text_structure.xml 616 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min 06)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Józef Zych oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Aleksander Małachowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#JózefZych">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#JózefZych">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#JózefZych">Na sekretarzy powołuję panią poseł Renatę Szynalską i pana posła Marka Sawickiego.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#JózefZych">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pani poseł Renata Szynalska.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#JózefZych">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#JózefZych">Protokół 56 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia do niego zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#JózefZych">Informuję, że w czasie przerwy wakacyjnej nastąpiła wymiana kart do głosowania. Nowe karty do głosowania były wydawane w dniu wczorajszym i dzisiaj w godzinach porannych.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#JózefZych">To 5-minutowe opóźnienie w rozpoczęciu obrad było związane z tym, iż niektórzy koledzy nie zdążyli przed godz. 9 pobrać nowych kart.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#JózefZych">Jeżeli ktoś z pań i panów posłów nie dokonał wymiany starej karty do głosowania, która obecnie jest już nieważna, to proszę o podejście do stanowiska komputerowego w celu wymiany. Jest to wyjątkowa amnestia.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#JózefZych">Ile jeszcze mamy nie odebranych kart?</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#komentarz">(Głos z sali: Jeszcze chwileczkę.)</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#JózefZych">Musimy poczekać na spóźnialskich, bo mamy na początku głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#JózefZych">Proszę o przyspieszenie wydawania kart.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#JózefZych">Przystąpię tymczasem do zreferowania tych zagadnień, które nie wymagają jeszcze głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#JózefZych">Przypominam, iż porządek dzienny posiedzenia został paniom i panom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#JózefZych">Informuję, iż na podstawie art. 99 ust. 3 regulaminu Sejmu zgłoszono wnioski do porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#JózefZych">Unia Pracy Klub Parlamentarny wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja ministra spraw wewnętrznych o wynikach dochodzenia w sprawie naruszenia apolityczności Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW i ministra obrony narodowej w sprawie prób naruszenia apolityczności wojska.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Jak wynika z informacji potwierdzonych przez Inspektorat Nadzoru i Kontroli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, w drugiej połowie lipca br. na terenie Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych miała miejsce akcja zbierania podpisów z poparciem dla kandydata na urząd prezydenta Rzeczypospolitej pana Lecha Wałęsy. Środki masowego przekazu informowały również o angażowaniu się w kampanię wyborczą żołnierzy oraz, co szczególnie ważne, członków Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w jednostkach podległych ministrowi obrony narodowej. Dziś, kiedy sprawa zbierania podpisów na terenie jednostek wojskowych jest rzeczą bezdyskusyjną, Sejm ma prawo znać pełne wyniki kontroli MSW. Ujawniony powinien zostać mechanizm zaangażowania wojska w kampanię wyborczą i osoby, które zainicjowały te działania. Minister spraw wewnętrznych i minister obrony narodowej powinni przedstawić opinii publicznej, jakie działania podjęli i podejmą w celu zapobieżenia podobnym praktykom w przyszłości, rzecz dotyczy bowiem przestrzegania zasad demokracji i państwa prawa.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu wnosi o uwzględnienie tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Unii Pracy Klubu Parlamentarnego o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja ministra spraw wewnętrznych o wynikach dochodzenia w sprawie naruszenia apolityczności Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW i ministra obrony narodowej w sprawie prób naruszenia apolityczności wojska, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 380 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 352 posłów, przeciw - 8, 20 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Unii Pracy Klubu Parlamentarnego przyjął.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów pana Józefa Oleksego na temat udziału wysokich urzędników rządowych, w tym samego premiera, w przygotowaniach do próby zmiany aktualnego porządku konstytucyjnego, w szczególności przez niedopuszczenie do odbycia się w konstytucyjnym terminie wyborów prezydenckich.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, stojący na straży porządku konstytucyjnego, nie może milczeć wobec sytuacji, gdy część elit politycznych, w tym wysocy urzędnicy państwowi z premierem włącznie, podejmuje zakulisowe działania zmierzające do niedopuszczenia do odbycia się wyborów prezydenckich w przewidzianym konstytucją terminie. Podstawowym prawem obywateli jest prawo udziału w demokratycznych wyborach i każda próba przekreślenia stosownej kadencyjności władzy jest godzeniem w konstytucyjne prawa i wolności obywateli. Wszyscy urzędnicy rządowi podejmujący takie działania winni być pociągnięci do odpowiedzialności. Dlatego też od premiera rządu domagamy się informacji na temat inspiratorów i uczestników tych działań.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku...</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Wiatr: Przepraszam, panie marszałku, proszę o chwilę przerwy celem pobrania karty.)</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#JózefZych">Bardzo przepraszam, ale jest jedna zasadnicza prośba - i to odnosi się do wszystkich pań i panów, którzy nie pobrali kart do godz. 9 - aby w przyszłości tych terminów przestrzegać.</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#JózefZych">Jest mi bardzo przykro, panie pośle, ale w tym momencie nie mogę przerwać głosowania tylko ze względu na brak jednej karty. Proszę wobec tego o wydanie tej karty, ale w stosownym czasie, już po tym głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów pana Józefa Oleksego na temat udziału wysokich urzędników rządowych, w tym samego premiera, w przygotowaniach do próby zmiany aktualnego porządku konstytucyjnego, w szczególności przez niedopuszczenie do odbycia się w konstytucyjnym terminie wyborów prezydenckich, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 391 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 92 posłów, przeciw - 213, 86 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#JózefZych">A teraz proszę o wydanie karty panu posłowi Wiatrowi.</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie powołania nadzwyczajnej komisji sejmowej dla ustalenia inspiratorów i uczestników działań zmierzających do niedopuszczenia do odbycia się wyborów prezydenckich w przewidzianym przez konstytucję terminie.</u>
          <u xml:id="u-2.44" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Istnieje pilna potrzeba wyjaśnienia wszystkich okoliczności przygotowań do zmiany konstytucyjnych terminów dotyczących wyborów prezydenckich, w szczególności udziału urzędników państwowych, posłów i innych osób. Próba kwestionowania prawa obywateli do dokonywania politycznych wyborów w terminach określonych w konstytucji musi spowodować stosowne postępowanie parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-2.45" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-2.46" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.47" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie powołania nadzwyczajnej komisji sejmowej dla ustalenia inspiratorów i uczestników działań zmierzających do niedopuszczenia do odbycia się wyborów prezydenckich w przewidzianym przez konstytucję terminie, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-2.48" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-2.49" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-2.50" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 393 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 48 posłów, przeciw - 249, 96 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.51" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-2.52" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-2.53" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Od września 1995 r. szkolnictwo dzieci i młodzieży niepełnosprawnej może zostać pozbawione środków finansowych, gdyż ustawa z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych nie obejmuje osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 15 roku życia. Należy pilnie uchwalić stosowną nowelizację ustawy. Konfederacja Polski Niepodległej uważa, że środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych muszą służyć edukacji zawodowej dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-2.54" who="#JózefZych">Informuję, iż Prezydium Sejmu skierowało ten projekt ustawy do Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej. Komisje wyznaczyły termin pierwszego czytania na 29 sierpnia.</u>
          <u xml:id="u-2.55" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Kamiński: Proszę o głos w tej sprawie, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-2.56" who="#JózefZych">Rozumiem, że chodzi o uzupełnienie tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-2.57" who="#JózefZych">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#KrzysztofKamiński">Wysoka Izbo! Panie Marszałku! Komisje mogłyby zebrać się w dniu dzisiejszym. Jest to wniosek Komisji Polityki Społecznej, wniosek, w związku z tym, przygotowany. Chodzi tylko o uczestnictwo Komisji Ustawodawczej. Jest to sprawa o tyle ważna - chodzi o jeden artykuł - że mogłyby się te komisje spotkać dzisiaj, przyjęlibyśmy ten punkt do porządku obrad, aby jutro podjąć decyzję. Gdyby pan marszałek zechciał zapytać szefa Komisji Ustawodawczej, czy widzi dzisiaj możliwość dziesięciominutowego spotkania, moglibyśmy temu społecznemu problemowi bardzo szybko wyjść naprzeciw.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#JózefZych">Czy jest przewodniczący komisji?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#JózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#MarekMazurkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Komisja Ustawodawcza bardzo poważnie traktuje każdą nowelizację ustawy. I wydaje się, że dziesięciominutowe posiedzenie, „w biegu”, poświęcone tak ważnej sprawie — bo trudno przesądzić, że inicjatywa może być rozszerzona — mogłoby być trochę niepoważne. Termin wyznaczony komisji, o ile wiem, pan marszałek już określił. Posiedzenie Sejmu odbędzie się w następnym tygodniu i, jako żywo, takiego ekstraordynaryjnego trybu w odniesieniu do nowelizacji ważnej przecież ustawy można by uniknąć. Jest oczywistą rzeczą organizowanie posiedzeń w przerwie obiadowej. Nie stawiamy temu przeszkód. Natomiast uważamy, że w tej sytuacji stworzyć by to mogło precedens, oględnie mówiąc, traktowania regulaminu Sejmu jako tego, którego nie zawsze się przestrzega.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#JózefZych">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#JózefZych">Zgłasza się pan poseł Dariusz Wójcik.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#JózefZych">Mam tylko jedną prośbę, panie pośle, żebyśmy nie dyskutowali o trybie pracy komisji, bo to jest uprawnienie komisji i nic nie zrobimy w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#JózefZych">Jeżeli w innej kwestii, to bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#DariuszWójcik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę się odwołać do jednej rzeczy, chcę wytłumaczyć, skąd jest nadzwyczajna sprawa z tym funduszem. Otóż w momencie, kiedy perspektywa ośrodków dla dzieci niepełnosprawnych nie będzie określona na najbliższe miesiące: wrzesień, październik, listopad, aby te ośrodki zaraz mogły liczyć na dofinansowanie, we wrześniu będzie musiała być podjęta decyzja, że albo się je zamyka, albo ich prace kontynuuje. Jeżeli nie określimy bardzo szybko, błyskawicznie perspektywy, to pewna liczba ośrodków dla dzieci niedowidzących i głuchoniemych zostanie zamknięta we wrześniu, bo w tej chwili musi być podjęta decyzja. Mielibyśmy dalej idący wniosek, niż tylko o posiedzenie komisji. Chcielibyśmy, żeby pierwsze, drugie i trzecie czytanie odbyły się błyskawicznie. Sprawa nie jest ani zawikłana z punktu prawnego czy merytorycznego, ani nie powoduje rozdźwięków wśród posłów. Fundusz posiada duże rezerwy finansowe i można je wykorzystać. Chodzi o to, żeby szybko doszło do spotkania komisji, ewentualnie aby przyjąć ten projekt do pierwszego czytania w Sejmie, żeby to błyskawicznie, na tym posiedzeniu załatwić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#JózefZych">Dziękuję. Ale mam prośbę...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#MarekMazurkiewicz">Rozumiem. Chcę, panie marszałku, jeżeli pan marszałek pozwoli, uzupełnić. 24 sierpnia, a zatem w dniu dzisiejszym, w czasie przerwy obiadowej mamy zaplanowane od dwóch tygodni posiedzenie w sprawie rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo celne. Trudno, rozumiem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#JózefZych">Panie pośle, serdecznie dziękuję za informację, ale nie musiał pan się tłumaczyć, co dziś macie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#MarekMazurkiewicz">Przepraszam. Ale wyjaśniam, aby uniknąć wątpliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#JózefZych">Tak. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 381 posłów. Za wnioskiem głosowało 184 posłów, przeciw - 122, 75 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej przyjął.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#JózefZych">I teraz mamy nową sytuację. Panie przewodniczący, w tej chwili zapadła decyzja zobowiązująca komisje...</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Ale to jest pierwsze czytanie...)</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#JózefZych">Właśnie chciałem powiedzieć, że powstała nowa sytuacja, na podstawie której pierwsze czytanie odbywać się będzie na posiedzeniu Sejmu, a nie komisji. Dokładnie tak. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja ministra przekształceń własnościowych Wiesława Kaczmarka o sytuacji w Bielskich Zakładach Graficznych w kontekście strajku okupacyjnego, który trwa nieprzerwanie od miesiąca, oraz wygaśnięcia z dniem 1 września br. tzw. kontraktu menedżerskiego.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: 31 lipca br. rozpoczął się w Bielskich Zakładach Graficznych strajk okupacyjny, który trwa nieprzerwanie do dnia dzisiejszego. Strajk załogi wywołały uzasadnione dążenia do rozwiązania ze skutkiem natychmiastowym tzw. kontraktu menedżerskiego z firmą Baupol Consulting. W ramach tej ścieżki prywatyzacyjnej firma nie wywiązała się ze zobowiązań przyjętych w kontrakcie, a w szczególności nie przeprowadziła restrukturyzacji zakładu. Doprowadziła do drastycznego spadku produkcji, do zwolnienia - pomimo zobowiązań - najlepszych fachowców, winna jest obniżenia w ciągu dwóch lat wartości księgowej zakładu o ok. 10 mld starych zł. Wszystkie te dane potwierdziła kontrola przeprowadzona przez Najwyższą Izbę Kontroli w I kwartale 1995 r. Wszelkie próby nawiązania konstruktywnego kontaktu strajkujących ludzi z Ministerstwem Przekształceń Własnościowych do dnia dzisiejszego nie przyniosły żadnych efektów. 1 września mija termin rozwiązania kontraktu menedżerskiego. Od tej chwili jedynym odpowiedzialnym w imieniu Ministerstwa Przekształceń Własnościowych do prowadzenia dalszego procesu prywatyzacyjnego będzie nadal firma Baupol, czyli ta, przeciwko której trwa od miesiąca strajk okupacyjny. Jakie jest ostateczne stanowisko Ministerstwa Przekształceń Własnościowych co do sposobu prywatyzacji Bielskich Zakładów Graficznych w kontekście wszystkich wyżej wymienionych faktów?</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu tylko ze względów organizacyjnych nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#JózefZych">Proszę, pan poseł Stanisław Wiśniewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#StanisławWiśniewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sądzę, że sprawa nie jest aż tak poważna. Są prowadzone pewne rozmowy na szczeblu Ministerstwa Przekształceń Własnościowych oraz grupy posłów przy współudziale załogi, są wyznaczone określone terminy spotkań pana ministra Kaczmarka z przedstawicielami załogi i nowego inwestora strategicznego, tak że zwracam się do panów posłów inicjatorów o wycofanie tego wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#JózefZych">Ponieważ inicjatorzy nie wyrażają chęci wycofania tego wniosku, przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja ministra przekształceń własnościowych Wiesława Kaczmarka o sytuacji w Bielskich Zakładach Graficznych w kontekście strajku okupacyjnego, który trwa nieprzerwanie od miesiąca, oraz wygaśnięcia z dniem 1 września br. tzw. kontraktu menedżerskiego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 380 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 46 posłów, przeciw - 263, 71 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja premiera rządu Rzeczypospolitej Polskiej pana Józefa Oleksego o zadłużeniu zagranicznym kraju, warunkach jego powstania oraz zasadach jego spłaty.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Rząd „okrągłego stołu”, rząd pana premiera Tadeusza Mazowieckiego przejął w 1989 r., w ramach tzw. grubej kreski, 40 mld dolarów komunistycznych długów PRL. Ani rząd pana Tadeusza Mazowieckiego, ani kolejne rządy partii „okrągłego stołu” nie podważyły legalności i zasadności komunistycznych długów, mimo że PRL nie był państwem suwerennym, o czym wiedzieli członkowie Klubu Paryskiego i Klubu Londyńskiego, udzielając władzom PRL kredytów.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej uważa za konieczne odbycie w ciągu najbliższych dwóch miesięcy otwartej debaty parlamentarnej na temat zadłużenia zagranicznego, również i tego powstałego w latach 1990–1994. Przedtem jednak premier rządu pan Józef Oleksy winien udzielić polskiemu społeczeństwu i Sejmowi podstawowych wyjaśnień, odpowiadając zwłaszcza na następujące pytania:</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#JózefZych">— Jak doszło do powstania 40 mld dolarów długów PRL?</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#JózefZych">— Na jakie cele przeznaczono rzeczywiście te kredyty?</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#JózefZych">— Jaka jest ich legalność i jaka jest zasadność ich spłaty z punktu widzenia racji stanu suwerennej Polski?</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#JózefZych">— Na jakich warunkach ekonomicznych i politycznych udzielono Polsce kredytów w latach 1990–1994 i na jakie cele te kredyty zostały przeznaczone?</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#JózefZych">— Jaka część długów z lat 1988–1994 jest wynikiem rabunku finansów publicznych dzięki nielegalnym transferom dewiz i należności dewizowych, w tym zwłaszcza w okresie funkcjonowania tzw. sztywnego kursu dolara z lat 1990–1991?</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu, ze względu na zaplanowany porządek, nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja premiera rządu Rzeczypospolitej Polskiej pana Józefa Oleksego o zadłużeniu zagranicznym kraju, warunkach jego powstania oraz zasadach jego spłaty, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-14.20" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 384 posłów. Za uwzględnieniem wniosku głosowało 30 posłów, przeciw - 283, 71 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-14.21" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-14.22" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów o ewentualnych powiązaniach polityków i urzędników ze światem przestępczym.</u>
          <u xml:id="u-14.23" who="#JózefZych">Klub wyraził zgodę na rozpatrzenie tej informacji na przyszłym posiedzeniu ze względu na pismo szefa Urzędu Rady Ministrów pana Marka Borowskiego informujące, iż minister spraw wewnętrznych w tej chwili przebywa za granicą, wobec tego sprawa jest nieaktualna na tym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-14.24" who="#JózefZych">Komisja Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Komisja Ustawodawcza wnoszą o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy Prawo celne.</u>
          <u xml:id="u-14.25" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Ze względu na konieczność równoległego procedowania nad projektami ustaw: o administrowaniu obrotem z zagranicą towarami i usługami (druk nr 1026), o środkach i postępowaniach ochronnych stosowanych wobec towarów przywożonych z zagranicy (druk nr 1027), o trybie postępowania w sprawach rozdziału kontyngentów (druk nr 1056) oraz nad Prawem celnym (druk nr 1126), którego pierwsze czytanie jest przewidziane na 13–15 września 1995 r., wnosimy o to, by pierwsze czytanie projektu ustawy Prawo celne odbyło się na najbliższym posiedzeniu Sejmu, w dniach 24–25 sierpnia 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-14.26" who="#JózefZych">Informuję, iż Prezydium Sejmu zamierza umieścić ten projekt w porządku dziennym następnego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-14.27" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-14.28" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Komisji Ustawodawczej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy Prawo celne, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-14.29" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-14.30" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-14.31" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 386 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 25 posłów, przeciw - 307, 54 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-14.32" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą oraz Komisji Ustawodawczej odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-14.33" who="#JózefZych">Pan poseł Wit Majewski wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.</u>
          <u xml:id="u-14.34" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Obowiązujące prawo zakłada, iż z dniem 1 września 1995 r. inspektorzy sanitarni nie będący lekarzami tracą z mocy prawa swoje uprawnienia. Spowoduje to automatyczne odsunięcie od podejmowania decyzji około 150 inspektorów w kraju, co sparaliżuje praktycznie działania inspekcji sanitarno-epidemiologicznej. W tym stanie rzeczy proponuję:</u>
          <u xml:id="u-14.35" who="#JózefZych">1) wprowadzenie zmiany ustawy na bieżącym posiedzeniu Sejmu;</u>
          <u xml:id="u-14.36" who="#JózefZych">2) rozpatrzenie projektu w trzech czytaniach na tym posiedzeniu — jest to tylko jedna zmiana, polegająca na przesunięciu terminu wymagania kwalifikacji lekarskich dla inspektorów sanitarnych;</u>
          <u xml:id="u-14.37" who="#JózefZych">3) ograniczenie dyskusji do 5-minutowych oświadczeń klubowych.</u>
          <u xml:id="u-14.38" who="#JózefZych">Informuję, iż Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy w tej sprawie i wpłynie on niebawem do Sejmu. W związku z tym Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-14.39" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-14.40" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku pana posła Wita Majewskiego o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-14.41" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-14.42" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-14.43" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 374 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 91 posłów, przeciw - 178, 105 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-14.44" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek pana posła Wita Majewskiego odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-14.45" who="#JózefZych">Stwierdzam, że porządek dzienny 57 posiedzenia zaproponowany przez Prezydium Sejmu, wraz z przyjętymi zmianami, został zatwierdzony.</u>
          <u xml:id="u-14.46" who="#JózefZych">Obecnie przedstawię propozycje dotyczące trybu rozpatrywania poszczególnych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-14.47" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, proponuje przeprowadzenie debat krótkich nad punktami dotyczącymi: sprawozdania komisji o projekcie ustawy o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów; sprawozdania komisji o projekcie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu; sprawozdania komisji o projekcie ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym; pierwszego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej; sprawozdania ministra spraw wewnętrznych z realizacji ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.</u>
          <u xml:id="u-14.48" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu proponuje wysłuchanie 10-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i 5-minutowych w imieniu kół w dyskusji nad projektem ustawy o zmianie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-14.49" who="#JózefZych">W debacie nad pozostałymi punktami porządku dziennego wymagającymi dyskusji Prezydium Sejmu proponuje wysłuchanie 5-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-14.50" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycje przyjął.</u>
          <u xml:id="u-14.51" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-14.52" who="#JózefZych">Informuję, iż głosowania przeprowadzimy jutro rano o godz. 9 i około godz. 13, czyli jutro będą dwa bloki głosowań. Interpelacje i zapytania rozpatrzymy jutro w godz. od 13 do 16, a więc głosowania będą przed interpelacjami.</u>
          <u xml:id="u-14.53" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (druki nr 817 i 1112).</u>
          <u xml:id="u-14.54" who="#JózefZych">Ogłaszam 2-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-14.55" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 9 min 40 do godz. 9 min 42)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#JózefZych">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji pana posła Romana Kurzbauera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#RomanKurzbauer">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Polska jest jednym z nielicznych krajów europejskich, w których do chwili obecnej brak całościowego uregulowania kwestii warunków dopuszczalności przeszczepów. Do 1991 r. unormowanie zasad pobierania narządów ze zwłok zawarte było w rozporządzeniu prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 1928 r. Następnie zostało uzupełnione, ale w stosunku do tych wszystkich przepisów podnoszono liczne wątpliwości i zastrzeżenia, a lekarze wykonujący przeszczepy narażani byli na różnego rodzaju oskarżenia, szczególnie ze strony rodzin dawców narządów. Utrudniało to rozwój transplantologii.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#RomanKurzbauer">Przedłożony Sejmowi rządowy projekt ustawy o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów uwzględnia zasadnicze postanowienia rezolucji Komitetu Ministrów Rady Europy. Spełnia również postulat zakazu komercjalizacji obrotu organami, jest więc zgodny w swych założeniach ze światowymi tendencjami.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#RomanKurzbauer">Projekt - z punktu widzenia przedmiotowego zakresu regulacji - dotyczy nie tylko tkanek, lecz również komórek i narządów. Obejmuje też przepisami całokształt problematyki ich pobierania i przeszczepiania, zarówno po śmierci, jak i od żywego dawcy - z dwoma wyjątkami. Proponuje się, po pierwsze, wyłączenie z zakresu przedmiotowego ustawy pobierania i przeszczepiania komórek rozrodczych i gonad, tkanek embrionalnych i płodowych oraz narządów rozrodczych i ich części. Po drugie, uregulowania ustawy mają nie dotyczyć pobierania, przechowywania i dystrybucji krwi, które - ze względu na ich specyfikę - unormuje odrębny akt prawny.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#RomanKurzbauer">Najbardziej dyskutowany i wzbudzający najwięcej kontrowersji podczas prac podkomisji i potem komisji był problem zgody na pobranie narządów. W tej sprawie w europejskich ustawodawstwach występują bardzo zróżnicowane uregulowania. Najczęściej przyjmuje się jako punkt wyjścia jedno z dwóch następujących założeń: wyrażenie zgody wprost albo wyrażenie tzw. zgody domniemanej. Pierwsze dopuszcza pobranie tkanki lub organu po śmierci w przypadku wyrażenia przez daną osobę przed śmiercią zgody w postaci deklaracji pisemnej lub ustnej przy świadkach. Drugie rozwiązanie przyjmuje domniemanie zgody na pobranie organu. Ulega ona obaleniu, gdy zostanie ustalone, że dana osoba przed śmiercią zgłosiła wyraźny - w przepisanej przez prawo normie - sprzeciw wobec pobrania organu. Całkowicie natomiast odstępuje się obecnie od rozwiązania pozostawiającego decyzję co do pobrania organów wyłącznie w rękach rodziny lub lekarzy.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#RomanKurzbauer">Przeglądając pod tym kątem najnowsze ustawodawstwa europejskie, można stwierdzić, że na pierwszym założeniu wstępnym, na wyrażanej zgodzie, bazują tylko ustawy czterech państw europejskich. Pozostałe państwa Unii Europejskiej przyjmują zgodę domniemaną.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#RomanKurzbauer">W pracy podkomisji, a następnie w pracach połączonych komisji szeroko dyskutowano ten problem. Powołani eksperci podkreślali konieczność przyjęcia zgody domniemanej. I do tego komisje się przyłączyły, głosując jednomyślnie za przyjęciem zgody domniemanej.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#RomanKurzbauer">Warto przypomnieć, że jest to rozwiązanie nie tylko, jak wykazano, szeroko stosowane w świecie, lecz także zalecane w międzynarodowych rekomendacjach. Pozwala bowiem z jednej strony na pełne poszanowanie autonomii jednostki w zakresie dyspozycji swym ciałem, również po śmierci, z drugiej zaś wyraża lepiej zasadę, że zwłoki nie są rzeczą i nie stanowią niczyjej własności, nawet najbliższej rodziny, która ma jedynie prawo (i obowiązek) do ich pochowania oraz do poszanowania sfery uczuciowej związanej z kultem pamięci osoby najbliższej. Uznając to prawo, projekt podkreśla, że - po pobraniu narządów lub tkanki - zwłoki powinny być rodzinie wydane w odpowiednim stanie zewnętrznym.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#RomanKurzbauer">Projekt ustawy przewiduje, że pobranie komórek, tkanek lub narządów jest dopuszczalne po całkowitym i nieodwracalnym ustaniu funkcji pnia mózgu. Śmierć mózgu, a właściwie śmierć pnia mózgu stwierdza jednomyślnie trzyosobowa komisja, złożona z lekarzy specjalistów w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii, neurologii lub neurochirurgii. Co najmniej dwóch lekarzy z tej trzyosobowej komisji musi posiadać jedną z wyżej wymienionych specjalności. (Komisja odstąpiła od konieczności uczestniczenia w pracach trzyosobowej komisji medyka sądowego.)</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#RomanKurzbauer">W celu uniknięcia nadużyć, zgodnie z wszelkimi zaleceniami w zakresie transplantologii, wyłączono lekarzy stwierdzających śmierć mózgu z postępowania obejmującego przeszczepianie komórek, tkanek lub narządów danej osobie.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#RomanKurzbauer">W projekcie utrzymano zasadę, że opracowanie kryteriów śmierci mózgu powinno leżeć w gestii specjalistów powołanych spośród wybitnych przedstawicieli medycyny. Zobowiązuje się również ministra zdrowia i opieki społecznej do ogłoszenia tych kryteriów w resortowym dzienniku urzędowym. Takie rozwiązanie pozwala dokonywać szybko ich modyfikacji w miarę rozwoju wiedzy i techniki medycznej. Co do tego stanowisko komisji było też jednomyślne.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#RomanKurzbauer">W projekcie podjęto próbę uregulowania prawnego kwestii przeszczepów od osób żyjących, uwzględniając międzynarodowe rekomendacje akceptowane w większości krajów europejskich. Projekt wyraźnie ogranicza krąg osób, które mogą być ewentualnie dawcami i biorcami. Szczegółowo określa warunki, jakie powinni spełniać dawca i biorca przeszczepu, oraz zasady postępowania lekarskiego w takim wypadku. Wprawdzie wynika to bezpośrednio z treści przepisów dotyczących przeszczepów, zasługuje jednak na uwagę podkreślenie charakteru terapeutycznego tych działań lekarskich.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#RomanKurzbauer">Określając obowiązki lekarza wobec kandydata na biorcę, projekt przewiduje konieczność poinformowania go o ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek, tkanek lub narządów oraz o możliwości późnych następstw pobrania dla stanu zdrowia dawcy. Wprowadza ponadto wymóg, aby kandydat na biorcę wyraził zgodę na przyjęcie narządu od określonego dawcy, chyba że chodzi o przyjęcie szpiku lub innej samoregenerującej się tkanki.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#RomanKurzbauer">Projekt przewiduje objęcie tajemnicą zawodową lub służbową danych osobowych potencjalnego dawcy i biorcy przeszczepu. Chodzi o to, aby ujawnienie informacji o cechach potencjalnego dawcy sprzyjających przyjęciu się przeszczepu nie prowadziło do wywierania na niego presji przez biorcę lub członków jego rodziny - mogłyby zaistnieć takie wypadki.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#RomanKurzbauer">W innych krajach przepisy dotyczące zgody na zabieg są bardzo szczegółowe i w treści zbliżone do przewidzianych w tym projekcie.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#RomanKurzbauer">Projekt przewiduje również, że za komórki, tkanki oraz narządy pobrane od żywego dawcy, jak również ze zwłok ludzkich, nie można żądać ani przyjmować zapłaty. Za zapłatę nie uważa się zwrotu rzeczywiście poniesionych kosztów pobrania, przechowania, transportu, przetwarzania i przeszczepiania pobranych komórek, tkanek lub narządów.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#RomanKurzbauer">Niektóre ustawy przewidują znacznie ostrzejsze następstwa związane z handlem narządami i z ich pobieraniem. Komisja zgadza się, że trzeba karać za handel narządami ludzkimi, a jedyna kontrowersja, jaka w tym przypadku była, to czy karać lekarzy, którzy świadomie dokonują takich przeszczepów. Był to wniosek mniejszości pana posła Balickiego, zresztą został on już wycofany, tak więc w komisji jest tylko jeden wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#RomanKurzbauer">Na zakończenie należy wspomnieć, że projekt ustawy stwarza prawne podstawy tworzenia krajowych banków komórek, tkanek i narządów, których podstawowym zadaniem będzie gromadzenie i przechowywanie transplantantów przeznaczonych do przeszczepiania w późniejszych terminach. Przewiduje on również wprowadzenie list osób oczekujących na przeszczep w wyznaczonych przez ministra zdrowia i opieki społecznej zakładach opieki zdrowotnej. Wspomniane listy będą stanowić podstawę wyboru biorcy na podstawie kryteriów medycznych, czyli aktualnego stanu zdrowia i prawdopodobieństwa przyjęcia się przeszczepu.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#RomanKurzbauer">Projekt nadaje rangę instytucji ustawowej utworzonej w 1993 r. Krajowej Radzie Transplantacyjnej przy ministrze zdrowia i opieki społecznej, organie doradczym i opiniodawczym.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#RomanKurzbauer">Na zakończenie, korzystając z przywileju posła sprawozdawcy, jako lekarz chirurg zajmujący się przez 10 lat swojej pracy zawodowej transplantologią, chcę powiedzieć od siebie, że jest to w tym kształcie dobra ustawa. Jest ona bardzo oczekiwana przez pacjentów i lekarzy. Dlatego w imieniu Komisji Ustawodawczej i Komisji Zdrowia, jak i w swoim, bardzo proszę o jej przyjęcie w tym kształcie przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#JózefZych">Przypominam, iż Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła, w zależności od ich wielkości, w granicach od 4 do 36 minut, to jest debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#JózefZych">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#JózefZych">W pierwszej kolejności wysłuchamy wystąpień w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#JózefZych">Pierwszy głos zabierze pan poseł Sławomir Marczewski, Sojusz Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Władysław Medwid, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#SławomirMarczewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej przedstawić stanowisko w sprawie rządowego projektu ustawy o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (druki nr 817 i 1112).</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#SławomirMarczewski">Na początek kilka danych statystycznych. W 1966 r. profesor Jan Nielubowicz zajął się przeszczepianiem nerek w Polsce. Pierwszej transplantacji serca dokonał profesor Jan Moll w 1969 r. Od 1985 r. profesor Zbigniew Religa rozpoczął regularne przeszczepy, w tym serca i płuc.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#SławomirMarczewski">W Polsce istnieje 25 ośrodków klinicznych, w których wykonuje się przeszczepy. Dla przykładu podam, że dokonano dotychczas około 4 tys. przeszczepów nerek i około 300 przeszczepów serca. Według danych światowego rejestru transplantacji do końca 1990 r. wykonano 400 tys. operacji przeszczepienia nerek, 45 tys. szpiku kostnego, 25 tys. serca i 26 tys. wątroby. Transplantacja jest jedną z form leczenia, a bardzo często jest jedyną drogą ratowania życia ludzkiego. Na przeszczep narządu od dawcy, na swoją szansę życia czeka bardzo duża kolejka biorców. To wszystko świadczy o skali problemu, z jakim mamy do czynienia.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#SławomirMarczewski">Czy można stwierdzić, że jeśli Sejm uchwali tak potrzebną ustawę, problem przestanie istnieć? Myślę, że przestanie istnieć problem uregulowań prawnych; umożliwi to lekarzom transplantologom pracę bez stresów, w pewnym sensie zwiększy się też liczba potencjalnych dawców.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#SławomirMarczewski">Podobne uregulowania prawne w krajach zachodnich zostały przyjęte w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, ale nadal odczuwa się tam brak dawców.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#SławomirMarczewski">Istnieją w naszym społeczeństwie bariery psychologiczne, jak chociażby duży szacunek dla zwłok, które należy godnie pochować, bardzo częste jest pytanie o moment orzeczenia śmierci. Zaledwie 10% rodzin godzi się na pobranie narządów od zmarłej osoby, wiele rodzin nie zgadza się nawet na sekcję. To świadczy o braku zrozumienia, ale i o braku akceptacji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#SławomirMarczewski">W ustawie zawarto definicję śmierci mózgowej, która ma wynikać z aktualnego stanu wiedzy medycznej, a ustalenie kryteriów winno pozostawać w gestii wybitnych przedstawicieli nauk medycznych. Jednak dane te są zrozumiałe dla medyków, nie może więc dziwić nieufność i brak akceptacji.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#SławomirMarczewski">Zasada zgody domniemanej, która moim zdaniem słusznie znalazła się w projekcie, pozwala na pełne poszanowanie praw jednostki w zakresie dysponowania swoim ciałem po śmierci. Jest ona przyjęta w ustawodawstwie większości krajów europejskich i zgodna jest z zaleceniami Rady Europy.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#SławomirMarczewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Regulacja prawna zawarta w tej ustawie, wbrew jej krytykom, liczy się z wolnością jednostki, respektuje prawo osoby do stanowienia o swoim ciele także po śmierci. Ustawa stwarza mechanizmy prawne zapobiegające ewentualnym nadużyciom. Uchwalenie ustawy przez Wysoki Sejm i dobrze zorganizowana akcja edukacyjna przyczynią się do przełamywania barier utrudniających rozwój transplantologii w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#SławomirMarczewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na zakończenie swojego wystąpienia chciałbym ponownie przytoczyć słowa Jana Pawła II wypowiedziane w 1991 r. do członków Światowego Towarzystwa Transplantacyjnego: „Oddanie bez wynagrodzenia cząstki własnego ciała dla ratowania życia drugiego człowieka stanowi świadectwo miłości chrześcijańskiej, która daje życie innym”. Wydaje mi się, że popularyzacja tych bardzo ważnych słów także przyczyni się do przełamywania bariery umożliwiającego akceptację społeczną. Klub SLD będzie głosował za przyjęciem ustawy w całości i za odrzuceniem wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Władysław Medwid, Polskie Stronnictwo Ludowe, a następnie pan poseł Marek Balicki, Unia Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#WładysławMedwid">Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrujemy dzisiaj sprawozdanie Komisji Zdrowia i Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów, zawartym w druku nr 817. Specjalna podkomisja pod przewodnictwem pana prof. Romana Kurzbauera przeprowadziła właściwie kosmetykę tego projektu ustawy, dokonała pewnych modyfikacji i przedstawia swoją wizję transplantologii w druku nr 1112.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#WładysławMedwid">Jesteśmy jednym z ostatnich parlamentów i rządów w Europie, które w sposób jasny, oparty na szerokiej wiedzy medycznej, podstawach prawnych, przekonsultowanych wizjach moralno-etycznych regulują ten nowoczesny sposób ratowania zdrowia i życia ludzi. Już w 1978 r. Rada Europy wydała postanowienie nr 78/29, zalecające krajom członkowskim opracowanie podstaw prawnych związanych z pobieraniem i przeszczepianiem komórek, tkanek i narządów ludzkich.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#WładysławMedwid">Jak już mówiono, celem naszej ustawy jest szczegółowe regulowanie dopuszczalności, warunków i ostatecznej celowości pobierania i dokonywania przeszczepów; przede wszystkim chodzi tutaj o przeszczepy i pobieranie ze zwłok lub od dawcy żyjącego. W projekcie jednoznacznie wyłącza się stosowanie przepisów ustawy do przeszczepiania komórek rozrodczych, gonad, tkanek embrionalnych i płodowych, narządów rozrodczych i ich części. Jest to również zgodne ze wszystkimi doktrynami, które są zawarte w etyce naszego kościoła. Podobnie w swoich ustawach czyni to większość krajów świata, odrębnie regulując te sprawy. My uczynimy to, myślę, również, podchodząc poważnie do tematu, z pominięciem różnego rodzaju rozporządzeń czy wytycznych, które mają ciągle znamiona tymczasowości.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#WładysławMedwid">Podobne treści są zawarte w projekcie protokołu dodatkowego konwencji bioetycznej Rady Europy. Analogiczne wyłączenia dotyczą pobierania krwi i transfuzjologii. Również jest to wyłączenie, o którym mówił prof. Kurzbauer.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#WładysławMedwid">Kliniczna transplantologia rozwijała się w Polsce w niejednoznacznej sytuacji prawnej. Dotyczyło tego rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej z 1928 r. o zakładach leczniczych, w myśl którego zwłoki osób zmarłych w szpitalach publicznych są poddawane sekcji. Nowelizacja rozporządzenia została dokonana w 1949 r. i zezwalała na pobieranie tkanek do celów leczniczych podczas rutynowych czy wymuszonych sekcji. Następna ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej dopuszcza w art. 24 ust. 2 pobieranie narządów ze zwłok lub tkanek do celów leczniczych, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#WładysławMedwid">Prawo do tej pory nie zabezpiecza interesów ani dawców, ani biorców przeszczepów. Stawia to w trudnej, niejednoznacznej sytuacji lekarzy wykonujących takie zabiegi i może się stać przyczyną narastającej nieufności i podejrzliwości społeczeństwa. W pewnym stopniu, przy błędnej filozofii moralności, błędnym i jednostronnym interpretowaniu etyki, nauki kościołów, braku perspektywicznego spojrzenia, miało to wyraz w licznych protestach i wypowiedziach czy postawach „decydentów duszy i ciała”.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#WładysławMedwid">A przecież bioetyka to przede wszystkim podwójny rygor: lodowaty rygor nauki i sztuczny rygor moralności, przy czym uważałbym, że wyraz: sztuczny lepiej zastąpić słowem: sztywny. Ale to również powiązane z nimi ciepło życia i głębia refleksji - ciepło i głębia dyscypliny natchnionej przecież nadzieją ograniczania ludzkiego cierpienia, zawsze obecnego wśród stawianych pytań. Przede wszystkim jednak, w moim pojęciu, to nadzieja płynąca z miłości bliźniego.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#WładysławMedwid">Ustawa w sposób jasny stara się regulować transplantologiczne problemy w zagadnieniach techniki medycznej, przygotowania środków i ludzi, wysublimowania roszczeń i pretensji zainteresowanych oraz zapobiegania komercjalizacji tej metody leczenia, a w szczególności traktowania komórek i tkanek czy narządów ludzkich jak towaru. Uchwalenie tej ustawy jest zatem ze wszech miar niezbędne i ze względów kliniczno-prawno-etycznych powinna być ona jak najszybciej udostępniona ośrodkom transplantologii, oczekującym na tę ustawę lekarzom i cierpiącym chorym.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#WładysławMedwid">Jak wynika ze wstępnych dywagacji, dyskusji i ocen, istnieje cała historia i geografia transplantologii. W okresie ostatnich 20 lat zarysowały się dwa jej główne nurty. Nurt różnorodności dotyczy zarówno narządów (parzyste - nieparzyste, ze zwłok bądź żywego organizmu, zdolne lub niezdolne do regeneracji), jak i obyczajów, od francuskiego i pokrewnego mu polskiego rygoryzmu do brazylijskiego komercjalizmu. Wreszcie sprawa podstawowa, czyli praw czasem przebrzmiałych, jak już mówiłem tutaj - z roku 1928 i 1949, czy postępowych - jak projekt dzisiejszej ustawy. Drugi nurt - to dążenie do jednolitości i wpływu na postępy w dziedzinie poznawania i wymiany między zespołami społeczeństw i kultur.