text_structure.xml 377 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Andrzej Werblan)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#StanisławGucwa">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#StanisławGucwa">Powołuję na sekretarzy posłów Stanisławę Karną i Jana Skowrona.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#StanisławGucwa">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jan Skowron.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#StanisławGucwa">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#StanisławGucwa">Protokół 13 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#StanisławGucwa">Wysoki Sejmie! W dniu 19 października br. zmarł poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Marian Gotowiec, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, działacz społeczny i partyjny.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#StanisławGucwa">Marian Gotowiec urodził się we wsi Kruszę w woj. warszawskim w rodzinie chłopskiej. W okresie przedwojennym należał do Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”. Podczas okupacji był komendantem obwodu Batalionów Chłopskich. Z chwilą wyzwolenia wstępuje w szeregi Ludowego Wojska Polskiego. W 1945 roku zostaje członkiem Polskiej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#StanisławGucwa">Marian Gotowiec położył wielkie zasługi dla rozwoju regionu warmińsko-mazurskiego, gdzie był: w 1950 roku współzałożycielem i pierwszym rektorem Wyższej Szkoły Rolniczej, w latach 1960–1972 — przewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, a ostatnio przewodniczącym Komitetu Frontu Jedności Narodu w Olsztynie.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#StanisławGucwa">W okresie od 1953 do 1957 r. pełnił funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie Państwowych Gospodarstw Rolnych.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#StanisławGucwa">Poseł Marian Gotowiec był zastępcą przewodniczącego Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz członkiem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#StanisławGucwa">Marian Gotowiec pozostanie w naszej pamięci jako oddany sprawie socjalizmu ofiarny działacz społeczny i państwowy.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#StanisławGucwa">Obywatele Posłowie! Proszę, aby Sejm uczcił pamięć posła Mariana Gotowca chwilą ciszy.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#StanisławGucwa">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Mariana Gotowca z dniem 19 października 1973 r.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#StanisławGucwa">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#StanisławGucwa">Do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów, dotyczący zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#StanisławGucwa">Jednocześnie informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły interpelacje:</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#StanisławGucwa">1) posła Stanisława Roziewicza do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w sprawie produkcji i zaopatrzenia rynku w meble,</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#StanisławGucwa">2) posła Janusza Stanisława Wójcika do Ministra Rolnictwa w sprawie dalszego rozwoju rybołówstwa śródlądowego w celu lepszego zaspokojenia potrzeb rynku konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#StanisławGucwa">Interpelacje te zostały przesłane właściwym adresatom.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#StanisławGucwa">W związku z powyższym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie nowych punktów, z kolei piątego i szóstego w brzmieniu następującym:</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#StanisławGucwa">5. Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#StanisławGucwa">6. Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#StanisławGucwa">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że moje propozycje zostały przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#StanisławGucwa">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#StanisławGucwa">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie projektów:</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#StanisławGucwa">1) uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku (druk nr 129),</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#StanisławGucwa">2) ustawy budżetowej na rok 1974 (druk nr 130).</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#StanisławGucwa">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#MieczysławJagielski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Rady Ministrów pragnę omówić podstawowe zadania i problemy rozwoju kraju, określone w przedłożonych Wysokiej Izbie Rządowych projektach uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz ustawy budżetowej na rok 1974.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#MieczysławJagielski">W referacie I Sekretarza KC naszej partii tow. Edwarda Gierka, w wystąpieniu Prezesa Rady Ministrów tow. Piotra Jaroszewicza oraz w uchwałach I Krajowej Konferencji PZPR zawarta jest generalna ocena realizacji polityki społeczno-ekonomicznej, ustalonej przez VI Zjazd partii. Na podstawie tej oceny Konferencja wytyczyła założenia rozwojowe na nadchodzące 2 lata. Te ważne dla każdego Polaka dokumenty znane są całemu społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#MieczysławJagielski">W wystąpieniu swoim ograniczę się więc do ukazania, w jaki sposób przedstawione Wysokiemu Sejmowi projekty planu i budżetu zapewniają wykonanie wytyczonych przez Konferencję zadań społeczno-gospodarczych na rok przyszły i na jakich węzłowych problemach pragniemy skoncentrować swoje wysiłki.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#MieczysławJagielski">Przedstawiając z tej trybuny przed rokiem koncepcję, cele i zadania planu na rok 1973, nazwaliśmy go planem o wielkiej doniosłości. Podkreślaliśmy, że dobre wykonanie zadań środkowego roku planu 5-letniego zadecyduje poważnie o rezultatach całej pięciolatki. Dzisiaj możemy z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że sformułowane wówczas diagnoza i charakterystyka roli planu na rok bieżący były słuszne. Wszystkie bowiem podstawowe zadania tegorocznego planu, a w jeszcze wyższym stopniu — zadania określone na ten rok w planie 5-letnim, zostaną przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#MieczysławJagielski">W żadnym z poprzednich pięcioleci nie mieliśmy na środkowym odcinku realizacji planu tak pomyślnych rezultatów — zarówno w dziedzinie zaspokajania potrzeb społecznych, jak i w dziedzinie rozwoju oraz unowocześniania potencjału wytwórczego kraju, To tworzy mocną podstawę do dalszego rozwoju naszej gospodarki, a w rezultacie — do przedterminowego wykonania planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#MieczysławJagielski">Na dorobek społeczno-gospodarczy kraju, z którym wchodzimy w 1974 rok, składają się rezultaty uzyskane w całym trzyleciu. Stanowią one wyraz narastających osiągnięć, a zarazem odzwierciedlają sumę wielu doświadczeń w doskonaleniu polityki rozwojowej i systemu funkcjonowania gospodarki. Gospodarka nasza jest więc dziś nie tylko znacznie silniejsza, ale także oparta na licznych doświadczeniach praktycznych, zdobytych w trakcie dynamizowania jej rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#MieczysławJagielski">To, co już teraz mamy prawo uważać za osiągnięcie naszej gospodarki, uzupełniamy perspektywami rosnących możliwości w najbliższych latach. W naszej polityce społeczno-ekonomicznej wychodzimy zatem z założenia dalszego dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Uwzględniamy również przesłanki towarzyszące zmianom, zachodzącym w gospodarce w miarę jej rozwoju i sprzyjające temu rozwojowi, w tym zwłaszcza rosnące środki na cele dalszego rozwoju gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#MieczysławJagielski">Konsekwencją takiego założenia jest przyjęcie w projekcie planu na rok następny bardzo mobilizujących zadań, zbliżonych pod względem tempa wzrostu do przewidywanych wyników realizacji planu roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#MieczysławJagielski">Ten sposób konstrukcji projektu planu i wprowadzenie do niego mobilizujących zadań — przy pełnym zachowaniu zasady realistycznych ocen i należytej rozwagi — wynika także z konieczności prawidłowego określenia drugiej podstawowej strony naszego rachunku społeczno-gospodarczego, to jest rosnących potrzeb społeczeństwa i modernizowanej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#MieczysławJagielski">U podstaw konstrukcji projektu planu na 1974 rok legły więc dyrektywy VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Partyjnej, dobre wyniki całego trzylecia, zwłaszcza roku bieżącego, ocena narastania możliwości i środków w roku przyszłym oraz analiza potrzeb społecznych i gospodarczych. Wskazuje to wyraźnie na fakt, że utrzymując i umacniając politykę dynamicznego rozwoju nadajemy jej jak najbardziej społecznie celowy charakter. Nie sugerujemy się samą dynamiką szybkiego rozwoju. Dążymy do takiego sterowania tym Wzrostem, aby coraz lepiej i wszechstronniej zaspokajać potrzeby ludności pracującej, aby nadal modernizować i umacniać gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#MieczysławJagielski">Wysoka Izbo! Pomyślna, zdyscyplinowana realizacja przyszłorocznych zadań może i powinna utorować drogę do osiągania również w następnych latach wysokiej dynamiki rozwojowej, opierającej się w coraz większym stopniu na wzroście efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#MieczysławJagielski">Te cechy przyszłorocznego planu znajdują wyraz w zakładanych rozmiarach produkcji materialnej przemysłu i rolnictwa, rozwoju usług i handlu zagranicznego, w dynamice wzrostu dochodu narodowego, spożycia i inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#MieczysławJagielski">O dynamice wzrostu dochodu narodowego w 1974 roku, podobnie jak w bieżącym, zadecyduje rozwój produkcji materialnej, w tym przede wszystkim przemysłu. W projekcie planu zakładamy wysoki, bo przekraczający 11%, wzrost produkcji przemysłu uspołecznionego, co odpowiada tempu osiągniętemu w bieżącym roku, a co znacznie przekracza ustalenia planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#MieczysławJagielski">Założenie to opieramy na wnikliwej analizie czynników, które sprzyjają dynamicznemu rozwojowi produkcji i jej unowocześnianiu. Należą do nich:</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#MieczysławJagielski">— wzrost kwalifikacji i doświadczenia załóg, stwarzające w dobrym klimacie polityczno-społecznym coraz szersze możliwości podnoszenia jakości pracy;</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#MieczysławJagielski">— wydatne zwiększenie i modernizowanie majątku produkcyjnego oraz unowocześnienie techniki i technologii wytwarzania;</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#MieczysławJagielski">— wysoki wzrost wynagrodzeń za pracę uzyskany dzięki przeprowadzonym regulacjom płac i doskonaleniu systemów płacowych oraz wzrostowi wydajności pracy;</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#MieczysławJagielski">— usprawnienia organizacyjne oraz wprowadzanie na coraz szerszą skalę ulepszonych metod planowania i zarządzania gospodarką.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#MieczysławJagielski">Na pierwszym miejscu stawiamy zadanie maksymalnego powiększenia produkcji eksportowej — o 19% oraz produkcji na cele rynku wewnętrznego — o 11%.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#MieczysławJagielski">Szybszy od przeciętnego będzie wzrost produkcji przemysłu elektromaszynowego — ponad 15% i chemicznego — prawie 14%, a przede wszystkim wyrobów nowoczesnych, o wyższej jakości i bogatszym asortymencie. Wyższa jakość, bogatszy asortyment, nowoczesność i niezawodność produkowanych wyrobów — to zasadnicze zadanie dla przemysłu. Warunkuje to bowiem efektywną modernizację mocy wytwórczych oraz zgodność produkcji z potrzebami odbiorcy krajowego i zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#MieczysławJagielski">Tak ustalając zadania w dziedzinie dynamiki i nowoczesności produkcji przemysłowej, inaczej formułujemy założenia realizacji ustalonego planu. Jego przekraczanie powinno być celowe, to znaczy, że powinno znajdować podbudowę w realnych szansach efektywnego zbytu ponadplanowej produkcji za granicą i w kraju. Ten wymóg wynika głównie z ograniczonych możliwości zaopatrzenia w surowce i materiały. Oczywiście będziemy tutaj działać elastycznie. Rząd wyraża przekonanie, że poprawa gospodarki materiałowej oraz właściwe wykorzystanie surowców, półfabrykatów i energii stworzą podstawy do dalszego rozwoju produkcji przemysłowej w najbardziej pożądanych kierunkach.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#MieczysławJagielski">Poważne zadania stawiamy przed rolnictwem. Jego rezultaty produkcyjno-ekonomiczne współdecydują przecież o wzroście stopy życiowej ludności, o tempie społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#MieczysławJagielski">W planie na rok następny zakładamy utrzymanie dotychczasowych pozytywnych tendencji rozwojowych w oparciu o ekonomiczne warunki produkcji rolniczej, zapewniające jej opłacalność, oraz o dalszą poprawę zaopatrzenia w środki produkcji.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#MieczysławJagielski">Przyjmujemy, że produkcja globalna rolnictwa wzrośnie w 1974 roku o 4,3%, w tym produkcja roślinna — o 2,4%, zwierzęca — o 6,5%. Jest to założenie, które odpowiada możliwościom wzrostu produkcji w średnich dla rolnictwa warunkach klimatycznych. W takim założeniu kryje się pewna rezerwa, chociaż musimy pamiętać, że po trzech kolejnych latach pomyślnych dla rolnictwa może przyjść rok mniej urodzajny.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#MieczysławJagielski">Głównym zadaniem rolnictwa jest utrzymanie wysokiej dynamiki produkcji zwierzęcej. Zapewniamy w tym celu — między innymi i z importu — dostawy potrzebnych ilości pasz treściwych. Wspierać będziemy nadal odpowiednimi środkami budownictwo inwentarskie. Zwiększymy dostawy nawozów mineralnych oraz maszyn, narzędzi i ciągników rolniczych, których podaż nie zaspokaja dotychczas zapotrzebowania.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#MieczysławJagielski">Mamy jeszcze — to trzeba podkreślić — niemałe rezerwy umożliwiające szybki rozwój produkcji we wszystkich sektorach rolnictwa. Ich pełne uruchomienie jest zadaniem producentów rolnych, a także organizacji i służb fachowych obsługujących rolnictwo. Jednocześnie Rząd podejmować będzie dalsze przedsięwzięcia ułatwiające rolnictwu realizację zadań produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#MieczysławJagielski">W założeniach planu dotyczących tego działu gospodarki znajduje wyraz konsekwentna kontynuacja ukształtowanej na początku obecnego pięciolecia polityki rolnej, która służy wzrostowi produkcji i społecznym przemianom w życiu wsi, trafnie wyrażając współczesne treści sojuszu robotniczo-chłopskiego, interesy ludności miast i wsi, całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#MieczysławJagielski">Dynamiczny rozwój produkcji materialnej oraz wzrost obrotów handlu wewnętrznego i zagranicznego wymagają postawienia poważnych zadań przed transportem. Napotyka on trudności w pełnym i terminowym zaspokajaniu potrzeb gospodarki. Oto dlaczego w planie przyszłorocznym nadano priorytetową rangę modernizacji transportu i usprawnianiu procesów eksploatacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#MieczysławJagielski">W transporcie kolejowym podstawową sprawą — obok poprawy stanu technicznego sieci kolejowej i wyposażenia w tabor — jest doskonalenie organizacji pracy i koordynacji przewozów. Wymagać będziemy zatem racjonalnej polityki przewozowej oraz większej dyscypliny od wszystkich użytkowników kolei. Transport stanowi bowiem ogniwo, które musi nadążać za wysoką dynamiką rozwoju kraju, Będziemy podejmować wielostronne działania dla zapewnienia wykonania zadań transportu.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#MieczysławJagielski">Tendencje szybkiego rozwoju zamierzamy utrzymać również w pozostałych działach produkcji materialnej, wyznaczając im w planie zadania dostosowane do ich możliwości oraz narastających potrzeb gospodarki, zwłaszcza związanych z obsługą przemysłu, rolnictwa, jak też ludności.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#MieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Na wzrost dochodu narodowego składa się dynamika produkcji materialnej i obniżka kosztów wytwarzania. „Gdybyśmy lepiej gospodarowali ludźmi, czasem i materiałami — bez wątpienia wyniki naszej pracy byłyby większe od uzyskanych dotychczas” — mówił na I Krajowej Konferencji Partyjnej I Sekretarz KC naszej partii tow. Edward Gierek.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#MieczysławJagielski">W przedstawionym projekcie planu potraktowaliśmy tę krytyczną ocenę jako wytyczną o zasadniczym znaczeniu. Przewidujemy osiągnięcie w 1974 r. takiej samej dynamiki wzrostu wytworzonego dochodu narodowego jak w bieżącym roku, tzn. 9,5%, ale przy mniejszej dynamice nakładów na jego wytwarzanie, a więc przy obniżeniu społecznych kosztów rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#MieczysławJagielski">Rozpatrywanie stawianych w tej dziedzinie zadań wyłącznie w kategoriach ilościowych byłoby jednak zbyt dużym uproszczeniem. Chodzi tu przecież w nie mniejszym stopniu o jakościowy proces ekonomiczny, co jest podyktowane potrzebą zapewnienia przewagi intensywnym czynnikom wzrostu gospodarczego, jak i o proces społeczny, znajdujący wyraz w powszechnej trosce ludzi pracy o coraz lepsze wyniki gospodarowania. Ten właśnie proces zadecyduje o utrzymaniu w nadchodzącym roku wysokiej dynamiki rozwoju kraju. W ostatnich latach uruchamialiśmy rezerwy stosunkowo proste i łatwo dostępne; teraz nastąpić powinno wyzwalanie rezerw głębszych, bardziej złożonych.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#MieczysławJagielski">Na pierwszym miejscu stawiamy racjonalizację gospodarki zasobami ludzkimi. Z roku na rok zwiększa się wśród ogółu zatrudnionych udział pracowników o wysokich kwalifikacjach zawodowych. Musimy lepiej niż dotychczas wykorzystywać te kwalifikacje w procesie produkcji. Musimy także dążyć do stabilizacji załóg. Równocześnie będziemy przeciwdziałać zwiększaniu liczby pracowników wbrew rzeczywistym potrzebom, a więc w sposób nieuzasadniony ekonomicznie.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#MieczysławJagielski">Racjonalizacja zatrudnienia jest niezbędna m.in. ze względu na uwidaczniający się deficyt pracowników w usługach i budownictwie oraz w wielu zakładach wielkich aglomeracji przemysłowych. Nadchodzący rok powinien być zatem okresem powszechnego wdrażania kompleksowych zasad, ustalonych przez IX Plenum KC PZPR. Należy przy tym pamiętać, że w niedalekiej już przyszłości nastąpi spadek przyrostu zasobów siły roboczej i że do tej sytuacji trzeba się szybko przygotować.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#MieczysławJagielski">Wychodząc z takich przesłanek i społecznego nakazu, projekt planu zakłada wolniejszą niż w bieżącym roku dynamikę wzrostu zatrudnienia (o 3,5%) i jego nieco niższy przyrost bezwzględny — w wysokości ok. 380 tys. osób. Uwzględniamy w ten sposób rzeczywistą podaż siły roboczej oraz konieczność uniknięcia niekorzystnych zjawisk, jakie wywołuje przewyższające podaż zapotrzebowanie na pracowników. Zjawiskiem takim jest np. nadmierna fluktuacja kadr czy też nadmierny odpływ siły roboczej z rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#MieczysławJagielski">Sformułowaliśmy w projekcie planu mobilizujące wskaźniki wzrostu wydajności pracy. Rok bieżący udowodnił bowiem, że można liczyć na wyższą wydajność pracy niż uzyskiwana poprzednio. Złożyło się na to wiele istotnych przyczyn. Pracujemy w innym klimacie polityczno-społecznym, w całym społeczeństwie odczuwa się już wyraźnie poprawę poziomu płac i dochodów oraz oddziaływanie wprowadzonych zachęt materialnych. Podniósł się również poziom organizacji i gospodarności w zakładach pracy. Jednocześnie wysiłek inwestycyjny lat ubiegłych, a także roku bieżącego, przyniósł i przynosi coraz lepsze i nowocześniejsze wyposażenie techniczne miejsc pracy. To daje podstawę do założenia w projekcie planu wzrostu wydajności pracy W przemyśle o 8,1%, a w budownictwie o 10%. W rezultacie udział wydajności pracy w przyroście produkcji przemysłowej powinien zwiększyć się w roku 1974 do prawie 75%, a w budownictwie do ok. 72%.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#MieczysławJagielski">Realizację tych poważnych — w stosunku do przeszłości, lecz umiarkowanych w porównaniu z ujawnionymi możliwościami — zadań wzrostu wydajności pracy wspierać będziemy jego odpowiednim opłacaniem, zakładając jednak, że wydajność pracy powinna wzrastać szybciej niż płace. W całej rozciągłości należy przeto stosować w praktyce zasadę sformułowaną przez Prezesa Rady Ministrów towarzysza Piotra Jaroszewicza, w jego wystąpieniu na I Krajowej Konferencji Partyjnej. Wzrost wydajności pracy i wzrost płac — powiedział wtedy tow. Jaroszewicz — to dwa czynniki, które trzeba z sobą jak najściślej zsynchronizować.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#MieczysławJagielski">Drugim decydującym frontem intensyfikacji procesów gospodarczych jest zapewnienie racjonalnego i oszczędnego wykorzystania surowców i materiałów. Mamy w tej dziedzinie wszechstronny program, zawarty w decyzjach VIII Plenum KC i w ustaleniach Rządu. Mamy również pierwsze, widoczne już osiągnięcia w ich realizacji, aczkolwiek nie są one tak znaczne jak w dziedzinie wydajności pracy. Dziś chodzi o to, aby kontynuując wykorzystywanie ujawnionych rezerw prostych, sięgać po dalsze, tkwiące w doskonaleniu projektów, konstrukcji i procesów technologicznych, a więc wymagające aktywnego udziału nauki, techniki i myśli nowatorskiej.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#MieczysławJagielski">Proponujemy więc przyjąć na rok przyszły mobilizujące zadania, wyrażające się obniżeniem udziału kosztów materiałowych w wartości produkcji sprzedanej przemysłu co najmniej o 1,6%, tj. o ponad 16 mld zł, w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych o 0,5 mld zł oraz w transporcie i łączności o 0,7 mld zł. W porównaniu z wynikami osiąganymi w latach 1966–1972, w których obniżka kosztów materiałowych w przemyśle wynosiła średnio 0,9% rocznie, są to zadania bardziej mobilizujące. Do ich wykonania przywiązujemy wielką wagę. Oszczędności materiałowe stanowią bowiem cenne źródło poprawy zaopatrzenia produkcji i usług. Podobnie przedstawia się sprawa oszczędzania paliw i energii.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#MieczysławJagielski">Główny wysiłek trzeba skierować na zmniejszanie jednostkowego zużycia najbardziej deficytowych surowców i materiałów, przede wszystkim wyrobów walcowanych, wyrobów chemicznych, paliw płynnych, cementu, drewna oraz surowców importowanych.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#MieczysławJagielski">Kolejny front walki o lepszą efektywność gospodarowania to zapewnienie wzrostu produktywności środków trwałych, m.in. drogą zwiększenia zmianowości pracy w przemyśle oraz w wielu dziedzinach budownictwa i transportu. I tu dotychczasowe rezultaty nie są zadowalające.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#MieczysławJagielski">Duże możliwości wzrostu efektywności gospodarowania tkwią także w poprawie rytmiczności produkcji przemysłu i budownictwa oraz dostaw na eksport i rynek wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#MieczysławJagielski">W procesie podnoszenia efektywności gospodarowania, w osiąganiu coraz wyższego poziomu jakościowego gospodarki coraz większa rola przypada nauce i technice. Wzrastającemu zapotrzebowaniu gospodarki na innowacje muszą bowiem odpowiadać rosnące efekty prac badawczych i rozwojowych. Materialne warunki ku temu tworzy wydatny wzrost nakładów na rozwój nauki i techniki, coroczny dopływ nowych i kwalifikowanych kadr, szerszy dopływ zagranicznych osiągnięć naukowych i technicznych. Dlatego oczekujemy, że nauka i technika wniosą duży wkład w realizację jakościowych przemian, zgodnie z kierunkami, jakie wytyczył w tej dziedzinie II Kongres Nauki Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#MieczysławJagielski">Lepsze wykorzystanie ludzi, czasu pracy, majątku trwałego, surowców i materiałów — takie jest strategiczne założenie obecnego etapu jakościowego rozwoju gospodarki. Projekt planu odpowiada temu założeniu. Rząd będzie podejmował wszelkie środki, które okażą się niezbędne, aby to założenie było konsekwentnie i powszechnie wcielane w życie. Dlatego za podstawowe, wiodące kryterium oceny działalności resortów, zjednoczeń i przedsiębiorstw uznamy pełne i rytmiczne wykonywanie zadań planowych, przede wszystkim osiągany postęp w dziedzinie jakości i nowoczesności produkcji oraz optymalizację efektów.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#MieczysławJagielski">Przyjęcie tego kryterium stanowi logiczną konsekwencję nowych zasad działalności ekonomiczno-finansowej wdrożonych już w bieżącym roku w 28 dużych organizacjach gospodarczych. Tu gdzie zaczęto je stosować uzyskano obiecujące wyniki ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#MieczysławJagielski">Ocena taka upoważnia do wprowadzania nowych zasad działalności ekonomiczno-finansowej w większej liczbie jednostek gospodarczych. Przewidujemy, że w 1974 r. zasadami tymi zostaną objęte wszystkie jednostki resortu przemysłu chemicznego, znaczna część organizacji gospodarczych resortu przemysłu maszynowego, a także niektóre jednostki przemysłu lekkiego i rolno-spożywczego. Na podstawie rezultatów dotychczasowych rozwiązań eksperymentalnych przygotowuje się ponadto usprawnienia funkcjonowania przedsiębiorstw budowlano-montażowych oraz biur projektowych.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#MieczysławJagielski">Doskonaleniu metod planowania i zarządzania gospodarką służą także inne przedsięwzięcia. Należą do nich przede wszystkim: nowe zasady tworzenia funduszów nagród, mieszkaniowego i socjalnego, wzmocnienie roli kredytu bankowego w finansowaniu procesów inwestycyjnych połączone z wprowadzeniem nowych stawek oprocentowania tego kredytu oraz nowe zasady amortyzacji środków trwałych i finansowania kapitalnych remontów.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#MieczysławJagielski">Zmiany te, stymulujące wzrost efektywności gospodarowania, zostały uwzględnione zarówno w projekcie planu gospodarczego, jak i w projekcie budżetu na rok przyszły. Ten kierunek działalności Rządu traktujemy jako stały czynnik usprawniania procesów rozwojowych, podnoszenia ich efektywności oraz dodatkowego wzmacniania dynamiki rozwoju. Ważne miejsce w tym procesie przypada reformie terenowej administracji gospodarczej. Zintegrowany, jednolity system organizacji centralnej i terenowej administracji, powinien w istotny sposób przyczynić się do ogólnego usprawnienia funkcjonowania gospodarki i państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#MieczysławJagielski">Obywatele Posłowie! W 1974 r. wejdziemy z większymi zasobami materialnymi, z większym potencjałem produkcyjnym, z dużym doświadczeniem w uruchamianiu różnorodnych czynników wzrostu produkcji. Dzięki osiągnięciom rodzimej nauki i techniki, wydatnie zwiększonemu dopływowi licencji i technologii z zagranicy oraz wzrostowi kwalifikacji ludzkich, potrafimy obecnie lepiej organizować procesy produkcyjne. Mamy więc większe niż kiedyś możliwości zaspokajania potrzeb społeczeństwa i gospodarki. Potrzeby te rosną stale, przy czym są one dziś znacznie bardziej złożone niż dawniej.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#MieczysławJagielski">Wysoka dynamika rozwoju przy jednoczesnej realizacji tak ambitnego programu społecznego i tak nowoczesnych zmian strukturalnych w wielu dziedzinach gospodarki rodzi z natury rzeczy niebezpieczeństwo powstawania określonych trudności i napięć. Podejmujemy jednak te niełatwe zadania, biorąc pod uwagę konieczność szybkiego rozwoju, gdyż stanowi to podstawowy warunek budowy siły Polski i lepszego służenia potrzebom społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#MieczysławJagielski">W pełni dostrzegamy trudności i napięcia na froncie inwestycji handlu zagranicznego i rynku wewnętrznego. Nie pojawiły się one dopiero w roku bieżącym. Rząd zwracał na nie uwagę od pierwszych dni realizacji programu VI Zjazdu i planu 5-letniego, bacznie śledził sytuację i celowymi posunięciami skutecznie zmniejszał, łagodził i opanowywał występujące bądź grożące napięcia i trudności.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#MieczysławJagielski">Zmierzamy do przezwyciężenia trudności i napięć dzięki elastycznemu kształtowaniu proporcji rozwojowych, osiąganiu wysokiej, a równocześnie efektywnej dynamiki, wyrównywaniu poziomu słabszych ogniw gospodarki do poziomu ogniw przodujących — zgodnie ze wskazaniami VI Zjazdu.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#MieczysławJagielski">Projekt planu na 1974 r. stanowi konkretyzację działania w tym właśnie zakresie. Zmierza on do utrzymania szybkiego tempa wzrostu, a zarazem zapewnienia bardziej zrównoważonego rozwoju, wyważonego w proporcjach, uwzględniającego konieczność wyrównywania frontu, porządkowania gospodarki. Rozwój naszego kraju w nadchodzącym roku musi ponadto odpowiadać warunkom, potrzebom i możliwościom nie tylko dnia dzisiejszego, ale i dalszej przyszłości. Tym wymogom podporządkowane zostały podstawowe proporcje gospodarcze: tempo wzrostu dochodu narodowego wytworzonego i dochodu do podziału, wzrost spożycia i stopa inwestycji, relacje między importem a eksportem.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#MieczysławJagielski">W roku bieżącym, dążąc do rozwiązania wielu pilnych potrzeb społecznych i gospodarczych, zwłaszcza inwestycyjnych, prowadziliśmy świadomie politykę, której efektem jest szybszy wzrost podzielonego niż tworzonego dochodu narodowego. Na rok przyszły natomiast zakładamy zbliżoną dynamikę wzrostu dochodu narodowego wytworzonego — 9,5% i dochodu narodowego do podziału — 9,3%, a więc równoważenie rozwoju gospodarki i oparcie go w większym stopniu na przyroście zasobów wewnętrznych. To z kolei znajduje odbicie w zakładanym tempie wzrostu inwestycji i spożycia.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#MieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Kluczową dziedziną decydującą o dynamice, nowoczesności i rozwoju są inwestycje. Przy określaniu wielkości nakładów inwestycyjnych na 1974 r. uwzględnialiśmy zarówno dotychczasowe rozmiary inwestowania, potrzeby związane z kontynuacją zadań, najważniejsze potrzeby w dziedzinie nowych inwestycji, jak i realne możliwości gospodarki narodowej, to jest pokrycie w dochodzie narodowym, zapewnienie właściwych proporcji w jego podziale, zdolności wykonawcze oraz zaopatrzenie materiałowe.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#MieczysławJagielski">Na podstawie gruntownej analizy tych czynników w projekcie planu na 1974 r. określiliśmy nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej na poziomie 416 mld zł. Oznacza to wzrost w stosunku do bieżącego roku o 46 mld zł, czyli o 12,4%, a w stosunku do zadań planu 5-letniego — o 100 mld zł, tj. o 32% oraz zwiększenie udziału inwestycji netto w dochodzie narodowym do podziału do 26,8%.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#MieczysławJagielski">W sumie, w latach 1971–1974, przeznaczymy na inwestycje ponad 1,3 biliona złotych, czyli niemal zrealizujemy ustalenia planu 5-letniego, w którym przewidziano na ten cel ponad 1,4 biliona złotych. A więc zupełnie realnie rysuje się przed nami możliwość wykonania planu 5-letniego w dziedzinie inwestycji w ciągu około 4 lat i 2 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#MieczysławJagielski">Nakłady na przemysł wzrosną o 18,3%. Preferujemy w nim gałęzie i branże stanowiące bazę materiałowo-surowcową dla całej gospodarki, np. przemysł węglowy i energetykę, hutnictwo żelaza i stali, przemysł rafineryjny oraz gałęzie i branże decydujące o postępie technicznym, np. przemysł elektroniczny, elektrotechniczny i precyzyjny.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#MieczysławJagielski">Kontynuując zapoczątkowaną w 1971 r. politykę przyspieszenia rozwoju bazy wytwórczej przemysłów konsumpcyjnych, zwiększamy systematycznie nakłady inwestycyjne na przemysły wytwarzające środki spożycia (grupa B). Ich udział w ogólnych nakładach na przemysł wzrośnie z około 21% w 1971 r. do około 28% w 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#MieczysławJagielski">W poważnym stopniu zwiększamy inwestycje w rolnictwie, budownictwie i transporcie.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#MieczysławJagielski">Znacznie, bo o 9,2% podnosimy nakłady na inwestycje w działach konsumpcji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#MieczysławJagielski">W praktyce zatem wszystkie dziedziny społeczno-gospodarcze kraju uzyskują nakłady wyższe niż w planie 5-letnim, nigdzie nakładów tych nie ograniczamy, natomiast w wybranych, decydujących o rozwoju i nowoczesności gospodarki gałęziach następuje pokaźne zwiększenie wysiłku inwestycyjnego oraz przyspieszenie i wzrost efektów produkcyjnych i usługowych.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#MieczysławJagielski">Równocześnie dążymy do maksymalnego poszerzenia rozmiarów inwestycji, które zostaną oddawane do użytku w 1974 r. Mamy ku temu warunki. W rok 1974 wejdziemy bowiem z rozległym frontem inwestycyjnym, co wyraża się w zaangażowaniu nakładów na budownictwo inwestycyjne nie zakończone — w wysokości 480 mld zł. Jest to rezultat wielkiego wysiłku inwestycyjnego, podjętego w latach 1972–1973. Jego efekty będziemy mogli dyskontować już w przyszłym roku. Dla ilustracji podam, że w 1974 r. budownictwo inwestycyjne przyniesie nam 33-procentowy przyrost majątku trwałego, podczas gdy w bieżącym roku uzyskaliśmy przyrost 20-procentowy.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#MieczysławJagielski">W przemyśle przyrost zdolności produkcyjnych w 1974 r. wyniesie około 150 mld zł wobec ok. 115 mld zł w 1973 r. i 88 mld zł w 1972 r. Niemałą część tego przyrostu stanowić będą zdolności produkcyjne, charakteryzujące się wysokim poziomem techniki. Tak więc nie tylko powiększa się w szybkim tempie potencjał naszego przemysłu, ale równocześnie następuje jego modernizacja, co umożliwia nam wychodzenie na rynek z towarami coraz bardziej odpowiadającymi wymaganiom odbiorców zagranicznych i krajowych.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#MieczysławJagielski">Rok 1974 traktujemy zatem jako rok wielkich „żniw” inwestycyjnych. Aby ich plon był jak największy, trzeba skupić siły i środki przede wszystkim na inwestycjach kontynuowanych, przewidzianych do oddania w ostatnich dwóch latach planu 5-letniego, zwłaszcza w 1974 r. W związku z tym Rząd przygotował program systematycznego działania, mającego na celu zarówno terminowe oddanie do użytku, a w miarę możliwości także przyspieszenie wszystkich podstawowych inwestycji w każdym województwie, jak też sprawne ich uruchomienie i możliwie najwcześniejsze osiągnięcie pełnych zdolności produkcyjnych i usługowych. Dla każdego województwa opracowano wykaz ważniejszych inwestycji, głównie nowych fabryk, które zostaną otoczone specjalną opieką, zmierzającą do wcześniejszego uzyskania założonych przyrostów produkcji. Dodatkową pomoc uzyskają także zakłady przekazane do eksploatacji w latach 1972–1973, lecz napotykające trudności przy opanowaniu produkcji i osiągnięciu projektowych zdolności produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#MieczysławJagielski">Sterujemy dziś procesem inwestycyjnym na skalę nieznaną dotychczas w naszej historii. Zarówno wielkość nakładów inwestycyjnych, jak i nowoczesność budowanych obiektów wymagają intensywnego usprawniania całokształtu działalności inwestycyjno-budowlanej.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#MieczysławJagielski">Wzmacniamy więc i modernizujemy potencjał wykonawczy przedsiębiorstw budowlano-montażowych i biur projektowych. Systematycznie rozwijamy zdolności produkcyjne przemysłu materiałów budowlanych oraz tych branż i gałęzi przemysłu, których produkcja niezbędna jest do realizacji planu inwestycyjnego, szczególnie w dziedzinie dostaw maszyn i urządzeń, a także materiałów instalacyjnych i wykończeniowych.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#MieczysławJagielski">Porządkujemy front inwestycji nowo rozpoczynanych. Nowe przedsięwzięcia inwestycyjne planu centralnego i terenowego w sferze produkcyjnej mogą być rozpoczynane tylko wówczas, gdy zostaną w porę i wszechstronnie przygotowane, gdy będą odpowiadać wymogom obowiązujących cykli realizacyjnych i kryteriom ekonomicznym. Musimy zapewnić rzeczywiste preferencje dla przedsięwzięć o cyklu maksymalnie 2-letnim oraz dla inwestycji modernizacyjnych. Wzmocnimy również kontrolę kosztów inwestycji i cykli ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#MieczysławJagielski">Zdyscyplinowaniu powinny także ulec inwestycje finansowane ze środków własnych przedsiębiorstw. Jak bowiem wskazuje praktyka, ich szacunek jest z reguły zaniżany w planie.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#MieczysławJagielski">Wprowadzenie środków dyscyplinujących działalność inwestycyjną jest niezbędne. Podejmujemy je w trosce o powodzenie programu inwestycyjnego, o utrzymanie równowagi inwestycyjnej i równowagi całej gospodarki w roku przyszłym i w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#MieczysławJagielski">Mówimy otwarcie: poziom 416 mld zł — to wyważona, maksymalna obecnie wielkość nakładów inwestycyjnych. Ich efekty będą tym szybsze i większe, im lepiej i konsekwentniej będziemy sterować całokształtem procesów inwestycyjno-budowlanych. Musimy więc uważnie kontrolować ogólne rozmiary inwestycji, a wysiłek koncentrować przede wszystkim na kończeniu inwestycji kontynuowanych.</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#MieczysławJagielski">Dobre wyniki pracy przedsiębiorstw budowlano-montażowych, zwłaszcza przedsiębiorstw kluczowych i budownictwa rolniczego, uzasadniają przekonanie, że i w 1974 r. gospodarka narodowa odczuje narastające korzyści, stanowiące rezultat coraz sprawniejszej działalności inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#MieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Drugi front batalii o pomyślną realizację przyszłorocznego planu — to kompleks spraw związanych z kształtowaniem i utrwalaniem równowagi pieniężno-rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#MieczysławJagielski">Zakładamy, że w 1974 r. wzrost przychodów pieniężnych ludności wyniesie ok. 72 mld zł, tj. będzie o 8,8% wyższy niż w roku bieżącym, a o 116 mld zł, tj. o 15% wyższy niż założony w planie 5-letnim. Natomiast fundusz nabywczy ludności, przeznaczony na zakup towarów i usług wzrośnie o ok. 11,5%.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#MieczysławJagielski">Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że problemom rynku poświęcamy maksimum uwagi. W przedłożonym projekcie przychody pieniężne ludności znajdują globalne pokrycie w założonych dostawach towarów i usług, uwzględniono przy tym utrzymanie się obecnych tendencji do oszczędzania.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#MieczysławJagielski">Wartość planowanych dostaw towarów na zaopatrzenie rynku w 1974 r. wyniesie 746 mld zł, co oznacza wzrost o 66 mld zł, tj. o prawie 10%.</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#MieczysławJagielski">Podobnie jak na bieżący rok, również na rok 1974 zakładamy wyższą dynamikę wzrostu nieżywnościowych artykułów konsumpcyjnych (o 10,3%) niż artykułów żywnościowych i używek (o 8,6%). Dostawy rynkowych artykułów zaopatrzeniowych, tj. materiałów budowlanych, środków produkcji dla rolnictwa itd. zostaną zwiększone o 11,2%.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#MieczysławJagielski">Najwyższy wzrost dostaw towarów planuje się w grupie wyrobów przemysłu drzewnego — o 14,5%, elektromaszynowego — o 14,1%, chemicznego — o 12,4% i lekkiego — o 12,1%.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#MieczysławJagielski">O utrzymaniu i utrwaleniu równowagi rynkowej zadecyduje nie tylko ilościowy, lecz również jakościowy, dostosowany do rosnących potrzeb ludności, wzrost produkcji artykułów rynkowych. Dlatego właśnie tak duży nacisk kładziemy na odpowiednią jakość i bogaty asortyment tych artykułów. Od przemysłu oczekujemy uruchomienia produkcji wielu nowych artykułów i ich asortymentów.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#MieczysławJagielski">Mimo planowanego, ogólnie wysokiego wzrostu produkcji i dostaw towarów na cele rynkowe, podaż niektórych towarów nie dorówna popytowi. Nie będzie np. możliwe pełne pokrycie zapotrzebowania na pojazdy mechaniczne oraz na niektóre wyroby przemysłu elektromaszynowego i drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#MieczysławJagielski">Bezpośrednio po I Krajowej Konferencji Partyjnej, Rząd podjął konkretne, wielostronne przedsięwzięcia, służące zwiększeniu produkcji rynkowej i zapewnieniu poprawy zaopatrzenia ludności. Wszystkie jednostki produkcji i obrotu rynkowego zobowiązano do optymalnego wykorzystania surowców, materiałów, zdolności produkcyjnych, transportowych, zasobów pracy. Chodzi bowiem o maksymalne zwiększenie produkcji towarów rynkowych i ich sprawną dystrybucję oraz rozszerzenie i wzbogacenie działalności usługowej. Chodzi także o skracanie terminów oddawania do użytku nowo budowanych i modernizowanych zakładów, wytwarzających dobra konsumpcyjne, oraz o możliwie szybkie osiąganie przez te zakłady pełnych zdolności produkcyjnych. Te wszystkie przedsięwzięcia będziemy kontynuować i rozwijać w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#MieczysławJagielski">Bardzo trudnym do rozwiązania problemem jest zapewnienie pełnego pokrycia zapotrzebowania ludności na mięso i jego przetwory. W latach 1971–1973 spożycie mięsa i jego przetworów wzrosło o 9 kg na 1 mieszkańca. Pod koniec 1973 r. wyniesie ono około 62 kg na 1 mieszkańca, a zatem osiągnie niemal już poziom założony w planie 5-letnim na 1975 r. W planie na rok przyszły, w porównaniu z rokiem bieżącym, przewidujemy wzrost dostaw mięsa i jego przetworów o 61 tys. ton, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca oznacza dalszy wzrost o ok. 1,5 kg. Pomimo to nadal należy się liczyć z niepełnym zaspokojeniem popytu. Dlatego konieczne jest oszczędne i racjonalne gospodarowanie mięsem w przetwórstwie i obrocie oraz uszlachetnianie jego użytkowej wartości.</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#MieczysławJagielski">W sumie projekt planu zapewnia globalną równowagę rynkową, poprawia zaopatrzenie asortymentowe, ale nie usuwa jeszcze wszystkich niedoborów. Rząd będzie więc wytrwale dążył do utrwalania równowagi rynkowej, analizując na bieżąco sytuację, podejmując stosowne środki w sferze produkcji i dostaw, jak również w sferze kształtowania wzrostu dochodów pieniężnych ludności. Chodzi bowiem o zrównoważenie rosnących dochodów i rosnących dostaw towarów — w ujęciu strukturalnym i jakościowym.</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#MieczysławJagielski">Problemem o znaczeniu szczególnie istotnym staje się obecnie rozwój usług. Od trzech lat wzrastają one szybko. Mimo to nie nadążają one za ogólnym tempem rozwoju, za narastającymi potrzebami społecznymi, za dynamiką przychodów pieniężnych ludności, za tempem przemian cywilizacyjnych i kulturowych. Ich opóźnienie stanowi czynnik hamujący rozwój kraju. Dlatego I Krajowa Konferencja PZPR uznała ilościowy i jakościowy rozwój różnorodnych usług za jedno z kluczowych zadań na najbliższą i dalszą przyszłość. Wymaga tego zarówno zawarte w programie VI Zjazdu dążenie do kształtowania wyższej jakości życia i odczuwalnej poprawy jego warunków, jak i konieczności umacniania równowagi rynkowej w warunkach dalszego wzrostu płac i dochodów ludności rolniczej. Rozwój usług na potrzeby wsi staje się natomiast coraz ważniejszym czynnikiem wzrostu produkcji rolnej i jej modernizacji.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#MieczysławJagielski">W projekcie planu na 1974 r. rozwojowi usług poświęcamy więcej miejsca niż w poprzednich planach rocznych. Wartość usług powinna wzrosnąć o ponad 14%.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#MieczysławJagielski">Rząd ponadto przygotowuje szeroki program rozwoju usług w latach 1974–1975. Podejmuje również prace nad przygotowaniem odpowiedniego programu na dalsze lata, który stanowić będzie jedną z podstawowych integralnych części przyszłego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#MieczysławJagielski">Obywatele Posłowie! Trzeci i najtrudniejszy do wygrania odcinek batalii o zrównoważony rozwój gospodarki kraju stanowi handel zagraniczny. Istota zadań, które w tej dziedzinie mamy realizować w 1974 roku, sprowadza się do kontynuowania wysokiej dynamiki obrotów. Chodzi przede wszystkim o zwiększenie wolumenu i wartości eksportu. Ustalone w projekcie planu zadania zwiększenia eksportu w 1974 roku traktujemy jako minimalne, a zwiększenia importu — jako maksymalne. Zawiera się w tych liczbach ważna decyzja ukształtowania trwałej równowagi zewnętrznej.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#MieczysławJagielski">Podstawowe zadanie w rozwoju współpracy gospodarczej z naszymi głównymi partnerami — ZSRR i innymi krajami socjalistycznymi — polega na pogłębianiu wzajemnych powiązań gospodarczych w oparciu o kompleksowy program socjalistycznej integracji gospodarczej krajów RWPG. W projekcie planu na 1974 r. program ten znajduje wielostronne odzwierciedlenie zarówno w kształtowaniu naszej wymiany handlowej, jak również w wielu ustaleniach inwestycyjnych, wytyczających na szereg lat naprzód korzystne dla Polski, jak i dla naszych partnerów kierunki specjalizacji produkcji i wydatnego wzrostu wymiany.</u>
