text_structure.xml 85.9 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#HenrykMilcarz">Otwieram posiedzenie Komisji. Witam panie i panów posłów. Witam pana ministra oraz osoby towarzyszące, a także wszystkich zaproszonych gości.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#HenrykMilcarz">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia przewiduje trzy punkty. Proponuję przystąpić do realizacji pkt I, czyli pierwszego czytania rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) oraz ustawy – Prawo ochrony środowiska, zawartego w druku nr 4228.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#HenrykMilcarz">Dodam, iż do Komisji wpłynęło pismo od pana marszałka Sejmu, w którym sugeruje, by Komisja zakończyła pracę nad tym projektem do 1 lipca br. Oczywiście nie jest to próba wywierania nacisku na Komisję przez prowadzącego posiedzenie, a jedynie przekazanie informacji.</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#HenrykMilcarz">Przystępujemy do procedowania. Oddaję głos panu ministrowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#JanuszZaleski">Panie przewodniczący, panie, panowie posłowie. Mam przyjemność przedstawić rządowy projekt ustawy o krajowym systemie ekozarządzania i audytu, zwanym w skrócie EMAS, oraz ustawy – Prawo ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#JanuszZaleski">EMAS – obdarzony tutaj oznakowaniem III – jest konsekwentną zmianą dokonywaną przez Parlament Europejski i Radę rozporządzeniami, które wykreowały system ekozarządzania i audytu.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#JanuszZaleski">Te rozporządzenia są konsekwentnie wprowadzane do polskiego prawa od 2004 r. i na tej podstawie przedsiębiorstwa, instytucje, organizacje, mogą ubiegać się o spełnienie wymogów ekozarządzania i audytu. W 2010 r. weszło w życie kolejne rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady, które obliguje nas do dokonywania zmian w naszym prawie, aby dostosować je do nowych wymogów.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#JanuszZaleski">W przypadku EMAS III państwa członkowskie są obowiązane do wyznaczenia organów właściwych odpowiedzialnych za rejestrację organizacji, zapewnienie organizacji dostępu do informacji, pomocy związanej z wymaganiami prawnymi dotyczącymi środowiska, zapewnienia tego, by organy egzekwowania prawa odpowiadały na zapytania organizacji dotyczące wymagań prawnych w zakresie środowiska i promowania systemu EMAS.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#JanuszZaleski">Aby wykonać to rozporządzenie, należy dokonać zmian w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu oraz ustawy z dnia 21 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#JanuszZaleski">Postanowienia przedkładanego Wysokiej Komisji projektu mają w zdecydowanej większości charakter dostosowania prawa do przepisów wspólnotowych.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#JanuszZaleski">Trzeba podkreślić, iż wprowadzenie rozwiązań wspomnianego rozporządzenia skutkuje tym, że ograniczamy ilość środków finansowych przeznaczanych na funkcjonowanie EMAS, jak również zmniejszamy ilość osób, które musielibyśmy zatrudniać do prowadzenia wszystkich procedur związanych z EMAS.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#JanuszZaleski">Nowy system, który proponujemy, zakłada następujące uproszczenia.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#JanuszZaleski">Minister właściwy do spraw środowiska będzie prowadził politykę w zakresie ekozarządzania i audytu oraz współpracował z właściwymi organami Unii Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#JanuszZaleski">Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska będzie prowadził proces rejestracji organizacji i zapewni dostęp do informacji.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#JanuszZaleski">Przewidziana jest również rola dla Polskiego Centrum Akredytacji. Do jego zadań będzie należeć prowadzenie akredytacji weryfikatorów środowiskowych oraz sprawowanie nad nimi nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#JanuszZaleski">Tak więc mamy tu – w stosunku do dotychczas obowiązującego prawa – likwidację jednego szczebla, który do tej pory zajmował się rejestracją podmiotów, które uzyskały certyfikat, czyli regionalnych dyrekcji ochrony środowiska. Pozostanie tylko jedno miejsce, gdzie te podmioty będą rejestrowane, czyli Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Rezygnujemy również z Krajowej Rady Ekozarządzania.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#JanuszZaleski">Wszystkie te działania pozwolą na ograniczenie kosztów, jak również usprawnienie działalności, bo dotychczas 24 podmioty zdobyły certyfikat EMAS i utrzymywanie dwóch szczebli rejestracji dla tak niewielkiej ilości podmiotów wydaje się zbędne – aczkolwiek trzeba się liczyć z tym, że w przyszłości, kiedy idea ekozarządzania i audytu będzie szerzej rozpowszechniona, ta ilość będzie wzrastać. Taka jest zresztą rola i polityka Ministra Środowiska.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#JanuszZaleski">Proponowane przez nas zmiany w prawie niosą za sobą: ewidentne uproszczenie procedur, zmniejszenie obciążenia dla organizacji ubiegających się o certyfikat i obniżenie kosztów; wszystkie prowadzą do implementacji reguł, które proponuje rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#JanuszZaleski">Przedkładając projekt ustawy, proszę Wysoką Komisję o pozytywną jego ocenę. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#HenrykMilcarz">Dziękuję bardzo panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#HenrykMilcarz">Szanowni państwo, teraz jest pora, aby to posłowie wypowiedzieli się na temat projektu ustawy. Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#HenrykMilcarz">Zgłasza się pani poseł Grażyna Ciemniak – bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#GrażynaCiemniak">Panie przewodniczący, panie ministrze, szanowni państwo. Podzielam zdanie, że trzeba uprościć struktury nadzoru nad systemem EMAS, ponieważ rzeczywiście tych podmiotów z certyfikatami jest niewiele, a oszczędności są potrzebne. Poza tym to uproszczenie dobre będzie dla samego funkcjonowania nadzoru. Natomiast mam pytania.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#GrażynaCiemniak">Pytania dotyczą art. 1 ust. 2, gdzie czytamy: „Organy określone w ust. 1 wykonują zadania organów egzekwowania prawa, o których mowa w art. 2 pkt 26 rozporządzenia (WE) nr 1221/2009, na podstawie i w zakresie określonych w przepisach odrębnych.”</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#GrażynaCiemniak">Pytanie brzmi: na podstawie jakich przepisów odrębnych? Czy te zadania organów nie powinny być doprecyzowane?</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#GrażynaCiemniak">Mam też pewną uwagę. Dotyczy ona art. 5 ust. 1, gdzie podany jest maksymalny limit wydatków budżetowych będących skutkiem finansowym ustawy. Nie chodzi mi o poszczególne kwoty, ale o to, iż te kwoty są podane bardzo precyzyjnie, z dokładnością do jednej złotówki. Na przykład w 2020 r. ten limit wynosi 606 tys. 695 zł.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#GrażynaCiemniak">Widzę tu uśmiech na twarzach posłów. Ja też się uśmiecham. Rozumiem, że jest rozporządzenie Ministra Finansów, iż w każdej ustawie powinny być określone skutki, ale czy tu nie przesadza się z tą dokładnością? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#HenrykMilcarz">Dziękuję bardzo, pani poseł. Czy ktoś z państwa posłów chciałby zabrać głos? Nie ma zgłoszeń. Czy ktoś z gości chciałby zabrać głos? Również nie ma zgłoszeń. Wobec tego może Biuro Legislacyjne ma jakieś uwagi?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#PrzemysławSadłoń">Przemysław Sadłoń – Biuro Legislacyjne.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#PrzemysławSadłoń">Panie przewodniczący, szanowni państwo. Jeżeli pan przewodniczący pozwoli, to Biuro będzie zgłaszało wszelkie szczegółowe uwagi w trakcie rozpatrywania tego projektu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#HenrykMilcarz">Dobrze, dziękuję bardzo. Szanowni państwo, tym samym wyczerpaliśmy procedurę pierwszego czytania. Proponuję powołać podkomisję nadzwyczajną do szczegółowego rozpatrzenia projektu ustawy z druku nr 4228.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#HenrykMilcarz">Mam tylko pytanie, czy ustalamy, iż podkomisja będzie w szerszym gronie, tzn. 3 posłów z Platformy Obywatelskiej, 2 posłów z Prawa i Sprawiedliwości i po jednym reprezentancie z pozostałych klubów parlamentarnych, czy ustalamy, iż w skład podkomisji wejdzie po jednym reprezentancie z każdego klubu parlamentarnego oraz reprezentant posłów niezrzeszonych?</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#HenrykMilcarz">Zgłasza się pani poseł Ciemniak – bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#GrażynaCiemniak">Chciałabym zgłosić się do podkomisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#HenrykMilcarz">Na to liczymy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#GrażynaCiemniak">Byłam sprawozdawcą pierwszej ustawy o systemie ekozarządzania i audytu, więc chciałabym pracować i nad tym projektem, ale nie jestem w żadnym z klubów parlamentarnych, które pan przewodniczący wymienił. Dlatego proszę uwzględnić moją kandydaturę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#HenrykMilcarz">Oczywiście. Postawa pani poseł jest godna pochwały. Proszę o zgłaszanie kolejnych kandydatur.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#HenrykSiedlaczek">Zgłaszam pana posła Grzegorza Pisalskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#AdamKrzyśków">Zgłaszam swoją kandydaturę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#GrzegorzPisalski">Zgłaszam pana posła Śnieżka i pana posła Kazimierza Gwiazdowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#HenrykMilcarz">Jako reprezentanta SLD zaproponuję pana posła Władysława Szkopa. Czy ktoś zgłasza jeszcze jakieś kandydatury? Może z posłów niezrzeszonych? Nie ma zgłoszeń. Wobec tego mamy już ustalony 6-osobowy skład podkomisji.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#HenrykMilcarz">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, to uznam, że Komisja powołała podkomisję nadzwyczajną do rozpatrzenia projektu ustawy z druku nr 4228 w ww. składzie. Sprzeciwu nie słyszę. Dziękuję. Po zakończeniu posiedzenia wszyscy członkowie nowo powołanej podkomisji proszeni są o pozostanie na sali w celu ukonstytuowania się podkomisji.