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#WładysławMedwid">W projekcie ustawy dąży się do powstania wzorca, również etycznego, w dziedzinie transplantologii, który będzie miał znaczenie dla całej bioetyki. Umożliwia on bowiem podjęcie dyskusji nad podstawowymi problemami moralnymi biologii i medycyny, takimi jak doświadczenia na człowieku, agresywność terapeutyczna, definicje osoby dawcy czy biorcy, zysku, ale przede wszystkim bezinteresowności. Pojęcia te wiążą się szczególnie z art. 4 i 5, a pośrednio z innymi, gdzie przyjęto konstrukcję zgody domniemanej. Jest to temat, który ciągle wywołuje wiele kontrowersji, a przecież - jak już była tutaj mowa - przyjęły je w większości kraje Europy.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#WładysławMedwid">Wydaje mi się, że należałoby tutaj przyjąć również dwa rozwiązania: wyraźna zgoda człowieka za życia na pobranie po jego śmierci narządów, czyli zgoda expressis verbis, oraz forma sprzeciwu, wyrażona wpisem do centralnego rejestru zgłoszonych sprzeciwów. W różnych wcześniejszych projektach, zarządzeniach czy podobnych tworach w myśl i na skutek braku sprzeciwu ze strony zmarłego, formalnego sprzeciwu, można rozstrzygać sprawę na zasadzie domniemanej zgody przez czynniki do tego uprawnione, nawet z pominięciem rodziny. Wydaje się, że w tym przypadku należy jednak stosować zasadę sprzężoną z domniemaną zgodą — zasadę wyższej konieczności. Interpretować ją należy zgodnie z art. 9 i 10 ustawy.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#WładysławMedwid">W przypadku zgody domniemanej ustawodawcy czy projektodawcy chcą uniknąć konfliktów pomiędzy rodziną a osobami lub zespołami dokonującymi czy zlecającymi transplantację. To rozwiązanie wydaje się słuszne, przy założeniu, że musi istnieć rzeczywiście pełna świadomość w społeczeństwie, możliwość respektowania autonomii i woli autonomii osób, które mają absolutnie szansę wyrażania sprzeciwu na podstawie swoich odczuć dotyczących ich bliskich. Ale według mnie i wielu moich kolegów klubowych projekt jest w tym zakresie elastyczny, i to dobrze.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#WładysławMedwid">Na uwagę i przychylność zasługuje w ustawie problem osób małoletnich, niezdolnych do czynności prawnych. Mamy tutaj do czynienia z konfliktem wartości, chociaż ustawa mówi o problemie wyraźnie, dopuszczając np. do pobierania szpiku, który jest tkanką regenerującą się, nawet w przypadku małoletniego dawcy. Dopuszczalność jest zgodna z kodeksem deontologicznym Rady Europy i konwencją bioetyczną. Dużą rolę mają spełniać tutaj sądy opiekuńcze, ale warto również zastanowić się nad tworzeniem w przyszłości komisji etycznych umocowanych przy Krajowej Radzie Transplantacyjnej jako organie doradczo-opiniodawczym. Stanowi o tym dokładnie art. 17 ustawy.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#WładysławMedwid">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo często moraliści kontestują sam fakt pobierania narządów. Czy wypada gwałcić śmierć, naruszać zwłoki? Zakaz płynie z głębi wieków, ze społeczeństw dosyć w tym czasie prymitywnych. Pierwszy zniósł zakaz podejmowania jakichkolwiek prób Pius XII, zezwalając na pobieranie rogówki, o czym już była tutaj mowa. Później nastąpiło dość znaczne uwzględnienie wariantów geograficznych. Pamiętam, że Dominique Lapierre wspomina ojca nędzarza, który w Indiach już za życia sprzedaje własny szkielet, aby wyposażyć córkę. Czyli granice moralności są bardzo przejściowe.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#WładysławMedwid">Doniosłym wydarzeniem naszych czasów stała się konieczność określania przez społeczeństwa zjawiska śmierci. Prawodawstwo różnych krajów za dowód przyjmuje wystąpienie różnych objawów śmierci mózgu czy pnia mózgu oraz płaskiego wykresu dwóch kolejnych encefalogramów w odpowiednim czasie. Wymagana jest również zgodna opinia kilku lekarzy. Te kryteria i obowiązki są zawarte w art. 7 w całości. Ale aktualna sytuacja może przecież ulec w przyszłości zmianie pod wpływem postępów biologii i medycyny. Konieczne może być wypracowywanie co 50, 100 lat nowych definicji śmierci. Wszystko jest przed nami i przed przyszłymi parlamentami.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#WładysławMedwid">Wiele wcześniejszych wątpliwości dotyczących ochrony i tajemnicy transplantacji, tworzenia banków krajowych i regionalnych komórek, tkanek i narządów oraz krajowych list biorców wyjaśniają art. 12, 13, 14. Bardzo ważne z punktu widzenia etyki są art. 18, 19 i 20, odnoszące się do problemu komercjalizacji obrotu komórkami, tkankami, narządami. Proceder ten uznany został za niedopuszczalny przez Światową Organizację Zdrowia, Radę Europy i międzynarodowe gremia naukowe. Potępiony jest również wyraźnie w naszym projekcie.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#WładysławMedwid">Bardzo spójne i zsynchronizowane z ustawą, o czym tutaj nikt jakoś jeszcze nie powiedział, muszą być rozporządzenia okołoustawowe, opracowane przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. W ocenie mojej i mojego klubu są one bardzo dobre i wyczerpują wszystkie aspekty i potrzeby medyczno-prawne. Są to:</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#WładysławMedwid">— rozporządzenie w sprawie kwalifikacji zawodowych osób dokonujących transplantacji,</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#WładysławMedwid">— rozporządzenie w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać dokumentacja medyczna,</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#WładysławMedwid">— rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu uzyskiwania informacji od prokuratora czy sądu rodzinnego o niewyrażeniu sprzeciwu na pobranie ze zwłok komórek, tkanek i narządów,</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#WładysławMedwid">— rozporządzenie w sprawie sposobu rejestracji sprzeciwu na pobranie narządów,</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#WładysławMedwid">— rozporządzenie dotyczące dokumentacji medycznej, sposobu jej prowadzenia i warunków udostępniania.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#WładysławMedwid">Są to więc rozporządzenia, które mogą wejść w życie w każdym momencie po uchwaleniu tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#WładysławMedwid">W ostatnim okresie obserwuje się prowadzenie akcji budzenia w świadomości społeczeństwa zrozumienia dla wysokiej wartości moralnej dobrowolnego ofiarodawstwa przez poszczególnych ludzi własnych organów do transplantacji. Wielki etyk i filozof Jan Paweł II, o którym mówił tutaj mój przedmówca, sprowadza ten akt do kategorii bezinteresownego daru, w którym w imię miłości chrześcijańskiej poświęca się cząstkę samego siebie na pomoc bliźnim znajdującym się w krańcowej potrzebie, i przy tej właśnie wyższej konieczności, o której mówiłem, odkrywa nowe drogi do realizowania ewangelicznego ideału umiłowania drugiego człowieka, umiłowania do końca. W usuwaniu istniejących barier w nauczaniu i w interpretacjach widzę wielką rolę naszego kościoła. Proces, myślę, już trwa. Nie należy koncentrować się na zgodzie domniemanej, ale na potrzebie osób, które w tej chwili cierpią, którym można przedłużyć życie. W procesach uświadamiających niedostatecznie aktywni jesteśmy również my: parlament, szkoły, uczelnie i środowiska naukowe. Różny jest też stosunek środków przekazu — coraz częściej mądry i wspaniały, ale czasami przerażający w swojej tendencyjności czy wyolbrzymianiu pewnych spraw, jak w przypadku niedawnych kradzieży narządów, szczególnie rogówki od osób zmarłych. Są to fakty bardzo nieliczne, a w konfrontacji z zadaniami i działaniami ludzi dobrej woli nie istniejące. Problemy i przeciwności tworzone i głoszone są najczęściej wtedy, kiedy nie dotyczą nas samych lub naszych bliźnich. Życie jednak ma swoje prawa i będzie je miało w swojej zmienności. Naszym obowiązkiem, parlamentu, jest właśnie „transplantacja” ustawy w prawną, etyczną i techniczno-medyczną rzeczywistość naszego życia.</u>
          <u xml:id="u-20.24" who="#WładysławMedwid">Dlatego też Polskie Stronnictwo Ludowe, zdając sobie sprawę z potrzeby i oczekiwań społecznych dotyczących największego daru, jakim jest zdrowie i życie, głosować będzie za przyjęciem projektu tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-20.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Marka Balickiego, Unia Wolności. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Grzegorz Marciniak, Unia Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#MarekBalicki">Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Wiele środowisk wiąże z omawianą dzisiaj ustawą uzasadnioną nadzieję, że przyczyni się ona do przełamywania barier przeszkadzających rozwojowi transplantologii w Polsce. Klub Parlamentarny Unii Wolności podziela te oczekiwania. Przeszczepianie narządów jest dzisiaj powszechnie przyjętą i uznaną metodą leczenia. Metodą leczenia, która w wielu sytuacjach ratuje życie, a w innych - poprzez zmniejszenie cierpienia - poprawia jego jakość. Z uwagi jednak na swój szczególny charakter przeszczepianie narządów wymaga odpowiednich regulacji prawnych. Mówi o tym również rezolucja Komitetu Ministrów Rady Europy z 11 maja 1978 r., zalecająca państwom członkowskim przyjęcie odpowiednich regulacji, zgodnych z przepisami rezolucji.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#MarekBalicki">Dzisiaj w polskim ustawodawstwie - o czym mówił poseł sprawozdawca - mamy lukę związaną z brakiem uregulowań wielu istotnych kwestii związanych z transplantacjami. Problemy natury prawnej - obok braku powszechnej akceptacji pobierania narządów od osób zmarłych - są dzisiaj przyczyną zbyt małej w stosunku do potrzeb i wielokrotnie niższej niż w innych krajach europejskich liczby wykonywanych zabiegów przeszczepiania narządów. Zatem obowiązkiem ustawodawcy, naszym obowiązkiem, jest wypełnienie istniejącej luki prawnej. Ponieważ jednak materia ustawy dotyka spraw trudnych, budzących emocje i niepokój, musimy to zrobić szczególnie starannie, rozważnie i w sposób przemyślany. Tego oczekują od nas pacjenci, lekarze i społeczeństwo. Powstaje więc pytanie, czy przedstawiany dzisiaj w sprawozdaniu połączonych komisji projekt ustawy o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów spełnia te oczekiwania. Odpowiadając twierdząco, warto wskazać na kilka faktów.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#MarekBalicki">Po pierwsze, projekt stanowi kompleksową regulację obejmującą większość zagadnień związanych z pobieraniem i przeszczepianiem tkanek i narządów (m.in. wprowadza zakaz komercjalizacji kryterium śmierci, trybu stwierdzania zgonu, sposoby wyrażania sprzeciwu, unormowania dotyczące pobierania narządów od żyjącego dawcy). Po drugie, wprowadzone rozwiązania mają nowoczesny charakter gwarantujący przestrzeganie praw człowieka i autonomię jednostki. Po trzecie, przepisy projektu są w pełni zgodne ze standardami określonymi w dokumentach Rady Europy. Po czwarte, z zakresu przedmiotowego ustawy słusznie wyłączono sprawy transplantacji tkanek embrionalnych jako wymagające odrębnej regulacji.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#MarekBalicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wiele kwestii szczegółowych zostało szeroko omówionych przez posła sprawozdawcę, dlatego zwrócę uwagę na jedną, ale budzącą największe kontrowersje - kwestię tzw. zgody domniemanej.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#MarekBalicki">Trzeba stwierdzić, że zasada zgody domniemanej, która słusznie została przyjęta w projekcie ustawy, pozwala na pełne poszanowanie autonomii jednostki w zakresie dysponowania swym ciałem po śmierci. Wprowadzone w projekcie sposoby wyrażania sprzeciwu gwarantują każdemu prawo zadysponowania swoim ciałem według uznania, w szczególności ze względu na religijne lub filozoficzne przekonania. W przypadku małoletnich - sprzeciw może wyrazić opiekun prawny. Pozytywnie należy ocenić rozszerzenie w trakcie prac komisyjnych prawa wyrażenia skutecznego sprzeciwu na osoby małoletnie powyżej 16 roku życia oraz osoby nie mające pełnej zdolności do czynności prawnych.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#MarekBalicki">Projekt ustawy respektuje zasadę powszechnie akceptowaną w polskim prawie, że zwłoki nie są rzeczą i nie stanowią niczyjej własności, a więc również własności rodziny. Rodzina ma natomiast prawo do ich pochowania, nierzadko zgodnie z wolą zmarłego, jak też prawo do poszanowania jej sfery uczuciowej, związanej z pamięcią osoby najbliższej.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#MarekBalicki">Zasada zgody domniemanej jest, co należy podkreślić, szeroko przyjęta w Europie - mówił o tym poseł sprawozdawca - i zalecana w międzynarodowych rekomendacjach i rezolucjach Rady Europy. Jak już powiedziałem, jest rozwiązaniem słusznym, ale musi jednak istnieć w społeczeństwie rzeczywiście pełna świadomość możliwości respektowania autonomii osób, które powinny mieć odpowiednio duże szanse wyrażenia sprzeciwu na pobranie tkanki czy narządu po ich śmierci. Nakłada to na ministra obowiązek zapewnienia szeroko dostępnej informacji o sposobach wyrażania sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#MarekBalicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ważna sprawa, jak już powiedziałem przy okazji zgody domniemanej, to informowanie społeczeństwa o wszystkich aspektach transplantacji — i to nie, jak to zwykle bywa, w atmosferze sensacji, tylko w atmosferze rozsądnej, spokojnej rozmowy. Myślę, że dobrym miejscem do informacji, do edukacji, jest szkoła. Jak to jest istotne, pokazuje przykład leczenia schyłkowej niewydolności nerek. Polska jest w tej sytuacji, że nie wszystkim potrzebującym ze schyłkową niewydolnością nerek może zapewnić sztuczną nerkę. Jesteśmy w stanie zaspokoić zaledwie 30–40% potrzeb. Szansa dostania się na dializoterapię — sztuczną nerkę — powstaje wówczas, gdy ktoś będzie miał przeszczepioną nerkę i zwolni miejsce. Jeden przeszczep ratuje w ten sposób życie dwu osobom. Trzeba dodać, że przeszczep nerki kosztuje taniej niż roczne dializowanie chorego z niewydolnością nerek. Z przeszczepioną nerką ludzie wracają do normalnego życia, kobiety rodzą dzieci. Nie zgadzając się na pobranie narządu od zmarłego, godzimy się na czyjąś śmierć. Zgoda na oddanie narządu po śmierci jest darem życia, dowodem ludzkiej solidarności, czynem godnym aprobaty i szacunku. I trzeba tu przypomnieć, że w Polsce rocznie z powodu niewydolności nerek umiera ponad 3 tys. osób. Większość z nich nie doczekała się przeszczepu czy dostępu do sztucznej nerki.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#MarekBalicki">Kończąc, chciałbym przytoczyć przypomniane kilka miesięcy temu przez jedną z gazet, znane w Stanach Zjednoczonych, hasło popularyzujące transplantację. Brzmi ono: „Nie zabieraj swoich narządów do nieba, niebo wie, że na ziemi są bardziej potrzebne”.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#MarekBalicki">Panie marszałku, klub Unii Wolności będzie głosował za przyjęciem projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Grzegorza Marciniaka, Unia Pracy. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Grzegorz Cygonik, Konfederacja Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#GrzegorzMarciniak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pan poseł sprawozdawca oraz przedstawiciele klubów, którzy występowali przede mną, bardzo szczegółowo, wnikliwie i dokładnie wyjaśnili sens i cele, a także aspekty moralne, a nawet ekonomiczne, które niesie przyjęcie ustawy o przeszczepach.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#GrzegorzMarciniak">Postaram się krótko wyrazić swoją opinię i opinię mojego klubu na temat tej ustawy, pomijając to, co zostało wcześniej powiedziane. Otóż po półrocznych pracach w komisji nad rządowym projektem ustawy o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów dzisiaj musimy rozpatrzyć sprawozdanie Komisji Zdrowia i Komisji Ustawodawczej. W tym okresie bardzo wiele powiedziano i napisano o problemach transplantologii w Polsce, przedstawiono różne stanowiska, odmienne zapatrywania na problemy regulowane przez projekt ustawy, na samą ideę transplantologii. Rozważano zagadnienia filozoficzne, etyczne, a także ekonomiczne dotyczące przeszczepów. W każdym jednak przypadku, w dyskusjach prasowych, telewizyjnych czy radiowych, pojawiał się na pierwszym planie człowiek chory, dla którego jedynym ratunkiem jest przeszczep narządu. W wyrazisty sposób objawiały się: oczekiwanie, napięcie, niepokój, czasami wręcz lęk osób oczekujących na dawcę, często przez długie miesiące, a nawet lata. A z drugiej strony, pokazywano łzy szczęścia - tak to trzeba określić - w oczach pacjentów, którym wykonano przeszczep. W oczach tych, którzy mogą żyć dla siebie i dla swoich najbliższych tylko dzięki temu, że w ich ciele pracują nerki czy serce, będące organem innego człowieka, a cenniejsze i bliższe niż własne.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#GrzegorzMarciniak">W tym miejscu wyłaniał się jeden z zasadniczych problemów ustawy: Kto ma prawo decydować o pobieraniu narządów, organów od dawcy w stanie śmierci mózgowej? Odpowiedź na to pytanie może być tylko jedna - wolę oddania lub nie swoich narządów do przeszczepu może wyrazić wyłącznie dawca. Jest to decyzja niewątpliwie wynikająca z poczucia wartości wyższych i wyrastająca z nich. W tym przypadku musimy pamiętać, że każdy człowiek, każdy z nas, może być potencjalnym dawcą, co zależy tylko od naszej woli, jak i, niestety, oczekującym ratunku biorcą, co już od nas nie jest zależne, na co nie mamy najmniejszego wpływu.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#GrzegorzMarciniak">Konstruując zasadę zgody domniemanej oraz określając formy wniesienia sprzeciwu w postaci wpisu w centralnym rejestrze sprzeciwów, a także możliwości wniesienia oświadczenia pisemnego, a nawet ustnego w trakcie pobytu w szpitalu, ustawa pozwala każdemu człowiekowi podjąć decyzję wolną, nieprzymuszoną, zgodną z jego nieskrępowaną wolą.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#GrzegorzMarciniak">Istotnym elementem ustawy jest duży nacisk, jaki kładzie się w niej na ochronę zdrowia dawcy. Można pobierać od niego tkanki i narządy tylko wtedy, jeżeli zabieg ten nie upośledzi w istotnym stopniu stanu jego zdrowia. Podobny parasol ochronny ustawa otwiera nad kobietą w ciąży i jej dzieckiem, płodem.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#GrzegorzMarciniak">Na mocy ustawy minister zdrowia powołuje Krajową Radę Transplantacyjną jako organ, który ma za zadanie opiniowanie programów transplantacyjnych, kontrolowanie tworzenia krajowych list biorców, ocenę poziomu świadczeń związanych z wykonywaniem przeszczepów, a także czuwanie nad rozwojem transplantologii w Polsce. Krajowa Rada Transplantacyjna jako organ opiniodawczy i doradczy, wspólnie z samorządem lekarskim, stanowi gwarancję właściwej dbałości i troski o interesy zarówno biorców, jak i dawców.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#GrzegorzMarciniak">Innym bardzo ważnym problemem transplantologii na świecie i w Polsce jest czerpanie korzyści materialnych z pośrednictwa i handlu organami pochodzącymi zarówno od żywego dawcy, jak i ze zwłok ludzkich. Ustawa zabrania prowadzenia tego typu procederu. Dopuszcza jedynie zwrot rzeczywiście poniesionych kosztów pobrania, przechowywania i przeszczepu organu.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#GrzegorzMarciniak">Klub Parlamentarny Unii Pracy stoi na stanowisku, że uchwalenie tej ustawy jest warunkiem koniecznym do niezbędnego i oczekiwanego przez wiele osób w tym kraju rozwoju transplantologii. W tym kształcie i formie powyższy akt jest niezbędny dla wszystkich lekarzy, w tym szczególnie dla transplantologów. A przede wszystkim jest on formułowany z myślą o tysiącach osób, dla których przeszczep to zdrowie, a przede wszystkim szansa na dalsze życie.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#GrzegorzMarciniak">Unia Pracy będzie głosowała za przyjęciem projektu ustawy i przeciwko pierwszemu wnioskowi mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Grzegorza Cygonika z KPN. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jerzy Wuttke, BBWR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#GrzegorzCygonik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt ustawy jest dyskusyjny w punkcie dotyczącym wyrażania zgody lub sprzeciwu co do pobierania tkanek, komórek i narządów. O tym problemie mówili wszyscy moi przedmówcy, łącznie z panem posłem sprawozdawcą. Na całym świecie odchodzi się jednak od zgody wprost. Jest to duży problem, a w Polsce mógłby doprowadzić do upadku transplantologii. Jakiej wagi jest to problem, pokazały prace Komisji Zdrowia i wielogodzinne dyskusje jej członków. Wydaje się dzisiaj, że wypracowane przez Komisję Zdrowia stanowisko jest optymalne i jedyne do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#GrzegorzCygonik">Dobrze się stało, że w projekcie ustawy, podczas prac nad ustawą, utrzymano:</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#GrzegorzCygonik">— zasadę ustalania faktu śmierci pacjenta na podstawie ustania funkcji pnia mózgu,</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#GrzegorzCygonik">— rozbudowane i dopracowane warunki pozwalające na wykonanie przeszczepów,</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#GrzegorzCygonik">— zasadę tworzenia krajowego i regionalnych banków komórek i tkanek,</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#GrzegorzCygonik">— karalność za wykonywanie nielegalnych przeszczepów lub w celu uzyskania korzyści majątkowej.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#GrzegorzCygonik">Ma rację poseł Medwid z PSL, mówiąc o wielkiej roli edukacyjnej kościoła, od którego zdania będzie w dużej mierze zależeć dalszy rozwój transplantologii.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#GrzegorzCygonik">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej popiera projekt ustawy i będzie za nim głosował.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Jerzy Wuttke, BBWR, a następnie pan poseł Henryk Dyrda, Parlamentarne Koło Republikanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#JerzyWuttke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dopuszczalność pobrania komórek, tkanek i narządów ze zwłok reguluje konstrukcja prawna zawierająca zapis dotyczący zgody domniemanej potencjalnego dawcy. Rozwiązanie to, jak już powiedziano, przyjęto w większości krajów europejskich, m. in. takich, jak: Hiszpania, Francja, Portugalia, Włochy i Belgia. W Niemczech zaś i w Wielkiej Brytanii, stosujących dotąd konstrukcję prawną zgody expressis verbis lub też zgody rodziny wyrażonej w imieniu zmarłego, podjęto w bieżącym roku prace nad wprowadzeniem zgody domniemanej. Zgoda domniemana, czyli brak sprzeciwu, wymaga jednak usunięcia wątpliwości odnośnie do sposobu i formy wyrażania tego sprzeciwu. W przekonaniu ustawodawcy proponowane zapisy projektu owe wątpliwości rozpraszają.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#JerzyWuttke">Ustawa transplantacyjna określa również w szczególności te sytuacje, w których pobiera się komórki, tkanki i narządy od osoby żywej. Jednoznaczność zgody dawcy lub uprawnionych osób na dokonanie przeszczepu jest tu szczególnie istotna, gdyż warunkuje moralną akceptację przeszczepu. Nie sposób bowiem dopuścić myśli, a tym bardziej czynu, w efekcie którego przedłuża się życie jednego człowieka, powodując śmierć lub kalectwo drugiego.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#JerzyWuttke">Przeciwwagą dla kontrowersji, nieporozumień, obaw, a nawet poczucia zagrożenia, wyrosłych w kontekście sprawy przeszczepów ludzkich narządów, może być świadomość terapeutycznych i moralnych aspektów transplantacji. Wyrażamy wszakże obawę, czy społeczeństwo polskie w swej zbiorowości ma pełną świadomość tych aspektów, czy dostrzega istotny sens moralny przeszczepów, który wynika z proporcjonalnego zrównoważenia zagrożenia i ryzyka dawcy z osiągnięciem zamierzonego dobra biorcy. Otwierają się tu nowe pola koniecznych działań dla autorytetów moralnych, struktur oświatowych czy środków społecznego przekazu. W trakcie seminarium zorganizowanego na początku br. przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej ks. prof. Tadeusz Ślipko - mówiąc o stanowisku papieży wobec transplantacji - przywołał wypowiedzi Piusa XII i Jana Pawła II, którzy zachęcali i zachęcają do budzenia takiej świadomości w społeczeństwie, by miało ono zrozumienie dla wysokiej wartości moralnej transplantacji w granicach jej moralnej dopuszczalności, dla krzewienia ducha ofiary, by ludzie chcieli zawczasu podejmować szlachetną decyzję przekazania swych organów w celu pomocy bliźnim, którzy bez tej pomocy skazani byliby na śmierć.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#JerzyWuttke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Posłowie Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform wyrażają nadzieję, że nowa ustawa przyczyni się do usunięcia niejasności prawnych, do zabezpieczenia przed groźbą handlu narządami i tkankami, że doprecyzuje kompetencje tych, którzy dokonują transplantacji, i skutecznie będzie chronić tajemnice dawcy i biorcy. Potrzeby tej ustawy nikt nie kwestionuje, wręcz odwrotnie, wielu wiąże z nią nadzieję. Nadzieję, iż uporządkuje ona prawnie trudny i złożony problem praktyki transplantacyjnej. Należy również podkreślić fakt, o czym też była tu już mowa, precyzyjnie opracowanych rozporządzeń wykonawczych związanych z ustawą.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#JerzyWuttke">Bezpartyjny Blok Wspierania Reform opowiada się za przyjęciem przedstawionego projektu ustaw bez aprobaty dla wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Henryk Dyrda, Parlamentarne Koło Republikanie, a następnie pan poseł Eugeniusz Januła, Poselskie Koło - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#HenrykDyrda">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów dotyka zagadnień znajdujących się w centrum uwagi nie tylko lekarzy i instytucji zawodowo związanych z ochroną życia ludzkiego. Okazuje się bowiem, iż naturalny i podstawowy dla człowieka pęd do zachowania ochrony życia może stać się źródłem nadużyć, jeśli nie towarzyszy mu stosowna refleksja. Sposoby ratowania ludzkiego życia przez transplantację narządów same w sobie są godziwe, ale mogą być źródłem nieuczciwej praktyki, która ostatecznie podważa sens ratowania życia tą drogą. To prawda, że trudno jest człowiekowi pogodzić się ze swą kondycją „bytowania ku śmierci” i ulega on pokusie, aby być jak bogowie. Ale ta prawda — wyznaczająca przestrzeń ludzkiego dramatu — jest nam na tyle znana, że możemy rozumnie pokierować społeczną praktyką. A tę w wielkim stopniu wyznacza wola ustawodawcy. Na ustawodawcy zatem spoczywa obowiązek zakreślania ram prawnych społecznej praktyki, która w tym wypadku dotyczy również zagadnień moralnych. Tego nie trzeba dowodzić. Wystarczy spojrzeć na zgorszenie ludzi, gdy w niektórych krajach wykonuje się wyroki śmierci tylko po to, aby uzyskać określone narządy.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#HenrykDyrda">Dobrze się stało, iż Wysoka Izba postanawia dzisiaj uregulować sprawę transplantacji w drodze ustawowej. Jest to konieczne rozwiązanie, aby polskie doświadczenia w zakresie transplantacji, które są znaczne, były kontynuowane i rozwijane. Nie mamy tutaj się czego wstydzić — dowodem są chociażby osiągnięcia prof. Zbigniewa Religi. Sprawą kluczową jest zgoda na przeszczep tkanek i narządów. W tej kwestii funkcjonują dwa rozwiązania: jedno to zgoda wprost, expressis verbis, drugie to zgoda domniemana, wyrażająca się w braku sprzeciwu. Ustawodawca przyjmuje drugie rozwiązanie. Wydaje się to być rozsądne, gdyż z jednej strony spełnia wymogi moralności, a z drugiej gwarantuje dalszy rozwój transplantacji w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#HenrykDyrda">Koło Parlamentarne Republikanie jest za przyjęciem projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#JózefZych">Głos zabierze pan poseł Eugeniusz Januła.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#JózefZych">Jest to ostatnie wystąpienie w ramach wystąpień w imieniu klubów i kół. Następnie przejdziemy już do indywidualnej debaty i kolejnym mówcą będzie pan poseł Władysław Adamski, SLD.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#EugeniuszJanuła">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wielokrotnie przypominano na tej sali, że transplantologia jest normalną, coraz powszechniej stosowaną formą leczenia. Dlatego też Nowa Demokracja z zadowoleniem wita projekt ustawy (druk nr 1112), która w europejski, cywilizowany sposób chce uregulować problem transplantacji, jak również wyjaśnić wiele problemów zarówno medycznych, jak i etyczno-moralnych, wiążących się z przeszczepami i całokształtem zjawisk z tym związanych.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#EugeniuszJanuła">Oczywiście trzeba powiedzieć, że przedłożony ostatecznie w druku nr 1112 projekt jest jak najbardziej zgodny z normami europejskimi, wypełnia m.in. postanowienia rezolucji Komitetu Ministrów Rady Europy, spełnia również postulat zakazu komercjalizacji obrotu organami i związaną z tym dyrektywę surowej penalizacji zawartą w rezolucji Parlamentu Europejskiego o handlu organami ludzkimi (z 1993 r.). Omawiany projekt jest więc w swoich założeniach w zupełności zgodny z tendencjami światowymi.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#EugeniuszJanuła">Jeżeli chodzi o ustawę, w zasadzie istnieją trzy aspekty, w odniesieniu do których można wyodrębnić pewne różnice zdań, różnice poglądów.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#EugeniuszJanuła">Pierwszym, i chyba podstawowym, aspektem jest problem zgody i zgody domniemanej. Oczywiście w większości krajów europejskich problem zgody domniemanej jest podmiotowym elementem w dziedzinie transplantologii. Również w proponowanej dzisiaj ustawie taka koncepcja przeważa. Należy sądzić, że ta metoda, ta forma będzie elementem stałym w rozwiązaniach praktycznych tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#EugeniuszJanuła">Problem drugi to kwestia zakazu handlu narządami i związane z tym surowe rygory. Rzeczywiście, w naszej konkretnej sytuacji i chyba jeszcze przez następnych kilka lat ten problem może (nie chcę przez to powiedzieć, że musi) być tym problemem, któremu społeczeństwo będzie się wnikliwie przyglądało. Może bowiem w naszym kraju dojść, tak jak w innych dziedzinach, do pewnej patologizacji. Dlatego formy kontroli, a w konsekwencji formy represji powinny być w tej ustawie bardzo rozwinięte, aczkolwiek dotyczy to nie tylko tej ustawy. Biorąc pod uwagę moralny aspekt transplantologii, musimy bardzo wnikliwie rozważać, czy nie pojawi się jakiś element patologizacji. Oczywiście nie chcemy wcale powiedzieć, że musi powstać sytuacja tak bardzo patologiczna, jak pokazują niektóre filmy, rodem głównie zza oceanu. Ale Polska jest krajem penetrowanym przez różnych biznesmenów i pseudobiznesmenów i w związku z tym społeczeństwo ma prawo uważać, że również w tym zakresie może dojść do pewnych form, które nie są zgodne z żadnymi regułami, nie tylko europejskimi, ale i ogólnoludzkimi.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#EugeniuszJanuła">Problem trzeci to tajemnica dotycząca dawcy i biorcy. Nowa Demokracja uważa, że ten problem jest rozwiązany zgodnie z wszelkimi możliwymi nowoczesnymi aspektami prawnymi i że w tym zakresie większych kontrowersji być nie powinno.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#EugeniuszJanuła">Reasumując, pragnę stwierdzić, że w całości popieramy przedłożony projekt ustawy. Zdajemy sobie również sprawę z tego, że posłem sprawozdawcą był wybitny chirurg pan profesor Kurzbauer. W pełni popieramy przedłożoną ustawę, uznając, że jej wejście w życie wprowadzi Polskę i w tym zakresie na prostą drogę do Europy.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#JózefZych">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Władysława Adamskiego, Sojusz Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Krzysztof Trawicki, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#WładysławAdamski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Generalnie w czasie debaty mogliśmy zaobserwować przewagę pozytywnych wypowiedzi posłów mówiących o potrzebie przyjęcia ustawy. Podzielam, co podkreślam, w pełni ten pogląd. Mam jednak kilka pytań, wątpliwości oraz zastrzeżeń. Na nich też, aby nie powtarzać słusznych skądinąd spostrzeżeń zawartych w poprzednich wypowiedziach, chciałbym się skoncentrować.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#WładysławAdamski">Po pierwsze, istotą przepisów jest stworzenie warunków do pobierania narządów, a jednocześnie uszanowanie praw osób nie wyrażających na to zgody. Ten zamiar jest oczywiście jak najbardziej w porządku. Mam jednak wątpliwość: Gdy spojrzymy na zapisy zawarte w art. 2, 3 oraz 4, zauważymy może, że w ów intencjonalny porządek wkrada się pewna sprzeczność. Problem stwarza ust. 4 w art. 4. Pozwala on na ominięcie sprzeciwu wobec pobrania komórek i narządów. Stanowi on, iż zapisy dotyczące sprzeciwu nie mają zastosowania, jeżeli komórki, tkanki bądź narządy pobiera się w czasie sekcji zwłok - a ponieważ uznaje się, iż może się to odbywać w celach diagnostycznych, leczniczych, naukowych i dydaktycznych, to faktycznie wyczerpuje to cały zakres przedmiotowy ustawy zawarty w art. 2. Relacja zapisów w wymienionych artykułach doprowadza więc do osłabienia znaczenia sprzeciwu, nadania mu znaczenia bardziej psychologicznego niż faktycznego. Człowiek wyrażający sprzeciw nie czyni tego przecież selektywnie. Sprzeciwiając się pobraniu narządów, nie uwzględnia tego, że w pewnych sytuacjach będzie można pobrać te narządy, a w innych nie, że po 24 godzinach od chwili zgonu określona czynność z niedopuszczalnej może się stać dopuszczalna. Oczywiście przepisy stanowią, iż sekcji zwłok można dokonać po upływie 24 godzin od chwili zgonu. Ten przedział czasowy sprawia, że - poza nielicznymi - większość narządów w celach leczniczych wykorzystana być już nie może. Niektóre części ciała są jednak i wówczas, powiem tak brzydko, użyteczne.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#WładysławAdamski">Chcę więc spytać pana ministra, jak resort zdrowia rozumie istotę sprzeciwu i czy dostrzega na przedstawionym przed chwilą podłożu możliwość wystąpienia nieprawidłowości czy zagrożeń. Czy w celu zachowania jednoznaczności sprzeciwu i uszanowania woli nie wyrażających zgody na oddanie narządów nie należałoby raczej skreślić ust. 4 w art. 4? Nie wykluczając złożenia takiego wniosku, prosiłbym pana ministra o odniesienie się do tych kwestii, uzależniając od tego ostateczną decyzję. I tyle tymczasem w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#WładysławAdamski">Następną wątpliwość kieruję w związku z art. 20. W ust. 2 tego artykułu stanowi się, iż jeżeli z handlu cudzymi organami sprawca uczynił sobie stałe źródło dochodów, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat dziesięciu. Chcę prosić pana ministra o definicję pojęcia stałego źródła dochodu. Czy to oznacza znaczące dochody, czy też dochody uzyskiwane systematycznie? A może dochód osiągany raz w roku, tyle że pozwalający na utrzymanie przez ten okres odpowiedniego standardu życia? Pytam, jaka częstotliwość uzyskiwania korzyści pozwoli zatem wyegzekwować karę na podstawie tego zapisu? Czym innym jest przecież, i chyba tu będziemy zgodni, główne czy jedyne źródło dochodu, a czym innym powtarzanie się naruszającego prawo procederu.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#WładysławAdamski">I ostatnia sprawa. W art. 19 postanowiono, iż kto rozpowszechnia ogłoszenia o handlu narządami, podlega karze grzywny do 5 tys. zł. Nasuwa się tu pewna analogia. Praktyka pouczyła już nas bowiem, jak niektórzy zręcznie potrafią omijać takie zakazy. Na przykład ustawowy zakaz reklamy wyrobów alkoholowych jakby nie istniał. Reklama żyje, a reklamujący wliczają koszty grzywien i kar do ceny reklamy. Godzą się na ponoszenie kar pieniężnych i czerpią z tego znaczne korzyści. W świetle tego nie jestem przekonany o praktycznym funkcjonowaniu zapisu art. 19. Proponuję raczej, aby kary za ogłoszenia o handlu narządami wynosiły nie do 5 tys. zł, ale od 5 tys. zł wzwyż. Chodzi o to, aby w przypadkach uporczywie powtarzających się sądy mogły orzekać kary wyższe i aby zniechęcić ewentualnych pośredników.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Krzysztofa Trawickiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Katarzyna Piekarska z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#KrzysztofTrawicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ustawa o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów będzie miała wielkie, nieocenione znaczenie dla naszego społeczeństwa, dla ratowania człowieka dzięki narządom, tkankom i komórkom drugiego człowieka. Stanowi więc bardzo delikatną materię, stąd ustawa ta musi być zrozumiana przez wszystkich obywateli, we wszystkich swoich zapisach musi być jednoznaczna, aby nie mogło być różnic interpretacyjnych lub nadinterpretacji, jak to ma już miejsce w niektórych przypadkach przy ustawie o zdrowiu psychicznym, przyjętej przecież nie tak dawno przez Wysoką Izbę. Ale w tej sprawie złożyłem oddzielną interpelację poselską.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#KrzysztofTrawicki">Moje wystąpienie ograniczę do konkretnych uwag dotyczących projektu ustawy, głównie druku nr 1112. Zaznaczę tylko, że do strony medycznej tego projektu nie mam uwag.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#KrzysztofTrawicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sformułowanie art. 5 ust. 3 jest niejasne, trudne interpretacyjnie dla przeciętnego człowieka i czytelnika ustawy.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#KrzysztofTrawicki">W art. 5 ust. 5 byłoby dobrze, by ustawodawca, nie rozwijając sprawy, w tekście ustawy rozważył, jak w warunkach polskiej rzeczywistości będzie zapewniony szybki dostęp do centralnego rejestru zgłoszonych sprzeciwów dla osób prawnych zlokalizowanych na terenach wiejskich i w małych miasteczkach, zważywszy że ustawa przewiduje dyskrecjonalność, a przez telefon trudno ustalić, czy zapytujący jest uprawniony (albo czy ma interes prawny) do zwracania się o dostęp do tego rejestru.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#KrzysztofTrawicki">Art. 9 ust. 1 pkt 1. Sformułowanie „osoba bliska” (również w związku z art. 10) daje szanse na spory, kto komu jest bliski, a to jest bardzo subiektywne. Przecież chodzi tu o sytuacje, kiedy może dojść do pobierania narządów, tkanek, komórek od osoby nie będącej członkiem rodziny w warunkach wykluczających przecież transakcje sprzedaż–kupno. Obawiam się, że ta konstrukcja pojęcia „osoby bliskiej” jest nieskuteczna. Nie wiem, co tu zaproponować; chyba należałoby poprzestać na oświadczeniach stron przed sądem w postępowaniu niespornym, a nie zajmować się badaniem kwestii bliskości. Wyobraźmy sobie (proszę nie wyciągać żadnych złośliwych wniosków), że szeregowy członek KPN chciałby oddać swój organ na przeszczep dla przewodniczącego Moczulskiego. Czy byłby to przypadek bliskości czy ukryty handel? Po co narażać się na różne domysły.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#KrzysztofTrawicki">Art. 9 ust. 1 pkt 8. W tym punkcie zabezpieczenie przed skutkami lekkomyślnego wycofania zgody w ostatniej chwili powinno, według mnie, zostać wzmocnione konsekwencjami karnymi.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#KrzysztofTrawicki">Art. 10 ust. 3. Czy to nie jest zbyt restrykcyjne, czy nie wystarcza wszczęcie postępowania przez sąd na wniosek jednej ze stron, a nie tylko kandydata na dawcę? Takie ograniczenie nie wydaje się rozsądne ani potrzebne. Sąd powinien ustalić, czy rzeczywiście obie strony zgodnie i w sposób niewadliwy formalnie chcą tego samego.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#KrzysztofTrawicki">Art. 10 ust. 4. Co to ma znaczyć „niezwłocznie”? Uważam, że tutaj powinna być jakaś realistyczna i wyraźna norma czasowa, np. w ciągu 3 lub 7 dni roboczych (jeśli oczywiście jest to dopuszczalne jest ze względów medycznych).</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#KrzysztofTrawicki">Art. 17 ust. 3 i 4. Jestem przeciw przyznaniu ministrowi zdrowia prawa do nie kontrolowanego wyznaczania składu i przewodniczącego Krajowej Rady Transplantacyjnej, ponieważ staje się ona przedłużeniem struktur administracyjnych. Rada ta, moim zdaniem, powinna być wybierana przez organy społeczne, np. przez Naczelną Radę Lekarską, a może przez zgromadzenie samodzielnych pracowników nauki oraz ordynatorów zajmujących się przeszczepami.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#KrzysztofTrawicki">Art. 19. Wobec zjawiska inflacji wydaje mi się, że nie można określić wysokości kary (w tym przypadku 5 tys. zł). Kara powinna być sparametryzowana, np. w wysokości 7–12 średnich zarobków miesięcznych brutto, podawanych przez GUS, z podstawowych działów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#KrzysztofTrawicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Trzeba pamiętać, że mądra ustawa pomyślana przez mądrych członków parlamentu trafi w końcu także i do niemądrych asekurantów. Dlatego niebezpieczne byłoby pozostawienie niedopowiedzeń.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę panią poseł Katarzynę Piekarską, Unia Wolności. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Marian Michalski, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Rządowy projekt ustawy o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów stanowi próbę uregulowania prawnego ważnego zagadnienia - nie tylko medycznego, ale także moralnego, a niestety coraz częściej także finansowego. Dlatego w tym właśnie akcie prawnym nie powinno być żadnych niedomówień.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Zabieram głos w sprawie projektu, ponieważ mam pewne wątpliwości, których nie rozwiała dyskusja w komisji. Moje wątpliwości nie dotyczą samej idei, ale poszczególnych rozwiązań proponowanych w projekcie. Ustawa ta wprawdzie jest bardzo specjalistyczna, ale przecież może dotyczyć każdego z nas. Nie ma nic szlachetniejszego niż ratowanie życia innemu człowiekowi, ale musimy pamiętać, że żyjemy w takiej strefie kulturowej i religijnej, gdzie zabieg ratowania życia polegający na transplantacji organu pobranego od osoby zmarłej długo jeszcze będzie budził kontrowersje. Dlatego właśnie ta ustawa musi być precyzyjna jak żadna inna. Rozumiem lekarzy, którzy mają możliwości techniczne, olbrzymią wiedzę i chcą ją jak najprędzej wykorzystać, ale jako prawnik nie mogę pominąć aspektów prawnych, moralnych, a nawet socjologicznych.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Po pierwsze, wydaje mi się, że projekt nie reguluje wszystkich kwestii związanych z transplantologią, a szkoda, bo sądzę, że przy tej okazji można tam było także i kwestię, o której za chwilę powiem, poruszyć. Mianowicie projekt nie reguluje kwestii związanych z pobieraniem tkanek z płodu ludzkiego, a przecież płód ludzki już w tej chwili może być i dawcą, i biorcą. Przypomnę, że ustawa francuska, na którą bardzo często w komisji się powoływano - najnowsza ustawa francuska z czerwca 1994 r. - te kwestie także reguluje. W tym momencie mamy zaś lukę i za chwilę będziemy musieli znowu tę sprawę regulować.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#KatarzynaMariaPiekarska">W ustawie przyjęliśmy koncepcję zgody domniemanej, a zatem jeśli brakuje sprzeciwu wyrażonego za życia osoby, to można dokonać transplantacji. Tenże sprzeciw - jak mówi art. 5 ust. 4 - może być cofnięty w każdym czasie w formie pisemnego lub ustnego oświadczenia złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków. Natomiast moim zdaniem brakuje informacji, kto i w jaki sposób odbiera od świadków oświadczenie i - dalej - kto może być świadkiem. Czy zatem świadkiem może być osoba bezpośrednio zainteresowana pobraniem narządu? Przypomnę, że może warto byłoby wprowadzić podobne rozwiązanie, jakie mamy przy testamentach, że osoba bezpośrednio zainteresowana, czyli spadkobierca, nie może być świadkiem, a jeżeli jest, to wówczas jest wyłączona od spadkobrania. Złożę w tej sprawie stosowną poprawkę, aby osoby bezpośrednio zainteresowane przeprowadzeniem transplantacji nie mogły być świadkami. I kolejne pytania: Kiedy ten sprzeciw można cofnąć? Kto stwierdza, że człowiek jest w pełni świadomy, i w jakiej formie? To wszystko to są naprawdę bardzo ważne sprawy; chodzi o to, aby potem uniknąć procesów i uniknąć pewnej frustracji rodziny. Dlatego to trzeba doprecyzować.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#KatarzynaMariaPiekarska">I kolejna sprawa, którą gorąco chciałabym tym razem poprzeć, mianowicie jest to pierwszy wniosek mniejszości o ograniczenie kręgu biorców szpiku, gdy dawcą jest osoba małoletnia. Pojęcie wstępnych bowiem obejmuje także dziadków, każdy zaś tego typu zabieg jest do końca niewiadomy w skutkach. Zastanawiam się nawet, czy nie należałoby iść dalej i zawęzić kręgu biorców w tym przypadku tylko do rodzeństwa. Chociaż i to może budzić kontrowersje. Przypomnę, że Włoszech była taka głośna sprawa w 1987 r., kiedy to rodzice postanowili urodzić drugie dziecko dla ratowania pierwszego. W omawianym przykładzie chodziło o dokonanie przeszczepu czteroletniej dziewczynce chorej na białaczkę. Oczywiście jest to przykład skrajny, ale podaję go po prostu dla zilustrowania, że jest to sprawa, która budzi kontrowersje. Niemniej bardzo gorąco chciałam poprzeć pierwszy wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Następna sprawa związana z małoletnim dawcą - mam tu na myśli art. 9 ust. 4. Czytamy tam, że sąd orzeka na wniosek przedstawicieli ustawowych kandydata na dawcę po wysłuchaniu małoletniego, przy czym wola małoletniego nie jest tutaj dla sądu wiążąca - tak to wynika z zapisu. Uważam, że trzeba to doprecyzować, bo w wypadku gdy małoletnie dziecko nie zgadza się na zabieg - być może trzeba by to było poprzedzić np. opinią biegłego - to wówczas musi to być dla sądu wiążące, podobnie zresztą jest w ustawie francuskiej. (Ja tu często powołuję się na ustawę francuską, bo i często na tę ustawę powoływano się w komisji.) I myślę, że gdybyśmy zostawili taki zapis, jaki jest tutaj, to byłoby to sprzeczne z Konwencją Praw Dziecka, którą - przypomnę - ratyfikowaliśmy kilka lat temu.