzMokry">Otóż po 17 września 1939 r., po wkroczeniu armii sowieckiej na tereny II Rzeczypospolitej, władze stalinowskie, kontynuując rozpoczęty przez Cara Piotra I proces likwidowania unitów, późniejszych grekokatolików, przystąpiły do masowych deportacji grekokatolików, podobnie zresztą jak i katolików, na Syberię. Równolegle z tymi zsyłkami władze komunistyczne przystąpiły do przejmowania majątków i cerkwi greckokatolickich, a także kościołów katolickich, które rozdysponowane zostały, zgodnie z ateistyczną, by nie powiedzieć antychrześcijańską ideologią komunistyczną.</u>
          <u xml:id="u-120.6" who="#WłodzimierzMokry">Po zlikwidowaniu w 1946 r. we Lwowie cerkwi greckokatolickiej, wierność chrześcijańskim tradycjom swych ojców i stolicy apostolskiej przypłaciło cierpieniami w więzieniach i życiem 10 greckokatolickich biskupów, 1400 księży, 800 sióstr zakonnych oraz dziesiątki tysięcy wiernych. Wśród tych ofiar stalinowskich represji znalazło się 2 greckokatolickich biskupów diecezji przemyskiej. Josafat Kocyłowskyj i Hryhorij Łakota, którzy zostali deportowani w 1946–1947 roku do Związku sowieckiego, a opustoszała po tych biskupach diecezja, choć formalnie nigdy nie zlikwidowana, przestała praktycznie istnieć do niedawna, tj. do czasu mianowania przed kilkoma tygodniami przez papieża Jana Pawła II ordynariusza w osobie ks. biskupa greckokatolickiego, czy obrządku bizantyjsko-ukraińskiego, jak to się dziś mówi, ks. biskupa Jana Martyniaka.</u>
          <u xml:id="u-120.7" who="#WłodzimierzMokry">Wówczas w 1947 roku, po opustoszeniu wcześniej okradzionej przez władze sowieckie greckokatolickiej diecezji przemyskiej, zaczął być przejmowany na rzecz skarbu państwa polskiego majątek i cerkwie greckokatolickie, opustoszałe po wysiedleniu ludności ukraińskiej w ramach akcji „Wisła” i osadzeniu części księży greckokatolickich w obozie koncentracyjnym w Jaworznie koło Katowic. Skazany na unicestwienie i zepchnięty do głębokiego podziemia obrządek greckokatolicki, przetrwał jednak najcięższe próby i odradza swe struktury zarówno na Ukrainie, jak i na Słowacji oraz w Polsce, gdzie po 1956 roku zaczął funkcjonować półlegalnie, ale pod coraz widoczniejszą ochroną prymasa Polski.</u>
          <u xml:id="u-120.8" who="#WłodzimierzMokry">Trudno się zatem dziwić tak tragicznie doświadczonym wiernym i duchowieństwu liczącego dziś niemalże 400 lat obrządku greckokatolickiego, że doczekawszy się schyłku wrogiego im komunizmu, na fali przywracania własności instytucjom i osobom prawnym, zaczęli się ci wierni upominać o mienie cerkwi greckokatolickiej przejęte, jak już wspomniałem, po wysiedleńczej akcji „Wisła” na mocy dekretów w 1947 i 1949 r. na własność skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-120.9" who="#WłodzimierzMokry">Problem polega na tym, że ten bezprawnie przez władze przejęty majątek cerkwi greckokatolickiej, bezprawnie, bowiem obrządek ten oficjalnie nie został w Polsce zlikwidowany, władze państwowe zaczęły przekazywać w dzierżawę, a w połowie lat osiemdziesiątych — w wieczyste użytkowanie Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu.</u>
          <u xml:id="u-120.10" who="#WłodzimierzMokry">Mówi się niekiedy, że Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny nie ponosi winy za to, że popierające go w okresie powojennym władze polskie obdarowywały go prawosławnymi cerkwiami przejętymi od grekokatolików.</u>
          <u xml:id="u-120.11" who="#WłodzimierzMokry">Trzeba w tym miejscu dopowiedzieć, że znajdujący się w krytycznej sytuacji grekokatolicy dla ratowania obrządku i tradycji religijnych swych ojców, sprowadzali niekiedy, działających przecież legalnie, księży prawosławnych do swych greckokatolickich cerkwi, jak to nastąpiło na przykład w Morochowie koło Sanoka, Bielance koło Gorlic, czy po części w Przemyślu. Nie zawinili jednak grekokatolicy w niczym i trudno jest im pogodzić się z tym, że ich świątynie, bezprawnie przejęte przez władze państwowe, a następnie przekazane w użytkowanie prawosławnym, przechodzą mocą niniejszej ustawy na własność obecnych użytkowników tych świątyń, do których ich budowniczowie, tj. grekokatolicy, nie mają dostępu nawet na zasadach gościnnych. By nie przesądzać tej trudnej i drażliwej sprawy, złożony został wniosek mniejszości zmierzający do wyłączenia z regulacji prawnej tej ustawy majątku po cerkwi greckokatolickiej. Wyłączenie to nie pozbawia też w żadnym wypadku możliwości dalszego korzystania z obiektów greckokatolickich przez Kościół prawosławny, który uzyskał prawo wieczystego użytkowania cerkwi greckokatolickiej. Wniosek mniejszości zmierza zatem do tego, by z jednej strony — nie sankcjonować bezprawnie przejętego przez państwo majątku po grekokatolikach, którzy przetrwali — a więc właściciel się odnalazł — a z drugiej strony — by nie pozbawiać wiernych prawosławnych dostępu do tychże świątyń, w których w duchu ekumenizmu mogą modlić się w różnych porach dnia wierni obu konfesji, tj. i prawosławni, i grekokatolicy, należący przecież do tego samego narodu. Na czas takiego właśnie polubownego rozwiązania tych bez wątpienia niełatwych i nabrzmiałych problemów, Sejm mógłby — i to jest ewentualnie — następny wniosek, czy powinien raczej Sejm, w moim odczuciu, podjąć uchwałę, po przyjęciu tego wniosku mniejszości, w której to uchwale zobowiązałby rząd do stworzenia odpowiedniej komisji uprawnionej do rozstrzygania w szczególnym trybie kwestii własności mienia Kościoła greckokatolickiego. Projekt takiej uchwały mam przygotowany.</u>
          <u xml:id="u-120.12" who="#WłodzimierzMokry">Proponowane przeze mnie rozwiązanie mogłoby zamknąć trwające od pokoleń konflikty wyznaniowe na tym terenie, stworzyłoby to też szansę dla praktycznej realizacji idei ekumenizmu i ułożenia na prawdziwie chrześcijańskich zasadach miłości bliźniego, współżycia wiernych różnych wyznań, ale przecież chrześcijan. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-120.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Włodzimierza Cimoszewicza z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Aleksego Siemieniuka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przyznam się, że kierując się takimi samymi lub nieomal takimi samymi przesłankami, jakie przedstawił w swoim wystąpieniu pan poseł Braun, dochodzę do nieco odmiennych wniosków. Myślę, że na pierwszy rzut oka przy zapoznawaniu się z projektem ustawy, o której dzisiaj mówimy, łatwo jest stwierdzić, że zawiera ona w bardzo wielu przypadkach rozwiązania dokładnie takie same, jakie zawiera ustawa o stosunku państwa do Kościoła katolickiego. Nie jest to przypadek. Było intencją projektodawców, twórców rozwiązań zawartych w ustawie o stosunku państwa do Kościoła prawosławnego, aby właśnie tą metodą, metodą stosowania swoistej kalki, w możliwie najszerszym, a jednocześnie rozsądnym zakresie, zagwarantować spełnienie takiej wartości, jaką jest niedyskryminacja Kościoła prawosławnego w jego umocowaniu prawnym, w jego statusie prawnym, w porównaniu z Kościołem katolickim. Być może nie w pełni doskonale udało się to zrealizować, ale przedstawiam Wysokiej Izbie tę intencję, jaką się kierowaliśmy. Rzecz w tym, że ta ustawa, jaką dzisiaj rozpatrujemy, nie tkwi w próżni prawnej. Powinniśmy pamiętać, mówiąc o niej, o tej właśnie ustawie sprzed 2 lat, ustawie o stosunku państwa do Kościoła katolickiego, która zawiera zupełnie identyczny, a więc nie tylko analogiczny przepis do tego, który jest przedmiotem także wniosku mniejszości, o jakim mówił i który uzasadniał tutaj pan poseł Włodzimierz Mokry. Jest tam przepis, który stwierdza, że stan posiadania Kościoła katolickiego, w momencie nabrania mocy wiążącej przez ustawę, staje się stanem własności i identyczne postanowienie proponujemy w tej ustawie, czy też proponuje Wysokiej Izbie większość Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych i Komisji Ustawodawczej, zgłaszająca projekt w takiej postaci, w jakiej Wysoka Izba go zna.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Chcę zwrócić się do pań i panów posłów z prośbą o to, aby w tej postaci ustawa została przyjęta. Ma rację pan poseł Braun, kiedy mówi, że każda decyzja Sejmu wywoła uczucie krzywdy, czy uczucie rozczarowania u jakiejś grupy wyznawców — bądź wyznawców Kościoła prawosławnego lub Kościoła grekokatolickiego. Mam nadzieję, że pan poseł Braun i posłowie, w imieniu których występował tutaj, zgodzą się ze mną, kiedy powiem, że takie uczucie rozczarowania i uczucie krzywdy wzbudzi również decyzja Wysokiej Izby nie przyjmująca propozycji nadania uwłaszczenia stanu posiadania majątku Kościoła prawosławnego, a więc tego majątku, jaki znajduje się dzisiaj w posiadaniu tegoż Kościoła.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Jednocześnie też muszę powiedzieć, że bardzo wątpię — w na pewno dyktowany szlachetnymi intencjami wniosek — w praktyczne możliwości spełnienia tego wniosku, który przedstawił pan poseł Braun, aby doprowadzić do trzeciego czytania i aby wcześniej spróbować osiągnąć porozumienie różnych kościołów w kwestiach spornych. Na pewno intencje są godne aprobaty, godne uznania, być może przemawia przeze mnie pewna małoduszność, ale ośmielam się wątpić, czy to porozumienie po dziesięcioleciach, czy wręcz setkach lat, kiedy rozwiązań porozumienia nie można było znaleźć — jest w tej chwili możliwe.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Chcę państwu powiedzieć, że wśród tych dziesiątków czy wręcz setek tysięcy wyznawców prawosławia, mieszkających także w województwie, w którym ja mieszkam, łatwo jest spotkać się z rozmaitymi obawami dotyczącymi i dnia dzisiejszego i przyszłości, obawami żywymi wśród ludzi, mającymi świadomość, że są mniejszością, mniejszością wyznaniową. Sądzę, że decyzja Wysokiej Izby aprobująca przedstawiony projekt ustawy, mogłaby wiele tych obaw rozwiać i dlatego proszę o to, żeby na tym posiedzeniu, w tym czytaniu tę ustawę uchwalić. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Aleksego Siemieniuka z Polskiego Stronnictwa Ludowego, następnie pana posła Jarosława Kapsę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#AleksySiemieniuk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jako poseł Ziemi Białostockiej, a więc okręgu w którym zamieszkuje znaczna część wyznawców prawosławia, pragnę wyrazić niepokój z powodu próby regulowania praw tej mniejszości w sposób nieanalogiczny do tego, jaki przyjęto przy regulacji spraw majątkowych Kościoła katolickiego. Rozwiązania przyjęte w ustawie o stosunku państwa do Kościoła katolickiego praktycznie zdeterminowały sposób rozwiązywania tych problemów dla kościołów mniejszościowych. Rozwiązania te, zmierzające do unikania konfliktów i waśni na tle religijnym, zasługują ze wszech miar na poparcie i szacunek.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#AleksySiemieniuk">Wysoki Sejmie! W ostatnich latach miała miejsce na terenach Białostocczyzny seria tragicznych pożarów cerkwi prawosławnych. Zdarzenia te wywołały stan napięcia i zagrożenia wśród tej ludności. Przyjęcie poprawki mniejszości, a w konsekwencji ograniczenie praw ludności prawosławnej, jak stwierdzili biskupi prawosławni w liście do Sejmu, obaw tych nie usuną.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#AleksySiemieniuk">Uchwalenie ustawy o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w brzmieniu zaproponowanym przez komisje sejmowe, jak również zbliżająca się wizyta jego świątobliwości papieża Jana Pawła II w czerwcu br. na Białostocczyźnie pozwolą na budowanie wzajemnych stosunków w duchu chrześcijańskiej miłości. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jarosława Kapsę z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Jacka Kuronia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#JarosławKapsa">Wysoka Izbo! Poseł Cimoszewicz mówi o obawach, jakie dręczą mniejszość prawosławną, przed nietolerancją ze strony większości katolickiej w Polsce. Ale zdajmy sobie sprawę, że u źródeł tego sporu, który tutaj dziś się toczy leży właśnie nietolerancja, nietolerancja, którą prezentowała lewica, budując po 1945 roku państwo ateistyczne. Gdyby nie decyzje z 1946 roku tego sporu by nie było i zdajmy sobie sprawę z odczuć ludzi, których w 1946 roku pozbawiono prawa do wiary, pozbawiono prawa do wolności, pozbawiono majątku osobistego, wywieziono ze stron ojczystych, przez 30 parę lat nie dano im nawet grzebać zmarłych na terenie swojej ziemi ojczystej.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#JarosławKapsa">I teraz zdajmy sobie sprawę, że odrzucenie wniosku mniejszości to jest przypieczętowanie tych krzywd, które nawarstwiły się od 1946 roku.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego zgłoszonego do dyskusji proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Kuronia z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#JacekKuroń">Gdyby to było tak, że tutaj ktoś ma rację, a ktoś jej nie ma, to sytuacja byłaby łatwa. Ale, niestety, rację mają obie strony. Mamy do czynienia ze sprawami Kościoła prawosławnego w Polsce, z ich poczuciem zagrożenia — mniejszość ma zawsze poczucie zagrożenia — i mamy do czynienia z jeszcze mniejszą mniejszością, z mniejszością grekokatolicką. W dodatku ten podział dzieli ten sam naród — Ukraińców, bo tu spór jest między prawosławnymi Ukraińcami a grekokatolickimi Ukraińcami i w tej samej cerkwi, w tym samym budynku cerkiewnym. W związku z tym uważam, że my takiego rozstrzygnięcia przyjąć nie możemy, ani takiego — choć w pełni zgadzam się zasadą, że ma być dokładnie taki sam — jak tamto uregulowanie z Kościołem rzymskokatolickim. Co do tego nie mam żadnej wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#JacekKuroń">Również poprawki posła Mokrego poprzeć nie mogę, niestety, ponieważ sformułowanie, że wyjąwszy te, które należały do Kościoła rusińsko-bizantyjskiego czy unickiego, czy grekokatolickiego, ma niestety złą konotację, ponieważ tak jak przed Unią Brzeską wszystkie cerkwie były prawosławne, tak po Unii Brzeskiej przez pewien czas wszystkie cerkwie były unickie. Wprowadzenie poprawki kolegi Mokrego, którego cenię, szanuję i którego generalnie intencje popieram, zrodzą w świadomości ludności prawosławnej obawę, że każdą cerkiew można uznać, czy prawie każdą, bo to zależy kiedy była zbudowana, za cerkiew pochodzącą z tego sporu. To podważa jakby zasadność podziału. W świetle powyższego od początku, bo od paru tygodni, od dłuższego czasu mam świadomość, że polski parlament będzie miał rozstrzygać religijne spory między Ukraińcami — to, moim zdaniem, jest niedopuszczalne. Obu panom proponowałem różne rozwiązania, wśród których było takie, aby wyliczyć imiennie te cerkwie, jest ich tam 14 czy 15, o które toczy się spór. Ale tego, tak czy inaczej, nie można na pewno zrobić, przyjmując taką regulację w sposób sprzeczny ze stanowiskiem synodu biskupów prawosławnych, który w tej sprawie wypowiedział się jednoznacznie. W świetle powyższego popieram zdecydowanie wniosek posła Brauna. Uważam, że trzeba wyraźnie wyznaczyć termin i podkreślić, że w żadnym razie nie chodzi nam o to, żeby tej ustawy nie przyjąć i podjąć próbę takiej precyzacji tego wniosku mniejszości, aby mogły uzyskać porozumienie dwa Kościoły i trzy obrządki, bo to tak wygląda.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#JacekKuroń">Inne rozwiązanie jest złe — i to jest też złe rozwiązanie, wiem, tylko wydaje mi się, najmniejszym złem.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Może pan poseł sprawozdawca na końcu.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeszcze ktoś chciał tu zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#WłodzimierzMokry">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pan poseł Kuroń chyba po raz pierwszy wprowadził straszne zamieszanie tym co powiedział, ponieważ w dziale IV „Przepisy przejściowe i końcowe” dotyczące regulacji spraw majątkowych Kościoła, w ust. 1 mówi się: „Nieruchomości lub ich części pozostające w dniu wejścia w życie ustawy we władaniu kościelnych osób prawnych, stają się z mocy prawa ich własnością, jeżeli: pkt 1) — podlegały ustawie z dnia 23 czerwca 1939 roku o uregulowaniu stanu prawnego majątków Kościoła prawosławnego” itd. Więc cezura jest wyznaczona, panie Jacku. Tu chodzi o cerkwie przejęte po 17 września 1939 roku i szczególnie, jeśli chodzi o teren Polski, po 1945 — w 1947 roku. Więc tej argumentacji nie mogę przyjąć. Te sprawy zostały, o których pan mówi, uregulowane właśnie tym zapisem.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#WłodzimierzMokry">Odniosę się do tego, co powiedział pan Czykwin — sprawozdawca, który jednak jako sprawozdawca, chyba miał w wielu punktach własną ocenę. Otóż tak, przed Unią Brzeską cerkwie były prawosławne, ale Unia Brzeska była przyjęta w 1996.</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: 1596 r.)</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#WłodzimierzMokry">Przepraszam, jestem już zmęczony. Unia Brzeska przyjęta została w 1596 roku, więc chyba pan poseł Czykwin i wszyscy prawosławni się zgodzą, że po roku 1596 powstały cerkwie wybudowane już przez grekokatolików i nie znam dokładnie wielu cerkwi, które w tej chwili istnieją, właśnie sprzed Unii. Ale tu nie chodzi o to, my nie chcemy rewindykować, nie chcemy wyrzucać — że tak powiem nie po chrześcijańsku — tych ludzi, którzy w tej chwili już wyrośli i wychowali dwa pokolenia, ochrzcili w tych cerkwiach, bo nie ich wina jest. Tylko chodzi o to, że oni przez to, że nie będą mieli tej własności, będą pozbawieni zupełnie prawa dostępu, nawet na zasadach gościny, a na takich zasadach są dopuszczani i do kościołów katolickich i też do swoich cerkwi, które przejął Kościół katolicki po wysiedleniu ludności ukraińskiej i gdzie czasami modlą się wierni dwu obrządków, a czasami i dwóch obrządków i dwu wyznań. Taka mała poprawka.</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos przed posłem sprawozdawcą? Proszę bardzo panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#WalerianPańko">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym tylko, nawiązując do tych głosów i do uzasadnienia ustawy, którą dzisiaj rozpatrujemy, powiedzieć kilka zdań. Mianowicie powiada się i w uzasadnieniu i mówcy mówili o tym, że ta ustawa o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, powinna być symetryczna w stosunku do tej ustawy, która była przed dwoma laty przyjęta przez Sejm, a która reguluje stosunki między kościołem katolickim a państwem.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#WalerianPańko">I otóż to jest zupełnie zrozumiałe, że takiej symetrii, zwłaszcza jeśli chodzi o regulacje spraw majątkowych kościoła, kościół prawosławny domaga się. Między innymi więc ta symetria miałaby dotyczyć tego, że jeżeli Kościół katolicki uzyskał usankcjonowanie stanu władania w chwili wejścia w życie ustawy przed dwoma laty, to Kościół prawosławny chciałby symetrycznie uzyskać taki sam stan władania. Tylko jest jedno pytanie. Tyle mówi się tutaj o symetrii i uczciwości. Po to, żeby można było to określić w pełni, jasno i uczciwie to trzeba by zapytać, czy również fakty, które reguluje ustawa są symetryczne. Inaczej mówiąc, chciałbym wiedzieć, niestety nie dowiedziałem się do dnia dzisiejszego, ile we władaniu Kościoła katolickiego przed dwoma laty, w chwili wejścia w życie tej ustawy, która regulowała stosunek Państwa do Kościoła katolickiego, ile w posiadaniu Kościoła katolickiego było obiektów prawosławnego jest obiektów Kościoła katolickiego, w tym grekokatolickiego. O to mi tylko by chodziło. Stąd też być może, że zbieżne by było moje przekonanie, ażeby jednak Wysoka Izba się przekonała, czy symetria rozwiązań prawnych jest zbieżna z symetrią faktów, których te regulacje mają dotyczyć i dotyczą. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#EugeniuszCzykwin">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zdaję sobie sprawę, że może jako poseł sprawozdawca do końca nie mogę być obiektywny, ponieważ nie ukrywam, że emocjonalnie jestem zaangażowany w kwestie swego kościoła, odpowiadając na zasadne pytanie posła Kerna.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Pańko)</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#EugeniuszCzykwin">Pańki, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#EugeniuszCzykwin">W wypowiedzi posła Mokrego, również posła Kapsy były stwierdzenia obrazujące cierpienia, deportacje grekokatolików i te wszystkie nieszczęścia, które ta ludność przeżyła.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#EugeniuszCzykwin">Otóż Wysoki Sejmie, prawosławnych stosunek do grekokatolików jest prosty, to są nasi bracia, z którymi byliśmy w jednym kościele przez sześć wieków, później oni odeszli do innego kościoła.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#EugeniuszCzykwin">Nie rozumiem tylko, dlaczego pan poseł Mokry jako przedstawiciel narodowości ukraińskiej zapomina o takich samych cierpieniach, o takich samych deportacjach, a prawdopodobnie niezawinionych, albo w mniejszym stopniu zawinionych, Ukraińców prawosławnych, bo, proszę państwa, akcja „W” nie dotyczyła grekokatolików.</u>
          <u xml:id="u-134.6" who="#EugeniuszCzykwin">I tu odpowiedź na pytanie posła Pańko. W 1944 roku na Chełmszczyźnie istniało 180 parafii prawosławnych. Po akcji „W” władze wyraziły zgodę, żeby pozostało tych parafii 8. Obrazuje to skalę strat, jakie poniósł Kościół prawosławny. Zdecydowana większość tych cerkwi została przejęta i wyświęcona na kościoły katolickie i w zasadzie trudno się z tym nie zgodzić, ponieważ ludności prawosławnej tam już nie było. I te obiekty bardzo często pozostawały, że tak powiem, bez gospodarza, ale często też tak nie było i ci Ukraińcy z Chełmszczyzny czy ta ludność ukraińska, która nie zawsze się utożsamiała z Ukraińcami, też z bólem patrzą na te świątynie. A świątynie te mocą ustawy o Kościele katolickim zostały usankcjonowane jako własność Kościoła katolickiego.</u>
          <u xml:id="u-134.7" who="#EugeniuszCzykwin">Proszę państwa, nie zgadzam się zasadniczo z tezami, że Kościół prawosławny chce przejąć świątynie w wyniku — panie pośle Kapsa — jakichś dobrodziejstw poprzedniej władzy. Znacznie więcej Kościół prawosławny utracił świątyń. I nie jest prawdą, że Kościół grekokatolicki, to co starano się tu przekazać, nie ma zabezpieczeń prawnych. Kościół grekokatolicki posiada zabezpieczenie w postaci ustawy o stosunku państwa do Kościoła katolickiego. Jeśli dzisiaj w Polsce chcemy przedstawiać, że katolicy, w tym również obrządku grekokatolickiego, mają jakieś ograniczenia tych praw, to możemy to reprezentować. Większość społeczeństwa takiego odczucia chyba nie ma. I o tym, że mają te zabezpieczenia, w tym również swoich praw majątkowych — o tym mówiłem. Sprawdzałem w Komisji Majątkowej, złożonej w równej części z przedstawicieli episkopatu i rządu, w której w tej chwili jest ponad tysiąc wniosków. Jest kilkadziesiąt wniosków od osób prawnych Kościoła grekokatolickiego i te wnioski, na takiej samej zasadzie, jak wszystkie wnioski osób prawnych Kościoła katolickiego, będą rozpatrywane. I śmiem stwierdzić, że z pewnością ta komisja nie będzie kierowała się jakąś chęcią segregacji, czy ujęcia praw tej społeczności.</u>
          <u xml:id="u-134.8" who="#EugeniuszCzykwin">Nie jest to tak, że tylko grekokatolicy zostali wysiedleni, i tylko oni cierpieli. Cierpieli wszyscy. I w imię właśnie przecięcia tej niezgody i przecięcia od setek lat trwających wzajemnych pretensji i roszczeń, Kościół katolicki, hierarchia tego kościoła i również Kościół prawosławny stwierdzili, porzućmy to, zachowajmy status quo. Podkreślam jeszcze raz, że Kościół prawosławny rezygnuje ze znacznie większej liczby obiektów, które były jego własnością. Przejdźmy do tej właśnie chrześcijańskiej zasady budowania wzajemnych stosunków.</u>
          <u xml:id="u-134.9" who="#EugeniuszCzykwin">Pan poseł Mokry wspomniał tutaj, że unici jakoby nie mają nawet praw korzystania...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, ale pan poseł otrzymał głos jako pan poseł sprawozdawca. Bardzo proszę o przedstawienie stanowiska komisji.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-135.2" who="#komentarz">(Poseł Czykwin: Przepraszam, pani marszałek, ale proszę o dwa zdania jako poseł.)</u>
          <u xml:id="u-135.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, nie przerywam, tylko bardzo proszę o przedstawienie stanowiska komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#EugeniuszCzykwin">Przepraszam państwa. Chciałem jeszcze powiedzieć dwa zdania, nie jako sprawozdawca, ale jako poseł tej Izby.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#EugeniuszCzykwin">Proszę Państwa! Jestem upoważniony przez prawosławnego biskupa przemysko-nowosądeckiego Adama do złożenia publicznej deklaracji, że wszystkie wnioski, wszystkie prośby wiernych kościoła unickiego o użytkowanie obiektów, które są we władaniu Kościoła prawosławnego, będą rozpatrywane z jak najdalej idącą życzliwością. Pan poseł Mokry wspomniał Bielankę, tylko zapomniał powiedzieć, że już rok temu unici i prawosławni wspólnie wyremontowali tę cerkiew i modlą się na przemian, jedną niedzielę użytkują grekokatolicy, drugą — prawosławni. Podobnie jest w kościele w Żdyni, gdzie nie ma unitów, są katolicy, Kościół prawosławny udostępnił świątynię katolikom, również Kościół katolicki udostępnia swój kościół na przykład w Zamościu prawosławnym, więc nie jest to tak, że nie można tych kwestii rozwiązać. Dla nas pytanie ostatecznie brzmi tak: czy my jako obywatele Polskiej Rzeczypospolitej mamy prawo do takich regulacji prawnych, jakie uzyskał Kościół dominujący, czy nie, bo do tego w istocie sprowadza się nasza dyskusja. Bardzo proszę Wysoką Izbę o decyzję, o rozważenie w swych sumieniach tego problemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#WłodzimierzMokry">Chciałem ad vocem do wypowiedzi pana posła Czykwina. Panie pośle, to że w tej chwili nie ubolewam nad cierpieniami prawosławnych, to nie znaczy, że mnie to nie boli, tylko temat dzisiejszej debaty jest zupełnie inny. Ubolewam nad prawosławnymi Chełmszczyzny i ich traktowaniem w okresie międzywojennym, nad prawosławnymi Ukrainy, ukraińskiego autokefalicznego Kościoła prawosławnego, który został zlikwidowany przez Stalina dlatego, że był autokefaliczny, a więc niezależny, i wprowadzony został Kościół rosyjski, jest patriarcha Moskwy i całej Rusi aż po Lwów i tam są trzy konfesje w tej chwili i to są strasznie skomplikowane sprawy.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#WłodzimierzMokry">Jeśli chodzi o sprawę symetrii poruszoną przez pana posła Pańkę. Problem polega na tym, że ta ustawa o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego została wzorowana, jest właściwie kopią tej ustawy o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego i jeżeli sprawy dwóch obrządków mogą być regulowane w ramach jednej ustawy, bo obrządek greckokatolicki jest w strukturze Kościoła katolickiego, który ma cztery obrządki wyszczególnione: rzymskokatolicki, greckokatolicki, ormiański i neounicki, to tutaj te sprawy, szczególnie sprawy tak drażliwe — majątkowe nie mogą być regulowane wewnętrznie, bo to są inne wyznania i to jest dla Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego sprawą zewnętrzną i na tym polega cały problem.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#WłodzimierzMokry">Jeśli chodzi o publiczne oświadczenie i deklarację biskupa Adama z Sanoka. Od lat prowadzę dyskusję i jeżeli chodzi o Bielankę, też nie jest dokładnie tak, jak mówi poseł Czykwin, bo w Bielance jestem co miesiąc. Nie będę poruszał tych szczegółowych spraw, bo nie one stanowią problem główny, tylko jest problem, jak uczciwie i po chrześcijańsku załatwić te sprawy, żeby nie przesądzać o nich w ustawie. Przedstawiłem swój wniosek mniejszości, a także gdyby on przeszedł — sądzę jest to rozwiązanie — również uchwałę, aby na okres rozpoczęcia tego praktycznego ekumenizmu — bo dużo mówimy, teoretyzujemy o tym ekumenizmie — powołać taką komisję, która by mogła poprosić na wspólną rozmowę i biskupa greckokatolickiego — który jest, bo kiedyś nie było to możliwe, bo nie było biskupa greckokatolickiego, od niedawna jest, więc jest płaszczyzna porozumienia — i biskupa prawosławnego, ale właśnie z tych terenów, bo są też różnice w obrębie Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, gdzie są i Białorusini i Rosjanie i Grecy i Ukraińcy. I taka komisja mogłaby właśnie przygotować rozwiązanie spraw majątkowych w duchu takiego właśnie ekumenizmu i współużytkowania. To tyle, dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#JózefaHennelowa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie chcę przemawiać, ja jestem tutaj, tak jak większość z państwa posłów, posłem, który przeczytał te teksty i wysłuchał dyskusji i stwierdzam, że właśnie po tej dyskusji rodzą się nowe pytania. Byłabym wdzięczna, albo członkom komisji, którzy już „ścierali” się z tymi wnioskami, żeby odpowiedzieli nam jeszcze na kilka pytań. Jedno z nich zadał pan poseł Pańko — albo, żeby odesłać projekt do komisji z prośbą między innymi o to, żeby komisja te sprawy zbadała. Mianowicie moje pierwsze pytanie dotyczy tego, co pan poseł Mokry, jako autor poprawki mniejszości tłumaczył, że wnioski posła Kuronia idą za daleko, że te obawy nie są wcale zasadne, ponieważ chodzi tu tylko o świątynie zabrane po 17 września, czyli po wkroczeniu armii radzieckiej. Pytanie moje wobec tego brzmi: dlaczego nie ma tego we wniosku? Czy to by nie ułatwiło sprawy, jakby zawężając sprawę, nie budząc podejrzenia, że można to zacząć stosować szeroko, przecież my stanowimy ustawę.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#JózefaHennelowa">Drugie pytanie skierowane jest z kolei do pana posła Kuronia: jaka była odpowiedź na propozycję, żeby we wniosku mniejszości zawarte były te nazwy geograficzne, które znowu jak gdyby ten spór zamknęły.</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#JózefaHennelowa">Trzecie moje pytanie odnosi się do tego — oczywiście żaden z panów posłów nie jest współautorem umowy poprzedniej między Kościołem katolickim a państwem, bo to było za poprzedniego Sejmu, ale przypuszczam, że na komisji ta ustawa leżała i można było to sprawdzić — mianowicie, jaki jest stan, jeżeli chodzi o status quo wtedy akceptowany dla Kościoła katolickiego, jeżeli chodzi o świątynie, będące przed eksterminacją powojenną świątyniami kultu greckokatolickiego. Pytanie moje zmierza do tego, że jeżeli spór toczy się w sumie o kilkanaście świątyń, czy nie istnieje możliwość zaproponowania innych świątyń, to znaczy zaspokojenia potrzeb duchowych naszych grekokatolickich braci, jak gdyby z puli posiadanej przez Kościół katolicki — że takie świątynie były, to ilustruje nam, niestety, obecny spór w Przemyślu.</u>
          <u xml:id="u-140.3" who="#JózefaHennelowa">I wreszcie ostatnie pytanie dotyczy status quo w tej chwili. Przypuszczam, że pan poseł Czykwin to wie, a mianowicie, jeżeli spór toczy się o konkretne świątynie w tym momencie, czy one w tej chwili, przed zapisaniem tego statusu prawnego przyznającego prawo Kościołowi prawosławnemu, są wszystkie użytkowane przez cerkiew autokefaliczną, czy przez grekokatolików.</u>
          <u xml:id="u-140.4" who="#JózefaHennelowa">Przynajmniej tyle znaków zapytania jest przede mną i w związku z tym bez uzyskania całej masy szczegółów, między innymi tych, rzeczywiście stwierdzam, że nie sposób jest głosować całkowicie jasno w oparciu o tę materię, którą mamy.</u>
          <u xml:id="u-140.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#JanuszDobrosz">Pani Marszałek! Paradoks całej dyskusji dzisiejszej polega na tym, że większość Wysokiej Izby, która ma na pewno pragnienie, żeby ten konflikt rozwiązać w duchu europejskim, bo jest to kwestia praw dla mniejszości wyznaniowych, w tym momencie staje przed dylematem, kiedy dwie mniejszości, to znaczy ukraińska i białoruska wiodą spór kościelny. Może być taka sytuacja, że nie rozwiązując tej kwestii, to znaczy nie uchwalając ustawy, możemy spowodować, że zewnętrznie można będzie to interpretować, że polski parlament nie przyjmuje rozwiązania ustawowego dla mniejszości, a przecież w takim duchu od początku tutaj działaliśmy. Jest to konflikt nie tylko historyczny, ale również wynikający z przeświadczenia, że czas jakby nas gonił w rozwiązywaniu tego problemu, dlatego że w okresie międzywojennym jeden z głównych zarzutów wobec państwa polskiego był taki, że na ustawowe rozwiązanie Kościół prawosławny czekał praktycznie 20 lat. I trzeba o tym pamiętać przy rozwiązywaniu dzisiaj tego problemu. Może by przyjąć rozwiązanie pośrednie — to znaczy faktycznie nie czekać zbyt długo z uchwaleniem tej ustawy, a może nawet w terminie bardzo krótkim, może nawet w ciągu jutrzejszego dnia, komisja jeszcze raz ten sporny punkt by przejrzała, bo uważam, że do maja nie ma co czekać. Tu stanowiska zawsze będą rozbieżne. W ciągu jednego dnia komisja poszukałaby rozwiązania pośredniego tego zapisu, który jest tak konfliktowy, i jednak byśmy tę ustawę uchwalili, dlatego, że będzie to jakby papierek lakmusowy dobrej woli polskiego parlamentu wobec mniejszości wyznaniowej, która akurat z tych mniejszości jest największa, bo prawie półmilionowa. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#JuliuszBraun">Chciałbym powiedzieć, że sądzę, że byłoby niepoważnym traktowaniem sprawy załatwienie jej — nie wiem, jutro przed śniadaniem, czy w ogóle jutro. Sądzę, że termin, jaki zaproponowałem, kilkutygodniowy jest terminem, kiedy rzeczywiście można sprawę rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#JuliuszBraun">I precyzując wniosek, chciałbym powiedzieć, że proponuję, by trzecie czytanie odbyło się w maju, nie później niż 25 maja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł sprawozdawca? Panie pośle, proszę może tylko o odpowiedź na pytanie pana posła, czy do jutra jest to możliwe. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#EugeniuszCzykwin">Myślę, że do jutra to z pewnością nie jest możliwe, ponieważ ta wielowiekowa złożoność i nasza dyskusja wskazują jak sprawy są trudne i zagmatwane, sprawy prawdy historycznej także. I co najgorsze — wiąże się z tym uczucia.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#EugeniuszCzykwin">Odpowiadając na pytanie pani posłanki Hennelowej, chciałem powiedzieć, że sytuacja prawna obiektów będących we władaniu Kościoła katolickiego, a więc i obrządku greckokatolickiego, została w ustawie zdeterminowana. I wtedy jakby ta dyskusja trwała. Pan poseł Ambroziak był jej też w tamtym czasie uczestnikiem jako ekspert ze strony Episkopatu. I ostateczne rozwiązanie było takie, że sankcjonuje się stan władania Kościoła katolickiego, ale jest ten zapis w ustawie, że Kościół katolicki nie będzie rościł pretensji wobec obiektów, które są we władaniu innych kościołów.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#EugeniuszCzykwin">Proszę państwa, generalnie, każde inne przyjęcie będzie w odczuciu mniejszości jako krzywdzące.</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#EugeniuszCzykwin">Proponuję, już nie jako sprawozdawca, ale poseł jeszcze jedno rozwiązanie, które możliwe jest do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-146.4" who="#EugeniuszCzykwin">Uchwalmy ustawę analogiczną jak ustawa o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego i stwórzmy w ten sposób równorzędne prawa.</u>
          <u xml:id="u-146.5" who="#EugeniuszCzykwin">I jeśli będzie potrzeba otworzenia możliwości rewindykacji, to znowelizujemy wtedy dwie ustawy. Bo wtedy trzeba by stworzyć możliwość i katolikom, i prawosławnym. W innej sytuacji przyjęcie nieanalogicznych rozwiązań dla mniejszości będzie zawsze krzywdzące.</u>
          <u xml:id="u-146.6" who="#komentarz">(Głosy z sali: Odesłać do komisji)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, czy jeszcze coś nowego?</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#WłodzimierzMokry">Chciałem zapytać, czy w tej chwili jest potrzeba wyjaśniania i odpowiadania na pytania, które zostały postawione, na przykład na pytanie pani poseł Hennelowej.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, czy pani chce otrzymać teraz, przed decyzją, odpowiedź na to pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#JózefaHennelowa">Oczywiście, o ile to jest możliwe, to wynikło z dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#WłodzimierzMokry">Chciałem odpowiedzieć na pytanie pierwsze. Sądzę, że dla pewności można umieścić tę datę — dodać w tym wniosku mniejszości datę, że z wyjątkiem przejętych po 17 września 1939 r. po osobach prawnych, kościelnych i zakonnych obrządku grecko-rusińskiego i greckokatolickiego. I wszystko w całej ustawie zostaje tak jak jest.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#WłodzimierzMokry">Natomiast tutaj też chciałem wyjaśnić, że tutaj nie chodzi o konflikt między dwoma mniejszościami, między białoruską i ukraińską, tylko w ramach mniejszości ukraińskiej, która naprawdę chce tam od dołu modlić się w tej świątyni, która jest we wsi żeby nie chodzić do trzeciej czwartej wsi mijając po drodze właśnie świątynie, gdzie jest inne wyznanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#IreneuszSkubis">Ireneusz Skubis, PSL. Dzisiaj rano przyjmując porządek dzienny, wydawało się wszystkim, że będzie to taki punkt „po drodze” załatwiony. Okazało się, że skomplikowały się sprawy. Mnie się wydaje, że do tych wszystkich głosów w dyskusji, czasami wypowiadanych tak trochę „na widzi mi się” i często partykularnych, potrzebne jest jeszcze stanowisko rządu, jako mediatora. Dlatego byłbym skłonny wnioskować dwie rzeczy — przerwać dyskusję i przyjąć wniosek posła Brauna o skierowanie projektu do trzeciego czytania.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, może w odpowiedzi na pana wniosek powiem, że przedstawiciele rządu na ogół biorą udział w pracach komisji i swoją opinię wypowiedzieli. Ale wydaje mi się, że rząd nie może być przy projekcie ustawy mediatorem. Naturalnie, jeżeli będzie następne czytanie, przedstawiciel rządu będzie poproszony, żeby swoją opinię wygłosił.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#AnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pan poseł Mokry zmodyfikował wniosek mniejszości. Chciałam zapytać pana posła Czykwina, czy przy tak zmodyfikowanym wniosku mniejszości byłby w stanie zaakceptować ten wniosek, bo na to odpowiedzi nie uzyskaliśmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam bardzo, ale pan poseł Czykwin jest sprawozdawcą komisji. Niestety, w tej roli nie może swojego stanowiska wypowiadać. Chwileczkę, proszę państwa, proszę o ciszę.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Może ktoś z członków komisji, kto był przeciwny wnioskowi mniejszości, będzie uprzejmy swoje stanowisko wyrazić, czy po zmodyfikowaniu wniosku pana posła Mokrego byłby możliwy w tej części do przyjęcia. I tak Wysoka Izba zadecyduje w głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, czy jest ktoś?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#JacekKuroń">Może na to pytanie odpowiem, mimo że nie byłem w komisji. Jeszcze na początku, nim się zebrała komisja, zwróciłem się do posła Czykwina z pytaniem czy może wyliczenie imienne cerkwi załatwić sprawę. On zwrócił się w tej sprawie — jak rozumiem — do swojej hierarchii i stanowisko hierarchii znamy, bo zostało w liście do Sejmu przedstawione. Czyli tu nikt przyjąć nic nie może.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#JacekKuroń">Chciałbym tylko zwrócić uwagę na jedną okoliczność — mnie się wydaje, taką mam intuicję — że ustawy o stosunku państwa do jakiegoś kościoła nie można podejmować wbrew stanowisku tego Kościoła. I to przemawia jednak za przełożeniem sprawy. My nie powinniśmy uchwalać ustawy dotyczącej Kościoła prawosławnego, której oni są literalnie przeciwni, bo napisali to expressis verbis.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. Proszę pan poseł Czykwin i pani poseł Suchocka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#EugeniuszCzykwin">W odpowiedzi na pytanie pana posła chcę tylko poinformować, że projekt ustawy był wynikiem prac rządowo-kościelnej komisji, która ten projekt przygotowała. Wprawdzie on został zgłoszony jako projekt poselski, niemniej jest zaakceptowany przez rząd, zgodnie z przedłożeniami komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł Suchocka, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#HannaSuchocka">Proszę państwa, brałam udział w pracach obu komisji pracujących nad tym projektem. W związku z wnioskiem o odesłanie projektu do komisji i popracowania nad nim jeszcze raz, mam pewne obawy, że wrócimy z komisji z tym samym, albo wrócimy z gorszym stanem rzeczy. Dlatego że były postawione dwa wnioski na posiedzeniu komisji: wniosek o to, w pierwszym stadium, żeby w ogóle usunąć z treści ustawy przepisy dotyczące własności, wszelkie przepisy własnościowe — co oznaczałoby, że Kościół autokefaliczny zostałby postawiony w znacznie gorszej sytuacji aniżeli obecnie.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#HannaSuchocka">Wniosek mniejszości pana posła Mokrego ma na celu uniknięcie tych wszystkich konfliktów, które powstawały w czasie posiedzenia Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych i Komisji Ustawodawczej. Sądzę, że nie znajdziemy żadnego innego rozsądnego wyjścia, tylko odwleczemy sprawę. Chciałam tylko jeszcze zwrócić na to uwagę, bo może w jakimś zacietrzewieniu nie widzimy sytuacji prawnej.</u>
          <u xml:id="u-162.2" who="#HannaSuchocka">Wniosek pana posła Mokrego nie zmierza w kierunku odebrania czegokolwiek Kościołowi prawosławnemu, autokefalicznemu, tylko pozostawieniu status quo prawnego. Ponieważ w tym momencie Kościół prawosławny ma użytkowanie wieczyste na te cerkwie, pozostałby stan użytkowania wieczystego. Po prostu nie uzyskałby własności tych cerkwi. I dlatego była propozycja pana posła Mokrego uchwały, żeby w tym zakresie, jak rozwiązać na przyszłość stosunki własnościowe, te dwa Kościoły się między sobą rozmówiły. I sądzę, że powrót do komisji niczego w tym zakresie nie zmieni. Spotkamy się za 3 tygodnie w tym stanie rzeczy, albo w gorszym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#EugeniuszCzykwin">O ile podzielam zdanie pani poseł Suchockiej, że przekazanie do komisji specjalnie nic nie zmieni, to nie zgadzam się z twierdzeniem, że Kościół ma uregulować sytuację prawną przez wieczyste użytkowanie i to nic nie zmienia. Nawet na Białostocczyźnie po wojnie, zupełnie bezprawnie, państwo przejmowało cerkwie prawosławne i tylko jeden przykład: sobór w Białymstoku jeszcze kilka lat temu był własnością państwa i takich obiektów jest cała masa i to nie jest prawda, że Kościół ma uregulowaną sytuację prawną przez choćby wieczyste użytkowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#JuliuszBraun">Bardzo przepraszam, ale ponieważ w toku dyskusji jak gdyby już większość zabierających głos, jak rozumiem, zapomniała o treści wniosku, a zwłaszcza o jego uzasadnieniu, pozwolę sobie jednak powtórzyć, że odesłanie do komisji miało na celu nie tyle ponowną pracę komisji, co stworzenie możliwości uzgodnienia stanowisk przez zainteresowane Kościoły.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-167.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-167.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przed przystąpieniem do głosowania zapytuję Wysoką Izbę, czy — zgodnie z wnioskiem posła Brauna — wyrazi wolę odesłania projektu do komisji, z prośbą żeby komisja zwróciła się do przedstawicieli tych dwóch kościołów o mediację i zajęcie stanowiska — jeszcze przed trzecim czytaniem.</u>
          <u xml:id="u-167.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Wniosek ten poddam pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-167.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem wniosku pana posła Brauna o odesłanie projektu ustawy do komisji na trzecie czytanie, z określeniem terminu powrotu projektu na plenarne posiedzenie — do 25 maja 1991 roku i jednocześnie z prośbą do komisji o zwrócenie się do przedstawicieli tych kościołów o mediację — o znalezienie wspólnego rozwiązania w tej spornej kwestii, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (187) Kto jest przeciwny ternu wnioskowi? (44) Kto wstrzymał się od głosowania? (4) Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek pana posła Brauna i wyraził decyzję odesłania projektu ustawy do komisji z zaleceniami, o których mówiłam przedtem.</u>
          <u xml:id="u-167.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, mam, że tak powiem, nieprzyjemną wiadomość, to znaczy że chciałam zaproponować państwu przedłużenie obrad, żebyśmy mogli dzisiaj zakończyć głosowania. Mamy przed sobą głosowania trzech ustaw:</u>
          <u xml:id="u-167.8" who="#OlgaKrzyżanowska">1) poprawek do ustawy o zmianie Konstytucji,</u>
          <u xml:id="u-167.9" who="#OlgaKrzyżanowska">2) to jest obrót papierami wartościowymi i —</u>
          <u xml:id="u-167.10" who="#OlgaKrzyżanowska">3) to jest sprawa rehabilitacji osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-167.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Powracamy do punktu pierwszego: Sprawozdanie Komisji Konstytucyjnej o projekcie ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-167.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-167.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że głosowanie z art. 106 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Sejm dokonuje zmiany Konstytucji większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-167.14" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-167.15" who="#OlgaKrzyżanowska">Zgodnie z art. 78 ust. 3 regulaminu Sejmu w przypadku głosowania zmian Konstytucji marszałek zarządza obliczanie głosów przez sekretarzy Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-167.16" who="#OlgaKrzyżanowska">Głosujemy więc przez podniesienie ręki, bez użycia elektronicznego urządzenia do liczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-167.17" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje, aby Sejm głosował w pierwszej kolejności wnioski komisji zawarte w sprawozdaniu (druk nr 786), a jeśli one nie uzyskają kwalifikowanej większości 2/3 głosów, głosowalibyśmy wnioski mniejszości (druk nr 786) oraz poprawki zgłoszone w czasie dyskusji, których tekst posłowie otrzymali.</u>
          <u xml:id="u-167.18" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu — będę uważała, że Sejm propozycje dotyczącą sposobu głosowania przyjął.</u>
          <u xml:id="u-167.19" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-167.20" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posłów sekretarzy panią poseł Romualdę Matusiak, posła Jacka Piechotę, posła Waldemara Pawlaka, posła Ziemowita Gawskiego, posła Marka Rusakiewicza, posła Adama Grabowieckiego aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-167.21" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zajęcie przez sekretarzy ustalonych miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-167.22" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posłanki i posłów o trzymanie podniesionych rąk przez czas, umożliwiający posłom sekretarzom obliczenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-167.23" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sprawozdawcę o kolejne przedstawienie wniosków komisji zawartych w druku nr 786. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Sejm w pierwszej kolejności podejmie decyzje co do zakresu zmian w art. 21 i w związku z tym jako pierwsze rozstrzygnięcie proponuję, aby przegłosować nadanie ust. 2 art. 21 Konstytucji następującego brzmienia: „W przypadkach określonych ustawą liczba posłów może być większa lub mniejsza od ustalonej w ust. 1”.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#JanuszSzymański">Jeśli pani marszałek pozwoli, to chcę dodać, że — po ustaleniu z panem posłem Twarogiem — nieuzyskanie kwalifikowanej większości 2/3 oznacza skonsumowanie tego wniosku. W związku z tym jest to głosowanie pozytywne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, będziemy głosować, tak jak powiedziałam, kolejno wnioski, według druku. Przypominam, że przez podniesienie rąk.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do pierwszego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posłanki i posłów o trzymanie podniesionych rąk przez czas umożliwiający posłom sekretarzom obliczenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z pań posłanek i z panów posłów jest za przyjęciem wniosku komisji zawartego w punkcie 1 a) podpunkt 2, zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciwny temu wnioskowi?</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania, proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam wyniki pierwszego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-169.7" who="#OlgaKrzyżanowska">W głosowaniu wzięło udział 283 posłów. Większość 2/3 głosów wynosi 190 posłów. Za poprawką głosowało 184 posłów, przeciwko poprawce 84 posłów, wstrzymało się od głosowania 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-169.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Wniosek nie uzyskał wymaganej większości 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-169.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do następnego głosowania, to jest punktu mówiącego o tym, że kadencja Sejmu rozpoczyna się w dniu wyborów i trwa do dnia poprzedzającego dzień wyborów do Sejmu następnej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-169.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#JanuszSzymański">Proszę państwa, właściwie pani marszałek wyjaśniła intencję tego zapisu. Konstrukcja kadencji jest jasna, ale chcę tylko powiedzieć, że w sytuacji, gdyby ta propozycja zmiany ust. 3 w art. 21 Konstytucji nie uzyskała wymaganej większości, w kolejności głosowalibyśmy wniosek pana posła Bratkowskiego, to gwoli uspokojenia wnioskodawców mniejszości, że później rozstrzygalibyśmy o wniosku mniejszości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy są jakieś niejasności przed przystąpieniem do głosowania? Proszę bardzo, ktoś z państwa chciał zabrać głos przed przystąpieniem do głosowania? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#IgnacyCzeżyk">Tak jest jeszcze pewna niejasność: czy do wyborów, czy do pierwszego plenarnego posiedzenia Sejmu?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Może pan poseł sprawozdawca będzie uprzejmy wyjaśnić.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#JanuszSzymański">Głosujemy w tej chwili w sprawie brzmienia ust. 3 art. 21. Ma on następujące brzmienie: „Kadencja Sejmu rozpoczyna się w dniu wyborów i trwa do dnia poprzedzającego dzień wyborów do Sejmu następnej kadencji”.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#JanuszSzymański">Jest jasne. Kadencję liczy się od dnia wyborów, i kończy się ona w przeddzień wyborów do Sejmu kolejnej kadencji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o ciszę.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#SzczepanBalicki">Chciałbym tylko zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że zachodzi tutaj pewien niuans prawny. Mianowicie, jeżeli by nie uzyskał 2/3 głosów ani jeden, ani drugi wniosek, ani ten wniosek, który mamy w tej chwili głosować, ani wniosek mniejszości, wtedy zostaje stary tekst, za którym nikt w zasadzie w Izbie, jak dotychczas, nie optował. Więc byłby to pewnego rodzaju paradoks.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że istnieje teoretycznie możliwość, że ani jeden wniosek, ani drugi nie uzyska wymaganych 2/3 głosów, warto, żebyśmy przed podjęciem tej decyzji wiedzieli, jak brzmi ten punkt Konstytucji, który by wtedy nie uległ zmianie. Może pan poseł sprawozdawca nam przypomni, jak brzmi tekst.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#JanuszSzymański">Proszę państwa, do tej pory ustawa zasadnicza naszego państwa regulowała tę sprawę bardzo ogólnie, ustanawiała 4-letnią kadencję, natomiast z reguły ordynacja wyborcza do Sejmu precyzowała w sposób ścisły konstrukcję kadencji — od kiedy ona się liczy i kiedy kończy. Przyjęta była konstrukcja, że liczy się od dnia wyborów do dnia rozwiązania, zakończenia 4 lat, czyli z upływem normalnie 4-letniej kadencji następowało zakończenie. Ale pani marszałek, nie chciałem budować piętrowych komplikacji i chcę powiedzieć, że konsekwencją nieprzyjęcia tej zmiany jest również potrzeba jak gdyby innego spojrzenia na zmianę trzecią. Czyli tu jest pewna logika. Krótko mówiąc, jeżeli byśmy mieli nie przyjąć tej zmiany czyli nie uzyskałaby ona wymaganej większości, nie zachodzi potrzeba nowelizacji zarówno art. 31 ust. 1 Konstytucji, gdzie jest konstrukcja czasowa dla uprawnień przewidzianych Konstytucją dla Prezydenta do zarządzania wyborów i wyznaczania daty wyborów, jak również odpada sens nowelizacji w zmianie drugiej art. 22 ust. 3 i powstaje znowu to błędne koło, jak ma działać konstrukcja zakończenia kadencji X Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć tak, że różnica pomiędzy wnioskiem komisji, a więc wnioskiem większości, polega na tym, że kadencja liczy się od dnia wyborów — we wniosku mniejszości od pierwszego posiedzenia — natomiast co do zakończenia kadencji — we wniosku większości w przeddzień wyborów, a we wniosku mniejszości, który zgłosił pan poseł Bratkowski — na pierwszym posiedzeniu, czyli w dniu pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu. Myślę, że w tej chwili mamy jasność rozstrzygnięć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, jeżeli są jakieś wątpliwości, to bardzo proszę, natomiast przypominam, że nie ma dyskusji, więc tylko proszę o pytania dotyczące sposobu głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#EdwardNowak">Chciałbym tylko spytać posła sprawozdawcę, dlaczego jednak nie głosujemy przede wszystkim wniosku mniejszości jako wniosku dalej idącego. Sądzę, że rozbieżność istnieje tylko co do tego, czy kadencja powinna się rozpoczynać na pierwszym posiedzeniu Sejmu, czy powinna też zaczynać się, a właściwie kończyć poprzednia, dzień wcześniej. Istnieje, jak sądzę, tylko ta wątpliwość i uważam, że najpierw powinniśmy głosować wniosek mniejszości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, zaproponowałam sposób głosowania, że będziemy wpierw głosować wnioski przedstawione przez komisję, a następnie wnioski mniejszości. Spytałam się czy ktoś zgłasza wątpliwości. Nikt wątpliwości nie zgłaszał. W związku z tym nie możemy w czasie głosowania zmieniać przyjętego przez Wysoką Izbę sposobu. Proszę bardzo jeszcze pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Chciałem prosić posła sprawozdawcę o wyjaśnienie zależności, jaka występuje pomiędzy poszczególnymi rozwiązaniami proponowanymi z jednej strony — przez Komisję Konstytucyjną, z drugiej strony — przez posła Bratkowskiego, a tekstem uchwały przyjętej przez Sejm na poprzednim posiedzeniu w sprawie terminu zakończenia naszej kadencji oraz pomiędzy innymi przepisami Konstytucji, które określają termin, zależność między dniem wyborów, a datą rozwiązania Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł sprawozdawca chciałby odpowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chcę powiedzieć, że pan poseł Cimoszewicz doskonale wie, jakie tutaj mogą być możliwe spiętrzenia, ale nie o to chodzi. Jest pewna logika tej zmiany i w gruncie rzeczy wszystkie zmiany mają ze sobą związek funkcjonalny. Otóż problem polega na tym, że przyjmujemy inną konstrukcję kadencji, która wynika z potrzeby zmiany ust. 3 art. 21, a więc oznaczamy wyraźnie normę konstytucyjną konstrukcję kadencji, a nie tak, jak do tej pory było, proszę państwa, w ustawie ordynacja wyborcza do Sejmu. Ust. 3 ma bezpośredni związek z ust. 4, który proponujemy. I otóż w ust. 4 Komisja Konstytucyjna proponuje, że w razie rozwiązania Sejmu mają zastosowanie postanowienia ust. 3. To znaczy, że kadencja, czy zakończenie kadencji dopiero następuje w przeddzień wyborów zarządzonych przez prezydenta, jeżeli ten rozwiązuje parlament, bądź Sejm sam rozwiązuje się. Czyli tu jest taka zależność, o którą, jak sądzę, pytał pan poseł Cimoszewicz.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#JanuszSzymański">Poza tym zależność między konstrukcją kadencji dotyczy również zakresu nowelizacji art. 31 ust. 1 Konstytucji — czyli jak, od kiedy, gdzie jest ta data progowa, od której prezydent liczy potrzebę określonego czasu na zarządzenie wyborów i później wyznaczenie.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#JanuszSzymański">Chcę tylko przypomnieć, że w dotychczasowej wersji art. 31 brzmiał, że „Wybory do Sejmu i Senatu zarządza prezydent nie później niż na miesiąc przed upływem kadencji”. My proponujemy na 95 dni, wyznaczając datę wyborów, przypadającą w ciągu dwóch miesięcy po upływie kadencji Sejmu. Czyli krótko mówiąc, jest tutaj przyjęta ta konsekwencja zupełnie innej konstrukcji kadencji. W uchwale Sejmu, może bym nie zwracał uwagi na treść uchwały, która oznacza termin zakończenia i oznacza dwie daty progowe — 21 września i 21 grudnia i w tym terminie musimy się zmieścić, czyli taką decyzję podjęliśmy, ale kiedy konkretnie zakończy się X kadencja Sejmu zdecyduje prezydent, zarządzając wybory i wyznaczając datę. Wiemy, że to ma być w dzień ustawowo wolny od pracy, mieszczący się w przedziale czasu 21 września 21 grudnia i myślę, że tyle mogę w tej chwili wyjaśnić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwracam się do pana posła Cimoszewicza z prośbą, żeby jednak tego typu wątpliwości były rozstrzygane w debacie w czasie drugiego czytania, natomiast nie w czasie głosowania, bo to jest raczej dyskusja w czasie głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Pani marszałek, odpowiem pani z pewnym uśmiechem na twarzy, dlatego że oczywiście doskonale znam odpowiedź, ale nie mam prawa wypowiedzi w tej chwili. Obawiam się po prostu, że Wysoka Izba może w tej chwili podjąć decyzję, która doprowadzi do sprzeczności w Konstytucji, albo też doprowadzi do rozwiązania takiego, w świetle którego uchwała sprzed dwóch tygodni okaże się sprzeczna z Konstytucją.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Rozumiem, że to była przestroga dla Wysokiej Izby — dziękuję bardzo. Proszę państwa, ciągle przypominam, że jest głosowanie, proszę bardzo o głosy tylko dotyczące głosowania i wątpliwości. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#RyszardHelak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ istnieje zagrożenie, że głosy się rozbiją, przyjęty tryb głosowania, od którego już nie ma odwrotu, może spowodować, mimo że wszyscy jesteśmy za ideą, ale drobna różnica, która w zasadzie jest nieistotna, nas poróżni. W związku z tym mam tylko jeden wniosek i prośbę do pana posła Bratkowskiego, jako wnioskodawcy, żeby swój wniosek mniejszości wycofał, bo inaczej czuję, że wpadniemy w sytuację patową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, niestety, w czasie głosowania dość trudno wycofywać wnioski. Chciałam przypomnieć, że jeżeli pierwszy z tych wniosków nie uzyska większości 2/3 głosów, będziemy głosować jako następny wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-189.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze przed głosowaniem chciałby wyjaśnić jakieś wątpliwości?</u>
          <u xml:id="u-189.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-189.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku komisji, zawartego w zmianie 1 dot. nowego brzmienia art. 21 ust. 3 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-189.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-189.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-189.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam wyniki głosowania.</u>
          <u xml:id="u-189.8" who="#OlgaKrzyżanowska">W głosowaniu wzięło udział 279 posłów.</u>
          <u xml:id="u-189.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Większość bezwzględna wynosi 186 posłów. Za poprawką głosowało 181 posłów, przeciwko poprawce 70 posłów, wstrzymało się od głosowania 28 posłów.</u>
          <u xml:id="u-189.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Poprawka nie została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-189.11" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym przystępujemy do głosowania wniosku mniejszości dotyczącego tego samego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-189.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła o sformułowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#JanuszSzymański">Proszę państwa, przypomnę krótko, jak brzmi ust. 3 w art. 21: „Kadencja Sejmu rozpoczyna się w dniu 1 posiedzenia i trwa do czasu zebrania się posłów na pierwszym posiedzeniu Sejmu następnej kadencji”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy możemy przystąpić do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Państwo macie ten wniosek mniejszości w druku nr 786.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-191.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości, zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-191.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o ciszę.</u>
          <u xml:id="u-191.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, czy są już policzone głosy?</u>
          <u xml:id="u-191.6" who="#komentarz">(Głos z sali: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-191.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-191.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-191.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Podaję wyniki głosowania: W głosowaniu wzięło udział 290 posłów. Większość 2/3 głosów wynosi 194.</u>
          <u xml:id="u-191.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Za wnioskiem mniejszości głosowało 246 posłów, przeciwko wnioskowi głosowało 32 posłów, wstrzymało się od głosowania 12 posłów.</u>
          <u xml:id="u-191.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm ten wniosek przyjął.</u>
          <u xml:id="u-191.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do następnego głosowania zmiany w art. 22. Proszę bardzo pana posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#JanuszSzymański">Proszę państwa, w zmianie 2 w art. 22 dodaje się ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#JanuszSzymański">Proszę mnie nie posądzać o jakiś subiektywizm czy woluntaryzm sprawozdawcy, ale gubi się sens tej zmiany w świetle przyjętej treści czy brzmienia ust. 3. Otóż miało to związek z tą konstrukcją kadencji, która przewidywała, że rozpoczyna się kadencja Sejmu w dniu wyborów i kończy w przeddzień. W tej chwili zrezygnowaliśmy z okresu bez parlamentu, a więc z przerwy międzykadencyjnej. Taka jest konsekwencja przyjętej przed chwilą zmiany ust. 3 w art. 21. Ale formalnie musimy poddać to pod głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#JanuszSzymański">Przepraszam, pani marszałek, chcę przypomnieć jeszcze brzmienie ust. 3: „W razie nie zwołania Sejmu na pierwsze posiedzenie w terminie określonym w ust. 2 — Sejm zbiera się, z mocy prawa, w 33 dniu po dniu wyborów”.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#JanuszSzymański">W ust. 2 określa się następujące zobowiązania prezydenta:</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#JanuszSzymański">„Pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu zwołuje prezydent w ciągu miesiąca od dnia zakończenia wyborów”. Żeby nie brzmiało enigmatycznie to, co jest w ust. 2.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku komisji zawartego w zmianie 2, polegającego na dodaniu ust. 3 w art. 22, zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciwny przyjęciu tej poprawki?</u>
          <u xml:id="u-195.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-195.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam wyniki głosowania tej poprawki: W głosowaniu wzięło udział 272 posłów. Większość 2/3 głosów wynosi 182. Za poprawką głosowało 4 posłów, przeciwko poprawce 224 posłów, wstrzymało się od głosowania 44 posłów.</u>
          <u xml:id="u-195.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Sejm poprawki nie przyjął.</u>
          <u xml:id="u-195.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do głosowania następnej poprawki do art. 31.</u>
          <u xml:id="u-195.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#JanuszSzymański">Pani marszałek, zanim odczytam treść art. 31 ust. 1 projektu zmian Konstytucji, to chcę uspokoić tych państwa, którzy się niepokoją, co zrobimy z ust. 4 literą b) w zmianie pierwszej. Otóż będzie jeszcze głosowanie nad całością i powiem, jaka nastąpiła zmiana oznaczenia na skutek wyników tych głosowań. Ale to przed rozstrzygnięciem już o całości.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#JanuszSzymański">W tej chwili przechodzimy do rozstrzygnięcia — czy decydujemy się na zmianę trzecią projektowanej nowelizacji Konstytucji, czy też nie. Otóż komisja proponuje, aby w art. 31 ust. 1 otrzymał następujące brzmienie: „Wybory do Sejmu i Senatu zarządza prezydent nie później niż na 95 dni przed upływem kadencji Sejmu, wyznaczając datę wyborów na dzień przypadający w ostatnim miesiącu upływającej kadencji Sejmu”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#JacekKrzekotowski">Mam takie pytanie do posła sprawozdawcy: jeżeli myśmy przyjęli konstrukcję, że kadencja Sejmu kończy się w momencie, w którym rozpoczyna...</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-198.2" who="#JacekKrzekotowski">... pracę Sejm nowej kadencji, jaki jest sens pojęcia ostatniego miesiąca kadencji?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#JanuszSzymański">Panie pośle, nie odczytuję oczywiście, żadnej pretensji w pytaniu, ale o treści zakresu zmiany my rozstrzygamy. Powiedziałem na początku, że jest jasna logika wszystkich zmian związanych z przyjętą koncepcją konstrukcji kadencji. Ma pan poseł rację, wątpiąc w sens treści tego rozwiązania. Powstaje błędne koło — od czego to się liczy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę przed rozpoczęciem głosowania wyjaśnić wątpliwości. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#EdwardRzepka">Tylko pytanie — ponieważ z ostatniej informacji pana posła sprawozdawcy wynika, że powstaje błędne koło, to chcemy wiedzieć nad czym głosujemy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, może pan poseł będzie uprzejmy wyjaśnić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#JanuszSzymański">Panie Pośle! Szanowni Państwo! Wydaje mi się, że jest pewien element dość ważny, że jest późno i być może w tym całym ferworze nie jestem dokładny, precyzyjny w sformułowaniach. Proponowana przez Komisję Konstytucyjną logika konstrukcji kadencji zgubiła się. Chcę o jednej rzeczy powiedzieć, żebyśmy ze świadomością, pełnym rozpoznaniem, decydowali. Otóż, jeżeli zostawimy ust. 1 w tym brzmieniu, w jakim występuje w Konstytucji, przypomnę, że wybory do Sejmu i Senatu zarządza prezydent nie później niż na miesiąc przed upływem kadencji Sejmu, wyznaczając datę wyborów przypadającą w ciągu dwóch miesięcy po upływie kadencji Sejmu — to w gruncie rzeczy zginie jak gdyby czystość pola, moment, od którego liczymy zakończenie kadencji. Myślę, że szukanie mniejszego zła polega na zaakceptowaniu tej zmiany.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#JanuszSzymański">Chcę przypomnieć, że w przypadku zakończenia kadencji przed terminem 4-letnim, to możemy sobie wyobrazić, łatwo z kalendarza można to wyliczyć, tak można cyrkulować zarządzaniem i wyznaczaniem daty wyborów, że prawie 4-letnia kadencja nas „łapie”, natomiast w przypadkach nadzwyczajnych, kiedy następuje rozwiązanie Sejmu, to mogą być takie dwa przypadki, to powstaje problem, jak realizować tę konstrukcję kadencji, która polega na tym, że nie ma okresu bez parlamentu, nie ma przerwy międzykadencyjnej.</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#JanuszSzymański">I w związku z tym, żeby była jasność — co prawda poseł sprawozdawca nie może proponować — to bardziej konsekwentne jest, powiedziałbym, podejście, które jest związane z akceptacją już przyjętej zmiany, że kadencja Sejmu rozpoczyna się od pierwszego posiedzenia i kończy się na pierwszym posiedzeniu. Polegałoby to na tym, że nie dopuścilibyśmy do pozostawienia treści ust. 1 w tej wersji, bo jest to zupełnie niespójna konstrukcja. Zrezygnowaliśmy z przerwy międzykadencyjnej, a w Konstytucji dopuszczamy przerwę międzykadencyjną. W tej sytuacji nie ma, że tak powiem, dobrego rozwiązania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#JerzyKoralewski">Mam jednak pytanie do posła sprawozdawcy, ponieważ w dwóch kolejnych wypowiedziach zasiał nam dwie kolejne wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak jest)</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#JerzyKoralewski">Także prosiłbym o większą konsekwencję i obiektywizm.</u>
          <u xml:id="u-206.3" who="#JerzyKoralewski">Moje pytanie prowadzi do tego — przecież tę Konstytucję, przynajmniej w zamyśle, tworzymy na dłuższy czas niż na najbliższe wybory. Kadencja będzie określona na 4 lata, więc ten zapis nie jest taki bezsensowny.</u>
          <u xml:id="u-206.4" who="#JerzyKoralewski">W tej chwili mamy określone rozwiązanie naszą uchwałą i to tylko tworzy dziwną sytuację. Natomiast w każdym innym wypadku, jeśli ta Konstytucja nie zostanie zmieniona, jest zapisana 4-letnia kadencja i ten zapis jest niezbędny, ten nowy — tak uważam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś jeszcze ma pytanie do pana posła sprawozdawcy?</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#TadeuszBień">Pozwolę sobie zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że w świetle dokonanych przegłosowanych do tej pory zmian w Konstytucji, punktem zwrotnym i bazowym dla całego procesu legislacyjnego tyczącego wyborów nowego Sejmu, staje się data wyznaczenia pierwszego posiedzenia Sejmu nowej kadencji. I to jest punkt bazowy i od tego punktu bazowego dopiero będą liczone wszystkie sprawy związane z procedurą wyborów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł jeszcze, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#BogdanDerwich">Wydaje mi się, że w ogóle pan poseł sprawozdawca trochę nam namieszał, bo rozumiem, że te 95 dni, to jest po prostu minimalny okres, który jest potrzebny w ogóle na kampanię wyborczą.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#BogdanDerwich">Przecież nic się nie zmieniło w układzie, że przejęliśmy projekt mniejszości, jeżeli chodzi o inny układ, kiedy się rozpoczyna nowa kadencja a kończy stara. Przecież tu się nic w tym układzie nie zmieniło, jeżeli chodzi o ten zapis, który proponowała komisja, który proponowała — był projektem mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#BogdanDerwich">Natomiast 95 dni przed upływem kadencji praktycznie jest okresem, który jest potrzebny na to, żeby w ogóle były ogłoszone wybory i można było przeprowadzić kampanię wyborczą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, jeszcze może pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#HenrykWujec">Proszę państwa, wydaje mi się, że chyba ten zapis, tak jak tu jest, ten w punkcie 3, może pozostać, bo to oznacza, że wybory do Sejmu i Senatu zarządza prezydent nie później niż na 95 dni przed upływem kadencji Sejmu i kadencja Sejmu jak przed chwilą przyjęliśmy upływa w momencie, kiedy jest pierwsze posiedzenie. To pierwsze posiedzenie zwołuje prezydent nie później niż w ciągu miesiąca od wyborów, wobec tego te 95 dni — może to jest minimalny okres, on może być tutaj zachowany spokojnie, to w niczym nie utrudnia tej kampanii wyborczej itd. Po prostu możemy to przegłosować i żadnej sprzeczności nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak jest)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#FranciszekRusnarczyk">Przepraszam, ale dla mnie ta zmiana miała sens wtedy, kiedy przegłosowany został ust. 3 — kadencja rozpoczyna się w dniu wyborów i trwa do.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#FranciszekRusnarczyk">Miałbym wobec tego pytanie, co oznacza te 95 dni, czy to jest czas, który jest potrzebny dla przeprowadzenia kampanii wyborczej, bo jeżeli tak, to w takim razie w tej zmianie, nad którą dyskutujemy, tam gdzie jest mowa: 95 dni przed upływem kadencji, należałoby chyba napisać — 95 dni przed datą wyborów. Bo inaczej ten okres przewidziany na kampanię może, zgodnie z tym co uchwaliliśmy, być skrócony do 65 dni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł, proszę.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#JanuszSzymański">Proszę państwa, żeby była zupełna jasność chcę powiedzieć, że mamy dwie sytuacje, które rozstrzyga art. 31 — my natomiast w art. 31 w ust. 1 rozstrzygamy o normalnym mechanizmie kalendarza wyborczego na okoliczność zakończenia 4-letniej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#JanuszSzymański">W art. 31 jest, jeszcze ust. 2, który dotyczy sytuacji nadzwyczajnych, rozwiązania parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#JanuszSzymański">I co oznacza termin 95 dni, bo było pytanie. Otóż ten przepis ust. 1 ma normalne zastosowanie przy konstrukcji 4-letniej kadencji, a więc odbycia przez parlament mandatu w pełnym czasie. I proszę państwa, jak powiedziałem, logika została zgubiona. Nie mogę jako poseł sprawozdawca mówić, czy tę zmianę należy poprzeć, choć prawie już to uczyniłem, państwo sami musicie rozstrzygnąć. Ale chcę powiedzieć, żeby była jasność, że pozostaje ust. 2. W razie rozwiązania Sejmu prezydent zarządza wybory do Sejmu i Senatu, wyznaczając datę wyborów w ciągu 3 miesięcy od dnia rozwiązania Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-215.3" who="#JanuszSzymański">I o co mi chodzi w tej chwili? Chcę przypomnieć tylko — wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent nie później niż na 95 dni przed upływem kadencji Sejmu, wyznaczając datę wyborów na dzień przypadający w ostatnim miesiącu upływającej kadencji Sejmu. I chcę z całą odpowiedzialnością powiedzieć, że ten przepis odnosi się do normalnej 4-letniej kadencji Sejmu i prezydent musi tak cyrkulować, żeby trafić z dokładnością do 4 lat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o ciszę, bo gwar na sali naprawdę nie ułatwia pracy.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#WojciechSolarewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chcę z ponurą satysfakcją powiedzieć, z podobną satysfakcją również głosowałem za wnioskiem komisji dotyczącym art. 21 ust. 3, że istotnie ma rację pan poseł Szymański, że nasze tutaj procedowanie straciło logikę. A my, proszę państwa, nie mówimy o ustawie o pszczelarstwie na przykład, z całym szacunkiem dla pszczelarzy, tylko mówimy o ustawie zasadniczej. W związku z powyższym chcę wnioskować o to, aby projekt ustawy zwrócić do komisji. Mówimy o ustawie zasadniczej.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#komentarz">(Oklaski, głos z sali: Świetnie, bardzo dobrze)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#HenrykMichalak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W związku z przeprowadzoną tutaj dyskusją, i konsekwencjami zmian, jakie podjął Sejm w oparciu o art. 75 ust. 2 pkt 9 regulaminu Sejmu — wnoszę o przerwanie głosowania i skierowanie projektu do komisji.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#JerzyOrzeł">Chciałbym sprecyzować — w wypadku, gdyby Wysoka Izba przerwała głosowanie i skierowała projekt do komisji — aby komisja opracowała:</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#JerzyOrzeł">— po pierwsze — że musimy termin wyznaczyć,</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#JerzyOrzeł">— a po drugie — żeby komisja opracowała zmiany w Konstytucji wynikające już z przyjętych rozwiązań przez głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie Pośle! Chcę powiedzieć, że jeżeli rzeczywiście Wysoka Izba wyrazi taką wolę, że odeślemy do komisji to może być wskazówka dla komisji, żeby te przegłosowane wnioski wzięła pod uwagę, ale formalnie, jeżeli przerwiemy głosowanie, nie będą to przegłosowane wnioski, w zrozumieniu regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Mam pytanie, czy możemy do jutra przerwać głosowanie i w tym czasie komisja by po prostu dostosowała te terminy do wcześniej przyjętych ustaleń, a nie przedłużać terminu rozpatrzenia zmian.</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#BogdanŁukasiewicz">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#TeresaCzarnikSojka">Mam pytanie do pana posła sprawozdawcy. Nie widzę zachwiania logiki między art. 31, a zmianą w art. 21 ust. 3. Zmieniliśmy tylko czas trwania kadencji. Kadencja nie trwa do dnia wyborów, tylko do dnia pierwszego posiedzenia. Wobec tego art. 31 ust. 1 był potrzebny poprzednio, tak samo jest potrzebny dzisiaj. Popieram to, co mówił pan poseł Wujec, to jest tak samo określenie dla kadencji 4-letniej. Tak samo było poprzednio, jak i jest po naszym głosowaniu. Niczego to nie zmieniło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#JanuszSzymański">Proszę państwa, ja w dwóch sprawach. Wydaje mi się, że wyjaśniłem sens, przecież nie mogę jako poseł sprawozdawca, jak powiedziałem, sugerować Izbie zachowania. Chcę jeszcze raz powtórzyć, że art. 31 ust. 1 ma zastosowanie dla normalnej 4-letniej kadencji Sejmu i to jest poza sporem i myślę, że państwo rozstrzygniecie. Natomiast nie można w tej chwili, w tej fazie zgłosić, innego wniosku, jak tylko takiego, że można odroczyć głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#JanuszSzymański">Chcę państwu powiedzieć, że nie ma w tej chwili możliwości proceduralnej, żeby zakończenie postępowania ustawodawczego w tym Sejmie — odnośnie do tego projektu, kończyło się nie doprowadzeniem głosowania do końca. Nie może, to jest wniosek niedopuszczalny i absolutnie nie może być rozstrzygany. Z całą odpowiedzialnością, chcę zgłosić inny wniosek formalny, żeby w tej chwili odroczyć głosowanie, jest zbyt późna pora. Pracujemy od godziny 9. Były liczne głosowania, to zmęczenie udziela się nam wszystkim, również łącznie ze mną i dlatego nie zawsze precyzyjnie formułuję. Proponuję, żebyśmy do jutra rana odroczyli głosowanie i przystąpimy do realizacji, czy kontynuowania go jutro rano. To jest mój wniosek formalny.</u>
          <u xml:id="u-226.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, w związku i z wnioskami i z argumentem, który podał pan poseł, że jest to głosowanie nad poważną i zasadniczą sprawą, i że część z nas ma problemy w jakimś sensie czy dalsze głosowanie powinno wyglądać w ten, czy w inny sposób, biorąc pod uwagę to, co dotychczas przegłosowaliśmy — przerywam głosowanie nad projektem ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wrócimy do tego głosowania jutro rano. Poprosimy komisję, która pracowała nad tą ustawą, o wyrażenie swojego stanowiska, nie tylko posła sprawozdawcy, któremu trudno rzeczywiście coś sugerować. Poprosimy komisję o zajęcie stanowiska, w jaki sposób przegłosowane przez nas wnioski mogą wpłynąć na logikę całości zmian i w takim razie, jakie jest zdanie komisji, w sensie logiki zmian, do dalszego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przerywam głosowanie nad tym projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! W związku z argumentem, że dzisiaj Sejm obraduje od godziny 9.00, to jest prawie 12 godzin, chciałam przypomnieć — proszę państwa,...</u>
          <u xml:id="u-227.3" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
          <u xml:id="u-227.4" who="#OlgaKrzyżanowska">... — proszę mi dać powiedzieć, dobrze, a potem proszę bardzo wyrazić swoją opinię.</u>
          <u xml:id="u-227.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Mamy jeszcze — chciałam przypomnieć — zakończenie prac — w formie głosowania nad pkt 2 i pkt 3 porządku dziennego. Wydaje mi się właściwe, żeby te głosowania odbyły się tak samo w dniu jutrzejszym. Bardzo proszę o punktualne przybycie jutro, bo grozi nam, że nie wyczerpiemy porządku dziennego przy założeniu, że mamy w sobotę obradować ściśle do godziny 16.00.</u>
