text_structure.xml
42.2 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#AleksanderBentkowski">Otwieram posiedzenie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. W porządku dziennym mamy rozpatrzenie: sprawozdania rządu z wykonania budżetu państwa za rok 1996 wraz z analizą Najwyższej Izby Kontroli w częściach dotyczących:</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#AleksanderBentkowski">- Ministerstwa Sprawiedliwości - referuje poseł Aleksander Bentkowski,</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#AleksanderBentkowski">- Sądu Najwyższego - referuje poseł Andrzej Gaberle,</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#AleksanderBentkowski">- Naczelnego Sądu Administracyjnego - referuje poseł Krzysztof Kamiński,</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#AleksanderBentkowski">- Trybunału Konstytucyjnego - referuje poseł Aleksander Bentkowski,</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#AleksanderBentkowski">- Rzecznika Praw Obywatelskich - referuje poseł Marek Dyduch,</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#AleksanderBentkowski">- sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli za 1996 r. w zakresie dotyczącym Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka.</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#AleksanderBentkowski">Zreferuję teraz część dotyczącą Ministerstwa Sprawiedliwości. Można powiedzieć, że był to dobry rok dla tego ministerstwa. Wprawdzie jego potrzeby są na pewno dużo większe, ale sądzę, że minister sprawiedliwości może mieć satysfakcję, że udało mu się dostać tyle pieniędzy, aby zaspokoić najważniejsze potrzeby.</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#AleksanderBentkowski">Ministerstwo opiera swoją pracę na 10 sądach apelacyjnych, 44 sądach wojewódzkich i 288 sądach rejonowych. Ciągle jeszcze nie ma parareli w ilości między sądami i prokuratorami, chociaż nastąpiło zauważalne zbliżenie.</u>
<u xml:id="u-1.9" who="#AleksanderBentkowski">Istotne jest, że nastąpiła stabilizacja ilości wpływających do sądów spraw. Daje to nadzieję, że ich nadmiar w końcu zostanie opanowany. Po raz pierwszy od bardzo długiego czasu w 1996 r. załatwiono więcej spraw niż wpłynęło. Jest to dobra prognoza na przyszłość. Ilość spraw nie rozpoznanych była w tym roku niższa niż w roku 1995. Po tych pozytywnych symptomach można sądzić, że przynajmniej organizacyjnie opanowano sytuację i nie będzie już ustawicznego przyrostu spraw nie załatwionych.</u>
<u xml:id="u-1.10" who="#AleksanderBentkowski">Pozytywnie też należy ocenić kwestię zadłużenia ministerstwa. Dzięki dotacjom zostało ono poważnie zmniejszone. Dodatkowe środki przyznane ministerstwu wynosiły 15% całego jego budżetu. Są one identyczne z ponadplanowymi wpływami. Należy sądzić, że minister sprawiedliwości uzyskał ze strony ministra finansów specjalną promesę, że wszystko co Ministerstwo Sprawiedliwości uzyska po stronie wpływów ponad plan, może wykorzystać na własne potrzeby. Jeśli faktycznie tak się stało, to oby stało się to zasadą w latach następnych.</u>
<u xml:id="u-1.11" who="#AleksanderBentkowski">Ministerstwo Sprawiedliwości uzyskało dodatkowe etaty. W sądach i prokuraturze około 200. Zwróciłem uwagę na coś innego: szczególnie duży przyrost etatów w służbie więziennictwa przy jednoczesnym spadku ilości osób zatrzymanych. W ogóle aktualny stan ilości osób zatrzymanych jest dość niski, bo wynosi 58 tys. Wobec tego przedstawiony w sprawozdaniu sposób rozdziału etatów nie wydaje się być uzasadniony.</u>
<u xml:id="u-1.12" who="#AleksanderBentkowski">Jeśli chodzi o wydatki poczynione przez Ministerstwo Sprawiedliwości, to w niektórych działach przyrosty były bardzo wyraźne, nawet do 37%. Jest to wskaźnik bardzo wysoki. Mam przy okazji pytanie. Ministerstwo zaczęło wydawać Monitor Sądowy i Gospodarczy. Miał on być kolejnym źródłem dochodów. Chciałbym wiedzieć, czy rzeczywiście Monitor przynosi dochód i jakie są w tym zakresie prognozy na przyszłość?</u>
<u xml:id="u-1.13" who="#AleksanderBentkowski">Podział środków w Ministerstwie Sprawiedliwości, jak zwykle budzi pewne emocje, zwłaszcza gdy mamy do czynienia z sądownictwem, prokuraturą i więziennictwem. Więziennictwo dostało w zeszłym roku około 31% środków, które otrzymało Ministerstwo Sprawiedliwości.</u>
<u xml:id="u-1.14" who="#AleksanderBentkowski">Warto też powiedzieć kilka słów na temat wynagrodzeń. Wydaje mi się, że wynagrodzenia w resorcie sprawiedliwości są przyzwoite. Trzeba zaznaczyć ich wyraźny zeszłoroczny wzrost, nie tylko w sądach powszechnych, ale i w Sądzie Najwyższym i w Trybunale Konstytucyjnym. Wszystko to odbyło się zgodnie z przepisami i nie ma tam żadnych nadużyć. Przeciętne wynagrodzenie w sądach powszechnych wynosiło 2400 PLN. Największy wzrost wynagrodzeń nastąpił w sądach apelacyjnych przez to, że wskaźnik został podniesiony do 2,5%.</u>