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Kolejna wątpliwość. Uważam, że w tak delikatnej materii odsyłanie we wszystkich sprawach do rozporządzeń, do aktów wykonawczych, to też nieporozumienie. Myślę, iż źle się stało, że przy okazji nie dostaliśmy przynajmniej podstawowych aktów wykonawczych, jak chociażby w sprawie dystrybucji tkanek.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Następna sprawa. Wydaje mi się, że niczym nie uzasadnionym optymizmem jest proponowanie 3-miesięcznego okresu vacatio legis, przy — jak sądzę — zupełnym braku przygotowania techniczno-administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Kolejna poprawka, którą chciałam wnieść, dotyczy art. 20. Proponuję, aby po słowach: „korzyści majątkowej” dopisać także: „lub osobistej”, bo zapis mówiący tylko o pozyskaniu w celach korzyści majątkowej nie reguluje wszystkich spraw. Dlatego wydaje mi się, że także byłoby zasadne dopisanie tego.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Szanowni Państwo! Myślę, że nasze społeczeństwo przez wieki kształtowało swoją świadomość w duchu poszanowania zwłok, w którym to pojęciu mieściło się przede wszystkim prawo do ich nietykalności i pochowania bez jakiegokolwiek naruszania. Sądzę, że dużo wody upłynie, nim uda się zmienić tę świadomość. Dlatego uważam, że jest bardzo ważne - o czym wspominał już mój klubowy kolega pan poseł Marek Balicki - aby w ślad za tą ustawą była prowadzona szeroka akcja popularyzatorska, nadająca głębszy sens humanitarny, filozoficzny, społeczny zagadnieniom transplantologii.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#JózefZych">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#JózefZych">Przemawiała pani poseł Maria Katarzyna Piekarska.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#JózefZych">Czy w takiej kolejności należało wymienić imiona pani poseł?</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#komentarz">(Poseł Katarzyna Maria Piekarska: W odwrotnej.)</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#JózefZych">No właśnie, pani poseł, sprawdziłem, jakie są zapisy w tych dokumentach, bo chciałem do tego dojść. Już wiem, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Marian Michalski, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#JózefZych">Jest to ostatnie zgłoszenie.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Jeszcze ja się zgłaszam.)</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#JózefZych">A, jeszcze pan poseł Janusz Szymański.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#JózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#MarianMichalski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Podejmujemy dyskusję nad projektem ustawy o kapitalnym znaczeniu, od niej bowiem zależą szanse przeżycia człowieka; wiąże się to z pobieraniem ze zwłok lub z żywego organizmu ludzkiego komórek, tkanek i narządów. Człowiek jest skomplikowaną istotą złożoną z kilkudziesięciu miliardów komórek, 639 mięśni, 223 elementów kostnych, układów, narządów i systemów. Centralny ośrodek dowodzenia stanowi mózg, który znacząco różni się wielkością i funkcją w porównaniu z mózgami innych ssaków. Ten centralny narząd, składający się z kilkunastu miliardów komórek, rozwinął się nie tylko dla celów poznawczych, lecz przede wszystkim dla działalności zmierzającej do przetrwania i trwania człowieka przy życiu w otaczającym go świecie fauny i flory. W czasie, kiedy człowiek tak wiele wie o sobie i o otaczającym go świecie, byłoby truizmem przekonywanie o potrzebie uchwalenia przedłożonego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#MarianMichalski">Wysoka Izbo! Sądzę, że powinniśmy zmierzać do nadania takiego ostatecznego kształtu ustawie, aby mogła ona optymalnie służyć życiu człowieka i by była zgodna ze wszelkimi normami prawnymi i moralnymi współczesnego cywilizowanego świata. Należy oczekiwać, że pobieranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok lub żywego człowieka będzie stosowane w wyjątkowych przypadkach chorób zarówno wrodzonych, jak i nabytych, z którymi nie może poradzić sobie współczesna klasyczna medycyna. Generalny problem będzie jednak stanowiła sfera przygotowania świadomościowego, o czym tu już mówiono, przełamanie różnych przekonań, zwyczajów towarzyszących poszczególnym grupom naszego społeczeństwa i ugrupowaniom. Dlatego też jeśli chcemy realizować tę ustawę, należy dobrze przygotować społeczeństwo poprzez edukację, począwszy od najmłodszych populacji, a skończywszy na ludziach w wieku dojrzałym. Zgoda domniemana oraz wola przekazania organu innej osobie należeć winna do danej osoby, która osiągnęła wiek dojrzały, a w przypadku dzieci muszą wypowiedzieć się rodzice.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#MarianMichalski">Moim zdaniem proponowane w tym projekcie bezpłatne rejestry, jeśli chodzi o wyrażenie zgody na przekazanie organów przez różne populacje, są do przyjęcia. Pragnę jednocześnie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na to, iż w okresie wejścia ustawy w życie należałoby wyedukować społeczeństwo, wykazując, że higieniczny, zdrowy tryb życia, w zgodzie z naturalnym środowiskiem, w wielu przypadkach umożliwia uniknięcie chorób, które potem leczy się za pomocą transplantacji obcych organów, pobranych bezpośrednio od dawcy lub ze specjalnych banków rezerw części ciała ludzkiego.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#MarianMichalski">Wysoka Izbo! Podobnie jak wielu moich przedmówców wyrażam przekonanie, że projekt ustawy zawiera wszelkie zapisy umożliwiające prawidłową realizację ustawy, stąd będę głosował za uchwaleniem przedłożonego przez połączone komisje sejmowe projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Marian Michalski z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Szymańskiego z Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Z prawnego punktu widzenia na pewno jest to trudna regulacja i być może wiele rozwiązań jest dyskusyjnych. Można było przyjąć zupełnie inne kryteria rozwiązań; chociażby oprotestowywana sprawa wysokości górnej granicy grzywny. Przy czym w tym miejscu trzeba bardzo jasno powiedzieć, że po wnikliwej debacie, analizie, komisje przyjęły rozwiązanie zawarte w art. 19, dotyczące określenia katalogu sankcji za ten czyn, który nazywamy rozpowszechnianiem ogłoszenia o odpłatnym zbyciu, nabyciu lub pośredniczeniu w odpłatnym zbyciu lub nabyciu komórek, tkanek i narządów w celu ich przeszczepienia - jest to czyn, który jest wykroczeniem. Górną granicą dla wykroczeń jest grzywna w wysokości do 5000 zł, czyli 50 mln starych zł. W związku z tym nie można proponować innej filozofii kary grzywny, jeżeli nie zmienimy kategorii czynu z wykroczenia na przestępstwo. Wtedy ta górna granica grzywny może być podniesiona, ale obok grzywny będzie jeszcze inna kara - kara pozbawienia wolności. W związku z tym - myślę, że warto o tym powiedzieć - komisje po bardzo rzetelnej analizie uznały, że wystarczająca jest sankcja 50 mln starych zł, 5 tys. nowych zł. To jest tylko ogłoszenie, i to niewielkich rozmiarów. Nie wyobrażamy sobie takiego ogłoszenia na całą szpaltę.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#JanuszSzymański">Natomiast, pani marszałek, jeżeli można, bo nie chciałbym powtarzać oczywistych wątków, ja bym powiedział odpowiedzialnie tak, że ta legislacja, ta przygotowana ustawa - tutaj powiem szczerze, że moja współpraca z panem posłem Balickim była celna, mieliśmy przyjemność kierowania pracami komisji w trakcie przygotowania ostatecznego sprawozdania - jest zgodna z obowiązującymi Polskę standardami międzynarodowymi. I to z tej trybuny mówię. Po wypowiedzi pani poseł Piekarskiej mógł się pojawić zarzut, że ta legislacja jest niezgodna z obowiązującymi Polskę standardami międzynarodowymi. Odpowiadam: jest zgodna.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#JanuszSzymański">Otóż, pani poseł, jeżeli mamy się do czegoś przyczepiać, to przyczepiajmy się celnie. Pani poseł oprotestowała art. 5 ust. 4, mianowicie instytucję, jak to ładnie określamy, zgody domniemanej. Czy pani była uprzejma odczytać brzmienie ust. 4: „Sprzeciw może być cofnięty w każdym czasie w formie pisemnego lub ustnego oświadczenia złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków”? Proponowała pani, żeby przyjąć standardy z prawa spadkowego co do kategorii świadków, a więc kto może być świadkiem, ale nie była pani uprzejma zwrócić uwagi na art. 12. Mianowicie dane osobowe dotyczące dawcy i biorcy przeszczepu są objęte, proszę państwa, tajemnicą i podlegają ochronie przewidzianej w przepisach o tajemnicy zawodowej i służbowej oraz w przepisach dotyczących dokumentacji medycznej prowadzonej przez zakłady opieki zdrowotnej. Chcę powiedzieć, że to jednoznacznie pokazuje, że elementów wskazywanego zainteresowania być tutaj nie może, nie występuje to. Te wątpliwości rozmywa po prostu ta norma.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Komisje bardzo wnikliwie rozważały też sprawę rozszerzenia przepisu o odpowiedzialności karnej, która jest sformułowana w art. 20 ust. 1, określającym sankcje - i to bardzo, moim zdaniem, surowe sankcje - w postaci pozbawienia wolności do lat 2, ograniczenia wolności albo grzywny. Chodzi o przestępstwo, które nazywamy przestępstwem uzyskania korzyści majątkowej z nabycia lub zbycia cudzej komórki, tkanki, narządu, bądź pośredniczenia w ich nabyciu lub zbyciu, bądź brania udziału w przeszczepianiu pozyskanych wbrew przepisom ustawy komórek, tkanek lub narządów. Przyjęliśmy konstrukcję tylko korzyści majątkowej. Pani poseł Piekarska proponuje rozszerzyć to również o korzyść osobistą. Było to dyskutowane. I powiem szczerze, że były przedstawiane racje na rzecz takiego rozwiązania i przeciw. Komisje stanęły na stanowisku, że wystarczy ograniczenie do korzyści majątkowych.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#JanuszSzymański">Natomiast chcę powiedzieć, że komisje również nie zgodziły się z propozycją, którą pan poseł Balicki zgłosił, a dzisiaj w swoim wystąpieniu również potwierdził, mianowicie w postaci drugiego wniosku mniejszości. Jeżeli lekarz działa w celu uzyskania korzyści majątkowych i bierze udział w przeszczepianiu, to powinien podlegać karze.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#komentarz">(Poseł Marek Balicki: Nie, wniosek ten został wycofany.)</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#JanuszSzymański">Wycofał pan poseł - tak? To ja opacznie zrozumiałem.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#JanuszSzymański">I chcę, pani marszałek, już jednym zdaniem zakończyć sprawę pierwszego wniosku mniejszości. Pojęcia „wstępni” czy „zstępni” nie dla wszystkich są zrozumiałe. W pierwszym wniosku mniejszości chodzi o to, żeby zastąpić wyraz „wstępni” wyrazem „rodziców”. Co to oznacza? A więc czy można być dawcą na rzecz dziadka, babci, pradziadka czy prababci itd.? Wniosek mniejszości zmierza do tego, że ucinamy na rodzicach. Trzeba sobie na ten problem etyczny odpowiedzieć. Moim zdaniem trudno orzec, kto ma tutaj rację. Chciałbym, żeby to było bardzo jasno wyartykułowane. Jeżeli opowiemy się za pierwszym wnioskiem mniejszości, ucinamy na rodzicach — nie można być dawcą na rzecz dziadków, pradziadków itd.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#JanuszSzymański">Dziękuję bardzo, pani marszałek, myślę, że to wyjaśnia sprawę.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Janusz Szymański z Unii Pracy, ostatni ze zgłoszonych mówców.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu ministra zdrowia i opieki...</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#komentarz">(Poseł Marek Balicki: Przepraszam, chciałbym wyjaśnić.)</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, czy pan poseł jeszcze chciał coś wyjaśnić?</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#komentarz">(Poseł Marek Balicki: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#MarekBalicki">Tylko dwa zdania, pani marszałek. Pan poseł Szymański nie dodał, że chodzi o dawcę małoletniego, który nie jest zdolny do czynności prawnych. Chodzi również o ograniczenie, na czyją rzecz od małoletniego dawcy może być pobrany szpik.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Czułem oddech pani marszałek.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu ministra zdrowia i opieki społecznej pana Ryszarda Jacka Żochowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#RyszardJacekŻochowski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Chciałbym na wstępie podziękować za wielki wkład pracy obu komisji, sprawozdawcy i ekspertów sejmowych w uściślaniu niektórych zapisów oraz w udoskonalaniu redakcji ustawy. Ma ona w naszym pojęciu nadzwyczaj ważne znaczenie i nie jest ustawą - tak jak ktoś powiedział - zbliżającą nas do Europy, tylko ustawą, która oficjalnie mówi, że polska medycyna jest medycyną głęboko humanistyczną, medycyną, która w nowoczesnym swoim pojęciu chce wykorzystać wszystkie możliwości, aby ratować życie i zdrowie człowieka.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#RyszardJacekŻochowski">W odniesieniu do przedstawionych wniosków mniejszości chciałbym wypowiedzieć się na temat pierwszego wniosku. Zastąpienie wyrazu „wstępnych” wyrazem „rodziców” nie dopuszcza do pobrania szpiku od małoletniego wnuka na rzecz dziadków. Chcę zwrócić państwa uwagę, że dziadek w chwili obecnej w Polsce to niekoniecznie siedemdziesięcioletni zgrzybiały staruszek. Istnieją bardzo różne sytuacje rodzinne, kiedy dziadkowie wychowują zamiast rodziców i wypełniają funkcje takie, jakie wypełniać powinni ojcowie i matki. Może istnieć bardzo silna więź uczuciowa pomiędzy wnukiem a dziadkiem i należy tę więź uszanować. Ustawowo nie wolno w moim pojęciu pozbawiać nas i młodych ludzi prawa do takiej decyzji. Dlatego też jestem za odrzuceniem pierwszego wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#RyszardJacekŻochowski">Ustosunkowuję się do wielu pytań i wątpliwości, które tutaj padały, szczególnie zaś chciałbym odpowiedzieć panu posłowi Adamskiemu, który zwracał uwagę na niejasność dotyczącą art. 3, w którym mówi się, że komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane ze zwłok w celach określonych w art. 2 i co za tym idzie - nie musi być na to zgody, nie jest konieczne sprawdzanie zapisu, czy nie ma zgody - czy w tej sytuacji może nastąpić pobranie. Powstaje pytanie: pobranie czego, panie pośle? Oczywiście pobranie tkanek. I to funkcjonuje od roku 1950, bo w czasie sekcji możemy pobierać tkanki od osób i są one stosowane w dalszym leczeniu, ratują ludzi i ratowały przez dziesiątki lat. Wydaje mi się, że ten zapis niczym nie grozi i powinien pozostać w tej postaci.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#RyszardJacekŻochowski">Wracając do nadzwyczaj ważnego problemu, o którym państwo mówicie i z tym się zgadzam — należy maksymalnie uświadomić społeczeństwu, że przeszczep to jest metoda leczenia. Chciałbym też rozwiać pewne wątpliwości, jakie państwo mają, że polskie społeczeństwo takiej świadomości jeszcze nie ma. Nie oceniam tak negatywnie polskiego społeczeństwa, a najlepszym dowodem są wyniki badania przeprowadzonego przez CBOS, gdzie na pytanie: Czy uważa pani (pan) za słuszne przeszczepianie narządów pobranych od osób zmarłych, aby przywracać zdrowie lub ratować życie innym — 83% respondentów odpowiedziało „tak”. Z tego wniosek, że ta świadomość w Polsce już istnieje.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#RyszardJacekŻochowski">Rozwiązujemy dzisiaj trudny problem, problem medyczny, problem w pewnym sensie filozoficzny. Z jednej strony majestat śmierci, z drugiej strony kult życia, a z trzeciej - blokada mentalności. Jak sobie z tym poradzić? Wydaje mi się, że w chwili obecnej możemy powiedzieć zupełnie jasno, że leczenie za pomocą przeszczepiania narządów przedłuża życie ludzi na lata, na dziesiątki lat. Jest to osiągnięcie medycyny. Jest to forma leczenia człowieka przy pomocy innego człowieka. Taka forma leczenia od dawna istnieje, jest to leczenie krwią. Pierwsza metoda leczenia człowieka dzięki innemu człowiekowi to była transfuzjologia. Wydaje mi się, że w chwili obecnej osiągnięcia świata medycznego doprowadziły do tego, że możemy powiedzieć sobie - nie można przyjmować takiej zasady, że jeżeli ja muszę umrzeć, to niech inni też umierają.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#RyszardJacekŻochowski">Państwo powoływali się wielokrotnie na wypowiedzi Episkopatu, wypowiedzi największych autorytetów kościoła. Wydaje się oczywiste, że jeżeli przyjmiemy ten punkt widzenia i przyjmiemy, że życie jest darem Boga, to każdy filozof katolicki musi stwierdzić, że mamy prawo ten dar wykorzystać do przedłużenia życia innego człowieka.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#RyszardJacekŻochowski">Wysoka Izbo! Szanowni Państwo! Lekarze nie potrzebują sztucznych narządów, nie potrzebują serc, nie potrzebują rogówek, nie potrzebują nerek. Pan Bóg nie potrzebuje niczego innego, jak tylko duszy. Pan Bóg nie potrzebuje nerek, nie potrzebuje serca, nie potrzebuje wątroby. Na te narządy czekają pacjenci, i dla nich jest ta ustawa. I prosiłbym bardzo Wysoką Izbę o uchwalenie tej nadzwyczaj ważnej dla pacjentów ustawy.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał minister zdrowia i opieki społecznej pan Ryszard Jacek Żochowski.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Romana Kurzbauera.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#RomanKurzbauer">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Cieszyć się należy, że stanowisko wszystkich klubów i kół poselskich było w zasadzie jednomyślne. Wszystkie oświadczenia przedstawicieli kół i klubów mówiły o tym, że jesteście państwo za przyjęciem tej ustawy w obecnym jej kształcie. Jest to ustawa apolityczna, ustawa medyczna, ustawa nam wszystkim bardzo potrzebna i sądzę, że dlatego takie było stanowisko. Wszyscy bowiem jesteśmy przekonani o tym, że każdy z nas może w każdej chwili być potencjalnym pacjentem, zarówno potencjalnym biorcą, jak i potencjalnym dawcą narządów. Dlatego też niektóre wypowiedzi, mimo że w pełni popierające tę ustawę, były emocjonalne. Zdaję sobie z tego sprawę i to jest normalne.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#RomanKurzbauer">Chciałbym odnieść się do kilku poruszonych w dyskusji spraw. Mianowicie tych, których nie poruszył pan minister - jeśli pan minister pozwoli.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#RomanKurzbauer">W związku z kwestiami poruszonymi przez panią poseł Piekarską - chodzi o regulację płodową. Pani podniosła, że ustawa tego nie reguluje. Reguluje - w art. 1 ust. 2 jest mowa, że ustawa nie zajmuje się prawem pobierania i przeszczepiania tkanek embrionalnych i tkanek płodowych. Być może do tego kiedyś się wróci. Niemniej uznaliśmy - zarówno projektodawca, jak i uczestnicy prac w komisji - że tych spraw nie będziemy poruszać.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#RomanKurzbauer">Druga sprawa - dotycząca sprzeciwu. Wystąpiła tu kontrowersja: mianowicie zgodnie z ustawą tajemnicą zostają objęte dane zarówno dawcy, jak i biorcy. Jest to ustawowo zagwarantowane i w związku z tym nie widzę tutaj żadnego problemu - niepotrzebnie było to poruszane.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#RomanKurzbauer">I jeszcze jedna kwestia: chodzi o sprawę zbierania się komisji i pobierania narządów w przypadku, gdy dawca przebywa w zapadłej wsi. Taka sytuacja nie będzie miała miejsca. Takich dawców w zapadłych wsiach nie ma. O ile tacy dawcy narządów się pojawiają, są oni przewożeni do wojewódzkich ośrodków klinicznych i tam najczęściej dokonuje się pobrania. W wyjątkowych wypadkach, kiedy pobranie odbędzie się w jakiejś miejscowości - nazwijmy ją zapadłą dziurą, chociaż takiej już może w Polsce nie ma - to komisja przyjedzie tam i stwierdzi, czy rzeczywiście nastąpił zgon. W związku z tym wydaje mi się, że w tej sprawie również nie powinno być kwestii spornych.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#RomanKurzbauer">To byłoby wszystko, do czego chciałbym się odnieść, dlatego że inne punkty wyczerpał pan minister. Cieszę się, że tak jednomyślne jest stanowisko wszystkich państwa.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#RomanKurzbauer">I jeszcze jedna sprawa: wpłynął wniosek mniejszości, przedstawiony przez pana posła Balickiego, i zdaje się, że mamy jeszcze drugi wniosek. W związku z tym mam pytanie: Czy musimy się zebrać jako podkomisja, czy komisja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako komisja. Tak przedstawię to Wysokiej Izbie...</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#komentarz">(Poseł Roman Kurzbauer: Dobrze, dziękuję uprzejmie.)</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#komentarz">(Poseł Marek Balicki: Już krótko, jeśli można.)</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł chciałby jeszcze coś wyjaśnić?...</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, w formie wyjaśnienia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#MarekBalicki">Już bardzo krótko, ale wydaje mi się, że jeśli chodzi o wniosek mniejszości, sprawa jest trudna. Pan minister przytoczył opinię. Muszę powiedzieć, że nie jest łatwo rozstrzygnąć, tak czy tak. Musimy mieć świadomość, że występuje tu konflikt wartości, i że pobranie szpiku dotyczy osoby małoletniej, która nie jest w stanie samodzielnie uczestniczyć w podejmowaniu decyzji. I dlatego jest zasadna wątpliwość, jak szeroki ma być potencjalny krąg biorców, dla których małoletnia osoba - nie podejmująca tej decyzji - jest dawcą. Pan minister wskazał, słusznie przypomniał przykład krwi. W tym przypadku, o ile jestem dobrze poinformowany, dawcami są wyłącznie osoby, które mogą wyrazić zgodę na pobranie krwi, czyli osoby pełnoletnie. Osoby małoletnie nie są jej dawcami. Wydaje się, że w przypadku szpiku istnieje konieczność przyjęcia ustawowych praw co do jego pobrania od małoletniego (po decyzji sądu itd.) na rzecz osób bliskich. Zasadna jest wątpliwość, czy ten krąg osób ma być bardzo szeroki, czy jednak - przynajmniej dzisiaj, w najbliższym czasie - nie należy go trochę ograniczyć, żeby mniej było wątpliwości, generalnie mniej oporów przeciwko transplantacji. Stąd taka jest motywacja tego wniosku. To nie znaczy, że tu mamy pełną jasność, pewność, że to jest dobry wybór, bo w zasadzie problem bardziej dotyczy kwestii etycznych. Ale ostrożność chyba jest wskazana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o pytania do pana ministra.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł Tadeusz Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#TadeuszJacekZieliński">Pani Marszałek! Panie Ministrze! W projekcie ustawy - z tych wszystkich form, jakie przyjmuje się w Europie - proponuje się rozwiązania dotyczące sposobu przyzwolenia na pobranie przeszczepu idące najdalej. Jest to zgoda domniemana. Obawiam się, że społeczeństwo nasze nie zdaje sobie sprawy z automatyzmu ustawy. Jeśli ktoś nie wyrazi sprzeciwu, to w momencie śmierci automatycznie jest dawcą. Świadomość społeczna co do skutków tej ustawy jest bardzo niska. W związku z tym chciałem zapytać, jakie działania podejmie resort, aby krzewić wiedzę na temat transplantacji, aby przekonywać do dzielenia się swoim organizmem. Chciałem zapytać też, czy ministerstwo ma zamiar wystąpić do Episkopatu o przygotowanie listu pasterskiego do wszystkich wiernych, w którym powołanoby się na autorytety moralne, przede wszystkim na wypowiedzi papieża. Myślę, że tutaj współdziałanie państwa z kościołem mogłoby przynieść konkretne owoce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciałby jeszcze zadać pytanie panu ministrowi, żeby można było razem... Jeżeli nie, proszę bardzo, pan minister będzie uprzejmy odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Mam jeszcze pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Do pana ministra? Może pan minister w takim razie poczeka, będzie łatwiej razem odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Mam pytanie wyprzedzające. Wiem, że pani poseł Piekarska przedstawiła dwie poprawki. Ja tak zrozumiałem i zarejestrowałem. Gdyby pan minister zechciał się odnieść do nich i przedstawił stanowisko wobec propozycji zgłoszonych przez panią poseł Piekarską. Dotyczą one rozszerzenia przepisu art. 19 czy 20 o instytucje korzyści osobistej - chodzi o drugą kategorię świadków. Przyjmuje się rozwiązania podobne, jak w prawie spadkowym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie ministrze, o udzielenie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#RyszardJacekŻochowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Najpierw odniosę się do poprawek zaproponowanych przez panią poseł. Poprawka pierwsza, mówiąca nie tylko o korzyści — uważam, że to rozszerzenie jest oczywiście słuszne. Natomiast na wątpliwość ewentualnego wyłączenia osób uczestniczących, które mogą być zainteresowane w uzyskiwaniu narządu, odpowiedział w sposób jednoznaczny pan poseł sprawozdawca. Wydaje się, że ten temat, de facto, nie budzi w tej chwili wątpliwości. Była jeszcze jedna wątpliwość. Mianowicie czy vacatio legis wynoszące 3 miesiące — wejście ustawy po 3 miesiącach — to nie jest czas zbyt krótki.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#RyszardJacekŻochowski">Proszę państwa, jeżeli rozpoczniemy już obecnie - a chcemy to zrobić - szeroką akcję społeczną, która będzie polegała na daleko idącej dyskusji w środkach masowego przekazu, upowszechnianiu metod, w jaki sposób można doprowadzić do tego, żeby zgoda domniemana przestała funkcjonować, jeżeli doprowadzimy do takiej sytuacji, że osoby, które będą przyjmowane do szpitala, będą poinformowane, że mogą w każdej chwili wyrazić sprzeciw, który jest sprzeciwem obowiązującym - tak jak to było powiedziane - to te trzy miesiące są czasem wystarczającym, żeby budować maszynę biurokratyczną, o której mówimy, tym bardziej że de facto są działania, zabiegi, wszystko funkcjonuje i musimy przełamać to, co jest najważniejsze - pewną barierę psychologiczną. Dziękuję panu posłowi za ten wątek, który poruszył, odnośnie do wprowadzenia do świadomości każdego Polaka pojęcia zgody domniemanej. Możemy oczywiście przyjąć, że nie będziemy tak bardzo intensywnie wszystkich uświadamiać, co to jest zgoda domniemana; możemy oczywiście powiedzieć, że ponieważ wszystkie kraje europejskie - prawie, z wyjątkiem czterech - tę metodę stosują, to my jako Europejczycy również będziemy ją stosować. Ale słuszne jest, żeby pojęcie zgody domniemanej było szeroko rozpowszechnione. Mam nadzieję, że uda się w najbliższym czasie za pomocą środków masowego przekazu, które powinny być zainteresowane tą formą leczenia, tę sprawę upowszechnić.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#RyszardJacekŻochowski">Rozmawiałem w ub.r. z Jego Eminencją księdzem kardynałem Gulbinowiczem na temat listu pasterskiego, który miałby być ewentualnie wydany na tę okoliczność. Wydaje się, że wtedy przychylność księdza kardynała Gulbinowicza była bardzo duża i jeżeli ustawa będzie uchwalona przez Sejm, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby Episkopat tego typu posłanie miłosierdzia i miłości bliźniego skierował do wszystkich Polaków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że w czasie drugiego czytania do przedłożonego projektu ustawy zostały zgłoszone poprawki, Prezydium Sejmu proponuje ponownie skierować projekt ustawy do Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Nie ma takiej potrzeby.)</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, chwileczkę, może pan poseł będzie uprzejmy dać mi skończyć.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, chcę przypomnieć, że następne posiedzenie odbędzie się za tydzień i że skierowanie projektu do komisji nie opóźni zasadniczo tej sprawy, najwyżej o tydzień. Każde słowo w tej ustawie się liczy pod względem prawnym i stąd propozycja Prezydium Sejmu o ponowne skierowanie do komisji, załatwienie tego w trybie formalnym.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Czy można, pani marszałek?)</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Chciałbym zaproponować inne rozwiązanie, a mam do tego prawo: żeby przystąpić do odbycia trzeciego czytania. Poprawki, które zgłosiła pani poseł Piekarska, nie są liczne, ani nie są - powiedziałbym - trudne do zidentyfikowania; były one przedmiotem analizy komisji, przynajmniej w tej części, która dotyczy przepisów o odpowiedzialności karnej. Pojawiała się tylko poprawka dotycząca..., jeżeli ona jest sformułowana...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Jest sformułowana, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#JanuszSzymański">Rozumiem, że są dwie poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Trzy. Trzech posłów zgłosiło poprawki, panie pośle, na piśmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#JanuszSzymański">I w sumie mamy trzy poprawki, prawda? Chciałbym się sprzeciwić...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, poprawek jest w sumie pięć, a zgłosiło je trzech posłów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#JanuszSzymański">A czy pani marszałek mogłaby je przypomnieć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, rozumiem, że pan poseł przysłuchiwał się debacie, więc zapewne pan poseł zna te poprawki. Tak więc pana wystąpienie przyjmuję jako sprzeciw wobec propozycji Prezydium Sejmu. W związku z tym do decyzji przystąpimy w dniu jutrzejszym rano.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#komentarz">(Poseł Juliusz Braun: Czy można, pani marszałek?)</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#JuliuszBraun">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam pytanie do pana posła Szymańskiego. Czy pan poseł wniósł formalny sprzeciw? Myślę, że byłoby znacznie prościej, gdyby pan poseł formalnego sprzeciwu nie wnosił, sprawa mogłaby natychmiast trafić do komisji i komisja ustaliłaby termin posiedzeń. Rzeczywiście to nie są sprawy, które można by poddać pod głosowanie na sali plenarnej bez szczegółowej analizy, tak a vista, po zgłoszeniu. Apelowałbym zatem o wycofanie sprzeciwu i projekt ustawy zostałby skierowany do komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, jeżeli pan poseł wycofa formalny sprzeciw i sprawa będzie skierowana do komisji, to możemy się zwrócić do komisji z prośbą, żeby to opracowała już w czasie tego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Czy można?)</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#JanuszSzymański">Pani marszałek, wycofam ten sprzeciw, dlatego że policzyłem, iż były dwie poprawki. Mam natomiast prośbę do przewodniczącego Komisji Zdrowia, żebyśmy mogli dzisiaj odbyć posiedzenie, dlatego że później kalendarz jest napięty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Rozumiem, że pan poseł wycofał formalny sprzeciw. W związku z tym propozycja Prezydium Sejmu skierowania projektu do Komisji Zdrowia i do Komisji Ustawodawczej jest propozycją przyjętą przez Wysoką Izbę, z prośbą o możliwie szybkie rozpatrzenie tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie ministrze. Czy pan wystąpi jako poseł, czy jako minister? Jeżeli chce pan podtrzymać sprzeciw, musi pan wystąpić jako poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#RyszardJacekŻochowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chcę podtrzymać sprzeciw. Uważam, że zgłoszone poprawki są tak łatwymi poprawkami, że nie wymagają przekładania sprawy i specjalnego obradowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, wróćmy do realiów. Sprzeciw przedłuża sprawę, przekłada się decyzję Sejmu do dnia jutrzejszego rano. W związku z tym zgłoszenie sprzeciwu przedłuża sprawę. Jeżeli komisja w ciągu dzisiejszego dnia się zbierze, przygotuje sprawozdanie, to jutro będzie trzecie czytanie i będziemy mogli to przyjąć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#RyszardJacekŻochowski">Jak się zbierze...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, przy sprzeciwie...</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Do jutra to będzie gotowe. Zrobimy to dzisiaj.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#RyszardJacekŻochowski">Komisja zbierze się?</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Zbierzemy się.)</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#RyszardJacekŻochowski">Dobrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Po prostu technicznie jest to przedłużanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#RyszardJacekŻochowski">Dobrze, żeby w takim razie nie przedłużać, oczywiście wycofuję ten sprzeciw.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czyli kierujemy projekt ustawy do komisji z prośbą o zebranie się w dniu dzisiejszym i przygotowanie sprawozdania, aby jutro Wysoka Izba mogła przystąpić do trzeciego czytania.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu (druki nr 509 i 1082).</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Seweryna Jurgielańca.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#SewerynJurgielaniec">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W imieniu dwóch Komisji: Zdrowia i Ustawodawczej, mam zaszczyt przedstawić paniom posłankom i panom posłom sprawozdanie z prac nad poselskim projektem ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#SewerynJurgielaniec">Na 34 posiedzeniu Sejmu w dniu 27 października 1994 r. odbyło się pierwsze czytanie tego projektu. Chciałbym przypomnieć, że podstawową przesłanką wprowadzenia projektu tej ustawy pod obrady Sejmu jest stan zdrowia Polaków, określany jako katastrofalny.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#SewerynJurgielaniec">Polska jest ostatnim krajem Europy, który nie ma aktu parlamentarnego regulującego politykę państwa wobec tytoniu. Równocześnie, szczególnie w ostatnich latach, korporacje tytoniowe z niezwykłą konsekwencją usiłują zrealizować program konsumpcji tytoniu w Polsce, zakładając jego wzrost do roku 2000 o 10–20%. Zwiększy to przedwczesną umieralność, o około 8–18 tys. wzrośnie liczba zgonów. Tylko w roku 1995, a więc w roku bieżącym, umrze z powodu palenia tytoniu około 80 tys. Polaków, w tym 60 tys. między 35 a 40 rokiem życia. Ustalono, że palacz średnio traci około 10 lat życia.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#SewerynJurgielaniec">Szacunki Światowej Organizacji Zdrowia wskazują, że w ciągu ostatniego dziesięciolecia palenie tytoniu było przyczyną zgonów 700 tys. osób w Polsce. Populację między 35 a 60 rokiem życia stanowią przede wszystkim mężczyźni w średnim wieku, czyli grupa społeczna o znaczącym potencjale sił wytwórczych i ogromnym znaczeniu społecznym. Niestety, spośród nich co drugi umiera przedwcześnie z powodu choroby wywołanej paleniem tytoniu.</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#SewerynJurgielaniec">Bank Światowy szacuje, że całkowite zyski budżetowe w skali świata związane z produkcją i sprzedażą dodatkowych 1000 ton wyrobów tytoniowych wynoszą około 2,6 mln dolarów, straty zaś określa się na kwotę 29,8 mln dolarów. Każdy uratowany rok życia przy leczeniu raka płuc, co umożliwia przedłużenie życia jedynie 10% chorych, kosztuje około 18 tys. dolarów.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#SewerynJurgielaniec">W Polsce w 1991 r. zachorowało na raka płuc 18 tys. osób. Koszty leczenia tylko tej grupy osób wyniosłyby więc w przybliżeniu w roku 1991 około 300 tys. dolarów amerykańskich. Tytoń jest podstępny — jego spożycie wywołuje reakcje opóźnione. Między rozpoczęciem palenia a śmiercią z tego powodu upływa 30–40 lat. Ale efekt jest zawsze ten sam — śmierć.</u>
          <u xml:id="u-78.6" who="#SewerynJurgielaniec">W latach 1970–1992 konsumpcja papierosów spadła w krajach wysoko rozwiniętych o 30%, podczas gdy w Polsce wzrosła o 20%. Oznacza to niestety, że spośród wszystkich żyjących obecnie Polaków, którzy mają 20 lat i mniej, 2,5 mln umrze przedwcześnie z powodu palenia tytoniu.</u>
          <u xml:id="u-78.7" who="#SewerynJurgielaniec">Tymczasem wielkie firmy tytoniowe zarabiają corocznie miliardy dolarów, o wiele więcej niż potrzeba firmie do przetrwania. I ta właśnie zyskowność jest między innymi przyczyną tytoniowej epidemii. Przy czym zarówno producenci, jak i konsumenci wyrobów tytoniowych przerzucają koszty tej epidemii na innych, a więc są w jakimś sensie subwencjonowani przez państwo. Te subwencje to koszty leczenia chorób odtytoniowych, koszty związane z obniżeniem wydajności pracy wskutek chorób i wczesnych zgonów — koszty zniszczeń spowodowanych pożarami, koszty narażania ludzi na działanie dymu z wypalanego przez innych papierosa, wreszcie koszty działań zapobiegawczych.</u>
          <u xml:id="u-78.8" who="#SewerynJurgielaniec">W debacie sejmowej w dniu 27 października ub. r. głos zabrało 16 mówców, a w ich wypowiedziach poruszane były przede wszystkim problemy dotyczące projektu ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu, z których najważniejsze pozwolę sobie wymienić. Na pierwszym miejscu wszyscy mówcy wymieniali ochronę dzieci i młodzieży przed paleniem biernym i czynnym. Zwracali się o zagwarantowanie prawa wszystkim obywatelom do oddychania powietrzem wolnym od dymu tytoniowego, szczególnie w miejscu pracy, w pomieszczeniach publicznych, w placówkach oświatowych i placówkach ochrony zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-78.9" who="#SewerynJurgielaniec">W sprawie reklamy wyrobów tytoniowych stosunkowo niewielu mówców zabrało głos. Przedstawiciele czterech klubów opowiadali się za wprowadzeniem całkowitego zakazu reklamy, inni natomiast byli zwolennikami ograniczenia intensywności i nachalności reklamy. Część posłów popierała propozycję wprowadzenia różnic w wynagrodzeniach palących i niepalących, przyznania wyższego wynagrodzenia tym drugim, podkreślając, że są oni bardziej wydajni w pracy.</u>
          <u xml:id="u-78.10" who="#SewerynJurgielaniec">Projekt ustawy zapowiadał powstanie Funduszu Ochrony Zdrowia. Część posłów poparła tę propozycję. Przeciwko niej wypowiedział się w imieniu rządu wiceminister zdrowia i opieki społecznej Wiesław Jaszczyński. Wypowiadali się tak również przedstawiciele innych klubów.</u>
          <u xml:id="u-78.11" who="#SewerynJurgielaniec">W dniu 15 listopada 1994 r. została powołana jedenastoosobowa podkomisja. Skończyła ona pracę 10 marca br., a 25 kwietnia przedstawiła sprawozdanie o poselskim projekcie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu na posiedzeniu Komisji Zdrowia i Komisji Ustawodawczej, które pracę zakończyły w dniu 22 czerwca 1995 r. W efekcie tej pracy powstał nieco zmieniony w stosunku do pierwotnej wersji projekt, o czym będę chciał paniom posłankom i panom posłom powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-78.12" who="#SewerynJurgielaniec">Zmieniono przede wszystkim tytuł ustawy, który obecnie ma brzmienie: o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. A więc jest to określenie bardzo szerokie, dotyczy wszystkich używek, które mają cechy znamionujące tytoń.</u>
          <u xml:id="u-78.13" who="#SewerynJurgielaniec">Art. 1, bardzo istotny, ważny, czyni palenie tytoniu problemem międzyresortowym, problemem ogólnokrajowym. Pozwala domagać się od wszystkich organów państwa i instytucji społecznych współdziałania w zwalczaniu epidemii nikotynizmu. Nakłada obowiązek, aby rząd określił program i referował jego rezultaty przed Sejmem. To spowoduje między innymi konieczność współpracy z organami terenowymi. Określa to zresztą wyraźnie art. 4. Tak więc obecny art. 4 to przeredagowana treść art. 8, 9 oraz 16 z przedłożenia poselskiego, a ustala on odpowiedzialność Rady Ministrów za politykę zdrowotną oraz określa terminy składania sprawozdań z realizacji ustawy. Zadania dla rządu określa się w ustawie rzeczowo i jasno, uznając podmiotowe prawo rządu do ustalania warunków jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-78.14" who="#SewerynJurgielaniec">W art. 2 zostały wymienione podstawowe, typowe i powszechnie znane, wyroby tytoniowe. Rozszerzenie tego pojęcia na „wyroby zawierające tytoń lub jego składniki” znaczy tyle samo, co zaliczenie do wyrobów tytoniowych wszystkich wyrobów, w których skład wchodzi tytoń.</u>
          <u xml:id="u-78.15" who="#SewerynJurgielaniec">Art. 3 projektu ustawy określa zakres ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu. Chciałbym zgłosić w tym miejscu autopoprawkę, ponieważ wkradł się tu błąd komputerowy. Mianowicie w pkt. 2 tego artykułu należy skreślić powtórzenie po słowach: „i tytoń”. Gdyby można było to uwzględnić, bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-78.16" who="#SewerynJurgielaniec">Można zadać pytanie, czy warunki prawne mogą zachęcać do ograniczenia używania tytoniu. Sądzę, że tak - wtedy gdy upoważniony przepisami podmiot ograniczy swobodę palenia w dowolnym miejscu i zobowiąże do palenia tylko w palarni. Wielu palaczy mogłoby to zniechęcić do palenia, a w każdym razie zmniejszyć liczbę wypalanych papierosów.</u>
          <u xml:id="u-78.17" who="#SewerynJurgielaniec">Art. 3 definiuje zakres ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu i zalicza do niego leczenie i rehabilitację osób uzależnionych od tytoniu. Natomiast zakres uprawnień z tego wynikający określa dokładnie art. 11.</u>
          <u xml:id="u-78.18" who="#SewerynJurgielaniec">Art. 5 to zweryfikowany art. 4 z poprzedniego projektu, określający zasady dopuszczalności używania tytoniu: palenie wyrobów tytoniowych byłoby ograniczone do miejsc wyznaczonych. Aktualny projekt pozwala ograniczyć dotychczasową swobodę i beztroskę palaczy: palenie we wszystkich zakładach pracy i obiektach publicznych byłoby dozwolone jedynie w określonych miejscach. Przy respektowaniu tego zapisu mogą powstać napięcia, jednak niepalący zyskaliby solidne usankcjonowanie prawa do ochrony swojego zdrowia i życia. Sama ustawa przez fakt jej uchwalenia nagle nie zmieni sytuacji, nie przysporzy ludziom zdrowia ani rozsądku; stworzy natomiast warunki prawne, by ludzie rozsądni, szanujący innych ludzi, ułożyli zasady współżycia i mogli egzekwować ich respektowanie, powołując się na obowiązujące prawo, a nie tylko poczucie moralne.</u>
          <u xml:id="u-78.19" who="#SewerynJurgielaniec">Artykuł ten daje również delegację samorządom gminnym do określania innych miejsc objętych zakazem palenia tytoniu. Ustawa ta nie zamierza i nie powinna pouczać władz samorządowych w przedmiocie trafnego, zasadnego i skutecznego formułowania przepisów lokalnych. W projekcie ustawy nie ma zatem określenia, jakiego rodzaju miejsca publiczne zostaną uznane za strefy wolne od dymu, poza wymienionymi w określonym artykule.</u>
          <u xml:id="u-78.20" who="#SewerynJurgielaniec">Zrezygnowano z przepisu o wyższych zarobkach dla niepalących, wychodząc z założenia, że w myśl obowiązującego prawa pracy pracodawca może indywidualnie ustalać warunki umowy o pracę i stosować własne kryteria zatrudnienia i wynagradzania. Tak więc ustawa niniejsza nie ingeruje w przepisy Kodeksu pracy i nie zamierza sugerować pracodawcom, jakimi środkami będą nakłaniać pracowników do zachowań zgodnych z wprowadzonymi zasadami.</u>
          <u xml:id="u-78.21" who="#SewerynJurgielaniec">Usunięto proponowany w druku nr 509 zamysł nałożenia na ministra zdrowia obowiązku regulowania warunków dopuszczalności palenia tytoniu w miejscach do tego przezeń wyznaczonych. Byłoby to chyba nierealne działanie normodawcze, a poza tym oznaczałoby powrót do centralizmu i narzucania woli pojedynczych osób.</u>
          <u xml:id="u-78.22" who="#SewerynJurgielaniec">Art. 6, ograniczający miejsca, formy i inne warunki sprzedaży papierosów, ma na celu generalnie ograniczenie dostępności sprzedaży papierosów - przede wszystkim osobom niepełnoletnim. Dodatkowe ograniczenie tego artykułu w ust. 2, traktujące o zakładach opieki społecznej i obiektach sportowych, wynika z jawnej sprzeczności między oferowaniem tytoniu w tych miejscach a celami, w jakich ludzie w tych obiektach przebywają.</u>
          <u xml:id="u-78.23" who="#SewerynJurgielaniec">Co się tyczy ust. 1 - sprzedawcy nie będą przecież legitymowali każdego kupującego papierosy, ale będą mieli prawo, a nawet obowiązek, odmówić sprzedaży papierosów dziecku lub osobie ewidentnie nie uprawnionej do ich zakupu. W wątpliwych zaś przypadkach mieliby prawo żądania dowodu pełnoletności.</u>
          <u xml:id="u-78.24" who="#SewerynJurgielaniec">W ust. 3 zabrania się dystrybucji papierosów w sieci automatów. Nie jest to krok wstecz wynikający z niechęci do automatyzacji życia w naszym kraju, ale wiadomą jest rzeczą, iż automaty służyłyby głównie dzieciom i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-78.25" who="#SewerynJurgielaniec">W ust. 4 mówi się o zakazie oferowania sprzedaży pojedynczych papierosów lub małej ich liczby, a zatem tańszych. Ma to tylko jeden cel - ułatwienie zakupu osobie, która nie chce lub nie może kupić całej paczki. Intencją ustawy jest po prostu nieułatwianie tych zakupów.</u>
          <u xml:id="u-78.26" who="#SewerynJurgielaniec">Art. 7. Wprawdzie w naszym kraju żucie lub wąchanie tytoniu nie jest rozpowszechnione, ale konieczne jest zapobieżenie konkretnym planom firm tytoniowych promocji na polskim rynku tych form używania tytoniu. Zakaz ten jest zresztą zgodny z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-78.27" who="#SewerynJurgielaniec">Art. 8 jest najbardziej kontrowersyjny, gdyż wprowadza się w nim całkowity zakaz reklamy. Dlaczego tak się stało? Hasła reklamowe, które obserwujemy na naszych ulicach i nie tylko, są nie do przyjęcia, chyba że ich brzmienie byłoby uzupełniane, np. nieudaczne hasło „z impetem w ciąg” niechby było „z impetem w ciąg — szybciej umrzesz”, „kończ waść — wcześniej życie”, „smak prawdziwej przygody — w łóżku szpitalnym”, „pełna satysfakcja — z choroby”, „jeden z najlepszych — sposobów na skrócenie życia” itd.</u>
          <u xml:id="u-78.28" who="#SewerynJurgielaniec">Oponenci ustawy chętnie liczą, jaki będzie koszt zakazu reklamy, nikt nie liczy kosztów leczenia milionów chorych na choroby serca i naczyń, na nowotwory. Nad trumnami 80 tys. Polaków umierających z powodu palenia tytoniu panuje żenująca cisza. Jaka jest cena tej ciszy? Cały świat lekarski wypowiedział się przeciwko reklamie tytoniu, jest to apel izb lekarskich. W wyniku badań opinii publicznej przeprowadzonych w ubiegłym roku stwierdzono, iż ponad 80% Polaków uważa, że reklamy nie powinno być.</u>