          <u xml:id="u-3.89" who="#MieczysławJagielski">W szczególności chciałbym podkreślić wszechstronną współpracę gospodarczą i naukowo-techniczną ze Związkiem Radzieckim i jej wybitną pozycję w naszej gospodarce narodowej. Przemysł nasz znajduje bowiem oparcie w gospodarce Kraju Rad w postaci zaopatrzenia w podstawowe surowce i licznych dostaw inwestycyjnych. W ostatnim okresie — obok ważnych obiektów przemysłowych, w których budowie uczestniczą i inne kraje socjalistyczne — poważną pomoc stanowią radzieckie dostawy dla naszego przemysłu hutniczego. Jednocześnie Związek Radziecki jest dla nas ważnym odbiorcą wielu wyrobów, zwłaszcza przemysłów przetwórczych.</u>
          <u xml:id="u-3.90" who="#MieczysławJagielski">Charakterystyczną cechą naszych stosunków gospodarczych z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi jest duży wzrost, zwłaszcza w latach 1972–1973, importu gotowych obiektów, licencji, maszyn i urządzeń, surowców i materiałów oraz elementów kooperacyjnych. Eksport, który powinien równoważyć wydatki na import, mimo wyraźnie dającego się zauważyć postępu, wciąż jeszcze jest za mały i niedostatecznie efektywny. Sytuację zaostrza przy tym niekorzystny obecnie dla Polski wzrost cen wyrobów importowanych w stosunku do cen wyrobów, będących przedmiotem naszego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-3.91" who="#MieczysławJagielski">Oto dlaczego w planie na przyszły rok zakładamy duży wzrost eksportu do tych krajów i poprawę jego relacji do wzrostu importu. Chodzi o wielką stawkę — o kontynuowanie słusznej polityki zwiększania potencjału przemysłowego przez zakup najnowocześniejszych urządzeń, chodzi o dalszą modernizację produkcji, o zapewnienie niezbędnych dostaw surowców i materiałów i w końcu o terminową spłatę zaciąganych kredytów. Polska starannie ocenia swoje możliwości kredytowe i płatnicze. Solidne i terminowe wywiązywanie się z wszelkich zaciągniętych zobowiązań było i pozostanie kardynalną zasadą naszej polityki gospodarczej. Przestrzeganie tej zasady pozwala nam na właściwą selekcję możliwości kredytowych i akceptowanie jedynie umów opartych na normalnych zasadach handlowych i finansowych, zapewniających wzajemne korzyści.</u>
          <u xml:id="u-3.92" who="#MieczysławJagielski">Zadania wzrostu eksportu są mobilizujące. W projekcie planu sformułowaliśmy ponadto szereg dodatkowych zadań, służących zwiększeniu eksportu oraz podniesieniu jego efektywności. Postawiliśmy również zadanie osiągnięcia znacznego postępu w nawiązywaniu współpracy gospodarczej, opartej na porozumieniach produkcyjno-kooperacyjnych z krajami wysoko rozwiniętymi, widząc w tym szansę szybszego powiększania eksportu, a więc i dalsze możliwości importowe.</u>
          <u xml:id="u-3.93" who="#MieczysławJagielski">Stosownie do potrzeb i możliwości będziemy także rozwijać różnorodne formy powiązań gospodarczych i z innymi państwami.</u>
          <u xml:id="u-3.94" who="#MieczysławJagielski">W planie na rok przyszły przypisujemy więc handlowi zagranicznemu, a eksportowi w szczególności, o wiele większą niż dotychczas rolę. Planowane tempo wzrostu obrotów handlowych wyprzedza ponad dwukrotnie tempo wzrostu dochodu narodowego i prawie dwukrotnie tempo wzrostu produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-3.95" who="#MieczysławJagielski">Wysoki i efektywny wzrost eksportu jest naczelnym założeniem naszej polityki gospodarczej. Jej realizacja powinna zapewnić należyte zaopatrzenie gospodarki w niezbędny dopływ surowców i materiałów, urządzeń inwestycyjnych, zbóż i pasz, a także przemysłowych artykułów konsumpcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.96" who="#MieczysławJagielski">Chodzi o to, ażeby w krótkim czasie wymianę handlową z zagranicą doprowadzić do takich rozmiarów, które by odpowiadały udziałowi Polski w produkcji światowej i stały się trwałym czynnikiem dynamicznego rozwoju naszej socjalistycznej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.97" who="#MieczysławJagielski">Wysoka Izbo! Nasilanie procesów intensyfikacji produkcji, wydatna poprawa gospodarowania oraz wyrównywanie w górę całego frontu gospodarczego będą służyć wprost i bezpośrednio realizacji szerokich celów społecznych oraz zadań rozbudowy i unowocześniania potencjału wytwórczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.98" who="#MieczysławJagielski">Realizując konsekwentnie cele społeczne, projekt planu zapewnia pełne i racjonalne zatrudnienie przy jednoczesnym wzroście przeciętnych płac realnych o 5%. Zrealizowanie takiego wzrostu płac w roku przyszłym oznacza, że w okresie czterech lat osiągniemy 30-procentowy wzrost płac realnych wobec 18% założonych na okres pięciu lat.</u>
          <u xml:id="u-3.99" who="#MieczysławJagielski">W podobnym tempie — przy założeniu wykonania planowanych zadań rolnictwa — wzrosną dochody ludności rolniczej przeznaczane na konsumpcję i inwestycje nieprodukcyjne.</u>
          <u xml:id="u-3.100" who="#MieczysławJagielski">Wydatki pieniężne państwa na świadczenia społeczne zwiększą się w 1974 r. o ok. 10%.</u>
          <u xml:id="u-3.101" who="#MieczysławJagielski">Projekt planu zakłada dalszą poprawę warunków mieszkaniowych ludności. Przyrost substancji mieszkaniowej w całej gospodarce wyniesie ok. 246 tys. mieszkań o powierzchni użytkowej ok. 14 mln m2. Efekty rzeczowe z budownictwa uspołecznionego dla ludności nierolniczej wyrażą się oddaniem do użytku w 1974 r. 170 tys. mieszkań o powierzchni użytkowej prawie 8 mln m2, co oznacza ponad 10-procentowy wzrost w porównaniu z rokiem bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-3.102" who="#MieczysławJagielski">W myśl postanowień uchwały Sejmu w sprawie systemu edukacji narodowej — projekt planu uwzględnia poważne zadania w dziedzinie kształcenia kadr nauczycieli, rozwoju sieci zbiorczych szkół gminnych, zwiększania liczby dzieci objętych opieką przedszkolną, zwiększania odsetka uczniów podejmujących naukę w szkołach ponadpodstawowych oraz liczby przyjęć na pierwszy rok studiów dziennych i studiów dla pracujących.</u>
          <u xml:id="u-3.103" who="#MieczysławJagielski">W dziedzinie ochrony zdrowia projekt planu przewiduje dalsze zwiększanie liczby łóżek w szpitalach i miejsc w zakładach pomocy społecznej oraz zwiększanie liczby wiejskich ośrodków zdrowia, a także liczby lekarzy i personelu medycznego.</u>
          <u xml:id="u-3.104" who="#MieczysławJagielski">W sferze upowszechniania kultury projekt planu zakłada dalszy rozwój działalności wydawniczej i produkcji filmowej oraz wzrost liczby abonentów radia i telewizji, czemu służyć będzie m.in. rozbudowa bazy technicznej.</u>
          <u xml:id="u-3.105" who="#MieczysławJagielski">Projekt planu przewiduje także dalszą rozbudowę urządzeń turystycznych i zwiększenie liczby miejsc wczasowych oraz upowszechnianie kultury fizycznej i racjonalnego wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-3.106" who="#MieczysławJagielski">W ujęciu syntetycznym zadania w dziedzinie poprawy poziomu życia społeczeństwa — poza powiększeniem dochodów i spożycia zarówno indywidualnego, jak i społecznego — wyrażają się wzrostem nakładów inwestycyjnych na budownictwo mieszkaniowe i gospodarkę komunalną do 73 mld zł, a na oświatę i wychowanie, ochronę zdrowia i pomoc społeczną, kulturę i sztukę oraz turystykę i wypoczynek — łącznie do 18,8 mld zł (prawie 17%), nie licząc wzrastających wydatków bieżących przewidzianych na te cele w przedłożonym projekcie budżetu państwa. Jest to świadectwem konsekwentnej realizacji przez Rząd ustalonej polityki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-3.107" who="#MieczysławJagielski">Obywatele Posłowie! Wraz z projektem uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. Rząd przedkłada pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy budżetowej na 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-3.108" who="#MieczysławJagielski">Projekt budżetu powiązany jest ściśle z założeniami projektu planu społeczno-gospodarczego i stwarza warunki do osiągania wytyczonych w nim celów.</u>
          <u xml:id="u-3.109" who="#MieczysławJagielski">Po stronie dochodów projekt budżetu zamyka się kwotą ok. 539 mld zł, co oznacza wzrost o 10,7%, po stronie wydatków — kwotą 537 mld zł. Budżet charakteryzuje się zatem zarówno wysoką dynamiką, wyższą od projektowanej na rok bieżący, jak i równowagą znajdującą wyraz w nadwyżce dochodów nad wydatkami.</u>
          <u xml:id="u-3.110" who="#MieczysławJagielski">Głównym czynnikiem umożliwiającym ustalenie na wysokim poziomie, zrównoważonego budżetu jest planowany wzrost o 13% dochodów z przedsiębiorstw i jednostek uspołecznionych. Rosną one szybciej niż dochód narodowy i zapewnią prawie 92% ogółu dochodów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-3.111" who="#MieczysławJagielski">Założenie to stanowi konsekwencję określonych w projekcie planu gospodarczego zadań wzrostu produkcji i obniżki kosztów.</u>
          <u xml:id="u-3.112" who="#MieczysławJagielski">Dochody z podatków i opłat uiszczanych przez ludność oraz jednostki gospodarki nie uspołecznionej wyniosą w 1974 r. 41 mld zł, czyli ok. 7,6% ogółu dochodów budżetowych państwa. Na niższą niż ogół dochodów budżetowych dynamikę wzrostu dochodów z tego tytułu wpływa zmniejszenie zakresu stosowania podatku od wynagrodzeń osób zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej. Planowany poziom tych dochodów jest także rezultatem polityki stabilizacji opodatkowania gospodarki chłopskiej, co sprzyja wzrostowi produkcji rolnej oraz polityki podatkowej wobec rzemiosła, co umożliwia rozwój usług i produkcji rynkowej. Wprowadzając jednak dogodne zasady opodatkowania, musimy konsekwentnie domagać się pełnego wywiązywania się podatników z obowiązków wobec Skarbu Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.113" who="#MieczysławJagielski">Preliminowane na rok przyszły na podstawie założonych dochodów wydatki budżetowe zapewniają niezbędne środki na rozwój gospodarki oraz gwarantują dalszy wzrost spożycia. Przede wszystkim w budżecie przewidziano bardzo poważne zwiększenie dotacji na produkcję artykułów żywnościowych oraz środków produkcyjnych dla rolnictwa. Łączna kwota tych dotacji, nie licząc środków na inwestycje, wzrośnie w 1974 r. o 11 mld zł, tj. o ponad 18%. Pozwoli to zrealizować dyrektywę I Krajowej Konferencji Partyjnej o zamrożeniu cen podstawowych artykułów żywnościowych w 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-3.114" who="#MieczysławJagielski">Przestrzegając tej dyrektywy, będziemy równocześnie prowadzili politykę elastycznego kształtowania cen innych artykułów rynkowych, przede wszystkim przemysłowych. Polityka ta, zgodnie ze wskazaniami Konferencji, powinna być podporządkowana realizacji nadrzędnego celu, jakim jest zapewnienie określonego planem wzrostu realnych dochodów ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.115" who="#MieczysławJagielski">Istotną rolę w podnoszeniu poziomu życia społeczeństwa odegra poważny wzrost środków przeznaczonych na cele socjalne i kulturalne. Łączne wydatki na te cele wyniosą w budżecie 96 mld zł, a więc wzrosną prawie o 10% w porównaniu z bieżącym rokiem. Większe o prawie 10% będą wydatki na oświatę i wychowanie, w tym wydatki na szkolnictwo wyższe zwiększą się o 22%. Wydatki na ochronę zdrowia, kulturę fizyczną i świadczenia społeczne wzrosną o prawie 11%.</u>
          <u xml:id="u-3.116" who="#MieczysławJagielski">Z realizacją programu poprawy warunków życia ludności wiążą się także wydatki budżetowe na finansowanie zadań w dziedzinie komunikacji i łączności oraz gospodarki komunalnej i mieszkaniowej w łącznej kwocie prawie 14,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.117" who="#MieczysławJagielski">Jedną z najbardziej dynamicznych pozycji wydatkowych budżetu są nakłady na rozwój nauki. Wydatki budżetu na ten cel zwiększają się o 16%, a łączne nakłady wraz ze środkami własnymi przedsiębiorstw o ok. 15%.</u>
          <u xml:id="u-3.118" who="#MieczysławJagielski">Budżet państwa będzie ponadto amortyzować częściowo wysoki wzrost cen na rynku światowym wielu importowanych przez nas surowców i materiałów.</u>
          <u xml:id="u-3.119" who="#MieczysławJagielski">Projekt budżetu uwzględnia także dalsze umacnianie samodzielności finansowej terenowych jednostek administracji. Otrzymają one bowiem nowe źródła dochodów, a ich wydatki, które stanowią ok. 30% ogółu wydatków z budżetu państwa, będą o 12% wyższe od planowanych na bieżący rok.</u>
          <u xml:id="u-3.120" who="#MieczysławJagielski">Chcę podkreślić, że utrzymanie w roku przyszłym równowagi finansowej państwa, podobnie jak realizacja zadań planu gospodarczego, wymagać będą poważnych wysiłków, przede wszystkim wydatnej poprawy efektywności gospodarowania całej sfery produkcyjnej oraz oszczędnego, racjonalnego wykorzystywania środków przydzielanych jednostkom budżetowym.</u>
          <u xml:id="u-3.121" who="#MieczysławJagielski">Istotna rola w realizacji wymienionych zadań przypadnie nowym organom terenowej administracji; projekt powołania tych organów będzie przedmiotem obrad Wysokiej Izby na obecnym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-3.122" who="#MieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Przedłożone projekty planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na 1974 r. zapewniają warunki do dalszej przyspieszonej realizacji programu VI Zjazdu i zadań postawionych przez I Krajową Konferencję Partyjną. W przekonaniu Rządu projekty planu i budżetu gwarantują:</u>
          <u xml:id="u-3.123" who="#MieczysławJagielski">— dalszą poprawę materialnych, socjalnych i kulturalnych warunków życia społeczeństwa, stanowiącą wynik dynamicznego rozwoju produkcji;</u>
          <u xml:id="u-3.124" who="#MieczysławJagielski">— rozbudowę potencjału produkcyjnego gospodarki i dalszy postęp w jej unowocześnianiu;</u>
          <u xml:id="u-3.125" who="#MieczysławJagielski">— dalszy rozwój współpracy gospodarczej z zagranicą i wzmocnienie pozycji Polski w świecie;</u>
          <u xml:id="u-3.126" who="#MieczysławJagielski">— tworzenie warunków do szybkiego i nowoczesnego rozwoju kraju po roku 1974.</u>
          <u xml:id="u-3.127" who="#MieczysławJagielski">Można stwierdzić, iż treść planu i budżetu zawiera wyraźne znamiona nowego etapu gospodarowania, nowej fazy rozwoju społeczno-gospodarczego. Charakteryzuje się ona z jednej strony — utrwaleniem wysokiej dynamiki rozwoju, z drugiej — oparciem tej dynamiki na jakościowych czynnikach, co wyrazi się wzrostem gospodarności.</u>
          <u xml:id="u-3.128" who="#MieczysławJagielski">W oparciu o pomyślną realizację planu na 1974 r. będziemy wytyczać i konkretyzować następny plan 5-letni. Nie ulega wątpliwości, że osiągnięcia przyszłego roku wpłyną na charakter i dynamikę rozwoju do roku 1980, przede wszystkim zaś na stopień nowoczesności i efektywności.</u>
          <u xml:id="u-3.129" who="#MieczysławJagielski">Jest to plan ambitny i śmiały, plan na miarę dotychczasowych dokonań, na skalę naszych potrzeb i będących do dyspozycji środków. Jest to więc plan trudny i napięty. Zdajemy sobie z tego sprawę, ale doceniamy też wielką szansę, jaka rysuje się przed nami w najbliższym czasie. Precyzujemy zadania, licząc się z konkretnymi możliwościami ich realizacji. Mamy bowiem większe niż kiedyś zasoby, mamy jeszcze nie wykorzystane rezerwy, mamy dobry klimat polityczny, którego nie da się ująć w konwencjonalnych ilościowo kategoriach. Zwiększamy środki materialne tak w stosunku do planu 5-letniego, jak i w stosunku do 1973 r.</u>
          <u xml:id="u-3.130" who="#MieczysławJagielski">Prace nad przedłożonym projektem planu trwały przez wiele miesięcy. Jego założenia rozpatrywała Rada Ministrów już w sierpniu bieżącego roku. Dyskutowano nad nim na spotkaniach z przewodniczącymi prezydiów wojewódzkich rad narodowych. Wnikliwie i wszechstronnie analizowano go w układzie centralnym i terenowym na posiedzeniach Prezydium Rządu oraz dwukrotnie na posiedzeniach Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-3.131" who="#MieczysławJagielski">Tak więc jest to plan gruntownie przemyślany, globalnie zbilansowany pod względem materiałowym i wykonawczym. Zapewni on równowagę rynkową, inwestycyjną i finansową państwa. Przy wykonaniu zadań handlu zagranicznego — gwarantuje także równowagę zewnętrzną.</u>
          <u xml:id="u-3.132" who="#MieczysławJagielski">Szczególną wymowę ma dla nas fakt, że przyszłoroczny plan będzie realizowany w roku 30-lecia Polski Ludowej. W tym historycznym okresie, w atmosferze oceny wielkich osiągnięć lat powojennych oraz perspektywy rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju, nie będziemy szczędzić sił, by zrealizować trudne i mobilizujące zadania przedstawionego dziś planu.</u>
          <u xml:id="u-3.133" who="#MieczysławJagielski">W tym przekonaniu — w imieniu Rady Ministrów — proszę Wysoką Izbę o rozpatrzenie przedłożonych projektów planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-3.134" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#StanisławGucwa">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Jan Szydlak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#JanSzydlak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez wicepremiera, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów tow. Mieczysława Jagielskiego rządowy projekt planu społeczno -gospodarczego rozwoju kraju na 1974 r. ma pełne poparcie i całkowitą aprobatę Klubu Poselskiego PZPR. Projekt ten wyrasta z ducha i treści VI Zjazdu naszej partii, konkretyzuje postanowienia odbytej niedawno I Krajowej Konferencji Partyjnej, na której dokonaliśmy oceny wykonania postanowień VI Zjazdu w okresie trzech lat oraz określiliśmy zadania na pozostałe 2 lata planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#JanSzydlak">Plan 1974 r. kontynuuje, rozwija i umacnia te podstawowe kierunki polityki społeczno-gospodarczej, które są z pełnym powodzeniem, konsekwentnie realizowane od trzech lat i które wyraźnie posuwają naprzód socjalistyczny rozwój Polski. Najważniejsze, najbardziej charakterystyczne cechy założeń planu to:</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#JanSzydlak">— po pierwsze — dalszy wzrost dobrobytu całego społeczeństwa, wzrost zarobków i dochodów, wzrost spożycia, poprawa najszerzej rozumianych warunków bytowych ogółu obywateli;</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#JanSzydlak">— po drugie — dalszy dynamiczny wzrost siły gospodarczej kraju, wszechstronny rozwój bazy materialno-technicznej wszystkich działów gospodarki narodowej, co warunkuje coraz lepsze zaspokajanie potrzeb społeczeństwa;</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#JanSzydlak">— po trzecie — umacnianie i wzrost gospodarczej i politycznej rangi Polski w świecie, szczególnie przez aktywniejszy niż kiedykolwiek poprzednio rozwój i zacieśnianie współpracy i współdziałania z bratnimi krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#JanSzydlak">Obywatele Posłowie! Wszystkie te cechy obecnej polityki społeczno-gospodarczej tworzą integralną, harmonijną całość, wynikają z siebie nawzajem i nawzajem się warunkują. Nie ma odczuwalnego wzrostu dobrobytu bez dynamicznego rozwoju potencjału wytwórczego. Nie można realizować polityki szybkiego i efektywnego wzrostu gospodarczego bez stałej odczuwalnej poprawy warunków życiowych społeczeństwa. Poprawa gospodarczej i politycznej pozycji kraju w świecie wynika bezpośrednio z wewnętrznego dynamizmu rozwoju społeczno-gospodarczego. Ale i odwrotnie: we współczesnych warunkach coraz trudniejsza albo wręcz niemożliwa jest realizacja ambitnych celów wewnętrznych w polityce społeczno-gospodarczej — bez silnych i rozwiniętych powiązań z gospodarką światową.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#JanSzydlak">Tak właśnie ujęła podstawowe kierunki polityki społeczno-gospodarczej w ich wzajemnych uwarunkowaniach i powiązaniach nasza partia na swoim VI Zjeździe. Takie ujęcie zyskało aprobatę Wysokiego Sejmu przy uchwalaniu obowiązującego 5-letniego planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz stanowiących jego konkretyzację kolejnych planów rocznych.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#JanSzydlak">Ta polityka znalazła pełne poparcie klasy robotniczej i całego społeczeństwa jako w pełni wychodząca naprzeciw społecznym aspiracjom i ambicjom. Dzięki temu dziś, na progu czwartego roku planu 5-letniego, możemy z pełną satysfakcją ocenić osiągnięte już rezultaty, które w wyniku wysokiej aktywności społecznej i produkcyjnej są znacznie pomyślniejsze niż to pierwotnie zakładaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#JanSzydlak">Słowem, w okresie minionych trzech lat program rozwoju społeczno-gospodarczego kraju wytyczony na VI Zjeździe całkowicie zdał egzamin, sprawdził się w praktyce. Dlatego, kiedy mówimy dziś — i to z całym przekonaniem — że należy dotychczasową politykę kontynuować i umacniać, wynika to nie tylko z teoretycznego przeświadczenia o jej słuszności, ale przede wszystkim z oceny faktów i osiągniętych wyników.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#JanSzydlak">Wysoka Izbo! Proponowane przez Rząd założenia planu na 1974 r. skłaniają z jednej strony do refleksji, że pomyślne rezultaty mijającego trzylecia pozwalają nakreślić na 1974 rok cele i zadania znacznie wyprzedzające pierwotne założenia planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#JanSzydlak">Z drugiej zaś strony, zadania 1974 roku muszą być oceniane z punktu widzenia szczególnych warunków i cech, różniących ten rok od lat poprzednich.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#JanSzydlak">Analizując założenia przedstawionego planu warto zastanowić się, co rok 1974 przyniesie krajowi, jaki zapewni postęp w jego socjalistycznym rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#JanSzydlak">Zgodnie z założeniami projektu planu będzie to rok dalszej istotnej poprawy warunków życia naszego społeczeństwa. Łączne pieniężne przychody ludności wyniosą w 1974 r. ponad 887 mld zł, przekraczając tym samym o 69 mld zł założenia planu 5-letniego na 1975 r. Oznaczać to będzie ich wzrost w ciągu czterech lat o 57%. Takiej dynamiki wzrostu przychodów i dochodów ludności nie osiągnęliśmy w żadnym poprzednim okresie czteroletnim.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#JanSzydlak">Szacuje się, że przeciętna miesięczna płaca netto przekroczy w 1974 r. 3 tys. zł. Płaca realna wzrośnie w stosunku do 1970 r. o ponad 30% wobec — Wysoka Izba pozwoli, że przypomnę — 18% wzrostu zakładanych na całe pięciolecie.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#JanSzydlak">Czynnikiem o doniosłym znaczeniu dla dalszego wzrostu stopy życiowej społeczeństwa jest podjęta decyzja o utrzymaniu w roku 1974 na nie zmienionym poziomie cen podstawowych artykułów żywnościowych. Decyzję taką podjęliśmy pomimo znacznego wzrostu na rynku światowym cen zboża, pasz i innych surowców rolniczych, których import ma istotną rolę w krajowej produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#JanSzydlak">Urzeczywistnieniu przedstawionych założeń planu 1974 r. służyć będzie wysoka dynamika rozwoju produkcji podstawowych dziedzin gospodarki narodowej. W 1974 r. gospodarka narodowa PRL wytworzy dochód narodowy wartości 1119 mld zł, co oznaczać będzie jego wzrost w stosunku do 1970 r. o ponad 42%. Pod względem wielkości dochodu narodowego wytworzonego osiągniemy w 1974 r. poziom znacznie wyższy niż przewidywaliśmy na rok 1975.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#JanSzydlak">Na tak wysoką dynamikę wzrostu dochodu narodowego składa się w głównej mierze szybki rozwój produkcji przemysłu, budownictwa i rolnictwa. Produkcja przemysłowa sprzedana ma w 1974 r. osiągnąć wartość 1 743 mld zł, czyli o ponad połowę wyższą niż w 1970 r. i o 20 mld zł wyższą niż przewidywaliśmy w planie 5-letnim na koniec 1975 r. Również produkcja rolnicza, przy zakładanych przeciętnych plonach i zbiorach będzie w 1974 r. wyższa niż przewidywaliśmy pierwotnie na rok 1975.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#JanSzydlak">Przyjęcie w projekcie planu takich założeń możliwe jest dzięki dotychczasowej pomyślnej realizacji zadań pięciolecia. Pozwoliła ona znacznie wzmocnić i rozszerzyć potencjał wytwórczy całej gospodarki narodowej, przede wszystkim zaś przemysłu. Również w roku 1974 gospodarka narodowa wzbogaci się o dalsze nowe obiekty inwestycyjne wartości kosztorysowej około 266 mld zł, a przyrost zdolności produkcyjnych w przemyśle — jak przedstawił tow. Jagielski — wyniesie ok. 150 mld zł, to jest o 31% więcej niż w roku bieżącym i blisko dwa razy więcej niż w roku 1972.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#JanSzydlak">Te przykładowe wskaźniki charakteryzują wielki wzrost siły gospodarczej kraju, jak również wyraźną i odczuwalną poprawę poziomu życiowego społeczeństwa. Kontynuując w 1974 roku politykę szybkiego społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, dokonamy istotnego kroku w kierunku dalszej realizacji uchwał VI Zjazdu naszej partii.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#JanSzydlak">Wysoki Sejmie! Istotą koncepcji planu na rok 1974 jest umocnienie dotychczasowej wysokiej dynamiki rozwoju i przekształcenie jej w trwałą cechę naszej gospodarki narodowej. Oznacza to zarazem ugruntowanie pozycji już osiągniętych, wyrównanie frontu i harmonijny ruch w górę na całej linii rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#JanSzydlak">Zgodnie z określonym przez I Krajową Konferencję PZPR kierunkiem intensyfikacji gospodarowania w projekcie planu na rok 1974 zawarte zostały optymalne założenia w zakresie wzrostu dochodu narodowego, produkcji przemysłowej i rolnej, inwestycji obrotów handlu wewnętrznego i zagranicznego. Oznacza to, że w trakcie jego realizacji powinniśmy koncentrować się na pełnym przestrzeganiu wielkości planowych i na poszukiwaniu rezerw dodatkowo zabezpieczających realizację planu i zmniejszających napięcia w dziedzinach najbardziej na nie narażonych.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#JanSzydlak">Dlatego też w przedłożonym projekcie słusznie zakłada się wzmocnienie sterującej roli planu w rozwoju gospodarczym, jak również przewiduje środki oraz zadania, które pod warunkiem sprawnej realizacji — będą przeciwdziałać ewentualnym napięciom.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#JanSzydlak">Szybki wzrost dochodów pieniężnych w latach 1971–1973 stawia przed gospodarką narodową szczególne zadania w zakresie utrzymania równowagi rynkowej. Oznacza to konieczność dołożenia wszelkich starań w celu pełnego zrealizowania zadań produkcji rynkowej, a tam gdzie pojawią się możliwości — jej przekroczenia. Przekraczanie zadań produkcyjnych w zakresie artykułów rynkowych nie powinno jednak pociągać za sobą dodatkowego wzrostu importu.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#JanSzydlak">W produkcji rynkowej potrzebne nam są przede wszystkim wyroby nowoczesne o wysokiej jakości, funkcjonalne w użyciu, odpowiadające życzeniom konsumentów. Mamy w tej dziedzinie duże zaległości, a osiągany postęp nie może nas zadowalać. Niedostateczna jakość i nowoczesność produkcji rynkowej pociąga za sobą marnotrawstwo środków oraz wielostronne negatywne skutki ekonomiczne i społeczne.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#JanSzydlak">Istotne znaczenie dla zaspokojenia rosnących potrzeb społeczeństwa ma również szybki rozwój usług. Zadania wyznaczone w tej dziedzinie przez plan traktujemy jako minimalne. Uważamy, że powinny być one w 1974 roku zrealizowane z nadwyżką. Wymaga tego rosnące zapotrzebowanie ludności na usługi, wynikające ze wzrostu dochodów, coraz lepszego wyposażenia gospodarstw domowych w wyroby trwałego użytku i szybkiego rozwoju budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#JanSzydlak">Trzeba jednak wyraźnie zdawać sobie sprawę, że mimo założonej wysokiej dynamiki rozwoju produkcji rynkowej i usług nie zostaną w pełni zaspokojone wszystkie potrzeby i występować będą jeszcze braki niektórych asortymentów towarów.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#JanSzydlak">Szczególnej troski wymaga zaopatrzenie rynku w żywność, w tym zwłaszcza w mięso i wyroby mięsne. W efekcie szybszego niż w poprzednich latach rozwoju produkcji rolnej, w tym zwłaszcza produkcji zwierzęcej, wzrosło zaopatrzenie rynku w mięso i wyroby mięsne. Popyt na mięso wzrósł jednak i wzrasta nadal. W rezultacie obecna jego podaż nie pokrywa w pełni potrzeb rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#JanSzydlak">W roku 1974 zakłada się dalszy wzrost produkcji i podaży mięsa, nie zapewni to jednak również pełnego pokrycia rosnących potrzeb w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#JanSzydlak">Harmonijna realizacja planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wymaga więc zwrócenia szczególnej uwagi na wszystkie te dziedziny, w których zadania są najbardziej napięte i mogą rzutować na zrównoważony wzrost całej gospodarki narodowej. Dotyczy to między innymi transportu, w którym na skutek wieloletnich zaniedbań i dynamicznego rozwoju produkcji materialnej, a zwłaszcza przemysłu i budownictwa, sytuacja jest szczególnie trudna.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#JanSzydlak">Wysoka Izbo! Przyjęte w przedłożonym projekcie planu założenie umocnienia już zdobytych pozycji i wyrównania frontu rozwoju gospodarczego wyraża nie tylko dążenie do prawidłowego, ilościowego zbilansowania planu, lecz także konieczność dalszych zmian jakościowych. Walka o dominację czynników jakościowych, o poprawę efektywności gospodarowania w całym naszym życiu, we wszystkich dziedzinach gospodarki narodowej zadecyduje o pomyślnej realizacji przyszłorocznych zadań rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#JanSzydlak">Poprawa efektywności gospodarowania w najbliższym okresie — to przede wszystkim maksymalne spożytkowanie twórczych sił narodu, zmniejszenie materiałochłonności produkcji, lepsze wykorzystanie wysokiego przyrostu środków trwałych, który jest rezultatem wysokiego tempa inwestowania.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#JanSzydlak">Wspólnym mianownikiem wszystkich stron efektywności gospodarczej i jej najogólniejszą miarą jest czas. Efektywność nie sprowadza się bowiem do odpowiedzi — za ile, ale również do pytania — kiedy. Uzyskanie założonych rezultatów przy mniejszych nakładach i krótszym czasie daje dopiero łącznie szanse szybszego zaspokojenia potrzeb społecznych. I na tym, Wysoka Izbo, polega społeczny sens kierunku, zmierzającego do podniesienia ekonomicznej efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#JanSzydlak">W walce o czas szczególnie duże rezerwy widzimy w dalszym usprawnianiu procesów inwestycyjnych. Ogólny poziom inwestycji będzie w przyszłym roku wysoki i przekroczy założenia planu 5-letniego na ten rok o ponad 100 mld zł. Dlatego konieczne jest bezwzględne utrzymanie programu inwestycyjnego w granicach projektowanego poziomu 416 mld zł nakładów brutto. Są to nadal nakłady wysokie — o około 46 mld zł większe niż w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#JanSzydlak">Założone tempo wzrostu inwestycji powinno ułatwiać skracanie cykli inwestycyjnych przez koncentrację na inwestycjach kontynuowanych oraz zmniejszenie napięcia w mocach przerobowych budownictwa i w zaopatrzeniu materiałowym.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#JanSzydlak">W sposób bardziej gospodarski spożytkować musimy nasze największe bogactwo — wysoki w tym pięcioleciu przyrost wysoko kwalifikowanych kadr pracowników. Racjonalne spożytkowanie twórczych sił narodu — to przede wszystkim zgodna z potrzebami społecznymi polityka zatrudnienia, a główny dla wszystkich kierunek efektywności gospodarowania — to wzrost wydajności pracy. Prawidłowa, racjonalna polityka zatrudnienia znajduje zawsze swój wyraz w wysokim wzroście wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#JanSzydlak">Racjonalne zatrudnienie — to pełne wykorzystanie kwalifikacji pracowniczych, to kierowanie przyrostu zasobów pracy tam, gdzie w inny sposób nie można uzyskać przyrostu produkcji, względnie tam, gdzie bez dodatkowego zatrudnienia nie można uzyskać wysokiego przyrostu wytwarzanych towarów lub usług.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#JanSzydlak">Zatrudnienie racjonalne — to takie spożytkowanie twórczych sił narodu, które wyraża się w rosnącej podaży dóbr i usług, służących lepszemu zaspokojeniu potrzeb społecznych. Polityka pełnego i racjonalnego zatrudnienia jest nieodłącznie powiązana ze społeczną potrzebą wzrostu wydajności pracy. W obecnych warunkach nie ma i nie może być wysokiej efektywności gospodarowania bez wzrostu wydajności pracy — prawda ta musi być doprowadzona do powszechnej społecznej świadomości.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#JanSzydlak">W ostatnich latach wydajność pracy wzrasta znacznie szybciej niż w przeszłości i jest to bezsporne osiągnięcie całego narodu, a klasy robotniczej w szczególności.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#JanSzydlak">Projekt planu na rok 1974 przewiduje dalszy wzrost wydajności pracy w budownictwie o 10%, w przemyśle — o 8,1%. Uzyskanie co najmniej takiego wzrostu jest bezspornie możliwe, uwzględniając, że mamy nie w pełni jeszcze wykorzystane rezerwy proste, typu ekstensywnego, jak również poważne rezerwy typu jakościowego, których spożytkowanie musi być obecnie głównym celem naszego wspólnego działania.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#JanSzydlak">Będziemy nadal zapewniać sprawiedliwe opłacanie wzrostu wydajności pracy. Potrzebne jest tu jednak dalsze doskonalenie systemów płacowych, tak aby istotnie gwarantowały one opłacanie rzeczywistego wzrostu wydajności pracy i zachęcały do tego wzrostu. Sprawiedliwość społeczna wymaga, aby różnice w płacach nie były rezultatem różnic w poziomie wyposażenia technicznego, lecz wynikały z lepszej pracy w tych samych lub zbliżonych warunkach technicznych. Zgodne jest natomiast z zasadą socjalistycznej sprawiedliwości społecznej i odczuciem społecznym zróżnicowanie płac i tempa ich wzrostu w zależności od indywidualnego wkładu pracy, obowiązkowości, pracowitości, kwalifikacji i umiejętności organizowania pracy, wysiłku, stażu pracy, od jakości produkcji, wpływu na obniżkę kosztów oraz spełnianych zgodnie z kwalifikacjami funkcji.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#JanSzydlak">Troską majstrów, brygadzistów, pracowników zaplecza technicznego i technologicznego oraz kierownictwa przedsiębiorstw powinno być takie organizowanie procesu produkcji, aby wszyscy pracownicy pragnący solidnie i wydajnie pracować mogli w pełni wykorzystać. swe umiejętności i byli wynagradzani odpowiednio do indywidualnego wkładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#JanSzydlak">Lepszemu rozwiązywaniu tych wszystkich problemów sprzyjać będą wchodzące począwszy od 1974 roku nowe zasady tworzenia i podziału funduszy: nagród, socjalnego i mieszkaniowego. Zapewniają one dalszy postęp w zaspokajaniu potrzeb materialnych i socjalnych ludzi pracy, likwidując dotychczasową nierówność praw i przywilejów między załogami naszych socjalistycznych przedsiębiorstw i jednostek organizacyjnych, a wprowadzając powszechnie przywileje korzystania z zakładowych funduszy nagród, socjalnego i mieszkaniowego — kształtujemy lepsze warunki do dalszego wzrostu produkcji, a szczególnie wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#JanSzydlak">W najbliższym okresie Wysoki Sejm rozpatrzy również projekt kodeksu pracy, co będzie doniosłym posunięciem w procesie tworzenia i porządkowania systemu prawnego Polski Ludowej. Ta konstytucja pracy ma na celu stworzenie nowego i postępowego ustawodawstwa pracy, dostosowanego do zadań i ustroju socjalistycznego państwa, normującego jednolicie podstawowe prawa i obowiązki wszystkich zatrudnionych.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#JanSzydlak">Sprawą o zasadniczym znaczeniu dla podnoszenia efektywności naszego rozwoju jest dalsze szybkie obniżanie kosztów materiałowych produkcji. Nasza gospodarka narodowa jest nadal wysoce materiałochłonna, przy czym uzyskiwane tempo rozwoju w ostatnich latach oraz zmiany jakościowe i strukturalne spowodowały szczególny wzrost zapotrzebowania na surowce i materiały pochodzące z importu.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#JanSzydlak">Sprawie tej poświęciliśmy specjalną uwagę na VIII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii, następnie znalazła ona wyraz w znanym obywatelom posłom rządowym programie poprawy wykorzystania surowców i materiałów. W 1974 roku konieczne jest pełne urzeczywistnienie wszystkich zadań zawartych w tym programie.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#JanSzydlak">Podniesieniu efektywności naszego rozwoju służyć powinno założone w planie 1974 roku dalsze pogłębienie udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy. Nowa sytuacja w wyposażeniu technicznym przemysłu pozwala ambitniej planować tempo wzrostu eksportu.</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#JanSzydlak">Założenia planu wykazują jednoznacznie, że będziemy prowadzić konsekwentnie aktywną politykę handlu zagranicznego zarówno po stronie eksportu, jak i importu. Aktywna rola handlu zagranicznego umożliwia utrzymanie przyrostu importu pod względem wartościowym na bardzo wysokim poziomie bieżącego roku, przy równoczesnym istotnym zwiększeniu przyrostu wartości eksportu.</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#JanSzydlak">Zasadniczą płaszczyzną udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy, specjalizacji produkcji i kooperacji jest współpraca z krajami RWPG i z naszym głównym partnerem — Związkiem Radzieckim. Koordynacja planów gospodarczych, konsekwentny wkład Polski w realizację kompleksowego programu pogłębienia współpracy i rozwoju socjalistycznej integracji gospodarczej był, jest i pozostaje podstawowym kierunkiem naszego ekonomicznego działania na płaszczyźnie międzynarodowej. Wraz z bratnimi krajami socjalistycznymi prowadzimy równolegle politykę stwarzania materialnych podstaw pokojowej koegzystencji przez aktywny rozwój stosunków gospodarczych z krajami o różnych ustrojach społeczno-ekonomicznych, na zasadach wzajemnych korzyści.</u>
          <u xml:id="u-5.48" who="#JanSzydlak">Nasze związki z gospodarką światową przynoszą nam normalne korzyści uczestnika międzynarodowego podziału pracy. Ostatnio kształtująca się sytuacja na rynku międzynarodowym, zaostrzający się kryzys paliwowo-energetyczny i żywnościowy — stwarzają również problemy, które z niemałym trudem musimy rozwiązywać jako importer surowców przemysłowych i rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-5.49" who="#JanSzydlak">Rozwiązanie tych problemów wymaga maksimum wysiłku na rzecz wzrostu produkcji deficytowych surowców, materiałów i ich racjonalnego wykorzystania, pełnego zrealizowania założeń wzrostu eksportu i utrzymania importu w granicach proponowanych w projekcie planu.</u>
          <u xml:id="u-5.50" who="#JanSzydlak">Stawia to również wysokie i trudne zadania przed rolnictwem w zakresie rozwoju produkcji i racjonalnego gospodarowania. Wiążą się one także z opracowywanym programem gospodarki żywnościowej. Naszym stałym dążeniem jest wyraźna poprawa poziomu wyżywienia społeczeństwa, zależy to zaś w decydującym stopniu od efektów uzyskiwanych przez nasze rolnictwo. Doświadczenia minionych trzech lat pozwoliły uruchomić i wykorzystać również w rolnictwie wielkie rezerwy. Jednakże w stosunku do potrzeb osiągnięty poziom produkcji rolnej nadal jest zbyt niski. Dlatego też musimy czynić wszystko, aby rezultaty osiągane przez rolnictwo były jeszcze lepsze niż dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-5.51" who="#JanSzydlak">Czynnikiem sprzyjającym poprawie efektywności gospodarowania powinien być w roku przyszłym konsekwentnie realizowany proces doskonalenia metod planowania i zarządzania. W przemyśle kompleksowe zmiany metod planowania i zarządzania, zapoczątkowane przez tzw. jednostki inicjujące, obejmą w przyszłym roku około 40% produkcji.</u>
          <u xml:id="u-5.52" who="#JanSzydlak">Liczymy na dalszy rozwój inicjatywy kadry zarządzającej gospodarką, która nauczyła się cenić walory samodzielności, coraz lepiej i głębiej rozumieć wymóg odpowiedzialności, nabrała doświadczenia i umiejętności w porządkowaniu i zarządzaniu na własnym podwórku. Doskonalenie metod planowania i zarządzania jest obowiązkiem podstawowym centralnego ośrodka dyspozycji. Oczekujemy jednak również, obok lepszych efektów już wprowadzonych zmian w zarządzaniu, szerzej wprowadzanych innowacji oraz samodzielności ze strony kierowniczych kadr przemysłu, usług, budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.53" who="#JanSzydlak">Wiele w dziedzinie aktywności i umacniania gospodarności w przekroju terenowym oczekujemy od rad narodowych i ich aparatu wykonawczego w gminach, powiatach, województwach.</u>
          <u xml:id="u-5.54" who="#JanSzydlak">Realizowany zespół reform funkcjonowania aparatu rad narodowych — to także istotny czynnik tworzący lepsze warunki aktywności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-5.55" who="#JanSzydlak">Przedstawione zadania społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1974 są w aktualnych warunkach optymalne. Ich pełne wykonanie wymagać będzie nowej jakości pracy, wyższej jakości stosunków społecznych, wysokiego poczucia współuczestnictwa i jedności działania w budowie naszej socjalistycznej ojczyzny ze strony wszystkich ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.56" who="#JanSzydlak">Potrzebne nam są dalsze jakościowe zmiany, umożliwiające doskonalenie demokracji socjalistycznej, poprawę stosunków międzyludzkich, zarówno pomiędzy przełożonymi i podwładnymi, jak i wewnątrz kolektywów pracowniczych. Ten nowy klimat społeczno-polityczny musi przejawiać się przede wszystkim w wysokiej dyscyplinie i obowiązkowości każdego pracującego i każdego członka społeczeństwa, we wzroście poczucia odpowiedzialności za jakość pracy własnej i współtowarzyszy. Odpowiedzialność ta jest tym większa, im większy mają oni wpływ na postęp ekonomiczny, techniczny i organizacyjny, na wzrost społecznej efektywności pracy. Na żadnym stanowisku pracy nie może być tolerowana nonszalancja, lekceważący stosunek do nałożonych obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-5.57" who="#JanSzydlak">Chodzi nam więc o wyższą jakość pracy, działania i myślenia, o równanie do najlepszych, do najlepszych ludzi, branż, regionów i przedsiębiorstw w dziedzinie wydajności pracy, kwalifikacji, gospodarności majątkiem społecznym i surowcami, chodzi o odpowiedzialność za realizację planów, o inicjatywę i dyscyplinę, o wysoki poziom produkcji i jej społecznej użyteczności.</u>
          <u xml:id="u-5.58" who="#JanSzydlak">Wysoki Sejmie! We wszystkich scharakteryzowanych powyżej płaszczyznach działalności gospodarczej czynnikiem najważniejszym jest człowiek i jego postawa. Dotychczasowe pozytywne doświadczenia dynamicznego wzrostu gospodarki narodowej zwiększyły wiarę społeczeństwa w nasze możliwości, potwierdziły, że chcemy, możemy i potrafimy pracować lepiej. Z tego wynikają optymistyczne wnioski co do dalszych możliwości rozwoju społeczno-gospodarczego. Optymizm ten musi być jednak krytyczny.</u>
          <u xml:id="u-5.59" who="#JanSzydlak">„Przez te trzy lata — mówił na I Konferencji PZPR I Sekretarz naszej partii, tow. Edward Gierek — ojczyzna nasza osiągnęła wiele. Jest to dzieło narodu, rezultat pracy całej partii. Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że więcej jeszcze mamy do zrobienia. Mówimy o tym otwarcie i na tym skupiamy uwagę. Będziemy niezłomnie kroczyli drogą, którą obraliśmy przed trzema laty.” Należy zatem systematycznie poddawać wnikliwej ocenie przebyte odcinki drogi; wyciągać wnioski zarówno z pozytywnych doświadczeń, jak i z braków i niedociągnięć, których wciąż jeszcze jest przecież niemało. Tylko taki punkt widzenia będzie wyzwalał powszechny klimat poparcia i zaufania społecznego. W każdym przedsiębiorstwie potrzebne jest poparcie załogi dla stojących przed nim zadań, potrzebne jest zrozumienie tych zadań, ich sensu, ich powiązania z zadaniami gospodarki narodowej jako całości.</u>
          <u xml:id="u-5.60" who="#JanSzydlak">Kształtowanie takiego społecznego klimatu uważamy za pierwszoplanowe zadanie wszystkich naszych organizacji partyjnych. Powinno to być także pierwszoplanowym zadaniem innych organizacji politycznych i społecznych.</u>