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#HenrykMilcarz">Przystępujemy do realizacji pkt II porządku obrad, czyli rozpatrzenia informacji na temat kierunków rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce na lata 2010–2020.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#HenrykMilcarz">Zgłasza się pani poseł Grażyna Ciemniak – bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#GrażynaCiemniak">Ja w kwestii formalnej. Nie otrzymałam odpowiedzi na zadane pytania. Widzę, że pan minister bardzo chce odpowiedzieć, a poza tym uważam, iż warto, aby i inni posłowie też wysłuchali tych odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#GrażynaCiemniak">Pan przewodniczący po prostu zapomniał o zadanych pytaniach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#HenrykMilcarz">Absolutnie nie. Uznałem tylko, że te pytania na pewno pojawią się w trakcie prac w podkomisji i wówczas padnie na nie odpowiedź. Po prostu nie chciałem w tym upale nadwyrężać sił pana ministra, ale oczywiście bardzo proszę – oddaję głos panu ministrowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#JanuszZaleski">Panie przewodniczący, miałem cichą nadzieję, że zwolni mnie pan z udzielania odpowiedzi na pytanie dotyczące reguły dodatkowej…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#HenrykMilcarz">Szczerze mówiąc, ja pana zwolniłem, ale pani poseł nie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#JanuszZaleski">Mogę tylko powtórzyć to, co pani poseł powiedziała, że jest takie rozporządzenie Ministra Finansów, które zmusza nas do bardzo precyzyjnego planowania co do złotówki wydatków na 10 lat i my je wykonujemy. Mamy nadzieję, że będzie to rozliczone co do złotówki w 2020 r.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#JanuszZaleski">Odpowiedź na pierwsze pytanie jest taka, że wszystkie wymienione w ustawie organy, oprócz regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, działają na podstawie tych ustaw, które je fundują oraz są zobowiązane do wydawania opinii, czy dana organizacja, instytucja spełnia wymogi EMAS.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#JanuszZaleski">To tyle w skrócie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#HenrykMilcarz">Dziękuję bardzo. Proszę państwa, przystępujemy do realizacji pkt II porządku obrad, czyli rozpatrzenia informacji na temat kierunków rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce na lata 2010–2020.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#HenrykMilcarz">Pan minister rolnictwa nie może wziąć udziału w posiedzeniu ze względu na inne obowiązki. Delegował na dzisiejsze posiedzenie pana Kazimierza Żmudę – zastępcę dyrektora departamentu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#HenrykMilcarz">Bardzo proszę, panie dyrektorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#KazimierzŻmuda">Dziękuję, panie przewodniczący, za udzielenie głosu. Na wstępie mam prośbę o określenie ram czasowych – ile mam czasu na przedstawienie informacji?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#HenrykMilcarz">Panie dyrektorze, chcę przypomnieć, że temat nie jest świeży. My, tak naprawdę, wracamy do tej sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#KazimierzŻmuda">Ja wiem, że temat nie jest świeży, ale nie chciałbym nadużywać cierpliwości…</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#KazimierzŻmuda">Czyli już pan sobie odpowiedział – bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#KazimierzŻmuda">Nie chciałbym nadużywać cierpliwości członków Wysokiej Komisji, niemniej jednak, temat – mimo że nie jest świeży – wart jest pogłębionej uwagi.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#KazimierzŻmuda">Chciałbym poinformować, że w swoim wystąpieniu pominę informacje zawarte w materiale pisemnym przekazanym 12 października ubiegłego roku, bowiem od tego czasu podjęte zostały działania i nastąpiły zmiany w stosunku do tego, co w tym materiale jest zawarte.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#KazimierzŻmuda">Pozwolę sobie przypomnieć, że już w 2008 r. – mając na uwadze potrzebę zintensyfikowania działań związanych z ochroną środowiska w rolnictwie, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z produkcji rolniczej, poprawę bezpieczeństwa energetycznego obszarów wiejskich i produkcji rolniczej, dywersyfikację źródeł przychodów rolniczych i możliwość ograniczenia kosztów produkcji rolniczej – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi podjął prace nad założeniami programu rozwoju biogazowni rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#KazimierzŻmuda">W dokumencie tym zdefiniowano między innymi:</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#KazimierzŻmuda">– potencjał energetyczny polskiego rolnictwa,</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#KazimierzŻmuda">– odbiorców i beneficjentów programu,</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#KazimierzŻmuda">– uwarunkowania rozwoju biogazowni i koszty realizacji programu,</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#KazimierzŻmuda">– bariery ograniczające rozwój instalacji biogazowych,</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#KazimierzŻmuda">– możliwości wsparcia budowy biogazowni rolniczych,</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#KazimierzŻmuda">– zakres niezbędnej działalności informacyjno-edukacyjnej adresowanej do społeczeństwa, rolników i producentów rolnych oraz gmin, samorządów i przedsiębiorców.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#KazimierzŻmuda">W maju 2009 r. dokument ten, po konsultacjach społecznych i międzyresortowych, został przekazany, zgodnie z właściwościami w zakresie działań związanych z energetyką, Ministrowi Gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#KazimierzŻmuda">Minister Gospodarki, opierając się na tych założeniach i dodając prace własne, jak też dokumenty, które pozyskał, czy też które wpłynęły do resortu z innych źródeł, opracował dokument pod nazwą „Kierunki budowy biogazowni rolniczych w Polsce na lata 2010–2020” i przekazał go do dalszych prac na etapie rządowym.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#KazimierzŻmuda">13 lipca 2010 r. dokument został rozpatrzony i przyjęty przez Radę Ministrów, jako kierunkowy, programowy dokument w zakresie podejmowania działań związanych z rozwojem i budową biogazowni rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#KazimierzŻmuda">Działania już zrealizowane przedstawiają się następująco.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#KazimierzŻmuda">Pierwszy etap regulacji prawnych wprowadzonych ustawą o zmianie ustawy – Prawo energetyczne – wszedł w życie w marcu 2010 r.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#KazimierzŻmuda">Weszły w życie przepisy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie procesu odzysku R10.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#KazimierzŻmuda">Chcę tu wyjaśnić, iż do tej pory wszystkie pozostałości, produkty uboczne pochodzenia rolniczego traktowane jako odpady po to, żeby mogły być wykorzystane w dalszym procesie produkcji rolniczej, musiały przejść procedurę R10. Dlatego wyodrębniono prawnie nazwę „biogazownie rolnicze”, żeby tam, gdzie mamy do czynienia z bezpiecznymi pozostałościami pochodzenia rolniczego nie obciążonymi metalami ciężkimi czy też środkami chemicznymi, te produkty, po przefermentowaniu, mogły być bezpiecznie stosowane w dalszym procesie produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#KazimierzŻmuda">Ponadto po uzyskaniu akceptacji Komisji Europejskiej w 2010 r. weszły w życie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Natomiast w trakcie realizacji są następujące działania.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#KazimierzŻmuda">Projekt nowelizacji ustawy z dnia 10 lipca 1997 r. o nawozach i nawożeniu, po zakończeniu etapu konsultacji społecznych, znajduje się na etapie konsultacji międzyresortowych.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#KazimierzŻmuda">Rozporządzenie do ww. ustawy, które wyszczególnia surowce bezpieczne do wykorzystania po procesie fermentacji, jako nawóz naturalny, jest na etapie uzgodnienia wewnątrzresortowego.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#KazimierzŻmuda">Przygotowany został projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 1997 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie. Obecnie projekt jest na etapie konsultacji wewnątrzresortowych. Przygotowany został projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej”, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#KazimierzŻmuda">W ramach tego rozporządzenia zwiększono poziom pomocy dla projektów dotyczących budowy biogazowni rolniczych ze 100 tys. zł do 500 tys. zł. Obecnie zakończył się etap konsultacji społecznych rozporządzenia i będzie ono kierowane do konsultacji międzyresortowych.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#KazimierzŻmuda">Z inicjatywy Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne wprowadzone zostały poprawki, zaakceptowane przez Ministra Gospodarki oraz przyjęte przez sejmową Komisję Gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#KazimierzŻmuda">We współpracy z partnerami zagranicznymi kontynuowana jest kampania informacyjna, dotycząca tematyki związanej z biogazowniami rolniczymi. Organizowane są konferencje, a pracownicy resortu biorą udział w seminariach i szkoleniach z zakresu biogazu rolniczego organizowanych przez inne podmioty. Organizowaliśmy takie konferencje m.in. z Niemcami, Holendrami i Duńczykami.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#KazimierzŻmuda">Do 31 sierpnia będzie zakończona praca nad kompleksowym poradnikiem dla potencjalnych inwestorów w biogazownie rolnicze, który będzie obejmował metodykę lokalizacji oraz doboru parametrów technicznych małych biogazowni rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#KazimierzŻmuda">Następna kwestia to działania, które określamy jako działania do zrealizowania. Najważniejsze z nich to podniesienie poziomu świadomości społecznej w zakresie inwestycji w biogazownie rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#KazimierzŻmuda">Tu dodam, iż zapewne znany jest fakt, że jednym z podstawowych zarzutów przeciwko lokalizacji biogazowni jest tzw. nieprzyjemny zapach, jak również obciążenia transportowe. Do tych spraw odniosę się za chwilę, bo jest to zagadnienie, które wymaga odrębnego komentarza.</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#KazimierzŻmuda">Z kolei w ramach zmian w ustawie – Prawo energetyczne konieczne jest rozwiązanie problemów związanych z określaniem warunków przyłączania do sieci małych biogazowni rolniczych, czyli obiektów poniżej 0,5 MW zainstalowanej mocy elektrycznej.</u>