          <u xml:id="u-78.29" who="#SewerynJurgielaniec">Zrezygnowano z pierwotnego zapisu art. 9 ust. 2–7 (druk nr 509), dotyczącego dopłat do Funduszu Ochrony Zdrowia ze względu na to, iż papierosy są objęte podatkiem akcyzowym, a jego wysokość jest odpowiednio regulowana przez Ministerstwo Finansów. Ponieważ potrzeby zdrowotne społeczeństwa są finansowane z budżetu państwa, zrezygnowano również z zapisu art. 15.</u>
          <u xml:id="u-78.30" who="#SewerynJurgielaniec">Art. 9 i 10. Zasady tych artykułów dają ministrowi zdrowia ustawowe prawo decydowania o treści i formie informacji o ryzyku zdrowotnym związanym z paleniem tytoniu. Ważne jest przy tym ustawowe określenie proporcji powierzchni opakowania zajętej przez napisy ostrzegawcze, gdyż dotychczasowa praktyka normalizacyjna pozwalała producentom skutecznie te napisy ukrywać. Zgodnie z art. 10 minister zdrowia miałby inicjatywę i wiodącą rolę w ustalaniu dopuszczalnej zawartości substancji szkodliwych w tytoniu. Ze względu na pkt 5 w art. 3 byłaby to wielkość stopniowo malejąca, tak aby jak najszybciej osiągnąć wymagane, stosowane obecnie w krajach EWG, 15 mg zawartości ciał smolistych (u nas 20 mg).</u>
          <u xml:id="u-78.31" who="#SewerynJurgielaniec">W art. 12 zaproponowano wprowadzenie znacznego podwyższenia kary grzywny za niektóre przekroczenia przepisów ustawy.</u>
          <u xml:id="u-78.32" who="#SewerynJurgielaniec">W art. 13 natomiast określona została mniejsza odpowiedzialność za mniejsze przewinienia, założono sankcje grzywny według Kodeksu wykroczeń. Zrezygnowano całkowicie w zapisie w tej propozycji ustawy z kary więzienia.</u>
          <u xml:id="u-78.33" who="#SewerynJurgielaniec">Art. 17 określa etapowość wejścia ustawy w życie, a mianowicie: ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia głosowania, natomiast zakaz reklamy po upływie roku.</u>
          <u xml:id="u-78.34" who="#SewerynJurgielaniec">Zostały zgłoszone 4 wnioski mniejszości. Pierwsze trzy to są wnioski mniejszości, które stanowią alternatywę proponowanego przez komisje w art. 8 ustawy całkowitego zakazu reklamy wyrobów tytoniowych.</u>
          <u xml:id="u-78.35" who="#SewerynJurgielaniec">Pierwszy wniosek mniejszości sankcjonuje stan obecny, to jest regulacje wynikające z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Jest tam co prawda mowa o ograniczeniu reklamy, zabrania się reklamowania papierosów w radiu, telewizji oraz prasie dziecięcej i młodzieżowej, ale pozwala nadal prowadzić w prasie i na ulicach intensywną kampanię zachęcającą do palenia papierosów, w dużej części jednak, przyznajmy to, adresowaną do młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-78.36" who="#SewerynJurgielaniec">Wniosek drugi rozszerza nieco ograniczenia zawarte w ustawie. Dodaje mianowicie zakaz reklamy tytoniu w zakładach opieki zdrowotnej, placówkach kulturalno-oświatowych, szkołach wyższych i obiektach sportowo-rekreacyjnych. Nie zmieniłoby to w bardzo istotnym stopniu obecnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-78.37" who="#SewerynJurgielaniec">Wniosek trzeci jest właściwie wypośrodkowaniem między propozycją tych, którzy domagają się całkowitego zakazu reklamy, a tych, którzy uważają, że reklama powinna istnieć. W pierwszej części tego wniosku powtarza się treść wniosku drugiego, ale najważniejsza jest w nim część druga, w której dopuszcza się tylko taką reklamę, która zawiera wyłącznie informacje o cechach jakościowych wyrobów. W ten sposób przepis ustawy wychodziłby naprzeciw argumentom polemicznym, o których mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-78.38" who="#SewerynJurgielaniec">Wniosek czwarty dotyczy kwestii czysto finansowych, mianowicie istnieje propozycja, ażeby nierespektowanie uchwały było karane grzywną w wysokości 50 tys. nowych złotych.</u>
          <u xml:id="u-78.39" who="#SewerynJurgielaniec">Wysoka Izbo! Chciałbym prosić o uchwalenie tekstu tej ustawy w brzmieniu proponowanym w przedłożonym sprawozdaniu.</u>
          <u xml:id="u-78.40" who="#SewerynJurgielaniec">Chciałbym, jeżeli pani marszałek i szanowni państwo pozwolą, zwrócić się ze słowami podziękowania za wysiłek i pracę włożoną w opracowanie tego dokumentu zarówno do Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, jak i tych wszystkich, którzy z ramienia tego ministerstwa działali. Jest to pan prof. Zatoński, jest to pan dr Parachimowicz. Chciałbym podziękować serdecznie izbom lekarskim, które wniosły olbrzymi wkład, prezesowi Naczelnej Izby Lekarskiej panu dr. Madejowi. Pragnę wreszcie podziękować prof. Ćwiękalskiemu z Krakowa, który wniósł olbrzymi wkład w opracowanie zasad prawnych tego dokumentu.</u>
          <u xml:id="u-78.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał sprawozdawca komisji pan poseł Seweryn Jurgielaniec.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła w granicach od 4 do 36 minut, tj. debatę krótką, 2-godzinną.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do wystąpień w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Ryszarda Ulickiego o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Kopczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#RyszardUlicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nikt rozsądny nie kwestionuje dziś szkodliwości palenia tytoniu, ale fenomen tego zjawiska polega na tym, że wielu tych rozsądnych ciągle pali. Z tego m.in. powodu przeciwdziałanie negatywnym skutkom tego nałogu stanowi jedną z najtrudniejszych i najważniejszych kwestii społecznych w naszym kraju. Mój klub parlamentarny z zadowoleniem i należytą powagą potraktował inicjatywę mającą na celu stworzenie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu. Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej popiera projekt ustaw i będzie głosował za jego przyjęciem, akceptując nieznaczne dosłownie poprawki, o których mówił pan poseł Jurgielaniec.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#RyszardUlicki">Jednym z głównych dylematów toczącej się dyskusji jest sprawa stosunku Wysokiej Izby do kwestii reklamy papierosów i innych wyrobów tytoniowych. Rezultatem ostrej klubowej debaty jest poparcie mojego klubu dla pierwszego wniosku mniejszości, którego przegłosowanie oznaczałoby skreślenie art. 8 i przyjęcie wszystkich konsekwencji tej decyzji, które w takim wypadku dotyczyłyby zmian w art. 12, 14, 16 i 17.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#RyszardUlicki">Przyjęcie dwóch następnych poprawek nie miałoby większego sensu, ponieważ de facto stanowią one repetycję istniejącego już stanu prawnego, którego odzwierciedlenie stanowią ustawy na przykład o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji lub o radiofonii i telewizji.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#RyszardUlicki">W Polsce istnieją, chcę to przypomnieć, liczne regulacje niższego stopnia, które wyznaczają strefy ochronne, miejsca przeznaczone dla palaczy tytoniu i różne inne ograniczenia. W ostro sformułowanych żądaniach całkowitego zakazu reklamy kryje się uczciwa, naprawdę bardzo uczciwa, ale naiwna wiara, że taka regulacja prawna przyniesie radykalną odmianę stanu rzeczy i uspokojenie sumienia, że oto zrobiliśmy wszystko, co leżało w naszej mocy. A przecież — chcę to podkreślić z wielkim naciskiem — najskuteczniejszą reklamą palenia tytoniu są miliony palaczy, którymi są także lekarze, nauczyciele, wybitni mężowie stanu, uczeni, a nawet, co się wydaje nieprawdopodobne, niektóre posłanki i niektórzy posłowie, także tego Sejmu. Ten wizerunek wybitnych, pięknych i popularnych postaci jest największą zachętą do tego szczególnie szkodliwego aspirowania, które w polskiej tradycji czyni z papierosa symbol dorosłości, dojrzałości, powagi, rozwagi, siły, zdolności działania itd. Najważniejszą więc rzeczą jest dzisiaj nie tyle generowanie nie dających się wyegzekwować zakazów, ile wypełnianie treścią tego, co ustawa zawiera m.in. w art. 3, 4, 5, 6 itd. Chodzi więc o to, Wysoka Izbo, by działania różnych władz, różnych instytucji, skierowane zostały mocą ustawy na ograniczanie używania tytoniu, ograniczanie przybywania palaczy i kształtowanie rządowej polityki wobec produkcji i promocji używania tytoniu, na wymuszanie zaangażowania rządu w walkę z nikotynizmem przez finansowanie m. in. programów antynikotynowych, na wspieranie różnych inicjatyw rządowych i pozarządowych w tej dziedzinie. Ta ustawa rozpowszechniana przez różne instytucje, przez prasę, przez środki masowego przekazu, powinna także inspirować palących do zaprzestania palenia, powstrzymywania potencjalnych palaczy, szczególnie młodych, przed rozpoczęciem palenia. I wreszcie powinna także sprzyjać tworzeniu w opinii społecznej klimatu braku akceptacji dla palenia. Ważne jest również, by ustawa wywołała zjawisko akceptacji dla tych działań m. in. Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki, które służą upowszechnianiu postaw prozdrowotnych oraz rozwojowi masowego sportu wśród dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-80.4" who="#RyszardUlicki">Oczywiście, Wysoka Izbo, nie możemy się godzić na zjawiska reklamy agresywnej, manipulacyjnej, sugerującej, że palący będą za sprawą np. niektórych gatunków papierosów coraz młodsi, coraz bardziej sprawni i coraz piękniejsi. Przecież wystarczy spojrzeć na mnie, niepalącego i np. na... - no, nie ma akurat tych kolegów, których sobie upatrzyłem na dowód niszczącej siły tytoniu - i zauważyć, jak to naprawdę wygląda. Na taki typ reklamy, o którym mówiłem, nie może być zgody. Nie może być także przyzwolenia dla różnych przejawów kryptoreklamy, która wypełnia obszar w momencie zakazu reklamy, dla różnych przejawów interesownego sponsoringu, który na świecie istnieje, czy też dla działań na podświadomość społeczną. Producenci papierosów muszą dziś, tu, z Sejmu polskiego, usłyszeć, że jeżeli te wynaturzenia reklamowe, o których wspominałem, będą się powtarzały lub nasilały, to cierpliwość ustawodawców polskich może się wyczerpać. To trzeba bardzo wyraźnie dziś powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-80.5" who="#RyszardUlicki">Na końcu chcę powiedzieć coś dobrego o polskich producentach papierosów. Godzi się przypomnieć, że stworzyli oni, wzorem innych krajów i innych branż na świecie, tzw. dobrowolny kodeks postępowania marketingowego. Jego założeniem jest chronienie społeczeństwa przed agresywną reklamą i marketingiem. Prace nad tym dokumentem, przypomnę, trwały 2 lata. Podpisało go kilkunastu przedstawicieli zagranicznych i krajowych producentów; szkoda oczywiście, że nie podpisali wszyscy. Jest to pierwsza, ale mile widziana jaskółka. Racjonalne samoograniczanie się producentów jest nie mniej ważne, niż generowanie nakazów i zakazów. Sygnatariusze tego kodeksu, co chcę zauważyć, specjalną ochroną przed reklamą tytoniu obejmują dzieci i młodzież. I tu mała dygresja. Jestem prezesem Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii w Polsce. Zapobiegając narkotykom czy narkomanii na terenie całej Polski, prowadzimy własne badania nad innymi uzależnieniami. Chcę powiedzieć, że wyniki tych badań napawają trwogą. Prawie połowa badanych przez nas dzieci i młodzieży pali niestety papierosy i jest to bardzo często początkiem drogi do narkotyków. Dlatego też, Wysoka Izbo, ta ustawa jest potrzebna, ale konieczne jest także jakieś zdecydowanie, jakaś bardzo zdecydowana postawa tych wszystkich urzędów i instytucji, które ta ustawa obliguje do działania. Chcę jednak na koniec powiedzieć, że wszędzie tam, w tych instytucjach, mówię to z bólem, palacze są bezwzględni wobec niepalących.</u>
          <u xml:id="u-80.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Ryszard Ulicki w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Kopczyka w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pani poseł Maria Dmochowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#JanKopczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego z zadowoleniem wita zakończenie prac nad ustawą o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu. Wreszcie w trzeciej próbie stworzenia skutecznego prawa antynikotynowego polski parlament ma bliską i realną szansę uchwalenia tej ustawy. Jak ważna jest to sprawa, świadczą doświadczenia innych krajów, na przykład skandynawskich, w których umiejętna polityka prowadzona w oparciu o ustawodawstwo antynikotynowe zmniejszyła znacznie palenie tytoniu, a w konsekwencji zachorowalność i umieralność z powodu chorób odnikotynowych. Nie ma potrzeby przypominać i udowadniać, że dziś w Polsce tytoń jest zabójcą nr 1, powoduje ogromne straty ekonomiczne i społeczne. W debacie na tej sali podczas pierwszego czytania projektu ustawy właściwie wszyscy mówcy w swych wystąpieniach przedstawili przerażające dane statystyczne i podali liczne przykłady świadczące o tym. Wszyscy mówcy w imieniu wszystkich klubów podkreślali potrzebę uchwalenia regulacji prawnych umożliwiających skuteczną walkę ze zgubnym nałogiem używania tytoniu.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#JanKopczyk">Efektem pracy podkomisji, a później połączonych Komisji Zdrowia i Komisji Ustawodawczej jest projekt ustawy nieco różniący się od tego, który rozpatrywaliśmy w pierwszym czytaniu, projekt w pewnej części złagodzony. Jednakże najważniejsze zapisy, dające podstawowe instrumenty prowadzenia polityki antynikotynowej, są w projekcie zawarte. Należy do nich zapis o obowiązku organów administracji rządowej i samorządowej podejmowania działań zmierzających do ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu, zobowiązanie rządu do prowadzenia działań zmniejszających używanie tytoniu, a także przepisy chroniące zdrowie niepalących, na przykład zapis art. 5 i art. 9 dotyczącego ostrzeżeń i informacji o zawartości substancji trujących.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#JanKopczyk">Na szczególną uwagę zasługują jednak moim zdaniem te regulacje, które mają na celu przede wszystkim ochronę dzieci i młodzieży przed wejściem na drogę nikotynizmu. Należą do nich art. 6 i art. 8 zabraniający reklamowania wyrobów tytoniowych. Nad tym zapisem projektu ustawy chciałbym się dłużej zatrzymać. Przez ostatnich kilka miesięcy my posłowie i całe społeczeństwo jesteśmy poddawani swoistej obróbce propagandowej. Hałaśliwe i mocno nagłośnione protesty przeciw zakazowi reklamy tytoniu płyną wszelako przede wszystkim z wąskich środowisk czerpiących niemałe korzyści materialne z handlu i reklamy szkodliwych dla zdrowia i życia ludzkiego używek. W kampanii tej używa się różnorodnej argumentacji, niestety najczęściej bałamutnej i obłudnej. Twierdzi się na przykład, że reklama nie ma istotnego wpływu na wielkość sprzedaży papierosów. Dlaczego zatem wielkie międzynarodowe koncerny tytoniowe wydają tyle pieniędzy na reklamy, których pełno na polskich drogach i ulicach, których tak dużo w gazetach i czasopismach? Czyżby producenci papierosów wyrzucali pieniądze nie uzyskując efektu handlowego? Inny, często stosowany argument to swoisty rachunek ekonomiczny, wyliczenie, jakiego to uszczerbku finansowego doznają prasa, budżety gmin, komunikacja z powodu ewentualnego braku dochodów z reklam tytoniowych.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#JanKopczyk">Warto tu przytoczyć kontrargumentację o znacznie większym, wręcz nieporównywalnym, ciężarze gatunkowym. Jest to raport Banku Światowego, który stwierdza, że Polska bez opanowania przedwczesnej umieralności mężczyzn w średnim wieku nie będzie w stanie konkurować ekonomicznie z innymi krajami świata. Nie muszę chyba przypominać, że jedną z najistotniejszych przyczyn tej przedwczesnej umieralności jest palenie tytoniu. Choroba lub przedwczesna śmierć to wyłączenie z procesu tworzenia dochodu narodowego w najlepszym wieku, to koszty leczenia, rent inwalidzkich, opieki nad wcześnie osieroconymi rodzinami. Obciążenia te już dziś przekraczają możliwości budżetu naszego państwa. Fakt ten niech łaskawie rozważą przeciwnicy zakazu reklamy tytoniu, posługujący się argumentami „ekonomicznymi”, kładący na szalę skrzętnie wyliczane kwoty strat z powodu zakazu reklam, kwoty wielokrotnie niższe niż te, których stratę powoduje w konsekwencji używanie tytoniu.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#JanKopczyk">Nikotyna jest narkotykiem wywołującym uzależnienie — stwierdziła niedawno amerykańska rządowa agencja ds. leków i żywności i zaproponowała plan ograniczenia sprzedaży papierosów. Plan ten zakłada wprowadzenie ograniczeń sprzedaży i reklamy papierosów. „Gazeta Wyborcza” pisze, że jeśli plan ten wejdzie w życie, producenci — czyli wielkie koncerny tytoniowe — poniosą ogromne straty. Za kilka lat mogą one osiągnąć ponad miliard dolarów rocznie. Myślę, że ta informacja jednoznacznie wskazuje, w czyim interesie leży maksymalne ograniczenie restrykcji i złagodzenie przepisów niniejszej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#JanKopczyk">Polskie społeczeństwo jest świadome ogromnego zagrożenia, jakie stwarzają agresywna promocja i reklama tytoniu stosowana u nas od kilku lat. W badaniach przeprowadzonych w końcu ubiegłego roku przez Centrum Badania Opinii Społecznej 80% naszych obywateli opowiedziało się za całkowitym zakazem reklamowania tytoniu.</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#JanKopczyk">Każdy poseł reprezentujący przecież polskie społeczeństwo powinien to wziąć pod uwagę w głosowaniach nad tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#JanKopczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Posłowie Polskiego Stronnictwa Ludowego uważają, że powinniśmy stanowić prawo dobrze służące polskiemu państwu i społeczeństwu, a nie poszczególnym grupom interesu. Uważamy, że życie i zdrowie człowieka jest dobrem najważniejszym. W naszej hierarchii wartości zdrowie polskiego narodu stawiamy wyżej niż swobodę handlu czy swobodę działalności ekonomicznej. Dlatego klub Polskiego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za uchwaleniem ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami użycia tytoniu w brzmieniu zaproponowanym przez połączone komisje oraz za odrzuceniem wniosków mniejszości zmierzających do zezwolenia na reklamowanie tytoniowego zabójcy.</u>
          <u xml:id="u-82.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Jan Kopczyk w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Marię Dmochowską w imieniu klubu Unii Wolności. Następnym mówcą będzie pan poseł Grzegorz Marciniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#MariaDmochowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na początku chciałabym poprosić pana posła Jurgielańca, żeby nie mówił, że mężczyźni są ważną grupą o wysokim potencjale wytwórczym i znaczeniu społecznym - rozumiem: w odróżnieniu od kobiet. Akurat jest tu pełna równorzędność i równoległość. Niektóre feministki mówią o przewadze kobiet nad mężczyznami, ale ja ograniczam się tylko do równorzędności. Także bardzo proszę takich argumentów nie podawać.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#MariaDmochowska">Z satysfakcją powitalibyśmy w Klubie Parlamentarnym Unii Wolności dobrą ustawę antynikotynową, czyli akt prawny, który stworzyłby prawne podstawy do ograniczenia negatywnych skutków zdrowotnych nałogu palenia i sprzyjał radykalnej zmianie nawyków i upodobań społecznych w tej materii, a przede wszystkim pozwoliłby osobom niepalącym - w tym dzieciom - wyzwolić się spod terroru palaczy i korzystać bez przeszkód z prawa do życia w atmosferze wolnej od dymu nikotynowego. Niestety, tych oczekiwań projekt ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu nie spełnia.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#MariaDmochowska">Pół roku pracy Komisji Zdrowia i Komisji Ustawodawczej zaowocowało powstaniem projektu nie dopracowanego pod względem legislacyjnym, merytorycznym, a nawet stylistycznym. Jest to - co trzeba mocno podkreślić - projekt niezgodny z aktami normatywnymi Wspólnoty Europejskiej, to jest dyrektywą Wspólnoty nr 89/622 dotyczącą harmonizacji ustaw, regulacji prawnych i przepisów administracyjnych państw członkowskich w zakresie oznaczania wyrobów tytoniowych.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#MariaDmochowska">Projekt ustawy przedstawiony nam do drugiego czytania narusza również prawa właścicieli znaków towarowych. Jest to z kolei sprzeczne z paryską Konwencją o ochronie własności przemysłowej z 1884 r., poprawionej w roku 1979, obowiązującej również w Polsce, która tę konwencję ratyfikowała. W żadnym jak dotąd kraju na świecie nie jest stosowany zawarty w projekcie wymóg umieszczenia na 30% powierzchni opakowania papierosów informacji o szkodliwości używania tytoniu. Taki napis zniekształca prawnie zastrzeżony znak towarowy firmy na tyle, że ten, kto się tego dopuszcza, łamie przepisy konwencji paryskiej. W związku z tym, nie będzie można w przyszłości eksportować tak oznakowanych na pudełku, produkowanych w Polsce papierosów do krajów, które są sygnatariuszami konwencji paryskiej.</u>
          <u xml:id="u-84.5" who="#MariaDmochowska">W imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Wolności zapytuję pana premiera o opinię i stanowisko rządu w tej sprawie, i to w związku z polskim programem integracyjnym, który m.in. wymaga odpowiedniego przystosowania polskiego ustawodawstwa do wymogów prawa europejskiego, nie mówiąc już o ratyfikowanych przez nas konwencjach. Czyżbyśmy znów zaczynali maszerować bardziej do tyłu niż do przodu?</u>
          <u xml:id="u-84.6" who="#MariaDmochowska">Ciekawi mnie również, pani marszałek i Wysoka Izbo, gdzie wymaszerował rząd, który jest w zasadzie nieobecny. W każdym razie nie ma na dzisiejszej debacie najbardziej zainteresowanych, wysokich rangą przedstawicieli resortu. Tak na marginesie, takie marsze się odbywają.</u>
          <u xml:id="u-84.7" who="#MariaDmochowska">W całej Europie napisy informacyjno-ostrzegawcze na pudełkach papierosów obejmują na ogół 4% większej powierzchni opakowania. W krajach dwujęzycznych jest to o 50% więcej, czyli 6%. Tyle o niezgodności projektu z ustawodawstwem Wspólnoty Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-84.8" who="#MariaDmochowska">Na tym nie kończą się potknięcia merytoryczne projektu ustawy. Unia Wolności jest skłonna poprzeć każdy, nawet najmniejszy krok w kierunku ochrony społeczeństwa przed skutkami palenia papierosów i dlatego nie postawi wniosku o odrzucenie projektu. W imieniu klubu Unii Wolności zgłoszę jedynie szereg poprawek oraz ustosunkuję się do art. 8 i wniosków mniejszości do niego, mając nadzieję, że ustawa, która wraz z poprawkami powinna znaleźć się ponownie w komisji, zostanie dzięki przyjęciu poprawek i wniosku mniejszości przez Wysoką Izbę nieco ulepszona. Poprawki złożę na ręce pani marszałek, ponieważ z powodu braku czasu nie mogę ich szczegółowo omówić. Wspomnę jedynie o najistotniejszych.</u>
          <u xml:id="u-84.9" who="#MariaDmochowska">Otóż w art. 3 należałoby skreślić pkt 6, mówiący o leczeniu i rehabilitacji palaczy, ponieważ leczenie i rehabilitacja osób uzależnionych od tytoniu są takim samym konstytucyjnym i ustawowym obowiązkiem państwa, jak leczenie chorych na cukrzycę czy z zapaleniem wyrostka robaczkowego. Specjalne przywileje dla palaczy nie są uzasadnione. Byłaby to zresztą znakomita promocja tytoniu, nikotyny i palenia: panie doktorze, palę dwie paczki papierosów dziennie, więc proszę mnie poza kolejnością wysłać - najlepiej dwa razy w roku - do sanatorium na rehabilitację. To byłby czysty absurd.</u>
          <u xml:id="u-84.10" who="#MariaDmochowska">Drugą bardzo istotną poprawką, na którą pragnę zwrócić uwagę, jest propozycja zmiany treści pkt. 3 ust. 1 w art. 5. Ustęp ten w nowym brzmieniu proponuję zapisać w sposób następujący: Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych w zamkniętych pomieszczeniach zakładów pracy i innych obiektów użyteczności publicznej, jeśli wśród osób w nich przebywających co najmniej jedna oświadczy, że nie wyraża zgody na używanie tytoniu w tym pomieszczeniu. Jest to realizacja prawa osoby niepalącej do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego, czyli konkretyzacja treści bardzo ogólnie zapisanej w art. 3 ust 1.</u>
          <u xml:id="u-84.11" who="#MariaDmochowska">W art. 5 przedstawionego projektu zabrania się m.in. palenia poza wyznaczonymi miejscami w pomieszczeniach zamkniętych. Należałoby się zastanowić, jak to może wyglądać w praktyce. Co się stanie, jeśli kierownictwo zakładu niechętne paleniu, a przede wszystkim marnowaniu czasu pracy palaczy, takich miejsc nie wyznaczy lub ze względu na oszczędność miejsca zamieni normalne pomieszczenia biurowe czy zakładowe na przedziały dla palących lub niepalących. Tak czy inaczej, prędzej czy później, przepis okaże się fikcją. Znacznie więcej szans realizacji ma wymóg zawarty w poprawce, by w pomieszczeniach, w których przebywa - w pracy, na zebraniu, uczelni czy gdzie indziej - choć jedna osoba niepaląca, obowiązywał pozostałych bezwzględny zakaz palenia. Ograniczy to znakomicie również liczbę wypalanych papierosów przez innych, nie można przecież co godzinę lub nawet częściej wyskakiwać do palarni, nawet w Polsce, przy stosunkowo mało intensywnym wykorzystaniu przez niektórych czasu pracy.</u>
          <u xml:id="u-84.12" who="#MariaDmochowska">Zdaję sobie oczywiście sprawę z tego, że i ten zapis może nie być wszędzie respektowany, lecz daje on niepalącym i walczącym z nałogiem prawną, ustawową podstawę do walki o własne i społeczne interesy, do stowarzyszania się i wywierania odpowiednich nacisków na tak zwanych decydentów.</u>
          <u xml:id="u-84.13" who="#MariaDmochowska">I na koniec jeden z najbardziej kontrowersyjnych artykułów ustawy - art. 8 mówiący o całkowitym zakazie wszelkiej reklamy wyrobów tytoniowych. Chcielibyśmy znać w tej sprawie stanowisko rządu, przedstawione przez premiera, a nie jednego ministra. Obecna praktyka demonstrowania różnicy zdań między ministrami w każdej chyba ważniejszej kwestii państwowej zmusza do wysłuchiwania w każdej poważnej sprawie jedynie wypowiedzi zatwierdzonej przez premiera, ponieważ inne bywają sprzeczne ze sobą, a i często z opinią bezpośredniego przełożonego odpowiedzialnego za całość. To tak na marginesie problemu.</u>
          <u xml:id="u-84.14" who="#MariaDmochowska">Unia Wolności opowiada się za pierwszym lub drugim wnioskiem mniejszości do art 8. Obydwa opierają się na regulacjach reklamy wyrobów tytoniowych zawartych w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 8 czerwca 1993 r.</u>
          <u xml:id="u-84.15" who="#MariaDmochowska">Przepisy ograniczające reklamę weszły w życie, jak wiadomo, dopiero w dniu 1 stycznia br. Zasadnicza ich nowelizacja po upływie 8 zaledwie miesięcy, bez przeprowadzenia jakiejkolwiek oceny, bo na ocenę za wcześnie, jest - jak już powiedziałam - zupełnie niezrozumiała. Co może inwestor w Polsce planować na dłuższą metę, co przewidzieć? Permanentne i nieoczekiwane zmiany przepisów od podatkowych zaczynając, na reklamie kończąc. Raz jest dla jakiegoś działania gospodarczego światło zielone, a gdy ludzie działający aktywnie w gospodarce się do niego przystosują, następna opcja zapala światło czerwone i blokuje wcześniejsze ustalenia. Budzi to niepokój i zniechęca nawet najbardziej optymistycznych partnerów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-84.16" who="#MariaDmochowska">Wracając do art. 8 i reklamy, to trzeba podkreślić, że w okresie erupcji reklamy papierosów w latach 1990–1994 odsetek palaczy nie drgnął ani w górę, ani w dół. Reklama tego towaru bowiem, wypromowanego niestety skutecznie w Europie kilka wieków temu, nie stanowi już odzewu na hamletowskie pytanie: palić czy nie palić, co równa się: być albo nie być. To nie jest już, jak powiedziałam, reklama specjalnie promująca wyrób jako taki — on już jest dawno wypromowany. Stanowi ona jedynie element ostrej walki konkurencyjnej między wielkimi firmami o upodobania klienta do tego, co pali. W krajach, w których istnieje zupełny zakaz reklamy, np. w Norwegii, pali 34,5% dorosłych, czyli prawie tyle, ile u nas. W USA, gdzie reklama jest podobnie ograniczona jak obecnie w Polsce, lecz prowadzi się intensywną promocję zdrowia i propagandę antynikotynową, nawet mimo obecności automatów z papierosami odsetek palących jest o 10 pkt. niższy. Dorosły człowiek wybiera. Pomoże mu w tym także informacja obowiązkowo zawarta w reklamie i na pudełku papierosów. Może wybierze towar lepszy. Ale nie od reklamy nauczy się palić, bo po prostu tak wskazują poważne badania, i to niezależne od koncernów.</u>
          <u xml:id="u-84.17" who="#MariaDmochowska">Drugi wniosek mniejszości zawiera pewne uściślenia i zmiany redakcyjne w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów, utrudnia on obchodzenie ich. Obydwa stanowią kompromis między dwoma biegunami, które klub Unii Wolności uznaje za zbyt skrajne i szkodliwe społecznie. Są to: pełna liberalizacja i pełny zakaz. W razie gdyby przeszedł drugi wniosek mniejszości, proponuję poprawkę do art. 9 o brzmieniu: „Ust. 4. Na reklamie wyrobów tytoniowych, o której mowa w art. 8, umieszcza się widoczny i czytelny napis ostrzegający o szkodliwości używania tytoniu, zajmujący co najmniej 20% powierzchni reklamy”. W art. 10 oczywiście trzeba będzie odpowiednio dodać jedną cyfrę.</u>
          <u xml:id="u-84.18" who="#MariaDmochowska">Raz jeszcze apeluję do pań i panów posłów o wszechstronne rozważenie zapisów ustawy, aby pozorne korzyści nie przesłoniły konkretnych i wymiernych szkód, i o poparcie w głosowaniu zgłoszonych poprawek i wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-84.19" who="#MariaDmochowska">Kończąc, wyrażam głębokie przekonanie, że nie w zakazie reklamy, zwłaszcza ograniczonej, tj. bez radia, telewizji, kina, prasy młodzieżowej itp., lecz we właściwej promocji zdrowia, w trafnej propagandzie antynikotynowej jest klucz do opanowania tej prawdziwej plagi, jaką jest dla zdrowia ludzkiego papieros.</u>
          <u xml:id="u-84.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiała pani poseł Maria Dmochowska w imieniu klubu Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Grzegorza Marciniaka w imieniu klubu Unii Pracy. Następnym mówcą będzie pan poseł Grzegorz Cygonik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#GrzegorzMarciniak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Komisja Zdrowia i Komisja Ustawodawcza przedstawiają Wysokiej Izbie sprawozdanie dotyczące poselskiego projektu ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu. Prace nad powyższą ustawą trwały ok. 10 miesięcy, co może świadczyć o trudnościach wynikłych w trakcie prac komisyjnych. Na wstępie pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na to, że ustawa ta dotyczy ochrony zdrowia osób, które nie używają tytoniu, a do tej pory wbrew swojej woli narażane są na wdychanie dymu tytoniowego, nie dysponując przy tym żadnym środkiem prawnym dla ochrony własnego zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#GrzegorzMarciniak">Innym, nie mniej ważnym celem ustawy jest zapobieganie powstawaniu uzależnienia od nikotyny. Dlatego też należy kategorycznie stwierdzić, że utrzymanie - zgodnie z niektórymi wnioskami mniejszości - możliwości prawnych reklamy wyrobów tytoniowych spowoduje zniszczenie, unicestwienie części celów tego aktu, który mamy za zadanie uchwalić, już u samego źródła.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#GrzegorzMarciniak">Projekt ustawy nie jest aż tak restrykcyjny, jak wynika to z części opinii. Zabrania on palenia tytoniu w zakładach opieki zdrowotnej, szkołach, placówkach oświatowo-wychowawczych, pomieszczeniach zamkniętych zakładów pracy oraz innych obiektów użyteczności publicznej. To prawda. Ale pozwala palić tytoń w specjalnie do tego przeznaczonych miejscach. Czyli aspekt ochronny projektu polega na umożliwieniu osobom niepalącym przebywania w otoczeniu pozbawionym dymu tytoniowego. Palący zaś będą mogli spokojnie oddawać się swojemu nałogowi jedynie w miejscach specjalnie do tego wyznaczonych.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#GrzegorzMarciniak">Tutaj trzeba stwierdzić, że w niektórych krajach odchodzi się od tworzenia tzw. palarni. Robi się to w trosce o zdrowie samych palących, w palarniach tych bowiem następuje znaczna kondensacja dymu tytoniowego i grupa palaczy tam przebywających wchłania przeciętnie 2–3 razy więcej dymu, niż gdyby palili papierosy na powietrzu. Dym ten jest ponadto bardziej szkodliwy, ponieważ jest to dym boczny, sprzed filtra papierosowego. Ale to na marginesie.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#GrzegorzMarciniak">Zakaz produkcji i wprowadzania do obrotu wyrobów tytoniowych bezdymnych ma co prawda w naszym kraju marginalne znaczenie, jednak stworzy blokadę przeciwko uzależnianiu dzieci i młodzieży od nikotynizowanej gumy do żucia czy tytoniu w prymkach do żucia.</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#GrzegorzMarciniak">Innym elementem ochrony wprowadzonym przez ustawę jest obowiązek umieszczania na każdej paczce papierosów i innych wyrobów tytoniowych informacji o zawartości nikotyny i substancji smolistych w każdym papierosie, a także dwóch informacji, różnych w treści, ostrzegających przed używaniem tytoniu. Informacje powyższe mają zajmować nie mniej niż 30% powierzchni każdej największej strony jednostkowego opakowania papierosów. Umieszczone w ten sposób ostrzeżenia będą wtedy widoczne i czytelne dla każdego kupującego, podobnie jak to jest w innych krajach, np. w Kanadzie. W Kanadzie, w kraju dwujęzycznym, właśnie tej wielkości ostrzeżenia na czarnym tle są nalepiane z przodu i z tyłu pudełka - z jednej strony w języku francuskim, a z drugiej w języku angielskim. Treść tych informacji, ich wzory oraz sposób umieszczania ustali minister zdrowia. Ten sposób ostrzegania pozwoli na podejmowanie świadomego ryzyka palenia tytoniu. Tylko o to chodzi - świadomie ryzykujesz.</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#GrzegorzMarciniak">Nie ten jednak problem leżał na sercu pewnym kręgom żywo zainteresowanym ostatecznym brzmieniem ustawy. Najwięcej kontrowersji zrodził art. 8 projektu, zabraniający reklamowania wyrobów tytoniowych, rekwizytów tytoniowych oraz symboli związanych z używaniem tytoniu. Trudno przyjąć argumenty zwolenników reklamy mówiące o tym, że w krajach, gdzie zakaz reklamy obowiązuje, nastąpił wzrost liczby palących. Rodzi się pytanie: czyżby reklama papierosów powodowała spadek ich spożycia? No, chyba coś tutaj jest nie do końca dopowiedziane...</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#GrzegorzMarciniak">Wysoki Sejmie! Właśnie Kanada jest przykładem kraju, gdzie zakaz reklamy, połączony z odpowiednią polityką cenową oraz właściwym szerzeniem informacji o szkodliwości palenia papierosów, dał oczekiwany efekt. W latach 1980–1992, w okresie 12 lat, ten efekt to spadek spożycia z około 4000 sztuk papierosów na osobę powyżej 15 roku życia do 2200 sztuk, przy czym dane z ostatnich 7 lat uwzględniają również papierosy, które zostały wprowadzone na teren Kanady, pochodzące z przemytu. Efekt ten uzyskano przy jednoczesnym blisko 2,5-krotnym wzroście wpływu podatków do budżetu państwa. Można.</u>
          <u xml:id="u-86.8" who="#GrzegorzMarciniak">Inny bardziej wymowny przypadek to przykład Nowej Zelandii. Wprowadzono tam zakaz reklamy wyrobów tytoniowych. Wiedząc o dacie wprowadzenia tego zakazu, firmy tytoniowe w ciągu półrocza zintensyfikowały reklamę, wydając na nią o ok. 14% więcej środków, pieniędzy, i w tym samym półroczu sprzedaż papierosów wzrosła o 4%. Nie ma to związku z reklamą? Liczba palaczy wzrosła o 2,6%. Nie ma to związku? Mało tego, po wprowadzeniu zakazu reklamy zaobserwowano spadek spożycia papierosów o 7%.</u>
          <u xml:id="u-86.9" who="#GrzegorzMarciniak">Wracając do pieniędzy. No, niezrozumiałe i dwuznaczne jest postępowanie niektórych mediów. Z jednej strony propagują „Dzień bez papierosa”, z drugiej zaś zamieszczają po kilka reklam papierosów w każdym numerze. Z prawnego punktu widzenia wszystko jest w porządku, ale... Dochody z reklam rzeczywiście są duże zarówno w wypadku skarbu państwa, jak i firm zajmujących się reklamą, ale argument, że pieniądze te pozwalają na leczenie chorób odnikotynowych, jest miałki. Nikt bowiem tak do końca nie jest w stanie obliczyć, ile kosztuje nas, wszystkich podatników, leczenie tych chorób. Czy wystarczają na to pieniądze uzyskane z reklam? Nikt też nie potrafi dokładnie określić sumy, jaka zrekompensować może śmierć bliskiej osoby, i stwierdzić z pewnością, czy nałóg był naprawdę świadomym wyborem tej osoby.</u>
          <u xml:id="u-86.10" who="#GrzegorzMarciniak">Pani Marszałek! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Dziwi nas niezmiernie fakt, że to posłowie z klubu Unii Wolności - ci posłowie, którzy pod koniec 1994 r. głosowali za apelem Unii Pracy o zaprzestanie wszelkiej reklamy wyrobów tytoniowych - dzisiaj są autorami wniosków mniejszości, które dopuszczają pełną swobodę reklamy tytoniu bądź reklamę ograniczoną.</u>
          <u xml:id="u-86.11" who="#GrzegorzMarciniak">I jeszcze słowo, Wysoki Sejmie. Chcemy jasno powiedzieć, że głosowanie nad wprowadzeniem zakazu reklamy w tej ustawie ma nie tylko aspekt ekonomiczny, ale przede wszystkim moralny. I ci posłowie, którzy oddadzą głosy za dopuszczeniem reklamy, powinni zdać sobie dokładnie sprawę z tego, że w ten sposób pozwalają na swobodną reklamę trucizny. Trucizny, Wysoki Sejmie, bo nie ma takich papierosów, które nie trują. Art. 12 mówi o karach za produkcję i sprzedaż wyrobów tytoniowych, w których zawartość substancji szkodliwych przekracza dopuszczalne normy, za łamanie zakazu reklamy oraz produkcję i sprzedaż wyrobów bezdymnych. Kary te, musimy zdać sobie z tego sprawę, mogą dotyczyć w zasadzie tylko dużych podmiotów gospodarczych, producentów i dystrybutorów, w sposób świadomy łamiących ustawę i dlatego suma 25 tys. zł jest śmiesznie mała, jest to śmiesznie mała kara. To równowartość zaledwie 10–20 tys. paczek papierosów, co stanowi marginalny rząd wielkości, jeśli się zważy wielkość produkcji tych firm. Ze względu na to Unia Pracy poprze wniosek mniejszości podwyższający wysokość kary do 50 tys. zł i będzie głosować za przyjęciem ustawy w brzmieniu przedstawionym w sprawozdaniu komisji i za uwzględnieniem właśnie tego czwartego wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-86.12" who="#GrzegorzMarciniak">Jeszcze słowo, jeżeli można.</u>
          <u xml:id="u-86.13" who="#GrzegorzMarciniak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W osłupienie wprawia fakt, że Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej, jak wynika z wypowiedzi jego przedstawiciela, będzie głosować za dopuszczeniem reklamy tytoniu. Trudno znaleźć wytłumaczenie dla tego, że jeden z koalicjantów parlamentarnych, którego przedstawiciele w znacznej części tworzą obecny rząd — rząd, który notabene nie ma pieniędzy na zapewnienie prawidłowo funkcjonującej służby zdrowia, na prawidłową opiekę medyczną — usiłuje wprowadzić ustawową możliwość reklamy tytoniu będącego powodem ok. 80 tys. zgonów rocznie i przyczyną powstawania przewlekłych chorób odtytoniowych w wypadku ok. 200 tys. Polaków.</u>
          <u xml:id="u-86.14" who="#GrzegorzMarciniak">Panie pośle Ulicki! Wyegzekwowanie art. 8, zakazu reklamy, jest bardzo proste. Jeżeli tej reklamy nie będzie, możliwe będzie unikanie jakiejkolwiek kryptoreklamy. Tak, istnieje dobrowolny kodeks, jeśli chodzi o reklamę, lecz spójrzmy na ulice - co drugi plakat to reklama papierosów, nie mówiąc już o kioskach spożywczych i o kioskach z prasą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, niestety, kończy się czas. Proszę skończyć wypowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#GrzegorzMarciniak">Jeszcze jedno zdanie. Będzie możliwy eksport papierosów mimo innych norm oznakowania, oczywiście w innych pudełkach, tak samo jak można sprowadzać do Polski samochody zagraniczne, które mają np. zmienione przednie lub tylnie światła, zgodnie z wymogami obowiązującymi w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Grzegorz Marciniak z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Grzegorza Cygonika o zabranie głosu w imieniu klubu Konfederacji Polski Niepodległej. Następnym mówcą będzie pan poseł Zbigniew Pietrzykowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#GrzegorzCygonik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Polska traci setki, tysiące ludzi w wieku produkcyjnym tylko z powodu palenia papierosów. Na Zachodzie kurczy się rynek dla wyrobów tytoniowych w związku ze zmianami, jakie zachodzą w świadomości ludzi. Dlatego też firmy tytoniowe „wpychają” nadwyżki produkcji, nadwyżki tego, co na świecie jest już niemodne. Idea tej ustawy jest zbieżna z podstawowym interesem zdrowotnym Polski. Reklama, Wysoka Izbo, w tym wypadku tytoń i artykuły sponsorowane, to pieniądze dla firm, a nie na leczenie nałogu.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#GrzegorzCygonik">Stanowisko Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej jest zbieżne ze stanowiskiem prof. Zatońskiego z Centrum Onkologii, który brał również udział w pracach komisji nad tą ustawą. Na tezę dziennikarza, cytuję: Przeciwnicy zakazu twierdzą, że reklama nie zwiększa liczby palących, lecz jedynie skłania do zmiany marki, profesor odpowiada: To jest bzdura. Dziecko w przedszkolu wie, że reklama służy zwiększeniu sprzedaży. Reklamy sugerują, że papierosy to prestiż, przygoda, piękne kobiety, działają na podświadomość. Nie widziałem reklamy, której treścią byłoby np. to, że papierosy x są mniej rakotwórcze.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#GrzegorzCygonik">W związku z wręcz tragicznymi danymi, o których mówił szeroko poseł sprawozdawca, posłowie KPN głosować będą za treścią ustawy zaproponowaną przez Komisję Zdrowia, wraz z zaproponowanym brzmieniem art. 8. Popieramy także wniosek mniejszości nr 4.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Grzegorz Cygonik w imieniu klubu Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Zbigniewa Pietrzykowskiego o zabranie głosu w imieniu klubu Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform. Następnym mówcą będzie pan poseł Eugeniusz Januła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#ZbigniewPietrzykowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W przedstawionym przez Komisję Zdrowia oraz Komisję Ustawodawczą sprawozdaniu o poselskim projekcie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu widzimy dość istotne zmiany w porównaniu z projektem pierwotnym. Za najważniejszą z nich Klub Parlamentarny BBWR uznał przyjęcie przez komisje bardziej restrykcyjnego podejścia do problemu reklam wyrobów tytoniowych, rekwizytów tytoniowych oraz symboli związanych z używaniem tytoniu. Art. 8 omawianej ustawy wprowadza całkowity zakaz reklamowania wyrobów tytoniowych.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#ZbigniewPietrzykowski">Ponieważ w ostatnich latach firmy i koncerny tytoniowe stosują w Polsce coraz bardziej wyrafinowane formy reklamy, oddziałując szczególnie silnie na dzieci i młodzież, a tytoń, co potwierdziły badania, zawiera substancje rakotwórcze i powoduje uzależnienie palących, uważam, że należy przeciwdziałać tym reklamom z całą stanowczością. Dlatego w imieniu klubu parlamentarnego wnoszę o utrzymanie art. 8 w nie zmienionej formie i odrzucenie wniosków mniejszości. Uważam, że zmiana tego artykułu zgodnie z wnioskiem mniejszości pozostawiłaby możliwość negatywnego oddziaływania na społeczeństwo poprzez reklamowanie papierosów w prasie ogólnopolskiej, lokalnej, a także plansze umieszczone na środkach transportu publicznego, na drogach, w sklepach, na elewacjach budynków. Niewątpliwie osłabiłoby to wpływ ustawy.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#ZbigniewPietrzykowski">Za pozytywne należy uznać zmiany ujęte w art. 9 ust. 3, dotyczące powierzchni przeznaczonej na informacje ostrzegające przed szkodliwością używania tytoniu, zwiększenia jej do 30% na każdej z obu większych stron jednostkowego opakowania papierosów.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#ZbigniewPietrzykowski">Przedstawiona przez komisje wersja projektu ustawy nie zawiera - w porównaniu z projektem pierwotnym - istotnego, moim zdaniem, zapisu dotyczącego utworzenia Funduszu Ochrony Zdrowia, z którego środki miały być przeznaczone na działalność informacyjną, wychowawczą, leczniczą, prace naukowo-badawcze i inwestycje w dziedzinie ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#ZbigniewPietrzykowski">Przedstawiając powyższe, chcę zauważyć, że mimo pewnych mankamentów omawianego projektu ustawy, jest to niezmiernie ważny i istotny pierwszy krok w walce z nałogiem tytoniowym. Nie ma bowiem do chwili obecnej w Polsce aktu prawnego kompleksowo regulującego politykę państwa wobec palenia tytoniu. Sytuacja ta jest na pewno jednym z powodów tego, iż kraj nasz od wielu lat zajmuje czołowe miejsce, jeśli chodzi o spożycie wyrobów tytoniowych przez jednego mieszkańca. Odbija się to niewątpliwie na poziomie zdrowotności społeczeństwa oraz doprowadza do przedwczesnej umieralności — szczególnie mężczyzn w wieku produkcyjnym — na choroby układu krążenia i nowotworowe, uznane w świecie za choroby odtytoniowe.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#ZbigniewPietrzykowski">Klub Parlamentarny BBWR ma nadzieję, że wprowadzenie tej ustawy, wzorem krajów skandynawskich, przyczyni się do znacznego zmniejszenia palenia tytoniu oraz spadku umieralności z powodu chorób odtytoniowych. Ponadto Klub Parlamentarny BBWR opowiada się za przyjęciem ustawy w proponowanym przez komisje brzmieniu i za odrzuceniem wszystkich wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-92.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Zbigniew Pietrzykowski w imieniu klubu Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Eugeniusza Janułę z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja. Następnym mówcą będzie pan poseł Henryk Dyrda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#EugeniuszJanuła">Pani Marszałek! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Kiedy w poprzedniej dyskusji dotyczącej transplantologii pozwoliłem sobie powiedzieć, że kroczymy do Europy, jeden z panów posłów z sali skarcił mnie, mówiąc, że jesteśmy w Europie. Ale patrząc na statystykę, dotyczącą tej właśnie ustawy, a raczej jej projektu, jeżeli chodzi o palenie papierosów i sytuację zdrowotną społeczeństwa, w dalszym ciągu ośmielam się podtrzymywać tezę, że dopiero do tej Europy kroczymy. Podczas gdy w całej Europie - oczywiście w całej cywilizowanej Europie, a to jest 90% - liczba palonych papierosów zdecydowanie spada, u nas ona wzrasta. Przyczyny tego są bardzo różne. Ale faktem jest również to, że mamy do czynienia z sytuacją tego typu - firmy tytoniowe, głównie wielkie koncerny, zdając sobie sprawę z pewnego wyczerpania się popytu na rynku europejskim, na rynku światowym, kierują swoje zainteresowania ku stosunkowo bardziej chłonnemu rynkowi polskiemu. I ta sytuacja nie może nas napawać optymizmem.