<u xml:id="u-1.15" who="#AleksanderBentkowski">Mam pytanie do ministra sprawiedliwości. Jak się to stało, że mając do dyspozycji około 215 etatów sędziowskich i 80 prokuratorskich, na koniec roku w sumie stworzył pan razem 615 etatów sędziowskich, asesorskich i prokuratorskich. Proszę o wyjaśnienie w tej sprawie.</u>
<u xml:id="u-1.16" who="#AleksanderBentkowski">Powrócę teraz do służby więziennictwa. Przyznano jej około 300 etatów, z tego nie wykorzystano 200, czyli prawie 70%. Czy stało się tak dlatego, że nie było chętnych do objęcia tych stanowisk, czy nie było potrzeby ich obsadzania. Na pewno jest to za duża liczba etatów, jeśli miałaby to być rezerwa. Pomimo nie wykorzystania takiej liczby etatów, w więziennictwie nastąpił wzrost zatrudnienia o 413 pracowników służby i 66 pracowników cywilnych. Przypomnę, że zmniejszyła się jednocześnie liczba więźniów. Dlatego z pewnością poprawiły się warunki pracy w więziennictwie. W każdym razie trzeba mieć na uwadze te relacje przy redagowaniu budżetu na przyszły rok.</u>
<u xml:id="u-1.17" who="#AleksanderBentkowski">Przykuły moją uwagę stawki wynagrodzeń pracowników administracyjnych w sądownictwie. Są oni po prostu źle wynagradzani. Jeżeli średnie wynagrodzenie wynosi 750 PLN, to jest ono stanowczo za niskie. Powoduje to odchodzenie już przeszkolonych pracowników. Minister powinien starać się zapobiegać takim zjawiskom i podnieść wynagrodzenia w tej grupie.</u>
<u xml:id="u-1.18" who="#AleksanderBentkowski">Jeżeli chodzi o inwestycje, to były one w zeszłym roku bardzo skromne. Kwota przeznaczona na ten cel pokryła jedynie kilkanaście procent zapotrzebowania. Żenująco niska wydaje się kwota 111 mld starych złotych przy tak wielu obiektach, którymi zarządza resort sprawiedliwości. Wydaje mi się, że resort powinien w przyszłym roku zwrócić na inwestycje większą uwagę. Co roku dostaje na nie coraz mniej pieniędzy i ta sytuacja nie może się powtórzyć.</u>
<u xml:id="u-1.19" who="#AleksanderBentkowski">Chciałbym również zapytać, jak wyglądają prace związane z budową więzienia w Radomiu. W tym roku znów przeznaczono ogromne pieniądze na tę inwestycję. Wręcz nie mieści się w głowie, żeby budowa takiego zakładu pochłaniała tyle środków. Z tego powodu wydaje mi się, że jest to budowa zupełnie nietypowa. Ponadto budowa ta ciągle jest niezakończona.</u>
<u xml:id="u-1.20" who="#AleksanderBentkowski">Generalnie uważam, że pieniądze przyznane Ministerstwu Sprawiedliwości zostały wykorzystane bardzo racjonalnie. Przy niewielkiej kwocie wydanej na inwestycje w nieruchomości, resort uzyskał duży metraż i po niewielkiej adaptacji będzie mógł z niego korzystać. Nie wyczytałem w sprawozdaniu, jakie są najpilniejsze potrzeby inwestycyjne, ponieważ nie musi ono zawierać takich informacji. Przeczytałem natomiast, że posiadane dzisiaj obiekty wystarczają na pokrycie potrzeb w 50%. Jest wprost niewyobrażalnym zadaniem zaspokoić te potrzeby w 100%. Sytuacja ta potwierdza fakt, że resort sprawiedliwości jest niedoinwestowany.</u>
<u xml:id="u-1.21" who="#AleksanderBentkowski">Najwyższa Izba Kontroli zwróciła uwagę na to, że zakupiono 74 samochody osobowe operacyjne. Chciałbym wiedzieć, ile z nich jest faktycznie operacyjnych, a ile osobowych. Nie jest to bardzo poważna sprawa, gdyż chodzi o kwotę 16 mld starych złotych i nie rzutuje ona w większym stopniu na wydatki.</u>
<u xml:id="u-1.22" who="#AleksanderBentkowski">Podsumowując, Ministerstwo Sprawiedliwości dobrze gospodarowało przyznanymi mu pieniędzmi. Miało większe dochody niż zakładano. Najwyższa Izba Kontroli nie zgłosiła poważnych zastrzeżeń. Dotychczasowe zalecenia zostały wykonane. Dlatego mogę rekomendować pozytywną ocenę wykonania budżetu przez Ministerstwo Sprawiedliwości.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#LeszekKubicki">Chciałbym odpowiedzieć na pytania postawione przez pana posła Bentkowskiego. Dziękuję za wnikliwe i kompetentne przeanalizowanie sprawozdania. Najważniejsze dla nas jest zrozumienie potrzeb resortu i troska o ich zaspokajanie.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#LeszekKubicki">Problem przyrostu etatów dla służby więziennictwa wobec malejącej czy też ustabilizowanej liczby więźniów w zakładach karnych. Chciałbym wyjaśnić, że nie można przeprowadzać prostej relacji między stanem etatowym służby więziennictwa a liczbą osób przebywających w danym okresie w zakładach karnych. Gros etatów służby więziennej, to etaty wykorzystywane dla funkcji ochronnej. Ochrona zakładu karnego ma pewne wymagania co do ilości osób ją wykonujących niezależnie od tego, ile osób jest w więzieniu. Te etaty można by zlikwidować jedynie likwidując zakład karny. Na to jednak na razie nie możemy sobie pozwolić ze względu na konieczność posiadania przez resort sprawiedliwości pewnej liczby miejsc w zakładach.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#LeszekKubicki">Mimo że liczba więźniów w ostatnich miesiącach się ustabilizowała, to sytuacja więziennictwa w zakresie potrzeb etatowych jest bardzo poważna. W tej chwili mamy nawet protest związków zawodowych w związku z przygotowywanym przez nas zarządzeniem w sprawie czasu służby. Aby spełniać w pełnym zakresie wszystkie wymagania stawiane przez, z jednej strony Kodeks pracy, a z drugiej przez pragmatykę służbową, powinniśmy mieć minimum około 300–400 etatów więcej niż mamy w tej chwili.</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#LeszekKubicki">W związku z tym, proszę o spojrzenie na potrzeby etatowe służby więziennictwa z punktu widzenia potrzeb struktury infrastruktury, a nie liczby więźniów.</u>