          <u xml:id="u-5.61" who="#JanSzydlak">Partia nasza zmobilizuje wszystkie swe siły dla konsekwentnej realizacji rosnących i coraz bardziej złożonych zadań wynikających z programu społeczno-gospodarczego rozwoju Polski. Będziemy stwarzać najbardziej korzystne warunki do rozwoju społecznej aktywności wszystkich ludzi pracy. Partia jest niezłomnym rzecznikiem postępu i nowoczesności, budowania socjalistycznego modelu życia. Każda cenna inicjatywa, wartościowa propozycja zmierzająca do podniesienia efektywności gospodarowania, usprawnienia procesów produkcyjnych, wzrostu jakości wyrobów, lepszej organizacji pracy i życia społeczeństwa znajdzie w organizacjach i instancjach naszej partii powszechne uznanie i poparcie.</u>
          <u xml:id="u-5.62" who="#JanSzydlak">Przez stałe podnoszenie wiedzy politycznej i umiejętności działania członków partii, przez doskonalenie metod pracy partyjnej zwiększać będziemy rolę partii we wszystkich dziedzinach życia kraju. Od każdego członka partii wymagamy, aby zarówno pod względem zawodowym, jak politycznym i moralnym przodował w swoim zakładzie pracy i w środowisku, w którym żyję, aby dawał przykład dobrego wypełniania swych obowiązków pracowniczych i obywatelskiej, zaangażowanej postawy. Partia nasza walczyć będzie nadal zdecydowanie ze wszelkimi przejawami zła społecznego, z nieudolnością i marnotrawstwem, lekceważącym stosunkiem do pracy i brakiem dyscypliny.</u>
          <u xml:id="u-5.63" who="#JanSzydlak">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza wchodzi w rok 30-lecia Polski Ludowej z pełną świadomością tych ambitnych i trudnych zadań. Partia nasza, polska klasa robotnicza i całe społeczeństwo dobrze są przygotowane do ich podjęcia i wykonania.</u>
          <u xml:id="u-5.64" who="#JanSzydlak">Wysoki Sejmie! I Krajowa Konferencja PZPR potwierdziła zdecydowaną wolę całej partii, zgodną z interesami narodu — dalszego konsekwentnego urzeczywistniania uchwał VI Zjazdu. Dotychczasowa realizacja tych uchwał, efekty nowej polityki społeczno-ekonomicznej mają wymiar nie tylko materialny. Wywarły one głęboki i nieodwracalny wpływ na kształtowanie się świadomości naszego narodu. W społeczeństwie polskim wzrosło poczucie własnej wartości. Udowodniliśmy sobie i wszystkim, że chcemy, że możemy i że potrafimy wspólnym wysiłkiem gospodarować lepiej, lepiej żyć dzisiaj i śmielej nakreślać perspektywy na przyszłość. Czerpiemy z tego optymizm krytyczny, świadomi braków w poziomie życia i gospodarki, trudności i skali zadań, z którymi musimy się uporać.</u>
          <u xml:id="u-5.65" who="#JanSzydlak">Pozwala mi to jednocześnie wyrazić głębokie przekonanie, że w realizacji zadań 1974 roku liczyć możemy na pełne aktywne poparcie klasy robotniczej, rolników, naukowców, kadry inżynieryjno-technicznej, kadry kierowniczej przedsiębiorstw i wszystkich ogniw gospodarki narodowej, naszej młodzieży, wszystkich ludzi pracy, którym bliski jest dynamiczny i wszechstronny rozwój społeczno-gospodarczy naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.66" who="#JanSzydlak">Przedstawiony Wysokiej Izbie rządowy projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku w pełni odzwierciedla, naszym zdaniem, te podstawowe kierunki i tendencje polityki naszej partii, które chcemy zrealizować i które są zgodne z narodowymi ambicjami i potrzebami. Dlatego też Klub Poselski PZPR będzie z pełnym przekonaniem głosował za przyjęciem przedłożonego rządowego projektu planu.</u>
          <u xml:id="u-5.67" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję. Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 50 do godz. 11 min. 25)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#HalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Edward Duda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#EdwardDuda">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 dotyczy przedostatniego roku obecnej pięciolatki. Trafia on na salę obrad Sejmu w szczególnie dobrej, politycznej i społecznej atmosferze. Jest to atmosfera wysokiej aktywności społeczno-politycznej i produkcyjnej ludzi pracy, atmosfera powszechnego wysiłku, który przyniósł już zdecydowane przyspieszenie dynamiki rozwoju całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#EdwardDuda">Przedstawiony przez Rząd projekt planu odzwierciedla i konkretyzuje dyrektywy nowej strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, opracowane przez VI Zjazd partii, prawidłowo dyskontuje efekty pomyślnej realizacji zadań pierwszych 3 lat planu. Jest on również twórczym rozwinięciem planu 5-letniego, który uchwaliliśmy w tej sali. Założono w nim znaczne przyspieszenie wzrostu całej gospodarki narodowej oraz ustalono zasadę podporządkowania tego rozwoju lepszemu zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#EdwardDuda">I Krajowa Konferencja Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej poddała gruntownej analizie dotychczasową realizację uchwał VI Zjazdu partii. Społeczeństwo otrzymało wysoką ocenę uzyskanych wyników, nabrało przekonania, że jego wysiłki i trud przyniosły w efekcie znaczne przyspieszenie rozwoju całej gospodarki narodowej. Jest to powód do uzasadnionej dumy robotników w fabrykach i dla pracowników całej gospodarki, jest również powodem dumy rolników, którzy w oparciu o zwiększoną pomoc przemysłu dali w tych latach wysoką produkcję żywności.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#EdwardDuda">Z postanowień I Krajowej Konferencji PZPR podstawowa jest decyzja, mówiąca o konieczności zapewnienia dalszej wysokiej dynamiki i zrównoważonego rozwoju całej gospodarki. Jest to bowiem niezbędny warunek dalszego utrzymania tempa wzrostu realnych płac i dochodów ludności.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#EdwardDuda">Wysoka Izbo! Przedłożony projekt planu na rok 1974 słusznie został określony przez Rząd jako plan wysokiej dynamiki wzrostu i jako plan dążący do prawidłowego kształtowania proporcji rozwojowej. Określono go również jako plan kontynuowania ofensywy przy równoczesnym dążeniu do wyrównania proporcji rozwojowych i wzmocnienia zaplecza, jako plan wymagający stałego umiejętnego sterowania i zwiększonej dyscypliny jego realizacji. Jest to plan ambitny i trudny, ale odpowiada możliwościom i aspiracjom naszego narodu i jest planem realnym. Realność przedstawionego projektu planu na rok przyszły opiera się na zwiększonym potencjale wytwórczym gospodarki narodowej, na ilościowych i jakościowych zmianach w stanie zatrudnienia, na doskonaleniu mechanizmów zarządzania oraz na rosnącej wszechstronnie aktywności społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#EdwardDuda">Znacznie powiększyliśmy nasz majątek narodowy. Blisko dwukrotnie wyższe tempo wzrostu inwestycji, wprowadzenie nowych technologii produkcji, zakupione licencję wraz z polską myślą naukowo-techniczną — stworzyły większe moce produkcyjne w przemyśle i budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#EdwardDuda">Konsekwentna realizacja przez Rząd nowej polityki rolnej wytyczonej decyzjami Biura Politycznego partii i Prezydium NK ZSL — przyniosła w rolnictwie widoczne i wielostronne rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#EdwardDuda">Rozszerzamy pomyślnie korzystną, wielostronną współpracę w ramach RWPG, a przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Rozwijamy także aktywnie wymianę i współpracę gospodarczą z wieloma państwami świata. Zdecydowanie rośnie w naszej gospodarce rola handlu zagranicznego. Szczególne znaczenie dla wyników 1974 r., jak to podkreślał w swoim wystąpieniu wicepremier tow. Jagielski, będą miały rosnące poważne zadania w dziedzinie eksportu.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#EdwardDuda">Mamy obecnie liczniejszą, lepiej przygotowaną kadrę. W okresie ostatnich trzech lat, w porównaniu z poziomem roku 1970, podjęło pracę o 25% więcej osób z wykształceniem wyższym, średnim i zasadniczym zawodowym. Jest to bardzo wysokie tempo przyrostu wysoko kwalifikowanych kadr pracowniczych. Efektów tego przyrostu kapitału mózgów i umiejętności ściśle statystycznie obliczyć się nie da. Lecz właśnie w ludziach, w ich umiejętnościach i zaangażowaniu tkwią największe, niewyczerpane rezerwy podnoszenia efektywności gospodarowania, a szczególnie wzrostu wydajności pracy, lepszego wykorzystania surowców i materiałów.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#EdwardDuda">Usprawniamy i doskonalimy system funkcjonowania całej gospodarki i jej zarządzania. Istotnym krokiem w tej dziedzinie było utworzenie gmin jako samodzielnych organizmów społeczno-gospodarczych, zdolnych do rozwiązywania trudniejszych zadań. Szerokie uprawnienia, jakie otrzymały gminy, powiązanie ich rozwoju z rozwojem miast i miasteczek pozwoli na lepszą koordynację wszystkich poczynań, bardziej efektywne wykorzystanie środków inwestycyjnych, kadry fachowej, stworzy lepsze warunki do pracy politycznej i społecznej inicjatywy, umocni socjalistyczną demokrację.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#EdwardDuda">Realność planu wynika również z politycznej postawy społeczeństwa. To najważniejszy dorobek pierwszych trzech lat planu 5-letniego. Odbudowane zaufanie do prawidłowej drogi rozwoju, wytyczonej przez kierownictwo polityczne narodu — umocniło wiarę we własne siły, ugruntowało przekonanie, że kraj może rozwijać się znacznie szybciej. Wokół realizacji programu partii kształtuje się jedność narodu, rozwijają i poszerzają swą działalność komitety Frontu Jedności Narodu wszystkich szczebli. Przekonanie o konieczności takiego rozwoju stwarza nowy, aktywny stosunek do pracy, budzi energię i inicjatywę. Pogłębia się i umacnia szacunek dla dobrej roboty, dla wiedzy i umiejętności, rośnie atmosfera potępienia dla marnotrawstwa i cwaniactwa, dla nieposzanowania mienia społecznego, dla życia kosztem innych i lekceważenia dyscypliny i obowiązków. Wartości te, podbudowujące ekonomiczne uzasadnienia planu, powinniśmy ze wszech miar pogłębiać i rozwijać w roku 1974.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#EdwardDuda">Intensywny rozwój gospodarki, przede wszystkim zaś rosnące dochody społeczeństwa wysuwają jako jedno z głównych zadań dalsze utrzymanie równowagi rynkowej, zapewnienie odpowiedniej masy towarowej w sklepach i domach towarowych, odpowiedniej jakości i ilości usług w warsztatach rzemieślniczych, spółdzielniach pracy, w kółkach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#EdwardDuda">Utrzymanie równowagi rynkowej — to dzisiaj, na obecnym wysokim poziomie rozwoju kraju, w obliczu wyższych potrzeb konsumenta, oznacza nie tylko potrzebę zwiększania produkcji tych asortymentów towarowych, których odczuwamy niedostatek. Oznacza to jednocześnie koncentrowanie uwagi na poprawie jakości towarów i usług, na lepszej obsłudze klienta oraz szacunku dla jego czasu.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#EdwardDuda">Zakres i jakość usług ciągle pozostawiają wiele do życzenia. Mówiąc obrazowo: obywatel lat siedemdziesiątych chcę iść po drodze przyspieszonego rozwoju w mocnych i ładnie skrojonych butach.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#EdwardDuda">Dlatego z uznaniem i pełnym poparciem należy przyjąć w przedkładanym planie dyrektywę, zobowiązującą do poprawy jakości produkcji i usług, do zdecydowanej poprawy efektywności gospodarowania. Jakość, oszczędność czasu i materiałów — będą więc podstawowymi obowiązkami w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#EdwardDuda">Wysoki Sejmie! Z projektu planu gospodarczego na rok przyszły wynikają również poważne i trudne zadania dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#EdwardDuda">Zapewnienie dalszego, intensywnego rozwoju rolnictwa, szczególnie poprzez wysoki wzrost produkcji roślinnej, będącej podstawą rozwoju hodowli — to główne zadanie rolnictwa w 1974 roku. Jednym z najważniejszych zadań na dzisiaj i niewątpliwie na jutro jest zabezpieczenie pasz dla rozwijającej się hodowli. O produkcji mięsa i mleka decydują plony zbóż, ziemniaków i buraków cukrowych, a sięgając do największej rezerwy — szerokie, szybkie polepszanie ciągle jeszcze niezadowalającej gospodarki na użytkach zielonych, łątkach i pastwiskach. I tu musi być skierowany największy wysiłek. Troska o bazę paszową staje się dla rolnictwa najważniejszym nakazem nie tylko na rok 1974.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#EdwardDuda">Zdajemy sobie sprawę z wielkości i różnorodności posiadanych rezerw. Wskazaliśmy na nie członkom i organizacjom ZSL na IV Plenum Naczelnego Komitetu pod wpływem i bezpośrednio po I Krajowej Konferencji PZPR.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#EdwardDuda">W państwowych gospodarstwach rolnych, spółdzielniach produkcyjnych, gospodarstwach kółek rolniczych i podstawowej masie gospodarstw chłopskich stale doskonalić będziemy proces podnoszenia poziomu agro- i zootechniki. Jesteśmy przekonani, że zostanie on przyspieszony wytrwałą i coraz lepszą pracą służby rolnej i aktywu w gminach.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#EdwardDuda">Wielki wysiłek na rzecz gospodarki rolniczo-żywnościowej w obecnej pięciolatce, wyrażający się blisko trzykrotnym zwiększeniem inwestycji na przemysł rolno-spożywczy, pomyślna realizacja budowy nowych i modernizacja wielu zakładów — będą wywierać coraz bardziej decydujący wpływ na zwiększenie ogólnej masy produkcji, na polepszenie jej struktury i lepsze jej zagospodarowanie. Chodzi jednak o umocnienie dyscypliny inwestycyjnej, o szybkie osiąganie pełnych efektów produkcyjnych w nowych i modernizowanych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#EdwardDuda">Władze terenowe, działacze i aktyw wiejski nadal muszą koncentrować wysiłki na podstawowej w naszych warunkach sprawie należytego wykorzystania każdego skrawka użytków rolnych, każdego hektara ziemi źle zagospodarowanej. Szerzej wykorzystać muszą tu swą rosnącą aktywność państwowe gospodarstwa rolne, spółdzielnie produkcyjne, kółka rolnicze i mające możliwości powiększania produkcji — gospodarstwa chłopskie.</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#EdwardDuda">Stopniowo rozwijają się procesy specjalizacyjne oraz upowszechnia się współdziałanie i kooperacja. Trwa wzajemne przenikanie poszczególnych sektorów rolnictwa, co pozwala na lepsze, bardziej efektywne wykorzystanie ziemi, budynków, sprzętu i rąk ludzkich.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#EdwardDuda">Doświadczenia ostatnich lat wykazały, że niesłychanie ważną i pilną koniecznością staje się bardziej radykalne przyspieszenie procesów mechanizacji i modernizacji rolnictwa. Zaopatrzenie wsi w nowoczesny sprzęt, szersze stosowanie techniki staje się pilną koniecznością i będzie, obok zaopatrzenia wsi w wodę, coraz bardziej decydowało o dalszym intensywnym rozwoju rolnictwa. Dlatego aktyw i działacze pracujący w rolnictwie z uznaniem przyjęli zapowiedź sformułowaną na I Krajowej Konferencji Partyjnej podjęcia prac nad kompleksowym programem unowocześnienia całej gospodarki żywnościowej kraju. Tak więc rok 1974 stanie się rokiem ważkich decyzji również dla perspektyw wsi i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#EdwardDuda">Postulat przyspieszenia mechanizacji i modernizacji rolnictwa nabiera znaczenia i Wsparty jest nie tylko potrzebami dnia dzisiejszego, lecz prognozami przemian demograficznych w najbliższej przyszłości. Technika na wsi oznacza bowiem jednocześnie przyspieszenie społecznych przeobrażeń, stylu i poziomu życia, nowe perspektywy dla młodzieży, oznacza właśnie ów priorytet lepszego zaspokajania potrzeb społeczeństwa jako główny cel społeczno-gospodarczego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#EdwardDuda">Wysoki Sejmie! Kończąc swoje wystąpienie, chciałbym w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wyrazić pełne poparcie dla kierunków i założeń zawartych w przedstawionych nam projektach planu oraz budżetu państwa. Gwarantują one bowiem dalszy, intensywny, Wszechstronny rozwój kraju, zapewniają utrzymanie wysokiego tempa wzrostu dochodów ludności, umacniają pozycję Polski na arenie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#EdwardDuda">Pełna i na wyższym jakościowo poziomie realizacja społeczno-gospodarczego rozwoju Polski w roku 1974 będzie najbardziej godnym uczczeniem przez wszystkich Polaków historycznej rocznicy 30-lecia naszej ludowej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Michał Grendys.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#MichałGrendys">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożone przez Rząd projekty planu i budżetu na rok 1974, w przekonaniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, zawierają odpowiedź na pytanie, w jaki sposób i w oparciu o jakie środki zapewnić wysoką dynamikę rozwojową naszej gospodarki, zagwarantować dalszy wzrost poziomu życia ludzi pracy i jednocześnie umocnić równowagę ekonomiczną.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#MichałGrendys">Projekt planu konsekwentnie przekłada na język praktyki przyszłego 1974 roku zadania wytyczone w ogólnonarodowym programie VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, popartym przez sojusznicze stronnictwa i akceptowanym przez całe społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#MichałGrendys">Kiedy w roku ubiegłym podejmowaliśmy w Sejmie dyskusję nad kolejnym planem rocznym, dysponowaliśmy oceną rezultatów dwóch lat nowej polityki społeczno gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#MichałGrendys">W chwili obecnej przybył nam jeszcze jeden rok dalszych, dobrych wyników i doświadczeń tej polityki. Dyskusja sejmowa nad projektem planu toczyć się będzie w warunkach powszechnej mobilizacji wszystkich sił naszego społeczeństwa — mobilizacji, będącej wynikiem I Krajowej Konferencji Partyjnej.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#MichałGrendys">Obrady i rezolucje Konferencji skoncentrowały się wokół najistotniejszych spraw naszego czasu, potwierdziły słuszność obranej drogi i pozwoliły na jakże wymowne i satysfakcjonujące stwierdzenie, że „program uchwalony przez VI Zjazd realizowany jest pomyślnie”. Pozwoliły one w sposób w pełni uzasadniony przyjąć tę ocenę jako punkt wyjścia do ustalenia zadań dalszego rozwoju Polski w latach 1974–1975, a więc również zadań planu przyszłorocznego, nad którego projektem Sejm rozpoczyna dziś pracę.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#MichałGrendys">Oznacza to, jak głosi rezolucja Konferencji, że dzięki polityce partii, polityce odpowiadającej w pełni dążeniom ludzi pracy — kraj nasz wszedł w okres dynamicznego rozwoju, oznacza również, że osiągnięte dotychczas wyniki i większe możliwości, jakimi rozporządzamy, w pełni uzasadniają potrzebę utrzymania i umocnienia dotychczasowych tendencji rozwoju również w dwu końcowych latach bieżącej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#MichałGrendys">Jest jeszcze jeden element, będący wielkim i cennym dorobkiem Konferencji. Jest nim zawarta w rezolucji, ale co ważniejsze — zapadła głęboko w serca i umysły wszystkich ludzi pracy w Polsce — ambicja i wola utrzymania wysokiej dynamiki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Sprawą nas wszystkich i sprawą każdego z nas stało się osiągnięcie wyższej jakości i efektywności rezultatów naszego działania — w kształtowaniu świadomości społecznej, w produkcji, w nauce, w kulturze, w kształceniu i wychowaniu. Coraz powszechniejsza jest świadomość, że jedynie dopełnienie tego wymogu pozwoli na osiągnięcie założonego wzrostu dochodu narodowego i takie jego zagospodarowanie, by umacniając socjalistyczne stosunki społeczne, zapewnić systematyczną poprawę warunków bytu ludzi pracy przy równoczesnym ugruntowywaniu trwałej perspektywicznej podstawy — szybkiego rozwoju przemysłu, rolnictwa i usług.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#MichałGrendys">Aktualnie, gdy mamy już w miarę pełny pogląd na efekty trzech lat realizacji nowej polityki społeczno-ekonomicznej, mamy równocześnie do dyspozycji bogaty arsenał dowodów potwierdzających zgodność słów i czynów, a więc zasadę leżącą u podstaw poczynań kierownictwa politycznego i państwowego.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#MichałGrendys">Podstawowym celem polityki społeczno-gospodarczej jest kształtowanie prawidłowych kierunków rozwoju gospodarki socjalistycznej, sprzyjających stałemu podnoszeniu poziomu życia społeczeństwa. To właśnie na VI Zjeździe wskazał I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek, mówiąc, że „celem nadrzędnym gospodarowania jest systematyczna poprawa materialnego poziomu życia ludzi pracy, tworzenie warunków wszechstronnego rozwoju jednostki oraz umacnianie socjalistycznych więzi społecznych”.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#MichałGrendys">Mówiąc o planie i budżecie, poruszamy sprawę możliwości oraz proporcji i wielkości środków kierowanych na poszczególne działy, proporcji i wielkości, które powinny być zgodne z celami nadrzędnymi.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#MichałGrendys">Projekt planu na rok 1974 przybierał swój kształt końcowy w wyniku decyzji I Krajowej Konferencji Partyjnej, po wspólnych dyskusjach prowadzonych przez Prezydium Rządu z Biurem Politycznym oraz po konsultacjach z sojuszniczymi stronnictwami — i stanowi rezultat pracy Komisji Planowania, resortów i prezydiów wojewódzkich rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#MichałGrendys">Jest to wprawdzie kolejny plan roczny, lecz jesteśmy świadomi, że jego realizacja — jako planu na przedostatni rok bieżącej pięciolatki — wywrze nader istotny wpływ na możliwości kształtowania podstawowych założeń następnego planu na lata 1976–1980. A zatem w naszych rozważaniach powinniśmy operować również większymi przedziałami czasowymi — taki kąt patrzenia jest ugruntowaną już i prawidłową praktyką.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#MichałGrendys">Jest jeszcze jeden element podejmowanych prac sejmowych nad planem i budżetem, o którym nie należy zapominać. Plan na 1974 rok — to plan na rok, w którym przypada 30-lecie Polski Ludowej. Aczkolwiek, jak wspomniałem, nastawieni jesteśmy na patrzenie w przyszłość, nie sposób w tej właśnie debacie oderwać się od odniesienia do przeszłości, od refleksji nad polityką rozwojową Polski w ciągu minionych bez mała 30 lat. Z perspektywy tego czasu widoczne jest, że wprawdzie celem wiodącym naszej polityki ekonomicznej było dążenie do zaspokajania potrzeb społeczeństwa — jednakże imperatyw ten w poszczególnych okresach realizowaliśmy w niejednolity sposób, w zależności od ówcześnie aktualnych poglądów i warunków. Doświadczenia z końca lat sześćdziesiątych unaoczniły w sposób oczywisty, że podstawowy nakaz socjalistycznej gospodarki — maksymalne zaspokojenie potrzeb społeczeństwa — nie może być traktowany jedynie jako zadanie w sferze długofalowej perspektywy. Bieżący bowiem wzrost konsumpcji zaczyna warunkować dalszy, szybki rozwój gospodarki; nie można przy tym pomijać jego społecznych źródeł. Bez sięgnięcia do tych źródeł oraz ich ożywienia — dalszy postęp społeczno-gospodarczy musi tracić swą dynamikę.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#MichałGrendys">Do głosu doszła w całej rozciągłości zasada racjonalnego gospodarowania i ona dominuje we wszelkich naszych aktualnych poczynaniach. Odczytujemy ją w sposób wyraźny z dokumentu, jakim jest projekt planu na rok 1974. Umożliwia to rozbudowę i unowocześnianie bazy materialno-technicznej gospodarki, zapewnia dalsze działania zmierzające do zagwarantowania odczuwalnej poprawy życia ludności. Wszystko to służy utrzymywaniu się i rozwojowi dobrego klimatu w społeczeństwie coraz bardziej zainteresowanym przyspieszoną poprawą warunków życia.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#MichałGrendys">Wysoki Sejmie! Przemawiając z upoważnienia Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, pozwoliłem sobie przypomnieć szeroki rezonans, jaki wywołała w społeczeństwie I Krajowa Konferencja Partyjna. Żywy był też oddźwięk na decyzje Konferencji w szeregach Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#MichałGrendys">Jesteśmy zaangażowani w politykę konsekwentnego umacniania podstaw materialnych i duchowych socjalizmu, w politykę zwróconą ku człowiekowi pracy, służącą jego dobru i odwołującą się do jego ideowości i patriotyzmu. Wprawdzie decydujący wpływ na tempo i rezultaty realizacji tej polityki mają główne gałęzie gospodarki narodowej: wielki przemysł wydobywczy i przetwórczy, budownictwo, transport, rolnictwo — jednakże z samej istoty podjętych zadań wynika także pilna potrzeba rozszerzenia zakresu i podniesienia poziomu usług, rozwoju drobnej wytwórczości i rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#MichałGrendys">Uczestniczyliśmy więc aktywnie w pracach nad przygotowywanym przez Rząd projektem rozwoju usług w latach 1974–1975 opartym na generalnym założeniu, że tempo wzrostu usług w nadchodzących latach musi przewyższać dynamikę wzrostu dochodów pieniężnych ludności. Jest to kwestia wydatnego ilościowego i jakościowego rozwoju usług, a więc rozwiązywania problemu o szczególnej wadze społeczno-ekonomicznej, nierozłącznego od programu dynamicznego i harmonijnego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#MichałGrendys">Potrzeby w dziedzinie usług znamy. Plan na rok 1974 zakłada wysoką dynamikę wzrostu. Ale założeniu temu musi bezwzględnie towarzyszyć zwiększony wysiłek, by tworzyć realne warunki do większej dynamiki usług. Tu widzimy szczególne zadania Stronnictwa Demokratycznego i zrobimy wszystko, by zadania te skutecznie zrealizować.</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#MichałGrendys">Wy solki Sejmie! W korzystnych warunkach, jakie obserwujemy dla trudnych i z całą pewnością nie wolnych od wielu napięć zadań projektu planu gospodarczego na rok przyszły, należy widzieć — zwłaszcza w toczącej się aktualnie kampanii wyborczej do rad poszczególnych regionów, a tym samym całego kraju. Znaczne nadzieje wiążemy zwłaszcza z koordynacyjnymi funkcjami rad narodowych i terenowej administracji. Wydaje się, iż we właściwym spełnianiu funkcji koordynacyjnych można i należy upatrywać duże narodowych — jedno jeszcze ważne ogniwo, jakim są terenowe organy władzy i administracji. Na nich to właśnie spoczywać będzie w dużej mierze obowiązek skutecznego wykorzystywania wzrastających możliwości rozwoju możliwości wyzwalania rezerw wydajności pracy, poprawy gospodarki materiałowej, upowszechniania gospodarności, a więc tych wszystkich elementów, które warunkują pomyślną realizację ambitnych zamierzeń planu 1974 roku.</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#MichałGrendys">Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego wyrażam przekonanie, że zarysowane w planie kierunki i zawarte w nim propozycje rozwiązań z jednej strony, z drugiej zaś strony obserwowane, przebiegające w społeczeństwie głębokie przemiany, przyspieszony rytm życia społecznego i gospodarczego — stanowią mocną podstawę do utrzymania wysokiego tempa rozwoju i dokonania dalszego kroku naprzód w zaspokajaniu potrzeb ludzi pracy. Wniesiemy swe zaangażowanie, pracę i wiedzę, by sprostać zadaniom roku rozpoczynającego finał bieżącego planu 5-letniego i otwierającego już perspektywę następnego pięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#HalinaSkibniewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#HalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#HalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Konwent Seniorów proponuje, aby projekty: uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. i ustawy budżetowej na rok 1974 odesłać do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz do Komisji Prac Ustawodawczych z tym, że właściwe problemowo komisje — zgodnie z art. 39 regulaminu Sejmu — rozpatrzą poszczególne części projektów planu i budżetu i swe wnioski oraz uwagi przekażą Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#HalinaSkibniewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm wyraził zgodę na przedstawione propozycje.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#HalinaSkibniewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#HalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#HalinaSkibniewska">1) o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 123, 123-A i 127),</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#HalinaSkibniewska">2) o zmianie ustawy o radach narodowych (druki nr 124, 124-A i 128).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#JerzyBafia">Obywatelko Marszałku! Obywatele Posłowie! Przedstawione Wysokiej Izbie do uchwalenia projekty ustaw: o zmianie Konstytucji PRL oraz o zmianie ustawy o radach narodowych zostały, zgodnie z decyzją Prezydium Sejmu, w I czytaniu rozpatrzone wspólnie przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#JerzyBafia">Komisje uważają, że projekty ustaw wprowadzają nowe wartości w społeczno-polityczny system Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Reforma dotyczy ważnych ogniw państwa ludowego, terenowych organów władzy i administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#JerzyBafia">Nowe wartości — to będzie to wszystko, co w zmienionych strukturach organizacyjnych pobudzi i wyzwoli pełniej energię społeczną narodu, umożliwi pełniejsze wykorzystanie potencjalnych możliwości państwa w służbie ludu, przyspieszy wyjście Polski naprzeciw wymaganiom nowoczesności i podniesie rangę kraju socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#JerzyBafia">Jak wskazywał na I Krajowej Konferencji PZPR tow. Edward Gierek: „Racjonalne zarządzanie, sprawne działanie państwa, demokratyzm i sprawiedliwy charakter stosunków społecznych — to istotne wartości w życiu narodu. Od nich zależy samopoczucie człowieka pracy, jego pewność jutra i wiara we własne siły, godność jego pracy i życia”.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#JerzyBafia">Wielka jest rola państwa ludowego, a możliwości tkwiące w wypełnianych przez aparat państwa funkcjach nie są w pełni wykorzystane. Państwo ludowe — to nie tylko organizacja polityczna narodu, to także główna organizacja ekonomiczna, planująca i zarządzająca produkcją, to istotna siła przekształcająca stosunki społeczne w duchu sprawiedliwości społecznej, to wychowawca narodu, organizator oświaty, nauki, kultury, to gwarant ładu, dyscypliny i praworządności.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#JerzyBafia">W naszym systemie ustrojowym partia klasy robotniczej, współdziałając ze stronnictwami politycznymi, spełnia kierowniczą rolę w stosunku do wszystkich szczebli organów przedstawicielskich i wykonawczo-zarządzających. Jest twórcą koncepcji społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, uogólnia doświadczenia historyczne i perspektywicznie widziane potrzeby narodu, wytycza ramy i kierunki strategii politycznego, ekonomicznego i społecznego działania.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#JerzyBafia">Reforma stanowi kontynuację przebudowy struktury organizacyjnej i metod działania ludowego państwa zapoczątkowaną przez VI Zjazd PZPR.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#JerzyBafia">Na potrzebę i niezbędność przekształceń struktury aparatu państwa w organach stopnia powiatowego i wojewódzkiego wskazała I Krajowa Konferencja PZPR, uchwalając deklarację o roli i zadaniach rad narodowych w społeczno-politycznym systemie PRL. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne poparły tę myśl odpowiednimi uchwałami.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#JerzyBafia">Reformę uzasadniają potrzeby unowocześniania i usprawniania aparatu państwa adekwatne do aktualnych zadań budownictwa socjalistycznego i stale rosnących wysokich wymagań szybszego rozwoju, jak też osiągnięty poziom kultury politycznej, doświadczenia i dorobek rad narodowych, wielkiej armii radnych, działaczy społecznych oraz aparatu rad, które w nowych strukturach organizacyjnych znajdą lepsze możliwości działania.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#JerzyBafia">Reforma wyrasta więc z troski o ukształtowanie takiego systemu organów władzy państwowej, który będzie — jak podkreśla poselski wstęp do ustawy — przyspieszał procesy społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, lepiej zaspokajał potrzeby ludności, który będzie służył pogłębianiu demokracji socjalistycznej, wzmacnianiu roli i autorytetu rad narodowych oraz terenowych organów administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#JerzyBafia">Doskonalimy funkcjonowanie państwa socjalistycznego, aby lepiej służyło ludowi pracującemu miast i wsi, aby sprawniej działało na rzecz rozwoju kraju, aby pełniej i wnikliwiej wiązało cele ogólnospołeczne z potrzebami obywatela, aby umacniało porządek i dyscyplinę społeczną w interesie wszystkich ludzi.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#JerzyBafia">Obywatele Posłowie! Założeniem reformy jest stworzenie lepszych warunków do podnoszenia roli i autorytetu rad narodowych, a przez to do dalszego rozwijania demokracji socjalistycznej. W warunkach budownictwa socjalizmu demokracja — to rządy w interesie ludzi pracy, przy stale rozszerzającym się udziale ludzi pracy. Demokrację socjalistyczną rozwijamy jako formę umożliwiającą najszersze spożytkowanie inicjatywy mas, inicjatywy kolektywów, grup, jednostek w celach ogólnonarodowych, w interesie całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#JerzyBafia">Demokracja socjalistyczna to nie tylko uprawnienia obywatelskie, które ustrój socjalistyczny stale rozszerza, ale także obowiązki obywatelskie, które powinny być konsekwentnie wykonywane.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#JerzyBafia">Funkcjonowanie naszego państwa opieramy na zasadzie pełnego zsynchronizowania demokratycznie ukształtowanego programu rozwoju wszystkich dziedzin życia narodu oraz realnej kontroli mas nad aparatem państwowym ze świadomym uwzględnieniem racji państwowych.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#JerzyBafia">Ważnym kierunkiem rozwoju socjalistycznej demokracji powinno być stałe doskonalenie pracy organów przedstawicielskich oraz pobudzanie inicjatyw społecznych w ramach samorządu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#JerzyBafia">W czasie prac naszych komisji wiele uwagi posłów zajmowała sprawa konieczności dalszego wzrostu roli rad narodowych wszystkich stopni, i to zarówno w zakresie roli zwanej przedstawicielską, a więc władzy uchwałodawczej, jak też w zakresie nowej roli — jako podstawowych organów samorządu społecznego. Takie połączenie organu terenowej władzy państwowej i organu samorządu społecznego zostało zapisane zaraz na początku ustawy w art. 1, z równoczesnym podkreśleniem, że w obu tych formach działania rady wyrażają wolę ludu pracującego miast i wsi.</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#JerzyBafia">Rzecz oczywista, że uzyskujemy w ten sposób podstawę prawno-ustrojową umożliwiającą w sposób prawidłowy i wszechstronny szerokie rozwijanie obywatelskich inicjatyw, kojarzących interesy ogólnopaństwowe i terenowe, samorządowe. Rozwija się idea udziału ludzi pracy w decydowaniu o sprawach społecznych.</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#JerzyBafia">Szeroki będzie zakres działania rad narodowych. W nowym ujęciu ustawa wskazuje, że kierują one całokształtem rozwoju społeczno-gospodarczego terenu oraz oddziaływają na wszystkie jednostki administracji i gospodarki na swoim terenie, inspirują ich działalność oraz sprawują nad nimi kontrolę.</u>
          <u xml:id="u-12.18" who="#JerzyBafia">Rady narodowe zmierzają do wzrostu i unowocześnienia produkcji i usług oraz do zapewnienia kompleksowego, gospodarczego i społeczno-kulturalnego rozwoju swojego terenu jako spójnego, socjalistycznego organizmu, w którym wszystkie zasoby i możliwości istniejące i dające się uruchomić powinny być wykorzystane dla dalszego rozwoju kraju. Lepsze warunki współdziałania rad powstają także dzięki odbywaniu wspólnych sesji, jak też podejmowaniu wspólnych uchwał integrujących działania między radami.</u>
          <u xml:id="u-12.19" who="#JerzyBafia">Ponadto, jako podstawowe organy samorządu społecznego, rady będą dbały o zaspokajanie potrzeb ludności swego terenu w oparciu o wszechstronne wykorzystanie miejscowych inicjatyw.</u>
          <u xml:id="u-12.20" who="#JerzyBafia">Zwracam tu uwagę tylko na nowe ujęcie prawne zapisujące zadania rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-12.21" who="#JerzyBafia">Wzmocnienie roli i autorytetu rad narodowych jako organów przedstawicielskich następuje nie tylko przez szerokie określenie zadań, ale także przez usamodzielnienie rady w zakresie kierowania i organizowania swej pracy, uniezależnienie od organów administracji państwowej, co następuje przez ustanowienie społecznego prezydium rady oraz stanowiska przewodniczącego rady.</u>
          <u xml:id="u-12.22" who="#JerzyBafia">Prezydium jako wewnętrzny, społeczny organ rady narodowej, składać się będzie z przewodniczącego rady, jego zastępców i przewodniczących stałych komisji rady. Podobnego typu organ wprowadziła już ustawa o gminach.</u>
          <u xml:id="u-12.23" who="#JerzyBafia">Do prezydium będzie należało reprezentowanie rady narodowej na zewnątrz i organizowanie jej pracy, organizowanie pracy komisji i radnych oraz czuwanie nad zabezpieczeniem praw radnych i członków komisji. Przejmie ono także uprawnienia dotychczasowych komisji mandatowych. Prezydium rady będzie ponadto upoważnione do tego, aby na wniosek wykonawczego i zarządzającego organu wstrzymać wykonanie uchwały rady narodowej niższego stopnia, gdy jest ona sprzeczna z prawem lub niezgodna z zasadniczą linią polityki państwa.</u>
          <u xml:id="u-12.24" who="#JerzyBafia">Istotne znaczenie, kształtujące nową zasadę ustrojową, będzie miał fakt wyboru na stanowiska przewodniczących rad narodowych I sekretarzy odpowiednich instancji PZPR, a na zastępców przewodniczącego — działaczy stronnictw politycznych.</u>
          <u xml:id="u-12.25" who="#JerzyBafia">Przedstawione Wysokiej Izbie do uchwalenia propozycje przewidują, że w razie wygaśnięcia mandatu przewodniczącego rady lub jego zastępcy rada narodowa może na wniosek właściwego komitetu Frontu Jedności Narodu dokonać wyboru na to stanowisko osoby spoza radnych z uwagi na pełnioną przez tę osobę funkcję społeczno-polityczną.</u>
          <u xml:id="u-12.26" who="#JerzyBafia">W świetle generalnej koncepcji umacniania roli rad narodowych jako organów władzy państwowej i samorządu społecznego oraz w świetle tendencji wyrażonej w ustawie o utworzeniu gmin — określonym zmianom ulegają również dotychczasowe przepisy dotyczące stałych komisji rad narodowych; będą one ogniwem wiążącym działalność rady z całym systemem działających na terenie rady instytucji i organizacji, w których wyraża Się samorządność i aktywność społeczna obywateli.</u>
          <u xml:id="u-12.27" who="#JerzyBafia">Projekt ustawy utrzymuje szeroki zakres zadań komisji rady, w tym zadanie kontroli wykonywania uchwał rady, zarządzeń terenowego organu administracji oraz organów nadrzędnych.</u>
          <u xml:id="u-12.28" who="#JerzyBafia">W celu realizacji poszczególnych rodzajów powierzonych komisjom zadań, będą one korzystać z konsultacji specjalistów i innych osób.</u>
          <u xml:id="u-12.29" who="#JerzyBafia">Lepsza praca rady narodowej wpływa na podniesienie roli i znaczenia radnego. Ponadto projektowana ustawa rozszerza uprawnienia radnego. Radny będzie miał obecnie prawo występowania także do kierowników jednostek nie podporządkowanych radom, a więc do organów państwowych, przedsiębiorstw, zakładów, instytucji oraz organizacji spółdzielczych i społecznych — o rozpatrzenie spraw wynikających z działalności radnego. Kierownicy tych jednostek będą obowiązani udzielić radnemu odpowiedzi w ciągu najpóźniej 30 dni, chyba że przepis szczególny taki termin skraca.</u>
          <u xml:id="u-12.30" who="#JerzyBafia">Obywatele Posłowie! Wiele uwagi poświęca projektowana ustawa samorządowi mieszkańców miast i wsi. Rośnie jego pozycja w społeczno-politycznym systemie PRL.</u>
          <u xml:id="u-12.31" who="#JerzyBafia">Samorząd ten wyraża się w stałej i powszechnej reprezentacji mieszkańców terenów miejskich i wiejskich, która przez działalność społeczno-wychowawczą kształtuje wraz z samorządowymi organizacjami społecznymi socjalistyczne stosunki współżycia w miejscu zamieszkania oraz, zgodnie z programem socjalistycznego rozwoju kraju, realizuje w trybie społecznym zadania związane z poprawą warunków bytowych i kulturalnych życia mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-12.32" who="#JerzyBafia">Organami samorządu mieszkańców poszczególnych części miasta są ogólne zebrania mieszkańców oraz komitety osiedlowe, obwodowe i domowe. W osiedlach i domach spółdzielczości mieszkaniowej są odpowiednie organy samorządu spółdzielczego. Ośrodkami samorządu mieszkańców wsi są sołectwa.</u>
          <u xml:id="u-12.33" who="#JerzyBafia">Problematykę samorządu wiejskiego dyskutowała Wysoka Izba w czasie debaty nad reformą gmin.</u>
          <u xml:id="u-12.34" who="#JerzyBafia">Obecnie chciałbym zatrzymać uwagę obywateli posłów na rosnącej roli i znaczeniu samorządu mieszkańców miast. Jest to związane z rozwojem aglomeracji miejskich oraz realizacją ambitnego planu podwojenia w ciągu najbliższych 20 lat zasobów mieszkaniowych kraju. Z rozwojem budownictwa wiąże się nierozdzielnie rozszerzanie społecznych funkcji osiedli mieszkaniowych, które będą zaspokajać nie tylko szeroko rozumiane potrzeby bytowe mieszkańców, ale także potrzeby związane z wychowaniem dzieci, kształceniem, ochroną zdrowia, wypoczynkiem i rozwojem kulturalnym. Osiedle mieszkaniowe staje się więc ważnym elementem struktury społecznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-12.35" who="#JerzyBafia">Nowy etap społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wymaga również wzbogacenia i udoskonalenia form i metod tego nurtu działalności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-12.36" who="#JerzyBafia">Organy samorządu będą rozwijały swą działalność przy szerokim udziale mieszkańców pod nadzorem rad narodowych i komitetów Frontu Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-12.37" who="#JerzyBafia">Obywatele Posłowie! W ramach działalności państwa wykonawcą programu socjalistycznych przeobrażeń są naczelne i terenowe organy administracji państwa, jest cały aparat zarządzająco-wykonawczy. Rola administracji w państwie rządzonym nowocześnie jest bardzo ważka, gdyż nie chodzi tu o proste wykonawstwo, lecz o administrację działającą konstruktywnie, organizatorsko, działającą efektywnie, kierującą się racją stanu i wrażliwością na sprawy człowieka, umiejętnie godzącą interesy jednostkowe z ogólnospołecznymi; chodzi więc o administrację myślącą, widzącą sprawy nie tylko dnia codziennego, lecz i w kategoriach przyszłości, wychodzącą naprzeciw tym sprawom.</u>
          <u xml:id="u-12.38" who="#JerzyBafia">Reforma zmierza do usprawnienia i dostosowania do aktualnych wymagań pracy podstawowych ogniw terenowego aparatu państwowego i to jest jej kolejne zasadnicze założenie.</u>
          <u xml:id="u-12.39" who="#JerzyBafia">Reforma wiąże się z konsekwentnie prowadzoną polityką Rządu na rzecz wysokiego poziomu gospodarności, podnoszenia dyscypliny społecznej i państwowej, na rzecz umacniania porządku publicznego, poszanowania prawa i podnoszenia autorytetu organów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-12.40" who="#JerzyBafia">Państwo socjalistyczne spełnia ważne funkcje, ich realizację trzeba racjonalizować i unowocześniać. Wiąże się to z podziałem pracy w aparacie państwowym i z koniecznością integracji funkcjonowania. Wiąże się to z przeprowadzeniem prostego i jasnego podziału kompetencji.</u>
          <u xml:id="u-12.41" who="#JerzyBafia">Konieczność zwiększenia operatywności i odpowiedzialności za wykonanie zadań administracji terenowej wskazuje na zasadność skupienia kierownictwa tej administracji w jednoosobowym organie, przy powoływaniu na stanowiska na czas z góry nie oznaczony po zaopiniowaniu przez odpowiednią radę narodową.</u>
          <u xml:id="u-12.42" who="#JerzyBafia">Wieloosobowe prezydia przedłużały proces decydowania i utrudniały personifikację odpowiedzialności. Nowa organizacja będzie sprzyjała osiąganiu wyższej sprawności działania oraz ułatwiała kontrolę nad działalnością aparatu państwa.</u>
          <u xml:id="u-12.43" who="#JerzyBafia">Projekt przewiduje, iż terenowymi organami administracji państwowej będą: w województwie — wojewoda, w mieście liczącym ponad 100 tys. mieszkańców oraz w mieście będącym siedzibą wojewódzkiej rady narodowej — prezydent miasta, w innych miastach i dzielnicach miast — naczelnik miasta i naczelnik dzielnicy, a w powiecie — naczelnik powiatu. Z uwagi na duże znaczenie niektórych innych miast, Prezes Rady Ministrów będzie mógł powoływać prezydentów także dla tych miast. Wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy powiatów, miast i dzielnic będą występować w podwójnym charakterze: jako terenowe organy administracji państwowej oraz jako organy wykonawczo-zarządzające rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-12.44" who="#JerzyBafia">Terenowe organy administracji pozostają w służbowej zależności od organu stopnia wyższego, zaś organ administracji stopnia wojewódzkiego podlega Prezesowi Rady Ministrów i jest przez niego nadzorowany.</u>