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#EugeniuszJanuła">Po 10-miesięcznej pracy Komisja Zdrowia i Komisja Ustawodawcza przedstawiają skondensowany projekt ustawy o zapobieganiu skutkom palenia tytoniu. Ten projekt ustawy jest może mniej restrykcyjny niż pierwotnie zaplanowany, ale, zdaniem Nowej Demokracji, można sądzić, że jest to solidna podstawa, która pozwoli na stopniowe opanowanie tego bardzo przykrego zjawiska - również bardzo kosztownego - jakim jest palenie tytoniu. Pan poseł sprawozdawca przedstawił nam przerażającą statystykę dotyczącą wzrostu palenia tytoniu i oczywiście jego skutków dla zdrowotności społeczeństwa. Nie będę tego powtarzał, rzeczywiście jest przerażająca.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#EugeniuszJanuła">Natomiast kwestia - też kontrowersyjna, powracająca w wielu wystąpieniach - reklamy tytoniu. Oczywiście, człowiek dorosły decyduje o sobie. Ale reklama ma jakże negatywne skutki, w szczególności dla ludzi młodych, którzy pod jej wpływem i pod wpływem zjawisk z nią związanych - a więc właśnie tego, o czym tutaj niektórzy mówili w odniesieniu do podświadomości - sięgają po papierosa. I nie tylko sięgają, ale wpadają - bardzo szybko - w nałóg palenia papierosów. Oczywiście, można mówić tutaj o dużej hipokryzji firm reklamujących wyroby tytoniowe, bo nieprawdą jest przecież, że znacząca część reklam - jak to usiłują wmówić te firmy - ma na celu doprowadzenie do palenia lepszych, rzekomo mniej szkodliwych dla zdrowia gatunków papierosów. Reklama ma na celu jedno - zwiększenie sprzedaży. Myślę, że 25 mln dolarów przeznaczonych przez te firmy w ubiegłym roku na reklamę papierosów na rynku polskim nie było daremnym wydatkiem. W jakiś sposób zwiększyło to po prostu popyt na te czy inne gatunki papierosów.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#EugeniuszJanuła">Nowa Demokracja opowiada się za przyjęciem ustawy w brzmieniu proponowanym przez komisje. Opowiada się również zdecydowanie za wprowadzeniem całkowitego zakazu reklamy papierosów każdego typu, każdego gatunku. Sądzimy, aczkolwiek trudno udowodnić bezpośrednie oddziaływanie reklam na wzrost czy spadek popytu na papierosy, że uniemożliwienie reklamy w znaczący sposób, chociaż stopniowo, poprawi stan zdrowotności naszego społeczeństwa, wpłynie na ograniczenie bardzo negatywnego zjawiska - wzrostu zachorowalności, a w konsekwencji umieralności z powodu jakże szkodliwego palenia wyrobów tytoniowych.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Eugeniusz Januła z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Henryka Dyrdę o zabranie głosu w imieniu Parlamentarnego Koła Republikanie. Będzie to ostatnie wystąpienie klubowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#HenrykDyrda">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Poselski projekt ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu, po jego przeanalizowaniu przez Komisję Zdrowia oraz Komisję Ustawodawczą, jest dziś przedmiotem debaty Wysokiej Izby. Chodzi więc o zdrowotność naszego społeczeństwa w kontekście palenia tytoniu. W istocie jednak sprawa dotyczy szerszego problemu, problemu walki ze społecznymi „plagami” związanymi ze stosowaniem używek uzależniających. Sprawa jest w tym przypadku o tyle trudna, iż chodzi o praktyki utrwalone w obyczaju, dające duży zysk zainteresowanym przedsiębiorstwom, a również skarbowi państwa.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#HenrykDyrda">Rynek używek uzależniających tym różni się od normalnego rynku towarowego, że jego odbiorca „musi przyjść”. Ten fakt właśnie dyktuje cenę produktu i decyduje o opłacalności rynku. Najlepszym potwierdzeniem tej niewesołej prawdy są nie tylko filmy znane z telewizji, nowinki z prasy, ale i realia coraz bardziej widoczne na ulicach naszych wielkich miast. Coraz częściej palenie papierosów staje się przyczyną przedwczesnych zgonów. Moda na niepalenie, widoczna od kilkunastu lat w krajach rozwiniętych, do nas jeszcze nie dotarła.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#HenrykDyrda">Poselski projekt o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu zawarty w druku nr 509 zmierza do ustawowego umocowania działań kierowanych przeciwko tej szkodliwej sytuacji. Wydaje się, iż regulacja ustawowa o charakterze restrykcyjnym, ale jednocześnie z jasno określonym celem, jest rzeczą pożądaną i słuszną. Trzeba wszakże pamiętać, iż wszelkie ustawy o charakterze restrykcyjnym napotykają zwykle bariery w praktyce. Rzeczywistość okazuje się bardziej skomplikowana niż szlachetne intencje twórców ustawy. Dlatego też zbyt restrykcyjna reglamentacja rynku tytoniowego może okazać się nieskuteczna. Być może dlatego właśnie sprawozdanie Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu, zawarte w druku nr 1082, postuluje łagodniejszą formę działań restrykcyjnych w stosunku do rynku tytoniowego, koncentruje się bardziej na działaniach strategicznych niż doraźnych. Szczegółowe omawianie tych działań nie wydaje się tutaj celowe. Ze swej strony chcielibyśmy wszakże wskazać na pewne elementy, które naszym zdaniem gwarantują skuteczność działania ustawy. Przede wszystkim ustawa odsyła w kwestiach szczegółowych do rozporządzeń ministra zdrowia oraz innych podmiotów wykonawczych. Naszym zdaniem od tych rozporządzeń bardzo wiele zależy. Kształtowanie odpowiedniej polityki na poziomie władzy wykonawczej jest szczególnie ważne dla realizacji celów ustawy.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#HenrykDyrda">Kolejną istotną w naszym rozumieniu sprawą jest zagadnienie reklamy. Sądzimy, iż ta sprawa słusznie została podniesiona w ustawie, w kwestiach szczegółowych odsyła się tu do kompetencji organów wykonawczych, a więc rozporządzeń ministrów. Jest bowiem tajemnicą powszechnie znaną, że istnieje poważne lobby pracujące nad skutecznością działań reklamowych. Pokaźna liczba socjotechników, psychologów czy socjologów jest w takie działania zaangażowana. Jako przykład, koszmarny zresztą, można wskazać ogromne płachty reklamowe rozwieszane na ścianach domów. Do kogo są one skierowane? Do tych, co palą, czy do tych, co nie palą i palić nie będą? Trudno powiedzieć. Ale jedno jest pewne, że takie płachty pozostaną obrazem z dzieciństwa dla młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#HenrykDyrda">Mamy świadomość, że ustawa jest tylko jednym z elementów przeciwdziałania spożyciu wyrobów tytoniowych i polepszeniu zdrowotności Polaków. Chodzi tu bowiem o zjawisko ugruntowane w obyczaju, środowiskach rodzinnych i zawodowych. Popieramy zatem włączenie się w walkę z nikotynizmem różnych podmiotów, zwłaszcza tych, które mają wpływ na rodzinę.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#HenrykDyrda">Parlamentarne Koło Republikanie popiera poselski projekt ustawy, podkreślając raz jeszcze konieczność rozumnych rozporządzeń wykonawczych, pozostających w gestii poszczególnych ministrów.</u>
          <u xml:id="u-96.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Henryk Dyrda w imieniu Parlamentarnego Koła Republikanie.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do wystąpień indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Zakrzewskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Piotr Kozłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#JerzyZakrzewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Do wystąpienia w tej debacie skłoniły mnie dwa powody. Pierwszy powód jest osobisty: dwie osoby spośród moich bliskich zmarły w wieku 51 i 54 lat na chorobę związaną ze skutkami palenia tytoniu - na raka płuc. Drugi powód to kampania propagandowa zorganizowana przez przemysł tytoniowy przeciwko tej ustawie, dotyczącej kluczowego problemu zdrowia narodu. Skutki palenia tytoniu dotyczą nie tylko narodu, najboleśniejsze są one oczywiście w rodzinie. Rozejrzyjmy się dookoła, czy tak dalej ma być. Palenie tytoniu powala najwybitniejsze jednostki naszego narodu. Należy do złego obyczaju polskiego, że o tych sprawach nie mówi się głośno. To jeszcze jedno narodowe zakłamanie. Jeśli o sprawie nie dyskutuje się, to oczywiście trudno coś zmienić.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#JerzyZakrzewski">Wczoraj przeczytałem w „Gazecie Wyborczej”, że najwybitniejszy reżyser polski średniego pokolenia — Kieślowski — leży w szpitalu z powodu zawału mięśnia sercowego. Każdy, kto go widział, wie, że nie wyjmował papierosa z ust. W połowie lipca „Gazeta Wyborcza” doniosła, że Bill Clinton, prezydent USA, kraju, gdzie konsumpcja tytoniu spadła w ciągu 40 lat o połowę, ogłosił wojnę z nikotyną. Uznał tytoń za środek uzależniający, narkotyk i prowadzi działanie w celu ograniczenia reklamy, szczególnie reklamy skierowanej w stronę młodzieży. Żąda także od przemysłu tytoniowego wyasygnowania 150 mln dolarów na przeciwtytoniową edukację młodzieży. W Stanach Zjednoczonych ludzie żyją dłużej i dostatniej, a my mamy płacić najwyższą cenę za przemysł, który wcześniej czy później wyląduje na śmietniku historii.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#JerzyZakrzewski">Przed kilkoma dniami dowiedzieliśmy się o raporcie Międzynarodowej Organizacji Pracy zatytułowanym „Poziom ludzkiego rozwoju”. Raport zawiera klasyfikację rozwoju krajów świata. Polska znalazła się w nim na 59 miejscu, za Ukrainą. Głównym tego powodem jest to, że wśród trzech zasadniczych kryteriów, na których opiera się klasyfikacja, jest przewidywana długość życia, która w Polsce znajduje się na poziomie takim jak w krajach Afryki. Zgodnie z badaniami profesora Zatońskiego, eksperta Światowej Organizacji Zdrowia, jednym z podstawowych powodów tego, że w Polsce od połowy lat sześćdziesiątych umiera w przedziale wieku 30–60 lat każdego roku więcej mężczyzn niż w roku poprzednim, jest szczyt epidemii chorób odtytoniowych, której ofiarą jest polskie społeczeństwo. Ta rosnąca, co roku wyższa nadumieralność mężczyzn w średnim wieku w Polsce stanowi hańbę narodową. Stan zdrowia 15-letniego chłopca w Polsce jest gorszy niż jego rówieśnika w Chinach czy w Indiach. W tej sytuacji trzeba nie tylko bić na alarm, trzeba po prostu podjąć działania w zakresie zdrowia publicznego, a nie liczyć jedynie na medycynę kuratywną, bo to nie jest możliwe, a kosztów medycyny kuratywnej już nie jest w stanie udźwignąć nasz budżet. Jest to bardziej sprawa polityków niż lekarzy.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#JerzyZakrzewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Od wielu lat kolejne rządy, od premiera Mazowieckiego po premiera Oleksego, mówią o ograniczeniu negatywnych dla zdrowia następstw palenia tytoniu. Ba, narodowy program zdrowia zakłada zmniejszenie do 2000 r. ilości wypalanego tytoniu o 30%. Rząd, który przyjmował ten program, powinien od czasu do czasu go sobie przeczytać, bo jak przyjdzie co do czego, to od razu zaczyna się taniec na linie. Mam też nadzieję, że rząd przygotuje wreszcie narodowy program ograniczenia zdrowotnych następstw palenia tytoniu, do czego jest zobligowany nie tylko własnymi uchwałami, ale i apelem Sejmu - z grudnia 1994 r., o ile dobrze pamiętam.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#JerzyZakrzewski">Na koniec dwa słowa o zakazie reklamy tytoniu, po uchwaleniu którego w Polsce, według przedstawicieli przemysłu tytoniowego, wszystko upadnie. W tej dramatycznej sytuacji, jeszcze raz powtarzam, hańby narodowej, kiedy co roku umiera coraz więcej mężczyzn w średnim wieku, trzeba wreszcie zdecydować, czego chcemy: czy nowoczesnej polityki zdrowotnej, czy kamuflażu. Ustawa sejmowa, chociaż jest niedoskonała, bo nie ma w niej wskazanych pieniędzy na walkę z tą plagą zdrowotną, jest pierwszym krokiem w tym kierunku. Jest hipokryzją nie tylko przyjmowanie narodowego programu zdrowia, jeśli niewiele się robi, bo nie ma środków na jego realizację, ale jest też hipokryzją przyjmowanie ustawy o ograniczeniu zdrowotnych następstw palenia tytoniu, jeżeli nie zawiera ona wszystkich ważnych elementów prowadzących do tego celu. Jak można marzyć, że nasze dzieci będą krytyczne wobec papierosów, jeżeli na każdym rogu ulicy dowiedzą się one, że papierosy to przygoda, piękne kobiety, bogactwo itp. Jak można w tej sytuacji trafić do młodzieży z prawdą, że tytoń to zabójca numer jeden Polaków, że to rak i zawał serca, przedwczesna i niepotrzebna śmierć, także najzdolniejszych Polaków, że to wdowy i osierocone dzieci, i że to koszt wielokrotnie przekraczający zysk.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#JerzyZakrzewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zdaję sobie sprawę z tego, że nie wszyscy na tej sali zgadzają się i zgodzą z moimi poglądami. Jednakże uważam, że ani interes jednostki, ani interes grupy, jakakolwiek by ona była, nie usprawiedliwia działania na szkodę zdrowia narodu.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#JerzyZakrzewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Słyszałem wielokrotnie, że firmy tytoniowe wspierają sport i działalność charytatywną. Bzdura. Wspierają tylko tam, gdzie mają swój interes. Żeby nie zanudzać Wysokiej Izby, podam tylko dwa przykłady z naszego gdańskiego podwórka.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#JerzyZakrzewski">Latem br. pan poseł Brzeziński skierował do firm tytoniowych prośbę o wsparcie finansowe odbywających się w Nadolu w woj. gdańskim strefowych mistrzostw świata kobiet w szachach. W tym samym czasie osobiście poparłem starania organizacji charytatywnej, Stowarzyszenia Samopomocy „Krąg”, którego jestem członkiem honorowym, o udzielenie jej pomocy. Prośby były skierowane do tych samych firm tytoniowych. Proszę Wysokiej Izby, pan poseł Brzeziński miał więcej szczęścia, gdyż odpowiedziała mu, zresztą negatywnie, aż jedna firma; mnie niestety nie odpowiedziała żadna, chociaż dobre obyczaje nakazywały tej odpowiedzi udzielić. Nie chciałbym komentować tego faktu, gdyż sformułowania, których musiałbym użyć, uznane by były za wysoce nieparlamentarne.</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#JerzyZakrzewski">Przestańmy się oszukiwać, panie i panowie. Uważam, że każdy, kto nie chce, by społeczeństwo uznało go za hipokrytę, będzie głosował za całkowitym zakazem reklamy wyrobów tytoniowych.</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Jerzy Zakrzewski z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, Wysoka Izbo, rozumiem emocje, jakie wywołuje ten temat, ale prosiłabym, żeby w przykładach dramatycznych skutków nie podawać nazwisk pacjentów i rozpoznań chorobowych. Rozumiem emocje pana posła, ale może sobie pacjent, ten czy inny, tego nie życzyć.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Piotra Kozłowskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Juliusz Braun z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#PiotrKozłowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Omawiamy dzisiaj projekt ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu. Na uchwalenie tej ustawy oczekuje 30 mln Polaków, tych niepalących. Z badań w naszym kraju wynika, że mamy 10 mln regularnie palących obywateli. Według ostatnich badań OBOP regularnie pali papierosy 47% mężczyzn i 23% kobiet, co stawia Polskę na jednym z pierwszych miejsc wśród krajów europejskich. Konsumpcja tytoniu w Polsce od 20 lat należy do najwyższych w świecie. Należymy do krajów europejskich, w których zagrożenie zdrowotnymi i społeczno-ekonomicznymi skutkami palenia tytoniu jest największe.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#PiotrKozłowski">Każdego roku na choroby spowodowane paleniem papierosów umiera przedwcześnie 70 tys. Polaków w wieku od 35 do 69 lat. Eksperci szacują, że w latach dziewięćdziesiątych co drugi mężczyzna w Polsce umrze w pełni sił biologicznych i zawodowych z powodu nałogowego palenia tytoniu. Jesteśmy ostatnim krajem Europy, który nie ma antytytoniowego ustawodawstwa, a tymczasem wielkie korporacje tytoniowe realizują program wzrostu konsumpcji tytoniu w naszym kraju o 10–20% do 2000 r., co oznacza wzrost przedwczesnej umieralności (od 9 do 18 tys. zgonów rocznie). Dane te są przerażające i dlatego omawiany dzisiaj projekt ustawy jest niezmiernie pilny i bardzo ważny dla całego naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#PiotrKozłowski">W przedłożonym projekcie bardzo ważny jest art. 4, w którym zobowiązuje się Radę Ministrów do ustalenia programu określającego politykę zdrowotną, społeczną i ekonomiczną, zmierzającego do zmniejszenia używania wyrobów tytoniowych oraz do składania przez rząd corocznie sprawozdania Sejmowi z realizacji tego programu.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#PiotrKozłowski">W art. 5 natomiast określa się miejsca, w których zabrania się palenia tytoniu. Chciałbym powiedzieć tu o oczekiwaniach wielu obywateli, które były wyrażone w sondzie radiowej w ostatni poniedziałek w Poznaniu. Padało wielokrotnie pytanie, czy zakaz obejmie również gmach Sejmu RP. Mam nadzieję, że tak i że zniknie również nieszczęsna nazwa „dolna palarnia”.</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#PiotrKozłowski">Art. 6 pkt 1 moim zdaniem będzie trudny do wykonania. W artykule tym zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom do 18 lat. W wielu krajach były z tym kłopoty.</u>
          <u xml:id="u-100.5" who="#PiotrKozłowski">Art. 8 opowiada się za całkowitym zakazem reklamowania i promocji wyrobów tytoniowych. Jak działa reklama na konsumentów, świadczą badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych. Wskazują one na związek między wiekiem, w którym zaczyna się palić, a reklamą adresowaną do konkretnej grupy. Dzieci tutaj stanowią najbardziej podatny segment rynku. Średni wiek, w którym zostaje się nałogowym palaczem, obniża się od kilkudziesięciu lat i wynosi obecnie 14,5 roku. Około 90% palaczy zaczęło palić przed ukończeniem 21 lat. Z obserwacji wynika, że przemysł tytoniowy zna te liczby i zaczyna adresować reklamę przede wszystkim do dzieci i nastolatków.</u>
          <u xml:id="u-100.6" who="#PiotrKozłowski">W 1988 r. w USA, w 3 lata po rozpoczęciu kampanii, z wielu badań wynikało niezbicie, że wpływ tej reklamy na nastolatków był ogromny. Odsetek kilkunastoletnich palaczy, którzy kupili reklamowane papierosy, wzrósł z 0,5 do 32%, a wartość sprzedaży nieletnim tych papierosów wzrosła z 6 mln do 476 mln dolarów.</u>
          <u xml:id="u-100.7" who="#PiotrKozłowski">W tym miejscu chciałbym poprzeć apel Naczelnej Izby Lekarskiej z dnia 17 marca 1995 r. skierowany do posłów i senatorów w sprawie wprowadzenia ustawowego zakazu reklamy i promocji wyrobów tytoniowych. Nie sądzę, aby znalazł się ktoś chcący polemizować z apelem wystosowanym przez tak zacne gremium. Mam nadzieję, że uchwalając tę ustawę dołączymy do grona państw, które z troską podchodzą do zdrowia swoich obywateli.</u>
          <u xml:id="u-100.8" who="#PiotrKozłowski">Na zakończenie chciałbym zaapelować do wszystkich, którym leży na sercu zdrowie społeczne, a w szczególności do środków masowego przekazu, które mają tak potężne możliwości oddziaływania, aby połączyli swe siły dla wypracowania strategii, która pozwoli na opanowanie tej postępującej epidemii. Udało się to wiele lat temu w USA, na pewno uda się i w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-100.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Piotr Kozłowski z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Juliusza Brauna z Unii Wolności. Następnym mówcą będzie pan poseł Marian Michalski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#JuliuszBraun">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W całym cywilizowanym świecie są podejmowane działania zmierzające do ograniczenia plagi społecznej, jaką jest palenie tytoniu. I w tym, ale niestety tylko w tym sensie ta ustawa zgodna jest z tendencjami światowymi. Autorzy chcieli dobrze, nawet bardzo dobrze, tylko że jak wiadomo dobrymi chęciami piekło jest wybrukowane. Ten projekt jest przykładem tego, jak trudno dobre intencje przełożyć na dobry zapis prawny.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#JuliuszBraun">Przykładem szczególnie rażącym jest tylekroć tutaj już przytaczany art. 8, dotyczący zakazu reklamy. Jak wynika z doświadczeń światowych, jest wiele skutecznych sposobów przeciwdziałania paleniu. Należą do nich po prostu zakazy. Także w Polsce jest wiele miejsc, gdzie palić nie wolno. Chociażby dotyczy to znajdującej się nie opodal Sejmu ambasady Stanów Zjednoczonych, a także siedziby zarządu firmy Exbud - tam te zakazy są bardzo skutecznie przestrzegane. Niestety, nie są skutecznie przestrzegane - i to apel Naczelnej Izby Lekarskiej stawia w troszkę dwuznacznym świetle - zakazy palenia w placówkach służby zdrowia, gdzie personel powszechnie pali, tak samo jak w pokojach nauczycielskich. Wystarczy wejść na przerwie do któregokolwiek pokoju nauczycielskiego w jakiejkolwiek polskiej szkole, żeby zobaczyć jak gęsto tam od dymu.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#JuliuszBraun">Oczekuję, że tego rodzaju zakazy będą w Polsce powszechniejsze, oczekuję, że zróżnicuje się stawki ubezpieczeniowe, bo nie chciałbym płacić swojej składki na leczenie kogoś, kto choruje na skutek palenia papierosów. Natomiast przepisy dotyczące reklamy to są rozwiązania pozorne, efektowne, ale ich skuteczność jest - jak dowodzą badania światowe - żadna. Są przykłady krajów, gdzie jest wprowadzony zakaz palenia i liczba palących rośnie. Są przykłady krajów, gdzie zakazu nie ma i liczba spada ze względu na zróżnicowane działania rządu, na jego politykę.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#JuliuszBraun">Padało tu wielokrotnie pytanie: Po co reklamować, jeśli nie zwiększa to liczby palących? Po to, żeby ci, co palą dzisiaj popularne czy klubowe, których nikt nie reklamuje, zaczęli palić inne marki, oczywiście w interesie tych innych marek.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Sabat: Chodzi o zdobycie nowych palaczy.)</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#JuliuszBraun">Oczywiście, o zdobycie pieniędzy, tak żeby te inne firmy zarabiały pieniądze. Ci, którzy chcą zakazać reklamy, występują w obronie firm najgorszych pod względem jakości produktu, właśnie popularnych czy klubowych, które reklamowane nigdy nie były i nie będą. Występują w obronie producentów najgorszych gatunków tytoniu, nie nadających się do lżejszych i lepszych gatunkowo papierosów. Powiedzmy sobie jasno, że chodzi o pieniądze i obronę pewnych interesów przeciwko innym interesom. Jeśli natomiast 80% społeczeństwa nie chce reklam i 80% społeczeństwa drażnią reklamy tytoniu, to można powiedzieć, że te reklamy rzeczywiście przeciwdziałają paleniu tytoniu. Bo jeśli większość patrzących na reklamę czuje się rozdrażniona, to znaczy, że jest to faktycznie antyreklama. Ale to już nie moje zmartwienie.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#JuliuszBraun">Natomiast w jednym wypadku ta reklama ma oczywiste skutki. Jest to uderzenie ekonomiczne w środki przekazu, które w tej chwili w Polsce przeżywają bardzo duże trudności. W tej sprawie zwróciła się do Wysokiej Izby Unia Wydawców Prasy. Chciałbym przypomnieć, że dopiero od kilku miesięcy obowiązują ograniczenia reklamy, wynikające z ustawy o nieuczciwej konkurencji. Komisja Kultury i Środków Przekazu, która rozważała te kwestie i przyjęła uchwałę w tej sprawie, uważa, że te ograniczenia są wystarczające i stanowią kompromis po długich dyskusjach wypracowany w parlamencie ubiegłej kadencji. Dlatego przypominając tę właśnie uchwałę Komisji Kultury i Środków Przekazu, apeluję o poparcie w głosowaniu nad pierwszym wnioskiem mniejszości. Usunięcie z tej ustawy przepisów dotyczących reklamy nie oznacza likwidacji ograniczeń. Pozostaną w mocy te ograniczenia, które zawiera ustawa o nieuczciwej konkurencji.</u>
          <u xml:id="u-102.7" who="#JuliuszBraun">Jeszcze jedna sprawa związana z mediami. Czy ten zakaz miałby dotyczyć sprzedawanej w Polsce prasy zagranicznej? Jeśli tak, jest to absurd, bo byłby to zakaz dotyczący ogromnej większości tej prasy. Jeśli nie, jest to zachęta, zwłaszcza dla kolorowych tygodników, żeby wyprowadzić z Polski nie tylko druk, ale też redakcje i sprzedawać te tytuły w Polsce jako prasę zagraniczną, która ograniczeniom nie polega, a ustawodawca się tym nie zainteresował. We Francji, gdzie wprowadzono zakaz reklamy w mediach, rząd przeznaczył jednocześnie 40 mln dolarów na wsparcie finansowe prasy. Mam pytanie: Czy rząd polski przewiduje tego rodzaju środki na wsparcie finansowe polskiej prasy, która utraci bardzo istotne źródło dochodów?</u>
          <u xml:id="u-102.8" who="#JuliuszBraun">I króciuteńko...</u>
          <u xml:id="u-102.9" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Sabat: Ale tu chodzi o pieniądze.)</u>
          <u xml:id="u-102.10" who="#JuliuszBraun">Panie pośle, może pan łaskawie pozwoli, że skończę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę zbliżać się do końca, czas się kończy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#JuliuszBraun">Już kończę. Sprawa reklamy zewnętrznej jest kwestią nie tylko utraty dochodów przez gminy, ale konieczności wypłacenia przez gminy odszkodowań, tam gdzie są zawarte długoterminowe umowy. Natomiast nie ma żadnego przekonywającego dowodu na to, że jeśli gminy będą musiały ze swoich budżetów wypłacić odszkodowania za zerwanie umów, choćby jedna osoba z tego powodu przestanie palić.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Juliusz Braun z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Michalskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Władysław Medwid.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#MarianMichalski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Już kolejny raz Wysoka Izba podejmuje debatę nad projektem ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Mam moralne prawo po raz drugi z trybuny sejmowej wypowiedzieć się przeciwko używaniu tytoniu i wyrobów tytoniowych. Jako ten, który od 33 lat zaniechał używania wyrobów tytoniowych, teraz namawia innych do zaprzestania świadomego zażywania nikotyny w każdej jej postaci. Rozprzestrzeniająca się plaga nikotynizmu dotyka niemal wszystkich grup społecznych, a między innymi środowisk już przedszkolnych, szkolnych i akademickich. Nałóg palenia tytoniu obserwuje się nawet wśród uczniów średnich i wyższych szkół medycznych, w środowisku nauczycieli, trenerów, lekarzy, aktorów i reporterów, a więc ludzi, którzy mają możliwość, ba, powinni być animatorami zdrowego stylu życia w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#MarianMichalski">Wysoka Izbo! Pragnę przedstawić niektóre wyniki badań przeprowadzonych przez podpułkownika mgr Antoniego Dragiewicza na przedpoborowych województwa jeleniogórskiego. Badania przeprowadzono w latach 1993–1994 w pracowni psychologicznej w Bolesławcu. Wyniki badań młodzieży w wieku 19–20 lat — mam tu na myśli populację męską — wykazały, że systematycznie zażywało nikotynę 61% badanej populacji, a co piąty badany palenie papierosów rozpoczął przed 15 rokiem życia. Zaobserwowano, że zachodzą pewne różnice w stopniu popadania w nałóg zażywania nikotyny w zależności od miejsca zamieszkania. Największy odsetek palących papierosy odnotowano w małych miastach — aż 69%, w dużych miastach — 63%, najmniej w środowiskach wiejskich — około 55%.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#MarianMichalski">Z uwagi na zbliżający się rok szkolny warto przedstawić wyniki badań z zakresu wpływu czynnika wykształcenia na popadanie w nałóg zażywania nikotyny. Zacznę od chłopców szkół podstawowych. I tak: chłopcy kończący szkołę w normalnym czasie objęci byli nałogiem w 75%, kończący szkołę podstawową w innym trybie - OHP itd. - aż w 81%, absolwenci szkół zasadniczych w 55%, absolwenci zaś szkół średnich, którzy nie podjęli nauki w szkołach wyższych, w 40%, a absolwenci szkół średnich, którzy wybrali dalszą naukę w wyższych uczelniach wojskowych, tylko w 19%. Znamiennym jest fakt, że poziom wykształcenia ma istotny wpływ na popadanie chłopców w nałóg zażywania nikotyny, a zatem podwyższanie poziomu wykształcenia może stać się metodą walki z nałogiem, o którym tak dużo się mówi, a tak mało czyni.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#MarianMichalski">Nie będę przekonywał o tym, gdyż powszechnie wiadomo, że w wieku dorastania nikotyna negatywnie wpływa na rozwój cech budowy ciała oraz funkcjonowanie niemal wszystkich narządów i układów. Badania, w których uczestniczę, wykazują, że ci, którzy palą na przykład przed 15 rokiem życia, są przeciętnie około 6 centymetrów niżsi, a więc ta degradacja w wypadku wzrastającego organizmu jest bardzo znaczna.</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#MarianMichalski">Poza znacznymi zakłóceniami w harmonii rozwojowej w obrębie cech budowy ciała nikotyna znacząco przyspiesza proces starzenia się układu przede wszystkim naczyniowo-sercowego oraz sprawności umysłowej i motorycznej. Winno nas niepokoić zjawisko plagi zażywania nikotyny przez nieletnie dziewczęta i kobiety w ciąży. Epidemii nikotynowej nie zwalczy się od zaraz, uchwalając lepiej czy gorzej zredagowaną ustawę. Jednak od czegoś trzeba zacząć. Dlatego po uchwaleniu proponowanych zapisów projektu ustawy należy dążyć do zmiany zachowań poprzez działania sięgające raczej do wyrobienia świadomości potrzeby zaniechania stosowania używek tytoniowych, niż do katalogu zakazów i nakazów. Do realizacji treści przyszłej ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu muszą przystąpić wszystkie instytucje i zakłady pracy, bez względu na ich charakter państwowy, lub prywatny.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#MarianMichalski">Wyrażam nadzieję, że autorzy projektu ustawy w art. 5 ust. 1 pkt. 1 i 2, proponując zapis zakazu używek tytoniowych w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, mieli również na uwadze wszystkie rodzaje szkół, łącznie z uczelniami akademickimi, bo tam też ten problem istnieje. Jeżeli tak, wówczas będę głosował za wersją projektu ustawy przedłożonego przez połączone komisje.</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Marian Michalski z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Władysława Medwida z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Marek Rojszyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#WładysławMedwid">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Prawdę mówiąc, nie miałem zamiaru zabierać głosu w kwestii szkodliwości palenia tytoniu, ale ogarnia mnie przerażenie, gdy słucham, jak pewne osoby - moje autorytety z okresu pracy w tymże parlamencie - wypowiadają się w sposób straszliwy. Bo jeżeli słyszę z tej mównicy, iż reklamowanie papierosów absolutnie nie ma żadnego znaczenia w Polsce, to odniosę się do mentalności i do sposobów reklamowania chociażby w Stanach Zjednoczonych, na które tutaj wielu mówców powoływało się w swoich wywodach. Chciałbym powiedzieć tylko o jednej sprawie. Proszę państwa, okazało się, że samo reklamowanie papierosów w Stanach Zjednoczonych spowodowało np. w 1988 r. wzrost liczby palących młodocianych w wieku średnio 14,5 roku, a zaczynających od 9 roku życia, z 0,5% do 32%. Obliczono także, że w tym samym czasie wartość sprzedaży papierosów nieletnim wzrosła z 6 mln do 476 mln USD. Dlaczego tak się dzieje? Czyżby nagle ta młodzież brała przykład ze starszych? Myślę, że nie. Krzykliwe, bardzo mocne reklamy powodują to, że właśnie młodzież sięga po papierosy. Z tego sprawo-zdania wynika w sposób jasny, że ok. 90% palaczy zaczęło palić przed ukończeniem 21 roku życia. Do czego tutaj dochodziło? M.in. do tego, że firma Reynolds wykreowała Old Joe Camel - Starego Joe Camela - postać z kreskówki. Na kogo działa kreskówka w formie myszki Miki? Na pewno nie na dorosłego. Ale ten, kto idealnie zwraca uwagę na kreskówkę myszki Miki, zwraca uwagę również na postać starego Joe Camela, który pali papierosy, jeździ na motocyklu; ciągle pali, podrywa piękne dziewczyny z papierosem w ustach. W czym więc jest przykład? I ktoś tutaj powie, że nie ma to wpływu na młodocianych palaczy?! Chciałbym więc zwrócić uwagę przede wszystkim na tę rzecz.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#WładysławMedwid">Również poseł Marciniak mówił tutaj o tym w sposób jasny. Proszę państwa, to, że dochodzi do publikacji w gazetach, że tytoń nie jest trucizną, to jest szczyt - no nie wiem czego - demencji. Jest to coś niezrozumiałego. Przecież wyraźnie chodzi tutaj o pewne rzeczy, które funkcjonują w Stanach Zjednoczonych i zaczynają funkcjonować również w naszym kraju. Mianowicie, proszę sobie wyobrazić, że w 1992 r. przemysł tytoniowy udzielił głównym partiom politycznym dotacji w wysokości ponad 4,7 mln USD, a więc trzy razy więcej, niż w 1988 r. O czym to świadczy? W 1982 r. ujawniono, że w ciągu dwóch lat 420 spośród 535 kongresmenów i 87 spośród 100 senatorów przyjęło dotacje na kampanię wyborczą od firm tytoniowych, czyniąc z lobby tytoniowego jedną z najbardziej wpływowych sił w rządzie Stanów Zjednoczonych. Myślę, że w naszym kraju nie doszło jeszcze do takiej sytuacji, ale jestem zatrwożony tym wszystkim, co się tutaj dzieje.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#WładysławMedwid">W wypowiedzi pana kolegi posła Zakrzewskiego rysuje się wielka tragedia - sprawy rodzinne. Każdy z nas coś przeżył, ja również, nie będę o tym opowiadał, nie będę tu wymieniał nazwisk wielkich ludzi, którzy poumierali z powodu nadużywania tytoniu i alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#komentarz">(Poseł Marian Król: Po co mówić o znajomych.)</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#WładysławMedwid">Panie pośle Król, mój znajomy również siedział, tak jak pan tu, i też mu coś spadło na głowę, wie pan, chociaż tu cegieł nie ma.</u>
          <u xml:id="u-108.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-108.6" who="#komentarz">(Poseł Marian Król: Przecież nie o to chodzi.)</u>
          <u xml:id="u-108.7" who="#WładysławMedwid">Ja panu nigdy nie przerywałem, panie pośle...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo proszę nie przerywać. Panowie posłowie, proszę nie dyskutować z mówcą.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę kontynuować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#WładysławMedwid">Proszę państwa, chciałbym zwrócić uwagę na jedno. Każdy ma swój pogląd, również poseł Braun. Uważam, że jako przewodniczący Komisji Kultury i Środków Przekazu może on bronić środków przekazu. Ale, panie pośle, na miłość boską, jeżeli pan mówi, że dobrymi chęciami piekło jest wybrukowane, to chciałbym zapytać: jakim brukiem, z jakiego tworzywa? Chyba, proszę pana, wybrukowane jest judaszowym pieniądzem.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#WładysławMedwid">Dlatego też uważam, że mówienie o tym, iż w szkole również się pali, otwiera się sale nauczycielskie, pokoje lekarzy w służbie zdrowia — dowodzi właśnie nieświadomości. Po to chcemy wprowadzić tę ustawą, żeby zmienić mentalność i świadomość. Przecież nie kto inny jak wymieniany tu wielokrotnie prof. Zatoński, wielki krzewiciel antynikotynizmu, ma — czy też miał — problemy również z własnymi pracownikami! Kiedyś w swych wypowiedziach o tym wspominał. Sądzę jednak, proszę państwa, że tutaj jednoznacznie o tych sprawach nie należy mówić.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#WładysławMedwid">Prasa zagraniczna - powiedział pan poseł Braun - również prezentuje reklamy. Kto tę prasę czyta? My, dorośli, możemy ją czytać. Natomiast rzadko się zdarza, by czytał ją młody człowiek w wieku 9 czy 11 lat; nie ma nawet pieniędzy na kupno takiej prasy.</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#WładysławMedwid">Absolutnie nie zgadzam się z tezą pana posła, który daje przykłady dopłat do prasy rzędu 40 mln dolarów. Czy w apelu lekarzy, w apelu Naczelnej Rady Lekarskiej, nie dość wyraźnie przedstawia się sytuację, że setki milionów złotych z kieszeni podatników przeznacza się na leczenie? To co jest lepsze? Wolałbym dopłacać 100 mln miesięcznie do prasy, panie pośle Braun, niż setki milionów do zdrowia i życia ludzkiego. I to jest najważniejsze. Bo życia nie zastąpi żadna prasa - czy to pochodzenia naszego, czy obcego - która reklamuje tytoń czy pisze o nim w sposób bardzo piękny, przystępny i wspaniały, czasami negując wręcz badania naukowe. Mógłbym tu zacytować wypowiedź prasową, że opinie naukowców w sprawie badania szkodliwości palenia są podzielone. Proszę państwa, kto to pisze? Kogo reprezentuje ta prasa? Jeżeli będzie trzeba, zacytuję nazwę tego dziennika. Jest to dla mnie straszliwie oburzające.</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#WładysławMedwid">Myślę, że i w sympatycznej Unii Pracy, i w każdym klubie czy kole na pewno w tej kwestii głosy są podzielone. Nie będę mówił, że należy głosować, i nie będę zwracał się do wszystkich posłów o to, żebyście państwo głosowali w sposób jasny, zgodnie z wypowiedziami swoich przedstawicieli klubowych, ale chciałbym zaapelować z tego miejsca do posłów: niech zdrowy rozsądek, sumienie i przede wszystkim jasność myśli wezmą górę i niech to głosowanie przesądzi w sposób jasny, jak mamy postępować z nadużywaniem czy używaniem tytoniu w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-110.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Władysław Medwid z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Marka Rojszyka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#MarekRojszyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wszyscy zgodzimy się z truizmem, że palenie wyrobów tytoniowych nie przynosi żadnych korzyści, a wręcz jest wysoce szkodliwe. I to nie tylko jako zjawisko jednostkowe, dotyczące pojedynczego palacza, ale jest niebezpieczne również jako zjawisko społeczne. O skutkach mówili już moi przedmówcy, nie będę tego powtarzał. Chciałbym jednak wyrazić pogląd, iż przyjęcie projektu ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych w formie proponowanej przez komisję, w szczególności z zapisami art. 8, nie przyniesie w rzeczywistości pożądanych efektów, polegających na zmniejszeniu zużycia wyrobów tytoniowych. Dowodzą tego doświadczenia innych państw, gdzie całkowicie zakazano reklamy tych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#MarekRojszyk">Palenie tytoniu przez szerokie rzesze społeczeństwa należy traktować jako zjawisko społeczne, pewien styl życia. Dlatego tylko i wyłącznie zmiana tego typu zachowań, propagowanie zdrowego stylu życia, głównie wśród młodzieży, może doprowadzić do mniejszego zużycia wyrobów tytoniowych w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#MarekRojszyk">Obecnie obowiązujące regulacje i tak już w dużej mierze ograniczają reklamę tych wyrobów i w mojej ocenie są w zupełności wystarczające. Niestety całkowity zakaz reklamy, a co za tym idzie - nieprzekazywanie podstawowych informacji o cechach produktu - doprowadzi do dezorientacji wśród konsumentów. A jak pokazują badania rynku, obecnie największą popularnością cieszą się papierosy zawierające dużą ilość nikotyny i substancji smolistych. Dlatego wprowadzenie w przyszłości wyrobów tytoniowych o mniejszej zawartości tych szkodliwych substancji, a zarazem eliminowanie tych najbardziej trujących będzie bardzo utrudnione, wręcz niemożliwe. Prócz tego z pewnością stracą na tym producenci krajowi i agencje reklamowe, nadal będą bowiem reklamy tytoniu w ogólnie i powszechnie dostępnych stacjach telewizji satelitarnych, gdzie reklamują się producenci zagraniczni.</u>
          <u xml:id="u-112.3" who="#MarekRojszyk">Gdy uchwalamy całkowity zakaz reklamy tytoniu w naszym kraju, musimy pamiętać o zbliżającej się prywatyzacji przemysłu tytoniowego. Regulacja taka bowiem prowadzi do pogorszenia pozycji przetargowych zakładów przy prywatyzacji tej gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-112.4" who="#MarekRojszyk">Nie zgodzę się też ze stwierdzeniem pana posła Pietrzykowskiego i pana posła Medwida, że to tylko i wyłącznie reklama wyrobów tytoniowych powoduje palenie papierosów przez młodzież. W ocenie wielu osób przyczyny tego negatywnego zjawiska leżą gdzie indziej i dlatego trzeba je likwidować przede wszystkim poprzez ograniczenie dostępu do papierosów, czyli przestrzeganie zakazu sprzedaży tytoniu młodzieży poniżej 18 roku życia, oraz poprzez propagowanie zdrowego stylu życia i informowanie o szkodliwości palenia.</u>
          <u xml:id="u-112.5" who="#MarekRojszyk">Reasumując, nie wydaje mi się, by całkowity zakaz reklamy wyrobów tytoniowych przyniósł zamierzone skutki w postaci zmniejszenia zużycia tych wyrobów. Dlatego, jeżeli nie zostanie przyjęty któryś z wniosków mniejszości, a osobiście będę głosował za pierwszym, będę głosował przeciw uchwaleniu tej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Marek Rojszyk z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bogdana Pęka z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, są 4 minuty czasu klubowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#BogdanPęk">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Podejmujemy ten temat w szczególnych okolicznościach, po niedawnej debacie, burzliwej zresztą, jaka miała miejsce w Wysokiej Izbie na temat przemysłu tytoniowego, jego prywatyzacji i przyszłości tej branży. Mówimy mianowicie o roli reklamy w przemyśle, który przynosi duże pieniądze kosztem - z przykrością muszę powiedzieć, że również mnie to dotyczy - zdrowia ludzi. I jest to, Wysoka Izbo, sprawa bardzo istotna i ważna. Oczywiście rozumiem, że istnieje bardzo potężne lobby, lobby, które wielokrotnie, także w Wysokiej Izbie, uzyskiwało większość wtedy, gdy podejmowano decyzje niezgodne z rachunkiem ekonomicznym, z polskim interesem ekonomicznym. Jednak w tym wypadku jest to debata na temat reklamy przemysłu tytoniowego, wszechobecnej reklamy. Wystarczy wszak wyjść na ulice każdego polskiego miasta, ba, każdej polskiej wioski i widzimy wielkie plakaty: Rothmans, Reemtsma, Philipe Morris, Marlboro. Uśmiechają się wspaniali mężczyźni na motorach i piękne dziewczyny zaciągające się takim czy innym papierosem. Jest to po prostu wielki interes związany z lobby, które na ostatnim miejscu stawia zarówno zdrowie - o czym pięknie mówił poseł Medwid i inni mówcy - jak i przyszłość dowolnych narodów.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#BogdanPęk">Cywilizacje zachodnie, w czym zapewne Wysoka Izba jest znakomicie zorientowana, odchodzą od palenia tytoniu. Wprowadza się tam bardzo restrykcyjne prawo, gdzieniegdzie również całkowity zakaz reklamy.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#BogdanPęk">Myślę, że właśnie teraz, kiedy sprzedaliśmy albo mamy zamiar sprzedać polski przemysł tytoniowy obcym koncernom, trzeba powiedzieć również „b”.</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#komentarz">(Poseł Grażyna Staniszewska: Ale rolnicy się temu sprzeciwiają.)</u>
          <u xml:id="u-114.4" who="#BogdanPęk">W takim razie zdobądźmy się na gest wobec polskiego społeczeństwa i znieśmy możliwość reklamowania przemysłu tytoniowego. Opowiadam się jednoznacznie za całkowitym zakazem, cokolwiek by bowiem powiedzieć, to jedno jest pewne: z całą pewnością taki zakaz reklamy nie zwiększy liczby polskich palaczy. Jeżeli tak się stanie, samo to też będzie sukcesem. Przy niedawnej debacie, ile wart jest rynek polskich palaczy - bo to jest główna wartość w przemyśle tytoniowym podlegającym prywatyzacji - był spór, czy jest to 500 tys., czy 1 mln dolarów. A potem się okazało, że jest to co najmniej 3 mld dolarów i te 3 mld dolarów to jest właśnie to, co odbiera zdrowie polskiemu narodowi, polskiej młodzieży - młodzieży, która przez te właśnie reklamy z całą pewnością jest zachęcana do zaciągania się dymkiem papierosowym.</u>
          <u xml:id="u-114.5" who="#BogdanPęk">Myślę, Wysoka Izbo, że straty w gospodarce, straty w niektórych mediach, które żyją po części z reklamy przemysłu tytoniowego, będą znacznie mniejsze, niepomiernie mniejsze, a z punktu widzenia kosztów społecznych, z biegiem lat, absolutnie nieporównywalne z zyskami, jakie będą związane ze spowodowanym tą decyzją zmniejszeniem w Polsce liczby palaczy i wypalanych papierosów. Podobnie jak wszystkie państwa cywilizowane nie mamy wyboru. Musimy jako Sejm wybrany przez polskie społeczeństwo prowadzić takie działania, które będą systematycznie zmniejszać liczbę palaczy w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-114.6" who="#BogdanPęk">Mówię to jako jeden z palących, wypowiadając się również, jak sądzę, w imieniu tych, którzy chcieliby palenie rzucić. Mam pełne prawo i wręcz obowiązek przekazać przestrogę tym, którzy rozpoczęli palenie bądź chcą w przyszłości rozpocząć.</u>