          <u xml:id="u-227.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-227.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Zgłosiło się 5 posłów do wygłoszenia oświadczeń. Proszę pana posła Wilhelma Wolnika z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej o wygłoszenie oświadczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#WilhelmWolnik">Pani marszałek, ze względu na wyjaśnienie sprawy rezygnuję ze złożenia oświadczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Jana Kościelniaka ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie ma pana posła.</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Włodzimierza Wier tka z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-229.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako następni zgłosili się pan poseł Jacek Soska i pan poseł Tadeusz Kijonka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#WłodzimierzWiertek">Pomimo zapewnień rządu o zmianach w polityce rolnej, a także wprowadzenia cen minimalnych w lipcu br., nie zadowala nas chłopskich posłów tak odległy termin. Sytuacja w rolnictwie jest dramatyczna. Z dnia na dzień spadają ceny skupu żywca wieprzowego i wołowego. Trudno sprzedać zboże, ziemniaki i inne płody rolne. Wieś nie ma pieniędzy na zakup środków produkcji. Stoi „Ursus”, nie ma kto kupować ciągników. Rynek nasz zalewany jest produktami żywnościowymi z importu. Na ostatnich giełdach żywca i mięsa pojawiły się oferty sprzedaży węgierskich półtusz, amerykańskiej wołowiny i drobiu. Sprzedają u nas, bo w państwach EWG nie mogą.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#WłodzimierzWiertek">A gdzież nasi rolnicy mają sprzedawać swoje płody? Zdeterminowani blokują drogi i wysuwają postulaty, których my, posłowie Polskiego Stronnictwa Ludowego nie możemy przeforsować od początku obecnej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-230.2" who="#WłodzimierzWiertek">W imieniu grupy posłów zwracam się do rolników i organizacji chłopskich o zaprzestanie sporu, a skoncentrowanie się na walce o bieżące interesy wsi i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-230.3" who="#WłodzimierzWiertek">Domagamy się:</u>
          <u xml:id="u-230.4" who="#WłodzimierzWiertek">1) Przyspieszenia prac nad wprowadzeniem minimalnych cen gwarantowanych.</u>
          <u xml:id="u-230.5" who="#WłodzimierzWiertek">2) Wprowadzenia preferencyjnych kredytów dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz zapewnienia systemu ochrony krajowych producentów przed importem żywności z zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-230.6" who="#WłodzimierzWiertek">3) Natychmiastowego uruchomienia interwencyjnego skupu żywca przez Agencję Rynku Rolnego. Bez podjęcia tych działań grozi nam pogłębienie kryzysu gospodarczego w rolnictwie i wzrost na tym tle niepokojów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-230.7" who="#WłodzimierzWiertek">Jednocześnie z tej trybuny przestrzegamy władze państwowe przed użyciem siły w stosunku do chłopów, walczących nie tylko o swój byt, ale o zapewnienie samowystarczalności żywnościowej naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-230.8" who="#WłodzimierzWiertek">Wysoki Sejmie! Jest wiosna. Chłopi chcą pracować, a nie demonstrować. Niechże wreszcie obudzi się ten rząd.</u>
          <u xml:id="u-230.9" who="#WłodzimierzWiertek">Podpisali: Andrzej Bajołek, Wojciech Zarzycki, Włodzimierz Wiertek, Zdzisław Domański, Zbigniew Mierzwa, Edmund Jagiełło i Edward Baścik.</u>
          <u xml:id="u-230.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Jacka Soskę z Polskiego Stronnictwa Ludowego o wygłoszenie oświadczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#JacekSoska">Pani marszałek, to oświadczenie przedstawię w dniu jutrzejszym, dzisiaj późna pora.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Tadeusza Kijonkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#TadeuszKijonka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wolność, niepodległość, ojczyzna, naród, patriotyzm — pewnie nigdy częściej nie używaliśmy tych słów i pojęć niż dziś, powołując się na wszystkie świętości naszej historii. Czy jednak zawsze chodzi nam o realną służbę dla kraju, o tworzenie pomostów między historią a przyszłością. Z tym już bywa różnie, w zależności od doraźnych kalkulacji coraz bardziej zwaśnionych środowisk i partii.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#TadeuszKijonka">Przed rokiem z tego honorowego miejsca upomniałem się o godne uczczenie trójlecia powstań śląskich oraz rocznicy powrotu Śląska do macierzy, adresując to przesłanie do Sejmu, do prezydenta i premiera. Niestety, rocznica drugiego powstania doczekała się ledwo zdawkowych wzmianek i lokalnych gestów. W tym roku przypada rocznica trzeciego powstania, które z rozkazu Wojciecha Korfantego wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, i ogarnęło swoim zasięgiem cały Górny Śląsk, z udziałem zbrojnym kilkudziesięciu tysięcy powstańców. Dzięki temu sprawa Śląska stała się wreszcie kwestią rangi międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-234.2" who="#TadeuszKijonka">Główna bitwa, która rozegrała się w dniach 21–27 maja w rejonie Góry św. Anny, była świadectwem męstwa i determinacji powstańców, których czyn pozwolił wnieść w granice Polski znacznie większy obszar Górnego Śląska, choć poza kordonem nadal pozostawała milionowa rzesza ludności polskiej.</u>
          <u xml:id="u-234.3" who="#TadeuszKijonka">Wysoki Sejmie! Już niespełna dwa miesiące dzielą nas od rocznicy trzeciego powstania śląskiego. I jestem pełen obaw, że obchody mogą mieć wymiar lokalny, ograniczony do granic regionu. Dziś bowiem wielu nie na rękę pamięć o tamtych wydarzeniach, zaś kapitał narodowy raz po raz przegrywa z kapitałem twardo walutowym. Jeśli już o Śląsku się mówi i pisze, to głównie ze względu na problemy, często wyolbrzymione, mniejszości niemieckiej, kosztem tożsamości rdzennej większości polskiej. I nie wiem — czy decyduje o tym ignorancja, czy wyrachowanie.</u>
          <u xml:id="u-234.4" who="#TadeuszKijonka">Toteż ponawiam raz jeszcze z tego miejsca apel o nadanie obchodom 70 rocznicy III powstania śląskiego, charakteru uroczystości państwowych, z udziałem najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej — prezydenta i premiera, marszałków Sejmu i Senatu.</u>
          <u xml:id="u-234.5" who="#TadeuszKijonka">Proszę także, aby Góra św. Anny, którą ludowy poeta śląski, ks. Norbert Bończyk, w poemacie sprzed ponad wieku nazwał „Piastowskich ziem stróżem wiecznym”, odzyskała rangę sanktuarium czynu powstańczego — jest bowiem rzeczą oburzającą i wstydliwą stan zaniedbania i upadku tego miejsca, tak obficie zroszonego powstańczą krwią.</u>
          <u xml:id="u-234.6" who="#TadeuszKijonka">Wysoki Sejmie! Pamiętajmy, że ostatni weterani tych powstań, często żołnierze samoobrony Śląska we wrześniu 1939 roku a następnie polskich formacji na Zachodzie, dożywają swych dni w poczuciu zapomnienia, opuszczenia, a nierzadko przemilczenia i dezawuacji ich historycznego czynu. Goryczy tej dopełnia fakt, że dzieje się to już w wolnej Rzeczypospolitej Polskiej, której żołnierzami byli od ponad lat siedemdziesięciu.</u>
          <u xml:id="u-234.7" who="#TadeuszKijonka">Nie wolno — Wysoki Sejmie — dopuścić do dalszej deprecjacji dziejowej roli tej najwspanialszej generacji Ślązaków, o co upominam się raz jeszcze z tego miejsca, prosząc o wstawiennictwo Wysokiej Izby w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-234.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeszcze zgłosił się pan poseł Jan Kościelniak ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-235.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#JanKościelniak">Pani Marszałek! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Jak wynika z przebiegu konferencji prasowej ministra sprawiedliwości Wiesława Chrzanowskiego, w roku ubiegłym przestępczość wzrosła o 61% w porównaniu z rokiem poprzednim. Spadają też wskaźniki wykrywalności przestępstw. W roku 1990 wykryto jedynie 40% sprawców przestępstw, w tym 19,2% sprawców kradzieży z włamaniem; są to jedne z najbardziej dokuczliwych przestępstw dla obywateli.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#JanKościelniak">Przeciągają się także postępowania przygotowawcze zarówno w fazie śledztwa, jak i dochodzenia. W roku 1990 sądy zwróciły prokuratorom ponad 1000 spraw do ich uzupełnienia.</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#JanKościelniak">W tymże roku 1990 do sądów wpłynęło około 2 mln spraw. Sądy powszechne przejęły sprawy gospodarcze i sprawy o wykroczenia, co spowodowało znaczne spiętrzenie się ich prac.</u>
          <u xml:id="u-236.3" who="#JanKościelniak">Pragnę oświadczyć, że wzrastająca ilość przestępstw, nieudolność organów ścigania, nieumiejętność prowadzenia śledztw i dochodzeń, a także przeciążenie sądów, powodują u przeciętnych obywateli uczucie znacznego wzrostu ich osobistego zagrożenia. Rozzuchwala to także elementy przestępcze.</u>
          <u xml:id="u-236.4" who="#JanKościelniak">Zwracam się przeto do Prezydium Sejmu, aby na porządku dziennym następnego, 55 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej znalazły się krótkie, rzeczowe i realne oceny istniejącego stanu spraw oraz by zaprezentowano plany skutecznej walki z przestępczością, przedstawione przez ministrów spraw wewnętrznych oraz sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-236.5" who="#JanKościelniak">Chciałbym także prosić, składając niniejsze oświadczenie w imieniu moich wyborców, aby przedstawione materiały nie ograniczały się jedynie do informacji na temat braków występujących w organach ścigania, czy w wymiarze sprawiedliwości, lecz by zawierały one wskazanie, w jaki sposób, w obecnych warunkach można skutecznie zapobiec wzrastającej fali przestępczości.</u>
          <u xml:id="u-236.6" who="#JanKościelniak">Wydaje się także celowe, aby przedstawiciel rządu, występując wobec Sejmu, wskazał na potrzeby, których spełnienie — zarówno w sferze zasobów materialnych, jak i ekonomicznych pracowników — mieści się w bieżących możliwościach finansowych państwa. Uprzejmie dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, Prezydium Sejmu, rzecz jasna, zwróci się do rządu, natomiast czy to będzie umieszczone na porządku dziennym najbliższego posiedzenia, to zadecyduje Konwent Seniorów, bo mamy już sporo spraw na porządku dziennym następnego posiedzenia. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Stefana Mleczkę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#StefanMleczko">Jutro, tj. 22 marca o godzinie 8, w sali kolumnowej odbędzie się posiedzenie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, tj. 22 marca do godziny 9.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o punktualne przybycie, gdyż zaczynamy od głosowań.</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min 30)</u>
          <u xml:id="u-239.3" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 10)</u>
          <u xml:id="u-239.4" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Tadeusz Fiszbach).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#TadeuszFiszbach">Życząc wszystkim dobrego dnia, wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#TadeuszFiszbach">Na sekretarzy powołuję posłów Adama Grabowieckiego i Marka Rusakiewicza.</u>
          <u xml:id="u-240.2" who="#TadeuszFiszbach">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Marek Rusakiewicz.</u>
          <u xml:id="u-240.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-240.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 10 porządku dziennego: Powołanie na stanowisko przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych.</u>
          <u xml:id="u-240.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu prezesa Rady Ministrów Jana Krzysztofa Bieleckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#JanKrzysztofBielecki">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o utworzeniu Komitetu Badań Naukowych wnoszę o powołanie na urząd przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych pana profesora Witolda Karczewskiego.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#JanKrzysztofBielecki">Pan profesor Karczewski ma lat 61, jest profesorem zwyczajnym, absolwentem akademii medycznej. Związany jest od wielu lat z Polską Akademią Nauk, ostatnio zatrudniony jest również w tej instytucji. Pan profesor Karczewski jest członkiem wielu towarzystw i organizacji naukowych krajowych i zagranicznych. W jego dorobku znajduje się ponad 70 publikacji, głównie z dziedziny neurofizjologii. Jego dorobek związany z systemem rozszczepionego pnia mózgu wszedł na trwałe do podręcznika fizjologii Amerykańskiego Towarzystwa Fizjologicznego. Profesor Karczewski stale współpracuje z ośrodkami naukowymi, między innymi w Oxfordzie i w Londynie.</u>
          <u xml:id="u-241.2" who="#JanKrzysztofBielecki">Chciałbym jeszcze podkreślić, że pan profesor Karczewski od 1989 r. jest członkiem Komitetu Nauki i Postępu Technicznego, od początku brał udział w pracach przygotowawczych nad ustawą o Komitecie Badań Naukowych i wydaje się, że dobrze byłoby stworzyć mu możliwości powierzając mu stanowisko przewodniczącego komitetu — kontynuowania tej pracy, która zmierza do zmiany sposobów funkcjonowania i finansowania polskiej nauki.</u>
          <u xml:id="u-241.3" who="#JanKrzysztofBielecki">Tu chciałbym się odnieść do exposé — w którym prosiłem, wnosiłem, sygnalizowałem kwestie konieczności zwiększenia efektywności badań naukowych. Uważam, że pan profesor Karczewski, jako zwolennik systemu grantowego, jako zwolennik konkurencji w nauce, przez swoje działania doprowadzi do tego bardzo ważnego celu.</u>
          <u xml:id="u-241.4" who="#JanKrzysztofBielecki">Pan profesor Karczewski jest również zwolennikiem jawności, zamierza — jeśli Wysoka Izba powołać go raczy na ten urząd — publikować biuletyn, na łamach którego będą jasno przedstawiane wszystkie decyzje komitetu, będą prezentowane kryteria i będą wyjaśniane wszelkie wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-241.5" who="#JanKrzysztofBielecki">Pan profesor jest bezwzględnie autorytetem w swoim środowisku, jak również nie jest skonfliktowany ze środowiskiem naukowym. Można nawet powiedzieć, że jako medyk, czy człowiek medycyny będzie łącznikiem pomiędzy naukami humanistycznymi a środowiskiem techniki. Dlatego wnoszę, Wysoka Izbo, o powołanie pana profesora Karczewskiego na urząd przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych.</u>
          <u xml:id="u-241.6" who="#JanKrzysztofBielecki">Pragnę jeszcze dodać, że profesor Karczewski jest z Warszawy.</u>
          <u xml:id="u-241.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-241.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu prezesowi Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#TadeuszFiszbach">Informuję Wysoką Izbę, że Komisja Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego, do której Prezydium Sejmu skierowało wniosek prezesa Rady Ministrów, przedstawioną kandydaturę zaopiniowała pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-242.2" who="#TadeuszFiszbach">Czy w sprawie zgłoszonej kandydatury ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-242.3" who="#TadeuszFiszbach">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-242.4" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-242.5" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm dokonał powołania na stanowisko przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych w trybie przewidzianym dla powoływania organów państwowych, to jest bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-242.6" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-242.7" who="#TadeuszFiszbach">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-242.8" who="#TadeuszFiszbach">Głosować będziemy jedynie przez podniesienie ręki, bez użycia urządzenia do liczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-242.9" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posłów sekretarzy: Romualdę Matusiak, Stefana Mleczkę, Annę Dynowską, Ziemowita Gawskiego, Marka Rutkowskiego, Waldemara Pawlaka, aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-242.10" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie ustalonych miejsc na sali w celu obliczenia głosów w poszczególnych sektorach.</u>
          <u xml:id="u-242.11" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posłanki i posłów o trzymanie podniesionych rąk przez czas umożliwiający posłom sekretarzom obliczenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-242.12" who="#TadeuszFiszbach">Wszyscy posłowie sekretarze są na stanowiskach, tak? Można przystąpić do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-242.13" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-242.14" who="#TadeuszFiszbach">Proponuję, aby Sejm podjął następującą uchwałę:</u>
          <u xml:id="u-242.15" who="#TadeuszFiszbach">„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy o utworzeniu Komitetu Badań Naukowych powołuje Witolda Karczewskiego na stanowisko przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych”.</u>
          <u xml:id="u-242.16" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały, zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-242.17" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-242.18" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-242.19" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posłów sekretarzy Adama Grabowieckiego i Marka Rusakiewicza o obliczenie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-242.20" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam wynik głosowania.</u>
          <u xml:id="u-242.21" who="#TadeuszFiszbach">Ogółem w głosowaniu wzięło udział 294 posłów. Większość bezwzględna wynosi 148 głosów. Za uchwałą głosowało 273 posłów. Przeciwko uchwale głosował 1 poseł. Wstrzymało się od głosowania 20 posłów.</u>
          <u xml:id="u-242.22" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm powołał Witolda Karczewskiego na stanowisko przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych.</u>
          <u xml:id="u-242.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-242.24" who="#TadeuszFiszbach">Życzymy panu profesorowi powodzenia w trudach pracy.</u>
          <u xml:id="u-242.25" who="#TadeuszFiszbach">Powracamy do rozpatrzenia punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Przekształceń Własnościowych oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych (druki nr 638 i 774).</u>
          <u xml:id="u-242.26" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-242.27" who="#TadeuszFiszbach">W sprawozdaniu komisja przedstawia dwa wnioski mniejszości, które głosować będziemy w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-242.28" who="#komentarz">(Poseł Wiesław Kaczmarek: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-242.29" who="#TadeuszFiszbach">Po odczytaniu pierwszego wniosku mniejszości udzielę głosu panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-242.30" who="#TadeuszFiszbach">W pierwszym wniosku mniejszości art. 20 — proponuje się ograniczenie przypadków, w których Komisja Papierów Wartościowych może odmówić wydania zezwolenia na prowadzenie przedsiębiorstwa maklerskiego wyłącznie do niespełnienia warunków określonych w art. 18 § 3, a nie jak proponują komisje również w przypadku, gdy podmiot nie daje rękojmi należytego wykonywania działalności.</u>
          <u xml:id="u-242.31" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę Wiesława Kaczmarka o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#WiesławKaczmarek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Ponieważ wczoraj dyskutowaliśmy o tym i przedstawiałem te sprawy, chciałbym już krótko przedstawić argumentację i skutki przyjęcia bądź odrzucenia tego wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#WiesławKaczmarek">Intencją wnioskodawców wniosku mniejszości było stworzenie takiej sytuacji, żeby Komisja Papierów Wartościowych podejmowała decyzje o udzieleniu zezwolenia na prowadzenie przedsiębiorstwa maklerskiego na zasadach określonych w art. 18, a więc po spełnieniu wymogów formalnych.</u>
          <u xml:id="u-243.2" who="#WiesławKaczmarek">Z kolei intencją zapisu większościowego jest — ponieważ ta ustawa musi przewidywać pewne zdarzenia, które mogą mieć miejsce w przyszłości — stworzenie możliwości działania Komisji Papierów Wartościowych w pewnych sytuacjach, które mogą zaistnieć. Poprzednio wymieniłem tylko dwa przykłady takich sytuacji, chciałbym podać jeszcze dwa dalsze. Pierwszy to sytuacja, gdy podmiot, który prowadził przedsiębiorstwo maklerskie i firma ta splajtowała, występuje po raz drugi o udzielenie mu zezwolenia na prowadzenie przedsiębiorstwa maklerskiego, spełniając wszystkie wymagania wniosku formalnego — wymagania formalne. Natomiast tu właśnie pojawia się problem, czy jest rękojmia, że tym razem skutecznie będzie wykonywał zadania z tytułu prowadzenia przedsiębiorstwa maklerskiego. Drugi przypadek spotykany jest ostatnio chociażby w sferze bankowości, gdzie, jak wiadomo, trzeba zgromadzić określone środki, żeby założyć bank. Było parę takich sytuacji, w których się okazało, że środki zgromadzone były środkami uzyskanymi z kredytów, a raczej wiadomo, że o wiele bardziej wiarygodnym jest, jeżeli są to środki własne. Z podobną sytuacją możemy mieć do czynienia również w przypadku przedsiębiorstwa maklerskiego. Wiadomo, że wiarygodniejszym rozwiązaniem jest sytuacja, kiedy przedsiębiorstwo maklerskie operuje własnymi środkami, a nie środkami z kredytów. Gdybyśmy odrzucili ten wniosek, wtedy komisja miałaby możliwość działania w oparciu o rękojmię, jeżeli chodzi o prawidłowe wykonywanie zadań przedsiębiorstwa maklerskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-244.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 20, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (29) Kto jest przeciw? (163) Kto się wstrzymał od głosowania? (82) Stwierdzam, że Sejm odrzucił wniosek mniejszości do art. 20.</u>
          <u xml:id="u-244.3" who="#TadeuszFiszbach">W drugim wniosku mniejszości — do art. 94 — proponuje się, aby członków rady nadzorczej towarzystwa funduszy powierniczych powoływało i odwoływało walne zgromadzenie, a nie jak proponują komisje — Komisja Papierów Wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-244.4" who="#TadeuszFiszbach">Czy pan poseł sprawozdawca chciałby zabrać głos? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#WiesławKaczmarek">Ponieważ akurat ten wniosek mniejszości był dość długo dyskutowany, więc już nie będę chciał wchodzić w szczegóły, tylko przedstawię dokładnie skutki przyjęcia jednego z rozwiązań. Otóż gdyby Sejm przyjął rozwiązanie zaproponowane we wniosku mniejszości, mielibyśmy taką sytuację, że członków rady nadzorczej — chodzi tu o radę nadzorczą spółki akcyjnej, która prowadzi i zarządza funduszami powierniczymi — powoływałoby i odwoływało walne zgromadzenie, czyli właściciele spółki, za zgodą komisji.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#WiesławKaczmarek">W przypadku rozwiązania większościowego jest zaproponowana troszeczkę inna konstrukcja. Otóż ten artykuł jest dwuparagrafowy. W § 1 mówi się, że członków rady nadzorczej spółki powołuje i odwołuje komisja z zastrzeżeniem § 2. A w § 2 mamy następujące zastrzeżenie, że odwołanie członka rady nadzorczej przez walne zgromadzenie może nastąpić tylko z powodu rażącego naruszenia interesu spółki lub uczestników funduszu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-246.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 94, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (107) Kto jest przeciw? (91) Kto się wstrzymał od głosowania? (79) Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek mniejszości do art. 94.</u>
          <u xml:id="u-246.3" who="#TadeuszFiszbach">W dyskusji zgłoszono dodatkowe poprawki, których tekst posłowie otrzymali.</u>
          <u xml:id="u-246.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę Wiesława Kaczmarka o kolejne ich referowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#WiesławKaczmarek">Chciałbym zacząć od poprawki, którą zgłosiłem. Wynikła ona w sumie z naszej, muszę przyznać, nieuwagi podczas prac. Dotyczy ona art. 116 § 1. Otóż proponuję, żeby wprowadzić do tego paragrafu po słowach: „publicznym obrocie” wyraz „pierwotnym”, co by oznaczało, że pełne brzmienie będzie następujące: „W razie zmiany danych zawartych w prospekcie lub innych informacji o emisji, wpływających na wartość lub cenę papieru wartościowego nabywca papierów wartościowych w publicznym obrocie pierwotnym może od umowy odstąpić, chyba że działał w złej wierze”.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#WiesławKaczmarek">Skutek przyjęcia takiego rozwiązania... albo może najpierw powiem, co by się stało, gdybyśmy tego nie zaakceptowali. Otóż mogłoby wystąpić dosyć duże zamieszanie w ogóle na rynku papierów wartościowych, ponieważ sam fakt zmiany danych zawartych w prospekcie emisyjnym lub innych informacji mógłby spowodować, że wielu nabywców miałoby tutaj tytuł do wycofywania się z transakcji. Rynek po prostu nie może być, powiedzmy, aż tak mocno regulowany i mogą być różne przyczyny dla których wartość lub cena papieru wartościowego będzie ulegała zmianie. Stąd intencją projektodawców byłoby, żeby dopuścić do takiej sytuacji wyłącznie w pierwotnym publicznym obrocie papierami wartościowymi, czyli w tej fazie, kiedy papier jest wprowadzany na rynek, bo tutaj mogą wystąpić istotne uchybienia, chociażby z samego faktu przygotowywania całej operacji wprowadzania na rynek. I w tym przypadku intencją strony rządowej również jest to, żeby tylko na rynku pierwotnym dopuścić do możliwości odstąpienia od umowy nabycia akcji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (245) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (23) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę do art. 116 § 1.</u>
          <u xml:id="u-248.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#WiesławKaczmarek">Kolejną poprawkę zgłosił pan poseł Wojtczak. Dotyczy ona art. 29. W zestawieniu poprawek, które państwo otrzymali, jest błąd. Chodzi o art. 29, a nie o art. 39, jak to zostało podane.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#WiesławKaczmarek">Otóż dotychczasowa treść § 1 brzmi: „Zakazane jest posiadanie udziałów, akcji albo wkładu w więcej niż jednej spółce prowadzącej działalność maklerską”. Pan poseł Wojtczak proponuje, żebyśmy uzupełnili § 1 art. 29 o zdanie: „Osoba fizyczna lub osoba prawna nie może prowadzić jednocześnie więcej niż jednego przedsiębiorstwa maklerskiego”.</u>
          <u xml:id="u-249.2" who="#WiesławKaczmarek">Intencją pana posła, jak również i projektodawców było, żebyśmy nie tworzyli takich norm prawnych, które pozwalałyby jak gdyby na pozycję dominującą na rynku podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie. I to uzupełnienie o drugie zdanie ulepsza konstrukcję prawną ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-250.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (249) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (16) Stwierdzam przyjęcie poprawki do art. 29 § 1.</u>
          <u xml:id="u-250.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#WiesławKaczmarek">Kolejna poprawka, zgłoszona przez pana posła Wojtczaka, sprowadza się do tego, aby skreślić § 2 w art. 32. Otóż w tym paragrafie mamy następującą normę: „Przewodniczący komisji może w drodze zarządzenia określać zasady ustalania stawek prowizyjnych maklerów”.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#WiesławKaczmarek">Przypomnę tylko intencję projektodawców... zresztą, jeżeli spojrzymy na § 3 tego artykułu, to tam z kolei jest powiedziane, że minister finansów może w drodze rozporządzenia w porozumieniu z przewodniczącym komisji określić szczególne warunki, jakie powinna spełniać rachunkowość przedsiębiorstwa maklerskiego. Intencją projektodawców ustawy było, żeby jednak wprowadzić pewne standardy w tworzącym się rynku, w tym przypadku dotyczące podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie. Tutaj nie doszliśmy jednak do porozumienia z panem posłem Wojtczakiem i proszę mi wierzyć, że intencją jest ustalenie pewnych norm sposobu kształtowania systemów wynagrodzenia, natomiast nie jego wysokości, stawek itd. Chodzi po prostu o to, żeby powstała taka sytuacja na starcie rynku papierów wartościowych, że będzie dochodziło do przetargów i sporów pomiędzy firmami maklerskimi a Komisją Papierów Wartościowych. Jest to moim zdaniem jeden z artykułów, który, powiedzmy, określa warunki działania firm maklerskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-252.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (38) Kto jest przeciw? (156) Kto się wstrzymał od głosowania? (77) Stwierdzam, że poprawka do art. 32 § 2 nie została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-252.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#WiesławKaczmarek">Kolejna poprawka dotyczy art. 69 § 1 i została również zgłoszona przez pana posła Wojtczaka. Początkowo pan poseł Wojtczak zgłosił poprawkę, która sprowadzała się do propozycji, aby § 1 tego artykułu skreślić. Natomiast po uzgodnieniach pan poseł Wojtczak zgodził się na pewną modyfikację swojego wniosku i głosowana przez nas poprawka sprowadziłaby się do dodania wyrazu „jednocześnie” po wyrazach „może być”. Czyli gdybyśmy zaakceptowali dodanie tego wyrazu „jednocześnie”, tekst tego paragrafu brzmiałby: „Papier wartościowy dopuszczony do obrotu na jednej giełdzie może być jednocześnie przedmiotem obrotu na innej giełdzie za zezwoleniem Komisji”.</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#WiesławKaczmarek">Oznaczałoby to, że oczywiście emitent może sobie wybrać dowolną giełdę, na której chciałby operować swoim papierami i oczywiście musi uzyskać na to zgodę samej giełdy, która musi zaakceptować ten fakt, że przyjmuje jego emitowany papier wartościowy do obrotu. Natomiast w przypadku gdyby chciał jednocześnie operować swoimi papierami na innej giełdzie, komisja musiałaby wyrazić na to zgodę. Już nie chcę powtarzać tu całej argumentacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (211) Kto jest przeciw? (9) Kto się wstrzymał od głosowania? (41) Stwierdzam przyjęcie poprawki do ar. 69 § 1.</u>
          <u xml:id="u-254.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#WiesławKaczmarek">Ostatnia, piąta poprawka sprowadza się do zmiany o charakterze redakcyjnym. Otóż proponujemy, po konsultacjach z poradnią językową Uniwersytetu Warszawskiego, zamienić wyraz „ilość” na wyraz „liczba” w: art. 5 § 2, w art. 73 § 4, art. 82, art. 84 § 1 i § 3, art. 89 § 2, art. 103 § 1 i w art. 105. Ponieważ mamy tam rzeczowniki policzalne, w takiej sytuacji stosuje się wyraz „liczba”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-256.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (246) Kto jest przeciw? (3) Kto się wstrzymał od głosowania? (15) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#WiesławKaczmarek">Panie marszałku, to są wszystkie poprawki, proszę o przegłosowanie całości projektu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-258.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Przekształceń Własnościowych oraz Komisję Ustawodawczą, wraz z przyjętymi już poprawkami, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (269) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (7) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych.</u>
          <u xml:id="u-258.3" who="#TadeuszFiszbach">Powracamy do rozpatrzenia punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy (druki nr 385 i 775).</u>
          <u xml:id="u-258.4" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-258.5" who="#TadeuszFiszbach">W sprawozdaniu komisje przedstawiają sześć wniosków mniejszości, które głosować będziemy w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-258.6" who="#TadeuszFiszbach">W pkt 1 komisje przedstawiają dwa wnioski mniejszości dotyczące tego samego przepisu art. 4 ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-258.7" who="#TadeuszFiszbach">W pierwszym wniosku do art. 4 ust. 1 proponuje się zastąpienie wyrazów „najniższego wynagrodzenia” wyrazami „przeciętnego wynagrodzenia”. W przypadku przyjęcia tego wniosku nieaktualny będzie drugi wniosek dotyczący tego samego przepisu.</u>
          <u xml:id="u-258.8" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł sprawozdawca, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#TeresaLiszcz">Szanowni Państwo! Dwa pierwsze wnioski mniejszości dotyczą tej samej kwestii, mianowicie podniesienia podstawy naliczania wpłat zakładów pracy na fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-259.1" who="#TeresaLiszcz">Pierwszy wniosek mniejszości idzie dalej, mianowicie zmierza do podniesienia tej podstawy aż do wysokości przeciętnego wynagrodzenia, drugi tylko do połowy przeciętnego wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-259.2" who="#TeresaLiszcz">Co to oznacza? Oczywiście większe wpłaty na fundusz w przypadku pierwszym, mniejsze nieco w przypadku przyjęcia wniosku drugiego, a najmniejsze w przypadku pozostawienia tekstu w wersji komisji. Oznacza to pomniejszony fundusz rehabilitacji, mniejsze obciążenie zakładu, ale jednocześnie mniejszą zachętę, mniejszą mobilizację do zatrudnienia inwalidów w sytuacji, gdy pozostanie jako podstawa naliczania kwota najniższego wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-259.3" who="#TeresaLiszcz">Proponuję, żebyśmy przegłosowali najpierw pierwszy wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-260.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem pierwszego wniosku mniejszości do art. 4 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (68) Kto jest przeciw? (111) Kto się wstrzymał od głosowania? (82) Stwierdzam, że Sejm nie przyjął wniosku mniejszości do art. 4 ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-260.3" who="#TadeuszFiszbach">W drugim wniosku mniejszości do art. 4 ust. 1 proponuje się zastąpienie wyrazów „najniższego wynagrodzenia” wyrazami „połowy przeciętnego wynagrodzenia”.</u>
          <u xml:id="u-260.4" who="#TadeuszFiszbach">Czy pani poseł sprawozdawca chciałaby zabrać głos? Nie.</u>
          <u xml:id="u-260.5" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-260.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem drugiego wniosku mniejszości do art. 4 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (152) Kto jest przeciw? (51) Kto się wstrzymał od głosowania? (63) Stwierdzam, że Sejm przyjął drugi wniosek mniejszości do art. 4 ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-260.7" who="#TadeuszFiszbach">We wniosku mniejszości zawartym w pkt. 2 proponuje się nowe brzmienie art. 5, który określa zasadę obniżania kwoty wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-260.8" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł sprawozdawca, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#TeresaLiszcz">Wniosek mniejszości zmierza do przyjęcia innej redakcji art. 5. Redakcja proponowana we wniosku mniejszości jest prostsza, bardziej precyzyjna i co więcej, ma tę zaletę, że przyjęcie tej redakcji pozwala uniknąć pewnych kombinacji. Krótko mówiąc, chodzi tutaj o to, że zakłady pracy, które nabywają usługi lub produkty w zakładzie pracy chronionej, i tym samym dają niepełnosprawnym tam zatrudnionym pośrednią pracę, mają też korzystać z pewnych ulg z tego tytułu. Wniosek mniejszości proponuje, żeby o wysokości tych ulg decydowała kwota wynagrodzenia, którą zakłady pracy chronionej wypłaciły osobom niepełnosprawnym wykonującym te produkty lub usługi, które zostały następnie nabyte przez zakład ubiegający się o ulgi.</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#TeresaLiszcz">Przepraszam państwa, że wyraźnie reklamuję ten wniosek mniejszości wbrew zwyczajom, ale zostałam do tego niejako upoważniona przez wielu posłów — członków komisji, którzy po przemyśleniu stwierdzają, że ta redakcja jest lepsza i prawdopodobnie gdyby głosowanie w komisjach odbyło się dzisiaj, to ten tekst byłby nie wnioskiem mniejszości a tekstem komisji. Myślę, że dobrze byłoby, żebyśmy przyjęli ten wniosek mniejszości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem mniejszości do art. 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (221) Kto jest przeciw? (9) Kto się wstrzymał od głosowania? (32) Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek mniejszości do art. 5.</u>
          <u xml:id="u-262.2" who="#TadeuszFiszbach">We wniosku mniejszości zawartym w pkt. 3 proponuje się w art. 18 skreślenie ust. 2, który stanowi, że składka ubezpieczeniowa inwalidów I i II grupy wynosi 50% składki ubezpieczeniowej pracowników.</u>
          <u xml:id="u-262.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę panią poseł sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#TeresaLiszcz">Skreślenie, tak jak proponuje mniejszość, przepisu art. 18 ust. 2 oznacza, że inwalidzi I i II grupy (a nie niepełnosprawni w ogóle), a więc ci najbardziej poszkodowani, zatrudnieni w innych zakładach pracy niż zakłady pracy chronionej, będą, gdy chodzi o składki na ubezpieczenie, obciążali zakłady pracy w takim samym stopniu jak ludzie zdrowi.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#TeresaLiszcz">Słowem, zakłady pracy chronionej z tytułu zatrudniania inwalidów skorzystają dodatkowo o tyle, że składka za nich płacona w tych zakładach będzie wynosiła tylko 5%. Natomiast gdybyśmy skreślili art. 18 ust. 2 to będzie to oznaczało, że za inwalidów I i II grupy zatrudnianych w innych zakładach będzie się płaciło pełną składkę. Chcę jeszcze dodać, że przez wiele lat, do niedawna, składka płacona była we wszystkich zakładach pracy za inwalidów w wymiarze tylko 5%. Oczywiście oznacza to pewne umniejszenie wpływów do kasy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-264.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 18 polegającego na skreśleniu ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (23) Kto jest przeciw? (182) Kto się wstrzymał od głosowania? (59) Stwierdzam, że Sejm odrzucił wniosek mniejszości do art. 18 polegający na skreśleniu ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-264.3" who="#TadeuszFiszbach">We wniosku mniejszości zawartym w pkt 4 proponuje się w art. 32 ust. 1 — określającym przeznaczenie środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych — dodanie pkt 8, który przewiduje wydatkowanie środków z tego funduszu na likwidowanie barier technicznych i komunikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-264.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, pani poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#TeresaLiszcz">Art. 32 zawiera wykaz zadań finansowanych z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Wniosek mniejszości proponuje dodanie do wykazu obejmującego różne pozycje mieszczące się w ogólnie określonej rehabilitacji społecznej, zawodowej i medycznej szczególnego punktu „likwidowanie istniejących barier architektonicznych i komunikacyjnych”.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#TeresaLiszcz">Zmiana merytoryczna w istocie przez to by nie nastąpiła, bo stanowisko komisji było takie, że ten punkt w istocie mieści się w tym wykazie, który nie jest enumeratywny. On jest tylko przykładowy, a decydujące znaczenie ma pierwsze zdanie, które mówi, że z funduszu tego finansuje się rehabilitację społeczną. Likwidacja barier mieści się w rehabilitacji społecznej. Wyraźne wymienienie tego punktu miałoby tę zaletę, że zwracałoby uwagę na potrzebę likwidowania tych barier, natomiast mankamentem tego rozwiązania jest to, że organy państwowe i samorządowe odpowiedzialne za likwidację barier mogą się poczuć zwolnione z obowiązku zajmowania się tą sprawą, a zwłaszcza finansowaniem tej sprawy, uznając, że to finansowanie w całości ma następować z funduszu rehabilitacji, co nie powinno mieć miejsca. To w istocie byłoby z niekorzyścią dla tego funduszu przeznaczonego także na inne cele.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-266.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem mniejszości do art. 32 ust. 1 polegającym na dodaniu pkt 8, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (8) Kto jest przeciw? (209) Kto się wstrzymał od głosowania? (39) Stwierdzam, że Sejm nie przyjął wniosku mniejszości do art. 32 ust. 1 polegającego na dodaniu pkt 8.</u>
          <u xml:id="u-266.3" who="#TadeuszFiszbach">W ostatnim wniosku mniejszości proponuje się w art. 40 ust. 2, aby osoby o ograniczonej sprawności do pracy były traktowane jako osoby niepełnosprawne w rozumieniu ustawy do dnia 30 czerwca 1992 r., a nie jak proponują komisje, do dnia 31 grudnia 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-266.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, pani poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#TeresaLiszcz">W tym wniosku chodzi o osoby, które są często nazywane „inwalidami IV grupy”. Oczywiście oficjalnie takiej grupy nie ma. A więc chodzi o osoby, które nie zostały zaliczone do żadnej z grup inwalidów, ale które mają jednoosobowo wydane przez lekarzy zaświadczenia o ograniczonej sprawności i które obecnie są traktowane pod wieloma względami podobnie jak inwalidzi.</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#TeresaLiszcz">Projekt w wersji podstawowej zakłada, że te osoby przejściowo do dnia 31 grudnia 1990 r., czyli do końca tego roku, zachowają status osoby niepełnosprawnej w rozumieniu tej ustawy. Natomiast po tej dacie albo zweryfikują to zaświadczenie w trybie przewidzianym w ustawie, albo ten status utracą. Wniosek mniejszości przewiduje przedłużenie tego statusu na czas do 30 czerwca 1992 r., czyli dodatkowo o pół roku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-268.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem mniejszości do art. 40 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (18) Kto jest przeciw? (192) Kto się wstrzymał od głosowania? (46) Stwierdzam, że Sejm odrzucił wniosek mniejszości do art. 40 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-268.3" who="#TadeuszFiszbach">W dyskusji posłowie zgłosili szereg poprawek, które będziemy głosować w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-268.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę panią poseł sprawozdawcę Teresę Liszcz o kolejne ich referowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#TeresaLiszcz">Z szeregu poprawek zgłoszonych w dyskusji, po dyskusji w czasie przerwy pozostały trzy bardzo niewielkie poprawki, głównie językowe. Nie wydrukowaliśmy ich, ponieważ liczyliśmy, że głosowanie odbędzie się wczoraj, a na wczoraj i tak byśmy nie zdążyli ich wydrukować. W związku z tym bardzo przepraszam, że nie zostały wydrukowane, ale są naprawdę bardzo króciutkie i bardzo proste. Pozostali wnioskodawcy w imię tego, że lepiej poświęcić „dalsze doskonalenie” dla przyspieszenia uchwalenia tej ustawy, wycofali swoje poprawki.</u>
          <u xml:id="u-269.1" who="#TeresaLiszcz">Pierwsza poprawka, której propozycja jest podtrzymana, dotyczy art. 3 i polega na tym, żeby dodać do tzw. słowniczka, który jest zawarty w art. 3, określenie zakładu pracy chronionej, ponieważ to określenie pojawia się dwukrotnie, zanim zostało w art. 19 zdefiniowane. Jest to poprawka porządkująca, systematyzująca, cenna, moim zdaniem merytorycznie niczego nie zmieniająca.</u>
          <u xml:id="u-269.2" who="#TeresaLiszcz">Zmiana polegałaby na tym, że do art. 3 po obecnym pkt. 1 należałoby dodać nowy pkt 2 — tu z nagłówka cytuję — w brzmieniu: „Ilekroć w ustawie jest mowa o zakładzie pracy chronionej, oznacza to zakład pracy spełniający warunki określone w art. 19”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-270.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (194) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (49) Stwierdzam przyjęcie przez Wysoką Izbę poprawki do art. 3.</u>
          <u xml:id="u-270.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#TeresaLiszcz">Pragnę tylko dodać, że przyjęcie tej poprawki oznacza potrzebę odpowiedniej zmiany numeracji dotychczasowych punktów od 2 do 6.</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#TeresaLiszcz">Kolejna maleńka poprawka dotyczy art. 6 i polega na zastąpieniu użytego w nim zwrotu „zabezpieczeniem socjalnym” w takim kontekście: „Zakład pracy jest obowiązany wydzielić lub zorganizować stanowiska pracy wraz z podstawowym zabezpieczeniem socjalnym” — zwrotem „zapleczem socjalnym”, który jest bardziej poprawny, czyli zamiast „zabezpieczeniem”, wprowadzamy „zapleczem”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-272.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (170) Kto jest przeciw? (13) Kto się wstrzymał od głosowania? (63) Stwierdzam przyjęcie przez Sejm poprawki do art. 6.</u>
          <u xml:id="u-272.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#TeresaLiszcz">I ostatnia już poprawka — do art. 22. Mianowicie w ust. 4 tego artykułu, dającym delegację ministrowi pracy i polityki socjalnej do tego, żeby w porozumieniu z ministrem zdrowia w drodze rozporządzenia określał zasady wykorzystywania środków funduszu rehabilitacji, proponuje się dodać przed słowem „zasady” słowo „ogólne” w kontekście następującym — „określa zasady wykorzystywania środków funduszu rehabilitacji”, czyli po słowie „określa”, wprowadzić słowa „ogólne” A więc będzie wtedy: „określa ogólne zasady wykorzystywania”. Chodzi o to, żeby minister nie narzucał szczegółów, a tylko pewne ramowe zasady. Ponieważ słowo „ramowe” jakoś niedobrze się kojarzy, wnioskodawca uznał, że lepsze jest słowo „ogólne”. A więc byłoby zamiast „określa zasady wykorzystywania funduszu” — „określa ogólne zasady wykorzystywania funduszu”. To też wydaje się słuszna poprawka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-274.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (208) Kto jest przeciw? (8) Kto się wstrzymał od głosowania? (44) Stwierdzam przyjęcie przez Wysoką Izbę poprawki do art. 22.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#TeresaLiszcz">Przepraszam, panie marszałku, jeszcze mały komentarz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#TeresaLiszcz">Chciałam tylko powiedzieć, że wśród wnioskodawców, którzy wycofali swoje wnioski, był pan poseł Czeżyk, który zgłosił poprawkę do art. 21. Wniosek ten zmierzał do tego, żeby nie stawiać granic refundowania kosztów oprocentowania dla kredytów bankowych pobieranych przez zakłady pracy chronionej. We wniosku tym było sporo racji. Dawał on większą szansę spółdzielniom pracy znajdującym się w bardzo trudnej sytuacji. Ale pan poseł dał się przekonać kontrargumentom, które polegały na tym, że środki funduszów rehabilitacji są przeznaczone na bardzo wiele innych celów i byłoby niedobrze, gdyby była tu nadmierna konkurencja ze strony refundacji kredytów kosztem innych celów. A poza tym są inne źródła, inne sposoby ratowania tych spółdzielni z trudnej sytuacji finansowej, chociażby drogą przez art. 28 i art. 32 projektu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-278.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Społecznej, Komisję Zdrowia oraz Komisję Ustawodawczą, wraz z przyjętymi poprawkami, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (263) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (5) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-278.3" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-278.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 8 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie określenia terminu przedstawienia przez Komisję Konstytucyjną sprawozdania o projektach ustaw Ordynacja wyborcza do Sejmu (druk nr 796).</u>
          <u xml:id="u-278.5" who="#TadeuszFiszbach">Czy w sprawie przedstawionego projektu uchwały ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-278.6" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-278.7" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-278.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem projektu uchwały w sprawie określenia terminu przedstawienia przez Komisję Konstytucyjną sprawozdania o projektach ustaw Ordynacja wyborcza do Sejmu, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (206) Kto jest przeciw? (12) Kto się wstrzymał od głosowania? (39) Stwierdzam, że Sejm uchwałę podjął.</u>
          <u xml:id="u-278.9" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 9 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie określenia trybu zgłaszania kandydatów na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli (druk nr 797).</u>
          <u xml:id="u-278.10" who="#TadeuszFiszbach">Czy w sprawie przedstawionego projektu uchwały ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-278.11" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-278.12" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-278.13" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem projektu uchwały w sprawie trybu zgłaszania kandydatów na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (239) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (11) Stwierdzam, że Sejm uchwałę podjął.</u>
          <u xml:id="u-278.14" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia 11 punktu porządku dziennego: Sprawozdanie ministra spraw wewnętrznych z realizacji ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (druk nr 794).</u>
          <u xml:id="u-278.15" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Jana Widackiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#JanWidacki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zgodnie z ustawą minister spraw wewnętrznych, który udziela zezwoleń na zakup nieruchomości przez cudzoziemców, każdego roku w terminie do 31 marca zobowiązany jest przedłożyć Sejmowi sprawozdanie, informując o liczbie udzielonych zezwoleń, o rodzaju i obszarze nieruchomości, których te zezwolenia dotyczą, a także o liczbie decyzji odmownych. Pisemne szczegółowe sprawozdanie liczące 20 stron zostało Sejmowi dostarczone. Dlatego też szanując czas Wysokiej Izby, pozwolę sobie ograniczyć swoje wystąpienie do przedstawienia jedynie najistotniejszych punktów tego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#JanWidacki">W roku 1990 minister spraw wewnętrznych wydał łącznie 589 decyzji dotyczących zakupu nieruchomości przez cudzoziemców. 565 decyzji było pozytywnych, 24 odmowne. Łącznie zezwolenia na zakup nieruchomości otrzymali obywatele 38 państw. Najwięcej zezwoleń wydano obywatelom Związku Radzieckiego — 114 zezwoleń, Republiki Federalnej Niemiec — 90 zezwoleń, Szwecji — 41 zezwoleń, Stanów Zjednoczonych — 32 zezwolenia, Austrii — 29 zezwoleń, Wielkiej Brytanii i Grecji — po 22 zezwolenia.</u>
          <u xml:id="u-279.2" who="#JanWidacki">Obywatele Związku Radzieckiego otrzymali zezwolenia na nabycie lokali mieszkalnych w 74 przypadkach, na nabycie działek zabudowanych bądź działek przeznaczonych pod zabudowę indywidualną — w 36 przypadkach, zaś tylko w 4 przypadkach zezwolenie dotyczyło nabycia nieruchomości rolnych. W ponad 90% przypadków ubiegający się o zezwolenie obywatele radzieccy posiadali w Polsce „karty stałego pobytu”. Zdecydowanie przeważali wśród nich obywatele radzieccy polskiego pochodzenia, współmałżonkowie Polaków, bądź obywatele polscy do 17 września 1939 roku lub ich dzieci. Najczęściej ubiegali się oni o zezwolenie na nabycie nieruchomości na terenie Warszawy bądź województwa warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-279.3" who="#JanWidacki">Obywatele Republiki Federalnej Niemiec otrzymali zezwolenia na nabycie działek budowlanych bądź działek zabudowanych albo przeznaczonych pod zabudowę jednorodzinną — łącznie w 79 przypadkach. W 11 przypadkach uzyskali zezwolenie na nabycie mieszkań. Wśród wnioskodawców — obywateli niemieckich — około 70% stanowiły osoby, które wyemigrowały z Polski w latach 1970–1985. Wiele z tych osób do niedawna posiadało obywatelstwo polskie. Najwięcej zezwoleń uzyskali ha nabycie nieruchomości na terenie Warszawy bądź na terenie województwa warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-279.4" who="#JanWidacki">Obywatele Szwecji, którzy ubiegali się o zezwolenie to prawie wyłącznie Polacy, byli obywatele polscy, którzy wyemigrowali z Polski w ciągu ostatnich 20 lat.</u>
          <u xml:id="u-279.5" who="#JanWidacki">Spośród 32 obywateli Stanów Zjednoczonych, którzy nabyli nieruchomości w Polsce w 1990 roku, 29 jest narodowości polskiej.</u>
          <u xml:id="u-279.6" who="#JanWidacki">Jak wspomniałem na wstępie, na 589 wniosków cudzoziemców o nabycie nieruchomości w Polsce 24 wnioski załatwiono odmownie, nie udzielając takiego zezwolenia. W 4 przypadkach decyzje te podyktowane były przekonaniem ministra spraw wewnętrznych, że ubiegający się o takie zezwolenie nie wykazują jakichkolwiek powiązań z Polską, a udzielenie im zezwolenia mogłoby zagrozić interesowi narodowemu bądź gospodarczemu państwa. W 20 przypadkach decyzja negatywna podyktowana była stanowiskiem ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej, który przyjął generalne założenie, że wszystkie nieruchomości mające charakter gruntów rolnych o powierzchni powyżej 1 ha, mają „specjalne znaczenie” w rozumieniu art. 1 ust. 1 omawianej ustawy i nie mogą być nabywane przez cudzoziemców. Minister spraw wewnętrznych wprawdzie nie podziela takiej interpretacji, ale zmuszony jest uwzględnić wolę ministra rolnictwa i zezwoleń nie udziela. Warto, przy tej okazji zaznaczyć, że minister obrony narodowej, z którym minister spraw wewnętrznych przed wydaniem zezwolenia także musi się porozumiewać, w ani jednym przypadku nie wniósł zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-279.7" who="#JanWidacki">W ocenie ministra spraw wewnętrznych wykup nieruchomości przez cudzoziemców nie daje żadnych podstaw do niepokoju. Większość wniosków o zakup pochodzi od Polaków lub osób polskiego pochodzenia, albo od ich współmałżonków. Nadto łączna powierzchnia ziemi wykupionej w roku 1990 przez cudzoziemców wyniosła około 398 ha. Można więc stwierdzić, że ustawa o bywaniu nieruchomości przez cudzoziemców w swym obecnym kształcie pozwala na dostateczne zabezpieczenie interesów państwa. Umożliwia ona indywidualne rozpatrywanie zgłaszanych wniosków przy uwzględnieniu zarówno słusznych interesów wnioskodawców, jak i interesów państwa, w tym interesów narodowych, gospodarczych, obronnych, względów bezpieczeństwa itd. Pozwala ona także na prowadzenie elastycznej polityki w zależności od rozwoju sytuacji. Natomiast poddanie decyzji ministra spraw wewnętrznych kontroli sądowej zabezpiecza dostatecznie interesy osób, które ubiegają się o takie zezwolenie.</u>
          <u xml:id="u-279.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-280.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-280.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł Rokita.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#JanRokita">Jeśli można, jedno zdanie panie marszałku. Chciałbym prosić o wyjaśnienie przez pana ministra rolnictwa przyczyn, dla których przyjął taką interpretację tekstu ustawy, iż w ogóle grunty rolne powyżej 1 ha mają w rozumieniu tej ustawy charakter specjalny. To nie jest dla mnie do końca jasne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy są jeszcze jakieś pytania?</u>
          <u xml:id="u-282.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Kaczmarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#WiesławKaczmarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja w sumie też w sprawie dotyczącej polityki ministerstwa rolnictwa, ponieważ przyjęcie jako fundamentalnej zasady, że nie udziela się cudzoziemcom zezwoleń na zakup ziemi o powierzchni powyżej 1 ha, prowadzi często do dość trudnych, wręcz dramatycznych sytuacji. Otóż spotkałem się z przypadkiem obywatela radzieckiego, który ma obywatelstwo radzieckie lecz mieszka w Polsce, jego matka jest Polką, on też jest Polakiem. Matka chciała mu sprzedać 2,6 ha ziemi swojego gospodarstwa, żeby on jako osoba młodsza mógł to gospodarstwo dobrze prowadzić, a ona żeby miała szansę podwyższenia swej emerytury, ponieważ było to 2,6 ha, to choć matka chciała sprzedać gospodarstwo — podkreślam — własnemu synowi, ministerstwo wychodząc ze stanowiska, że jest to powyżej 1 ha, nie udzieliło takiego zezwolenia, nie wyraziło zgody, proponując rozwiązanie przez dzierżawę. Dzierżawa w tym przypadku jest najsłabszą formą przekazywania własności i tutaj akurat nie skutkuje — nie ma takiego efektu, jaki chciała uzyskać osoba sprzedająca.</u>
          <u xml:id="u-283.1" who="#WiesławKaczmarek">Miałem okazję rozmawiać z przedstawicielami Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej i nawet nie przemawia im do wyobraźni sytuacja taka, że w końcu są pewnego rodzaju nieużytki, grunty rolne będące nieużytkami i nawet jeśli ktoś się zwraca z ofertą, że chciałby to zagospodarować, ministerstwo rolnictwa podchodzi do tego zagadnienia doktrynalnie — że jest to powyżej 1 ha — i pozytywnej decyzji nie podejmuje na zasadzie takiej argumentacji — „nie bo nie”. Tak że myślę, że dobrze byłoby, gdybyśmy mieli szansę wysłuchać opinii ministra rolnictwa w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#EdwardNowak">Chciałbym zapytać, czy ministerstwu znane są przypadki zgłaszania się rolników bądź organizacji rolniczych w sprawie zakupu większych obszarów rolnych na terenie Polski i czy były wypadki odmowy w takich sytuacjach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#TadeuszFiszbach">Więcej zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-286.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy pan minister Widacki będzie uprzejmy na to, na co jest w stanie, odpowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-286.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#JanWidacki">Te pytania były przede wszystkim skierowane do ministra rolnictwa. My stawialiśmy mu te same pytania. Mam przed sobą dokumenty, z których wynika, że jeżeli nawet powierzchnia gospodarstwa nieznacznie przekracza 1 ha, minister rolnictwa kategorycznie odmawia, twierdząc, że to jest obszar, który ma charakter specjalny w rozumieniu ustawy. Tak że na to pytanie odpowiedzieć nie potrafię.</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#JanWidacki">Zwykle chodzi o niewielką powierzchnię, ale ilekroć przekracza ona obszar 1 ha, generalnie, jest odmowa Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Tylko w jednym przypadku firma szwedzka chciała zakupić około 800 ha. Jest to powyżej 1 hektara, więc też zgody nie dostała. Natomiast na ogół chodzi o małe powierzchnie. Mam tu przed sobą dane, np. 1 ha 35 arów, 3,5 ha, 5,58 ha, 4,08 ha, nieco ponad 3 ha, w jednym przypadku niecałe 11 ha, 4 ha, 1,98 ha. Takie to są powierzchnie.</u>
          <u xml:id="u-287.2" who="#JanWidacki">Na pozostałe pytania, niestety, nie potrafię odpowiedzieć. Minister rolnictwa był adresatem tych pytań.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#TadeuszFiszbach">Proponuję, ażeby na pytania, które były skierowane do ministra rolnictwa, minister rolnictwa udzielił odpowiedzi na piśmie posłom, którzy się z tymi pytaniami zwrócili.</u>
          <u xml:id="u-288.2" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje przyjęcie sprawozdania ministra spraw wewnętrznych do wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-288.3" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-288.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#JanRokita">Panie Marszałku! Proszę o wybaczenie, ale chciałem się sprzeciwić propozycji pana marszałka i prosić, ażeby Sejm nie przyjmował tej informacji do wiadomości do momentu, kiedy nie usłyszy wyjaśnień ministra rolnictwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#TadeuszFiszbach">Zaproponowałem, aby odpowiedź została udzielona na piśmie, ale pan poseł złożył przeciwny wniosek. Czy byłyby inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-290.1" who="#TadeuszFiszbach">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-290.2" who="#TadeuszFiszbach">A zatem proponuję, ażeby zgodnie z wnioskiem pana posła Rokity na te pytania, które zostały zadane w dniu dzisiejszym, minister rolnictwa udzielił Wysokiej Izbie odpowiedzi na kolejnym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-290.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 15 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu (druk nr 689).</u>
          <u xml:id="u-290.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu ministra pracy i polityki socjalnej Michała Boniego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#MichałBoni">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo się cieszę, że wreszcie po 4 miesiącach zaczynamy sejmową pracę nad ustawą o zatrudnieniu, gdyż dokonanie zmian w tej ustawie wydaje się niezbędne i powinno być powiązane z nowymi założeniami polityki walki z bezrobociem. Doświadczenia ubiegłoroczne wykazały, że pierwotna wersja ustawy o zatrudnieniu była zbyt liberalna i że zbyt wiele osób, które nigdy nie pracowały i nie zamierzały pracować, uzyskuje prawo do zasiłków dla bezrobotnych. Narastająca wokół tego problemu dezaprobata społeczna stała się przesłanką wniesienia inicjatywy poselskiej, w wyniku której 27 lipca 1990 r. Wysoka Izba uchwaliła nowelizację ustawy ograniczającą z pewnymi wyjątkami prawo do zasiłku dla tych osób, które w ostatnim roku nie przepracowały co najmniej 180 dni. W wyniku wejścia w życie tej nowelizacji około 200 tys. osób utraciło prawo do zasiłku, a dynamika wzrostu liczby bezrobotnych znacznie zmalała.</u>
          <u xml:id="u-291.1" who="#MichałBoni">W letnich miesiącach ub. roku podjęto również w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej prace nad bardziej kompleksową nowelizacją ustawy. Przedkładany dziś Wysokiej Izbie dokument jest wynikiem tego kilkumiesięcznego procesu, zwieńczonego przekazaniem przez rząd w dniu 4 stycznia 1991 r. projektu nowelizacji do Kancelarii Sejmu. Propozycje w nim zawarte są w pewnym sensie kompromisem między sugestiami rządu a formułowanym wówczas stanowiskiem związków zawodowych, z tym że część propozycji jest sformułowana bardziej restrykcyjnie niż wówczas oczekiwały tego związki.</u>
          <u xml:id="u-291.2" who="#MichałBoni">Ostatnio zaostrzeniu uległy nastroje społeczne wokół nadal nadmiernego liberalizmu rozwiązań przyjętych w ustawie o zatrudnieniu i zbyt dużej łatwości uzyskiwania zasiłków dla bezrobotnych. Poglądy takie artykułowane były także przez obywateli posłów na tej sali w trakcie debaty budżetowej. Sądzę więc, że przedkładany dziś projekt nowelizacji będzie mógł być poddany dalszym wnikliwym analizom w trakcie prac komisji i w niektórych dziedzinach można konstruować rozwiązania precyzyjniej selekcjonujące te grupy, które wymagają pomocy i te grupy, które winny przejawiać większa samodzielną aktywność na rynku pracy. Uważamy bowiem, że jedną z podstawowych cech realizowanej dziś polityki zatrudnienia powinno być większe zróżnicowanie oraz indywidualizacja stosowanych działań, innych na przykład wobec absolwentów, innych wobec kobiet, a jeszcze innych wobec niewykwalifikowanych osób w bardziej zaawansowanym wieku.</u>
          <u xml:id="u-291.3" who="#MichałBoni">Słusznie, często także na tej sali, akcentuje się potrzebę aktywnej polityki wobec problemu bezrobocia. Aktywna polityka to przede wszystkim polityka rozwoju gospodarczego kreująca większą liczbę miejsc pracy. Ponadto aktywna polityka to różnorodne formy pobudzania aktywności samego człowieka, który znalazł się w trudnej sytuacji bezrobotnego. Troszcząc się o niezbędny zakres jego bezpieczeństwa socjalnego, trzeba równocześnie pobudzać aktywność przez ofertę porady zawodowej, przekwalifikowanie, pomoc w uzyskaniu pożyczki, ale także przez pewne elementy dyscyplinowania administracyjnego i ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-291.4" who="#MichałBoni">Wysoka Izbo! Przedkładany dziś projekt nowelizacji ustawy o zatrudnieniu zawiera, oprócz spraw zasadniczych, także szereg drobnych uściśleń, których niezbędność wykazała kilkumiesięczna praktyka funkcjonowaniu biur pracy. Do jednej z najważniejszych zmian należy bez wątpienia zaliczyć propozycje ograniczenia okresu wypłacania zasiłku dla bezrobotnych. Proponuje się przyjęcie zasady, zgodnie z którą okres nieprzerwanego pobierania zasiłku nie może przekraczać 12 miesięcy. Zasada ta nie będzie dotyczyć bezrobotnych, którym do uzyskania uprawnień emerytalnych brakuje nie więcej niż 2 lata oraz bezrobotnych, z którymi rozwiązano stosunek pracy — służbowy z przyczyn dotyczących zakładu pracy i które ukończyły: 55 lat kobieta i 60 lat mężczyzna oraz posiadają odpowiedni wymagany staż pracy, to jest 15 i 20 lat. Umożliwiają wprowadzenie takiego rozwiązania nowe zasady przyjęte w ustawie o pomocy społecznej, jak również propozycja łagodnego wejścia w życie tego przepisu — art. 4 projektu.</u>
          <u xml:id="u-291.5" who="#MichałBoni">Niezależnie od sprawy ograniczenia w czasie uprawnień do otrzymywania świadczeń pieniężnych, projekt wprowadza szereg rozwiązań o charakterze dyscyplinującym zachowanie się bezrobotnego, uzależniając wypłatę zasiłków dla bezrobotnych od spełnienia pewnych warunków lub od powstrzymania się od działań uznanych przez ustawodawcę za szczególnie niepożądane w sytuacji bezrobocia. Obowiązkowe będzie zgłaszanie się bezrobotnego do właściwego rejonowego organu zatrudnienia co najmniej raz w miesiącu w celu potwierdzenia gotowości do pracy i uzyskania informacji o możliwości zatrudnienia, przyuczenia do zawodu lub przekwalifikowania. Ponadto ustala się katalog przyczyn, które powodują utratę prawa do zasiłku dla bezrobotnego. Należą do nich między innymi:</u>
          <u xml:id="u-291.6" who="#MichałBoni">1. nie stawianie się, z przyczyn nieusprawiedliwionych, w wyznaczonym terminie w rejonowym organie zatrudnienia;</u>
          <u xml:id="u-291.7" who="#MichałBoni">2. odmowa bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia w okresie 30 dni dwóch kolejnych propozycji odpowiedniej pracy;</u>
          <u xml:id="u-291.8" who="#MichałBoni">3. odmowa bez uzasadnionej przyczyny propozycji przyuczenia do zawodu lub przekwalifikowania, wykonywania pracy w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;</u>
          <u xml:id="u-291.9" who="#MichałBoni">4. pobieranie renty z ubezpieczenia społecznego, świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa, wynagrodzenie lub odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia po ustaniu stosunku pracy, albo uposażenie po rozwiązaniu stosunku pracy.</u>
          <u xml:id="u-291.10" who="#MichałBoni">W przypadkach o których mowa w pierwszych trzech punktach, bezrobotny nabywa prawo do zasiłku po upływie 60 dni od dnia ponownego zgłoszenia się w rejonowym organie zatrudnienia. Warto przy tym zwrócić uwagę, że obecnie okres karencji wynosi 30 dni. Pierwotna propozycja jego przedłużenia sięgała 90 dni, zaś przedkładane w projekcie 60 dni było kompromisem na rzecz stanowiska związkowego. Wprowadza się jednocześnie obowiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń oraz możliwości ich egzekwowania w trybie administracyjnym, podobnie jak to ma miejsce w przypadku nienależnych świadczeń ubezpieczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-291.11" who="#MichałBoni">Jednocześnie proponuje się obniżenie minimalnej wysokości zasiłku szkoleniowego ze 125% do 115% najniższego wynagrodzenia, obejmując nim również osoby, które porzuciły pracę lub z którymi rozwiązano umowę o pracę z ich winy bez wypowiedzenia, a absolwentom oraz osobom uprawnionym do zasiłku w związku z pozostawaniem w ubezpieczeniu z tytułu innej działalności proponuje się przyznanie zasiłku szkoleniowego w wysokości 115% przysługującego im zasiłku.</u>
          <u xml:id="u-291.12" who="#MichałBoni">Prezentując wniesiony przez rząd projekt pragnę w tym miejscu zaznaczyć, że uwzględniając przebieg debaty budżetowej oraz fakt, iż środki preliminowane na Fundusz Pracy są w obliczu spodziewanych rozmiarów bezrobocia bardzo skromne, będziemy wdzięczni za bardzo wnikliwe przeanalizowanie kwestii wysokości zasiłków w toku dalszych prac w komisjach sejmowych. Ze strony resortu pracy deklaruję w tym względzie jak najdalej idącą pomoc. Chodzi między innymi o kwestię innego potraktowania związku pomiędzy najniższą dolną granicą zasiłku dla bezrobotnych a najniższym wynagrodzeniem po to, aby uniknąć sytuacji, w której ludzie rezygnują z pracy i niskiej płacy na rzecz przejścia pod opiekę rejonowego biura zatrudnienia i otrzymywania zasiłku dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-291.13" who="#MichałBoni">Proponuje się również ograniczenie wysokości kosztów refundacji wynagrodzeń do 75% przeciętnego wynagrodzenia przy organizacji robót publicznych. Przy kierowaniu bezrobotnych do prac interwencyjnych i robót publicznych wyłączono warunek uwzględniania przez biura pracy wysokości ostatnio pobieranego wynagrodzenia. Oznacza to, że bezrobotny nie będzie mógł odmówić przyjęcia propozycji skierowania go do wyżej wymienionych prac, powołując się na niższy od ostatnio otrzymywanego wynagrodzenia poziom zarobków przy tych pracach.</u>
          <u xml:id="u-291.14" who="#MichałBoni">Nowe i modyfikowane propozycje zawarte w projekcie ustawy zmierzają do stworzenia warunków do przełamania dotychczasowej praktyki koncentrującej się na pasywnych formach udzielania pomocy bezrobotnym. W tej grupie przepisów należy zwrócić szczególną uwagę na zmiany proponowane w systemie udzielania pożyczek i kredytów. Chodzi tu o zastąpienie dotychczasowej zasady obligatoryjnego pięćdziesięcioprocentowego umarzania pożyczki fakultatywnością jej umorzenia pod warunkami określonymi umową. Chodzi także o podkreślenie, że pożyczki są oprocentowane. Zapisy powyższe sankcjonują ukształtowaną już praktykę. Ponadto upoważnia się rejonowe organy zatrudnienia do zawierania z bankiem lub inną instytucją uprawnioną do udzielania kredytów umów o udzielanie na wniosek tego organu pożyczek na zasadach obowiązujących biura pracy oraz kredytów ze środków własnych. Rejonowy organ zatrudnienia mógłby także udzielić gwarancji spłaty kredytu udzielonego bezrobotnemu. Wprowadza się nową instytucję umożliwiającą udzielanie pożyczek na wyżej wymienionych zasadach pracownikom zwalnianym grupowo — co w perspektywie rozwoju bezrobocia, szczególnie w drugiej połowie roku, wydaje się szczególnie istotne — na podjęcie działalności gospodarczej organizowanej w oparciu o składniki majątkowe zakładu pracy, a także przeszkolenie tych pracowników jeszcze w okresie wypowiedzenia w zawodach lub w specjalnościach potrzebnych w tej nowej działalności gospodarczej. Chodzi o działanie uprzednie, które zmniejszałoby czas bycia „na bezrobociu”, ewentualnie stwarzałoby szansę przejścia z jednego miejsca pracy na inne stanowisko pracy po odpowiednim przeszkoleniu. Chodzi również o umożliwienie użycia środków z Funduszu Pracy na działalność gospodarczą właśnie z takim wyprzedzeniem, aby nie dopuszczać do zjawiska bezrobocia.</u>
          <u xml:id="u-291.15" who="#MichałBoni">Chcielibyśmy również stworzyć znaną z okresu międzywojennego instytucję robót publicznych. Przepis określa pojęcie robót publicznych oraz inicjatywną rolę biur pracy przy ich organizacji. Chodzi w tym przepisie o inicjowanie przez organy samorządu terytorialnego oraz organy administracji rządowej prac z jednej strony służących zmniejszeniu bezrobocia, zaś z drugiej — służących rozwojowi społeczno-gospodarczemu, inwestycjom infrastrukturalnym, ochronie środowiska. Wydaje się, że w związku z zapowiedziami dotyczącymi redukcji polskiego zadłużenia jak również możliwościami wykorzystania tej nie oddłużonej części, ale zamiany pewnej części na złotówki, będzie możliwość, na większą skalę niż było to możliwe do tej pory, stworzenia instytucji robót publicznych powiązanej z działaniami o charakterze inwestycji infrastrukturalnej. Koszty robocizny wykonywania robót publicznych obciążają Fundusz Pracy w wysokości nie przekraczającej 75% przeciętnego wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-291.16" who="#MichałBoni">Zmienia się zasady organizowania prac interwencyjnych w zakładach pracy. Przede wszystkim stwarza się możliwość finansowania prac interwencyjnych faktycznie do 9 miesięcy, ale jednocześnie likwiduje się pełne dotowanie zakładu pracy z Funduszu Pracy w okresie korzystania z tych robót. Zgodnie z projektem rejonowy organ zatrudnienia zwraca zakładowi pracy koszty wynagrodzeń związanych z zatrudnieniem bezrobotnych przy pracach interwencyjnych w wysokości nie przekraczającej przysługującego im zasiłku oraz składki na ubezpieczenie społeczne od tego wynagrodzenia przez okres do 6 miesięcy. Jeżeli bezrobotny nie był uprawniony do zasiłku, zwrotowi podlega wynagrodzenie w wysokości 95% najniższego wynagrodzenia oraz składka na ubezpieczenie społeczne od tego wynagrodzenia. Jeżeli zakład pracy nadal zatrudnia skierowanego bezrobotnego przez okres dalszych co najmniej 6 miesięcy, zawierając umowę o pracę na czas nieokreślony, po upływie tego okresu rejonowy organ zatrudnienia zwraca temu zakładowi wynagrodzenie wypłacone w tym okresie w łącznej wysokości nie przekraczającej trzykrotnego przeciętnego wynagrodzenia oraz składkę na ubezpieczenie społeczne od tego wynagrodzenia. Wyklucza się możliwość organizowania prac interwencyjnych w zakładach pracy nie rokujących dłuższego zatrudnienia z uwagi na zagrożenie likwidacją lub upadłością.</u>
          <u xml:id="u-291.17" who="#MichałBoni">W tej grupie przepisów należy zwrócić uwagę na postanowienia dotyczące zatrudnienia absolwentów. Proponuje się zachęty dla zakładów pracy zatrudniających absolwentów skierowanych do pracy przez właściwe organy zatrudnienia. Przede wszystkim organ zatrudnienia będzie mógł przyznać zakładom zatrudniającym absolwentów zwrot wypłaconego absolwentowi wynagrodzenia w wysokości nie przekraczającej jednak kwoty przysługującego bezrobotnemu absolwentowi zasiłku wraz ze składką na ubezpieczenie. Świadczenie to przyznawane będzie przez okres nie przekraczający 12 miesięcy. Obok wyżej wymienionych przepisów wprowadza się przepis zachęcający zakłady pracy do zatrudnienia absolwentów skierowanych przez organ zatrudnienia. Przepis ten zwalnia zakład pracy na okres 12 miesięcy od składek na Fundusz Pracy, od podatków od wynagrodzeń oraz od wzrostu wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-291.18" who="#MichałBoni">Wysoka Izbo! Omówiłem tu kilka najważniejszych kwestii, których uregulowanie będzie mogło przyczynić się do bardziej racjonalnego kształtu polityki zatrudnienia. Jeżeli Sejm zechce w dniu dzisiejszym skierować projekt do pracy w komisjach, sądzę, że będzie możliwe w niektórych sprawach rozważenie propozycji nawet dalej idących niż te, które są zawarte w przedłożeniu rządowym. Sądzimy bowiem, że przygotowując nowe założenia programu walki z bezrobociem, które będą omawiane na posiedzeniu KERM na początku kwietnia i dążąc do tego, aby na o wiele większą skalę funkcjonowały aktywne środki promujące aktywność bezrobotnych i promujące powstawanie nowych miejsc pracy oraz zachęcające do przekwalifikowań, jest rzeczą niezbędną, abyśmy wizerunek bezrobocia uporządkowali. Chcę też powiedzieć, że nasze plany będą planami związanymi z indywidualizacją działań i stosowaniem odpowiednich instrumentów zarówno wobec grup bezrobotnych, jak i miejsc szczególnego zagrożenia bezrobociem. Chcielibyśmy w porozumieniu z Centralnym Urzędem Planowania przygotować wkrótce listę kilku gmin, miast, które w najbliższym czasie będą szczególnie zagrożone bezrobociem i starać się znaleźć specjalne rozwiązania, także powiązane z możliwością stworzenia specjalnych stref przedsiębiorczości właśnie dla tych miejsc. Sądzimy bowiem, że tylko taka polityka — z jednej strony porządkująca sposób, formy i kryteria otrzymywania zasiłków, z drugiej strony wspomagająca tworzenie instytucjonalnej obsługi rynku pracy, a z trzeciej strony nastawiona na uruchomienie na o wiele większą skalę aktywnych środków zwalczania bezrobocia — jest polityką, która, przy wszystkich trudnościach, zdobędzie społeczne zrozumienie i uda nam się osiągnąć przy jej przyjmowaniu społeczny consensus.</u>
          <u xml:id="u-291.19" who="#MichałBoni">Wysoka Izbo! W dniu wczorajszym pojawiły się również pytania dotyczące ustawy emerytalnej, a zatem korzystając ze sposobności chciałem przedstawić krótką informację na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-291.20" who="#MichałBoni">W dniu 4 marca założenia ustawy emerytalnej były przedmiotem obrad KERM. W marcu będą przedstawione Radzie Ministrów i przekazane do konsultacji społecznej, w tym do Sejmu. W końcu kwietnia, po pierwszej części debaty publicznej, przedstawiony zostanie ostateczny projekt pakietu ustaw, uwzględniający wnioski zgłoszone w wyniku dyskusji społecznej i wtedy — jak wydaje nam się — od maja rozpocznie się już dyskusja parlamentarna, która będzie drugim etapem debaty publicznej nad zmianami w pakiecie ustaw emerytalno-rentowych. Ponieważ uznaliśmy, że materia jest szczególnie delikatna, dlatego zdecydowaliśmy się na dwa etapy tej debaty publicznej i w pierwszym rzędzie przedstawimy same założenia ustawy. Wydaje nam się, że założenia są, w sensie społecznym, o wiele bardziej czytelne, jaśniejsze i więcej grup społecznych będzie w tej debacie mogło wziąć udział.</u>
          <u xml:id="u-291.21" who="#MichałBoni">Najpilniejsza jest sprawa rewaloryzacji emerytur i rent. Dlatego bardzo ważna jest dyskusja nad samym wymiarem świadczeń. Chcielibyśmy, aby te same zasady wymiaru obowiązywały wszystkich świadczeniobiorców, tych którzy już otrzymują emerytury i renty, ale także tych, którzy będą je otrzymywać w przyszłości. Zasady te, po debacie społecznej i debacie parlamentarnej, powinny być ustalone najpóźniej w lipcu, aby można było w IV kwartale przeprowadzić rewaloryzację.</u>
          <u xml:id="u-291.22" who="#MichałBoni">Pozostałe proponowane zmiany dotyczą świadczeń przyszłych i wiążą się z koniecznością przywrócenia ubezpieczeniom ich właściwej funkcji. Główne zmiany to: uporządkowanie zasad przechodzenia na wcześniejszą emeryturę, uporządkowanie okresów zaliczalnych i równorzędnych z okresem zatrudnienia, wydłużenie stopniowe okresu, z którego dochody przyjmować się będzie do podstawy wymiaru przy jednoczesnej indeksacji tych dochodów, przyjęcie jako warunku uprawniającego do renty inwalidzkiej kryterium niezdolności do pracy.</u>
          <u xml:id="u-291.23" who="#MichałBoni">Bardzo istotna będzie dyskusja nad założeniami ustawy i, tak jak już mówiłem, zależy nam na tym, ażeby wzięły w niej udział wszystkie grupy społeczne, a nie jedynie grupy emeryckie i grupy rencistów. Obciążeni składkami na ubezpieczenie społeczne są pracownicy i oni też powinni wypowiedzieć się w sprawie swoich przyszłych uprawnień emerytalno-rentowych.</u>
          <u xml:id="u-291.24" who="#MichałBoni">Podkreślę jeszcze raz, iż — naszym zdaniem — dyskusja ta będzie dyskusją szczególnie trudną, ale chcielibyśmy, żeby to była dyskusja wewnątrzspołeczna, gdyż, naszym zdaniem, rozwiązania, które chcielibyśmy zaproponować, powinny uwzględniać znalezienie pewnego consensusu między różnymi grupami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-291.25" who="#MichałBoni">Wysoka Izbo! Serdecznie dziękuję za możliwość przedstawienia dzisiaj projektu nowelizacji ustawy o zatrudnieniu, szczególnie gorąco dziękuję Konwentowi Seniorów i Prezydium Sejmu, dlatego że ze względu na jutrzejszy wyjazd do Wałbrzycha, razem z panem premierem Balcerowiczem, nie mógłbym uczestniczyć w jutrzejszym posiedzeniu Sejmu. Dlatego w drodze wyjątku zostaliśmy potraktowani trochę inaczej i punkt dotyczący nowelizacji ustawy o zatrudnieniu znalazł się w dzisiejszym porządku obrad.</u>
          <u xml:id="u-291.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-292.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-292.2" who="#TadeuszFiszbach">Informuję, że do tej pory do dyskusji zapisało się 13 posłów.</u>
          <u xml:id="u-292.3" who="#komentarz">(Poseł Grażyna Staniszewska: Czy można ad vocem tej informacji?)</u>