          <u xml:id="u-25.28" who="#KazimierzŻmuda">W gronie ekspertów współpracujących z resortem, ale również ekspertów niezależnych, powszechne jest przekonanie i stanowisko, iż w Polsce należałoby wprowadzić obowiązek przyłączenia do sieci elektroenergetycznych małych obiektów odnawialnych źródeł energii. A więc tych obiektów, które nie oddziaływają negatywnie na pracę sieci elektroenergetycznej.</u>
          <u xml:id="u-25.29" who="#KazimierzŻmuda">Eksperci określają, że nawet obiekty o zainstalowanej mocy do 1 MW nie oddziaływają negatywnie – wręcz poprawiają jakość prądu lokalnie, w miejscu przyłączenia.</u>
          <u xml:id="u-25.30" who="#KazimierzŻmuda">Oczywiście jest szereg różnych działań, które zamierzamy zrealizować. Nie będę ich teraz wymieniał, bo być może ta kwestia pojawi się w pytaniach i wówczas udzielę odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-25.31" who="#KazimierzŻmuda">Teraz chciałbym się skoncentrować na trzech problemach. Otóż problemem nie tylko biogazowni rolniczych, ale w ogóle rozproszonych odnawialnych źródeł energii w Polsce, jest aktualnie obowiązujący system wsparcia zarówno na etapie inwestycji, jak i – a właściwie przede wszystkim – na etapie eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-25.32" who="#KazimierzŻmuda">System certyfikacji, który obowiązuje w Polsce, w naszej ocenie i w ocenie ekspertów, z którymi współpracujemy, skutecznie promuje duże obiekty odnawialnej energii – zwłaszcza oparte na współspalaniu biomasy – co skutkuje lawinowo rosnącym zapotrzebowaniem na biomasę leśną, ale również importem biomasy do celów energetycznych. Natomiast hamuje to dość skutecznie rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii o niewielkiej zainstalowanej mocy.</u>
          <u xml:id="u-25.33" who="#KazimierzŻmuda">Z inicjatywy Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dokumencie programowym „Krajowy plan działania w zakresie energii z odnawialnych źródeł odnawialnych” znalazł się zapis w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-25.34" who="#KazimierzŻmuda">„Zakłada się wypracowanie nowych zasad wsparcia energii wytwarzanej z OZE, które będzie zróżnicowane w zależności od nośnika energii odnawialnej, zainstalowanej mocy urządzeń generujących energię oraz daty ich włączenia do eksploatacji lub modernizacji. Nowe zasady wspierać będą rozwój rozproszonych źródeł energii odnawialnych, określą warunki zachowania praw już nabytych dla inwestycji zrealizowanych lub rozpoczętych, czas ich obowiązywania, oraz pozwolą na zmniejszenie obciążeń dla odbiorcy końcowego. Szczegółowe rozwiązania zostaną zawarte w ustawie o odnawialnych źródłach energii.”</u>
          <u xml:id="u-25.35" who="#KazimierzŻmuda">Jestem przekonany, że to, co zostało zapisane w dokumencie kierunkowym, uda się przenieść na grunt obowiązującego w Polsce prawa.</u>
          <u xml:id="u-25.36" who="#KazimierzŻmuda">Przyjęty katalog działań nie jest katalogiem zamkniętym. Przekazywane sygnały są analizowane i na tej podstawie definiowany jest zakres niezbędnych działań, które są niezwłocznie podejmowane. Przykład – inicjatywa wprowadzenia kolejnych zmian w prawie energetycznym.</u>
          <u xml:id="u-25.37" who="#KazimierzŻmuda">Informuję Wysoką Komisję, że protesty społeczne oraz sprzeciwy dotyczące budowy biogazowni rolniczych, które różnymi drogami wpływają również do resortu rolnictwa, okazują się – po analizie – protestami dotyczącymi zamiarów budowy biogazowni, ale nie dotyczą obiektów, które uzyskują status biogazowni rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-25.38" who="#KazimierzŻmuda">Status taki mogą uzyskać wyłącznie obiekty, które jako surowiec (substrat) do wytwarzania energii będą wykorzystywać wyłącznie bezpieczne dla środowiska – w tym również dla produkcji zdrowej żywności – produkty uboczne i pozostałości z rolnictwa oraz przemysłów rolnego i spożywczego, jak też produkty roślinne z upraw celowych.</u>
          <u xml:id="u-25.39" who="#KazimierzŻmuda">Pragnę również podkreślić, że biogazownia rolnicza o zainstalowanej mocy dostosowanej do możliwości surowcowych, jak też możliwości zagospodarowania pozostałości pofermentacyjnych gospodarstwa czy przedsiębiorstwa rolnego – grupy gospodarstw rolnych, nie niesie zagrożeń środowiskowych. Ona ogranicza, a nie stanowi dodatkowe źródło emisji zapachów uciążliwych dla otoczenia oraz nie jest uciążliwa dla społeczności lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-25.40" who="#KazimierzŻmuda">Mamy świadomość, iż odwrotnie wygląda sytuacja w przypadku lokalizacji – często nietrafionych – w środku miejscowości biogazowni o zainstalowanej mocy 1 czy 2 MW, które z racji stosowanych substratów nigdy nie uzyskują statusu biogazowni rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-25.41" who="#KazimierzŻmuda">Biogazownia rolnicza to bardzo duże wyzwanie organizacyjne i logistyczne. Przykładowo, maleńka biogazownia rolnicza o zainstalowanej mocy energetycznej 35 kW wykorzystuje gnojowicę pochodzącą z fermy produkującej 500 tuczników w skali roku, pomiot obornika kurzego z fermy niosek 12 tysięcy sztuk i dodatkowo, żeby zagospodarować to, co przejdzie w procesie fermentacji, potrzebuje 37 ha użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-25.42" who="#KazimierzŻmuda">Zapewniam Wysoką Komisję, na podstawie dwukrotnego pobytu w tejże biogazowi, iż to gospodarstwo w istotny sposób ograniczyło emisję gazów złowonnych, między innymi dlatego, że zarówno gnojowica, jak i pomiot są transportowane do zbiornika fermentacyjnego rurociągiem, bądź – w przypadku pomiotu – kanałem zawiniętym, co absolutnie ogranicza uciążliwość zapachową – nie mówiąc już o uciążliwości związanej z wywozem gnojowicy czy pomiotu nieprzefermentowanego.</u>
          <u xml:id="u-25.43" who="#KazimierzŻmuda">Bardzo dziękuje państwu za uwagę. Przepraszam, jeśli nadużyłem państwa cierpliwości. Jestem do państwa dyspozycji.</u>
          <u xml:id="u-25.44" who="#KazimierzŻmuda">Bardzo dziękuję panu dyrektorowi. Proszę o zabranie głosu przez pana dyrektora Pilitowskiego z Ministerstwa Gospodarki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#JanuszPilitowski">Szanowni państwo, Minister Gospodarki wspólnie z Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotował dokument, który został przyjęty 13 lipca 2010 r. przez Radę Ministrów pod nazwą „Kierunki rozwoju biogazowi rolniczych w Polsce”.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#JanuszPilitowski">Jest to dokument istotny i ważny, bowiem reguluje pewne zadania i cele, które wspólnie Minister Gospodarki i Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w ramach swoich uprawnień resortowych, realizują w kierunku rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#JanuszPilitowski">Pan dyrektor Żmuda w sposób dość szeroki przedstawił problematykę związaną z rozwojem biogazowni rolniczych, w zakresie gospodarki rolnej. Ja skupię się na tych elementach, które są bliższe działaniu Ministra Gospodarki i tych działaniach formalnoprawnych, które w ostatnich czasach zostały zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#JanuszPilitowski">Trzeba tu przypomnieć, że zasady zrównoważonego wykorzystywania dostępnych krajowych surowców są dla Ministra Gospodarki bardzo istotne. Stąd przywiązuje on ogromną wagę dla zapewnienia dynamicznego i stabilnego rozwoju energetyki opartej na źródłach odnawialnych.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#JanuszPilitowski">Biogazownie, które mieszczą się w pojęciu odnawialnych źródeł energii, są jednym z podstawowych celów wyznaczonych w „Polityce energetycznej Polski do 2030 r.”, w dokumencie „Kierunki biogazowi rolniczych” oraz w „Krajowym planie działania na rzecz energii ze źródeł odnawialnych”. Te dokumenty – głównie „Polityka energetyczna Polski do 2030 r.”, w części dotyczącej odnawialnych źródeł energii – wskazują potrzebę wsparcia instalacji wykorzystujących biomasę roślinną oraz odpady ulegające biodegradacji, w tym biogazowni, jako technologii o wysokiej efektywności energetycznej i niskiej emisyjności należącej do źródeł rozproszonych, które szczególnie wpływają na zwiększenie stabilności pracy systemu elektroenergetycznego.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#JanuszPilitowski">W ramach propagowania rozwoju biogazowi rolniczych, z inicjatywy Ministra Gospodarki, został opracowany, wspólnie z Instytutem Energetyki Odnawialnej, praktyczny poradnik – przewodnik dla inwestorów zainteresowanych realizacją budowy biogazowni rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#JanuszPilitowski">Od ponad miesiąca ten przewodnik jest dostępny na stronie internetowej Ministra Gospodarki. Stanowi on swoiste kompendium wiedzy na temat możliwości wsparcia finansowego inwestycji, obowiązujących procedur oraz rozwiązań prawnych.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#JanuszPilitowski">Przewodnik zawiera m.in. informacje na temat potencjału rozwojowego instalacji biogazu w Polsce, dostępnych technologii oraz wymagań dotyczących substratów do produkcji biogazu rolniczego, charakterystykę poszczególnych etapów procesu inwestycyjnego, zagadnienia ekonomiczne – w tym montaż finansowy inwestycji – aspekty prawne związane z procesem inwestycyjnym oraz, co ważne i swoiście nowatorskie, studium przypadków trzech biogazowni rolniczych funkcjonujących w kraju, w którym wszystkie aspekty, o których mówił pan dyrektor Żmuda – znanych nam w resorcie gospodarki – zostały opisane w kategoriach problemów związanych z elementami społecznej akceptacji tych inwestycji, z problemami z regulacjami prawnymi dotyczącymi prawa budowlanego, prawa ochrony środowiska i prawa energetycznego.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#JanuszPilitowski">Bardzo istotnym elementem wsparcia projektów biogazowych w Polsce jest obecnie funkcjonujący system świadectw pochodzenia oraz dostępnych dotacji inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#JanuszPilitowski">W tych warunkach preferowane przez inwestorów są instalacje o mocy wytwórczej powyżej 1 MW, wykorzystujące głównie odpady z rolnictwa oraz różnych gałęzi przemysłu spożywczego i mięsnego.