          <u xml:id="u-114.7" who="#BogdanPęk">Zatem postawmy kropkę nad „i”. Trzeba, żeby był to wyraz pewnej symboliki. Ta Izba polskiego parlamentu, która niedawno wyraziła zgodę na sprzedaż polskiego przemysłu tytoniowego, niechaj teraz uniesie się ponad podziałami i niechaj wprowadzi pełny zakaz reklamy papierosów jako pewne zadośćuczynienie dla polskiego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-114.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Bogdan Pęk z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu...</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#komentarz">(Poseł Marian Król: Proszę o umożliwienie mi zadania pytania.)</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Pytanie do pana ministra przed zabraniem przez niego głosu?</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#komentarz">(Poseł Marian Król: W trybie pytania.)</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo. Potem będzie wystąpienie pana posła sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle, tylko proszę ograniczyć się do pytania, bo czas pana klubu jest już wyczerpany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#MarianKról">Mam pytanie do pana posła sprawozdawcy. Czy pan poseł zna opinię pana prof. Ćwiąkalskiego z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w sprawie tej ustawy? Druga kwestia: w art. 3 w pkt. 3 jest niejasny zapis. Co można rozumieć przez pojęcie — dokładnie cytuję — „warunków prawnych zachęcających do ograniczenia używania tytoniu”? Co tworzący prawo mieli na myśli? Wiemy, że żadne prawo nie ma zamiaru określać zachęt czy form zniechęcania, tylko określa warunki zmuszania czy zobowiązania kogoś do czegoś.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#MarianKról">I trzecie pytanie: Czy były w Polsce w latach dziewięćdziesiątych badania wpływu nasilenia reklamy na konsumpcję tytoniu wśród młodzieży i w ogóle wśród starszego pokolenia?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł w jakim trybie?</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Dołowy: W trybie pytania.)</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę tylko zadać pytanie, gdyż czas klubu jest wyczerpany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#KrzysztofDołowy">Mam kilka pytań do posła sprawozdawcy i do rządu. Otóż reklama będzie przychodziła z zagranicy, a nasza będzie zakazana, jeżeli przejdzie projekt ustawy. Czy wobec tego nie uderzy to w polskich plantatorów tytoniu i do jakiego stopnia możemy oszacować straty? Czy będzie trzeba w tej sytuacji wspomóc finansowo plantatorów? Jaka to będzie suma? Sądzę, że raczej ktoś z Ministerstwa Finansów powinien odpowiedzieć na to pytanie. Czy polskie fabryki nie stracą na rywalizacji z promowanymi dzięki reklamom z Zachodu papierosami i czy polscy pracownicy przemysłu tytoniowego nie staną się bezrobotni? Ile to będzie kosztowało polski rząd? (Oczywiście to niczego nie przesądza, chciałbym tylko znać liczby.) Czy rząd sobie z tego zdaje sprawę?</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#KrzysztofDołowy">Następne pytanie: Wpływy z prywatyzacji firm tytoniowych miały pójść na zaspokojenie roszczeń emerytów - czy zakaz reklamy nie wpłynie na cenę tych firm? Jeżeli tak, to czy to się nie odbije na naszych emerytach? Może nie będzie pieniędzy na to, żeby im dać emerytury.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#KrzysztofDołowy">Wreszcie stadiony i obiekty sportowe. Skoro tam będzie zakazana reklama, to czy bilet na mecz piłkarski będzie droższy i o ile? Czy transmisje z zagranicznych meczy piłkarskich w ogóle będą dopuszczone do Polski, skoro tam czasem są reklamowane papierosy? Rozumiem, że chyba byłoby uczciwie, gdybyśmy zakazali tej reklamy. Czy taka była intencja ustawodawcy?</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#KrzysztofDołowy">O ile zdrożeje bilet do kina (tam często są reklamy)? Komunikacja miejska jest deficytowa; reklamuje często papierosy. Rozumiem, że rząd da jakieś pieniądze na wyrównanie tego. Ile to byłoby pieniędzy z budżetu? O prasie mówił kolega Braun, że prawdopodobnie będzie drukowana granicą. A może wprowadzimy zakaz. Mam pewne wątpliwości, czy programy satelitarne będzie można do Polski „wpuszczać”, jeżeli tam byłyby, nie daj Boże, reklamowane papierosy. Jaka jest opinia rządu na ten temat?</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#KrzysztofDołowy">Wreszcie mam pytanie, ponieważ są dwa dopuszczalne poglądy: że ziemia jest okrągła i że jest płaska. Wydaje się, że w tej Izbie są one całkowicie równocenne. Jest mnóstwo danych naukowych, które wskazują na to, że reklama nie ma wpływu na liczbę wypalanych papierosów. Mam pytanie, może do ministra zdrowia, może do samego premiera: Gdyby tak zrobić glinianego papierosa i wbijać w niego szpilki, czy to nie byłaby metoda skuteczniejsza i tańsza dla społeczeństwa niż zakaz reklamy?</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Również zwracam uwagę, że czas klubowy jest wyczerpany. Proszę ograniczyć się ściśle do pytań, bez rozwijania ich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#AndrzejAumiller">Ograniczę się ściśle do pytań do pana ministra. Skoro takie pytania, powiedziałbym, przewrotne tu padły, to ja zadam też przewrotne pytanie: A o ile mniej będziemy wydawać z budżetu na służbę zdrowia? To jest jedno pytanie, które też trzeba sobie postawić. I o ile zdrożeją trumny, skoro spadnie liczba zgonów?</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze przed wystąpieniami pana ministra i pana posła sprawozdawcy chciałby zadać jakieś pytanie?</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle. Tak samo proszę się ściśle ograniczyć do pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#JanKról">Jestem wielkim przeciwnikiem palenia, dlatego...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#OlgaKrzyżanowska">To nie jest pytanie, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#JanKról">Tak, ale w związku z tym jestem za bardzo radykalnymi rozwiązaniami w tej kwestii i dlatego mam następujące pytanie do pana posła sprawozdawcy: Czy w trakcie prac komisji był rozpatrywany zakaz produkcji tytoniu i wprowadzania go na rynek? Bo jeśli ta propozycja nie była rozpatrywana, to z kolegami jesteśmy gotowi wnieść odpowiedni projekt zapisu do ustawy i wówczas zobaczymy, kto z tych judaszowych pieniędzy korzysta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciałby jeszcze zadać pytanie?</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie, proszę o zabranie głosu...</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#komentarz">(Poseł Władysław Medwid: Mam pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#WładysławMedwid">Szanowna Pani Marszałek! Mam pytanie do pana ministra. Niedawno doprowadziliśmy do uchwalenia ustawy dotyczącej psychiatrii. Dlatego mam pytanie - być może niezbyt spójne z wcześniejszymi. Chciałbym zapytać pana ministra - jako profesora medycyny, ale również lekarza, który dba o deontologię, o przysięgę Hipokratesa, o człowieczeństwo - ile kosztuje marność ludzka... przy zaprzedaniu się mamonie... w tych wszystkich wypowiedziach.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu ministra zdrowia i opieki społecznej pana Ryszarda Jacka Żochowskiego. Proszę o odpowiedź na wszystkie pytania, które tu były zadane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#RyszardJacekŻochowski">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Mam przewagę nad panem posłem sprawozdawcą, gdyż do niego będzie należało ostatnie zdanie. Chciałbym jednak ustosunkować się do kilku tutaj zgłoszonych pytań, skierowanych pod adresem rządu. Jeżeli pani marszałek pozwoli, to będę odpowiadać nie chronologicznie, tak jak były zadawane, ponieważ łączą się one w pewne grupy.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#RyszardJacekŻochowski">Bez przesady można stwierdzić, że rynek tytoniowy, oprócz rynku alkoholowego, jest największym rynkiem hazardu zdrowotnego - hazardu zdrowotnego - a skutki jego działania godzą - trzeba to szczerze powiedzieć - w biologiczne podstawy bytu społecznego. Walka z nim jest obowiązkiem państwa, rządu, parlamentu i nie można odnosić wszystkiego do utraty szybkich korzyści finansowych, nie patrząc na te, jakie traci się w dłuższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#RyszardJacekŻochowski">Zmniejszenie ogólnej konsumpcji tytoniu w kraju, przy odpowiedniej polityce podatkowej i cenowej, nie zmniejsza dochodów budżetu państwa, a koszty wynikające z negatywnych następstw, z leczenia - jak potwierdziły to obliczenia przeprowadzone m.in. w Stanach Zjednoczonych - przekraczają 3-, 4-krotnie dochody budżetu państwa uzyskiwane z tytułu obrotu wyrobami tytoniowymi. To trzeba sobie powiedzieć, przełożyć również na pieniądze, tylko inaczej wydawane. Bo są szybkie pieniądze i są powolne pieniądze, te, które wpływają od razu do kasy państwa, i te, które państwo traci. I w ten sposób państwo traci pieniądze; a nie mówię już o tym, co traci społeczeństwo. Państwo je traci z powodu takiej a nie innej polityki preferującej albo dopuszczającej nadużywanie nikotyny w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#RyszardJacekŻochowski">Pani poseł Dmochowska zadała konkretne pytanie, dotyczące art. 9: Czy informacja sformułowana w języku polskim umieszczona na powierzchni nie mniejszej niż 30% jednostkowego opakowania papierosów może uniemożliwić eksport naszych papierosów na inne rynki i stanowi pogwałcenie prawa? Pytam się, po pierwsze: Pogwałcenie jakiego prawa? Jest dyrektywa EWG - mówiąca, że nie mniej niż 10% - która nie musi być przez nikogo przestrzegana, a na przykład wszystkie kraje skandynawskie, Wielka Brytania i Belgia - przecież one są w Europie - stosują nawet więcej niż 20%, 30%, Kanada 50%. A poza tym, pani poseł, jaki kraj kupi polskie papierosy z polskim napisem? Przecież tam nikt nie zna tego języka. Czyli wymogi stosowane do papierosów eksportowanych do innych krajów nie dotyczą napisów w języku polskim. Tak że wydaje się, że ten problem nie jest dyskusyjny.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#RyszardJacekŻochowski">Czy to prawo uderzy w polski przemysł? W jaki sposób będą musiały być stosowane dopłaty dla plantatorów tytoniu? Ja na to nie potrafię odpowiedzieć. Jest to oczywiście pytanie dla ministra finansów. Czy droższy będzie bilet na stadion? Czy nie będą transmitowane imprezy ze stadionów zachodnich, gdzie są reklamowane papierosy? Byłbym za tym, żeby takie transmisje się odbywały jak najczęściej, bo przecież jeżeli taką transmisję oglądają ludzie mądrzy, to widzą, że jest to po prostu szczyt idiotyzmu: Po boisku biegają ludzie, którzy nie palą, osiągają wyniki, biją rekordy, a pokazują nam coś, co temu zaprzecza.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#RyszardJacekŻochowski"> To jest cudowna reklama głupoty. Niech to będzie. Patrzmy na to, jak można wpływać na podświadomość człowieka nie myślącego. Nie myślącego - a ja ciągle zakładam, że Polacy myślą.</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#RyszardJacekŻochowski">Jeden z posłów powiedział, żeby zamiast prawdziwych papierosów zrobić gliniane papierosy i wbijać w nie szpilki. Nie wiem, co da taki gliniany papieros, ale lada chwila pokaże się plakat ministra zdrowia, na którym będzie pokazany płód ludzki, w który są wbijane papierosy - i będzie to w moim pojęciu plakat odstraszający.</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#RyszardJacekŻochowski">Proszę Państwa! Żeby było jasne, nie jestem za całkowitym zakazem reklamy. Całkowity zakaz reklamy jest bezsensem. Przecież w sklepach, w których się sprzedaje papierosy, musi być napisane, że tu się sprzedaje papierosy. Ale pod jednym warunkiem — trzeba pokazywać w tym sklepie na reklamie, który z tych papierosów jest „mniej zabijający”, ale pokazywać to tylko w tym miejscu, w sklepie, a nie na szosach czy na ulicach.</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#RyszardJacekŻochowski">Ta ustawa wprowadza jeszcze jeden bardzo ważny przepis. Wprowadza mianowicie w Polsce oficjalne rewiry głupoty i te rewiry głupoty to są miejsca, gdzie będą gromadzili się palacze i będą mogli palić papierosy. I niech te rewiry głupoty funkcjonują.</u>
          <u xml:id="u-128.10" who="#RyszardJacekŻochowski">Oprócz tego wszystkiego chcę zwrócić państwa uwagę na jeszcze jedną kwestię. Nie mówmy tylko o reklamie, bo reklama to połowa powodzenia. Rewiry głupoty są w domu, bo palą rodzice, rewiry głupoty są w szkole, bo palą koledzy. I trzeba uczyć społeczeństwo polskie nie tylko poprzez reklamę, ale poprzez uświadamianie tego wszystkiego, co się za tym kryje i co to niesie.</u>
          <u xml:id="u-128.11" who="#RyszardJacekŻochowski">Na zakończenie chcę sobie pozwolić na pewne skojarzenie związane z reklamą. Gdyby w raju Ewa pokazała Adamowi zakazane jabłko, w którym byłby obrzydliwy robak, zerwałby to jabłko czy nie? Dziękuję państwu bardzo.</u>
          <u xml:id="u-128.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał minister zdrowia i opieki społecznej pan Ryszard Jacek Żochowski.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Słucham, panie pośle, w jakiej sprawie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#JuliuszBraun">Chciałbym zadać panu ministrowi uzupełniające pytanie, jeśli wolno. Pan minister przedstawił nam interesujący projekt dotyczący zakresu dopuszczalnej reklamy. Czy pan minister mógłby wskazać, który przepis tej ustawy odpowiada tej koncepcji (bo ja nie mogę takiego przepisu znaleźć)?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Może jeszcze są jakieś pytania po wypowiedzi pana ministra?</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#KrzysztofDołowy">Panie ministrze, nie spodziewałem się, że pan odpowie na pytania dotyczące pieniędzy, ale w tej sytuacji chciałbym, żebyśmy przed podjęciem decyzji znali te liczby, żebyśmy mieli jasność, decydując. Doceniam zdrowie; jest ono większą wartością niż jakieś tam pieniądze poszczególnych grup społecznych. Powinniśmy jednak wiedzieć, czy rząd przewiduje w przyszłym budżecie pieniądze na pokrycie strat plantatorów, prasy itd.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#komentarz">(Poseł Jan Król: Mam jeszcze pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#JanKról">Mam pytanie do pana ministra. Czy pan minister prezentował stanowisko rządu, Rady Ministrów, wobec tego konkretnego projektu ustawy, czy po prostu swój punkt widzenia, jeśli chodzi o problem nikotynizmu i skutków palenia tytoniu? Czy Rada Ministrów zajęła stanowisko wobec tego projektu ustawy?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan minister byłby uprzejmy odpowiedzieć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#RyszardJacekŻochowski">Jeżeli chodzi o obliczenia, o których pan poseł mówił, to takich projektów w przyszłym budżecie nie ma; tego typu wydatków nie planowaliśmy. Po pierwsze, dlatego że nie wiedzieliśmy, jak będzie wyglądał dalszy przebieg prac nad projektem ustawy, a po drugie, nie jesteśmy przekonani, że wprowadzenie tego typu ustawy doprowadzi do takich nieszczęść finansowych, o jakich mówiono.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#RyszardJacekŻochowski">Jeżeli chodzi o stanowisko rządu, to bliskie ono jest poparcia ustawy w całości, wraz z trzecim wnioskiem mniejszości. To jest stanowisko rządu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo proszę sprawozdawcę komisji pana posła Seweryna Jurgielańca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#SewerynJurgielaniec">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Chcę podziękować państwu za tę dyskusję. Chcę podziękować państwu z prawicy za wszystkie uwagi, które tutaj padły. Muszę powiedzieć, iż należało się spodziewać, że dyskusja na te tematy będzie zawierała kontrowersje, będzie trudna, że dyskusja ta będzie wyzwalała emocje; wszystko to bowiem, co jest związane z życiem człowieka, zawsze emocje wywołuje.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#SewerynJurgielaniec">Jeśli chodzi o skuteczność przestrzegania zakazu palenia w placówkach służby zdrowia, w szpitalach, w innych pomieszczeniach - tam, gdzie on do tej pory został wprowadzony - to chciałbym powiedzieć, panie pośle Braun, że były to zwykle inicjatywy na przykład dyrektora zespołu opieki zdrowotnej czy kierownika szkoły, którzy nakazywali to wprowadzić. Nie było wtedy tego podparcia, jakie będzie stanowiła ustawa. Myślę, że chyba ta ustawa będzie pewne sprawy regulowała. Przede wszystkim ważne jednak jest to, o czym w swojej wypowiedzi mówiłem, mianowicie, że ten, kto nie pali, będzie miał teraz argument prawny - tak jak w Stanach Zjednoczonych każdy posługuje się argumentem, że coś jest sprzeczne z konstytucją, tak samo w tym wypadku, jeżeli coś będzie sprzeczne z zapisem ustawy, to oczywiście ktoś, kto się będzie bronił przed ryzykiem zachorowania, będzie mógł to tym uzasadnić.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#SewerynJurgielaniec">Reklama lepszych papierosów. Ja oczywiście przychylam się do zdania, które tutaj przedstawiano, że reklama nie jest jedynym sposobem likwidacji nałogu palenia tytoniu, i to musimy sobie powiedzieć jasno; jest ona jednak jednym z czynników, który powoduje przede wszystkim wczesną inicjację palenia. I stąd się bierze ten problem.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#SewerynJurgielaniec">Poza tym proszę zwrócić uwagę — w swojej wypowiedzi wspominałem o tym — że reklama w Polsce jest nachalna, agresywna. Nie zauważyłem nigdy nigdzie żadnej reklamy ze starszym panem, kaszlącym, pochylonym, z zapalonym papierosem. Nie ma tego, proszę państwa. Przytoczyłem państwu zdania, które są umieszczane na reklamach. Mam tutaj spis właściwie chyba wszystkich sloganów reklamowych. Tu nigdzie nie ma oceny, czy ten papieros jest mniej szkodliwy, czy bardziej szkodliwy. Proszę państwa: palto na zimę, dwudziestu wspaniałych, zgrana paczka, przyjaciele na zawsze, organy smaku, jeden z najlepszych, palę sobie, poczujesz bluesa, zawsze na fali, sedno smaku, „Mars” i nic więcej, pełna satysfakcja, zawsze najwyższa jakość, przerwa w codzienności, smak świeżości, lekki, lżejszy, mentolowy, wybrałem naprawdę lekkie. Proszę państwa, i to jest to, co doprowadza do powstania sytuacji emocjonalnej.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#SewerynJurgielaniec">Jeden z posłów na spotkaniu w październiku pokazywał nam reklamę dotyczącą tylko i wyłącznie młodzieży. Była ona bodajże, o ile dobrze pamiętam, zamieszczona w „Gazecie Wyborczej”: grupa młodych ludzi na motorach, palących papierosy. To jest skierowane do młodzieży. Przestańmy się czarować, że jest inaczej.</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#SewerynJurgielaniec">Nie wiem, czy państwo zwróciliście wszyscy na to uwagę, że w swojej wypowiedzi mówiłem o wnioskach mniejszości. Prezentowałem oczywiście stanowisko komisji, czyli wyniki głosowania komisji. Pan prof. Dołowy był na ostatnich posiedzeniach, na ostatnich spotkaniach połączonych Komisji: Zdrowia i Ustawodawczej. Po prostu tak przegłosowali posłowie, ale biorąc pod uwagę te realia, o których państwo tutaj mówiliście (mówiliście państwo o realiach ekonomicznych), oczywiście, że tak. I w związku z tym trzeci wniosek mniejszości dopuszcza w dalszym ciągu reklamę, ale ją ogranicza w określony sposób, bo ten zapis spowoduje, że nie będzie możliwości umieszczenia seksownej dziewczyny, czy jakiejś innej zachęty - wizualnej, kolorowej - do palenia tytoniu. Bardzo bym prosił, żeby spojrzeć na to w ten sposób, ponieważ są tu stanowiska krańcowe - jedni mówią: bezwzględny zakaz, drudzy mówią: nie lub zostawmy to tak, jak jest do tej pory. Ale zastanówmy się, czy ten akurat przepis nie będzie w tym przypadku krokiem do przodu, a może nawet - spójrzmy na sprawę idealistycznie - może będziemy pierwszym krajem, który wprowadzi prawidłowe zasady reklamy.</u>
          <u xml:id="u-138.6" who="#SewerynJurgielaniec">Chcę powiedzieć, że reklamiarze przy takim zapisie zaczną zarabiać, bo oni teraz zaczną zmieniać reklamy, więc to będzie ewidentny dopływ gotówki do ich kieszeni. Przepraszam, ale takie są moje racje, tym bardziej że tego typu zapis może uwzględnić te propozycje, o których mówił zarówno pan poseł Ulicki, jak i pan poseł Rojszyk. Natomiast zapis dopuszczający prawne status quo praktycznie tego nie zmieni.</u>
          <u xml:id="u-138.7" who="#SewerynJurgielaniec">Czy znam opinie pana prof. Ćwiąkalskiego? Oczywiście, pan prof. Ćwiąkalski został przeze mnie powołany jako ekspert do pracy w podkomisji i uczestniczył we wszystkich spotkaniach. Dochodziło do polemik prawnych, nie między mną a panem profesorem, ponieważ nie jestem prawnikiem, ale w każdym razie zapisy, które są w tym projekcie ustawy, jednak zgodne są z prawem.</u>
          <u xml:id="u-138.8" who="#SewerynJurgielaniec">Czy były badania w latach dziewięćdziesiątych dotyczące wpływu reklamy na palenie? Proszę państwa, ja bym powiedział tak, jeżeli państwo się nie pogniewacie: pamiętam, że kiedyś była straszliwa antyreklama dotycząca spożywania cholesterolu w jajkach. Mówiło się: koniec, kropka. To przychodziło do nas z Zachodu, z prasy amerykańskiej. Nagle po pewnym czasie coś się zmieniło, mówiło się: tylko jedno jajko tygodniowo, to góra, najwyżej tyle można zjeść, a potem i to się zaczęło zmieniać. Co się okazało? Gdzieś powstało lobby jajkowe (przepraszam za to nieładne określenie), i nagle trzeba było zmienić zapatrywania. Wtedy się pojawiły najróżniejsze dywagacje naukowe, mówiące o tym, że wprawdzie cholesterolu w jajkach jest bardzo dużo, ale jest też mnóstwo witamin, które jak gdyby to niwelują. I to samo jest w pewnym sensie z tymi badaniami, o które państwo pytacie.</u>
          <u xml:id="u-138.9" who="#SewerynJurgielaniec">Natomiast, jak powiedziałem, nie znam tych dokładnych badań, które by określiły wpływ reklamy na palenie tytoniu, proszę mi wybaczyć. Proszę państwa, mogę tylko powiedzieć o swoich doświadczeniach jako byłego palacza — bo jestem byłym palaczem. Na mnie wpływ miało zdjęcie młodego mężczyzny — miałem wtedy 14–15 lat — stojącego z zapalonym papierosem, ładnie wyglądającego (chciałem wyglądać tak jak on po to, żeby mieć powodzenie u kobiet, jak ten przystojny człowiek). Jak wspomniałem, miałem wtedy 14–15 lat. Są to moje odczucia zupełnie indywidualne, subiektywne, ale, proszę państwa, takie one po prostu są.</u>
          <u xml:id="u-138.10" who="#SewerynJurgielaniec">Chciałbym powiedzieć kilka słów na temat uwag pani poseł Dmochowskiej. Bardzo się dziwię pani poseł, która jako lekarz uważa, że 30% powierzchni na antyreklamę to jest za mało. Gdyby to było w mojej gestii - fantazjuję oczywiście w tej chwili - to bym i jedną, i drugą stronę opakowania wytapetował antyreklamą. Prawa Unii Europejskiej mówią o najmniej 10, 20%. Ale są kraje, które oczywiście mają tego więcej. Wydaje mi się, że akurat tego zapisu nie powinniśmy zmieniać.</u>
          <u xml:id="u-138.11" who="#SewerynJurgielaniec">Zwróciła pani poseł uwagę na sprawy leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych od tytoniu. Między innymi stwierdziła, że jeżeli ten zapis się ukaże, to ten, kto pali papierosy, a pali dwa razy więcej niż inni, będzie miał prawo do dwa razy większego leczenia. No, oczywiście, jest to raczej przypadkowa wypowiedź. Natomiast chcę przypomnieć, że rysują się w najbliższym czasie poważne zmiany w strukturze organizacyjnej ochrony zdrowia. Mamy dwa bardzo ważne dokumenty. Jednym jest projekt ustawy o ubezpieczeniach zdrowotnych, drugim projekt ustawy o świadczeniach gwarantowanych. I prawdopodobnie nie będzie takiej sytuacji jak w tej chwili, że każdy, kto się zgłosi, jest za darmo we wszystkich przypadkach i w każdej mierze leczony. I dlatego tutaj, jeżeli mówimy o takich zagrożeniach zdrowia i życia, jakie niesie palenie papierosów, jeżeli mówimy o tym, jakie to pociąga za sobą skutki ekonomiczne, to musimy stworzyć takie warunki, ażeby do strat ekonomicznych z tego powodu nie dochodziło. W związku z tym wydaje mi się, że ten zapis również powinien zostać.</u>
          <u xml:id="u-138.12" who="#SewerynJurgielaniec">Pani poseł Maria Dmochowska proponuje, by art. 3 pkt 5 brzmiał: zmniejszenie w wyrobach tytoniowych dopuszczalnej zawartości szkodliwych substancji. Natomiast art. 3 pkt 5 brzmi według projektu: „obniżanie norm określających dopuszczalną zawartość substancji szkodliwych w wyrobach tytoniowych”. Widzę tu tylko różnicę w sformułowaniu.</u>
          <u xml:id="u-138.13" who="#SewerynJurgielaniec">Dalej pani poseł proponuje, żeby w art. 5 pojawił się zapis: zabrania się palenia tytoniu w zamkniętych pomieszczeniach zakładów pracy oraz innych obiektach użyteczności publicznej, jeżeli wśród osób w nich przebywających co najmniej jedna osoba oświadczy, że nie wyraża zgody na używanie tytoniu w tym pomieszczeniu. Ten zapis, który mamy, jest moim zdaniem bardziej szeroki, mówi o tym, że poza wyznaczonymi miejscami nie wolno palić. Czyli każdy kierownik zakładu pracy jest obowiązany takie miejsce wyznaczyć. A jeżeli w zamkniętym pomieszczeniu przebywa więcej niż jedna osoba niepaląca, a pozostali palą papierosy, to może takie miejsce nie powstać, jeżeli osoby niepalące nie wyrażą takiego życzenia. Tak że wydaje mi się, że ten zapis jest zdecydowanie szerszy i bardziej przemawiający, przynajmniej dla mnie, daje większą swobodę. A nie sposób, ażeby każda ustawa regulowała każdy nasz krok i każde nasze postępowanie. W związku z tym wydaje mi się, że tego zapisu nie powinno się zmieniać.</u>
          <u xml:id="u-138.14" who="#SewerynJurgielaniec">Zadano jeszcze pytanie: czy był rozpatrywany wniosek o zabronienie produkcji tytoniu. Nie, nie było takiego wniosku. Ale padł między innymi jeden z argumentów czysto ekonomicznych, że jak firmy zachodnie zorientują się, że u nas nie ma reklamy - jeżeli przeszedłby projekt zaproponowany przez komisje - to wtedy one nie wejdą na nasze rynki. Proszę państwa, nie słyszałem w swoim życiu bardziej marnej argumentacji. Przecież na tak chłonny rynek, który wchłania olbrzymią ilość papierosów, te firmy weszłyby nawet wtedy, gdybyśmy uchwalili dziesięć takich ustaw. Będą przecież chciały zawojować nasz rynek, to jest zupełnie zrozumiałe i naturalne.</u>
          <u xml:id="u-138.15" who="#SewerynJurgielaniec">Jeżeli więc państwo pozwolą, ponownie zaapelowałbym do Wysokiej Izby - nie wiem, czy odpowiedziałem na wszystkie pytania, starałem się to zrobić - o przyjęcie projektu ustawy z ewentualnymi poprawkami, o których mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-138.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle sprawozdawco.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Ze względu na to, że w czasie drugiego czytania zgłoszono do przedłożonego projektu ustawy poprawki, Prezydium Sejmu proponuje ponownie skierować projekt ustawy do Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-139.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-139.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-139.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł sekretarz o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#RenataSzynalska">Posiedzenie Komisji Zdrowia i Komisji Ustawodawczej (zespół 2) odbędzie się o godz. 15 w sali nr 22. Przedmiotem posiedzenia będzie rozpatrzenie poprawek do ustawy o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#RenataSzynalska">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej odbędzie się posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich w starym Domu Poselskim, sala nr 301e.</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#RenataSzynalska">Posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do spraw Kodeksu pracy odbędzie się dzisiaj w sali nr 22, budynek G, o godz. 17.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę do godz. 16.</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min 02 do godz. 16 min 03)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#AleksanderMałachowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o komisyjnym projekcie ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym (druki nr 503 i 1134).</u>
          <u xml:id="u-142.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Piotra Buczkowskiego.</u>
          <u xml:id="u-142.4" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie pośle, o zajęcie miejsca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#PiotrBuczkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Samorządu Terytorialnego i Komisji Ustawodawczej mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie o komisyjnym projekcie ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym, zawartym w druku nr 503, który po pierwszym czytaniu, w dniu 5 stycznia, na 40 posiedzeniu Sejm skierował do dalszych prac legislacyjnych w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#PiotrBuczkowski">Podkomisja nadzwyczajna, powołana przez Komisje: Samorządu Terytorialnego i Ustawodawczą, pod przewodnictwem posła Ryszarda Grodzickiego odbyła od 19 stycznia do 11 maja dwanaście posiedzeń i 12 maja przedstawiła połączonym komisjom sejmowym sprawozdanie o projekcie. W trakcie prac podkomisji nadzwyczajnej rozważono wnioski posłów zgłoszone w pierwszym czytaniu, wykładnie Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego dotyczące ustawodawstwa samorządowego, które w dalszej części pozwolę sobie przywołać. Rozważono także postulaty i propozycje ogólnopolskich organizacji samorządu terytorialnego: Unii Metropolii Polskich, Związku Miast Polskich, Związku Gmin Wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#PiotrBuczkowski">W pracach nad projektem uczestniczyli także przedstawiciele regionalnych izb obrachunkowych, Ministerstwa Finansów, generalnego komisarza wyborczego, przewodniczący Sejmiku Samorządowego Województwa Warszawskiego i prezydent Warszawy. Rozpatrzono kilkadziesiąt opinii władz samorządowych. Zasięgano także opinii ekspertów, wśród których szczególnie należy wymienić prof. prof. Teresę Rabską, Leona Kieresa, Andrzeja Piekarę i Barbarę Zawadzką.</u>
          <u xml:id="u-143.3" who="#PiotrBuczkowski">Ekspertyzę dotyczącą zgodności z konstytucją przepisów zakazujących zatrudniania radnych w urzędzie gminy oraz na stanowiskach kierowniczych jej jednostek organizacyjnych sporządzili prof. Roman Hauser, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, oraz dr Czesław Bakalarski, ekspert Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu. Z opinii Biura Studiów i Ekspertyz podkomisja korzystała w szerszym zakresie w trakcie prac nad projektem.</u>
          <u xml:id="u-143.4" who="#PiotrBuczkowski">Podkreślić chciałbym wszakże szczególnie odpowiedzialną pracę członków podkomisji nadzwyczajnej, a przede wszystkim jej przewodniczącego, posła Ryszarda Grodzickiego, którego przenikliwości i znajomości prawa samorządowego zawdzięczamy wiele propozycji zmian porządkujących konsekwentnie ustawodawstwo będące przedmiotem nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-143.5" who="#PiotrBuczkowski">Jednym z zamierzeń nowelizacji było także zlikwidowanie oczywistych niekonsekwencji ustawy samorządowej. Niejednokrotnie zmiana jednego przepisu powodowała lawinowe zmiany w innych ustawach. To między innymi jest powodem znacznie obszerniejszego sprawozdania w stosunku do tekstu wyjściowego. W porównaniu z drukiem nr 503, który był przedmiotem debaty w trakcie pierwszego czytania, propozycja nowelizacji przedstawiona w druku nr 1134 jest znacznie obszerniejsza.</u>
          <u xml:id="u-143.6" who="#PiotrBuczkowski">Połączone Komisje: Samorządu Terytorialnego i Ustawodawcza proponują nowelizację także innych ustaw, to znaczy ustawy Ordynacja wyborcza do rad gmin, ustawy o referendum gminnym, ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych oraz ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy. Propozycja ta wynika z konieczności dokładnego uregulowania procedur oraz praw wynikających ze zmian ustawy o samorządzie terytorialnym, a także — jak o tym mówiono — z wykładni orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ponadto starano się uwzględnić doświadczenia drugiej kadencji samorządu terytorialnego, które w momencie przygotowywania nowelizacji nie wystąpiły z taką ostrością, a które w opiniach władz samorządowych powinny być przez ustawodawcę uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-143.7" who="#PiotrBuczkowski">Nad sprawozdaniem podkomisji nadzwyczajnej obradowały połączone Komisje: Samorządu Terytorialnego i Ustawodawcza w okresie od 19 stycznia do 6 lipca na siedmiu posiedzeniach. Przedstawiane obecnie Wysokiej Izbie sprawozdanie, przychylające się do wniosków wyżej wymienionych instytucji i organizacji, stanowi propozycję uwzględniającą pięcioletnie doświadczenia z funkcjonowania samorządu terytorialnego i eliminującą większość ograniczeń, jakie w tym okresie zostały zidentyfikowane.</u>
          <u xml:id="u-143.8" who="#PiotrBuczkowski">Dla uzasadnienia rozszerzonej w porównaniu z inicjatywą wersji nowelizacji zawartej w druku nr 503 chciałbym dodać, iż inicjatywa Komisji Samorządu Terytorialnego była przygotowywana z myślą o wprowadzeniu nowych uregulowań prawnych przed rozpoczęciem drugiej kadencji władz lokalnych i dlatego ograniczona do zmian najniezbędniejszych. Przedłużające się prace nad nowelizacją, a w szczególności termin pierwszego czytania, spowodowały, iż podjęto decyzję o rozszerzeniu zakresu zmian zarówno w odniesieniu do samej ustawy o samorządzie terytorialnym, jak i ustaw towarzyszących objętych niniejszym sprawozdaniem.</u>
          <u xml:id="u-143.9" who="#PiotrBuczkowski">Wysoki Sejmie! Pierwsza zmiana proponowanej nowelizacji dotyczy uwzględnienia nie przewidywanego przez ustawodawcę faktu podziału gminy i jest - w świetle doświadczeń Rady Ministrów upoważnionej do wydawania rozporządzeń w tym zakresie - niezbędna.</u>
          <u xml:id="u-143.10" who="#PiotrBuczkowski">Kolejna zmiana art. 5 ustawy o samorządzie, wraz z proponowanymi zmianami: 7, 16, 17, 18, 21 i 22 oraz zmianą ustawy Prawo budżetowe w art. 3, dotyczy nowej pozycji i uprawnień jednostek pomocniczych. Przede wszystkim wprowadza się jednolite pojęcie jednostki pomocniczej, obejmujące sołectwa, osiedla, dzielnice i inne, umożliwiające w tym ostatnim wypadku tworzenie jednostek niższego rzędu tam, gdzie rada gminy uzna to za pożądane ze względu na przykład na liczbę ludności.</u>
          <u xml:id="u-143.11" who="#PiotrBuczkowski">Generalnie pozycja ustrojowa rady gminy nie ulega zmianie. Proponuje się wszelako upoważnienie ustawowe rad do statutowego określenia zakresu zadań realizowanych przez jednostki pomocnicze oraz przekazywania środków budżetowych na realizację tych zadań, które, w postaci planów wydatków jednostki pomocniczej, stanowiłyby załącznik do budżetu. Ostatnia propozycja koresponduje z nowelizacją ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy zawartą w zmianie 7 art. 6, w której była mowa o aneksie do budżetu w wypadku dzielnic. Komisja stanęła na stanowisku ujednolicenia terminologii zgodnie z regułami języka polskiego. W omawianym zakresie proponuje się także wyposażenie rady gminy w możliwość przyznawania diet oraz zwrotu kosztów podróży służbowych przewodniczącym organów wykonawczych jednostek pomocniczych, na zasadach określonych w statucie. W propozycji nowego art. 37a wyraża się także zobowiązanie rady gminy do statutowego uregulowania zasad uczestnictwa przewodniczących organów pomocniczych w pracach rady bez prawa udziału w głosowaniach.</u>
          <u xml:id="u-143.12" who="#PiotrBuczkowski">Zmiany 3 i 4 dotyczą kapitalnych spraw ustrojowych związanych z rozszerzaniem zakresu zadań i kompetencji gmin, dokonywanych przez ustawodawcę. Dotychczasowa praktyka legislacyjna w tym zakresie wskazuje, iż ustawodawca dość swobodnie traktował kwestię zapewnienia środków finansowych na nowe zadania przekazywane gminom. Projektowana nowelizacja, zgodna z ratyfikowaną przez nasze państwo Europejską Kartą Samorządu Terytorialnego, zakłada, iż przekazanie gminom nowych zadań własnych, zleconych oraz powierzonych na podstawie porozumień, nakłada na ustawodawcę oraz administrację rządową obowiązek zapewnienia koniecznych środków na ich realizację.</u>
          <u xml:id="u-143.13" who="#PiotrBuczkowski">Gwarancją otrzymywania środków o realnej wartości jest przepis zawarty w art. 8 ust. 5 nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym, przyznający gminie prawo do odsetek w wysokości ustalonej dla zaległości podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-143.14" who="#PiotrBuczkowski">Jednocześnie występujący w projekcie komisji zapis dotyczący związków komunalnych przeniesiono, ze względu na poprawność legislacyjną, do art. 64 ust. 5 ustawy o samorządzie.</u>
          <u xml:id="u-143.15" who="#PiotrBuczkowski">W tym miejscu ustawy zgłoszono wniosek mniejszości nr 2 do art. 67 ust. 3, który proponuje zmianę zasad zmian statutu związku w taki sposób, że tylko w jednym wypadku - w wypadku zmiany statutu ze względu na przyjęcie nowego członka - decyzje o tym podejmuje zgromadzenie ogólne i odpowiednio rady gminy, w postaci właściwej uchwały. Do tej pory zmiana statutu w takim zakresie wymagała każdorazowo podjęcia uchwał przez gminy będące członkami związku. Uprości to znacznie procedurę tego konkretnego rozszerzenia związku celowego.</u>
          <u xml:id="u-143.16" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 5 dotyczącej art. 13 ust. 3 proponuje się, by referendum gminne przeprowadzane z inicjatywy mieszkańców w sprawie odwołania rady gminy odbywało się nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia wyborów lub od dnia ostatniego referendum przeprowadzonego w tej sprawie. Zamierzeniem proponowanej zmiany jest zapewnienie stabilności władzom lokalnym oraz wyeliminowanie praktyk prowadzących do ciągłej niepewności powodującej m.in. pasywność tych władz.</u>
          <u xml:id="u-143.17" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 7 poza uregulowaniami dotyczącymi jednostek pomocniczych proponuje się doprecyzowanie brzmienia art. 18 ust. 2 pkt 4 uwzględniającego kompetencje rady w zakresie nieudzielenia absolutorium zarządowi gminy z tytułu wykonania budżetu. Proponowane w druku nr 503 uregulowanie procedury składania wniosku o odwołanie zarządu z tytułu nieudzielenia absolutorium przeniesiono do zmiany 8 związanej z wprowadzeniem art. 18a, określającego procedurę postępowania w wypadku złożenia wniosku o odwołanie zarządu oraz rolę komisji rewizyjnej i regionalnej izby obrachunkowej w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-143.18" who="#PiotrBuczkowski">Inne zmiany art. 18 wiążą się z brakiem w dotychczasowym ustawodawstwie regulacji możliwości zaciągania kredytów przez gminę. Jest to zmiana oczywista.</u>
          <u xml:id="u-143.19" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 9 precyzuje tryb powoływania i odwoływania przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady gminy oraz reguluje kwestię roli wiceprzewodniczących (do tej pory brakowało tego uregulowania) w wypadku nieobecności przewodniczącego. Nowela ta rozszerza także zakaz łączenia funkcji przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady na wszystkie funkcje w zarządzie gminy, zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-143.20" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 10 jest wynikiem uwzględnienia propozycji generalnego komisarza wyborczego jasnego określenia terminu zwołania pierwszej sesji nowo wybranej rady. Termin ten uzależniony zostaje od ogłoszenia zbiorczych wyników wyborów na obszarze całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-143.21" who="#PiotrBuczkowski">Ważną zmianą wynikającą z orzecznictwa jest wprowadzenie przepisu umożliwiającego tworzenie klubów radnych w radach gmin. Zgodnie z propozycją, zasady działania klubu zawarte mają być w statucie gminy. Dotychczasowe uregulowania prawne stwarzały wątpliwości co do kwestii reprezentowania opinii radnych skupionych w klubach. Rozwój życia politycznego i społecznego, szczególnie w większych ośrodkach miejskich, wymaga uregulowania tego zjawiska, co zawarto w zmianie 12.</u>
          <u xml:id="u-143.22" who="#PiotrBuczkowski">Znacznemu rozszerzeniu uległa propozycja zawarta w druku nr 503, dotycząca wprowadzenia zakazu zatrudniania radnego w urzędzie gminy i na kierowniczych stanowiskach w jej jednostkach organizacyjnych. Wprowadza się przede wszystkim jasną procedurę postępowania w przypadku uzyskania mandatu przez wymienionych urzędników, uprawniającą do uzyskania urlopu bezpłatnego na czas trwania kadencji, przewidującą postępowanie w wypadku braku wystąpienia o urlop bezpłatny oraz zapewniającą przywrócenie do pracy w wypadku umowy o pracę na czas określony. Kwestia zakazu zatrudnienia radnego była przedmiotem opinii eksperckich, o których mówiłem wcześniej. Sprawą najbardziej kontrowersyjną - przy generalnej akceptacji zasady - był problem terminu wprowadzenia obowiązywania tych przepisów. W opiniach eksperckich, podzielonych przez komisje, ustalenie terminu ewentualnego zrzeczenia się mandatu na 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy - co zapisano w art. 7 nowelizacji - nie narusza konstytucyjnych uprawnień obywateli. Wszelako w zgłoszonym wniosku mniejszości nr 4 proponuje się, by obowiązywanie tych przepisów przesunąć na następną kadencję.</u>
          <u xml:id="u-143.23" who="#PiotrBuczkowski">Kolejne zmiany, 14 i 15, dotyczą ustrojowej pozycji zarządu gminy. W propozycjach nowelizacji wprowadza się autorską koncepcję zarządu. Zarząd powoływany jest na wniosek burmistrza i wraz z jego odwołaniem przestaje działać. Poprzez zmniejszenie liczby członków zarządu do trzech osób zostały uwzględnione oczekiwania małych gmin, których nie stać na utrzymywanie czterech - w dotychczasowych uregulowaniach - członków zarządu.</u>
          <u xml:id="u-143.24" who="#PiotrBuczkowski">W tym miejscu chciałbym zgłosić autopoprawkę dotyczącą art. 28 ust. 3, zgodnie z którą po wyrazach: „rada gminy wybiera” należałoby dodać: „zastępcę lub zastępców burmistrza oraz” i dalej zgodnie z treścią tego ustępu: „pozostałych członków zarządu”. Otóż jest to ważna poprawka, która umknęła nam w trakcie pracy, ponieważ w dotychczasowej wersji sprawozdania nie ma instytucji zastępców burmistrza. Orzecznictwo NSA może kwestionować zasadność uregulowań statutowych w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-143.25" who="#PiotrBuczkowski">Proponuje się następnie zmianę procedury powoływania przewodniczącego zarządu, rezygnując z dotychczasowej obecności 1/3 ustawowego składu rady na rzecz co najmniej połowy tego składu. Zdaniem komisji wyeliminuje to sytuacje, w których następowało opuszczanie sesji przez część radnych w celu uniemożliwienia wyborów. Innym instrumentem wymuszającym realizację zapisów ustawowych w kwestii wyboru zarządu są przepisy zobowiązujące radę do dokonania wyboru władz wykonawczych w terminie 6 miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów. W wypadku gdy radni nie dojdą do porozumienia, rada zostaje rozwiązana z mocy prawa i ogłoszone zostają wybory przedterminowe. Do czasu wyboru nowej rady funkcje organów gminy pełni osoba wyznaczona przez prezesa Rady Ministrów. Gdy nowa rada, wybrana w wyborach uzupełniających, nie będzie w stanie ponownie wyłonić władz wykonawczych, wówczas ulega rozwiązaniu z mocy prawa, a kolejnych wyborów nie przeprowadza się, wprowadzając decyzją prezesa Rady Ministrów zarząd komisaryczny do końca kadencji. Zmiany związane z konsekwencjami niewybrania zarządu w terminie określonym ustawowo regulują przepisy nowego artykułu oznaczonego numerem 28a.</u>
          <u xml:id="u-143.26" who="#PiotrBuczkowski">Nowe art. 28b-28e dotyczą procedury odwoływania zarządu gminy i jego członków. W druku nr 503 proponowano uzupełnienie przepisu art. 18 ust. 2 pkt 4 o sformułowanie, zgodnie z którym nieudzielenie absolutorium z tytułu odrzucenia sprawozdania z wykonania budżetu równoznaczne jest ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu. Utrzymując generalną zasadę, iż wykonanie budżetu jest najpoważniejszym zadaniem zarządu, połączone komisje zaakceptowały konieczność odrębnego i bardziej szczegółowego uregulowania tego zagadnienia w odrębnych przepisach art. 28b. Procedura rozpatrywania obligatoryjnego wniosku o odwołanie zarządu z tytułu nieudzielenia absolutorium przewiduje konieczność uzyskania opinii komisji rewizyjnej i regionalnej izby obrachunkowej oraz wyjaśnień zarządu. Precyzuje się także termin zwołania sesji rady gminy dla rozpatrzenia wniosku o odwołanie zarządu, stanowiąc, iż sesja ta zwołana może być nie wcześniej niż po 14 dniach od podjęcia uchwały o nieudzieleniu absolutorium. Wydaje się, iż termin ten jest dostateczny dla dokładnego rozpatrzenia wniosku i zapobiega pochopnemu podjęciu tej ważnej - jeśli chodzi o funkcjonowanie władz lokalnych - decyzji. Utrzymuje się dotychczas obowiązującą zasadę, iż dla skuteczności odwołania zarządu wymagane jest uzyskanie bezwzględnej większości głosów ustawowego składu rady.</u>
          <u xml:id="u-143.27" who="#PiotrBuczkowski">Art. 28c reguluje procedurę odwołania zarządu z innych przyczyn niż nieudzielenie absolutorium. W tym wypadku wymagane jest uzyskanie akceptacji dla wniosku przez 1/4 członków ustawowego składu rady, pisemnej formy wniosku wraz z uzasadnieniem oraz opinii komisji rewizyjnej i innych właściwych komisji rady. Terminy i procedura rozpatrywania wniosku są analogiczne jak w przypadku odwołania z powodu nieudzielenia absolutorium. Przepisy te, jak można sądzić, przyczynią się do ograniczenia przypadkowego i słabo uzasadnionego odwoływania władz wykonawczych, zapewniając im większą stabilność. Tej ostatniej sprzyjać będzie także przepis art. 28e ust. 1 stanowiący, że w razie bezskutecznego głosowania nad odwołaniem kolejny wniosek może być postawiony nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy, z zachowaniem trybu ustawowego.</u>
          <u xml:id="u-143.28" who="#PiotrBuczkowski">Przepisy art. 28d stanowią o indywidualnym odwołaniu przewodniczącego zarządu. Zdaniem połączonych komisji, akt ten wymaga uzyskania większości 2/3 ustawowego składu rady. Intencją tego przepisu było podkreślenie wagi funkcji przewodniczącego zarządu w strukturze władzy lokalnej. Zgodnie z omawianą wyżej koncepcją autorskiego zarządu, odwołanie jego przewodniczącego równoznaczne jest z dymisją całego zarządu, co nie wymaga oddzielnego głosowania. W trakcie dyskusji nad tym przepisem wskazywano, iż przepisy art. 28b umożliwiające odwołanie całego zarządu bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, będą - wobec niższego progu - stosowane w wypadku, gdy jedynie działania przewodniczącego zarządu będą oceniane negatywnie. Tym bardziej iż - zgodnie z propozycją - odwołanie tego ostatniego jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu. Dlatego też zgłoszono wniosek mniejszości nr 1 - związany z jednolitym ustaleniem progu wymaganego do odwołania na bezwzględną większość ustawowego składu rady, także w wypadku indywidualnego odwołania burmistrza. Wysoka Izba rozstrzygnie, czy owo w gruncie rzeczy symboliczne usytuowanie pozycji przewodniczącego zarządu utrzymać - zgodnie z propozycją komisji - czy przyjąć rozwiązanie jednolite dla wszystkich przypadków.</u>
          <u xml:id="u-143.29" who="#PiotrBuczkowski">Omawiane przepisy art. 28d uprawniają jedynie przewodniczącego do składania wniosku o odwołanie członków zarządu. Przy czym w tym wypadku wymagane jest uzyskanie poparcia zwykłej większości ustawowego składu rady. Przepis ten daje wprawdzie znaczne uprawnienia burmistrzowi, jednakże to rada decyduje w głosowaniu o przydatności konkretnego członka zarządu, oceniając jego pracę.</u>