          <u xml:id="u-292.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę. Pani poseł Staniszewska ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#GrażynaStaniszewska">Niestety z przykrością wysłuchałam tego, co pan minister powiedział o trybie pracy nad ustawą emerytalną. Uważam, że to jest trudne do przyjęcia przez nas. Myśmy się spodziewali, że najpóźniej na początku kwietnia otrzymamy ustawę. My na serio chcemy się rozwiązać wczesną jesienią, a jeżeli debata sejmowa rozpocznie się dopiero w maju — a obawiam się, że przy takim trybie nie rozpocznie się na początku maja — będziemy najprawdopodobniej w takiej sytuacji, że będziemy się rozwiązywali w trakcie debaty nad tą ustawą. Przypominam, że prace nad podobną ustawą — ustawą kombatancką — trwały 7 miesięcy, dlatego że po prostu środowiska, które były tym zainteresowane, nie mogły się ze sobą pogodzić. I to nieprawda, że te dyskusje skończą się na szczeblu ministerialnym. One później przeniosą się do parlamentu i będzie dalej to wszystko tutaj trwało i będzie uniemożliwiało podjęcie decyzji. Ze zdumieniem wysłuchałam dzisiaj ministra obrony — w pierwszym programie Polskiego Radia w godzinach rannych — który się też ustosunkował do sprawy ustawy emerytalnej i powiedział, że na ustawę Sejm w ogóle nie ma czasu, sugerując, że ustawa już jest w Sejmie, tylko szanowny Sejm, jak powszechnie wiadomo, ociąga się z robotą. Jeżeli więc członkowie rządu do tego stopnia nie są poinformowani o tym, co się dzieje z ustawą emerytalną i raczą dezinformować całe społeczeństwo, dodatkowo dolewając oliwy do ognia i obniżając autorytet parlamentu, to jest źle. Tym samym tryb zaproponowany przez pana ministra również spowoduje to, że potem spadnie całe odium na Sejm — że to Sejm nie zdążył, że Sejm przedłuża. Wydaje mi się, że jeżeli panowie zaplanujecie dla nas tę dyskusję na maj, to my albo się z tego powodu nie rozwiążemy, bo jest to tak ważny problem społeczny (co będzie uznane za pretekst), albo po prostu nie będzie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-293.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-294.1" who="#TadeuszFiszbach">Pan minister będzie łaskaw może później odnieść się globalnie do tych spraw, pamiętając, o tym głosie ad vocem pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-294.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Annę Bańkowską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, kolejnym mówcą będzie pani poseł Teresa Malczewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-295">
          <u xml:id="u-295.0" who="#AnnaBańkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Właściwie wyręczyła mnie już pani poseł Staniszewska, zgłaszając ad vocem w stosunku do końcówki wystąpienia pana ministra Boniego i przedstawiając wczoraj prośbę, żeby przy okazji omawiania ustawy o zatrudnieniu ministerstwo pracy było uprzejme poinformować parlament o stanie prac nad ustawą emerytalną. Sądziłam, że dzisiaj otrzymamy nieco więcej informacji szczegółowych oraz bardziej optymistycznie będziemy mogli spojrzeć na termin rozpatrywania ustawy emerytalnej.</u>
          <u xml:id="u-295.1" who="#AnnaBańkowska">Muszę powiedzieć z przykrością, że praktycznie rzecz biorąc wiedza parlamentu o założeniach ustawy emerytalnej jest taka sama, jaka była jesienią ub. roku. Czyli wciąż tylko punkty, założenia i nic więcej. Chciałabym także potwierdzić to, że środowiska emerytalne czekają na nowelizację. To jest jedno, ale również, panie ministrze, możemy być pewni, że zainteresowanie konsultacjami ludzi obecnie pracujących, czyli przyszłych emerytów, będzie zapewne duże i oni tym usilniej będą starali się opiniować tę ustawę bardzo szczegółowo, co przedłuży czas pracy nad nią. W bardzo czarnych barwach widzę także szansę na rozsądne, bez „przyspieszania”, poważne potraktowanie tego tematu potem, podczas pracy komisji. Tym bardziej że wiemy, ile trudu nam sprawiało wydyskutowanie nowelizacji ustawy z maja ub. roku.</u>
          <u xml:id="u-295.2" who="#AnnaBańkowska">Wracając do meritum sprawy. Uważam, że dobrze się dzieje, iż nowelizujemy ustawę o zatrudnieniu, właściwie ustawę o szansach, możliwościach i losach bezrobotnego, bo można powiedzieć że taki, w gruncie rzeczy, jest jej zakres rzeczowy. Nowelizujemy ją kolejny raz, choć obowiązuje ona dopiero rok i parę miesięcy. Praktyka dowodzi, iż w wielu istotnych punktach ustawa ta w obecnym kształcie rozmija się zarówno z intencją ustawodawcy, jak i z oczekiwaniami społecznymi. Rząd przedstawił nam bardzo szczegółowy pakiet zmian do tej ustawy. W wyniku ich analizy, wsparta uwagami praktyków, chciałabym przedstawić kilka zasadniczych uwag dotyczących doprecyzowania proponowanych zapisów, tak by spełniły swój cel.</u>
          <u xml:id="u-295.3" who="#AnnaBańkowska">Sformułowane przeze mnie uwagi odwołują się do przyjętego modelu działalności państwa w zakresie pomocy dla bezrobotnych i pośrednictwa pracy, bo taki jest, najogólniej ujmując, zakres ustawy i odnoszą się wyłącznie do zaproponowanych nowelizacji. Pomijam tu mój negatywny stosunek do problemu bezrobocia w ogóle i odstępuję od zgłaszania propozycji zmian tego modelu polegających na powiązaniu zasiłków dla bezrobotnych z systemem ubezpieczeń społecznych, gdyż dziś jest to po prostu nie na czasie.</u>
          <u xml:id="u-295.4" who="#AnnaBańkowska">Chciałabym jedynie zasygnalizować, iż przewiduję bardzo trudną pracę w komisji nad tą ustawą, gdyż poziom świadczeń dla bezrobotnych należy bezsprzecznie rozpatrywać w powiązaniu z poziomem wynagrodzeń oraz z poziomem emerytur. A te, jak wiadomo, budzą szereg zastrzeżeń, ich poziom nie jest akceptowany. Stąd sądzę, że trudno będzie o spokojne negocjowanie tej ustawy. Ponadto trzeba podkreślić, że poziom najniższego wynagrodzenia jako wyznacznik świadczeń dla bezrobotnych to intuicyjna kwota, nie poparta badaniami minimum socjalnego. Dlatego też już dzisiaj możemy sobie powiedzieć, że ta nowelizacja ustawy narażona jest bezwzględnie na krytykę przez te osoby, które utraciły pracę, a nie potrafią znaleźć nowego miejsca zatrudnienia, czyli muszą się utrzymywać z zasiłku dla bezrobotnych. To zapewne one będą ten projekt krytykować. Na zatrudnienie bezrobotnych przez państwowe zakłady pracy w tej chwili nie ma co liczyć, a praca w prywatnych firmach najczęściej jest okresowa, do wyczerpania się świadczeń refundacyjnych z Funduszu Pracy. Tego dowodzi praktyka. Dlatego też ta ustawa musi być bardzo wnikliwie przeanalizowana, aby zaostrzyła prawo do zasiłków wobec tych, którzy z tego prawa korzystać nie powinni oraz nie zabierała go tym, którzy naprawdę z niego muszą żyć.</u>
          <u xml:id="u-295.5" who="#AnnaBańkowska">Projekt zawiera szereg rozwiązań uwzględniających postulaty i zasługujących na aprobatę. Zawiera również szereg propozycji budzących zastrzeżenia, bądź co najmniej dyskusyjnych. I o nich właśnie chciałabym tutaj powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-295.6" who="#AnnaBańkowska">Pozytywnie należy ocenić uściślenie pojęcia bezrobotnego. Uzasadnienie tego, zresztą — moim zdaniem — doskonałe przedstawił rząd w swoim uzasadnieniu do projektu. Wątpliwości budzi jednak treść art. 2 ust. 2 ograniczająca prawo do zasiłku dla tych osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu, które zarabiają mniej niż połowę najniższego wynagrodzenia, a pozostają w stosunku pracy. Jeżeli chcemy poważnie potraktować dopuszczenie możliwości niewielkich zarobków przez ludzi, którzy biorą zasiłki dla bezrobotnych, należy ten zapis uzupełnić o stwierdzenie, że przepisy te stosuje się również do osób osiągających dochody z jakiejkolwiek pracy zarobkowej — dorywczej, sezonowej czy innej — nie przekraczające połowy najniższego wynagrodzenia. Wtedy ten zapis będzie odpowiadał dzisiejszym warunkom. Jednocześnie, jeśli zdecydujemy się na takie rozszerzenie tego zapisu, należy wprowadzić w tym artykule obowiązek składania przez bezrobotnych oświadczeń o wysokości zarobków W powiązaniu z art. 16a ust. 2 pkt 2, mówiącym o zwrocie niesłusznie pobranych świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-295.7" who="#AnnaBańkowska">Na aprobatę zasługuje uściślenie warunków nabycia prawa do zasiłków przez bezrobotnych. Wyczerpujące ich uregulowanie wymaga chyba jednak rozważenia, czy nie należy przyznać prawa do zasiłku kobietom, które były zatrudnione na czas określony, a jest to praktyka coraz powszechniejsza, przez prywatnych pracodawców i których stosunek pracy wskutek ciąży został przedłużony do dnia porodu. Nie mogą one korzystać z urlopu wychowawczego, gdyż ich stosunek pracy wygasł z dniem porodu, a gdy ze względu na zdrowie własne czy dziecka nie podejmą pracy przed upływem 12 miesięcy od ustania stosunku pracy — nie mają prawa do zasiłku. Sądzę, że należy rozstrzygnąć ten problem celem zrównania uprawnień tych kobiet z uprawnieniami, które mają kobiety korzystające z urlopu wychowawczego.</u>
          <u xml:id="u-295.8" who="#AnnaBańkowska">Ustawa zaostrza sankcje wobec osób, które porzuciły pracę lub zostały zwolnione z własnej winy. Okres oczekiwania tych osób na zasiłki zostaje przedłużony do 60 dni, a wymiar tego zasiłku nie może przekroczyć 95% najniższego wynagrodzenia. Wydaje nam się, mówię to w imieniu wielu kolegów z mojego klubu, że jest to intencja bardzo słuszna. Ale należy chyba już dziś, przy pierwszym czytaniu wspomnieć, że można będzie taki zapis bardzo łatwo obejść. Wystarczy bowiem, aby ten zwolniony w trybie dyscyplinarnym zatrudnił się gdzieś na kilka dni i automatycznie już nie podlega sankcjom tego przepisu. Ponadto sądzić można na podstawie praktyki, niestety, że przepisy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika będą często obchodzone, podważając tym samym skuteczność i autorytet prawa. Można również przypuszczać, że wprowadzenie proponowanej sankcji spowoduje większą liczbę sporów toczonych przed sądem, a dotyczących rozwiązania umowy, bowiem pracownik niczym nie ryzykuje, ponieważ nie obciążają go koszty procesów sądowych, natomiast za wszelką cenę będzie starał się sprawę wygrać, gdyż są to dla niego bardzo duże pieniądze. Trzeba zatem rozważyć wszystkie za i przeciw tego zapisu i pomyśleć nad jeszcze solidniejszym uszczelnieniem tego, tak żeby osiągnąć cel.</u>
          <u xml:id="u-295.9" who="#AnnaBańkowska">Wątpliwości budzi całkowite pozbawienie prawa do zasiłku szkoleniowego tych bezrobotnych, którzy nie mają prawa do zasiłku należnego bezrobotnym. Otóż uniemożliwi to praktycznie tym ludziom skorzystanie z szansy szkolenia, bowiem podejmując się tego trudu, dającego im w przyszłości szanse na pracę, nie mogą w jakikolwiek sposób dorywczo zarobkować, a nie mając żadnego zasiłku praktycznie są pozbawieni środków do normalnego życia. Czyli można zakładać, że taka propozycja ustawodawcy uniemożliwi tym ludziom poddawanie się temu procesowi szkolenia, co jest czy powinno być jednym z głównych celów ustawy o zatrudnieniu.</u>
          <u xml:id="u-295.10" who="#AnnaBańkowska">Zupełnie sprzeczne opinie otrzymałam, konsultując ustawę w zakresie art. 19 ust. 9 mówiącego o zasiłku dla bezrobotnych, którzy przed zarejestrowaniem zatrudnieni byli za granicą. Chyba Salomonowym wyjściem będzie wprowadzenie jako podstawy do zasiłku dla tych osób właśnie przeciętnego wynagrodzenia uzyskiwanego w ostatnim miejscu pracy za granicą, gdyż właśnie od tego wynagrodzenia odprowadzane są składki na Fundusz Pracy.</u>
          <u xml:id="u-295.11" who="#AnnaBańkowska">Ostatnią kwestią, którą w tej debacie chciałabym podnieść jest treść artykułu 15a ust. 2 ograniczająca prawo do nieprzerwanego pobierania zasiłków przez bezrobotnego do 12 miesięcy. Bardzo wnikliwie czytałam uzasadnienie rządu dotyczące tego przepisu i muszę powiedzieć, że znalazłam tam jako argument tego ograniczenia to, iż jest to zasada, która obowiązuje w większości państw o gospodarce rynkowej, posiadających doświadczenia w rozwiązywaniu problemu bezrobocia. Oczywiście my nie umiemy jeszcze tych problemów związanych z bezrobociem rozwiązywać, dlatego też już drugi raz nowelizujemy tę ustawę o zatrudnieniu i zapewne będziemy ją nowelizować jeszcze nie raz, ale muszę powiedzieć, że mam tu wątpliwości, czy wszystko co obce i z Zachodu jest dla nas dziś dobre? Myślę, że nie, ponieważ — tak jak wszyscy to podkreślają, z każdej strony sali — jesteśmy w przejściowym okresie, w związku z tym pewne modyfikacje muszą w tym okresie przejściowym zaistnieć. Dlatego też uważam, iż bez względu na to, na jak długi okres nieprzerwanego pobierania zasiłku Wysoka Izba się zdecyduje, bezwzględnie z tego okresu należy wyłączyć okres pobierania zasiłku szkoleniowego, zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego. To jest jedno. Ponadto proponuję zastosować zróżnicowanie okresu uprawnień do nieprzerwanego pobierania zasiłku w zależności od okresu pozostawania bezrobotnego w stosunku pracy lub stosunku służbowym. Propozycja jest następująca: Ten kto pracował do 15 lat powinien mieć prawo do nieprzerwanego pobierania zasiłku ograniczone do 12 miesięcy. Następna grupa, z przedziału czasowego od 15 do 20 lat, miałaby prawo do pobierania zasiłku przez 18 miesięcy; kolejny przedział od 20 do 25 lat to byłyby 24 miesiące, a ci, którzy przepracowali powyżej 25 lat mieliby prawo do zasiłku przez 30 miesięcy. Powyższe zróżnicowanie wydaje się o tyle słuszne, że według informacji przekazywanych z biur pracy — zresztą jak można się tego domyślać — osoby starsze nie znajdują zatrudnienia, bo pracodawca wybiera osoby młodsze. Ponadto ktoś, kto bardzo długo wykonywał czynności, do których był w pełni przygotowany, bezwzględnie potrzebuje więcej czasu, żeby swoją praktykę zawodową zastąpić inną i również zupełnie inaczej potrafi znaleźć się w tych nowych uwarunkowaniach.</u>
          <u xml:id="u-295.12" who="#AnnaBańkowska">Kierując się celem nowelizacji tej ustawy należałoby ją uzupełnić o możliwość zawieszenia przez bezrobotnego, na jego wniosek, prawa do zasiłku na określony czas, aby uniknąć problemu ponownej rejestracji. Winno to dotyczyć głównie sytuacji, gdy bezrobotny w czasie pobierania zasiłku znajdzie pracę na okres krótszy niż 180 dni, czyli pracę dorywczą; również kiedy sytuacja życiowa pozwala mu na to, żeby przerwać prawo do zasiłku póki nie będzie gotowy do podjęcia pracy. Byłoby to zasadne uwzględnienie obecnej sytuacji, to znaczy rozwiązanie to wpłynęłoby na pewno na zwiększenie aktywności części bezrobotnych w legalnym podejmowaniu krótkotrwałych prac oraz usprawniłoby zdecydowanie czynności związane z wydawaniem decyzji pozbawiających bezrobotnego prawa do zasiłku. To zgłaszam jako uzupełnienie do projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-295.13" who="#AnnaBańkowska">Szanowne Panie i Panowie Posłowie! Przedstawiłam w tym wystąpieniu stanowisko w sprawie głównych zmian zaproponowanych przez rząd. Pragnę podkreślić, iż podziela je wiele koleżanek i kolegów z mojego klubu, Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Uwagi do bardzo istotnych, ale bardziej szczegółowych rozwiązań jak: sprawa odsetek, o których wspominał pan minister Boni, refundacji za szkolenia i za pracę zastępczą, problem aresztowanych, który też wymaga uściślenia, problem szkolenia młodocianych, przedstawiać będziemy wspólnie podczas prac komisji nad tym projektem. Grupa posłów z PKLD ma nadzieję, iż nowelizacja tej ustawy zapobiegnie przyrostowi liczby bezrobotnych, tych bezrobotnych, którzy są gotowi do podjęcia pracy, a dla których pracy zabrakło, oraz poprawi los i szanse aktualnych bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-295.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-296">
          <u xml:id="u-296.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-296.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym zapowiedzianą panią poseł Teresę Malczewską przeprosić i poprosić o zabranie głosu po przerwie.</u>
          <u xml:id="u-296.2" who="#TadeuszFiszbach">A teraz proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-297">
          <u xml:id="u-297.0" who="#AdamGrabowiecki">Posiedzenie Komisji Konstytucyjnej odbędzie się 15 minut po ogłoszeniu przerwy w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-297.1" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-297.2" who="#AdamGrabowiecki">— posiedzenie Komisji Sprawiedliwości w sali nr 106;</u>
          <u xml:id="u-297.3" who="#AdamGrabowiecki">— posiedzenie Międzykomisyjnego Zespołu do Spraw Polityki Energetycznej Kraju w saloniku nr 75 przy sali kolumnowej;</u>
          <u xml:id="u-297.4" who="#AdamGrabowiecki">— posiedzenie Prezydium Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Obrony Narodowej w pokoju nr 237 w sekretariacie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-298">
          <u xml:id="u-298.0" who="#TadeuszFiszbach">Ponadto tuż po ogłoszeniu przerwy w gabinecie marszałka Sejmu odbędzie się zebranie Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-298.1" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam półgodzinną przerwę, do godziny 11.30.</u>
          <u xml:id="u-298.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min 55 do godz. 11 min 35)</u>
          <u xml:id="u-298.3" who="#TadeuszFiszbach">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-298.4" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu.</u>
          <u xml:id="u-298.5" who="#TadeuszFiszbach">Jest jeszcze 13 zgłoszeń do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-298.6" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Malczewską z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Wiesława Ziółkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-299">
          <u xml:id="u-299.0" who="#TeresaMalczewska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Dotychczasowe doświadczenia z blisko piętnastomiesięcznego okresu obowiązywania ustawy o zatrudnieniu uzasadniają jednak potrzebę dokonania większych niż to zakłada dyskutowany dzisiaj projekt zmian w kierunku uściślenia i konkretyzacji pojęć oraz zdyscyplinowania obowiązujących zasad i przepisów dotyczących problematyki zatrudnienia. Dotychczasowa praktyka dowodzi ponadto, że w celu uniknięcia w przyszłości potrzeby częstego nowelizowania ustawy, generalne zasady uregulowane w ustawie powinny być uzupełnione przez akty niższego rzędu, które zastąpiłyby dziesiątki wyjaśnień do niektórych przepisów ustawy — niejednokrotnie kontrowersyjnych, niespójnych i ze sobą sprzecznych — wydawanych dotychczas przez Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej w odpowiedzi na liczne pytania rejonowych i wojewódzkich biur pracy.</u>
          <u xml:id="u-299.1" who="#TeresaMalczewska">Potrzeba zmiany, uściślenia bądź uzupełnienia przepisów dotyczy przede wszystkim kwestii związanych z jednoznacznym ustalaniem warunków oraz zakresu korzystania z różnych świadczeń mających na celu łagodzenie skutków bezrobocia. Obecnie najwięcej wątpliwości i zastrzeżeń ze strony organów realizujących ustawę o zatrudnieniu budzi niejednoznaczność i nieprecyzyjność niektórych definicji, powodująca możliwość nadużywania prawa do świadczeń przez dużą liczbę osób notorycznie uchylających się od pracy. Chodzi tu na przykład o definicję takich pojęć jak: „bezrobotny”, „odpowiednia praca” oraz „uzasadniona przyczyna odmowy odpowiedniej pracy”.</u>
          <u xml:id="u-299.2" who="#TeresaMalczewska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Ustawa z dnia 27 lipca 1990 r. o zmianie ustawy o zatrudnieniu ograniczyła znacznie, bo o około 30%. krąg osób uprawnionych do zasiłku dla bezrobotnych. Rozpatrywany obecnie projekt wprowadza dalsze ograniczenia w tym zakresie, wyłączając z uprawnień przewidzianych dla bezrobotnych młodzież i osoby uczące się w szkołach w systemie dziennym — art. 2 ust. 1 pkt 8. Dotychczasowa praktyka dowodzi jednak, że nadal zarówno aktualne, jak i proponowane przepisy ustawy są zbyt liberalne, nieszczelne i mało precyzyjne, w związku z czym nie gwarantują wyeliminowania z kręgu zasiłkobiorców sporej grupy osób, tzw. „bezrobotnych z wyboru”.</u>
          <u xml:id="u-299.3" who="#TeresaMalczewska">Nadużywanie prawa do zasiłku spowodowane jest głównie brakiem jednoznacznej — jak wcześniej już mówiłam — definicji odpowiedniej pracy. Zgodnie z ustawą prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu m.in. w przypadku gdy nie ma dla niego propozycji odpowiedniej pracy. Przy czym, zgodnie z art. 2 pkt 14 ustawy, przez odpowiednią pracę należy rozumieć pracę odpowiadającą poziomowi wykształcenia bezrobotnego, jeżeli praca ta jest odpowiednia ze względu na stan zdrowia bezrobotnego, a łączny czas dojazdu do pracy środkami komunikacji publicznej nie przekracza 3 godzin. Zbytnia liberalność obecnych i proponowanych przepisów dotyczących uprawnień do świadczeń powoduje, że wbrew intencjom ustawodawcy z różnych form zasiłków nadal będą korzystać obok osób, które utraciły pracę z przyczyn od siebie niezależnych — jest to około 40% zarejestrowanych — także osoby nie zainteresowane podjęciem jakiejkolwiek pracy, w tym także dzieci właścicieli gospodarstw rolnych oraz dzieci i małżonkowie właścicieli nieźle prosperujących sklepów czy warsztatów rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-299.4" who="#TeresaMalczewska">Z dotychczasowej praktyki wynika zatem, że należałoby ponownie sprecyzować uprawnienia do uzyskania zasiłku dla bezrobotnych następującym grupom społecznym: domownicy w gospodarstwach rolnych, współmałżonkowie osób prowadzących działalność gospodarczą, osoby po urlopach wychowawczych wychowujące dzieci w wieku przedszkolnym oraz jedyni żywiciele rodzin, którzy nigdy nie pracowali. W zależności od rzeczywistej sytuacji materialnej niektóre kategorie osób należałoby skierować raczej do ośrodków pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-299.5" who="#TeresaMalczewska">Bardzo często za uzasadnioną przyczynę odmowy podjęcia pracy traktuje się niezgodność oferty z poziomem wykształcenia. Należałoby tutaj, wzorem na przykład Republiki Federalnej Niemiec, poprzednio obowiązującym w części obecnych Niemiec, dopuścić możliwość proponowania bezrobotnemu ofert pracy o jeden stopień wykształcenia niższej niż ma bezrobotny. Zdarzają się bowiem często przypadki, gdy bezrobotni odmawiają przyjęcia pracy nieodpowiedniej do swojego wykształcenia, mimo że poprzednio wykonywali pracę niezgodną z zawodem wyuczonym.</u>
          <u xml:id="u-299.6" who="#TeresaMalczewska">Należałoby ponadto bardziej precyzyjnie uregulować sprawę orzekania przez służbę zdrowia niemożności wykonywania proponowanej pracy. Czy na przykład uzasadnioną przyczyną odmowy podjęcia pracy przy porządkowaniu terenów miejskich przez trzydziestoletniego mężczyznę może być zaświadczenie ze spółdzielni lekarskiej typu: „wskazana lekka praca”? Zdarzają się nawet przypadki, gdy po zaproponowaniu bezrobotnemu pracy fizycznej przynosi on zaświadczenie typu: „praca fizyczna niewskazana”, a na ponowną propozycję pracy umysłowej — również zaświadczenie o niemożliwości jej wykonania.</u>
          <u xml:id="u-299.7" who="#TeresaMalczewska">W sytuacji, gdy podstawą przyznawania prawa do zasiłku dla bezrobotnych jest oświadczenie zasiłkobiorcy, trudne jest w praktyce wyeliminowanie z prawa do świadczeń osób, które — zgodnie z art. 16 — powinny utracić prawo do zasiłku m.in. w wyniku nabycia uprawnień rentowych, podjęcia stałej pracy lub działalności gospodarczej na własny rachunek, bądź uzyskania pożyczki z Funduszu Pracy. Należałoby zatem wypracować skuteczne formy wymiany informacji pomiędzy rejonowymi organami zatrudnienia, pracodawcami, izbami skarbowymi, oddziałami i inspektorami ZUS, PIH oraz komórkami urzędów gmin prowadzącymi ewidencję działalności gospodarczej. Uściślenia wymaga ponadto pkt 6 art. 16 ust. 1 ustawy dotyczący utraty prawa do zasiłku w przypadku otrzymania pożyczki lub kredytu, o którym mowa w art. 13 — Czy wstrzymanie zasiłku następuje z dniem otrzymania pożyczki, czy z datą wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, czy też z datą zgłoszenia działalności do urzędu skarbowego.</u>
          <u xml:id="u-299.8" who="#TeresaMalczewska">Jakkolwiek pozytywnie należy ocenić wprowadzenie przepisów art. 16a dotyczących obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, to jednak nadal przepisy są zbyt liberalne, zwłaszcza wobec zakładów pracy i osób fizycznych, którym z Funduszu Pracy udzielono pożyczek na utworzenie dodatkowych miejsc pracy lub prowadzenie działalności gospodarczej. Kontrole Najwyższej Izby Kontroli przeprowadzone w około 30 rejonowych biurach pracy wykazały często występowanie następujących nieprawidłowości:</u>
          <u xml:id="u-299.9" who="#TeresaMalczewska">— wadliwe sporządzanie umów o pożyczki;</u>
          <u xml:id="u-299.10" who="#TeresaMalczewska">— brak jednoznacznych ustaleń dotyczących terminów rozpoczęcia działalności i terminów spłaty;</u>
          <u xml:id="u-299.11" who="#TeresaMalczewska">— przyznawanie pożyczek bez uprzedniego rozeznania i analizy celowości deklarowanej działalności gospodarczej (najczęściej była to działalność handlowa);</u>
          <u xml:id="u-299.12" who="#TeresaMalczewska">— przyznawanie pożyczek osobom prowadzącym już działalność gospodarczą;</u>
          <u xml:id="u-299.13" who="#TeresaMalczewska">— zbyt niskie oprocentowanie pożyczek, nawet 0,8% miesięcznie, przy maksymalnym dwuletnim okresie karencji spłaty, nawet gdy dotyczyło to działalności handlowej;</u>
          <u xml:id="u-299.14" who="#TeresaMalczewska">— brak kontroli wydatkowania przyznanych środków.</u>
          <u xml:id="u-299.15" who="#TeresaMalczewska">Z materiałów kontroli NIK wynika, że bardzo często zarówno zakłady pracy, jak i osoby prywatne nie wywiązują się z warunków zawieranych umów, a niska stopa procentowa oraz atrakcyjne warunki spłaty, przyznawane w myśl art. 13 ust. 4 ustawy wyłączną decyzją kierownika rejonowego organu zatrudnienia, powodują, że owe pożyczki są niczym innym jak wyjątkowo tanim kredytem uzyskiwanym na cele sprzeczne z intencją ustawodawcy. Przewidziany zatem w projekcie obowiązek zwrotu pobranych kwot nie stanowi dostatecznie dotkliwej sankcji dla często nieuczciwego pożyczkobiorcy, nie mówiąc już o braku odpowiedzialności kierownika rejonowego organu zatrudnienia, decydującego o warunkach udzielania pożyczki.</u>
          <u xml:id="u-299.16" who="#TeresaMalczewska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pozytywnie należy ocenić zaproponowane w projekcie ustawy — art. 14 ust. 1 — ograniczenie finansowania ze środków Funduszu Pracy kosztów wynagrodzeń związanych z zatrudnieniem bezrobotnych przy pracach interwencyjnych do wysokości nie przekraczającej przysługującego im zasiłku. Ograniczy to dotychczasową praktykę osiągania przez zakłady pracy, zarówno uspołecznione jak i spółki oraz zakłady prywatne, wymiernych korzyści finansowych z tytułu zatrudnienia darmowej siły roboczej przez okres 6 miesięcy. Nie uregulowana pozostaje jednak nadal kwestia samej definicji prac interwencyjnych. Należałoby ją uściślić przez wyeliminowanie z jej zakresu prac należących do statutowych obowiązków zakładów pracy. Z dotychczasowej praktyki wynika, że tzw. roboty interwencyjne nie są absolutnie pracami inicjowanymi i organizowanymi dodatkowo przez rejonowe organy zatrudnienia pod kątem zagospodarowania zarejestrowanych bezrobotnych. Z reguły są to prace wchodzące w zakres statutowych obowiązków zakładów pracy, do których organy zatrudnienia kierują bezrobotnych na żądanie zakładów pracy, oszczędzających w ten sposób swój fundusz płac, niejednokrotnie po uprzednim zwolnieniu części pracowników stałych.</u>
          <u xml:id="u-299.17" who="#TeresaMalczewska">Podobnie należałoby rozważyć zasadność 100% finansowania przez rejonowe organy zatrudnienia, z Funduszu Pracy, wynagrodzeń wypłacanych przez zakłady pracy inwalidom i młodocianym oraz dodatków wyrównawczych przewidzianych w pkt 10–12 art. 4a ustawy. Należy tutaj zwrócić uwagę zwłaszcza na łatwą możliwość nadużywania uprawnień do zasiłków wyrównawczych przez osoby objęte przepisami ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-299.18" who="#TeresaMalczewska">Nie negując generalnie potrzeby wprowadzenia do ustawy rozdziału 3a „Zatrudnienie w ramach Ochotniczych Hufców Pracy” — należałoby rozważyć, czy Ochotniczy Hufiec Pracy nie będzie dublować organów rządowej administracji ogólnej w zakresie zatrudnienia młodzieży. Może rola OHP powinna ograniczyć się tylko do młodzieży zaniedbanej wychowawczo i specjalnej troski — art. 20b pkt 3.</u>
          <u xml:id="u-299.19" who="#TeresaMalczewska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Zwracam się do Prezydium Sejmu z uprzejmą prośbą o skierowanie rozpatrywanego dziś projektu w celu dalszego opracowania do właściwych komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-299.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-300">
          <u xml:id="u-300.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-300.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Wiesławę Ziółkowską z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Koralewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-301">
          <u xml:id="u-301.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ocenę omawianego dzisiaj projektu ustawy przeprowadziłam na dwóch płaszczyznach.</u>
          <u xml:id="u-301.1" who="#WiesławaZiółkowska">— Po pierwsze, próbując formułować konkretne uwagi do tejże ustawy;</u>
          <u xml:id="u-301.2" who="#WiesławaZiółkowska">— po drugie, próbując odpowiedzieć na pytanie, na ile ta ustawa sprzyja tworzeniu rynku pracy właściwego dla gospodarki rynkowej, do której zmierzamy.</u>
          <u xml:id="u-301.3" who="#WiesławaZiółkowska">W pierwszej kwestii, ponieważ moje poprzedniczki przedstawiły bardzo długą listę szczegółowych uwag dotyczących tejże ustawy, ograniczę się zaledwie do kilku wskazań.</u>
          <u xml:id="u-301.4" who="#WiesławaZiółkowska">Mianowicie pierwsze zetknięcie z tą ustawą nasuwa taką refleksję, że rozwiązania w niej zawarte są bardzo zbiurokratyzowane. Jest tam szereg wskazań i zadań dla organów administracji państwowej, które są mało konkretnie sformułowane i które będzie trudno kontrolować, czy zostały wykonane. Takim przykładem jest art. 4 omawianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-301.5" who="#WiesławaZiółkowska">Kolejna sprawa, mianowicie czy ustawa pozwala na racjonalne gospodarowanie Funduszem Pracy. Otóż wobec braku środków na bardzo wiele celów społecznych, które ze względu na szczupłość budżetu nie mogą być w dostatecznym stopniu realizowane i wobec faktu, że bezrobocie rośnie w bardzo szybkim tempie, wydaje się, że musimy rozpatrzeć następujący dylemat: czy obniżać zasiłek dla bezrobotnych w dużym stopniu, tak aby starczyło tego zasiłku dla wszystkich bezrobotnych, czy też bardzo restrykcyjnie określić zasady przyznawania tegoż zasiłku. Ja opowiadam się za tym drugim rozwiązaniem, zresztą po wysłuchaniu moich poprzedników wnioskuję, że te wypowiedzi również zmierzały właśnie w tym kierunku. Sugerowałabym więc konieczność wyeliminowania, względnie znacznego ograniczenia zasiłku dla osób, które porzucają pracę, dla osób, które rozwiązują pracę z zakładem pracy bez wypowiedzenia z własnej winy, wreszcie sugerowałabym również obniżenie zasiłku szkoleniowego dla osób, które porzuciły pracę. W tej chwili proponuje się, aby wynosił on 115% najniższego wynagrodzenia. Należałoby również rozważyć ograniczenie zasiłku dla osób, które wykonują pracę w oparciu o inną umowę, aniżeli umowa o pracę.</u>
          <u xml:id="u-301.6" who="#WiesławaZiółkowska">I wreszcie należałoby się rzeczywiście zastanowić, czy zasadny jest podwyższony zasiłek dla absolwentów — proponuje się w projekcie ustawy też 115% — ponieważ jak wiemy, absolwenci po podjęciu pracy, będąc na stażu w zakładzie otrzymują relatywnie niskie stawki przy i tak niskich średnich wynagrodzeniach w przedsiębiorstwach państwowych, co w efekcie powoduje, że praktycznie rzecz biorąc, absolwentom nie opłaca się podejmowanie pracy zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-301.7" who="#WiesławaZiółkowska">Sugerowałabym również konieczność regionalizacji polityki zatrudnienia i regionalizacji tworzenia funduszy pracy. W tej chwili mamy takie rozwiązanie, że środki na Fundusz Pracy odprowadzone są centralnie do Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej i tam niejako dzielone. Sugerowałabym, aby ten odpis skierowany do centrum był w określonej proporcji, na przykład 25%, 30% czy 35%, natomiast reszta środków powinna pozostać w danym regionie. Jest to uzasadnione bardzo różną sytuacją w zakresie bezrobocia i w zakresie polityki zatrudnienia w poszczególnych regionach kraju.</u>
          <u xml:id="u-301.8" who="#WiesławaZiółkowska">Jest jeszcze jedna sprawa, na którą chciałabym zwrócić uwagę, która też już była częściowo poruszana, mianowicie fakt nieuczciwego wykorzystywania zasiłków dla bezrobotnych. Sytuacja ta bulwersuje opinię publiczną, zresztą bardzo słusznie. Uważam, że w ustawie, którą dzisiaj omawiamy, należałoby zawrzeć jednoznaczne restrykcje wobec osób, które w sposób nieuczciwy korzystają z tychże zasiłków. Jest po prostu za mało pieniędzy na to wszystko i trzeba umożliwić korzystanie z zasiłków tym, którzy faktycznie nie z własnej winy pozostają bezrobotnymi.</u>
          <u xml:id="u-301.9" who="#WiesławaZiółkowska">I kwestia druga, mianowicie próba odpowiedzi na pytanie, czy ta ustawa stwarza szansę na budowanie takiego rynku pracy, jakim powinna się charakteryzować gospodarka rynkowa.</u>
          <u xml:id="u-301.10" who="#WiesławaZiółkowska">Muszę podzielić się z Wysoką Izbą taką refleksją, że czytając tę ustawę, jak również obserwując naszą rzeczywistość trudno oprzeć się wrażeniu, iż nie doceniamy tego, co dla każdego narodu jest chyba wartością najwyższą, a mianowicie nie doceniamy potencjału ludzkich możliwości, potencjału ludzkich zdolności zawodowych, predyspozycji zawodowych. Zdeterminowane są one nie tylko kwalifikacjami i nie tylko doświadczeniem, ale również — a może przede wszystkim — umiejętnością wykorzystywania tych zdolności wyrażoną w szybkości i w efektywności wdrażania nowych rozwiązań, innowacji techniczno-ekonomiczno-organizacyjnych. W każdym kraju zarówno tworzenie tego potencjału ludzkich zdolności zawodowych, jak i jego efektywne wykorzystywanie nie jest wynikiem gry sił przypadkowych; jest natomiast wynikiem świadomej polityki państwa tak w obszarze działań społecznych, jak i gospodarczych. Wygrywają oczywiście te kraje, które tworzą najkorzystniejsze warunki dla rozwoju ludzkich zdolności, przedsiębiorczości i aktywności zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-301.11" who="#WiesławaZiółkowska">To, że w poprzednim okresie wielokrotnie koncentrowaliśmy ludzi na działaniach pozorowanych, bardziej na roszczeniach aniżeli na wytwarzaniu, to, że marnowaliśmy niejednokrotnie i wysiłek intelektualny, i wysiłek fizyczny nie budzi wątpliwości. Ja nieodparcie od dłuższego już czasu zadaję sobie pytanie, czy to co robimy w naszej gospodarce od dwóch lat, odwraca te bardzo negatywne i niedobre tendencje. I z całą świadomością, odpowiedzialnością i przykrością stwierdzam, że niestety nie. Oczywiście nie jest tego winą li tylko kształt ustawy o zatrudnieniu. Sytuacja jest bowiem bardziej złożona i wielopłaszczyznowa. Na to, że ciągle marnujemy potencjał ludzkich możliwości, zdolności zawodowych wpływa szereg czynników. Uogólniając, wymieniłabym trzy takie płaszczyzny, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-301.12" who="#WiesławaZiółkowska">Pierwsza przyczyna to kwestia polityki dochodowej. Skutkiem tej polityki dochodowej, albo raczej jej braku, jest to, że następuje znaczne zróżnicowanie sytuacji dochodowej ludzi. Z jednej strony mamy olbrzymie bogactwo, z drugiej strony rozszerzający się obszar ubóstwa i nędzy, przy czym to rozwarstwienie wcale nie jest adekwatne do aktywności zawodowej, do dobrze pojętej przedsiębiorczości. Jest ono wynikiem również wykorzystywania luk w przepisach, czy wynikiem omijania samego prawa. Powoduje to taką sytuację, że przeważająca większość ludzi zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej widzi, że aby poprawić swoją sytuację materialną, znacznie skuteczniejsze, efektywniejsze jest takie ich działanie, które będzie koncentrowało się na roszczeniach, żądaniach płacowych, aniżeli działanie, które koncentrowałoby się na rozwoju właśnie tej zdolności, aktywności zawodowej, po prostu na wytwarzaniu. To jest pierwsza sprawa.</u>
          <u xml:id="u-301.13" who="#WiesławaZiółkowska">Druga płaszczyzna, która niewątpliwie jest źródłem przyczyn ciągłego marnotrawienia zasobu ludzkich możliwości, to kwestia polityki podatkowej. Ta polityka, niestety, ciągle nie jest wolna od wad — na przykład sprawa benzyny czy alkoholu, a także polityka zwolnień podatkowych, która budzi liczne wątpliwości. Dzięki takim zwolnieniom doskonale rozwija się handel, ale musimy również widzieć drugą stronę tego medalu, że w gruncie rzeczy w tej chwili Polska stała się tak naprawdę olbrzymim działem zbytu, ale działem zbytu dla produktów pochodzenia zagranicznego, a nie własnych.</u>
          <u xml:id="u-301.14" who="#WiesławaZiółkowska">I trzecia wreszcie płaszczyzna, to generalnie chyba polityka społeczno-gospodarcza, która jest zbyt liberalna jak na obecny stan rozwoju mechanizmów rynkowych, które w wielu dziedzinach są jeszcze, niestety, dopiero w powijakach.</u>
          <u xml:id="u-301.15" who="#WiesławaZiółkowska">Mam świadomość, że jedną ustawą, tym bardziej ustawą o zatrudnieniu, nie załatwi się tej bardzo złożonej kwestii. Ale również mam pełną świadomość tego, że ustawa o zatrudnieniu powinna tworzyć ramy dla aktywnej polityki zatrudnieniowej. Powinna tworzyć ramy dla tworzenia w tym kraju rynku pracy właściwego dla gospodarki rynkowej. Tymczasem dla mnie ta ustawa jest bardziej ustawą socjalną, przerażająco wręcz socjalną, natomiast nie jest ustawą, która prowadzi właśnie do tej aktywnej polityki zatrudnieniowej. Dowodów chyba nie muszę przytaczać, bo liczba bezrobotnych gwałtownie jednak rośnie. Zresztą nad całą ustawą — jeśli państwo spojrzycie np. na art. 6, chyba ust. 4 — ciąży duch paradygmatu pełnego i racjonalnego zatrudnienia. Wydaje mi się, proszę państwa, że wtedy, kiedy się buduje gospodarkę rynkową, umieszczanie w ustawie takiego zapisu o pełnym i racjonalnym zatrudnieniu trąci brakiem wiarygodności. Przecież racjonalizacja zatrudnienia to wynik nie ustaw, ale, że tak powiem, wynik gry sił rynkowych, a pełne zatrudnienie właściwie jest dla poprzednich modeli gospodarczych i to tylko w teorii. Natomiast w praktyce, jeśli chodzi o gospodarki rynkowe, mnie się nie udało spotkać takiej gospodarki rynkowej, w której byłaby mowa o pełnym zatrudnieniu. Wszędzie dąży się do minimalizacji bezrobocia i minimalizacji kosztów bezrobocia. Bez efektywnego rynku pracy, żaden, powtarzam, żaden system gospodarczy oparty na mechanizmach rynkowych nie ma racji bytu. Dlatego apeluję do Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej aby czy to w formie autopoprawek, czy już w trakcie pracy samej Komisji Polityki Społecznej nad tą ustawą, podjęło takie działania, aby ta ustawa nie była w gruncie rzeczy ustawą o bezrobociu, a była ustawą o aktywizacji polityki zatrudnieniowej.</u>
          <u xml:id="u-301.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-302">
          <u xml:id="u-302.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-302.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jerzego Koralewskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Anna Dynowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-303">
          <u xml:id="u-303.0" who="#JerzyKoralewski">Panie Marszałku! Szanowna mniejszości Wysokiej Izby — bo tak by można sparafrazować słowa pana premiera — posła, które kiedyś tu padły. Tak się dziwnie składa, że jeśli tu są omawiane istotne ustawy gospodarcze albo istotne ustawy społeczne, to właśnie tak wygląda nasza Izba. Mam zaszczyt przedstawić stanowisko, Parlamentarnego Klubu — Unia Demokratyczna, w sprawie ustawy o zatrudnieniu. Przedmówczynie, bo tylko one do tej pory zabierały głos właściwie wyczerpały to, co można powiedzieć o tej nowelizacji. Oczywiście wszyscy jesteśmy świadomi, że ustawa z 29 grudnia 1989 r. była dalece niedoskonała, powstawała ona przecież w sytuacji, gdy nam wszystkim brakowało doświadczenia, gdy były powszechne obawy przed bezrobociem, które właściwie jawiło się też tylko jako sprawa społeczna, nie rynkowa i stąd ustawa ta była zbyt liberalna.</u>
          <u xml:id="u-303.1" who="#JerzyKoralewski">Nowelizacja w połowie ubiegłego roku skutecznie ograniczyła liczbę uprawnionych do świadczeń, o — jak sądzimy — około 400 tys. osób. W tej chwili liczba bezrobotnych sięga 1 mln 200 tys. osób i niestety, dotyczy to w większej części kobiet, w obronie których występowały biorące udział w dyskusji posłanki.</u>
          <u xml:id="u-303.2" who="#JerzyKoralewski">Nasz klub zgadza się też z tym, że ustawa absolutnie wymaga uściślenia i zmniejszenia liberalnego podejścia do problemu bezrobocia. Tak się składa — o czym już na tej trybunie mówiono — że można podzielić bezrobotnych na tych, którzy chcą nimi być, aby te świadczenia otrzymywać, co wyraźnie widać kiedy biura zatrudnienia składają tym osobom propozycje pracy, i na tych, którzy są bezrobotni nie z własnej woli i którzy znajdują się rzeczywiście w bardzo trudnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-303.3" who="#JerzyKoralewski">Problemem jest oczywiście zależność świadczeń od najniższego czy średniego, jak byśmy chcieli, wynagrodzenia, bo tak się składa, że wtedy gdy uchwalaliśmy pierwotną wersję ustawy, to najniższe wynagrodzenie było wtedy określone, o ile pamiętam, na sto ileś tysięcy i znacznie inna była jego relacja do wynagrodzenia średniego. Jaka jest w tej chwili — wiemy.</u>
          <u xml:id="u-303.4" who="#JerzyKoralewski">Sądzę także, że musimy zmierzać w tym kierunku, aby ta ustawa rzeczywiście bardziej stymulowała zachowania rynkowe wśród bezrobotnych, a nie tylko zachowania socjalne. Z tym się całkowicie zgadzamy.</u>
          <u xml:id="u-303.5" who="#JerzyKoralewski">Proponowane zmiany, które można uznać za pozytywne to na pewno są zmiany w kierunku uściślenia terminu „bezrobotny”. I tu dyskusyjny wyda je się nam problem dawania tego zasiłku np. młodzieży, która kończy jakiś etap swojego wykształcenia i praktycznie funduje sobie z funduszu dla bezrobotnych darmowe wakacje. Sądzę, że jeśli idzie o absolwentów, należałoby tu sprecyzować, że ten zasiłek nie przysługuje w okresie, który może służyć do np. przejścia na studia dzienne czy inne, bo przecież to byłoby niczym innym niż takimi płatnymi wakacjami. Należy pozytywnie ocenić rozszerzenie określenia bezrobotnego na część tzw. dwuzawodowców. Nowela ta przewiduje, że w tej chwili będą to ludzie, którzy utrzymują się z terenu rolnego o powierzchni poniżej 1 ha i to przeliczeniowego, a nie rzeczywistego. Jest to uwzględnienie wymagań tej grupy zawodowej, choć sądzę, że nie całkowite, bo nie można oczywiście praktycznie dyskutować, czy można w Polsce się utrzymać z 1 ha przeliczeniowego i to jeszcze z rodziną. To jest przecież prawie ponury żart. Sprawa półetatowców była już tu poruszona. Sądzę, że rozszerzenie tego przepisu o wszelkie formy zatrudnienia jest słuszne.</u>
          <u xml:id="u-303.6" who="#JerzyKoralewski">Nowela dąży do zdyscyplinowania samych bezrobotnych i wdraża obowiązek zgłaszania się chociażby raz w miesiącu do organu zatrudnienia, aby potwierdzić gotowość do pracy. Sądzę, że jest to szalenie liberalne, tym bardziej, że przecież ten bezrobotny otrzymuje praktycznie wynagrodzenie za to, że nie pracuje i mógłby znacznie częściej zgłaszać się do tego urzędu. Są kraje, gdzie to musi być raz w tygodniu. Przecież nie trzeba zgłaszać się osobiście, można telefonować. W tym zresztą miejscu chciałbym zwrócić uwagę na absolutną biurokratyzację, jaka panuje teraz w tych biurach zatrudnienia — za każdym razem decyzję trzeba wypisywać. Sądzę, że to należy znowelizować, bo pracownicy tych biur toną w tonach papieru, zamiast się zajmować pracą merytoryczną, to znaczy poszukiwaniem dla bezrobotnych pracy.</u>
          <u xml:id="u-303.7" who="#JerzyKoralewski">Zasiłek szkoleniowy jest teraz nieco inny. Poprzednio był on nie mniejszy niż 40% przeciętnego wynagrodzenia, w tej chwili jest nie większy niż 115% najniższego wynagrodzenia; wynika to po prostu z relacji tych dwóch kwot.</u>
          <u xml:id="u-303.8" who="#JerzyKoralewski">Należy dobrze się odnieść do pomysłu wprowadzenia robót publicznych. Wprawdzie dla Polaków, po 45 latach poprzedniego ustroju, brzmi to może jakby dyskredytująco, ale bogatsze kraje takie formy stosują. Ta forma była zresztą stosowana i u nas w okresie międzywojennym. Sądzę, że trzeba uściślić formę tych prac, oczywiście tak, żeby nie była to forma zastępcza dotowania zakładów, tym bardziej upadających, co ustawodawca przewidział, ale oczywiście prace te są ze wszech miar wskazane. Sądzę, że w dużej mierze rozładują one potrzeby lokalne, tym bardziej, że ustawodawca proponuje, że mają to być prace służące rozwojowi społeczno-gospodarczemu, ekologii czy zaspokajaniu lokalnych potrzeb regionów.</u>
          <u xml:id="u-303.9" who="#JerzyKoralewski">Kolejna sprawa dotyczy uzależnień prawa do zasiłków dla zwolnionych z zakładów karnych. Poprzednio było tak, że można było po prostu w areszcie być kilka dni czy kilka miesięcy, po czym przysługiwał zasiłek dla bezrobotnych, niezależnie od tego, czy ten ukarany przedtem pracował owe 180 dni czy nie. Sądzę, że ta nowela jest właściwa, aby w ten sposób zasiłku nie dostawali ci, którzy praktycznie pracą się nigdy nie parali.</u>
          <u xml:id="u-303.10" who="#JerzyKoralewski">Sankcje po porzuceniu pracy czy po zwolnieniu z art. 52, jak sądzę, są właściwe. Nawet można byłoby dyskutować, czy 60 dni karencji jest wystarczające. Są to przecież jednak osoby, które z prawem pracy się w jakiś sposób rozminęły i jakieś skutki ponosić muszą.</u>
          <u xml:id="u-303.11" who="#JerzyKoralewski">Dyskusyjne może być rozwiązanie, które jawi się jako racjonalne, to znaczy aby zasiłek otrzymywać przez 12 miesięcy. Zresztą dyskusyjne jest, czy to ma być w czasie nieprzerwanym, bo, jak państwo się ze mną zgodzicie, pomysłowość rodaków jest nieograniczona i form przerw będzie bardzo dużo, podobnie jak zaświadczeń lekarskich itd. A więc — być może — tu trzeba by sprecyzować, że ten zasiłek przysługuje nie dłużej niż na przykład..., co by wszelkie furtki, może nie wszelkie, ale dużo furtek zamknęło. Natomiast problem pozostaje, ponieważ ustawodawca — rząd w uzasadnieniu właściwie tak lekko mówi, że po tym okresie 12 miesięcy problem przechodzi w gestię pomocy społecznej. A jak wiemy, w nowelach do różnych ustaw samorządowych chce się ten problem też przyporządkować władzom samorządowym. Nie muszę tu mówić, że ta pomoc społeczna ma bardzo ograniczone środki. I stąd jest to problem istotny i można by się zastanawiać, czy tak zakończyć świadczenia, czy może asymptotycznie schodzić do niższej kwoty niż ustawowe minimum. Jest to problem dla komisji istotny.</u>
          <u xml:id="u-303.12" who="#JerzyKoralewski">Wątpliwość naszego klubu budzi, pozornie słuszne rozwiązanie, że decyzje organów pracy mogą być podawane do sądu. Proszę państwa, można sobie wyobrazić to „morze” pozwów, które wpłyną praktycznie od każdego, któremu organ odmówi tych świadczeń — nie wątpię, że wszyscy takie pozwy złożą. Sądzę, że należałoby znaleźć inny, trudniejszy tryb ewentualnego odwoływania się od arbitralnych decyzji organu, który dysponuje społecznymi, państwowymi pieniędzmi na świadczenie zasiłków dla bezrobotnych. Byłoby to — być może — właściwszym rozwiązaniem.</u>
          <u xml:id="u-303.13" who="#JerzyKoralewski">Problem biur pracy. Tu nie podjęto tego, ale rząd proponuje, aby na poziomie biur regionalnych powstawały też rady zatrudnienia. Sądzę, że jest to warte uwagi, gdyż problem — szczególnie w dużych województwach — jest często regionalny; jest wiele miast, wiele ośrodków, gdzie problemy są zupełnie inne niż z punktu widzenia rady wojewódzkiej. Jest też godne uwagi, że generalnie ustawa proponuje rozszerzanie uprawnień tych już istniejących organów zatrudnienia. Natomiast problemem samym w sobie pozostaje problem tychże biur, które — naszym zdaniem — są bardzo ubogie, jeżeli chodzi o środki i etaty. Podam państwu taki przykład — że u nas na 1 pracownika biura pracy przypada 250 bezrobotnych (i będzie ich — jak sądzimy — niestety jeszcze więcej), a np. w Portugalii — 130 bezrobotnych, w Szwecji — 9. A przecież ci ludzie dysponują ogromnym majątkiem z budżetu, bo w tym roku ma to być około 20 bin zł. Sądzę więc, że oszczędzanie kilku miliardów czy kilkunastu miliardów zł przy takiej kwocie, którą trzeba rozdysponować sprawnie, sprawiedliwie i skutecznie, jest chyba nieporozumieniem.</u>
          <u xml:id="u-303.14" who="#JerzyKoralewski">Problem podległości biur też budzi sporo zastrzeżeń, bo formalnie jest tu dwutorowość, ponieważ kierownik rejonowego biura pracy podlega dyrektorowi wojewódzkiego biura pracy, a jednocześnie kierownikowi regionu. Znane są przypadki zabierania etatów z tych biur pracy przez kierowników rejonów, co jest super nieporozumieniem. Sądzę, że można by pomyśleć przy okazji tej nowelizacji o specjalnej administracji pracy, która w pionie podlegałaby jednak wprost Ministerstwu Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-303.15" who="#JerzyKoralewski">Dyskusyjny jest problem zobowiązywania przedsiębiorstw do informowania organów zatrudnienia o posiadanych wolnych miejscach pracy. Być może nam, wychowanym w duchu przedsiębiorstw państwowych, wydaje się to oczywiste, ale w świetle prywatyzacji nałożenie takiego obowiązku na podmioty prywatne, na spółki, jest wątpliwe chociażby z ich punktu widzenia — czy oni muszą zgłaszać wolne miejsca pracy czy mogą sami dobierać pracowników.</u>
          <u xml:id="u-303.16" who="#JerzyKoralewski">Kończąc, chcę w imieniu Parlamentarnego Klubu Unia Demokratyczna prosić Wysoką Izbę, aby po przekazaniu projektu do właściwych komisji zwrócić się do tych komisji, aby konsultacje i prace nad tą ważną ustawą odbyły się w obecności przedstawicieli związków zawodowych, pracodawców i aby w tej pracy wykorzystać jednak liczne doświadczenia wojewódzkich organów pracy. Myślę, że rząd wręcz może zmusić te swoje urzędy, aby przynajmniej na szczeblu województwa przekazały swoje opinie, jak dalej nowelizować to prawo.</u>
          <u xml:id="u-303.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-304">
          <u xml:id="u-304.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-304.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Annę Dynowską, nie zrzeszoną. Kolejnym mówcą będzie poseł Wiesław Woda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-305">
          <u xml:id="u-305.0" who="#AnnaDynowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Podzielam w pełni poglądy, które tutaj już wyraził, prezentując uzasadnienie do projektu ustawy pan minister pracy i polityki socjalnej oraz kilku moich przedmówców, że rozwiązanie problemu bezrobocia to nie jest problem tylko i wyłącznie ustawy czy nowelizacji ustawy o zatrudnieniu. Problem bezrobocia to generalnie problem polityki gospodarczej rządu, to jest problem zwiększenia miejsc pracy i zwiększenia potencjału gospodarczego Polski, a nie jego obniżenia. W pełni podzielam także opinię tych, którzy mówili o konieczności ustalenia zasiłku dla bezrobotnych odpowiednio do wysokości płacy minimalnej i w relacji do wysokości obowiązujących obecnie rent i emerytur. Jest to niezbędne, albowiem powoduje ogromne emocje i odpowiedni stosunek ludzi do pracy w ogóle. Osobiście opowiadam się za poglądem, że w każdym wypadku zasiłek dla bezrobotnych nie może przekraczać wysokości minimalnej płacy, którą mógłby uzyskać bezrobotny pracując zgodnie ze swoimi kwalifikacjami, zgodnie ze swoim wykształceniem.</u>
          <u xml:id="u-305.1" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, chciałam zwrócić uwagę na pewne zaproponowane tutaj przez resort tzw. aktywne środki zwalczania bezrobocia. Są one wymienione w projekcie ustawy zmieniającej ustawę o zatrudnieniu i generalnie koncentrują się na dokonywaniu przekwalifikowania bezrobotnych, szkolenia, tworzenia całego frontu robót publicznych, robót interwencyjnych, uruchamiania kredytów na nowe miejsca pracy i tworzenie miejsc pracy dodatkowej. Chciałam powiedzieć, że ustawa o zatrudnieniu wraz z innymi ustawami, także gospodarczymi, powinna określać odpowiedni stosunek naszego społeczeństwa do pracy w ogóle. Powinna zwracać uwagę na to, że pozbawienie pracy, szczególnie młodzieży, powoduje jej demoralizację.</u>
          <u xml:id="u-305.2" who="#AnnaDynowska">Chciałam zwrócić uwagę i zaproponować pewne rozwiązania, których nie ma w tej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-305.3" who="#AnnaDynowska">Chciałam zwrócić uwagę przede wszystkim na to, że osobiście nie wierzę — jest to prawdopodobnie pogląd bardzo kontrowersyjny — aby bezrobotny, który stracił pracę, był w stanie skorzystać z przyznanej mu pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej. To może dotyczyć niewielkiego procentu bezrobotnych. W większości wypadków bezrobotny nie jest w stanie — albowiem nie ma żadnych doświadczeń w tej dziedzinie — podjąć działalność gospodarczą. On może taką działalność nawet podjąć, jednakże, śmiem twierdzić, w większości wypadków udzielanie tych pożyczek dla bezrobotnych na podejmowanie przez nich samych nowej działalności gospodarczej może być po prostu marnowaniem tych pieniędzy. Osobiście uważam, że gros pieniędzy z Funduszu Pracy powinno być skierowane na tworzenie dodatkowych miejsc pracy przez podmioty gospodarcze już istniejące, także przez podmioty gospodarki nieuspołecznionej, które mają już pewne doświadczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej. To się wiąże z postawioną przeze mnie tezą, że na 100 bezrobotnych, którym udzielono by tej pożyczki, wyda je mi się, że tylko około 10% byłoby w stanie należycie wykorzystać te środki. Można sobie wyobrazić, co będą robić bezrobotni, którzy uzyskają jednorazową pożyczkę na podjęcie działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własny rachunek. Bezrobotni to jest określona kategoria społeczna. To są ludzie, którzy zostali pozbawieni pracy, to są ludzie, którzy do tej pory nawet w sprzyjających czasach nie potrafili sobie stworzyć własnych warsztatów pracy.</u>
          <u xml:id="u-305.4" who="#AnnaDynowska">W projekcie zmian do ustawy o zatrudnieniu zawarte są propozycje tworzenia przy wojewodach i rejonowych biurach pracy wojewódzkich rad zatrudnienia oraz rejonowych rad zatrudnienia. Uważam, że w ich skład powinni wejść ludzie potrafiący ocenić propozycje bezrobotnego, który prosi o pożyczkę na podjęcie działalności gospodarczej. Ludzie pracujący w tych opiniodawczo-doradczych organach biur zatrudnienia powinni potrafić ocenić propozycje i koncepcje tworzenia nowych miejsc pracy. Stąd też wydaje mi się, że należałoby w art. 7 i w art. 9 zmodyfikować skład tych rad zatrudnienia. Proponuję aby składały się one w równych częściach z przedstawicieli działających na terenie danego województwa czy rejonu organizacji związków zawodowych, pracodawców, organów administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego. Fundusz Pracy to są określone pieniądze. Ten Fundusz Pracy jest tutaj traktowany jako jeden z aktywnych środków zwalczania bezrobocia. Ci, którzy będą decydować o przyznawaniu kredytów i pożyczek, które, pragnę zwrócić uwagę, mogą podlegać umorzeniu, w przyszłości także powinni być ludźmi, którzy potrafią solidnie ocenić, na podstawie posiadanego doświadczenia i wiedzy, koncepcje i propozycje przedstawione zarówno przez bezrobotnych ubiegających się o pożyczki na podejmowanie działalności gospodarczej, jak i przez zakłady pracy chcące utworzyć dodatkowe miejsca pracy. Muszą potrafić ocenić te koncepcje i przyznać odpowiednią ilość pieniędzy, bądź też odmówić udzielenia pożyczki czy kredytu na te cele.</u>
          <u xml:id="u-305.5" who="#AnnaDynowska">Chciałabym także zwrócić uwagę na to, proszę państwa, że te aktywne środki zwalczania bezrobocia zaproponowane w projekcie tej ustawy to także organizowanie robót publicznych i robót interwencyjnych. Chciałam podkreślić, że cała ustawa nie zawiera jakichkolwiek propozycji rozwiązań, które pozwolą na likwidację bezrobocia wśród kobiet. Roboty publiczne i roboty interwencyjne nie dotyczą kobiet. Kobiety nie nadają się do ciężkiej pracy fizycznej, która na ogół się wiąże z robotami publicznymi. Żadnej propozycji rozwiązań poza przekwalifikowaniami dla kobiet nie ma. Uważam, że w tej ustawie powinny się znaleźć jakieś specjalne uregulowania czy wręcz zapisy, mówiące o sposobach i formach zwalczania bezrobocia wśród kobiet, które, chciałabym zwrócić na to uwagę, jest wyższe aniżeli wśród mężczyzn. Mało tego, wśród bezrobotnych kobiet kobiety o średnim i wyższym wykształceniu zajmują pozycję dominującą.</u>
          <u xml:id="u-305.6" who="#AnnaDynowska">Wyda je mi się, że nie powinno się tego pozostawiać polityce prowadzonej przez wojewódzkie rady zatrudnienia czy rejonowe rady zatrudnienia. Tu powinny się znaleźć jakieś rozwiązania ustawowe, pozwalające na wydatkowanie czy przeznaczanie określonych kwot na zwalczanie bezrobocia wśród kobiet, przekwalifikowania w zależności od tego, jakim grupom zawodowym można zorganizować w okresie restrukturyzacji przemysłu nowe miejsca pracy.</u>
          <u xml:id="u-305.7" who="#AnnaDynowska">Chciałabym zwrócić także uwagę na to, że niezbędne jest stworzenie bardzo szerokiego frontu robót publicznych. Uważam, że praca nawet bezrobotnego korzystającego z zasiłku dla bezrobotnych przy robotach publicznych jest bardziej moralna aniżeli nieorganizowanie tych robót i przyznawanie ludziom zasiłków w momencie, gdy tyle w kraju jest do zrobienia. Praktycznie oglądając każdą gminę można stwierdzić, że tam przy robotach publicznych jest pracy na kilkadziesiąt lat i wydaje mi się, że przyznanie zasiłku powinno być bezwzględnie powiązane z koniecznością zatrudnienia się przy robotach publicznych czy przy pracach interwencyjnych, do których przywiązuję inną wagę.</u>
          <u xml:id="u-305.8" who="#AnnaDynowska">Wydaje mi się, że ustawa powinna uwzględniać istniejące wśród bezrobotnych ogromne zróżnicowanie. Wśród bezrobotnych są ludzie, którzy stracili pracę z powodu zwolnień grupowych w związku z restrukturyzacją przemysłu czy zakładów pracy w których byli zatrudnieni. Wśród bezrobotnych są także ludzie, którzy nigdy nie troszczyli się o pracę. To zróżnicowanie powinno mieć także wyraz w zasiłku, w odpowiednim podejściu do aktywnego wykorzystania odpowiednich aktywnych środków zwalczania bezrobocia w tym kraju.</u>
          <u xml:id="u-305.9" who="#AnnaDynowska">Wskazując na powyższe chciałabym pozostałe szczegółowe uwagi — wiążące się ze specjalnymi zapisami w tej ustawie, mówiącymi o wysokości zasiłków i sposobie liczenia, a w których są pewne luki, na które rejonowe biura pracy zwracają uwagę — przedłożyć na posiedzeniu komisji, do których projekt zostanie skierowany.</u>
          <u xml:id="u-305.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-306">
          <u xml:id="u-306.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-306.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Wiesława Wodę z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Krystyna Grzęda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-307">
          <u xml:id="u-307.0" who="#WiesławWoda">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Upłynęło niewiele ponad rok obowiązywania ustawy o zatrudnieniu i dziś rozpatrujemy szeroką jej nowelizację. Zebrało się w tym okresie wiele krytycznych ocen samej ustawy, ale przede wszystkim wiele osób odczuło gorycz bezrobocia i odczuwa lęk przed utratą pracy. Niepokojąco szybko rośnie skala tego problemu. Według Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej pod koniec lutego bieżącego roku było 1264 tysięcy bezrobotnych, to jest około 9% ogółu zatrudnionych. Tyle mówią oficjalne wskaźniki, ale faktycznie bez pracy jest znacznie więcej osób.</u>
          <u xml:id="u-307.1" who="#WiesławWoda">Wiele zakładów pracy pracuje z przerwami, wypłacając minimalne wynagrodzenie. Również wiele grup wolnych zawodów, na przykład taksówkarze, nie wykorzystuje czasu pracy. Wskaźnik bezrobotnych nie obejmuje dużej grupy osób zamieszkałych na wsi. W wielu zakładach pracy chłoporobotnicy są zwalniani w pierwszej kolejności, bo w obiegowej opinii mają inne źródło utrzymania. Po zwolnieniu z zakładu pracy, jeśli nawet mają ponad 1 ha ziemi, a w regionie Polski południowo-wschodniej wiele jest takich gospodarstw, ich właściciele nie nabywają uprawnień do zasiłku dla bezrobotnych. Jest to przepis bardzo krzywdzący tę grupę zwalnianych z pracy, gdyż nawet z gospodarstwa o powierzchni 1,5 ha w przeciętnych warunkach produkcyjnych rolnik nie uzyska dochodu równego zasiłkowi, jaki otrzymałby w ciągu roku, to jest około 6600 tys. zł. Wnioskuję o zmianę przepisów w tym zakresie, tak aby drobni rolnicy zwalniani z pracy uzyskiwali część zasiłku dla bezrobotnych, w zależności od skali dochodów uzyskiwanych z gospodarstwa. Nowelizację ustawy należałoby, moim zdaniem, rozpocząć od zmiany jej tytułu. Zamiast dotychczasowej nazwy „ustawa o zatrudnieniu” należałoby mówić o „ustawie o bezrobociu” Dotyczy ona bowiem tej grupy społeczno-zawodowej, która pozostaje bez pracy.</u>
          <u xml:id="u-307.2" who="#WiesławWoda">Kolejny problem to zasiłek dla bezrobotnych kobiet — matek. Ze względu na bardzo niską wysokość zasiłku wychowawczego kobiety wychowujące małe dzieci, zwalniane z pracy korzystają z zasiłku dla bezrobotnych, a nie z zasiłku wychowawczego. Jako bezrobotne muszą być częstymi interesantami rejonowego biura pracy, a jest to zupełnie zbędne. Kobiety wychowujące dziecko, jeśli nabyły uprawnienia do zasiłku dla bezrobotnych, winny korzystać z zasiłku wychowawczego na poziomie zbliżonym do zasiłku dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-307.3" who="#WiesławWoda">Zmiana ustawy spowoduje obniżenie zasiłku dla absolwentów szkół, którzy pozostają bez pracy. Bezrobocie absolwentów szkół jest szczególnym i bolesnym problemem. Młody człowiek wchodzi w dorosłe życie bez perspektywy życiowej i często wchodzi na drogę przestępstwa, bądź szuka możliwości wyjazdu na Zachód w poszukiwaniu pracy. Nie wystarczy samo zachęcanie młodzieży, by pozostawała w kraju i tu robiła kariery. Potrzebne jest do tego niezbędne minimum środków. Składam formalny wniosek, by rząd opracował i przedstawił Sejmowi program walki z bezrobociem szczególnie wśród młodzieży i inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-307.4" who="#WiesławWoda">Ustawa o bezrobociu winna stwarzać elementarne warunki do życia i pomagać tym bezrobotnym, którzy chcą pracować, lecz pracy nie mają i nie mogą jej znaleźć, a z drugiej strony nie powinna sprzyjać osobom, które nie chcą pracować i pracy nie poszukują. Musi zostać stworzona wyraźna różnica w poziomie dochodów pomiędzy osobami bezrobotnymi, a osobami otrzymującymi najniższe wynagrodzenie. Nie może się po prostu opłacać pozostawanie bez pracy. Celowe jest więc proponowane w nowelizacji ustawy rozwiązanie, że osoby, które z własnej winy utraciły pracę, a chodzi tu przede wszystkim o osoby porzucające pracę, bądź osoby z którymi rozwiązano stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika, nabywają prawo do zasiłku dopiero po upływie 60 dni od zarejestrowania się w rejonowym biurze pracy.</u>
          <u xml:id="u-307.5" who="#WiesławWoda">Proponuję również wprowadzenie nowego przepisu zobowiązującego rejonowe biura pracy do dokonywania wpisów do dowodów osobistych bezrobotnych, stwierdzając w ten sposób fakt pobierania zasiłku dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-307.6" who="#WiesławWoda">Kolejna propozycja to zaostrzenie kryteriów przyznawania zasiłków w przypadkach odmowy ze strony bezrobotnego przyjęcia zaoferowanej mu odpowiedniej pracy.</u>
          <u xml:id="u-307.7" who="#WiesławWoda">Krytycznie oceniam realizację przepisów art. 3 ust. 3, który mówi, że organy zatrudnienia stopnia podstawowego inicjują lub organizują oraz finansują prace interwencyjne i roboty publiczne. Nie spotkałem się jeszcze ze zorganizowanymi pracami publicznymi, a potrzeb wykonywania takich prac jest wiele. Obfite opady śniegu w lutym stworzyły potrzebę odśnieżania wielu miast, wiosna odkryła wiele miejsc wymagających pilnego uporządkowania, nie widać jednak bezrobotnych wykonujących te prace.</u>
          <u xml:id="u-307.8" who="#WiesławWoda">Dotychczasowy art. 13 mówił, że organy zatrudnienia stopnia podstawowego ze środków Funduszu Pracy udzielają pożyczek jednorazowo bezrobotnym na podjęcie działalności gospodarczej. Natomiast propozycja nowego przepisu brzmi: „Rejonowe organy zatrudnienia mogą udzielać z Funduszu Pracy pożyczek”. Przepis w nowym brzmieniu uważam za nieprecyzyjny, nie poda je bowiem, na podstawie jakich kryteriów i komu będą przyznawane pożyczki, a komu będą odmawiane. Czy będzie bezrobotnemu przysługiwało prawo odwołania się od odmownej decyzji i do kogo?</u>
          <u xml:id="u-307.9" who="#WiesławWoda">Nowela ustawy przewiduje tworzenie przy wojewodach wojewódzkich rad zatrudnienia oraz przy rejonowych organach rządowej administracji ogólnej — rejonowych rad zatrudnienia. Uważam, że tworzenie rejonowych rad zatrudnienia jest zbędne, gdyż mamy zbyt wiele różnych organów kolegialnych, a przecież chodzi tutaj o konkretne decyzje związane z pracą bezrobotnego.</u>
          <u xml:id="u-307.10" who="#WiesławWoda">Kończąc wnoszę o skierowanie noweli ustawy do odpowiedniej komisji.</u>
          <u xml:id="u-307.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-308">
          <u xml:id="u-308.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-308.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Krystynę Grzędę z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Maria Czenczek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-309">
          <u xml:id="u-309.0" who="#KrystynaGrzęda">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony przez pana ministra projekt zmiany ustawy o zatrudnieniu — druk nr 689 — był przedmiotem wielkiego zainteresowania pracowników wojewódzkich i rejonowych biur pracy. W wyniku konsultacji i analizy proponowanych rozwiązań z praktykami realizującymi dotychczasowe rozwiązania ustawowe, przedstawiam Wysokiej Izbie uwagi i propozycje, które mają na celu: usprawnienie działalności wojewódzkich i rejonowych biur pracy celem prowadzenia racjonalnej działalności i aktywizacji zatrudnienia, wzmocnienie kompetencji i odpowiedzialności ich dyrektorów oraz przeciwdziałanie zjawiskom patologicznym w omawianym okresie.</u>
          <u xml:id="u-309.1" who="#KrystynaGrzęda">Wysoka Izbo! W ciągu pierwszych miesięcy funkcjonowania biur pracy w kraju, ich struktura organizacyjna pozwalała na zapewnienie sprawnego zarządzania poprzez właściwy przepływ decyzji i informacji, należytą koordynację działań organizacyjnych, merytorycznych i służbowych. Po wejściu w życie ustawy o administracji rządowej biura pracy zostały włączone w tworzącą się strukturę urzędów rejonowych, co wywołało częściową dezorganizację tego, co z trudem wcześniej zbudowano, gdyż:</u>
          <u xml:id="u-309.2" who="#KrystynaGrzęda">— należało dostosować zasięg terytorialny biur pracy do zasięgu działania urzędów rejonowych;</u>
          <u xml:id="u-309.3" who="#KrystynaGrzęda">— urzędy wojewódzkie przekazały urzędom rejonowym sprawy kadrowe i płacowe biur pracy, co niejednokrotnie przyczyniło się do przejęcia etatów i płac przeznaczonych dla biur pracy przez inne wydziały urzędów rejonowych, o czym świadczy bogata w tym względzie korespondencja;</u>
          <u xml:id="u-309.4" who="#KrystynaGrzęda">— wydłużyło i utrudniło przepływ informacji między wojewódzkim a rejonowymi biurami pracy o ogniwo pośrednie, jakim jest kierownik urzędu rejonowego;</u>
          <u xml:id="u-309.5" who="#KrystynaGrzęda">— przekazywanie decyzji oraz ich egzekwowanie — tak istotne dla sprawnego zarządzania — po wprowadzeniu zależności służbowej kierowników rejonowych biur pracy wobec kierowników urzędów rejonowych, dla dyrektorów wojewódzkich biur pracy z formalnego punktu widzenia zostało uniemożliwione. Jest to o tyle istotne, że w projekcie ustawy wprowadza się wymóg opiniowania kandydata na dyrektora wojewódzkiego biura pracy przez wojewódzką radę zatrudnienia, co przy uszczupleniu kompetencji do samodzielnego podejmowania przez dyrektora decyzji oraz przy tak skonstruowanym usytuowaniu rejonowych biur pracy, nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia. Nie należą bowiem do rzadkości przypadki prowadzenia spraw z zakresu ustawy o zatrudnieniu przez innych pracowników urzędu rejonowego, tj. poza rejonowym biurem pracy. Dotyczy to także upoważnień wydawanych przez kierowników urzędów rejonowych do wydawania w ich imieniu decyzji z zakresu ustawy o zatrudnieniu dowolnie wybranym osobom, to jest z naruszeniem zasad określonych w taryfikatorze.</u>
          <u xml:id="u-309.6" who="#KrystynaGrzęda">Reasumując, stwierdzić należy, że z wyżej wymienionych względów usytuowanie rejonowych biur pracy w urzędach rejonowych powoduje wiele komplikacji, a system podwójnej ich podległości działa paraliżująco, „rozkłada” kompetencje i odpowiedzialność. Wyjściem z tej sytuacji byłoby utworzenie — wzorem państw Europy Zachodniej — sprawnie działającej administracji specjalnej, o czym już w swoim wystąpieniu wspominał pan poseł Koralewski.</u>
          <u xml:id="u-309.7" who="#KrystynaGrzęda">W związku z powyższym uzasadnieniem proponuję zmienić zapis art. 3 ust. 1 projektu ustawy. W pkt. 1 znalazłby się następujący zapis: „Zadania określone w ustawie realizuje minister pracy i polityki socjalnej oraz terenowe organy administracji rządowej o właściwości specjalnej w sprawach zatrudnienia”.</u>
          <u xml:id="u-309.8" who="#KrystynaGrzęda">I pkt 2: „Terenowym organem administracji specjalnej w sprawach zatrudnienia są: stopnia wojewódzkiego — dyrektor wojewódzkiego biura pracy, stopnia podstawowego — kierownik rejonowego biura pracy”. Jest to bowiem jedyne słuszne i najbardziej logiczne rozwiązanie problemu, gdyż z upoważnienia wojewody realizuje je aktualnie i tak dyrektor wojewódzkiego biura pracy. Wojewoda zaś, jako przedstawiciel rządu, i tak odpowiada za całokształt spraw realizowanych na jego terenie, więc ten zapis jest właśnie zdaniem praktyków zbędny.</u>
          <u xml:id="u-309.9" who="#KrystynaGrzęda">Propozycja zmian w art. 3 ust. 1 ma na celu wzmocnienie pozycji dyrektorów wojewódzkich biur pracy. Aktualnie na przykład by odwołać kierownika rejonowego biura pracy wydłuża się cały cykl postępowania, gdyż kierownik rejonowego urzędu administracji rządowej ogólnej może mieć zupełnie odmienne zdanie na temat podległego mu kierownika rejonowego biura pracy. Zachodzi również obawa, że w aktualnej sytuacji przy tak skonstruowanym ustawieniu kompetencji, jakie proponuje omawiana ustawa, etaty przyznane przez pana ministra pracy i polityki socjalnej niezbędne do właściwej działalności biur pracy mogą nie trafić do nich, lecz być wykorzystane do innej działalności, zarówno urzędów wojewódzkich jak i rejonowych. Chodzi również o to, by usprawnić cały proces dysponowania środkami Funduszu Pracy, co do których nie powinno być dwóch decydentów na terenie województwa.</u>
          <u xml:id="u-309.10" who="#KrystynaGrzęda">W konsekwencji powyższych zmian proponuję również dokonać następującej poprawki w art. 4 projektu omawianej ustawy: „Do zadań dyrektora wojewódzkiego biura pracy należy w szczególności...” i dalej już są słowa zapisane w aktualnej propozycji. Z kolei w art. 4a należałoby dokonać zmiany: „Do zadań kierownika rejonowego biura pracy należy w szczególności...” itd.</u>
          <u xml:id="u-309.11" who="#KrystynaGrzęda">Celem aktywizowania bezrobotnych do podejmowania pracy, jak również celem ochrony ich przed niepożądanymi manipulacjami finansowymi przez dyrektorów zakładów pracy proponuję: po art. 14 pkt 1 dodać art. 14 pkt 2 w brzmieniu: „Zakład pracy zatrudniając bezrobotnego przy pracach interwencyjnych obowiązany jest ustalić mu wynagrodzenie według stawki obowiązującej na danym stanowisku pracy”. Pominięcie tego zapisu może spowodować nadużywanie prawa — zakłady pracy mogą ustalać wynagrodzenie w wysokości przysługującego zasiłku dla bezrobotnych, co nie będzie aktywizować bezrobotnych do podejmowania pracy.</u>
          <u xml:id="u-309.12" who="#KrystynaGrzęda">W art. 14 pkt 1 ust. 3 proponuję dodać: „Praca ta musi być odpowiednia do kwalifikacji bezrobotnego, przy czym poziom średniego wykształcenia zawodowego odpowiada propozycjom pracy z wykształceniem zasadniczym zawodowym”.</u>
          <u xml:id="u-309.13" who="#KrystynaGrzęda">Z art. 15a ust. 1 wynika, że nie można wydać decyzji przed upływem miesiąca, a dopiero po jego upływie, co powoduje sprzeczność między tym przepisem a postanowieniami art. 15b ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-309.14" who="#KrystynaGrzęda">Na str. 27 omawianego projektu ustawy w art. 2 po słowach: „właściwe dla siedziby zakładu” należy dodać, moim zdaniem, słowa: „oraz zakładową organizację związkową” — i dalej już pozostaje proponowany zapis. Byłoby to podwójne źródło informacji o rynku pracy. Taki zapis pozwoliłby na uaktywnienie pośrednictwa pracy wykonywanego przez związki zawodowe, tym bardziej, że nie określa się sankcji za brak informacji ze strony zakładu pracy o wolnych miejscach zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-309.15" who="#KrystynaGrzęda">Panie i Panowie Posłowie! Szereg uwag, które miałam zgłosić, przedstawili moi szanowni przedmówcy. Wiele bardziej szczegółowych propozycji rozwiązań i wątpliwości przedstawię podczas prac nad ustawą w sejmowej Komisji Polityki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-309.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-310">
          <u xml:id="u-310.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-310.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Marię Czenczek z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-311">
          <u xml:id="u-311.0" who="#MariaCzenczek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dobrze się stało, że pod obrady Wysokiej Izby trafił wreszcie projekt zmian w ustawie o zatrudnieniu. Funkcjonowanie tej ustawy od grudnia 1989 roku ujawniło bowiem pewne luki i niejasności interpretacyjne, które należałoby wyeliminować. Potrzeba dokonania nowelizacji ustawy o zatrudnieniu była wielokrotnie podnoszona przez przedstawicieli organów zatrudnienia, związków zawodowych, zakłady pracy oraz bezpośrednio zainteresowanych, czyli bezrobotnych, a także szeroko poruszana w środkach masowego przekazu.</u>
          <u xml:id="u-311.1" who="#MariaCzenczek">Rozwiązania zaproponowane w dyskutowanym dzisiaj projekcie w większości uwzględniają zgłaszane podczas konsultacji postulaty i zasługują na aprobatę. Należą do nich między innymi chociażby takie propozycje, jak: uściślenie pojęcia bezrobotny, ustalenie górnej granicy czasu pobierania zasiłku, wprowadzenie instytucji robót publicznych, zatrudniających bezrobotnych przy pracach na rzecz środowiska, zobowiązanie bezrobotnego do okresowego zgłaszania się do organu zatrudnienia, czy wreszcie ograniczenie możliwości nadużywania prawa do zasiłku między innymi przez wyłączenie z uprawnień młodzieży w czasie nauki w systemie dziennym, o czym była tu już dzisiaj wielokrotnie mowa. Obecnie student lub uczeń w czasie wakacji nie będzie już uprawniony do zasiłku.</u>
          <u xml:id="u-311.2" who="#MariaCzenczek">Ale obok tych pozytywnych rozwiązań, omawiany projekt zawiera również propozycje wysoce wątpliwe, budzące zastrzeżenia, bądź co najmniej dyskusyjne. Pozwolę sobie wymienić niektóre z nich, chociaż o wielu była już dzisiaj na tej sali mowa.</u>
          <u xml:id="u-311.3" who="#MariaCzenczek">I tak, o ile na aprobatę zasługuje uściślenie warunków nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych, co jest zapisane w art. 15 ust. 2, to jednak wymaga rozważenia, czy uwzględnione zostały wszystkie sytuacje, w których niespełnienie warunku określonego w art. 15 ust. 1 pkt 2 nie pozbawia bezrobotnego prawa do zasiłku. W szczególności wymaga rozważenia przyznanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych kobietom, które przed spełnieniem warunku nie pozbawiającego je prawa do zasiłku wyszły za mąż i urodziły dziecko, a przed zamążpójściem i porodem nie pracowały, zaś po porodzie w okresie po ukończeniu przez dziecko wieku przedszkolnego ze względów ekonomicznych zmuszone są do poszukiwania pracy. Podobnie rozważenia wymaga przyznanie prawa do zasiłku kobietom, które były zatrudnione na czas określony i których stosunek pracy wskutek ciąży został przedłużony do dnia porodu — mówiła tu o tym już pani poseł Bańkowska — a które nie mogą korzystać ani z urlopu wychowawczego, gdyż ich stosunek pracy wygasł z dniem porodu, ani nie mogą, na przykład ze względu na własny stan zdrowia lub zdrowie dziecka, podjąć pracy przed upływem 12 miesięcy od ustania ich stosunku pracy. Zachodzi więc pytanie, czy nie byłoby znacznie zasadniej zrównać uprawnienia tych kobiet z uprawnieniami kobiet, które korzystały z urlopu wychowawczego, tak jak jest to zapisane w art. 15 ust. 2 pkt 6.</u>
          <u xml:id="u-311.4" who="#MariaCzenczek">Wątpliwość budzi również całkowite pozbawienie prawa do zasiłku szkoleniowego tych bezrobotnych, którzy nie są uprawnieni do zasiłku dla bezrobotnych — art. 12 ust. 5 projektu. I to również było tu szeroko omawiane, było to uzasadniane, wiec już nie będę do tego wracać. Natomiast poddaję pod rozwagę komisji, która zajmie się tym projektem, czy nie należałoby właśnie tym osobom przyznać chociaż pewną część na przykład 1/2 lub 3/4 najniższego zasiłku szkoleniowego, uzupełniając tym samym art. 12 ust. 2 stwierdzeniem: „z zastrzeżeniem ust. 3, 4 i 5”.</u>
          <u xml:id="u-311.5" who="#MariaCzenczek">I na koniec jeszcze jedna uwaga, mianowicie do art. 18a. Na pierwszy rzut oka jest to bardzo zachęcający i korzystny zapis. Kiedy się jednak głębiej zastanowimy, dopatrzymy się tutaj wielu wad, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-311.6" who="#MariaCzenczek">Po pierwsze, art. 18 przewiduje zachętę w formie środków finansowych dla zakładów pracy zatrudniających absolwentów skierowanych do pracy przez organy zatrudnienia. Ta zachęta ma charakter uznaniowy, organ zatrudnienie bowiem może te środki przyznać — może, a nie musi, co nie stwarza jasnej sytuacji ani organom zatrudnienia, ani zakładom pracy i może prowadzić do różnych nieprawidłowości.</u>
          <u xml:id="u-311.7" who="#MariaCzenczek">Po drugie, może to spowodować, że zakłady pracy będą przyjmowały do pracy tylko absolwentów skierowanych przez organy zatrudnienia i pod warunkiem otrzymania zwrotu kwot przewidzianych w tym artykule. Oznaczałoby to konieczność znacznego obciążenia Funduszu Pracy i praktycznie dotowanie zatrudnienia wszystkich absolwentów.</u>
          <u xml:id="u-311.8" who="#MariaCzenczek">I po trzecie jeszcze, jest to forma dostarczania zakładom pracy tanich, pełnowartościowych pracowników, czyli pośrednie finansowanie ich działalności, co nie było chyba zamysłem i zamierzeniem projektodawcy.</u>
          <u xml:id="u-311.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-312">
          <u xml:id="u-312.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-312.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Andrzeja Borowskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Danuta Grabowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-313">
          <u xml:id="u-313.0" who="#AndrzejBorowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zabierając głos w trakcie pierwszego czytania tej ustawy chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na brak miejsca dla zawodu rolnika i związanego z tym zawodem bezrobocia. O tym, że ta sfera naszej gospodarki znajduje się w krytycznej sytuacji, nie muszę tutaj nikogo przekonywać. W szczególności dotyczy to zawodu rolnika indywidualnego. W zdecydowanej większości w gospodarstwach indywidualnych pracują 2, 3 osoby. Dzisiaj, kiedy produkcja żywności w Polsce generalnie jest nieopłacalna, kiedy zostawia się ludzi bez środków do życia, rolnik i jego żona lub osoby najemne nie mogą być, zgodnie z omawianą nowelizacją ustawy — art. 2 pkt 8b — traktowane jako osoby bezrobotne. Wielu rolników dzisiaj zgłasza się do mnie mówiąc: dlaczego dla przykładu rzemieślnik, który wyrejestruje zakład, czyli swój warsztat pracy, z uwagi m.in. na brak koniunktury w jego profesji, może być uznany za bezrobotnego, a my, rolnicy — nie? Rolnicy twierdzą iż ich warsztatem pracy jest dziś ziemia. I dziś też chcą ją wyrejestrować. Ziemia przez ten czas będzie leżała odłogiem i czekała na koniunkturę rodzimej żywności. W wielu wypadkach rolnicy zwracają się do wójtów i burmistrzów o zasiłek dla bezrobotnych. Rolnik, który chciałby się przekwalifikować dla przykładu na mechanika, kowala czy sprzedawcę wiejskiego, nie może skorzystać z kredytu w ramach Funduszu Pracy. Są to fakty, wobec których nie możemy przejść do porządku dziennego. W tym miejscu zwracam się do Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej, jak również do członków Komisji Polityki Społecznej o bardzo wnikliwe rozpatrzenie tego, jakże dzisiaj nabrzmiałego i ważnego problemu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-313.1" who="#AndrzejBorowski">Chciałbym także zwrócić uwagę Wysokiej Izby na pkt 11 i pkt 12 art. 2 projektu nowelizacji ustawy, w którym mówi się o absolwentach szkół wyższych i średnich, którzy zasiłek dla bezrobotnych pobierają przez okres 12 miesięcy. Zapytuję zatem: czy ministerstwo pracy pokusiło się o rachunek symulacyjny ukazujący jak kształtuje się relacja pomiędzy liczbą ludzi, którym do wieku emerytalnego brakuje 3--4 lata, a liczbą bezrobotnych absolwentów szkół wyższych i zawodowych? W odczuciu wielu moich rozmówców w dzisiejszej sytuacji byłoby to jak najbardziej przydatne do zastosowania i racjonalne pod względem ekonomicznym. Trzeba także wziąć pod uwagę względy moralne młodego pokolenia, które w najbliższym czasie kształtować będzie postawę naszego społeczeństwa. Oby nie było takich przykładów, które mieliśmy wczoraj, kiedy młode pokolenie mimo braku, że tak powiem, racjonalnych przesłanek doprowadziło do burd i ulicznych rozruchów. Wydaje się mi, że są to racje, które rząd jak najszybciej powinien uwzględnić w przygotowanym nowym projekcie ustawy emerytalnej.</u>