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#JanuszPilitowski">Jak słusznie zauważył pan dyrektor Żmuda, w tej chwili trwają końcowe prace nad projektem ustawy o energii z odnawialnych źródeł, która to ustawa przede wszystkim implementuje istotne postanowienia dyrektywy z 2009 r. w zakresie odnawialnych źródeł energii, ale również ma wspierać rozwój jednostek wytwórczych o niskich zdolnościach, o niskich mocach wytwórczych.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#JanuszPilitowski">Obecne przepisy gwarantują udzielanie wsparcia na równych zasadach wszystkim podmiotom. Aktualnie prowadzone są analizy, których wyniki będą decydujące dla ewentualnej zmiany systemu wsparcia i wprowadzenia zróżnicowanego systemu wsparcia, uzależnionego od wielkości biogazowni rolniczej, przez co mniejsze instalacje będą bardziej konkurencyjne.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#JanuszPilitowski">Kwestie te zostaną uregulowane – stosownie do wyników prowadzonych analiz – w ustawie o energii z odnawialnych źródeł energii. Założeniem tej regulacji będzie wdrożenie bardziej konkurencyjnego systemu wsparcia dla producentów energii ze źródeł odnawialnych, który również będzie zachętą do powstawania nowych biogazowni o niewielkich zdolnościach wytwórczych.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#JanuszPilitowski">Na zakończenie chciałbym jeszcze podnieść wątek ilości biogazowni, które powinny powstać w ciągu najbliższych lat.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#JanuszPilitowski">Należy podkreślić, że program z lipca 2010 r. zakłada powstanie około 2000 biogazowni w Polsce, co jest oczywiście – w świetle obecnych danych, obecnego rejestru przedsiębiorstw energetycznych, które zajmują się wytwarzaniem energii elektrycznej z biogazu rolniczego – na pewno celem ambitnym.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#JanuszPilitowski">Sądzę, że działania, które Minister Gospodarki podejmuje w zakresie prac nad projektem ustawy o energii z odnawialnych źródeł, rozporządzenia w sprawie gazu wytwarzanego w biogazowniach rolniczych i dostarczanego do sieci dystrybucyjnej gazowej – to rozporządzenie jest już na etapie notyfikacji i mamy nadzieję, że w sierpniu będzie już obowiązywać – są istotnym elementem wsparcia dla tego sposobu wytwarzania energii elektrycznej.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#JanuszPilitowski">Chciałbym zapewnić, że Minister Gospodarki, realizując postanowienia zmienionego prawa energetycznego, od 1 stycznia 2011 r. stworzył możliwości preferencyjnego przyłączania, jak i wykorzystywania tych zdolności, które posiadają przedsiębiorstwa energetyczne wytwarzające energię elektryczną z biogazu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#JanuszPilitowski">Ustawa – Prawo energetyczne przewiduje między innymi określenie podstaw prawnych oraz warunków przyłączenia do sieci dystrybucyjnej gazowej instalacji wytwarzania biogazu rolniczego przez przedsiębiorstwa zajmujące się przesyłem lub dystrybucją paliw gazowych.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#JanuszPilitowski">W przedmiotowej ustawie zawarto instrument wsparcia w postaci skorelowania systemu promocji biogazu rolniczego z funkcjonującym systemem świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii, co z pewnością stanie się istotnym bodźcem dla potencjalnych inwestorów do realizacji przedsiębiorstw w zakresie budowy biogazowni.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#JanuszPilitowski">Istotną regulacją jest również to, iż możliwość przyłączenia biogazowni do sieci dystrybucyjnej jest determinowana technicznymi możliwościami sieci, możliwościami rozbudowy oraz modernizacji sieci z uwzględnieniem ograniczeń w zakresie wyłączania poszczególnych elementów w celu przeprowadzenia rozbudowy – w tym przypadku przyłączenia odnawialnych źródeł energii o mocy elektrycznej zainstalowanej nie wyższej niż 5 MW oraz jednostek kogeneracji o mocy elektrycznej zainstalowanej poniżej 1 MW. W takich sytuacjach pobierana jest opłata za przyłączenie w wysokości połowy opłaty ustalonej na podstawie rzeczywistych nakładów za przyłączenie.</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#JanuszPilitowski">Warte podkreślenia jest również to, że biogazownie rolnicze – z racji swojej stabilnej pracy – gwarantują stabilną współpracę z lokalną siecią dystrybucyjną i dodatkowo przemawiają za ich konkurencyjnością, w stosunku do innych źródeł. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#HenrykMilcarz">Dziękuję, panie dyrektorze za uzupełniającą wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#HenrykMilcarz">Otwieram dyskusję. Zachęcam państwa posłów do wypowiedzi. Bardzo proszę – pan poseł Adam Krzyśków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#AdamKrzyśków">Dziękuję, panie przewodniczący. Czuję się w obowiązku – jako koreferent – powiedzieć kilka słów.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#AdamKrzyśków">Tak to się dzieje, że często nie nadążamy z przepisami za zmianami w życiu i za sytuacją, którą stwarzają sami inwestorzy.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#AdamKrzyśków">Mamy tu klasyczny przykład. Kiedy kilka lat temu było bardzo modne krytykowanie ferm przemysłowych tuczu trzody chlewnej, to niektóre ugrupowania polityczne za swój cel polityczny stawiały likwidację przemysłowego tuczu trzody chlewnej, jako amerykańskiego wynalazku, który ma niszczyć polskie rolnictwo. Teraz okazuje się, że ci „truciciele”, którzy wtedy byli szykanowani i byli „na celowniku”, są liderami polskiej ekologii i tam też powstały pierwsze w Polsce biogazownie rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#AdamKrzyśków">Bo biogazownie, jako takie, powstawały już wcześniej, znaliśmy je, znał je również resort środowiska, ponieważ były to obiekty przy oczyszczalniach ścieków, które przerabiały osad ściekowy, jako dodatkowy element procesu oczyszczania zanieczyszczonych wód komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#AdamKrzyśków">W przedłożonej informacji wymienionych jest kilka czy kilkanaście biogazowi, które powstały przy fermach przemysłowych. Czyli tam, gdzie służby Inspekcji Ochrony Środowiska wymuszały takie, a nie inne zachowanie, ci przedsiębiorcy czy firmy zainwestowali, a my wszyscy chcemy się na ich doświadczeniach uczyć.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#AdamKrzyśków">Jakie są wnioski? Z jednej strony duże firmy energetyczne – i nie tylko – zaczęły szukać możliwości, aby właśnie duże koncerny państwowe – szczególnie nasze energetyczne – przechwyciły budowę dużych obiektów, dużych instalacji.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#AdamKrzyśków">I tu w pełni trzeba się zgodzić z wypowiedzią pana dyrektora, iż jest taka tendencja.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#AdamKrzyśków">Niestety, z tymi dużymi obiektami – powyżej 2 MW mocy elektrycznej – jest duży problem logistyczny. Pan dyrektor przeczytał, ile potrzeba na zaopatrzenie małej biogazowni. A przecież duża biogazownia to są dziesiątki tysięcy ton substratu, który albo trzeba zgromadzić, albo dowieźć – a transport nie zawsze jest akceptowany czy tolerowany.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#AdamKrzyśków">W tej chwili mamy taki przypadek – prywatny inwestor chce zrealizować instalację na 12,5 MW mocy elektrycznej przy zespole wielkich kurników przemysłowych, jednak budzi to poważne problemy związane z lokalizacją tej inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#AdamKrzyśków">Proszę państwa, myślę, że nasza Komisja odniosła sukces, ponieważ mamy na dzisiejszym posiedzeniu przedstawicieli dwóch resortów – szkoda tylko, że nie ma żadnego przedstawiciela resortu środowiska – bowiem to współdziałanie resortów w tym zakresie jest niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#AdamKrzyśków">Pan dyrektor słusznie zwrócił uwagę na system wsparcia. System wsparcia funkcjonuje na kilku szczeblach i w kilku etapach.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#AdamKrzyśków">Z jednej strony jest to kwestia pokonania barier administracyjnych. I tutaj trzeba odnotować pozytywne zmiany – chociażby to, że małe biogazownie o mocy 1,5 MW energii elektrycznej nie muszą robić raportów oddziaływania na środowisko. To przyspiesza proces uzyskania pozwolenia na budowę.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#AdamKrzyśków">Z drugiej strony ten system wsparcia to również certyfikaty, to ułatwienia w przyłączeniu do sieci przesyłowych. I tutaj trochę szkody zrobiły elektrownie wiatrowe, które mało że blokują systemy przesyłowe swoimi dużymi mocami, to i sposobem pracy niekorzystnie działają na sieci przesyłowe. Stąd sporo utrudnień pojawiło się w biogazowniach rolniczych, które przecież stabilizują sieć i wyrównują pracę sieci, ponieważ są to stałe dostawy energii.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#AdamKrzyśków">W związku z tym rodzą się pytania. Czy resort gospodarki ma wypracowany kierunek działań? Czy stawiamy na biogazownie o mocy 5 MW, czy 0,5 MW? Czy te preferencje będą ustawiane pod konkretną wielkość tych obiektów?</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#AdamKrzyśków">Bo jeżeli ma to być sieć rozproszona, to chciałoby się, żeby były to mniejsze obiekty, które z jednej strony będą absorbować nadwyżki roślin uprawianych na cele energetyczne, a z drugiej strony będą zagospodarowywać to, co z produkcji zwierzęcej powstaje, czyli gnojowicę, obornik.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#AdamKrzyśków">System wsparcia dotyczy – jak powiedziano – certyfikacji, ułatwień, a także regulacji prawnych. Chociażby to, co panowie mówiliście o ustawie „nawozowej” – żeby to, co wyjdzie z tej biogazowi, nie było traktowane jako odpad, z którym nie bardzo wiadomo co zrobić.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#AdamKrzyśków">Z drugiej jednak strony jest dyrektywa „azotanowa”, gdzie chyba mamy pewne opóźnienia we wprowadzaniu tych przepisów i egzekwowaniu ich.</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#AdamKrzyśków">Wszyscy rolnicy dobrze wiedzą, jak przechowywać obornik, kiedy można wylewać, ale z egzekwowaniem tych przepisów jesteśmy jeszcze daleko.</u>