          <u xml:id="u-143.30" who="#PiotrBuczkowski">Przepisy art. 28e i f regulują sytuację wyborów zarządu i jego członków w trakcie kadencji w sytuacji odwołania bądź rezygnacji. W razie odwołania zarządu z przyczyn omawianych wyżej rada gminy powinna w ciągu jednego miesiąca dokonać nowego wyboru, przy czym do tych wypadków nie mają zastosowania przepisy art. 28a ust. 1, mówiące o rozwiązaniu rady z mocy prawa po upływie 6 miesięcy. Jednocześnie do czasu wyboru nowego zarządu dotychczasowy zobowiązany jest wykonywać obowiązki zarządu. W sytuacji przedłużającego się okresu, w którym nie dokona się wyboru nowego zarządu, dotychczasowe władze wykonawcze pełnią swoje obowiązki, a decyzja o odwołaniu zarządu okazać może się - w sytuacji braku decyzji w sprawie nowego jego składu - bezskuteczna. Nie narusza to jednak ustrojowej pozycji organów gmin. Omawiane przepisy nakładają także na radę obowiązek podjęcia uchwały przyjmującej rezygnację członka zarządu w terminie jednego miesiąca. W wypadku niepodjęcia takiej uchwały w określonym terminie, następuje automatyczne przyjęcie rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym uchwała powinna być podjęta. Przepis zobowiązuje także przewodniczącego zarządu do przedstawienia radzie nowej kandydatury w terminie jednego miesiąca od upływu powyższego terminu.</u>
          <u xml:id="u-143.31" who="#PiotrBuczkowski">Zmiany 16, 17, 18, dotyczące jednostek pomocniczych, omówiłem już wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-143.32" who="#PiotrBuczkowski">Kolejna zmiana dotyczy treści art. 39. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazywało interpretację art. 39 ust. 2 — dotyczącego upoważnień przez wójta (burmistrza, prezydenta) osób trzecich do wydawania decyzji w jego imieniu — w ten sposób, iż upoważnienia te wygasają w momencie zaprzestania pełnienia funkcji lub z innych przyczyn (np. śmierci). Proponowana zmiana, wprowadzając w miejsce sformułowania „w jego imieniu” określenie „w imieniu wójta lub burmistrza (prezydenta)” unika tej trudności, zapewniając jednocześnie prawidłowe funkcjonowanie urzędu we wskazanych wyżej sytuacjach.</u>
          <u xml:id="u-143.33" who="#PiotrBuczkowski">Przepis art. 39 ust. 3 ustala wymogi formalne ważności decyzji administracyjnych wydawanych przez zarząd gminy, ustalając wymogi podpisania decyzji przez burmistrza i wymienienia imion i nazwisk pozostałych członków zarządu biorących udział w wydawaniu tej decyzji. Czyni to zadość wymogom kolegialności podejmowania decyzji ustawowo przekazanych zarządowi oraz odpowiedzialności za ich treść.</u>
          <u xml:id="u-143.34" who="#PiotrBuczkowski">Zmiany 20, 21 i 22 są konsekwencją przyjęcia jednolitego dla całej ustawy określenia „jednostka pomocnicza” w miejsce enumeracji jej typów.</u>
          <u xml:id="u-143.35" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 23 proponuje nowe brzmienie art. 53 ust. 3, określającego procedurę wykonywania budżetu i ustalania go przez regionalną izbę obrachunkową w wypadku jego nieuchwalenia przez radę gminy w terminie ustawowym.</u>
          <u xml:id="u-143.36" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 24 proponuje się skreślenie w art. 54 ust. 2, zgodnie z obowiązującą wykładnią resortu finansów, punktu 1, w którym ustawodawca zaliczył nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych do dochodów gminy, oraz dodanie sformułowania uwzględniającego kategorię dotacji na realizację zadań własnych.</u>
          <u xml:id="u-143.37" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 25 dotyczy nowego określenia pojęcia równowagi budżetowej, które jest bardziej czytelne i jednoznacznie zobowiązuje radę gminy do wskazania źródeł pokrycia niedoboru budżetu. Ze zmianą tą koresponduje zmiana 26, czyli propozycja skreślenia w art. 59 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-143.38" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 27, o której już była mowa, dotyczy rozszerzenia zasad przekazywania środków finansowych na realizację zadań przez związki celowe gmin. Nowela ta umożliwia przejmowanie zadań wraz ze środkami przez związki komunalne, bez uciążliwej i niejednokrotnie niemożliwej procedury zapośredniczania - na podstawie uchwał gmin członków związku - decyzji o przejęciu zadań przekraczających możliwości wykonawcze gmin. Przepis ten umożliwia przeto przejmowanie tych zadań, które w wypadku pojedynczych gmin nie mogłyby być realizowane ze względu na szeroki zakres i brak warunków instytucjonalno-kadrowych.</u>
          <u xml:id="u-143.39" who="#PiotrBuczkowski">W tym miejscu chciałbym zgłosić także autopoprawkę. Otóż na skutek przenumerowania ustępów na końcu ust. 5 powinno być: „ust. 4”, a nie „ust. 3”.</u>
          <u xml:id="u-143.40" who="#PiotrBuczkowski">Kolejna zmiana dotyczy wyłączenia obligatoryjnego związku gmin, istniejącego dotąd jedynie w wypadku ustawy warszawskiej, spod działania przepisów art. 72, umożliwiającego zgłoszenie sprzeciwu wobec decyzji związku przez jego członka.</u>
          <u xml:id="u-143.41" who="#PiotrBuczkowski">Propozycja nowego art. 73a reguluje gospodarkę finansową związków komunalnych, czego brak było w dotychczasowym ustawodawstwie.</u>
          <u xml:id="u-143.42" who="#PiotrBuczkowski">Kolejne zmiany, 30–33, dotyczą sejmików wojewódzkich. W porównaniu z drukiem nr 503 komisje proponują rozszerzenie kompetencji o opiniowanie projektu oraz wykonania budżetu wojewodów. Propozycja ta była zgłaszana przez szereg sejmików i wprowadzenie jej w życie oznaczać będzie większe uspołecznienie procesu wydatkowania środków publicznych będących w dyspozycji wojewody. Jak można sądzić, przepis ten może wpłynąć na bardziej systemowe przydzielanie dotacji oraz bardziej racjonalne projektowanie i wykonanie tego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-143.43" who="#PiotrBuczkowski">Przy okazji omawiania art. 77 chciałbym zgłosić kolejną autopoprawkę, która wynika z wcześniej już przyjętej przez Wysoką Izbę ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych. Otóż w art. 77 ust. 1 pkt 11 odwoływano się do pojęcia kolegium odwoławczego, określonego wcześniej w ustawie. W związku z tym, że istnieje autonomiczna ustawa, konieczne jest nadanie nowej treści art. 77 ust. 1 pkt 11, który powinien brzmieć: powoływanie członków samorządowego kolegium odwoławczego.</u>
          <u xml:id="u-143.44" who="#PiotrBuczkowski">Dalsze zapisy w zmianie 30 pozostawiają brzmienie z druku nr 503 i nie budziły one wątpliwości w trakcie pierwszego czytania.</u>
          <u xml:id="u-143.45" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana art. 79 dotyczy wydłużenia terminu zwołania sejmiku nowej kadencji z 30 do 60 dni. Jest ona uzasadniona praktyką, jaka wystąpiła po wyborach w 1994 r. Jednocześnie wprowadza się regulację uprawniającą prezydium sejmiku poprzedniej kadencji do działalności w okresie międzykadencyjnym, do dnia wyboru nowego składu prezydium sejmiku nowej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-143.46" who="#PiotrBuczkowski">Zgodnie z wykładnią Trybunału Konstytucyjnego płacenie przez gminy składek na działalność sejmiku jest obligatoryjne. W celu ujednolicenia zasad obliczania należnych składek wprowadza się nowe brzmienie art. 82 ust. 1 określające, na jakich zasadach ustalana jest liczba mieszkańców przy ustalaniu obciążeń gminy na rzecz sejmiku.</u>
          <u xml:id="u-143.47" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 34 proponuje się wprowadzenie przepisu będącego konsekwencją obowiązującej ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, zobowiązującego przewodniczącego zarządu gminy do przedkładania izbie uchwał objętych zakresem jej nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-143.48" who="#PiotrBuczkowski">W tym miejscu projektu ustawy autorzy wniosku mniejszości proponują, aby w art. 91 po ust. 1 dodać ust. 1a, określający termin orzeczenia o nieważności uchwały budżetowej na 60 dni.</u>
          <u xml:id="u-143.49" who="#PiotrBuczkowski">Rozszerzenie przepisu art. 92 nakłada na sąd administracyjny obowiązek rozpatrzenia odwołania gminy w sprawie nieważności uchwały budżetowej w terminie 30 dni od daty wpłynięcia sprawy do sądu. Waga uchwały budżetowej dla funkcjonowania władz lokalnych i konieczność płynnego realizowania budżetu w pełni uzasadniają tę zmianę. W przekonaniu większości członków komisji te same względy przemawiają za odrzuceniem wniosku mniejszości, o którym mówiłem przed chwilą.</u>
          <u xml:id="u-143.50" who="#PiotrBuczkowski">Wreszcie zmiana 36 konsumuje orzecznictwo w kwestii nadzoru nad działalnością sejmików wojewódzkich, powierzając go prezesowi Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-143.51" who="#PiotrBuczkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Art. 2 projektowanej nowelizacji dotyczy zmian w ustawie Ordynacja wyborcza do rad gmin. Uwzględniono wykładnię Trybunału Konstytucyjnego dotyczącą art. 114 ust. 2 oraz doświadczenia generalnego komisarza wyborczego. Intencją proponowanych zmian było także ujednolicenie przepisów ustawy z ustawą ordynacja wyborcza do parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-143.52" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 1 w tym artykule wiąże się z rozszerzeniem brzmienia art. 3 pkt 1 o określenie dotyczące niedorozwoju umysłowego. Zmiana art. 38 ust. 3 proponuje rozszerzenie kompetencji Państwowej Komisji Wyborczej o ustalanie wzorów zgłoszeń kandydata i list kandydatów na radnych.</u>
          <u xml:id="u-143.53" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 3 do art. 41 ust. 2 proponuje się normę, zgodnie z którą wycofanie się wyborcy ze zgłoszenia kandydata jest nieskuteczne.</u>
          <u xml:id="u-143.54" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 4 odnosząca się do art. 43 dotyczy dwóch zagadnień: usunięcia luki prawnej, która pozostawiała nie rozstrzygniętą kwestię nieprzeprowadzenia wyborów w związku z niezarejestrowaniem kandydatów oraz doprecyzowania terminu, w jakim musi nastąpić rozplakatowanie obwieszczeń o zgłaszaniu dodatkowych kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-143.55" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 5 jest analogiczna do zmiany 3, dotyczy nieskuteczności wycofania się wyborcy ze zgłoszenia listy w okręgach wielomandatowych. Podobnie zmiana art. 51 jest analogiczna do zmiany 4, odnosząc się do okręgów wielomandatowych.</u>
          <u xml:id="u-143.56" who="#PiotrBuczkowski">W poprawce do art. 102 oznaczonej lit. a proponuje się określenie zawartości obwieszczenia wojewódzkiego komisarza wyborczego podającego wyniki wyborów. Dotyczy to sytuacji, w której nie zgłoszono kandydata i mandat pozostał nie obsadzony. W poprawce do art. 102 oznaczonej lit. b występuje konsekwencja procedury rozplakatowania obwieszczeń wojewódzkiego komisarza wyborczego. Zgodnie z proponowanym przepisem na terenie gminy obwieszcza się tylko wyniki właściwego dla niej głosowania.</u>
          <u xml:id="u-143.57" who="#PiotrBuczkowski">Nowelizacja art. 106 zawarta w lit. a precyzuje sposób wnoszenia protestów wyborców, rezygnując z dotychczasowego pośrednictwa wojewódzkiego komisarza wyborczego i kierując sprawę bezpośrednio do właściwego sądu. W lit. b określono termin rozpatrzenia protestu na trzy miesiące od jego wniesienia.</u>
          <u xml:id="u-143.58" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 9 proponuje się przepis analogiczny do ordynacji wyborczej do Sejmu, wprowadzający zasadę dwuinstancyjności gwarantującej możliwość wniesienia rewizji do sądu apelacyjnego od orzeczenia sądu wojewódzkiego. Prawo to przysługiwać ma zarówno wnoszącemu protest, jak i wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.</u>
          <u xml:id="u-143.59" who="#PiotrBuczkowski">Kolejna poprawka dotyczy art. 109 i precyzuje sytuację, w której następuje wygaśnięcie mandatu ze względu na zmianę podziału terytorialnego oraz nowe proponowane wyżej przepisy o rozwiązaniu rady gminy. Zgodnie z brzmieniem tych poprawek wygaśnięcie mandatu musi być stwierdzone przez radę w ciągu trzech miesięcy od wystąpienia przesłanek. Przepis ten skorelowany jest z propozycjami zmian art. 114, które omówię w dalszym ciągu.</u>
          <u xml:id="u-143.60" who="#PiotrBuczkowski">Poprawki 11–15 regulują kwestię wyborów uzupełniających w wypadku nieobsadzenia, wygaśnięcia mandatów lub rozwiązania rady z przyczyn określonych w art. 109. Generalnie intencją tej noweli jest zasada działania rady w pełnym składzie, co gwarantuje wszystkim wyborcom prawo do posiadania swego reprezentanta oraz jednoznacznie określa kwestię ustawowego składu rady rodzącą różne wątpliwości w orzecznictwie. W poprawkach tych reguluje się także jednoznacznie terminy przeprowadzania wyborów uzupełniających, o których mowa.</u>
          <u xml:id="u-143.61" who="#PiotrBuczkowski">Kolejna propozycja dotyczy zmian brzmienia art. 114. Obecnie bardziej precyzyjnie określa się skutki zmian w podziale administracyjnym kraju dla zachowania lub wygaśnięcia mandatów radnych, likwidując występujące dotąd luki prawne. Chodzi przede wszystkim o sytuację dotąd możliwą, gdy radny nie mieszkający na terenie gminy sprawuje swój mandat wskutek wcześniejszego wyboru nieadekwatnego do sytuacji po zmianie podziału terytorialnego. Ostatnia zmiana zawarta w art. 2, zmiana 17, likwiduje wątpliwości dotyczące kadencji radnych i rad wybieranych w wyborach uzupełniających. Proponuje się wprowadzenie art. 114a jednoznacznie określającego, że kadencja ta upływa w tym samym terminie co kadencja wszystkich rad wybranych w wyborach na podstawie art. 9.</u>
          <u xml:id="u-143.62" who="#PiotrBuczkowski">Wysoki Sejmie! Zmiany ustawy Prawo budżetowe będące konsekwencją nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym omówiłem wcześniej. W tym miejscu chciałbym jedynie zwrócić uwagę na zmianę 4 zawartą w art. 3 proponowanej nowelizacji, która dotyczy terminów informowania o kwotach przyznanych dotacji budżetowych. Zmiana ta przede wszystkim ma zapobiegać występującym dotąd sytuacjom, w których wskutek zbyt późnego przekazywania dotacji gmina nie miała możliwości dokonania korekt uchwał budżetowych oraz wydatkowania samych środków.</u>
          <u xml:id="u-143.63" who="#PiotrBuczkowski">Chcę w tym miejscu zwrócić uwagę na błąd literowy występujący w sprawozdaniu w art. 38a w ust. 2 i 3, gdzie wyraz „zmianę” należy zastąpić wyrazem „zmiany” (w obu ustępach).</u>
          <u xml:id="u-143.64" who="#PiotrBuczkowski">Art. 4 proponowanej nowelizacji zawiera zmiany ustawy o referendum gminnym, które są konsekwencją proponowanych nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym, istniejącego orzecznictwa oraz uwzględniają wnioski komisarza wyborczego.</u>
          <u xml:id="u-143.65" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 1 proponuje się dodanie w art. 5 ust. 2 pkt. 5 mówiącego o tym, iż uchwała rady gminy dotycząca zarządzenia referendum w sprawie samoopodatkowania powinna zawierać kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem tego referendum.</u>
          <u xml:id="u-143.66" who="#PiotrBuczkowski">Propozycja zmiany art. 8 ust. 5 ma charakter porządkujący, ma na celu umożliwienie inicjatorowi referendum uzyskania informacji dotyczącej liczby mieszkańców, od której liczona jest liczba niezbędnych dla przeprowadzenia referendum podpisów. Przepis ten nakłada jednocześnie na przewodniczącego zarządu gminy obowiązek powiadomienia wojewódzkiego komisarza wyborczego w celu zapobiegnięcia przypadkom, jakie miały miejsce, kwestionowania spełnienia wymogów formalnych.</u>
          <u xml:id="u-143.67" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 3, analogiczna do proponowanych rozstrzygnięć ustawy Ordynacja wyborcza do rad gmin, dotyczy nieskuteczności wycofania uprzednio złożonego poparcia dla inicjatywy przeprowadzenia referendum.</u>
          <u xml:id="u-143.68" who="#PiotrBuczkowski">Zmiany 4 i 5 mają za zadanie wyraźną interpretację terminu (i sposobu jego liczenia) dotyczącego złożenia wymaganych dokumentów w wypadku inicjatyw przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania rady oraz innych spraw określonych w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-143.69" who="#PiotrBuczkowski">Kolejna zmiana dotyczy art. 21, określa szczegółowo treść postanowienia wojewódzkiego komisarza wyborczego o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania rady gminy. Proponuje się, by postanowienie zawierało termin, wzór i treść karty do głosowania oraz kalendarz czynności. W dotychczas obowiązującej ustawie unormowanie takie nie występowało i rodziło to trudności interpretacyjne.</u>
          <u xml:id="u-143.70" who="#PiotrBuczkowski">Nowelizacja art. 23 dotyczy skrócenia terminu przeprowadzenia referendum z okresu między 45 a 50 dniem od opublikowania postanowienia wojewódzkiego komisarza wyborczego do okresu między 30 a 35 dniem. Skrócenie tego terminu uzasadnione jest przede wszystkim wymogami skrócenia oczekiwania władz gminy na rozstrzygnięcie, w którym to czasie ich działania ulegają psychologicznemu zawieszeniu, oraz zapewnienia większej frekwencji, gdyż zdarzało się, że wskutek zbyt odległego terminu frekwencja była niższa niż liczba zebranych podpisów.</u>
          <u xml:id="u-143.71" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 8 wprowadza nowy przepis art. 24a. Dotyczy on sposobu powoływania terytorialnej komisji określającej wyniki referendum, jak też wskazania, kto może wchodzić w jej skład. Ważnym uregulowaniem jest przepis zakazujący udziału w pracach komisji radnym, jako osobom potencjalnie zainteresowanym w wynikach. Uzyskuje się w ten sposób autonomiczną regulację, nie wymagającą odsyłania do ustawy Ordynacja wyborcza.</u>
          <u xml:id="u-143.72" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 9 dotycząca art. 25 określa sposób drukowania kart do głosowania, upoważniając do tego właściwą terytorialnie komisję wyborczą (z wyjątkiem referendum w sprawie odwołania rady - zarządzenie tej czynności powierza się wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu). Ze zmianą tą skorelowana jest propozycja nowego brzmienia art. 26 ust. 4, rozstrzygającego kwestię opatrywania pieczęcią kart do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-143.73" who="#PiotrBuczkowski">W związku z wcześniejszym uregulowaniem spraw zawartych w art. 28 występuje konieczność jego skreślenia. Proponuje się także skreślenie przepisu art. 31 ust. 3 dotyczącego nieważności karty przekreślonej. Przepis ten nasuwał wątpliwości interpretacyjne przy różnym stopniu przekreślenia karty. Komisje stanęły na stanowisku, że nieważność głosu powinna być ograniczona do przypadków określonych w ust. 1 i 2. Nieważności głosowania dotyczy też propozycja zmiany treści art. 32 związana z ujednoliceniem regulacji omawianej ustawy z ustawą Ordynacja wyborcza do rad gmin. W przypadku tej ostatniej nie występuje problem podarcia kart do głosowania i uznania ich nieważności w związku z trudnością identyfikacji liczby kart podartych na dwie lub więcej części. W praktyce przyjmowało się zasadę, iż wyborca wziął udział w głosowaniu, lecz nie oddał głosu. W związku z tym proponuje się, by zrezygnować z ust. 2 i wprowadzić przepis uwzględniający jedynie treść ust. 1 w brzmieniu zaproponowanym.</u>
          <u xml:id="u-143.74" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 15 oznaczonej lit. a proponuje się sprecyzowanie terminologii dotyczącej ogłaszania wyników referendum, czyli jasne określenie w art. 38 ust. 1 momentu ogłoszenia wyników. Zmiana 15 lit. b odnosi się do ust. 4 tego artykułu. Dotyczy ona generalnie uprawnień wojewódzkiego komisarza wyborczego do udziału w rozpatrywaniu protestów wyborczych w sprawie odwołania rady gminy. I wreszcie propozycja dodania nowego ust. 4a jest konsekwencją wprowadzenia zasady dwuinstancyjności rozpatrywania protestów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-143.75" who="#PiotrBuczkowski">Zmiana 16. Propozycja zmiany art. 40 ust. 1 jest bardziej precyzyjnym zapisaniem intencji ustawodawcy dotyczącej fakt zakończenia działalności rady odwołanej przed upływem kadencji.</u>
          <u xml:id="u-143.76" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 18 proponuje się dodanie w art. 42 nowych ust. 2 i 3, które umożliwiają udział mężów zaufania w komisjach wyborczych. Regulacja zawarta w ust. 2 pkt 1 dotyczy wskazania osób uprawnionych do wyznaczenia męża zaufania. Są to: inicjator referendum oraz zarząd gminy. Natomiast w pkt. 2–4 określa się procedurę postępowania z dokumentami referendalnymi. Przepis ust. 3 rozszerza powyższą regulację na wszystkie typy referendów. Konsekwencją tych zmian jest nowy tytuł rozdziału 6 zaproponowany w zmianie 17.</u>
          <u xml:id="u-143.77" who="#PiotrBuczkowski">Nowelizacja zawarta w art. 5 dotyczy ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych i jest konsekwencją zmian ustawy o samorządzie terytorialnym nakładających obowiązek zaopiniowania wniosku o odwołanie zarządu z tytułu nieuzyskania absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-143.78" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 2 proponuje się dodanie w art. 13 nowego pkt. 8, zgodnie z którym zakresem działania regionalnych izb objęte będą wszystkie sprawy przekazane ustawowo innymi regulacjami prawnymi.</u>
          <u xml:id="u-143.79" who="#PiotrBuczkowski">Wysoka Izbo! Zmiany proponowane w art. 6 dotyczą ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy. Sama nowelizacja wywołała wiele dyskusji w bezpośrednio zainteresowanych środowiskach. Zaproponowano szereg zmian, które w sposób zasadniczy modyfikowałyby dotychczas obowiązujące rozwiązania prawne. Po inicjatywie posła Grodzickiego, który zwrócił się o zaopiniowanie projektu do 100 rad gminnych, wpłynęło kilkanaście opinii przygotowanych przez organy gmin warszawskich objętych ustawą. W wielu przypadkach prezentowano sugestie wzajemnie wykluczające się z propozycjami całościowej zmiany obowiązującego ustroju miasta. Przeprowadzono dyskusję z przedstawicielami dzielnic, konwentu radnych, reprezentantami sejmiku wojewódzkiego i prezydenta. W rezultacie uzgodniono, by nowelizację ograniczyć do kwestii wynikających z orzecznictwa i wykładni Trybunału Konstytucyjnego oraz do usunięcia ewidentnych błędów legislacyjnych, a sprawy pozostałe - zgłaszane w trakcie prac nad nowelizacją - pozostawić do odrębnej regulacji w momencie, gdy będzie można z całą odpowiedzialnością zweryfikować działanie samej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-143.80" who="#PiotrBuczkowski">Zmiany 1, 2, 5, 6, 7 i 9 są konsekwencją zaproponowanych nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym. Ich intencją jest uporządkowanie i ujednolicenie zakresu regulacji występującego w obu ustawach.</u>
          <u xml:id="u-143.81" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 3 proponuje się przepis wyrażający zasadę upoważniającą jednoosobowo prezydenta Warszawy, pełniącego funkcję zarządu, do wydawania decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach administracji publicznej; decyzje te w przypadku innych gmin należą do kompetencji zarządu. Przepis ten ma charakter porządkujący.</u>
          <u xml:id="u-143.82" who="#PiotrBuczkowski">Propozycja zmiany art. 22 ust. 1 dotyczy nadania uprawnień do opiniowania statutu gminy Warszawa-Centrum radom dzielnic. Uregulowanie zawarte w poprawce oznaczonej lit. b wyłącza działanie art. 28c ustawy o samorządzie terytorialnym w zakresie odwołania zarządu na wniosek prezesa Rady Ministrów w wypadku niewłaściwej realizacji zadań ustawowych.</u>
          <u xml:id="u-143.83" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 8 lit. a proponuje się rozszerzenie uprawnień rad dzielnic gminy Warszawa-Centrum o funkcje kontrolne, które w dotychczasowej ustawie nie występowały.</u>
          <u xml:id="u-143.84" who="#PiotrBuczkowski">W zmianie 8 lit. b i c określa się wyraźnie skład rady dzielnicy Warszawa-Centrum.</u>
          <u xml:id="u-143.85" who="#PiotrBuczkowski">Poprawka 10 dotyczy zmian tytułu rozdz. 4, będących konsekwencją orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, konsumowanego w proponowanej nowelizacji w poprawce 13, dotyczącej m.in. precyzyjnego sformułowania zasady rozłączalności mandatów.</u>
          <u xml:id="u-143.86" who="#PiotrBuczkowski">W zmianach 11, 12 i 13 proponuje się dodatkowo modyfikacje przepisów wynikające z proponowanych zmian ustawy Ordynacja wyborcza do rad gmin oraz rozstrzygnięcia proceduralne będące konsekwencjami tych zmian. Konsekwencją tych zmian jest równocześnie propozycja skreślenia art. 41, który do tej pory regulował kwestie będące przedmiotem nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-143.87" who="#PiotrBuczkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przepisy art. 7–14 mają charakter przejściowy i dotyczą terminów obowiązywania i wejścia w życie regulacji proponowanych w omawianej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-143.88" who="#PiotrBuczkowski">W art. 7, który już wcześniej przywoływałem, rozstrzyga się kwestię obowiązywania przepisów dotyczących zakazu zatrudniania radnego w urzędzie gminy i na stanowiskach kierowników jednostek organizacyjnych gmin. Komisje rekomendują 6-miesięczny termin uregulowania tej kwestii. Zgłoszono także wniosek mniejszości proponujący obowiązywanie tej regulacji od nowej kadencji. Jednocześnie proponuje się zastosowanie terminu 6 miesięcy do przypadków powoływania nowych jednostek organizacyjnych w trakcie kadencji oraz niestosowanie w trakcie aktualnej kadencji przepisu art. 7 ust. 1 w przypadkach radnych gminy Warszawa-Centrum pełniących funkcje członków zarządów dzielnic. Ta ostatnia propozycja wynika z dążenia do ujednolicenia statusu mianowanych pracowników zarządu, jakimi są członkowie zarządów dzielnic, ze statusem przysługującym wybieralnym członkom zarządów w przypadku innych gmin - aczkolwiek intencją tego przepisu było utrzymanie tej zasady jedynie na obowiązującą kadencję.</u>
          <u xml:id="u-143.89" who="#PiotrBuczkowski">W art. 8 proponuje się ustalenie 3-miesięcznego terminu wybrania zarządu w przypadku tych rad, które po wyborach 19 czerwca 1994 r. nie dokonały jeszcze tego aktu. Takie przypadki w kraju występują i w związku z proponowanymi regulacjami art. 28a konieczne jest określenie tego terminu. W przypadku niewypełnienia tego zobowiązania po 3 miesiącach od wejścia w życie ustawy, zgodnie z przepisami art. 28a, rada gminy zostanie rozwiązana z mocy prawa i przeprowadzone zostaną nowe wybory.</u>
          <u xml:id="u-143.90" who="#PiotrBuczkowski">Przepisy art. 9 zobowiązują rady gmin do dostosowania statutów do zmian ustawy w zakresie nowych regulacji prawnych, określając terminy. Jednocześnie wprowadza się przepis zobowiązujący do publikacji statutów w wojewódzkim dzienniku urzędowym w terminie 1 roku, zgodnie z proponowanym przepisem art. 22 ust. 2. Jeśli chodzi o nowe zasady konstruowania składu komisji rewizyjnych, wynikające z art. 18a ust. 2, powinno to być także uwzględnione, zgodnie z przepisem art. 10 nowelizacji, w tych samych terminach.</u>
          <u xml:id="u-143.91" who="#PiotrBuczkowski">Art. 11 wyznacza 6-miesięczny termin uzupełnienia składu delegatów na sejmiki samorządowe, zgodnie z proponowanymi przepisami zmian art. 78 ust. 1 pkt 4 proponowanej nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-143.92" who="#PiotrBuczkowski">W art. 12 proponuje się, by wybory do rad gmin oraz referenda zarządzone przed wejściem w życie nowelizacji przeprowadzane były na podstawie przepisów dotychczas obowiązujących.</u>
          <u xml:id="u-143.93" who="#PiotrBuczkowski">W art. 13 zobowiązuje się prezesa Rady Ministrów do ogłoszenia jednolitych tekstów nowelizowanych ustaw: o samorządzie terytorialnym, Ordynacja wyborcza do rad gmin oraz ustawy o referendum gminnym.</u>
          <u xml:id="u-143.94" who="#PiotrBuczkowski">W art. 14 proponuje się wejście w życie ustawy w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisu art. 37b ustawy o samorządzie terytorialnym, który - ze względu na konsekwencje finansowe - powinien obowiązywać od dnia 1 stycznia 1996 r.</u>
          <u xml:id="u-143.95" who="#PiotrBuczkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kończąc wystąpienie, chciałbym podkreślić wagę projektowanej nowelizacji dla funkcjonowania samorządu terytorialnego. Większość rozwiązań oczekiwana jest przez władze lokalne od długiego czasu. W moim przekonaniu, ale także - jak sądzę - w przekonaniu większości posłów pracujących nad prezentowaną ustawą, proponowane regulacje przyczynią się do umożliwienia sprawniejszego, lepszego ustrojowo i bardziej zgodnego z oczekiwaniami funkcjonowania samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-143.96" who="#PiotrBuczkowski">Na zakończenie chciałbym jeszcze raz, jako przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego, z inicjatywy której przygotowano proponowaną nowelizację, podkreślić wyjątkową rzeczowość, wysoki poziom merytoryczny i zrozumienie dla spraw samorządu terytorialnego zarówno członków komisji, jak i wszystkich osób biorących udział w pracach legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-143.97" who="#PiotrBuczkowski">W imieniu Komisji Ustawodawczej i Komisji Samorządu Terytorialnego składam wniosek o uchwalenie ustawy w przedkładanym kształcie.</u>
          <u xml:id="u-143.98" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi za przedstawienie sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo, przypominam, iż Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła, w zależności od ich wielkości, w granicach od 4 do 36 minut, to jest debatę krótką. To wielu posłów zapewne zmartwi, ale taka jest decyzja.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#AleksanderMałachowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do wysłuchania wystąpień w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#AleksanderMałachowski">Pierwszego proszę pana posła Ryszarda Grodzickiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#RyszardGrodzicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawione przez Komisję Samorządu Terytorialnego i Komisję Ustawodawczą sprawozdanie znacznie różni się od pierwotnego projektu ustawy. Jej zakres merytoryczny uległ w trakcie prac komisyjnych istotnemu rozszerzeniu. Zazwyczaj podchodzimy do takiej praktyki legislacyjnej z dużą ostrożnością.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#RyszardGrodzicki">Chciałbym w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej oświadczyć, że w tym wypadku klub nasz popiera w całości koncepcję tego rozszerzenia. Akty normatywne dotyczące samorządu, jak uczy praktyka, powstają bardzo powoli, ale pomimo to w konfrontacji z życiem okazuje się, że często pierwotne założenia są zbyt idealistyczne i właśnie samo życie zmusza do wprowadzania korekt.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#RyszardGrodzicki">Jest oczywiście ważne, by zasada stabilności prawa nie była w trakcie korygowania przepisów ustawowych naruszana. Sądzimy, że przedstawiona Wysokiej Izbie nowelizacja zasady tej nie naruszy. Okres, jaki minął od uchwalenia podstawowej ustawy ustrojowej samorządu, ustawy o samorządzie terytorialnym, jest wystarczająco długi, by można było z należytym uzasadnieniem merytorycznym przystąpić do jej nowelizacji. Fakt, że w ustawie o samorządzie terytorialnym zaproponowano dokonanie istotnych zmian, wywołał potrzebę dokonania korespondujących z nimi zmian w Ordynacji wyborczej do rad gmin, w ustawie o referendum gminnym oraz w ustawie o ustroju miasta stołecznego Warszawy. Słusznie proponuje się także dokonanie zmian likwidujących oczywiste wady legislacyjne w tych ustawach, niekiedy korygowane już orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, oraz dostosowujących ich przepisy do treści innych ustaw. Ma więc ta nowelizacja, obok niewątpliwych zmian jakościowych, także walor porządkujący. Połączenie tych dwóch elementów w jednej propozycji nowelizacji trudno przecenić. Dla porządku trzeba także wspomnieć o drobnych zmianach, które zostały zaproponowane w tej ustawie, a dotyczących Prawa budżetowego i ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.</u>
          <u xml:id="u-145.3" who="#RyszardGrodzicki">Pan poseł sprawozdawca bardzo szczegółowo i rzetelnie omówił zakres proponowanych zmian. Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej, którego przedstawiciele brali aktywny udział w wypracowywaniu zaprezentowanych Wysokiej Izbie propozycji, aprobuje przedłożone rozwiązania szczegółowe. Naszą szczególną sympatię budzą te fragmenty projektowanej nowelizacji, które związane są z ideą wzmocnienia pozycji zarządu gminy, a szczególnie pozycji wójta, burmistrza, czy prezydenta, wzmocnienia pozycji komisji rewizyjnej w radzie gminy oraz wprowadzenia do ustawy o samorządzie terytorialnym przepisów, które w pewnym uproszczeniu można określić jako antykorupcyjne. Budzi także naszą sympatię ten fragment nowelizacji, który wzmacnia pozycję jednostek pomocniczych na terenie gminy. Ta grupa przepisów powinna, w naszej ocenie, w sposób istotny przyczynić się do wzmocnienia autorytetu samorządu jako całości, szczególnie w jego odbiorze społecznym, a przede wszystkim usprawnić pracę organów samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-145.4" who="#RyszardGrodzicki">Naszą szczególną aprobatę zyskują także te spośród projektowanych przepisów, które choćby w sposób pośredni będą przyczyniać się do wzmocnienia kondycji finansowej gminy. Kilka takich rozwiązań zostało Wysokiej Izbie w ramach tej nowelizacji przedstawionych.</u>
          <u xml:id="u-145.5" who="#RyszardGrodzicki">Trudno jest, ze względu na obowiązujące limity czasowe dyskusji, przedstawiać stosunek naszego klubu do wszystkich rozwiązań szczegółowych zawartych w projektowanej nowelizacji. Proponowana zmiana dotyczy ponad stu przepisów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-145.6" who="#RyszardGrodzicki">Chciałbym podziękować wszystkim organom samorządu, radom gmin, zarządom, a także radnym, którzy w trakcie prac nad projektem kierowali do naszego klubu, a także do posłów Sojuszu Lewicy Demokratycznej, wnioski i propozycje zmian w prawie samorządowym. W takim zakresie, w jakim było to możliwe, zostały one przez naszych posłów wykorzystane w trakcie redagowania tekstu nowelizacji. Czasem były to jednak propozycje wzajemnie przeciwstawne, niekiedy znacznie wykraczały poza zakres i tak już rozszerzonej nowelizacji. W imieniu klubu mogę się zobowiązać, że wszystkie propozycje będą wykorzystywane w trakcie dalszych prac optymalizujących treść regulacji prawnych dotyczących samorządu.</u>
          <u xml:id="u-145.7" who="#RyszardGrodzicki">Chciałbym też zwrócić uwagę na to, że pokaźna część wprowadzonych w ramach tej nowelizacji rozwiązań była już przedkładana Wysokiej Izbie w ramach projektów ustaw składanych do laski marszałkowskiej przez posłów naszego klubu. Jako przykład może tu służyć projekt Ordynacji wyborczej do rad gmin, który Sejm rozpatrywał na przełomie lat 1993 i 1994. Wówczas większość posłów przeciwstawiła się na przykład wprowadzeniu przepisów wzmacniających pozycję wójta oraz zarządu gminy. Z goryczą należy skonstatować, że dla optymalizowania podstaw prawnych funkcjonowania samorządu straciliśmy w tym wypadku prawie dwa lata.</u>
          <u xml:id="u-145.8" who="#RyszardGrodzicki">Oceniając pozytywnie proponowaną nowelizację, klub nasz chciałby zwrócić uwagę, że proces doskonalenia prawa samorządowego nie może zostać zawieszony po ewentualnym przyjęciu tej ustawy. Istnieje pilna potrzeba dokonania zmiany ustawy o finansowaniu gmin. Wyrażamy nadzieję, że - zgodnie z rezolucją Sejmu - Rada Ministrów skieruje do Sejmu odpowiedni projekt jeszcze w tym miesiącu. Jest to o tyle ważne, że, wiedząc o tym, iż w rządzie trwają intensywne prace nad projektem zmiany tej ustawy, zarówno przy okazji tej nowelizacji, ale także w trakcie prac nad projektami kilku innych ustaw, komisje rezygnują z fragmentarycznego dokonywania zmian w ustawie o finansowaniu gmin, nie chcąc wprowadzać bałaganu legislacyjnego. Do problemu tego jeszcze powrócę.</u>
          <u xml:id="u-145.9" who="#RyszardGrodzicki">Istotnych zmian wymaga także ustawa o pracownikach samorządowych. Mamy nadzieję, że zobowiązanie pana przewodniczącego Komisji Samorządu Terytorialnego, złożone w trakcie prac nad projektem, który dzisiaj rozpatrujemy, zostanie dotrzymane. Komisja złoży do laski marszałkowskiej odpowiedni projekt w relatywnie krótkim czasie.</u>
          <u xml:id="u-145.10" who="#RyszardGrodzicki">Przemyślenia wymaga też ewentualna zmiana ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych, gdyż w zbyt wielu województwach są one sekowane zarówno przez wojewódzkie sejmiki samorządowe, jak i przez urzędy wojewódzkie.</u>
          <u xml:id="u-145.11" who="#RyszardGrodzicki">Są to inicjatywy przykładowo tylko wybrane spośród najpilniejszych pożądanych inicjatyw legislacyjnych, które mogą się odnosić do istniejących już ogniw samorządowych. Trzeba wspomnieć też przecież o pracach, które trwają w Sejmie, a dotyczą koncepcji powołania powiatu czy rozszerzenia uprawnień dużych miast. One także oczekują na relatywnie szybkie uchwalenie.</u>
          <u xml:id="u-145.12" who="#RyszardGrodzicki">Dziś jednak stoimy przed problemem uchwalenia ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym oraz niektórych innych ustaw. Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej będzie głosował za przyjęciem projektu ustawy przedłożonego w druku 1134.</u>
          <u xml:id="u-145.13" who="#RyszardGrodzicki">Mamy zróżnicowane podejście do wniosków mniejszości zgłoszonych podczas prac nad tym projektem. W trakcie głosowania okaże się, jak rozłożą się nasze sympatie. Jest to dosyć trudne do przewidzenia.</u>
          <u xml:id="u-145.14" who="#RyszardGrodzicki">Przy tak obszernych zmianach przemknęły pewne niedoskonałości legislacyjne. Niektóre sygnalizował poseł sprawozdawca, o innych powiedzą moi koledzy klubowi w trakcie dyskusji i zgłoszą propozycje odpowiednich poprawek.</u>
          <u xml:id="u-145.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Ryszardowi Grodzickiemu z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Starownika z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#MarianStarownik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt zaprezentować państwu stanowisko Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego w odniesieniu do komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym - druk nr 503.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#MarianStarownik">Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym była aktem prawnym dość spójnym i przejrzystym w swoich rozwiązaniach generalnych, gdyż w okresie ostatnich pięciu lat właśnie pod rządami tej ustawy budowaliśmy samorządy i chyba nikt nie zaprzeczy, że samorządy w tym czasie sprawdziły się. Ale życie i doświadczenia pokazują, że i ta ustawa powinna być zweryfikowana, by mogła dobrze służyć dalszemu rozwojowi samorządów lokalnych. Proponowana nowelizacja daje nową formę rozstrzygnięć prawnych, można by też rzec, że są to zmiany ustrojowe, dające samorządom nowe możliwości rozwiązań organizacyjnych, a z drugiej strony stanowiące o zwiększeniu ich dyscypliny wewnętrznej. A przez to rozpoczynamy okres, który umacnia i czyni bardziej kompetentnymi w działaniu zarządy gmin. Natomiast propozycja dotycząca radnego kieruje go bardziej w stronę większego związania jako reprezentanta wyborców czy reprezentanta danego ugrupowania politycznego. Jest to na pewno prawidłowość, która jest widoczna już coraz bardziej w codziennym funkcjonowaniu samorządów gminnych oraz w relacjach radny-wyborca czy radny-zarząd gminy.</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#MarianStarownik">Rozwiązanie powyższe zmierza do wprowadzenia w życie takiej koncepcji samorządu terytorialnego, w której będziemy mieli do czynienia z politykami lokalnymi, co zbliża troszeczkę ich rolę do roli posłów. Sądzę, że propozycja zakazu zatrudniania radnych w urzędzie gminy jest rozstrzygnięciem dość słusznym, gdyż pozbawia możliwości umizgiwania się zarządu gminy, wójta czy burmistrza do radnych (oferowania im jakichś stanowisk w urzędzie gminy bądź w jego strukturach organizacyjnych). Ponadto radny nie związany pracą zarobkową z urzędem staje się wiarygodniejszym reprezentantem interesów danej społeczności lokalnej i jest wolny od podejrzeń o brak obiektywizmu w swoim działaniu w danym okręgu wyborczym. Naszym zdaniem wprowadzenie tego przepisu jest oczywiście zasadne. Pojawiają się jednak kontrowersje co do terminu rozwiązania umowy o pracę z radnym, który - jak już było powiedziane - w dobrej wierze kandydował do rady, będąc pracownikiem urzędu, a teraz zmuszony jest dokonać wyboru, czy pozostać pracownikiem gminy, zrzekając się funkcji radnego, czy też odwrotnie. W tej kwestii stanowisko klubu jest podzielone, tak jak, myślę, i części Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#MarianStarownik">Na uwagę i poparcie zasługuje propozycja nowelizacji w zakresie ścisłej i czytelnej interpretacji procedury powoływania i odwoływania zarządu. Obecne przepisy są dość nieklarowne i jest wiele emocji i kontrowersji w związku z ich interpretacją. A co najgorsze, dopuszczały przy podejmowaniu tak ważnych decyzji element emocji oraz uniemożliwiały dogłębne zbadanie domniemanych zarzutów czy pozbawiały zarząd gminy możliwości obrony przed takimi czy innymi zarzutami. Obecna propozycja zapisu usuwa te mankamenty i wprowadza element stabilizacji organu wykonawczego, jakim jest zarząd; ogólnie trzeba powiedzieć, że ta propozycja jest poprawna.</u>
          <u xml:id="u-147.4" who="#MarianStarownik">Do rozważenia pozostaje tylko problem progu liczbowego w wypadku odwoływania wójta czy burmistrza. Proponuje się w ustawie 2/3 ustawowego składu rady, żeby można było odwołać tych przedstawicieli. Natomiast zbyt duża jest rozbieżność, jeśli chodzi o odwoływanie członków zarządu, proponuje się mianowicie większość zwykłą. I żeby zachować pewną spójność, a jednocześnie utrzymać hierarchię odpowiednią do odpowiedzialności kompetencyjnej, jaka bądź co bądź dzieli w zarządzie organ wykonawczy, jakim jest wójt, od zwykłych członków zarządu, można by przyjąć propozycję, żeby utrzymać 2/3 przy odwoływaniu wójta czy burmistrza, natomiast przyjąć 3/5 podstawowego składu rady przy odwoływaniu pozostałych członków zarządu.</u>
          <u xml:id="u-147.5" who="#MarianStarownik">Panie i Panowie Posłowie! Problem, z którym borykały się i nadal borykają samorządy lokalne, to jest sprawa zachowania właściwych relacji samorząd-administracja państwowa w zakresie wykonywania zadań ustawowo zleconych gminom czy powierzonych im w drodze porozumienia. Dotychczasowa praktyka wykazuje, że gminy są praktycznie zdane na łaskę czy niełaskę administracji państwowej, jeśli chodzi o zabezpieczenie etatowe wykonywanych zadań, a zupełnie fatalnie funkcjonuje zabezpieczenie środków finansowych na realizację owych zadań. O tym problemie chyba już kolejny raz mówimy w parlamencie. Sądzę, że propozycja zawarta w art. 8 ust. 3, mówiąca, że gmina otrzymuje środki finansowe w wysokości koniecznej do wykonania zadań, wprowadza pewną równowagę w tych relacjach i czyni gminę podmiotem w dialogu z administracją państwową. Popieramy też zapis art. 8 ust. 5, pozwalający gminom na pobór odsetek z powodu nieterminowego przekazywania środków finansowych na powierzone zadania zlecone.</u>
          <u xml:id="u-147.6" who="#MarianStarownik">Szanowni Państwo! Organy gmin to nie tylko rada czy zarząd gminy, ale też jej jednostki pomocnicze, takie jak sołtys, rada sołecka lub rada dzielnicy. Trzeba przyznać, że obecnie obowiązująca ustawa, dzisiaj nowelizowana, te organy samorządu pomijała czy traktowała marginalnie. Omawiany projekt ustawy dostrzega ten problem, co cieszy, i rozstrzyga go. Chodzi o prawo przewodniczącego jednostki pomocniczej do zabierania głosu na sesji rady, prawo do zwrotu kosztów podróży czy nawet diety oraz realizacji przez daną jednostkę pewnych zadań inwestycyjnych, a nawet możliwość pozyskiwania środków z budżetu gminy; nawet proponuje się, żeby był utworzony taki fundusz. To rozwiązanie na pewno przyczyni się do ożywienia tych organów, co też korzystnie wpłynie na wytworzenie właściwego klimatu i ożywienie kontaktów w danych miejscowościach przy podejmowaniu inicjatyw społecznych, tych właśnie inicjatyw, które rodzą się na tym najniższym szczeblu, jakim jest w środowiskach wiejskich sołectwo, a w miastach dzielnica czy rada dzielnicy.</u>
          <u xml:id="u-147.7" who="#MarianStarownik">Zdaniem klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego problemem nadal otwartym pozostaje pozycja wojewódzkich sejmików samorządowych, które wprawdzie otrzymują w tej ustawie nowe kompetencje, lecz to jest zbyt mało. Oczekiwania sejmików wojewódzkich są dużo większe i szersze. Nie chcę przesądzać sprawy, ale myślę, że projekt ustawy, który został wniesiony przez grupę posłów, mówiący o powołaniu drugiego szczebla samorządu terytorialnego, tzw. województwa samorządowego, spowoduje, że te kompetencje będą rozszerzone. Natomiast projekt obecny zupełnie marginalnie - i to trzeba uznać za pewne niedociągnięcie - odnosi się do Krajowego Sejmiku Samorządowego. Właściwie ta ogólnopolska, krajowa reprezentacja gmin nadal funkcjonuje bez klarownych przepisów kompetencyjnych i, prawdę mówiąc, nie wiadomo, jaka jest jej pozycja w odniesieniu do gminy czy reprezentacji poszczególnych województw. Z zadowoleniem natomiast przyjmujemy propozycję rozwiązań odnoszących się do związków komunalnych - tu jest już pewna jasność i duży postęp - czy zmiany dotyczące Ordynacji wyborczej do rad gmin. Myślę też, że dobrze się stało, iż uporządkujemy problematykę odnoszącą się do instytucji referendum gminnego.</u>
          <u xml:id="u-147.8" who="#MarianStarownik">Przedstawiając stanowisko klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego, wyrażam przekonanie, że nowelizacja ustawy o samorządzie terytorialnym w przedłożonej wersji dobrze przyczyni się do dalszego rozwoju i umacniania samorządów lokalnych. Dlatego też klub nasz głosował będzie za przyjęciem ustawy w proponowanej wersji.</u>