          <u xml:id="u-12.45" who="#JerzyBafia">Wojewodowie na obszarze województwa, a prezydenci miasta wyłączonego z województwa na obszarze takiego miasta są przedstawicielami Rządu i działając w tym charakterze wykonują zadania zlecone im przez Rząd lub Prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-12.46" who="#JerzyBafia">Projekt ustawy stwarza więc nowe, istotne elementy w strukturze hierarchicznego podporządkowania organów państwa i podbudowuje procesy integracji w działaniu aparatu terenowego. Myśl tę wyrażają dalsze przepisy, przewidując, że wojewodowie, prezydenci miast oraz naczelnicy powiatów, miast i dzielnic sprawują administrację państwową, działając na podstawie przepisów prawa oraz zgodnie z kierunkami ustalonymi przez organy nadrzędne.</u>
          <u xml:id="u-12.47" who="#JerzyBafia">Do terenowych organów administracji państwowej należą wszystkie sprawy z zakresu administracji państwowej nie zastrzeżone na rzecz innych organów.</u>
          <u xml:id="u-12.48" who="#JerzyBafia">Projekt ustawy w dwunastu punktach wylicza ważniejsze z tych zadań. Nastąpi zwiększenie uprawnień koordynacyjnych terenowych organów administracji państwowej przez włączenie jednostek nie podporządkowanych dotąd radom narodowym do realizacji zadań, które uzasadnione będą potrzebami społeczno-gospodarczego rozwoju terenu.</u>
          <u xml:id="u-12.49" who="#JerzyBafia">Organy terenowej administracji państwowej będą zobowiązane do współdziałania z jednostkami państwowymi i spółdzielczymi oraz organizacjami społecznymi w zakresie realizacji zadań państwowych, przestrzegania dyscypliny i warunków pracy, zapewnienia spokoju i porządku oraz zaspokajania potrzeb bytowych i socjalno-kulturalnych pracowników zatrudnionych na danym terenie.</u>
          <u xml:id="u-12.50" who="#JerzyBafia">W związku z tym terenowe organy administracji otrzymają nowe uprawnienia i tak np. wojewoda lub prezydent miasta wyłączonego z województwa ma prawo do zawieszenia w czynnościach dyrektora czy kierownika jednostki nie podporządkowanej radzie narodowej — w wypadku stwierdzenia szczególnie rażącego naruszenia obowiązków służbowych, powodującego poważne szkody społeczne i gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-12.51" who="#JerzyBafia">Wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy powiatów, miast i dzielnic, wówczas gdy pełnią funkcje organów wykonawczych i zarządzających rad narodowych, będą podporządkowani radom narodowym i przed nimi odpowiedzialni w szczególności za realizację planu społeczno-gospodarczego rozwoju terenu i budżetu oraz zobowiązani do składania radzie narodowej sprawozdań z ich wykonania, zobowiązani do przygotowania materiałów rozpatrywanych przez radę i projektów uchwał.</u>
          <u xml:id="u-12.52" who="#JerzyBafia">Wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy powiatów, miast i dzielnic będą wykonywać zadania przy pomocy podległych im urzędów. W skład urzędów wojewódzkich, powiatowych, miejskich i dzielnicowych wejdą wydziały — jako ich wewnętrzne, organizacyjne komórki.</u>
          <u xml:id="u-12.53" who="#JerzyBafia">Ministrowie — jako organy naczelne administracji państwa — będą ustalać dla terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego ogólne zasady realizacji zadań w zakresie ich resortów i udzielać im pomocy. Poza tym ministrowie będą sprawować kontrolę działalności odpowiednich wydziałów wchodzących w skład urzędów terenowych organów administracji.</u>
          <u xml:id="u-12.54" who="#JerzyBafia">Obywatele Posłowie! Reforma prowadzi do modyfikacji uprzednio ukształtowanego schematu form aktywności organów państwowych; przekształcenia prawno-organizacyjne niosą nowe treści społeczne.</u>
          <u xml:id="u-12.55" who="#JerzyBafia">Wzrośnie ranga decyzji organu państwowego w miejsce szeroko dziś stosowanej działalności uchwałodawczej, posunie się naprzód proces decentralizacji, gdyż projekt przewiduje przekazywanie spraw organom niższego stopnia i zakłada, że decyzje wydawane na szczeblu województwa będą ostateczne.</u>
          <u xml:id="u-12.56" who="#JerzyBafia">Idea dobrej roboty, wysokiej sprawności, uzyskuje lepsze warunki w działalności administracji państwa. Do pracy aparatu państwowego Wkracza kultura prakseologiczna. Stawia to przed pracownikami aparatu terenowego odpowiedzialne zadania. W ich realizacji istotną rolę będą spełniały kwalifikacje zawodowe i doświadczenia z pracy aparatu rad narodowych, zasady socjalistycznej etyki funkcjonowania administracji, przestrzegania wymagań ludowej praworządności.</u>
          <u xml:id="u-12.57" who="#JerzyBafia">Reforma stwarza przesłanki wartościowania metod i stylu pracy administracji, dotyczy więc spraw, które żywo obchodzą każdego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-12.58" who="#JerzyBafia">Wysoka Izbo! Zgodnie z decyzją Prezydium Sejmu prace nad projektami przeprowadziliśmy na wspólnym posiedzeniu Komisji: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości z udziałem przedstawicieli dziesięciu innych komisji sejmowych oraz zaproszonych radnych.</u>
          <u xml:id="u-12.59" who="#JerzyBafia">W toku dyskusji i dalszych prac poselskich rozważono i omówiono nie tylko podstawowe założenia reformy, ale także dokonano analizy, niekiedy bardzo drobiazgowej, w kierunku poszukiwania ujęcia prawnego najpełniej oddającego intencje projektu. Pomaga takiej pracy wysoko ceniona przez posłów praktyka przedkładania przez Prezesa Rady Ministrów — łącznie z projektem ustawy — projektów przepisów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-12.60" who="#JerzyBafia">Wynikiem tej skrupulatnej pracy są poprawki, zamieszczone w druku sejmowym nr 128. Ważniejsze z nich omówiłem w toku wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-12.61" who="#JerzyBafia">Składając z upoważnienia Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości sprawozdanie z wyników pracy, pragnę zaznaczyć, że wśród posłów obu komisji, w imieniu których mam zaszczyt przemawiać, założenia projektów ustaw spotkały się z pełną aprobatą.</u>
          <u xml:id="u-12.62" who="#JerzyBafia">Przedstawione projekty ustaw, łącznie z poselskimi poprawkami, prawidłowo prezentują sprzężone wzajemnie kierunki reformy — umocnienie rad narodowych oraz unowocześnianie i usprawnianie administracji państwa.</u>
          <u xml:id="u-12.63" who="#JerzyBafia">Wprowadzenie w życie tych założeń odegra istotną rolę w postępie społeczno-gospodarczym kraju i przyczyni się do lepszego działania władzy ludowej w służbie człowieka, w służbie socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-12.64" who="#JerzyBafia">Wychodząc z tych przesłanek, w imieniu Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — przedstawiam wniosek, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o zmianie Konstytucji PRL oraz projekt ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych wraz z proponowanymi poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-12.65" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#HalinaSkibniewska">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Zdzisław Żandarowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#ZdzisławŻandarowski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozważamy dziś sprawy o wielkim znaczeniu dla dalszego postępu w społeczno-gospodarczym rozwoju kraju oraz dla umocnienia i rozwoju demokracji socjalistycznej. Projekty ustaw o zmianie Konstytucji PRL i o zmianie ustawy o radach narodowych wprowadzają strukturalno-prawne modyfikacje w organizacji i działaniu rad narodowych wszystkich stopni i terenowej administracji państwowej, są wyrazem konsekwentnego dążenia do umocnienia zarówno przedstawicielskich, jak i wykonawczych ogniw władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#ZdzisławŻandarowski">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pragnę wyrazić dla nich poparcie, albowiem odpowiadają one najpełniej interesom klasy robotniczej i narodu. Dla naszej partii sprawą o podstawowym znaczeniu jest dziś, i pozostanie w nadchodzących latach, prawidłowe kojarzenie wszystkich czynników, które sprzyjają szybkiemu i harmonijnemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu naszej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#ZdzisławŻandarowski">Projekty ustaw rozpatrywane na dzisiejszym posiedzeniu stanowią taki właśnie czynnik i zarazem kolejny ważny krok w realizacji koncepcji doskonalenia naszego ludowego państwa zawartej w uchwale VI Zjazdu. Koncepcja ta odzwierciedla stałą troskę partii o wszechstronny rozwój demokracji socjalistycznej i umocnienie państwa, które urzeczywistnia interesy ludu pracującego i jest główną formą organizacji zbiorowego wysiłku narodu w urzeczywistnianiu celów socjalistycznego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#ZdzisławŻandarowski">Umacniając terenowe organy władzy i administracji kierujemy się wypróbowanymi leninowskimi zasadami i uniwersalnymi prawidłowościami budownictwa socjalistycznego. W leninowskich zasadach określających istotę socjalistycznego państwa sprawą najważniejszą jest zapewnienie szerokiego, nie werbalnego, lecz faktycznego udziału mas w rządzeniu, opartego na wspólnej trosce ludzi pracy o pomnażanie socjalistycznych zdobyczy. Tym bardziej jest ten udział mas w rządzeniu skuteczny im wyższa jest sprawność, fachowość, a jednocześnie ideowość i wysoka kultura działania administracji. Postęp w umacnianiu przedstawicielskich i wykonawczych organów państwa powinien więc dokonywać się równolegle i tylko sprzęgnięcie obu tych czynników zapewni rzeczywisty rozwój demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#ZdzisławŻandarowski">W przedstawionych projektach ustaw znajduje odbicie przekonanie, że formy realizacji owych podstawowych, uniwersalnych zasad państwowości socjalistycznej zależne są od konkretnych warunków i potrzeb, że powinny być stale doskonalone. Słuszność obranego kierunku zmian dobitnie potwierdzają pozytywne wyniki reorganizacji władzy i administracji na wsi. Podniosły one autorytet, sprawność i skuteczność działania gminnych ogniw administracji i zarządzania, a zarazem wzmocniły inspiracyjne i kontrolne funkcje organów przedstawicielskich.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#ZdzisławŻandarowski">Obejmując reformą rady narodowe i administrację w powiatach i województwach, zapewnimy lepsze warunki dla rad narodowych, aby sprawniej kierowały całokształtem rozwoju społeczno-gospodarczego terenu i wiązały ten rozwój z zadaniami ogólno-państwowymi, aby wszechstronnie wykorzystywały miejscowe inicjatywy i możliwości rozwoju. Chcemy, by proces pogłębiania demokracji socjalistycznej wyrażał się w rosnącym inspiracyjnym i kontrolnym oddziaływaniu organów przedstawicielskich na wszystkie ogniwa administracji i gospodarki na danym terenie. Chcemy zarazem, aby umacniało się poczucie odpowiedzialności organów administracji terenowej za wykonywanie powierzonych im zadań, aby działały one sprawniej, w zgodzie z oczekiwaniami mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#ZdzisławŻandarowski">Obywatele Posłowie! Modyfikując i doskonaląc prawne ramy działania władzy i administracji terenowej opieramy się na doniosłym i trwałym wkładzie, jaki wniosły rady narodowe do ugruntowania zasad ludowładztwa i rozwoju kraju. Powołane do życia z inicjatywy Polskiej Partii Robotniczej na pamiętnym posiedzeniu Krajowej Rady Narodowej stały się organem jednoczącym Polaków w walce o zachowanie i ocalenie narodu, o wyzwolenie narodowe i społeczne. W ciągu całego 30-lecia PRL rady narodowe są trwałą podstawą ustroju władzy ludowej, są aktywnym współorganizatorem odbudowy kraju, jogo uprzemysłowienia, rozwoju rolnictwa, są współtwórcą siły Polski, jej dzisiejszej liczącej się pozycji wśród krajów wspólnoty socjalistycznej i w świecie.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#ZdzisławŻandarowski">Wśród dotychczasowego dorobku rad narodowych jedno zwłaszcza zasługuje na szczególne podkreślenie — to mianowicie, że w radach narodowych wyrosły i zdobyły doświadczenie liczne zastępy rzetelnych i ofiarnych działaczy, żarliwych społeczników, uzdolnionych organizatorów zbiorowego działania. Trudno jest przecenić rolę rad w kształtowaniu zaangażowanych, socjalistycznych postaw oraz umiejętności wyrażania ich w pracy społecznie użytecznej.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#ZdzisławŻandarowski">Dorobek ten powinien być nadal rozwijany, wyrażają się w nim bowiem szczególnie ważne treści ideowe socjalizmu. Powinniśmy nadal podnosić rangę radnego jako aktywisty społecznego i reprezentanta wyborców, cenić i wspomagać inicjatorów i organizatorów czynów społecznych i wszystkich przedsięwzięć rozszerzających udział obywateli w realizacji zamierzeń ważnych dla regionów, miast i wsi, polepszających warunki bytowe mieszkańców, sprzyjających wyższej kulturze życia.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#ZdzisławŻandarowski">Obywatele Posłowie! Projekt znowelizowanej ustawy o radach narodowych zmierza do tego, by zachowując dotychczasowe uprawnienia i zadania rad jako terenowych organów władzy państwowej i wzbogacając je, rozwijać równocześnie i umacniać funkcję rad jako podstawowego ogniwa samorządu społecznego ludzi pracy. Ma to, już dziś istotne znaczenie. W przyszłości zaś powinno prowadzić do przekazywania radom narodowym dalszych uprawnień, co pozwoli im funkcje samorządu społecznego wypełniać coraz bogatszą treścią.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#ZdzisławŻandarowski">Równocześnie ulegnie umocnieniu wewnętrzna organizacja rad narodowych — przez utworzenie prezydium, które staje się organem powołanym do reprezentowania rady na zewnątrz, przygotowywania i zwoływania sesji, organizowania działalności komisji i koordynowania ich pracy, udzielania radnym pomocy w wykonywaniu ich odpowiedzialnych zadań, czuwania nad zabezpieczeniem praw radnych i członków komisji. Jest niewątpliwe, że zmiany te sprzyjać będą podniesieniu autorytetu i efektywności działania rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#ZdzisławŻandarowski">Proponowane zarazem rozwiązania, w myśl których wojewodowie, prezydenci miast i naczelnicy, wypełniając funkcje organów wykonawczo-zarządzających swych rad, stają się organami administracji państwowej, pozwolą im skuteczniej realizować zadania ustalone przez centralne organy władzy i administracji państwowej, czyli przez Sejm, Radę Państwa i Rząd.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#ZdzisławŻandarowski">Ten nowy kształt organów przedstawicielskich i wykonawczych na szczeblu powiatu i województwa sprzyjać będzie równoległemu doskonaleniu organów przedstawicielskich i aparatu wykonawczego, a tylko takie równoczesne sprzęgnięcie obu tych czynników może — jak mówiłem — faktycznie pogłębiać i umacniać demokrację socjalistyczną. Jest ten nowy kształt jednocześnie ujednoliceniem struktury organów państwowych od szczebla centralnego aż do gminy.</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#ZdzisławŻandarowski">Wysoka Izbo! Na Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej jako kierowniczej sile politycznej narodu i państwa spoczywa szczególna odpowiedzialność za stale doskonalenie działalności rad narodowych i administracji terenowej. Aktywność ogniw naszej partii skupiać się będzie na tworzeniu korzystnego klimatu dla przeprowadzenia reformy, na zapewnieniu właściwego doboru kadr w radach i administracji terenowej, na rozwijaniu społecznej kontroli nad aparatem wykonawczym.</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#ZdzisławŻandarowski">Instancje i organizacje partyjne tak właśnie pojmują swoje zadania w związku z rozpatrywanymi dziś zagadnieniami ustrojowymi rad i chcą te zadania wykonywać jak najlepiej, wespół z bratnimi, sojuszniczymi stronnictwami i z bezpartyjnymi działaczami — w ramach Frontu Jedności Narodu. Budowa Polski socjalistycznej jest bowiem wspólnym patriotycznym zadaniem wszystkich Polaków, a umacnianie więzi z bezpartyjnymi jest stałą zasadą polityki naszej partii, czemu jeszcze raz dała wyraz I Krajowa Konferencja PZPR, podkreślając, aby bezpartyjnym społecznikom, robotnikom, chłopom i przedstawicielom inteligencji stwarzać warunki do rozwijania inicjatywy i aktywności, powierzać im odpowiedzialne zadania społeczne.</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#ZdzisławŻandarowski">Wyrażam głębokie przekonanie, że zreformowana struktura władzy i administracji terenowej stanie się jeszcze lepszą, efektywniejszą formą łączenia wysiłku partii, stronnictw i bezpartyjnych w przyspieszaniu rozwoju społeczno-ekonomicznego naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#ZdzisławŻandarowski">Nie wątpimy, że rozpatrywane projekty ustaw dopomogą również w zacieśnianiu codziennej współpracy rad narodowych i administracji z załogami przedsiębiorstw socjalistycznych, z samorządem robotniczym, chłopskim i spółdzielczym, z ogniwami samorządu mieszkańców, których znaczenie wydatnie obecnie wzrasta, z wszystkimi organizacjami społecznymi oraz ludnością miast i wsi. Tworząc lepsze warunki udziału ludzi pracy w życiu publicznym, realizujemy zasadę jedności praw i obowiązków obywateli.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#ZdzisławŻandarowski">I Krajowa Konferencja Partyjna wypowiedziała się za tym, by jako kandydatów na przewodniczących i zastępców przewodniczących rad narodowych rekomendować, w porozumieniu z Sojuszniczymi stronnictwami, I sekretarzy odpowiednich instancji partyjnych oraz kierowniczych działaczy Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. Koncepcja ta spotkała się z pozytywnym przyjęciem wśród szerokiej opinii społecznej, czemu wyraz dały zarówno spotkania kandydatów na radnych z wyborcami, jak i dyskusje na zebraniach organizacji partyjnych po I Krajowej Konferencji PZPR. Jesteśmy przekonani, że znajdzie ona również poparcie nowo wybranych rad. Zamierzone powiązanie rad narodowych z kierownictwem partyjnym terenu jest nie tyle rozwiązaniem ujmowanym w kategoriach polityki kadrowej, bo dobrych kandydatów na przewodniczących i zastępców przewodniczących rad narodowych jest w naszym kraju wielu. Takie rozwiązanie zakłada, że organ przedstawicielski powołany do stanowienia i kontroli na terenie swojego działania zostaje poparty autorytetem instancji partyjnej. Wzmocni to pozycję rady, umocni jej rolę i samodzielność jako organu przedstawicielskiego.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#ZdzisławŻandarowski">Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata nad dalszym doskonaleniem i umacnianiem organów przedstawicielskich i terenowych organów administracji odbywa się na niewiele dni przed wyborami do rad, co podkreśla szczególne znaczenie tych wyborów. Okres, który je poprzedza, zaznaczył się wysoką aktywnością i zaangażowaniem szerokich kręgów obywateli w procesy rozwoju gospodarki i życia społecznego kraju. W klimacie rzeczowej dyskusji o warunkach realizacji zadań, które nas czekają, przebiegały zebrania partyjne poświęcone omówieniu postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej. Podkreślano na nich, że rezultaty rozwoju społeczno-gospodarczego będą tym lepsze, im więcej do realizacji wspólnych zadań wniesie każdy obywatel i każde ogniwo naszego życia społecznego, w tym ogniwa ludowego państwa. Zebrania potwierdzają znaczenie szerokiej mobilizacji partyjnych i społecznych sił w obliczu zadań dwóch ostatnich lat pięciolecia. Wykazują wagę ofensywnej krytyki braków i Umiejętnego wyzwalania rezerw.</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#ZdzisławŻandarowski">Gospodarska dyskusja toczy się na odbywających się w całym kraju spotkaniach kandydatów na radnych z wyborcami. Z powszechną aprobatą spotykają się założenia reformy władz i administracji terenowej, którym chcemy dziś nadać konkretny kształt ustawowy. Wyborcy wskazują zarazem, jak wielką rolę w urzeczywistnianiu programu partii odgrywa sprzężenie społecznej i produkcyjnej inicjatywy ludzi pracy ze sprawną działalnością administracji.</u>
          <u xml:id="u-14.20" who="#ZdzisławŻandarowski">Debata o zadaniach rozwoju społeczno-gospodarczego i warunkach ich realizacji poprzedzająca wybory przynosi bogaty plon w postaci różnorodnych wniosków i inicjatyw, owocnie służy wymianie dobrych doświadczeń oraz krytycznej ocenie słabości i braków. Ważne jest, aby rady narodowe i administracja właściwie wykorzystały po wyborach ten bogaty, owocny dorobek.</u>
          <u xml:id="u-14.21" who="#ZdzisławŻandarowski">Ustawy, które dziś uchwalimy, tworzą ramy prawne reformy rad narodowych. W nadchodzącym okresie trzeba będzie je wypełnić żywą treścią. „Reforma struktury władz — mówił tow. Edward Gierek na I Krajowej Konferencji Partyjnej — tworzy jedynie warunki do podniesienia poziomu zarządzania i kierowania oraz do pogłębienia demokracji socjalistycznej. O rzeczywistym postępie zadecyduje praca nowo powołanych władz powiatowych i wojewódzkich oraz pozycja nowo wybranych rad.” Rady narodowe, które wybierzemy w dniu 9 grudnia, staną od pierwszych dni przed ważnymi i trudnymi zadaniami. Ich kształt programowy ustalił VI Zjazd, a aktualne wymiary — uwzględniając pomyślną realizację 3 pierwszych lat pięciolatki — nakreśliła I Krajowa Konferencja Partyjna. Jak ważne dla kraju, dla rad narodowych są te sprawy, mówił dzisiaj w swoim wystąpieniu tow. Jan Szydlak w związku z planem ii budżetem na 1974 r. One to właśnie określą ją stopień trudności zadań i zarazem odpowiedzialność rad oraz wojewodów, prezydentów, naczelników i ich urzędów za to, aby utrzymać i utrwalić dotychczasowe wysokie tempo rozwoju naszej gospodarki, rolnictwa i hodowli, aby nie tracić, a zyskać na czasie.</u>
          <u xml:id="u-14.22" who="#ZdzisławŻandarowski">Lepsze i bardziej skuteczne działanie wszystkich ogniw przedstawicielskich i wykonawczych jest koniecznym warunkiem zwiększenia produkcji rolnictwa i przemysłów z nim związanych, zdynamizowania rozwoju drobnej wytwórczości i usług, dalszej poprawy w służbie zdrowia, oświacie i handlu, w organizacji wypoczynku i turystyki, w sprawnej realizacji programu budownictwa mieszkaniowego, warunkiem poprawy funkcjonowania instytucji kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-14.23" who="#ZdzisławŻandarowski">Jako partia kładziemy szczególny nacisk na realizację wielkich zadań wychowania młodego pokolenia, pragniemy, by wysiłki państwa, rad narodowych sprzęgły się tu z podnoszeniem roli rodziny jako podstawowej komórki życia społecznego, z rozwojem samorządnych inicjatyw organizacji młodzieżowych.</u>
          <u xml:id="u-14.24" who="#ZdzisławŻandarowski">Wiemy też — i dajemy temu wyraz — jak dalece ogólny postęp zależy od kształtu stosunków między ludźmi, od skuteczności walki przeciwko przejawom znieczulicy i biurokratyzmu, który nadal jeszcze nie obcy jest także aparatowi terenowej administracji, od kultury obsługi obywateli, od właściwego reagowania na ich postulaty i wnioski.</u>
          <u xml:id="u-14.25" who="#ZdzisławŻandarowski">Obywatele Posłowie! Reforma ustroju rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej podyktowana jest potrzebą zbliżenia perspektywy Polski jako wysoko rozwiniętego kraju, w którym harmonijnie sprzęgnięte zostają: dobra organizacja, prężna gospodarka, wysoki poziom nauki i techniki, demokratyzm ustroju i stosunków społecznych z twórczymi, materialnymi i kulturalnymi potrzebami ludzi pracy — w sposób stanowiący urzeczywistnienie idei socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-14.26" who="#ZdzisławŻandarowski">Ten program, ten cel przyświeca Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej; jest to program realistyczny, oparty na naszych zasobach materialno-technicznych, na całym potencjale patriotyzmu, zdolności i pracowitości naszego narodu. Należy sądzić, że rozważane przez Wysoką Izbę zmiany w organizacji terenowych organów władzy i administracji państwowej stworzą pomyślne warunki po temu, by potencjał ów mógł być skuteczniej jeszcze wykorzystywany i włączany w dzieło budowy Polski, której wizję przed narodem rysuje program VI Zjazdu.</u>
          <u xml:id="u-14.27" who="#ZdzisławŻandarowski">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej popiera projekty ustaw o zmianie Konstytucji PRL i o zmianie ustawy o radach narodowych w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z poprawkami wniesionymi przez komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-14.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Bolesław Dylak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#BolesławDylak">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata nad nowym modelem ustrojowym terenowych organów władzy i administracji państwowej odbywa się w okresie powszechnej, rzeczowej i gospodarskiej dyskusji nad programem wyborczym Frontu Jedności Narodu, prowadzonej na spotkaniach wyborców z kandydatami na radnych. Kampania wyborcza do rad narodowych dała również okazję do przedyskutowania założeń reformy, które znajdują wyraz w przedłożonych Sejmowi rządowych projektach ustaw, nowelizujących Konstytucję PRL i ustawę o radach narodowych.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#BolesławDylak">Z zadowoleniem mogę oświadczyć, że wieś udziela pełnego poparcia przeprowadzeniu reformy, zgodnie z przyjętymi założeniami. W tym poparciu manifestuje się całkowita zbieżność dążeń i celów politycznego kierownictwa i społeczeństwa. Zmiany, jakie zamierzamy wprowadzić w dotychczasowej strukturze rad i administracji terenowej, wynikają z programu doskonalenia systemu zarządzania gospodarką narodową, zawartego w uchwale VI Zjazdu PZPR.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#BolesławDylak">Koncepcja reformy rad narodowych zaprezentowana na I Krajowej Konferencji PZPR spotkała się z pełnym poparciem IV Plenum Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Wypowiadając się za przeprowadzeniem reformy w radach na stopniu powiatowym i wojewódzkim, wyraziliśmy swoje przekonanie, że sprzyjać ona będzie dalszemu rozwojowi demokracji socjalistycznej i samorządności działania rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#BolesławDylak">Uważamy, że nowy system terenowej administracji państwowej zapewni o wiele sprawniejsze wykonywanie zadań ogólnopaństwowych oraz zadań lokalnych, które należą do zakresu działania rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#BolesławDylak">Zwrócić uwagę należy przede wszystkim na istotne znaczenie usprawnienia działania organów wykonawczych, a zwłaszcza na skrócenie procesu podejmowania decyzji. Administracja działająca pod jednoosobowym kierownictwem, z jednoosobową odpowiedzialnością zapewni należytą egzekutywę powierzonych zadań.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#BolesławDylak">Zaprojektowany model organizacji i funkcjonowania organów przedstawicielskich i organów administracji — odpowiada, w naszym przekonaniu, współczesnym wymogom efektywnego zarządzania gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#BolesławDylak">Inicjatywa reformy wynika więc z określonych potrzeb społecznych, z sumy doświadczeń minionego okresu działalności rad narodowych, z obiektywnej konieczności wprowadzania sprawnego, operatywnego systemu zarządzania. Projekt noweli ustawy o radach narodowych trafnie normuje układ stosunków i strukturę wewnętrzną rad oraz terenowych organów administracji państwowej. Prawidłowo też określa kompetencję organów uchwałodawczych i wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#BolesławDylak">Omawiane dzisiaj projekty ustaw, z uwzględnieniem poprawek zaproponowanych przez komisje sejmowe — według opinii Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, który mam zaszczyt reprezentować — czynią zadość podstawowym założeniom reformy.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#BolesławDylak">Rady narodowe wszystkich stopni działać będą jako przedstawicielskie organy władzy państwowej i podstawowe organy samorządu społecznego. Przedłużeniem ich społecznej działalności będzie samorząd mieszkańców miast i wsi.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#BolesławDylak">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe zainteresowane jest rozwijaniem samorządu w środowiskach wiejskich, jak również z uznaniem odnosi się do rozwoju samorządu w środowiskach miejskich.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#BolesławDylak">W rozwoju różnych form samorządu na wsi widzimy szerokie możliwości pobudzania i wykorzystania inicjatywy społecznej, niezbędnej do dalszego rozwoju produkcji rolnej i poprawy warunków życia, jak również kształtowania postępowych stosunków społecznych w środowiskach wiejskich. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe ze swej strony stara się o umocnienie samorządu mieszkańców wsi, a w szczególności o zwiększenie roli zebrań wiejskich i społecznej rangi sołtysów, o rozwój samorządu chłopskiego w kółkach rolniczych oraz w spółdzielczości wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#BolesławDylak">Z zadowoleniem przyjąć należy propozycje noweli, zmierzające do ściślejszego powiązania samorządu mieszkańców w mieście i na wsi z działalnością rad narodowych i komitetów Frontu Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#BolesławDylak">Nowela do ustawy o radach narodowych stwarza radom szerokie podstawy do wykorzystania inicjatywy społecznej i większej samodzielności w zaspokajaniu potrzeb swego terenu. Pragnę podkreślić, że nowela otwiera perspektywę jeszcze lepszych efektów pracy czynnika społecznego w radach narodowych, w ich komisjach, których autorytet będzie umocniony przez udział przewodniczących komisji w prezydiach rad narodowych. Umocniona zostanie pozycja radnych, korzystających z uprawnień związanych z piastowaniem mandatu radnego. Nowela daje im możliwość wykorzystania własnej inicjatywy w załatwianiu spraw swego terenu przez występowanie ze słusznymi wnioskami do wszystkich instytucji i organów państwowych na ich terenie działania. Radnym udzielana będzie nadal wydatna pomoc polityczno-organizacyjna.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#BolesławDylak">Na obecnym etapie rozwoju społeczno-ekonomicznego naszego kraju oraz powiązania walorów socjalistycznego ustroju z rewolucją naukowo-techniczną zachodzi potrzeba dokonania zmian w dotychczasowym modelu rad narodowych, które z jednej strony zmierzać będą do pogłębiania demokracji socjalistycznej, kształtowanej w okresie blisko 30-lecia Polski Ludowej, a z drugiej — powołania takich organów administracji, które zdolne będą spełniać ważną rolę w dynamicznym rozwoju socjalistycznej ekonomiki, w podnoszeniu poziomu zarządzania i gospodarowania oraz lepszym załatwianiu spraw obywateli.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#BolesławDylak">Reforma dokonana na początku bieżącego roku, obejmująca ogniwo podstawowe w radach narodowych — wykazała w pełni zasadność jej przeprowadzenia. Nastąpiło faktyczne przybliżenie organów władzy administracji do obywateli. Gminne rady narodowe i naczelnicy gmin pomyślnie rozwijają działalność zgodnie z założeniami reformy. Wyposażenie organów gminnych w szeroki zakres kompetencji dotyczących załatwiania spraw obywateli oraz w zakresie zarządzania i koordynacji podniosło ich autorytet i znaczenie w środowiskach wiejskich i małych miast. Z doświadczeń reformy w gminach wynikają uzasadnione wnioski, że należy przeprowadzić zmiany w całym systemie rad narodowych i administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#BolesławDylak">Wprowadzenie w życie zamierzonej reformy umocni rolę i znaczenie rad narodowych. Sprzyjać temu będzie także nowa koncepcja prezydiów rad narodowych, w skład których wejdą przewodniczący i zastępcy przewodniczącego rady narodowej oraz przewodniczący stałych komisji rady narodowej. Funkcja przewodniczącego powierzana będzie I sekretarzom właściwych komitetów partii. Zastępcami przewodniczącego będą m.in. działacze Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Powierzenie tak ważnych stanowisk kierowniczych w radach narodowych czołowym działaczom politycznym — w województwach, miastach, w powiatach i gminach — przyczyni się niewątpliwie do dalszego umocnienia kierowniczej roli partii, stworzy jeszcze lepsze warunki do pogłębienia współpracy międzypartyjnej, jak również do podniesienia autorytetu i prestiżu oraz skuteczności działania rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#BolesławDylak">Prezydia rad narodowych, jako ich organy wewnętrzne, zapewnią prawidłową działalność czynnika społecznego na sesjach i w komisjach, czuwać będą nad zabezpieczeniem praw radnych i członków komisji.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#BolesławDylak">Powołanie oprócz naczelników gmin także naczelników miast, powiatów, dzielnic, prezydentów większych miast oraz wojewodów, jako organów administracji państwowej, a zarazem organów zarządzająco-wykonawczych rad narodowych — będzie przedsięwzięciem słusznym, pozwalającym na ujednolicenie struktury organizacyjnej, właściwe ustalenie zakresu kompetencji rad narodowych i administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#BolesławDylak">Ustanowienie wyodrębnionego pionu terenowych organów administracji państwowej pozwoli na zwiększenie operatywności i skuteczności ich działania. Administracja wyspecjalizowana, prężna i sprawnie działająca będzie gwarancją należytej realizacji zadań ogólnopaństwowych, zleconych przez Rząd i Prezesa Rady Ministrów, a także ustalanych przez rady narodowe, głównie w planach społeczno-gospodarczych i innych uchwałach.</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#BolesławDylak">Szczególnie ważne są uprawnienia rad narodowych w dziedzinie uchwalania wieloletnich i rocznych planów społeczno-gospodarczych rozwoju własnego terenu oraz funkcje koordynacyjne i kontrolne.</u>
          <u xml:id="u-16.20" who="#BolesławDylak">Z punktu widzenia zapewnienia wykonania zaplanowanych zadań bardzo ważne są również uprawnienia terenowych organów administracji państwowej w zakresie koordynacji działalności gospodarczej wszystkich jednostek państwowych i spółdzielczych na danym terenie. W celu pełnego wykorzystania tych uprawnień trzeba doskonalić kierunki i metody planowania społeczno-gospodarczego, jak również odpowiednio ustalać budżety rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-16.21" who="#BolesławDylak">Wysoki Sejmie! Pozwoliłem sobie zaakcentować niektóre najistotniejsze naszym zdaniem propozycje zmian, jakie zawiera projekt noweli do ustawy o radach narodowych. Słuszny projekt reformy organizacji rad powiatowych i wojewódzkich stanowi początek nowego kierunku działania w całym systemie rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej. Konieczny jest powszechny udział sił społecznych, ich aktywna, zaangażowana działalność w urzeczywistnianiu reformy, którą po uchwaleniu noweli do Konstytucji i ustawy o radach narodowych trzeba będzie konsekwentnie wcielać w życie.</u>
          <u xml:id="u-16.22" who="#BolesławDylak">Nowa kadencja rad narodowych, wybranych w dniu 9 grudnia br., charakteryzować się powinna niezwykle dużą aktywnością w rozwiązywaniu pilnych problemów gospodarczych i społecznych w poszczególnych regionach i środowiskach. Wzrosną wymagania wobec terenowych organów administracji państwowej i podległego, im aparatu administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-16.23" who="#BolesławDylak">Kraj nasz wkroczył w niezwykle ważny etap rozwoju społeczno-ekonomicznego. Podjęte zostały wysiłki zmierzające do unowocześnienia całego systemu zarządzania gospodarką narodową, podniesienia poziomu produkcji, lepszej wydajności pracy. Ważne zadania stoją również przed wsią i rolnictwem. Pomyślne wykonanie planu 5-letniego wymagać będzie coraz lepszych wyników produkcyjnych i większej współodpowiedzialności wsi za prawidłowy rozwój całej gospodarki narodowej. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, koncentrujące swoją działalność w środowiskach wiejskich, zwraca szczególną uwagę na te właśnie problemy.</u>
          <u xml:id="u-16.24" who="#BolesławDylak">IV Plenum Naczelnego Komitetu ZSL postawiło przed całym Stronnictwem pilne zadania dalszej intensyfikacji produkcji rolnej, wskazało na możliwości wykorzystania istniejących rezerw produkcyjnych w rolnictwie. Liczymy, że nowy system rad i administracji terenowej będzie m.in. ułatwiał rozwiązywanie problemów społecznych i gospodarczych wsi i rolnictwa. Będzie sprzyjał wprowadzeniu w życie nowej reformy oświaty, stwarzaniu lepszych warunków ochrony zdrowia ludności wiejskiej oraz skutecznej realizacji szerokiego programu usług dla ludności i rolnictwa. Zmiany w radach narodowych i terenowej administracji państwowej będą czynnikiem wpływającym realnie na unowocześnienie wsi polskiej.</u>
          <u xml:id="u-16.25" who="#BolesławDylak">Aktywną i konkretną działalnością wszystkich członków i działaczy, kół instancji naszego Stronnictwa chcemy dać swój wkład we wspólne dzieło rozkwitu Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-16.26" who="#BolesławDylak">Przywiązujemy wielką wagę do kształtowania patriotycznych, zaangażowanych postaw ludzi, którzy swoją twórczą, wydajną pracą przyczyniają się do przysparzania dóbr społecznych, wnoszenia nowych wartości materialnych i kulturalnych. Rozwijamy swoją działalność w kierunku pełnej realizacji wytyczonego przez partię programu budownictwa socjalistycznego, w którym złączone są nierozerwalnie interesy ogólnopaństwowe i poszczególnych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-16.27" who="#BolesławDylak">W głębokim poczuciu współodpowiedzialności za dalszy rozwój naszej ojczyzny, umacnianie jej potencjału ekonomicznego, pogłębianie demokracji socjalistycznej i dobre funkcjonowanie organów administracji państwowej pragnę w imieniu Klubu Poselskiego ZSL wyrazić poparcie dla przedłożonych Wysokiemu Sejmowi rządowych projektów noweli do Konstytucji PRL i ustawy o radach narodowych wraz z poprawkami wniesionymi przez komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-16.28" who="#BolesławDylak">Posłowie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będą głosować za ich uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-16.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Rachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#JerzyRachowski">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Skierowane przez Radę Ministrów do Sejmu dwa projekty ustaw: o zmianie Konstytucji PRL i o zmianie ustawy o radach narodowych — są ważnymi aktami prawnymi w procesie dalszego umacniania terenowych organów przedstawicielskich oraz usprawniania i unowocześniania administracji terenowej. Są one wyrazem realizacji uchwał VI Zjazdu i postanowień I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, stanowią istotny krok w zakresie kształtowania struktury organizacyjnej i metod działania państwa, zapoczątkowany w roku bieżącym reforma władz terenowych na wsi i w małych miastach.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#JerzyRachowski">Wysoka Izbo! W roku przyszłym przypada 30-lecie Polski Ludowej. W olbrzymim dorobku tego okresu znaczny udział przypada radom narodowym, będącym od początku swego istnienia ważnym instrumentem realizacji zasad demokraci i socjalistycznej. Począwszy od 1950 r., to jest od wejścia w życie ustawy o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, ukształtowany został model polityczny rad narodowych, odpowiadający w swych podstawowych założeniach wymogom ustroju socjalistycznego. Jest to model, którego podstawy pryncypialne, a w szczególności idea ludowładztwa, są i muszą pozostać niezmienne, wymagają natomiast stałego umacniania i pogłębiania. Model ten ma zarazem charakter dynamiczny. W miarę wzrostu zadań społeczno-gospodarczych państwa, umacniania kierowniczej roli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, pogłębiania się jej współdziałania ze stronnictwami sojuszniczymi, wzrostu zaangażowania najszerszych kręgów społeczeństwa w sprawy rozwoju kraju — dobór środków i metod wykonywania zadań przez rady narodowe powinien ulegać zmianie.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#JerzyRachowski">Ten pogląd znajduje uzasadnienie i odzwierciedlenie w jednym z zasadniczych przepisów Konstytucji, stanowiącym, że zadaniem rad narodowych jest zapewnienie coraz szerszego udziału obywateli w sprawowaniu władzy państwowej. Konstytucja daje tym samym wyraz zasadzie, że idea ludowładztwa, której niezmiernie ważna platforma są właśnie rady narodowe, wyklucza statyczność konkretnych form i metod działania — przeciwnie, że muszą one od czasu do czasu ulegać krytycznej, konstruktywnej ocenie i zmianom. W tym sensie rozumieć należy dynamiczność trwałego modelu Politycznego terenowych organów władzy i administracji państwowej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#JerzyRachowski">W praktyce bowiem w realizacji Podstawowych zasad działania rad narodowych, obok bezspornych sukcesów, powstawały niejednokrotnie pewne trudności i zahamowania. Powstawały również nowe koncepcie i nowe pozytywne metody i formy działania, których ustawodawca z góry przewidzieć nie mógł i które wskutek tego nie znajdowały odzwierciedlenia w ustawodawstwie. Wzrost zadań i odpowiedzialności organów rad narodowych, rysujący się szczególnie wyraziście w świetle zadań bieżącego planu 5-letniego. uzasadniał potrzebę głębokiego i wszechstronnego rozważenia, czy i które spośród struktur, metod i form działania rad wymagałyby dalszego udoskonalenia czy też korekty. Wynikiem takich rozważań i analiz są projekty, nad którymi Izba W tej chwili debatuje.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#JerzyRachowski">Wysoki Sejmie! Istotny sens i cel projektu oddaje w sposób ścisły i syntetyczny treść wstępu do ustawy.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#JerzyRachowski">Uchwała VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej stanowi kompleksowy, harmonijnie kojarzący poszczególne -dziedziny życia, ogólnonarodowy program rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju. I Krajowa Konferencja PZPR, dokonując podsumowania dotychczasowej realizacji tego programu, w oparciu o wyniki społeczno-gospodarcze znacznie przewyższające założenia przewidziane w planie 5-letnim na lata 1971–1973, sformułowała ambitne, ale w pełni realne zwiększone zadania na lata 1974–1975. Konferencja określiła zarazem warunki, nieodzowne do wykonania tych zadań. Spośród całego kompleksu tych warunków pragnąłbym poświęcić chwilę uwagi dwóm, które — jak sądzę — mają znaczenie zasadnicze. Są nimi: dalszy aktywny, znamionujący się pełnym zaangażowaniem i wysoce aktywną postawa, udział społeczeństwa w dziele budowy drugiej Polski oraz uruchomienie rezerw leżących w sferze organizacji zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#JerzyRachowski">Jedną z najbardziej znamiennych cech ustroju socjalistycznego jest jego zdolność do uruchomienia wielkich rezerw aktywności ludzkiej. Wartość społecznego zaangażowania obywateli w pracy rad narodowych trudno byłoby przecenić. Jest rzeczą szczególnej wagi, aby to zaangażowanie zostało wykorzystane dla dobra krain i społeczeństwa w sposób jak najbardziej efektywny. Działanie organu przedstawicielskiego, stanowiąc podstawę dalszego wzrostu autorytetu i zaufania społecznego, sprzyja ujawnianiu i uruchamianiu wszelkiego rodzaju rezerw, wyczula administracje na problemy społeczne, umacnia wpływ czynnika przedstawicielskiego na administracje bez krepowania jej inicjatywy w sprawach bieżących.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#JerzyRachowski">Te działalność będzie poszerzać — zgodnie z projektowanym założeniem — nadanie radom również charakteru organu samorządu, a także rozszerzenie działalności rad o funkcje spełniane przez samorząd mieszkańców. Jest to sposób prawidłowego i skutecznego wiązania rad narodowych z szerokimi rzeszami ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#JerzyRachowski">Temu społecznemu zamówieniu odpowiada i a w pełni przedłożone projekty ustaw. Ich podstawowym celem jest wprowadzenie w życie takich rozwiązań, które będą:</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#JerzyRachowski">— umacniać pożycie i zapewniać rzeczywisty Wzrost znaczenia rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#JerzyRachowski">— przyczyniać się do podnoszenia sprawności i efektywności działania organów administracji,</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#JerzyRachowski">— eliminować z działalności organów państwowych, zakresu ich kompetencji i odpowiedzialności — wszelkie braki i nieprawidłowości,</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#JerzyRachowski">— przyczyniać się do umocnienia pozycji naszego państwa we wspólnocie socjalistycznej i na arenie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#JerzyRachowski">Doświadczenia uzyskane na szczeblu gminnym potwierdzają słuszność wysuniętej na VI Zjeździe zasady oddzielenia w radach narodowych funkcji prezydiów tych rad — jako organizatorów pracy organów przedstawicielskich — od funkcji bezpośredniego kierowania administracją państwową. Zasada ta stale i niezmiennie stosowana na szczeblu centralnym, a sprawdzona praktycznie na szczeblu najniższym, podstawowym — znajduje pełne uzasadnienie, aby ja wprowadzić w radach narodowych wszystkich stopni, a przez to zapewnić niezbędną harmonię w funkcjonowaniu organów władzy i administracji jako całego jednolitego systemu.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#JerzyRachowski">Bardziej istotną sprawą aniżeli samo wyodrębnienie organów przedstawicielskich z własnym kierownictwem i jednoosobowych organów terenowej administracji państwowej — jest nadanie im ustawowo nowej treści i nowoczesnego stylu pracy. I właśnie na tych nowych elementach pragnąłbym zatrzymać na chwilę uwagę Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#JerzyRachowski">Nowa rada narodowa — to nie tylko większa liczebnie reprezentacja ludności, o szerszym przekroju środowiskowym — ale przede wszystkim wyposażony w szerokie kompetencje organ terenowej władzy państwowej i równocześnie organ samorządu społecznego. Ich instrumentem oddziaływania na gospodarkę województwa, powiatu, miasta czy gminy — jest uchwalony plan społeczno-gospodarczego rozwoju terenu. Na każdym szczeblu plan ten obejmuje nie tylko własne zadania budżetowe. jak to było dotychczas, ale także zadania jednostek nie podporządkowanych, zmierzające do gospodarczego i kulturalnego rozwoju terenu, wzrostu i unowocześnienia produkcji rolnej i przemysłowej, rozwoju usług i zwiększania poziomu zaspokajania potrzeb mieszkańców. Szczególne znaczenie będzie to miało w dziedzinie usług. Ich rozwój, podnoszenie jakości, unowocześnienie, zbliżenie do obywateli jest jednym z najistotniejszych zadań społeczno-gospodarczych, jakie powinny podjąć rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#JerzyRachowski">Dzięki planom wynikającym z założeń rozwojowych krain rady narodowe uzyskują skuteczniejsze środki oddziaływania koordynacyjnego na wszystkie jednostki państwowe, spółdzielcze, instytucie, zakłady i organizacje społeczne, działające na ich terenie. Zajmują one w koordynacyjnym działaniu kluczową i nadrzędną pozycję wobec innych organów państwowych i jednostek w terenie, co zapewnia im samodzielność, a zarazem — jasno sprecyzowana role w kształtowaniu poszczególnych regionów, miast i wsi, czyni je silniejszymi bardziej autorytatywnymi i zapewnia wzrost ich znaczenia w opinii społecznej. Nowe są przede wszystkim prezydia rad narodowych, w pełni samodzielne w organizowaniu swej pracy, a także działalności rady i jej komisji. Uwolnione od cechującej je dotychczas dwoistości, uniezależnione organizacyjnie i kompetencyjnie od czynnika administracyjnego — stają się obecnie społecznymi organizatorami pracy rady, koordynatorami prac komisji i przewodnikami pracy radnych w sprawowaniu ich mandatów.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#JerzyRachowski">Przewidywany skład prezydiów rad narodowych, z I sekretarzem właściwego komitetu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej jako przewodniczącym i zastępcami — kierownikami organizacji Stronnictwa Demokratycznego i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, umacnia polityczny autorytet i znaczenie rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#JerzyRachowski">Taki układ sprzyjać będzie ugruntowaniu pozycji terenowych organów przedstawicielskich, podnoszeniu ich rangi, a także podwyższeniu roli, znaczenia i poziomu pracy stałych komisji oraz ogółu radnych. Równocześnie nakłada on nowe zadania i obowiązki na instancje partyjne, instancje stronnictw sojuszniczych.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#JerzyRachowski">Nowym rozwiązaniem stanowiącym wyraz unowocześniania struktury terenowej administracji państwowej — jest utworzenie jednoosobowych organów tej administracji na wszystkich szczeblach. Wyposażenie organów administracji w rozległe uprawnienia w dziedzinie zarządzająco-kontrolnej i koordynacyjnej — zapewnia im efektywny wpływ na działalność wszystkich jednostek gospodarczych, społecznych i kulturalnych, zlokalizowanych na ich terenie działania. Zapewnia im prawo kontroli wykorzystywania zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw i zakładów, zgodności osiąganych wyników z założonymi celami, a dzięki temu kształtowanie kierunków rozwoju społeczno-gospodarczego terenu oraz realizacji szerokiego programu zaspokajania potrzeb miejscowej ludności, przy jej maksymalnym w tej mierze udziale, a przede wszystkim inicjatywie.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#JerzyRachowski">Szczególnie godne uwypuklenia jest wprowadzenie w przedłożonych uzupełnieniach do projektu ustawy o radach narodowych — daleko idącej decentralizacji uprawnień w załatwianiu indywidualnych spraw obywateli.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#JerzyRachowski">Koncentracja decyzji, ściśle sprecyzowany zakres odpowiedzialności, wyrazisty i jednoznaczny podział funkcji spełnianych przez poszczególne organy, wzrost uprawnień koordynacyjnych w poziomych układach organizacyjnych — są to istotne czynniki usprawnienia zarządzania gospodarką terenową i doskonalenia administracji. Pozwalają one żywić nadzieję na lepsze wykorzystanie rezerw, jakie w tej administracji i gospodarce wciąż jeszcze istnieją.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#JerzyRachowski">Wysoka Izbo! Warto — jak sądzę — uwypuklić jeszcze jedną cechę charakterystyczną projektu. Jest nią umiarkowana elastyczność rozwiązań. Wyraża się ona w wielu proponowanych normach, spośród których należałoby wymienić:</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#JerzyRachowski">— możliwość dokonywania zmian w podporządkowaniu jednostek podziału administracyjnego państwa — zmian polegających na podporządkowaniu radom narodowym większych miast — gmin, miast mniejszych, a nawet całych powiatów;</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#JerzyRachowski">— szeroko zakrojone uprawnienia terenowych organów administracji państwowej do określenia kompetencji pracowników podległych urzędów w zakresie wydawania decyzji administracyjnych;</u>