          <u xml:id="u-313.2" who="#AndrzejBorowski">Kolejna uwaga do projektu nowelizacji ustawy o zatrudnieniu, którą dzisiaj należy również uwzględnić, to okresowe zasiłki dla bezrobotnych. Mam tu na myśli te zawody, które w okresie zimy wykonywane są na otwartej przestrzeni. W tym okresie w wielu zakładach pracy występuje zastój i brak możliwości utrzymania pracowników, a przecież zakłady te przez cały rok płacą na Fundusz Pracy. Takie rozwiązanie w wielu wypadkach przyczyniłoby się do zwolnienia pracowników i zachowania im ciągłości pracy. Chciałbym podkreślić, że takie rozwiązania są stosowane w wielu krajach zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-313.3" who="#AndrzejBorowski">Ostatnia sprawa to kredyty w ramach Funduszu Pracy. W ostatnich dniach miałem możliwość przeprowadzenia wielu rozmów z rejonowymi biurami pracy i chciałbym stwierdzić jednoznacznie, iż te kredyty dzisiaj są nieporozumieniem. Pracownicy czekają po 3, 4 miesiące, ażeby uzyskać te kredyty. W wypadku gdy mija termin wypłacania ekwiwalentu, czyli tego zasiłku dla bezrobotnego, te kredyty już nie mają racji bytu.</u>
          <u xml:id="u-313.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-314">
          <u xml:id="u-314.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-314.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Danutę Grabowską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Babiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-315">
          <u xml:id="u-315.0" who="#DanutaGrabowska">Jeśli pan marszałek i szanowna Izba pozwoli, to ja bardzo krótko, z tej racji, że wiele kwestii już zostało tu podjętych. Oburącz podpisuję się pod tym wszystkim, co powiedziała pani poseł Bańkowska z mojego klubu.</u>
          <u xml:id="u-315.1" who="#DanutaGrabowska">Na pewną kwestię chcę zwrócić uwagę. Nie podzielam tego poglądu, iż tą ustawą tu i teraz — choć oczywiście musimy ją nowelizować — ostatecznie załatwimy sprawę zatrudnienia. Dla mnie w tej chwili jest to bardziej ustawa o bezrobociu, przynajmniej w kształcie, w którym jest zapisana. To zrobić na pewno trzeba, zwłaszcza w kontekście nie tak dawnej dyskusji nad budżetem wiemy, ile na to wszystko po prostu mamy pieniędzy. Stąd rzeczywiście pewne rzeczy trzeba usprawnić. Ale na pewno dopiero wtedy, kiedy nastąpi głębsza restrukturyzacja naszej gospodarki i wtedy, kiedy rzeczywiście kompleksowo dokonamy bardzo wnikliwej, starannie przygotowanej i przeprowadzonej ustawy o ubezpieczeniu społecznym — trzeba będzie, tak mi się przynajmniej wydaje, wrócić do ustawy o zatrudnieniu. I tutaj w pełni podzielam poglądy pani poseł Staniszewskiej, że bez tego naprawdę ważnego elementu troszkę jesteśmy w próżni i dlatego dobrze, że jest nowelizacja, choć nazwa ustawy dla mnie nie odzwierciedla treści, bo w sumie mówimy generalnie o bezrobociu.</u>
          <u xml:id="u-315.2" who="#DanutaGrabowska">Proszę państwa, w tej chwili rzeczywiście wytworzyła się sytuacja bardzo zróżnicowana w różnych regionach kraju. Np. gdyby się patrzyło na bezrobocie przez pryzmat stolicy, to wydawałoby się, że to właściwie nie jest taki problem, bo w Warszawie ono nie występuje w jakiejś skali masowej, tak przynajmniej podają mass media, przynajmniej jeżeli chodzi o grupę robotników wykwalifikowanych budowlanych i innych. Natomiast ogromny problem rozpoczyna się w niewielkich w sumie ośrodkach, miasteczkach, gdzie często jest jeden dominujący zakład pracy. Jeżeli ten zakład pracy zaczyna mieć określone trudności gospodarcze, to i tam dochodzi do bezrobocia. Często jest tam pod pewnym kątem wykwalifikowana i wyspecjalizowana kadra i wtedy problem staje się autentycznie bardzo wielki, bo miejsc pracy dla tej grupy pracowników jest rzeczywiście bardzo niewiele i kwestia przemieszczania się ludzi nie jest taka prosta. Niemniej jednak wydaje mi się, że należałoby się tu zastanowić nad taką kwestią. Wysłuchałam dzisiaj w radio, przyznam, z niepokojem informacji, że do Warszawy prawdopodobnie będą sprowadzani robotnicy radzieccy, ponieważ są potrzebni do jakichś konkretnych robót budowlanych. Mam pytanie — skoro oni nie są warszawiakami, nie mają mieszkań w Warszawie, skoro ich także trzeba będzie gdzieś zakwaterować a są poszczególne regiony, w których rzeczywiście często jedyni żywiciele rodzin zostają bez pracy — czyż nie lepiej byłoby przyjrzeć się bardzo rzetelnie, wnikliwie regionom kraju, temu jak to wygląda, żeby nie mierzyć jedną miarką i poszczególnych zawodów, i poszczególnych regionów kraju, i podjąć odpowiednie działania. To jest oczywiście trudne, wymaga to pracy, wymaga dużej wnikliwości, znajomości rzeczy, ale trzeba byłoby, jak sądzę, to robić i przede wszystkim dawać zatrudnienie naszej ludności, naszym obywatelom. Taka powinna być kolej rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-315.3" who="#DanutaGrabowska">Na tym tle bardzo precyzyjne określenie, kto jest człowiekiem bezrobotnym rzeczywiście jest konieczne. I tutaj my nie możemy siebie i rządu aż tak bardzo obwiniać, że tak korzystano z tej ustawy, jak korzystano. Umiejętność polega na korzystaniu z prawa. Stworzyliśmy prawo niezbyt doskonałe, w najlepszej zresztą wierze, może nawet i w pewnej naiwności, proszę państwa, że będą przestrzegane wszystkie jego zapisy. Tymczasem znalazła się wcale nie mała grupa ludzi, która po prostu w sposób umiejętny z niedoskonałości tego prawa korzystała. Ale samokrytycznie tak to musimy określić, bo jaki to bezrobotny ten, który całe życie wystawał pod budką z piwem, ponad 40 lat, proszę państwa, był na utrzymaniu mamusi rencistki? Przepraszam, że tak trywializuję i podaję przykład skrajny, ale przecież taki człowiek jest teraz zarejestrowany i krzyczy głośno, że jest bezrobotny. On jest bezrobotnym z wyboru, już nie jest, ale do niedawna był. Był bezrobotnym z wyboru, bo tak chciał, bo tak sobie życzył, bo taki model życiowy sobie wybrał. Dlatego, proszę państwa, rzeczywiście już nie możemy po prostu wykazać się dobrocią serca i naiwnością, gdy będziemy precyzować definicję bezrobotnego. To musi być czarno na białym powiedziane — kto, kiedy i w jakiej sytuacji. Bo z jednej strony dla ogromnej rzeszy ludzi jest to autentyczna tragedia, kiedy rzeczywiście tracą pracę i nie umieją się znaleźć w tej nowej strukturze rynkowej, nie potrafią się w niej odszukać, bo w sumie nie jest to takie proste. Jeżeli się pracowało kilkanaście czy kilkadziesiąt lat w państwowym zakładzie prący, nie jest proste przestawienie się na inny tryb i sposób myślenia. Tutaj u szeregu osób hamulce psychologiczne są bardzo mocne. I to wcale nie jest ani dziwne, ani śmieszne, jeżeli tak szybko przestawić się nie potrafią.</u>
          <u xml:id="u-315.4" who="#DanutaGrabowska">Jeszcze jedną tylko kwestię chcę poruszyć, proszę państwa. Jest to sprawa tych kobiet, które wychowują dzieci. Jednym tchem często mówi się o tym, że należy rodzinę umacniać, że należy zachęcać kobiety do rodzenia, że należy, należy, należy. A z drugiej strony okazuje się, że nic im się nie należy. Więc bądźmy konsekwentni. Jeśli mówimy, że powinny rodzić, to muszą mieć do tego warunki, i to, proszę państwa, nie tylko psychologiczne, ale przede wszystkim ekonomiczne. Byt ekonomiczny stworzy również pewien komfort psychiczny tym kobietom. Tutaj naprawdę, Wysoka Izbo, trzeba być konsekwentnym. Albo, albo. Nie można równolegle uchwalać dwóch tak różnych ustaw, bo po prostu bylibyśmy niewiarygodni dla tej rzeszy młodych kobiet, które są właśnie w wieku rozrodczym.</u>
          <u xml:id="u-315.5" who="#DanutaGrabowska">I sprawa ludzi młodych. Proszę państwa, może to nie ma nic do rzeczy, ale dzieje się coś bardzo złego. To nie jest sprawa na dziś, ale to co się stało wczoraj w Warszawie musi nas zastanawiać. Musi nas zastanawiać, bo jest to problem. Jest to problem nie tylko Warszawy, ale nie o to chodzi. Chodzi o to, że młody człowiek musi widzieć sens swego istnienia, musi widzieć, proszę państwa, rację bytu. Z tym wiąże się naprawdę pilna sprawa restrukturyzacji również naszego szkolnictwa zawodowego pod kątem tego, żeby nie produkować już „z marszu” całej rzeszy młodych bezrobotnych, którzy nie będą wiedzieli, czy ewentualnie miejsce pracy będą mieć, czy też nie. I nieporozumieniem jest, że natychmiast po skończeniu szkoły zawodowej młodego człowieka się przekwalifikowuje. Może lepiej uczyć go tak, żeby on rzeczywiście na tym rynku pracy, i to jeszcze w swoim regionie, mógł tę pracę znaleźć. Kierunki kształcenia zawodowego, sądzę, powinny być bardziej elastyczne i to trzeba by też ewentualnie w przyszłości przy ustawie edukacyjnej możliwie szybko uwzględnić.</u>
          <u xml:id="u-315.6" who="#DanutaGrabowska">Natomiast kwestia tego, żeby była jednak ta bariera, która mówi, że przez 12 miesięcy pobiera się zasiłek dla bezrobotnych, jest dla mnie dyskusyjna, dlatego że jeżeli będzie mijało 12 miesięcy, to się okaże, że przede wszystkim na przekwalifikowanie czy do robót publicznych będzie się kierowało tych ludzi, którym mija 12 miesięcy, natomiast nie tych, którzy by się do tego po prostu nadawali. Jeśli chodzi o roboty publiczne, są to proste czynności, ale w innych wypadkach kwalifikacje trzeba brać pod uwagę i tych, w których ewentualnie warto zainwestować, żeby się przekwalifikowali, dlatego że byliby gospodarce narodowej przydatni.</u>
          <u xml:id="u-315.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-316">
          <u xml:id="u-316.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-316.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł Czeżyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-317">
          <u xml:id="u-317.0" who="#IgnacyCzeżyk">Ignacy Czeżyk. Jeśli chodzi o sprawę tych robotników radzieckich, chciałem pani zwrócić uwagę, że jeżeli przedsiębiorstwo budowlane zatrudni takich pracowników, to i koszt mieszkania znacznie spadnie. Jeżeli przedsiębiorstwo zapłaci tylko 1/3 za wykonaną pracę robotnikom radzieckim, wpłynie to niewątpliwie korzystnie na cenę mieszkania m.in. dla tych młodych ludzi, którzy na te mieszkania czekają, a o których pani posłanka mówiła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-318">
          <u xml:id="u-318.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-318.1" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-319">
          <u xml:id="u-319.0" who="#DanutaGrabowska">Oczywiście rozumiem intencje pana posła. Niemniej jednak jeżeli mamy mówić o polityce społecznej naszego kraju, dla naszego społeczeństwa, to trzeba rzeczywiście dokonać rzetelnego rachunku, co jest bardziej przydatne z wielu względów, nie tylko ekonomicznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-320">
          <u xml:id="u-320.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-320.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo o zabranie głosu posła Stanisława Babińskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Marian Janicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-321">
          <u xml:id="u-321.0" who="#StanisławBabiński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Ustawa o zatrudnieniu obowiązująca od 1 stycznia 1990 r., w opracowaniu której miałem możliwość uczestniczyć, jak pamiętamy uchwalona została wraz z pakietem ustaw gospodarczych. Konieczność jej uchwalenia wynikała z faktu, że zjawisko bezrobocia będzie nieuniknione. Życie potwierdziło te przewidywania, bowiem liczba bezrobotnych osiągnęła poziom wyższy niż zakładano.</u>
          <u xml:id="u-321.1" who="#StanisławBabiński">Założeniem tej ustawy było utworzenie rejonowych i wojewódzkich biur pracy jako organów administracji rządowej o właściwości szczególnej i powierzenie im rejestrowania, szkolenia, poszukiwania pracy, wypłacania zasiłków i innych świadczeń oraz udzielania pożyczek dla bezrobotnych ze środków Funduszu Pracy, który — jak wiemy — powstaje z dwuprocentowego odpisu z zarobków osób zatrudnionych.</u>
          <u xml:id="u-321.2" who="#StanisławBabiński">Ustawa określała bardzo dokładnie komu przysługuje zasiłek i warunki jego wypłaty, nie pozostawiając organom administracji praktycznie żadnego swobodnego uznania. Moim zdaniem rządowy projekt nie przewiduje również żadnych możliwości, ażeby organ administracji miał w tej sprawie swobodne uznanie. Stąd też zdarzają się przypadki, że ktoś zapomniał, że ma zasiłek dla bezrobotnych pobrać przez trzy miesiące, a później zaskarża tę decyzję i trzeba mu go wypłacić.</u>
          <u xml:id="u-321.3" who="#StanisławBabiński">Wysokość zasiłków mierzona była w proporcji do wynagrodzenia, średniego wynagrodzenia i najniższego wynagrodzenia. Okres wypłaty zasiłku nie został określony, zaś rola rejonowych biur pracy w tej rocznej praktyce sprowadzała się głównie do rejestrowania bezrobotnych, przyznawania uprawnień do zasiłków oraz udzielania pożyczek. Tych ostatnich nie jest za wiele. Taka rola jest wymuszana sytuacją, bowiem do biur zgłaszają się osoby po pieniądze. Tak ustawa jest postrzegana przez bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-321.4" who="#StanisławBabiński">W lipcu 1990 r. Wysoka Izba dokonała zmian w ustawie, polegających głównie na zaostrzeniu wymogów uprawniających do nabycia prawa do zasiłku, doprowadzając do wyeliminowania z uprawnień osób, które przed zarejestrowaniem nie przepracowały odpowiedniego okresu.</u>
          <u xml:id="u-321.5" who="#StanisławBabiński">Chciałem również przypomnieć, że Wysoka Izba w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników przyznała pewne świadczenia rolnikom zwolnionym z zakładów pracy i nie uprawnionych do zasiłków dla bezrobotnych. Są one szczątkowe — opłacenie składki, prawo do zasiłku szkoleniowego, kilka z nich w ustawie wymieniono.</u>
          <u xml:id="u-321.6" who="#StanisławBabiński">Jak jest postrzegana ta ustawa zarówno przez bezrobotnych, jak i przez resztę społeczeństwa? Tak jak na całym świecie. Ci, którzy pracują i mają źródła dochodów pytają, dlaczego próżniakom płaci się pieniądze. Z drugiej zaś strony spora jest grupa osób — zostały one wymienione dzisiaj, między innymi drobni rolnicy — które takiego zasiłku nie otrzymują. I wreszcie ci, którzy otrzymują w zależności od swojej sytuacji rodzinnej i albo stać ich na utrzymanie tej rodziny albo nie stać.</u>
          <u xml:id="u-321.7" who="#StanisławBabiński">Przedkładany dziś Wysokiej Izbie projekt dalszych zmian w ustawie o zatrudnieniu jest uzasadniony następującymi celami: uściślenie pojęcia bezrobotnego; dalsze ograniczenie możliwości nadużywania prawa do zasiłku; ustalenie górnej granicy czasu pobierania zasiłku; skorygowanie proporcji wysokości zasiłków do wynagrodzenia, średniego wynagrodzenia czy najniższego wynagrodzenia. Ponadto projekt dokonuje zasadniczej zmiany w zakresie podporządkowania wojewódzkich i rejonowych biur pracy przez zniesienie ich jako organów administracji szczególnej i podporządkowanie organom o właściwości ogólnej.</u>
          <u xml:id="u-321.8" who="#StanisławBabiński">Uwagi do projektu chciałbym zacząć od tej ostatniej sprawy, to jest podporządkowania. W ustawie, która obowiązuje, przyjęto określony model organów administracji szczególnej w postaci biur pracy. Model ten proponuje się zmienić poprzez podporządkowanie ich administracji ogólnej. Co się zamierza przez to osiągnąć w uzasadnieniu nie jest powiedziane. Trudno dopatrywać się pozytywów w tych propozycjach, skoro biura zostały utworzone, zorganizowane, wykonują powierzone czynności. Powstaje pytanie: po co tę sytuację zmieniać? Krytycznie chciałbym również ocenić proponowane podporządkowanie, a więc rozkład odpowiedzialności na wiele podmiotów — wojewoda, dyrektor wojewódzkiego biura pracy, kierownik urzędu rejonowego, kierownik rejonowego biura pracy — a do tego projektodawca jeszcze dokonuje pewnej próby powierzenia nowo powołanym radom do spraw zatrudnienia niektórych kompetencji decyzyjnych, na przykład wymóg pozytywnej opinii rady o odstąpieniu od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-321.9" who="#StanisławBabiński">Nie widzę więc racjonalnych przesłanek, aby to podporządkowanie zmieniać. Ponadto musimy liczyć się z faktem, że jeżeli będzie gospodarka rynkowa, a do takiej przymierzamy się na dłuższą metę, to również w zakresie zmian co do reagowania na bezrobocie decyzje muszą zapadać szybko. Jeżeli będzie się to odbywało za pośrednictwem wielu stopni, oczywiście sprawa będzie się wydłużała. Konkretnie mam na myśli przede wszystkim małe ośrodki, gdzie życie toczy się wolniej, gdzie nowości przychodzą później i tam bezrobocie rzędu 2 tysięcy osób to jest bezrobocie dla całego miasteczka.</u>
          <u xml:id="u-321.10" who="#StanisławBabiński">A teraz pragnę zestawić wysokość zasiłków według przepisów dotychczasowych i według przepisów projektu. Zasiłek szkoleniowy wynosił dotychczas 80–100% wynagrodzenia, nie niżej niż 40% przeciętnego wynagrodzenia, dla osób, które nie pracowały — projekt przewiduje 115% najniższego wynagrodzenia. Zasiłek dla bezrobotnych według dotychczasowych przepisów wynosił 77%, 50%, 40% wynagrodzenia, nie mniej niż 95% najniższego wynagrodzenia, teraz — 95% najniższego wynagrodzenia. Zasiłek dla absolwentów dotychczas wynosił 125%, 110%, 95% najniższego wynagrodzenia, według projektu — 110%, 100%, 95% najniższego wynagrodzenia. A więc mamy tutaj w projekcie do czynienia ze zjawiskiem zmniejszania wysokości zasiłków, w szczególności jeśli chodzi o absolwentów. Jeśli do tego dodamy, że okres pobierania zasiłku skraca się generalnie do 12 miesięcy, to chciałem do tego ustosunkować się krytycznie, dlatego, że na jego wysokość trzeba spojrzeć przez pryzmat możliwości egzystencji, a nie przez pryzmat relacji do płac osób zatrudnionych. To nie zasiłek jest za wysoki, lecz płaca zatrudnionych jest za niska. Mam na myśli cały czas te osoby, które z zasiłku żyją, to znaczy dla których stanowi on główne źródło utrzymania. Jestem natomiast za jasnym określeniem wymogów, którym ten zasiłkobiorca powinien odpowiadać. Bezrobocie w swojej głównej masie dosięga przecież osób, które chętnie by pracę podjęły, ale tej pracy nie mogą znaleźć. Dlatego też pozwolę sobie, oprócz tych uwag szczegółowych, które przekażę komisji, wnieść kilka uwag ogólnych.</u>
          <u xml:id="u-321.11" who="#StanisławBabiński">Ustawa powinna pozostawiać pewien margines swobodnego uznania organowi administracji w tych przypadkach, gdzie wypłacenie zasiłku jest niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-321.12" who="#StanisławBabiński">Trzeba jasno sprecyzować pojęcie prac publicznych i prac interwencyjnych. Mam tu znów na myśli małe ośrodki, wielkie roboty publiczne tam nie będą prowadzone, tylko po prostu chodzi o to, ażeby należycie to sprecyzować, że te osoby można skierować do tych prac.</u>
          <u xml:id="u-321.13" who="#StanisławBabiński">Trzeba wprowadzić, o czym już była mowa, silniejsze motywacje do podejmowania jakiejkolwiek pracy, również tej wynikającej z umowy Kodeksu cywilnego — umowy o dzieło czy umowy zlecenia.</u>
          <u xml:id="u-321.14" who="#StanisławBabiński">Trzeba by również rozpatrzeć możliwość objęcia zasiłkiem osoby, które kończą szkoły specjalne. To są najczęściej szkoły o szczeblu podstawowym. Osoby tą szkołę kończące mają przyuczenie do zawodu, mają ukończone 15 lat i nie zawsze te osoby pobierają świadczenia socjalne.</u>
          <u xml:id="u-321.15" who="#StanisławBabiński">Jasno również należy określić, od kiedy liczy się okres pobierania zasiłku po ukończeniu szkoły. Dotychczas jest to od dnia rejestracji. Uważam że powinno być to napisane w ten sposób, że jeżeli szkoła kończy się 31 czerwca, a zasiłek wypłaca się przez pół roku, to koniec grudnia jest terminem wypłaty tego zasiłku, a nie — kiedy ktoś przyjdzie się zarejestrować.</u>
          <u xml:id="u-321.16" who="#StanisławBabiński">Rozważyć również należy, czy nie należałoby nadać formy umów w sprawach dysponowania Funduszem Pracy w zakresie zwrotu kosztów prac interwencyjnych i publicznych oraz tworzenia miejsc pracy dla inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-321.17" who="#StanisławBabiński">Podobnie rozważenia wymaga sprawa refundowania środków na praktyczną naukę zawodu — czy dokonywać tego tylko formalnie przez Fundusz Pracy i przez biura pracy, czy nie można tej drogi uprościć poprzez kuratoria oświaty i wychowania.</u>
          <u xml:id="u-321.18" who="#StanisławBabiński">I ostatnia kwestia to sprawa rozważenia pojawiających się nadużyć przy dodatku wyrównawczym wykorzystywanym przez niektóre osoby celowo do osiągnięcia wyższych świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-321.19" who="#StanisławBabiński">Z tymi uwagami zwracam się do Wysokiej Izby, aby raczyła skierować projekt do właściwych komisji celem dalszych prac legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-321.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-322">
          <u xml:id="u-322.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-322.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Mariana Janickiego z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Żurawiecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-323">
          <u xml:id="u-323.0" who="#MarianJanicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z pewnymi wypowiedzianymi tu poglądami nie mogę się zgodzić. Pogląd, że dotychczasowa ustawa była zbyt liberalna, mogą wyrażać tylko ci, którzy sami pracują i bezrobocie ich nie dotyczy. Chciałem powiedzieć jedno, że na pewno dla tych, którzy są bezrobotnymi i tych, którzy potencjalnie będą bezrobotnymi nie jest to żadna przyjemność. Musimy sobie zdawać sprawę, że prawdziwe bezrobocie jest przed nami. Przecież my wnosimy projekt ustawy, która nie będzie obowiązywała tylko w stosunku do tych, którzy dzisiaj są bezrobotnymi, ale i w stosunku do tych, którzy będą nimi. W tym roku się przewiduje, że liczba bezrobotnych wzrośnie do 2,5 mln osób. Wiadomo, że jest zagrożonych tysiące zakładów pracy, od Łodzi do małych ośrodków.</u>
          <u xml:id="u-323.1" who="#MarianJanicki">Trzeba powiedzieć, że na spotkaniach z wyborcami często spotykamy się z krytycznymi uwagami. Szczególnie mówi się, że bezrobotni biorą pieniądze za nic. Ale trzeba powiedzieć, że ta negatywna opinia wynika nie z tego, że ci bezrobotni mają dużo pieniędzy, ale wynika z tego, iż absurdalne jest, że ludzie, którzy pracują tak mało zarabiają. Mówimy, że zasiłek dla bezrobotnego dzisiaj — 500 tys. zł czy 518 tys. zł — to dużo. Przepraszam, ale jak z tego wyżywić rodzinę? Lecz ludzi to bulwersuje i mówią, że skandalem jest, że te zasiłki wynoszą 580 tys. zł, dlatego że sami w zakładach pracy zarabiają 600 tys. zł czy 700 tys. zł. Ja bym powiedział odwrotnie — absurdem jest to, że ludzie zatrudnieni na pełnych etatach zarabiają 600 tys. zł i 700 tys. zł, a nie to, że bezrobotni dostają 500 tys. zł. Uważam, że to jest niezmiernie ważne i musimy tak tę sprawę przedstawiać.</u>
          <u xml:id="u-323.2" who="#MarianJanicki">Słucha nas dziś młodzież. Przecież 220 tys. młodzieży skończy za parę miesięcy naukę. Dla ilu jest praca? Dla 20 tys., 40 tys. czy 50 tys.? A co z pozostałymi 150 tys.? Jest to, sądzę, temat bardzo ważny.</u>
          <u xml:id="u-323.3" who="#MarianJanicki">Uważam, że jest wiele innych niedoskonałości. Nikt sobie nie zdaje sprawy z prostego rachunku. Proszę państwa, do mnie, bo jestem burmistrzem, przychodzą ludzie, którzy są zwalniani z zakładów pracy, bo mają gospodarstwo o powierzchni 1 ha. Ta ustawa to nowelizuje — 1 ha przeliczeniowy. Ale chciałbym powiedzieć, że ten 1 ha przeliczeniowy to jest często IV klasy ziemia. Proszę państwa, z hektara IV klasy ziemi można mieć 70 kwintali zboża. To jest bardzo dobry wynik. Pomnóżmy to przez 60 tys. zł, to jest 4 min 200 tys. zł. Podzielić to trzeba przez liczbę członków rodziny, a nieraz rodziny w środowisku wiejskim są wielodzietne. Przecież w zakładach głównie zwalnia się właśnie chłoporobotników i innych, tłumacząc: ty jeszcze masz możliwości funkcjonowania. Liczymy na wielkie przeobrażenia, na zmiany, na koncentrację ziemi, a to nieprawda. Każdy rolnik będzie trzymał ziemię, bo ma obawy, że może być zwolniony. I uważam, że tu jest bardzo ważny problem.</u>
          <u xml:id="u-323.4" who="#MarianJanicki">Trzeba sobie powiedzieć, że w wielu wypowiedziach dało się zauważyć taki pogląd, że wszyscy bezrobotni to są kombinatorzy. Zdaję sobie sprawę, że byli tacy. Ale przecież nowelizacja z grudnia tamtego roku już wpłynęła na poprawę sytuacji. 260 tys. osób, które w ten czy w inny sposób kombinowały, pozbawiono tych zasiłków. Ale nie możemy zakładać, że wszyscy przede wszystkim chcą kombinować.</u>
          <u xml:id="u-323.5" who="#MarianJanicki">Uważam, że ustawa bardzo pogarsza sytuację. Powiem otwarcie — jest to przykręcenie śrubeczki, przede wszystkim to, że zasiłek będzie nieprzerwanie wypłacany przez 12 miesięcy. Zadaję sobie pytanie, co po tych 12 miesiącach? Pewnie, jest ustawa o opiece społecznej, która mówi, że ośrodki pomocy społecznej mogą dawać pieniądze. Ale zdaję sobie sprawę, że w momencie, kiedy tę ustawę uchwalimy, po 12 miesiącach ci ludzie, którzy dzisiaj są zarejestrowani — 1 mln 200 tys. osób — nie będą w wydziałach zatrudnienia, albo jak będą, to na zasadach kartotek, a reszta pójdzie do samorządu. Czy ktoś dzisiaj się zastanawia, czy ktoś pyta te samorządy, powierzając im te zadania? Przecież na to trzeba mieć nie tylko środki finansowe, ale trzeba mieć możliwości. Podam przykład. U mnie biuro rejonowe jest w Ostrowie. W moim mieście-gminie — 13 tys. mieszkańców — jest 323 bezrobotnych. Za rok będzie ich 400 czy 500. Przecież żeby to opieka społeczna obsłużyła, są potrzebne potężne pieniądze, musi ktoś to obsługiwać, ktoś musi wydawać decyzje, ktoś musi zabezpieczyć środki finansowe, musi być osobna kasa. Uważam, że jest to znowu nic innego, jak zrzucanie przez rząd odpowiedzialności na kogoś — na samorządy. Chciałem powiedzieć, że mamy wiele takich ustaw, o opiece społecznej i innych, gdzie faktycznie, w innych ustawach, nie o podziale kompetencji między organami administracji rządowej a samorządowej, samorządowi się dodaje obowiązków — tu utrzymać straże, tam domy pomocy, tam żłobki, tam przedszkola. Teraz się mówi o nowych sprawach. I nikt się nie przejmuje, skąd samorządy mają pieniądze. I nikt się jakoś nie przejmuje, że w skali kraju zlikwidowano 150 przedszkoli, a w najbliższym czasie będzie likwidowane dużo więcej. Uważa się to za rzeczy normalne.</u>
          <u xml:id="u-323.6" who="#MarianJanicki">Zmniejszenie wysokości zasiłków dla absolwentów. Niby nic, ale kolega przed chwilą to tłumaczył. Znowu śrubeczka — zmniejszenie możliwości umorzenia pożyczki. Było 50%, teraz — do 50% na zasadach uznaniowych, nie mówiąc o tym, że faktycznie otrzymać te środki było bardzo ciężko.</u>
          <u xml:id="u-323.7" who="#MarianJanicki">60 dni karencji zamiast 30 dotychczasowych — znowu śrubeczka.</u>
          <u xml:id="u-323.8" who="#MarianJanicki">Tworzenie nowych miejsc pracy, roboty interwencyjne. Chciałem pana ministra spytać, czy jest jakieś rozporządzenie czy okólnik ministra w sprawie wydatkowania z funduszu będącego w dyspozycji rejonowych biur pracy 9% wydatków właśnie na dotychczasowe roboty interwencyjne, także na te pożyczki. Bo się okazuje, że wydziały zatrudnienia mogłyby nawet w jakiś sposób preferować to zatrudnienie, ale się okazuje, że po prostu jest za mało środków, bo są limity. Uważam, że tę śrubeczkę przykręcamy, przykręcamy, ale gorzej będzie, gdy tę śrubkę przekręcimy i, jak to się mówi, gwint puści. Jest to niezmiernie ważna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-323.9" who="#MarianJanicki">Chciałem powiedzieć, że wiele rzeczy trzeba zrobić w zakresie stworzenia warunków działalności rejonowych biur pracy. Uważam, że faktycznie jest konieczne wyłączenie rejonowych biur pracy spod nadzoru wojewodów czy kierowników rejonów administracji. Uważam, że słuszny jest wniosek w sprawie powołania szczególnej administracji rządowej ds. zatrudnienia bezpośrednio podporządkowanej ministrowi pracy i polityki socjalnej. Tak jest w wielu państwach świata.</u>
          <u xml:id="u-323.10" who="#MarianJanicki">Kończąc swoje wystąpienie, chciałbym wszystkim zwolennikom wdrażania tej ustawy i jej poprawiania życzyć z całego serca, aby przede wszystkim nie byli bezrobotni i aby także — z całego serca życzę — ich dzieci nie były bezrobotne. Tego życzę tym, którzy są takimi zwolennikami, bo gdyby było odwrotnie, to może niektórzy inaczej patrzyliby na kwestie bezrobocia.</u>
          <u xml:id="u-323.11" who="#MarianJanicki">W związku z tym, że zgłosiłem określone zastrzeżenia, że jest to ustawa restrykcyjna, zgłaszam formalny wniosek o odrzucenie projektu ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu. W przypadku odrzucenia mojego wniosku proponuję, aby ten projekt przekazać także Komisji Samorządu Terytorialnego po to, żeby ustosunkowało się do tych kwestii, o których mówiliśmy, do pewnych zadań, które w perspektywie czasu mają być przekazane samorządom. Uważam także, że istnieje konieczność konsultacji ze związkami zawodowymi.</u>
          <u xml:id="u-323.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-324">
          <u xml:id="u-324.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-324.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jerzego Żurawieckiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Edward Baścik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-325">
          <u xml:id="u-325.0" who="#JerzyŻurawiecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Faktycznie tu już wszystko zostało powiedziane. Ja w dwóch kwestiach, właściwie bezpośrednio do pana ministra. Jak pan minister widzi granice aktywności Funduszu Pracy i rejonowych biur pracy w kształtowaniu rynku pracy? Jak daleko one powinny sięgać i czy powinny być ograniczane ustawowo? Czy powinna być to aktywność uczestnicząca czy tylko, powiedzmy, pobudzająca, albo ta bierna, gdzie trudno mówić o aktywności — wypłacanie właściwie tylko zasiłków, bądź, jak było do tej pory, pełnienie funkcji banków udzielających kredytów. Następnie — granica racjonalności gospodarowania Funduszem Pracy. Niestety, nie zdążono przygotować mi na dziś raportu, jak gospodarowano Funduszem Pracy w moim województwie. Mam nadzieję, że kiedy będzie się odbywało drugie czytanie, będę to miał przygotowane. Ale ja osobiście uważam, że zmarnowano środki publiczne w ubiegłym roku, wydając wiele pieniędzy, które w żaden sposób nie przynoszą pożytku jeżeli chodzi o rozwój gospodarki rynkowej, jak również o poprawę sytuacji wśród bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-325.1" who="#JerzyŻurawiecki">Myślę, że wskazane byłoby, również ze względów organizacyjnych, by wypłata zasiłków dla bezrobotnych była zlecona gminom bezpośrednio, ponieważ to co się dzieje w rejonowych biurach pracy i ze względów organizacyjnych, i społecznych według mnie jest niewskazane.</u>
          <u xml:id="u-325.2" who="#JerzyŻurawiecki">Nie ukrywam, że również kontrola społeczna w gminach spełniałaby pozytywną rolę wobec tych, o których tutaj była mowa dzisiaj, którzy nieuczciwie bądź okrężną drogą pozyskują środki publiczne nie zawsze im przynależne czy nawet potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-325.3" who="#JerzyŻurawiecki">I, myślę, ostatnia sprawa również dotycząca tej aktywności — czy pan minister jest przekonany, że biura pracy wespół z samorządami lokalnymi nie powinny uczestniczyć w pobudzaniu tej aktywności, posiadając fundusze własne. Wiele rejonowych biur pracy dzisiaj nie ma pieniędzy z własnej woli, bo w ubiegłym roku na pół procent w skali miesiąca udzielano wielomilionowych kredytów na nowe miejsca pracy, a dzisiaj po prostu nie ma wpływów z odsetek. Potwierdza to przykład jednego z rejonowych biur pracy w moim województwie, gdzie wpływy z odsetek dochodzą do 1,5 mld zł miesięcznie i nie można ich aktywnie wykorzystać z uwagi na dotychczasową praktykę, aby wesprzeć w aktywności gospodarczej tych, którzy nie mają kapitału. Można by z samorządami tworzyć na przykład biuro — dzisiaj to się nieszczęśliwie nazywa — bo wówczas byłby to jeden z pracodawców, ale można to ustawowo zmienić i kreować rynek pracy w układzie lokalnym, a nie centralnym. Myślę, że potrzebna jest taka decentralizacja, bo dzisiaj za mocno scentralizowana jest i gospodarka Funduszem Pracy — tu już posłanka Ziółkowska o tym mówiła — i sama organizacja biur pracy. Pracownicy biur pracy winni spełniać rolę kontrolną, a nie wyłącznie biurokratyczną, jaką spełniają dzisiaj. Powinni kontrolować wykorzystanie Funduszu Pracy i kontrolować tych, którzy pobierają kredyty jak również są bezrobotnymi.</u>
          <u xml:id="u-325.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-326">
          <u xml:id="u-326.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-326.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Edwarda Baścika z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie, jako ostatniego ze zgłoszonych, posła Ireneusza Skubisa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-327">
          <u xml:id="u-327.0" who="#EdwardBaścik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Po raz drugi z tej trybuny proponuję rozważenie mojego wniosku o radykalne zmniejszenie wydatków na Fundusz Pracy. Trzeba wreszcie powiedzieć sobie jasno, że zasiłki dla bezrobotnych to zaledwie jeden z doraźnych środków, a raczej półśrodków rozwiązania problemu. Oczekujemy ciągle na całościowy program rządu przeciwdziałający rosnącemu w szybkim tempie bezrobociu. Sprawa jest tym bardziej istotna, że brak pracy to źródło demoralizacji zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i społecznym. Utrzymywanie obecnego systemu to nic innego jak tolerowanie praktyki dowolnego przeznaczania pieniędzy ciężko wypracowanych przez malejącą grupę ludzi pracy, także dla tych tak zwanych bezrobotnych, dla których nie jest to jedyny, a jeden z kilku składników dochodów. Myślę o upowszechnieniu się swoistej filozofii dorabiania się wątpliwą działalnością handlową przez tę właśnie grupę ludzi, podatną na wiele patologii, między innymi alkoholizm, kradzieże, awanturnictwo itp.</u>
          <u xml:id="u-327.1" who="#EdwardBaścik">Przechodząc do szczegółów wnioskuję:</u>
          <u xml:id="u-327.2" who="#EdwardBaścik">Proponuję obniżenie z 95% do 70% wysokości zasiłku dla bezrobotnych w stosunku do płacy minimalnej; maksymalna wysokość zasiłku nie powinna przekraczać 70% płacy przeciętnej. Traktuję to jako czynnik mobilizacyjny do pracy.</u>
          <u xml:id="u-327.3" who="#EdwardBaścik">Proponuję zmniejszenie z 12 do 6 miesięcy okresu wypłacania zasiłku. Będzie to z kolei bodziec mobilizujący do poszukiwania pracy.</u>
          <u xml:id="u-327.4" who="#EdwardBaścik">Proponuję zaostrzenie kryteriów przyznawania zasiłków w przypadkach odmowy ze strony bezrobotnego przyjęcia zaoferowanej mu jednej odpowiedniej propozycji pracy. Jest to zgodne z postulatami, aby wypłacać zasiłki wyłącznie tym, którzy rzeczywiście poszukują pracy i są przygotowani do jej podjęcia. Proponuję w tym wypadku pozbawić zasiłku na okres 6 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-327.5" who="#EdwardBaścik">Wnioskuję, aby w stosunku do osób, które same rozwiązały stosunek pracy przez wypowiedzenie przyznać prawo do zasiłku po upływie 90 dni od zarejestrowania, a porzucających pracę pozbawić zasiłku na okres pół roku.</u>
          <u xml:id="u-327.6" who="#EdwardBaścik">Proponuję wprowadzenie zasady wpisywania adnotacji o statusie bezrobotnego w dowodzie tożsamości przez biuro zatrudnienia. Służyć to będzie między innymi ograniczaniu nielegalnego zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-327.7" who="#EdwardBaścik">System zasiłków dla bezrobotnych nie powinien osłabiać motywacji do pracy oraz do nauki, zwłaszcza ludzi młodych. W związku z powyższym proponuję młodocianym bezrobotnym nie posiadającym kwalifikacji przyznać prawo tylko do zasiłku szkoleniowego w wysokości na przykład 30% najniższego wynagrodzenia, pomijając prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Proponuję podniesienie granicy wieku uprawniającego do zasiłku z 15 do 18 lat. Za nieprzyznawaniem prawa do zasiłku młodocianym osobom bez zawodu przemawiają między innymi następujące przesłanki: do 18 roku życia dziecka ciąży na rodzicach, obowiązek utrzymania go, a na opiekunach — obowiązek alimentacji; prawo do zasiłku działa antymotywacyjnie do kontynuowania nauki, zniechęca do poszukiwania i podejmowania swej pierwszej w życiu pracy.</u>
          <u xml:id="u-327.8" who="#EdwardBaścik">Utrzymywanie przez 6 miesięcy podwyższonego zasiłku dla absolwentów osłabia motywację do aktywnego poszukiwania pracy. W związku z powyższym proponuję zmienić treść ostatniego zdania w art. 15 ust. 6 na: „Bezrobotnym absolwentom przez okres 6 miesięcy przysługuje zasiłek w wysokości 70% najniższego wynagrodzenia”. Ponadto jeśli chodzi o absolwentów proponuję, aby nabywali prawo do zasiłku dopiero po upływie 3 miesięcy od daty ukończenia nauki. Wniosek uzasadniam tym, że z reguły ta grupa zgłaszała się po propozycję pracy dopiero po wakacjach oraz tym, że do dnia 31 sierpnia, a więc do końca wakacji zachowuje prawo do zasiłku rodzinnego.</u>
          <u xml:id="u-327.9" who="#EdwardBaścik">Uregulowania wymaga kwestia prawa do zasiłku osób osiągających dochody na podstawie umów cywilno-prawnych. Zawarcie tego rodzaju umowy na czas określony powinno pozbawić taką osobę statusu bezrobotnego, bowiem nie jest gotowa do podjęcia pracy w ramach stosunku pracy — związana jest w tym czasie inną umową. Uregulowanie w tym zakresie winno mieć miejsce w art. 2 ust. 1 przez dodanie odpowiedniego dodatkowego punktu.</u>
          <u xml:id="u-327.10" who="#EdwardBaścik">Kończąc moje wystąpienie chciałbym zwrócić uwagę, że najwyższa już pora na „przewrócenie piramidy” i objęcie większą opieką ludzi starszych dotkniętych bezrobociem, a nie jak dotychczas było — ludzi młodych, którzy winni się wykazać najwyższą aktywnością przy poszukiwaniu pracy i mają do tego największe predyspozycje.</u>
          <u xml:id="u-327.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-328">
          <u xml:id="u-328.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-328.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Ireneusza Skubisa z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-329">
          <u xml:id="u-329.0" who="#IreneuszSkubis">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! W uzasadnieniu projektu zmieniającego ustawę jest mowa o ujawnieniu niedoskonałości przyjętych rozwiązań w ustawie z 28 grudnia 1989 roku. Ale pamiętać należy, że od tego czasu upłynęło już 15 miesięcy i zmieniło się wiele w naszym kraju, szczególnie w sferze zatrudnienia. Mnogość do dziś napływających uwag i propozycji z różnych instytucji i organizacji, zakładów pracy, biur pracy oraz od osób bezrobotnych świadczy o niedoskonałości tak obowiązującej dotychczas ustawy, jak i dyskutowanego dzisiaj projektu zawartego w druku sejmowym nr 689.</u>
          <u xml:id="u-329.1" who="#IreneuszSkubis">Mnie szczególnie interesowały głosy ludzi pracy, którzy obok propozycji konkretnych rozwiązań podnoszą całą gamę problemów, które ja nazywam etosem pracy lub nawet przywróceniem godności i wartości pracy. My jako posłowie tworząc prawo, powinniśmy mieć na uwadze fakt głębokiego kryzysu, jakim dotknięty jest ten ważny wycinek naszego życia. Musimy mieć świadomość tego, że w sferze pracy zachwiany został podstawowy ład moralny, że nasza praca nie przynosi społeczeństwu należytego rozwoju i poziomu życia. Wreszcie często ci, którzy pracę wykonują rzetelnie, nie dostrzegają stosownej relacji między wynagrodzeniem a wkładem rzeczywistej pracy.</u>
          <u xml:id="u-329.2" who="#IreneuszSkubis">W naszej tradycji narodowej, ale i w tradycji bogatych krajów, dobra praca robotnika, rolnika, rzemieślnika czy inteligenta zawsze była ceniona, uznawana i szanowana. Z niepokojem zatem obserwujemy dzisiaj deprecjonowanie tych wartości i dlatego tworzona dzisiaj ustawa musi uwzględniać rzetelność, inwencję i kwalifikacje zawodowe. Obywatel, a w szczególności młody obywatel, musi w pracy dostrzegać perspektywę urzeczywistnienia się, możliwość swojego rozwoju, uzyskiwania osiągnięć, a także uświadomić winien sobie fakt, że praca powinna być z zasady podstawą bytu jednostki i zbiorowości, w tym podstawowej komórki społecznej jaką jest rodzina. Poszukując źródeł kryzysu pracy, trzeba sięgnąć do przeszłości, kiedy szereg rozwiązań systemowych, ustrojowych i gospodarczych skutecznie niszczyło etos dobrej pracy. W tworzonej ustawie zadbać nam zatem trzeba o takie wartości, jak: szacunek dla odbiorcy pracy, wpływ na rodzinę, otoczenie, przyrodę oraz uwarunkowania międzynarodowe. Nie wolno nam bezmyślnie niszczyć dobra zastanego, a na uwadze mieć winniśmy również dobro obecnych i przyszłych pokoleń. W kontekście tego, co powiedziałem uświadomić powinniśmy sobie również, że negatywne skutki w sferze pracy przynosi nie tylko bezrobocie, ale i praca pozorna, niewykorzystana, źle zorganizowana i praca lekceważona.</u>
          <u xml:id="u-329.3" who="#IreneuszSkubis">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Po tej próbie wskazania niektórych elementów godności pracy, przejawów i źródeł kryzysu wartości w systemie pracy i w sferze pracy oraz motywacji do działań, pragnę odnieść się w kilku zdaniach do następujących szczegółowych problemów:</u>
          <u xml:id="u-329.4" who="#IreneuszSkubis">Po pierwsze, uwzględniając postulaty wyborców, niewątpliwie musimy utworzyć instytucję robót publicznych. Wynagrodzenie za tę pracę oscylować powinno w granicach 75% najniższego uposażenia. I tej instytucji dzisiaj wstydzić nam się już nie wolno. Stała się ona już wręcz koniecznością.</u>
          <u xml:id="u-329.5" who="#IreneuszSkubis">Po drugie, tworzona ustawa winna w sposób jednoznaczny dyscyplinować bezrobotnych do podejmowania pracy.</u>
          <u xml:id="u-329.6" who="#IreneuszSkubis">Po trzecie, pozbawiać należy zasiłku osoby, które pracę porzuciły lub zwolnione zostały dyscyplinarnie.</u>
          <u xml:id="u-329.7" who="#IreneuszSkubis">Po czwarte, przewidzieć należy priorytety w świadczeniach na rzecz bezrobotnych ze zwolnień grupowych.</u>
          <u xml:id="u-329.8" who="#IreneuszSkubis">Po piąte, specjalnego potraktowania wymaga grupa rolników, o których mówił m.in. poseł Woda i poseł Borowski. Przecież tam na wsi jest ukryte bezrobocie.</u>
          <u xml:id="u-329.9" who="#IreneuszSkubis">I po szóste, myślenie nasze winno iść również w kierunku odciążenia od pracy ludzi starszych i uaktywnienia przez pracę ludzi młodych, głównie absolwentów szkół zawodowych, średnich i wyższych.</u>
          <u xml:id="u-329.10" who="#IreneuszSkubis">Aby się nie powtarzać, pozostałe szczegółowe propozycje rozwiązań złożę komisji, do której, mam nadzieję, trafi przedłożony nam projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-329.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-330">
          <u xml:id="u-330.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-330.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym zaproponować, abyśmy wysłuchali treści komunikatów, później zaproponuję nieco dłuższą przerwę, w czasie której bowiem, jak z komunikatów wynika, odbędą się posiedzenia klubów, a także Konwentu Seniorów. Po przerwie pan minister Michał Boni odniósłby się do spraw dziś poruszonych, a my do wniosku formalnego.</u>
          <u xml:id="u-330.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-331">
          <u xml:id="u-331.0" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-331.1" who="#AdamGrabowiecki">— posiedzenie Klubu Poselskiego PSL w sali nr 106;</u>
          <u xml:id="u-331.2" who="#AdamGrabowiecki">— wspólne posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej w sali plenarnej posiedzeń Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-331.3" who="#AdamGrabowiecki">15 minut po zarządzeniu przerwy odbędzie się posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich w sali nr 179.</u>
          <u xml:id="u-331.4" who="#AdamGrabowiecki">Prezydium Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy o ochronie prawnej dziecka poczętego zawiadamia, że po ogłoszeniu przerwy obiadowej organizuje wyjazd członków komisji do Domu Małego Dziecka w Warszawie, ul. Nowogrodzka 75. Autokar jest podstawiony na podjeździe do nowego Domu Poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-331.5" who="#AdamGrabowiecki">30 minut po zarządzeniu przerwy odbędzie się posiedzenie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-331.6" who="#AdamGrabowiecki">Godzinę po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-331.7" who="#AdamGrabowiecki">— posiedzenie Klubu Parlamentarnego — Unia Demokratyczna w górnej palarni;</u>
          <u xml:id="u-331.8" who="#AdamGrabowiecki">— zebranie OKP w sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-331.9" who="#AdamGrabowiecki">Na pół godziny przed zakończeniem przerwy obiadowej odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-331.10" who="#AdamGrabowiecki">— posiedzenie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej w sali nr 150,</u>
          <u xml:id="u-331.11" who="#AdamGrabowiecki">— oraz zebranie Klubu Poselskiego „Pax” w lokalu klubu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-332">
          <u xml:id="u-332.0" who="#TadeuszFiszbach">Tak jak powiedziałem, przerwa będzie nieco dłuższa, ponieważ przed nami wiele pracy.</u>
          <u xml:id="u-332.1" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam dwugodzinną przerwę, do godziny 15.45. Bardzo proszę o punktualne przybycie na salę obrad.</u>
          <u xml:id="u-332.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 40 do godz. 15 min 55)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-333">
          <u xml:id="u-333.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-333.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-333.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy rozpatrzenie punktu 15 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu.</u>
          <u xml:id="u-333.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu ministra pracy i polityki socjalnej pana Michała Boniego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-334">
          <u xml:id="u-334.0" who="#MichałBoni">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Bardzo serdecznie dziękuję za tę dyskusję, jaka odbyła się dzisiaj, a dotyczyła ustawy o zatrudnieniu i rządowego projektu jej nowelizacji. O kilku sprawach chciałbym powiedzieć dodatkowo. Zacznę, jeśli państwo pozwolicie, od drobnej kwestii polemicznej, od wypowiedzi pana posła Janickiego dotyczącej tego, czy rząd zrzuca z siebie odpowiedzialność za walkę ze skutkami bezrobocia i za walkę o jego zmniejszenie. Rząd takiej odpowiedzialności z siebie nie zrzuca. Ale Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej chciałoby się tą odpowiedzialnością dzielić. Nie dla własnej wygody, tylko z troski o rozwiązanie problemów, o cywilizowanie zjawiska bezrobocia w Polsce, co polegać musi na tworzeniu instytucjonalnej obsługi rynku pracy, ale również na znalezieniu kompromisu pomiędzy rynkowym widzeniem bezrobocia, a społecznymi jego wymiarami, nakazującymi tworzenie poczucia względnego przynajmniej bezpieczeństwa dla tych, którzy pracę utracą i naprawdę przez pewien czas nie będą mogli jej znaleźć. W tym też sensie wydaje mi się, dylemat czy ustawa o zatrudnieniu ma być ustawą socjalną, czy ustawą rynkową, jest dylematem, który rozwiązać można tylko w jedyny sposób — szukając właśnie pewnego elementu pośredniego. Ta ustawa powinna wprowadzić nas dalej silniej niż poprzednia ustawa w rzeczywistość rynkową, ale nie może w niej zabraknąć tych istotnych elementów socjalnych, które zaistniały w pierwszej wersji ustawy, wprowadzonej w życie pod koniec grudnia 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-334.1" who="#MichałBoni">Chcę również powiedzieć, że resort pracy i polityki socjalnej ma głęboką nadzieję, iż dyskusja nad nowelizacją ustawy o zatrudnieniu pozwoli nam przezwyciężyć niektóre ubiegłoroczne stereotypy i nawyki dotyczące spraw bezrobocia. Przede wszystkim że przezwyciężymy takie wyobrażenie, iż to jedynie Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej oraz Fundusz Pracy są tymi instytucjami, które jako jedyne odpowiadają za walkę z bezrobociem. Jeśli w końcu zacznie się w Polsce pojawiać bezrobocie o charakterze restrukturyzacyjnym, to niezbędne będzie tworzenie międzyresortowego współdziałania zarówno promującego i dającego szansę na sensowną politykę regionalną w dziedzinie bezrobocia, jak również tworzącego powiązanie pomiędzy programem walki z bezrobociem a programem polityki przemysłowej. Wyda je mi się również, że jednym ze stereotypów, do którego przyzwyczailiśmy się w ubiegłym roku, jest to, że główną formą walki z bezrobociem jest otrzymywanie zasiłków, a drugą, tą bardziej aktywną formą jest pobieranie pożyczek z Funduszu Pracy na podejmowanie własnych przedsięwzięć gospodarczych. Chcę bardzo wyraźnie powiedzieć, że wydaje mi się, iż gdybyśmy ograniczyli się tylko do polityki zasiłkowej, dbając o to, żeby zasiłki były odpowiednio wysokie i gwarantowały przeżycie, to stworzylibyśmy mechanizm biernych zachowań tych, którzy pracę tracą. Z drugiej strony chcę powiedzieć, że Fundusz Pracy nie może być jedynym w Polsce bankiem, który udziela pożyczek na bardzo dogodnych zasadach, z bardzo niską stopą oprocentowania, gdyż dopiero pełne funkcjonowanie całego systemu bankowego będzie stwarzało szansę na uzyskiwanie kredytów, których celem będzie tworzenie nowych miejsc pracy.</u>
          <u xml:id="u-334.2" who="#MichałBoni">Pan poseł Żurawiecki postawił kwestię bardzo istotną — mianowicie czy Fundusz Pracy jest funduszem, który chce współuczestniczyć, pobudzać, czy być elementem biernym. Wyraźnie podkreślam, iż rolą Funduszu Pracy jest pobudzanie różnych inicjatyw związkowych z minimalizowaniem skutków bezrobocia i walką z bezrobociem. Co zatem w najbliższym czasie potrzebne jest, zdaniem resortu pracy i polityki socjalnej, by tworzyć zręby troszkę innej polityki zatrudnienia, takiej, której celem jest promocja nowych zachowań, a z drugiej strony minimalizacja skutków bezrobocia? Wydaje mi się, i tak odczytuję tę pierwszą, dzisiejszą debatę sejmową na temat nowelizacji ustawy o zatrudnieniu, że trzeba poprawić relacje pomiędzy zasiłkami, emeryturami a najniższym wynagrodzeniem. Nie może być oczywiście tak, że bardziej będzie się opłacało pobierać zasiłek dla bezrobotnych niż pracować.</u>
          <u xml:id="u-334.3" who="#MichałBoni">Trzeba również pamiętać, że zasiłek dla bezrobotnego nie może być traktowany tylko i wyłącznie jako zasiłek „pomocy”. Trzeba pamiętać bowiem o tym, że ktoś, kto traci pracę, jest osadzony w swoim środowisku, w swojej rodzinie, w swoich przeszłych dochodach. I to nie jest tak, i nie może być tak, że wysokość zasiłku dla bezrobotnego ma mu zagwarantować pełnię dochodów na takim poziomie, jaki posiadałby pracując. Wydaje mi się, że zasiłek dla bezrobotnego może być tylko formą wsparcia przejściowego. Tylko wtedy bowiem uda nam się stworzyć pewną mobilność pracowników. Nie mówię już o podstawowych w Polsce przeszkodach związanych z mobilnością pracowników, wynikających z niemożności zmiany mieszkania, tym niemniej ta mobilność jest rzeczą niezbędną. I jeśli proponujemy w projekcie nowelizacji ograniczenie okresu pobierania zasiłków do 12 miesięcy, to dlatego, aby z różnych stron stymulować takie zachowania, które będą „wyjmowały”, przepraszam za to określenie, człowieka bezrobotnego ze stanu, jakim jest tylko i wyłącznie pobieranie zasiłku. Te sposoby „wyjmowania” mogą być różne, mogą być to czasowe roboty publiczne, prace interwencyjne. I sami państwo zwracaliście uwagę, że wtedy kiedy będziemy wprowadzali te elementy, które nakłaniają bezrobotnych do podjęcia pracy, to zniknie, być może, ta groźba, że wielka populacja bezrobotnych przez 12 miesięcy będzie pobierała zasiłek, później straci ten zasiłek, a w ciągu tych 12 miesięcy nic się nie będzie działo.</u>
          <u xml:id="u-334.4" who="#MichałBoni">Wydaje mi się również, proszę państwa, że ta restrykcyjność, o której tutaj była mowa, dla niektórych rzekoma restrykcyjność, nie powinna być traktowana jako coś, co jest przeciwko ludziom, natomiast jako element, który ma pomóc w wymuszeniu innych zachowań, także ze strony podmiotów gospodarczych, także ze strony aktywności państwa, także ze strony aktywności działających lokalnie biur pracy. Niezbędną rzeczą jest oczywiście kontrola zachowań i kontrola dochodów osób pobierających zasiłki dla bezrobotnych. Przeciwny byłbym jednak tak bardzo restrykcyjnemu zapisowi, o jakim tutaj mówiono, który nakazywałby wpisywanie do dowodu osobistego specjalnych znaków czy dawanie specjalnego stempla osobie bezrobotnej. To zjawisko jest zbyt bolesne i zbyt krótko w Polsce funkcjonuje, żebyśmy wprowadzali taki restrykcyjny, niejako piętnujący element w postaci wpisu do dowodu osobistego.</u>
          <u xml:id="u-334.5" who="#MichałBoni">Wydaje mi się, proszę państwa, że drugim istotnym elementem w naszym programie przeciwdziałania bezrobociu, poza tą zmianą relacji: zasiłki — najniższe wynagrodzenie — emerytury, jest zróżnicowanie instrumentów przeciwdziałania bezrobociu w stosunku do zróżnicowanej populacji bezrobotnych. Potrzebna jest selekcja form, adresowana kierunkowo. Mówiliście państwo w swoich wystąpieniach, co uważam za bardzo istotne, o potrzebie innych środków związanych z bezrobotnymi kobietami, z osobami niepełnosprawnymi, z absolwentami, z osobami o niskich kwalifikacjach, z osobami o wysokim potencjale kwalifikacji, z osobami najstarszymi czy wreszcie z osobami żyjącymi na pograniczu miasto-wieś. Wydaje mi się, że elementem niezmiernie istotnym przy pracach nad nowelizacją tej ustawy, ale nie tylko — elementem istotnym prac rządu i parlamentu w tym roku — jest zastanowienie się nad sposobami przeciwdziałania grożącemu nam przecież bezrobociu agrarnemu.</u>
          <u xml:id="u-334.6" who="#MichałBoni">Otóż, proszę państwa, chcę bardzo wyraźnie powiedzieć, że są różne grupy bezrobotnych i ich zachowania powinny być stymulowane różnymi instrumentami — dla innych są przekwalifikowania, dla innych zachęta do podjęcia własnej działalności gospodarczej, dla innych roboty publiczne, dla innych być może wcześniejsza emerytura. Równocześnie zgadzam się z tymi wypowiedziami, które sugerują, że nie można myśleć o przekwalifikowaniach bez jakiegoś generalnego programu dotyczącego zmiany systemu edukacji zawodowej w Polsce. Takie prace podjęliśmy i w sugestiach zgłoszonych przez nas resortowi edukacji narodowej przy opracowywaniu ustawy o edukacji i oświacie zgłosiliśmy odpowiednie zapisy, których celem będzie umożliwienie dalszych prac nad przemianą systemu edukacji zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-334.7" who="#MichałBoni">Wydaje się też istotne to, o czym państwo mówiliście, aby przy podejmowaniu własnej działalności gospodarczej i udzielaniu pożyczek z Funduszu Pracy stosować bardziej precyzyjne kryteria. Naszym zadaniem jest to, aby z czasem Fundusz Pracy był gwarantem pożyczek udzielanych przez banki, ponieważ to w bankach istnieją odpowiednie siły, fachowe, które mogą ocenić projekt udzielenia pożyczki, z jakim zgłasza się osoba bezrobotna.</u>
          <u xml:id="u-334.8" who="#MichałBoni">Proszę państwa, chcę powiedzieć, że zdając sobie sprawę z tego, iż różne instrumenty będziemy stosowali wobec różnych socjologicznych grup bezrobotnych, to jednak uważam, że patrząc realistycznie, nie stać nas w tej chwili na to, abyśmy wymyślili specjalne programy dla kobiet, dla absolwentów czy dla innych grup. Obawiam się, że przy środkach finansowych tegorocznego Funduszu Pracy byłyby to programy bez pokrycia, czysto deklaratywne. Dlatego byłbym ostrożny w formułowaniu ich podstaw.</u>
          <u xml:id="u-334.9" who="#MichałBoni">Natomiast chcę też zaznaczyć, że nie jestem do końca pewien, czy ta transakcja, o której niektórzy z państwa mówili — żeby zatrudnić młodych, żeby zatrudnić absolwentów, należałoby wcześniej przenosić na emeryturę niektóre grupy zawodowe — jest transakcją do wytrzymania przez środki finansowe, jakie państwo kieruje w stronę Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Trzeba to widzieć całościowo. Przypomnę tylko, że w ubiegłym roku średnia wieku przechodzenia na emeryturę wynosiła w Polsce 57 lat i gdybyśmy powiedzieli, że lekką ręką przeniesiemy na emeryturę wszystkich tych, którzy by chcieli, a damy miejsce pracy absolwentom, to być może skończyłoby się to katastrofą budżetową. Chcę również bardzo wyraźnie zaznaczyć, że dotychczasowy system stwarzał mechanizmy opiekuńcze dla absolwentów. Z naszych badań przeprowadzonych w 15 województwach wynika, że 40% osób pobierających zasiłki to są osoby między 15 a 25 rokiem życia i zgadzam się z tą wypowiedzią, że tę „piramidę ochronności” należy odwrócić. Powinna ona być kierowana w pierwszym rzędzie wobec osób, które są w najtrudniejszej życiowo sytuacji, najmniej zaradne w tej nowej rzeczywistości rynkowej, a ludzie młodzi, myślę, powinni od nas otrzymać pewne impulsy do tego, by zachowywać się aktywnie na tworzącym się w Polsce rynku pracy.</u>
          <u xml:id="u-334.10" who="#MichałBoni">Kiedy mówię o zróżnicowanych instrumentach wobec różnych grup bezrobotnych, chcę również powiedzieć o zróżnicowaniu geograficznym. W Polsce nie ma jednolitego rynku pracy, ponieważ trudno się przemieszczać, natomiast istnieją bardzo wyraźne zagrożenia bezrobociem na poszczególnych lokalnie usytuowanych rynkach pracy. I widząc ten problem chcielibyśmy właśnie szukać rozwiązań o charakterze lokalnym. Dlatego taką rolę przywiązujemy do rad zatrudnienia. Nie jest to kolejne ciało, które ma utrudniać podejmowanie decyzji, ale te działające lokalnie, także w rejonach, rady zatrudnienia mają skupiać energię różnych partnerów społecznych, zgodnie zresztą ze zwyczajami, które wszędzie w świecie funkcjonują i zgodnie z konwencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy. Wydaje mi się, że uruchomienie energii partnerów społecznych działających lokalnie, jak i samorządów nie jest zepchnięciem odpowiedzialności przez państwo na te siły, które działają lokalnie, tylko jest próbą współodpowiedzialności za jeden z najtrudniejszych problemów, jaki przyjdzie nam w najbliższych latach rozwiązywać.</u>
          <u xml:id="u-334.11" who="#MichałBoni">Chcę też powiedzieć, że szczególną rolę i zadania widzę przed związkami zawodowymi, zarówno wtedy kiedy działają one w zakładzie pracy, któremu grozi zwolnienie zbiorowe na dużą skalę, jak i wtedy kiedy związki podejmują się pośrednictwa pracy czy działają aktywnie na forum rad zatrudnienia, gdzie powinna odbywać się ta podstawowa lokalna wymiana myśli dotycząca zbudowania lokalnego programu przeciwdziałania bezrobociu.</u>
          <u xml:id="u-334.12" who="#MichałBoni">Wydaje mi się również, że bardzo ważnym pomysłem jest pomysł dotyczący funkcjonowania specjalnych stref przedsiębiorczości w miejscach szczególnego zagrożenia bezrobociem, ale w miejscach, które będą dobrane specjalnie, także według kryteriów wytrzymałości budżetu państwa. Tam też powinny się pojawiać roboty publiczne, ale chcę bardzo wyraźnie powiedzieć, że Fundusz Pracy jest w stanie udźwignąć tylko część robocizny w robotach publicznych. Naszym zdaniem finansowanie robót publicznych powinno wiązać się z inwestycjami o charakterze infrastrukturalnym i płynąć albo z finansów poszczególnych resortów przeznaczonych na takie inwestycje, albo z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-334.13" who="#MichałBoni">Świadomie resort pracy nie powołał jeszcze pełnomocnika do spraw robót publicznych, ani nie przedstawia jasnej, sprecyzowanej koncepcji tych robót, dopóki nie zakończymy naszych rozmów z innymi resortami, by wiedzieć, że na roboty publiczne mamy środki finansowe. Nie chcemy uruchamiać instytucji, która będzie czysto fikcyjna. Chcę również powiedzieć, że wydaje nam się, iż przy tworzeniu robót publicznych niezbędne będzie, jak już powiedziałem, współdziałanie różnych resortów, ale tu także trzeba uświadomić sobie zjawisko, o którym państwo dzisiaj nie zdążyli jeszcze powiedzieć, a które jest bardzo istotne, a mianowicie sprawę dotyczącej tak zwanego długotrwałego bezrobocia. Być może roboty publiczne będą adresowane do tych, którym takie długotrwałe bezrobocie grozi, albo już znajdują się w strefie tego długotrwałego bezrobocia.</u>
          <u xml:id="u-334.14" who="#MichałBoni">Jeśli mówiłem o różnych instrumentach stosowanych różnie wobec różnych grup bezrobotnych i różnych lokalnie usytuowanych miejsc zagrożonych bezrobociem, to chcę również powiedzieć, że w ramach tej współodpowiedzialności przy tworzeniu programów walki z bezrobociem chcemy myśleć o uspołecznieniu programu walki z bezrobociem, czyli zaangażowaniu wszystkich podmiotów społecznych, których ta sprawa powinna obchodzić, od pracodawców zaczynając, na związkach zawodowych kończąc.</u>
          <u xml:id="u-334.15" who="#MichałBoni">I wreszcie, proszę państwa, mówi się bardzo dużo o aktywnej polityce zatrudnienia, aktywnym przeciwdziałaniu bezrobociu. Chcę powiedzieć, że naszym zdaniem te aktywne formy, na które niestety jest ciągle zbyt mało środków, powinny równocześnie tworzyć aktywne sposoby zachowywania się ludzi bezrobotnych. Jeśli tego nie wzbudzimy, problem bezrobocia będzie o wiele groźniejszy niż nam się to w tej chwili wydaje.</u>
          <u xml:id="u-334.16" who="#MichałBoni">Żeby te zadania, o których powiedziałem, wykonać, należy umiejętnie połączyć w roku 1991 i w przyszłości środki finansowe, jakie na walkę z bezrobociem płyną zarówno przez Fundusz Pracy, jak i z innych źródeł, czyli te środki, które powinny płynąć na walkę z recesją i na promowanie koniunktury gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-334.17" who="#MichałBoni">Równocześnie należy wspomóc działania biur pracy. Chcemy pracowników tych biur traktować jako współtwórców programu walki z bezrobociem, a nie urzędników, klientów ministerstwa pracy. Chcę powiedzieć, że będziemy komputeryzowali te biura i o wiele lepiej je wyposażali. Kończymy negocjacje z Bankiem Światowym, aby otrzymać kredyt w wysokości 120 mln dolarów na 5 lat, po to żeby umiejętnie i sensownie stworzyć tę infrastrukturę obsługującą rynek pracy. Zgadzam się bardzo, bardzo, bardzo mocno z tymi wszystkimi głosami, które wskazywały na potrzebę administracji specjalnej. Naszym zdaniem problem bezrobocia będzie przez najbliższe lata istotnym problemem. Jest bardzo ważne, aby istniała jasna struktura decyzji i współdziałania jeśli chodzi o centrum i tych, którzy działają lokalnie. Dlatego Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej będzie współdziałało z Komisją Polityki Społecznej, aby w miarę możliwości taki zapis w ustawie o zatrudnieniu się znalazł. Chcę przy tym powiedzieć, że departament zatrudnienia w naszym ministerstwie liczy 30 osób, a krajowe biuro zatrudnienia w RFN liczy 1100 osób. To jest skala różnic i możliwości państwa na rzecz przeciwdziałania bezrobociu.</u>
          <u xml:id="u-334.18" who="#MichałBoni">Kończąc, proszę państwa, czym ma być ta ustawa? Moim zdaniem ta nowelizowana ustawa powinna porządkować stan faktyczny. Z drugiej strony powinna przewidywać to, co będzie się działo w rzeczywistości związanej; z bezrobociem. Chciałbym w pewnym okresie czasu móc zrealizować swoje marzenia, aby ustawa o zatrudnieniu była ustawą ramową, natomiast żeby Rada Ministrów wyposażona była w odpowiednie delegacje i mogła szybko podejmować decyzje. Taką ustawę mieliśmy w II Rzeczypospolitej, nie wiem jednak, czy obecnie już moglibyśmy taką ustawę skonstruować.</u>
          <u xml:id="u-334.19" who="#MichałBoni">I wreszcie, proszę państwa, nawiązując do bardzo ważnej dyskusji, jaka tutaj się odbyła, i licząc na poważną debatę związaną z nowelizacją ustawy o zatrudnieniu chcę powiedzieć o dwóch sprawach. Czym innym jest ustawa, czym innym jest program przeciwdziałania bezrobociu. To musi być spójne, ale wydaje mi się, że pracując nad ustawą równocześnie powinniśmy tworzyć zręby takiego programu. Resort pracy będzie na początku kwietnia przedstawiał na posiedzeniu KERM, a później na posiedzeniu Rady Ministrów zręby takiego programu. Liczę, że w odpowiednim momencie zyskamy wsparcie parlamentarne dla wielu rozwiązań, które będziemy chcieli tam zaproponować.</u>
          <u xml:id="u-334.20" who="#MichałBoni">Jeszcze raz wnoszę o to, aby nie odrzucać projektu nowelizacji ustawy o zatrudnieniu, skierować ją do prac w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-334.21" who="#MichałBoni">Bardzo serdecznie dziękuję paniom posłankom i panom posłom za wszystkie uwagi, jakie zostały podczas tej debaty przedstawione. Równocześnie czuję się zobowiązany do przeproszenia, iż niestety, zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami, nie zdążyliśmy z prezentacją założeń pakietu ustaw dotyczącego spraw emerytur i rent. Wiąże się to z koniecznością przedstawienia przez rząd spójnych założeń. Napotkaliśmy tutaj pewne trudności, stąd nasze spóźnienie. Ale, jak mówię, na przełomie marca i kwietnia te założenia będą publicznie powszechnie znane, natomiast przypuszczam, że razem uczynimy wszystko, aby ta gorąca debata odbyła się później jak Najsprawniej, abyśmy mogli w odpowiednim czasie przyjąć ustawy emerytalno-rentowe.</u>
          <u xml:id="u-334.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-335">
          <u xml:id="u-335.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-335.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-335.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeszcze pan poseł? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-336">
          <u xml:id="u-336.0" who="#MarianJanicki">Pani Marszałek! Panie Ministrze! Nie mogę się zgodzić z pewnymi pana sformułowaniami. Pan bardzo ładnie tu mówił o współodpowiedzialności, tylko że projekt ustawy został przekazany Sejmowi, a jeżeli mówimy o współodpowiedzialności, którą samorządy mają przyjąć, to może chociaż ktoś by z tymi samorządami o tym porozmawiał. Po prostu uważam, że nie pytając się nikogo, w tej ustawie chce się wiele obowiązków przekazać samorządom, nie martwiąc się co dalej. Zadałem wcześniej, podczas dyskusji, pytanie: co po tych 12 miesiącach? Pan przed chwilą — bardzo ciekawe porównanie — porównywał pana resort i pana pion, w którym jest 30 osób, i resort w Republice Federalnej Niemiec, w którym jest 1000 osób. Po 12 miesiącach przejdzie to do samorządu i nikt nie mówi, jak to będzie funkcjonować, skąd samorząd weźmie pieniądze, skąd weźmie ludzi, czy będzie miał to pokrycie. Bo jeżeli, panie ministrze, pan ma problemy, to wyobrażam sobie, jakie problemy będą miały samorządy. Jest to kwestia, którą trzeba rozważyć. I uważam, że w momencie kiedy dyskutujemy o tej ustawie, powinniśmy przewidzieć konsekwencje, jakie będą za 12 miesięcy, czy za 2 czy 3 lata. Bo sądzę, że później będą niepowetowane straty i wiele rozczarowań, a nie chciałbym brać tego na sumienie, bo sądzę, że i będą, i już zdarzają się chyba w kraju takie przypadki, że ludzie w związku z tym, że tracą pracę, będą popełniać samobójstwa z powodu niemożności utrzymania rodzin.</u>
          <u xml:id="u-336.1" who="#MarianJanicki">Tak, że uważam, iż jest to problematyka bardzo istotna i dlatego proponowałem odrzucenie tej ustawy. Jeśli to nie zostanie przyjęte, to proponuję, żeby przekazać ją także do Komisji Samorządu Terytorialnego, a także skonsultować ją z krajowym sejmikiem samorządów terytorialnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-337">
          <u xml:id="u-337.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo... panie ministrze, może za chwileczkę zabierze pan głos, bo jeszcze jest kilka pytań.</u>
          <u xml:id="u-337.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł Sobierajski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-338">
          <u xml:id="u-338.0" who="#CzesławSobierajski">Chciałbym mojemu przedmówcy powiedzieć, że ten projekt ustawy idzie do komisji i tam będziemy się zastanawiali i konsultowali, więc proszę nie zadawać pytań tego typu, bo cała praca jest przed nami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-339">
          <u xml:id="u-339.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł Nowak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-340">
          <u xml:id="u-340.0" who="#EdwardNowak">Pozwolę sobie jednak na niegrzeczność i zadam pytanie, i podzielę się pewną refleksją. Otóż, panie ministrze, w trakcie debaty budżetowej występowałem o dosyć poważne obcięcie pana funduszy. To co pan tu przedstawił, wydaje się bardzo racjonalne, bardzo rzetelne, ale słyszę, że oprócz pieniędzy, które będą w budżecie, pan przewiduje zagospodarowanie pewnych dużych pieniędzy pochodzących z oddłużania Polski, jakby konwersji dolarów na złotówki. I teraz zastanawiam się, czy ta sytuacja jednak „luksusowa” nie spowoduje i takiego jakby podtrzymywania jednak bezrobocia, czy nie spowoduje to, mimo wszystko, takiej sytuacji, w której to bezrobocie będzie podtrzymywane. To jest jedna moja uwaga i wątpliwość.</u>
          <u xml:id="u-340.1" who="#EdwardNowak">I druga — czy uważa pan za stosowne, aby wystąpić z inicjatywą poprawki do ustawy budżetowej, która pozwoliłaby panu przenosić środki z pozycji „zasiłki” na pozycję „aktywne działania”. Wydaje mi się, że taka inicjatywa ustawodawcza może byłaby interesująca dla pana, bo to, co pan tutaj prezentuje idzie w kierunku racjonalnych rozwiązań.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-341">
          <u xml:id="u-341.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zadać jakieś pytanie, zanim udzielę głosu panu ministrowi?</u>
          <u xml:id="u-341.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-342">
          <u xml:id="u-342.0" who="#MieczysławGaweł">Panie ministrze, w ostatnim okresie, właściwie od 1 stycznia 1991 r., obowiązują nowe zasady prowadzenia księgowości. Szkoły ekonomiczne, czyli te szkoły, które powinny przygotowywać kadry do tworzenia gospodarki rynkowej, dziś w większości posługują się starymi programami. Uczniowie, którzy kończą szkoły, czyli młodzi ludzie, dwudziestolatkowie, którzy zdadzą w tym roku maturę, wejdą w życie przygotowywani według starych zasad. To się wszystko dzieje z pieniędzy budżetowych. Myślę, że ustawa o edukacji w powiązaniu z tym, co dzisiaj dyskutujemy, jest niezbędna, gdyż w dobie kryzysu nie stać nas na to, aby po prostu marnować pieniądze, których nie mamy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-343">
          <u xml:id="u-343.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-343.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, może pan minister będzie uprzejmy zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-344">
          <u xml:id="u-344.0" who="#MichałBoni">Oczywiście zgadzam się z tym, że wtedy kiedy mówimy o programie przeciwdziałania bezrobociu, powinniśmy wyjść poza schemat myślenia budżet — rok 1991 czy budżet — rok 1992, itd. Na naszych oczach dokonują się zasadnicze zmiany ustrojowe i wraz z pojawianiem się mechanizmów gospodarki rynkowej pojawia się coś takiego, jak rynek pracy. Z tym należy również wiązać szereg niezbędnych zmian instytucjonalnych, jak chociażby ta, o której pan mówił, a mianowicie zmiana formuły edukacji zawodowej. Ja się z tym w pełni zgadzam i my oczywiście występujemy tutaj jako inicjator i współpartner w stosunku do Ministerstwa Edukacji Narodowej. Będziemy chcieli, aby w miarę szybko pojawiły się pewne działania reorganizacyjne i pewne projekty w tej dziedzinie. To nie oznacza, że z dnia na dzień będziemy mieli gotowy inny, nowy system edukacji zawodowej, ale te działania należy rozpocząć jak najszybciej.</u>
          <u xml:id="u-344.1" who="#MichałBoni">Co do robót publicznych, otóż, proszę państwa, chciałem powiedzieć, że w większości krajów, w których pojawiała się groźba dosyć wysokiego bezrobocia i pojawiała się równocześnie groźba długotrwałego bezrobocia, stosowano ten instrument, jakim są roboty publiczne. Rozróżniłbym tu dwie kwestie. Jedna jest taka, że bezrobocie w ogóle istnieje, gospodarka jest dynamiczna, ludzie są mobilni, z różnych powodów tracą pracę na kilka miesięcy, znajdują, pracują dalej, przez dwa, trzy lata, mogą ją znowu utracić. Taka jest dynamika gospodarki rynkowej. I tym ludziom potrzebne są przekwalifikowania, potrzebne są czasowe zasiłki, potrzebna jest autoaktywność. Natomiast w momencie, kiedy wchodzi rynek, kiedy gospodarka jest w stanie takim, w jakim jest i kiedy pojawia się również groźba długotrwałego bezrobocia, nie wahałbym się przed tym, aby szukać różnych środków finansowych, także spoza samego Funduszu Pracy, żeby uruchamiać roboty publiczne. I uważam, że nie jest to przejadanie pieniędzy, tym bardziej że, proszę państwa, to nie będzie tak, że minister pracy zawłaszczy te pieniądze z ewentualnego oddłużania po naszej stronie, tylko że to będzie się działo w kooperacji z resortami, które i tak planują swoje działania w sferze inwestycji infrastrukturalnych. Natomiast jak uda się połączyć z tym ten program robót publicznych, to zależy już, mówiąc krótko, od naszej wspólnej inteligencji.</u>
          <u xml:id="u-344.2" who="#MichałBoni">Co do sprawy pierwszej, o której mówił pan poseł Janicki. Otóż zgadzam się z tym, że my możemy używać samego określenia „bezrobocie” jako pewnego sloganu w walce, która w Polsce się toczy, także w walce politycznej, w walce społecznej. Ale ze sposobu wychowania i ze sposobu bycia jestem, czy staram się być człowiekiem dosyć racjonalnym i jednak uruchamiającym swoją wyobraźnię. Gdybym ja założył, panie pośle, że wszyscy polscy bezrobotni, jak mamy w tej chwili, po 12 miesiącach będą dalej bezrobotni, to myślę, że zamiast krawata miałbym pętlę na szyi. Otóż ja nie mogę wychodzić, tak jak pan, z tak statystycznego założenia. Założenie, które pan przyjmuje jest założeniem według którego wszystkie te osoby przez 12 miesięcy same nic nie będą robiły, nic dla nich nie będzie czynione i po 12 miesiącach znajdą się w sferze pomocy społecznej. Otóż ja chcę bardzo wyraźnie powiedzieć, proszę państwa, że jeśli my chcemy cywilizować bezrobocie, to nam nie wolno bezrobocia traktować jako czegoś, co tylko i wyłącznie prowadzi do degradacji. Doskonale sobie zdaję sprawę z tego, że bezrobocie długotrwałe w pewnych grupach społecznych wywołuje elementy patologiczne i tak jest wszędzie na świecie. Problem polega na tym, żeby minimalizować to, co będzie skutkiem patologicznym bezrobocia. Ale z drugiej strony trzeba pamiętać, że nie jest naszym zadaniem, aby zepchnąć wszystkich dwunastomiesięcznych bezrobotnych do pomocy społecznej. Naszym wspólnym zadaniem jest to, aby znalazły się dla nich miejsca pracy.</u>
          <u xml:id="u-344.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-345">
          <u xml:id="u-345.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-345.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy debatę nad tym punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-345.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chcę przypomnieć, że w dyskusji pan poseł Marian Janicki zgłosił wniosek o odrzucenie w pierwszym czytaniu projektu ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu. Czy pan poseł podtrzymuje swój wniosek?</u>
          <u xml:id="u-345.3" who="#komentarz">(Poseł Marian Janicki: Podtrzymuję.)</u>
          <u xml:id="u-345.4" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym musimy przegłosować wniosek pana posła.</u>
          <u xml:id="u-345.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-345.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-345.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem tego wniosku, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (15) Kto jest przeciwny? (194) Kto wstrzymał się od głosowania? (30) Stwierdzam, że Sejm odrzucił wniosek o odrzucenie projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-345.8" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu do Komisji Polityki Społecznej, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-345.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-345.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-345.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 12 porządku dziennego: Sprawozdanie z działalności rzecznika praw obywatelskich w 1990 r. z uwagami o stanie przestrzegania praw i wolności obywatelskich (druk nr 693).</u>
          <u xml:id="u-345.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu rzecznika praw obywatelskich, panią Ewę Łętowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-346">
          <u xml:id="u-346.0" who="#EwaŁętowska">Pani Marszałek! Panie, Panowie! Kolejne, trzecie sprawozdanie rzecznika praw obywatelskich zostało państwu przedłożone. Dziś chciałam się ograniczyć do uwag o stanie przestrzegania praw i wolności obywatelskich w 1990 roku. Mogę sądzić, że tej właśnie oceny państwo ode mnie oczekują. Jesienią ub. roku odrzucili państwo większością głosów projekt zmian ustawy o rzeczniku, przewidujący m. in. zniesienie tej właśnie powinności. W tej sytuacji, jak rozumiem, powinność ta obciąża mnie w dalszym ciągu. Ja zaś się cieszę, że udało mi się państwa parlamentarzystów przekonać do tego modelu rzecznika, który usiłuję od trzech lat realizować.</u>
          <u xml:id="u-346.1" who="#EwaŁętowska">Przyjęty schemat sprawozdania, objętość, sposób prezentacji i bardzo drobiazgowy spis treści pełnią dwie funkcje. Mają ułatwić odnalezienie danych o konkretnym problemie łub typie spraw w zależności od zainteresowań czytelnika. I to jest pierwszy cel. Jest też cel drugi. Cechą instytucji w państwach demokratycznych ma być ich przejrzystość dla otoczenia. Troska o realizację tego celu, umożliwienie przyjrzenia się metodom i wynikom pracy polskiego rzecznika decyduje tak o treści jaki o formie sprawozdania. Obejmuje więc ono obok danych statystyczno-ilościowych, informację o zasadach pracy, a także o tendencjach zaobserwowanych w treści i charakterze korespondencji kierowanej do rzecznika w ub. roku oraz w reakcjach na jego wystąpienia. Trzon tworzą trzy części: traktująca o poszanowaniu poszczególnych praw i wolności obywatelskich na tle ubiegłorocznej praktyki (str. 18–94); jest ona przedstawiona w układzie odpowiadającym kolejnym prawom i wolnościom konstytucyjnym, a także wynikającym z Paktów Praw Człowieka. Druga podstawowa część (str. 95–163) to ta, gdzie przedstawiono sprawy w ujęciu przedmiotowym (np. więziennictwa, wojska, policji, rewindykacji historycznych itp.). Techniki, metody i sposoby reagowania administracji na wystąpienia rzecznika praw obywatelskich to przedmiot części szóstej sprawozdania (str. 164–182). Jest to swoista „latologia”, demonstracja typowych błędów administracji i jej trików unikowych.</u>
          <u xml:id="u-346.2" who="#EwaŁętowska">W 1990 roku rzecznik przekroczył granicę 100 tys. listów otrzymanych w ciągu trzech lat działania. Na rok ubiegły przypada 22 tys. Od dwóch lat wpływ jest ustabilizowany, choć w roku ubiegłym nieznacznie większy od poprzedniego, gdy chodzi o wnioski w sensie ścisłym. Zaległości za okres sprawozdawczy, bo w tej chwili już jest ich znacznie mniej, wynoszą nieco ponad 5 tys., spraw z ponad wspomnianego stutysięcznego wpływu. Następca urzędującego rzecznika otrzyma w tym zakresie mniej więcej spłaconą hipotekę.</u>