          <u xml:id="u-28.18" who="#AdamKrzyśków">Kolejna sprawa – finansowanie. Zatrzymajmy się przy finansowaniu samej budowli. Otóż budowa małej biogazowi wiąże się z nakładami rzędu 5–7 mln zł. Jest to skomplikowana instalacja wymagająca złożonego procesu biologicznego, hydraulicznego i mechanicznego.</u>
          <u xml:id="u-28.19" who="#AdamKrzyśków">Jakie gospodarstwo rolnicze w Polsce jest w stanie przyjąć takie obciążenie finansowe i jeszcze dobrze to zorganizować? Bo przecież trzeba zorganizować i dostawy, i opracować całą logistykę, i jeszcze wyłożyć takie pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-28.20" who="#AdamKrzyśków">Co prawda mówi się, że rolnikowi polskiemu żyje się coraz lepiej, ale w każdym województwie można policzyć na palcach jednej ręki czy dwóch rąk rolników, których byłoby stać na wzięcie kredytu na taką kwotę.</u>
          <u xml:id="u-28.21" who="#AdamKrzyśków">W związku z tym istotną rzeczą są te systemy wsparcia. Chcielibyśmy dowiedzieć się, jak to wygląda. Wiemy, że Ministerstwo Gospodarki pilotowało program dotyczący odnawialnych źródeł energii opracowany przez Instytut Energetyki Odnawialnej i że nie do końca to się sprawdziło.</u>
          <u xml:id="u-28.22" who="#AdamKrzyśków">Z kolei w materiałach, które otrzymaliśmy, czytamy: „Nowe możliwości pozyskania środków na finansowanie inwestycji biogazowych stwarza program Mechanizmu Zielonych Inwestycji (GIS), wdrażany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.”</u>
          <u xml:id="u-28.23" who="#AdamKrzyśków">Czy resort gospodarki lub resort rolnictwa ma jakieś skuteczne metody oddziaływania na kierunki wydatkowania środków przez Narodowy Fundusz? Czy też może jest to tylko takie wskazywanie: to nie ja, to kolega, bo my jesteśmy od wdrażania, od przepisów, a jeśli chcecie budować biogazownię, to zwróćcie się do kolegi.</u>
          <u xml:id="u-28.24" who="#AdamKrzyśków">Chodzi o to, żebyśmy mieli wiedzę na ten temat, gdyż często do naszych biur poselskich zwracają się inwestorzy z pytaniem: gdzie można szukać pieniędzy?</u>
          <u xml:id="u-28.25" who="#AdamKrzyśków">Mówienie o wsparciu, że będzie 500 tys. zł, a nie 100 tys. zł przy kosztach 5–7 mln zł, brzmi dość słabo. To na pewno nie bilansuje tego zadania. Tu oczekiwane jest wsparcie na poziomie 50% kosztów. Dopiero wtedy, przy zachowaniu, iż w obrocie będą certyfikaty, jakoś się to bilansuje.</u>
          <u xml:id="u-28.26" who="#AdamKrzyśków">Następna kwestia – oprócz wsparcia procesu budowy, później eksploatacji – to kwestia samych roślin przemysłowych. Co z tym? Bo jest zarzut, że biogazownia, która zużywa do produkcji biogazu kukurydzę, konkuruje na rynku żywności i w ten sposób ogranicza się produkcję żywności.</u>
          <u xml:id="u-28.27" who="#AdamKrzyśków">Wobec tego pytanie: czy na tym polu będą jakieś zmiany? Czy będą też systemy wsparcia dla roślin przemysłowych? Czy będą tu dopłaty, czy nie będzie? W jakiej formie będą stosowane dopłaty do roślin przemysłowych energetycznych? Czy w ogóle jest jakiś plan w tym zakresie?</u>
          <u xml:id="u-28.28" who="#AdamKrzyśków">Tutaj potrzebna jest wiedza, ale i determinacja. I ta determinacja ze strony inwestorów jest. Potrzebna jest tylko determinacja również ze strony urzędników, a być może i wola polityczna. Mamy przykład sąsiadów – Niemcy rezygnują z elektrowni atomowych i chcą, aby energia pochodziła z odnawialnych źródeł.</u>
          <u xml:id="u-28.29" who="#AdamKrzyśków">W związku z tym powinniśmy w sposób mądry, racjonalny budować system wsparcia właśnie dla takich inicjatyw.</u>
          <u xml:id="u-28.30" who="#AdamKrzyśków">Dodam, że taka biogazownia jest jakby lokalnym „ożywieniem”. Raz, że ktoś zarobi, kto będzie to budował. Dwa, że zarobią dostawcy z okolic takiej biogazowni. To jest dodatkowy efekt ożywienia gospodarczego danego rejonu.</u>
          <u xml:id="u-28.31" who="#AdamKrzyśków">I tu rodzą się pytania. Czy poczekamy, aż POLDANOR znowu wybuduje następną partię, czy też Sokołów, albo jeszcze inni giganci i spotkamy się za 2–3 lata, i powiemy, że osiągnęliśmy sukces, bo nie przeszkadzaliśmy i inwestorzy wykonali szereg zadań. Szkopuł tylko w tym, iż to niewiele będzie miało wspólnego z tym, o czym dzisiaj mówimy i co chcemy osiągnąć, tzn. żeby polski rolnik, polski przedsiębiorca, polski inwestor, na polskich produktach uzyskał efekt w postaci energii elektrycznej z odnawialnych źródeł, która znajdzie się w sieci.</u>
          <u xml:id="u-28.32" who="#AdamKrzyśków">I to tyle, panie przewodniczący, tytułem wstępu do dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#HenrykMilcarz">Dziękuję panu posłowi za koreferat. Proszę panie i panów posłów o ewentualne wypowiedzi. Zgłasza się pan poseł Piotr Cybulski – bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#PiotrCybulski">Panie przewodniczący, panie, panowie posłowie, szanowni goście. Przede wszystkim przypomnę, że wcześniej zgłaszaliśmy wniosek, aby było to wspólne posiedzenie z innymi komisjami, bo jest to temat, nad którym warto się wspólnie pochylić. Co zatem się stało, że ten temat omawiamy tylko w swoim gronie?</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#PiotrCybulski">No cóż, programy mamy dobre. Dzisiaj też uczestniczyłem w debacie na temat wygasającego już programu „Rodzina na swoim”.Tu też jest dobry program. Tych biogazowi ma być dużo. W tej chwili jest ich niewiele. Podobno mają być niemalże w każdej gminie. Jednak co innego jest poparcie dla jakiegoś programu, a co innego rzeczywiste poparcie działań – mówił też o tym pan poseł Krzyśków.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#PiotrCybulski">Dlatego przykro, że nie ma tu innych, którzy mogliby te sprawy „popchnąć” we właściwym kierunku. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#HenrykMilcarz">Dziękuję. Panie pośle, szanowni państwo, my wystosowaliśmy na ręce przewodniczącego Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi – pana posła Leszka Korzeniowskiego – zaproszenie do współpracy przy tym temacie. Niestety nie wykazano zainteresowania w twej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#HenrykMilcarz">Zgłasza się pan poseł Patalita – bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#TadeuszPatalita">Szanowni państwo. Mam pytanie: za ile lat zwrócą się środki zainwestowane w biogazownię o mocy 1 MW?</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#TadeuszPatalita">Przy sobie mam aktualne dane dotyczące baterii słonecznych. Tam 1 MW będzie kosztował 1,5 mln zł. Jak to wygląda w przypadku biogazowni o takiej mocy? Jak przedstawia się rachunek ekonomiczny takiej inwestycji?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#HenrykMilcarz">Dziękuję. Czy ktoś z posłów chciałby jeszcze zabrać głos? Pan poseł Lamczyk – bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#StanisławLamczyk">Rzeczywiście, do biur poselskich przychodzą inwestorzy, którzy mówią o barierach nie tylko administracyjnych, ale i mentalnych. Są bowiem protesty przy uzyskaniu lokalizacji instalacji związanych z odnawialnymi źródłami energii.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#StanisławLamczyk">Wiemy, że Niemcy „idą” w kierunku rozwoju energii odnawialnej. U nas też zbliża się ta bariera 20%. Wiemy też, że Partnerstwo Publiczno-Prywatne też jest w pewnym stopniu ograniczone. Dlatego proponuję, abyśmy, jako Komisja, zastanowili się, czy nie warto byłoby wystosować dezyderatu skierowanego do rządu w sprawie opracowania spec-ustawy dotyczącej instalacji związanych ze źródłami odnawialnymi.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#StanisławLamczyk">Chodzi o to, że bariery w tym obszarze są bardzo duże i inwestorzy sami sobie z tymi problemami nie poradzą, a tym bardziej rolnicy, jeśli chodzi o biogazownie rolnicze. Stawiam wniosek, aby Komisja wystąpiła do rządu z dezyderatem, w którym zobowiąże rząd do stworzenia uproszczonej ścieżki dla wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#HenrykMilcarz">Dziękuje, panie pośle. Czy ktoś z posłów chciałby jeszcze zabrać głos? Nie ma zgłoszeń. Czy ktoś z gości chciałby zabrać głos? Bardzo proszę – proszę tylko o zwięzłe wypowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#AndrzejJaźwiński">Krótko się przedstawię – Andrzej Jadźwiński, jestem prezesem Zarządu firmy BIOPAWER SA. Jest to spółka, która zamierza wybudować w Polsce sieć biogazowni rolniczych. Możemy się poszczycić doświadczeniem i technologią, którą posiadamy we własnej grupie.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#AndrzejJaźwiński">Dysponujemy m.in. udziałami niemieckiej spółki BIOGAS NORD AG, spółki która zbudowała ponad 300 biogazowni na całym świecie, w tym głównie w Niemczech, ale również w Anglii, Francji, w Chorwacji, we Włoszech.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#AndrzejJaźwiński">Jesteśmy zatem spółką, która daje kompleksowe rozwiązanie na rynek biogazowy w Polsce, zarówno dla tych, którzy posiadają własne środki i chcą wybudować biogazownie „pod klucz”, jak również dla tych, którzy tych środków nie mają i chcieliby się posiłkować prywatnym kapitałem zewnętrznym – bo np. nie mają innych możliwości.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#AndrzejJaźwiński">W związku z tym, że rozpoczęliśmy kilkadziesiąt projektów, które są w różnej fazie zaawansowania, mamy pewne doświadczenia z rynku i tym właśnie chciałem się z państwem podzielić. Przede wszystkim chcę powiedzieć, iż doceniamy to, że zmieniło się trochę prawo i że decyzje środowiskowe nie są już wymagane przy biogazowniach poniżej 0,5 MW, jak również ruszyły prace związane z kwestią nawozów i uznaniem ich za nieodpady.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#AndrzejJaźwiński">Wymienię teraz trzy główne bariery, z którymi inwestor spotyka się na rynku biogazowym, przy budowie biogazowni rolniczych – bo o nich tu mówimy. Przede wszystkim jest to kwestia niewiedzy czy też bariery mentalnej – o czym mówił jeden z posłów. Mamy bardzo poważny problem z protestami, w zasadzie w całej Polsce – choć w jednych regionach bardziej, w innych mniej.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#AndrzejJaźwiński">Dlatego jeśli mógłbym coś zasugerować, to na pewno trzeba by popracować nad poradnikiem nie tyle dla inwestora – bo ten jest już przekonany do inwestycji w biogazownie, on przecież inwestuje własne pieniądze, więc dokładnie zbadał sprawę i wie, że taka biogazownia jest bezodorowa – co dla ludzi z otoczenia biogazowni. Największe problemy wynikają z niewiedzy, z nieznajomości materii i tu widzę dość duże braki w tym, żeby jakoś wyedukować tę społeczność.