          <u xml:id="u-18.25" who="#JerzyRachowski">— możność upoważnienia kierowników terenowych zjednoczeń, przedsiębiorstw, zakładów i instytucji do załatwiania określonych spraw z zakresu administracji państwowej;</u>
          <u xml:id="u-18.26" who="#JerzyRachowski">— Uprawnienie MRN do przekazywania niektórych spraw do rozpatrzenia przez organy samorządu mieszkańców;</u>
          <u xml:id="u-18.27" who="#JerzyRachowski">— możność podejmowania wspólnych uchwał przez sąsiadujące rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-18.28" who="#JerzyRachowski">Trudno w chwili obecnej przesądzić stopień wykorzystania przytoczonych przed chwilą elastycznych rozwiązań w przyszłości. Jedno wydaje się być pewne: projekt stwarza wiele możliwości dalszego dynamicznego rozwoju systemu przedstawicielskiego i doskonalenia pracy administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-18.29" who="#JerzyRachowski">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego — w którego imieniu zabieram głos — przywiązuje szczególną wagę do doskonalenia pracy organów przedstawicielskich, widząc jednocześnie potrzebę lepszej pracy organów administracji. Daliśmy temu wyraz szczególnie w uchwałach X Kongresu. Podstawowe założenia projektu i jego poszczególne postanowienia odpowiadają — daniem Klubu Poselskiego SD — aktualnym potrzebom doskonalenia pracy rad i są adekwatne do zadań, którym rady narodowe mogą i powinny sprostać. Pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za projektami ustaw w brzmieniu przedłożeń rządowych wraz z poprawkami, zgłoszonymi przez sejmową Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-18.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Maria Grzelka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#MariaGrzelka">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Podejmowane dzisiaj w Sejmie decyzje zmian Konstytucji i ustawy o radach narodowych są niewątpliwie wynikiem dłuższego procesu rozwojowego, który obserwowaliśmy szczególnie wyraźnie u nas w Łodzi.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#MariaGrzelka">Po VI Zjeździe partii rola i autorytet rad narodowych poważnie wzrosły. Wytworzony klimat sprzyjał aktywizacji społeczeństwa, wyzwalaniu rezerw, podejmowaniu zadań i inicjatyw zgodnie z żywotnymi potrzebami ludzi pracy. Potwierdziła to niedawno odbyta I Krajowa Konferencja Partyjna.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#MariaGrzelka">Rady narodowe i ich organy wykonawcze objęły swym działaniem w zasadzie wszystkie podstawowe dziedziny gospodarcze i socjalno-kulturalne.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#MariaGrzelka">Uzyskany dorobek i doświadczenie stanowią między innymi przesłankę do stawiania przed radami narodowymi dalszych, jeszcze bardziej trudnych i odpowiedzialnych zadań, odpowiadających nie tylko aktualnym potrzebom społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, ale także perspektywicznym tendencjom rozwojowym i ambicjom społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#MariaGrzelka">Realizacja dostosowywania struktury aparatu państwowego do nowych potrzeb nie mogła zatrzymać się na szczeblu gminy. Niezbędne jest wzmocnienie zarówno rad narodowych jako organów przedstawicielskich, jak i unowocześnienie struktury terenowych organów administracji państwowej, także na szczeblu miasta, powiatu i województwa.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#MariaGrzelka">W miastach szczególnie odczuwalna jest aktualnie potrzeba ściślejszego powiązania rad narodowych z nowo wybranymi organami samorządu mieszkańców oraz samorządami robotniczymi. Te trzy ważne ogniwa naszego systemu demokracji socjalistycznej powinny ściśle ze sobą współdziałać w realizacji każdej ważnej społecznie inicjatywy, mającej zasadnicze znaczenie dla poprawy warunków pracy załóg i życia mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#MariaGrzelka">Jesteśmy przekonani, że rady narodowe zgodnie z kierunkami polityki państwa, aktywniej niż dotychczas podejmą zadania koordynatora współdziałania społecznego w realizacji planów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, regionów, miast i gmin, służących lepszemu zaspokajaniu potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#MariaGrzelka">W nadawanej im dzisiaj strukturze nowo wybrane rady narodowe będą mogły oczywiście wykorzystać w swoim działaniu wiele sprawdzonych form i metod pracy stosowanych dotychczas, jak np.: odbywanie wspólnych sesji z udziałem organizacji społecznych i związkowych, tworzenie zakładowych zespołów radnych, współdziałanie komisji radzieckich szczebla miejskiego i dzielnicowego, kontrole społeczne radnych w terenie, współdziałanie z komisjami sejmowymi i wojewódzkimi zespołami poselskimi. Wprowadzane aktualnie zmiany umożliwią niewątpliwie znaczne rozszerzenie i pogłębienie wielu kierunków tego działania, służąc jednocześnie zacieśnieniu więzi rad z wyborcami i wzmocnieniu ich społecznej kontroli nad ogniwami administracji państwowej i gospodarczej w terenie. Jest to kierunek zmian, który w całej rozciągłości popieramy.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#MariaGrzelka">Jednocześnie możliwości bardziej efektywnego i sprawnego działania będą mieć terenowe organy administracji państwowej, uzyskując szersze uprawnienia w zakresie wszechstronnej koordynacji terenowej nie tylko wobec podporządkowanych im bezpośrednio jednostek, lecz także w określonym zakresie wobec przedsiębiorstw i instytucji podporządkowanych centralnie.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#MariaGrzelka">W warunkach łódzkich wiąże się to w sposób istotny z realizacją „Programu rozwoju i modernizacji Łodzi”, który przyjęty został przez Biuro Polityczne KC naszej partii i zatwierdzony przez Radę Ministrów. Z przyznanych nakładów na kompleksowy rozwój miasta 60% przeznaczono na potrzeby przemysłu, 30% — na gospodarkę miejską. Wielomiliardowe nakłady na rekonstrukcję i modernizację łódzkiego przemysłu, który unowocześnia swą bazę produkcyjną i poprawia warunki pracy załóg robotniczych, będą mogły być w nowej strukturze rad jeszcze lepiej kojarzone z rozwojem gospodarki miejskiej. Przyspieszy to niewątpliwie dalszą poprawę życia ludności naszego miasta.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#MariaGrzelka">Z obszernej tematyki działalności rad pragnę zatrzymać się pokrótce na problemie usług. W odczuciu społecznym jest to jedna z istotnych sfer działania, mieszcząca w sobie zarówno problemy bytowe, jak i sprawy dotyczące opieki nad matką i dzieckiem, kształcenia, warunków pracy człowieka i ochrony jego zdrowia, zapewnienia racjonalnego wypoczynku, ochrony środowiska naturalnego oraz zabezpieczenia spokojnej starości. Sprawy te w środowisku łódzkim występują ze szczególną ostrością. Wynika to ze znanej obywatelom posłom specyfiki miasta, polegającej na wyjątkowo wysokim poziomie aktywizacji społeczno-zawodowej kobiet. Ich udział w ogólnym zatrudnieniu sięga 50%, a w przemyśle jest nawet wyższy, przy czym wiele kobiet pracuje w systemie trójzmianowym.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#MariaGrzelka">Wysokie w ostatnich trzech latach tempo wzrostu dochodów ludności, a w związku z tym rosnące potrzeby całej aglomeracji łódzkiej, liczącej znacznie ponad 1 mln mieszkańców, postawiły problem rozwoju handlu i usług w centrum uwagi naszej rady narodowej. Mamy już w tej dziedzinie pewne osiągnięcia. W ubiegłych trzech latach obroty handlu łódzkiego zwiększały się sukcesywnie w stosunku do wzrostu dochodów. Nastąpiła poprawa stanu zaopatrzenia, zainicjowano i realizuje się zasadę „handel bliżej konsumenta” m.in. przez organizowanie sprzedaży przedsklepowej, kiermaszy w zakładach pracy, lepsze dostosowanie godzin pracy handlu do potrzeb mieszkańców i załóg robotniczych.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#MariaGrzelka">Wprowadzona integracja, handlu powoduje, że nowo powstałe duże, jednolite branżowo przedsiębiorstwa hurtowo-detaliczne są bardziej odpowiednim partnerem dla przemysłu, a jednocześnie stwarzają warunki szybszego docierania towarów do konsumenta. W gastronomii, która w Łodzi jest wyjątkowo słabo rozwinięta, zwraca się szczególną uwagę na uruchamianie nowych i właściwe działanie stołówek zakładowych oraz na zapewnienie posiłków regeneracyjnych, głównie w budownictwie i gospodarce komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#MariaGrzelka">W ostatnich trzech latach sieć handlowa, gastronomiczna i usługowa zwiększyła się o przeszło 45 tys. m2 powierzchni. Wszystko to razem nie zmienia jednak faktu, że społeczeństwo nasze odczuwa w dalszym ciągu niedostatek usług. Postulaty w tej dziedzinie zgłaszane są dość licznie na spotkaniach poselskich, z samorządami mieszkańców, a obecnie w toku kampanii wyborczej do rad narodowych. Niepokój budzi zwłaszcza zjawisko opóźnień w oddawaniu do użytku obiektów usługowych w nowych osiedlach mieszkaniowych. Brak nam jeszcze takich metod działania, dzięki którym oddawano by równocześnie do użytku lokale mieszkalne i użytkowe.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#MariaGrzelka">Mieszkańcy naszego miasta odczuwają także nadal braki niektórych towarów, szczególnie z branży meblarskiej i motoryzacyjnej. Zwłaszcza niedobór mebli — przy dynamicznie rozwijającym się budownictwie mieszkaniowym — stwarza odczuwalne kłopoty.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#MariaGrzelka">W usługach zarysowuje się potrzeba dalszego rozwoju niektórych branż, w tym pralnictwa, motoryzacji i usług tzw. lokatorskich. Niezależnie od innych trudności barierę rozwoju usług stanowi fakt, że wobec lepszych warunków socjalnych i płacowych w przemyśle kluczowym następuje odpływ pracowników ze sfery usług do przemysłu. Wiele tych i innych jeszcze spraw — nieraz drobnych, ale mających wpływ na możliwość pewnego osłabienia tempa rozwoju handlu i usług — musi szerzej niż dotychczas uwzględniać w swej pracy zarówno administracja terenowa, jak i wybrani przez społeczeństwo radni.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#MariaGrzelka">Wyjątkowo ważne dla społeczeństwa jest budownictwo mieszkaniowe. Jego rozwój w warunkach Łodzi jest bardzo znaczny, gdyż przez 3 lata oddaliśmy do użytku około 80 tys. izb mieszkalnych. Poprawia się jakość mieszkań, funkcjonalność i zwiększa się ich powierzchnia. Nadal jednak jeszcze 45% substancji mieszkaniowej stanowią budynki stare, wymagające stałej pracochłonnej konserwacji i poprawy stanu technicznego. Występuje także potrzeba wielu drobnych napraw w mieszkaniach, na co trzeba czasem zbyt długo czekać. Tego typu sprawy są również dosyć często omawiane na zebraniach samorządów mieszkańców. Pilnym zadaniem władz terenowych będzie poważne wzmocnienie kadrowe i organizacyjne istniejących administracji domów mieszkalnych i przedsiębiorstw remontowych.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#MariaGrzelka">Newralgicznym problemem w naszym mieście, a sądzę, że i w innych miastach, jest komunikacja masowa. Mimo znacznego rozwoju trakcji autobusowej, nadal w godzinach szczytu występują trudności, a przestarzały tabor tramwajowy nie ułatwia ich rozwiązania. W trudnych i skomplikowanych zagadnieniach komunalnych temu tematowi nowo wybrane rady narodowe będą musiały poświęcić wiele uwagi.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#MariaGrzelka">Z podniesieniem poziomu życia mieszkańców wiąże się także opieka zdrowotna, problemy oświaty, kultury i wychowania, rozwój wypoczynku i turystyki.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#MariaGrzelka">Na opiekę zdrowotną władze miejskie wydatkowały znaczne środki, podejmowały wysiłki na rzecz rozbudowy bazy materialnej i jej wyposażenia. Wybudowano wiele przychodni, żłobków, zwiększono liczbę łóżek szpitalnych, systematycznie wzbogaca się wyposażenie w nowoczesną aparaturę medyczną, tym niemniej potrzeby w tej dziedzinie są nadal duże. Dlatego też obok dotychczasowych form i kierunków działania trzeba będzie bardziej integrować lecznictwo otwarte z lecznictwem zamkniętym, łączyć poczynania zakładów pracy z działaniem służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#MariaGrzelka">W ramach działalności socjalnej, w warunkach miasta przemysłowego, odpowiednie miejsce zająć musi rozwój masowej kultury fizycznej, sportu, wypoczynku i turystyki. Chodzi o wykorzystanie przez rady narodowe zarówno własnych środków, jak i zakładów pracy na budowę nowych obiektów i modernizację ośrodków sportu i rekreacji w naszym mieście.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#MariaGrzelka">Wysoki Sejmie! Projekt noweli do ustawy o radach narodowych przekazuje im znacznie szersze uprawnienia niż miały dotychczas. Jest to tendencja słuszna. O tym, że realne jest wykorzystanie przez rady narodowe tych uprawnień świadczyć mogą przykłady z dotychczasowej praktyki działania, np. w naszym mieście — budowa wodociągu Pilica — Łódź lub budowa dzielnic przemysłowo-magazynowych, umożliwiająca koncentrację przemysłu i zaplecza magazynowego. Mamy tego przykład również w dziedzinie kultury w postaci osiedlowych zespołów kultury i rekreacji, opartych na współdziałaniu zakładów pracy, spółdzielni mieszkaniowych i rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#MariaGrzelka">Mówiąc o efektach gospodarczych, nie można pominąć wartości, jakie społeczeństwo wniosło w rozwój naszego miasta w formie czynów społecznych. Dotyczą one różnorodnych przedsięwzięć o dużym nieraz znaczeniu dla gospodarki. O szerokim udziale ludności w czynach społecznych świadczy wartość tych czynów, która corocznie, na przestrzeni ostatnich lat, przekracza już 100 mln zł. Czyny społeczne obejmują między innymi prace przy urządzaniu zieleni miejskiej, zadrzewianiu, odmawianiu elewacji budynków, naprawie nawierzchni ulic i ich oświetlenia, drobne remonty budynków mieszkalnych i placówek oświatowych oraz urządzanie boisk szkolnych, osiedlowych i placów zabaw. Przyczynia się to w istotny sposób do poprawy warunków bytowych ludności i poprawy estetyki miasta, a równoczesne powoduje włączanie coraz szerszych rzesz społeczeństwa w proces realizacji zadań rozwojowych miasta. Ten dorobek pracy ludzkiej chcemy pomnażać, a przedsięwzięcia koordynacyjne administracji nadal usprawniać. W tym zakresie wiele będzie zależało od czynnego zaangażowania również samorządów mieszkańców, które, jak wiemy, będą mogły załatwiać samodzielnie wiele potrzeb swego osiedla i środowiska.</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#MariaGrzelka">W swej wypowiedzi, na przykładzie Łodzi, podkreśliłam, ile już zrobiono w trosce o człowieka pracy i zapewnienie mu właściwych warunków życia i pracy, i ile jeszcze możemy i powinniśmy uczynić w najbliższej perspektywie. Nowe wielokierunkowe zadania rad narodowych i samorządu mieszkańców, jak również problemy stojące przed społeczeństwem w poszczególnych dziedzinach życia gospodarczego, społecznego i w dziedzinie kultury stanowią z jednej strony kontynuację działania i cennych doświadczeń już realizowanych, z drugiej — obejmują formy i metody nowe, które w praktyce powinny wzmocnić cały system samorządu i rad narodowych oraz unowocześnić działalność administracji terenowej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#HalinaSkibniewska">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisława Karną o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#StanisławaKarna">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach odbędzie się posiedzenie Komisji Handlu Wewnętrznego — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#HalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 15.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 35 do godz. 15 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#AndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie. Kontynuujemy dyskusję. Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#ZenonKomender">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Kluczowa rola rad narodowych w odniesieniu do innych organów państwowych znajduje najpełniejszy wyraz w postanowieniach rozpatrywanych dziś projektów ustaw, które stwierdzają, że:</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#ZenonKomender">Poseł Komender — rady narodowe, jako terenowe organy władzy państwowej, kierują całokształtem rozwoju społeczno-gospodarczego terenu;</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#ZenonKomender">— rady narodowe, jako podstawowe organy samorządu społecznego, organizują samodzielnie zaspokajanie potrzeb ludności swego terenu w oparciu o wszechstronne wykorzystanie miejscowych inicjatyw.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#ZenonKomender">To zespolenie w radach narodowych funkcji władzy państwowej i samorządu społecznego powinno umożliwić pełniejsze i bardziej prawidłowe kojarzenie w działalności rad narodowych interesów ogólnopaństwowych ze sprawami rozwoju poszczególnych regionów kraju w procesie tworzenia warunków do stałej poprawy poziomu życia naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#ZenonKomender">Znacznemu rozszerzeniu ulega funkcja kontrolna i inspiracyjna rad narodowych w stosunku do nowych organów administracji, które z kolei wyposażone zostały w uprawnienia pozwalające na ich sprawne działanie. Rosną również uprawnienia rad narodowych w dziedzinie planowania i koordynacji. Uchwalane przez rady narodowe plany społeczno-gospodarczego rozwoju terenu obejmować będą zadania jednostek im podporządkowanych, jak i nie podporządkowanych. Plan społeczno-gospodarczego rozwoju terenu, wynikający z założeń rozwojowych kraju, stanie się zatem głównym instrumentem, za pomocą którego rada narodowa będzie realizowała swoją kierowniczą rolę w stosunku do pozostałych organów i jednostek gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#ZenonKomender">Równocześnie w deklaracji I Krajowej Konferencji PZPR o roli i zadaniach rad narodowych w społeczno-politycznym systemie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dokładnie określony został zakres spraw i problemów, których rozwiązywanie stanowi bezpośredni obowiązek i zadania rad narodowych jako terenowych organów władzy państwowej i samorządu społecznego oraz wojewodów, prezydentów miast, naczelników powiatów, miast, dzielnic i gmin jako terenowych organów administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#ZenonKomender">Ten to właśnie rejestr spraw i problemów obrazuje najpełniej ogrom i różnorodność zadań i uprawnień władz i administracji terenowej. Bo są to z jednej strony rozległe zadania społeczno-gospodarcze, a więc: organizacja produkcji rolnej i przemysłu spożywczego, rozwój drobnej wytwórczości i usług dla ludności, organizacja handlu detalicznego, gastronomii, usług turystycznych. Dalej ogromna grupa zadań związanych z realizacją programu budownictwa mieszkaniowego i rozwoju gospodarki komunalnej i związane z tym sprawy modernizacji zabudowy miast i wsi. Generalna koordynacja procesów inwestycyjnych, a przede wszystkim organizowanie wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych, zwłaszcza w dziedzinie gospodarki komunalnej, urządzeń socjalnych i kulturalnych oraz kształtowania ochrony środowiska naturalnego.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#ZenonKomender">Obok tych zadań społeczno-gospodarczych — rady narodowe i terenowe organy administracji państwowej będą bezpośrednimi realizatorami złożonych i trudnych przedsięwzięć zarysowanych generalnie w uchwale Sejmu PRL w sprawie systemu edukacji narodowej, organizując powszechne szkoły na poziomie średnim. W oparciu o cały system kształcenia — rady narodowe realizować mają w praktyce politykę pełnego i racjonalnego zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#ZenonKomender">W deklaracji I Krajowej Konferencji PZPR uznano za szczególny obowiązek terenowych organów władzy i administracji — stałą troskę o umacnianie rodziny, jej wychowawczych i opiekuńczych funkcji, podejmowanie przedsięwzięć przynoszących poprawę położenia kobiet, organizowanie lepszej pomocy i opieki nad ludźmi starymi. Wiąże się to z całym kompleksem działań na rzecz poprawy ochrony zdrowia społeczeństwa oraz z organizacją skutecznego zapobiegania chorobom, rozwoju masowej kultury fizycznej i sportu, wypoczynku i turystyki. Swoje funkcje inspiracyjne i kontrolne w tych dziedzinach będą rady narodowe spełniać w znacznej mierze poprzez komisje, przy współpracy środowisk naukowych, w oparciu o szerokie rozeznanie opinii społecznej.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#ZenonKomender">Cały ten splot problemów, który ma być rozwiązywany w terenie, znajduje swoje syntetyczne ujęcie w planie przestrzennego zagospodarowania, a plan ten stanowi główną wytyczną w kształtowaniu oblicza poszczególnych regionów kraju. Stąd też słuszne wydaje się zaakcentowanie tej problematyki polityki przestrzennej w pracach komisji, a szczególnie komisji rozpatrującej sprawy planu społeczno-gospodarczego. Jak wiemy, niedawno ukończone zostały prace rządowego zespołu ekspertów, których wynikiem jest projekt planu przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 1990. Wiadomo, że jednym z zasadniczych i — trzeba podkreślić — słusznym założeniem tego planu jest gospodarcza specjalizacja poszczególnych regionów, a równocześnie przyjęcie zasady stałego wyrównywania dysproporcji w poziomie infrastruktury społecznej, a więc dążność do uzyskania podobnych warunków mieszkaniowych, poziomu usług komunalnych, służby zdrowia, placówek oświatowych i kulturalnych — niezależnie od produkcyjnej specjalizacji regionu.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#ZenonKomender">W okresie realizacji obecnie konstruowanego planu perspektywicznego przewiduje się ogromny wzrost ogólnonarodowego dorobku. Nie będzie to tylko wzrost ilościowy; towarzyszyć mu będą głębokie przemiany jakościowe we wszystkich dziedzinach życia. Oznaczać to będzie osiągnięcie jakościowo wyższego etapu rozwojowego naszego socjalistycznego społeczeństwa. Zadaniem planów przestrzennych, które opracowuje się nie tylko w ujęciu krajowym, ale również regionalnym, w powiązaniu z podbiałem administracyjnym — jest przedstawienie opartej na naukowych przesłankach koncepcji i wizji tych przemian i to w odniesieniu do poszczególnych obszarów kraju, wyznaczając w ten sposób kierunki postępu w unowocześnianiu gospodarki i polepszaniu warunków bytowych społeczeństwa regionu.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#ZenonKomender">Nakreślenie takiej wizji rozwojowej jest ważne zarówno dla właściwego pokierowania rozwojem gmin jako mikroregionów życia społeczno-gospodarczego w powiązaniu z racjonalnie kształtowanym i rozwijanym osadnictwem wiejskim czy małych miast, jako ośrodków działających na rzecz otaczającego je zaplecza, jak też — przy kreśleniu dróg i faz nowoczesnego rozwoju dużych kompleksów i aglomeracji przemysłowych czy poszczególnych regionów i makroregionów, obejmujących tereny odrębnych jednostek administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#ZenonKomender">Na pewno wszystkie te przepisy rozpatrywanych projektów, które mówią o wspólnych radach narodowych i możliwościach zmian w podporządkowaniu rad czy też wspólnym obradowaniu i podejmowaniu wspólnych uchwał, pozwolą m.in. na bardziej całościowe traktowanie zarówno planowania regionalnego, jak i działań zmierzających do przestrzennego integrowania gospodarki narodowej jako sprawnie i efektywnie funkcjonującej całości.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#ZenonKomender">Wysoki Sejmie! Wykonanie tych rozległych i złożonych zadań, o których tu jest mowa, wymaga — obok innych działań — również odpowiednich posunięć w zakresie budżetu terenowego. Wiadomo przy tym, że w dyspozycji rad narodowych w roku 1973 pozostaje prawie 32% budżetu państwa. Stąd waga tej problematyki. Od szeregu lat podnoszone są postulaty w sprawie zmian w systemie zasilania budżetów terenowych, bowiem tylko część dochodów budżetowych jest trwale związana z działalnością administracji terenowej, tworząc grupę tzw. dochodów własnych. Decydujące są natomiast dochody wyrównawcze przydzielane centralnie.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#ZenonKomender">Wydaje się, że w miarę umacniania pozycji terenowych organów administracji państwowej, dla wzmożenia ich gospodarności celowe byłoby zwiększenie udziału dochodów własnych w pokrywaniu wydatków z budżetów terenowych, przede wszystkim przez zapewnienie szerszego ich powiązania z rozwojem gospodarczym poszczególnych regionów. Według dość powszechnej opinii znawców tej dziedziny gospodarowania, podstawowym warunkiem bardziej aktywnego funkcjonowania budżetów terenowych, jak i rzeczywistego działania zachęt do maksymalizacji dochodów i funduszu budżetowego oraz racjonalnego wydatkowania środków budżetowych — jest stabilizacja źródeł dochodów i stabilizacja dotacji wyrównawczych na okresy wieloletnie.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#ZenonKomender">Wiąże się to ściśle z wysuwanymi przy tym postulatami wydłużenia czasu w planowaniu budżetowym rad narodowych. Oczywiście, jest to problem szerszy. W świetle ogólnej oceny systemu planowania problem wydłużenia horyzontu w planowaniu gospodarczym jest jednym z kluczowych zagadnień dla udoskonalenia funkcjonowania gospodarki. W problemie tym szczególne znaczenie ma nadanie wiodącej roli planowi 5-letniemu i wyraźne podporządkowanie mu planowania rocznego. Taki jest kierunek działań Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Powinno to znaleźć wyraz w znacznym ograniczeniu szczegółowości planu rocznego, a również i w systemie planowania i budżetu terenowego. Międzyszczeblowe uzgodnienia rocznych planów gospodarczych należałoby ograniczyć do wybranych wskaźników, a w zakresie budżetów — do dotacji celowych.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Podstawowe wręcz znaczenie dla podniesienia rangi rad narodowych — jako organów przedstawicielskich — ma zalecenie przyjęte na I Krajowej Konferencji PZPR, w myśl którego na stanowiska przewodniczących rad narodowych szczebla wojewódzkiego i powiatowego, a w miarę dojrzewania warunków również i gminnego, proponowani będą I sekretarze komitetów partii — oraz fakt, że do prezydiów rad narodowych wchodzić będą jako zastępcy przewodniczącego kierownicy odpowiednich instancji sojuszniczych stronnictw politycznych. Terenowi działacze Stowarzyszenia „Pax”, którzy bardzo wysoko cenią sobie zaszczyt społecznej pracy w radach narodowych, w powierzaniu I sekretarzem komitetów partii funkcji przewodniczących rad narodowych — widzą nie tylko podniesienie rangi i autorytetu terenowych organów przedstawicielskich, ale również publiczne podkreślenie kierowniczej roli partii.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#ZenonKomender">Wysoki Sejmie! Ostatni okres czasu przyniósł szereg faktów potwierdzających rosnące uznanie dla polityki zagranicznej i wewnętrznej naszego kraju na arenie międzynarodowej. Najbardziej aktualnym tego wyrazem jest przebieg wizyty I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka w Belgii.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#ZenonKomender">Szczególne znaczenie w tym procesie ma niedawna wizyta Ministra Spraw Zagranicznych Stefana Olszowskiego w Watykanie, jako że była to pierwsza wizyta oficjalnego przedstawiciela Polski Ludowej u głowy kościoła katolickiego. Pragnę na tym forum dać wyraz uczuciom nadziei i satysfakcji, jakie fakt ten obudził wśród najszerszych rzesz katolików polskich zarówno wśród duchowieństwa, jak i ludzi świeckich.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#ZenonKomender">Te powszechne uczucia mają podwójne uzasadnienie. Po pierwsze — przebieg wizyty w Watykanie raz jeszcze potwierdził wysoką ocenę w oczach Stolicy Apostolskiej polskiej polityki zagranicznej, prowadzonej wspólnie ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi na rzecz pokoju i odprężenia w świecie, a szczególnie w Europie. W procesach tych ważki — i dobitnie podkreślony przez Ministra Olszowskiego — autorytet moralny Stolicy Apostolskiej od lat obiektywnie wspiera nieustanne wysiłki obozu socjalistycznego, zmierzające do oddalenia widma wojny ii utrwalenia podstaw trwałego i sprawiedliwego pokoju między narodami. W tym też aspekcie spotkanie w Pałacu Apostolskim na Watykanie stało się nowym dowodem rozwoju polityki pokoju i pozytywnej neutralności wobec krajów o różnych ustrojach społecznych, prowadzonej konsekwentnie przez Watykan od czasów pontyfikatu Jana XXIII i Pawła VI — polityki cieszącej się powszechnym uznaniem oraz poparciem i w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#ZenonKomender">Drugi szczególny powód do satysfakcji, jaką odczuwamy w związku ze spotkaniem Ministra Olszowskiego z papieżem Pawłem VI, stanowi uznanie wyrażone przy tej okazji przez głowę kościoła katolickiego dla wysiłków naszych władz i całego społeczeństwa, skierowanych ku postępowi i dynamicznemu rozwojowi socjalistycznej Polski. Jak doniósł oficjalny komunikat z rozmów, Minister Olszowski podkreślił ze swej strony wkład we wspólne dzieło obywateli wierzących — członków społeczności kościoła katolickiego w naszej ojczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#ZenonKomender">Fakt angażowania się katolików w Polsce w ideowo-polityczny i społeczno-gospodarczy program partii klasy robotniczej jest praktycznym dowodem na to, że wyznawcy różnych światopoglądów mogą w tych światopoglądach znajdować motywacje do angażowania się we wspólną, jedną ideologię. Nasz patriotyzm jest związany z ideologią socjalistyczną, z której płynie dla nas nakaz wydajnej pracy na rzecz rozwoju socjalistycznej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#ZenonKomender">To właśnie, obserwowane na świecie z zainteresowaniem, zjawisko społeczne, a mianowicie — aktywny udział w budownictwie Ludowej Polski katolików polskich, stanowi w naszym przekonaniu realną i trwałą bazę społeczną dla pełnej normalizacji stosunków kościelno-państwowych w naszym kraju. Wizyta Ministra Spraw Zagranicznych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Watykanie tworzy sprzyjający klimat dla przyspieszenia tych, tak społecznie pożądanych, procesów normalizacji, co do których rozwoju zarówno Stolica Apostolska, jak i Rząd PRL wyraziły dobitnie swój optymizm i dobrą wolę. Jesteśmy przekonani, że w tym klimacie wzajemnego poszanowania i zrozumienia łatwiejsze staje się pozytywne rozwiązanie wszystkich dotąd odkładanych zagadnień. Istotne znaczenie dla tych procesów normalizacji będzie niewątpliwie miała oczekiwana z powszechnym zainteresowaniem wizyta w Polsce jednego z twórców nowej polityki Watykanu wobec krajów socjalistycznych — arcybiskupa Casaroli, a także instytucjonalizacja kontaktów Rządu PRL ze Stolicą Apostolską.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#ZenonKomender">Ruch społecznie postępowy katolików, podkreślając historyczną rolę kontaktów Rządu Polski Ludowej ze Stolicą Apostolską, widzi w nich doniosłe potwierdzenie słuszności dokonanego wyboru drogi służby socjalistycznemu rozwojowi Polski Ludowej z inspiracji nowocześnie pojmowanego światopoglądu chrześcijańskiego.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Rozpatrywane dziś projekty poprawek do Konstytucji i zmian ustawy o radach narodowych dotyczą fundamentalnych spraw państwa. Wprowadzenie ich w życie stanowić będzie znaczący krok na drodze umacniania naszego państwa i poszerzania demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#ZenonKomender">W tym przeświadczeniu posłowie Koła Poselskiego „Pax” głosować będą za ich przyjęciem w brzmieniu przedłożonym przez posła sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Sylwester Zawadzki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#SylwesterZawadzki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Chociaż rozważany w dniu dzisiejszym projekt nowelizacji ustawy o radach narodowych koncentruje się na organach władzy i administracji terenowej, jego znaczenie wykracza daleko poza szczebel władzy lokalnej, jak również poza problemy samego aparatu państwowego. W istocie dotyczy on mechanizmu władzy w najszerszym tego słowa znaczeniu, a zwłaszcza dwóch niezwykle istotnych jej aspektów, jakimi są: kwestia wzajemnego stosunku między partią jako kierowniczą siłą społeczeństwa a organami władzy i administracji oraz kwestia metod i form działania organów administracji centralnej.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#SylwesterZawadzki">Jeśli chodzi o pierwsze z wyżej wymienionych zagadnień — to istotne novum stanowi idea desygnowania I sekretarzy instancji partyjnych szczebla wojewódzkiego i powiatowego na przewodniczących rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#SylwesterZawadzki">Słusznie podkreślano w dyskusji, że jest to propozycja rozwiązania wprawdzie nie wyrażonego w normie prawnej, niemniej jednak mającego niezwykle istotne znaczenie dla dalszego podnoszenia rangi rad narodowych. Uważam powyższe rozwiązanie za istotny krok naprzód w kierunku stworzenia warunków do realizacji uchwały VI Zjazdu podkreślającej, że kierunkowe wytyczne partii powinny „nabierać mocy obowiązującej w pozdejmowanych decyzjach przez organy przedstawicielskie i wykonawcze w ramach konstytucyjnych uprawnień”.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#SylwesterZawadzki">Sądzę, że istnieją pełne podstawy do wyrażenia przekonania, że realizacja powyższej idei przyczyni się do wzmożenia zainteresowania instancji partyjnych i stronnictw sojuszniczych problematyką rad jako organów przedstawicielskich, a w konsekwencji — do uruchamiania i pełniejszego wykorzystania społecznych ogniw w działalności rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#SylwesterZawadzki">Drugie z projektowanych rozwiązań wykraczających poza szczebel terenowy dotyczy wydziałów, które zgodnie z przedłożonym projektem tracą swą samoistność, stają się częścią składową urzędu wojewódzkiego bądź powiatowego. Dotychczasowe usytuowanie wydziałów wykazywało, że był to organ uzależniony w istocie od zbyt wielu jednostek organizacyjnych zarówno w linii pionowej, jak i poziomej. Projektowane usytuowanie oznacza położenie szczególnego akcentu na jedno z tych powiązań — bezpośrednie podporządkowanie wydziału szefowi administracji terenowej. W związku z takim rozwiązaniem muszą ulec modyfikacji formy kierownictwa organów administracji resortowej szczebla centralnego, przede wszystkim w kierunku ograniczenia przejawów nadmiernej szczegółowości i drobiazgowości, znajdującej dotychczas wyraz w lawinie pism płynących ze szczebla centralnego do wydziałów. Centralne organy resortowe zostają wyłączone z toku postępowania administracyjnego, które ma kończyć się na szczeblu wojewódzkim. Wydaje się, że poziom kwalifikacji kadr administracji terenowej pozwala w pełni na tego rodzaju rozwiązanie, które stworzy jednocześnie możliwość skoncentrowania się organów centralnych na sprawach zasadniczych, a więc na formułowaniu ogólnych zasad polityki resortowej, wypracowywaniu przepisów prawnych, sprawowaniu fachowej kontroli. Ograniczenie zjawisk nadmiernego centralizmu i funkcjonalizmu, stwarzające szerszy „luz kierowniczy” dla szefa administracji terenowej, przy jednoczesnym wzmocnieniu jego uprawnień koordynacyjnych zapewni warunki do bardziej kompleksowego i całościowego rozwiązywania spraw terenowych, jak również do bardziej prawidłowego godzenia interesu terenu z interesem ogólnopaństwowym. Konsekwentne wcielanie w życie powyższego założenia reformy, które, jak wiemy z praktyki, ze względu na określone nawyki — nie będzie łatwe — stanowi jeden z podstawowych warunków jej urzeczywistnienia.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#SylwesterZawadzki">Projekt ustawy kładzie silny akcent na rolę terenowych organów administracji, na podniesienie ich rangi i stworzenie warunków do ich sprawniejszego działania. Trzeba stwierdzić, iż ten kierunek działania stanowi obiektywną konieczność, która wynika:</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#SylwesterZawadzki">a) z rozszerzania zakresu działalności państwowej i rosnących zadań, jakie przypadają administracji terenowej w realizacji programu społeczno-gospodarczego, o czym świadczy chociażby wzrost budżetu terenowego z 13 mld zł w 1950 r. do 147 mld zł w 1973 r. i 165 mld zł w planie na rok 1974;</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#SylwesterZawadzki">b) z konieczności opierania działania administracji państwowej na naukowych podstawach, a w związku z tym — rosnącej roli specjalistów;</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#SylwesterZawadzki">c) z rosnących wymogów stawianych administracji przez mające „prawo do dobrej administracji” społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#SylwesterZawadzki">Wszystko to wskazuje na potrzebę szerszego zajęcia się przez różne dziedziny nauki, w tym przede wszystkim nauki prawne oraz teorię organizacji i kierownictwa — wpływem, jaki wywiera rozwój sił wytwórczych i postęp techniczny na nadbudowę polityczno-prawną rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, w tym również na przeobrażenie administracji. Trzeba stwierdzać, że o ile w przygotowaniu prognoz dotyczących rozwoju demograficznego, rozwoju ekonomicznego i kulturalnego jesteśmy w mniejszym lub większym stopniu zaawansowani, to długofalowa prognoza przeobrażeń administracji w warunkach rewolucji naukowo-technicznej — czeka nadal na podjęcie.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#SylwesterZawadzki">Sygnalizując jedynie powyższe zagadnienie, pragnę jednocześnie podkreślić, że w obecnych i przyszłych rozważaniach na ten temat należałoby się przeciwstawić dwóm skrajnym poglądom.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#SylwesterZawadzki">Pierwszy z nich nie uwzględnia zmian, które były trudne do przewidzenia w końcu XIX stulecia i w początkach XX wieku, zmian, które charakteryzują się wzrostem znaczenia funkcji wykonawczych, a w konsekwencji wzrostem roli organów administracji. W tych warunkach zasada jedności władzy nie może być rozumiana jako zasada wykluczająca podział funkcji na stanowiące i wykonawcze. Zacieranie tego podziału przez łączenie w jednym organie, jakim było prezydium rady, funkcji wykonawczo-zarządzającej i przedstawicielskiej, nie przynosiło pozytywnych rezultatów. Dosłowne rozumienie tej zasady z kolei w ten sposób, że organ przedstawicielski pełni jednocześnie funkcje stanowiące, kontrolne i wykonawcze, mogłoby prowadzić w gruncie rzeczy do osłabienia roli organów przedstawicielskich przez obciążenie ich sprawami drugorzędnymi (nie licząc się zupełnie z ich możliwościami realizacyjnymi). Zasada jedności władzy wzbogaciła się więc o nowy element, nie tracąc nic ze swego głębokiego sensu polegającego na pryncypialnym przeciwstawieniu się przez teorię socjalistycznego konstytucjonalizmu zasadzie podziału władz, zakładającej równowagę i wzajemne hamowanie władzy ustawodawczej i wykonawczej. Nowelizowana ustawa opiera się na zasadzie nadrzędności organów przedstawicielskich, przyznając im funkcję organów władzy państwowej, wprowadzając jednocześnie bardziej wyraźne rozgraniczenie funkcji stanowiących i kontrolnych od funkcji wykonawczych. Reforma władz gminnych potwierdziła to założenie, wykazując, że sprawnie funkcjonująca administracja stanowi jeden z elementarnych warunków autorytetu lokalnego przedstawicielstwa.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#SylwesterZawadzki">Jeżeli chodzi o drugi nurt — to pomniejsza on, generalnie rzecz biorąc, rolę organów przedstawicielskich i czynnika społecznego. Wątpliwość czy „niefachowiec” i organy złożone z takich „niefachowców” są na tyle kompetentne, aby mogły kontrolować organy fachowe, prowadzi do przejawów niedoceniania roli sesji rad narodowych, komisji rad oraz różnego rodzaju form demokracji bezpośredniej i samorządu społecznego. Przykładem tej postawy może być wręcz anegdotyczna, zamieszczona w prasie przed wieloma już laty, odpowiedź przedstawicieli jednej z central handlowych na skargę obywatela kwestionującego jakość produkowanego obuwia. Sens tej odpowiedzi brzmiał, że obywatel nie jest kompetentny do wypowiadania się w tej kwestii, gdyż nie zna technologii produkcji i receptury, jaka jest ustalona w przepisach określających produkcję określonych gatunków obuwia. Tymczasem obywatel, chociaż nie zna się na recepturze i Zapewne nie chcę jej poznać, i chyba nie powinien nawet aż tak dalece wnikać w te sprawy, chcę chodzić w dobrym obuwiu — jak mówił w czasie przedpołudniowej debaty poseł Duda — chcę chodzić w dobrze skrojonych butach. Otóż w związku z tym anegdotycznym dylematem nasuwają się reminiscencje sięgające daleko wstecz, bo aż do Arystotelesa, który przed dwudziestoma wiekami uzasadniał szeroko, dlaczego niefachowiec powinien mieć prawo kontroli nad fachowcami. Warto, sądzę, przytoczyć szczególnie dwa jego argumenty.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#SylwesterZawadzki">Pierwszy — „...w niektórych rzeczach wykonawca nie jest ani jedynym, ani najlepszym sędzią. Tak w tych wypadkach, gdzie na wykonywanej pracy wyznają się i niefachowcy. Tak więc np. — pisał — ocena domu nie należy jedynie do tego, który go budował, lecz lepiej osądzi go ten, który z niego korzysta. Podobnie ster oceni lepiej sternik, niż cieśla okrętowy, ucztę zaś biesiadnik, a nie kucharz”.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#SylwesterZawadzki">Drugi moment, na który wskazał — to kwestia korzyści, jakie przynosi kolegialne rozpatrzenie pewnych spraw: „ludzie mianowicie — pisał — z których każdy z osobna niczym szczególnym się nie wyróżnia, mimo to zjednoczeni w wielkiej liczbie dzięki temu, że rozpatrują sprawę z różnych punktów widzenia, mogą w sumie dać trafniejszą ocenę rzeczywistości niż ocena fachowca”.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#SylwesterZawadzki">Można więc postawić tezę, że podobnie jak obywatel czy działacz społeczny musi mieć świadomość, że obiektywną koniecznością dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju jest potrzeba wysoko kwalifikowanej administracji i stałego podnoszenia jej sprawności działania, tak pracownik administracji musi mieć świadomość, że zasada partycypacji obywatela i organów go reprezentujących w podejmowaniu decyzji państwowych nie jest tylko wymogiem doktrynalnym i prawnym, znajdującym oparcie w konstytucyjnej zasadzie ludowładztwa, a stanowi obiektywną konieczność, potwierdzaną w praktyce codziennej i mającą swe uzasadnienie w teorii podejmowania decyzji. Dotyczy to zwłaszcza administracji państwa socjalistycznego, która nie może rozwiązywać zadań związanych z zaspokajaniem różnego rodzaju potrzeb społecznych bez znajomości opinii społecznej, jak również bez znajomości opinii społeczeństwa na temat wyników swej działalności, jej konsekwencji społecznych. Leninowski model rad ma tę wielką przewagę nad innymi systemami władzy lokalnej, że stwarza możliwość na każdym szczeblu działania aparatu państwowego stałej konfrontacji spojrzenia czynnika politycznego i społecznego z czynnikiem zawodowym, pełniącym funkcje wykonawcze w organach administracji. Ta stała wymiana poglądów na sesjach, w komisjach jest niezbędna nie tylko z punktu widzenia optymalizacji podejmowanych decyzji, lecz również i dlatego, że zawodowe wykonywanie pewnych funkcji stwarza tendencję do rutyny, szablo nowości w działaniu, do wąskoresortowego spojrzenia.</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#SylwesterZawadzki">Z tych też względów sprawa równoczesnego podnoszenia sprawności działania administracji oraz rangi organów przedstawicielskich została tak mocno zaakcentowana w uchwale VI Zjazdu oraz w deklaracji I Krajowej Konferencji Partyjnej. Waga, jaką do niej przywiązywały komisje Sejmu znalazła wyraz w sformułowaniach nowej preambuły, która ma istotne znaczenie z punktu widzenia interpretacji szczegółowych przepisów ustawy w jej całym kontekście, a nie tylko jednego, dowolnie wybranego członu.</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#SylwesterZawadzki">Jednym z podstawowych zadań, które będą stały przed prezydiami rad narodowych jest troska o pełne respektowanie uprawnień rad narodowych i ich organów, jak również uprawnień radnego. Jest to zadanie wynikające z nowej pozycji ustrojowej prezydium — jako organizatora działalności rady narodowej. W trosce o respektowanie uprawnień rad oraz o zapewnienie skuteczności ich kontroli niemałą rolę będzie miał omawiany na wstępie związek funkcji przewodniczącego rady narodowej z politycznym kierownictwem terenu.</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#SylwesterZawadzki">Druga uwaga, która nasuwa się w związku z działalnością rad na sesjach i w komisjach dotyczy samego stylu działania rad narodowych. Mają one za sobą niemal 30-letnie doświadczenie „szkoły rządzenia”.</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#SylwesterZawadzki">Trzeba podkreślić, że ten olbrzymi wkład rad narodowych w rozwój ekonomiczny i kulturalny kraju był wkładem społecznym. Wydatki budżetowe na działalność rad narodowych, jako organów przedstawicielskich, a więc na sesje, posiedzenia komisji, spotkania radnych — mam dane przykładowe — w roku 1961 stanowiły zaledwie 0,3% wydatków przeznaczonych na administrację terenową, które też nie były przesadnie duże, bo stanowiły wówczas 4,8% budżetu terenowego.</u>