<u xml:id="u-2.4" who="#LeszekKubicki">Wiąże się z tym sprawa nie obsadzonych etatów w służbie więziennej. Statystyka ma to do siebie, że odzwierciedla stan z jednego dnia. To, co jest 31 grudnia, jest już nieaktualne 2 stycznia. W kadrach istnieje pewien naturalny ruch przechodzenia na emeryturę i in. Nie mamy tu do czynienia z nie obsadzaniem etatów, ale z uchwyceniem stanu kadrowego w niekorzystnym momencie związanym z naturalnym jego ruchem.</u>
<u xml:id="u-2.5" who="#LeszekKubicki">Odnosi się to również do uwagi pana posła Bentkowskiego o przyznanych etatach sędziowskich i prokuratorskich, i dużo większym wzroście faktycznej liczby tych etatów. Jest tu znowu problem statystyczny. Obsadziliśmy bowiem wakaty z roku poprzedniego, w którym obserwowaliśmy jeszcze zjawisko odchodzenia kadry sędziowskiej. Podkreślam, że musimy mieć świadomość mówiąc o sprawach kadrowych, że dane pochodzą z określonego dnia i nie oddają zachodzących tam procesów. Czasem statystyka może być myląca.</u>
<u xml:id="u-2.6" who="#LeszekKubicki">W sprawie Monitora Sądowego i Gospodarczego. Sprawdza się on znakomicie. Po 12 miesiącach funkcjonowania możemy stwierdzić, że coraz lepiej spełnia swoją funkcję. Ostatnio ma nowy profil, jest ciągle doskonalony w zakresie struktury i kompletności informacji. Również rośnie powoli jego nakład, aczkolwiek jest mniejszy niż oczekiwaliśmy. Zgodnie z przepisami ustawowymi przychód z Monitora jest wyłącznym przychodem pozabudżetowym resortu. W zeszłym roku mieliśmy niespełna 4 mln PLN zysku netto z tego przedsięwzięcia. W tym roku liczymy, że wyniesie on między 7 a 8 mln PLN. Dysponujemy tymi kwotami w następujący sposób. Jest utworzona specjalna komisja, która uwzględnia przede wszystkim potrzeby sądów najbardziej aktywnych w podaży Monitora, a także innych sądów. Nasze wysiłki skierowaliśmy aktualnie na komputeryzację centrali i innych ogniw w resorcie.</u>
<u xml:id="u-2.7" who="#LeszekKubicki">Jeżeli chodzi o zagadnienie pracowników administracyjnych w sądach, to w pełni podzielam opinię wyrażoną przez pana posła Bentkowskiego. Z najwyższym ubolewaniem stwierdzamy, że poziom płac części pracowników tak zwanej sfery budżetowej jest nie tylko za niski w stosunku do ich kompetencji, ale także niewspółmiernie niski w porównaniu z płacami w innych działach budżetowych.</u>
<u xml:id="u-2.8" who="#LeszekKubicki">Zawsze w dyskusji z Ministerstwem Finansów podkreślamy, że szczególnie rażąco wygląda poziom płac pracowników administracyjnych w sądach w zestawieniu z poziomem płac pracowników administracji finansowej w terenie. Staramy się podnieść stawki dla tych pracowników. Jednak wydaje się nam, że jedynym skutecznym środkiem uzyskania wyraźnej poprawy stanu płac pracowników administracji sądowej jest jej wyodrębnienie. Przygotowaliśmy projekt ustawy o pracownikach sądów i prokuratur. Nie zdążyliśmy go przedstawić izbie, ale jest on w pełni merytorycznie uzasadniony.</u>
<u xml:id="u-2.9" who="#LeszekKubicki">Kiedy powstawała w Sejmie ustawa o służbie cywilnej, posłowie, którzy przedstawiali projekt, konsultowali się z nami, czy i w jakim stopniu możliwe jest objęcie administracji sądowej służbą cywilną. Z różnych względów nie było to w pełni możliwe. Natomiast zgodziliśmy się wówczas, że istnieje potrzeba odrębnej regulacji równoległej do regulacji o służbie cywilnej i stworzenie ustawy o pracownikach administracji sądowej. Wtedy określając kryteria przyjęć można byłoby pomyśleć o odrębnym usytuowaniu płacowym. Sądzę, że w tym roku jeszcze przedstawimy gotowy pakiet lub projekt ustawy w tym zakresie.</u>
<u xml:id="u-2.10" who="#LeszekKubicki">Zakład Karny w Radomiu. Zakład ten jest hańbą dla resortu. Jednak istniejący stan rzeczy jest usprawiedliwiony w dużym stopniu okolicznościami obiektywnymi.</u>
<u xml:id="u-2.11" who="#LeszekKubicki">Podczas realizacji inwestycji nastąpiły zasadnicze zmiany w założeniach dotyczących funkcji tego obiektu. Długi okres inwestycyjny nie może być traktowany dosłownie, dlatego że po ustaleniu dostatecznej koncepcji realizacja inwestycji w nowym kształcie funkcjonalnym trwała znacznie krócej niżby to wyglądało na podstawie dokumentacji.</u>
<u xml:id="u-2.12" who="#LeszekKubicki">Negatywną rzeczą jest, że nie udało się tej inwestycji centralnej zakończyć w roku 1995, tak jak planowaliśmy. W związku z tym pewne koszty, które były objęte inwestycją centralną przeszły już na budżet ministerstwa na rok 1996. Musieliśmy ponieść tego konsekwencje. W tej chwili mamy solenne zapewnienie, że w jesiennych miesiącach tego roku zakład nie tylko zostanie oddany do użytku, ale też zostanie zapełniony.</u>