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#AndrzejJaźwiński">Oczywiście nasza grupa, nasza spółka wyraża absolutnie wielką chęć pomocy w przygotowaniu takiego poradnika, w pisaniu, w organizowaniu wyjazdów za granicę do naszych biogazowni, które działają tylko i wyłącznie na wsadach rolniczych, i które naprawdę są bezodorowe. Bo jeśli jest odór, to znaczy, że nie wszystkie gazy zostały zebrane i spalone w generatorach, czyli tak naprawdę jest to marnotrawstwo.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#AndrzejJaźwiński">Drugi problem, który chciałem poruszyć, to kwestia przyłączeń energetycznych. I tu chcę powiedzieć, że wspaniałym pomysłem jest – o czym wspomniał jeden z posłów – uznanie przyłączy biogazowni małej mocy jako obligatoryjne i jako takie, które nie zakłócają pracy sieci energetycznych.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#AndrzejJaźwiński">Problem polega tylko na tym, że w styczności z ENEA, ENERGA albo innymi dużymi operatorami energetycznymi pozyskujemy informacje, iż z ich punktu widzenia jest to sprawa zupełnie inna. Oni każą nam – i to jest dobre określenie – przygotowywać operaty na temat wpływu biogazowni 0,6–0,8 MW na działanie takiej instalacji elektrycznej i oczywiście w wielu wypadkach końcowej decyzji nam nie wydają.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#AndrzejJaźwiński">Nie wiem, czy jest to zależne od tego, że oni sami są dużymi uczestnikami rynku biogazowego w Polsce, czy też od tego, że rzeczywiście stan techniczny tych sieci energetycznych sprawia, iż nie są one w stanie przyjąć biogazowni.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#AndrzejJaźwiński">Dużym problemem jest też – o czym przed chwilą powiedział pan poseł – blokada spowodowana farmami wiatrowymi, które po prostu poblokowały to w wyniku złych regulacji prawnych w okresach przeszłych.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#AndrzejJaźwiński">Ostatnią sprawą, którą chciałem poruszyć, jest finansowanie. Od razu chcę tu wyraźnie podkreślić, iż nie jesteśmy osobami skłonnymi do budowy biogazowni powyżej 2 MW, chociaż możliwości techniczne są.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#AndrzejJaźwiński">Uważamy jednak, że biogazownie o mocy 2 MW i większe są biogazowniami, które chociażby ze strony logistycznej mogą wprowadzić pewien dyskomfort dla społeczności lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#AndrzejJaźwiński">Dla przykładu, biogazownia o mocy 1,5–2 MW potrzebuje samych silosów betonowych o powierzchni około 1 ha, co już wskazuje na kwestię dużej logistyki.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#AndrzejJaźwiński">Jednak z drugiej strony chcę państwu powiedzieć, że biogazownie o mocy 0,6–0,8 MW, do budowy których my się skłaniamy, to biogazownie, do których zakładamy dostarczenie wsadu, czyli sieczki z kukurydzy, a nie kiszonki, przez rolnika z pola w ciągu kilku tygodni po zbiorze. Tak więc obciążenie – jeżeli takie w ogóle istnieje – dotyczy tylko kilku tygodni w roku.</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#AndrzejJaźwiński">Jeśli chodzi o same dotacje, to – tak naprawdę – za tym kompletnie nie nadąża dystrybucja środków unijnych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#AndrzejJaźwiński">My mamy wiele projektów przygotowanych po pozwoleniu na budowę, po kontraktacji kiszonki z rolnikami – często ci rolnicy są naszymi partnerami w spółkach, bo zachęcamy ich do udziału – a tak naprawdę biogazownia ekonomicznie nie daje żadnych rezultatów bez dotacji unijnej lub jakiejkolwiek innej pomocy finansowej. Efektem tego jest to, że kilka projektów gotowych do budowy od jutra czeka na dotacje, które z rozmów z osobami, które decydują o tych środkach, mogą w ogóle nie nadejść, bo środki do 2013 r. są już rozdysponowane, a te, o których tu mówimy, są tak małe, że tak naprawdę nie czynią zadość potrzebom rynku.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#AndrzejJaźwiński">Mało tego, chcę tu powiedzieć, że bardzo doceniam to, co państwo robicie dla rolników i dla małych biogazowni – bo rzeczywiście im jest potrzebna największa pomoc – ale proszę zwrócić uwagę, że grupy inwestycyjne, grupy kapitałowe, które mogą zapewnić niezbędny prywatny kapitał do budowy biogazowni – jak my, na przykład – nie mogą tego zrobić, bo przepisy mówią, iż dużym grupom kapitałowym można dać tylko jedną pomoc ze środków unijnych. To bardzo ogranicza możliwość wzięcia dotacji i de facto, na końcu tego „łańcuszka”, krzywdzi rolnika, któremu chcemy pomóc.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#AndrzejJaźwiński">Zapewniam, że rozumiem to środowisko, bo sam jestem zarządzającym sporym gospodarstwem rolnym, więc bliski jest mi temat rolnictwa, a nie tylko inwestycji w sektor biogazowy.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#AndrzejJaźwiński">Bardzo dziękuję. Mam nadzieję, że wypowiedź była nie za długa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#HenrykMilcarz">Było dłużej niż myślałem, ale bardzo interesująco, więc bardzo dziękuję, panie prezesie.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#HenrykMilcarz">Czy jeszcze ktoś z państwa gości chciałby zabrać głos? Nie ma zgłoszeń, więc poproszę przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Ministerstwa Gospodarki o udzielenie odpowiedzi na zadane pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#KazimierzŻmuda">Panie przewodniczący, Wysoka Komisjo. Zacznę od końca. Biogazownia rolnicza, nawet najmniejsza, nie jest obiektem dla drobnego rolnika – trzeba mieć tego świadomość. Biogazownia mikro czy mini mikro – 5 kW zainstalowanej mocy – potrzebuje zaplecza do wytwarzania surowca, nie mniejszego niż z 3 ha. Podkreślam – aby mieć 5kW w warunkach polskich, trzeba przeznaczyć 3 ha pod uprawy, jeżeli biogazownia będzie oparta na kiszonkach lub sieczce z kukurydzy.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#KazimierzŻmuda">Jeżeli weźmiemy pod uwagę średniego polskiego rolnika, to okaże się, że ten średni rolnik nie jest w stanie zainstalować biogazowni 5kW.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#KazimierzŻmuda">Odpowiadam dalej. Kierunki rozwoju i jak do tego podchodzi Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. My opieramy się m.in. na doświadczeniach niemieckich – bo należy uczyć się od tych, którzy mają już duże doświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#KazimierzŻmuda">Otóż w 5000 – czy, jak podają inne źródła, 6000 – niemieckich biogazowniach rolniczych średnia zainstalowana moc jest poniżej 300 kW. To wskazuje jednoznacznie na kierunek, w jakim rozwiną się te biogazownie w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#KazimierzŻmuda">Biogazownia rolnicza jest adresowana do rolnika producenta rolnego, grupy rolników. Ona nie jest adresowana do kogoś, kto buduje obiekt „pod klucz”, a później okazuje się, że dla tego obiektu nie ma surowca. „Przewieźli” się na takim podejściu do tego zagadnienia Niemcy, którzy zainstalowali w obiekty 12–18 MW i one stoją albo pracują „na pół gwizdka”, bądź sprowadzają kiszonkę z Polski – co już w ogóle wypacza sens budowy tego typu obiektu.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#KazimierzŻmuda">Biogazownia rolnicza to nie tylko obiekt generujący energię, ale jest to obiekt utylizacyjny – co podkreślał jeden z panów posłów – utylizujący m.in. odchody zwierzęce, gnojowicę, obornik, czyli agresywne odchody, które potem o wiele łatwiej można wykorzystać w procesie produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#KazimierzŻmuda">Sprawa następna – koszt budowy biogazowni 1 MW. W momencie, kiedy pracowaliśmy nad założeniami – i jeszcze wcześniej, kiedy były prace nad kierunkami w Ministerstwie Gospodarki – ten koszt był szacowany na 10–12 mln zł. Z tym że w przypadku zmniejszania mocy ten koszt rósł – w przeliczeniu na 1 kW zainstalowanej mocy – i zamykał się w kwocie rzędu 15–20 tys. zł za 1 kW zainstalowanej mocy.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#KazimierzŻmuda">Odniosę się teraz do wsparcia w ramach PROW, czyli podwyżki ze 100 tys. zł do 500 tys. zł. Otóż jest to dedykowane do rolników, którzy różnicują swoją działalność, a więc do średnich i nieco większych niż średnich rolników, którzy zainstalują w obiekt rzędu 30, 50 czy 100 kW.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#KazimierzŻmuda">Chcę tu podkreślić, że przychody biogazowni o zainstalowanej mocy 5 kW z produkcji energii elektrycznej kształtują się w granicach 14–15 tys. zł, licząc po cenie zbytu energii sprzed dwóch lat. Tak więc nie są to jakieś małe przychody. W przypadku 1 MW te przychody są rzędu 2,8 mln zł w skali roku. Podkreślam – to są przychody tylko i wyłącznie z tytułu sprzedaży energii elektrycznej.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#KazimierzŻmuda">Pozwolę tu sobie polemizować z panem posłem, który powiedział, że 1 MW mocy zainstalowanej w energetyce solarnej kosztuje około 1,5 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#KazimierzŻmuda">Proszę wybaczyć, ale nie znam tego źródła. Ja słyszałem wręcz odwrotnie, że fotowoltaika należy do najbardziej kosztochłonnych inwestycji. I to tyle na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#KazimierzŻmuda">Wracam natomiast do PROW. Otóż w ramach wsparcia na różnicowanie działalności, a więc dla tych małych obiektów, gdzie przewiduje się wsparcie na poziomie 50 czy nawet 70% kwalifikowanych kosztów, jeszcze w ramach obecnego PROW do 2013 r. zarezerwowano 400 mln zł. Podkreślam – są to pieniądze w ramach PROW, dedykowane dla rolników producentów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#KazimierzŻmuda">Wspólna polityka rolna w ścisłym związku z polityką środowiskową nałożyła takie ograniczenie, że rolnik nieprzestrzegający m.in. dyrektywy azotanowej nie dostanie dopłaty obszarowej. Dlatego wśród rolników jest to wyjątkowo skuteczny „bat”. Tu „marchewką” jest dopłata obszarowa, a „batem” możliwość jej zabrania. I takie przypadki już były.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#KazimierzŻmuda">Absolutnie podzielam pogląd, a nawet wyrażę to jeszcze bardziej jednoznacznie, że nie tylko powinno się, ale trzeba zmienić prawo w zakresie obowiązku przyłączenia małych obiektów odnawialnych źródeł energii. Podkreślam – to dotyczy nie tylko biogazowni, to jest problem w ogóle małych obiektów.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#KazimierzŻmuda">Trzeba zmienić prawo energetyczne, ale jeszcze gorsza jest praktyka stosowana obecnie.</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#KazimierzŻmuda">Podam tu bardzo kuriozalny przykład: obiekt 35 kW, koszt poniesiony przez inwestora – około 500 tys. zł, bowiem dużo prac wykonał w zakresie własnym bądź wykorzystywał, jako urządzenie wytwarzające prąd, przestawiony silnik z ciągnika większej mocy. Otóż w tym przypadku postawiono takie warunki, iż koszt przyłączenia wyniósł około 100 tys. zł, a więc ponad 20% kosztu inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-38.16" who="#KazimierzŻmuda">To jest po prostu chore takie traktowanie małego obiektu, jak obiektu rzędu kilkuset MW. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi z tym absolutnie się nie zgadza. Ma na ten temat jednoznaczne stanowisko i w pracach nad ustawą o odnawialnych źródłach energii będziemy kategorycznie stawiali sprawę ułatwień przyłączeniowych dla małych obiektów odnawialnych źródeł energii.</u>