          <u xml:id="u-346.3" who="#EwaŁętowska">W biurze rzecznika praw obywatelskich jest 78 etatów, o 10 mniej niż na przykład u ombudsmana francuskiego, który ma pięciokrotnie mniejszy roczny wpływ! Nakłady na funkcjonowanie biura rzecznika wynoszą ok. 5% budżetu Kancelarii Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-346.4" who="#EwaŁętowska">We wpływie ciągłe ok. 85% stanowią sprawy w ogóle nie należące do właściwości rzecznika praw obywatelskich. Rzecznik jest ścianą płaczu. Są to prośby o pomoc życiową, o pieniądze, o interwencję — bez związku z naruszeniem nie tylko prawa obywatelskiego, lecz nawet prawa w ogóle. Jest wielka, niebezpiecznie rosnąca fala żądań rewindykacyjnych, liczna korespondencja w sporach prywatnych, majątkowych, zwłaszcza spadkowych. Nie słabnie zapotrzebowanie na rewizje nadzwyczajne, dyktowane czysto subiektywnym poczuciem naruszonego interesu, a bynajmniej nie pogwałceniem prawa w ogólności, nie wspominając już o prawie obywatelskim.</u>
          <u xml:id="u-346.5" who="#EwaŁętowska">W ramach 15%, jakie tworzą sprawy należące do właściwości rzecznika praw obywatelskich, znaczna większość, bo 2/3 to sprawy bynajmniej nie dotyczące indywidualnej dyskryminacji, naruszenia praw jednostki. To błędy systemowe w treści prawa lub w utrwalonej praktyce, gdzie jednostce pomóc można tylko poprzez usunięcie generalnej przeszkody dotyczącej ogółu. Fakt ten waży na działaniach rzecznika praw obywatelskich kierującego na przykład, wnioski do Trybunału Konstytucyjnego (w ubiegłym roku 15 plus 4 wnioski o wykładnię), prośby o pytania prawne do Sądu Najwyższego (7), czy też podejmującego próby wywołania precedensowego rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego w wyniku rewizji nadzwyczajnej (w ubiegłym roku było takich rewizji 50). Wtedy bowiem zajęcie stanowiska co do zasady umożliwia otwarcie drogi do załatwienia spraw pojedynczych osób.</u>
          <u xml:id="u-346.6" who="#EwaŁętowska">Podstawową dyrektywą działania rzecznika jest dewiza: „nie interwencje typu: okaż się dobrym wujaszkiem dla mego protegowanego”, ale hasło: „zachowaj się właściwie wobec obywatela mającego prawo do rzetelnego potraktowania, zgodnego z europejskim wzorcem prawa”. Jest to konieczne, jeżeli się nie chce popaść w interwencjonizm dyktowany tylko czystym miłosierdziem i jeżeli chce się zachować związek z głównym zadaniem rzecznika, jakim jest ochrona praw obywatelskich. Na takie właśnie ujęcie kładę bardzo mocny nacisk. Dlaczego? Polska jest krajem nihilizmu konstytucyjnego i agnostycyzmu co do treści Paktów Praw Człowieka. Administracja w codziennym działaniu demonstruje niewiedzę w tym względzie. Dziwi się, kiedy rzecznik krytykuje jej codzienne poczynania, że widzi związek pomiędzy złym uzasadnieniem decyzji a naruszeniem Konstytucji czy paktów, gdy sygnalizuje, że zarządzeniem ministra o charakterze aktu wewnętrznego nie można „unieważnić” prawomocnych decyzji administracyjnych, choćby w sprawie odroczenia służby wojskowej. Administracja, a raczej jej funkcjonariusze, nie rozumieją, że granicą tego, co jej formalnie „wolno”, jest wolność obywatelska wyznaczona przez standard europejski. Gdy rzecznik występuje, broniąc np. przyzwoitości proceduralnej (konieczność sprecyzowania wcześniej stosowanych kryteriów, wysłuchanie zainteresowanego, rzetelne podanie motywów rozstrzygnięcia, zapewnienie odwołania), często spotyka się z odbiorem swojej akcji jako prymitywnej interwencji na rzecz konkretnej osoby, interwencji typu: „pomóż temu człowiekowi, ponieważ wstawia się za nim rzecznik”. Gdy występuje na rzecz poszanowania reguł granic tego, co w tym zakresie wolno resortom, prawotwórstwa, na przykład w odniesieniu do spotyka się z repliką: „wprawdzie rzeczywiście «formalnie» jest tutaj coś nie w porządku, ale to przecież drobiazg techniczny, a w ogóle komu służy, jakim grupom czy siłom zajmowanie się przez rzecznika takimi sprawami, nas usprawiedliwia słuszność sprawy, której jesteśmy oddani”. Takie koniunkturalne rozumowanie jest, niestety, rozpowszechnione i to także w organach, gdzie można byłoby oczekiwać zupełnie innego nastawienia. Szkoda.</u>
          <u xml:id="u-346.7" who="#EwaŁętowska">Rzecznik stara się przypominać o powinnościach płynących z właściwie rozumianego konstytucjonalizmu, o standardach prawnych, o tym, że nie chodzi w jego poczynaniach o służenie określonym grupom i ich politycznym interesom, lecz o staranie o utrzymanie standardów państwa prawa w zakresie tworzenia i posługiwania się prawem, o to, że obywatel powinien dostać to, co mu się należy w imię tego, że jest obywatelem mającym prawo, a nie że tego właśnie obywatela ktoś lubi, albo że ktoś go popiera. Adresat cudzej łaskawości jest tylko jej biernym obiektem i to w zakresie, w jakim szafarz miłosierdzia zechce mu je okazać.</u>
          <u xml:id="u-346.8" who="#EwaŁętowska">W ubiegłym roku zarysowało się kilka nowych tendencji, gdy idzie o wpływ spraw, ich charakter i sposób reagowania adresatów wystąpień.</u>
          <u xml:id="u-346.9" who="#EwaŁętowska">Pluralizacja życia społecznego i politycznego owocuje apelami wzywającymi rzecznika praw obywatelskich do poparcia prezentowanego programu, „opowiedzenia się za lub przeciw”. Retoryka i słownictwo bywają gwałtowne. Niepokój budzą (niezbyt znaczne, gdy idzie o ilość, lecz bardzo buńczuczne) listy o czarnosecinnym nastawieniu. Są one świadectwem żywotności wielu uprzedzeń i zwykłej nietolerancji. Zjawiskiem przybierającym są wnioski, co jest zrozumiałe zresztą w warunkach pluralizmu, dotyczące artykułowania sprzecznych aspiracji różnych grup. Występuje to na tle rozumienia takich wolności i praw obywatelskich, jak wolność sumienia i brak dyskryminacji, na tle problemów zakresu i sposobu rozumienia „prawa do życia”, wolności słowa, konfliktów interesów choćby właścicieli domów i lokatorów. U rzecznika te sprawy pojawiają się z zasady nie jako wnioski w sprawach indywidualnych, ale jako apele typu: „poprzyj nas”, albo: „wystąp przeciwko naszym przeciwnikom”.</u>
          <u xml:id="u-346.10" who="#EwaŁętowska">Zarówno w przeszłości jak i obecnie staram się wystrzegać i będę się wystrzegała tego rodzaju akcji, właściwych działaczom politycznym czy politycznym lobbystom. Chęć zachowania tego właśnie stanowiska, tego rodzaju nastawienia spotyka się zresztą z krytyką, z postawą: „nie chcesz poprzeć ich, jesteś nasza, poprzyj nas”. Mam zamiar być wierna tradycji ombudsmańskiej, która tego rodzaju postaw nie aprobuje.</u>
          <u xml:id="u-346.11" who="#EwaŁętowska">Niepokojąco, groźnie wręcz przybiera fala rewindykacji historycznych. Jest to związane z jednej strony ze zmianą polityki gospodarczej (prywatyzacja, co wzmaga naciski na reprywatyzację, rewindykację). Drugim powodem są bardzo rozbudzone nadzieje na wyrównanie krzywd historycznych. Pojawiają się liczne, kierowane z różnych środowisk (zarejestrowaliśmy np. w naszym biurze nawet jedną sprawę senatora Rzeczypospolitej) żądania obalenia skutków reformy rolnej czy nacjonalizacji przemysłu. Bardzo gwałtownie zwiększyła się liczba spraw, gdzie zainteresowani kwestionują wszelkie dawne orzeczenia administracyjne i wyroki sądowe (np. przejmowanie gospodarstw zadłużonych, zaniedbanych, dawniej orzeczonych wywłaszczeń). Żądania te motywuje się bardzo często tylko samym faktem pochodzenia orzeczenia z „minionego okresu”, nie usiłując nawet wywieść tego, że w ogóle chodzi tutaj o naruszenie prawa. Rzecznik bardzo konsekwentnie, od początku swojego działania od trzech lat, przyjmuje sztywną zasadę: przy rewindykacjach historycznych podejmuje tylko te sprawy, gdzie odjęcie własności nastąpiło w wadliwy ówcześnie sposób, nie działa natomiast tam, gdzie reforma rolna, nacjonalizacja przemysłu i dokonane wywłaszczenia były przeprowadzone illo tempore legalnie, a dzisiejsza negatywna ocena ich skutków jest wywołana zmianą polityki czy aksjologii. Nikt bowiem nie dał rzecznikowi tytułu ogłaszania dawnego prawa za nieobowiązujące i nie ma on ani środków działania, ani też nie może sobie uzurpować cudzej roli, należącej do legislatywy, a więc do państwa. Ta ostatnia jest tylko władna zmienić obowiązujące ustawodawstwo.</u>
          <u xml:id="u-346.12" who="#EwaŁętowska">Sprawozdanie (str. 127–143), podobnie jak sprawozdanie zeszłoroczne, obszernie przedstawia różne tytuły żądań rewindykacyjnych. Musiały upłynąć trzy lata i zmienić się trzy rządy (wczoraj, 21 marca upłynęła dokładnie rocznica) od czasu, kiedy po raz pierwszy rzecznik wystąpił z żądaniami uregulowania spraw reprywatyzacyjnych w taki sposób, na jaki się zanosi w tej chwili pod rządami obecnej Rady Ministrów. Nie wiem, czy mam się cieszyć z tego powodu, że sama zasada została uznana, czy mam się smucić, że dopiero po 3 latach. W Rzymie widziałam pałac, bardzo piękny, barokowy, zbudowany w ciągu półtora roku.</u>
          <u xml:id="u-346.13" who="#EwaŁętowska">Błędem popełnianym w praktyce (zwłaszcza przy pracach legislacyjnych) jest abstrahowanie od bardzo różnej sytuacji prawnej poszczególnych wypadków rewindykacyjnych, ich różnej wagi, także moralnej. Kolejne, mnożące się próby legislacyjne, jak do tej pory były „zawieszone w próżni”. Poszczególne, nieraz pracujące równolegle ze sobą zespoły działają jak gdyby przed nimi nic się w prawie nie wydarzyło. Zaczynają pracę na suchym korzeniu, nie ma, jak do tej pory, żadnego „bilansu roszczeń” (być może teraz będzie to zrobione), czy uszeregowania różnych sytuacji prawnych wedle jakichkolwiek kryteriów. Cieszę się, że w tej chwili to niepokojące zjawisko, powodowane w równej mierze niechęcią do rozpoczęcia przyzwoitego, to jest żmudnego i profesjonalnego uporządkowania spraw, zdaje się być przełamywane.</u>
          <u xml:id="u-346.14" who="#EwaŁętowska">Zwiększeniu uległa liczba skarg z zakładów karnych. Nie jest to jednak wynik pogorszenia sytuacji osób odbywających karę pozbawienia wolności, lecz — co jest pewnym paradoksem — jest to skutek tendencji wręcz przeciwnej. Przyczyna jest taka, że prowadzimy bardzo regularne wizytacje zakładów, różnych ośrodków penitencjarnych. Było tych wizytacji ogółem 124 w ciągu ubiegłego roku. Obecność inspektorów niejako prowokuje składanie wniosków. Indywidualnych wniosków rozpatrzono w ubiegłym roku ponad 1.500 i jest to zjawisko normalne ten wzrost liczby skarg. Mimo trudności organizacyjno-finansowych, utrzymujemy sieć lekarzy, specjalistów niezależnych od służby więziennej, weryfikujących skargi więźniów na leczenie. W ubiegłym roku przeprowadzono ponad 120 tego rodzaju badań.</u>
          <u xml:id="u-346.15" who="#EwaŁętowska">Z tego miejsca chciałbym bardzo serdecznie podziękować tym wszystkim lekarzom, którzy — praktycznie biorąc honorowo, bo to są bardzo symboliczne kwoty — chcą z nami współpracować. Jesteśmy im bardzo wdzięczni, bo to jest ciężka, niewdzięczna, żmudna praca.</u>
          <u xml:id="u-346.16" who="#EwaŁętowska">Jednocześnie z tego miejsca chciałam zasygnalizować, że mamy w tej chwili trudności finansowe, dlatego że sprawa nie jest finansowana z budżetu rzecznika, tylko z budżetu ministra sprawiedliwości. Bardzo nieregularnie otrzymujemy pieniądze na te badania, zakładamy je niejako z naszego budżetu, ale jeżeli nie będzie pieniędzy, to najpóźniej jak to będzie możliwe, będę oczywiście podejmowała decyzje o ograniczeniu tego akurat fragmentu działalności.</u>
          <u xml:id="u-346.17" who="#EwaŁętowska">Zwiększyła się, i to znacznie, liczba skarg wywołanych pauperyzacją i radykalizacją „polityk gospodarczych” w różnych zakresach (zwłaszcza prawa do pracy, prawa do mieszkania, kwestii zabezpieczenia społecznego). Rzecznik praw obywatelskich zdaje sobie sprawę z uwarunkowań gospodarczych i politycznych tych procesów. Piszący do rzecznika oczekują, że będzie on w tę politykę interweniował bezpośrednio. Rzecznikowi jednak — podobnie jak innym ombudsmanom na świecie — akurat tego robić nie wolno. Rzecznik nie zmieni „na żądanie” przepisów uznawanych za niekorzystne, „nie da” wyższej pensji lub emerytury, nie obniży kosztów mieszkaniowego kredytu. Jedyną formą, w jakiej może na tę politykę wpływać, jest ta, w której jestem w tej chwili przed państwem, to znaczy sygnalizowanie sprawy w drodze debaty nad rocznym sprawozdaniem rzecznika. I tutaj muszę podkreślić bardzo mocno — w sprawach związanych z gwarancjami praw ekonomicznych i socjalnych człowieka mamy do czynienia z wyraźnym, bardzo odczuwalnym regresem, którego skutki są widoczne. Wyraźny niepokój budzi poza tym powtarzanie w odpowiedziach resortu przy sygnalizowaniu różnych spraw dość gołosłownych obietnic, po prostu brakuje mocnego postanowienia poprawy. Obiecuje się tak, żeby rzecznik miał święty spokój.</u>
          <u xml:id="u-346.18" who="#EwaŁętowska">Niepokój budzi zjawisko nieprzewidywania, a raczej lekceważenia skutków ubocznych zmian legislacyjnych. Podam przykłady: pozostawienie bez regulacji prawnej sytuacji kandydatów na członków spółdzielni mieszkaniowych przy likwidacji tak zwanej zamrażarki (to było wiadomo od razu, tylko tego nie zrobiono); pogorszenie sytuacji uprawnionych do ekwiwalentu za mienie zabużańskie przez nieuregulowanie ich położenia w związku z powstaniem mienia komunalnego. Obrót jest w tej chwili zamrożony, dlatego że nieruchomości, z których państwo pokrywało swe zobowiązania wobec uprawnionych, teraz muszą być z ewindencjonowane, a przez czas tej ewidencji nic się nie dzieje. W międzyczasie upłynął termin składania wniosków, znowu został on przedłużony i mamy do czynienia z łataniną organizacyjną. Nagminne i uporczywe jest złe posługiwanie się techniką prawa przejściowego. Albo się tych spraw nie reguluje w ogóle, albo się reguluje je źle. Wielokrotnie, i to organy centralne, przyznawały ex post istnienie w tym zakresie błędów, obiecywały — niezbyt mocno — poprawę i nie dotrzymały obietnicy.</u>
          <u xml:id="u-346.19" who="#EwaŁętowska">Inne sprawy, w których widać podobną lekkomyślność, to nieprzewidzenie pewnych skutków, które bardzo negatywnie odbiło się na sytuacji poważnych grup obywateli. Przy przekształceniach samorządowych administracji pochopnie uregulowano pracowniczy status części pracowników oświaty. Później trzeba było to naprawiać. To samo wydarzyło się z ajentami w związku z likwidacją RSW „Prasa — Książka — Ruch”. W tej chwili w związku z prywatyzacją dzieją się dziwne uboczne rzeczy, gdy idzie też o status pracowników prywatyzowanych gazet. Ujawnia się tu krótkowzroczność projektodawców nowych przepisów, w zamierzeniu ulepszających sytuację.</u>
          <u xml:id="u-346.20" who="#EwaŁętowska">Nieumiejętność, a być może zlekceważenie negatywnych skutków ubocznych, brak kompleksowości w działaniach towarzyszących zmianom, tak aby na czas zapobiec nieuchronnym złym skutkom, to stała materia wniosków do rzecznika praw obywatelskich w sprawach praw ekonomicznych i socjalnych. Nie notuję tu w tym względzie żadnych własnych sukcesów ani w zakresie rozwiązywania problemów generalnych, ani jednostkowych. A najbardziej to mnie smuci, że nie widzę również oznak uczenia się na błędach. Ciągle stanowienie prawa jest „strzałem w ciemność”. Nie towarzyszą mu stosowne działania przygotowawcze i diagnostyczne. Przepraszam za sarkazm, ale staropolskie „jakoś to będzie”, jest tu obowiązującym standardem, a to nie jest standard europejski.</u>
          <u xml:id="u-346.21" who="#EwaŁętowska">Niepokój budzi „spowolnienie reakcji” związane z organizacyjnymi przekształceniami różnych organów. W 1990 roku dało się ono odczuć w związku z reorganizacjami prokuratury i sądów. Trwa ono w odniesieniu do organów terenowych, zarówno samorządowych jak i rządowych (wspominałam o sparaliżowaniu obrotu nieruchomościami). Na szczeblu centralnym spowolnienie reakcji pojawiło się późną jesienią z uwagi na kampanię prezydencką i zmianę rządu, i trwa do tej pory.</u>
          <u xml:id="u-346.22" who="#EwaŁętowska">Nowymi zjawiskami są: usamorządowienie administracji i jej usamodzielnienie (także gospodarcze) oraz komercjalizacja jednostek gospodarujących. Zjawiska te niosą zagrożenia dla obywateli i praw obywatelskich, niedostatecznie uświadomione.</u>
          <u xml:id="u-346.23" who="#EwaŁętowska">Usamodzielnienie, przy jednoczesnej biedzie samorządów i aprobacie dla przedsiębiorczości oddolnej, rodzi nieuchronną pokusę eksponowania własnego, fiskalnego interesu. Bywa on egoistyczny i bynajmniej nie zawsze proobywatelski. W konflikty tego typu rzecznik nie ingeruje, gdyby ingerował, musiałby odgrywać rolę rozjemcy spornych interesów. Bywa zresztą do tego nierzadko wzywany, ale bywają też inne wypadki. Nikła kultura prawna i brak prawniczego doświadczenia powodują, że samorządy nie zawsze skłonne są uważać prawo za nieprzekraczalną granicę własnego zachowania. Samodzielność zaś niektórzy są skłonni rozumieć jako wolność, także wolność od ograniczeń prawa. Mrówcza praca instytucji, chyba niedocenianej, jaką jest sądownictwo administracyjne, z pewnością przyniesie tutaj pożądany skutek, ale na to trzeba bardzo długo czekać. Na razie notuje się na szczeblu terenowym pogorszenie sytuacji w zakresie znawstwa prawa, zwłaszcza administracyjnego. Rzecznik zwracający uwagę na typowe naruszenia prawa nie ma w tych warunkach jednego adresata, ma ich wielu i to wszyscy są niechętni. Tym na przykład należy tłumaczyć brak sukcesu w wypadkach naruszeń prawa przez spółdzielczość mieszkaniową, samorządną i rozproszoną. Ministerstwa z kolei uchylają się od działań w imię samorządności podmiotów administracyjnych i gospodarczych, i to nawet wówczas, gdy tak naprawdę idzie o działalność wychowawczo-perswazyjną, którą oczywiście można prowadzić, jeżeli tylko się chce to robić. Wydaje mi się, że w świadomości pracowników ministerstw działalność administracyjna polega wyłącznie na władczym oddziaływaniu, natomiast formy oddziaływania nie władczego, które byłyby tu bardziej wskazane, po prostu są traktowane per non est, jako nieistniejące.</u>
          <u xml:id="u-346.24" who="#EwaŁętowska">Nigdzie też — przynajmniej w państwach uznawanych za państwa prawne — nie uważa się, że „niewidzialna ręka rynku” załatwi wszystko. Sprawa nie ma nic wspólnego z protekcjonizmem. Chodzi o uruchomienie słabszych przed nowymi konsekwencjami, przed egoistycznym wyzyskiwaniem pozycji przez podmioty dominujące. Sprawa ma ogromną światową literaturę, to nie jest nic nowego, trzeba do tego po prostu sięgnąć, nie odkrywać na nowo Ameryki. Niewiedza powoduje niekorzystanie z cudzych doświadczeń. Zwrócenie uwagi na te kwestie osłabiłoby obecne zagrożenie dla podstawowych ekonomicznych praw człowieka. Mam na myśli zwłaszcza prawo do mieszkania, tu sytuacja drastycznie się pogorszyła (sytuacja mieszkańców w domach zakładowych, perspektywa osłabienia stabilności najmu), a zwłaszcza bardzo drastyczna jej sprawa wysokości kosztów kredytów. Jeżeli miesięcznie trzeba płacić spółdzielni 3,5 mln zł, z czego 500 tys. zł to jest spłata kapitału, a 3 mln zł to spłata odsetek, to ja się pytam, gdzie są ci ludzie, którzy zarabiają tyle, żeby móc to zapłacić.</u>
          <u xml:id="u-346.25" who="#EwaŁętowska">Na tym samym podłożu wyrastają zagrożenia obywateli jako partnerów jednostek gospodarczych będących monopolistami. Jest to tym groźniejsze w sferze prawa, że prywatyzacja handlu i usług spowodowała pewien niezamierzony, nieprzewidziany skutek. Prawne instrumenty ochrony konsumentów, dotychczas istniejące, były skierowane przeciwko dyktatowi jednostek uspołecznionych. Było to zrozumiałe, ponieważ te jednostki dominowały na rynku, ilościowo było ich więcej. Obecnie należy bronić konsumentów przed dyktatem kupca prywatnego. Nie zdążono (a szkoda, bo znowu rzecz jest bardzo prosta jurydycznie) dokonać zmiany w zakresie podmiotowym przepisów chroniących konsumenta. W tej chwili Ministerstwo Rynku Wewnętrznego za to się zabrało, w poniedziałek jest konferencja. Sytuacja wymaga sięgnięcia do klasycznych środków i rozwiązań znanych prawodawstwu rynkowemu. Nigdzie na świecie nie pozostawia się tych zagadnień bez regulacji wspomagającej słabszych.</u>
          <u xml:id="u-346.26" who="#EwaŁętowska">Zmiana klimatu politycznego spowodowała zniknięcie z praktyki rzecznika spraw paszportowych, cenzury, zrzeszania się. Pojawiła się natomiast nowa fala spraw z podtekstem politycznym. Formy zjawiskowe są znane rzecznikowi, ale odnoszą się do innych poszkodowanych, mam na myśli weryfikacje. Trudno kwestionować i potrzebę, i możliwość doboru kadr, na przykład w policji czy w szkolnictwie, ale to co budzi niepokój, to fatalny poziom prowadzenia tych weryfikacji, wynikający z totalnego niezrozumienia, na czym ma polegać prawidłowa, przyzwoita procedura. Jeżeli trzeba kogoś wyrzucić, to należy go wyrzucić, tylko w taki sposób, żeby można było powiedzieć, że było to zrobione lege artis. Każdy musi wiedzieć, dlaczego został wyrzucony. To nie o to chodzi, żeby zakamuflować, sztucznie ulegitymizować istniejący stan. Prawidłowa procedura wymaga spełnienia 5 przesłanek: kryteria muszą być ustalone wcześniej, a nie w trakcie akcji; muszą być one ogłoszone wcześniej; zainteresowany musi mieć możliwość obrony; decyzja musi być uzasadniona, ale merytorycznie (podanie faktów), a nie na zasadzie: wyrzuciłem, bo mogłem wyrzucić, a zainteresowany musi mieć możliwość odwołania. Te przesłanki powinny być spełnione i nic więcej. Poza tym muszą być traktowane te przesłanki serio. Nie wolno administracji chować się za plecy ciał społecznych, bowiem to właśnie administracja, a nie ciało społeczne (jak np. dawniej komitety partyjne) wydaje własną decyzję. Do wydania tej decyzji administrację zobowiązuje prawo. Oczywiście, wygodnie jest schować się za cudze plecy. Nie zawsze przesłanki te są spełniane, piszę o tym na str. 21–24 sprawozdania, a w grudniu 1990 roku przedstawiłam ministrowi spraw wewnętrznych obszerne wystąpienie na temat proceduralnych aspektów zagadnień procedury weryfikacyjnej. Podkreślam, że nie chodzi „o interweniowanie” na rzecz konkretnych osób, nigdy bym się pod czymś takim nie podpisała i nie mam do tego żadnych ani możliwości, ani podstaw, ale chodzi o złe profesjonalne posługiwanie się procedurą weryfikacyjną. Nie może to jednak dziwić, jeżeli generalnie w naszej administracji obserwuje się rażącą nieświadomość co do tego, jak powinna być prawidłowo skonstruowana rzetelna procedura i jak należy się nią posługiwać. Jest pewnym paradoksem, że ten sam błąd proceduralny tkwi w różnego rodzaju akcjach weryfikacyjnych, ale również ten sam błąd, identycznie taki sam, jest do zaobserwowania na przykład przy rozdziale pomocy dla osób poddawanych w czasie wojny eksperymentom medycznym. To jest ten sam błąd, ta sama niewiedza jak w swoim czasie błędy w posługiwaniu się prawem o stowarzyszeniach. Procedura rzetelna zapewnia równość i bezstronność traktowania niejako sama w sobie, wymusza jednakowe traktowanie, niezależnie od tego, w jakim celu się jej używa i wobec kogo. I dlatego mocno podkreśla się konieczność zachowania tych właśnie procedur w państwach, które mienią się być państwem prawnym. Wprawdzie bowiem samo posłuszeństwo rzetelnej procedurze nie zapewnia jeszcze sprawiedliwości, ale niezachowanie procedury gwarantuje brak sprawiedliwości. W praktyce notuję ten sam brak zrozumienia dla tych kwestii, co w początkowym okresie działania rzecznika praw obywatelskich, gdy chodziło o zupełnie inne kryteria ocen stosowanych wobec zupełnie innych osób. Bardzo mnie to smuci, ponieważ oznacza, że za normalną uważa się argumentację koniunkturalną a nie merytoryczną. I dlatego jestem przekonana, nie jest to zasługą moich talentów perswazyjnych ani merytorycznych, że udało mi się przyzwoicie załatwić kilka spraw weryfikacyjnych z dawnego okresu. Obawiam się, że adresaci wystąpień ulegli nie tyle „mojej argumentacji, ale zmienionej koniunkturze i argumentacja, nawet zaczerpnięta z Paktów Praw Człowieka, nie była im bliska.</u>
          <u xml:id="u-346.27" who="#EwaŁętowska">Jest to fragment ogólniejszego zagadnienia, trwałości złych błędów i nawyków administracji.</u>
          <u xml:id="u-346.28" who="#EwaŁętowska">Administracja w ogólności popełnia dwa rodzaje błędów: wynikające z nastawienia politycznego i będące wynikiem niskiego profesjonalizmu. Te ostatnie są zresztą znacznie trudniejsze do wykorzenienia i znacznie bardziej trwałe, a potem znacznie chętniej kryją się za sukienkę polityki. Jeżeli zechcieliby państwo porównać sprawozdanie zeszłoroczne j obecne, dostrzegliby państwo, że błędy administracji są powtarzalne: stwarzanie faktów dokonanych, niechęć uznania błędu, nieumiejętność posługiwania się procedurą (o czym już mówiłam), przerzucanie na obywateli ryzyka następstw złego funkcjonowania administracji, „jałowy bieg” spraw, nieumiejętność wiązania wszystkich wątków sprawy, rozproszenie centrów decyzyjnych w obrębie jednego organu (jeden departament nie wie co robi drugi). Zainteresowanych bliższą egzemplifikacją tych i innych jeszcze błędów odsyłam do sprawozdania pisemnego (str. 81 — „czarna lista” błędów w zakresie gospodarki mieszkaniowej; str. 88 — wadliwe tworzenie prawa oraz str. 168–182 — wady w reakcjach administracji na wystąpienia rzecznika).</u>
          <u xml:id="u-346.29" who="#EwaŁętowska">Gdybym jednak miała wskazać najpoważniejszą wadę funkcjonowania naszej administracji, to — po pewnym namyśle — powiedziałabym, że brak nam tego w naszym życiu administracyjnym, co po angielsku nazywa się „feedback” — sprawne zasilanie.</u>
          <u xml:id="u-346.30" who="#EwaŁętowska">Polska jest krajem o bardzo słabym systemie łączności nie tylko dosłownie, że telefony źle działają, ale także w przenośni. Poszczególne organy administracji działają niejako autonomicznie, w oderwaniu od siebie. Bardzo słabo komunikują się ze sobą, nie wiedzą o polityce i zamierzeniach innych resortów. W Polsce brak jest prawidłowego obiegu informacji i impulsów pomiędzy częściami składowymi aparatu państwowego. To powoduje, że narastają sprzeczności i niespójności między decyzjami różnych centrów i opieszałość przy rozwiązywaniu spraw wymagających współdziałania i koordynacji, na przykład mieszkalnictwo, finansowanie, albo sprawy pracowników polskich zatrudnionych za granicą, to to jest rozsiane w kompetencjach pięciu resortów, które w żaden sposób nie mogą skoordynować swoich działań. Powszechna jest niewiedza o administracji i orzecznictwie Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego, orzecznictwie mającym znaczenie nie tylko dla konkretnych resortów. Resortowe projekty legislacyjne nie uwzględniają nie tylko tendencji orzecznictwa, ale są nawet tworzone w oderwaniu od realizowanej polityki przez inne komórki własnego resortu. Mówiąc lapidarnie, mamy do czynienia ze zjawiskiem „każdy sobie rzepkę skrobie”. Ponieważ zaś właśnie obywatel jest punktem, w którym się to wszystko zbiega z tych rozproszonych centrów na dole, jest odbiorcą decyzji, skutków realizowanych polityk, adresatem niespójnych aktów normatywnych, odbiera bodźce nieskoordynowane ze sobą i odbiera to wszystko razem jako zamierzony — chociaż to wcale nie jest prawda — mający naruszyć jego interesy chaos. Jest to działanie wybitnie demoralizujące i wpływające negatywnie na zaufanie obywatela do władzy, której poczynania w tej sytuacji są odczytywane jako arogancja, podczas gdy najczęściej chodzi o niewiedzę, lenistwo, niski poziom profesjonalny, a także brak kultury prawnej i zrozumienia dla nieinstrumentalnego, niekoniunkturalnego stosowania prawa.</u>
          <u xml:id="u-346.31" who="#EwaŁętowska">W związku z tą ostatnią kwestią, w okresach radykalnych zmian ustrojowych, stosunkowo częstym zjawiskiem są Massnahmegesetze, a w nowomowie spec-ustawy. To jest przykład czysto instrumentalnego, zadaniowego podejścia do prawa. W ustawach tego typu bardzo silnie uwydatnia się element polityczny, i to polityki zamierzonej. Czyni to nader trudną ich ocenę fachową, która zresztą musi być krytyczna. Jak dotąd, wspomniane ustawy refleksowo dotyczyły praw i wolności obywatelskich, i dlatego odmawiałam zajmowania się nimi. Dotyczyło to różnych spraw, bo i przekształceń RSW „Prasa — Książka — Ruch”. „Igloopolu”, a wcześniej likwidacji Stoczni Gdańskiej i wielu innych spraw. Sprawy rent prominenckich rzecznik nie podejmował — to też była spec-ustawa — natomiast zadeklarował potrzebę i gotowość (wobec premiera) działań w sprawach indywidualnych, gdyby wymagały tego względy humanitarne. Ale tak się złożyło, że nie wymagały. Spec-ustawy występują uniwersalnie, są znane porządkowi prawnemu na całym świecie, ale są one narzędziem niebezpiecznym, bo przesycone polityką i celami doraźnymi, często kamuflujące właściwy cel polityczny, hipokryzyjnie posługujące się klasycznymi prawnymi instrumentami, nie są pro duktem legislacyjnym, który byłby chlubą myśli prawniczej. Przyzwyczajają poza tym swych twórców do obniżenia standardów prawnych i oswajają z polityzacją prawa. Akurat w naszym kraju, gdzie przez wiele lat postępowa myśl prawnicza ubolewała nad spustoszeniami, jakie wyrządziła polityzacja prawa, jego instrumentalizacja, należy być bardzo podejrzliwym wobec tendencji mnożenia specustaw. Niszczą one prawo i zamieniają w politykę. Czymże innym jest np. próba kolejnego przedłużenia tymczasowej ustawy „zawieszającej” stabilizację funkcjonariuszy państwowych? Sama proponowałam w lipcu zeszłego roku, przy okazji pierwszej próby „zawieszenia”, żeby w ogóle znieść stabilizację — po to, żeby zrobić porządek tam, gdzie potrzeba — jeśli na tę stabilizację nas nie stać. Nawet nie dostałam na to odpowiedzi od moich adresatów i właściwie jest mi bardzo gorzko mówić o tym w tym momencie.</u>
          <u xml:id="u-346.32" who="#EwaŁętowska">Kilka słów o nie rozwiązanym, ważnym, a nie dostrzeganym problemie. Bardzo niski stopień pojmowania podmiotowości obywateli w warunkach ograniczenia ich swobody (wojsko, szpitale, domy pomocy społecznej) skłania do tezy, że pożyteczne i pożądane byłoby przeprowadzenie regularnych wizytacji nie tylko w zakładach karnych (to się robi), ale i w domach pomocy społecznej, w domach poprawczych, w zakładach wychowawczych, w niektórych jednostkach lecznictwa, bo z naturalnych przyczyn nie można liczyć, że pensjonariusze tych jednostek będą pisali do rzecznika. A okazji do naruszenia ich podmiotowości i praw oraz wolności obywatelskich jest bardzo wiele. Wyrywkowe kontakty z administracją świadczą o niepokojącym zminimalizowaniu wymagań: ma gdzie spać, ma co jeść, to wszystko w porządku, a czy siedzi zgodnie z prawem, czy niezgodnie z prawem to wszystko jedno. Na regularne wizytacje tego typu jednostek, nie inspirowane konkretnym sygnałem, rzecznika po prostu nie stać kadrowo i organizacyjnie. Sondażowo rozpoczęte badania spraw osób ubezwłasnowolnionych całkowicie zapowiadają bardzo niepokojące efekty.</u>
          <u xml:id="u-346.33" who="#EwaŁętowska">Nadchodzący rok kończy pierwszą kadencję pierwszego rzecznika. Wysiłek minionych trzech lat obrócono na zbudowanie pewnego modelu instytucji, nadanie instytucji pewnego rozmachu. Towarzyszyło temu uporczywe likwidowanie zaległości. Bieżący rok będzie zamykał ten właśnie okres. Aby zmiana na stanowisku rzecznika dokonała się płynnie i nie powstało swoiste interregnum — kadencja upływa 18 listopada — kolejny raz proszę o podjęcie odpowiednio wczesnych działań, które mają doprowadzić do zmiany na tym stanowisku. Proszę też — bardzo jestem wdzięczna, że ten postulat znalazł uznanie w ramach projektu ustawy o rzeczniku — o zajęcie się sprawą rzecznika-elekta. Komuś trzeba będzie przecież przekazać, jak urząd pracuje.</u>
          <u xml:id="u-346.34" who="#EwaŁętowska">W sprawozdaniu napisałam, i w tym zakresie powtarzam myśl z lat poprzednich, że nie należy w tej chwili oczekiwać działań bardzo spektakularnych. Myślę, że w gruncie rzeczy te działania spektakularne wcale nie są potrzebne i nie są takie najważniejsze. W polskiej rzeczywistości, bardzo mocno zaznaczonej pewną powierzchownością organizacyjną, niezbornością działań i „słomianym zapałem”, potrzebne są raczej działania śmiertelnie nudne w swej powtarzalności, uporczywie powracające do spraw niby „odhaczonych”, lecz w gruncie rzeczy nigdy do końca nie załatwionych. Praca ombudsmana — przynajmniej z mojego punktu widzenia — jest niezwykle podobna do pracy w gospodarstwie domowym — codzienne szorowanie tych samych garów i codziennie te gary są brudne, jeżeli się ich jednak nie doprowadzi do porządku, to po prostu nie ma w czym gotować.</u>
          <u xml:id="u-346.35" who="#EwaŁętowska">Wreszcie uwaga końcowa. Niektóre inicjatywy rzecznika (w tym też wnioski do Trybunału Konstytucyjnego) spotykają się z argumentem, że przeszkadzają realizacji „słusznej sprawy”. Każdy ombudsman z urzędu ma być krytykiem istniejącego układu, z punktu widzenia poprawności systemu prawnego, zachowania wewnętrznej moralności prawa, poszanowania humanistycznych i światowych jego standardów. Ale powraca tutaj pytanie: „z jakich pozycji” rzecznik to robi. Chodzi o koncepcję demokracji. Są tacy, a jest ich wielu, którzy powiadają: wola większości powinna zawsze przeważyć. Dzięki temu, że większość jest większością, to czego sobie ta większość życzy jest nie tylko wyrazem statystycznej przewagi, ale jest też z natury rzeczy dobre i słuszne. Jest to myślenie mieszczące się w nurcie demokracji w populistycznym wydaniu, demokracji łatwej do osiągnięcia (bo przecież większość bardzo łatwo da się policzyć) i łatwiej jako metoda rządzenia (bo rządzi się tak, jak chce większość, nie ma oponentów). Historycznie ta populistyczna koncepcja demokracji reprezentuje starszy, ale i bardziej prymitywny stopień jej rozwoju. Ale jest inny, bardziej nowoczesny nurt ujmowania demokracji jako metody znajdowania kompromisu między konkurującymi ze sobą interesami i preferencjami w społeczeństwie. Ta właśnie tradycja, ten nurt określany jest w literaturze przedmiotu jako liberalny. Zakłada on, że nie wystarcza ustalić tylko, czego chce większość. Trzeba jeszcze wyważyć, ochronić interesy tych, którzy stanowią mniejszość, bo oni są także obywatelami i mają prawo do poszanowania poglądów, do pewnego minimalnego standardu w tym zakresie. Demokracja typu liberalnego jest trudniejsza jako metoda rządzenia, bo wymaga nie tylko ustalenia matematycznej większości, ale jeszcze ustalenia interesów i preferencji mniejszości, czego ta mniejszość tak naprawdę chce, a później wypracowania kompromisu, który jest odrzucany przez obie strony, dlatego że trzeba przekonać większość, że kompromis jest konieczny, a mniejszość, że kompromis jest godziwy.</u>
          <u xml:id="u-346.36" who="#EwaŁętowska">W pierwszym nurcie demokracji, w demokracji populistycznej, mniejszość dlatego że jest mniejszością, jest uważana za trwającą w błędzie. W nurcie drugim, w demokracji liberalnej, gdzie celem polityki jest koordynacja różnych interesów, priorytet dla większości bynajmniej nie oznacza lekceważenia interesów mniejszości. Testem dojrzałości obywatelskiej, testem dla dojrzałości demokracji liberalnej jest respekt dla tych ostatnich interesów, bo przecież większość sama sobie nie zrobi krzywdy, ale może łatwo ją zrobić mniejszości. I dlatego np. ani plebiscyt, ani referendum nie są uniwersalnymi instrumentami kształtowania polityki w demokracjach liberalnych, dlatego że służą one tylko czysto matematycznemu zdobyciu wiedzy na temat tego, czego chce większość, albo właściwie tylko ci, którzy wzięli udział w referendum czy plebiscycie. Tak samo parlamenty z ich klasycznym systemem większościowym nie są tylko jedynymi uniwersalnymi instrumentami kształtowania polityki. Nie są one w pełni sprawnym instrumentem załatwiającym cały problem, dlatego instrumentarium demokracji typu liberalnego jest wzbogacane przez konstytucjonalizm. Właśnie on, z podziałem władz i ról, z istnieniem organów takich jak trybunały konstytucyjne, jak ombudsman, ogranicza populistyczną wizję demokracji i ma służyć mniejszości, ma służyć wyważaniu kompromisów. W kształtowaniu tego kompromisu potrzeba różnych aktorów na tej scenie, wzajemnie się inspirujących. Rzecznik stara się pełnić tę rolę pilnując, aby prawa używano właściwie i zgodnie z wymogami fachowości i rzetelności, nie instrumentalnie. To wyznacza jego miejsce na scenie publicznej. Na scenie politycznej, gdzie starają się niektórzy go ulokować, w ogóle nie występuje. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-346.37" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-347">
          <u xml:id="u-347.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękujemy bardzo pani rzecznik.</u>
          <u xml:id="u-347.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje łączną debatę nad punktem 12 i 13 porządku dziennego, tj. nad sprawozdaniem rzecznika praw obywatelskich i projektem ustawy o zmianie ustawy o rzeczniku praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-347.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-347.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-347.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 13 porządku dziennego: Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Sprawiedliwości projektu ustawy o zmianie ustawy o rzeczniku praw obywatelskich (druk nr 723).</u>
          <u xml:id="u-347.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu w imieniu wnioskodawców panią poseł Annę Dynowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-348">
          <u xml:id="u-348.0" who="#AnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Sprawiedliwości mam zaszczyt przedstawić dzisiaj państwu projekt ustawy o zmianie ustawy o rzeczniku praw obywatelskich. Jak powiedziała już pani rzecznik Ewa Łętowska, w tym roku upływa kadencja dotychczasowego pierwszego rzecznika praw obywatelskich. Jeszcze więc w tym roku przed polskim parlamentem stanie zadanie dokonania wyboru drugiego rzecznika praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-348.1" who="#AnnaDynowska">Przygotowana przez Komisję Sprawiedliwości ustawa o zmianie ustawy o rzeczniku praw obywatelskich zakłada utrzymanie dotychczasowej generalnej koncepcji instytucji rzecznika praw obywatelskich, utrzymanie jego dotychczasowej pozycji ustrojowej, kompetencji i środków działania, choć próbujemy ten katalog wzbogacić. Obowiązująca ustawa wymaga także zmian wynikających z konieczności dostosowania jej do obowiązujących obecnie przepisów prawnych, w tym Konstytucji oraz zmian w innych ustawach i wyeliminowania z tekstu tej ustawy frazeologii właściwej dla okresu jej uchwalenia, tj. 1987 r. Na konieczność zmian ustawy o rzeczniku praw obywatelskich wskazywał sam rzecznik w swoich licznych wystąpieniach oraz w rozpoczętej w roku ubiegłym prawie publicznej, bo toczonej także w tej Izbie, dyskusji nad pozycją ustrojową i kompetencjami rzecznika praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-348.2" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, szczegółowe rozwiązania są w doręczonym państwu projekcie ustawy o zmianie ustawy o rzeczniku. Uzasadnienie do tej ustawy zawiera szczegółowe omówienie tych propozycji zmian. Chciałabym się skoncentrować na tych zmianach, które wyposażają rzecznika w nowe kompetencje, bądź w jakiś sposób modyfikują jego pozycję ustrojową oraz powodują zmiany organizacyjne w tej instytucji.</u>
          <u xml:id="u-348.3" who="#AnnaDynowska">Komisja Sprawiedliwości proponuje uprawnić rzecznika do występowania do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie powszechnie obowiązującej wykładni ustaw. Jest to zapis niejako o charakterze redakcyjnym, albowiem takie uprawnienie wynika już z obowiązującego ustawodawstwa, czego nie było w ustawie z 1987 r.</u>
          <u xml:id="u-348.4" who="#AnnaDynowska">Proponujemy także wyposażenie rzecznika w nowy instrument działania: prawo bezpośredniego występowania do Sądu Najwyższego z pytaniami prawnymi. Jak wskazywała rzecznik w swoim dorocznym wystąpieniu, do tej pory posługuje się tym instrumentem w sposób pośredni, zawsze znajdując zrozumienie u osób, przy pomocy których występuje z zapytaniami prawnymi. Te zapytania są niezwykle ważne, bardzo istotne dla instytucji rzecznika, albowiem pozwalają na autorytatywne wyjaśnienie treści normy prawnej budzącej wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-348.5" who="#AnnaDynowska">Kolejną propozycją jest propozycja uprawnienia rzecznika do występowania w sprawach związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa oraz nadanie nowego przepisu uprawniającego rzecznika do występowania i do objęcia jego działaniem bezpaństwowców oraz cudzoziemców w zakresie przysługujących im w Polsce praw i wolności. Ta propozycja wynika z postępującego procesu umiędzynarodowienia praw obywatelskich, ujmowanych coraz częściej jako prawa człowieka, prawa przysługujące każdej jednostce, niezależnie od jej przynależności państwowej.</u>
          <u xml:id="u-348.6" who="#AnnaDynowska">Do takich nowych instytucjonalnych zmian zaliczyć należy propozycję komisji powołania instytucji rzecznika-elekta, który powoływany byłby co najmniej na dwa miesiące przed objęciem stanowiska rzecznika. Uważamy, że ze względu na ściśle personalny charakter tej instytucji i konieczność zapewnienia ciągłości jej funkcjonowania jest niezbędne, aby nowo powołany rzecznik mógł zapoznać się z charakterem swych zadań i z czekającymi go sprawami jeszcze przed podjęciem obowiązków. Na tę ciągłość i na konieczność poznania pewnych spraw, które wiążą się z zadaniami rzecznika tutaj szczególnie kładziemy akcent.</u>
          <u xml:id="u-348.7" who="#AnnaDynowska">Chciałabym zwrócić uwagę także na nową propozycję w ustawie o zmianie ustawy o rzeczniku, aby rzecznik praw obywatelskich przestał być organem jednoosobowym. Wzorem rozwiązań zachodnich proponujemy, aby rzecznik zyskał zastępcę bądź zastępców. Proponuję, żeby ostateczne ustalenie kształtu tego organu zostało dokonane na posiedzeniu Komisji Sprawiedliwości i Komisji Ustawodawczej, do których prawdopodobnie projekt tej ustawy zostanie skierowany.</u>
          <u xml:id="u-348.8" who="#AnnaDynowska">Jest tutaj do wyjaśnienia jeszcze bardzo wiele spraw. Nikt z członków Komisji Sprawiedliwości nie kwestionował instytucjonalnych spraw związanych z rzecznikiem praw obywatelskich, nie kwestionował jego pozycji ustrojowej, kompetencji, środków działania, choć pojawiły się pewne głosy, które wskazywały na konieczność odrębnych aniżeli tutaj są proponowane koncepcji uregulowań.</u>
          <u xml:id="u-348.9" who="#AnnaDynowska">Chciałabym zwrócić uwagę na jedną sprawę, która generalnie spowodowała konieczność ustawy o rzeczniku, mianowicie w 1989 r. dokonano noweli Konstytucji, wprowadzając zapis, że rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu — analogiczne rozwiązanie jak w przypadku prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Nie chcę państwu przypominać, jak dużo kontrowersji natury proceduralnej zostało wywołanych sprawą braku określenia w ustawie o Najwyższej Izbie Kontroli trybu powoływania prezesa NIK. Chcąc uniknąć tych proceduralnych historii, które wiązałyby się z takim niedookreślonym trybem i procedurą powoływania rzecznika praw obywatelskich, w projekcie ustawy o zmianie ustawy o rzeczniku proponujemy procedurę powoływania rzecznika. Proponujemy, aby rzecznika powoływał Sejm na wniosek Prezydium Sejmu, żeby powołanie rzecznika nastąpiło w trybie uchwały Sejmu, bezzwłocznie przekazywanej przez marszałka Sejmu marszałkowi Senatu, ażeby decyzja Senatu zapadała także w trybie uchwały i w ciągu miesiąca od dnia otrzymania uchwały Sejmu i aby zapewnić consensus obu Izb nad kandydaturą rzecznika praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-348.10" who="#AnnaDynowska">Pozostałe zmiany, które proponujemy w ustawie o zmianie ustawy o rzeczniku, mają charakter precyzujący, charakter redakcyjny, bądź też charakter czyszczący z frazeologii, którą dziś już nie posługuje się żaden akt prawny, i jest to robione niejako przy okazji.</u>
          <u xml:id="u-348.11" who="#AnnaDynowska">Wskazując na powyższe, w imieniu Komisji Sprawiedliwości proszę o kierowanie dziś, na plenarnym posiedzeniu, uwag do propozycji zmian w ustawie o rzeczniku praw obywatelskich oraz o skierowanie tej ustawy do ostatecznego dopracowania do Komisji Sprawiedliwości i Komisji Ustawodawczej Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-348.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-349">
          <u xml:id="u-349.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-349.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram łączną dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-349.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu w imieniu Komisji Sprawiedliwości pana posła Józefa Zycha.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-350">
          <u xml:id="u-350.0" who="#JózefZych">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Po raz kolejny w X kadencji Sejmu zapoznaliśmy się ze sprawozdaniem rzecznika praw obywatelskich, pani profesor Ewy Łętowskiej. Tym razem sprawozdanie obejmuje rok 1990. W imieniu Komisji Sprawiedliwości, która w obecności rzecznika praw obywatelskich rozpatrzyła sprawozdanie, z satysfakcją stwierdzam, że sprawozdanie to jest rzeczowe i konkretne. Zawiera ono bogaty materiał, z którego wypływają wnioski niezwykle cenne w okresie głębokiej przebudowy prawa, instytucji państwowych oraz gospodarki narodowej. Przypomnę, że główną tezą sprawozdania rzecznika praw obywatelskich za 1989 r. było stwierdzenie, iż rzecznik dostrzega niepokojący brak wiedzy i przekonania, że z treścią Konstytucji należy się liczyć tworząc prawo i stosując je na co dzień, że Konstytucja musi być kryterium decydującym o ocenie, czy konkretne posunięcie może być uznane za właściwe czy niewłaściwe.</u>
          <u xml:id="u-350.1" who="#JózefZych">Wydaje się — a uświadomiła nam to także zakończona niedawno tak zwana debata polityczna — że uwagi te można odnieść nie tylko do zjawisk, które miały miejsce w Polsce w 1990 roku, ale które zachodzą także w 1991 roku. Brak szacunku dla prawa, a zwłaszcza dla aktu zasadniczego jakim jest Konstytucja, spotkać można na każdym kroku. Na pojęcie państwa prawa, które zostało określone w Konstytucji, składa się wiele elementów, w tym dobre prawo, sprawne instytucje stosujące prawo oraz świadomość prawna społeczeństwa. Troska o to, aby te wszystkie elementy składowe występowały łącznie, jest sprawą władz państwowych i całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-350.2" who="#JózefZych">Sprawozdanie rzecznika praw obywatelskich po raz kolejny uzmysłowiło nam, że tworzenie przez Sejm ustaw, a więc aktów prawnych o najwyższej randze i powszechnej mocy obowiązywania, powinno dokonywać się w interesie całego narodu, przy najwyższej rozwadze i w warunkach najwyższego spokoju. Jest to tym ważniejsze, że obserwuje się wykorzystywanie luk w prawie lub niejasności sformułowań do dowolnej interpretacji ustaw. Rzecznik praw obywatelskich zwraca także uwagę na regulowanie sytuacji prawnej obywateli aktami niewłaściwej rangi, tak zwanymi instrukcjami. Jest to nadal dość powszechne zjawisko, od instrukcji Państwowego Zakładu Ubezpieczeń w sprawach odszkodowań poczynając, na instrukcjach Ministerstwa Edukacji Narodowej w sprawach przyjęć do przedszkola kończąc. Po drodze były jeszcze instrukcje ministra finansów w sprawach podatkowych. Trzeba się w pełni zgodzić z tezą rzecznika praw obywatelskich, iż w państwie prawa nie można regulować sytuacji obywatela aktami instrukcyjnymi. Byłoby bardzo pożądane, aby służby prawne ministrów i urzędów centralnych zwróciły baczniejszą uwagę na tworzenie tak zwanego prawa wewnętrznego, w tym na zgodność zarządzeń i instrukcji z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Wdzięczne pole do aktywności ma tu samorząd radców prawnych i sami radcowie prawni. W ślad za informacją rzecznika praw obywatelskich samorząd ten mógłby zbadać i następnie przedstawić wyniki badań, czy zawsze instrukcje i zarządzenia były opiniowane przez radców prawnych pod względem ich zgodności z obowiązującym systemem prawa.</u>
          <u xml:id="u-350.3" who="#JózefZych">Ważnym problemem jest także sygnalizowana przez rzecznika sprawa wydawania aktów normatywnych z naruszeniem granic upoważnienia.</u>
          <u xml:id="u-350.4" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Rzecznik praw obywatelskich zwraca także uwagę na błędy w zakresie tworzenia prawa, zwłaszcza w ministerstwach. Analizując różne sytuacje, stosowane zasady oraz techniki legislacyjne dochodzi do wniosku, że stan ten w polskiej legislacji jest zastraszający. Z powyższego wynika podstawowy wniosek, że czas najwyższy, aby w ministerstwach i w urzędach centralnych tworzyć dobrze przygotowane zespoły legislacyjne. Kto wie, czy nie byłoby dobrze, gdyby utworzono jeden ośrodek do spraw legislacji.</u>
          <u xml:id="u-350.5" who="#JózefZych">Wysoka Izbo! W dobie ostrego kryzysu mieszkaniowego na szczególną uwagę zasługuje część sprawozdania traktująca o prawie do mieszkań. Niepokoić musi stwierdzony przez rzecznika gwałtowny wzrost liczby spraw dotyczących różnych aspektów polityki mieszkaniowej, zwłaszcza kredytowania i jego kosztów, zajmowania mieszkań zakładowych i kosztów ich wynajmowania, a także obaw przed skutkami komercjalizacji rynku mieszkaniowego. Wpływające do rzecznika praw obywatelskich w tym zakresie skargi są odzwierciedleniem istniejącej sytuacji. Jest bezsporne, że od 1 stycznia 1990 r. drastycznie podniesione zostały koszty kredytów i ceny mieszkań, tez równoczesnego stworzenia systemu kredytowania, który byłby do przyjęcia dla przeciętnie zarabiającego obywatela. Jak trafnie podkreśla rzecznik praw obywatelskich, ta niespójność systemowa, a co więcej — ekonomiczna, powoduje nieodwracalne skutki życiowe dla wielu rodzin, na przykład konieczność rezygnacji z mieszkania po wielu latach oczekiwania. Powstała sytuacja mieszkaniowa stawia przed Sejmem konieczność przeprowadzenia na ten temat debaty oraz postawienia przed rządem określonych żądań i zadań w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-350.6" who="#JózefZych">W trudnej sytuacji materialnej, w jakiej znajduje się duża liczba polskich rodzin, do rangi problemu urosła kwestia nierzetelnego traktowania obywateli jako kontrahentów przez banki. Wśród banków, które wykorzystywały dominującą pozycję, oczywiście na niekorzyść kredytobiorców, depozytariuszy czy posiadaczy rachunków rozliczeniowych, rzecznik wymienia: NBP, PKO, Bank Handlowy S.A. oraz Bank PKO S.A.</u>
          <u xml:id="u-350.7" who="#JózefZych">Po pierwsze — banki ten bez zgody klienta, a więc bezumownie i jednostronnie stosowały często zmienną stopę procentową tak od kredytów, jak i przy wkładach terminowych oraz a vista.</u>
          <u xml:id="u-350.8" who="#JózefZych">Po drugie — nie stosowały oprocentowania terminowych wkładów metodą procentu składanego, a więc kapitalizowania odsetek.</u>
          <u xml:id="u-350.9" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Jeżeli na takie działania, z ewidentną szkodą dla klienta, pozwalają sobie banki, a jak się wydaje nieźle prosperują one w polskim kryzysie, to nasuwa się pytanie, czy i jaką rolę wobec tych banków spełnia minister finansów i Rada Banków? Czy wobec tak oczywistych bezprawnych działań instytucje te nie powinny reagować? Zresztą rejestr grzechów głównych banków na tym się wcale nie kończy. Łatwo przekonać się o tym, analizując sprawozdanie rzecznika praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-350.10" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Rzecznik praw obywatelskich skierował pod adresem banków zarzuty iż wyłączny ich interes, istniejąca błędna praktyka, a nie ochrona interesu klienta i troska o dobrą wiarę i zaufanie — są miarą ocen uznawanych za panujące. Odnieść to można także do wielu innych dziedzin życia. Wynika to zresztą ze sprawozdania. Powstaje więc pilny problem ochrony praw konsumenta, tak zwanej samoobrony społecznej, o której dzisiaj również mówiła pani profesor Łętowska. Władze państwowe nie mogą bezczynnie czekać na to, aż wszystkie problemy wcześniej czy później ureguluje wolny rynek. Dla wielu Polaków jest to zbyt bolesne i trudne.</u>
          <u xml:id="u-350.11" who="#JózefZych">Obszernego opracowania w sprawozdaniu doczekała się sprawa garaży wybudowanych z własnych środków ludności. Problem ten był omawiany w Sejmie przy okazji nowelizacji ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości. Nowela przewiduje nieodpłatne przekazanie garaży tym, którzy je wybudowali. Zanim doszło do przekazania, często tuż przed wejściem w życie wspomnianej nowelizacji obserwowano wzmożone nasilenie rugowania z garaży. O ile można dziś powiedzieć, że sprawa garaży wybudowanych z własnych środków na gruntach państwowych po wielu perypetiach zmierza do rozwiązania, to otwarty pozostaje problem garaży wybudowanych ze środków własnych członków spółdzielni mieszkaniowych na gruntach przekazanych spółdzielniom przez administrację miejską. W nielicznych spółdzielniach sprawę garaży wybudowanych przez spółdzielnie i przez członków regulują statuty, z tym że w odniesieniu do członków, którzy wybudowali garaże z własnych środków — z reguły na niekorzyść tych członków. Sprawa tych właśnie garaży wymaga pilnego rozwiązania. Sprawę przekazania garaży na rzecz członków, którzy wybudowali je z własnych środków, powinny dobrowolnie rozstrzygnąć spółdzielnie w oparciu o wnioski członków. Problem ten powinna mieć także na uwadze nadzwyczajna komisja powołana do przygotowania projektu ustawy o spółdzielczości.</u>
          <u xml:id="u-350.12" who="#JózefZych">Wysoka Izbo! W dniu wczorajszym pan poseł Kościelniak w złożonym oświadczeniu wezwał ministrów sprawiedliwości i spraw wewnętrznych do przedstawienia Wysokiej Izbie stanu bezpieczeństwa, a zwłaszcza środków, jakie ci ministrowie zamierzają podjąć w celu położenia kresu wzrastającej przestępczości. Nie jest to pierwsze tego typu żądanie. Odpowiedzialnością za pogarszający się stan bezpieczeństwa wewnętrznego społeczeństwo obciąża także organy ścigania. Ponieważ sądzę, że Sejmowi zostanie wkrótce przedstawiona głęboka analiza stanu bezpieczeństwa publicznego i wówczas będzie czas na debatę, pozostanę przy stwierdzeniu, że organy ścigania muszą być wyposażone we właściwe środki materialne do zapobiegania przestępstwom i ich wykrywania. Tak się składa, że miałem ostatnio okazję zapoznania się z warunkami pracy niektórych prokuratur. Są one daleko odbiegające od normalnych, nie przynoszą więc wyników jakich oczekujemy. Pani rzecznik w swoim sprawozdaniu zajęła się także działalnością sądów, prokuratur, kolegiów i milicji, w aspekcie ochrony własności, a zwłaszcza osobistej. Stwierdziła fakty niestaranności, które doprowadzały do stosowania nieuzasadnionego przepadku mienia oraz narzędzia wykroczenia. Te fakty muszą niepokoić. Osoby stosujące prawo, a w tym przypadku chodzi o prawników, powinny czynić to z największą starannością i troską, aby zanim zastosuje się przepis dotykający osobistych praw obywatela, stan faktyczny i prawny był wszechstronnie wyjaśniony.</u>
          <u xml:id="u-350.13" who="#JózefZych">Na tle stosowania przepisów prawa w różnych zresztą dziedzinach, wyłania się problem dostępu do obowiązujących także licznych przepisów oraz orzecznictwa. Warto, aby w Polsce podjęto kompleksowe prace zmierzające do uruchomienia banku informacji prawniczej. W środowiskach prawniczych o takiej potrzebie mówi się od wielu lat.</u>
          <u xml:id="u-350.14" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Przedkładając swoje uwagi do sprawozdania rzecznika praw obywatelskich za 1989 rok, Komisja Sprawiedliwości stwierdziła, iż w jej ocenie niezbędne jest podjęcie inicjatywy ustawodawczej w kierunku zmiany ustawy o rzeczniku praw obywatelskich. Dziś ten wniosek jest realizowany. Przed chwilą posłanka Dynowska przedłożyła nam projekt ustawy opracowany przez Komisję Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-350.15" who="#JózefZych">Wysoka Izbo! Tak jak i poprzednio, w imieniu Komisji Sprawiedliwości mogę z satysfakcją stwierdzić, że rzecznik praw obywatelskich pani prof. Ewa Łętowska określone ustawą zadania wykonała z najwyższą starannością i rzetelnością. Wnoszę o przyjęcie sprawozdania do akceptującej wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-350.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-351">
          <u xml:id="u-351.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-351.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-352">
          <u xml:id="u-352.0" who="#JacekSoska">Poseł Soska. Popierając argumentację pana posła Józefa Zycha w zakresie przestrzegania prawa przez ministerstwa, stawiam wniosek o przekazanie sprawozdania pani rzecznik praw obywatelskich oraz stenogramu z dzisiejszej debaty wszystkim członkom rządu. Mam prawo sądzić, iż absencja członków rządu w czasie naszej debaty będzie owocować powielaniem tych błędów.</u>
          <u xml:id="u-352.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-353">
          <u xml:id="u-353.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-353.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, przed ogłoszeniem przerwy chciałam tylko podać wiadomość, że proszę o zebranie się Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-353.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Po przerwie wrócimy do dyskusji nad tymi dwoma punktami porządku dziennego. W tej chwili zapisanych do dyskusji jest 7 posłów.</u>
          <u xml:id="u-353.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Teraz ogłaszam przerwę do godziny 18.05.</u>
          <u xml:id="u-353.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min 35 do godz. 18 min 25)</u>
          <u xml:id="u-353.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-353.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-353.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy dyskusję nad sprawozdaniem rzecznika praw obywatelskich i nad projektem ustawy o zmianie ustawy o rzeczniku praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-353.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu zapisanych jest 8 mówców.</u>
          <u xml:id="u-353.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Sikorę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Stanisława Babińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-354">
          <u xml:id="u-354.0" who="#AndrzejSikora">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! W imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego pragnąłbym ustosunkować się zarówno do sprawozdania rzecznika, jak i do przedłożonego projektu nowelizacji ustawy o rzeczniku praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-354.1" who="#AndrzejSikora">Rozpocznę od samego sprawozdania. Nie jest rzeczą łatwą ustosunkować się do niesłychanie szerokiego zakresu spraw, które obejmuje sprawozdanie. Zacznę może od bardziej optymistycznego akcentu. Otóż według zestawienia, które znajduje się na str. 3, obejmującego tematyczny rozkład wniosków, możemy powiedzieć, że ilość spraw, że tak się wyrażę, problemowych, które otrzymuje rzecznik, spada. Świadczy to o pewnej normalizacji życia, bowiem z dotychczasowych doświadczeń wynika, że po utworzeniu nowej instytucji z reguły przyjmuje ona kolejną falę skarg i różnych wniosków. Tak było np. w 1980 r., kiedy powołano Naczelny Sąd Administracyjny. Chcę powiedzieć, że generalnie system autorytarny charakteryzuje się dużą ilością skarg, które są zanoszone do różnych instytucji — począwszy od instytucji takiej, jaką było Biuro Skarg i Wniosków KC PZPR, a skończywszy na biurze skarg Rady Ministrów, czy też samego Sejmu. Jest to wynik złej pracy organów powołanych do rozpatrywania spraw obywateli. Stąd właśnie taka ilość tych skarg i różnych pism, stąd właśnie jedno z bardziej popularnych powiedzeń, jakie można usłyszeć w urzędach: „proszę pana, ja w tej sprawie napiszę do Warszawy”. Długo zapewne potrwa, zanim obywatele przekonują się, że rzecznik działa jedynie w pewnych ramach zakreślonych przez prawo i nie może załatwiać wszystkich spraw.</u>
          <u xml:id="u-354.2" who="#AndrzejSikora">Pewnym symptomem normalizacji jest także dla mnie wzrost skarg na sytuację w zakładach karnych. I tu podzielam zdanie pani rzecznik, która stwierdziła, że ten wzrost jest także — paradoksalnie — objawem normalizacji, ponieważ świadczy o tym, że ci skazani po prostu już nie boją się pisać tych skarg.</u>
          <u xml:id="u-354.3" who="#AndrzejSikora">Następna uwaga, którą chciałem się podzielić z państwem, dotyczy czasu załatwiania wniosków. Paradoksalnym jest, że rzecznik, który występuje, i to w sposób zdecydowany, przeciwko opieszałości w załatwianiu np. spraw sądowych — str. 49 sprawozdania — załatwia sprawy długo. Wynika to zapewne przede wszystkim z warunków obiektywnych — ogromnego napływu spraw, stosunkowo niewielkiej obsady personalnej, długiego oczekiwania na korespondencję z resortów, a także i z tego powodu, że sprawy podejmowane przez rzecznika to sprawy o poważnym ciężarze gatunkowym i bardzo trudne. Tym niemniej sprawa ta bardzo niepokoi obywateli, czego wyrazem m. in. była odrzucona inicjatywa ustawodawcza posłów, którzy, jak państwo pamiętają, pragnęli czas załatwiania spraw przez rzecznika dostosować do czasu, który obowiązuje w Kodeksie postępowania administracyjnego: miesiąc — sprawy zwykłe, dwa miesiące — sprawy skomplikowane. Szczerze mówiąc brak mi w sprawozdaniu podania sposobu wyjścia z tej sytuacji, poza propozycją zmiany ustawy i powołania zastępców rzecznika. Oczywiście można byłoby zatrudnić dodatkowych urzędników, na co jednak nie pozwala ciasny budżet. A może środki masowego przekazu szerzej informowałyby o tym, jakie sprawy należą do rzecznika, a jakie nie. To jest w końcu nasz wspólny obywatelski interes. Wyobraźmy sobie, jak wielki kapitał czasu i środków marnuje biuro rzecznika, odpowiadając na owe 85% spraw, które nie leżą w jego kompetencji. Wiadomo nam, i zwraca na to uwagę sami rzecznik, że świadomość prawna obywateli jest niska. A zatem pytanie retoryczne — w jaki sposób można ją podnieść na wyższy poziom?</u>
          <u xml:id="u-354.4" who="#AndrzejSikora">Jeśli chodzi o kolejne uwagi, które, niestety, z konieczności też będą miały charakter ogólny, pozwolę sobie ustosunkować się do kwestii apolityczności rzecznika. Otóż wydaje mi się, że w sprawach, w których rzecznik działa, w sprawach ochrony praw i wolności obywateli, trudno taką apolityczność osiągnąć. Jest to sprawa pewnej praktyki, która w szeregu państw demokratycznych trwa już wiele lat, a u nas ona dopiero się kształtuje. I tu nasuwają mi się pewne refleksje, gdy czytam ten fragment sprawozdania, który mówi o ocenie przez rzecznika praw obywatelskich ordynacji wyborczej do samorządów. To jest str. 52 sprawozdania. Rzecznik uważa, że ponieważ nie wpłynęły praktycznie żadne skargi w sprawie tej ordynacji, przeto ordynacja ta jest zgodna zarówno z Konstytucją, jak i z normami, które obowiązują w cywilizowanych państwach, dotyczącymi, że tak się wyrażę, ordynacji wyborczych. Tym niemniej chciałem powiedzieć, że w okresie poprzedzającym rok 1989, konkretnie czerwiec 1989 r., były sygnały dochodzące z NSZZ „Solidarność”, wtedy jeszcze nielegalnej, że ordynacja do rad narodowych z 1988 roku narusza prawa obywatelskie; pani rzecznik uchyliła się w tej sprawie od zajęcia stanowiska. Sprzeczność owej ordynacji z prawami wyborczymi obywateli była powszechnie znana. Czy zatem możemy tu mówić o całkowitej apolityczności?</u>
          <u xml:id="u-354.5" who="#AndrzejSikora">O ile zatem samo ustanowienie instytucji rzecznika praw obywatelskich było przejawem demokratyzacji ustroju, czy go nazwiemy totalitarnym, czy autorytarnym i zapewne przyczyniło się w jakiejś mierze do jego demontażu, tym niemniej istnieją przesłanki do postawienia tezy, że sama pozycja rzecznika wplecionego w ustrój polityczny nie wystarczała do tego, by go zmienić.</u>
          <u xml:id="u-354.6" who="#AndrzejSikora">Rzecznik praw obywatelskich wykonywał i wykonuje natomiast benedyktyńską pracę w szeregu dziedzinach. Przede wszystkim składając wnioski do Trybunału Konstytucyjnego o wykładnie przepisów prawa, inicjując proces zadawania Sądowi Najwyższemu pytań prawnych, kierując rewizje nadzwyczajne, a także — co uważam za bardzo ważne — wskazując w sprawozdaniach wszelkie sposoby, jakich imają się urzędy, by nie załatwić spraw obywatelskich, bądź by załatwić je jak najmniejszym kosztem. I tu szczególnie polecałbym lekturę obszernego sprawozdania wszystkim osobom, które trudnią się na co dzień załatwianiem spraw, przede wszystkim posłom, prawnikom i urzędnikom, których tutaj dzisiaj jest nie zbyt wielu.</u>
          <u xml:id="u-354.7" who="#AndrzejSikora">Chciałbym podkreślić, że szczególnie sobie cenię w sprawozdaniu kwestie stosunku do inicjatyw ustawodawczych, do sprawy dotyczącej ustaw, które do tej pory nie wpłynęły.</u>
          <u xml:id="u-354.8" who="#AndrzejSikora">Mam na myśli takie projekty jak chociażby projekt ustawy, który powinien się jak najszybciej znaleźć w Sejmie — o ewidencji ruchu ludności, projekt ustawy o ochronie gruntów rolnych i inne.</u>
          <u xml:id="u-354.9" who="#AndrzejSikora">Chciałbym także podkreślić, że jeśli chodzi o ocenę tzw. ustaw epizodycznych, to mam tutaj nieco inne zdanie niż pani rzecznik. Rozumiem konieczność — i widzę to jako, że tak powiem, cel na horyzoncie — szczegółowego, naprawdę dobrego dopracowania projektów ustaw. Widziałem jednak, widzę i, niestety, godzę się jako członek Komisji Ustawodawczej z tym, że obecnie przeprowadzany przez nas proces ustawodawczy jest pełen błędów. Pytanie tylko, czy rzeczywiście jest inna alternatywa; zwłaszcza, o czym także chciałbym powiedzieć, gdyż tutaj pani rzecznik dotknęła projektu ustawy, przy którym byłem sprawozdawcą, mam na myśli projekt ustawy o pracownikach samorządowych, kiedy okazuje się, że całe dotychczasowe biuro Sejmu po prostu nie było przygotowane do tak intensywnej pracy legislacyjnej, jaką prowadzi niniejszy rząd i niniejszy Sejm.</u>
          <u xml:id="u-354.10" who="#AndrzejSikora">Obraz, jaki można wysnuć ze sprawozdania, który zresztą tutaj pani rzecznik jeszcze dzisiaj szczegółowo przytoczyła, nie jest optymistyczny, zwłaszcza w zakresie działalności administracji, i pozwala na refleksję, że być może w dziedzinie załatwiania spraw obywateli bliżej nam jest jeszcze do epoki gogolowskiego rewizora niż do zjednoczonej Europy.</u>
          <u xml:id="u-354.11" who="#AndrzejSikora">Uważam, że sprawozdanie to należy przyjąć, a takim dla mnie najważniejszym, że się tak wyrażę, wyjątkiem ze sprawozdania, który chciałbym na koniec zacytować, jest fragment: Bardziej niż kiedykolwiek należy położyć nacisk na przezwyciężenie nihilizmu konstytucyjnego, na upowszechnienie informacji co to znaczy poszanowanie wewnętrznej moralności i sprawności technicznej prawa, a także znaczenia rzetelnych procedur. Nie można tu liczyć na jednorazowy zabieg. Kuracja będzie długotrwała, ponieważ schorzenia mają charakter chroniczny lub są zastarzałe, pacjent zaś niecierpliwy.</u>
          <u xml:id="u-354.12" who="#AndrzejSikora">Jeśli natomiast państwo będą mieli jeszcze chwilę cierpliwości, mam jeszcze parę uwag dotyczących projektu nowelizowanej ustawy o rzeczniku praw obywatelskich. Tak jak powiedziała pani poseł sprawozdawca, jest to nowela, która w istocie rzeczy nie zmienia samej pozycji usytuowania rzecznika praw obywatelskich. Chcę również powiedzieć, że przyszła Konstytucja z tego co mi wiadomo również widzi pozycję rzecznika praw obywatelskich w takim samym zakresie, jak to jest obecnie.</u>
          <u xml:id="u-354.13" who="#AndrzejSikora">Moje uwagi zatem ograniczą się do kilku spraw, które, jak sądzę, komisja będzie musiała rozpatrzeć. Pierwsza z nich — podzielam tu w całości pogląd pani poseł Dynowskiej — dotyczący potrzeby szczegółowego, i to w randze ustawy, usytuowania sposobu powołania rzecznika. Obecny sposób może nas wprowadzić w taką samą pułapkę, jaką była — o czym pani poseł również wspomniała — sprawa powołania prezesa NIK. Uważani, że właśnie w ustawie powinno być napisane — i tu można wykorzystać pewne symetryczne doświadczenia, jak mówi pan poseł Szymański, te, które dotyczą uchwały, którą podjęliśmy w sprawie sposobu wyboru prezesa NIK — kto ma prawo zgłaszać do Prezydium Sejmu wniosek o powołanie kandydata na rzecznika, czy to może być grupa posłów, czy to ma być klub poselski, czy też jeden poseł; w jakim terminie Prezydium Sejmu ma obowiązek ten wniosek rozpatrzyć i czy ma przedstawić na posiedzeniu plenarnym jedną, czy też kilka kandydatur. Być może w krajach o większej tradycji parlamentarnej wystarczyłby tutaj zwyczaj, nasze doświadczenia niestety wskazują, że musi być tutaj szczegółowa norma prawa.</u>
          <u xml:id="u-354.14" who="#AndrzejSikora">Oczywiście z aprobatą należy przyjąć projekt rozszerzenia kompetencji działania rzecznika, umożliwiający mu wystąpienie do Sądu Najwyższego z wnioskami o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-354.15" who="#AndrzejSikora">Podobnie ma się sprawa dotycząca ograniczonej obecnie działalności rzecznika w zakresie dotyczącym obronności.</u>
          <u xml:id="u-354.16" who="#AndrzejSikora">Chciałbym tutaj jeszcze zwrócić uwagę na jedną rzecz, która nie została przyjęta w samym projekcie. Chodzi o sprawę powołania pełnomocników terenowych rzecznika. Otóż w myśl art. 20 obecnej ustawy, rzecznik ma prawo za zgodą Sejmu powołać swoich pełnomocników terenowych. Pani rzecznik zajęła stanowisko w tej sprawie w dniu 24 października 1988 r., kiedy to wyraźnie wykazała wady i zalety tej instytucji. Nie chcąc szerzej rozwijać tego tematu pragnę tylko zwrócić uwagę, że według mnie byłoby może bardziej wskazane, gdyby rzeczywiście przyjęto koncepcję, która jest w projekcie, to znaczy koncepcję zastępców rzecznika, z których każdy miałby pewien zakres przedmiotowy spraw, z tym wszakże, że widzę to w ten sposób, iż oczywiście za całość pracy odpowiadałby naturalnie sam rzecznik. Tak samo rzecznikowi przysługiwałoby prawo do — że tak powiem — przekazywania spraw od jednego zastępcy do drugiego. To jest według mnie lepsza koncepcja niż ci pełnomocnicy terenowi. Chciałbym także zwrócić uwagę, że gdybyśmy jednak utrzymali w ustawie tę instytucję, to trzeba byłoby również tutaj symetrycznie zastosować chyba zgodę Senatu, gdyż w tym projekcie nowelizacji, o którym mówiła pani poseł Dynowska, nic nie ma właśnie na temat zgody Senatu na powoływanie pełnomocników terenowych rzecznika.</u>
          <u xml:id="u-354.17" who="#AndrzejSikora">Sądzę, proszę państwa, że to co powiedziałem jest wystarczające, by komisje sejmowe mogły pracować nadal nad tym projektem i oczywiście popieram ten wniosek o skierowanie projektu do komisji.</u>
          <u xml:id="u-354.18" who="#AndrzejSikora">Dla podkreślenia wagi, jaką należy przywiązywać do instytucji rzecznika praw obywatelskich, chciałbym państwu przytoczyć cytat teoretyka myśli politycznej, Alexisa de Tocqueville'a. „Zapomina się, że niebezpiecznym jest zwłaszcza ujarzmienie człowieka w szczegółach. Byłbym skłonny, jeśli o mnie idzie, uznać wolność w sprawach wielkich za mniej niezbędną niż wolność w sprawach najdrobniejszych, gdybym sądził, że można być pewnym jednej nie posiadając drugiej”.</u>
          <u xml:id="u-354.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-355">
          <u xml:id="u-355.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-355.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Babińskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Andrzeja Bondarewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-356">
          <u xml:id="u-356.0" who="#StanisławBabiński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pani Rzecznik Praw Obywatelskich! Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej rzecznik praw obywatelskich stoi na straży praw i wolności obywateli. Jest więc jedną z instytucji, która gwarantuje funkcjonowanie praworządności w państwie. Spełniając swój obowiązek, wynikający z ustawy, rzecznik przedłożył Wysokiej Izbie sprawozdanie ze swojej działalności w ubiegłym roku, łącznie z uwagami o stanie przestrzegania praw i wolności obywateli.</u>
          <u xml:id="u-356.1" who="#StanisławBabiński">Z upoważnienia Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej pragnę przedstawić Wysokiej Izbie stanowisko tego klubu w sprawie przedłożonych sprawozdań.</u>
          <u xml:id="u-356.2" who="#StanisławBabiński">Sprawozdanie zawiera dokładny zapis tego, co rzecznik praw obywatelskich robił w 1990 roku, zaś przejrzystość opisu i jego konstrukcja pozwalają bardzo dokładnie zaznajomić się z każdą podejmowaną przez rzecznika sprawą.</u>
          <u xml:id="u-356.3" who="#StanisławBabiński">Podejmowane przez rzecznika działania zarówno te określone w sprawozdaniu jako „niewładcze”, jak i te przewidziane procedurą, były zgodne z przepisami ustawy o rzeczniku praw obywatelskich. Zmierzały one zawsze do wykazania, że sprawiedliwość idzie za prawem. Legalność działania rzecznika nie może więc budzić żadnych zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-356.4" who="#StanisławBabiński">Rzecznik w swojej działalności, w zależności od rodzaju podejmowanej sprawy, stosował różne — dozwolone przez ustawę — sposoby prowadzące do wskazania, że prawo lub wolności obywatelskie zostały naruszone.</u>
          <u xml:id="u-356.5" who="#StanisławBabiński">Zasadnicze jednak znaczenie — zdaniem klubu — mają następujące pytania i odpowiedzi na nie. A mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-356.6" who="#StanisławBabiński">— czy stan przestrzegania prawa i wolności obywateli uległ w minionym roku widocznej poprawie,</u>
          <u xml:id="u-356.7" who="#StanisławBabiński">— czy wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi władzami — administracją rządową, organami samorządu, sądami — zaczęły zdążać w kierunku wzmocnienia państwa praworządnego,</u>
          <u xml:id="u-356.8" who="#StanisławBabiński">— czy polityczne argumenty nie przeważają nad prawem?</u>
          <u xml:id="u-356.9" who="#StanisławBabiński">Z zadowoleniem przyjmujemy podane w sprawozdaniu informacje, że w sprawach zasadniczych, w sprawach podstawowych wolności obywatelskich, takich jak wolność słowa, zgromadzeń, zameldowania, obywatelstwa, paszportów, zmniejszyła się liczba wniosków, co oznacza, że postępuje proces zmian demokratycznych. Jednak nie można — naszym zdaniem — nie dostrzegać przedstawionych w sprawozdaniu innych spraw, które wskazują, że prawo nie chroni w dostateczny sposób słabszego. Występuje to w szczególności w sprawach traktowania pracownika przez pracodawcę, kupującego przez sprzedawcę, lokatora przez właściciela lokalu. Są to dziedziny życia społecznego, w których rzecznik praw obywatelskich nic nie zmieni, gdyż jego rola nie na tym polega. Należy jednak przewidywać, że w tych płaszczyznach naruszenia są częste i prawdopodobnie będą nasilać się.</u>
          <u xml:id="u-356.10" who="#StanisławBabiński">Ze sprawozdania wynika, że w 1990 roku rzecznik praw obywatelskich w 37 przypadkach wystąpił do właściwych organów, kwestionując rozwiązania ustawowe, oraz w 33 przypadkach, kwestionując akty normatywne niższego rzędu. Sposób reakcji ze strony adresatów, jak podaje rzecznik, zmusił go niejako do ograniczania wystąpień przewidzianych w art. 14 i w art. 17 ustawy, ponieważ nie powoduje to dalszych działań a nawet informacji o losach wystąpień. Jest to zjawisko bardzo niebezpieczne i pozostające w sprzeczności z samą ideą powołania strażnika praw. Za niebezpieczne uznać należy także inne nasilające się zjawiska — nieposzanowania prawa w imię idei usamodzielnienia samorządów. Rozumowanie, iż nikt nie może samorządowi niczego nakazać, nawet gdy chodzi o zachowanie zgodne z normami prawa, kłóci się z konstytucyjną zasadą praworządności.</u>
          <u xml:id="u-356.11" who="#StanisławBabiński">Krytycznie odnosimy się do reakcji organów administracji, głównie centralnej, na wystąpienia rzecznika praw obywatelskich. Podane w sprawozdaniu konkretne przykłady budzą niepokój i naszym zdaniem Wysoka Izba winna na to zareagować.</u>
          <u xml:id="u-356.12" who="#StanisławBabiński">Rzecznik niejednokrotnie publicznie podkreślał, iż w swojej działalności jest apolityczny. Niezawisłość i apolityczność rzecznika jest gwarantem należytego wykonywania swojej funkcji. Neutralność polityczna rzecznika znalazła również podkreślenie w przedłożonym sprawozdaniu. Rzecznik wyraził również swój krytyczny stosunek do wyręczania organów państwowych przez organy polityczne. Rzeczywistość jest wszakże inna. Obserwuje się mnożące przypadki przewagi polityki nad prawem.</u>
          <u xml:id="u-356.13" who="#StanisławBabiński">Zdaniem Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej działalność rzecznika praw obywatelskich w 1990 roku uznaje się za prawidłową, zaś przedłożone sprawozdanie zasługuje w pełni na przyjęcie. Jednocześnie posłowie z tego klubu składają podziękowanie pani profesor Ewie Łętowskiej za wzorowe wykonywanie powierzonej przez Sejm funkcji, odwagę w podejmowanych działaniach, suwerenność i apolityczność.</u>
          <u xml:id="u-356.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-357">
          <u xml:id="u-357.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-357.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Bondarewskiego ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Jana Rokitę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-358">
          <u xml:id="u-358.0" who="#AndrzejBondarewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Sprawozdanie w zasadzie zostało dość szeroko omówione, szczególnie w wystąpieniu pana posła Zycha. Jeżeli się do niego odniosę, to w końcu swego wystąpienia. Większą jego część poświęcę projektowi ustawy o rzeczniku praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-358.1" who="#AndrzejBondarewski">Ta ustawa, którą chcemy znowelizować, powstała w 1987 r., czyli wówczas, gdy kształt ustroju, instytucji i urzędowych poglądów na gwarancje praw obywatelskich był zupełnie inny. Wówczas tylko Stronnictwo Demokratyczne miało chęć i możliwości oficjalnego upominania się o demokrację i zabezpieczenia praw obywateli. Stąd też instytucja polskiego ombudsmana była bliska naszym sercom. Ówczesna opozycja nie zawsze doceniała te kroki na drodze do demokracji, a często traktowała je jako swoiste wybiegi władzy komunistycznej mające na celu stworzenie następnej atrapy praworządności. Tymczasem na rzecznika praw obywatelskich powołano osobę, która bardzo szybko wykształciła nowy model tej instytucji i udowodniła, że nawet w niesprzyjających warunkach politycznych można, odważnie bronić zasad i prawa, którego nie należy łamać i traktować instrumentalnie w zależności od doraźnych potrzeb i zachcianek. Wkrótce pani profesor Ewa Łętowska zyskała nie tylko powszechną sympatię społeczeństwa, ale i ogromny szacunek za swą odwagę w wykonywaniu obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-358.2" who="#AndrzejBondarewski">Po zmianie ustroju i sytuacji politycznej w kraju rzecznik, niestety, również nie pozostał bez pracy. Okazało się bowiem, że łatwiej mówić o prawie i praworządności oraz demokracji, niż je stosować w praktyce, szczególnie gdy się jest przy władzy, a droga na skróty jest tak bardzo pociągająca. Niekoniecznie musi być to władza najwyższa. Pani profesor znów musi się narażać władzy, występuje w obronie praw, nawołuje do ich przestrzegania, ciągle kieruje swoje krytyczne uwagi pod adresem decydentów, a to przecież nie wszystkim się podoba. Czasem zwycięża, czasem przegrywa, ale nawet wówczas gdy przegrywa, tak jak w głośnej sprawie o sposób wprowadzenia religii do szkół, to wykazuje, jak trudno uzyskać poszanowanie prawa wówczas, gdy racie polityczne uzyskują zdecydowaną przewagę.</u>
          <u xml:id="u-358.3" who="#AndrzejBondarewski">Wydawałoby się, że wykonywanie obowiązków rzecznika praw obywatelskich to sama przyjemność. Tymczasem okazuje się, że ma on sporo wrogów atakujących go bezpardonowo, z zupełnie odmienną kulturą polityczną niż należałoby tego oczekiwać, że dla niektórych jest to po prostu osoba stojąca na przeszkodzie w tym, co nazywamy pozaprawnym dochodzeniem na skróty.</u>
          <u xml:id="u-358.4" who="#AndrzejBondarewski">Projekt dziś rozpatrywanej ustawy jest drugą próbą zmiany ustawy o rzeczniku praw obywatelskich. Poprzedni z inicjatywy naszego klubu został już przy pierwszym czytaniu odrzucony przez Sejm. Próba ta była dowodem, komu i dlaczego rzecznik się nie podoba. Z tym, że przypominanie obecnie niektórych wystąpień z tamtej debaty uważałbym za nietakt.</u>