<u xml:id="u-2.13" who="#LeszekKubicki">Niedaleko w Piotrkowie Trybunalskim znajduje się areszt śledczy, który ze względów sanitarnych i bezpieczeństwa budowlanego będzie mógł funkcjonować tylko przez rok. Planujemy przemieszczenie osób zatrzymanych do nowego zakładu.</u>
<u xml:id="u-2.14" who="#LeszekKubicki">Zakład w Radomiu będzie zakończony. Zwiedzałem go i mimo zapewnień, że będzie to ośrodek nowoczesny, w moim przekonaniu, ta nowoczesność jest tylko częściowa. Będzie nowoczesny system zabezpieczeń, urządzenia ogrzewcze, natomiast sama architektura celi jest dla mnie pełna zastrzeżeń. Niestety, w tej chwili już nic zrobić nie można.</u>
<u xml:id="u-2.15" who="#LeszekKubicki">Jeżeli chodzi o inwestycje, to bardzo trafne było spostrzeżenie pana posła Bentkowskiego, że resort co roku ma w tym zakresie przyrost ujemny. Liczyliśmy na to, że w tym roku uda się zmienić ten stan, ale otrzymane założenia budżetowe każą nam przypuszczać, szczególnie wobec sytuacji powodziowej, że przyrost znowu będzie ujemny lub zerowy. Potrzeby w tym zakresie są rzeczywiście olbrzymie.</u>
<u xml:id="u-2.16" who="#LeszekKubicki">Chcę przy tym zapowiedzieć, że resort nie pogodzi się z proponowanym zerowym przyrostem etatowym na przyszły rok. Zlikwidowanie ogromnych zaległości wymaga bezwzględnie dodatniego przyrostu etatów sędziowskich, prokuratorskich i administracyjnych. Konieczny będzie również przyrost etatów kuratorskich, których status zmieniliśmy w tym roku. Będziemy mogli teraz kształtować ten rodzaj niezwykle ważnego pracownika wymiaru sprawiedliwości w zupełnie nowym charakterze, a nawet na nowych warunkach finansowych. Nie możemy z tego zrezygnować.</u>
<u xml:id="u-2.17" who="#LeszekKubicki">Jeżeli moglibyśmy liczyć na dezyderat, który wskazywałby na potrzebę systematycznego wzrostu etatowego w wymiarze sprawiedliwości, jako jednego z niezbędnych warunków wychodzenia z tak zwanej zapaści, to byłbym bardzo wdzięczny.</u>
<u xml:id="u-2.18" who="#LeszekKubicki">Nasze potrzeby inwestycyjne w pewnym stopniu zwiększają się również przez to, że 1 stycznia 1998 r. wchodzi w życie ustawa o centralnym rejestrze zastawów. Musimy mieć gdzie funkcjonować, musimy mieć system komputerowy współdziałający z kilkunastoma centrami terenowymi. Chcemy też rozbudować centralny ośrodek rejestrów sądowych, obejmujący różne rejestry między innymi podmiotów gospodarczych. Chcielibyśmy także skomputeryzować księgi wieczyste.</u>
<u xml:id="u-2.19" who="#LeszekKubicki">Wszystko to wymaga wzrostu nakładów inwestycyjnych. Tym bardziej że mamy nadzieję na otrzymanie kredytu z Banku Światowego lub ze źródeł krajowych, który jednak będziemy mogli uzyskać pod warunkiem gwarancji rządowej. Starałem się odpowiedzieć na wszystkie pytania. Na koniec jeszcze raz chciałem podziękować za sprawozdanie i jego konkluzje.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#KrystynaSzajdakowska">Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia wykonanie budżetu za 1996 r. przez Ministerstwo Sprawiedliwości stwierdzając jedynie nieznaczne uchybienia nie mające istotnego wpływu na wykonanie budżetu.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#KrystynaSzajdakowska">Pierwsza sprawa dotyczy zobowiązań wymagalnych na koniec roku. Z satysfakcją odnotowujemy, że w tym zakresie nastąpiła znaczna poprawa. Mimo to pojawiły się zobowiązania wymagalne na koniec roku w wysokości 1,5 mln PLN, i uważamy, że nie ma to uzasadnienia, ponieważ występuje to tylko w niektórych sądach i prokuraturach, dla których ustawa budżetowa w znaczącej mierze zwiększyła środki. Powstanie zobowiązań wymagalnych na koniec roku stanowi naruszenie dyscypliny budżetowej.</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#KrystynaSzajdakowska">Jeżeli występuje takie naruszenie, to kierownik jednostki organizacyjnej, w której ono nastąpiło, powinien niezwłocznie złożyć odpowiednie doniesienie organowi orzekającemu w pierwszej instancji. Jeżeli tego nie zrobi, jest to także naruszenie dyscypliny budżetowej i mamy z takimi przypadkami do czynienia. Naruszeniem jest także niereagowanie przez jednostki organizacyjne nadzorujące jednostki, w których to naruszenie wystąpiło.</u>
<u xml:id="u-3.3" who="#KrystynaSzajdakowska">Dalsze zastrzeżenia dotyczą formy zawarcia umowy o zakup 60 samochodów. Najwyższa Izba Kontroli uważa, że umowa ta powinna mieć formę jednego dokumentu. Wszelkie naruszenia ustawy o zamówieniach publicznych stanowią również naruszenie dyscypliny budżetowej.</u>
<u xml:id="u-3.4" who="#KrystynaSzajdakowska">Ponadto zwracamy uwagę na rzecz następującą. Resortowa komisja orzekająca do spraw o naruszenie dyscypliny budżetowej działała w składzie niezgodnym z prawem. W tej chwili jest to już naprawione. Odnotowaliśmy także niezgodne z prawem dokumentowanie wniosków o przyznanie pożyczek mieszkaniowych dla sędziów i prokuratorów, którzy są oddelegowani do centrali Ministerstwa Sprawiedliwości. Brakowało tam udokumentowanych informacji o stanie majątku i rodziny, między innymi chodzi też o dane dotyczące warunków mieszkaniowych.</u>