          <u xml:id="u-27.20" who="#SylwesterZawadzki">W okresie 30-lecia swej działalności rady narodowe wypracowały formy i metody działania, które w nowej strukturze władzy terenowej nabierają jeszcze większego znaczenia. Rosnące zadania organów przedstawicielskich nasuwają konieczność bardziej skutecznych form pracy. Mam tutaj na myśli przede wszystkim potrzebę przejścia w pracy rad narodowych od efektów ilościowych do zmian o charakterze jakościowym. Dotyczy to m.in. działalności uchwałodawczej rad narodowych. Badania prowadzone w 1962 r. wykazały, że rady narodowe wszystkich stopni podejmowały w Skali rocznej 130 tys. uchwał (w tym czasie prezydia podjęły 370 tys. uchwał). Badania przeprowadzone w 1966 r. stwierdziły około 632 tys. uchwał rad narodowych i ich prezydiów.</u>
          <u xml:id="u-27.21" who="#SylwesterZawadzki">Badania te wykazały równocześnie dużą dysproporcję między olbrzymim nakładem pracy organu przedstawicielskiego włożonym w przygotowanie uchwał a niedostateczną później troską o kontrolę ich wykonania, a w konsekwencji — o efekty społeczne tych uchwał. Istnieje więc potrzeba podniesienia jakości podejmowanych uchwał, ich trafności, zgodności z potrzebami społecznymi, zwłaszcza tzw. uchwał problemowych, zajmujących się kierunkami doskonalenia poszczególnych sfer działania administracji terenowej. Rady narodowe mogą w tym zakresie uczynić wiele z punktu widzenia optymalizacji treści podejmowanych uchwał. Podobne zadania wysuwają się na czoło w realizacji funkcji kontrolnej. Od efektów ilościowych, które i w tym zakresie są poważne, znacznie większe znaczenie będzie miała dokładność prowadzonych przez komisje kontroli, większa bezkompromisowość w usuwaniu dostrzegalnych braków, większa konsekwencja i pryncypialność w egzekwowaniu wniosków zmierzających do usprawnienia działania administracji.</u>
          <u xml:id="u-27.22" who="#SylwesterZawadzki">Osiągnięcie zmian jakościowych w postaci większego wpływu na działalność administracji i większego wpływu na rozwiązywanie spraw lokalnych jest możliwe pod warunkiem prawidłowego stosunku do tych zagadnień ze strony organów administracji.</u>
          <u xml:id="u-27.23" who="#SylwesterZawadzki">Ten aspekt reformy łączy się ściśle ze sformułowaniem projektu ustawy, określającym rady narodowe jako organy władzy i podstawowa organy samorządu społecznego. Mimo że termin ten ma zastosowanie do rad narodowych wszystkich stopni, elementy samorządności i to jest chyba zrozumiałe w obecnym okresie, występują w znacznie szerszym zakresie w rozdziale projektu dotyczącym gminnych rad narodowych. GRN mają prawo samodzielnego dysponowania funduszem gminnym, samodzielnego gospodarowania nadwyżkami budżetowymi, tworzenia funduszów celowych. Można wyrazić przekonanie, że również na wyższych stopniach systemu rad narodowych będą stopniowo kształtowane ekonomiczne podstawy rozwoju samorządności, o których mówi uchwała VI Zjazdu, jak np. sprawa planowania dotacji na okresy wieloletnie. Z tego punktu widzenia zasługują na uwagę przewidziane na lata 1974–1975, bodajże w 4 województwach, eksperymenty zmierzające do umocnienia samodzielności finansowej rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-27.24" who="#SylwesterZawadzki">Ostatnia kwestia, którą pragnę poruszyć, wiąże się z tym fragmentem deklaracji o roli i zadaniach rad narodowych przyjętej przez I Krajową Konferencję PZPR, który dotyczy problemu usprawnienia administracji. Brzmi on w sposób następujący:</u>
          <u xml:id="u-27.25" who="#SylwesterZawadzki">„Konieczna jest zdecydowana walka z marnotrawstwem mienia społecznego i z przejawami biurokratyzmu, z tendencjami niektórych ogniw administracji do osłabienia służebnej roli wobec społeczeństwa. Rady i administracja terenowa powinny wydatnie podnieść kulturę obsługi obywatela, oszczędzać jego czas, zapewnić sprawne załatwianie jego spraw, osiągnąć wyższą gospodarność w użytkowaniu środków społecznych”.</u>
          <u xml:id="u-27.26" who="#SylwesterZawadzki">Z wnioskami powyższymi są całkowicie zbieżne wyniki prac podjętych przez sejmową Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, która w roku bieżącym rozpatrywała kwestię wzajemnych stosunków między urzędem a obywatelem. Należy również podkreślić z uznaniem prace podejmowane na szczeblu rządowym w kierunku doskonalenia tej sfery stosunków. Mam tu na myśli takie działania Rządu, jak:</u>
          <u xml:id="u-27.27" who="#SylwesterZawadzki">— doskonalenie podstaw prawnych funkcjonowania administracji w postaci przygotowania długofalowego programu prac legislacyjnych Rządu oraz ministerialnych planów dalszego porządkowania przepisów prawnych;</u>
          <u xml:id="u-27.28" who="#SylwesterZawadzki">— program ukształtowania i rozwoju ogólnokrajowej sieci informatycznej, mającej zabezpieczyć, w oparciu o elektroniczną technikę obliczeniową, szybki dopływ informacji dla kluczowych organów władzy państwowej;</u>
          <u xml:id="u-27.29" who="#SylwesterZawadzki">— program stałego podnoszenia kwalifikacji pracowników administracji, ze szczególnym uwzględnieniem kadry kierowniczej;</u>
          <u xml:id="u-27.30" who="#SylwesterZawadzki">— program rozwoju placówek naukowo-badawczych zajmujących się teorią organizacji i doskonaleniem struktury aparatu administracyjnego, jak również dalsze działanie na rzecz udoskonalania trybu załatwiania spraw obywateli.</u>
          <u xml:id="u-27.31" who="#SylwesterZawadzki">Dojrzewają — w moim przekonaniu — warunki ku temu, aby całość tych spraw mogła być przedstawiona na forum Sejmu i szerokiej opinii publicznej jako system działań, składających się w gruncie rzeczy na długofalowy kompleksowy program modernizacji i usprawnienia administracji. Jednym z niezwykle istotnych elementów tego kompleksowego programu jest rozpatrywana w dniu dzisiejszym nowelizacja ustawy o radach narodowych.</u>
          <u xml:id="u-27.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Henryk Stefanik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#HenrykStefanik">Wysoki Sejmie! 9 grudnia bieżącego roku wybierzemy nowe rady narodowe VI kadencji jako przedstawicielskie organy władzy terenowej i podstawowe organy samorządu społecznego. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej określa rady narodowe jako terenowe organy władzy państwowej ludu pracującego miast i wsi. Czas ich działania był próbą ich przydatności, sprawdziły się one w realizowaniu funkcji ludowego państwa i w kształtowaniu samorządności obywateli naszego kraju. Istotnie, w okresie minionego 30-lecia rady narodowe, jako sprawdzona w praktyce ustrojowa podstawa udziału ludzi pracy w zarządzaniu swoim terenem i kierowaniu jego rozwojem, zdobyły wiele cennych doświadczeń i cieszą się poważnym autorytetem w opinii społecznej.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#HenrykStefanik">Obecnie sięgamy do skarbnicy tych doświadczeń, aby z rad narodowych uczynić jeszcze doskonalsze narzędzie sprawowania władzy. Troska o dalszy rozwój naszej ojczyzny nakazuje nam bowiem stale doskonalić proces zarządzania, umacniać system rad narodowych i usprawniać pracę organów administracji.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#HenrykStefanik">Warto w związku z tym przypomnieć, że w początkowym okresie Polski Ludowej wola kierowania własnymi losami nie zawsze łączyła się z umiejętnościami tych, którzy pragnęli uczestniczyć w rozwijaniu systemu rad narodowych jako nowej formy władzy robotniczo-chłopskiej. Jak pamiętamy, pierwsze lata funkcjonowania rad narodowych nie były łatwe, ale wszyscy przyznamy, że od pierwszych dni Polski Ludowej stanowiły one fundament sprawowania władzy ludowej i były wielką szkołą udziału mas pracujących w zarządzaniu.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#HenrykStefanik">Rady narodowe stały się najwyższą formą samorządu społecznego, instrumentem mas pracujących w sprawowaniu władzy i kierowaniu rozwojem społeczno-gospodarczym miast i wsi. Łącznie z samorządem mieszkańców w miastach i samorządem wiejskim, urzeczywistnianym m.in. przez zebrania wiejskie, tworzą one wielki system przedstawicielski w naszym kraju, zapewniający rzeczywisty udział ludzi pracy w rozstrzyganiu spraw swego środowiska, a przez to i całego państwa.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#HenrykStefanik">Rady narodowe zarządzają gospodarką terenową, która stanowi trzecią część całej naszej gospodarki narodowej. Ich udział w społeczno-gospodarczym rozwoju kraju, w budowie jutra socjalistycznej Polski, jest więc zasadniczy. Udział ten będzie stale wzrastał, co wymaga ciągłego doskonalenia metod działania rad narodowych, zwłaszcza usprawniania ich funkcji koordynacyjnych i kontrolnych.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#HenrykStefanik">Ludzie pracy w Polsce rozumieją, że marksizm jako rewolucyjna teoria, służąca obaleniu kapitalizmu, jest też teorią budowania społeczeństwa socjalistycznego. Bazą ugruntowania tej teorii jest cała nasza gospodarka narodowa, a zmiany, jakie zamierzamy dokonać w ustawie o radach narodowych, stanowić będą rękojmię jeszcze pomyślniejszego jej rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#HenrykStefanik">„Rady narodowe i administracja terenowa — jak to formułuje deklaracja I Krajowej Konferencji Partyjnej — powinny wydatnie podnieść kulturę obsługi obywatela...”. Jest to istotnie ważny cel i z satysfakcją pragnę podkreślić, że jest on zawarty w treści nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#HenrykStefanik">Polityczne kierownictwo w działalności rad narodowych sprawuje Polska Zjednoczona Partia Robotnicza przy współudziale Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. Problemom doskonalenia struktury i metod pracy rad narodowych oraz unowocześnienia systemu administracji państwowej, aby mogły one sprostać nowym zadaniom nakreślonym przez VI Zjazd PZPR, wiele uwagi poświęciła I Krajowa Konferencja Partyjna. Konferencja zaaprobowała zasady reorganizacji rad narodowych i organów administracji państwowej w terenie, zapoczątkowanej w bieżącym roku na szczeblu gminy. Celem tej reorganizacji, na co wskazał I Sekretarz KC PZPR, jest dalsze umocnienie rad narodowych i podniesienie ich autorytetu przez zapewnienie pełnej samodzielności w organizowaniu swej pracy i wykonywaniu zadań, m.in. poprzez stworzenie społecznych prezydiów jako ich organów wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#HenrykStefanik">Jednocześnie nastąpi unowocześnienie struktury terenowej administracji państwowej przez utworzenie jednoosobowych jej organów.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#HenrykStefanik">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe na swym IV Plenum udzieliło pełnego poparcia tej koncepcji nowych form pracy rad narodowych i administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#HenrykStefanik">Postanowienia I Krajowej Konferencji PZPR zostały przyjęte przez Ogólnopolski Komitet Frontu Jedności Narodu jako platforma wyborcza do rad narodowych VI kadencji.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#HenrykStefanik">Jestem przekonany, że zmiany w ustawie zasadniczej oraz w ustawie o radach narodowych, które dziś uchwalimy, rzeczywiście przyczynią się do usprawnienia pracy rad narodowych i organów administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#HenrykStefanik">Rady narodowe otrzymają większą samodzielność działania, a jednocześnie nowe określenie ich kompetencji Wzmocni ich funkcje koordynacyjne i kontrolne wobec organów administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#HenrykStefanik">Proponowane zmiany stwarzają także nowe, szerokie ramy dla działalności organów administracji państwowej. Kraj nasz potrzebuje sprawnej administracji. Jednocześnie musimy pamiętać, aby była to administracja sprawiedliwa, bliska człowiekowi pracy, znająca jego pragnienia i aspiracje. Projekt przedstawionych zmian stwarza po temu odpowiednie warunki.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#HenrykStefanik">Przez ustalenie nowych form pracy rad narodowych i organów administracji zostaną stworzone warunki do ich elastycznego działania. Doświadczenia z działalności rad narodowych i naszego lubelskiego województwa przekonują, że ta elastyczność jest niezbędna.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#HenrykStefanik">Jestem przekonany, że zmiany, jakie Wysoki Sejm raczy uchwalić w ustawie zasadniczej oraz w ustawie o radach narodowych, wpłyną niezwykle korzystnie na sprawowanie władzy przez organy przedstawicielskie i przyczynią się do udoskonalenia działania organów władzy ludowej, do sprawowania lepszej kontroli nad tymi, którym ludzie pracy naszej ojczyzny powierzyli kierowanie ich zbiorowymi losami.</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#HenrykStefanik">Przyczynią się one również do wzrostu bezpośredniego udziału mas pracujących w rozstrzyganiu spraw terenowych i w realizacji ogólnonarodowych celów naszego ludowego państwa. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Zbigniew Nadratowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#ZbigniewNadratowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#ZbigniewNadratowski">Praktyka ostatnich trzech lat udowodniła, że utrzymanie wysokiej dynamiki rozwoju kraju. zgodne z programem nakreślonym przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wymaga nie tylko wzmożonego wysiłku wszystkich obywateli, ale także dokonania wielu zmian zmierzających do unowocześnienia zarządzania państwem. Kierunek tych zmian określają rosnące stale potrzeby społeczne, pociągające za sobą bezwzględną konieczność dynamizowania rozwoju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#ZbigniewNadratowski">Zgodnie z uchwałami VI Zjazdu podjęto we wszystkich dziedzinach życia wiele nowych inicjatyw zmierzających do zwiększenia efektu naszych wysiłków.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#ZbigniewNadratowski">I Krajowa Konferencja Partyjna była z jednej strony okazja do podsumowania tego. co na drodze wprowadzonych zmian osiągnęliśmy, z drugiej zaś — wytyczyła dalsze kierunki na najbliższe lata.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#ZbigniewNadratowski">Wśród wielu innych spraw. Konferencja wysunęła propozycje dalszej modernizacji systemu władzy i administracji terenowej jako istotnego elementu zarządzania państwem.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#ZbigniewNadratowski">Jesteśmy dziś zgodni w poglądzie, że obowiązujący dotychczas system rad narodowych zdał praktyczny egzamin na określonym etapie rozwoju naszego państwa, spełniając doniosła. historyczną rolę w dziele budownictwa socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#ZbigniewNadratowski">Jednakże dla wszystkich zainteresowanych coraz bardziej oczywista stała się potrzeba jego zmiany w obliczu nowego etapu rozwoju kraju, przechodzenia do intensywnych form gospodarowania w dobie rewolucji naukowo-technicznej, narzucającej ogromne tempo i wymagającej racjonalnego działania na każdym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#ZbigniewNadratowski">Machina gospodarcza, którą dziś dysponujemy, jest coraz bardziej złożona i wymaga coraz sprawniejszego, sprężystego, szybkiego i niezawodnego w działaniu systemu zarządzania. Jednocześnie wzrost świadomości społeczeństwa, potrzeba wyzwalania jego inicjatywy i zaspokajania jego ambicji wymaga rozwijania socjalistycznego ludowładztwa. Istnieje bowiem bezpośrednia współzależność pomiędzy umacnianiem się instytucji demokratycznych a praktyczną realizacją dążeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#ZbigniewNadratowski">Organy przedstawicielskie, jakimi w naszym państwie są rady narodowe, tylko wtedy mogą prawidłowo spełniać swoje funkcje państwowe i samorządowe, gdy administracja będzie wyposażona w odpowiednie prerogatywy do praktycznego realizowania ich woli. Działa tu zatem sprzężenie zwrotne, zgodnie z którym im silniejsza władza organów przedstawicielskich tym skuteczniejsze działanie administracji i odwrotnie — sprawność tej ostatniej nadaje rzeczywisty sens pracy organów władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#ZbigniewNadratowski">Materializacją takiego sposobu myślenia jest przedłożony Sejmowi projekt zmian w systemie rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#ZbigniewNadratowski">W największym skrócie można powiedzieć, że główne postanowienia projektu zmierzają do:</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#ZbigniewNadratowski">— po pierwsze — wyposażenia rad narodowych w szersze i skuteczniejsze uprawnienia koordynacyjne w zakresie ustalania kierunków społeczno-gospodarczego rozwodu swego regionu w zgodności z planami ogólnopaństwowymi:</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#ZbigniewNadratowski">— po drugie — zwiększenia samodzielności rad narodowych w organizowaniu i wykonywaniu ich głównych funkcji — stanowiących i kontrolnych, m.in. przez utworzenie nowego tymi prezydiów jako, organów wewnętrznych rady, kierujących jej praca.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#ZbigniewNadratowski">Dodatkowy czynnik wzmacniający autorytet terenowych organów władzy tkwi w ich powiązaniu personalnym z systemem politycznym, zapewniając radom narodowym optymalne warunki do wszechstronnego koordynowania rozwoju swego terenu.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#ZbigniewNadratowski">Chcę w tym miejscu podkreślić, że ścisły, aktywny związek ze wszystkimi aspektami rzeczywistości jest główną, wyróżniającą się cechą całego kompleksu proponowanych zmian; cechą pozwalającą kreślić pomyślne prognozy co do sprawności funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-31.15" who="#ZbigniewNadratowski">Wysoka Izbo! Kilka uwag do uzasadnienia celowości proponowanych zmian systemowych w części dotyczącej podniesienia sprawności administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-31.16" who="#ZbigniewNadratowski">Podstawowym warunkiem podniesienia skuteczności działania administracji jest wyposażenie jej w zakres uprawnień, stosowny do stawianych zadań i oczekiwanych rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-31.17" who="#ZbigniewNadratowski">Nowe organy administracji państwowej pełnić będą funkcje dwoiste. Z jednej strony będą transmitować postanowienia centralnej administracji państwowej, organizować i egzekwować ich realizację, z drugiej zaś — jako organy wykonawcze i zarządzające rad narodowych, realizować będą ich postanowienia wynikające z potrzeb terenu.</u>
          <u xml:id="u-31.18" who="#ZbigniewNadratowski">Kompetencje nowych organów administracji zostały więc Znacznie poszerzone, przede wszystkim w zakresie koordynacji realizowania planów społeczno-gospodarczych. Dzięki temu organ administracji państwowej będzie mógł bezpośrednio czuwać nad prawidłową gospodarką wszystkich działających na jego terenie jednostek.</u>
          <u xml:id="u-31.19" who="#ZbigniewNadratowski">Warto zauważyć, że już samo ustawienie uprawnień naczelnika czy wojewody będzie działało mobilizująco na kierownictwo tych jednostek, z drugiej strony organ administracji, mając kompleksową wizję rozwoju terenu, będzie mógł eliminować działania sprzeczne z tą wizja, a także stymulować podejmowanie działań przybliżających realizację tej wizji, zgodnie z lokalnymi potrzebami i możliwościami.</u>
          <u xml:id="u-31.20" who="#ZbigniewNadratowski">W konsekwencji — koordynacyjne uprawnienia organu administracji staną się praktycznym instrumentem wykonywania obu ich głównych funkcji bez uszczerbku dla którejkolwiek z nich.</u>
          <u xml:id="u-31.21" who="#ZbigniewNadratowski">Wykonując swoją pierwszą funkcję, organ czuwać będzie bowiem nad realizacją planu centralnego — podstawowej instytucji ustrojowej, sterującej dynamicznym i harmonijnym rozwojem całego kraju. Tu chcę z naciskiem stwierdzić, że moim zdaniem, głównym celem realizacji uprawnień koordynacyjnych rad narodowych i administracji w proponowanym kształcie jest utrzymanie dynamizmu i harmonijności również na płaszczyźnie terenowych odniesień — w przekroju województwa, powiatu czy gminy. Pozwoli to na eliminacje rozmaitych negatywnych skutków, jakie mocą wyniknąć z pewnego — koniecznego zresztą — schematyzmu decyzji centralnych jak również z terenowych skłonności, które po trosze prowadziły do sytuacji, w której województwa walczyły usilnie o najsutszy udział w środkach planu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-31.22" who="#ZbigniewNadratowski">Potrzeba konstruowania mechanizmów zarządzania, zapewniających precyzyjne ulokowanie zadań układu działowo-gałęziowego w bardzo delikatnych i złożonych organizmach układów terytorialnych, jest wszędzie ogromnie trudnym problemem, którego rozwiązania poszukuje się nieustannie. Można tu przywołać wiele przykładów zaczerpniętych z praktyki innych państw socjalistycznych. Na przykład postawione na XXIV Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego postulaty zmodernizowania systemu zarządzania gospodarką w Związku Radzieckim są już obecnie wprowadzane. Niedawna reforma administracji — przeprowadzona w Niemieckiej Republice Demokratycznej — również zmierzała w podobnym kierunku. Jest to zatem tendencja powszechna, mająca swe źródło w tym, że zarządzanie państwem staje się coraz bardziej złożone.</u>
          <u xml:id="u-31.23" who="#ZbigniewNadratowski">Rola centralnego planowania nabiera znaczenia w sytuacji coraz szerszego i skuteczniejszego kształtowania przyszłego oblicza naszego kraju. Takim śmiałym wyjściem w przyszłość jest podjęcie przez Komisję Planowania kompleksowych prac nad planem perspektywicznym oraz planem przestrzennego zagospodarowania kraju — a więc dokumentów o fundamentalnym znaczeniu. Żeby jednak nie ograniczyć ich funkcji do zadań prognostycznych, lecz nadać im rangę ważnych narzędzi realnego oddziaływania na rozwój kraju — trzeba umocnić rolę planu centralnego, zapewniając jednocześnie jednolicie i skutecznie funkcjonujący system realizacji.</u>
          <u xml:id="u-31.24" who="#ZbigniewNadratowski">Z drugiej jednak strony ustalenie zadań w strukturze pionowej bez ich wszechstronnej korelacji poziomej może wywołać nieraz niepożądane skutki. Kierunek ustalania zadań — od resortu poprzez zjednoczenie do przedsiębiorstwa — choć podporządkowany idei planu ogólnopaństwowego, może pomijać terenowe konsekwencje wynikające z jego realizacji. Stad potrzeba wszechstronnej konsultacji w miejscu gdzie owe zadania przybiegają kształt realny, z gospodarzami regionu odpowiedzialnymi przód społeczeństwem za skutki współczesnej cywilizacji. Nie chodzi jednak o to, by przeciwstawiać się rozwojowi, lecz o to, aby wspólnym wysiłkiem mądrze i skutecznie optymalizować jego rezultaty, a przede wszystkim zapobiegać negatywnym skutkom.</u>
          <u xml:id="u-31.25" who="#ZbigniewNadratowski">Nowe organy administracji terenowej zostaną wiec wyposażone w skuteczny instrument działania, jakim jest proponowany zakres uprawnień koordynacyjnych. Zakres tych uprawnień i zadań wynika — w znacznej mierze — z kilkuletnich doświadczeń żywiołowego umacniania i rozwijania tej szczególnej, zyskującej nieustannie na znaczeniu funkcji socjalistycznej administracji.</u>
          <u xml:id="u-31.26" who="#ZbigniewNadratowski">A przecież działacze gospodarczy pamiętają jeszcze, z jakimi oporami rodziły się pierwsze zasady koordynacji gospodarczej, ile nieporozumień powstawało w toku ich realizacji jak, trudno było przełamywać stereotypy myślenia kategoriami doraźnych potrzeb zakładu, branży czy resortu.</u>
          <u xml:id="u-31.27" who="#ZbigniewNadratowski">Myślę, że w związku z tym wypada poświecić kilka zdań określeniu pożądanego stanu stosunkowy miedzy administracja terenowa a resortami. Wokół tej ogromnie ważnej sprawy narosło trochę nieporozumień. Dobre doświadczenia w tej materii przeważają jednak zdecydowanie. Doświadczeń takich powinno być jeszcze więcej w nowym ustawieniu omawianej relacji, ustawieniu, które nie prowadzi do ograniczenia związków i współdziałania resortów z administracją terenową, lecz nadaje tym związkom odmienny charakter.</u>
          <u xml:id="u-31.28" who="#ZbigniewNadratowski">Oczekujemy obecnie, że zwolnione od drobiazgowej ingerencji w załatwianie szeregu spraw terenu — resorty, przeznaczą część tak uwolnionego potencjału na tworzenie mechanizmów optymalizacji i ujednolicania działalności administracyjnej, unifikowanie w rozsądnych granicach systemów organizacyjnych, upowszechnianie nowoczesnych form i metod pracy, co pomoże nam w modernizacji i usprawnianiu poszczególnych działów administracji i gospodarki terenowej — przy uwzględnieniu miejsca dla inicjatywy terenowej.</u>
          <u xml:id="u-31.29" who="#ZbigniewNadratowski">Wysoka Izbo! W moim przekonaniu racjonalność postanowień projektu polega również na odejściu w działalności administracyjnej od zasady kolegialności.</u>
          <u xml:id="u-31.30" who="#ZbigniewNadratowski">Doświadczenia różnych okresów historycznych i różnych form ustrojowych, a także nasze własne doświadczenia i wreszcie podstawowe zasady prakseologii przekonują, że. w tej sferze działania konieczne jest ustalenie zasady jednoosobowego kierownictwa. Jest to tym jaskrawiej widoczne, że przecież we wszystkich pozostałych ogniwach zarządzania zasada ta obowiązuje od dawna.</u>
          <u xml:id="u-31.31" who="#ZbigniewNadratowski">Utrzymanie kolegialnego podejmowania decyzji prowadziło w wielu wypadkach do jej zniekształcenia i tworzenia swoistej fikcji.</u>
          <u xml:id="u-31.32" who="#ZbigniewNadratowski">Mógłbym mnożyć przykłady prostych, oczywistych i pilnych spraw w dziedzinie bieżącego zarządzania, załatwianych przez prezydia w całej okazałości rytuału kolegialnej procedury.</u>
          <u xml:id="u-31.33" who="#ZbigniewNadratowski">Pomijam już nieracjonalność tego systemu pracy; co ważniejsze jednak — także odpowiedzialność rozkładała się na zespół ludzi, a w związku z tym najczęściej nabierała charakteru moralnego, nie wynikały z niej natomiast żadne skutki prawne. Oczywistą jest rzeczą, że zamierzone usprawnienie administracji państwowej musi również sięgać w jej wewnętrzną strukturę organizacyjną.</u>
          <u xml:id="u-31.34" who="#ZbigniewNadratowski">Skuteczność działania administracji wymaga stałego jej usprawniania i ulepszania. W pracy administracji trzeba lepiej stosować postęp techniczny, zdobycze nauki organizacji, informatyki i cybernetyki. W tej dziedzinie, jak do tej pory, nasza administracja terenowa nie może wyjść z fazy wstępnych studiów i badań. Trzeba jednak pamiętać, że również w tej — wewnętrznej niejako — sferze problemów administracji istnieje silna ich współzależność.</u>
          <u xml:id="u-31.35" who="#ZbigniewNadratowski">Ulepszenia w dziedzinie uprawnień, struktur, kadr i technologii administracyjnej warunkują się wzajemnie.</u>
          <u xml:id="u-31.36" who="#ZbigniewNadratowski">Działalność aparatu administracyjnego przejawia pewną specyfikę, która wymaga stałego doskonalenia jakości pracy, a więc nie zawsze zgodna jest z zasadą stabilizacji kadry, która czasami traktowana była zbyt dogmatycznie. Wypróbowany trzon kadry administracyjnej trzeba stabilizować, zabiegając nieustannie o podnoszenie jego kwalifikacji zawodowych. Równocześnie potrzebny jest dopływ świeżych sił, dopływ ludzi wolnych od rutyny, dysponujących stale uzupełnianą wiedzą i odpowiednimi zasobami energii.</u>
          <u xml:id="u-31.37" who="#ZbigniewNadratowski">W tym świetle specjalnego znaczenia nabiera nacisk położony w ostatnim okresie przez Biuro Polityczne naszej partii i Rząd na ulepszenie polityki kadrowej oraz na skuteczność i kulturę pracy na wszystkich odcinkach gospodarowania i życia społecznego. Jest to niezmiernie ważne, ponieważ w odczuciu pojedynczego obywatela nie tylko rady narodowe i ich organy stanowią władzę państwową. W tym powszechnym odczuciu nawet sprzedawca w sklepie jest reprezentantem państwa, skoro sklep jest tego państwa własnością. Dlatego nawet postawa i zachowanie sprzedawcy kształtuje opinię obywatela o państwie.</u>
          <u xml:id="u-31.38" who="#ZbigniewNadratowski">Potrzebna jest więc powszechna świadomość, że kultura, wzajemna życzliwość, wychodzenie naprzeciw ludzkim potrzebom i kłopotom jest niebagatelnym wykładnikiem rzeczywistego realizowania założeń i celów socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-31.39" who="#ZbigniewNadratowski">Jednocześnie musimy pamiętać, że każdy akt prawny jest jedynie ramą, którą dopiero ludzie wypełniają rzeczywistą treścią. Od nas zatem przede wszystkim zależy skuteczność i wartość projektowanych zmian.</u>
          <u xml:id="u-31.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#StanisławRostworowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Stajemy u progu roku jubileuszowego naszej ojczyzny, Polski Ludowej. Koncepcja ustrojowo-polityczna Polski Ludowej wykuwała się jeszcze w podziemiu. I już od samego początku nierozerwalnie była związana z naczelną formą demokracji ludowej — z systemem rad narodowych. W pierwszym okresie tworzenia się zrębów odrodzonej Polski, rady narodowe spełniały funkcje nadzorcze wobec organów administracji państwowej, a jednocześnie miały charakter organów samorządowych w wymiarze lokalnym. Późniejsze reformy zmieniły dość poważnie ich charakter. Kolejne ustawy z lat 1950 i 1958 przyznały radom narodowym szerokie prerogatywy na terenie ich oddziaływania. Rozpoczęty w 1956 roku proces decentralizacji zarządzania zmierzał do stopniowego przekazania zwierzchnictwu rad wielu dziedzin działalności gospodarczej, socjalnej i kulturalnej. Jednocześnie jednak ich naczelny organ — prezydium — stał się organem administracji państwowej i sprawował swą władzę przez podporządkowane sobie w pionie administracyjnym wydziały prezydialne. W konsekwencji, faktyczne działanie rad, nie mających własnego, samorządowego kierownictwa, stawało się coraz bardziej czynnikiem wtórnym. Znane w swoim czasie z prasy hasło: „radni bezradni”, choć w części tylko słuszne, miało niejednokrotnie rzeczywistą, aczkolwiek trudno wytłumaczalną wymowę.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#StanisławRostworowski">Jednocześnie trzeba stwierdzić, że dzięki aktywności całego społeczeństwa i jego organów politycznych, administracyjnych, a także i niewątpliwie samorządowych, w kraju naszym następował stały rozwój potencjału gospodarczego, któremu współtowarzyszyło pogłębienie treści socjalistycznych naszej odrodzonej państwowości.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#StanisławRostworowski">Wydaje mi się, że w następujących trzech przesłankach, a mianowicie: we współczesnej jedności przekonań ideowo-politycznych społeczeństwa, w osiągniętym przez nie wysokim poziomie upowszechnionej oświaty i wreszcie w aktualnych wymogach rewolucji naukowo-technicznej, coraz szerzej obejmującej nasz kraj — należy widzieć właściwy kontekst tej tak ważnej reformy ustrojowej, której wprowadzenie proponuje rządowy projekt zmiany ustawy o radach narodowych. Jego fundamentalną zasadą jest ujednolicenie systemu polityczno-ustrojowego naszego państwa. Znajdzie to wyraz we wprowadzeniu na wszystkich szczeblach władzy terenowej pełnego rozdzielenia funkcji stanowiących od wykonawczych, tak jak są one rozdzielone pomiędzy Sejmem PRL oraz Radą Państwa a Radą Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#StanisławRostworowski">Radom narodowym zostaną zagwarantowane ich właściwe funkcje stanowiące i kontrolne, przynależne z natury prawa organom przedstawicielskim. Funkcje te będą one mogły wykonywać w oparciu o swe prezydia, ukonstytuowane spośród radnych, pochodzących obecnie z wyboru.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#StanisławRostworowski">Ustawa jednocześnie rozszerza zakres funkcji kontrolnych przysługujących radnemu. Uczestnicząc często w posiedzeniach rad różnego szczebla, mogłem się zorientować, jak ważną funkcję spełnia przywilej zgłaszania interpelacji przez radnego. Przywilej ten, jak dotąd, upoważniał radnego jedynie do zgłaszania wniosków i zapytań pod adresem czynnika administracyjnego, a więc prezydium bądź kierowników wydziałów prezydialnych, wobec których radny odczuwał swą zależność. W zasadzie więc nawet trudno mu było kwestionować otrzymane od wydziału prezydialnego wyjaśnienie, jeśli nawet nie było ono w pełni zgodne z postulatami jego lub jego wyborców. Obecnie radny będzie mógł występować nie tylko z pozycji niezależnej wobec wojewody, prezydenta czy naczelnika ale na mocy proponowanej ustawy uzyskuje on prawo zgłaszania wniosków pod adresem innych organów państwowych, nie stanowiących wyłącznie administracji terenowej — co jest tu szczególnie istotne — a także pod adresem kierowników przedsiębiorstw państwowych, instytucji spółdzielczych i organizacji społecznych. Działalność interwencyjna radnego obejmie zatem całą strukturę organizacyjno-prawną życia państwowego na terenie jego działalności. Jest to więc przywilej dużej wagi, o wyraźnej wymowie demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#StanisławRostworowski">Autorytet rady narodowej zostanie także podniesiony przez powiązanie personalne pomiędzy funkcją przewodniczącego prezydium rady i najwyższego zwierzchnika odpowiedniej w wymiarze lokalnym instancji partyjnej. W okresie, o którym wspominałem, gdy ujawniła się pewna bezradność piastujących swe mandaty radnych, obywatel często był zmuszony odwoływać się do funkcji kontrolnych instancji partyjnych. Podejmowane w tym systemie odwołań decyzje mogły niekiedy przerastać możliwości wykonawcze aparatu administracyjnego, a w każdym razie wprowadzały stan kontroli nie ujęty systemem ustawodawczym. W przyszłości natomiast istniejące w społeczeństwie zaufanie do funkcji kontrolnych partii będzie mogło znaleźć bezpośrednie odniesienie w ramach systemu rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#StanisławRostworowski">Odrębnym zagadnieniem są funkcje koordynacyjne, mające poważne znaczenie w sferze życia społeczno-gospodarczego. Są one traktowane szeroko, gdyż są rozciągnięte na nie podporządkowane radom jednostki państwowe, spółdzielcze i organizacje społeczne. Ustawa, nie wiem czy konsekwentnie, w rozdziale 1 art. 3 pkt 3 przypisuje je zarówno organom stanowiącym, czyli radom narodowym;, jak i — w art. 49g i 49h — organom wykonawczym, którym te właśnie funkcje, z natury rzeczy, powinny przysługiwać. Efekty w zakresie koordynacji zadań społeczno-gospodarczych, sądzę, zostaną w znacznym stopniu osiągnięte dzięki zgodnej z duchem ustawy tendencji do integracji zbyt licznych lub nadmiernie autonomicznych ogniw władzy terenowej. Skutki owej, nie zawsze właściwie pojętej autonomii, łatwo możemy zaobserwować, przebywając zwykłą polską drogę powiatową. Na odcinku kilkunastu kilometrów będzie ona miała nieraz pięć różnych nawierzchni, aż w końcu można dojechać do odcinka drogi w ogóle nie utwardzonego, gdyż kolejna rada narodowa nie zgromadziła lub nie przekazała funduszów na jego budowę. Procesy integracyjne, prowadzące do zwiększenia obszaru terytorialnego podległego jednej radzie lub do tworzenia wspólnych wydziałów, instytucji czy nawet organizacji społecznych, w moim odczuciu, są jak najbardziej słuszne. Sprawdzone eksperymentem wrocławskim i Leszna Wielkopolskiego staną się, jak sądzę, najpoważniejszym, choć na pewno nie jedynym sojusznikiem niezbędnych tendencji koordynacyjnych, wyraźnie zaakcentowanych w ustawie. Instancje wyższego szczebla, wojewódzkie i powiatowe, będą mogły się także znacznie skuteczniej wywiązywać ze swych funkcji planistycznych w wymiarze długofalowym oraz tak ważnych funkcji koordynacji poziomej wobec różnych przedsiębiorstw kierowanych centralnie, Wiele bowiem obciążających je dotąd prostych zadań wykonawczych zostanie przeniesionych na szczebel urzędu gminnego lub dzielnicowego.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#StanisławRostworowski">Obywatele Posłowie! W odczuciach naszych musi budzić szczególną satysfakcję wprowadzenie do ustawy terminu „rozwój społeczno-gospodarczy”. Dziś już wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że nie same inwestycje, nie sam wzrost produkcji decyduje o procesach rozwoju życia społecznego w danym kraju. Jesteśmy świadomi tego, że polityce gospodarczej musi towarzyszyć mądrze kształtowana polityka społeczna, umiejąca skierować właściwą część uzyskanego dochodu narodowego na cele funduszu spożycia społecznego. Dotychczasowe zainteresowania aparatu rad narodowych, jak wskazuje tematyka odbywanych posiedzeń prezydiów i plenarnych sesji rad, najczęściej obejmowały zagadnienia budżetowe, rozwoju produkcji przemysłowej i rolnej oraz sprawy kadrowe. Natomiast poza sprawami budownictwa mieszkaniowego i w jakiejś mierze służby zdrowia, kwestie z zakresu polityki społecznej, a Więc wypoczynku, ochrony środowiska, turystyki, zaopatrzenia rynku, kultury, opieki społecznej były traktowane dość drugorzędnie. Owo swoiste ukierunkowanie zainteresowań w praktyce działania rad narodowych musiało przynieść określone skutki o wymowie społecznej. Obecnie natomiast dwuaspektowe, społeczne i gospodarcze ujmowanie problematyki rozwoju kraju przez rady narodowe powinno sprzyjać utrzymaniu właściwych proporcji pomiędzy polityką gospodarczą i społeczną państwa. A w rezultacie kształtować nowoczesny model społeczeństwa, osiągającego coraz wyższy dobrobyt.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#StanisławRostworowski">Bezpośrednim kształtowaniem samej polityki społecznej na styku urząd — obywatel będą się zajmowały podstawowe ogniwa naszej administracji, a więc urzędy gminne i dzielnicowe. Obok nich przystępujemy już do tworzenia nowych form instytucji samorządowych, na razie głównie w środowisku miejskim. Jako działacz społeczny Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej pragnę dać wyraz memu szczególnemu uznaniu dla postanowień skierowujących uwagę tworzonych komitetów obwodowych i osiedlowych na sprawy ludzi chorych, niedołężnych, samotnych, którym właśnie przez te komitety powinna być niesiona ludzka, sąsiedzka i obywatelska pomoc.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#StanisławRostworowski">Osobiście uważam, że na polu tworzenia form samorządowych w naszym systemie ustrojowym czynimy dopiero pierwsze kroki.</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#StanisławRostworowski">Sądzę, że w przyszłości prerogatywy i funkcje tych samorządów będziemy rozwijać. Kierowane przez FJN będą one najlepszym forum współpracy obywateli partyjnych i bezpartyjnych, ludzi o różnych postawach światopoglądowych, lecz zjednoczonych jedną, patriotyczną ambicją współdziałania we wszystkich dziedzinach dla rozwoju naszej ojczyzny. Ostatnio, w środowiskach ludzi bezpartyjnych, szerokim echem odbiły się słowa I Sekretarza PZPR Edwarda Gierka, które padły z wysokiej trybuny I Krajowej Konferencji Partyjnej. Wskazał on na to, że „bezpartyjni udzielają poparcia politycznego partii, identyfikują się z jej polityką i uczestniczą w jej realizacji”. Należy więc „otworzyć przed nimi pole dla inicjatywy i aktywności, wysuwać do władz organizacji społecznych i na odpowiedzialne stanowiska”. Słowa te w jakiejś mierze dotyczyły także i Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, które właśnie działa w kręgu ludzi bezpartyjnych. Zdajemy sobie sprawę z tego, że pojęcia „bezpartyjny” i „wierzący” nie są pojęciami utożsamiającymi się. Jednakże w środowisku bezpartyjnych znajduje się przeważająca część ludzi wierzących, żywo także zainteresowanych procesami normalizacji stosunków pomiędzy Rządem PRL i kościołem rzymskokatolickim. Obywatele ci w pracy swej kierują się aspiracjami patriotycznymi i podzielają główne założenia socjalistycznego rozwoju naszej ojczyzny. Nie będąc członkami partii, widzą jednak w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej kierowniczą siłę narodu, będącą gwarantem prawidłowego rozwoju socjalistycznej państwowości polskiej. W szerokim odczuciu obywatelskim w naszym kraju partia ma charakter ogólnonarodowy i ogólnopaństwowy. Dlatego też cieszymy się, że przedstawiona Wysokiemu Sejmowi ustawa charakter ten tak dobitnie uwidacznia.</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#StanisławRostworowski">Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, w którego imieniu przemawiam, zawsze było świadome wagi istnienia różnic światopoglądowych w naszym społeczeństwie. Wychodziło jednak z założenia, że poglądy religijne należy traktować jako określoną wartość, lecz nie jako kategorię wyróżniającą w aspekcie politycznym. Na drodze odmienności światopoglądowych nie można szukać kryteriów dla partnerstwa politycznego wobec kierowniczej siły naszego narodu. Kategorie wyznaniowe tej roli nie spełniają. W sensie politycznym nie można dzielić obywateli kraju na wierzących i niewierzących. Byłoby to w istocie rzeczy absurdem politycznym.</u>