          <u xml:id="u-358.5" who="#AndrzejBondarewski">Projekt niniejszy jest projektem właściwym. Wiadomo że korekty ustawy muszą być dokonane nie dlatego, że rzecznik lub zakres jego obowiązków jest zły, lecz dlatego, że ustawa powstała w innym ustroju, że nie ma Rady Państwa, PRON, PRL, natomiast jest nowa instytucja jaką jest Senat. Projekt oczyszcza tekst ustawy z niewłaściwego nazewnictwa i z tych treści, które nie przystają do obecnej rzeczywistości, natomiast pozostawia zakres kompetencji rzecznika nie naruszony, a nawet przez propozycję możliwości powołania zastępców rzecznika oraz zmiany niektórych innych przepisów, o których już tutaj była mowa, wzmacnia efektywność jego pracy.</u>
          <u xml:id="u-358.6" who="#AndrzejBondarewski">Klub Poselski SD pozytywnie ocenia ten projekt ustawy. Prosimy go o skierowanie do komisji sejmowych z następującymi uwagami.</u>
          <u xml:id="u-358.7" who="#AndrzejBondarewski">Naszym zdaniem mimo wszystko trzeba się pokusić o zmianę treści artykułu 2a. Projekt zawiera propozycje sposobu wyboru rzecznika i dobrze że zawiera także pewne reguły, ale wiemy już z doświadczenia, że w takim układzie, jak przewiduje to Konstytucja, to nie Sejm powołuje rzecznika, a dokonuje swoistych prawyborów, bo Senat albo to akceptuje, albo nie. Stwarza to możliwość wielomiesięcznych opóźnień w obsadzaniu ważnych stanowisk publicznych. Proponuję, aby komisja rozważyła dwie możliwości: albo rzecznika na wniosek Prezydium Sejmu i Senatu powoływałoby Zgromadzenie Narodowe, albo brak zgody Senatu powodowałby podobną procedurę jak przy poprawkach do ustaw. Utrzymanie propozycji projektu ustawy byłoby powtórzeniem błędów, których już doświadczyliśmy przy okazji wyboru prezesa NIK. Skoro potrzebna jest zmiana Konstytucji, to prosimy ewentualną komisję wnioskującą i podpisującą się pod projektem, aby rozważyła możliwość przedłożenia propozycji zmian powoływania rzecznika a także prezesa NIK — oczywiście zmian Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-358.8" who="#AndrzejBondarewski">Na zakończenie chciałbym powiedzieć parę słów o sprawozdaniu. Jest ono obszerne, dokładne i kompetentne. Wykazuje braki, ignorancję — która tutaj tak ładnie nazwana została agnostycyzmem — szeregu urzędników którzy właśnie powinni stosować prawo. Sprawozdanie pani profesor przyjmujemy nie tylko do akceptującej wiadomości, lecz jako swoiste vademecum błędów, które trzeba mieć zawsze na uwadze, jeśli się nie chce ich kontynuacji.</u>
          <u xml:id="u-358.9" who="#AndrzejBondarewski">Dziękujemy pani rzecznik za to sprawozdanie i dziękujemy za tę krytykę, która potrzebna jest chyba nam wszystkim, abyśmy nie popadli w nadmierne samouwielbienie, do którego każdy człowiek jest skłonny.</u>
          <u xml:id="u-358.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-359">
          <u xml:id="u-359.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-359.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Rokitę z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Janusza Szymańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-360">
          <u xml:id="u-360.0" who="#JanRokita">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Wszyscy kolejno dziękują pani rzecznik, ja do tych podziękowań chciałbym się przyłączyć, ale pod pewnym specyficznym aspektem, mianowicie chciałbym zupełnie osobiście i prywatnie podziękować pani rzecznik za tę wielką pochwałę liberalnego państwa i liberalnego społeczeństwa, która jest mi bardzo bliska, a którą w sumie dość rzadko można usłyszeć w tych naszych dość trudnych obecnych czasach.</u>
          <u xml:id="u-360.1" who="#JanRokita">Pozwalam sobie prosić o chwilę uwagi państwa w pewnej sprawie bardzo konkretnej, związanej z projektem nowelizacji ustawy o rzeczniku. Mianowicie pośród różnych grup społecznych, które potrzebują szczególnej ochrony swoich praw i wolności, wydaje się, że żołnierze służby czynnej są tymi, którzy z racji warunków w jakich funkcjonują, warunków w jakich żyją, tej ochrony potrzebują być może najbardziej, a w każdym razie stanowią jedną z grup, które najbardziej takiej ochrony potrzebują. Przyczyna jest oczywista. Funkcjonują w warunkach ścisłego podporządkowania, czyli w warunkach takich, w których szczególnie łatwo o drastyczne naruszenia praw i wolności jednostki. Z takimi drastycznymi naruszeniami mieliśmy do czynienia w wojsku przez bardzo wiele lat i powiedzmy, że one mają nadal miejsce, choć może nie w tak drastycznym zakresie. Do tej pory możliwości obrony przez żołnierza swoich praw były bardzo ograniczone. Art. 16 ustawy o rzeczniku wyłączał właściwość rzecznika w tego typu sprawach. Zamieszanie związane z rolą pionu wychowawczego wojska spowodowało, że pion ten tak naprawdę nie odgrywa tej roli obrońcy praw. Rozwiązano w ubiegłym roku decyzją Komitetu Obrony Kraju stowarzyszenia wojskowe, które po części taką funkcję chciały pełnić, co więcej, założycieli tych stowarzyszeń spotkały następnie dość ostre szykany w wojsku, łącznie z usuwaniem z armii i też nie miał kto bronić praw tych ludzi. Wreszcie Rada Wojskowa MON kiedyś sprzeciwiła się temu, ażeby powołać w obrębie resortu Ministerstwa Obrony Narodowej czegoś na kształt owego rzecznika, czy też inspektora obrony praw żołnierzy.</u>
          <u xml:id="u-360.2" who="#JanRokita">Ta tendencja zaczyna się odwracać. Ministerstwo Obrony Narodowej w tej chwili wprowadza instytucję zebrań oficerskich i mężów zaufania w korpusie oficerów, podoficerów i w korpusie żołnierzy i wchodzi w grę nowelizacja ustawy o rzeczniku, która uchyla art. 16, zgodnie z propozycją Komisji Sprawiedliwości, a tym samym poddaje właściwości rzecznika sprawy związane z wojskiem.</u>
          <u xml:id="u-360.3" who="#JanRokita">Rodzi się tu tylko jedna wątpliwość i stąd pewna propozycja. Mianowicie wydaje się, że rzecznik, skoro ta jego kompetencja zostaje bardzo słusznie rozszerzona, powinien dysponować specjalnym organem zajmującym się sprawami wojskowymi. Wynika to z różnych względów:</u>
          <u xml:id="u-360.4" who="#JanRokita">Po pierwsze, dlatego że jednak istnieje pewna daleko idąca specyfika zagrożeń wolności i zagrożeń praw obywatelskich w wojsku.</u>
          <u xml:id="u-360.5" who="#JanRokita">Po drugie, dlatego że istnieje pewien tradycyjny, choć może zmniejszający się obecnie, zły odbiór w środowiskach wojskowych ingerencji ze strony organu powołanego do działania wyłącznie w świecie cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-360.6" who="#JanRokita">I wreszcie po trzecie, wydaje się, że ów pełnomocnik rzecznika, czy zastępca rzecznika powołany do działania w tej właśnie sferze powinien jednak uzyskać akceptację dla swojej osoby ze strony zwierzchnika sił zbrojnych, czyli prezydenta Rzeczypospolitej, tak ażeby nie został narażony na zarzut, iż działa przeciwko interesom obronnym państwa.</u>
          <u xml:id="u-360.7" who="#JanRokita">Stąd chciałem złożyć komisjom, które będą rozpatrywać ten problem, sprecyzowaną, konkretną propozycję, której szczegóły przekażę na piśmie. Propozycja sprowadza się do rozwiązania zbliżonego do rozwiązań w niektórych państwach skandynawskich, a mianowicie — stworzenie, pośród kilku proponowanych zastępców rzecznika, instytucji jednego szczególnego zastępcy, powoływanego również w szczególnym trybie i mogącego ingerować w zakres naruszeń praw i wolności żołnierzy będących w służbie czynnej.</u>
          <u xml:id="u-360.8" who="#JanRokita">Ta propozycja jest akceptowana już w tej chwili przez departament wychowania Wojska Polskiego i jest akceptowana przez Radę Wojskową MON, co jakby daje szansę na to, że w miarę bezkolizyjnie tego typu propozycja mogłaby przez Wysoką Izbę i bez kolizji z rządem przejść. Sądzę tylko, że nie powinien być to jeden z urzędników rzecznika, dlatego że należy oczekiwać, iż napotka on w wojsku na bardzo duży opór materii i że będzie miał misję dość trudną. W związku z tym byłoby bardzo przydatne, ażeby miał on wysokie umocowanie, które by mu umożliwiło skuteczność oddziaływania. Stąd propozycja, którą złożę komisjom, i będę prosił w drugim czytaniu Wysoką Izbę o jej uchwalenie, zmierza do tego, ażeby ów pierwszy zastępca rzecznika do spraw wojskowych był powoływany przez Sejm w trybie zbliżonym do wyboru samego rzecznika spośród osób akceptowanych przez zwierzchnika sił zbrojnych, prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-360.9" who="#JanRokita">Z taką propozycją zwracam się do komisji i z taką propozycją zwrócę się w drugim czytaniu do Wysokiej Izby. Sądzę, że służyłaby ona temu, ażeby tę bardzo delikatną materię, jaką jest ochrona praw i wolności żołnierza, uczynić jakby bardziej skuteczną, niż działo się to do tej pory.</u>
          <u xml:id="u-360.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-361">
          <u xml:id="u-361.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-361.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Szymańskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Jacka Szymanderskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-362">
          <u xml:id="u-362.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Wysokie Ławy Rządowe! Pojawienie się w naszym systemie prawno-instytucjonalnym rzecznika praw obywatelskich — polskiego ombudsmana — nie było przypadkowe. Dzięki powołaniu rzecznika praw obywatelskich oraz wcześniej Naczelnego Sądu Administracyjnego, Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego system instytucjonalnych gwarancji praworządności wydaje się być zupełny, bowiem jest on potencjalnie zdolny reagować na naruszenie prawa przez organy państwa tak w sferze stanowienia, jak i stosowania prawa. Jednocześnie system ten dysponuje możliwością różnorodnych środków oddziaływania na podmioty prawo naruszające — zarówno stanowczych, jak i perswazyjnych. Ponadto ustanowienie instytucji rzecznika dało podstawy do oceny tak samego prawa, jak i zachowania się podmiotów je stosujących z punktu widzenia powszechnie uznanych standardów demokratycznego państwa prawnego. Dzisiaj mieliśmy piękną i potrzebną lekcję o tych standardach demokratycznego państwa prawnego.</u>
          <u xml:id="u-362.1" who="#JanuszSzymański">Kwestia dokonania zmian w ustawie o rzeczniku praw obywatelskich jest, jak sądzę, najmniej sporna. Ustawa ta nie wymaga bowiem takiej rewizji, która w istotny sposób zmieniałaby tak pozycję ustrojową, jak i szczegółowe rozwiązania prawne. Niemniej jednak dotychczasowe doświadczenia pozwalają na poparcie tych propozycji nowelizacji ustawy, które mogą z jednej strony umocnić jego pozycję ustrojową, z drugiej natomiast usprawnić wykonanie powierzonych mu funkcji.</u>
          <u xml:id="u-362.2" who="#JanuszSzymański">Pierwsza z nich dotyczy niepołączalności jego urzędu z innymi funkcjami. Ustawa dotychczasowa jest w tej materii rygorystyczna, zakazując wszelkiego dodatkowego zatrudnienia oraz piastowania jakichkolwiek funkcji publicznych, z wyjątkiem mandatu posła na Sejm — art. 4. Wobec tak kategorycznie sformułowanej zasady incompatibilia powstaje pytanie, czy słusznie uczyniono od niej odstępstwo na rzecz funkcji poselskich. Wydaje się przede wszystkim, że zakreślane bardzo szeroko zasadę niepołączalności stanowisk, założono znaczne obciążenie rzecznika praca, co jak wiadomo z praktycznej jego działalności przerosło wszelkie w tym względzie oczekiwania. Już teraz z tego punktu widzenia — pomijając w tym miejscu kwestie niezależności i niezawisłości — pozostawienie możliwości łączenia tych dwóch funkcji jest moim zdaniem niekonsekwencją dawnego ustawodawcy. Rzetelne bowiem wykonywanie tego urzędu nie pozostawia zbyt wiele czasu na równie zaangażowane wypełnianie obowiązków posła. Ze względu zaś na autorytet, jakim winien cieszyć się rzecznik, wszelkie zaniedbania w spełnianiu jednego z powierzonych mu zadań nie byłyby wskazane. Co zaś się tyczy argumentów natury doktrynalnej, należałoby, moim zdaniem, zwrócić uwagę, że ombudsman już od dawna przestał być tak w praktyce, jak i w teorii traktowany jako pomocniczy organ parlamentu, instrument realizacji funkcji kontrolnej Izb. Instytucje tego rodzaju stały się samodzielnymi organami państwowymi, nie zawsze zresztą ustrojowo powiązanymi z parlamentem, spełniającymi różne funkcje, z których służenie parlamentowi nie jest wcale pierwszoplanowe. Jest to organ służący przede wszystkim ochronie podmiotowych praw jednostki za pomocą niekonwencjonalnych, w porównaniu z dotąd znanymi, środków prawnych. Jako organ inspirujący zmiany przepisów, w tym i ustawowych, rzecznik staje się sui generis, cenzorem decyzji parlamentu. Jeśli byłby posłem, mógłby niekiedy stać się sędzią we własnej sprawie, co w wypadku tego rodzaju stanowisk nie jest pożądane. Stąd popieram ten kierunek nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-362.3" who="#JanuszSzymański">Druga uwaga dotyczy kwestii zastępstwa w sprawowaniu urzędu rzecznika. Sądzę, że problem ten należy rozważać w kontekście specyficznie polskich warunków pracy tej instytucji. Ilość przesłanych na jego ręce skarg już w tej chwili przekracza fizyczne możliwości zapoznania się z ich treścią. Biorąc nawet pod uwagę fakt, że polski ombudsman, moim zdaniem słusznie, nie ma obowiązku podjęcia każdej wpływającej do niego sprawy, można zasadnie domniemywać, iż również w przyszłości, po opadnięciu fali listów, dostęp rzecznika do wszystkich spraw będzie także znacznie utrudniony. Stąd, jak sądzę, wskazany jest podział zadań między rzecznika i jego zastępcę czy zastępców. Negatywne konsekwencje braku zastępcy mogą w przyszłości ujawnić się także w sytuacji, gdy osoba piastująca ten urząd pozostanie w dłuższym okresie czasu, ale nie na trwałe, niezdolna do wykonywania powierzonych jej zadań. Jego powołanie wydaje się tym bardziej konieczne, skoro ustawa nie przewiduje również żadnych możliwości powierzenia niektórych choćby uprawnień rzecznika wyznaczonemu pracownikowi jego biura. Powołanie zastępcy czy zastępców rzecznika nie będzie też miało negatywnego wpływu na zjawisko tzw. personalizacji urzędu, która w wypadku ombudsmana jest jak najbardziej pożądana. Doświadczenia takich krajów jak Finlandia czy Hiszpania nie wskazują, aby powołanie zastępcy godziło w autorytet tego organu.</u>
          <u xml:id="u-362.4" who="#JanuszSzymański">Nowa propozycja zmiany ustawy o rzeczniku nie przewidziana projektem ustawy nowelizującej dotyczy jednego z elementów realizowanej przez niego funkcji inspiratora reform. Jej realizacji służy m. in. jego prawo do występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności przepisów prawnych. Ustawa ogranicza jednak te uprawnienia wyłącznie do wniosków w ramach tzw. abstrakcyjnej kontroli norm, art. 19 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Odmawiając rzecznikowi prawa do występowania z pytaniami prawnymi, rozwiązanie to nie wydaje się, moim zdaniem, zasadne. Skoro działalność rzecznika polega na ocenie praktyki stosowania prawa, a niekiedy jego konstytucyjności, na podstawie konkretnych skarg obywateli, uprawnienie do wnoszenia pytań prawnych byłoby ze wszech miar pożądane. Fakt, że rzecznik nie podejmuje żadnych rozstrzygnięć, czego wymaga art. 10 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, nie powinien być w tym względzie przeszkodą. Rzecznik bowiem nie rozstrzygając spraw formułuje jednak propozycje ich rozwiązania, oparte na określonych przepisach prawnych, których konstytucyjność może budzić jego wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-362.5" who="#JanuszSzymański">Zatem tak jak w wypadku pytań formułowanych przez pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, oraz naczelne i centralne organy administracji państwowej, pytania rzecznika związane były z konkretnymi sprawami przez niego rozpatrywanymi. Od odpowiedzi na nie — podobnie jak w wypadku tamtych podmiotów — zależałaby forma i treść zastosowanych przez niego środków. Jednocześnie, co nie jest bez znaczenia, jego pytania stanowiłyby dodatkowy środek ochrony praw obywateli, o charakterze pośredniej, indywidualnej skargi konstytucyjnej, której brak stanowi poważną lukę w systemie ochrony praw obywateli. Stąd wnoszę, aby komisja rozszerzyła w tym zakresie projekt ustawy nowelizującej.</u>
          <u xml:id="u-362.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-363">
          <u xml:id="u-363.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-363.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Szymanderskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Szczepana Balickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-364">
          <u xml:id="u-364.0" who="#JacekSzymanderski">Pani Marszałek! Proszę Państwa! Chciałem przede wszystkim ustosunkować się do sprawy ustawy i niejako kontynuować to, o czym zaczął mówić pan poseł Rokita, tylko sprawa jest znacznie szersza i znacznie poważniejsza, i departament wychowania, z którym, jak się dowiedziałem, pan poseł Rokita był w kontakcie, zajął się tą kwestią późno i powierzchownie, zajmując się wyłącznie sprawą żołnierzy służby zasadniczej.</u>
          <u xml:id="u-364.1" who="#JacekSzymanderski">Otóż w pracach nad ustawą o powszechnym obowiązku obrony i ustawą o służbie zawodowej natknęliśmy się na taki oto problem: żołnierze zawodowi są jedyną grupą zawodową w Polsce, która jest ustawowo pozbawiona niektórych praw obywatelskich, a przede wszystkim prawa do tworzenia i przynależności do partii politycznych i organizacji o charakterze politycznym oraz prawa do tworzenia związków zawodowych. Tym samym pojawia się oczywista konieczność powołania instytucji, która wyręczałaby jak gdyby te instytucje tworzone przez samych zainteresowanych, a służące również do obrony ich praw. Dlatego też rozważaliśmy pewien dylemat, czy należy zaproponować stworzenie instytucji zastępcy rzecznika do spraw wojskowych, czy też należy zaproponować stworzenie niezależnej instytucji rzecznika do spraw wojskowych. Różnica oczywiście jest kwestią dyskusji. Przychyliliśmy się do tego wniosku, żeby to był zastępca rzecznika, po prostu dlatego, żeby nie tworzyć nowej, dodatkowej administracji. Jest znacznie prościej, jeżeli ta administracja już istnieje itd. itd. Jednak nie jesteśmy pewni i przedstawimy oczywiście gotowy projekt prawny komisji, dlatego że podkomisja przygotowała taki projekt już zupełnie konkretny, ale problemy, które tutaj ten zastępca musiałby na siebie przyjąć, znacznie przekraczają wszystko, co rzecznik robił.</u>
          <u xml:id="u-364.2" who="#JacekSzymanderski">Mianowicie ów rzecznik do spraw żołnierzy powinien zająć się sporami wynikającymi ze stosunku służbowego żołnierzy zawodowych. Żołnierze zawodowi nie są w stosunku pracy i nie broni ich Kodeks pracy. Ze stosunku służbowego, w którym pozostają, mogą wynikać nadużycia. Nie ma związku zawodowego, ani żadnej instytucji, która tego broni. Ktoś powinien bronić. Czy może to robić rzecznik? Taka propozycję zgłosimy, ale również jesteśmy przekonani, że komisje będą na ten temat bardzo głęboko dyskutować. Rzecznik musiałby zająć się wszelkimi nadużyciami władzy dyscyplinarnej przez przełożonych i to zarówno w stosunkach między żołnierzami zawodowymi, jak i żołnierzami zawodowymi i żołnierzami służby zasadniczej. Rzecznik musiałby mieć prawo przy postępowaniu w tych sprawach do uchylenia tajemnicy służbowej i państwowej. Musiałby oczywiście móc składać wnioski o wszczęcie postępowań przed sadem wojskowym. Jest to cała masa problemów, które są do przedyskutowania. W tej sytuacji nie wiadomo, czy gdybyśmy nawet zdecydowali, gdyby komisje przyjęły taki wariant, że ów rzecznik do spraw wojskowych powinien być zastępcą rzecznika praw obywatelskich — co, tek mówię, w tej chwili test bliższe, i dlatego zabieram głos w tej właśnie dyskusji — czy powinien być on tylko wicerzecznikiem, że tak powiem, powoływanym na wniosek rzecznika, czy też powinien być powoływany w inny sposób, o czym już mówił tutaj poseł Rokita.</u>
          <u xml:id="u-364.3" who="#JacekSzymanderski">To są sprawy, którymi komisje będą się musiały zająć. Ja tylko dlatego zabieram państwu czas, bo chcę powiedzieć, że jeżeliby tego typu uprawnienie Wysoka Izba przegłosowała, to ten urząd zastępcy rzecznika do spraw wojskowych w sposób bardzo zasadniczy rozszerza w ogóle całą działalność rzecznika. Rzecznik po prostu będzie tu zastępował nie istniejący w wojsku Kodeks pracy. I to jest niezwykle ważna sprawa. Jak mówię, przedstawimy właściwy projekt i przedstawiciel Komisji Obrony Narodowej będzie również starał się być obecny na posiedzeniach Komisji Sprawiedliwości w tej sprawie, żeby dawać wszelkie potrzebne wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-364.4" who="#JacekSzymanderski">Chciałbym również powiedzieć pewną rzecz o samym sprawozdaniu, tylko taką, powiedziałbym, ogólną impresję. Mianowicie tak jak pani rzecznik przedstawiła stan prawa retrospektywnie, powołując się na doświadczenia z 1989 roku i jeszcze wcześniej, dokonując pewnych porównań, była to analiza, która pokazywała ciągłość pewnych błędów. Zmieniają się władze polityczne, zmieniają się czasy, ale błędy polegające na niechlujstwie administracji, wynikające z nieznajomości prawa, a może nawet ze złej woli, często istnieją jakby permanentnie.</u>
          <u xml:id="u-364.5" who="#JacekSzymanderski">Pani rzecznik, to niewątpliwie prawda, że tak właśnie jest. Ale z drugiej strony wydaje mi się, że byłoby dobrze — może i dla lepszego odbioru pani sprawozdania — zaznaczyć, że to bezprawie, które było obserwowane w 1989 r., było jakby istotą systemu, a nie jego błędem, i że bezprawie, z którym wtedy pani walczyła, nie było czymś, co pani mogła w ogóle zwalczyć. To bezprawie wówczas było czymś tak silnym, że panią mogło zwalczyć. Ono nie bało się pani. Ono miało nadzieję, że pani po prostu będzie je w jakiś sposób niemalże legitymizować. Pani walczyła o prawo, ale to tak właśnie było. A można byłoby powiedzieć, że w tej chwili bezprawie, które się dzieje, jest wprawdzie ciężkim błędem, ale to nie jest istota tego systemu. To jest właśnie jego błąd, z którym — bardzo słusznie — powinniśmy jakoś walczyć. Słowem, gdyby rozszerzyć to, co powiedziałem, to mógłbym powiedzieć tak: że neutralność polityczna, która u rzecznika jest bardzo ważna, przynajmniej w sprawozdaniu, nie powinna oznaczać politycznego indyferentyzmu, bo to po prostu nam utrudnia przynęcie bardzo słusznych uwag, które pani tutaj zgłosiła.</u>
          <u xml:id="u-364.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-365">
          <u xml:id="u-365.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-365.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Szczepana Balickiego z Klubu Poselskiego „Pax”, a następnie, jako ostatniego zgłoszonego do dyskusji, pana posła Bohdana Pilarskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-366">
          <u xml:id="u-366.0" who="#SzczepanBalicki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pani Profesor! Jest bardzo interesującą prawidłowością, że często nowe powstanę w łonie starego. I tego przykładem jest instytucja polskiego ombudsmana. Ta instytucja, typowa dla systemów prawno-społecznych w pełni szanujących prawa obywatelskie, praworządnych, liberalnych, powstała u nas w warunkach ustroju jak najdalszego od tych ideałów. Dla historyków, którzy kiedyś będą badać to prawdziwe seculum obscurum polskiej historii, będzie rzeczą interesującą zbadanie tych wielu przecież instytucji, działalności wielu osób, które działając w zasadzie w ramach ówczesnego prawa starały się uczynić ten system bardziej ludzkim, życie w tym systemie bardziej ludzkim, bardziej zbliżonym do praworządności. Oczywiście takie „kwiaty na kraterze wulkanu” miały ograniczoną możność działania. Jeden z moich przedmówców podał przykład, jak nieprawidłowości ordynacji wyborczej do rad narodowych leżą daleko, daleko poza zasięgiem rzecznika praw obywatelskich w ówczesnych warunkach. Ale w tysiącach, żeby nie powiedzieć w dziesiątkach tysięcy spraw, u fundamentów których przecież leżała autentyczna krzywda ludzka, podjęte zostały interwencje i wiele, wiele z nich zostało zakończonych pozytywnie. Jeżeli jakaś instytucja, jeżeli jakiś człowiek otrze choćby jedną łzę ludzką, to chyba jego działalność nie była bezpożyteczna. Gdy skończy się kadencja pani rzecznik, mnie już na tej sali nie będzie. Ale apeluję do moich następców, ażeby pożegnali ją bukietem pięknych biało-czerwonych róż.</u>
          <u xml:id="u-366.1" who="#SzczepanBalicki">Przechodząc do konkretnych przepisów projektu ustawy, należy zwrócić uwagę przede wszystkim na to, by w miarę możności bardziej doprecyzować kompetencje rzecznika. Dlaczego? Aby one były nie tylko jasne prawnie, ale także zrozumiałe dla szerokich mas obywateli. Te 85% wniosków, które w ogóle nie dotyczą praw obywatelskich, to bardzo smutne zjawisko. Ludzie spodziewają się czegoś, a rzecznik z natury rzeczy ex lege nie może tam działać, bo to leży poza zakresem jego kompetencji. To jest jedno.</u>
          <u xml:id="u-366.2" who="#SzczepanBalicki">Dalszą sprawą jest kwestia powoływania rzecznika. Tu skłaniam się jak najbardziej ku jednemu z moich przedmówców z ramienia SD, który pod adresem komisji postuluje, by sposób wyboru usprawnić. Ta patowa sytuacja, której byliśmy świadkami, gdy chodziło niedawno o obsadę urzędu prezesa Najwyższej Izby Kontroli, nie może się powtórzyć. To jest dobry pomysł, aby ewentualny sprzeciw Senatu wobec nominacji Sejmu mógł być odrzucony konstytucyjna kwalifikowana większością dwóch trzecich głosów. Czy właśnie to przyjmie komisja? To wymaga jeszcze na pewno przepracowania. Ale to sformułowanie, które jest w tej chwili, jest niewątpliwie zarzewiem ewentualnych konfliktów, które nikomu nie służą, niczyjemu dobru.</u>
          <u xml:id="u-366.3" who="#SzczepanBalicki">Sprawą ważną i godną uwagi jest też rozszerzenie kompetencji rzecznika o kierowanie bezpośrednio do Sądu Najwyższego pytań q autentyczną wykładnię ustaw. To jest konstytucyjna koncepcja Sądu Najwyższego, jedna z kompetencji.</u>
          <u xml:id="u-366.4" who="#SzczepanBalicki">Wysoka Izbo! Powiedzmy sobie, że my przez te prawie dwa lata wykonaliśmy olbrzymią pracę. Zmieniliśmy system prawny państwa socjalistycznego na system prawny państwa liberalnego wolnorynkowego. No ale ta, z natury rzeczy, w pośpiechu dokonywana praca nie mogła być bez usterek. Są pewne niejasności. Zresztą jeszcze jest wiele norm pochodzących z poprzedniego okresu. I pewna niespójność czy niejasność ustaw może być i jest — praktyka na to wskazuje — źródłem niejednej, nazwijmy rzecz po imieniu, krzywdy. I dlatego wyjaśnienie tego przez autentyczną interpretację dokonaną przez Sąd Najwyższy może być bardzo ważnym elementem pracy rzecznika. Docelowo, być może kiedyś będzie można rzecznika nawet wyposażyć w prawo inicjatywy ustawodawczej. Ale to jest perspektywa bardzo daleka. I tego absolutnie nie formułuję jako postulatu. To jest raczej tylko „głośne myślenie”.</u>
          <u xml:id="u-366.5" who="#SzczepanBalicki">Wreszcie jeśli chodzi o zastępców. Tak, to jest konieczne. Nawet jeżeli sprecyzujemy bardzo dokładnie kompetencje rzecznika, nawet jeśli w ten sposób uzyskamy zmniejszenie tego zupełnie bezprecedensowego w skali europejskich ombudsmanów wpływu spraw, to na pewno będzie on jeszcze wciąż wielki. Skądinąd jest to bardzo piękna rzecz. To wskazuje na utrzymujący się duży autorytet tej instytucji. Mimo że w tej chwili niezawisłość sądów jest zapewniona, praworządność prokuratury również, a jednak wpływ spraw do rzecznika prawie że nie maleje. A jeśli maleje, to w minimalnym stopniu. Dlatego zastępcy, którzy mogliby usprawnić i skrócić czas załatwiania spraw, będą bardzo pożyteczni.</u>
          <u xml:id="u-366.6" who="#SzczepanBalicki">Na koniec, Wysoka Izbo, trzeba stwierdzić, że ombudsman jest instytucją, która musi wrosnąć w system prawny, a przede wszystkim w świadomość obywateli. Ten proces nie jest łatwy ani krótki. Myślę, że rozpoczęty w bardzo trudnych warunkach, choćby pod rządami kagańcowych ustaw majowych z 1985 roku, nie mówiąc już o innych, ten system, ta instytucja zdobyła sobie, i słusznie, autorytet. Trzeba jeszcze, żeby społeczeństwo posiadło umiejętność posługiwania się nią w sposób właściwy. I tego należałoby sobie życzyć na przyszłość, gdy instytucja ta już w pełni wrośnie w system praw Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-366.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-367">
          <u xml:id="u-367.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-367.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego ze zgłoszonych mówców proszę o zabranie głosu pana posła Bohdana Pilarskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-368">
          <u xml:id="u-368.0" who="#BohdanPilarski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Swoją wypowiedź pragnę sprowadzić do postaci rozszerzonego pytania, postawionego pani rzecznik. Pani rzecznik pod koniec swojego wystąpienia dała jakby mały wykład o demokracji, nawet z pewnym zarysem systematyki i metodologii przedmiotu. W tym wykładzie jednak, w moim skromnym odczuciu, zabrakło rzeczy niezwykle ważnej, mianowicie zabrakło określenia ewolucji, jaką przeszła demokracja w czasie tych 3 lat kadencji pani rzecznik praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-368.1" who="#BohdanPilarski">Proszę Państwa! Urząd rzecznika powstał w tamtych czasach i miał określone cele, to wszyscy wiemy; był wmontowany w tamten system, miał być rodzajem jakby wentyla, który miał specjalnie wyznaczone zadania. I oto jeśli przeskoczymy nagle z tamtej epoki w dzień dzisiejszy, okazuje się, że urząd ten znalazł się w całkowicie nowej sytuacji — i politycznej, i każdej innej. Ktoś stojący z boku mógłby wręcz postawić pytanie, czy urząd ten dzisiaj w ogóle jest potrzebny, gdy są sądy, gdy są biura skarg i zażaleń. Oczywiście wiem i rozumiem, że to pytanie panowie uznają za pytanie nieprofesjonalne, toteż go tu nie stawiam. Ale chciałbym wrócić do kwestii poruszonej na początku i zwrócić się do pani rzecznik, i poprosić o ocenę tej ewolucji demokracji, jaka zaszła na przestrzeni tych trzech lat. Jak pani ocenia ten moment startu i stan obecny? Ten problem bardzo by mnie interesował.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-369">
          <u xml:id="u-369.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-369.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym lista zgłoszonych mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-369.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pani rzecznik chciałaby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-369.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, jeszcze pan poseł się zgłosił. Bardzo panią rzecznik przepraszam, jeszcze pan poseł. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-370">
          <u xml:id="u-370.0" who="#BogdanDerwich">Mam tylko dwa, trzy zdania do pana posła, który akurat ostatni zabierał głos. Rola rzecznika nie polega na tym, czy został powołany w tamtym okresie, czy w tym nowym, czy tamta demokracja była inna, czy nie, tylko po prostu ocena działalności rzecznika polega na tym, jak spełniał swoją rolę. Wydaje mi się, że to jest najbardziej istotne.</u>
          <u xml:id="u-370.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-371">
          <u xml:id="u-371.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-371.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pani rzecznik chciałaby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-371.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-372">
          <u xml:id="u-372.0" who="#EwaŁętowska">Proszę Państwa! Nie mam zamiaru wygłaszać mów; mam zamiar ustosunkować się do niektórych wypowiedzi w dyskusji, dlatego że traktuję tę możliwość znowu jako rodzaj działań na rzecz tego, co uważam za bardzo ważne w istnieniu każdego urzędu: na rzecz zachowania przejrzystości motywów. Będę mówiła po kolei. To dosyć niezgrabnie wychodzi w konstrukcji, ale tak będzie przede wszystkim bardziej czytelne.</u>
          <u xml:id="u-372.1" who="#EwaŁętowska">Na wstępie chciałam wszystkim państwu, którzy byli łaskawi powiedzieć jakieś miłe słowa pod moim adresem, a raczej pod adresem sposobu, w jaki sprawuję funkcję, bardzo serdecznie podziękować. To nie jest tylko czysta kurtuazja; naprawdę bardzo dziękuję. Dlaczego? Dlatego, że jeżeli te wypowiedzi są szczere, a chyba tak, bo są podbudowane jakimiś faktami, to znaczy że udało mi się czytelnością urzędu prawdopodobnie państwa przekonać. Uważam to za swój ogromny sukces, choćby informacyjny, więc dlatego bardzo serdecznie dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-372.2" who="#EwaŁętowska">Chciałam się najpierw odnieść do wypowiedzi pana posła Soski, który był łaskaw zalecić członkom rządu czytanie mojego sprawozdania. Otóż członkowie rządu od dawna to wszystko mają, i to w dużych ilościach. Sprawozdania, wystąpienia otrzymują czasami po kilka razy, czasami są to materiały dotyczące spraw szczegółowych. Trzeba tylko, żeby po nie sięgnęli i odkurzyli je. To co do samej zasady.</u>
          <u xml:id="u-372.3" who="#EwaŁętowska">Teraz już po kolei odniosę się do wypowiedzi poszczególnych mówców. Zacznę od pana posła Sikory, który poruszył przede wszystkim problem działania środków masowego przekazu i ich edukacyjny walor. Idzie o to, aby to, co płynie do rzecznika, było bardziej związane z jego kompetencjami. Lasciate ogni speranza, voi ch'entrate — to się w ogóle po prostu nie uda. Takie same są doświadczenia ambudsmanów w innych krajach. Oni mają tylko trochę mniej nieswoich spraw; ja mam ich 85%, oni mają około 65% spraw „nierzecznikowskich”, i to w tych najbardziej rozwiniętych krajach. Działanie poprzez środki masowego przekazu ma zresztą pewien efekt uboczny. Rzeczywiście bardzo się staram o wykonywanie funkcji edukacyjnych przy pomocy pisania felietonów, kontaktów z mediami. Tyle tylko, że z pewnym przerażeniem obserwuję, że im bardziej się w to angażuję, tym większy mam przypływ korespondencji o charakterze „podyskutować na tematy różne”. Teraz się bardziej zaangażowałam w działanie przez telewizję. Nie wiem, jak się to będzie dalej układało, ale trochę się boję, że jeżeli zaobserwowany efekt będzie miał dalej trwać, to prawdopodobnie będę musiała zmienić formy działalności edukacyjnej. Obawiam się więc, że przekonanie, iż im bardziej będzie się tłumaczyło, tym bardziej będzie precyzyjny materiał wpływający do rzecznika, jest trochę złudne. Natomiast widzę inny problem: przy tej okazji można upowszechniać wiedzę jeżeli nie o tym, czym się zajmuje rzecznik — to przy okazji — można podać przede wszystkim wiedzę o pewnych rudymentach prawnych. I to jest najważniejsze w kontaktach z mediami.</u>
          <u xml:id="u-372.4" who="#EwaŁętowska">Co do sposobu załatwiania spraw; jak zrobić, żeby szybciej załatwić sprawę. Proszę państwa, sama mam ciągle problem z oceną, co to znaczy dla mnie „załatwić sprawę”. Na przykład wpływają indywidualne wnioski — bardzo wielu rzemieślników zakwalifikowanych do trzeciej grupy inwalidztwa, którzy nie mają takich samych świadczeń, jakie mają osoby pracujące w innych działach. Jest tu w moim przekonaniu ewidentne naruszenie zasad równości. Tyle tylko, że nie można tu działać środkami proceduralnymi. Ustawa regulująca te kwestie jest wydana tak wcześnie, że nie można jej zaskarżyć przed Trybunałem Konstytucyjnym. Proszę państwa, to też jest w moich dokumentach, że czterokrotnie zwracałam się w tej kwestii do Prezydium Sejmu; bezskutecznie. Przepraszam, ale jak ja mam odpowiedzieć na pytanie, kiedy załatwię tę konkretną sprawę? A otrzymuję w tej materii czasami nawet monity od państwa posłów (mogę w razie czego podać numer). Ja bardzo przepraszam, ale takich spraw rzecznik nie może po prostu „załatwić”. Tu przyspieszenie załatwiania nie zawsze jest możliwe. Tego typu sprawy można tylko drążyć.</u>
          <u xml:id="u-372.5" who="#EwaŁętowska">Druga kwestia. Dam znowu przykład, przepraszam za ten anegdotyczny wstęp, ale to bardzo dobrze obrazuje działanie. Po półtora roku działania i ośmiokrotnej wymianie korespondencji, często o dosyć humorystycznym charakterze (z ministrem budownictwa) udało mi się osiągnąć pewien postęp w zakresie stosowania płyt azbestowo-cementowych. Nie chcę wchodzić w szczegóły. Sygnałem była konkretna sprawa konkretnej osoby z konkretnego domu w Warszawie, gdzie owe płyty stosowano. Gdy tej właśnie osobie odpowiadam — po półtora roku — że ten postęp osiągnęłam, bo przewiduje się tu różne działania organizatorskie, stopniowe wycofanie płyt z budownictwa, nie wiem jednak, czy ona będzie zachwycona tymi różnymi działaniami organizatorskimi, które podjął i tak naprawdę wykonał minister budownictwa — nie rzecznik. Więc znowu, czy to jest załatwienie tej sprawy? Czy nie? I czy działania generalnie oznaczają coś dla człowieka zainteresowanego własnym, konkretnym domem.</u>
          <u xml:id="u-372.6" who="#EwaŁętowska">Dlaczego o tym mówię? Nie chcę się żalić, ale ciągle mi się wyda je, że na ocenie działalności rzecznika w zakresie załatwienia spraw indywidualnych ciąży myśl, że w gruncie rzeczy wszystko się sprowadza do odpisania na pojedynczy list. Jest to model działania rodem z biura listów. Jest przecież jednak inaczej. Dlatego nie mogę podać, i to mowie z najgłębszym przekonaniem, remediów, które pomogłyby przyspieszyć „załatwienie spraw”. Mnie się wydaje, że jeżeli po 3 latach działania mam zaległych — podawałam to w sprawozdaniu — 5 tys. spraw, a w tej chwili jest ich już po 3 miesiącach nowego roku znacznie mniej, to jakoś to świadczy o zdolności przerobowej urzędu czy, powiedzmy, chęci przełamania różnych barier.</u>
          <u xml:id="u-372.7" who="#EwaŁętowska">Powstaje tu problem „płynnej” zmiany warty. Ostatnią moją decyzją jako rzecznika — będzie zawieszenie przyjmowania korespondencji. Bo urząd nie może pracować w okresie po ustaniu kadencji dawnego, a przed powołaniem nowego rzecznika. Chcę oszczędzić mojemu następcy tego, z czym sama miałam do czynienia przez półtora roku.</u>
          <u xml:id="u-372.8" who="#EwaŁętowska">Państwo byli łaskawi wypomnieć mi, zresztą słusznie, bo to było oczywiście późno załatwiane, sprawę ordynacji do rad narodowych. Prawdopodobnie państwo zdziwiliby się, gdybym odpowiedziała, że przyczyną takiego a nie innego działania było to tylko, że ja się dokopałam do tych listów, prawdę mówiąc, po więcej niż roku działalności. Przez pierwsze półtora roku walczyłam z zalewającą falą korespondencji i bałam się tego, co leży w tej całej masie, i że będę oskarżana o to, że to lekceważę, chowam pod sukno. Tymczasem po prostu nie miałam możliwości technicznego przerobu. Poza tym inaczej się pracuje, proszę państwa, na stanach ciepłych, a inaczej na stanach skrzepłych. I to jest podstawowa różnica w działalności. Dlatego to jest częściowo odpowiedź na pytanie, jak ja oceniam nasze obecne piękne i cudowne czasy i jak oceniam dawne — też kiedyś piękne i cudowne czasy.</u>
          <u xml:id="u-372.9" who="#EwaŁętowska">A teraz już poważnie. Nie będę oceniała, że teraz jest dobrze a dawniej było źle. Prawdopodobnie mam — to jest pewne skażenie dotyczące mojej własnej osoby — mam wyraźną skłonność do dopatrywania się w różnych obserwowanych błędach nie tych wielkich, dużych przyczyn, tylko tej małej, drobiazgowej przeszkody wypływającej czasami z niedoskonałej natury ludzkiej, czasami z tej rutyny otoczenia. Dlaczego? Bo wtedy widzę możliwość usunięcia tej przeszkody, czy oddziałania w jakiś, w miarę sensowny, sposób na jej eliminację. Przy wielkich, dużych przeszkodach, politycznych — nie mam czego szukać.</u>
          <u xml:id="u-372.10" who="#EwaŁętowska">Rozumiem, że rozczarowuję tu bardzo państwa polityków. Wybaczcie mi państwo, dlatego że myślę, iż akurat polityków szukających wielkich, politycznych przyczyn, jest okropnie dużo, zaś ludzi, którzy chcą pracować w mniejszej skali, których przyciąga praca organiczna, jest trochę mniej. Akurat jeżeli tak się składa, że mam ku temu skłonność, to niech mi państwo tę skłonność przebaczą.</u>
          <u xml:id="u-372.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-372.12" who="#EwaŁętowska">Jestem bardzo wdzięczna panom posłom Rokicie i Szymanderskiemu, nawiązującym do spraw wojska i rzecznika w wojsku. Jest to rzeczywiście ogromny problem to przełamanie wyraźnej bariery. Ogromnym problemem przede wszystkim jest prowadzenie w wojsku postępowań dowodowych. To jest zresztą pięta achillesowa rzecznika w ogóle, a to dlatego, że skuteczne prowadzenie własnych postępowań wyjaśniających wymaga jeszcze więcej czasu i więcej zaangażowania czysto indywidualnego, na które nie pozwala ta ciągła walka z narastającą falą korespondencji, która nie opada. Czy remedium byłoby rozbudowanie urzędu rzecznika? Nie wydaje się to możliwe. Dlatego koncepcja, żeby powołać odrębnego rzecznika do spraw wojskowych, zresztą tak jak to jest w RFN, wydaje mi się bardzo szczęśliwa. Myślę, że mogłoby tutaj to przynieść jakieś rezultaty. Natomiast w pełni potwierdzam kłopoty związane właśnie z problematyką wojskową, zresztą najrozmaitszego rodzaju, bo tu jest jeszcze nie wspominany w dyskusji, bardzo ciężki, bardzo trudny problem wypadków na służbie. Na przykład marzę o tym i nie mogę się doprosić od dłuższego czasu, żeby zrobić przynajmniej tyle, ile zrobiono dla więźniów — jeżeli są skargi na złą ocenę stanu zdrowia przez wojskowe komisje lekarskie, byłoby dobrze, żeby jeszcze weryfikował to ktoś z zewnątrz. Ale za to trzeba zapłacić i dopuścić do tego ludzi z zewnątrz. Więziennictwo to zrobiło, ale się za to płaci i to jest jeszcze ten problem.</u>
          <u xml:id="u-372.13" who="#EwaŁętowska">Proszę państwa, zupełnie świadomie nie będę ustosunkowywała się do żadnych głosów, gdy idzie o dyskusję na temat projektu samej ustawy o rzeczniku. Projekt wykorzystuje pewne rezultaty, jakie udało się osiągnąć na gruncie dawnej ustawy. Braki dawnej ustawy są oczywiste i nie mam żadnego moralnego prawa ani żadnej ochoty na ten temat dyskutować. Zawsze uważałam, że jest fatalną tradycją naszego życia publicznego, kiedy nosiciel urzędu usiłuje sobie sam buty uszyć. Ja tego na pewno nie chcę robić, a poza tym to nawet nie są buty dla mnie. W związku z tym wołałabym zostawić już w całości odpowiedzialność państwu posłom w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-372.14" who="#EwaŁętowska">Teraz... przepraszam, jeszcze przejrzę notatki, czy czegoś nie zapomniałam, czego później będę żałowała, że opuściłam.</u>
          <u xml:id="u-372.15" who="#EwaŁętowska">Odpowiem jeszcze panu posłowi Babińskiemu odnośnie obszerności sprawozdania. Otóż nie każda podejmowana sprawa jest opisana. Gdybym każdą opisywała, to sprawozdanie byłoby 5 razy grubsze. Podjętych spraw w zeszłym roku było ponad 4800, teraz jest ich po prostu trochę więcej.</u>
          <u xml:id="u-372.16" who="#EwaŁętowska">Proszę państwa, wobec tego rzeczywiście to jest wszystko. Bardzo państwu dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-372.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-373">
          <u xml:id="u-373.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani rzecznik.</u>
          <u xml:id="u-373.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy debatę nad sprawozdaniem rzecznika praw obywatelskich i nad projektem ustawy o zmianie ustawy o rzeczniku praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-373.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje przyjęcie do wiadomości sprawozdania z działalności rzecznika praw obywatelskich w 1990 roku z uwagami o stanie przestrzegania praw i wolności obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-373.3" who="#OlgaKrzyżanowska">— Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-373.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, słyszę sprzeciw. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-374">
          <u xml:id="u-374.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Przepraszam bardzo, pani marszałek, ale ja jestem tym rozczarowanym politykiem, którego sprawozdanie pani rzecznik nie satysfakcjonuje, podobnie zresztą jak znaczna część jej działalności. Proszę o poddanie tego sprawozdania pod głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-375">
          <u xml:id="u-375.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł stawia to jako wniosek formalny o poddanie tego pod głosowanie? Tak.</u>
          <u xml:id="u-375.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, gong na głosowanie został włączony, ale nie wiem, czy będziemy w stanie to głosowanie przeprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-375.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Ponieważ został zgłoszony sprzeciw w stosunku do propozycji przyjęcia bez głosowania sprawozdania rzecznika praw obywatelskich, poddaję w związku z tym wniosek formalny pana posła Niesiołowskiego pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-375.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-375.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem do wiadomości sprawozdania rzecznika praw obywatelskich, zechce...</u>
          <u xml:id="u-375.5" who="#komentarz">(Poseł Walerian Pańko: Pani marszałek, nie ma quorum, posłowie oglądają telewizję. Trzeba ich tu ściągnąć.)</u>
          <u xml:id="u-375.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, od 10 minut jest włączony gong na głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-375.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-376">
          <u xml:id="u-376.0" who="#WiesławaZiółkowska">Uprzejmie proszę, aby pan poseł Niesiołowski zapoznał Wysoką Izbę z uwagami, jakie ma do sprawozdania pani rzecznik. Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-376.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-376.2" who="#WiesławaZiółkowska">Proszę uprzejmie, pani marszałek, aby pan poseł Niesiołowski przedstawił uwagi, jakie ma do tego sprawozdania i uzasadnił je.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-377">
          <u xml:id="u-377.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przed głosowaniem?</u>
          <u xml:id="u-377.1" who="#komentarz">(Poseł Wiesława Ziółkowska: Tak jest, bardzo proszę)</u>
          <u xml:id="u-377.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł będzie uprzejmy. Panie pośle, może proszę tutaj.</u>
          <u xml:id="u-377.3" who="#komentarz">(Poruszenie na sali).</u>
          <u xml:id="u-377.4" who="#komentarz">(Poseł Stefan Myszkiewicz-Niesiołowski: Ale ja króciutko)</u>
          <u xml:id="u-377.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-378">
          <u xml:id="u-378.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Serdecznie panom z byłej PZPR za to zaproszenie dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-378.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-379">
          <u xml:id="u-379.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-380">
          <u xml:id="u-380.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Możecie oczywiście gwizdać, to jest wasze prawo, natomiast ja nie mam obowiązku uzasadniać swojego stanowiska. Na waszym miejscu, panowie, też bym panią prof. Łętowską popierał, ale zrozumcie mnie — ja nie mam takiego obowiązku i po prostu nie popieram, i to jest wszystko, co mam dziś na ten temat do powiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-380.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-381">
          <u xml:id="u-381.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o ciszę.</u>
          <u xml:id="u-381.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-382">
          <u xml:id="u-382.0" who="#WiesławaZiółkowska">Dziękuję za odpowiedź panu posłowi Niesiołowskiemu z obecnego ZChN.</u>
          <u xml:id="u-382.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-383">
          <u xml:id="u-383.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy przed przystąpieniem do głosowania, ktoś z państwa chciał jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-383.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie, przystępujemy do głosowania nad wnioskiem pana posła Niesiołowskiego o przyjęcie do wiadomości sprawozdania rzecznika praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-383.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem tego wniosku do wiadomości zechce...</u>
          <u xml:id="u-383.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Sprawozdania)</u>
          <u xml:id="u-383.4" who="#OlgaKrzyżanowska">... tego sprawozdania, przepraszam bardzo...</u>
          <u xml:id="u-383.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Chwileczkę, proszę państwa, wniosek pana posła Niesiołowskiego był wnioskiem o głosowanie nad przyjęciem do wiadomości sprawozdania, w związku z tym chcę poddać pod głosowanie takie sformułowanie, jeżeli nie budzi ono zastrzeżeń: Kto z państwa jest za przyjęciem do wiadomości sprawozdania pani rzecznik?</u>
          <u xml:id="u-383.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy to sformułowanie nie budzi zastrzeżeń? Pana posła Niesiołowskiego budzi.</u>
          <u xml:id="u-383.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-383.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o ciszę, bo to naprawdę nie ułatwi pracy.</u>
          <u xml:id="u-383.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-384">
          <u xml:id="u-384.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Pani marszałek, najmocniej przepraszam, ale głosowanie nad przyjęciem do wiadomości nie ma sensu. Jak rozumiałem, w pierwszej wersji pani marszałek mówiła — do akceptującej wiadomości. I to wzbudziło mój sprzeciw, ponieważ głosowanie nad samym przyjęciem do wiadomości w sensie wysłuchania, myślę, że oczywiście jest bezprzedmiotowe w rozumieniu merytorycznym. Natomiast w pierwszej wersji pani mówiła o akceptującej wiadomości, czyli o uznaniu tego sprawozdania, i stąd mój sprzeciw.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-385">
          <u xml:id="u-385.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czyli wniosek pana posła jest taki, że jeżeli sformułowanie będzie: o przyjęcie do wiadomości, to pan poseł cofa swój wniosek? Chwileczkę, może uściślijmy to. Chwileczkę. Powiedziałam na początku: „do akceptującej wiadomości” i przeciwko temu pan poseł zgłasza zastrzeżenia. W związku z tym, że padły te słowa: „do akceptującej wiadomości”, wydaje mi się, że ten wniosek o to przyjęcie do akceptującej wiadomości powinien być poddany pod głosowanie i Wysoki Sejm w głosowaniu wyrazi swoją opinię.</u>
          <u xml:id="u-385.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-385.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem do akceptującej wiadomości sprawozdania rzecznika praw obywatelskich, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-385.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-385.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-385.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-385.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm przyjął do akceptującej wiadomości sprawozdanie rzecznika praw obywatelskich 187 głosami, przy 29 przeciwnych i 36 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-385.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-385.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował przedstawiony przez Komisję Sprawiedliwości projekt ustawy o zmianie ustawy o rzeczniku praw obywatelskich do Komisji Sprawiedliwości oraz do Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-385.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-385.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-385.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, są jeszcze dwie sprawy, które dzisiaj państwu chciałam poddać pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-385.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Pierwsza sprawa to powrót do punktu 1 porządku dziennego, to jest to sprawozdania Komisji Konstytucyjnej o projekcie ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Informuję Wysoką Izbę, że z uwagi na zaistniały brak spójności wynikający z dotychczas przyjętych poprawek, Prezydium Sejmu po porozumieniu z Konwentem Seniorów na podstawie art. 44 ust. 3 regulaminu Sejmu postanowiło odroczyć dalszy ciąg głosowania nad poprawkami do Konstytucji do następnego posiedzenia Sejmu. Umożliwi to Komisji Konstytucyjnej wypracowanie właściwych rozwiązań przed przystąpieniem do dalszego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-385.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam także poinformować państwa, że wpłynęły w czasie naszych obrad dwa projekty ustaw. Brzmi to bardzo groźnie, ale są to krótkie poprawki. Jeżeli Wysoka Izba wyrazi zgodę na przyjęcie tego do porządku dziennego, byłoby bardzo dobrze, żebyśmy tę sprawę załatwili. Jak państwo usłyszycie, chodzi tu o terminy, które w jakiś sposób są konieczne dla pewnych ważnych spraw. Są to: zmiana ustawy Prawo budżetowe i zmiana ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-385.14" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym Prezydium Sejmu w porozumieniu z Konwentem Seniorów proponuje teraz dodanie nowych punktów porządku dziennego w dniu dzisiejszym, w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-385.15" who="#OlgaKrzyżanowska">16. Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Samorządu Terytorialnego, Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Ustawodawczą projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe (druk nr 800);</u>
          <u xml:id="u-385.16" who="#OlgaKrzyżanowska">17. Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Samorządu Terytorialnego oraz Komisję Ustawodawczą projektu ustawy o zmianie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (druk nr 799).</u>
          <u xml:id="u-385.17" who="#OlgaKrzyżanowska">Druk nr 800 i 799 zostały dopiero państwu dostarczone do skrytek.</u>
          <u xml:id="u-385.18" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę mi wierzyć na słowo, że jest to sprawa krótka. Jeżeli państwo wyrazicie zgodę na dodanie tych punktów porządku dziennego, będzie pierwsze czytanie tych projektów ustaw, ale w zależności od wagi problemu i jego złożoności czy prostoty, Wysoka Izba albo wyrazi zgodę na drugie czytanie, albo poprzestaniemy na pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-385.19" who="#OlgaKrzyżanowska">Zapytuję, czy propozycja Sejmu i Konwentu Seniorów o przyjęcie tego do porządku dziennego w dniu dzisiejszym zyskuje akceptację, czy są głosy przeciwne?</u>
          <u xml:id="u-385.20" who="#komentarz">(Głos z sali: Zyskuje)</u>
          <u xml:id="u-385.21" who="#OlgaKrzyżanowska">Rozumiem brak sprzeciwu jako akceptację.</u>
          <u xml:id="u-385.22" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 16 porządku dziennego: Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Samorządu Terytorialnego, Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Ustawodawczą projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe (druk nr 800).</u>
          <u xml:id="u-385.23" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Mariana Janickiego o zabranie głosu w imieniu komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-386">
          <u xml:id="u-386.0" who="#MarianJanicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie i Panowie Posłowie! Jest to krótka ustawa o zmianie ustawy z dnia 5 stycznia 1991 r. Prawo budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-386.1" who="#MarianJanicki">Art. 1. W ustawie z dnia 5 stycznia 1991 r. Prawo budżetowe (Dz. U. nr 4 poz. 18) art. 76 otrzymuje brzmienie: «Art. 76. Do czasu uchwalenia odrębnej ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych zadania tych izb, określone w ustawie z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym (Dz. U. nr 16 poz. 95, nr 32 poz. 19, nr 34 poz. 199, nr 43 poz. 253 i nr 89 poz. 518) wykonują wojewodowie, nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 1991 roku.» Art. 2. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą obowiązującą od dnia 1 kwietnia 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-386.2" who="#MarianJanicki">Jak panie i panowie posłowie sobie przypominają, w ustawie budżetowej, kiedy dyskutowaliśmy wcześniej o ustawie o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania, były rozdziały poświęcone regionalnym izbom obrachunkowym. Ale te rozdziały zostały wyrzucone, w związku z tym w ustawie Prawo budżetowe zostało uwzględnione, że wojewoda będzie mógł prowadzić kontrolę bieżącą finansową samorządów terytorialnych. I w ustawie Prawo budżetowe takie upoważnienie było do 31 marca. Wiadomo, że termin ten wygasa. Na dzień dzisiejszy rząd nie przedstawił propozycji, w związku z tym jest propozycja, aby to przedłużyć do 31 grudnia br. Jest to sprawa właściwie formalna. Proponuję więc, żebyśmy przystąpili do drugiego czytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-387">
          <u xml:id="u-387.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-387.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję. Czy ktoś z państwa chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-387.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie, to zgodnie z propozycją pana posła, przystępujemy do drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-387.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-387.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa pragnął przed przystąpieniem do głosowania po drugim czytaniu, na które Wysoka Izba wyraziła zgodę, zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-387.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-388">
          <u xml:id="u-388.0" who="#AndrzejMiłkowski">Andrzej Miłkowski. Pani marszałek, chciałem postawić wniosek, żeby jednak rząd wyszedł z propozycjami aby pod koniec roku nie trzeba było ponownie przesuwać terminu.</u>
          <u xml:id="u-388.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-389">
          <u xml:id="u-389.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł w związku z tym uważa, że to powinno być przed głosowaniem?</u>
          <u xml:id="u-389.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-390">
          <u xml:id="u-390.0" who="#AndrzejMiłkowski">Nie, chodzi po prostu o to, żeby doprowadzić na przyszłość do rozwiązania problemu całkowicie i całościowo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-391">
          <u xml:id="u-391.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Rozumiem.</u>
          <u xml:id="u-391.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-391.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-392">
          <u xml:id="u-392.0" who="#MarianJanicki">Chciałbym poinformować, że Komisja Samorządu Terytorialnego zwróciła się do premiera, aby został przygotowany projekt ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Pismo w sprawie uregulowania tych spraw zostało wysłane przez Komisję Samorządu Terytorialnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-393">
          <u xml:id="u-393.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-393.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy jeszcze ktoś z państwa chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-393.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie, przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-393.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-393.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe w brzmieniu zaproponowanym przez Komisję Samorządu Terytorialnego, Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Ustawodawczą, to jest bez poprawek, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (202) Kto jest przeciwny? (3) Kto wstrzymał się od głosowania? (35) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy Prawo budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-393.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 17 porządku dziennego: Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Samorządu Terytorialnego oraz Komisję Ustawodawczą projektu ustawy o zmianie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (druk nr 799).</u>
          <u xml:id="u-393.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu w imieniu komisji pana posła Waldemara Pawlaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-394">
          <u xml:id="u-394.0" who="#WaldemarPawlak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przypadł mi w udziale obowiązek złożenia sprawozdania w imieniu Komisji Samorządu Terytorialnego i Komisji Ustawodawczej. Nie jest to zapewne ostatnia nowela ustaw samorządowych. System praw samorządowych będzie pewnie stanowił wdzięczne pole do nowelizacji do końca naszej kadencji. Propozycja noweli według druku nr 799 dotyczy sprawy uregulowania problemów związanych ze sprawowaniem zarządu w gminach powstających w wyniku połączenia czy podziału gmin i przedstawia się w następujący sposób. W wypadku zmian w podziale terytorialnym, o których mowa w ust. 4 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, do czasu wyboru nowych zarządów gmin stosuje się następujące zasady:</u>
          <u xml:id="u-394.1" who="#WaldemarPawlak">„a) w wypadku wyłączenia z istniejącej gminy nowej gminy funkcje zarządu w obu gminach sprawuje zarząd dotychczasowy;</u>
          <u xml:id="u-394.2" who="#WaldemarPawlak">b) w wypadku utworzenia z jednej gminy ulegającej zniesieniu dwóch lub więcej jednostek podziału terytorialnego, funkcje zarządu dla wszystkich nowo tworzonych gmin sprawuje zarząd dotychczas istniejącej gminy;</u>
          <u xml:id="u-394.3" who="#WaldemarPawlak">c) w wypadku utworzenia nowej gminy przez wyłączenie z terenu dwóch lub więcej gmin części ich terytorium, funkcje zarządu nowo utworzonej gminy sprawuje zarząd jednej z tych gmin wskazany przez sejmik samorządowy.</u>
          <u xml:id="u-394.4" who="#WaldemarPawlak">7. W wypadku podziału organów wspólnych dla miast i sąsiadujących z nimi gmin funkcje zarządu dla miasta i gminy sprawuje zarząd dotychczasowy”.</u>
          <u xml:id="u-394.5" who="#WaldemarPawlak">Jak państwo pamiętają, w ustawie o samorządzie terytorialnym art. 4 przewidywał możliwość podziału i tworzenia nowych gmin, czy też znoszenia starych i tworzenia z kilku gmin jednej gminy. W Przepisach wprowadzających ustawę o samorządzie terytorialnym art. 4 również regulował te sprawy. Jednakże w tych unormowaniach zabrakło odniesienia się do tego kto w czasie przejściowym między utworzeniem nowej jednostki samorządu terytorialnego a powołaniem nowych władz po przeprowadzonych wyborach będzie pełnił funkcje zarządu. Wykonując tę delegację Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 22 grudnia 1990 r. w sprawie utworzenia nowych gmin lub zmiany ich granic w 9 województwach. Wydane 27 grudnia przez Radę Ministrów rozporządzenie w tej samej sprawie przewiduje, iż tego typu zmiany następują w 13 województwach. Oba rozporządzenia przewidują, że nowe gminy powstaną 2 kwietnia 1991 r. W tym też terminie nastąpi podział organów wspólnych miasta i gminy. Utworzenie nowych zarządów będzie jednak uzależnione od wyborów uzupełniających składy rad nowych lub rozdzielanych gmin. Wybory te przewidziane są na 12 maja 1991 r., dlatego też szybkie podjęcie decyzji w sprawie zarządu w tych miastach i gminach jest niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-394.6" who="#WaldemarPawlak">W toku prac nad tym zagadnieniem pojawiły się wątpliwości, kto ma prawo zwołać pierwsze posiedzenie nowo powstałej rady. W wyniku analizy tej sprawy odstąpiliśmy jednak od specjalnego uregulowania tego zagadnienia, ponieważ na gruncie uregulowań ogólnych, w których mówi się, że pierwsze posiedzenie nowo powstałej rady zwołuje ustępujący zarząd, po uregulowaniu sprawy zarządu w tych nowo tworzonych gminach prawo do zwołania pierwszej sesji nowo tworzonej rady przysługuje ustępującemu zarządowi i nie ma potrzeby prowadzić specjalnych unormowań.</u>
          <u xml:id="u-394.7" who="#WaldemarPawlak">Z tych samych względów, o których mówił pan poseł Janicki, że sprawa ta wymaga pilnego uregulowania, ponieważ już 2 kwietnia ten problem pojawi się w praktyce, wnoszę, by Wysoka Izba na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu przystąpiła do drugiego czytania tego projektu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-395">
          <u xml:id="u-395.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-395.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-395.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-395.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zgodnie z wnioskiem pana posła proponuję przystąpienie do drugiego czytania zgłoszonego przed chwilą projektu zmiany ustawy.</u>
          <u xml:id="u-395.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa w drugim czytaniu chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-395.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-395.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-395.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-395.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Samorządu Terytorialnego oraz Komisję Ustawodawczą, to jest bez poprawek, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (235) Kto jest przeciwny? (4) Kto wstrzymał się od głosowania? (17) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-395.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy dzisiejsze obrady. W celu złożenia oświadczenia zgłosiło się 7 posłów.</u>
          <u xml:id="u-395.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam poinformować, że jutro obrady zaczynamy o godzinie 9 i jest taka propozycja, żebyśmy je skończyli o godzinie 15, to znaczy z jedną przerwą zamiast dwóch przerw. Obiecane było, że skończymy o godzinie 16, ale zawsze może być te pół godziny różnicy, tak więc jutro zaczynamy o godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-395.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu, w celu wygłoszenia oświadczenia, pana posła Józefa Zycha, a następnie pana posła Jacka Soskę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-396">
          <u xml:id="u-396.0" who="#JózefZych">Oświadczenie Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-396.1" who="#JózefZych">Jeszcze nie ucichły echa blokady dróg pod Mławą, protestu rolniczego w Ministerstwie Rolnictwa, protestu rolników pod Sejmem, a na polskie drogi znów wyszli rolnicy protestując przeciwko brakowi koncepcji rozwoju rolnictwa, przeciwko sytuacji, która prowadzi polskie rolnictwo w prostej drodze na skraj przepaści.</u>
          <u xml:id="u-396.2" who="#JózefZych">Do Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego zwrócił się przewodniczący Rady Krajowej RI „Solidarność” Gabriel Janowski o poparcie żądań rolników zorganizowanych w tym związku, a dotyczących wprowadzenia takiego systemu cen, ceł i kredytów w ramach gospodarki rynkowej, który umożliwi przetrwanie i rozwój rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-396.3" who="#JózefZych">W imieniu Klubu Poselskiego PSL oświadczam, że klub nasz od początku X kadencji Sejmu domagał się przedłożenia przez rząd programu rolnego uwzględniającego słuszne interesy rolników, w tym wysuwane obecnie przez RI „Solidarność”. Klub Poselski PSL był, jest i pozostanie rzecznikiem interesu wsi rozumianego jako interes narodu. Dobrze się więc stało, że żądania Klubu Poselskiego PSL znalazły szersze zrozumienie. Popieramy wszystkich, którzy dążą do właściwych rozwiązań w rolnictwie. Sprawa rolnictwa to sprawa całego narodu. Pozytywnie odnosimy się do wniosku RI „Solidarność”, nie jedynego, bo wcześniej były również wnioski Krajowego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych, aby o sprawy wsi walczyli wspólnie wszyscy, którym są one bliskie, którzy należycie je rozumieją i widzą w nich troskę o przyszłość, o żywnościową samowystarczalność Polski.</u>
          <u xml:id="u-396.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-397">
          <u xml:id="u-397.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-397.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Soskę z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-398">
          <u xml:id="u-398.0" who="#JacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę oświadczyć, iż dosyć długo, o wiele za długo sam jako przewodniczący Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej czekałem, żeby słowa premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego, szefa obecnego rządu wypowiedziane z tej trybuny w styczniu były wprowadzone w czyn. Zmuszony jestem je zacytować: „Rząd rozumie trudne problemy polskiej wsi, a ja jako premier gwarantuję, że będą one przedmiotem stałej uwagi Rady Ministrów”. Po wystarczającym okresie wyczekiwania stwierdzam, iż rząd w całości tych problemów nie rozumie, a gwarancja premiera dla mnie jest żadną gwarancją. A teraz drugi cytat: „Dlatego wieś, stając się europejska, powinna zachować swój charakter polski. Rząd będzie skutecznie bronić naszych rolników przed nieuczciwą konkurencją z zagranicy, przed importem rolnym po sztucznie zaniżonych cenach”. Słowa te wypowiedziane wówczas w tej sali, były jedynie przynętą dla posłów na poparcie swoich kandydatów na ministrów. Pragnę oświadczyć, iż pan premier tymi słowami wprowadził nie tylko posłów, ale chłopów i wieś w błąd. Wysuwam stwierdzenie, iż polska wieś i rolnictwo zostało oszukane. Myślę, że po raz ostatni przez rząd i pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-398.1" who="#JacekSoska">Sytuacja w całym kraju jest dramatyczna, nie znaczy to, iż rząd pana Bieleckiego może ją w dalszym ciągu pogarszać. Nikt zmiany na lepsze nie zauważył, szczególnie potęguje się trudna sytuacja w rolnictwie. Występuje ona z 10-krotnie większą siłą niż za czasów poprzedniego ministra rolnictwa Czesława Janickiego i rządu Tadeusza Mazowieckiego. Przykładem tego była kilkunastotysięczna demonstracja pokojowa rolników pod Sejmem, Urzędem Rady Ministrów i Belwederem. Być może się mylę, ale w dniu dzisiejszym protest w postaci blokady dróg udowodnił wszystkim, a przede wszystkim ludziom nie chcącym znać i poznać gorzkiej prawdy upokarzającej chłopa nie tylko jako producenta, ale jako człowieka bez przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-398.2" who="#JacekSoska">Pragnę oświadczyć, iż rząd obecny zamiast chronić rodzimą produkcję, świadomie, z premedytacją ją niszczy, nie pozwala na normalne, rynkowe ukierunkowanie krajowej produkcji rolnej. Dowodem tego jest zwolnienie z podatku obrotowego artykułów importowanych z zagranicy, towarów rolno-spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Wprowadzono to z dniem 2 marca po uchwale Sejmu i debacie budżetowej. Na posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej nikt z przedstawicieli resortów: finansów, rolnictwa i współpracy gospodarczej z zagranicą nie był w stanie odpowiedzieć na pytania posłów, dlaczego tak się stało. Wniosek jest tylko jeden: rząd wystąpił przeciw własnym rolnikom.</u>
          <u xml:id="u-398.3" who="#JacekSoska">Sukcesy polityki zagranicznej pana Leszka Balcerowicza idą równolegle w parze z niszczeniem wszelkiej produkcji w Polsce, zarówno w rolnictwie jak i w przemyśle. Umorzenie zadłużenia zagranicznego jest umorzeniem tego długu, który od czasu sławetnej „grubej kreski” Tadeusza Mazowieckiego zrobił pan minister finansów Leszek Balcerowicz. Mam obawy, czy państwa zachodnie i inne nadążą z umarzaniem długów, które rosną kilkakrotnie szybciej jak za czasów komunistycznych. Społeczeństwo chce wiedzieć, na jakie cele są one przeznaczane, bo na rolnictwo nie. Panie premierze, pełną parą idziemy do Zachodniej Europy, w której blokady dróg przez rolników były i są powszechną formą protestu. Mamy więc prawo, po wykorzystaniu wszelkich możliwości i bezskutecznych negocjacji, do tej Europy dążyć, tylko że w krajach europejskich na Zachodzie kilku czy kilkunastoprocentowe społeczeństwo wsi jest tak silne, iż w wyniku takich działań upadają rządy. W mobilizacji wzrostu siły 40% społeczności wiejskiej w Polsce obecnie największe zaangażowanie mają nie związki zawodowe, partie chłopskie, ale tylko i wyłącznie kontynuowana polityka rządu z konsekwentnie realizowanym planem Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-398.4" who="#JacekSoska">Jako poseł Polskiego Stronnictwa Ludowego i członek szeregowy organizacji związkowej rolników indywidualnych z wielkim ubolewaniem przyjmuję fakt, że w dniu dzisiejszym minister rolnictwa przerwał negocjacje z organizacją Krajowego Związku Kółek Rolniczych. Pytam więc, jak ten fakt ma się do zapewnień pana premiera, że trudne problemy rolnictwa „będą przedmiotem stałej uwagi Rady Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-398.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-399">
          <u xml:id="u-399.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-399.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Sroczyńskiego z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie pana posła Waldemara Pawlaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-400">
          <u xml:id="u-400.0" who="#JanSroczyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Moje oświadczenie jest częściowo sprzeczne z wygłoszonym przez pana posła Soskę, a raczej myślę, że na jego podstawie można mówić o stwarzaniu w Polsce nowych w ogóle perspektyw ekonomicznych. Pragnę mianowicie przedłożyć Wysokiemu Sejmowi propozycję, aby raczył przekazać wyrazy uznania panu prezydentowi Rzeczypospolitej, panu prezesowi Rady Ministrów, a szczególnie wiceprezesowi panu Leszkowi Balcerowiczowi...</u>
          <u xml:id="u-400.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-400.2" who="#JanSroczyński">... za długotrwałe, uporczywe działania uwieńczone znakomitym sukcesem, jakim niewątpliwie jest ogromna redukcja długów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-400.3" who="#JanSroczyński">Wybór właściwej drogi reform ekonomicznych, uporczywość i determinacja w ich realizowaniu, pomimo znacznych kosztów społecznych — co podkreślam — mam nadzieję, że przejściowych, pozwoliła na uzyskanie tego tak wielkiego, bezprecedensowego sukcesu, trzeba to jednak podkreślić, mimo wszystkich, nieraz bardzo dramatycznych uwarunkowań.</u>
          <u xml:id="u-400.4" who="#JanSroczyński">Nie znamy jeszcze szczegółów negocjowanych umów i ich ostatecznych konsekwencji. Zawieranie tych umów wymaga długiego czasu. Jednakże już dziś można sądzić, że zostały zbudowane trwałe fundamenty pod konstrukcję umocnień ekonomiki naszego państwa, umożliwiające wyprowadzenie naszego kraju z ciężkiego kryzysu gospodarczego i społecznego, który przeżywamy. Sukces ten potwierdza potrzebę wsparcia rządu, aby przez następnych kilka miesięcy, które pozostały do wyborów nowego Zgromadzenia Narodowego, zdołał zrealizować dobrze przygotowany, od dawna wdrażany i wreszcie owocujący program reform. Sprawdziła się w praktyce słuszna decyzja Sejmu, która wsparła stabilność państwa, a tym samym wzmocniła naszą wiarygodność wobec zagranicznych kontrahentów, stwarzając podstawy do rozwoju ekonomicznego. Zaistniały wreszcie trwałe podstawy umacniające wiarę we właściwą politykę finansowo-ekonomiczną realizowaną z zaangażowaniem przez pana ministra Balcerowicza. Musi iść za nią wzrost zaufania i dalsza cierpliwość społeczna umocniona tak spektakularnym sukcesem. Nie wolno nam chyba zboczyć z wybranej drogi, mimo że wymaga ona od nas wszystkich trudnych wyrzeczeń.</u>
          <u xml:id="u-400.5" who="#JanSroczyński">Panie i Panowie Posłowie! Wobec nasilonych ostatnio, niestety, niepokojów społecznych i strajków na tle płacowym, zwracam się do Wysokiego Sejmu o skierowanie apelu do społeczeństwa o dalszą cierpliwość i zrozumienie, aby odniesiony sukces ekonomiczny na forum międzynarodowym nie stracił wiarygodności i nie zachwiał pozycji naszego kraju w dalszych rokowaniach międzynarodowych i nie zahamował napływu oczekiwanych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-400.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-401">
          <u xml:id="u-401.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-401.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Waldemara Pawlaka z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Ignacego Czeżyka.</u>
          <u xml:id="u-401.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-401.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, każdy z posłów ma prawo wygłosić oświadczenie i bardzo proszę o zachowanie ciszy w tym czasie, gdyż naprawdę to nie ułatwia mówienia posłowi, który ma prawo to oświadczenie wygłosić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-402">
          <u xml:id="u-402.0" who="#WaldemarPawlak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Polska stoi dziś w obliczu kolejnej fali niepokojów społecznych. Ich wspólną przyczyną są pogarszające się warunki życia społeczeństwa. Niepokoje te obejmują także wieś. Polskie Stronnictwo Ludowe świadome zagrożeń wynikających z tej polityki, w poczuciu odpowiedzialności za kraj podjęło intensywne prace nad skonkretyzowaniem koncepcji nowej polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-402.1" who="#WaldemarPawlak">Opierać się ona będzie na założeniu, że dochody ludności trzeba i można wykorzystać jako czynnik wzrostu gospodarczego. Prace nad tą koncepcją trwają. Uczestniczą w nich ekonomiści skupieniu wokół PSL, a także eksperci niezależni. Posłowie Polskiego Stronnictwa Ludowego zapoznali się z opracowaniem Stanisława Albinowskiego i Michała Strąka „Od popiwku do rynku”. Wynika z niego, że możliwe jest opracowanie koncepcji takiej polityki gospodarczej, która w większym niż dotychczas stopniu godziłaby dalszą przebudowę gospodarki w kierunku rynku ze wzrostem gospodarczym, poprawą warunków życia ludności i hamowaniem inflacji. PSL jest otwarte na współpracę ze wszystkimi ugrupowaniami politycznymi i środowiskami zawodowymi w zakresie konkretyzowania celów i instrumentów takiej polityki.</u>
          <u xml:id="u-402.2" who="#WaldemarPawlak">Wysoki Sejmie! Żądania załóg pracowniczych, rolników i związków zawodowych są w swej istocie zgodne z interesem gospodarki narodowej. Społeczeństwo trafnie wyczuwa, że dalsza blokada dochodów prowadzi do rozpadu gospodarki. Trwałą poprawę sytuacji ekonomicznej wsi można osiągnąć jedynie w ramach inaczej ukierunkowanej polityki gospodarczej. Prace nad koncepcją takiej polityki uznajemy za jedno z najpilniejszych zadań.</u>
          <u xml:id="u-402.3" who="#WaldemarPawlak">Pozwoliłem sobie zająć czas Wysokiej Izby, ponieważ tylko z tej trybuny można swobodnie wyrażać poglądy. Stanowiska i opinie Polskiego Stronnictwa Ludowego przekazywane do państwowych środków publicznego przekazu są systematycznie pomijane i ignorowane. Myślę, że w najbliższym czasie Wysoka Izba powróci do projektu ustawy o Komitecie do Spraw Radia i Telewizji.</u>
          <u xml:id="u-402.4" who="#WaldemarPawlak">Proszę przewodniczącego Komisji Kultury i Środków Przekazu o przedstawienie Sejmowi informacji o stanie zaawansowania prac, albowiem obecne reformowanie radia i telewizji często odbywa się w sposób nie zawsze zgodny z prawem.</u>
          <u xml:id="u-402.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-403">
          <u xml:id="u-403.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-403.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ignacego Czeżyka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie panią poseł Janinę Kuś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-404">
          <u xml:id="u-404.0" who="#IgnacyCzeżyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pan Mieczysław Rakowski, były premier PRL, w „Raboczej Tribunie” przestrzegł Związek Radziecki przed polską drogą antysowietyzmu i klerykalizmu. To mnie boli i uraża, bo początek tej drogi dała Polska „Solidarność” i Kościół. Niepokoi mnie to, że właśnie telewizja i radio, a czasem, pewnie nieświadomie, przedstawiciele rządu dają argumenty zniechęcające do tej polskiej drogi a nawet czasem wskazujące, że jest ona nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-404.1" who="#IgnacyCzeżyk">W dniu dzisiejszym minister obrony narodowej w pierwszym programie Polskiego Radia odpowiadając na telefony słuchaczy, wyróżnił komentarzem pojedynczy głos, stwierdzający, że niechęć społeczeństwa polskiego do Związku Radzieckiego jest niczym nieuzasadniona, bezinteresowna. Pan minister zgodził się z rozmówcą, że tak istotnie jest i że to jest złe. Otóż, panie ministrze, rozumiejąc całe rozgorączkowanie tego, kto odpowiada na liczne pytania w radiu, nie mogę przyjąć tak. generalnego i nieprawdziwego stwierdzenia, że chora jest świadomość Polaków na temat naszego wschodniego sąsiada.</u>