<u xml:id="u-3.5" who="#KrystynaSzajdakowska">Następna sprawa wydaje się już być stanem chronicznym. Chodzi o nieprawidłowe tworzenie rezerw w służbie więziennej. Jest to ważne o tyle, że nie sprzyja racjonalnemu wydawaniu środków. Przeprowadziliśmy specjalną kontrolę pt. „Realizacja dochodów i wydatków przez rejonowe areszty śledcze i rejonowe zakłady karne”, jej wyniki przekazaliśmy do Komisji, w związku z czym nie będę jej referować. Obiecuję, że sprawę tych rezerw będziemy w przyszłości starannie kontrolować, ponieważ to, co się dzieje teraz nie sprzyja racjonalnemu wydawaniu środków.</u>
<u xml:id="u-3.6" who="#KrystynaSzajdakowska">Ostatnia sprawa ciągnie się od lat. Jest to nieskuteczna egzekucja należnych dochodów budżetowych. Zdajemy sobie sprawę, że skuteczność wymaga pewnych zmian systemowych. Jednak uważamy, że jest to bardzo poważna sprawa, szczególnie, że zjawisko to się rozszerza.</u>
<u xml:id="u-3.7" who="#KrystynaSzajdakowska">Mam jeszcze jedną uwagę, a dotyczy ona planu pracy. Jest to ściśle związane z tym, co pan poseł Bentkowski i minister Kubicki mówili o inwestycjach, etatach itd. Najwyższa Izba Kontroli przygotowała program kontroli, który ma na celu pokazanie nie tylko dochodów i wydatków sądów, ale również ich sytuacji materialnej.</u>
<u xml:id="u-3.8" who="#KrystynaSzajdakowska">W tej chwili toczą się dwie doraźne kontrole sprawdzające program, a w najbliższym czasie przystąpimy do kontroli wielu jednostek w kraju. Myślę, że wyniki tych kontroli będą stanowiły dodatkowy argument w dyskusjach na temat środków na inwestycje i etaty. Może będziemy mogli pomóc w tej sprawie.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#AleksanderBentkowski">Dziękuję za uwagi przedstawicielce Najwyższej Izby Kontroli.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#AleksanderBentkowski">Na koniec pozwolę sobie na uwagę pod adresem służby więziennej. Rozumiem, że zatrudnienie należy oceniać pod kątem fluktuacji i zmienności. Proszę jednak zwrócić uwagę, że w sądownictwie pracuje więcej ludzi (prawie 25 tys.) i tam różnica w liczbie etatów wynosiła 23. Przy mniejszym zatrudnieniu w więziennictwie (21500 tys. ludzi) ta różnica wynosiła 275.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#AleksanderBentkowski">Taki stan absolutnie nie da się usprawiedliwić. Wiem jak to się robi, chodzi o nadwyżkę w funduszu płac. Jest to zabieg prymitywny i nie radzę tego robić, bo na następny rok nie dostaniecie tych etatów. Jeżeli wykorzystujecie tylko 2/3 przyznanych etatów i wraz z zaległością z zeszłego roku macie przyrost 400 etatów, to znaczy, że dodatkowe etaty są wam niepotrzebne. Z pewnością, gdy przyjdzie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oceniać potrzeby więziennictwa w zakresie etatów, będzie miała na uwadze tegoroczne wykonanie budżetu.</u>
<u xml:id="u-4.3" who="#AleksanderBentkowski">Przystąpimy teraz do omówienia wykonania budżetu przez Sąd Najwyższy. Zreferuje je pan poseł Gaberle.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#AndrzejGaberle">Nie będę rozwodził się nad budżetem Sądu Najwyższego nie tylko dlatego, że nie jest on rozbudowany, ale także dlatego, że nie ma prawie żadnych zastrzeżeń co do jego wykonania. Już teraz mogę rekomendować pozytywną jego ocenę.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#AndrzejGaberle">Sąd Najwyższy osiąga dochody w wymiarze symbolicznym. Dochody planowano na 12 tys. PLN przy wydatkach 30887 tys. PLN. Nasuwa się w związku z tym pewna uwaga. Nie chodzi o to, że dochody zostały kilkakrotnie przekroczone (wyniosły 53 tys. PLN), bo kwoty nie są w ogóle duże. Chodzi o to, że powiedziane zostało, że na ten dochód złożyły się wpłaty z tytułu pożyczek i odsetek od pożyczek udzielonych sędziom na zakup mieszkań. Komisja zawsze popierała tego rodzaju działalność, ale jest to informacja, która mnie osobiście zaskoczyła.</u>
<u xml:id="u-5.2" who="#AndrzejGaberle">Cytuję: „...Dochodów z tytułu spłaty pożyczek i odsetek z tego tytułu nie uwzględniono na etapie planowania, z uwagi na późne opublikowanie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości (...) w tej sprawie oraz braku szczegółowego rozeznania w przedmiocie ilości i terminów udzielonych pożyczek”.</u>
<u xml:id="u-5.3" who="#AndrzejGaberle">Sprawa jest drobna, jeśli chodzi o występujące w niej kwoty. Jest tylko zaskakujące, że Sąd Najwyższy nie ma rozeznania na przyszłość tego rodzaju sytuacji.</u>
<u xml:id="u-5.4" who="#AndrzejGaberle">Chciałbym podkreślić jedną rzecz związaną z wydatkami. Dzielą się one po połowie na wydatki bieżące i wydatki majątkowe. Te ostatnie mają charakter inwestycyjny z tego względu, że Sąd Najwyższy jest jednym ze współudziałowców budowy „kompleksu urbanistycznego wymiaru sprawiedliwości”. W roku 1996 Sąd Najwyższy wydał na tę inwestycję, zgodnie z planem, 15280 tys. PLN. Najwyższa Izba Kontroli po przeprowadzeniu bardzo dokładnej kontroli w tym zakresie nie zgłosiła żadnych uwag. Również inne kwestie nie budzą wątpliwości.</u>