          <u xml:id="u-38.17" who="#KazimierzŻmuda">Pan dyrektor Pilitowski bardzo ostrożnie mówił, że przeprowadzamy analizy i że wyniki tych analiz będą przesądzały o tym, w jakim kierunku pójdzie system wsparcia.</u>
          <u xml:id="u-38.18" who="#KazimierzŻmuda">My, na podstawie długich dyskusji z ekspertami, na podstawie analiz systemu wsparcia w innych krajach unijnych, będziemy jednoznacznie opowiadali się za wprowadzeniem dla małych obiektów odnawialnych źródeł energii systemu cen stałych – oczywiście zróżnicowanego, podobnie jak w systemie niemieckim.</u>
          <u xml:id="u-38.19" who="#KazimierzŻmuda">Jeśli chodzi o system certyfikatów, nie negujemy go, jednak powinien być tylko w odniesieniu do obiektów dużych. Nie jest przypadkiem, że prawie 60% elektrycznej energii odnawialnej w Polsce wytwarzana jest z biomasy, a z tego około 80% przez współspalanie – co przez ekspertów oceniane jest jako najmniej efektywny sposób wykorzystania energii zawartej w biomasie.</u>
          <u xml:id="u-38.20" who="#KazimierzŻmuda">I jeszcze jedno. Podniesiono tu kwestię: jak odnieść się do zarzutu, że wykorzystanie biomasy rolniczej na cele energetyczne – szeroko rozumiane – stanowi zagrożenie dla produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-38.21" who="#KazimierzŻmuda">Panie przewodniczący, Wysoka Komisjo. Polska i cała Wspólnota Europejska produkty rolnicze ma w nadwyżce, w stosunku do potrzeb żywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-38.22" who="#KazimierzŻmuda">Jeżeli przyjmiemy założenie, że w perspektywie dwudziestu najbliższych lat produkcja żywności w skali świata powinna wzrosnąć o około 40–50%, to, żeby być gotowym do tego poziomu produkcji, trzeba dzisiaj użytki rolne utrzymywać w dobrej kulturze.</u>
          <u xml:id="u-38.23" who="#KazimierzŻmuda">Biogazownie, produkcja biomasy na cele energetyczne jest odpowiedzią, w jaki sposób to racjonalnie wykorzystać, bo najprostszy sposób postępowania z tymi użytkami rolniczymi, na których nie produkuje się żywności, czyli zalesienie, pozostawienie odłogiem, będzie w przyszłości generowało o wiele większe koszty zarówno materialne, jak i koszty społeczne. I tu znowu odniosę się do tych, którzy zamierzają budować biogazownie rolnicze w oderwaniu od użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-38.24" who="#KazimierzŻmuda">W Polsce od 2002 r., pomimo wielu konferencji, szumu medialnego etc., poziom upraw energetycznych wieloletnich praktycznie stoi w miejscu. On stoi w miejscu z wielu powodów, ale podstawowym jest brak właściwej relacji pomiędzy oczekiwaniami producenta tejże biomasy a chęcią stosownej zapłaty do poniesionych nakładów, jak też brak gwarancji zbytu.</u>
          <u xml:id="u-38.25" who="#KazimierzŻmuda">Trzeba bowiem pamiętać, że wieloletnia uprawa energetyczna wiąże się z dużymi nakładami, rzędu co najmniej kilkunastu tysięcy zł na hektar, a tymczasem brak jest przychodów przez co najmniej pierwsze dwa, trzy, a w niektórych wypadach nawet cztery lata.</u>
          <u xml:id="u-38.26" who="#KazimierzŻmuda">Rolnik potrafi dobrze liczyć. Dlatego właśnie wieloletnie uprawy energetyczne stoją na tym samym poziomie, na jakim były 7–8 lat temu.</u>
          <u xml:id="u-38.27" who="#KazimierzŻmuda">Liczenie, że potrzeby biogazowni o mocy 1 MW, 2 MW czy nawet więcej MW zostaną zapewnione dowozem z zewnątrz, może okazać się płonne – między innymi z powodów, o których mówiłem wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-38.28" who="#KazimierzŻmuda">Wydaje mi się panie przewodniczący, że to były już wszystkie podniesione w dyskusji sprawy, które dotyczyły resortu rolnictwa. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.29" who="#KazimierzŻmuda">Dziękuję bardzo. Teraz pan dyrektor Pilitowski – bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#JanuszPilitowski">Szanowni państwo, kwestie podniesione w dyskusji, dotyczące spraw związanych z resortem gospodarki, podzieliłbym na kilka grup tematycznych. Zacznę od najistotniejszego dokumentu, jakim dla mnie, jako reprezentanta departamentu energetyki, jest prawo energetyczne.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#JanuszPilitowski">Ustawa – Prawo energetyczne z 1997 r., utworzona była w jakby innej rzeczywistości, kiedy o odnawialnych źródłach energii mówiło się, jako o działaniu uzupełniającym, hobbystycznym.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#JanuszPilitowski">Dzisiaj, patrząc na dokumenty o kardynalnym znaczeniu dla rozwoju świata i państw członkowskich Unii Europejskiej, widać, jak wzrasta rola i znaczenie odnawialnych źródeł energii w bilansowaniu wytwarzanej energii elektrycznej, ciepła, chłodu na świecie.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#JanuszPilitowski">Prace podejmowane w Ministerstwie Gospodarki, w Departamencie Energetyki, zmierzają do tego, by to nieczytelne prawo energetyczne w jakimś sensie uprościć. Chcemy w jednym czasie – jeżeli będzie to fizycznie możliwe, ale wszystko wskazuje, że tak – przygotować trzy projekty ustaw: prawo energetyczne, prawo gazowe oraz prawo o odnawialnych źródłach energii.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#JanuszPilitowski">Ustawa o energii z odnawialnych źródeł energii jest bardzo ważna, istotna, bo dotyka m.in. problematyki naszego dzisiejszego spotkania.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#JanuszPilitowski">Dzisiaj rzeczywiście mamy system, który wspiera rozwój odnawialnych źródeł energii poprzez system świadectw pochodzenia, przeróżnych kolorów tych świadectw – w zależności od tego, jakie źródła energii chcemy wspierać.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#JanuszPilitowski">Ten mechanizm – funkcjonujący od kilku lat – przyniósł przede wszystkim to, że z jednej strony nastąpił rozwój energetyki odnawialnej w Polsce. Dziś jednak doszliśmy do pewnego pułapu tej energetyki, jakby w kategoriach efektywności. Bowiem system przydzielania świadectw pochodzenia w jednakowej wartości od wytworzonej energii powoduje to, że nie bierzemy pod uwagę tak naprawdę kosztów, które należy ponieść na wytworzenie tej energii, w zależności od źródła pochodzenia.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#JanuszPilitowski">W projekcie ustawy o energii z odnawialnych źródeł energii, który – mam nadzieję – w niedługim czasie zostanie przedstawiony do uzgodnień resortowych i konsultacji społecznych, chcemy radykalnie zmienić system wsparcia, poprzez zróżnicowanie go w zależności od przyjętej technologii, źródeł, z których dana energia jest wytwarzana, jak i wielkości jednostki wytwórczej.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#JanuszPilitowski">I tu zbliżam się do tych pytań, które były związane z preferowaniem małych biogazowni rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#JanuszPilitowski">Myślę – nie zdradzając szczegółów, bo nie mam takiego upoważnienia ze strony swoich przełożonych, żeby o szczegółach mówić – że w projekcie ustawy o energii z odnawialnych źródeł energii będziemy w sposób bardzo istotny preferowali głównie małe jednostki wytwórcze, mikrogazownie, małe elektrownie wiatrowe, małe elektrownie wodne. Daje to bowiem możliwość pewnych działań w zakresie inicjatywy społecznej, możliwości zderzenia tej inicjatywy z możliwościami finansowymi. Daje też możliwości zrównoważonego rozwoju zarówno w zakresie ochrony środowiska, ekologii, jak i potrzeb energetycznych kraju.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#JanuszPilitowski">To jest ważne nie tylko na dziś, ale myślę, że z punktu widzenia celu, jaki został określony w „Kierunkach rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce”, w krajowym planie działań. Te plany do 2020 r. zakładają osiągnięcie 15% udziału odnawialnych źródeł energii w wytworzonej energii finalnej.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#JanuszPilitowski">Mikrobiogazownia rolnicza jest jednym z tych źródeł energii odnawialnej, która ma potencjalnie możliwość rozwoju. To, że dzisiaj mówimy o 11 biogazowniach rolniczych, które są zarejestrowane w rejestrze Prezesa Agencji Rynku Rolnego, pokazuje, jak daleka droga jeszcze przed nami, żeby osiągnąć zamierzenia określone w „Kierunkach rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce”.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#JanuszPilitowski">Myślę jednak, że te zmiany ustawowe, które w sposób ogólny przed chwilą przedstawiłem, zmierzają ku temu, aby rzeczywiście to wsparcie finansowe dla mikrobiogazowni rolniczych było istotne i widoczne – również dla potencjalnych inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#JanuszPilitowski">Państwo mówili o barierach związanych z rozwojem biogazowni rolniczych. Pan poseł, jako pierwszy punkt, wymienił wspieranie działań nie po stronie inwestorów, ale środowisk, które stwarzają problemy dla realizacji takich przedsięwzięć inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#JanuszPilitowski">Nie ukrywam, że pewnym zamierzeniem, które Minister Gospodarki chciałby w niedługim czasie przedstawić, jest dotarcie do jednostek samorządowych, które mogłyby być pomocne w realizacji tych zamierzeń. Chodzi o wspieranie jednostek samorządowych w pewnej wiedzy, w pewnych dokumentach, którymi dysponujemy i które moglibyśmy, poprzez organizacje samorządowe, przedstawiać również w środowiskach lokalnych nieprzekonanych do podejmowanych działań inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#JanuszPilitowski">Świadectwa pochodzenia, które dzisiaj funkcjonują i dają wsparcie dla energetyki odnawialnej, nie są jedynym mechanizmem, który pozwala mieć nadzieję, że odnawialne źródła energii będą się rozwijały.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#JanuszPilitowski">Trzeba jasno powiedzieć, że jesteśmy w okresie, w którym z jednej strony kończy się perspektywa budżetowa, związana z budżetem Unii Europejskiej, a z drugiej strony czekamy na nowe rozdanie środków unijnych i na pewno ten okres drugiego półrocza 2011 r., jak i 2012 r., będzie trudny w pozyskiwaniu środków.</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#JanuszPilitowski">Oczywiście nie oznacza to, że nie ma tych możliwości, o których wspominał też pan dyrektor Żmuda, a które są do wykorzystania również przez inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-39.18" who="#JanuszPilitowski">W swoim słowie wstępnym przedstawiałem państwu kierunki zmian z prawie energetycznym, które były dokonane 8 stycznia 2010 r., a które weszły w życie od 1 stycznia 2011 r. Są to pewne elementy działań, które zostały podjęte przez Ministra Gospodarki w projektach przyjętych potem zmian do ustawy – Prawo energetyczne.</u>