          <u xml:id="u-404.2" who="#IgnacyCzeżyk">Kilka dni wcześniej w polskiej telewizji pokazano policję i samorządowe władze Warszawy niczym dawne ZOMO i agentów SB zwab czających ludzi ratujących Polskę swoim handlem na Marszałkowskiej.</u>
          <u xml:id="u-404.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-404.4" who="#IgnacyCzeżyk">Ani Polska dzięki temu handlowi nie będzie uratowana, ani chodniki głównej ulicy Warszawy nie są dobrym miejscem dla handlu.</u>
          <u xml:id="u-404.5" who="#IgnacyCzeżyk">Ta sama telewizja promuje dzień wagarowicza, igrzyska uliczne, postawy anarchistyczne. Nikt tego nie napiętnuje, nikt nie potępia, milczy Ministerstwo Edukacji Narodowej. Sądzę, że pan minister edukacji narodowej chciał szybko zareagować na ostanie chuligańskie wybryki młodzieży, tylko że pewnie nie mógł. Szybkie przedstawienie w telewizji stanowiska jest niemożliwe. Chciałbym się mylić i przeprosić telewizję, jeśli to nieprawda.</u>
          <u xml:id="u-404.6" who="#IgnacyCzeżyk">Polska telewizja milczy na temat zagrożeń związanych z wypalaniem na terenie całego kraju suchych traw przy nasypach kolejowych, na polach, miedzach i nieużytkach, jakże często przy lesie. Milczy na temat palenia w miastach i osiedlach zgrabionych liści, nieczystości, na temat barbarzyństwa zabijania wszelkiego życia, które nie jest w stanie uciec z ziemi przed ogniem.</u>
          <u xml:id="u-404.7" who="#IgnacyCzeżyk">Dlaczego ludzie muszą oddychać powietrzem bardziej zatrutym niż ono być musi? Gdzie jest w procesie polskich reform, polityka proekologiczna? Te właśnie sprawy i te problemy, których telewizja i radio nie są w stanie jakby wychwycić z całości, chcę tutaj właśnie tym oświadczeniem zasygnalizować. Chcę powiedzieć, że polska telewizja ma do spełnienia wielką rolę, ale jakby się zagubiła, idzie nieczytelną i nieakceptowaną drogą.</u>
          <u xml:id="u-404.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-405">
          <u xml:id="u-405.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-405.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł Janinę Kuś z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a. następnie panią poseł Józefę Hennelową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-406">
          <u xml:id="u-406.0" who="#JaninaKuś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Do złożenia tego oświadczenia zmusiła mnie pewna sytuacja, której ani Wysoki Sejm, ani też nikt zapewne z rządu nie przewidział. Nie przewidziało również tej sytuacji Ministerstwo Edukacji Narodowej, a problem dotyczy dalszego działania placówek wychowania przedszkolnego, a więc przedszkoli miejskich, wiejskich, zakładowych, pegeerowskich. Tak więc na mocy ustawy z dnia 17 maja 1990 r. przedszkola przeszły do samorządów terytorialnych jako zadania własne bez wyraźnie określonych subwencji. W związku z trudną sytuacją finansową gmin likwiduje się przedszkola. Do chwili obecnej uległo likwidacji 518 przedszkoli i 225 oddziałów przedszkolnych (tak zwanych klas zerowych). Jeśli nie nastąpi zdecydowane działanie, to przewiduje się, że do 31 czerwca tego roku ulegnie likwidacji dalszych 600 przedszkoli wiejskich, pegeerowskich oraz 340 przedszkoli miejskich.</u>
          <u xml:id="u-406.1" who="#JaninaKuś">Wielu rodziców rezygnuje z posyłania dzieci do przedszkola ze względu na bardzo wysoką odpłatność. W niektórych miastach, gminach dochodzi ona do 500 tys. zł. Część jednak rodziców zabiera dzieci z przedszkola i nie rezygnuje z pracy, a dzieci są po prostu zamykane w domu lub przebywają na ulicy. Tak być nie może. Do Sejmu, i nie tylko, z różnych stron kraju napływają bardzo niepokojące informacje na ten temat. Przykładem niech będą ostatnie wydarzenia w Łodzi.</u>
          <u xml:id="u-406.2" who="#JaninaKuś">Panie i Panowie Posłowie! Wszystkim wiadomo, że w roku 1994 szkoły podstawowe przejdą do właściwości gmin również jako zadania własne. I co wtedy? Ten podstawowy stopień edukacji, z trudem przez całe lata tworzony, przestanie istnieć. Co zrobić jednak, by nie dopuścić do tego stanu rzeczy? Poczyniono wiele starań. Trzeba jednak trochę czasu, dlatego też jako radna i jednocześnie wójt oraz członek Komisji Samorządu Terytorialnego i międzykomisyjnego zespołu ds. dzieci zwracam się do członków samorządów terytorialnych w całym kraju o bardzo rozważne ustosunkowanie się do tego problemu. Bardzo łatwo jest coś zniszczyć, zlikwidować, trudniej, a czasem bardzo trudno jest coś odbudować.</u>
          <u xml:id="u-406.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-407">
          <u xml:id="u-407.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-407.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Józefę Hennelową z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Andrzeja Gabryszewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-408">
          <u xml:id="u-408.0" who="#JózefaHennelowa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Moje oświadczenie ma charakter krótkiego sprostowania. Wczorajsze telewizyjne „Wiadomości” wieczorne w omówieniu konferencji prasowej na temat projektu ustawy o prawie do rodzicielstwa, ochronie poczętego życia ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, podały, że wśród subskrybentów, posłów, którzy podpisali ten projekt, są posłowie z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Jest to stwierdzenie gruntownie nieprawdziwe. Dodać należy, że uzyskanie dokładnej informacji nie stanowiło problemu, ponieważ organizatorzy konferencji prasowej rozporządzali pełną informacją i pełnym spisem nazwisk. W związku z tym Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna spodziewa się, że „Wiadomości” wieczorne zamieszczą sprostowanie, jakie nadesłaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-408.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-409">
          <u xml:id="u-409.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-409.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Gabryszewskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Aleksandra Małachowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-410">
          <u xml:id="u-410.0" who="#AndrzejGabryszewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Do tego wystąpienia sprowokował mnie pan poseł Soska, członek Klubu Poselskiego PSL. Otóż chcę powiedzieć, proszę państwa, że łatwiej zmienić nazwę z ZSL na PSL, trudniej zmienić sposób myślenia. I to adresuję do wszystkich kolegów posłów z PSL...</u>
          <u xml:id="u-410.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-410.2" who="#AndrzejGabryszewski">... dawniej jednak należących do ZSL.</u>
          <u xml:id="u-410.3" who="#AndrzejGabryszewski">Otóż, proszę państwa, to co pan poseł Soska dzisiaj zademonstrował, jest naprawdę szczytem demagogii. Szkoda tylko, że akurat panowie posłowie i panie posłanki z tego klubu nie zajmujecie się rzeczywistymi problemami rolników. Mogę powiedzieć jedno, że znam takie przykłady, gdzie spółdzielnie mleczarskie, gdzie kółka rolnicze idealnie ignorują problemy rolników, uważając, że mają nad nimi przewagę tych którzy skupują, tych którzy przetwarzają i w związku z tym nie interesują się ich problemami. Stawiają takie warunki, że rolnicy są bezsilni. Natomiast występowanie tutaj w imieniu rolników, panie pośle Soska, to demagogia, naprawdę szczyt nieodpowiedzialności. Uważam, że poseł jednak musi się liczyć ze słowami.</u>
          <u xml:id="u-410.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-411">
          <u xml:id="u-411.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-411.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Aleksandra Małachowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-412">
          <u xml:id="u-412.0" who="#AleksanderMałachowski">Jako przewodniczący podkomisji ds. radia i telewizji chciałem oświadczyć co następuje. Do Sejmu na jesieni wpłynęło 5 projektów ustaw, a oprócz tego wniesiono kilka projektów, nazwijmy to, społecznych. 14 stycznia komisja nasza zwróciła się do nowo wybranego premiera z prośbą o potwierdzenie złożonych przez rząd poprzednich projektów ustaw. Ponieważ tak się złożyło, że referentem ustawy poselskiej był urzędujący premier, nie było wiadomo właściwie, jaki do tego projektu jest stosunek obecnego rządu. Czekaliśmy do tej pory. W tym czasie opracowaliśmy projekt nowej ustawy, który jest dzisiaj gotowy, podkomisja wstępnie rozpatrzyła ten projekt, ale podkomisja jest w tym momencie w dosyć trudnej sytuacji, ponieważ rząd na ostatnim posiedzeniu wycofał dwa projekty ustaw i zobowiązał się, czy też oświadczył, że poprze projekt poselski. Wytworzyła się dosyć trudna sytuacja prawna. Poczekamy aż wpłynie ta informacja rządu. Przygotowany przez komisję projekt po dwóch miesiącach oczekiwania na odpowiedź rządu został jak gdyby zafiksowany ostatecznie i będzie przedstawiony w następnym okresie komisji.</u>
          <u xml:id="u-412.1" who="#AleksanderMałachowski">Taka jest sytuacja na dzień dzisiejszy. Nie chciałbym, ażeby krążyły wokół tego jakieś mity. Sytuacja jest niedobra, bo ten dwumiesięczny okres oczekiwania przedłużył jak gdyby tę sprawę, a teraz jeszcze otrzymaliśmy wiadomość o wycofaniu projektu rządowego i sytuacja prawna jest taka, że być może komisja będzie musiała przejąć dawny projekt rządowy jako swój, jeśli rząd nie przedstawi nam konkretnego projektu w formie autopoprawki.</u>
          <u xml:id="u-412.2" who="#AleksanderMałachowski">Prawnie to jest dosyć skomplikowana sytuacja.</u>
          <u xml:id="u-412.3" who="#AleksanderMałachowski">Ufamy, że to w najbliższym czasie zostanie przez rząd wyprostowane i wyjaśnione, i wtedy będzie można w kwietniu przedstawić prawdopodobnie Wysokiej Izbie nowy projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-412.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-413">
          <u xml:id="u-413.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-413.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym wyczerpaliśmy zgłoszone oświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-413.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zarządzam przerwę do jutra, to jest do 23 marca, do godz 9.</u>
          <u xml:id="u-413.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, jeszcze pan poseł sekretarz ma jeden komunikat, już ostatni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-414">
          <u xml:id="u-414.0" who="#AdamGrabowiecki">W dniu jutrzejszym w sali nr 217 w czasie pierwszej przerwy w obradach Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustawy dotyczących spółdzielczości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-415">
          <u xml:id="u-415.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Zarządzam przerwę do jutra do dziesiątej.</u>
          <u xml:id="u-415.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Do dziewiątej)</u>
          <u xml:id="u-415.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Do godziny dziewiątej. Przepraszam, to ze zmęczenia. Dobranoc.</u>
          <u xml:id="u-415.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min 30)</u>
          <u xml:id="u-415.4" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 05)</u>
          <u xml:id="u-415.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczy wicemarszałek Sejmu Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-416">
          <u xml:id="u-416.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-416.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-416.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Na sekretarzy powołuję posłów panią Barbarę Blidę i pana Waldemara Pawlaka.</u>
          <u xml:id="u-416.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pani poseł Barbara Blida.</u>
          <u xml:id="u-416.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-416.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Wysoki Sejmie! Grupa posłów przedstawiła projekt ustawy o prawie do rodzicielstwa, ochronie poczętego życia ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (druk nr 798).</u>
          <u xml:id="u-416.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje, aby Sejm skierował ten projekt ustawy do Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy o ochronie prawnej dziecka poczętego do pierwszego czytania.</u>
          <u xml:id="u-416.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-416.8" who="#komentarz">(Poseł Barbara Blida: Chciałam prosić...)</u>
          <u xml:id="u-416.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-417">
          <u xml:id="u-417.0" who="#BarbaraBlida">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu grupy posłów podpisanych na wniosku wnosimy o skierowanie poselskiego projektu ustawy o prawie do rodzicielstwa, ochronie poczętego życia ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (druk 798), do pierwszego czytania na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Postaram się to uzasadnić.</u>
          <u xml:id="u-417.1" who="#BarbaraBlida">Uchwalona przeszło 25 lat temu ustawa o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży już od dawna oceniana jest jako niewystarczająca. Wprawdzie pozwoliła ona zrealizować sformułowany w preambule cel, jakim jest ochrona zdrowia kobiety przed ujemnymi skutkami zabiegów przerywania ciąży dokonywanych w nieodpowiednich warunkach lub przez osoby nie będące lekarzami, ale miała, i ma nadal, dwie zasadnicze wady. Nie regulowała ona dostatecznie precyzyjnie trybu wydawania orzeczeń lekarskich o dopuszczalności zabiegu przerywania ciąży, pozostawiając tę sprawę do decyzji ministra zdrowia, a więc wyłączając ją spod kontroli parlamentu. Ustawa dawała możliwość bardzo odmiennych interpretacji procedury wydawania orzeczeń, od bardzo liberalnych do bardzo rygorystycznych. Nie formułowała żadnych szerszych celów w sferze ochrony prokreacyjnych funkcji rodziny i nie zobowiązywała państwa do stworzenia warunków sprzyjających realizacji tych funkcji, poprzestając na stworzeniu możliwości da legalnej aborcji.</u>
          <u xml:id="u-417.2" who="#BarbaraBlida">Niniejszy projekt eliminuje te wady, jest ponadto zgodny z tendencjami światowymi, których wyrazem są na przykład: rezolucja Rady Europy z 1990 roku, orzecznictwo Europejskiej Komisji Praw Człowieka, rezolucja XIV Kongresu Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Karnego z 1989 roku i inne. Również z badań polskiej opinii publicznej wynika, że rosnąca większość społeczeństwa opowiada się przeciw powrotowi do stanu prawnego sprzed 1956 roku. Wskazuje to na konieczność zupełnie nowej, pełniejszej regulacji.</u>
          <u xml:id="u-417.3" who="#BarbaraBlida">Rozdział I projektu zatytułowany „Postanowienia ogólne” określa prawa człowieka i rodziny w sferze prokreacji i zobowiązuje państwo do stworzenia warunków dla odpowiedzialnego rodzicielstwa. Odpowiedzialność tę ponoszą wspólnie zarówno państwo jako reprezentant społeczeństwa, jak i człowiek w okresie przed założeniem rodziny, i wreszcie sama rodzina. Państwo, człowiek i rodzina ponoszą też współodpowiedzialność za ochronę życia poczętego. Odpowiedzialnemu rodzicielstwu służą przewidziane w projekcie środki prawne, materialne, edukacja i poradnictwo.</u>
          <u xml:id="u-417.4" who="#BarbaraBlida">Rozdział II zatytułowany „Środki i metody planowania rodziny”...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-418">
          <u xml:id="u-418.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, bardzo przepraszam, ale proszę uzasadniać pierwsze czytanie. Przypominam, że nie jest to prezentacja ustawy. Jeżeli Wysoka Izba zadecyduje, że ustawa ta będzie miała pierwsze czytanie, naturalnie poseł sprawozdawca będzie mógł dokonać takiej prezentacji, tak więc bardzo proszę panią poseł tylko o uzasadnienie swojego wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-419">
          <u xml:id="u-419.0" who="#BarbaraBlida">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Uważam, że należy to uczynić szczegółowo. Każdy z rozdziałów tego projektu jest nowatorski i reguluje pewne sprawy nie wybiórczo, ale w sposób merytoryczny, zwłaszcza te, które nie zostały dotąd uregulowane prawnie w kraju, dlatego uważamy, że projekt ten nie może pójść od razu do Komisji Nadzwyczajnej, gdzie przewaga głosów jest taka, że może on po prostu w ogóle nie ujrzeć światła dziennego. Uważamy, że ponieważ projekt jest nowatorski, powinien być pierwszy raz czytany Wysokiej Izbie i Wysoka Izba powinna wnieść do niego swoje uwagi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-420">
          <u xml:id="u-420.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-420.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł Stanisława Krauz, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-421">
          <u xml:id="u-421.0" who="#StanisławaKrauz">Stanisława Krauz, OKP. Składam wniosek przeciwny. Chciałabym, ażebyśmy się wszyscy, my posłowie, zapoznali z tym projektem ustawy, który wczoraj otrzymaliśmy w skrytkach. Proponuję, abyśmy zachowali termin regulaminowy i wrócili do tego projektu, dlatego że jest to sprawa bardzo poważna. Pani poseł Blida próbowała troszeczkę jak gdyby zdyskryminować Komisję Nadzwyczajną, że nie potrafi zająć się tym projektem, w związku z tym w imieniu grupy posłów proszę o dokładne zapoznanie się z projektami tej ustawy i podjęcie uchwały na pierwszym posiedzeniu po świętach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-422">
          <u xml:id="u-422.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-422.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-422.2" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Pani marszałek, jeszcze ja.)</u>
          <u xml:id="u-422.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-423">
          <u xml:id="u-423.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Wydaje mi się, że jest tu pewne nieporozumienie. Otóż całe postępowanie ustawodawcze składa się z kilku faz i o tym czy pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym, czy w komisjach, właściwie decyduje samoistnie Prezydium Sejmu. Ono kieruje projekt ustawy bądź na posiedzenie plenarne, bądź na posiedzenie komisji. Myślę więc, że ta sprawa najpierw musi być przedmiotem dyskusji Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-423.1" who="#JanuszSzymański">Chcę zwrócić uwagę na fakt, że jeżeli Prezydium Sejmu skieruje projekt ustawy do pierwszego czytania na posiedzeniu komisji, to posłowie mają prawa odrzucić taki wniosek i domagać się pierwszego czytania na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Wydaje mi się, że Prezydium Sejmu powinno się zastanowić i w porozumieniu z Konwentem Seniorów podjąć odpowiednią decyzję, a my w tej chwili nie powinniśmy tej decyzji podejmować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-424">
          <u xml:id="u-424.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-424.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-424.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, niestety, nie mogę się zgodzić z sugestią pana posła Szymańskiego, dlatego, że decyzja Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów o której wcześniej mówiłam, jest taka, żeby projekt tej ustawy przedstawić Wysokiej Izbie. Przedstawiając tę decyzję użyłam formuły, że jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, uznam że Wysoka Izba zgadza się z decyzją Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów. Usłyszałam jednak ten sprzeciw i w związku z tym muszę pytać Wysoką Izbę o zdanie.</u>
          <u xml:id="u-424.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Ponieważ był wniosek postawiony przez panią poseł Blidę, a podpisany przez grupę posłów o niekierowanie projektu ustawy do komisji tylko o przeprowadzenie pierwszego czytania na posiedzeniu plenarnym, poddaję ten wniosek pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-424.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy więcej nie ma głosów przeciwnych?</u>
          <u xml:id="u-424.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, zaczynamy głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-424.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem wniosku pani poseł Barbary Blidy o skierowanie projektu ustawy o prawie do rodzicielstwa, ochronie poczętego życia ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży do pierwszego czytania na plenarnym posiedzeniu Sejmu, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (110) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (102) Kto wstrzymał się od głosowania? (29) Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek pani poseł Barbary Blidy o skierowanie projektu ustawy do pierwszego czytania na plenarnym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-424.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Wysoka Izbo! Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm na prośbę pana senatora Jerzego Stępnia w dniu dzisiejszym w pierwszej kolejności, rozpatrzył w pierwszym czytaniu senacki projekt ustawy Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Zwracam się z tym, dlatego że zgodnie z decyzją Wysokiej Izby projekt ten miał być rozpatrywany w ostatnim punkcie porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-424.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm przyjął propozycję Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-424.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-424.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 21 porządku dziennego: Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 790).</u>
          <u xml:id="u-424.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę pana senatora Jerzego Stępnia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-425">
          <u xml:id="u-425.0" who="#JerzyStępień">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem serdecznie podziękować za jednomyślne podjęcie tej życzliwej dla mnie decyzji.</u>
          <u xml:id="u-425.1" who="#JerzyStępień">Ordynacja, którą mam zaszczyt państwu z upoważnienia Senatu dzisiaj przedstawić, musi oczywiście uwzględniać aktualny porządek konstytucyjny. Nie mogliśmy jej projektować pod przyszłe, nawet najbardziej racjonalne rozwiązania, które mogą wyniknąć w trakcie dyskusji nad Konstytucją jeszcze w czasie tej kadencji. Musieliśmy brać pod uwagę to, co jest napisane w Konstytucji w tej chwili. Wszelkie dyskusje na temat, jaka powinna być rola Senatu, czy on w ogóle powinien istnieć, czy nie, jakie powinien zajmować miejsce w organach władzy, w jaki sposób ma być wybrany — te wszystkie kwestie mogą być przedmiotem rozwiązań de lege ferenda. My jednak musimy trzymać się tego, co mówią konkretne przepisy tej Konstytucji. A mówią one, że Senat ma się składać ze 100 senatorów, że do Senatu może być wybrany każdy obywatel, który ukończył 21 lat, że wybory są bezpośrednie, powszechne i odbywają się w głosowaniu tajnym, natomiast nie ma tam przymiotnika, że są równe. Poprzednia ordynacja wyborcza przewidywała głosowanie w różnych okręgach wyborczych, co oczywiście odbiera tym wyborom walor równości. Jakkolwiek zatem próba ograniczenia biernego prawa wyborczego przewidzianego w Konstytucji, np. przez zawężenie kręgu obywateli, którzy mogą zbierać podpisy czy kierować swoich przedstawicieli, prób§ naruszenia porządku konstytucyjnego. Tego zrobić nie możemy. Ordynacja wyborcza nie powinna tym samym różnić się co do zasady od tej, która posługiwaliśmy się w wyborach 4 czerwca 1989 roku i którą stosowaliśmy później trzykrotnie w wyborach uzupełniających w trakcie dotychczasowej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-425.2" who="#JerzyStępień">Co zatem ta ordynacja przewiduje? Przewiduje, o czym przed chwileczką mówiłem, że wybory są równe, ale tylko w okręgach wyborczych, a okręgami wyborczymi są województwa. W tej chwili gdybyśmy przyjęli jakieś inne rozwiązanie, mogłoby się okazać, że małe województwa straciłyby tę reprezentację, którą dotychczas posiadają, ponieważ, istnieje niebezpieczeństwo, że duże okręgi wielomandatowe mogą „wyssać” delegatów do parlamentu z małych województw. Tym bardziej więc musimy dbać o zachowanie reprezentacyjności w drugiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-425.3" who="#JerzyStępień">Konstytucja nie jest aktem doskonałym i nasza ordynacja też nie mogła być aktem doskonałym. Musieliśmy dostosować terminy kampanii wyborczej do tego, co wynika z Konstytucji. Być może w tej części zostanie ona zmieniona, ale dopiero wówczas będzie można dostosować ten projekt do zmienionego brzmienia Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-425.4" who="#JerzyStępień">Kampania wyborcza, którą przewidujemy, jest oczywiście za krótka. W gruncie rzeczy trwa ona od momentu ogłoszenia list kandydatów. Dopiero wówczas można mówić o właściwej, rzeczywistej kampanii wyborczej, bo dopiero od tego momentu dzieli się czas antenowy w telewizji itd., a ludzie wiedzą, na kogo będą głosowali. Okres ten jest zdecydowanie za krótki. Wynosi tylko 20 dni. Ale jeżeli wybory do Sejmu i do Senatu będą przebiegały w tym samym terminie, to oczywiście rzeczą Wysokiej Izby będzie dostosowanie terminów wyborczych i kalendarza wyborczego jednej i drugiej ordynacji. To samo dotyczy innych szczegółów technicznych, jak np. komisje wyborcze.</u>
          <u xml:id="u-425.5" who="#JerzyStępień">W art. 18 oraz 25 przewidujemy głosowanie także za granicą. W wyborach prezydenckich brało udział około 400 tys. naszych rodaków mieszkających poza Polską. To rozwiązanie jest często krytykowane, ale musimy zważyć, jaka była nasza historia. Wiele osób znalazło się na emigracji nie z własnej woli, ale na skutek różnych okoliczności, dlatego pozbawianie ich tego prawa byłoby chyba rzeczą niestosowną. Emigracyjne środowiska polonijne bardzo na to zwracają uwagę. Po długiej dyskusji na ten temat w Komisji Konstytucyjnej Senatu, a także na plenarnych posiedzeniach Senatu, zdecydowaliśmy się na przyjęcie takiego rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-425.6" who="#JerzyStępień">Utrzymujemy zasadę, aby kandydaci musieli — tak jak i w poprzednich wyborach — zebrać 3 tys. podpisów. Były także wnioski, aby tych podpisów mogło być mniej, ale jest pewna tradycja, a ponieważ dotąd nie było żadnych kłopotów z uzyskiwaniem wymaganej ilości podpisów, uznaliśmy, że nie ma potrzeby zmiany w tej kwestii. Jeżeli chodzi o godziny otwarcia lokali wyborczych, opowiadamy się zdecydowanie — po doświadczeniach wyborów samorządowych — aby głosowanie odbywało się już od godziny 6. Zwracają na to uwagę ludzie, którzy pracują na trzecią zmianę. Wychodzą po prostu z pracy i mogą od razu pójść głosować. Natomiast przesunięcie otwarcia lokali na godzinę 8 może utrudniać właśnie tym ludziom ciężko pracującym na trzeciej zmianie realizację ich praw wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-425.7" who="#JerzyStępień">Wielkim problemem było także to, czy powinna być jedna tura głosowania czy też wybory te powinny odbywać się w dwóch turach. Doszliśmy do wniosku, że dwie tury są konieczne. Przy nieustabilizowanej scenie politycznej w Polsce, a przecież jest to faktem, może się okazać, że w wyniku zwykłych wyborów większościowych mogłyby być przyznane mandaty osobom, które wygrywają ułamkami, dosłownie ułamkami procentów, dlatego naszym zdaniem druga tura wyborów jest ze wszech miar uzasadniona. Tak było w poprzednich wyborach, i to się, jak sądzę sprawdzało.</u>
          <u xml:id="u-425.8" who="#JerzyStępień">Właściwie wszystkie czynności komisji wyborczych, które mają wpływ na realizację praw, w szczególności biernego prawa wyborczego, są poddane kontroli sądowej. Najczęściej jest to kontrola jednoinstancyjna, ale w ważniejszych przypadkach sądy będą rozstrzygać protesty i odwołania w postępowaniu nieprocesowym w toku dwóch instancji. I to, proszę państwa, wszystko, co miałbym do powiedzenia na temat tej prostej stosunkowo ordynacji.</u>
          <u xml:id="u-425.9" who="#JerzyStępień">Na koniec jeszcze chciałbym podzielić się z państwem taką refleksją. Od pewnego czasu nieodparcie myślę o tym, że w tej chwili najpoważniejszym problemem w Polsce jest problem komunikacji. Oczywiście nie w znaczeniu komunikacji jako środków transportu, chociaż to też, ale w znaczeniu komunikowania się i to we wszystkich tego słowa aspektach. Ostatnio byłem w podupadającej fabryce, która zatrudnia tysiąc trzysta osób. Produkuje ona na eksport, ale jej rynki zewnętrzne bardzo się kurczą. Proszę sobie wyobrazić, że w tej fabryce nie mówi nikt po angielsku, nie ma telefaxu, nie ma działającego dobrze radiowęzła. Ostatnie zebranie załogi i samorządu, a właściwie ludzi, którzy wchodzą w skład rady, miało miejsce w listopadzie. Dyrektor zakładu, jak mi powiedział, nie spotykał się z załogą od chwili wygrania konkursu, a to było w czerwcu ub. roku. Mówił, że kontaktuje się z kierownictwem i ma nadzieję, że jego uwagi czy dyrektywy są dalej przekazywane. Nic dziwnego zatem, że załoga nie ma pojęcia o tym, co ją będzie czekało w przyszłości. Nikt nic nie wie, natomiast w zakładzie mówi się powszechnie o tym, że w najbliższym czasie zostanie zwolnionych 300 osób. Nie ma żadnej koncepcji dotyczącej przyszłości zakładu. I na tym proszę państwa, polega problem komunikacji w tej fabryce, i to, jak mówiłem, zarówno ze światem zewnętrznym jak i wewnątrz niej.</u>
          <u xml:id="u-425.10" who="#JerzyStępień">Dlaczego o tym mówię? Dlatego że to czy się ma wiele problemów, to jest to przede wszystkim problem komunikowania się pomiędzy ludźmi, także i pomiędzy naszymi instytucjami, pomiędzy Sejmem i Senatem. W sferze komunikacji dochodziło tu do różnego rodzaju nieprawidłowości. Praca nad tą ordynacją wyborczą zmusi nas w gruncie rzeczy do wspólnego działania. W przypadku jeśli wybory do Sejmu i do Senatu będą odbywać się w tym samym terminie, a to wydaje się być już przesądzone, praca ta musi polegać na dostosowaniu wielu różnych szczegółów technicznych, terminowych, tak aby te wybory rzeczywiście mogły się odbywać w odpowiedni sposób bez bałaganu. Zmusi nas to do wzajemnego bliższego komunikowania się ze sobą.</u>
          <u xml:id="u-425.11" who="#JerzyStępień">Proszę państwa, bardzo często tak się zdarza, że pomiędzy naszymi instytucjami wynikają nieporozumienia, dlatego że personifikujemy te instytucje, a przecież tego robić nie można. Często w konkretnych sprawach ludzie z jednej i z drugiej Izby nie wiedząc o tym nawet, głosują tak samo, a mimo to czasami może to być właśnie przedmiotem nieporozumienia. Mam nadzieję, że wspólna praca nad ordynacją wyborczą otworzy wprawdzie krótki, ale nowy rozdział we wzajemnym naszym komunikowaniu się. Może będzie to jakiś nowy punkt zwrotny w stosunkach społecznych w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-425.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-426">
          <u xml:id="u-426.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-426.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-426.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie mam w tej chwili zgłoszeń do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-426.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-426.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie ma chętnych do dyskusji, Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował senacki projekt ustawy Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej do Komisji Konstytucyjnej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-426.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-426.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-426.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 14 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zakładowych układach zbiorowych pracy (druk nr 769).</u>
          <u xml:id="u-426.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu w imieniu wnioskodawców pana posła Marka Rutkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-427">
          <u xml:id="u-427.0" who="#MarekRutkowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W imieniu grupy posłów pragnę przedstawić projekt ustawy o zakładowych układach zbiorowych pracy. Ustawa ta jest niezbędnym uzupełnieniem pakietu tzw. ustaw związkowych, czyli ustawy o związkach zawodowych, ustawy o związkach pracodawców oraz ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. W zasadzie proponowany przez nas projekt winien być rozpatrywany łącznie z wyżej wymienionymi projektami, a zwłaszcza z ustawą o sporach zbiorowych, z którą koresponduje najbardziej.</u>
          <u xml:id="u-427.1" who="#MarekRutkowski">Główną ideą projektowanej ustawy jest założenie, że już na poziomie zakładu pracy winny być rozstrzygane kwestie dotyczące warunków pracy i płacy, co zostało sformułowane w art. 1 projektu. Art. 7 mówi, że żadna ze stron tzn. pracodawca i związki zawodowe, nie może odmówić żądaniu drugiej strony podjęcia w dobrej wierze rokowań zmierzających do zawarcia układu, w którym te właśnie warunki pracy i płacy byłyby określone. Chcę ponadto zaznaczyć, że zgodnie z art. 3 przepisy ustawy nie dotyczą tych zakładów, w których fundusze na płace pochodzą bezpośrednio z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-427.2" who="#MarekRutkowski">W państwach o ugruntowanej gospodarce rynkowej instytucja układu zbiorowego jest sprawdzonym sposobem rozwiązywania istniejącego stale naturalnego napięcia między pracownikami a pracodawcami i zapewnia tam „spokój społeczny” już od kilku dziesięcioleci. Najlepszym tego przykładem, jest Republika Federalna Niemiec, gdzie dzięki sprawnemu funkcjonowaniu całego systemu układów zbiorowych udało się niemal całkowicie wyeliminować strajki jako sposób walki o lepsze warunki pracy i płacy. Oczywiście prawo do strajku jako jedna z podstawowych praw pracowniczych zarówno w Niemczech jak i w innych krajach Europy Zachodniej nadal istnieje i jest stałym ostrzeżeniem dla pracodawców ze strony pracowników jak i reprezentujących ich związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-427.3" who="#MarekRutkowski">Instytucjonalizacja konfliktu w postaci układów zbiorowych zapewnia „pokój społeczny” bez naruszania słusznych interesów stron, a ponadto umożliwia stały, systematyczny wzrost gospodarczy państw zachodnich. Zawieranie układów zbiorowych pomiędzy pracodawcami i organizacjami pracodawców z jednej strony a organizacjami pracowników z drugiej w celu uregulowania warunków pracy zaleca też Konwencja nr 98 Międzynarodowej Organizacji Pracy ratyfikowana także przez Polskę już w 1956 roku. Dotychczasowe prawne uregulowania w tej dziedzinie obowiązujące w naszym kraju zawarte są w ustawie o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagrodzeń z dnia 26 stycznia 1984 r. wraz z późniejszymi zmianami a nie z 1986 roku, jak błędnie jest zapisane w druku sejmowym nr 769 oraz w Kodeksie pracy, szczególnie w jego dziale XI. Zwłaszcza przepisy Kodeksu pracy są już częściowo zdezaktualizowane, ponieważ były tworzone dla potrzeb gospodarki nakazowo-rozdzielczej, a nie rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-427.4" who="#MarekRutkowski">Zasadniczą kwestią dla omawianego tu projektu ustawy jest określenie stron, które będą zawierały zakładowe układy zbiorowe. Art. 6 projektu mówi, że ze strony pracodawcy układ taki zawiera pracodawca lub działający w jego imieniu kierownik zakładu pracy, zaś ze strony pracowników wspólna reprezentacja działających w zakładzie pracy związków zawodowych lub reprezentatywny związek zawodowy.</u>
          <u xml:id="u-427.5" who="#MarekRutkowski">Rzeczywiście, przy istniejącym zróżnicowaniu ruchu związkowego w zakładach pracy wyłonienie wspólnej reprezentacji związkowej może być często trudne. Powstaje wówczas problem, kto ma być podmiotem w rokowaniach ze strony pracowników. W art. 8 naszego projektu zaproponowano wariantowe rozwiązania tej kwestii. Jest to delikatna sprawa, ponieważ wnioskodawcami projektu są posłowie, którzy jednocześnie należą do związku zawodowego „Solidarność”. Przedstawiliśmy pewne rozwiązania wariantowe, żeby nie było posądzenia o stronniczość. Oczywiście mamy również preferencje co do pewnego rozwiązania, tylko nie chcielibyśmy tego podawać już na początku. Przedstawiamy więc trzy możliwości:</u>
          <u xml:id="u-427.6" who="#MarekRutkowski">— prawo rokowań i zawarcie układu ma związek, który posiada największą liczbę członków w zakładzie;</u>
          <u xml:id="u-427.7" who="#MarekRutkowski">— za reprezentatywny uważa się ten związek, który uzyskał największą liczbę głosów w specjalnie przeprowadzonym referendum wśród całej załogi;</u>
          <u xml:id="u-427.8" who="#MarekRutkowski">— prawo zawarcia układu ma ten związek, który pierwszy zakończy rokowania.</u>
          <u xml:id="u-427.9" who="#MarekRutkowski">Zapewne w czasie prac nad ustawą, o ile zostanie ona skierowana do komisji, pojawią się też inne rozwiązania. Wnioskodawcy liczą na cenne uwagi ze strony związków zawodowych zaproszonych do pracy w tejże komisji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-427.10" who="#MarekRutkowski">W kolejnych art. tj. od 12 do 16, mowa jest o Komisji Rozjemczej jako instytucji mediacyjnej w przypadku pojawienia się sporów w rokowaniach nad układem zbiorowym. Na pewno te artykuły dotyczące komisji rozjemczej należy skorelować z odpowiednimi artykułami ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Układy zbiorowe mogą być zawierane, jak przewiduje projekt ustawy, zarówno na czas określony, jak i nieokreślony. Mogą być też wypowiedziane przez jedną ze stron w trybie określonym w art. 19.</u>
          <u xml:id="u-427.11" who="#MarekRutkowski">Ważną sprawą jest też relacja między omawianym tu projektem ustawy a istniejącymi dotychczas — wymienionymi przeze mnie na początku przepisami prawnymi. Mówią o tym końcowe artykuły projektu, zawierające dwa wariantowe rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-427.12" who="#MarekRutkowski">Pierwsze rozwiązanie — z chwilą wejścia w życie projektu ustawy tracą moc odpowiednie przepisy Kodeksu pracy, czyli rozdział II działu XI Kodeksu pracy oraz ustawa o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagrodzeń z 1984 roku.</u>
          <u xml:id="u-427.13" who="#MarekRutkowski">Drugie możliwe rozwiązanie jest następujące: nadal obowiązują dotychczasowe uregulowania, a nowe zakładowe układy zbiorowe będą zawierane w tych zakładach, w których z chwilą wejścia ustawy w życie nie obowiązywały zakładowe umowy zbiorowe zawarte na podstawie Kodeksu pracy lub na podstawie kodeksu lub porozumienia o wprowadzeniu zakładowego systemu wynagrodzeń, mające podstawy prawne w ustawie z dn. 26 stycznia 1984 r. Natomiast w tych zakładach pracy, w których takie umowy obecnie obowiązują, nowy zakładowy układ zbiorowy może być zawarty po wcześniejszym ich rozwiązaniu.</u>
          <u xml:id="u-427.14" who="#MarekRutkowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wnoszę o skierowanie po dyskusji, niniejszego projektu ustawy do dalszych prac w komisjach sejmowych, gdzie przy udziale przedstawicieli rządu i central związkowych, mam nadzieję, że uda się wyeliminować jego niedoskonałości i opracować jednolity tekst ustawy o dużej wadze dla świata pracy.</u>
          <u xml:id="u-427.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-428">
          <u xml:id="u-428.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-428.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-428.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu zapisanych jest w tej chwili dwóch mówców.</u>
          <u xml:id="u-428.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Lityńskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie panią poseł Teresę Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-429">
          <u xml:id="u-429.0" who="#JanLityński">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Ten projekt został złożony z inicjatywy władz Związku Zawodowego „Solidarność” i już chociażby z tego powodu zasługuje na wnikliwe rozpatrzenie. Wskazuje to na brak pewnych ustaleń prawnych, na brak pewnych zwyczajów w całym naszym procesie negocjacyjnym. Oczywiście zgodnie z tym, co powiedział pan poseł sprawozdawca, nie można tego projektu rozpatrywać samodzielnie. Już na drugie czytanie czekają w tej chwili trzy ważne ustawy. Trwają także prace nad nowelizacją Kodeksu pracy.</u>
          <u xml:id="u-429.1" who="#JanLityński">O słabościach projektu mówił pan poseł sprawozdawca. Podzielam jego uwagi. Rzeczywiście są tam artykuły w postaci wariantowej. Jest to dosyć ryzykowne. Niemniej jednak wydaje mi się, że pokazuje to także otwartość projektu.</u>
          <u xml:id="u-429.2" who="#JanLityński">Chciałbym zwrócić uwagę na jeden artykuł, który jest w tym projekcie. Jest to art. 20 ust. 1, który mówi: „W razie przejęcia zakładu pracy w całości lub w części przez innego pracodawcę, staje się on stroną układu obowiązującego w tym zakładzie”. Jest to bardzo ważny artykuł, dlatego że ze wszystkich stron dochodzą informacje o tym, że w prywatnych bądź prywatyzowanych zakładach prawa pracowników nie są przestrzegane. Tu po raz pierwszy Sejm zwróciłby uwagę na bardzo ważną kwestię równości praw pracowniczych zarówno w zakładach państwowych, jak i w zakładach prywatnych. Ale nie to jest najbardziej istotne w projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-429.3" who="#JanLityński">Wydaje mi się, że — o czym mówił zresztą poseł sprawozdawca — występuje tu pewne specyficzne słownictwo: i żadna ze stron — art. 7 — nie może odmówić żądaniu drugiej strony podjęcia w dobrej wierze rokowań. Art. 11 mówi o tym, że w trakcie rokowań każda ze stron zobowiązana jest do poszanowania słusznych interesów drugiej strony. I akurat to słownictwo, ten sposób wyrażania się, ten sposób myślenia jest bardzo bliski projektowi rozwiązania sporów zbiorowych w drodze negocjacji, zgłoszonemu właśnie przez ministra pracy i opublikowanemu w „Rzeczpospolitej”. On też mówi o prowadzeniu negocjacji przez obie strony, w dobrej wierze. Mówi o tym, aby negocjacje nie naruszały powszechnie akceptowanych norm i zasad; o tym, aby uwzględniać interesy szerszej społeczności. Zakłada zasady elastyczności, otwartość postawy wobec partnera. Zmierza to do ucywilizowania konfliktu pomiędzy pracodawcami a pracownikami, pomiędzy polityką gospodarczą rządu a słusznymi interesami pracowników. Jest to próba ujęcia tego wszystkiego w ramy prawne, ale przede wszystkim, w pewne zasady postępowania. Jest to próba stworzenia poczucia, że co prawda istnieją różnice interesów, ale zawsze można je rozwiązać w drodze porozumień, negocjacji, wzajemnego poszanowania. Jeżeli takie bardzo niejasne pojęcie, jak „filozofia Solidarności” o czymś mówiło, to moim zdaniem jego istotą było właśnie rozwiązywanie konfliktów, w drodze wzajemnego poszanowania, w drodze próby osiągnięcia kompromisu.</u>
          <u xml:id="u-429.4" who="#JanLityński">W tej chwili mamy pierwszy projekt zakładowy „Układy zbiorowe pracy”, ale jest to daleko niewystarczające. Potrzebujemy także innych ustaw. Obecnie jest bardzo niejasna sytuacja z pracodawcą. W państwowych zakładach pracy nie wiadomo, kto jest pracodawcą. Nie wiadomo — i to jest też bardzo istotne — jaka jest rola dyrektora. Dyrektor jest właściwie zależny od załogi i jednocześnie musi reprezentować pracodawcę. Prywatyzacja stwarza ogromną szansę, abyśmy tą sprawę uporządkowali, ale musi ona być uporządkowana wcześniej. Muszą być stworzone warunki, aby w zakładzie pracy strona pracodawcy była w sposób rzeczywisty reprezentowana w sposób niezależny od pracowników. Jeżeli w tym kierunku się posuniemy, to oczywiście mamy szanse stworzenia całego systemu umów zbiorowych, ponadzakładowych systemów, które określają nie tylko zasady wynagrodzenia i warunków pracy w całych branżach, ale także czasu pracy, świadczeń, urlopów, uprawnień emerytalnych w całej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-429.5" who="#JanLityński">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna całkowicie popiera tego typu tendencje i działania na rzecz tego typu rozwiązań. Uważamy bowiem, że w ten sposób zostaje zawarty, mamy szansę zawarcia, swoistego paktu dla Polski. Jeżeli wprowadzimy ten system umów zbiorowych, będzie możliwe całkowicie odejście od popiwku, który jest koniecznym, ale niezwykle topornym i mało elastycznym, mechanizmem, a którego działania wywołują dzisiaj protesty i poczucie niesprawiedliwości. Dlatego też musimy bardzo szybko dążyć do odejścia od popiwku w kierunku rozwiązań stosowanych w nowoczesnych gospodarkach.</u>
          <u xml:id="u-429.6" who="#JanLityński">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna, w pełni popiera rozpoczęcie prac nad projektem ustawy, ale traktuje to jako początek działań, i to nie tylko w parlamencie, na rzecz nowoczesnego sposobu rozwiązywania konfliktów, na rzecz paktu dla Polski.</u>
          <u xml:id="u-429.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-430">
          <u xml:id="u-430.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-430.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-431">
          <u xml:id="u-431.0" who="#TeresaLiszcz">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Projekt ustawy o zakładowych układach zbiorowych pracy ma niewątpliwie ten walor, że w ogóle jest. Już w czasie pierwszego czytania, przed paroma miesiącami, trzech ustaw związkowych, mówiłam o tym, że brakuje ważnego, czwartego elementu — zbiorowego prawa pracy w Polsce, mianowicie ustawy o układach zbiorowych pracy. Ten projekt tę lukę wypełnia, ale nie całkowicie, ponieważ obejmuje tylko zakładowe układy zbiorowe pracy, nie przewiduje natomiast nowej regulacji układów zbiorowych pracy na wyższych poziomach. Można powiedzieć, że gdy chodzi o te wyższe poziomy, to nie ma luki, ponieważ aktualnie obowiązujący Kodeks pracy reguluje układy zbiorowe o zasięgu branżowym, krajowym. Ale reguluje je bardzo źle, w sposób konserwatywny, sztywny, zupełnie niedopasowany do gospodarki rynkowej. Dlatego istnieje pilna potrzeba całościowej regulacji układów zbiorowych pracy, Niemniej jednak dobrze jest, że przynajmniej ten fragment, co do którego istnieje ewidentna luka w prawie.</u>
          <u xml:id="u-431.1" who="#TeresaLiszcz">Istnieje wprawdzie „instytucja” zakładowych umów zbiorowych oraz porozumień w sprawie zakładowych systemów wynagradzania, ale są to tylko namiastki zakładowego układu zbiorowego pracy. W sumie dobrze się stało, że projekt jest. Natomiast niedobrze jest, że projekt jest bardzo niedopracowany. Jest merytorycznie nie wykończony, zawiera ciekawe pomysły, ale one są niedopracowane. To jest często pierwszy rzut pomysłu. I jest nieprofesjonalny od strony legislacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-431.2" who="#TeresaLiszcz">Można by dużo mówić, właściwie zatrzymać można by się było przy każdym artykule tego projektu, ale ja powiem tylko o kilku sprawach, które wydawały mi się najważniejsze. Kwestia terminologii, a w szczególności określenia wskazania podmiotów objętych działaniem układu uczestników układu. Projekt wprowadza nowe na naszym gruncie powojennym rozróżnienie pracodawcy i zakładu pracy. Nowe, ponieważ powojenne prawo pracy, przyjęło zamiast „pracodawcy”, pojęcie „zakładu pracy” używane w sensie podmiotowym. Przed wojna funkcjonowało to rozróżnienie, które wprowadza obecny projekt. I funkcjonuje ono na Zachodzie, zwłaszcza w RFN, gdzie wskazuje się na pracodawcę jako podmiot stosunku pracy. Mniej więcej odpowiada to pojęciu przedsiębiorcy. W każdym razie jest to zwykle osoba fizyczna, osoba prawna. Odróżnia się to pojęcie, od pojęcia zakładu pracy, które ma znaczenie organizacyjne. To nie jest znaczenie ściśle przedmiotowe, ale odgrywa szczególną role, gdy chodzi o partycypację pracowników w zarządzaniu, bo odbywa się on na szczeblu zakładu pracy. To rozróżnienie, jest jak mówię, interesujące, ale ma jedną bardzo poważna wadę, mianowicie nie liczy się z obowiązującym Kodeksem pracy, który nie jest znowelizowany. Jak na razie, w tym punkcie, używa pojęcia „zakładu pracy” na określenie podmiotu stosunku pracy.</u>
          <u xml:id="u-431.3" who="#TeresaLiszcz">Wprawdzie pakiet ustaw związkowych, w szczególności ustawa o pracodawcach i ustawa o rozstrzyganiu sporów zbiorowych, tzn. projekty tych ustaw, które niedługo „wejdą” do drugiego czytania, posługują się pojęciem „pracodawcy”, ale nie w opozycji do pojęcia „zakładu pracy”. Przeciwnie nawiązują w swojej definicji do pojęcia „zakładu pracy”. Są zbliżone do niego, bazują na tym kodeksowym pojęciu. Natomiast projekt tej ustawy, wprowadziłby bardzo duże zamieszanie pojęciowe na gruncie obecnego prawa pracy, w szczególności Kodeksu pracy, do czasu zmiany jego art. 3. Z tego powodu, moim zdaniem, zanim nie nastąpi odpowiednia zmiana Kodeksu pracy, trzeba zrezygnować z wprowadzania pojęcia „zakładu pracy” jako konkurencyjnego w stosunku do pojęcia „pracodawcy”.</u>
          <u xml:id="u-431.4" who="#TeresaLiszcz">Dużo niejasności i niekonsekwencji jest także w określeniu uczestników układu zbiorowego pracy po stronie pracowników. Zwłaszcza art. 6, jest przykładem pomylenia kategorii uczestnika układu i sprawy sposobu reprezentacji tego uczestnika. Uczestnikiem układu może być po stronie pracowników tylko związek zawodowy.</u>
          <u xml:id="u-431.5" who="#TeresaLiszcz">Nie zostało to jasno i wyraźnie napisane. Projekt wychodzi od razu z założenia, że w każdym przedsiębiorstwie, czy u każdego innego pracodawcy, musi być więcej niż jeden związek zawodowy. I dlatego z reguły przewiduje taką sytuację i z góry zakłada, że jest problem albo wspólnej reprezentacji, albo związku reprezentatywnego.</u>
          <u xml:id="u-431.6" who="#TeresaLiszcz">Tymczasem po prostu należy stwierdzić, że uczestnikiem układu po stronie pracowniczej jest związek zawodowy, natomiast oddzielnie uregulować kwestię reprezentacji pracowniczej w przypadku, gdy istnieje w zakładzie więcej niż jeden związek zawodowy.</u>
          <u xml:id="u-431.7" who="#TeresaLiszcz">Bardzo istotne znaczenie ma w procedurze dochodzenia do zawarcia zakładowego zbiorowego układu pracy, zaproszenie do rokowań. Między innymi od daty zaproszenia do rokowań, liczy się 14-dniowy termin do stworzenia wspólnej reprezentacji związkowej. Tymczasem nie mamy bliżej określonego sposobu zaproszenia. Należy wskazać przynajmniej, że zaproszenie powinno nastąpić na piśmie, ze sprecyzowaniem przedmiotu rokowań. Wydaje się też, że termin powinien się liczyć od daty doręczenie na piśmie zaproszenia, skoro jest początkiem liczenia innych terminów.</u>
          <u xml:id="u-431.8" who="#TeresaLiszcz">Dużo wątpliwości budzi zakres przedmiotowy układu zbiorowego pracy w ujęciu projektu. Jest on tradycyjny. Ogranicza się do warunków, w szczególności do wynagradzania. Tymczasem przedwojenna ustawa o układach zbiorowych pracy, która była znakomita, nie ograniczała w ogóle przedmiotu układów zbiorowych pracy, uznając, że przedmiotem tym może być wszystko co należy do prawa pracy.</u>
          <u xml:id="u-431.9" who="#TeresaLiszcz">Do rozważenia jest szczególnie to, czy przedmiotem zakładowego układu nie mogłyby być np. sprawy dotyczące zwolnień grupowych, a zwłaszcza kryteriów ochrony pewnych grup pracowniczych w procesie zwolnień grupowych. Być może, także sprawa partycypacji w zarządzaniu zakładem pracy, zwłaszcza w tych zakładach które nie są objęte działaniem ustawy o samorządzie, w zakładach prywatnych, też powinna być przedmiotem układu zbiorowego pracy. Określony w projekcie zakres przedmiotowy układu, jest moim zdaniem, za wąski.</u>
          <u xml:id="u-431.10" who="#TeresaLiszcz">Projekt reguluje problem stosunku zakładowego układu zbiorowego pracy, z jednej strony, do indywidualnej umowy o prace i to reguluje trafnie, uwzględniając zasadę uprzywilejowania pracownika, tzn. pozwalając na odstępstwa w umowie na korzyść pracownika.</u>
          <u xml:id="u-431.11" who="#TeresaLiszcz">Z drugiej strony reguluje również ten problem w odniesieniu do przepisów Prawa pracy — tzn. Kodeksu pracy i innych przepisów stanowionych przez państwo. Też trafnie, na bazie zasady uprzywilejowania pracownika. Natomiast w art. 25 brakuje wyraźnej podobnej regulacji w odniesieniu do układów zbiorowych pracy na wyższym poziomie, a mianowicie wskazania, że zakładowy układ zbiorowy pracy nie może być mniej korzystny dla pracowników, od układu na poziomie wyższym branżowym lub krajowym.</u>
          <u xml:id="u-431.12" who="#TeresaLiszcz">W niezgodzie z zasadą uprzywilejowania pracowników jest uregulowana w art. 26, sprawa zastosowania przez postanowienia nowego zakładowego układu zbiorowego pracy, postanowień umów o pracę, które wstąpiły do tych umów z poprzedniego układu. Nie jest tutaj zachowana zasada uprzywilejowania pracownika. Postanowienia nowego układu mają automatycznie zastępować w stosunkach pracy postanowienia poprzedniego układu, nawet gdy są mniej korzystne. Moim zdaniem, i taka była regulacja przedwojenna w ustawie z 1937 r., to automatyczne następstwo powinno mieć miejsce tylko wtedy, gdy nowy układ nie jest mniej korzystny od poprzedniego.</u>
          <u xml:id="u-431.13" who="#TeresaLiszcz">Natomiast w sytuacji, gdy nowy układ jest mniej korzystny, a to jest możliwe, w kolejnych układach, powinna być tylko możliwość doprowadzenia do uzgodnienia treści stosunków pracy z nowym układem zbiorowym pracy przez wypowiedzenie zmieniające.</u>
          <u xml:id="u-431.14" who="#TeresaLiszcz">Kontrowersyjna jest według mnie procedura, bardzo arbitralna, rozstrzygania sporów zaistniałych w procesie negocjacji układu, a także sporów zaistniałych na tle już zawartego układu przez nową instytucję komisji rozjemczej, która ma funkcjonować pod auspicjami okręgowego państwowego inspektoratu pracy.</u>
          <u xml:id="u-431.15" who="#TeresaLiszcz">Po pierwsze, skład tej komisji jest tutaj mocno niedookreślony, a kompetencje ma ona bardzo daleko idące i stanowcze. Członkowie tej komisji musieliby być fachowcami wysokiej klasy i w dziedzinie prawa i w dziedzinie spraw zatrudnienia, ażeby podołali tym zadaniom, które na nich projekt nakłada. A nie mamy w projekcie żadnych wymagań kwalifikacyjnych, ani nawet delegacji ustawowej do ich uregulowania.</u>
          <u xml:id="u-431.16" who="#TeresaLiszcz">Po drugie, pewne kompetencje tych komisji wydają się z góry nie do przyjęcia. Na przykład jest zapis w ustawie, że jeśli komisja uzna, że postulat zgłoszony przez jedną stronę narusza słuszne interesy drugiej strony, to ten postulat nie może już być przedmiotem dalszych rokowań. Wydaje się to dziwne, zwłaszcza w sytuacji, gdyby strona, która zgłaszała zastrzeżenia doszła do wniosku, że jej interes nie jest już naruszany. Przepis natomiast zakazuje dalszych rokowań na tle tego postulatu.</u>
          <u xml:id="u-431.17" who="#TeresaLiszcz">Przy okazji chcę powiedzieć, że komisje rozjemcze obciążyłyby dodatkowo Państwową Inspekcję Pracy. Ja ogromnie szanuję Państwową Inspekcję Pracy, doceniam jej kompetencje, jej znaczenie i rolę dla praworządności w stosunkach pracy. To co zarzucano Państwowej Inspekcji Pracy, a właściwie nie jej, tylko tym, którzy ją powoływali, to to, że była zawsze zbyt za mało liczna, że za mało było inspektorów, że nie byli w stanie ogarnąć kontrolą większości zakładów pracy. Tak więc gdyby teraz Państwowej Inspekcji Pracy dołożyć te nowe zadania, to w w ślad za tym musiałoby iść jej istotne wzmocnienie kadrowe.</u>
          <u xml:id="u-431.18" who="#TeresaLiszcz">I wreszcie jeszcze jedna sprawa merytoryczna. Sprawa bardzo niezdecydowanego stosunku autorów projektu do funkcjonujących obecnie namiastek zakładowych układów zbiorowych pracy w postaci zakładowych umów zbiorowych oraz porozumień w sprawie zakładowego systemu wynagradzania.</u>
          <u xml:id="u-431.19" who="#TeresaLiszcz">W jednym wariancie przyjmuje się uchylenie ustaw regulujących te instytucje, w innym — ich dalsze funkcjonowanie.</u>
          <u xml:id="u-431.20" who="#TeresaLiszcz">Uważam, że z dniem wejścia w życie ustawy o zakładowych układach zbiorowych pracy powinny przestać obowiązywać tamte dwie ustawy i powinna zniknąć definitywnie instytucja zakładowej umowy zbiorowej oraz będącego w istocie jej częścią porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagrodzenia. Wydaje się także, że nie można dopuszczać w razie uchylenia tamtych ustaw, tak jak to jest przewidziane w projekcie, w art. 27 bodajże, dalszego istnienia już zawartych umów, aż do czasu ich rozwiązania. Należałoby wyznaczyć wyraźny termin graniczny, stosunkowo krótki.</u>
          <u xml:id="u-431.21" who="#TeresaLiszcz">I na koniec jeszcze, coś na temat profesjonalizmu projektu. O tym można by bardzo dużo mówić. Na przykład sposób sformułowania art. 6 — wyraźne pomylenie podmiotu uczestnika układu ze sposobem jego reprezentowania; sposób cytowania ustawy z 1984 roku w przepisach przejściowych, w art. 27, wreszcie warianty. Mamy tutaj do czynienia ze swoistym eksperymentem. Chyba pierwszy raz się zdarzyło, że w projekcie znalazły się rozwiązania wariantowe. Co prawda, nie jest to wyraźnie nigdzie zabronione, ale raczej nie przyjęte i nie ułatwiające pracy. Świadczy to o braku zdecydowania autorów, o niedojrzałości projektu, nie tyle o otwartości autorów, co o ogromnym pośpiechu podobnie jak wyjątkowo lakoniczne uzasadnienie tak ważnej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-431.22" who="#TeresaLiszcz">To co powiedziałam, być może sugeruje wniosek o odrzucenie. Gdybyśmy tu konsekwentnie projekty nie dopracowane odrzucali, to należałoby moim zdaniem — ten projekt także odrzucić. Ale przyjęliśmy taką zasadę, właściwie niedobrą, że wszystkie projekty, nawet bardzo niedoskonałe, jednak przyjmujemy i na ich motywach często Komisje tworzą nowy projekt.</u>
          <u xml:id="u-431.23" who="#TeresaLiszcz">Wydaje mi się, że ze względu na to, że ten projekt jest tak bardzo potrzebny, jako uzupełnienie pakietu ustaw związkowych, i tym razem nie powinniśmy odstąpić od zasady. Dlatego nie zgłaszam wniosku o odrzucenie, a przeciwnie, popieram wniosek o przesłanie projektu do komisji w celu dalszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-431.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-432">
          <u xml:id="u-432.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-432.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym lista zgłoszonych mówców...</u>
          <u xml:id="u-432.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-433">
          <u xml:id="u-433.0" who="#MarekBoral">Fani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie zamierzam odwoływać się, odnosić się do tekstu przedstawionego projektu, chcę jednak przedstawić wniosek o oddalenie projektu ustawy. Kilka słów uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-433.1" who="#MarekBoral">Może na początku podziękowanie pod adresem pani poseł Liszcz. Tyle wad i uchybień, które pani była uprzejma wyrazić, wystarczyłoby, żeby oddalić kilka projektów ustaw, a nie jeden. Zresztą nie są to wszystkie, ale ja się do nich odnosił nie będę.</u>
          <u xml:id="u-433.2" who="#MarekBoral">Układy zbiorowe pracy powinny obejmować swoim zasięgiem branże, gałęzie, a w szczególnych wypadkach zawody i to z uwagi na charakter wykonywanej pracy, jak i zagrożenia, które występują w danych dziedzinach zatrudnienia. Przywileje związane z charakterem wykonywanej pracy, ochrona interesów zatrudnionych pracowników i to co jest najważniejsze — zasady wynagradzania, chociaż nie wyczerpują całego katalogu problemów, powinny być tam ujęte.</u>
          <u xml:id="u-433.3" who="#MarekBoral">Zgadzam się, że gospodarka rynkowa wymaga i to w interesie pracobiorców dobrych układów zbiorowych pracy. Cały świat, a szczególnie ta jego część, do której zmierzamy, zawiera układy zbiorowe pracy na szczeblu central związkowych i branż. Układ zbiorowy nie może być zawierany na szczeblu zakładu pracy, a przedstawiony projekt ma takie ambicje, aby stworzyć podstawy do zawierania układów zbiorowych na szczeblu zakładu pracy. Muszą tam być przecież zawarte racje pracobiorców związane z pracą, z ochroną, z zaopatrzeniem emerytalnym jak również pracodawców i racje państwa, skarbu państwa, który długo jeszcze w naszych okolicznościach będzie występował między innymi w roli pracodawcy.</u>
          <u xml:id="u-433.4" who="#MarekBoral">Nie zawiera się układów zbiorowych, jak tu było słusznie powiedziane, które przynoszą pogorszenie warunków pracy i płacy. Jednak wiemy, że pewne fundamentalne zasady mogą być wynegocjowane tylko na szczeblu kraju. Jest to pierwszy powód, aby nie kierować projektu ustawy do Komisji. Drugi powód jest następujący: oczekuje nas szeroka debata nad ustawą emerytalno-rentową, która w swym zamyśle będzie zmierzała do odebrania wszystkim grupom pracowniczym dotychczas posiadanych przywilejów i dodatkowych uprawnień, czyli do tego co wcześniej zostało wynegocjowane przez układy zbiorowe pracy, dla tych grup zawodowych. Dyskusja pozwoli zarówno związkom zawodowym, pracodawcom jak i administracji rządowej określić granice żądań, i wzajemnych ustępstw. I nic tu do powiedzenia nie ma pojedynczy zakład pracy. Uwidocznią się mechanizmy technologii, które są bardzo istotne w procesach negocjacji układów zbiorowych pracy.</u>
          <u xml:id="u-433.5" who="#MarekBoral">Dotychczas obowiązująca ustawa o zakładowych systemach wynagradzania zapewnia spełnienie wszystkich postulatów przedstawionych przez pana posła Marka Rutkowskiego. Warunki pracy i płacy na poziomie zakładów pracy można negocjować. Wypowiedzieć można dotychczasowe porozumienie w każdej chwili. Nie tak dawno przeprowadziliśmy nowelizację tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-433.6" who="#MarekBoral">Instytucjonalizacja konfliktów — wiadomo, kto jest stroną, wiadomo na jakich zasadach można układ wypowiedzieć, na jakich zasadach można negocjować. I w niczym dotychczasowa ustawa nie ogranicza organizacji związkowych w walce o poprawę warunków pracy i bytu swoich załóg. Przeciwnie zapewnia jednocześnie wysoką jakość prawa i czystość tego prawa. I to jest trzeci powód, żeby ten wniosek oddalić.</u>
          <u xml:id="u-433.7" who="#MarekBoral">Przedstawione rozwiązanie pod względem merytorycznym jest tak słabe, że postawi komisję sejmową przed zadaniem wręcz niewykonalnym. Bardzo szeroko mówiła o tym pani poseł Teresa Liszcz. Nie ma tam żadnej myśli przewodniej, brak określenia celów, którym ma służyć, przypomina źle napisaną instrukcję. Może stanowić jedynie próbę wmanipulowania organizacji związkowych w działalność polityczną.</u>
          <u xml:id="u-433.8" who="#MarekBoral">Jednocześnie wnioskodawcy nie wiedzą, co do tej pory zrobić z obowiązującą ustawą o zakładowych systemach wynagradzania. Przedstawiają wariantowe rozwiązanie. Świadczy to o tym, że przedstawiony projekt jest nikomu niepotrzebny. Możemy stworzyć normę prawną do niczego nieprzydatną. Mówiła o tym wczoraj pani rzecznik, mówiła dzisiaj o tym pani poseł Teresa Liszcz. Jest to czwarty powód, aby oddalić ten projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-433.9" who="#MarekBoral">Chciałbym przypomnieć, że ustawa o związkach zawodowych, o sporach zbiorowych i organizacjach pracodawców — jest również bardzo źle napisana. Pisana była na posiedzeniach komisji i co z tego wynikło sami państwo wiecie, bo teksty zostały już dostarczone.</u>
          <u xml:id="u-433.10" who="#MarekBoral">Chciałbym przedstawić jeszcze piąty i ostatni powód, mianowicie jest to brak uzasadnienia. Gdybyście państwo spojrzeli na ostatnią stronę, kilka zdań uzasadnienia i powoływanie się na wątpliwej jakości projekty o związkach zawodowych o sporach zbiorowych i organizacjach pracodawców, to stwierdzilibyśmy, moim zdaniem, że absolutnie nie może służyć za takie uzasadnienie.</u>
          <u xml:id="u-433.11" who="#MarekBoral">Doceniam potrzebę opracowania ustawy o układach zbiorowych pracy i dlatego zwracam się do sygnatariuszy projektu ustawy, o podjęcie prac z zespołem, z przedstawicielami Parlamentu, organizacji centrali związkowych i Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej, nad stosowanym projektem ustawy. Pozwoli to połączyć wiedzę fachowców, której brakuje w tej ustawie, z doświadczeniem działaczy i szybko stworzyć normę prawną, w oparciu o którą w przyszłości będą rozwiązywane niezwykle trudne problemy pracodawców, jak i pracobiorców.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-434">
          <u xml:id="u-434.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-434.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pan poseł Jerzy Orzeł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-435">
          <u xml:id="u-435.0" who="#JerzyOrzeł">Chciałbym nie zgodzić się z argumentami przedstawionymi przez mojego przedmówcę. Odnosi się w szczególności do pierwszej tezy, która została przedstawiona. Teza ta brzmiała mniej więcej tak, że układy zbiorowe powinny być zawierane na szczeblu centralnym przez centrale związkowe. Otóż wydaje mi się, że pan poseł jeszcze żyje w systemie gospodarczym sprzed roku, w tym systemie, kiedy każde przedsiębiorstwo było przyporządkowane jakiemuś ministrowi. Wtedy rzeczywiście sytuacja była taka, że można było na szczeblu centralnym z danym resortem negocjować układ zbiorowy pracy. Chciałbym zapytać, w takim układzie, jeżeli z danego resortu w tej chwili odchodzi przedsiębiorstwo, bo jest prywatyzowane, i to przedsiębiorstwo kieruje się własną polityką płacową, własną polityką socjalną, nie jest w żadnym stopniu powiązane z jakimkolwiek centralnym organem administracji państwowej. Z kim wtedy Centralny Związek na szczeblu krajowym miałby taki układ negocjować? Z ministrem, któremu kiedyś to przedsiębiorstwo podlegało — chyba nie. Dlatego zamiarem wnioskodawców jest stworzenie takiej możliwości, aby te warunki, te wszystkie szczegóły dotyczące spraw płacowych i spraw pracowniczych były negocjowane w przedsiębiorstwie, gdyż nie ma struktur krajowych przedsiębiorstw. One w tej chwili jeszcze istnieją, w stosunku do sektora państwowego, ale w związku z prywatyzacją i z przekształceniami własnościowymi, te więzi między poszczególnymi zakładami pracy a organami administracji państwowej będą stopniowo zanikać. I dlatego jest to wyjście naprzeciw, aby takie możliwości stworzyć.</u>
          <u xml:id="u-435.1" who="#JerzyOrzeł">Jako jeden z inicjatorów tej ustawy chciałbym powiedzieć, że to, że pewne rozwiązania zostały przedstawione wariantowo, nie oznacza, że wnioskodawcy nie mieli wizji, jak te problemy rozwiązać. Przedstawiliśmy je wariantowo, dlatego że uważaliśmy, że przede wszystkim powinny się w tej mierze wypowiedzieć wszystkie funkcjonujące w zakładach pracy związki zawodowe. Nie chcieliśmy związkom zawodowym narzucać niczego z góry, niczego z góry przesądzać. W zależności od opinii, jakie napłyną z central związkowych, komisje sejmowe, kierując się przede wszystkim tymi opiniami powinny przyjąć rozwiązanie takie, które zmierzałoby albo do uchylenia obowiązujących układów zbiorowych pracy, albo do ich utrzymania, w zależności od tego, czy dany zakład pracy godzi się na to, żeby utrzymywać dotychczasowe formy czy też chce przejść na inne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-436">
          <u xml:id="u-436.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-436.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł Teresa Liszcz, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-437">
          <u xml:id="u-437.0" who="#TeresaLiszcz">Postaram się, żeby to było rzeczywiście ad vocem. Czuję się w obowiązku odezwać, dlatego że pan poseł Marek Boral co najmniej dwukrotnie powołał się na mnie, uzasadniając wniosek o odrzucenie projektu. Chcę więc mocno podkreślić, że wytykając różne wady projektu, nie mogę się zgodzić z tezą, że nie ma w nim generalnej, słusznej myśli i że wady są tego rodzaju, że należy projekt odrzucić, gdyż komisje sobie z nim nie poradzą. Uważam, że przyjmowaliśmy tutaj i kierowali do komisji gorsze nawet projekty, a jest szczególna potrzeba społeczna, żeby ten projekt możliwie szybko został opracowany.</u>
          <u xml:id="u-437.1" who="#TeresaLiszcz">Komisja do spraw reformy Prawa pracy, działająca przy ministrze pracy i polityki społecznej, wiedząc o tym, że projekt wpłynął do laski marszałkowskiej, już przygotowuje swoje stanowisko w tej sprawie, które na pewno będzie bardzo pomocne. Komisja, jak zawsze, zaprosi ekspertów, więc nie sądzę, żeby komisja nie dała sobie rady z tym projektem. Na koniec jeszcze raz pragnę podkreślić, że popieram wniosek o skierowanie projektu do komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-438">
          <u xml:id="u-438.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-438.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-439">
          <u xml:id="u-439.0" who="#MarekBoral">Pani Marszałek! Chciałabym tylko dwa zdania odnośnie do wystąpienia pana posła Jerzego Orła.</u>
          <u xml:id="u-439.1" who="#MarekBoral">Wszystko to, co pan poseł powiedział można załatwić na podstawie dotychczasowych przepisów. W zakładzie pracy można wypowiedzieć umowę, można ją wynegocjować i znana jest technologia — wszystko po prostu jest znane. Układ zbiorowy pracy jest jednak, jak tradycja nie tylko polska, ale tradycja w innych krajach wykazuje, zawierany na szczeblu branż. Branża to jest pewna specyfika, to jest pewien charakter pracy, pewne zagrożenia, przywileje i wiele różnych innych spraw. I tu trzeba stworzyć to prawo. Ja jestem również za tym. Natomiast przedstawiony projekt odnosi się tylko do zakładów pracy, nic nam to nie rozwiązuje. Jeszcze przy tych wszystkich wadach, które pani poseł Teresa Liszcz, przepraszam że jeszcze raz się powołuję była uprzejma tutaj wymienić, naprawdę nie zasługuje na to, żeby go kierować do komisji. A to, że czasami przyjmowaliśmy gorsze projekty żadnym argumentem nie jest.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-440">
          <u xml:id="u-440.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-440.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-441">
          <u xml:id="u-441.0" who="#JanLityński">Dziwi pochwała dotychczasowego ustawodawstwa zaprezentowana przez pana posła Marka Borala, bo dotychczasowe ustawodawstwo doprowadziło do konfliktów zarówno do roku 1989, jak i po roku 1989 i niewątpliwie istnieje potrzeba nowoczesnego ustawodawstwa. Ten projekt, przy wszystkich swoich wadach, wprowadza coś nowego, coś, co na poziomie zakładu pracy ma szansę doprowadzić do pewnej cywilizacji konfliktu.</u>
          <u xml:id="u-441.1" who="#JanLityński">Pan poseł Marek Boral jednak rzeczywiście żyje w starych czasach, bo myśli, że można w tej chwili, bez rozwiązania problemu na poziomie zakładu pracy, rozwiązać problemy ogólnokrajowe.</u>
          <u xml:id="u-441.2" who="#JanLityński">Mówiłem o tym, że czeka nas ciężka praca nad zbiorowymi umowami pracy. Ten projekt jest właśnie wstępem do tego. Natomiast, mam pewne podejrzenie, aczkolwiek wołałbym się z Wysoką Izbą do końca nim nie dzielić, że jest to obrona starych pozycji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-442">
          <u xml:id="u-442.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-442.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-442.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-443">
          <u xml:id="u-443.0" who="#MarekRutkowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chciałbym się zgodzić z większością zarzutów, co do niedoskonałości projektu, ze strony takiego znawcy prawa pracy, jakim jest pani poseł profesor Teresa Liszcz. Sądzę jednak że się nie pomylę, kiedy powiem, że nie dotyczą one jak gdyby całego projektu, a co najwyżej 50 procent. Chciałbym przypomnieć Wysokiej Izbie następujący fakt, że nie tylko grupa kilkudziesięciu posłów zgłosiła nie w pełni doskonały projekt, ale zdarzyło się, że Wysoka Izba uchwaliła po wielomiesięcznych pracach projekt ustawy o partiach politycznych, który całkowicie został zmieniony przez Senat. Ta Wysoka Izba właśnie przyjęła do wiadomości, że pomyliła się. Dlatego wybaczcie państwo nam, na samym początku, pewne niedoskonałości, skoro po wielomiesięcznych pracach w komisjach oraz po dwóch czytaniach plenarnych, Sejm również w ustawie o partiach politycznych stworzył dzieło niedoskonałe. Tyle w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-443.1" who="#MarekRutkowski">Druga sprawa. Pan poseł Marek Boral twierdzi, że nie jest znana instytucja układu zbiorowego na szczeblu zakładu pracy, nie jest rozpowszechniona w gospodarce rynkowej. Radzę panu posłowi, z którym pracujemy wspólnie w sejmowej Komisji Polityki Społecznej, żeby się zwrócił np. do swych kolegów, którzy byli w Republice Federalnej Niemiec, w zakładach m.in. Volkswagena, gdzie rozmawialiśmy z przedstawicielami związków zawodowych, gdzie właśnie...</u>
          <u xml:id="u-443.2" who="#komentarz">(Głosy z sali)</u>
          <u xml:id="u-443.3" who="#MarekRutkowski">Ale proszę nie przerywać. To jest kultura polityczna, tak? gdzie właśnie, również nie na szczeblu tylko branż, ale również na szczeblu zakładu pracy, jest zawierany układ zbiorowy.</u>
          <u xml:id="u-443.4" who="#MarekRutkowski">Mam tutaj tak generalny wniosek do Wysokiej Izby, żeby wybaczyła nam na samym starcie, jako wnioskodawcom, pewne niedoskonałości w tym projekcie i skierowała ten projekt ustawy do prac w Komisji Ustawodawczej i Komisji Polityki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-443.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-444">
          <u xml:id="u-444.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-444.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-444.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku ze zgłoszonym wnioskiem formalnym pana posła Marka Borala o odrzucenie projektu ustawy, poddam ten wniosek pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-444.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z pań posłanek i z panów posłów jest za przyjęciem wniosku pana posła Marka Borala o odrzucenie poselskiego projektu ustawy o zakładowych układach zbiorowych pracy, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (47) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (146) Kto wstrzymał się od głosowania? (44) Stwierdzam, że Sejm odrzucił wniosek pana posła Marka Borala o odrzucenie projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-444.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu proponuje więc, aby Sejm skierował poselski projekt ustawy o zakładowych układach zbiorowych pracy do Komisji Polityki Społecznej oraz do Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-444.5" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że sprawa była przegłosowana, nie używam formułki, że jeżeli sprzeciwu nie usłyszę, uznam że Wysoka Izba tę decyzję przyjęła, gdyż głosowaniem wyraziła taką decyzję.</u>
          <u xml:id="u-444.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do punktu 18 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Kodeks handlowy (druk nr 709).</u>
          <u xml:id="u-444.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu w imieniu wnioskodawców pana posła Andrzeja Bratkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-445">
          <u xml:id="u-445.0" who="#AndrzejBratkowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Stajemy przed kolejnym niecodziennym zadaniem. Otóż przywrócić powinniśmy moc prawną przepisów, obowiązujących w tym kształcie w latach 1934–1964 i stosowanych zresztą już znacznie dawniej, lecz skazanych na zapomnienie przez ostatnie 27 lat. W tych właśnie ostatnich latach Kodeks handlowy, bo o nim tu mówię, traktowany był jako relikt zamierzchłej kapitalistycznej przeszłości. W trakcie kodyfikacji prawa cywilnego w latach 1963–1964 drugą księgę Prawa rzeczowe oraz zobowiązania, prawie w całości przeniesiono do Kodeksu cywilnego, a w przepisach wprowadzających Kodeks cywilny, w art. 6 stwierdzono uchylenie „Kodeksu handlowego i jego przepisów wprowadzających” z wyjątkiem... no właśnie, całe szczęście, że przynajmniej z wyjątkiem przepisów dotyczących spółek jawnych, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych, przy czym w stosunku do tych spółek pozostały również w mocy przepisy o firmie, prokurze i rejestrze handlowym.</u>
          <u xml:id="u-445.1" who="#AndrzejBratkowski">Sposób „uchylenia” Kodeksu handlowego okazał się na tyle pokrętny, że chcąc obecnie uzupełnić spis dopuszczonych prawem spółek handlowych, a także przywrócić amputowaną instytucję spółki komandytowej, musimy niejako od nowa wprowadzić w życie tekst rozdziału X Kodeksu handlowego, znowu w drodze ustawowej. Wniesiony dzisiaj pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy jest więc plagiatem. Nie zawiera nic oryginalnego w stosunku do przepisów Kodeksu handlowego z 1934 roku. Po prostu jest tylko naprawieniem tego co zostało zepsute w 1964 r. Tekst tego projektu przygotowany został jeszcze w maju ubiegłego roku w Ministerstwie Sprawiedliwości, a grupa posłów — których mam zaszczyt reprezentować — zdecydował się wnieść ten projekt jako poselski, wymijając powolną niestety rządową kolejkę ustawodawczą, by przynajmniej w ten sposób nadrobić trochę czasu.</u>
          <u xml:id="u-445.2" who="#AndrzejBratkowski">Dla porządku muszę wyjaśnić, że jest to jeden z tych aktów prawnych, które zostały objęte minimum legislacyjnym uzgodnionym ostatnio między Sejmem i rządem.</u>
          <u xml:id="u-445.3" who="#AndrzejBratkowski">Dlaczego powinniśmy się tym zająć? Nie muszę w tym miejscu argumentować, że spółki komandytowe mają długą historię, że są jedną w ogóle z najstarszych form organizacji handlowych, że wykorzystywano je już w średniowieczu, że dokumenty genuańskie z XII wieku dość szczegółowo traktują o spółkach zwanych — „comenda”, że i kodeks Napoleona, i prawo pruskie, i prawo austriackie, i rosyjski — „svod zakonov”, legalizowały różne formy spółek komandytowych na ziemiach polskich — to zresztą było podstawą kodyfikacji prawa handlowego w 1934 roku.</u>
          <u xml:id="u-445.4" who="#AndrzejBratkowski">Istotniejsze jest to, że we współczesnej gospodarce, w gospodarce krajów wysoko rozwiniętych, spółki komandytowe przeżywają drugą młodość i to nie przez przypadek! W Polsce przedwojennej jednym z motywów zawiązywania spółek komandytowych był fakt, że spółki te nie opłacały podatku dochodowego, bo opłacali je bezpośrednio sami wspólnicy. W Stanach Zjednoczonych celem pierwszych spółek komandytowych było odraczanie podatków z inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-445.5" who="#AndrzejBratkowski">Po zmianie prawa podatkowego w 1986 roku amerykańskie spółki komandytowe rozszerzyły swe działania. Teraz kładą nacisk głównie na uzyskanie największego dochodu z inwestycji, albo na uzyskanie największego zysku, na przykład dzięki operacjom na terminowych giełdach towarowych. Publiczne spółki komandytowe rejestrowane są przez Komisję Papierów Wartościowych i tym właśnie śladem poszła nasza Komisja Przekształceń Własnościowych, prezentując w swym sprawozdaniu o rządowym projekcie — wczoraj uchwalaliśmy tę ustawę — o obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, klasyczną postać spółki komandytowej, którą nazwano „Towarzystwem Funduszy Powierniczych”.</u>
          <u xml:id="u-445.6" who="#AndrzejBratkowski">Towarzystwo takie, nazwane byłoby na Zachodzie spółką komandytowo-akcyjną, bo zamiast mówić o świadectwach powierzenia środków i jednostkach uczestnictwa w funduszu, mówiono by tam po prostu o imiennych akcjach. Mieli jednak chyba słuszność posłowie z Komisji Ustawodawczej i Komisji Przekształceń Własnościowych, że zrobili tak, jak zrobili, przynajmniej w kontekście przedwojennego kodeksu handlowego. Już wtedy bowiem, przejmując ustawodawstwo gospodarcze państw zaborczych, istniejące wcześniej spółki komandytowo-akcyjne zdecydowano rejestrować pośród spółek akcyjnych i z ograniczoną odpowiedzialnością podobnie zresztą jak towarzystw ubezpieczeń wzajemnych.</u>
          <u xml:id="u-445.7" who="#AndrzejBratkowski">Jest to bowiem szczególny typ spółek, głównie kapitałowych, ale o kapitale zmiennym (podobnie jak typ spółki zwanej spółdzielnią) wymagający odrębnych regulacji prawnych.</u>
          <u xml:id="u-445.8" who="#AndrzejBratkowski">Kodeks handlowy z 1934 roku przedstawiał więc instytucję spółek komandytowych wyłącznie w ich postaci osobowej, określanej jako spółka komandytowo-firmowa. Dlatego również wnoszony obecnie projekt ustawy nie obejmuje kategorii spółek opartych na akcjach, lecz tylko na wkładach, czyli identycznie z rozwiązaniem przedwojennym. Problematyką spółek komandytowo-akcyjnych w ich ogólnej postaci wnioskodawcy pozostawiają de lege ferenda.</u>