<u xml:id="u-5.5" who="#AndrzejGaberle">Podam jeszcze tylko, że wydatki wykonane zostały w 97%. Pozostałe 3% wynikają z tego, że Sąd Najwyższy nie ma pełnej obsady etatowej i kwoty przeznaczone na płace nie zostały wydane.</u>
<u xml:id="u-5.6" who="#AndrzejGaberle">Jedyna drobna uwaga Najwyższej Izby Kontroli dotyczyła kwestii zakupu sprzętu komputerowego. Chodzi o to, żeby obejmować to jednym zamówieniem. Z tego, co wyczytałem, sprawa ta została już załatwiona i nie budzi w perspektywie wątpliwości.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#AleksanderBentkowski">Mam pytanie. Sąd Najwyższy przeznaczył duże środki (około 15 mln PLN) na budowę kompleksu przeznaczonego dla wymiaru sprawiedliwości, natomiast Ministerstwo Sprawiedliwości - prawie 18 mln PLN. Która z tych instytucji będzie proporcjonalnie więcej użytkowała nowy budynek?</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#AleksanderBentkowski">Poproszę przedstawiciela Najwyższej Izby Kontroli o uwagi.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#AnnaRóżanek">Najwyższa Izba Kontroli zdecydowanie pozytywnie ocenia wykonanie budżetu państwa przez Sąd Najwyższy w 1996 r., stwierdzając jedynie nieznaczne uchybienia nie mające istotnego wpływu na wykonanie budżetu. Uchybienia te dotyczyły właśnie zakupu komputerów opierając się na jednym zamówieniu, gdyż zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych, to zamawiający określa warunki dostawy. To wszystko, dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#JanuszGodyń">Dziękuję za wyczerpujące przedstawienie sprawozdania o działalności budżetowej Sądu Najwyższego. W kwestii dotyczącej środków przeznaczonych na budowę kompleksu odpowie osoba najbardziej kompetentna, pan dyrektor Cyran.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#AntoniCyran">Kiedy rozpoczęto tę inwestycję w 1994 r. zakładaliśmy, że w tym budynku znajdzie siedziby 5 instytucji wymiaru sprawiedliwości: Sąd Najwyższy, Sąd Apelacyjny, Prokuratura Apelacyjna, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości oraz Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Założenia te wynikały z porozumienia, jakie w 1994 r. zostało zawarte między ministrem sprawiedliwości i I Prezesem Sądu Najwyższego. Dla porządku muszę dodać, że udziałowcem tej inwestycji jest gmina Warszawa-Centrum, która buduje pod Placem Krasińskich miejski parking.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#AntoniCyran">Powierzchnia, jaką procentowo miały zająć agendy ministra sprawiedliwości, była większa. To jest stan na koniec 1996 r. Natomiast w tym roku nastąpiły istotne zmiany. Zostały one wywołane wynikami analizy potrzeb Sądu Najwyższego po wprowadzeniu kasacji. W wyniku tej weryfikacji i porozumienia ministra sprawiedliwości z prezesem Sądu Najwyższego, minister zrezygnował na naszą prośbę z usytuowania w tym budynku dwóch instytucji: Prokuratury Apelacyjnej i Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
<u xml:id="u-9.2" who="#AntoniCyran">Zwolnione powierzchnie przejmie Sąd Najwyższy, ponieważ bezsensowne byłoby przeprowadzać się do budynku o pierwotnym metrażu. Zupełnie inny charakter pracy, jaki realizuje teraz Sąd Najwyższy wymaga lepszych warunków i większych możliwości.</u>
<u xml:id="u-9.3" who="#AntoniCyran">Konsekwencją tych ustaleń jest zwiększenie udziału Sądu Najwyższego. Globalna kwota przeznaczona na tę inwestycję centralną nie ulega żadnej zmianie, natomiast procentowy udział Sądu Najwyższego, co wykazujemy w dokumentach dla ministra finansów przeznaczonych do konstruowania budżetu na 1998 r., jest większy i obejmuje ponad 50%.</u>
<u xml:id="u-9.4" who="#AntoniCyran">Dodam jeszcze, że budynek zostanie oddany w 1999 r.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#KrzysztofKamiński">Przedstawię teraz sprawozdanie z wykonania budżetu na 1996 r. przez Najwyższy Sąd Administracyjny. Instytucja ta wzorowo wykonała swój budżet.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#KrzysztofKamiński">Zacytuję też opinię Najwyższej Izby Kontroli: „Najwyższy Sąd Administracyjny realizował wydatki budżetowe w sposób celowy i rzetelny, zgodnie z zasadami gospodarki finansowej”.</u>
<u xml:id="u-10.2" who="#KrzysztofKamiński">Sądownictwo administracyjne miało do dyspozycji 36 mln PLN. Wydało z tego 57%. Zgodnie z budżetem miało przynieść dochód w wysokości 4,4 mln PLN, a faktycznie przyniosło 7 mln PLN. Oczywiście wiąże się to z rozwijającym się tematem spraw gospodarczych i wielkością wpisów. Niemniej jednak te dochody nie mogą być zawsze oparte o powiększanie opłat związanych z wartością przedmiotu sporu. Jest już rozporządzenie, które określa górną granicę tych wpisów i ta możliwość wzrostu dochodu została wyczerpana.</u>
<u xml:id="u-10.3" who="#KrzysztofKamiński">Pozycja wydatków jest także bez zarzutu. Wprawdzie brakuje trochę etatów, ale to nie zależy tylko od NSA, ale od prezydenta i Krajowej Rady Sądownictwa. Miesiąc po zakończeniu roku budżetowego prezydent wręczył nominacje 18 nowym sędziom.</u>