          <u xml:id="u-39.19" who="#JanuszPilitowski">One są o tyle ważne, że stwarzają nowe warunki, nowe możliwości w zakresie przyłączenia i warunków przyłączenia odnawialnych źródeł energii, kosztów związanych z przyłączeniem, a także w zakresie regulacji związanej z rejestracją podmiotów, które chcą się zajmować wytwarzaniem energii elektrycznej z biogazu rolniczego, bowiem stwarzają możliwość ponoszenia niższych kosztów związanych z opłatą koncesyjną.</u>
          <u xml:id="u-39.20" who="#JanuszPilitowski">Dzisiaj inwestor zajmujący się tą działalnością przedstawia Prezesowi Agencji Rynku Rolnego tylko informacje dotyczące tytułu prawnego do instalacji infrastruktury, którą posiada. To są właściwie informacje podstawowe. Tak więc cała ta procedura została znacznie uproszczona, w stosunku do modelu, który jest nakładany na przedsiębiorstwo energetyczne prowadzące działalność na podstawie koncesji udzielanej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.</u>
          <u xml:id="u-39.21" who="#JanuszPilitowski">Były pytania dotyczące konkurencji między energetyką wiatrową a biogazowniami rolniczymi, czy też oceny ze strony resortu tych dwóch obszarów.</u>
          <u xml:id="u-39.22" who="#JanuszPilitowski">Powiedziałbym tak – jeżeli patrzymy na suche dane ilościowe, to 2010 r. pokazał, że dynamika mocy zainstalowanych w zakresie energetyki wiatrowej była największa. Świadczy to o tym, że albo mechanizm wsparcia jest tak korzystny, albo są takie warunki formalnoprawne, które sprzyjają rozwojowi tejże energetyki.</u>
          <u xml:id="u-39.23" who="#JanuszPilitowski">Oczywiście wiążą się z tym bardzo istotne bariery związane z przyłączeniem tychże nowych mocy energetyki wiatrowej do sieci elektroenergetycznej. Problem znany w relacjach z operatorami: z PSE Operator i z Energetyką Wiatrową.</u>
          <u xml:id="u-39.24" who="#JanuszPilitowski">Sądzę, że biogazownie rolnicze są zdecydowanie w korzystniejszej sytuacji, bo gwarantują stabilność. Natomiast rzeczywiście problemem jest zderzenie z wielkimi partnerami gospodarczymi, jakimi są wielkie przedsiębiorstwa energetyczne. Ja podzielam te poglądy, które państwo tu prezentowali.</u>
          <u xml:id="u-39.25" who="#JanuszPilitowski">Wydaje się, że bez zmian w prawie i tych propozycji, które chcemy zaprezentować w zakresie warunków przyłączenia odnawialnych źródeł energii do sieci elektroenergetycznej tego problemu nie rozwiążemy. Sądzę, że rozwiązania, które przyniesie projekt ustawy, a potem obowiązujące prawo, czyli ustawa o energii z odnawialnych źródeł energii, zdecydowanie tu pomoże. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#HenrykMilcarz">Dziękuję panu dyrektorowi. Jeszcze pan dyrektor Żmuda? Bardzo proszę, tylko króciutko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#KazimierzŻmuda">Bardzo krótko, panie przewodniczący. Ja nie przekazałem jeszcze jednej informacji, w odniesieniu do tego, co był uprzejmy powiedzieć pan poseł Krzyśków.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#KazimierzŻmuda">Otóż przedstawiciele POLDANOR-u już w 2008 r. zostali zaproszeni przez Ministra Rolnictwa do zespołu ekspertów, który pracował nad założeniami dokumentu rządowego i, między innymi, ich przemyślenia znalazły się w „Kierunkach budowy biogazowni rolniczych w Polsce”.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#KazimierzŻmuda">Minister Rolnictwa docenił ich zasługi i odznaczył obu przedstawicieli POLDANOR-u medalem „Zasłużony dla rolnictwa”.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#KazimierzŻmuda">I jeszcze ostatnia informacja związana z POLDANOR-em – my na bieżąco współpracujemy. Ja osobiście współpracuję od 3 lat i cenię sobie tę współpracę, bo jeśli ktoś chce zobaczyć biogazownie na miejscu, to wystarczy telefon do prezesa czy jego zastępcy, a wszyscy są przyjmowani jak należy, tzn. nie jako konkurencja, a ci, którym zależy, żeby coś dobrego zrobić. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#KazimierzŻmuda">Dziękuję bardzo. Szanowni państwo, pozwolę sobie również na kilka słów toczącej się dyskusji. Politykę energetyczną państwa tak naprawdę determinują w Polsce dwa czynniki. Po pierwsze, duże firmy, duże konsorcja energetyczne, które są zainteresowane budową dużych bloków energetycznych, przesyłowych linii wysokiego napięcia i którym „nie po drodze” jest z producentami, którzy produkują energię z odnawialnych źródeł czy też produkującymi energię rozproszoną.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#KazimierzŻmuda">Druga rzecz, to złudna – chociaż w części prawdziwa – ocena czy też opinia, iż Polska jest w korzystnej sytuacji, wśród wielu państw europejskich, bowiem mamy pewną perspektywę, jeśli chodzi o złoża węgla kamiennego i brunatnego. Otóż trzeba pamiętać, że są to wszystko surowce nieodnawialne i jeżeli nawet nam te złoża wystarczą, to tym, którzy będą po nas, już nie. W związku z tym rola Sejmu Rzeczypospolitej, rola naszej Komisji – Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa – powinna być tu bardzo, bardzo pryncypialna.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#KazimierzŻmuda">Moim zdaniem, konieczne jest pochylenie się nad uchwaloną w 2009 r. polityką energetyczną. Ona po prostu nie przystaje do rzeczywistości, bowiem wiele się wydarzyło – choćby na przestrzeni tego roku – i my musimy się w tym znaleźć. Jeśli tego nie uregulujemy, to ciągle będą tego typu sprawy, że mocniejsi będą próbowali coś „ugrać”, a słabsi będą prosić, żeby oni pozwolili się do nich przyłączyć.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#KazimierzŻmuda">Tu nie chodzi o grę interesów osób, tylko państwa i ludzi. W związku z tym, uważam, iż musimy bardzo poważnie potraktować tę problematykę. Musimy również zachęcić kolegów z Komisji Gospodarki i wspólnie wywierać wpływ i na Sejm, i na rządzących, aby te problemy zostały w krótkim terminie rozwiązane. W przeciwnym razie będziemy mogli powiedzieć, że wysłuchaliśmy informacji, podyskutowaliśmy merytorycznie i na tym sprawa się zakończyła – a przecież nie o to nam chodzi. I tą refleksją zakończę.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#KazimierzŻmuda">Jeszcze pan poseł Krzyśków – bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#AdamKrzyśków">Panie przewodniczący, pozwolę sobie zauważyć, że został zgłoszony wniosek o przygotowanie dezyderatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#HenrykMilcarz">Pamiętam, panie pośle, ale dziękuję za czujność. Na razie zakończyliśmy dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#HenrykMilcarz">Proszę państwa, wysłuchaliśmy stanowisk dwóch resortów, jak również głosów w dyskusji. W trakcie dyskusji padł wniosek, aby Komisja opracowała projekt dezyderatu, w którym zwrócimy się do Rady Ministrów o wnikliwsze działania służące likwidacji problemów, z jakimi borykają się inwestorzy chcący wykorzystać odnawialne źródła energii.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#HenrykMilcarz">Proponuję, aby projekt dezyderatu przygotował pan poseł Stanisław Lamczyk. Czy są inne propozycje? Nie ma. Dziękuję. Oczywiście, jeśli ktoś z państwa posłów chciałbym włączyć się w przygotowanie tego projektu – bardzo proszę, będzie to mile widziane. Zamykam ten punkt porządku obrad.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#HenrykMilcarz">Przechodzimy do spraw bieżących. Chciałbym państwa poinformować, że pan minister Marek Sawicki zaprasza członków Komisji do Sopotu w dniu 16 lipca na konferencję ministerialną poświęconą tematowi „Energetyczne wykorzystanie biomasy pochodzenia rolniczego ważnym elementem wspólnej polityki rolnej”. Zachęcam do skorzystania z tego zaproszenia.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#HenrykMilcarz">Czy w sprawach bieżących ktoś jeszcze chciałby zabrać głos? Pani Krystyna Pająk – bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#KrystynaPająk">Ja tylko nieśmiało przypominam, że już wpłynęło sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej za 2010 r. i wszystkie komisje będą miały obowiązek zaopiniowania „swoich” części budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#KrystynaPająk">Posiedzenie Komisji w tej sprawie planowane jest na tygodniu następnego posiedzenia Sejmu. Przypominam posłom, którzy do tej pory byli koreferentami do „swoich” części budżetowych, że ponownie zwrócę się z zapytaniem, czy mogę liczyć, że nadal będą takimi „koreferentami”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#HenrykMilcarz">Myślę, że byliby zawiedzeni, gdyby pani tego nie zrobiła. Dziękuję. Za chwilę zamknę posiedzenie, ale jeszcze chcę prosić panią poseł Ciemniak, pana posła Pisarskiego, pana posła Śnieżka, pana posła Gwiazdowskiego i pana posła Szkopa, aby po zakończeniu posiedzenia podeszli do stołu prezydialnego w celu ukonstytuowania się nowo powołanej podkomisji.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#HenrykMilcarz">Dziękuję wszystkim za udział w posiedzeniu. Na tym wyczerpaliśmy porządek obrad – zamykam posiedzenie Komisji.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>