          <u xml:id="u-445.9" who="#AndrzejBratkowski">Ktoś nie obznajomiony z prawem gospodarczym mógłby zapytać, po co to całe zamieszanie. Mamy przecież wśród spółek osobowych spółkę jawną i spółkę cywilną (choć ta ostatnia należy raczej do zobowiązań), mamy spółki kapitałowe: akcyjną i z ograniczoną odpowiedzialnością — czy to nie wystarczy? Otóż nie. Nie tylko dlatego, że spółka komandytowa jest od dawna zakorzeniona we współczesnym życiu gospodarczym. Spółkę komandytową należy przywrócić przede wszystkim dlatego, że jest po prostu przydatna, że stanowi tę konstrukcję prawną, której inne typy spółek nie mają. Bo o czym w końcu mówimy? Mówimy o przedsiębiorstwie, w którym jedna grupa wspólników odpowiada wobec klientów osobiście, nieograniczenie i solidarnie, druga grupa wspólników odpowiada zaś tylko wobec spółki za wniesienie wkładów, do których zobowiązali się umową spółki.</u>
          <u xml:id="u-445.10" who="#AndrzejBratkowski">Z gospodarczego punktu widzenia komandytariusz jest właściwie nie tyle wspólnikiem, co kapitalistą, który przez zagwarantowanie swej odpowiedzialności do określonej wysokości za zobowiązania spółki, wzmaga kredyt spółki i w granicach wniesionego przezeń wkładu pomnaża jej kapitał. Usunięcie spółki komandytowej z wykazu spółek prawa handlowego naruszyło już logiczną sekwencję strukturalną — od spółki jawnej jako osobowej, przez spółkę komandytową jako osobowo-kapitałową i spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jako kapitałowo-osobową, do spółki akcyjnej jako wyłącznie kapitałowej.</u>
          <u xml:id="u-445.11" who="#AndrzejBratkowski">Wysoka Izbo! Nie chciałbym Państwa zanudzać uzasadnieniem konkretnych artykułów i paragrafów opisujących spółkę komandytową. Pozwoliłem sobie zresztą przekazać Prezydium Sejmu — niestety nie znalazło się to jeszcze w skrytkach poselskich — zestawienie porównawcze obu tekstów ustawy w wersji z 1934 roku i obecnie przygotowanej. Różnice, z założenia, są minimalne. Dotyczą wyłącznie opuszczenia spraw związanych z kwestiami majątkowo-małżeńskimi, dzisiaj już nieaktualnymi, a także rezygnacji z dawnego artykułu 151, odnoszącego się do instytucji kupca jednoosobowego, co również przestało być aktualne. We wszystkich innych przypadkach zmiana zapisu ustawowego nie wprowadza żadnych odmienności merytorycznych, lecz tylko przystosowuje jego brzmienie do współczesnej stylistyki aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-445.12" who="#AndrzejBratkowski">Ta wyjątkowa sytuacja skłaniała do potraktowania omawianego projektu ustawy jako szczególnego przypadku pozwalającego na przystąpienie do drugiego czytania niezwłocznie po zakończeniu pierwszego, bez odsyłania projektu ustawy do opracowania w komisjach. Chodziło tu przede wszystkim o czynnik czasu, którego nie mamy za wiele, choćby w świetle ostatnich decyzji o skróceniu okresu pracy naszej kadencji Sejmu. Byłby to zresztą rzadki przypadek przyspieszenia, który nie wymaga ponoszenia kosztów, a może przynieść praktyce gospodarczej wyłącznie korzyści.</u>
          <u xml:id="u-445.13" who="#AndrzejBratkowski">Ten w gruncie rzeczy tylko pozornie przyspieszony tryb ustawodawczy, jak sądzę, winni bylibyśmy także twórcom polskiej kodyfikacji prawa handlowego z 1934 roku. Ich dzieło bowiem żyje i cieszy się coraz lepszym zdrowiem, mimo że — zacytuję tu według stenogramu sejmowej wypowiedzi ówczesnego ministra podczas pierwszego czytania propozycji kodyfikacyjnych prawa cywilnego w dniu 21 maja 1963 r. „Zgromadzenie Ogólne Sądu najwyższego w dniu 25 listopada 1948 roku podjęło uchwałę, w której sąd ten uznał, że orzecznictwo i zasady prawne pochodzące z okresu międzywojennego, które nie są zgodne z obecnym ustrojem i obowiązującym ustawodawstwem, mają już tylko historyczne znaczenie”. No cóż, rzeczywiście historia kołem się toczy.</u>
          <u xml:id="u-445.14" who="#AndrzejBratkowski">Ale wniosek o natychmiastowe drugie czytanie nie staje z naszej strony. Nie staje dlatego, że nastąpiła w międzyczasie sygnalizacja ze strony rządu, wskazująca na pilną konieczność dodatkowej noweli Kodeksu handlowego w kwestii ograniczonej do rachunkowości spółek. Trudno natomiast co chwilę nowelizować taki akt prawny, jakim jest kodeks.</u>
          <u xml:id="u-445.15" who="#AndrzejBratkowski">W związku z tym, że nie ma jeszcze w naszych rękach tych propozycji rządowych, kończę swoją wypowiedź sugestią o skierowanie wnoszonego projektu do komisji, ale oczywiście z ogromną prośbą o szacunek dla przeszłości i nie zepsucie tego, co antenaci nasi nam pozostawili w spadku. To zresztą dotyczy również innych fragmentów Kodeksu handlowego. Polecam uwadze szanownych pań i panów posłów, by w sposób jak najbardziej odpowiedzialny traktować stare prawo, które w warunkach kapitalizmu, w warunkach gospodarki rynkowej, już sprawdziło się i koresponduje z ustawodawstwem światowym. Nie twórzmy nowych praw kapitalizmu tym razem „naukowego”.</u>
          <u xml:id="u-445.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-446">
          <u xml:id="u-446.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-446.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-446.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy kto z państwa chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-446.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-446.4" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował poselski projekt ustawy o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Kodeks handlowy do Komisji Przekształceń Własnościowych oraz do Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-446.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-446.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-446.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Przed ogłoszeniem przerwy chciałam poinformować, że znaleźliście państwo w skrytkach projekt uchwały dotyczący opracowania terminu ustawy emerytalnej. W związku z tym, że projekt tej uchwały wpłynął po posiedzeniach klubów, Prezydium Sejmu zadecydowało, żeby nie poddawać go dzisiaj pod głosowanie i jeżeli będzie taka wola Wysokiej Izby i klubów, będzie on rozpatrywany na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Powiadomimy Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej o takim projekcie, żeby w razie czego te dwa tygodnie mogły być wykorzystane na prace, jeżeli Wysoka Izba ten termin przyspieszenia prac nad ustawą emerytalną uzna za konieczny i możliwy.</u>
          <u xml:id="u-446.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Teraz ogłaszam... Czy pan poseł ma jakieś komunikaty? Proszę panie pośle o komunikat.</u>
          <u xml:id="u-446.9" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz prosi o głos)</u>
          <u xml:id="u-446.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-447">
          <u xml:id="u-447.0" who="#TeresaLiszcz">Przepraszam bardzo, pani marszałek, ale z porządku obrad wynika, że właściwie jest jeszcze tylko jeden punkt.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-448">
          <u xml:id="u-448.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dwa punkty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-449">
          <u xml:id="u-449.0" who="#TeresaLiszcz">W każdym razie jeden punkt, gdzie może być głosowanie. Obawiam się, że po przerwie na pewno quorum nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-449.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-449.2" who="#TeresaLiszcz">A być może byłaby szansa... Ja nie wiem, czy jest konieczną ta przerwa, jeśli chcemy jak najszybciej kończyć dzisiejsze obrady.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-450">
          <u xml:id="u-450.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, mamy jeszcze dwa punkty, więc jeżeli Wysoka Izba wyrazi wolę, żebyśmy bez przerwy rozpatrzyli te dwa punkty porządku dziennego i na tym zakończyli dzisiejsze obrady, to jest to możliwe.</u>
          <u xml:id="u-450.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-450.2" who="#OlgaKrzyżanowska">O ile rozumiem, oklaski wyrażają tę wolę. W takim razie obradowalibyśmy bez przerwy i po skończeniu tych dwóch punktów porządku dziennego zakończylibyśmy dzisiaj obrady stosunkowo wcześnie, jak na nasze obyczaje.</u>
          <u xml:id="u-450.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W takim razie pozwalam sobie nie ogłaszać przerwy. Proszę o gong na głosowanie, bo jeżeli będzie taka możliwość, przegłosujemy tę następną sprawę.</u>
          <u xml:id="u-450.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-451">
          <u xml:id="u-451.0" who="#MieczysławGaweł">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Do skrytek dostaliśmy informacje (w czasie pierwszej przerwy), że o godz. 10.30 jest posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej ds. prawa spółdzielczego. Jest pewien porządek i burzenie go w ten sposób nie jest najlepszym rozwiązaniem. A wiadomo, że na prawo spółdzielcze czeka duża część ludzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-452">
          <u xml:id="u-452.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-452.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, jeżeli chodzi o to, co pan poseł powiedział, chciałabym się odwołać do tego, co mówiła pani poseł Liszcz. Ten punkt 19 wymagałby głosowania, a właśnie nieobecność posłów na sali obrad, w związku z posiedzeniami, może nam to uniemożliwić. W związku z tym zwracam się z prośbą do członków komisji, by przesunęli o godzinę swoje posiedzenie, żebyśmy zakończyli wcześniej posiedzenie Sejmu. Jest to tylko przesunięcie czasu posiedzenia komisji, a nie uniemożliwienie pracy tej komisji.</u>
          <u xml:id="u-452.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-452.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących spółdzielczości zgadza się na taką propozycję?</u>
          <u xml:id="u-452.4" who="#komentarz">(Poseł Michał Kurek: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-452.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-452.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 19 porządku dziennego: Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Polityki Społecznej oraz Komisję Ustawodawczą projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy (druk nr 767).</u>
          <u xml:id="u-452.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł Teresę Liszcz o zabranie głosu w imieniu komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-453">
          <u xml:id="u-453.0" who="#TeresaLiszcz">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Zacznę od gorących podziękowań i pani marszałek, i państwu, że zgodziliście się przesunąć tę przerwę, bo rzecz, którą chcę zreferować, jest drobna, mała objętościowo, a naprawdę ogromnie ważna i bardzo długo czeka.</u>
          <u xml:id="u-453.1" who="#TeresaLiszcz">Jak powiedziałam, chodzi o niewielki objętościowo projekt zmiany Kodeksu pracy, polegający na wprowadzeniu po art. 207 w dziale X „Bhp” art. 207¹ dotyczącego służby bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
          <u xml:id="u-453.2" who="#TeresaLiszcz">Inspiracja do tej zmiany wyszła z Rady Ochrony Pracy. Powód jest następujący. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy działa w Polsce od lat pięćdziesiątych. W latach pięćdziesiątych była wprowadzona uchwałą Rady Ministrów, tzw. uchwałą samoistną, nie mającą podstawy ustawowej. Ponieważ pracodawcy ówcześni to były przede wszystkim państwowe zakłady pracy, samoistna uchwała mogła je zobowiązywać do powoływania służb bhp, podobnie jak mogła nakładać na nie inne obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-453.3" who="#TeresaLiszcz">Natomiast nie jest dopuszczalny taki tryb nakładania obowiązków na zakłady niepaństwowe, w szczególności spółdzielcze i prywatne. Dopiero ustawa o bezpieczeństwie i higienie pracy z 1965 r. stworzyła ustawową podstawę dla działania służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dla obowiązków zakładów pracy, bez względu na formę własności, co do powoływania i utrzymywania tej służby.</u>
          <u xml:id="u-453.4" who="#TeresaLiszcz">Niestety, Kodeks pracy uchwalając ustawę o bezpieczeństwie i higienie pracy, a w niej podstawę ustawową bhp, nie stworzył w swojej treści dla służby bhp nowej, ustawowej podstawy. Oznacza to, że obecnie służba bhp działa w zawieszeniu, bez podstawy ustawowej, oparta tylko na akcie „wykonawczym”. Ten akt nie mający obecnie ustawowej podstawy, jak powiedziałam, nie obliguje zakładów niepaństwowych. I w wielu zakładach niepaństwowych, w szczególności prywatnych, a także spółdzielczych nie powołano w ogóle służby bhp. Nie powołuje się jej obecnie również w wielu zakładach państwowych. W wielu zakładach, w których dotąd funkcjonowała, rozpada się, bo kierownik zakładu uważa, że nie jest konieczna, nie jest ważna, skoro uchylono przepis ustawowy na ten temat. Wielu dobrych, fachowych pracowników bezpieczeństwa i higieny pracy odeszło z tej służby. Słowem, grozi katastrofa tej służbie, mającej ogromne znaczenie dla ochrony zdrowia i życia pracowników.</u>
          <u xml:id="u-453.5" who="#TeresaLiszcz">Przypominam, ma to być organ doradczy dla kierownika zakładu w dziedzinie bhp, fachowy, kontrolujący różne służby w zakładzie i pracowników w sprawach przestrzegania przepisów bhp.</u>
          <u xml:id="u-453.6" who="#TeresaLiszcz">Art. 207¹, którego dodanie proponują komisje, stwarza właśnie ustawową podstawę dla powoływania takiej służby we wszelkiego typu zakładach pracy i obliguje wszelkie zakłady, także prywatne i spółdzielcze. Jest on dosyć szczegółowy. Mianowicie wskazuje, w jakiej formie ta służba powinna być zorganizowana w zależności od wielkości zakładu. Generalną zasadą jest stworzenie specjalnej komórki we wszystkich zakładach, które liczą więcej niż 10 pracowników. Jednakże w zakładach mniejszych, zatrudniających do 100 pracowników, wykonywanie służby bhp można powierzyć nie specjalnym pracownikom, tylko pracownikom, którzy wykonują inne zadania, obok tych zadań podstawowych. A w zakładach najmniejszych, liczących do 50 pracowników, można nawet nie powoływać wewnątrz ani służby, ani pracowników ds. bhp, tylko zlecać, w miarę potrzeby, realizowanie zadań tej służby wyspecjalizowanym osobom trzecim.</u>
          <u xml:id="u-453.7" who="#TeresaLiszcz">Przepis jest i tak dosyć szczegółowy w stosunku do poprzedniej podstawy prawnej. Naturalnie nie może regulować detali co do organizacji tej służby, trybu powoływania, kwalifikacji. W szczegółach odsyła on do rozporządzenia Rady Ministrów, dając jej w ust. 4 delegację ustawową.</u>
          <u xml:id="u-453.8" who="#TeresaLiszcz">Wnioskodawcą tego projektu powstałego z inspiracji Rady Ochrony Pracy, są dwie komisje sejmowe: Polityki Społecznej oraz Ustawodawcza. One dokładnie ten krótki projekt przedyskutowały.</u>
          <u xml:id="u-453.9" who="#TeresaLiszcz">Intencją komisji było prosić, i o co w imieniu komisji wnoszę tutaj, o przeprowadzenie, jeśli okaże się to możliwe, w szczególności gdy będzie quorum, drugiego czytania tego króciutkiego, a bardzo ważnego projektu i przegłosowanie go. O to proszę.</u>
          <u xml:id="u-453.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-454">
          <u xml:id="u-454.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-454.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Do dyskusji zapisało się 2 mówców.</u>
          <u xml:id="u-454.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł Elżbietę Seferowicz z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Jana Sroczyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-455">
          <u xml:id="u-455.0" who="#ElżbietaSeferowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ze względu na bliskość tematów bhp i ochrony zdrowia, proponuję włączenie do przygotowanego projektu niewielkiej, ale istotnej zmiany w Kodeksie pracy, precyzującej obowiązki zakładu pracy w zakresie ochrony zdrowia pracowników. To znaczy, proponuję poszerzenie przedstawianego dziś projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy, o następujące zapisy.</u>
          <u xml:id="u-455.1" who="#ElżbietaSeferowicz">W art. 215 dodaje się nowy § 2 w brzmieniu „zakład pracy jest obowiązany do informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą. Dotychczasowy § 2 otrzymuje oznaczenie § 3 i brzmienie: „na koszt zakładu pracy przeprowadza się badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia a wyniki podaje się do wiadomości pracowników”. Dotychczasowy § 3 otrzymuje oznaczenie § 4.</u>
          <u xml:id="u-455.2" who="#ElżbietaSeferowicz">Dodaje się § 5 w brzmieniu: „Minister zdrowia i opieki społecznej określi w drodze rozporządzenia zasady, tryb i częstotliwość dokonywania badań i pomiarów, o których mowa w § 3”.</u>
          <u xml:id="u-455.3" who="#ElżbietaSeferowicz">W art. 216 § 3 do 5, otrzymują brzmienie: „Pracownik podlega okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim przeprowadzanym na koszt zakładu pracy”.</u>
          <u xml:id="u-455.4" who="#ElżbietaSeferowicz">§ 4 — „Badania lekarskie okresowe i kontrolne przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na badania okresowe i kontrolne w innej miejscowości przysługuje mu zwrot kosztów podróży według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych”.</u>
          <u xml:id="u-455.5" who="#ElżbietaSeferowicz">§ 5 — „Do wykonywania pracy można dopuścić pracownika, które okaże aktualne orzeczenie lekarskie, wydane po przeprowadzeniu badań o którym mowa w § 2 i 3”.</u>
          <u xml:id="u-455.6" who="#ElżbietaSeferowicz">Proponowane zmiany art. 215 i 216 określają jedynie dokładniej obowiązki zakładu pracy w zakresie ochrony zdrowia pracowników w związku z pracą. To znaczy, obowiązek przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, jak również okresowych i kontrolnych badań lekarskich pracowników na koszt zakładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-455.7" who="#ElżbietaSeferowicz">W proponowanych zmianach zawarto również zapisy, które spełniają wymogi przewidzianych do ratyfikowania przez Polskę konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy, a więc: obowiązek informowania pracowników o istniejącym ryzyku zawodowym oraz wymóg kontroli zdrowia pracowników w związku z pracą, tj. przeprowadzania badań okresowych i kontrolnych bezpłatnie, w miarę możliwości w godzinach pracy i bez utraty zarobków za ten czas.</u>
          <u xml:id="u-455.8" who="#ElżbietaSeferowicz">Zaproponowane zmiany wyjaśniają również status prawny przemysłowej służby zdrowia. Uchwała nr 353 Rady Ministrów z 1962 r. w sprawie udziału zakładów przemysłowych w organizowaniu opieki nad zdrowiem pracowników, praktycznie utraciła moc prawną, była adresowana w zasadzie do pracowników przedsiębiorstw państwowych, i to tych, których pracownicy objęci są opieką przemysłowej służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-455.9" who="#ElżbietaSeferowicz">Pilne wprowadzenie powyższych zmian w Kodeksie pracy jest konieczne, aby zapobiec zaniedbywaniu przez zakłady pracy obowiązku działań na rzecz profilaktyki chorób zawodowych. Jest to szczególnie ważne wobec aktualnych zmian ekonomicznych i przekształceń własnościowych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-455.10" who="#ElżbietaSeferowicz">Podkreślam, że proponowany zapis nie stanowi żadnych rewolucyjnych zmian. Reguluje jedynie zgodnie z przyjętymi normami w świecie i konwencjami MOP, które chcemy ratyfikować, obowiązki zakładu pracy w zakresie ochrony zdrowia pracowników. Brak takiego wyjaśnienia powodował ostatnio, wobec trudności finansowych zakładów pracy, przypadki likwidowania przychodni zakładowych. Chcę podkreślić, i to wynika z powyższych zapisów, że zakład pracy nie ma obowiązku prowadzenia lecznictwa ogólnego i może z niego rezygnować, pod warunkiem jednak, że nie zaniedba obowiązku ochrony zdrowia pracowników w związku z pracą.</u>
          <u xml:id="u-455.11" who="#ElżbietaSeferowicz">Organizacja ochrony zdrowia pracowników będzie mogła być rozwiązywana w różny sposób.</u>
          <u xml:id="u-455.12" who="#ElżbietaSeferowicz">Z powyższych względów proszę Wysoką Izbę o przyjęcie proponowanego przeze mnie rozszerzenia zapisu zmian w ustawie Kodeks pracy, pod warunkiem jednak, że nie przedłuży to prac nad projektem przedstawianym dziś przez komisję, do czego się zobowiązałam ze względu na pilność tego pierwszego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-455.13" who="#ElżbietaSeferowicz">Moja propozycja — jak sądzę — usprawni nieco pracę Wysokiej Izby i przyspieszy wprowadzenie pilnie potrzebnych zapisów dość oczywistych, niczego w sposób rewelacyjny nie zmieniających, a raczej regulujących, w stosunku do niepaństwowych zakładów pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-456">
          <u xml:id="u-456.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-456.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie... Słucham?</u>
          <u xml:id="u-456.2" who="#komentarz">(Poseł Bolesław Twaróg: Ja w sprawie formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-456.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-457">
          <u xml:id="u-457.0" who="#BolesławTwaróg">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym powiedzieć, że w dniu dzisiejszym, w tej chwili rozpatrujemy projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy, zawarty w druku nr 767, przygotowywany przez Komisję Polityki Społecznej oraz przez Komisję Ustawodawczą. Natomiast pani poseł Elżbieta Seferowicz przed chwilą zaprezentowała również projekt ustawy o zmianie Kodeksu pracy, ale zawarty w druku nr 785, projekt poselski, który zaproponowała włączyć do tej regulacji.</u>
          <u xml:id="u-457.1" who="#BolesławTwaróg">Ustawa Kodeks pracy jest bardzo skomplikowaną materią. Nie może być jednak tak, że jeśli projekt ustawy zawiera zmianę jednego punktu, w tym samym momencie usiłowano wprowadzić poprawki dotyczące szeregu innych punktów. I aczkolwiek zmiana to jest drobna, prosiłbym panią poseł Seferowicz o to, aby swój wniosek, wycofała, dlatego że zgodnie z tym, co powiedziała w końcówce swojego wystąpienia, rzeczywiście takie postawienie sprawy zdecydowanie uniemożliwi nadanie właściwego tempa pracy nad projektem rozpatrywanej ustawy. Nasze propozycje są przygotowane przez komisje sejmowe i są kierowane z wnioskiem o uchwalenie od razu ustawy w drugim czytaniu. Prace nad nimi trwały około 1,5 roku, były uzgodnione i z resortami, i w ogóle z rządem. Natomiast te propozycje, które przedstawiła pani poseł Seferowicz, aczkolwiek są również niezbędne, ale jeszcze wymagają dopracowania. Ponieważ — jak wiadomo — to dopracowanie będzie wymagało odesłania do komisji, prosiłbym, aby pani poseł wycofała ten wniosek, a panią marszałek prosiłbym bardzo, aby spowodowała kontynuowanie dyskusji nad punktem będącym w porządku dziennym, a nie na tym, który jest dopiero zgłoszony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-458">
          <u xml:id="u-458.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-458.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-459">
          <u xml:id="u-459.0" who="#JanSroczyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Na wstępie chciałem gorąco poprzeć projekt przedstawiony przez panią poseł Teresę Liszcz, a również te elementy, które były zawarte w wystąpieniu pani poseł Seferowicz, z tymi zastrzeżeniami formalnymi, które słyszeliśmy.</u>
          <u xml:id="u-459.1" who="#JanSroczyński">Od wielu lat zajmuję się medycyną pracy i znam te ogromne trudności, które wynikają z tych właśnie niedostatków Kodeksu pracy. Wprowadzenie zmian przyczyni się w sposób bardzo znaczący do poprawy ochrony pracowników. Jeżeli mówimy już o nowelizacji Kodeksu pracy, pragnąłbym, w przeciwieństwie do wypowiedzi pana posła, mojego przedmówcy, którego argumenty uznaję, wnioskować o rozszerzenie projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy o jeszcze jeden, w moim przekonaniu niezmiernie ważny punkt o wprowadzenie po art. 179 dodatkowego art. 179 o treści: „Kobietom w ciąży zamieszkałym na terenach uznanych przez Ministerstwo Ochrony Środowiska za obszary klęski ekologicznej, a zatrudnionym w zakładach pracy narażających na działanie czynników szkodliwych, przyznać płatny urlop w czasie od 6 do 12 tygodnia ciąży”.</u>
          <u xml:id="u-459.2" who="#JanSroczyński">Jakie jest uzasadnienie takiego właśnie projektu? Na obszarach szczególnego zagrożenia ekologicznego stwierdza się najwyższe wskaźniki wczesnej śmiertelności niemowląt, to znaczy do 27 dnia życia, a ponadto najwyższy odsetek wad wrodzonych, niedorozwoju noworodków, poronień samoistnych i porodów przedwczesnych. Okres ciąży od 6 do 12 tygodnia jest okresem organogenezy, a więc tworzenia się narządów wewnętrznych oraz innych cech antropomorficznych płodu, zwłaszcza rozwoju mózgu. Okres ten ma zasadnicze znaczenie dla dalszego prawidłowego rozwoju dziecka w łonie matki.</u>
          <u xml:id="u-459.3" who="#JanSroczyński">Narażenie na szkodliwości chemiczne lub fizyczne matki może mieć decydujące znaczenie dla zdrowia dziecka. Szczegółowe zasady postępowania określił minister zdrowia i opieki społecznej w drodze rozporządzenia. Bardzo serdecznie proszę Wysoką Izbę o rozważenie takiej możliwości.</u>
          <u xml:id="u-459.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-460">
          <u xml:id="u-460.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-460.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-460.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-461">
          <u xml:id="u-461.0" who="#ElżbietaSeferowicz">Zostałam przez tak dramatyczny apel posła Bolesława Twaroga sprowokowana do tego, żeby państwu jeszcze raz wyjaśnić i chyba jednak swój wniosek wycofać. Jeżeli Wysoka Izba byłaby w stanie uchwalić dzisiaj cały projekt, to oczywiście bylibyśmy bardzo wdzięczni, jako liczni przedstawiciele Komisji Zdrowia. Jeżeli jest to niemożliwe, to ja oczywiście wycofuję swój wniosek. Natomiast chciałam bardzo serdecznie prosić ze względu na to, że to jest sprawa ogromnie pilna, bo pracownicy w zakładach pracy zostają niekiedy w ogóle bez opieki, ponieważ zakłady pracy, nie mając wyraźnie określonego przymusu i pieniędzy, likwidują pracownie (jest dość dużo zamieszania w tej kwestii), chciałam prosić, żeby ten projekt, który państwo wszyscy znacie, bo wszyscy mieliście go w postaci inicjatywy poselskiej, wszyscy posłowie go otrzymali, mógł się znaleźć jak najszybciej w pierwszym czytaniu. Jeżeli to możliwe, to aby został przekazany do komisji do pierwszego czytania, by mógł być jak najszybciej skierowany do drugiego czytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-462">
          <u xml:id="u-462.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-462.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-462.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-463">
          <u xml:id="u-463.0" who="#JanSroczyński">Nawiązując do wypowiedzi pani poseł Elżbiety Seferowicz i uwzględniając te argumenty, które tutaj były przedstawione, ja również zgadzam się na wycofanie mojego wniosku, z prośbą do Wysokiej Izby o umożliwienie rychłego przedstawienia tejże nowelizacji wraz z tekstem, który przedstawiła pani poseł Seferowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-464">
          <u xml:id="u-464.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-464.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Rozumiem, że dwie poprawki, bo tak formalnie trzeba powiedzieć, zostały wycofane z prośbą o umieszczenie tego projektu zmian, poprawek do Kodeksu pracy, na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Jeżeli to będzie możliwe, Prezydium Sejmu ze względu na wagę zagadnienia postara się to wziąć pod uwagę i zrobić.</u>
          <u xml:id="u-464.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że pani poseł sprawozdawca Teresa Liszcz zgłosiła wniosek o drugie czytanie, biorąc pod uwagę wycofanie przed chwilą poprawek zapytuję, czy możemy przystąpić do drugiego czytania tego projektu?</u>
          <u xml:id="u-464.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-464.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-464.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-464.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-464.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-464.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy w brzmieniu zaproponowanym przez Komisję Polityki Społecznej oraz Komisję Ustawodawczą, to jest bez poprawek, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (210) Kto jest przeciwny? (2) Kto wstrzymał się od głosowania? (34) Stwierdzam, że Sejm uchwalił tę ustawę.</u>
          <u xml:id="u-464.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 20 porządku dziennego: Informacja o wykonaniu uchwały Sejmu w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1991 w części dotyczącej ceł na importowane produkty żywnościowe.</u>
          <u xml:id="u-464.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Współpracy Gospodarczej z Zagranicą pana Andrzeja Budzińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-465">
          <u xml:id="u-465.0" who="#AndrzejBudziński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W uchwale z dnia 23 lutego w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1991 Sejm zwrócił się do rządu o pilne wprowadzenie barier celnych na importowane produkty żywnościowe, których mamy dostatek rodzimej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-465.1" who="#AndrzejBudziński">Przedstawiając tę informację, chciałbym na wstępie wskazać na skalę importu żywności do Polski. W 1990 roku Polska zaimportowała towary rolno-spożywcze wartości 605 mln dolarów, eksportując jednocześnie te towary za 1,8 mld dolarów, czyli w ubiegłym roku odnotowaliśmy dodatnie saldo w wymianie handlowej w ramach tak zwanego bloku żywnościowego w wysokości 1,2 mld dolarów. Równocześnie wystąpiło dodatnie saldo wymiany towarów rolnych z pierwszym obszarem płatniczym wartości 182 mln rubli transferowych. Powyższe dane wskazują, że Polska obecnie znacznie więcej eksportuje żywności niż jej importuje. W okresach przeszłych sytuacja była odwrotna — byliśmy importerem netto żywności. Przykładowo w 1989 r. import w ramach bloku żywnościowego przewyższył eksport o 17 mln dolarów. Chciałbym teraz podać kilka przykładów wielkości eksportu i importu podstawowych towarów rolnych. W 1990 roku import mięsa wyniósł około 25 tys. ton, a eksport był przeszło dwukrotnie wyższy. Chciałbym podkreślić, że w 1989 roku import był 4-krotnie wyższy niż w roku 1990. Import cukru w 1990 roku wyniósł 5 tys. ton przy eksporcie wielkości 356 tys. ton; w 1989 roku import cukru był 6-krotnie większy. Import masła w 1990 roku wyniósł 4,2 tys. ton, a eksport blisko 18 tys. ton. O ile w roku 1988 i 1989 rocznie importowaliśmy około 3 min ton zbóż i przetworów młynarskich, to w 1990 roku import ten wyniósł 144 tys. ton, a jednocześnie Polska stała się netto eksportem zbóż Dane które przytoczyłem, a można ich podać znacznie więcej, potwierdzają, że Polska jest netto eksportem podstawowych produktów rolnych. Jednocześnie nie potwierdzają one dość powszechnie formułowanej tezy o zalewie kraju żywnością importowaną. Tendencje w wymianie towarów rolno-spożywczych odnotowywane w roku ubiegłym utrzymują się również w roku bieżącym. W okresie styczeń-luty br. dodatnie saldo w wymianie wolnodewizowej wyniosło około 70 mln dolarów. Zarówno dane za rok 1990, jak i 1991 obejmują tzw. prywatny eksport i import, to jest wymianę z zagranicą dokonywaną przez osoby fizyczne, spółki prawa handlowego, spółki z udziałem podmiotów zagranicznych itp.</u>
          <u xml:id="u-465.2" who="#AndrzejBudziński">Przejście Polski na pozycję eksportera netto żywności oznacza, że podstawowym celem polityki handlu zagranicznego w zakresie rolnictwa powinno być zapewnienie polskim towarom rolnym dostępu do rynków zagranicznych. W tym zakresie sprawą podstawową jest uzyskanie możliwie najkorzystniejszych warunków dla polskiego eksportu rolnego w ramach negocjowanych obecnie umów o stowarzyszenie z Europejską Wspólnotą Gospodarczą, oraz o utworzenie strefy wolnego handlu z krajami EFTA. Wynik tych negocjacji będzie miał decydujące znaczenie dla strategii rozwoju naszego rolnictwa i całej gospodarki. Jeśli uzyskamy dostęp do zachodnich rynków zbytu, polskie rolnictwo będzie miało możliwość rozwinięcia całego swego potencjału i wykorzystania wielkich rezerw wzrostu efektywności. Jeśli nie, będziemy musieli produkcję rolną kurczyć do poziomu jedynie własnego, wewnętrznego popytu i niewielkich możliwości eksportowych do krajów pozaeuropejskich. Nie można zakładać, że możliwe będzie z jednej strony dążenie do otwarcia rynków zagranicznych dla polskich towarów rolnych, a z drugiej strony zamknięcie polskiego rynku dla dostawców z innych krajów. Ograniczenie dostępu do polskiego rynku dla towarów rolnych nie jest możliwe bez spowodowania retorsji ze strony partnerów handlowych. Należy też podkreślić, że ograniczenie takie nie leżałoby w interesie samego rolnictwa, gdyż w jego wyniku nastąpiłby wzrost cen żywności, kosztów produkcji, prowadzący w konsekwencji do pogorszenia pozycji konkurencyjnej polskiego rolnictwa na rynku międzynarodowym i zmniejszenie eksportu żywności. W działaniach mających na celu ochronę polskiego rolnictwa musimy też uwzględniać interesy konsumentów. Już dzisiaj, to jest przy obecnym poziomie cen, wydatki na żywność są bardzo wysokie i stanowią od 50 do 60% wydatków gospodarstw domowych. Gdyby ceny żywności miały wzrosnąć w wyniku nadmiernej ochrony rynku przed importem, to musiałoby to prowadzić do pogorszenia warunków życia ludności z braku środków na finansowanie innych wydatków, takich jak mieszkanie, kultura, oświata czy ochrona zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-465.3" who="#AndrzejBudziński">Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów na posiedzeniu 18 bm. pozytywnie zaopiniował wystąpienie ministra współpracy gospodarczej z zagranicą o wyeliminowanie wszelkich ograniczeń w wywozie towarów rolnych. Dotyczy to mleka, sera, masła, mąki pszennej, ziarna zbóż pastewnych, ziarna rzepaku, bydła, trzody chlewnej i mięsa wieprzowego. Dotychczas w eksporcie tych towarów niezbędne jest uzyskanie pozwoleń wywozu. Zniesienie wymogu pozwoleń jest podyktowane ustabilizowaniem się sytuacji na rynku wewnętrznym oraz przejściem Polski na pozycję eksportera netto żywności. Spowoduje to, że eksport nie będzie się odbywał z uszczerbkiem dla zaopatrzenia rynku w towary rolne rodzimej produkcji. Można oczekiwać, że w najbliższym czasie Rada Ministrów podejmuje stosowne decyzje w sprawie zniesienia czasowych ograniczeń w eksporcie towarów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-465.4" who="#AndrzejBudziński">Interesy polskiego rolnictwa są uwzględnione w pracach nad nową taryfą celną. Przy przeciętnej stawce celnej, która ma wynosić około 10%, cła na towary rolne będą z reguły wyższe, kształtując się na poziomie średnio 20%. Taki poziom ceł powinien z jednej strony dostarczyć niezbędnej ochrony krajowych producentów, z drugiej natomiast zapobiegać nadmiernemu wzrostowi kosztów produkcji rolnej, szkodliwemu z punktu widzenia interesów eksporterów rolnych i konsumentów. Jednocześnie relatywnie niskie stawki celne na towary zaopatrzeniowe dla rolnictwa, takie jak: nawozy mineralne, środki ochrony roślin, maszyny i urządzenia dla produkcji rolnej, które wynosić będą 10% i mniej, korzystnie wpłyną na koszty wytwarzania towarów dostarczanych przez polskich rolników na rynek krajowy i eksport. Zgodnie z propozycją Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej zakłada się wprowadzenie na niektóre towary rolne ceł sezonowych na podwyższonym poziomie. Dotyczyć to będzie w nowej taryfie takich produktów, jak: ziemniaki, pomidory, ogórki, kalafiory, jabłka i gruszki.</u>
          <u xml:id="u-465.5" who="#AndrzejBudziński">Wysoki Sejmie! Otwarcie gospodarki na import nie może oznaczać tolerowania na polskim rynku nieuczciwej konkurencji ze strony dostawców zagranicznych. W celu zapobiegania sprzedaży przez dostawców zagranicznych po cenach zaniżonych podejmowane są postępowania antydumpingowe. Możliwości takie stwarza ustawa Prawo celne, która określa zasady i procedury postępowania antydumpingowego. W oparciu o te przepisy Główny Urząd wdrożył ostatnio postępowanie antydumpingowe w stosunku do importu masła i mięsa wołowego. Równocześnie w końcowej fazie znajduje się przystąpienie Polski do kodeksu antysubwencyjnego GATT, co umożliwi udrożnienie postępowań przeciwko nieuczciwej konkurencji wynikającej ze stosowania subsydiów prze niektóre kraje w produkcji i eksporcie rolnym. Trzeba jednakże podkreślić, że procedury postępowań antydumpingowych i antysubwencyjnych są mało elastyczne i czasochłonne. Ich stosowanie nie daje możliwości szybkiego reagowania na import destabilizujący rynek rolny. Niezbędnym elementem tych postępowań jest konieczność udowodnienia związku przyczynowego między importem po zaniżonych cenach, a szkodą powstałą u producenta krajowego. Niezbędne jest też dysponowanie odpowiednim systemem gromadzenia i przetwarzania danych o imporcie, pozwalającym na szybkie identyfikowanie dostaw naruszających warunki uczciwej konkurencji. Trwają prace nad uruchomieniem takiego systemu.</u>
          <u xml:id="u-465.6" who="#AndrzejBudziński">Z powyższego wynika, że dla stabilizacji rynku rolnego niezbędne jest wprowadzenie systemu ubezpieczającego, pozwalającego na ochronę przed importem po zaniżonych cenach niektórych towarów rolnych, które:</u>
          <u xml:id="u-465.7" who="#AndrzejBudziński">— po pierwsze, mają istotne znaczenie z punktu widzenia interesów polskiego rolnictwa,</u>
          <u xml:id="u-465.8" who="#AndrzejBudziński">— po drugie, narażone są stosunkowo najbardziej na praktyki nieuczciwej konkurencji stosowane przez dostawców zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-465.9" who="#AndrzejBudziński">Dotyczy to następujących towarów: zboża, masła, mięsa oraz cukru. System ubezpieczający ma na celu wyeliminowanie negatywnego wpływu na polskie rolnictwo subsydiów przez kraje eksportujące wyżej wymienione towary do Polski.</u>
          <u xml:id="u-465.10" who="#AndrzejBudziński">Powołana została komisja międzyresortowa, której celem jest ustalenie stopnia, w jakim ceny w imporcie do Polski są zaniżone w stosunku do cen światowych. Komisja działa pod kierunkiem podsekretarza stanu w Ministerstwie Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, a jej członkami są przedstawiciele szczebla kierowniczego Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Ministerstwa Finansów i Agencji Rynku Rolnego. Skala zaniżenia cen w imporcie zostanie wyrównana przez odpowiednie podwyższenie stawek celnych. Komisja przedstawi wyniki prac do końca marca b.r., tak aby jej rekomendacje zostały uwzględnione w pracach nad nową taryfą celną. Przewiduje się, że rząd przyjmie nową taryfę celną w kwietniu br. i powinna ona obowiązywać od II półrocza 1991 roku. Gdyby nastąpiło przesunięcie w czasie wdrożenia tej taryfy, to komisja zaproponuje, aby jej ustalenia zostały uwzględnione przy zmianach stawek celnych obecnie obowiązującej taryfy celnej.</u>
          <u xml:id="u-465.11" who="#AndrzejBudziński">Równolegle z rozwiązaniami w zakresie polityki celnej, istnieje potrzeba ochrony rynku rolnego przed towarami, które nie spełniają polskich norm weterynaryjnych. Stosowne działania w tym zakresie zostały już podjęte przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-465.12" who="#AndrzejBudziński">Reasumując, Wysoki Sejmie, chciałbym podkreślić, że rząd podjął następujące działania związane z uchwałą Wysokiej Izby:</u>
          <u xml:id="u-465.13" who="#AndrzejBudziński">— po pierwsze, zamierza wprowadzić w nowej taryfie celnej cła na importowaną żywność, które będą średnio dwukrotnie wyższe niż dla pozostałych towarów;</u>
          <u xml:id="u-465.14" who="#AndrzejBudziński">— po drugie, wdrażane są procedury, które wyeliminują nieuczciwą konkurencję na rynku polskim;</u>
          <u xml:id="u-465.15" who="#AndrzejBudziński">— po trzecie, w ramach systemu ubezpieczającego na niektóre towary rolne wprowadzi się podwyższone stawki celne w stosunku do tej średniej, o której mówiłem (20%), o ile komisja, która została powołana, stwierdzi, że występują różnice między cenami światowymi a cenami żywności importowanej do Polski;</u>
          <u xml:id="u-465.16" who="#AndrzejBudziński">— po czwarte, podjęte zostały kroki w celu całkowitego wyeliminowania ograniczeń w eksporcie żywności;</u>
          <u xml:id="u-465.17" who="#AndrzejBudziński">— po piąte, rząd podjął stosowne działania, aby zabezpieczyć interesy rolnictwa w negocjowanej umowie o stowarzyszenie z EWG.</u>
          <u xml:id="u-465.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-466">
          <u xml:id="u-466.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-466.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-466.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-466.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, akurat dwóch panów zgłosiło się w tym samym czasie. Proszę bardzo po kolei.</u>
          <u xml:id="u-466.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-467">
          <u xml:id="u-467.0" who="#WojciechZarzycki">Jako wnioskodawca chciałbym zwrócić uwagę, że Wysoka Izba przyjęła inną treść punktu uchwały. „Sejm zwraca się do rządu o natychmiastowe wprowadzenie barier celnych na produkty żywnościowe, których mamy pod dostatkiem rodzimej produkcji”. Na czym rzecz polegała? Otóż pan, przedstawiając tutaj ten wniosek, stwierdził, że w tym punkcie było: „pilne wprowadzenie”, natomiast Wysoka Izba wprowadziła „natychmiastowe”. Różnica chyba zasadnicza.</u>
          <u xml:id="u-467.1" who="#WojciechZarzycki">Biorąc pod uwagę to, co się dzieje w rolnictwie, zresztą mieliśmy tego dowód we wczorajszej blokadzie, o co zwracają się rolnicy, sprawa jest naprawdę w tym wymiarze natychmiastowym i chodzi nam przede wszystkim o to, żeby wprowadzić i stosować takie same rozstrzygnięcia, czyli instrumenty celne, jakie są stosowane w krajach EWG, czyli w krajach zachodnich. Byłyby to takie same instrumenty, jakie są tam stosowane by chronić rodzime rynki. Stąd też chciałbym, żeby to brać pod uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-468">
          <u xml:id="u-468.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-468.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-469">
          <u xml:id="u-469.0" who="#JacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Dziękuję bardzo, że przedstawił pan bardzo kompleksowo całe zagadnienie, jednak zapomniał pan o jednym, mianowicie o tym, o czym ja mówiłem wczoraj w oświadczeniu. Zapomniał pan wytłumaczyć rząd z podjęcia decyzji o zwolnieniu towarów rolno-spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego z podatku obrotowego, który nakłada Ministerstwo Finansów i to jest też jedna forma walki z nieuczciwą konkurencją. Uważamy, i rolnicy tak to rozumieją, że niewprowadzenie w jakiejkolwiek formie tego podatku obrotowego nie jest tutaj wytłumaczone. Prosiłbym bardzo, żeby pan minister był łaskaw ustosunkować się do tej decyzji, którą podjęła Rada Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-469.1" who="#JacekSoska">I jeszcze jedno stwierdzenie. Z tego wszystkiego co tu pan minister przedstawił, pragniemy sądzić, że ta gałąź gospodarki narodowej jaką jest rolnictwo, chyba jako jedyna ma plus eksportu nad importem i z tego należałoby się cieszyć. Szkoda byłoby, żeby ta właśnie sytuacja zmieniła się na odwrót.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-470">
          <u xml:id="u-470.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-470.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-471">
          <u xml:id="u-471.0" who="#KazimierzRostek">Kazimierz Rostek, PSL „Solidarność”. Panie Ministrze! Interesuje mnie metodologia ustalania tych relacji eksportu i importu, ponieważ mamy świadomość, że. przy tak dużym rozproszeniu importerów żywności, jak również przy obecnych zasadach funkcjonowania służb celnych, po prostu istnieją możliwości przepuszczania dużej ilości żywności bez ustalenia ich wielkości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-472">
          <u xml:id="u-472.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-472.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-473">
          <u xml:id="u-473.0" who="#MironPomirski">Panie Ministrze! Mam pytanie, z jakich danych pan korzystał, mówiąc, że import masła w 1990 roku wyniósł 4,2 tys. ton, kiedy ja znam kilku importerów, którzy sprowadzili znacznie więcej masła. Czy to są tylko dane z agend rządowych, czy dotyczą w ogóle importu? To jest zasadnicze pytanie.</u>
          <u xml:id="u-473.1" who="#MironPomirski">I drugie pytanie. Pan powiedział, że decyzje będą podjęte w kwietniu, zaś wprowadzone będą w drugim półroczu, czyli od 1 lipca. A zatem czy rzeczywiście w ogóle takie decyzje będą potrzebne? Jeżeli bowiem tak długi okres czasu da się importerom, to będziemy mieli drugą aferę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-474">
          <u xml:id="u-474.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-474.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy jeszcze ktoś z państwa chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-474.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-475">
          <u xml:id="u-475.0" who="#ArturBalazs">Ja mam takie pytanie, jak rzeczywiście wyglądają wyniki w handlu zagranicznym za pierwsze dwa miesiące tego roku w artykułach rolno-spożywczych? Czy to rzeczywiście jest 700 milionów dolarów in plus?</u>
          <u xml:id="u-475.1" who="#ArturBalazs">I druga rzecz. Kiedy zakończy się postępowanie antydumpingowe w stosunku do masła i wołowiny, bo już kilka razy była mowa na ten temat. Pamiętam, jak w zeszłym roku na początku sprzedawaliśmy masło nieco poniżej cen GATT, a więc poniżej 1350 dolarów, i była olbrzymia awantura ze strony EWG. W tej chwili sprowadzane jest do Polski masło po 1000 dolarów za tonę.</u>
          <u xml:id="u-475.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-476">
          <u xml:id="u-476.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-476.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-477">
          <u xml:id="u-477.0" who="#JanBesztaBorowski">Chciałem złożyć wniosek, aby ta informacja została nam włożona do skrytek, żebyśmy ją mieli nawet jeszcze dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-477.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-478">
          <u xml:id="u-478.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, tylko że 2–3 godziny musi potrwać drukowanie, więc jeśli ktoś z państwa będzie po zakończeniu, to naturalnie włożymy tę informację do skrytek.</u>
          <u xml:id="u-478.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Na następne posiedzenie)</u>
          <u xml:id="u-478.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-478.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-479">
          <u xml:id="u-479.0" who="#IrmindoBocheń">Mam tylko jedno króciutkie pytanie, bo koledzy wcześniej zadając pytania niejako wyczerpali to moje. Chodzi mi o to, że rząd zapowiedział rozpatrzenie możliwości wprowadzenia cen gwarantowanych minimalnych, opłacalnych na zboża chlebowe i mleko. Jak na dzień dzisiejszy ta sytuacja wygląda?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-480">
          <u xml:id="u-480.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-480.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-481">
          <u xml:id="u-481.0" who="#JanWnuk">Chciałbym ad vocem do stwierdzenia posła Jacka Soski. Otóż rolnictwo nie jest jedyną gałęzią, która notuje dodatnie saldo w obrocie z zagranicą. Również taką gałęzią jest przemysł lekki, gdzie jest wyraźna przewaga eksportu nad importem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-482">
          <u xml:id="u-482.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-482.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-483">
          <u xml:id="u-483.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Mam następujące pytanie, a mianowicie pan minister mówił o badaniach sanitarnych na granicy, ponieważ są doniesienia, że do nas przedostaje się szczególnie mięso, w którym są metaboliki i inne niezdrowe substancje, w związku z tym chcę zapytać, czy my jesteśmy technicznie przygotowani do tego, żeby można było na granicy eliminować dostawy, które zawierają te niezdrowe elementy?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-484">
          <u xml:id="u-484.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-484.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-485">
          <u xml:id="u-485.0" who="#IgnacyCzeżyk">Chciałbym spytać pana ministra, jaką część barier dla naszego eksportu żywności na Zachód stanowi relacja dolar-złotówka?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-486">
          <u xml:id="u-486.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-486.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-486.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam tylko przed udzieleniem głosu panu ministrowi poinformować w związku ze zgłoszeniem, nie pamiętam przez którego z panów posłów, sprawy dotyczącej tekstu uchwały Sejmu, czy ma być w nim użyte słowo „pilne”, czy „natychmiastowe”. Otóż w uchwale Sejmu z dnia 23 lutego 1991 r. w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1991 pkt. 5 jest użyte słowo „pilne”: „Sejm zwraca się do rządu o pilne wprowadzenie barier celnych na importowane produkty żywnościowe, których mamy dostatek rodzimej produkcji”.</u>
          <u xml:id="u-486.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-487">
          <u xml:id="u-487.0" who="#WojciechZarzycki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jako wnioskodawca zwracałem się, i pan poseł sprawozdawca Ryszard Bugaj przypomniał o tym Wysokiej Izbie, o wprowadzenie słowa „natychmiastowe” i tak to Wysoka Izba przyjęła. Można zajrzeć do stenogramu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-488">
          <u xml:id="u-488.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, my to naturalnie sprawdzimy.</u>
          <u xml:id="u-488.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Natomiast jest to uchwała, którą Wysoka Izba przyjęła i wszyscy posłowie którzy tę uchwałę zgłosili, zgodzili się. W związku z tym podaję tylko sformułowanie użyte w przyjętej przez Wysoką Izbę uchwale.</u>
          <u xml:id="u-488.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani minister będzie uprzejmy...</u>
          <u xml:id="u-488.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, jeszcze pan poseł.</u>
          <u xml:id="u-488.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-489">
          <u xml:id="u-489.0" who="#MironPomirski">Andrzej Pomirski, PSL. Składam formalny wniosek o sprawdzenie uchwały ze stenogramem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-490">
          <u xml:id="u-490.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Poinformujemy o tym Wysoką Izbę. Chciałam zwrócić uwagę, panie pośle, że sytuacja jest taka, że ten tekst został przez Wysoką Izbę przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-490.1" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Pomirski: Z poprawkami.)</u>
          <u xml:id="u-490.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Naturalnie sprawdzimy w stenogramie i poinformujemy o tym pana posła i Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-490.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-491">
          <u xml:id="u-491.0" who="#AndrzejBudziński">Wysoka Izbo! Jeśli chodzi o kwestię czy ma być „pilne” czy „natychmiastowe”, chciałbym zwrócić uwagę na to, że jest określona procedura, którą każda zmiana taryfy celnej musi przejść. Zmiany są akceptowane przez Radę Ministrów i myślę, że ten tryb, który przyjęliśmy, tzn. pilnego zakończenia prac przez komisje i przedłożenia rządowi wyników tych prac, zapewni, aby w prawie, w tym układzie natychmiastowym również ten postulat poselski został uwzględniony.</u>
          <u xml:id="u-491.1" who="#AndrzejBudziński">Pan poseł Jacek Soska pyta o kwestie zwolnienia od podatku na granicy. Chciałbym powiedzieć, że system podatkowy, który jest wprowadzony w Polsce, jest zgodny z normami międzynarodowymi i polega na tym, że w jednakowym zakresie muszą być obciążone podatkiem obrotowym towary produkcji krajowej jak i towary importowane. W związku z tym gdybyśmy chcieli wprowadzić podatek obrotowy na żywność na granicy, musielibyśmy podobnie obciążyć podatkiem obrotowym również towary produkcji krajowej, co oczywiście nie miałoby pozytywnego wpływu na rozwój rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-491.2" who="#AndrzejBudziński">Jeżeli chodzi o sprawę metodologii ustalania eksporty i importu, o którym mówiłem, o jego wielkości, o których mówiłem, to chciałem powiedzieć, że są dwa systemy gromadzenia danych: system, w którym są rejestrowane wszystkie faktury eksportowe i importowe, (jest to system dla jednostek gospodarki uspołecznionej) i jednocześnie na granicy każdy importer lub każdy eksporter musi wypełnić zgłoszenie celne. W związku z tym nie ma takiej możliwości, aby te zgłoszenia celne nie były następnie włączane do ogólnej statystyki. Stąd też chciałbym powiedzieć, że te dane, które przytoczyłem, są danymi pochodzącymi z Głównego Urzędu Statystycznego i uwzględniają one zarówno import przez jednostki gospodarki uspołecznionej, jak i tzw. import prywatny.</u>
          <u xml:id="u-491.3" who="#AndrzejBudziński">Dalsza kwestia. Jeśli chodzi o 70 mln dolarów odnotowanej nadwyżki eksportu nad importem w pierwszych dwóch miesiącach tego roku, to te dane pochodzą z Głównego Urzędu Ceł. Zgromadzono je zgodnie z metodologią, o której powiedziałem. Mam dokument ze sobą, mogę tym posłom, którzy będą zainteresowani, przedstawić oficjalną informację rządu w oparciu o dane, którymi dysponujemy jako rząd. Dane te pochodzą z Głównego Urzędu Statystycznego i tylko na takich danych możemy się opierać.</u>
          <u xml:id="u-491.4" who="#AndrzejBudziński">Kiedy zakończą się postępowania antydumpingowe? Otóż poinformowałem o tym Wysoką Izbę, że występuje bardzo czasochłonna i, niestety, trudna procedura udowodnienia, że dany import stwarza zagrożenie dla produkcji krajowej.</u>
          <u xml:id="u-491.5" who="#AndrzejBudziński">Trzeba, po pierwsze, uwzględnić to, że skala tego importu musi być znaczna.</u>
          <u xml:id="u-491.6" who="#AndrzejBudziński">Po drugie, muszą być wskazane podmioty, którym ten import wyrządził szkodę. I dopiero w oparciu o tego typu procedurę jest możliwe wymierzenie cła antydumpingowego, natomiast nie jest możliwe działanie ad hoc, polegające na tym, by przy nieznanej skali szkody, która powstała, wprowadzić cła antydumpingowe, gdyż cło to musiałoby następnie być weryfikowane i zwracane eksporterowi.</u>
          <u xml:id="u-491.7" who="#AndrzejBudziński">Informację, którą przedłożyłem Wysokiej Izbie, mam w formie pisemnej. Przekażę ją pani marszałek po spotkaniu i będzie do dyspozycji pań i panów posłów.</u>
          <u xml:id="u-491.8" who="#AndrzejBudziński">Nie chciałbym wypowiadać się w kwestii innych elementów, które nie dotyczą polityki handlu zagranicznego. Chciałbym, aby minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej miał możliwość odpowiedzenia na pytanie w sprawie cen minimalnych oraz badań sanitarnych. Te informacje, które otrzymałem, jeśli chodzi o kwestie egzekwowania norm weterynaryjnych, wskazują na to, że Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej jest gotowe do stosowania odpowiednich procedur, które wyeliminują możliwości importu tych towarów rolnych, które nie spełniają norm weterynaryjno-sanitarnych.</u>
          <u xml:id="u-491.9" who="#AndrzejBudziński">Jeśli chodzi o zwierzęta, to obowiązuje zasada, że kraj eksportujący musi być wolny od chorób zaraźliwych, stanowiących zagrożenie epidemiczne oraz że wysyłane zwierzęta były szczepione przeciwko pryszczycy i pomorowi świń. Zasady te obowiązują również przy imporcie mięsa, przy którym jednocześnie uwzględnia się zasadę, że w pierwszej kolejności wydawane są zezwolenia weterynaryjne na przywóz mięsa i produktów mięsnych z zakładów zatwierdzonych przez EWG i Stany Zjednoczone. To w dość istotny sposób określa zakres tego importu, z którego mogą pochodzić dostawy na polski rynek.</u>
          <u xml:id="u-491.10" who="#AndrzejBudziński">Jeśli chodzi o uwagę posła, który stwierdza, że przemysł lekki jest również dostarczycielem netto dewiz do bilansu płatniczego, to chciałbym podkreślić, że również przemysł lekki będzie i jest poddawany analogicznym procedurom jak rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-491.11" who="#AndrzejBudziński">Kwestia relacji złotego do dolara i w jakim zakresie stanowi on barierę dla importu rolnego? Otóż chciałem powiedzieć, że polityka kursowa...</u>
          <u xml:id="u-491.12" who="#komentarz">(Głos z sali: Dla tego eksportu produktów...)</u>
          <u xml:id="u-491.13" who="#AndrzejBudziński">Ten sam kurs działa dwojako. Jest i dla eksportu, i dla importu. Otóż poziom tego kursu, utrzymywanie go oczywiście ma określony wpływ na wielkość eksportu. Natomiast chciałbym powiedzieć że polityka kursowa jest polityką, która zintegrowana jest z polityką stabilizacji gospodarki i nie ma możliwości działania dwojakiego, działania, które w swych celach zaprzecza samo sobie.</u>
          <u xml:id="u-491.14" who="#AndrzejBudziński">Po pierwsze, zmiana kursu powoduje wzrost cen importowych i kosztów produkcji, a w związku z tym byłoby to działanie, które byłoby sprzeczne ze stabilizacją cen. Chciałbym powiedzieć, że rolnictwo jak żadna inna dziedzina gospodarki powinno troszczyć się o to, żeby jak najszybciej doprowadzić do wyeliminowania inflacji, gdyż przede wszystkim ono korzysta z kredytów, a koszt kredytów jest uzależniony od poziomu inflacji. W związku z tym rząd nie może działać w dwojakim zakresie: z jednej strony podrażać koszty produkcji i działać w kierunku wzrostu inflacji, a z drugiej strony dokonywać kroków, podejmować kroki, które powodują wyhamowanie inflacji. Stąd też nie należy w roku 1991 oczekiwać na wyraźne czy istotne zmiany poziomu kursu. O jego poziomie stanowią rezerwy w bilansie płatniczym i jeśli okazałoby się, że te rezerwy ulegają wyczerpaniu, to jest rzeczą oczywistą, że rząd będzie wówczas reagował poprzez zmianę kursu; ale w tej chwili z uwagi na dane, którymi dysponujemy, tego typu sytuacja nie występuje. To tyle w odpowiedzi na pytania państwa posłów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-492">
          <u xml:id="u-492.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-492.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-493">
          <u xml:id="u-493.0" who="#MironPomirski">Jeszcze raz Andrzej Pomirski. Uważam, że informacja nie jest wyczerpująca, bowiem zarówno prośba jak i dyspozycja Sejmu, na co zgodził się pan marszałek, a przede wszystkim premier, odnosiła się do całej uchwały, która była podniesiona przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-493.1" who="#MironPomirski">Pan minister ograniczył się tylko do części tej uchwały, a mianowicie do ceł. A ja się pytam, co z dalszą częścią tej uchwały? Informacja rządowa miała być pełna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-494">
          <u xml:id="u-494.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, chciałam i sobie, i panu przypomnieć, że punktem porządku dziennego była informacja o wykonaniu uchwały Sejmu w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1991 w części dotyczącej ceł na importowane produkty żywnościowe. Taki punkt porządku dziennego Wysoka Izba przyjęła i ten punkt porządku dziennego realizujemy.</u>
          <u xml:id="u-494.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-494.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że taki był wniosek. Chodziło o cła i ten punkt porządku dziennego realizujemy, i na ten punkt porządku dziennego przedstawiciel rządu udzielił odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-494.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-494.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-495">
          <u xml:id="u-495.0" who="#ArturBalazs">Zadałem dwa dość precyzyjne pytania i na żadne z nich nie otrzymałem odpowiedzi. Chodziło mi o to, czy to rozliczenie bilansu za pierwsze dwa miesiące dotyczy artykułów rolnych, czy rolno-spożywczych, bo metodologia liczenia jest tu istotna i ona może zamazać cały obraz — to jest jedna rzecz. I druga, dotycząca procedury antydumpingowej. Pytałem o to, kiedy ona się skończy, czy skończy się za miesiąc, panie ministrze, czy w grudniu, czy w ogóle się nie skończy?</u>
          <u xml:id="u-495.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-496">
          <u xml:id="u-496.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam bardzo, panie ministrze, w związku z tym, że jeszcze pan poseł chciał zadać pytanie, to może łatwiej byłoby łącznie odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-496.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-497">
          <u xml:id="u-497.0" who="#JacekSzymanderski">Uważam, że pan minister nie odpowiedział na pytanie posła Ignacego Czeżyka o wpływ kursu dolara. Można by to pytanie sformułować tak: czy trwają badania opłacalności kosztów produkcji rolnej poszczególnych towarów w Polsce i przeliczanie tego po obecnym kursie na ceny zachodnie i dalej porównywanie? Wtedy można by odpowiedzieć na pytanie, jak kurs dolara może hamująco wpływać na nasz eksport ze względu na niekonkurencyjność naszych cen, bo często słyszy się, że polskie rolnictwo produkuje bardzo drogo. I tutaj kurs dolara odgrywa istotną rolę. Jeżeli takie badania są prowadzone, to warto by wiedzieć, w jaki sposób? Wystarczyłaby mi odpowiedź pisemna, niekoniecznie w tej chwili, ale za to dokładna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-498">
          <u xml:id="u-498.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-498.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-499">
          <u xml:id="u-499.0" who="#AndrzejBudziński">Dziękuję bardzo, pani marszałek. Chciałem powiedzieć w odpowiedzi na pytanie pana posła Artura Balazsa, że bilans, o którym mówiłem, dotyczy towarów rolno-spożywczych. Po drugie, jeśli chodzi o procedury dumpingowe, to maksymalny okres trwania takiej procedury jest 9 miesięcy. W związku z tym nie ma możliwości przeskakiwania pewnych procedur i pewnych etapów w tej procedurze. Jeżeli chcemy w sposób cywilizowany stosować te narzędzia, które mamy w naszej ustawie, to musimy je stosować według określonej procedury. Jest to procedura, która została zatwierdzona przez GATT, Trudno mi powiedzieć, kiedy będzie ustalona rzeczywista szkoda u producentów i w związku z tym nie podejmuję się określenia czasu. Chciałem powiedzieć natomiast, że rząd widzi potrzebę bardzo szybkiego reagowania w tym zakresie i postaramy się, aby odpowiednie prace były szybko realizowane. Oczywiście nie mogę podać terminu i w związku z tym odpowiedź moja wskazuje tylko na intencje i działania rządu, żeby to było bardzo szybko zrobione.</u>
          <u xml:id="u-499.1" who="#AndrzejBudziński">Kolejne pytanie dotyczy kwestii dolara. Otóż w poprzednim systemie gospodarczym właśnie dominowały tego typu sektorowe analizy, w których próbowaliśmy odpowiedzieć na pytane, jaka jest opłacalność w poszczególnych dziedzinach? Teraz stworzono określone warunki dla całej gospodarki narodowej, nie dokonując jej podziału na sektor rolnictwa czy przemysłu. I te same zasady, z określonymi oczywiście rozwiązaniami dodatkowymi, są stosowane w stosunku do całej gospodarki. Stąd też ten kurs jest kursem i dla importu, i dla eksportu towarów przemysłowych, jak i towarów rolnych. Chciałbym powiedzieć, że rząd będzie reagował wówczas, jeśli okaże się, że kasa państwowa zawierająca rezerwy płatnicze ulega uszczupleniu. Jest to oczywiste, że tego typu reakcja rządu będzie miała miejsce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-500">
          <u xml:id="u-500.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-500.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-500.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-501">
          <u xml:id="u-501.0" who="#ArturBalazs">Pani Marszałek! Panie Ministrze! Chciałbym zwrócić tutaj uwagę na rzecz istotną. Ten biedny budżet naszego państwa łoży w istotny sposób na Agencję Rynku Rolnego. Agencja wykupuje towary, które w nadmiarze pojawiają się na naszym rynku, a przede wszystkim u naszych producentów rolnych. Równocześnie na ten rynek są sprowadzane towary wysoko subsydiowane z krajów EWG. W ten sposób agencja w zasadzie dotuje rolników z krajów EWG i przedłużanie tej procedury antydumpingowej działa przed wszystkim ze szkodą dla rolników i dla budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-501.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-502">
          <u xml:id="u-502.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-502.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-502.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan minister chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-502.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-503">
          <u xml:id="u-503.0" who="#AndrzejBudziński">Chciałem tylko jeszcze raz powiedzieć, że te dane, którymi dysponujemy, wskazują na to, że import rolny w roku 1990 był importem śladowym. W związku z tym trudno stwierdzić, że mamy do czynienia z jakimś zasadniczym problemem i że działania w tym zakresie nie są skuteczne. Te postępowania, które zostały wszczęte, mają właśnie na celu wskazanie, jaka jest skala zaniżenia cen z uwagi na subsydiowanie ich przez eksporterów i w stosunku do tej skali zaniżenia cen wymierzenie cła antydumpingowego. Także te działania są podjęte.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-504">
          <u xml:id="u-504.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-504.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa, jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-504.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-504.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm przyjął do wiadomości informację o wykonaniu uchwały Sejmu w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1991 w części dotyczącej ceł na importowane produkty żywnościowe.</u>
          <u xml:id="u-504.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-505">
          <u xml:id="u-505.0" who="#JacekSzymanderski">Znowu pojawia się ten problem „do wiadomości”. Jak usłyszeliśmy, to przyjęliśmy tę informację „do wiadomości”. Natomiast ja bym proponował ewentualne przyjęcie tej odpowiedzi „do akceptującej wiadomości”, bo o to właśnie chodzi, żebyśmy odłożyli jej przyjęcie do momentu otrzymania odpowiedzi na piśmie, co powinno nastąpić prędko. W wielu przypadkach odpowiedź była niedokładna. Ciągle odpowiedź na temat postępowania antydumpingowego, rzeczywiście bardzo szkodliwego, jest, powiedziałbym, zbyt ogólna i unikowa Odpowiedź na temat kursu dolara również. Powinniśmy otrzymać wyczerpującą odpowiedź na piśmie i wtedy moglibyśmy głosować. Tak więc stawiam wniosek, żeby nie głosować tego w tej chwili, tylko zaczekać do następnego posiedzenia Sejmu, kiedy otrzymamy odpowiedź na to pytanie na piśmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-506">
          <u xml:id="u-506.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-507">
          <u xml:id="u-507.0" who="#AleksanderMałachowski">Przepraszam, że mam spóźnioną reakcję, ale kiedy słyszę tę dyskusję, to mnie zastanawia jedna rzecz. Pan minister tu powiedział, że import jest w ilościach śladowych, ale to się kłóci z powszechnym doświadczeniem, bowiem w 1990 roku pojawiło się zjawisko „zalania” sklepów, targów ulicznych olbrzymią ilością żywności zagranicznej. Jak to się zatem dzieje, że ta „śladowa ilość” w świadomości społeczeństwa jest olbrzymią ilością. Jest tu jakieś pęknięcie informacji. Czy rząd dysponuje dostatecznym zasobem informacji, bo ja w moim małym sklepiku osiedlowym mam kilkanaście produktów zagranicznych, mam nawet mleko francuskie płynne, nie proszkowane tylko płynne. To nie jest taka śladowa ilość, jeżeli ona może dotrzeć do malutkiego sklepu na przedmieściu Warszawy. Tutaj coś mnie niepokoi w tym zestawie informacji, bo jeżeli jest tak dobrze, to dlaczego jest tak źle? Skąd to nasze przeświadczenie, że kraj jest „zalany” żywnością na podstawie tego co widzimy, a statystyka jakby tego nie obejmowała?</u>
          <u xml:id="u-507.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-508">
          <u xml:id="u-508.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-508.1" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że głos pana posła Szymanderskiego zrozumiałam jako głos sprzeciwu, jeśli chodzi o przyjęcie tej informacji do wiadomości, proponuję w takim razie, jeżeli Wysoka Izba wyrazi na to zgodę, żebyśmy na piśmie otrzymali z ministerstwa informacje wynikające ze złożonych dzisiaj pytań. W takim razie decyzję o przyjęciu całości, to znaczy dzisiejszej dyskusji i dodatkowych informacji na piśmie, Sejm podejmie na następnym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-508.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jest przeciwny takiemu postawieniu sprawy?</u>
          <u xml:id="u-508.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-508.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-508.5" who="#OlgaKrzyżanowska">W celu złożenia oświadczenia zgłosiło się 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-508.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Waldemara Pawlaka, następnie pana posła Witolda Chrzanowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-509">
          <u xml:id="u-509.0" who="#WaldemarPawlak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z zapowiedzi Prezydium Sejmu wynika zamiar przeprowadzenia pierwszego czytania ustawy o ratyfikacji traktatu o współpracy gospodarczej między Stanami Zjednoczonymi a Rzecząpospolitą Polską na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Z uwagi na doniosłość sprawy proszę panią marszałek o wystąpienie do pana premiera o uzupełnienie informacji dotyczących traktatu podpisanego przez pana premiera Mazowieckiego jeszcze w marcu 1990 roku, a w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-509.1" who="#WaldemarPawlak">— po pierwsze, przedstawienie konsekwencji finansowych ratyfikacji traktatu między Stanami Zjednoczonymi a Rzecząpospolitą Polską w układzie zyski i koszty;</u>
          <u xml:id="u-509.2" who="#WaldemarPawlak">— po drugie, dołączenie treści konwencji berneńskiej i konwencji paryskiej, przywoływanych w traktacie;</u>
          <u xml:id="u-509.3" who="#WaldemarPawlak">— po trzecie, wyjaśnienie konsekwencji przyjęcia rozwiązań art. 2 pkt 4 aneksu, gdzie mówi się o tym, że Rzeczpospolita Polska ma zamiar usunąć niektóre sektory z ograniczeń przewidzianych w aneksie, i poza tym o wyjaśnienie, co oznacza zapis w aneksie, że Rzeczpospolita Polska potwierdza intencje eliminowania monopolu państwa w pewnej liczbie sektorów; o jakie sektory konkretnie chodzi, ponieważ taki zapis nie jest zapisem zamkniętym co do treści;</u>
          <u xml:id="u-509.4" who="#WaldemarPawlak">— po czwarte, przedstawienie odniesienia się generalnie do zasady wzajemności, jak jest realizowana zasada wzajemności w treści proponowanego traktatu;</u>
          <u xml:id="u-509.5" who="#WaldemarPawlak">— po piąte, przedstawienie programu prac legislacyjnych, a więc czasu i zakresu nowelizacji ustaw obecnie obowiązujących czy też projektów ustaw i rozwiązań prawnych, które będą przyjęte zgodnie z przyrzeczeniami zawartymi w trakcie o współpracy między Polską a Stanami Zjednoczonymi.</u>
          <u xml:id="u-509.6" who="#WaldemarPawlak">Nie wystarczy bowiem przyjąć zobowiązania. O wiele ważniejsze jest wykonanie tych zobowiązań. Jest to bardzo doniosła sprawa i trzeba pamiętać, że zaufanie można stracić tylko raz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-510">
          <u xml:id="u-510.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-510.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Witolda Chrzanowskiego, a następnie pana posła Janusza Dobrosza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-511">
          <u xml:id="u-511.0" who="#WitoldChrzanowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rada Ministrów 26 lutego 1991 roku wydała rozporządzenie określające między innymi zasady spłaty przez kredytobiorców w 1991 roku odsetek od kredytów mieszkaniowych zaciągniętych do 30 grudnia ubiegłego roku. Rozporządzenie to jest aktualnie wdrażane w życie. Zasady w nim określone łagodzą nieco bieżące obciążenia z tytułu rat kredytów i odsetek, jednak powodują kapitalizację odsetek. W perspektywie dłuższego czasu doprowadzi to do konieczności kapitalizacji odsetek od odsetek, których nawet wnukowie nie będą w stanie spłacić. Stąd wniosek, że obciążenie odsetkami kredytów mieszkaniowych jest zbyt wysokie. Wiąże się to z potrzebą poszukiwania środków na ten cel. Jedną z dróg jest zrównanie lokatorów mieszkań kwaterunkowych ze spółdzielczymi. Obecne zasady powodują, że najemcy lokali kwaterunkowych są preferowani. Stwierdzam, że administracja rządowa, w tym Rada Ministrów, wychodzi z błędnego założenia, że lokatorami mieszkań spółdzielczych są wyłącznie osoby zamożne, a kwaterunkowych — rodziny ubogie. Fakty są inne, przynajmniej w znanych mi małych miastach. Mieszkania kwaterunkowe zajmowane są w znacznym stopniu przez osoby, które z nazwy zaliczane były do niezbędnych kadr, głównie kadr organizacyjno-politycznych, w tym już rozwiązanych administracyjno-państwowych oraz do kadr inżynieryjno-technicznych w nowych wówczas zakładach produkcyjnych. Osoby te, stosunkowo dobrze sytuowane, również w spółdzielniach mieszkaniowych na skutek ingerencji władz w podział mieszkań uzyskiwały mieszkania poza kolejnością, spychając oczekujących w spółdzielczych kolejkach na plan dalszy, w efekcie otrzymujących mieszkania i później, i droższe. W tej sytuacji w spółdzielniach mieszkaniowych z nie spłaconym kredytem pozostały głównie młode małżeństwa oraz emeryci i renciści ze starego portfela.</u>
          <u xml:id="u-511.1" who="#WitoldChrzanowski">Zwracam się do rządu o rezygnację z dotacji na pokrycie kosztów eksploatacji mieszkań kwaterunkowych. Zaoszczędzone środki proponuję przeznaczyć w równych częściach na obniżenie odsetek od kredytów mieszkaniowych w spółdzielniach i dla resortu pracy i polityki socjalnej na pomoc w pokryciu kosztów eksploatacji mieszkań dla rzeczywiście tej pomocy potrzebujących.</u>
          <u xml:id="u-511.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-512">
          <u xml:id="u-512.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-512.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pan posła Janusza Dobrosza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-513">
          <u xml:id="u-513.0" who="#JanuszDobrosz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nasilające się ostatnio protesty społeczne, brak aktywności państwa w obszarach, gdzie jest to niezbędne, budzić musi coraz większy niepokój. Rolnicy są grupą, która szczególnie odczuwa proces zmian systemu. Jest to paradoks, zważywszy kapitalistyczną formę własności ziemi. Czym więcej rolnicy i ich organizacje mówią o problemach rolnictwa, tym skuteczność realizacji chłopskich postulatów jest mniejsza. Ileż razy na tej sali posłowie ostrzegali przed zakupem zboża za granicą, apelowali o zagospodarowanie polskiego masła, o ochronę polskiego chłopa i rynku przed produkcją dotowaną, a często miernej jakości z EWG, zwracali uwagę na konieczność kształtowania nie tylko przez rynek cen produktów rolnych, by nie były niższe od kosztów produkcji. Na nic poselskie przestrogi, na nic chłopskie protesty! Można by sobie zadać pytanie: dlaczego tak jest? Dlaczego oczywiste sprawy nie są realizowane zarówno przez rząd Mazowieckiego, jak i przez rząd Bieleckiego? Odpowiedź jest prosta. Skłócona wieś nie stanowi znaczącej siły politycznej, a stan wrzenia na wsi podsycają jeszcze dziennikarze wychowani na pogardzie do wsi, wykazujący elementarny brak wiedzy i dobrej woli.</u>
          <u xml:id="u-513.1" who="#JanuszDobrosz">Ja i moi koledzy posłowie, którzy z nadzieją tworzyli Związek Młodzieży Wiejskiej, mamy już serdecznie dosyć wzajemnych oskarżeń i licytacji wśród ugrupowań ruchu ludowego, kto ma większe prawo do spadku po dorobku Wincentego Witosa czy Mikołajczyka. Historia nas interesuje, ale w ograniczonym wymiarze, tym bardziej, kiedy interes wsi, narodu jest zagrożony, potrzebna jest konsolidacja, a nie udawadnianie swoich nieraz słusznych, moralnych racji. Przynajmniej tu, w parlamencie, opcje ruchu ludowego nie powinny się spierać, bo chłop nam tego nie wybaczy. Dziś młodzi rolnicy mówią wprost: niech rząd powie uczciwie o co chodzi, co rolnik robi źle, co ma naprawić, co państwo chce preferować? My jesteśmy nowocześni, dlatego chcemy znać wizję ekonomiczną i społeczną wsi. Konsumentom żywności w mieście chcemy wyraźnie powiedzieć, że to nie chłop bogaci się na ubożejącym mieszkańcu miasta, bo jak twierdzą przedwojenni piekarze i mleczarze, biorąc pod uwagę obecne ceny zboża bochenek chleba nie powinien kosztować drożej jak 1200 zł, a chude mleko 1000 zł. Kto zatem napędza inflację i koszty utrzymania? Najbardziej zagrożeni, o ironio, czują się rolnicy nowocześni, wysokotowarowi, na dużych areałach ziemi. Mówiąc wprost, obecna polityka rolna prowadzi do gospodarki naturalnej, ekstensywnej. To jest droga do Europy przez sochę i woła, wzorem będzie Etiopia.</u>
          <u xml:id="u-513.2" who="#JanuszDobrosz">Biorąc powyższe pod uwagę, widząc szereg różnic w podejmowaniu problemów kraju, rolnictwa i wsi, posłowie wywodzący się z ZMW powołują koło poselskie „WICI”, działające nadal w ramach Klubu Poselskiego PSL dużego.</u>
          <u xml:id="u-513.3" who="#JanuszDobrosz">Oświadczenie podpisali: Bogumił Szreder, Zbigniew Mierzwa, Ryszard Jastrzębski, Marian Starownik, Witold Chrzanowski, Wojciech Mojzesowicz, Zygmunt Karczewski, Janusz Dobrosz.</u>
          <u xml:id="u-513.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-514">
          <u xml:id="u-514.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-514.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-515">
          <u xml:id="u-515.0" who="#WaldemarPawlak">Bezpośrednio po zakończeniu obrad w sali nr 217 odbędzie się posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących spółdzielczości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-516">
          <u xml:id="u-516.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym posłom druku sejmowym nr 795.</u>
          <u xml:id="u-516.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy 54 posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-516.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Sekretariacie Posiedzeń Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-516.3" who="#OlgaKrzyżanowska">O terminie i porządku dziennym następnego posiedzenia zostaną posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-516.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Posiedzenie przewidywane jest za dwa tygodnie, to jest dnia 4, 5 i, niestety, prawdopodobnie 6 kwietnia. Orientacyjnie, bo jeszcze mogą zajść pewne zmiany w porządku dziennym po Konwencie Seniorów, chciałam tylko państwa poinformować, że będą to sprawozdania komisji: o projektach ustaw o związkach zawodowych, o projekcie ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych; o projekcie ustawy o organizacjach pracodawców; sprawozdania komisji, a właściwie nie sprawozdania, lecz powrót do głosowania nad zmianą Konstytucji Rzeczypospolitej; następnie sprawozdanie komisji o zmianie ustawy o Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Instytucie Pamięci Narodowej i sprawozdanie komisji o poselskim projekcie ustawy o kulturze fizycznej i turystyce. To jest ramowy, że tak powiem, program, dlatego że przypuszczam, że po Konwencie Seniorów będą jeszcze pewne drobne korekty w sensie poszerzenia tego porządku.</u>
          <u xml:id="u-516.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-516.6" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-516.7" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 11 min 45)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>