<u xml:id="u-10.4" who="#KrzysztofKamiński">Zaistniała jednak pewna okoliczność, która nie powinna budzić zastrzeżeń posłów, ale warto o niej wspomnieć.</u>
<u xml:id="u-10.5" who="#KrzysztofKamiński">Przeznaczono pewną kwotę pieniędzy na remont ośrodka zamiejscowego w Katowicach. W grudniu 1995 r. wojewoda poinformował prezes, że budynek można już adaptować. Przez cały 1996 r. nic w tej sprawie nie zrobiono. Ponieważ rezerwa przygotowana na ten cel nie została wykorzystana, to w grudniu 1996 r. prezes przeznaczył te pieniądze na pożyczki mieszkaniowe dla sędziów. Myślę, że była to słuszna decyzja, ponieważ pozyskanie najlepszych fachowców wymaga zapewnienia im dogodnych warunków, także mieszkaniowych.</u>
<u xml:id="u-10.6" who="#KrzysztofKamiński">Podsumowując; rzadko zdarza się możliwość wypowiedzenia tak pochlebnej opinii o wykonawcy budżetu. Jednak od sześciu lat, od kiedy interesuję się NSA, zawsze pojawia się taka klauzula. Pozostaje mi tylko pogratulować.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#AleksanderBentkowski">Dziękuję za tak pozytywną ocenę wykonania budżetu przez NSA.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#AleksanderBentkowski">Przedstawię państwu sprawozdanie z wykonania budżetu przez Trybunał Konstytucyjny. Generalnie było ono prawidłowe. Sprawdziły się zapewnienia Komisji, że wystarczy Trybunałowi pieniędzy. Miał on nawet nadwyżkę, gdyż wydatki zrealizował w 92%. Stąd wniosek, że budżet był planowany zbyt szeroko. Komisja ograniczając go i tak była oszczędna w decyzjach. Lepiej jednak, że pieniądze zostały, niż miałyby być bez sensu wydane. Nie ma takiego zarzutu.</u>
<u xml:id="u-11.2" who="#AleksanderBentkowski">Jakkolwiek Najwyższa Izba Kontroli stwierdza, że nie wszystkie przetargi były przeprowadzane zgodnie z przepisami. Akurat w takiej instytucji takie przypadki nie powinny mieć miejsca. Myślę, że nie będzie się to w przyszłości powtarzać. Wiem, że ustawa o zamówieniach publicznych sprawia wiele kłopotów, ale musimy jej przestrzegać. Z chwilą, kiedy ją uchwalaliśmy zapewniano nas, że jest to konieczny element drogi do Europy. Teraz wszyscy mają z nią kłopoty, poczynając od gminy, a kończąc na Trybunale Konstytucyjnym.</u>
<u xml:id="u-11.3" who="#AleksanderBentkowski">Przy czytaniu sprawozdania szczególnie rzuca się w oczy bardzo wysoki wzrost wynagrodzeń, który wynosił 78%. Odrzucając wszelkie wyrównania wprowadzone różnymi przepisami wynosił on 46%. W stosunku do rangi instytucji wynagrodzenia sędziów są na pewno dobre. Wprawdzie jest duża różnica w wynagrodzeniach pomiędzy sędziami a pracownikami administracyjnymi, ale płace tych ostatnich i tak są dość wysokie. W Trybunale jest wielu asystentów, czyli dobrze wykwalifikowanych prawników, których ciężko pozyskać i którym też trzeba dobrze płacić.</u>
<u xml:id="u-11.4" who="#AleksanderBentkowski">Proszę teraz Najwyższą Izbę Kontroli o uwagi.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#AnnaRóżanek">Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie oceniła wykonanie budżetu państwa za 1996 r. przez Trybunał Konstytucyjny, stwierdzając jedynie nieznaczne uchybienia, nie mające istotnego wpływu na wykonanie budżetu.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#AnnaRóżanek">Uwagi Najwyższej Izby Kontroli dotyczyły realizacji zamówień publicznych oraz przekazywania w terminie sprawozdań RB-23, a ponadto uporządkowania spraw i wzmocnienia nadzoru nad działalnością wydawniczą prowadzoną przez Trybunał Konstytucyjny.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#MarianSzańca">Na wstępie przepraszam za nieobecność prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego.</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#MarianSzańca">Chciałbym na wstępie sprostować wypowiedź pana posła Bentkowskiego o wydatkach. Realizując 92% wydatków czyniliśmy duże oszczędności. Staramy się nie przekraczać wyznaczonych norm i maksymalnie obniżać wydatki. Jednocześnie dziękuję za słowa uznania.</u>
<u xml:id="u-13.2" who="#MarianSzańca">Jeśli chodzi o przetarg, to został on wykonany prawidłowo. Wyłączyliśmy z niego dwa notebooki, ponieważ były za drogie i zakupiliśmy poprzez zapytanie o cenę. Dzięki zastosowaniu takiego trybu zamiast przetargu, uzyskaliśmy znacznie niższą cenę. W dokumentacji pani informatyk napisała o tym, że był to zakup z wolnej ręki.</u>
<u xml:id="u-13.3" who="#MarianSzańca">Zarzucano nam naruszenie dyscypliny budżetowej poprzez nieterminowe wpłaty składek ZUS. Nie zapłaciliśmy składek równocześnie z wypłatą. Wtedy, gdy to naruszenie nastąpiło obowiązywało rozporządzenie Rady Ministrów, którego przepisy SN wyłożył następujęco: składki można wpłacać do 15 dnia następnego miesiąca po wypłacie. Od lipca tego roku obowiązuje nowe rozporządzenie Rady Ministrów, które stanowi obowiązek wpłaty w dniu pobrania. W zeszłym roku obowiązywało poprzednie rozporządzenie, dlatego uważam, że nie nastąpiło naruszenie dyscypliny budżetowej.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#MarekDyduch">Zreferuję wykonanie budżetu państwa przez Rzecznika Praw Obywatelskich. Budżet Rzecznika Praw Obywatelskich był niewielki, bo wynosił w 1996 r. 10670 tys. PLN. Wykonano go w 97,7%. Na wniosek Rzecznika minister finansów zablokował 168 tys. PLN na otwarcie biur terenowych. Przypuszczam, że te pieniądze zostaną wykorzystane na ten cel w przyszłym roku. Na wydatki przede wszystkim złożyły się wynagrodzenia i składki na ubezpieczenia społeczne.</u>