          <u xml:id="u-33.12" who="#StanisławRostworowski">Aktualne jest natomiast rozróżnienie ludzi działających w ramach partii i stronnictw politycznych oraz ludzi działających z pozycji własnych, fachowych, zawodowych i ideowych postaw obywatelskich. Cieszymy się, że właśnie wkład obywateli bezpartyjnych jest coraz bardziej doceniany. Mówią o tym konkretne liczby: 114 bezpartyjnych naczelników urzędów gminnych i 441 bezpartyjnych sekretarzy tych urzędów, pełniących już swoje funkcje. Świadczy o tym także tak znaczny udział obywateli bezpartyjnych, którzy stanowią ponad 30% kandydatów przedstawionych na listach FJN w okresie obecnej akcji wyborczej do rad narodowych. Współudział w stanowieniu i wykonywaniu funkcji władzy staje się szkołą życia obywatelskiego. Sprawia to, że — jak mówił na VI Zjeździe PZPR Edward Gierek — ludzie mówią o władzy ludowej „to nasza władza”. Profil tej naszej władzy, zgodnie z potrzebami rozwiniętego państwa socjalistycznego, będzie kształtować we właściwym duchu dyskutowana dziś ustawa. Dlatego Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego z pełną satysfakcją będzie głosowało za przyjęciem przedłożonej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-33.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#AndrzejWerblan">Jako ostatni z posłów zapisanych do dyskusji głos zabierze poseł Józef Rodzik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#JózefRodzik">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Realizacja programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wymaga dalszego doskonalenia metod kierowania i zarządzania na wszystkich szczeblach terenowej władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#JózefRodzik">W powszechnym odczuciu aktywu społeczno-gospodarczego potrzebna jest coraz sprawniej i skuteczniej działająca terenowa władza państwowa, zdolna do rozwiązywania problemów regionalnych i krajowych.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#JózefRodzik">Sejm PRL, kierując się wytyczną VI Zjazdu PZPR, w uchwalonej przed rokiem ustawie ustanowił gminną radę narodową jako organ władzy przedstawicielskiej oraz naczelników gmin jako organ administracji państwowej i wykonawczo-zarządzającej rady.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#JózefRodzik">W wyniku dokonanej reformy utworzone zostały większe terytorialnie i silniejsze ekonomicznie gminy. Wyposażono je w daleko szerszy niż posiadały gromady zakres uprawnień. Rozszerzenie zakresu uprawnień naczelnika gminy wpłynęło na wzrost autorytetu władzy terenowej oraz przybliżyło urząd do obywateli, którzy większość swoich spraw załatwiają obecnie w gminie. Czas uprzednio tracony na załatwianie spraw w urzędach powiatowych jest obecnie przez rolników spożytkowany na działalność produkcyjną.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#JózefRodzik">Na przykładzie woj. białostockiego pragnę stwierdzić, że wiele zadań dotyczących rolnictwa i wsi w roku bieżącym było znacznie lepiej realizowanych niż w latach poprzednich. Szczególnie dobre wyniki przyniosła koordynacyjna działalność naczelników gmin w zakresie realizacji programu rozwoju rolnictwa przez poszczególne jednostki gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#JózefRodzik">Skonkretyzowanie zadań gminnych spółdzielni i kółek rolniczych w zakresie zbiorowego zaopatrywania rolnictwa w nawozy mineralne i wapno nawozowe oraz usługowego ich rozsiewu, przyczyniło się do wykonania planów sprzedaży nawozów pod tegoroczne zbiory do końca maja. Usługowy rozsiew nawozów zwiększono z 45 tys. ton w roku ubiegłym do prawie 100 tys. ton w roku bieżącym. Ochronę roślin zastosowano na powierzchni o ponad 25% większej niż w roku ubiegłym. Wyższy też był stopień wykorzystania parku traktorowo-maszynowego w kółkach rolniczych i sprawniejsza organizacja pracy oraz znacznie większe zaangażowanie samych rolników i ich rodzin, w wyniku czego osiągnięto znacznie lepsze wyniki m.in. w zbiorach zbóż.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#JózefRodzik">Ponad plan wykonano zadania w zakresie odnowienia materiału siewnego we wszystkich asortymentach i gatunkach roślin uprawnych, zaś bezpośrednio z gospodarstw chłopskich odebrano o 25% więcej zboża niż w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#JózefRodzik">Urzędy gminne wykazują też dużo troski o pełne i racjonalne wykorzystanie ziemi przez poszczególnych rolników. Korzystając z wyników społecznych przeglądów gospodarstw chłopskich, naczelnicy gmin podejmują skuteczne kroki w zakresie organizowania pomocy właścicielom gospodarstw, będącym w podeszłym wieku bądź potrzebującym pomocy z innych przyczyn.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#JózefRodzik">Gminne rady narodowe oraz naczelnicy gmin bardziej wnikliwie analizują możliwości produkcyjne rolnictwa swego terenu i w porę przeprowadzają odpowiednie korekty otrzymanych wskaźników produkcyjnych z powiatu. Korekta wskaźników z zasady idzie w górę. Tak np. gminy powiatu wysokomazowieckiego naszego województwa skorygowały wskaźniki powiatowe dotyczące wzrostu pogłowia bydła z 0,2% na 4,6%, zaś trzody chlewnej — z 1% na 7,4%. Czerwcowy spis dowiódł, że i te skorygowane wskaźniki wzrostu pogłowia zostały znacznie przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#JózefRodzik">Ustalanie przez gminne rady narodowe bardziej mobilizujących zadań wynika z ich troski o przyspieszenie tempa społeczno-gospodarczego rozwoju swego regionu.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#JózefRodzik">Obecne gminne rady narodowe wykazują dużą aktywność w podejmowaniu ważnych dla swego regionu problemów, rozwiązanie których przyczynia się do pełniejszego zaspokajania społecznych potrzeb obywateli. W tym zakresie zarysowują się jednak duże dysproporcje między potrzebami a możliwościami finansowymi, jakimi dysponują gminy. Na przykład w dużej liczbie gmin naszego województwa, które charakteryzują się większą powierzchnią, a znacznie niższą niż przeciętnie w kraju liczbą mieszkańców, występuje problem budowy dróg lokalnych. Konieczność rozwiązania tego problemu potęguje stale rosnąca produkcja towarowa naszego rolnictwa i wzrastająca masa towarów, które trzeba przewieźć na wieś, a także potrzeba dowożenia dzieci do szkół zbiorczych. Przygotowując plan gospodarczy i budżet państwa na rok przyszły uważam, że warto przewidzieć odpowiednie środki na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#JózefRodzik">Inną ważną grupą problemów wymagających rozwiązania przez władze gminne i powiatowe, co znajduje wyraz w toczącej się obecnie dyskusji na zebraniach przedwyborczych, jest rozwój usług produkcyjnych, zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę oraz wiele innych ważnych i gospodarczo uzasadnionych, lecz niełatwych dla gminy i powiatu problemów.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#JózefRodzik">Wysoki Sejmie! Ideą przewodnią dokonującej się reformy jest zapewnienie większego niż dotychczas wpływu rad narodowych na ustalanie kierunków dalszego społeczno-gospodarczego rozwoju swego terenu.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#JózefRodzik">Zawarte w projekcie ustawy propozycje porządkują w sposób jednolity strukturę organizacyjną organów władzy przedstawicielskiej i organów administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#JózefRodzik">Określenie w ustawie roli i charakteru rad narodowych wszystkich stopni jako organów władzy państwowej i podstawowych organów samorządu społecznego umożliwi bardziej prawidłowe kojarzenie interesów regionalnych z interesami państwa. Społeczeństwo oczekuje od nich jeszcze bardziej skutecznego działania na rzecz dalszego dynamicznego rozwoju swego regionu i kraju.</u>
          <u xml:id="u-35.15" who="#JózefRodzik">W realizacji programów społeczno-gospodarczego rozwoju szeroki front działania mają ogniwa samorządu mieszkańców miast i wsi. Prawne uregulowanie ich pozycji, więzi i stosunków z organami władzy państwowej wyeliminowało np. z życia wsi lawinę wielu zbędnych zebrań, a jednocześnie podniosło rangę tych przemyślanych i koniecznych. Znaczna grupa problemów podejmowanych przez gminne rady narodowe jest przedmiotem zebrań ogólnowiejskich. Wiele w roku bieżącym zrobiono w miastach i wsiach w ramach akcji „porządek”. Na przykład ponad 4,5 tys. gospodarstw naszego województwa pod wpływem aktywnego działania gmin zmieniło w roku bieżącym tradycyjne strzechy na ognioodporne pokrycia budynków, dokonując jednocześnie w wielu z nich modernizacji.</u>
          <u xml:id="u-35.16" who="#JózefRodzik">Wiele gminnych rad narodowych — przed ostatecznymi decyzjami — konsultuje ze społeczeństwem programy społeczno-gospodarczego rozwoju gmin. Działalność ta sprzyja aktywniejszemu współdziałaniu mieszkańców wsi w realizacji tych programów.</u>
          <u xml:id="u-35.17" who="#JózefRodzik">Coraz więcej mieszkańców wsi zdaje sobie sprawę z tego, że postęp w rolnictwie i ich poziom życiowy zależy w dużym stopniu od ich zbiorowego działania na rzecz społeczno-gospodarczego rozwoju wsi. Tym większego znaczenia nabiera więc zebranie wiejskie, którego funkcja społeczno-wychowawcza oraz organizatorska zawiera istotny czynnik aktywizujący społeczeństwo wiejskie. Zebrania wiejskie — tak zresztą, jak i statutowe zebrania kółek rolniczych — stanowią dogodną płaszczyznę gospodarskiej rozmowy na tematy dotyczące pełniejszego wykorzystania rezerw produkcyjnych oraz form współżycia społecznego mieszkańców wsi. Stanowią one także dobrą okazję do upowszechniania najlepszych wyników produkcyjnych i najnowszych zdobyczy nauki rolniczej oraz krytycznej oceny właścicieli tych gospodarstw, których poziom produkcji jest niski wskutek zaniedbań agrotechnicznych.</u>
          <u xml:id="u-35.18" who="#JózefRodzik">Jednym słowem, zebrania mieszkańców wsi, nasycone odpowiednią treścią, stanowią szkołę dobrego, bardziej postępowego gospodarowania i są czynnikiem społecznej aktywizacji wsi.</u>
          <u xml:id="u-35.19" who="#JózefRodzik">Będziemy nadal doskonalić zebrania organizowane przez wiejskie komitety Frontu Jedności Narodu, na których mieszkańcy wsi wysłuchują informacji radnego, sołtysa lub prezesa kółka rolniczego, jak spełniają oni swoje funkcje w służbie mieszkańców wsi. Okresowe rozliczanie się przedstawicieli najniższych komórek władzy ze swej działalności przed wyborcami wzbogaca treść społecznej kontroli, a jednocześnie przyczynia się do pogłębiania demokracji socjalistycznej. Wynikająca z żywotnych interesów wsi i gminy treść tych zebrań stanowić będzie dobrą platformę współdziałania władzy z obywatelami swego terenu.</u>
          <u xml:id="u-35.20" who="#JózefRodzik">Tegoroczne doświadczenia dowodzą, że nowe organy władzy i administracji gminnej sprawniej realizują zadania wynikające z uchwał VI Zjazdu PZPR, lecz muszą one nadal doskonalić swoją działalność w sferze zarządzania i koordynacji jednostek gospodarczych w realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju swego regionu.</u>
          <u xml:id="u-35.21" who="#JózefRodzik">Wysoki Sejmie! Jak wynika z dyskusji prowadzonej na zebraniach przedwyborczych, społeczeństwo nasze w pełni popiera wysuniętą przez I Krajową Konferencję PZPR propozycję, analogicznej do gminy organizacji rad narodowych szczebla powiatowego i wojewódzkiego.</u>
          <u xml:id="u-35.22" who="#JózefRodzik">Projekt ustawy, wychodząc naprzeciw tej aprobacie, wyposaża rady narodowe i terenową administrację państwową w szeroki zakres uprawnień i funkcje koordynacyjne wobec wszystkich jednostek gospodarczych. Ma to szczególne znaczenie dla wsi i rolnictwa, które posiada liczną grupę kontrahentów, od których zależy także sprawny rozwój produkcji rolniczej. Wielu z nich ma swoją siedzibę poza granicami danej jednostki administracji państwowej, toteż zachodzi konieczność skoordynowania ich działalności przez administrację państwową wyższego stopnia.</u>
          <u xml:id="u-35.23" who="#JózefRodzik">Wśród wielu uprawnień koordynacyjnych naczelnika powiatu i wojewody szczególnie ważne z punktu widzenia rolnictwa są te funkcje koordynacyjno-dyspozycyjne, które dotyczą programowania zadań oraz zabezpieczenia środków materiałowo-technicznych i finansowych niezbędnych do realizacji nakreślonego programu.</u>
          <u xml:id="u-35.24" who="#JózefRodzik">„Rady narodowe — głosi nowela do ustawy — zmierzają do wzrostu i unowocześnienia produkcji oraz do zapewnienia kompleksowego, gospodarczego i społeczno-kulturalnego rozwoju swojego terenu jako spójnego, socjalistycznego organizmu, w którym wszystkie zasoby i możliwości istniejące i dające się uruchomić powinny być wykorzystane dla dalszego rozwoju kraju.” Realizacja tego podstawowego obowiązku wymagać będzie wiele inicjatywy i zapobiegliwości rad narodowych i administracji państwowej zarówno w inspirowaniu społeczeństwa do realizacji zadań, jak i zabezpieczenia środków niezbędnych do wykonania zamierzonych celów.</u>
          <u xml:id="u-35.25" who="#JózefRodzik">Społeczeństwo nasze, bazując na doświadczeniach tegorocznej pracy gmin, z dużym zaufaniem przyjmuje reformę rad narodowych i administracji państwowej szczebla powiatowego i wojewódzkiego.</u>
          <u xml:id="u-35.26" who="#JózefRodzik">Wyrażam też głębokie przekonanie, że uchwalona przez Wysoką Izbę projektowana ustawa, wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję, będzie sprzyjać interesom społeczeństwa i rozwojowi naszego socjalistycznego państwa.</u>
          <u xml:id="u-35.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#AndrzejWerblan">Proszę obecnie o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożone Wysokiej Izbie projekty ustaw: o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o zmianie ustawy o radach narodowych stanowią kolejny, o doniosłym znaczeniu, krok na drodze doskonalenia funkcjonowania gospodarki i państwa. Drogę tę wskazał nam VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Idziemy nią konsekwentnie, doskonaląc metody zarządzania i planowania.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#PiotrJaroszewicz">Zmianami obejmujemy coraz to nowe dziedziny naszego życia państwowego i gospodarczego. Działamy rozważnie, poprzedzając decyzje wnikliwą analizą potrzeb, możliwości i warunków, opartą na doświadczeniach praktycznych oraz na konsultacjach społecznych.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#PiotrJaroszewicz">Ten sposób podejścia do kształtowania zasad funkcjonowania gospodarki i państwa znajduje pełne potwierdzenie w rozpatrywanych przez Wysoki Sejm projektach ustaw. Zmierzają one do doskonalenia działalności terenowych organów przedstawicielskich władzy ludowej i terenowych organów administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#PiotrJaroszewicz">U podstaw proponowanej reformy legła leninowska koncepcja funkcjonowania państwa, skutecznego kojarzenia demokracji socjalistycznej ze sprawnością funkcjonowania aparatu państwowego, łączenia kolegialności omawiania i rozpatrywania podstawowych zagadnień z jednoosobową odpowiedzialnością za realizację powierzonych zadań.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#PiotrJaroszewicz">Reforma oparta jest na zasadzie centralizmu demokratycznego, na zasadzie nadrzędności interesu ogólnospołecznego nad interesem poszczególnych regionów, przy zapewnianiu warunków rozwoju wszystkich regionów kraju. Jest to naczelna zasada naszej polityki społeczno-ekonomicznej. Jej przestrzeganie stanowi podstawowy warunek pomyślnej realizacji programu VI Zjazdu partii.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#PiotrJaroszewicz">W praktyce ekonomicznej zasada ta wyraża się w systemie planowania centralnego, które zapewnia optymalny rozwój kraju i poszczególnych jego regionów. Wymownym tego potwierdzeniem są wyniki naszej gospodarki, osiągnięte w mijających trzech latach, jak i przedłożony pod obrady Wysokiej Izby projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#PiotrJaroszewicz">Tak więc, wytyczając nową rolę i nowe zadania rad narodowych w społeczno-politycznym systemie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i dostosowując do nich ich organizację i zasady funkcjonowania opieramy się na:</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#PiotrJaroszewicz">— pryncypialnych zasadach ustroju socjalistycznego,</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#PiotrJaroszewicz">— uchwałach VI Zjazdu i deklaracji I Krajowej Konferencji Partyjnej,</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#PiotrJaroszewicz">— wieloletnich doświadczeniach w działalności rad narodowych,</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#PiotrJaroszewicz">— nowych potrzebach i zadaniach, wynikających z programu dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski,</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#PiotrJaroszewicz">— pierwszych pozytywnych doświadczeniach funkcjonowania gminnych rad i działalności naczelników gmin.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#PiotrJaroszewicz">Podstawowe rozwiązania zawarte w przedstawionych Wysokiej Izbie projektach ustaw zmierzają do umocnienia zarówno organów przedstawicielskich, jak i organów administracji państwowej. Podejmując reformę, nie pomniejszamy w niczym dotychczasowego dorobku rad narodowych i ich organów. Dorobek ten jest bowiem duży.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#PiotrJaroszewicz">Jednak na obecnym etapie rozwoju społeczeństwa i gospodarki powstaje konieczność podjęcia nowych rozwiązań. Wymagają tego oczekujące nas zadania dalszego dynamicznego rozwoju socjalistycznej ojczyzny W dotychczasowej działalności rad narodowych i ich prezydiów dominowały funkcje administracyjne. Rady i ich komisje w niedostatecznym stopniu realizowały funkcje inspirujące i kontrolne w stosunku do aparatu administracji. Spełniane w jednym organie — prezydium rady narodowej — funkcje stanowiące i wykonawcze prowadziły nie jedno krotnie do ograniczania pierwszych na rzecz drugich. Często sprawy wykonawcze nadmiernie ciążyły nad pracą organów przedstawicielskich. Często też zwyciężały przedwczesne, a niejednokrotnie nieuzasadnione kompromisy wypływające z nadmiernej ostrożności pracowników organów wykonawczych rad.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#PiotrJaroszewicz">Dlatego nowe rozwiązania zmierzają do umocnienia roli i pozycji rad narodowych jako organów przedstawicielskich. I w tym celu przewiduje się rozszerzenie ich uprawnień w sferze planowania, koordynacji i kontroli oraz odpowiednie udoskonalenie wewnętrznej organizacji pracy organów stanowiących.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwalone przez rady narodowe plany społeczno-gospodarczego rozwoju będą podstawowym instrumentem koordynacji działalności wszystkich jednostek państwowych, spółdzielczych organizacji gospodarczych oraz instytucji i organizacji społecznych, działających na danym terenie. Stworzy to możliwość wywierania skutecznego wpływu na ich działalność, zmierzającego do kompleksowego, skoordynowanego i efektywnego rozwoju produkcji przemysłowej i rolnej, usług oraz do polepszenia warunków socjalnych i kulturalnych, a w rezultacie — do coraz lepszego zaspokajania potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#PiotrJaroszewicz">Dotychczas koordynacja stanowiła słaby punkt działalności organów stanowiących.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#PiotrJaroszewicz">Niedostateczna była również praca koordynacyjna organów administracji rad w terenie. Stan ten powodował, że niejednokrotnie w imię partykularnych interesów następowało rozpraszanie sił i środków zamiast ich scalania, obniżanie efektów inwestycyjnych, niepełne wykorzystanie istniejących obiektów i urządzeń, wzniesionych przecież wysiłkiem całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#PiotrJaroszewicz">Rady narodowe jako podstawowe organy samorządu społecznego będą oddziaływać na inne formy samorządu na swoim terenie — na samorząd robotniczy, chłopski, spółdzielczy i samorząd mieszkańców miast. Przyczyni się to do zacieśnienia więzi rad narodowych z ludnością, podniesie ich rolę organizatorską, ułatwi realizację zadań społeczno-gospodarczych i wychowawczych, podniesie autorytet rad.</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#PiotrJaroszewicz">Rady narodowe, uwolnione od funkcji wykonawczych, będą mogły sprawować skuteczną, społeczną kontrolę nad działalnością terenowej administracji państwowej i nad działalnością instytucji i jednostek działających na ich terenie. Stwarza to niezbędne warunki skutecznego działania rad jako organów władzy ludowej, programujących i koordynujących rozwój swojego terenu.</u>
          <u xml:id="u-37.20" who="#PiotrJaroszewicz">Realizację nowych zadań zapewniają odpowiednie zmiany w wewnętrznej organizacji rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-37.21" who="#PiotrJaroszewicz">Aby rada narodowa mogła działać skutecznie, musi mieć pełne poparcie polityczne, poparcie organizacji partyjnej, poparcie wszystkich stronnictw i Frontu Jedności Narodu. Poparcie takie, wraz z kierowniczą rolą partii klasy robotniczej, zapewni zapowiedziana przez I Krajową Konferencję Partyjną zasada, w myśl której na przewodniczących rad narodowych proponowani będą I sekretarze komitetów wojewódzkich i powiatowych Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a na zastępców przewodniczącego rady — prezesi komitetów Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i przewodniczący komitetów Stronnictwa Demokratycznego. Instytucjonalne zapewnienie w przedłożonych propozycjach kierowniczej roli partii w pracy rad narodowych jest dobitnym potwierdzeniem, że u podstaw reformy legła leninowska koncepcja władzy ludowej.</u>
          <u xml:id="u-37.22" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Przedstawione w projektach ustaw rozwiązania dotyczące terenowych organów administracji państwowej zmierzają w kierunku zwiększenia efektywności jej działania, wyraźnego określenia uprawnień oraz odpowiedzialności za wykonanie zadań stawianych przed nią przez administrację centralną, jak i przez radę narodową jako przedstawicielski organ władzy ludowej. Powołujemy jednoosobowe terenowe organy administracji państwowej — wojewodów, prezydentów miast i naczelników powiatów, będących jednocześnie organami wykonawczo-zarządzającymi rad n arkadowych.</u>
          <u xml:id="u-37.23" who="#PiotrJaroszewicz">Wydziały zaś stanowić będą integralną część urzędów wojewódzkich, miejskich i powiatowych. W ten sposób pragniemy przezwyciężyć istotną słabość w dotychczasowym działaniu administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-37.24" who="#PiotrJaroszewicz">Rozwiązanie to prowadzić będzie do zmian w układzie stosunków między naczelnymi a terenowymi organami administracji państwowej. Ministrowie będą ustalać tylko ogólne zasady realizacji przez wojewodów i prezydentów miast wyłączonych z województw zadań, wynikających z planu centralnego i ogólnej polityki państwa. Będą im udzielać pomocy i sprawować kontrolę nad przebiegiem realizacji zadań.</u>
          <u xml:id="u-37.25" who="#PiotrJaroszewicz">Skupienie wszystkich funkcji administracyjnych w jednoosobowym organie uprości organizacje działania administracji i jednoznacznie określi zależność hierarchiczną i odpowiedzialność obowiązującą w jej aparacie.</u>
          <u xml:id="u-37.26" who="#PiotrJaroszewicz">Proponowane rozwiązania zapewnia zatem jednolitość działania wszystkich organów administracyjnych w realizacji polityki społeczno-gospodarczej państwa, w działalności przyczyniającej się do rozwoju kraju i poszczególnych jego regionów.</u>
          <u xml:id="u-37.27" who="#PiotrJaroszewicz">Wprowadzają też one uproszczenia w procedurze rozpatrywania i załatwiania indywidualnych spraw obywateli. Sprawy te będą załatwiane przez organy terenowe najniższego szczebla jako usytuowane najbliżej ludności. Tok postępowania administracyjnego kończyć się będzie decyzją organu administracyjnego szczebla wojewódzkiego. W sprawach indywidualnych obywateli decyzje wojewodów i prezydentów miast wydzielonych z województw będą miały charakter ostateczny.</u>
          <u xml:id="u-37.28" who="#PiotrJaroszewicz">Projektowane rozwiązania powinny w istotny sposób przyczynić się do zwiększenia sprawności funkcjonowania terenowych organów administracji państwowej. To jest ważki cel reformy.</u>
          <u xml:id="u-37.29" who="#PiotrJaroszewicz">Należy oczekiwać, że reforma przyczyni się również do zmniejszenia kosztów przeznaczonych na administrację. W bieżącym roku w wyniku wprowadzonych już zmian i usprawnień organizacyjnych w prezydiach wojewódzkich i powiatowych rad narodowych uzyskano oszczędności w postaci ponad 9 tys. etatów, czyli ok. 12% ogółu etatów w wydziałach tych prezydiów.</u>
          <u xml:id="u-37.30" who="#PiotrJaroszewicz">Wprowadzona z dniem 1 września br. w oparciu o uzyskane oszczędności regulacja płac dla pracowników rad narodowych umożliwi wydatną poprawę jakości kadr aparatu administracji terenowej przy jednoczesnym ograniczeniu ich liczebności.</u>
          <u xml:id="u-37.31" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Przy opracowywaniu rządowych projektów ustaw wykorzystaliśmy doświadczenia z pracy organów władzy państwowej i administracji terenowej na wsi.</u>
          <u xml:id="u-37.32" who="#PiotrJaroszewicz">Dziś, po 11 miesiącach funkcjonowania gmin, możemy z pełną satysfakcją stwierdźcie, że wprowadzone zmiany sprawdziły się w praktyce, że zdały egzamin i spełniają nasze oczekiwania, a także, że spotkały się z uznaniem i poparciem mieszkańców wsi. Wzrasta stopniowo rola gminnych rad narodowych — przedstawicielskich organów na wsi.</u>
          <u xml:id="u-37.33" who="#PiotrJaroszewicz">Zorganizowana i sprawna działalność naczelników gmin, jako wykonawczo-zarządzających organów gminnych rad narodowych, służy skutecznej realizacji uchwał gmin.</u>
          <u xml:id="u-37.34" who="#PiotrJaroszewicz">Gminne ogniwa władzy i administracji skupiają swoją uwagę głównie na sprawach gospodarczych. Ich działalność przyczynia się przede wszystkim do wykorzystania rezerw wzrostu produkcji rolnej, co ma zasadnicze znaczenie dla realizacji naszych zamierzeń w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju i w pełniejszym zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-37.35" who="#PiotrJaroszewicz">Sprawdzianem organizatorskich umiejętności gminnych ogniw władzy i administracji było przygotowanie i pokierowanie przebiegiem tegorocznych kampanii produkcyjnych w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-37.36" who="#PiotrJaroszewicz">Również sprawy obywateli są dziś załatwiane przez administrację gminną lepiej i szybciej, o czym świadczy stosunkowo niewielka liczba odwołań od decyzji naczelników wnoszonych do prezydiów powiatowych rad narodowych. Tak więc nasze doświadczenia są pomyślne i potwierdzają słuszność przyjętych kierunków działania.</u>
          <u xml:id="u-37.37" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Proces doskonalenia struktury organizacyjnej i metod funkcjonowania terenowej władzy ludowej i organów administracji służyć będzie rozwojowi demokracji socjalistycznej, zwiększeniu sprawności funkcjonowania organów przedstawicielskich i państwowych, pomyślnej realizacji nowych, coraz większych zadań rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Dzięki temu będzie wzrastał autorytet władzy ludowej i administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-37.38" who="#PiotrJaroszewicz">Wymaga to jednak nie tylko stworzenia odpowiednich prawnych ram działania, ale i zapewnienia administracji państwowej wysoko kwalifikowanej, ideowej kadry, partyjnej i bezpartyjnej, dobrze przygotowanej do pełnienia nowych, niełatwych obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-37.39" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Przy opracowywaniu ostatecznej wersji projektu ustaw korzystaliśmy z uwag i poprawek zgłaszanych przez obywateli posłów w trakcie prac komisji.</u>
          <u xml:id="u-37.40" who="#PiotrJaroszewicz">Z uwagą słuchaliśmy wypowiedzi obywateli posłów w dzisiejszej debacie. Znaleźliśmy w niej potwierdzenie słuszności założeń i rozwiązań zawartych w projektach. Jestem przekonany że uchwalenie przedstawionych Wysokiemu Sejmowi przez Rząd projektów ustaw o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i o zmianie ustawy o radach narodowych stanowić będzie dalszy doniosły krok na drodze umacniania naszego ludowego państwa, na drodze pomyślnego rozwoju społecznego i pomnażania sił naszej socjalistycznej ojczyzny. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-37.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#AndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#AndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad przedyskutowanymi projektami ustaw.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#AndrzejWerblan">Przypominam, że zgodnie z art. 91 Konstytucji. zmiana Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej może nastąpić tylko większością co najmniej dwóch trzecich głosów w obecności co najmniej potowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że w dzisiejszym posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#AndrzejWerblan">Zgodnie z art. 71 regulaminu Sejmu w przypadku głosowania nad projektem ustawy zmieniającej Konstytucję zarządza się obliczenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#AndrzejWerblan">Proszę zatem Obywateli Posłów Sekretarzy: Stanisławę Karną. Marie Kotlicka. Henryka Pawłowskiego, Jerzego Rachowskiego i Jana Skowrona, aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#AndrzejWerblan">Proszę Obywateli Posłów o trzymanie podniesionych rąk przez czas umożliwiający obliczenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#komentarz">(Następuje obliczanie głosów przez posłów sekretarzy)</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#AndrzejWerblan">Za ustawą głosowało 367 posłów.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-38.16" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad następnym projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-38.17" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-38.18" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.19" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-38.20" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-38.21" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o radach narodowych.</u>
          <u xml:id="u-38.22" who="#AndrzejWerblan">Obecnie zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-38.23" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 10 do godz. 17 min. 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#StanisławGucwa">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego o rządowym projekcie ustawy o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa (druki nr 112 i 126).</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#StanisławGucwa">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Włodarczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#StanisławWłodarczyk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Po tak żywej i odpowiedzialnej dyskusji nad sprawami, które będą miały kolosalne znaczenie dla losów naszej gospodarki narodowej, dla poziomu życia naszych obywateli, muszę — zgodnie z porządkiem dziennym — prosić obywateli posłów o wysłuchanie uwag dotyczących spraw, które wprawdzie obejmują fragment całej naszej gospodarki, ale jak się okaże, mających znaczny udział w zaspokajaniu coraz wyższych naszych krajowych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#StanisławWłodarczyk">Moim zadaniem jest przedstawić dziś — z upoważnienia Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — ogólny sens proponowanego projektu ustawy o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa oraz jej ostateczną wersję. Została ona opracowana po szczegółowej, wielodniowej dyskusji prowadzonej w gronie fachowców i ekspertów od tych zagadnień, przy współudziale przedstawicieli zainteresowanych komisji sejmowych i specjalistów-prawników. Owocem tych prac jest zestaw poprawek, jakie proponowane są do poszczególnych artykułów projektu ustawy, a także i nowa treść kilku z nich. Było to zdaniem Komisji niezbędne, jeśli zważyć, że projekt ustawy powinien być dostosowany do nowych wymogów i potrzeb społeczno-gospodarczych. Powinna ona na dłuższy okres czasu rozwiązać całość ważnych zagadnień z tego zakresu. Komisja wyraża przekonanie, że łącznie z poprawkami, cały ten tak ważny dla gospodarki państwa akt prawny, dość precyzyjnie ustala zadania dla wszystkich zainteresowanych. Ustala on odpowiednie, na miarę dzisiejszych potrzeb, niezbędne rygory, co w sumie ma znacznie uproduktywnić areał lasów niepaństwowych i spowodować, by służyły one celom wytyczanym przez nowoczesne społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#StanisławWłodarczyk">Tak się składa, że dokładnie w miesiąc po I Krajowej Konferencji Partyjnej Sejm uchwali, mam nadzieję, w dniu dzisiejszym proponowany projekt ustawy, co, obiecujemy sobie, spowoduje realizację podstawowego wskazania tej Konferencji. Dzięki lepszemu zagospodarowaniu rozpocznie się proces znacznie właściwszego wykorzystania lasów niepaństwowych, sprzyjający lepszemu zaspokajaniu ważnych potrzeb społecznych, które w skrócie określa termin „ochrona naturalnego środowiska człowieka”. Chodzi tu o zwiększenie dodatniego wpływu tych lasów na warunki wodne, glebowe, klimatyczne, krajobrazowe i ochronne.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#StanisławWłodarczyk">Uintensywnienie produkcji w tych lasach jest sprawą o dużej wadze dla kraju, jeśli zważyć, że ogólny obszar lasów niepaństwowych osiągnął obecnie ok. 1650 tys. ha, co stanowi 1/5 powierzchni wszystkich lasów w Polsce i że na tym dużym obszarze zapas drewna grubego w przeliczeniu na 1 ha wynosi zaledwie 62 m3, podczas gdy w lasach państwowych — 112 m3. Podobnie jest z rocznym przyrostem drewna, który kształtuje się analogicznie, bo nieco ponad 1m3 z 1 ha w lasach niepaństwowych i 3,2 m3 — w lasach państwowych. Powyższe dane wskazują na znaczne rezerwy produkcyjne. Wymaga to, z racji zwiększających się potrzeb gospodarczych kraju, podjęcia zdecydowanych kroków zmierzających do intensyfikacji gospodarki w lasach niepaństwowych. Niewielka zasobność tych lasów została spowodowana niewłaściwą dotąd gospodarką, na skutek nieracjonalnego użytkowania i zagospodarowania oraz braku odpowiedniej ochrony tych lasów. Na ten stan ma wpływ duże rozproszenie i rozdrobnienie działek leśnych, często wąskich, utrudniających właściwe ich zagospodarowanie. To postępujące rozdrobnienie doprowadziło do tego, że lasy te tworzą pomad 1 350 tys. gospodarstw, w wyniku czego średnia powierzchnia jednego gospodarstwa leśnego wynosi zaledwie 1,12 ha.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#StanisławWłodarczyk">Dotychczasowa ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r., pomimo pozytywnej roli, jaką niewątpliwie spełniła, ma spore braki, utrudniające od dłuższego już czasu prawidłowy rozwój gospodarowania. Trzynastoletni okres działania tej ustawy wykazał konieczność jej zmiany, a mianowicie dostosowania przepisów do wyraźnego już dziś postępu w zakresie organizacji i techniki, wynikającego ze specyficznych cech gospodarki leśnej i w ogóle dostosowania jej do teraźniejszych wymogów i stosunków społecznych. Miało to swoje potwierdzenie w licznych postulatach terenowych organów nadzoru, w których zgłaszano konieczność zmiany ustawy, hamującej już dziś rozwój i dalszy postęp całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#StanisławWłodarczyk">Przedstawiony Wysokiej Izbie wraz z poprawkami projekt ustawy, w którym zawarte są wnioski terenowych działaczy gospodarczych i społecznych, stwarza możliwość przyspieszonej intensyfikacji procesów produkcyjnych i ściślejszego powiązania gospodarki w lasach niepaństwowych z gospodarką efektywną — a więc planową. W tym właśnie duchu sformułowany został projekt ustawy, wnoszący wiele nowych elementów, głównie w postaci zwiększonych uprawnień dla organów nadzorczych, oraz przywilejów i obowiązków dla właścicieli lasów. Ma to na celu racjonalną gospodarkę w tych lasach, doprowadzenie jej w miarę możliwości do poziomu, jaki jest w lasach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#StanisławWłodarczyk">Podstawowe powody, dla których proponuje się projekt Ustawy są przedstawione w uzasadnieniu do projektu rządowego (druk nr 112).</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#StanisławWłodarczyk">Przechodzę zatem do zreferowania efektów pracy Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, zawartych w doręczonym obywatelom posłom druku nr 126 i na tym tle zwrócenia uwagi na szczególne aspekty projektu ustawy i jego ogólne znaczenie dla gospodarki leśnej.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#StanisławWłodarczyk">Projekt ustawy składa się z 5 rozdziałów, które w sposób aktualnie przydatny normują podstawowe problemy z tego zakresu. Zgodnie z uchwalonymi dziś zmianami do ustawy o radach narodowych powstała potrzeba wprowadzania w całym tym akcie prawnym nowej terminologii dotyczącej rad narodowych. Wszędzie zatem tam, gdzie o tym mowa, używa się już nowych terminów, jak: naczelnik powiatu ozy wojewoda. Znajduje to wyraz w doręczonym obywatelom posłom zestawie poprawek (druk nr 126). Warto przy tym wspomnieć, że projekt Ustawy przewiduje znaczne uprawnienia naczelnika gminy i powiatu w zakresie gospodarki w lasach niepaństwowych. Jest to określone szczegółowo w odpowiednich artykułach projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#StanisławWłodarczyk">Rozdział I projektu ustawy grupuje przepisy ogólne, niezbędne w tego typu akcie. Określa się w nim precyzyjnie, kogo przepisy dotyczą i do jakich gruntów leśnych się odnoszą. Poprawki do tej części mają charakter merytoryczny. W części, w której wyszczególnia się aparat nadzoru nad zagospodarowaniem lasów, wprowadzono poprawkę, proponując, aby Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego wykonywał swe zadania także przez naczelnego dyrektora Lasów Państwowych. Jednocześnie postanowiono skreślić ust. 3 w art. 4 dotyczący nadzoru technicznego, ponieważ wynika to z obowiązków służbowych, określonych regulaminem. W proponowanej nowej wersji art. 5 chodziło o bardziej przejrzyste Określenie intencji tworzenia obwodów leśnych i zrezygnowanie z budzącego wątpliwości sformułowania „lasy podlegają podziałowi”.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#StanisławWłodarczyk">Rozdział II jest zbiorem przepisów dotyczących zagospodarowania lasów. Komisja uznała za stosowne wskazać niezależnie od produkcyjnych, także na inne ważne funkcje lasów, jak: ochronne, zdrowotne, krajobrazowe i wypoczynkowe. Naczelnika powiatu uczyniono władnym wydawania zezwoleń na zmianę uprawy leśnej na inny rodzaj użytkowania. Za niezbędne uznano wprowadzenie nowego ustępu W art. 7, aby była jasność co do niestosowania przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów!, ustalających obowiązek uzyskiwania zezwolenia na przeznaczenie gruntów leśnych na cele nieleśne — w stosunku do właścicieli lasów i gruntów leśnych.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#StanisławWłodarczyk">Za wystarczające uznano nadanie uprawnień dotyczących wydawania tych zezwoleń naczelnikowi powiatu, a nie wojewodzie, jak proponuje projekt rządowy, gdyż poważny wzrost roli i zakresu zadań wojewody uniemożliwiałby mu rozpatrywanie i wydawanie decyzji dotyczących terenów leśnych o powierzchni już od 10 arów. Komisja jest zdania, że naczelnik powiatu będzie właściwie decydował o tych sprawach, tym bardziej, że będzie to dotyczyć jego powiatu, który jest mu dobrze znany.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#StanisławWłodarczyk">W rozdziale II przewiduje się opracowywanie na koszt państwa programów zagospodarowania lasów, co jest bardzo ważne dla prowadzenia planowej gospodarki leśnej. Będzie to program uproszczony do niezbędnego minimum, zawierający najważniejsze elementy taksacyjne i wskaźniki gospodarcze. Będzie zawierał także mapę drzewostanową. Takim uproszczonym programem będzie można objąć w krótkim czasie wszystkie lasy niepaństwowe. Trzeba stwierdzić, że brak takich uproszczonych programów bardzo poważnie utrudniał dotąd prowadzenie racjonalnej gospodarki w tych lasach.</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#StanisławWłodarczyk">Celowe jest ukazanie (art. 9) zestawu uprawnień nadleśniczego jako organu fachowego, od którego, po wyposażeniu go w niezbędne atrybuty, będzie dużo zależeć. Komisja postanowiła w art. 9 ust. 2 dodać punkt 4 przewidujący, że nadleśniczy może decydować o likwidacji w lesie dróg uznanych za zbędne i o ewentualnym grodzeniu upraw leśnych w szczególnych wypadkach. Zmieniona treść Ust. 3 w sposób bardziej precyzyjny zabezpiecza realizację decyzji wydawanych przez nadleśniczego.</u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#StanisławWłodarczyk">Zakaz przegonu lub wypasu zwierząt oraz zbierania ściółki na gruntach leśnych (art. 10) był przedmiotem ożywionej i bardzo wnikliwej dyskusji. Sprawę rozważono dokładnie od strony potrzeb rolnictwa i leśnictwa. Komisja zdecydowała się zatem zaproponować Wysokiemu Sejmowi utrzymanie tych zakazów w wersji rządowego projektu z, drobnymi poprawkami. Komisja jest zdania, że nie może być mowy o podniesieniu na wyższy poziom gospodarki w lasach niepaństwowych bez stanowczego zakazu wypasu, przegonu zwierząt gospodarczych i grabienia ściółki. Jest to słuszna zasada praktykowana w lasach o wysokiej kulturze gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-40.15" who="#StanisławWłodarczyk">Nowa wersja ust. 1 art. 12 ma na celu wyraźne określenie, że lasy i grunty leśne nie mogą być dzielone w żadnym wypadku, nawet w sytuacji, kiedy wchodzą one w skład gospodarstwa rolnego, co do którego istnieje możliwość podziału. Dla dobra gospodarki w lasach niepaństwowych projekt ustawy wyraźnie zastrzega, że podział lasu nie. następuje w wypadku zbywania całej działki leśnej, będącej odrębnym, zwartym kompleksem. Jest to konsekwencja tego, o czym mówiłem na wstępie. Ustawa musi spowodować całkowite zahamowanie rozdrabniania działek leśnych. Obecna średnia, jak powiedziałem już poprzednio, 1,12 ha jednej działki, będzie i tak utrudniać kompleksowe Wykonywanie czynności gospodarczych. Tak więc, na dalsze dzielenie działek godzić się nie można.</u>
          <u xml:id="u-40.16" who="#StanisławWłodarczyk">W projekcie ustawy w art. 13 wprowadza się opłatę leśną ze wskazaniem jej przeznaczenia na pokrycie wydatków z wiązanych z zagospodarowaniem lasów. Dotychczasowa niska opłata leśna służyła raczej pokrywaniu kosztów związanych z pozyskaniem drewna, co musiało rzutować na stan upraw i młodników. Wykorzystanie środków z tej opłaty na zagospodarowanie lasów podniesie na pewno stan jakościowy wszystkich upraw i drzewostanów i spowoduje wyższą produkcję masy drzewnej w tych lasach. Projekt aktu wykonawczego zapowiada zreformowanie opłaty leśnej, likwidując dotychczasową opłatę skarbową, która w praktyce nie zdała egzaminu.</u>
          <u xml:id="u-40.17" who="#StanisławWłodarczyk">Godzi się więc wspomnieć o art. 16, który ma charakter represyjny, bo też i waga problemu jest duża. Ma on przestrzegać przed złą gospodarką w lasach, przed niewykonywaniem zabiegów zalecanych przez służbę fachową. Dlatego Komisja zdecydowała się wprowadzić określenie — jeśli dopuszczono do „rażących zaniedbań w ich zagospodarowaniu”, las może być przejęty, za odszkodowaniem zmniejszonym o połowę, na własność państwa. Jest to przepis surowy, ale zabezpieczający utrzymanie dotychczasowej powierzchni lasów i właściwe ich zagospodarowanie.</u>
          <u xml:id="u-40.18" who="#StanisławWłodarczyk">Rozdział III normuje zasady i cele tworzenia spółek i zespołów leśnych. Instytucja różnych zrzeszeń znana jest i doceniana na wsi od dawna na terenie całego kraju. Doświadczenia nakazują więc rozszerzenie tych form także na lasy. Chodzi o to, aby działalność spółek i zespołów umożliwiła wprowadzenie jednolitych zabiegów jednocześnie na kilku czy kilkudziesięciu zespolonych działkach leśnych. Umożliwi to stosowanie sprzętu mechanicznego i prowadzenie kompleksowo wszelkich prac, przewidzianych programem gospodarczym. Przynależność do spółki w niczym nie zmienia uprawnień właścicieli do ich lasów! Przy organizowaniu i nadzorowaniu działalności spółek znaczne uprawnienia nadaje się naczelnikom powiatów i gmin (art. 21), aż do zwołania walnego zgromadzenia spółki, w wypadku gdy zarząd spółki źle pracuje, w celu dokonania wyboru nowego zarządu.</u>