<u xml:id="u-14.1" who="#MarekDyduch">Chciałbym zatrzymać się przy dwóch kwestiach. Usługi materialne, które były wykonywane w 1996 r. spotkały się z krytyką Najwyższej Izby Kontroli, jako że nastąpiły przy nich uchybienia w zakresie realizacji zamówień publicznych. Chodziło o podejmowanie w zawieranych umowach zobowiązań i dokonywanie ich płatności przed wykonaniem oraz niedoprecyzowanie zakresu prac, które powinny być wykonane. Moje pytanie brzmi: dlaczego tak się stało? Po lekturze sprawozdania Najwyższej Izby Kontroli można odnieść wrażenie, że ktoś świadomie nie dopełnił obowiązków.</u>
<u xml:id="u-14.2" who="#MarekDyduch">W sprawozdaniu w dziale o inwestycjach znajduje się zdanie o dziwnej treści: „W związku z brakiem zgody na zakup dodatkowego budynku biuro wynajęło dwa pokoje”. Pytam, kto zabronił zakupu nowego budynku, skoro można domniemywać, że jest on Rzecznikowi Praw Obywatelskich potrzebny do lepszego funkcjonowania. Czy jest to decyzja ministra finansów, czy po prostu brak środków z budżetu?</u>
<u xml:id="u-14.3" who="#MarekDyduch">Poza powyższymi nie mam innych uwag i uważam, że budżet został bardzo dobrze wykonany.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#AdamZieliński">W nawiązaniu do sprawy komputerów, w materiale Najwyższej Izby Kontroli jest stwierdzenie, że te zakupy mimo naruszenia przepisów prawa nie spowodowały ujemnych skutków dla realizacji zadań i nie stwierdzono nieprawidłowości z punktu widzenia gospodarności, rzetelności i celowości. Jestem wdzięczny za zwrócenie mojej uwagi na te uchybienia; w moim przekonaniu mają one charakter formalny. Trudno wykluczyć, że przy zorganizowaniu przetargów nie skończyłoby się również na tych firmach, dlatego że z nimi biuro Rzecznika Praw Obywatelskich jest od dłuższego czasu związane. Mamy zaufanie do firm, które dobrze wykonują swoje zadania.</u>
<u xml:id="u-15.1" who="#AdamZieliński">Podobnie jest przy zarzucie zbyt wczesnej płatności - także mamy zaufanie do tych firm, z którymi długo współpracujemy. W sprawie zakresu prac podobnie tłumaczyłbym zaistniałą sytuację. Niestety, faktycznie nastąpiły tu uchybienia, nie będę się spierał. Mogę jedynie obiecać, że postaram się, aby ich w przyszłości nie było.</u>
<u xml:id="u-15.2" who="#AdamZieliński">Co do budynku, który jest nam potrzebny. Na jego zakup nie zgodził się minister finansów, ponadto nie mieliśmy na to pieniędzy. Mamy jednocześnie nowe zadania do spełnienia. Do biura Rzecznika Praw Obywatelskich zwróciło się ONZ, żebyśmy przyjęli funkcję koordynatora działalności w zakresie praw człowieka i instytucji ochrony praw człowieka w rejonie Europy Centralnej i Wschodniej. Mówię to po to, aby podkreślić, że potrzeby nasze rosną i pojawiają się z różnych stron. Zawsze uważałem, że instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich jest częścią państwa i dobrze, jeśli państwo dysponuje dla niego odpowiednią bazą. Tym razem nie udało się i będziemy szukać innych możliwości.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#AleksanderBentkowski">Czy przedstawiciel Najwyższej Izby Kontroli chciałby coś dodać? Nikt nie zgłasza uwag.</u>
<u xml:id="u-16.1" who="#AleksanderBentkowski">Stwierdzam, że Komisja przyjęła sprawozdanie z wykonania budżetu państwa przez Ministerstwo Sprawiedliwości, Sąd Najwyższy, Najwyższy Sąd Administracyjny, Trybunał Konstytucyjny i Rzecznika Praw Obywatelskich.</u>
<u xml:id="u-16.2" who="#AleksanderBentkowski">Przechodzimy do drugiego punktu porządku obrad i omówimy sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli za 1996 r. w zakresie dotyczącym Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#KrystynaSzajdakowska">Zgodnie z przepisami regulującymi współpracę Najwyższej Izby Kontroli z marszałkiem Sejmu, przesłaliśmy do Sejmu odpowiednie sprawozdanie.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#AleksanderBentkowski">Części dotyczące pani departamentu są rozrzucone po całym sprawozdaniu. Natomiast to, co jest na 404 stronie dotyczy współpracy departamentu z poszczególnymi komisjami. Przyznam szczerze, że treść nas interesująca ogranicza się do przedstawienia olbrzymiego katalogu spraw, w które Najwyższa Izba Kontroli się angażowała. Jest to dowodem na to, że Sejm bardzo często korzysta z pomocy Najwyższej Izby Kontroli, a sam departament bardzo aktywnie pomaga Sejmowi w legislacji i w kontroli rządu. My możemy tylko przyjąć do wiadomości to sprawozdanie, gratulując pani i całemu departamentowi, że w tak wielu sprawach braliście czynny udział.</u>
<u xml:id="u-18.1" who="#AleksanderBentkowski">Dziękuję i zamykam posiedzenie.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>