          <u xml:id="u-40.19" who="#StanisławWłodarczyk">Istotną sprawą jest sformułowanie w art. 24, dotyczące pomocy państwa w zagospodarowaniu lasów, z której mogą korzystać spółki i w ogóle właściciele lasów prowadzący prawidłową gospodarkę w lasach. Pomoc ta może się przejawiać w postaci: zaopatrzenia w sprzęt mechaniczny i narzędzia, porad fachowych, w niektórych wypadkach w bezpłatnym przydziale sadzonek do zalesiania. Przewiduje się także formę nagradzania za dobrą gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-40.20" who="#StanisławWłodarczyk">W trosce o wysoką produkcję z każdego skrawka lasu, w uzasadnionych wypadkach, w wyniku decyzji naczelnika powiatu, może nastąpić zastępcze wykonanie czynności z zakresu zagospodarowania lasu. Jak słusznie mówi ustawa, „jeżeli wymaga tego interes społeczny”.</u>
          <u xml:id="u-40.21" who="#StanisławWłodarczyk">Rozdział IV zawiera przepisy karne, niezbędne do realizacji wszystkich wskazań ustawy, aż do przepadku drewna pozyskanego niezgodnie z odpowiednimi jej postanowieniami.</u>
          <u xml:id="u-40.22" who="#StanisławWłodarczyk">Rozdział V zawiera przepisy przejściowe i końcowe. Do istotnych spraw należą przepisy art. 27, w których ze względów oczywistych zastrzeżone jest dla państwa prawo pierwokupu, w wypadku sprzedaży lasu lub gruntu leśnego. Jest tam też przepis mówiący, że o ile wymagają tego potrzeby prawidłowej gospodarki leśnej, lasy i grunty leśne mogą być wywłaszczane. Przepis ten ma na celu, tak jak poprzednie tego typu przepisy, zachęcić do właściwej gospodarki wszystkich właścicieli lasów.</u>
          <u xml:id="u-40.23" who="#StanisławWłodarczyk">Kończąc, pragnę w imieniu Komisji wyrazić przekonanie, że projekt ustawy wychodzi naprzeciw licznym wnioskom terenowym, wskazującym na konieczność podjęcia niezbędnych, zasadniczych decyzji państwowych i zastosowania środków zmierzających do intensywniejszego wykorzystania bazy produkcyjnej w lasach niepaństwowych. Projekt ustawy wprowadza doskonalsze metody zagospodarowania tych lasów, rozszerza zakres postanowień dotyczących racjonalnego ich użytkowania. Ustawa będzie zobowiązywać właścicieli lasów do wykonywania wszystkich zabiegów związanych z odnową i ochroną lasów oraz do wszystkich kategorii cięć stosownie do wyników prac inwentaryzacyjno-urządzeniowych.</u>
          <u xml:id="u-40.24" who="#StanisławWłodarczyk">Projekt ustawy zapewnia znacznie zwiększoną pomoc państwa dla właścicieli lasów, co stwarza zachętę zagospodarowania lasów nie stanowiących własności państwa na poziomie odpowiadającym obecnym, nowoczesnym metodom, jakie stosowane są we wszystkich dziedzinach gospodarki w naszym kraju. Mając to na względzie, w imieniu Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego mam zaszczyt wnosić, by Wysoki Sejm uchwalić raczył proponowany projekt ustawy o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 126.</u>
          <u xml:id="u-40.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (druki nr 113, 125 i 125-A).</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#StanisławGucwa">Głos ma sprawozdawca poseł Zdzisław Kwieciński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#ZdzisławKwieciński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Obowiązująca od 1958 r. ustawa o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości w wielu istotnych postanowieniach nie odpowiada obecnym warunkom społeczno -gospodarczymi dalsze jej stosowanie utrudnia realizację podstawowych celów gospodarczych, zwłaszcza inwestycji, jest niekorzystne dla właścicieli wywłaszczanych nieruchomości, wywołuje wiele skarg i konfliktów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#ZdzisławKwieciński">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o zmianie ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości ma na celu wprowadzenie istotnych, aktualnie koniecznych, zmian w jej przepisach, dotyczących zasad i form nabywania nieruchomości na rzecz państwa oraz poprawy warunków, na których następuje wywłaszczenie. Stwierdzić należy, że gospodarczy rozwój kraju wymaga przejmowania terenów i jest sprawą ważną, aby sposób i warunki ich nabywania uwzględniały interes państwa oraz interesy właścicieli, od których przejmowane są nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#ZdzisławKwieciński">Projekt uwzględnia wieloletnie doświadczenia, wnioski, skargi oraz warunki ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#ZdzisławKwieciński">Najważniejszymi założeniami projektu ustawy są:</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#ZdzisławKwieciński">— podniesienie wysokości odszkodowania za wywłaszczane nieruchomości;</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#ZdzisławKwieciński">— ustalenie korzystniejszych dla właścicieli warunków wypłaty tych odszkodowań;</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#ZdzisławKwieciński">— decentralizacja w zakresie decydowania o wywłaszczeniu;</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#ZdzisławKwieciński">— stworzenie warunków do nabywania przez państwo koniecznych nieruchomości bez prowadzenia postępowania wywłaszczeniowego.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#ZdzisławKwieciński">Ustawa z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz o rekultywacji gruntów ograniczyła w poważnym stopniu zajmowanie nieruchomości rolnych na cele nierolnicze, zapewniając gospodarstwom rolnym korzystne warunki rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#ZdzisławKwieciński">Przedstawiony projekt jest dalszym aktem ustawowym, zabezpieczającym interesy właścicieli gospodarstw rolnych, stwarza bowiem realne możliwości nabycia nowych gospodarstw w wypadkach, kiedy dotychczas istniejące gospodarstwa zostają przejęte na cele przewidziane w ustawie wywłaszczeniowej.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#ZdzisławKwieciński">W tym celu podwyższona zostaje stawka odszkodowania za grunty rolne najwyżej do 5-krotnej wysokości obecnie obowiązujących stawek. Za grunty rolne przejęte od osób, dla których rolnictwo jest wyłącznym źródłem utrzymania ustalone są — na podstawie zmiany ustawy wywłaszczeniowej wprowadzonej w 1971 r., takie ceny, jakie kształtują się w obrocie między rolnikami.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#ZdzisławKwieciński">Uzyskanie przez rolnika odszkodowania w wysokości odpowiadającej realnej wartości posiadanego gospodarstwa i wypłata tego odszkodowania w krótkim czasie po przejęciu nieruchomości na rzecz państwa czyni możliwe nabycie przez niego innego gospodarstwa rolnego.</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#ZdzisławKwieciński">Biorąc pod uwagę, że może się okazać celowe i konieczne wypłacanie odszkodowania w wysokości cen, jakie kształtują się w obrocie między rolnikami również za inne kategorie gruntów rolnych, oprócz stanowiących jedyne źródło utrzymania ich właścicieli, ustawa upoważnia Radę Ministrów do ustalania kategorii gruntów, za które ze szczególnie uzasadnionych względów społecznych może być przyznane wyższe odszkodowanie.</u>
          <u xml:id="u-42.13" who="#ZdzisławKwieciński">Podwyższenie najwyżej do 5-krotnej wysokości stawki odszkodowania za grunty rolne ma zastosowanie również do gruntów rolnych położonych na obszarze miast, w stosunku do których obowiązuje stawka jak za grunt orny klasy I w strefie ekonomicznej wielkomiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-42.14" who="#ZdzisławKwieciński">Odszkodowania za przejęte nieruchomości rolne będą wypłacane w ciągu trzech miesięcy od dnia, w którym strony zawarły dobrowolną umowę o nabycie nieruchomości przez państwo lub od dnia, w którym decyzja ustalająca odszkodowanie w trybie wywłaszczeniowym stała się ostateczna.</u>
          <u xml:id="u-42.15" who="#ZdzisławKwieciński">Uchwalenie przez KC PZPR i Sejm PRL programu budownictwa mieszkaniowego i nowej polityki mieszkaniowej wzmogło zainteresowanie ludności budownictwem jednorodzinnym i stworzyło warunki do zakupu mieszkań na własność. Niniejszy projekt ustawy przewiduje ochronę tych domów i mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-42.16" who="#ZdzisławKwieciński">W wypadku gdy jednak wywłaszczenie nieruchomości zabudowanych takimi domami jest konieczne, ich właściciele otrzymują odszkodowanie, stwarzające możliwość budowy nowych domów, kupna lokali mieszkalnych lub przystąpienia do spółdzielni mieszkaniowych. Odszkodowanie odpowiada bowiem wysokości realnej wartości przejmowanych domów i płatne jest w ciągu 3 miesięcy od daty przejęcia nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-42.17" who="#ZdzisławKwieciński">Na analogicznych zasadach jak za domy jednorodzinne i małe domy mieszkalne ustalana jest wysokość odszkodowania za przejęte warsztaty rzemieślnicze i budynki mieszkaniowo-pensjonatowe. Różnice dotyczą tylko terminów wypłaty odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-42.18" who="#ZdzisławKwieciński">Projekt ustawy stwarza również możliwości podwyższenia odszkodowania za wszystkie grunty położone w miastach. Za obszar przekraczający wielkość działki normatywnej odszkodowanie może być podwyższone do 5-krotnej wysokości aktualnie obowiązującej stawki.</u>
          <u xml:id="u-42.19" who="#ZdzisławKwieciński">Stosownie do przepisów projektu ustawy wysokość stawki określać będą dla gruntów położonych na określonych obszarach naczelnicy powiatów (prezydenci miast, naczelnicy miast stanowiących powiaty) na podstawie wytycznych wojewodów lub prezydentów miast wyłączonych z województw.</u>
          <u xml:id="u-42.20" who="#ZdzisławKwieciński">Projekt wprowadza również przepis, dopuszczający możliwość podwyższenia przez wojewodę, na wniosek naczelnika powiatu, odszkodowania za 1 m2 gruntu na określonych obszarach, najwyżej do 10-krotnej stawki, podkreślając, że może to nastąpić w gospodarczo uzasadnionych przypadkach. Odszkodowanie w żadnym wypadku nie może przekroczyć przeciętnej ceny rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-42.21" who="#ZdzisławKwieciński">Zrównana zostaje wysokość odszkodowania za budynki użytkowe z odszkodowaniem za domy wielomieszkaniowe. Odszkodowanie to będzie odpowiadać przeciętnym kosztom wybudowania domu jednorodzinnego pięcioizbowego w danej miejscowości i nie może przekraczać realnej wartości budynku wywłaszczanego. Ograniczenie to nie ma zastosowania do wysokości odszkodowania za obiekty kultu religijnego uznanych przez państwo wyznań.</u>
          <u xml:id="u-42.22" who="#ZdzisławKwieciński">Projekt ustawy zapewnia odpłatność za wywłaszczane nieruchomości bez żadnych wyjątków. Uchylony zostaje przepis stanowiący, iż część działki budowlanej w mieście, nie przekraczająca 25% jej obszaru, może być wywłaszczona bez odszkodowania, jeżeli teren miał być użyty na cel budowy ulicy lub placu, albo na wyrównanie granic zieleni miejskiej oraz uchylony zostaje przepis ustalający, że w wypadku wywłaszczania gospodarstw rolnych nabytych od państwa po dniu 9 maja 1945 roku część budowli w tych gospodarstwach, uznanych za zbędne do racjonalnego prowadzenia danego gospodarstwa — wywłaszczana jest bez odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-42.23" who="#ZdzisławKwieciński">Korzystny dla właścicieli wywłaszczanych nieruchomości jest przepis ustalający, że ciążące na nieruchomości kwoty stanowiące należność państwa i banków, odlicza się od wartości wywłaszczonej nieruchomości, a nie — jak dotychczas — od ustalonego odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-42.24" who="#ZdzisławKwieciński">Dalszą istotną sprawą uregulowaną w projekcie ustawy jest decentralizacja w zakresie decydowania o wywłaszczaniu. Organem właściwym do podejmowania decyzji o wywłaszczaniu jest naczelnik powiatu, organem odwoławczym — Wojewoda. Znosi się działającą przy Ministrze Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska komisję odwoławczą do spraw wywłaszczeń. Należy wyrazić przekonanie, że projektowana decentralizacja, decyzji da dobre wyniki, podobnie jak to ma już miejsce w wyniku przekazania uprawnień do wydawania niektórych decyzji naczelnikom gmin.</u>
          <u xml:id="u-42.25" who="#ZdzisławKwieciński">Należy zwrócić specjalną uwagę na to, że nowe warunki wywłaszczania nieruchomości, a więc podwyższone w ramach ustawy stawki, w połączeniu z korzystniejszymi warunkami wypłacania należności, powinny w zasadniczy sposób wpłynąć na zmianę trybu nabywania nieruchomości. Nieruchomości powinny być przejmowane w zasadzie w trybie dobrowolnych umów pomiędzy wnioskodawcą wywłaszczenia a właścicielem nieruchomości. Ta forma odstępowania nieruchomości zapewnia wszystkim właścicielom nieruchomości wypłatę całej należności w ciągu trzech miesięcy od dnia zawarcia umowy kupna-sprzedaży. Nabycie nieruchomości w drodze umowy jest również korzystne dla inwestora, ponieważ umożliwia szybsze objęcie terenu pod inwestycje, czyniąc zbędnym często długotrwałe postępowanie administracyjne.</u>
          <u xml:id="u-42.26" who="#ZdzisławKwieciński">Nowe przepisy przewidują również korzystniejsze warunki wypłaty odszkodowania za nieruchomości już wywłaszczone, za które ich byli właściciele nie otrzymali jeszcze całej sumy odszkodowania. Pozostała należność będzie wypłacana w rocznych oprocentowanych ratach, nie przekraczających 50 000 zł, o ile oczywiście dotychczasowe warunki nie były korzystniejsze. Jeżeli tak, to zachowują one moc prawną.</u>
          <u xml:id="u-42.27" who="#ZdzisławKwieciński">Na uwagę zasługuje przepis, iż sprawy wszczęte, a przed wejściem w życie ustawy nie zakończone ostateczną decyzją o odszkodowaniu, rozpatrywane będą ponownie, z uwzględnieniem już nowych przepisów. Należy przewidywać, iż wiele spośród tych spraw nie będzie w ogóle rozpatrywanych w trybie postępowania administracyjnego, ponieważ właściciele wyrażą zgodę na odstąpienie nieruchomości w drodze umowy.</u>
          <u xml:id="u-42.28" who="#ZdzisławKwieciński">Przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy był rozpatrywany na trzech posiedzeniach Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych z udziałem przedstawicieli Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Był on gruntownie analizowany przez specjalnie wyłonioną podkomisję oraz konsultowany z prezydiami wojewódzkich rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-42.29" who="#ZdzisławKwieciński">Z upoważnienia Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej przedstawiam propozycję uchwalenia dodatkowych poprawek oprócz zamieszczonych w druku sejmowym nr 125, których niezbędność wynika z przepisów uchwalonej przez Sejm ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych. Te dodatkowe poprawki są zamieszczone w druku nr 125-A.</u>
          <u xml:id="u-42.30" who="#ZdzisławKwieciński">W imieniu Komisji wnoszę o uchwalenie przez Wysoki Sejm ustawy o zmianie ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości wraz z poprawkami wniesionymi przez Komisję, a zamieszczonymi w drukach sejmowych nr 125 i 125-A.</u>
          <u xml:id="u-42.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#StanisławGucwa">W interpelacji do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego poseł Stanisław Roziewicz stwierdza, że wraz z dynamicznym tempem rozwoju naszej gospodarki i rosnącymi dochodami ludności następują zmiany w strukturze spożycia, charakteryzujące się wzmożonym wzrostem zapotrzebowania na artykuły trwałego użytku, w tym na meble. Interpelant podkreśla, że wprawdzie produkcja mebli wzrosła w latach 1970–1972 o 24,6%, to jednak nie zaspokaja wciąż rosnących w tym zakresie potrzeb, co w określonym stopniu osłabia społeczne efekty wzrostu budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#StanisławGucwa">W związku z powyższym poseł Stanisław Roziewicz zwraca się do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z zapytaniem — jakie przedsięwzięcia podejmuje bądź zamierza podjąć resort dla doraźnego złagodzenia i perspektywicznego rozwiązania tego problemu?</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#StanisławGucwa">W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację głos zabierze Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego obywatel Jerzy Popko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#JerzyPopko">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Podzielam pogląd posła Stanisława Roziewicza, który interpelując w sprawie zaopatrzenia rynku w meble mieszkalne, rozpatruje ten problem na szerszym tle wzrostu dochodów pieniężnych ludności, zmian zachodzących w strukturze spożycia oraz na tle realizacji programu przyspieszonego budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#JerzyPopko">Pragnę zatem poinformować Wysoki Sejm i Obywatela Posła, jaki jest aktualny stan w zakresie produkcji mebli, co robi resort wspólnie z przemysłem terenowym i spółdzielczością pracy w kierunku złagodzenia niedoboru rynkowego i jakie są perspektywy rozwoju przemysłu meblarskiego.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#JerzyPopko">Otóż w latach 1971–1973 produkcja mebli wzrośnie o 46%, w tym w resorcie leśnictwa — o 52%.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#JerzyPopko">Mówiąc o bieżącym roku, należy stwierdzić, że wartość dostaw mebli na rynek jest większa o prawie 2,5 miliarda złotych niż w roku poprzednim, to znaczy — o 18% i obecnie ich udział w grupie zakupu artykułów nieżywnościowych wynosi 6,8%.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#JerzyPopko">Mimo znacznego na ogół wzrostu produkcji i sprzedaży mebli w latach poprzednich i w roku bieżącym, świadomi jesteśmy faktu, że potrzeby rynku nie są w pełni pokryte i że zapotrzebowanie społeczne na meble będzie stale wzrastać.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#JerzyPopko">W tej sytuacji resort, jako odpowiedzialny za produkcję mebli, podejmował i podejmuje wielostronne działania w celu zdynamizowania tej produkcji. To wielostronne działanie znajdzie swój wyraz w 1974 r., w którym to wartość produkcji mebli będzie wyższa o 3,4 mld zł niż w roku poprzednim, a co stanowi wzrost o 18%, a w resorcie leśnictwa i przemysłu drzewnego — o 21%, i oznacza to przekroczenie zadań całego planu 5-letniego już w przyszłym roku. Warto przy tym wskazać, że jest to prawie 2-krotnie wyższa dynamika niż założony na ten rok wzrost budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#JerzyPopko">Wracając do dostaw mebli na rynek w roku przyszłym — należy podkreślić, że obok wielkości wynikających ze zwiększonej produkcji, będą dostawy mebli z importu, a niezależnie od tego na potrzeby rynku przeznaczy się określoną ilość mebli dzięki ostremu ograniczeniu sprzedaży dla biur, urzędów i instytucji, czyli z tzw. puli pozarynkowej. Łącznie więc skieruje się do sprzedaży na rynek wewnętrzny meble o wartości 19 mld 800 mln zł, tzn. o 3 mld 600 mln zł więcej, czyli o 22,3%.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#JerzyPopko">Należy się spodziewać, że ten wzrost dostaw w roku przyszłym znacznie poprawi zaopatrzenie ludności, uwzględniając gwałtowne, wzrastające zapotrzebowanie. W r. 1975 nastąpi dalszy rozwój produkcji meblarskiej, którego dynamika wyrażać się będzie wzrostem o 22%.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#JerzyPopko">Podjęte zostały — jak już wspomniałem — różnokierunkowe działania w celu zapewnienia zakładanego wzrostu zaopatrzenia rynku w meble.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#JerzyPopko">Po pierwsze: oddanie do użytku w roku przyszłym nowej fabryki mebli w Zamościu — wartość rocznej produkcji około 250 mln zł. Oddanie fabryki okuć i akcesoriów meblarskich. Zmodernizowanie dalszych 15 fabryk przez zainstalowanie nowoczesnych maszyn i całych linii technologicznych, również z importu. Oddanie do użytku w r. 1974 dwóch nowych fabryk płyt wiórowych, z których każda wyprodukuje 125 tys. m3 płyt rocznie. Są to zakłady dające 4-krotnie wyższą produkcję od fabryk dotychczas przez nas budowanych. Płyty wiórowe są podstawowym surowcem determinującym dalszy rozwój przemysłu meblarskiego. W r. 1974 rozpoczynamy budowę 3 następnych wielkich fabryk płyt wiórowych o łącznej produkcji rocznej około 500 tys. m3. Wszystkie te fabryki dadzą w sumie produkcję wielkości 750 tys. m3 płyt wiórowych, podczas gdy w roku bieżącym produkcja ta wynosi tylko 310 tys. m3.</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#JerzyPopko">Po drugie: w przemyśle meblarskim nastąpi dalsza poprawa w zakresie zmianowości, wzrostu wydajności pracy, a także kooperacji i specjalizacji produkcji. Kluczowe przedsiębiorstwa meblarskie będą pracowały już w drugim roku jako przedsiębiorstwa inicjujące nowy system ekonomiczny w ramach wielkich organizacji gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#JerzyPopko">Po trzecie: przemysł w roku przyszłym wprowadzi do produkcji około 20% nowych i zmodernizowanych wyrobów meblarskich, co jest możliwe na skutek nowego ustawienia projektowania i wzornictwa.</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#JerzyPopko">Biorąc pod uwagę wzrastające zapotrzebowanie społeczne na meble, czyni się dalsze starania, aby dynamizować rozwój przemysłu meblarskiego.</u>
          <u xml:id="u-44.13" who="#JerzyPopko">Prezes Rady Ministrów w swoim referacie na I Krajowej Konferencji Partyjnej zapowiedział, że Rząd stworzy możliwości dynamicznego rozwoju przemysłu meblarskiego. Pragnę poinformować Wysoki Sejm, że resort leśnictwa i przemysłu drzewnego posiada opracowany szczegółowy program rozwoju tego przemysłu. Zakłada on, że w następnej pięciolatce produkcja mebli w resorcie leśnictwa i przemysłu drzewnego będzie większa 2,5 razy w porównaniu z poziomem produkcji 1975 roku. A ich wartość wyniesie ponad 50 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-44.14" who="#JerzyPopko">Nastąpią także zmiany w kierunkach rozwoju przemysłu meblarskiego, a szczególnie procesu inwestycyjnego. Będziemy budować duże fabryki mebli, których roczna wartość produkcji wyniesie około 700 mln zł rocznie, rozwijane będą montownie mebli, udoskonalona zostanie wewnętrzna kooperacja i specjalizacja produkcji.</u>
          <u xml:id="u-44.15" who="#JerzyPopko">Lokalizacja nowych fabryk zostanie powiązana z największymi rynkami zbytu, w celu zmniejszenia przewozów kolejowych oraz maksymalnego zastosowania transportu samochodowego.</u>
          <u xml:id="u-44.16" who="#JerzyPopko">Nastąpią zmiany asortymentowe produkcji meblarskiej, przede wszystkim w kierunku produkcji mebli wbudowanych i segmentowych, specjalnie dostosowanych do nowoczesnego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-44.17" who="#JerzyPopko">Obok rozbudowy i modernizacji bazy produkcyjnej, równolegle rozbudowywana będzie nowoczesna baza obrotu towarowego mebli. W tym zakresie resort przewiduje budowę specjalnych przemysłowych magazynów, połączonych ze sprzedażą mebli, zlokalizowanych w zasięgu komunikacji miejskiej dużych ośrodków oraz zwiększenie dostaw mebli w stanie zdemontowanym.</u>
          <u xml:id="u-44.18" who="#JerzyPopko">W świetle założonego wzrostu produkcji mebli, zużycie płyt wiórowych, jako głównego surowca do produkcji, będzie radykalnie wzrastać. Istniejąca w kraju baza surowcowa do produkcji tych płyt pozwala na pełne pokrycie potrzeb przemysłu meblarskiego dostawami produkcji krajowej.</u>
          <u xml:id="u-44.19" who="#JerzyPopko">Rozwój krajowego przemysłu chemicznego i lekkiego poprawi znacznie zaopatrzenie w materiały chemiczne, a szczególnie farby, lakiery, a także tkaniny.</u>
          <u xml:id="u-44.20" who="#JerzyPopko">Ten kierunek rozwoju przemysłu, który w skrócie przedstawiłem, umocni również udział przemysłu kluczowego w wytwórstwie meblarskim, w wyniku czego ponad 85% mebli produkowanych będzie przez przemysł kluczowy.</u>
          <u xml:id="u-44.21" who="#JerzyPopko">Kończąc, pragnę zapewnić obywateli posłów, że podobnie jak w całym kraju, tak i w resorcie leśnictwa i przemysłu drzewnego czynione są starania na rzecz wcześniejszego zrealizowania programu, a w szczególności zadań na rok 1974.</u>
          <u xml:id="u-44.22" who="#JerzyPopko">Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-44.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#StanisławGucwa">Ozy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#StanisławGucwa">Wobec tego wyczerpaliśmy sprawę odpowiedzi na interpelację posła Stanisława Roziewicza.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#StanisławGucwa">Obecnie przystępujemy do wysłuchania odpowiedzi na interpelację posła Janusza Stanisława Wójcika, skierowaną do Ministra Rolnictwa, w sprawie dalszego rozwoju rybołówstwa śródlądowego w celu lepszego zaspokojenia potrzeb rynku konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#StanisławGucwa">Autor interpelacji stwierdza, że jednym z istotnych elementów wzrostu podaży artykułów konsumpcyjnych powinno być przyspieszenie rozwoju rybołówstwa śródlądowego.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#StanisławGucwa">Analizując sytuację na tym odcinku, podkreśla, że wydajność odłowów ryb konsumpcyjnych jest daleko niewystarczająca w stosunku do potrzeb, jak też istniejących możliwości.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#StanisławGucwa">Przyjęty plan rozwoju gospodarki rybackiej w okresie bieżącej pięciolatki zakłada wzrost odłowów ryb konsumpcyjnych o ponad 50%, w tym karpia blisko 75%. Realizacja tego planu wymagać będzie znacznych nakładów inwestycyjnych związanych z rekonstrukcją powierzchni stawów, wzrostem zadań zarybieniowych, z właściwą organizacją i doskonaleniem zawodowej kadry oraz zwiększonej pomocy ze strony resortu rolnictwa i administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#StanisławGucwa">W związku z tym interpelant zapytuje Ministra Rolnictwa:</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#StanisławGucwa">1. Czy istnieje, względnie przewiduje się opracowanie kompleksowego programu rozwoju rybołówstwa śródlądowego i wzrostu jego wydajności oraz czy w bieżącej pięciolatce istnieją możliwości wykonania dodatkowych zadań w zakresie wzrostu produkcji ryb?</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#StanisławGucwa">2. Jak resort ocenia efektywność dokonanych inwestycji w państwowych gospodarstwach rybackich?</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#StanisławGucwa">3. W jakim stopniu placówki naukowo-badawcze włączyły się w zakresie stosowania nowych technologii produkcji stawowej i jeziorowej oraz jak wygląda współpraca Polski w tym zakresie z państwami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej?</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#StanisławGucwa">4. Jakie są możliwości dalszego rozszerzenia przez Centralę Rybną sprzedaży ryb, w tym także na zaopatrzenie wsi?</u>
          <u xml:id="u-45.13" who="#StanisławGucwa">Ponadto interpelant zapytuje o współdziałanie z Polskim Związkiem Wędkarskim oraz o przedsiębrane kroki, mające na celu przeciwdziałanie fluktuacji załóg rybackich W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację, głos zabierze Minister Rolnictwa, obywatel Józef Okuniewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#JózefOkuniewski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Problemy intensyfikacji rybactwa śródlądowego, które są tematem interpelacji obywatela posła Janusza Wójcika były przedmiotem obrad Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego w dniu 26 września br., poprzedzonej lustracją kilku państwowych gospodarstw rybackich, dokonaną przez obywateli posłów-członków tej Komisji.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#JózefOkuniewski">W toku obrad zostały w sposób wyczerpujący omówione i wyjaśnione zagadnienia rozwoju śródlądowej produkcji rybackiej, a Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego uchwaliła odpowiedni dezyderat pod adresem Rządu i przekazała go Prezesowi Rady Ministrów. Na ręce Obywatela Marszałka Sejmu udzieliłem szczegółowych wyjaśnień w związku z interpelacją obywatela posła Janusza Wójcika. Przystępując do naświetlenia podstawowych problemów wynikających z tej interpelacji, jak również z dezyderatu, skierowanego do Prezesa Rady Ministrów w tej sprawie, wyjaśniam co następuje:</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#JózefOkuniewski">Po pierwsze — stwierdzam, że resort ma program rozwoju rybactwa śródlądowego do roku 1980, który został opracowany w wyniku postanowienia Biura Politycznego z dnia 28 września 1971 roku przez najlepszych ekspertów spośród praktyków i pracowników nauki. W programie tym określona została realna możliwość produkcji ryb konsumpcyjnych do roku 1975 w wysokości ok. 39 tys. ton, w tym z odłowów przemysłowych ok. 27,5 tys. ton i z połowów wędkarskich około 11,5 tys. ton. Do roku 1980 możliwości w tym zakresie wzrastają: produkcja ryb konsumpcyjnych do 59 tys. ton, w tym odłowy przemysłowe — 45 tys. ton, a połowy wędkarskie ponad 14 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#JózefOkuniewski">W stosunku do poziomu produkcji z roku 1970 zadania dla roku 1975 będą wyższe o 45%, a do roku 1980 wzrosną przeszło dwukrotnie.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#JózefOkuniewski">Chciałem przy tym podkreślić, że cykl produkcyjny ryb konsumpcyjnych w jeziorach, zbiornikach naturalnych trwa około 6 do 7 lat, a w stawach przeciętnie 3 lata. Dla porównania — cykl produkcji brojlerów trwa 8 tygodni, trzody chlewnej 8 miesięcy, bukatów 1–1,5 roku.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#JózefOkuniewski">W tych warunkach możliwości wydatnego wzrostu produkcji, ryb, w jeziorach zwłaszcza i rzekach — są ograniczone. Ograniczone są przyczynami biologicznymi. Osiągnięty w 1972 r. w gospodarce jeziorowej połów ok. 26 kg ryb w połowach przemysłowych i około 9 kg połowów wędkarskich średnio z hektara, w porównaniu z innymi krajami znajdującymi się w podobnych warunkach klimatycznych, kształtuje się na poziomie zbliżonym. Połów ryb z naszych rzek w ostatnich latach nie tylko nie przyrasta, lecz maleje w wyniku postępującego, niestety, procesu zanieczyszczania wód.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#JózefOkuniewski">Znacznie natomiast większe możliwości wzrostu produkcji ryb słodkowodnych posiadamy w gospodarce stawowej i na rozwoju tego właśnie działu koncentrujemy główną uwagę i środki. W państwowych gospodarstwach rybackich produkcja ryb w stawach wynosiła w 1970 r. średnio 284 kg z ha powierzchni użytkowej. Produkcja roku bieżącego osiągnie według dość ścisłych już szacunków około 420 kg z ha. W roku 1975 chcemy osiągnąć co najmniej 465 kg z ha. Do roku 1980 produkcja ta powinna wzrosnąć do około 640–650 kg ryb z ha.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#JózefOkuniewski">Dla realizacji tych zadań podjęte są i będą podejmowane następujące środki i kierunki działania:</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#JózefOkuniewski">1) w zakresie inwestycji — poziom nakładów inwestycyjnych będzie odpowiednio zwiększony, tak aby zapewnić środki na odbudowę i modernizację stawów o powierzchni około 15 tys. ha, tj. prawie 25% ogólnej powierzchni stawów, w tym do roku 1975 ok. 4 500 ha. Ponadto rozszerzona zostanie sieć ośrodków zarybieniowych i wylęgarni, wybudowane zostaną wytwórnie pasz i urządzenia do intensywnego podchowu ryb i ich tuczu;</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#JózefOkuniewski">2) w zakresie postępu technicznego — szybko rozszerzamy wypróbowane i sprawdzone w ostatnich latach możliwości intensyfikacji produkcji ryb słodkowodnych dzięki:</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#JózefOkuniewski">— zwiększeniu produkcji pełnoporcjowych mieszanek paszowych dla ryb karpiowatych i łososiowych;</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#JózefOkuniewski">— szerszemu wykorzystaniu wód podgrzanych dla produkcji ryb;</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#JózefOkuniewski">— wprowadzeniu nowych gatunków ryb, głównie roślinożernych (biały amur, biała i pstra tołpyga), pierwsze poważne wyniki w zakresie sztucznego rozrodu tych ryb mamy pomyślnie zakończone;</u>
          <u xml:id="u-46.13" who="#JózefOkuniewski">— wydatnemu zwiększeniu sztucznego wylęgu zarówno karpia, jak i ryb roślinożernych, jak też produkcji narybku;</u>
          <u xml:id="u-46.14" who="#JózefOkuniewski">— intensywnej produkcji ryb w sadzach jeziorowych oraz — zwiększeniu nawożenia mineralnego.</u>
          <u xml:id="u-46.15" who="#JózefOkuniewski">Prace badawcze Instytutu Rybactwa Śródlądowego i innych placówek naukowych zostały skoncentrowane na rozwiązaniu kluczowych dla dalszego rozwoju produkcji rybackiej problemach. Placówki te współpracują z odpowiednimi placówkami naukowymi, zwłaszcza NRD, Związku Radzieckiego i Czechosłowacji. Koncentracja nastąpiła głównie na następujących problemach:</u>
          <u xml:id="u-46.16" who="#JózefOkuniewski">— na metodach intensywnego podchowu ryb w młodych stadiach rozwojowych;</u>
          <u xml:id="u-46.17" who="#JózefOkuniewski">— na ustaleniu optymalnych technologii żywienia oraz dawek i metod nawożenia stawów;</u>
          <u xml:id="u-46.18" who="#JózefOkuniewski">— na optymalizacji technologii tuczu ryb w sadzach, co jest stosunkowo nowym doświadczeniem i dlatego badania są kontynuowane;</u>
          <u xml:id="u-46.19" who="#JózefOkuniewski">— na profilaktyce i zwalczaniu chorób ryb, a szczególnie nowych jednostek chorobowych, pojawiających się wraz z rosnącym zanieczyszczeniem wód.</u>
          <u xml:id="u-46.20" who="#JózefOkuniewski">Wdrożenie postępu technicznego wymaga oprócz przedsięwzięć inwestycyjnych i materiałowych, także dalszego doskonalenia poziomu fachowego kadry specjalistów w branży rybackiej. W tym zakresie organizowane są i rozszerzane będą kursy szkoleniowe oraz uruchomione zostało studium podyplomowe w Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie. W 1974 roku przygotowujemy uruchomienie systemu zaocznego szkolenia rybaków na poziomie technikum. W latach 1974–1975 przewidujemy wydatne rozszerzenie szkolenia rybaków, ułatwiając uzyskiwanie tytułów robotnika kwalifikowanego i mistrza.</u>
          <u xml:id="u-46.21" who="#JózefOkuniewski">Omawiając problem przemysłowej produkcji ryb słodkowodnych, pragnę pokrótce zwrócić również uwagę na sprawy wędkarstwa. Podobnie jak w innych krajach następuje u nas żywiołowy wzrost zainteresowania wędkarskim połowem ryb, jako jednej z form wypoczynku. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, zwiększamy obszar wód udostępnionych dla wędkarstwa. Z ogólnej powierzchni jezior, rzek i zbiorników zaporowych, wynoszącej około 400 tys. ha, dla połowów wędkarskich udostępnione będzie około 270 tys. ha. Szczegółowe porozumienia w tej sprawie z Polskim Związkiem Wędkarskim zostały podjęte.</u>
          <u xml:id="u-46.22" who="#JózefOkuniewski">W nawiązaniu do dezyderatu nr 21 sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego informuję, że:</u>
          <u xml:id="u-46.23" who="#JózefOkuniewski">1. Całość problemów związanych z gospodarką wodną od strony prawnej uregulowana będzie w nowym „Prawie wodnym”, które w pierwszym kwartale 1974 r. będzie mogło być przedłożone pod obrady Sejmu, natomiast problemy rybactwa będą zawarte w projekcie ustawy o rybołówstwie, której przedłożenie pod obrady Wysokiego Sejmu przewidujemy w pierwszej połowie przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-46.24" who="#JózefOkuniewski">2. Mając na uwadze podstawowe znaczenie ochrony wód przed zanieczyszczeniem dla wszystkich gałęzi gospodarki narodowej, w tym również dla rybactwa oraz zachowania walorów środowiska naturalnego i krajobrazu służących rekreacji i regeneracji sił człowieka, nakłady państwa na ochronę wód w ostatnich latach zostały zwiększone prawie dwukrotnie w stosunku do przeciętnych rocznych nakładów na ten cel w poprzednim pięcioleciu. Jednocześnie informuję Wysoką Izbę, że specjalny rządowy zespół specjalistów wraz z resortem gospodarki terenowej i ochrony środowiska opracowują kompleksowy program ochrony wód przed zanieczyszczeniem do 1990 r. Program ten zostanie opracowany do końca tego roku.</u>
          <u xml:id="u-46.25" who="#JózefOkuniewski">3. Poczynając od bieżącego roku ustalona została zasada koordynacji inwestycji wodnych i melioracyjnych oraz w zakresie gospodarki rybackiej, co umożliwiło przyspieszenie realizacji inwestycji rybackich i wygospodarowanie na ten cel większych środków.</u>
          <u xml:id="u-46.26" who="#JózefOkuniewski">4. Dla wzmocnienia nadzoru fachowego i zaostrzenia kontroli oraz poprawy dbałości o urządzenia techniczne i sprzęt przeprowadzone zostaną niezbędne zmiany w systemie zarządzania tym działem gospodarki oraz nastąpi zaostrzenie wymagań kwalifikacyjnych i oceny kadr. Co się tyczy fluktuacji, chcę poinformować, że wśród kadry rybackiej stanowi ona jeden z najniższych procentów.</u>
          <u xml:id="u-46.27" who="#JózefOkuniewski">5. Zamierzamy w 1974 r. tworzyć duże, wielozakładowe przedsiębiorstwa rybackie, co umożliwi lepsze wykorzystanie kadry specjalistów oraz urządzeń technicznych. Ułatwi to również przyspieszenie poprawy warunków mieszkaniowych i socjalno-bytowych załóg.</u>
          <u xml:id="u-46.28" who="#JózefOkuniewski">Tak więc, mimo że rybactwo śródlądowe jest stosunkowo niewielkim działem gospodarki rolnej, również i na tym odcinku nastąpiło przyspieszenie tempa wzrostu produkcji w skali podobnej jak w całej produkcji zwierzęcej. Zarówno już przedsięwzięte i planowane środki organizacyjne, jak i zwiększane i lepiej skoordynowane nakłady inwestycyjnie umożliwią w najbliższych latach lepsze wykorzystanie rezerw oraz przyspieszenie realizacji programu wzrostu produkcji ryb z wód śródlądowych — zgodnie z intencją dezyderatu nr 21 sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-46.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#StanisławGucwa">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#StanisławGucwa">Wobec tego wyczerpaliśmy sprawę odpowiedzi na interpelację posła Janusza Stanisława Wójcika, a tym samym punkt piąty po rządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#StanisławGucwa">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza w celu przedstawienia wniosków w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie wnioski w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#PiotrJaroszewicz">Zwracam się do Wysokiej Izby o dokonanie następujących zmian na stanowiskach ministrów i w związku z tym proszę:</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#PiotrJaroszewicz">— odwołać obywatela Jerzego Szopę ze stanowiska Ministra Żeglugi; obywatel Jerzy Szopa zwrócił się z prośbą o przyjęcie jego rezygnacji z zajmowanego stanowiska Ministra Żeglugi;</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#PiotrJaroszewicz">— odwołać obywatela Jerzego Popko ze stanowiska Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Zostałem poinformowany, że Rada Państwa zamierza powołać obywatela Jerzego Popko na wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę wyrazić podziękowanie obywatelowi Jerzemu Popko za dotychczasową dobrą pracę w Radzie Ministrów i w powierzonym mu resorcie.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#PiotrJaroszewicz">Proponuję powołać na stanowisko Ministra Żeglugi obywatela Kazimierza Olszewskiego z zachowaniem zajmowanego dotychczas stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Kazimierz Olszewski zajmował szereg kierowniczych stanowisk w administracji państwowej. Był Ministrem Handlu Zagranicznego, w marcu 1972 r. uchwałą Sejmu PRL został powołany na dotychczas zajmowane stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#PiotrJaroszewicz">W dotychczasowym podziale pracy Prezydium Rządu do zakresu działania wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Kazimierza Olszewskiego należą sprawy handlu zagranicznego oraz problemy rozwoju żeglugi i doskonalenia zasad jej działalności. Powierzenie kierownictwa Ministerstwa Żeglugi wiceprezesowi Rady Ministrów ob. Kazimierzowi Olszewskiemu powinno przyczynić się do dalszego usprawnienia koordynacji działalności gospodarczej i rozwoju uzupełniających się wzajemnie ważnych gałęzi gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#PiotrJaroszewicz">Na stanowisko Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego proponuję powołać obywatela Tadeusza Skwirzyńskiego.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Tadeusz Skwirzyński urodził się w 1923 r. w Iwoniczu, powiat Krosno. Ukończył studia wyższe na wydziale prawa Uniwersytetu Warszawskiego, jest magistrem praw. Obywatel Tadeusz Skwirzyński jest członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-48.10" who="#PiotrJaroszewicz">Przez szereg lat pracował na kierowniczych stanowiskach w administracji gospodarczej. W 1967 r. został powołany na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Przemysłu Spożywczego i Skupu, a następnie był zastępcą Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów i zajmował się planowaniem rozwoju gospodarki leśnej i przemysłu drzewnego. Od listopada 1971 r. jest przewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy.</u>
          <u xml:id="u-48.11" who="#PiotrJaroszewicz">Uprzejmie proszę Wysoką Izbę o przyjęcie zgłoszonych przeze mnie propozycji. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedstawionych przez obywatela Prezesa Rady Ministrów wniosków dotyczących zmian w składzie Rady Ministrów?</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#StanisławGucwa">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów; powoływanie i odwoływanie poszczególnych członków Rządu głosuje się oddzielnie.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że na posiedzeniu obecnych jest więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#StanisławGucwa">W związku z przedstawionymi przez obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — proponuję podjęcie następujących uchwał.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Jerzego Szopy ze stanowiska Ministra Żeglugi.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Jerzego Popko ze stanowiska Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-49.14" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.15" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.16" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.17" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie powołania wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Kazimierza Olszewskiego na stanowisko Ministra Żeglugi.</u>
          <u xml:id="u-49.18" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-49.19" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.20" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.21" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.22" who="#StanisławGucwa">Uchwała w sprawie powołania obywatela Tadeusza Skwirzyńskiego na stanowisko Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-49.23" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-49.24" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.25" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.26" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-49.27" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjął uchwały w sprawie odwołania obywateli: Jerzego Szopy ze stanowiska Ministra Żeglugi i Jerzego Popko ze stanowiska Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oraz uchwały w sprawie powołania obywateli: Kazimierza Olszewskiego na stanowisko Ministra Żeglugi, z zachowaniem dotychczasowego stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów, i Tadeusza Skwirzyńskiego na stanowisko Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-49.28" who="#StanisławGucwa">Wysoka Izbo! Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany. Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Stanisława Czudowskiego do Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w sprawie wykorzystania na potrzeby budownictwa materiałów lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-49.29" who="#StanisławGucwa">Interpelacja ta — zgodnie z art. 79 ust. 1 regulaminu Sejmu — została przesłana adresatowi.</u>
          <u xml:id="u-49.30" who="#StanisławGucwa">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#StanisławaKarna">Posiedzenia komisji sejmowych odbędą się według następującego planu.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#StanisławaKarna">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu:</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#StanisławaKarna">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów z udziałem przewodniczących komisji sejmowych — w sali nr 118, w piątek, dnia 23 listopada br.:</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#StanisławaKarna">— spotkanie Prezydium Sejmu z prezydiami komisji sejmowych oraz sekretarzami wojewódzkich zespołów poselskich — o godzinie 10, w sali kolumnowej,</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#StanisławaKarna">— Komisja Handlu Wewnętrznego — o godz. 11 min.30, w sali nr 101, w sobotę dnia 24 listopada br.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#StanisławaKarna">— Komisja Spraw Zagranicznych, o godz. 10 w sali nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#StanisławGucwa">Na tym kończymy 14 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#StanisławGucwa">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#StanisławGucwa">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#StanisławGucwa">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18 min. 50)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>