          <u xml:id="u-147.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Marianowi Starownikowi z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Włodzimierza Puzynę z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#WłodzimierzPuzyna">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Unii Wolności z aprobatą wita nowelizację ustawy o samorządzie terytorialnym. W naszym mniemaniu ta nowela powinna przyczynić się do usprawnienia funkcjonowania systemu samorządu terytorialnego na poziomie gminy. Cieszy nas to zjawisko, gdyż rozwój samorządu we wszystkich jego formach stanowi od lat fundament naszego programu politycznego. Cieszymy się tym bardziej, słysząc, że w tej sprawie Izba jest coraz bliższa consensusu.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#WłodzimierzPuzyna">Projekt ustawy, nad którym dzisiaj debatujemy, jest owocem doświadczeń pierwszej kadencji samorządu terytorialnego. Materiałem wyjściowym do niej był zbiór wniosków i postulatów, które napłynęły ze środowisk samorządowych u schyłku kadencji. Chciałbym podziękować wszystkim tym przedstawicielom gmin i instytucji ponadgminnych, którzy byli na tyle łaskawi, że zechcieli nam przysłać spostrzeżenia i postulaty. Obecna wersja projektu jest rezultatem wspólnej pracy członków komisji sejmowych samorządowej i ustawodawczej, ekspertów i przedstawicieli samorządów, pracy, podczas której zakres nowelizacji uległ rozszerzeniu — o czym była mowa — starano się bardzo wnikliwie rozważać wszystkie argumenty i dochodzić do ostatecznych sformułowań na drodze consensusu.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#WłodzimierzPuzyna">Respektowanie zasady consensusu, która zaczęła już obowiązywać przy selekcji głównych wątków nowelizacji, spowodowało pewne ograniczenie jej zakresu. Malkontenci wytykają, że brak w niej odniesienia do problemu ogólnokrajowej reprezentacji samorządu terytorialnego, że nie podjęliśmy zagadnienia kategoryzacji gmin i że nowela pomija wiele innych ważnych dla samorządu kwestii. To prawda. Lista zadań legislacyjnych, które powinny zostać podjęte - wymieniał je przed chwilą pan poseł Grodzicki - jest bardzo długa.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#WłodzimierzPuzyna">Nawiasem mówiąc, należy ubolewać, że rząd nie przejawia w tej tak ważnej dla państwa i jego rozwoju dziedzinie żadnej inicjatywy. Proszę zwrócić uwagę, że wszystkie projekty dotyczące samorządu, nad którymi dzisiaj Wysoka Izba pracuje, to nie są projekty rządowe, tylko poselskie. Projekt o powiecie samorządowym, projekt o rozszerzeniu kompetencji dużych miast i projekt ustawy o samorządzie terytorialnym to nie są projekty rządowe. To znamienne, że ten projekt nie jest projektem rządowym. Został on przygotowany przez Komisję Samorządu Terytorialnego, której wszak potencjał organizacyjny i kadrowy jest w porównaniu do możliwości struktur rządowych bardzo skromny.</u>
          <u xml:id="u-149.4" who="#WłodzimierzPuzyna">Mimo iż ustawa przygotowywana była skromnymi siłami w skromnych warunkach i nie obejmuje wszystkich problemów samorządu, które są warte legislacyjnego rozważenia, to zawiera obok prostych porządkujących usprawnień i udoskonaleń rozwiązania nowatorskie, wyznaczające nowe tory dla procesów kształtowania mechanizmów ustrojowych i, mam nadzieję, procesu kształtowania nowego obyczaju politycznego, oby nie tylko w gminach.</u>
          <u xml:id="u-149.5" who="#WłodzimierzPuzyna">Jednym z ważkich nowatorskich rozwiązań projektu, nad którym chciałbym się zatrzymać, jest sformułowana w zmianie 13 do art. 1 zasada rozłączności funkcji politycznych i administracyjnych w gminie, mówiąca, że radny, czyli polityk gminny, nie może być równocześnie zatrudniony w urzędzie gminy, to znaczy pełnić funkcji w aparacie administracyjnym. Oznacza to ograniczenie pola patologii korupcyjne i zarazem usprawnienie nadzoru nad funkcjonowaniem administracji lokalnej. Ten zapis przywraca właściwe relacje między społecznością, radą i urzędem i sprawia, że wójt boi się radnych, urzędnicy boją się wójta, a radni nie boją się wójta, lecz wyborców. I tak powinno być. Pod rządami tej ustawy wójt nie będzie mógł łatwo zaskarbiać sobie głosów radnych dla załatwienia własnych interesów przez zaoferowanie im intratnych posad w urzędzie gminy. Dla równowagi ustawa wzmacnia pozycję wójta, wprowadzając ideę autorskiego zarządu gminy. Skład zarządu będzie mógł proponować wójt. Członkami zarządu będą mogły zostać osoby, które nie są radnymi, a więc wójt będzie mógł swobodnie kompletować swój gabinet. Ustawa chroni także zarząd gminy przed pochopnym przypadkowym odwołaniem.</u>
          <u xml:id="u-149.6" who="#WłodzimierzPuzyna">Istotnym novum wartym odnotowania jest wzbogacenie zakresu kompetencji sejmiku wojewódzkiego o niezwykle ważną funkcję opiniowania budżetu wojewody. Nowela otwiera w ten sposób poligon do przygotowania rozwiązań dalej idących w kierunku ustanowienia samorządu wojewódzkiego. Do wojewódzkiego bastionu - właściwie do dzisiejszego dnia nieprzenikalnego - wprowadzony zostaje w ten sposób czynnik społecznej kontroli nad dysponowaniem niemałymi publicznymi pieniędzmi. Na szczeblu wojewódzkim praktycznie dotąd takiej kontroli nie było. Nowela tworzy także lepsze warunki do rozwoju pomocniczych struktur samorządu: sołectw, osiedli, dzielnic, co - miejmy nadzieję - ożywi, zwiększy udział mieszkańców w tych strukturach i przybliży samorząd społeczności gmin. Środowiska samorządowe powinny z aprobatą przyjąć zawarte w tej ustawie zasady rzetelnego finansowania zadań przekazywanych gminom. Przykłady, które tu przytoczyłem, jak i te, które przytaczali moi koledzy przedmówcy, świadczą o doniosłości tej nowelizacji, mimo jej ograniczonego zakresu. Klub Unii Wolności popiera tę ustawę, wyrażając nadzieję, że dobrze będzie służyła rozwojowi systemu samorządowego.</u>
          <u xml:id="u-149.7" who="#WłodzimierzPuzyna">Na zakończenie chciałbym wyrazić nadzieję, że styl dobrej współpracy merytorycznej, który towarzyszył pracom nad tą ustawą na wszystkich etapach dotychczasowej procedury, charakterystyczny dla Komisji Samorządu Terytorialnego styl merytorycznej dyskusji, który pozwolił na rozwiązanie wielu bardzo skomplikowanych problemów i znalezienie rozwiązań, które wszyscy aprobują, stanie się wzorcem dla całej Izby w toku dalszych prac nad rozwojem systemu samorządowego.</u>
          <u xml:id="u-149.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Włodzimierzowi Puzynie z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Piotra Pankanina z Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#PiotrPankanin">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Proponowana nowelizacja ustawy samorządowej wraz z najczęściej wynikającymi stąd zmianami proponowanymi w pięciu innych ustawach jest nowelą o stosunkowo ograniczonym zasięgu. W ciągu pięciu lat ustawę z 8 marca 1990 r. nowelizowano kilkakrotnie, a nowela przedstawiona dzisiaj Wysokiej Izbie jest najobszerniejsza z dotychczasowych, bo obejmuje aż 36 zmian zapisów poszczególnych urządzeń prawnych. Jeżeli dodać do tego pozostałe ustawy, projekt obejmuje już 81 zmian, a więc jest stosunkowo obszerny.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#PiotrPankanin">Wszystkie te zmiany nie naruszają podstawowej „filozofii” ustawy samorządowej, jak również innych ustaw, a ważną ich przyczyną są ogromne ilości wniosków, uchwał, petycji napływających do Komisji Samorządu Terytorialnego oraz do klubów parlamentarnych od środowisk samorządowych, zarówno z najmniejszych gmin, jak i z największych i najprężniejszych ogólnopolskich reprezentacji. Główne postulaty zawarte w tych petycjach dotyczą reformy administracji publicznej w ogóle i kontynuacji reformy samorządowej, ze szczególnym uwzględnieniem władz samorządowych drugiego stopnia. Najczęstszym, dramatycznie powtarzanym postulatem jest wołanie o nowe podejście i radykalne regulacje w sferze finansów publicznych. Proponowane dzisiaj niewielkie zmiany, choć często istotne, wychodzą naprzeciw tylko drobnej części bieżących problemów, z którymi borykają się samorządy gminne. Taka nowelizacja mogła powstać z inicjatywy Komisji Samorządu Terytorialnego przy wydatnej pomocy poselskiego lobby samorządowego.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#PiotrPankanin">Niezbędne nowe akty prawne uruchamiające reformę administracji publicznej, w tym samorządowej, nie powstaną bez wydatnej woli rządu Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności aktywności i chęci oraz pomocy Urzędu Rady Ministrów i ministra finansów. Niedosyt zmian wynikających z wolnego tempa reform jest wielki. W imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Pracy również gorąco zachęcam rząd do większego zaangażowania.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#PiotrPankanin">Przechodząc do omówienia niektórych szczegółowych propozycji zawartych w nowelizacji ustawy samorządowej, zacznę od ustosunkowania się Unii Pracy do wniosków mniejszości. Odnoszą się one do art. 1.</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#PiotrPankanin">Wniosek nr 1 dotyczy zmiany 15 w art. 28d ust. 1. Większość członków mojego klubu opowiada się za tym zapisem: odwołanie wójta, burmistrza czy prezydenta może nastąpić bezwzględną większością głosów, a nie 2/3 głosów ustawowego składu rady. Klub mój uważa, że regulacja proponowana przez komisję stawia zbyt wysoko poprzeczkę i może w większości wypadków uniemożliwić skuteczne odwołanie burmistrza.</u>
          <u xml:id="u-151.5" who="#PiotrPankanin">Wniosek nr 2 dotyczy dodania po zmianie 27 nowej zmiany zawierającej inne brzmienie art. 67 ust. 3. Klub mój nie popiera wniosku mniejszości, zgodnie z którym do przyjęcia nowych członków związku gmin wystarczyłaby uchwała zgromadzenia ogólnego związku gmin i rady gminy przyjmowanej do związku. Wyszliśmy z założenia, że mimo uciążliwej procedury związanej z ponownym zebraniem jednobrzmiących uchwał rad gminnych, wyrażających chęć dokooptowania do związku nowego członka, jest to konieczne ze względu na to, że nowy członek związku może naruszyć w sposób istotny interesy którejś z gmin, czego zgromadzenie ogólne związku gmin może nie zauważyć bądź może po prostu nie chcieć uwzględnić z powodów odmiennych własnych, związkowych interesów.</u>
          <u xml:id="u-151.6" who="#PiotrPankanin">Wniosek nr 3. Po zmianie 34 dodaje się nową zmianę: w art. 91 po ust. 1 dodaje się ust. 1a. Ta propozycja nie uzyskała akceptacji mojego klubu. W tym przypadku wyszliśmy z założenia, że o nieważności uchwały budżetowej, podobnie jak innych uchwał, organ nadzoru winien orzec w terminie nie dłuższym niż 30 dni od daty doręczenia. Proponowany termin 60-dniowy, a więc niemal 2-miesięczny, może uniemożliwić sprawne funkcjonowanie gminy i mimo uciążliwości dla regionalnych izb obrachunkowych wydaje nam się nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-151.7" who="#PiotrPankanin">I wreszcie ostatni wniosek nr 4 dotyczy art. 7. Otóż proponuje się tam, by radny, który wykonywał pracę w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy przed dniem wyborów do rady gminy w dniu 19 czerwca 1994 r., mógł pozostać na stanowisku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskał mandat, do czasu upływu kadencji rady. Przepis ten stosowałby się również do radnych-kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-151.8" who="#PiotrPankanin">Klub Parlamentarny Unii Pracy popiera ten wniosek mniejszości, wychodząc z założenia, że zapis tego artykułu proponowany przez Komisje: Samorządu Terytorialnego i Ustawodawczą w istotny sposób uszczupla prawa nabyte przez urzędników samorządowych oraz zmusza do wyboru pomiędzy pracą w radzie lub urzędzie gminy.</u>
          <u xml:id="u-151.9" who="#PiotrPankanin">Tyle w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Pracy odnośnie do wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-151.10" who="#PiotrPankanin">Jeśli chodzi o sprawozdanie Komisji: Samorządu Terytorialnego i Ustawodawczej, pragnę wyrazić w imieniu mojego klubu głębokie zadowolenie z przedłożonego tekstu, który, wyjąwszy dwa wnioski mniejszości, o których mówiłem, i jedną poprawkę, o której powiem na koniec, przyjmujemy z satysfakcją i uznaniem. Cieszy nas bardzo, że, choć w ograniczonym zakresie, przedłożona nowela reguluje sprawy finansowe wynikające z obowiązku wykonywania niektórych zadań zleconych, np. referendów i wyborów powszechnych. Wielu samorządowców praktyków cieszy zapewne rozszerzenie ustawowego doprecyzowania zasad i trybu działania komisji rewizyjnej w radzie. Nowe art. 24a-24d w ustawie samorządowej regulują niezwykle kontrowersyjny i konfliktogenny dotychczas problem radnych zatrudnionych w urzędach gminnych.</u>
          <u xml:id="u-151.11" who="#PiotrPankanin">Natomiast nowe brzmienie art. 28 oraz dodanie art. 28a-f regulują jakże często bulwersujące opinię publiczną stosunki pomiędzy radą a zarządem. Nowa, silniejsza pozycja wójta, burmistrza, prezydenta oraz zarządu gminy z jednej strony i lepsze warunki do ich kontroli ze strony rady gminy z drugiej strony rokują nadzieje na duże dowartościowanie obu organów i sprawniejsze ich działanie.</u>
          <u xml:id="u-151.12" who="#PiotrPankanin">Wielkiemu dowartościowaniu podlegają również w myśl przedstawionej noweli jednostki pomocnicze gminy. Sołectwa, dzielnice, osiedla będą mogły zdecydowanie sprawniej dysponować uprawnieniami i środkami przeznaczonymi przez gminę do ich dyspozycji. Jest to kapitalna próba wcielenia w życie zasady subsydialności. Jest wielką szansą na ożywienie aktywności działania w sołectwach, gminach czy osiedlach. Tam władza i cząstka pieniędzy publicznych będzie najbliżej obywatela.</u>
          <u xml:id="u-151.13" who="#PiotrPankanin">W omawianej dzisiaj ustawie można dopatrzyć się również zapowiedzi ożywienia działania związków międzygminnych. Tych i wielu innych zmian, wniesionych przez tę ustawę do 6 innych ustaw, nie będę szczegółowo omawiał, ponieważ wyczerpująco zrobił to pan poseł sprawozdawca prof. Buczkowski.</u>
          <u xml:id="u-151.14" who="#PiotrPankanin">Na koniec wnoszę poprawkę Klubu Parlamentarnego Unii Pracy. Otóż proponujemy następującą zmianę: w zmianie 13, dotyczącej art. 24b ust. 1 w pierwszym zdaniu proponujemy postawić kropkę po słowie „mandat” i wykreślić końcową część zdania brzmiącą: „oraz wykonywać funkcji kierowniczej w jednostce organizacyjnej tej gminy”. Szalenie kontrowersyjny to przepis. W uzasadnieniu, które było wynikiem burzliwych obrad klubu, dodam, że członkowie mego klubu w tekście, który proponują wykreślić, widzą ograniczenie swobód obywatelskich i eliminowanie z działań społecznych wielu energicznych i fachowych działaczy, którzy, zdaniem kolegów, mogliby łączyć funkcje radnego i kierownika gminnej jednostki organizacyjnej. Poprawkę tę przedłożę panu marszałkowi na piśmie.</u>
          <u xml:id="u-151.15" who="#PiotrPankanin">Tyle w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-151.16" who="#PiotrPankanin">Na koniec, we własnym imieniu, pragnę wyrazić następującą opinię. Dwie niezwykle aktywnie pracujące komisje sejmowe: stała Komisja Samorządu Terytorialnego oraz Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektu ustawy o samorządzie powiatowym i projektu ustawy o zakresie działania dużych miast, będą w najbliższym czasie rozpatrywały nie tylko projekty komisyjne i poselskie. Powtarzam to, co powiedział i podkreślił bardzo wyraźnie pan poseł Puzyna.</u>
          <u xml:id="u-151.17" who="#PiotrPankanin">Chciałem powiedzieć: panie premierze (tak sobie napisałem), panie i panowie ministrowie. Panie ministrze, mam nadzieję, że to do premiera i do ministrów dotrze. Wydaje mi się, że mają państwo obowiązek oraz zdecydowanie większe możliwości od nas, posłów, jeśli chodzi o przedstawianie spójnych koncepcji i dobrych projektów ustaw reformujących administrację publiczną w naszym kraju. Apeluję o aktywność, inicjatywę i większą wolę współpracy z parlamentem.</u>
          <u xml:id="u-151.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Piotrowi Pankaninowi z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję za te poprawki.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Janusza Kozę z Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#JanuszKoza">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej z pełną satysfakcją przyjmuje nowelizację ustawy o samorządzie terytorialnym oraz niektórych innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#JanuszKoza">Na początku chciałbym powiedzieć, iż mój klub nie udzieli poparcia dla czterech wniosków mniejszości przedstawionych w projekcie niniejszej ustawy. Uważamy, iż dobrze by się stało, gdyby sprawozdanie komisyjne zostało przyjęte przez Wysoką Izbę, natomiast wnioski mniejszości w tym wypadku mogłyby wprowadzić jedynie chaos do naprawdę rozsądnej, wyważonej i mądrej nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#JanuszKoza">Bardzo krótko chciałbym się ustosunkować do paru, naszym zdaniem, istotnych elementów nowelizowanej ustawy. Przede wszystkim uważamy, że dobrze się stało, iż w art. 7 dodaje się ust. 3 mówiący o tym, że przekazanie gminie w drodze ustawy nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację, w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Podobny zapis dotyczy również nakładanej ustawą na gminy możliwości wykonywania zadań zleconych przez gminy. W tym wypadku również muszą być zapewnione przez administrację rządową środki finansowe. W ten sposób z samorządów terytorialnych, z gmin, nie będzie się czyniło kozłów ofiarnych, przekazując jedynie zadania, natomiast o środkach finansowych jak gdyby zapominając. W ten sposób ustawodawca daje gwarancję i zabezpieczenie dla samorządowców.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#JanuszKoza">Z dużą przyjemnością przyjmujemy również art. 18a, zupełnie nowy artykuł, regulujący zasadę, w tym wypadku obligatoryjną, powoływania komisji rewizyjnej przez radę, jak i to, że komisja rewizyjna będzie mogła nie tylko kontrolować działalność zarządu, ale również gminnych jednostek organizacyjnych. Bardzo dobrze się dzieje, iż wniosek o absolutorium, jaki sporządza komisja rewizyjna, będzie wymagał również opiniowania regionalnej izby obrachunkowej. Uważamy, że ta instytucja, to ciało, powinno również jak najszerzej wkraczać w zakres kontroli gmin miejskich i wiejskich. Dobrze się dzieje, iż wniosek o absolutorium będzie wymagał opinii izby obrachunkowej.</u>
          <u xml:id="u-153.4" who="#JanuszKoza">Art. 28 i 28a przyjmujemy z pełną satysfakcją, gdyż - co było zawarte w druku nr 503 - daje to wzmocnienie dla organów wykonawczych gminy. Rzeczywiście następuje tutaj wzmocnienie pozycji wójta, burmistrza i prezydenta. Dlatego m.in. nie wyrażamy zgody na zapis zawarty we wniosku mniejszości, aby była możliwość odwoływania wójta, burmistrza lub prezydenta bezwzględną większością. Naszym zdaniem wprowadzałoby to niepotrzebną destabilizację w organach gminy.</u>
          <u xml:id="u-153.5" who="#JanuszKoza">I jeszcze bardzo krótko - udzielamy też poparcia zapisom zawartym w art. 24 a-d. Nie może być tak, jak to do tej pory miało miejsce, iż radny pozostawał w stosunku pracy z urzędem gminy, gdyż rzeczywiście rodziło to wiele patologii i niedomówień. W tym wypadku nowelizacja likwiduje ten problem w sposób jednoznaczny.</u>
          <u xml:id="u-153.6" who="#JanuszKoza">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej, tak jak powiedziałem, udziela poparcia dla sprawozdania Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej w sprawie nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym oraz niektórych innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-153.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Januszowi Kozie z Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Stanisława Kowolika z Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#StanisławKowolik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform odnosi się z uznaniem do profesjonalnego i znacznie rozszerzonego w stosunku do pierwotnego projektu sprawozdania Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej z prac nad zmianą ustawy o samorządzie terytorialnym. Przygotowane sprawozdanie zostało poszerzone o zmiany w innych ustawach, by wymienić chociażby ustawę o ordynacji wyborczej do gmin, Prawo budżetowe, o referendum gminnym czy o regionalnych izbach obrachunkowych, choć, jak się okazuje, kolejne ustawy będą musiały zostać - pod wpływem nowelizacji ustawy o samorządzie, którą dzisiaj omawiamy - skorygowane.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#StanisławKowolik">Tak kompleksowo wykonana praca wymagała dłuższego czasu, ale jednocześnie może być wzorem dla innych prac legislacyjnych. Wydaje się, że jest to właściwy krok w kierunku kreowania i wdrażania koncepcji strukturalnej i funkcjonalnej administracji publicznej na szczeblu samorządowym oraz poszukiwania modelu harmonijnej współpracy administracji rządowej i samorządowej.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#StanisławKowolik">Chciałbym w tym miejscu serdecznie podziękować organizacjom, przedstawicielom gmin, samorządów terytorialnych, którzy - osoby fizyczne i prawne - przekazywali do naszego klubu swoje uwagi i opinie dotyczące omawianego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#StanisławKowolik">Trzeba również w tym miejscu dodać kilka uwag ogólnych. Omawiana nowelizacja ustawy o samorządzie terytorialnym od początku traktowana była jako nowelizacja cząstkowa, fragmentaryczna, uwzględniająca najmniej kontrowersyjne postulaty środowisk samorządowych. A zatem czeka Wysoką Izbę kolejna nowelizacja tej konstytucji samorządu terytorialnego, która między innymi winna uregulować status krajowej reprezentacji samorządu czy we właściwy sposób rozwiązać problem zróżnicowanych potrzeb i możliwości gmin różnej wielkości.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#StanisławKowolik">Przy okazji tak ważnej debaty, jak dzisiejsza, trzeba jeszcze sformułować zastrzeżenie zasadnicze, powiedziałbym o charakterze wręcz strategicznym. Czas wreszcie odbyć fundamentalną debatę nad modelem ustrojowym i podziałem terytorialnym państwa. Czas określić kalendarz reformy administracji publicznej. Bezpartyjny Blok Wspierania Reform od wielu miesięcy o to się upomina - ciągle bezskutecznie. Tę krytykę kieruję nie tylko do szefa Urzędu Rady Ministrów, nieobecnego zresztą, ale całego rządu, gdyż problem dotyka wielu resortów. Chcę podkreślić, że przyjęliśmy bardzo złą metodę, rozwiązując problemy cząstkowe. Taką cząstką jest nowelizacja ustawy o samorządzie terytorialnym, debata nad ustawą o samorządzie powiatowym, ustawa o kompetencjach dużych miast. A zatem powtórzę: rozwiązując problemy cząstkowe bez rozstrzygnięć dotyczących modelu docelowego, narażamy się na stworzenie zlepku bardziej lub mniej słusznych rozwiązań szczegółowych. Czas wreszcie rozwiązać problem według zasady - od ogółu do szczegółu. Ubolewanie z tego powodu wyraziłem już przy pierwszym czytaniu ustawy o miastach. Chcę raz jeszcze mocno podkreślić, że nie chodzi nam tylko o drugi szczebel samorządu terytorialnego. To również, jak powiadam, jest tylko cząstka całości.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#StanisławKowolik">Przechodząc zaś do uwag szczegółowych do projektu ustawy o samorządzie terytorialnym, chcę stwierdzić, iż w swojej wypowiedzi zwrócę uwagę na niektóre problemy, które uwypuklają znaczenie dokonywanych zmian.</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#StanisławKowolik">Z uznaniem podkreślamy wyraźniejsze zapisanie w ustawie problemów dotyczących jednostek pomocniczych rady gminy, w tym rad osiedli i sołectw. Problemy te są podnoszone przez Bezpartyjny Blok Wspierania Reform również, czy przede wszystkim, w naszym planie głównym dla Polski i cieszy zrealizowanie w dużej części przez tę ustawę naszych postulatów. Wykorzystane zostały również praktyczne doświadczenia, ujęte obecnie w zapisach prawnych. Chodzi o zmianę 2, 16, 17 i 18. Wszystkie dotyczą jednostek pomocniczych.</u>
          <u xml:id="u-155.7" who="#StanisławKowolik">Szczególną uwagę należy zwrócić na zmiany dotyczące zapewnienia środków finansowych na realizację zadań własnych i zleconych. Stało się to przez dodanie ust. 3 w art. 7, który zapewnia dla nowych zadań gminy konieczne środki finansowe na ich realizację. Jednocześnie akceptujemy inną ważną zasadę zawartą w art. 8, tj. przyznawanie środków finansowych dla gmin w wysokości koniecznej do wykonania zadań zleconych i wynikających z porozumień z administracją rządową. Z uznaniem przyjmujemy też zrealizowanie naszego postulatu o rezygnacji z zapisów dotyczących związków międzygminnych, co ma związek z obecnym etapem zaawansowania prac nad ustawą o powiatach samorządowych. Sprawy te będzie można w najbliższej przyszłości dopracować.</u>
          <u xml:id="u-155.8" who="#StanisławKowolik">W zmianie 7 właściwie sformułowano pkt 4 w art. 18 ust. 2, dotyczący spraw związanych z wykonaniem budżetu gminy i uchwały o absolutorium. Prawidłowo uwypuklono również w tej samej zmianie znaczenie rady przy określaniu wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez zarząd w roku budżetowym. Jest to właściwe podkreślenie funkcji kontrolnej rady nad zarządem, co w wielu gminach powodowało rozmaite kontrowersje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, będę musiał pana prosić o zakończenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#StanisławKowolik">Panie marszałku, jeszcze kilka zdań i już kończę.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#StanisławKowolik">Nie chcę zatem powtarzać pozytywnej opinii wyrażonej przez przedmówców o innych zapisach tej ustawy. Nasza opinia, ogólnie rzecz biorąc, jest pozytywna. Pragnę na zakończenie wyrazić w imieniu Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform nadzieję, iż koalicja rządząca wykaże wreszcie większą determinację i zdecydowanie w dwóch kwestiach. Po pierwsze, o czym mówiłem, chodzi o model administracji publicznej państwa. Po drugie, mam nadzieję, iż wreszcie rząd zacznie korzystać z inicjatywy legislacyjnej - o czym tu już była mowa - nie ograniczając się jedynie do pozytywnych opinii o projektach komisyjnych czy poselskich.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#StanisławKowolik">Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform opowiada się za przyjęciem projektu ustawy w całości oraz za odrzuceniem wszystkich poprawek mniejszości jako sprzecznych z duchem wniesionych zmian.</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Stanisławowi Kowolikowi z BBWR.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Zyska z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#ZbigniewZysk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Poselskie Koło - Nowa Demokracja z dużym zainteresowaniem oczekiwało sprawozdania Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o komisyjnym projekcie ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym. W zaproponowanym Wysokiej Izbie sprawozdaniu połączone komisje sejmowe znacznie poszerzyły zasięg nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym o wnioski wynikające z blisko sześcioletniej działalności gmin pod rządami nowej ustawy, jak również bogatego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego. Z powodu braku precyzyjnych określeń pozycji organu wykonawczego gminy - zarządu, jak również demokratyzacji zarządzania sferą publiczną i respektowania nadrzędnej roli organu przedstawicielskiego, jakim jest rada gminy, wiele z omawianych dzisiaj kwestii znalazło rozwiązanie w statutach gmin, które składają się na przepisy gminne.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#ZbigniewZysk">Nowa Demokracja wyraża pogląd, że przyjęcie przez Wysoką Izbę nowelizacji ustawy w zaproponowanej formie zdecydowanie umocni samorządność terytorialną oraz wpłynie na jasne uregulowanie następujących kwestii:</u>
          <u xml:id="u-159.2" who="#ZbigniewZysk">— precyzyjnie określi kompetencje organów gminy - rady i zarządu, oraz rozdział władzy wykonawczej od stanowiącej, a jednocześnie uelastyczni układ wzajemnych stosunków między radą gminy i zarządem przez ustawowe rozstrzygnięcie konfliktogennych sfer;</u>
          <u xml:id="u-159.3" who="#ZbigniewZysk">— ureguluje zasady przekazywania gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych z jednoczesnym zapewnieniem koniecznych środków finansowych na ich realizację;</u>
          <u xml:id="u-159.4" who="#ZbigniewZysk">— ustanowi jednoznaczne kryteria i tryb odwoływania organów gminy — rady i zarządu gminy, stabilizujących działalność organów samorządowych;</u>
          <u xml:id="u-159.5" who="#ZbigniewZysk">— precyzyjnie określi zasady wypełniania przez radę gminy funkcji kontrolnej wobec działalności zarządu oraz gminnych jednostek organizacyjnych;</u>
          <u xml:id="u-159.6" who="#ZbigniewZysk">— wprowadzi zakaz nawiązywania stosunku pracy w urzędzie gminy z radnym, który uzyskał mandat radnego w tej gminie, oraz precyzyjnie ureguluje status prezydenta, burmistrza lub wójta jako pracownika samorządowego;</u>
          <u xml:id="u-159.7" who="#ZbigniewZysk">— określi organizację i zakres działania jednostek pomocniczych gminy — sołectwa, dzielnicy, osiedla, umacniając te jednostki i dając im szansę korzystania z mienia komunalnego oraz rozporządzania dochodami z tego źródła w ramach budżetu gminy;</u>
          <u xml:id="u-159.8" who="#ZbigniewZysk">— stworzy prawne możliwości planowania wydatków budżetowych przewyższających planowane dochody po określeniu źródeł pokrycia niedoboru budżetowego;</u>
          <u xml:id="u-159.9" who="#ZbigniewZysk">— podniesie rangę związków międzygminnych i sejmików samorządowych przez zwiększenie ich kompetencji, np. o wyrażanie opinii w sprawie budżetu wojewody oraz wykonania budżetu wojewody czy opiniowanie kandydatów na wojewodę, jak również doprecyzuje zasady gospodarki finansowej;</u>
          <u xml:id="u-159.10" who="#ZbigniewZysk">— doprecyzuje w art. 2 procedurę związaną z wyborami do rad gmin, wygaśnięciem mandatu radnego, jak również zarządzeniem wyborów uzupełniających w formie nowelizacji ordynacji wyborczej do gmin;</u>
          <u xml:id="u-159.11" who="#ZbigniewZysk">— w art. 3 uściśli w sferze planowania budżetowego gminy oraz w procedurze zmiany kwot dotacji przyznawanych gminom w formie nowelizacji Prawa budżetowego;</u>
          <u xml:id="u-159.12" who="#ZbigniewZysk">— w kolejnych artykułach — 4, 5 i 6 — przez nowelizację ustaw o referendum gminnym, o regionalnych izbach obrachunkowych oraz o ustroju miasta stołecznego Warszawy dostosuje przepisy prawa do oczekiwanej przez samorządy procedury działania, uściśli i sprecyzuje kompetencje organów samorządowych i izb obrachunkowych.</u>
          <u xml:id="u-159.13" who="#ZbigniewZysk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Poselskie Koło - Nowa Demokracja pozytywnie opiniuje przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy, opowiada się za nieprzyjęciem wniosków mniejszości i w głosowaniu opowie się za przyjęciem ustawy w całości.</u>
          <u xml:id="u-159.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Zbigniewowi Zyskowi.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#AleksanderMałachowski">Było to ostatnie wystąpienie w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#AleksanderMałachowski">Przechodzimy do wysłuchania wystąpień indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-160.3" who="#AleksanderMałachowski">Pierwszego proszę pana posła Zbigniewa Gorzelańczyka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#ZbigniewGorzelańczyk">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Niewątpliwie ta ustawa była długo oczekiwana przez samorządy i dobrze się stało, że dzisiaj jest ona tu przyjmowana. Wnioskodawcy w uzasadnieniu mówią o tym, iż celem jej jest większa sprawność i skuteczność zarządzania. Chciałbym dodać ze swej strony, że jest to również porządkowanie pewnej sprawy związanej z odpowiedzialnością.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#ZbigniewGorzelańczyk">Proszę zwrócić uwagę: reguluje ona kwestie odpowiedzialności za działalność rady i precyzyjnie rozdziela kompetencje między ciało wykonawcze, jakim jest zarząd, burmistrz, wójt itd. To jest sprawa pierwsza, bardzo ważna. Chodzi o to, by ten, kto podejmuje decyzję, ponosił pełną odpowiedzialność za to, co czyni. I sprawa druga - umacnia ciało wykonawcze, a słabością naszych samorządów było to, o czym państwo wiecie: tuż po wyborach ci, którzy nie zdobyli większości, nastawiali się właściwie na to, by zmienić układ, który powstał. A więc jest to kolejny krok w kierunku normalności, byśmy szanując umowę ze społeczeństwem, jaką niewątpliwie są wybory, które mówią o tym, że oto kadencyjność będzie obowiązywała tę władzę i będzie się umacniała. To są kroki w dobrym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#ZbigniewGorzelańczyk">Wreszcie ustawa proponuje układ otwarty, co oznacza, że sankcjonuje działalność sołectw, osiedli i dzielnic jako jednostek pomocniczych. Jest to bardzo ważne, gdyż zaprzepaściliśmy troszeczkę możliwość tworzenia mniejszych samorządów i trzeba to szybko nadrobić. Umocnienie natomiast związków międzygminnych świadczy o tym, że ten układ jest również otwarty na zewnątrz umacniając współdziałanie gmin ponad granicami poszczególnych gmin. A więc jest to również pozytywne działanie.</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#ZbigniewGorzelańczyk">Ze szczególną satysfakcją witam decyzje dotyczące sejmiku wojewódzkiego. Jako przedstawiciel krajowego samorządu terytorialnego uważam, że jest to koniec pewnych pozorów demokracji, gdzie oto sejmik wojewódzki właściwie nie miał wiele do powiedzenia. Dzisiaj gdy już będzie opiniował projekt budżetu wojewody i jego wykonanie, a także kandydatów na wojewodów, jest to krok we właściwym kierunku i mam pewne wątpliwości, czy stać nas dzisiaj na to, by pójść jeszcze dalej, by rzeczywiście była pełna kontrola i pełen wpływ społeczeństwa na kolejny szczebel administracji, jakim jest niewątpliwie województwo, ponieważ jak na razie nie ma kompleksowej wizji państwa.</u>
          <u xml:id="u-161.4" who="#ZbigniewGorzelańczyk">Szanowni Państwo! Ustawa również odnosi się do dwóch ważnych kwestii, które samorządy wielokrotnie podnosiły, mianowicie przekazywania kompetencji wraz ze środkami. Otóż chciałbym zwrócić uwagę państwa, że oto za rządów tej koalicji po raz pierwszy próbuje się ustabilizować system finansów gmin. Przypomnę ustawę o oświacie, która jakoś nie znalazła dostatecznego zrozumienia wśród tych, którzy piszą o sprawach finansów i o sprawach samorządów - przypomnę w tym miejscu, że za zwłokę będą odsetki - no i sprawę decentralizacji. Otóż sądzę, że najwyższy czas zmienić system myślenia polegający na tym, że oto z centrali przekazuje się kompetencje w dół, a wrócić do myśli, jaka leży u podstaw zasady pomocniczej roli państwa, mianowicie, że oto społeczeństwo czy obywatele na najniższych szczeblach załatwiają wszystko to, co potrafią, i to oni przekazują wyżej to, czego nie są w stanie zrobić. I taka zmiana w schemacie myślenia jest bardzo ważna.</u>
          <u xml:id="u-161.5" who="#ZbigniewGorzelańczyk">Na poprzednim posiedzeniu Sejmu, gdy mówiliśmy o problemach samorządu, wspomniałem o tym, że koalicja działa według pewnego algorytmu, mianowicie zrobiła pierwszy krok - co możliwe przekazała gminom. I dzisiaj mamy potwierdzenie tego. Oczekujemy drugiego kroku, by rząd zaproponował to, co jest mu niezbędne, i tylko to by otrzymał, a inne sprawy przekazalibyśmy samorządowi terytorialnemu.</u>
          <u xml:id="u-161.6" who="#ZbigniewGorzelańczyk">Cieszy mnie również art. 23, w którym mówi się, że radni mogą tworzyć kluby. Rzeczywiście kształtowanie systemu politycznego wyprzedziło tutaj dotychczasowe wyzwania. Sądzę, że trudno mówić o demokracji parlamentarnej czy samorządowej bez istnienia politycznych klubów i partii politycznych. A więc ten proces normalizacji jest prawidłowy. Cieszy mnie zwłaszcza wypowiedź pana posła Włodzimierza Puzyny, cytuję: „radny, czyli polityk”. Jest to bardzo ważne dla mnie stwierdzenie w świetle całej kampanii przedsamorządowej, kiedy to większość kandydatów startowała jako apolityczna tworząc później kluby apolityczne i będąc radnymi, jak dzisiaj wiemy, politykami. A więc są to w sumie kroki we właściwym kierunku, czego samorządy i społeczeństwo, jak sądzę, oczekują.</u>
          <u xml:id="u-161.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Zbigniewowi Gorzelańczykowi z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę panią posłankę Grażynę Kotowicz z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#GrażynaKotowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z zadowoleniem przyjmuję fakt, iż dobiegają końca prace nad naszym komisyjnym projektem ustawy zmieniającej ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym oraz Ordynacja wyborcza do rad gmin i ustawę z 5 stycznia 1991 r. Prawo budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#GrażynaKotowicz">Przy generalnej przebudowie ustroju samorządowego, gdy społeczeństwo staje się podmiotem, najbardziej cieszy fakt, że po wielu latach funkcjonowania najniższego szczebla samorządu w oparciu o tzw. odgórne wskaźniki, wytyczne społeczność gminna wreszcie sama i samodzielnie decyduje: jak podzielić środki finansowe, które zadania mają być realizowane, w których wsiach czy dzielnicach. Po wielu latach różnych przemian i prób dochodzimy do takiego ustroju samorządowego, o jakim marzyłam całe życie. Nie mogłam bowiem nigdy w pełni zrozumieć i aprobować tego mechanizmu, że w gminie wiejskiej, w której się urodziłam i mieszkałam, urzędnicy zbierali podatki, obowiązkowe dostawy od rolników i odwozili do powiatu, a tam i jeszcze wyżej zapadały decyzje, co i w której gminie czy wsi będzie realizowane. Ten negatywny obraz tak się utrwalił w mojej pamięci, że jako wójt gminy bardzo niechętnie patrzę na zamiar utworzenia jeszcze jednego szczebla administracji, którym ma być właśnie powiat samorządowy.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#GrażynaKotowicz">Mam nadzieję, że przed ustanowieniem ustawy powiatowej Sejm uchwali ustawę zmieniającą ustawę kompetencyjną z 1990 r., która odebrała gminom wiele uprawnień - m.in. geodezję i gospodarkę gruntami, komunikację, budownictwo - i przekazała je, trochę po cichu, utworzonym urzędom rejonowym. Krótko mówiąc, wierzę, że one wrócą do gmin i że wyraźnie będzie widać, iż na utworzeniu nowej struktury ani kompetencyjnie, ani finansowo gminy nie stracą. Na tym, jako wójtowi gminy, bardzo mi zależy, a do tej pory takiej pewności nie mam. Uważam, że jeżeli nareszcie doczekaliśmy się prawdziwej samorządności, należy ją umacniać tam, gdzie ona naprawdę istnieje, gdzie - jak mówi ustawa o samorządzie terytorialnym - jest wspólnota samorządowa, czyli mieszkańcy i obszar. O potrzebie utrwalania istniejącego modelu samorządowego świadczą przeważnie pozytywne efekty pracy samorządowców, chociażby w zakresie inwestycji. Społeczność gminna też w szybkim tempie musi przestawić się na inne myślenie - że sami dbamy o siebie i od nas, mieszkańców, zależy, co w jakiej wsi i dzielnicy, gminie będzie się działo oraz jakie są potrzeby. Proces ten trwa i oby wśród mieszkańców gmin zakończył się jak najszybciej.</u>
          <u xml:id="u-163.3" who="#GrażynaKotowicz">Proponowane zmiany w ustawie - na które wszyscy moi koledzy tak bardzo czekają - spowodują, że stanie się ona bardziej czytelna, co między innymi poprawi funkcjonowanie organów samorządowych. Jedyne wnoszone uwagi do projektu - wypowiedziane przez moich kolegów z woj. nowosądeckiego - dotyczą terminu wejścia w życie ustawy. Dotyczy to sprawy rozdzielenia funkcji urzędnika i radnego, co musi prowadzić do wyborów uzupełniających.</u>
          <u xml:id="u-163.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Grażynie Kotowicz z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Marcina Święcickiego z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, panie prezydencie, czekamy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#MarcinŚwięcicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem się przyłączyć do tych wszystkich głosów moich przedmówców, którzy zwracali uwagę na to, że środowiska samorządowe - po żmudnej pracy, nieraz po bardzo gorących dyskusjach i w atmosferze trochę innej niż na tej sali - doszły do pewnego consensusu, do ustawy, która porządkuje pewne rzeczy po 5 latach doświadczeń samorządowych; wprowadza pewne rozwiązania antykorupcyjne; idzie we właściwym kierunku w zakresie spraw finansowych; zapewnia większą stabilizację organom wykonawczym gminy. To wszystko, o czym tutaj była mowa, przyczyni się niewątpliwie do lepszego, sprawniejszego funkcjonowania samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#MarcinŚwięcicki">Ale trzeba również widzieć tę ustawę - też była o tym mowa - w kontekście licznych postulatów ruchu samorządowego, znacznie wykraczających poza tę małą nowelizację ustawy samorządowej. Była tutaj właśnie mowa o ustawie o finansowaniu gmin, o ustawie, znajdującej się teraz w Sejmie, o zakresie działania niektórych dużych miast, o ustawie powiatowej. Jest wiele innych, dalszych postulatów dotyczących prawa energetycznego, uprawnień straży gminnych i wielu innych spraw, co do których samorząd uważa, że powinien i może - te doświadczenia na to wskazują - przejąć większe kompetencje, większy zakres odpowiedzialności za sprawy publiczne i lepiej wykonywać te zadania publiczne.</u>
          <u xml:id="u-165.2" who="#MarcinŚwięcicki">Chciałem zwrócić uwagę na jedną specyficzną rzecz w tym projekcie, który w moim przekonaniu zasługuje na uwagę. Należy wprowadzić tam pewną zmianę, co pominięto w trakcie prac komisji. Otóż ustawa samorządowa przewiduje powoływanie do zadań wspólnych wielu gmin związków komunalnych. Taki związek komunalny podejmuje się zadań, których sama gmina nie może wykonać albo które wiele zainteresowanych gmin może wspólnie zrealizować lepiej. W Warszawie i w wielu innych wielkich miastach Polski, w Krakowie, Łodzi czy Wrocławiu, takim zadaniem wykraczającym poza jedną gminę jest np. komunikacja miejska, wodociągi czy kanalizacja. System komunikacyjny w komunikacji miejskiej i podmiejskiej czy wodociągowy może dotyczyć znacznie większej liczby miast i parę takich związków już nawet powstało. Jednak tych związków jest jeszcze bardzo mało.</u>
          <u xml:id="u-165.3" who="#MarcinŚwięcicki">Otóż może być tak, że w takim związku jest bardzo nierówny udział poszczególnych partnerów. Na przykład związek komunikacyjny: wielkie miasto ma kilkaset tysięcy mieszkańców, a dookoła niego jest kilkanaście gmin liczących po kilka do kilkunastu tysięcy mieszkańców; duże miasto wnosi do tego związku olbrzymi majątek w postaci taboru transportowego, hal, baz itd., a małe miasta tylko niewielki tabor. Jest oczywiste, że ten, kto wniósł do związku bardzo dużo, obawia się, co się z tym stanie, chce mieć możliwość pilnowania swojego majątku, zresztą inni partnerzy godzą się na to, że jeden będzie miał tyle głosów, inny tyle głosów - po prostu uznają, że w zgromadzeniu rządzącym tym związkiem, decydującym o wykorzystywaniu, gospodarowaniu, inwestowaniu, siła głosu jest nierówna. I ustawodawca to przewidział. Zapisał bowiem w art. 70 ust. 3 ustawy o samorządzie terytorialnym taki oto przepis, że statut może przyznawać określonym gminom więcej niż jednej głos w zgromadzeniu. Ale skomplikował nieco sprawę, ponieważ zaraz potem dodał następne zdanie, że dodatkowych przedstawicieli wyznacza zainteresowana rada gminy. A więc ten przepis implikuje (i tak jest interpretowany), że więcej głosów niż jeden w zgromadzeniu określonych gmin można mieć tylko przez wybieranie dodatkowych osób do zgromadzenia. Więc jeśli w związku komunikacyjnym będzie 15 czy 11 gmin i każda gmina będzie chciała, żeby związek odzwierciedlał jej wkład materialny, to jedna gmina wybierze jednego przedstawiciela, bo ma 12 tys. mieszkańców, a inna, mająca 700 tys. mieszkańców, zechce wybrać siedemdziesięciu. W ten sposób siłę głosu zacznie się regulować liczbą ludzi wybranych do zgromadzenia związku, czyli z każdej gminy trzeba będzie delegować olbrzymią armię ludzi, żeby zgromadzenie wspólników wypełniło przewidzianą przez ustawodawcę możliwość.</u>
          <u xml:id="u-165.4" who="#MarcinŚwięcicki">Twierdzę i mam opinie prawne, jest to zresztą zgodne ze zdrowym rozsądkiem, że gminy mogą się inaczej umówić - wybierają po 1 przedstawicielu i dają mu określoną siłę głosu, statut może to przewidywać. Podobnie jest w spółkach handlowych. Wnosząc duży majątek czy duży udział do związku gminy same się umawiają, że w takim razie określone gminy będą miały określoną siłę głosu i ich przedstawiciele będą mieli np.: jeden 5 głosów, drugi 17, trzeci 1 głos, czy nawet pół głosu.</u>
          <u xml:id="u-165.5" who="#MarcinŚwięcicki">Co więcej, takie rozwiązanie zapewnia sprawniejszą kontrolę gminy nad tym, jak ten przedstawiciel reprezentuje interesy gminy. W każdej chwili można go odwołać, zabrać pełnomocnictwa, wyznaczyć kogoś innego i w ten sposób rozliczać tego, kto interesy gminy w danym zgromadzeniu, w danym związku reprezentuje.</u>
          <u xml:id="u-165.6" who="#MarcinŚwięcicki">Otóż postuluję - bez względu na to, że stoję np. w Warszawie przed koniecznością przewidzianą właśnie przez inną ustawę, która powstała w roku ubiegłym - powołanie związków komunalnych i to szeregu związków komunalnych, żeby ułatwić nam funkcjonowanie w Warszawie. Wnoszę, aby statuty tych związków - jeśli wszystkie gminy się na to zgodzą - mogły odzwierciedlać nierówną siłę poszczególnych gmin, ich nierówny udział w majątku czy w finansach, różną liczbę ludności itp. - gminy winny się umówić, jak te proporcje ustalić, i żeby - jeśli statut uzgodniony między gminami taką możliwość przewidzi - mogła to wykonywać jedna osoba, ktoś delegowany z pełnomocnictwami danej gminy, dysponujący określoną liczbą głosów, a nie żeby gminy, w tym wypadku warszawskie, musiały wybierać wiele osób, które będą te proporcje wzajemnie umówione jakoś artykułować potem w zgromadzeniu. Szkoda na to czasu, ludzi i pieniędzy. Zgromadzenia te będą przebiegać znacznie mniej sprawnie i rozliczanie delegowanych będzie gorsze, bo jeden będzie głosował tak, drugi inaczej, i gminy nie będą się mogły porozumieć. Jednym słowem uważam, że to jest niepotrzebne, zbędne utrudnienie, wręcz sprzeczne z racjonalnym działaniem. Dotyczy to zresztą nie tylko Warszawy, także innych miast, Wrocławia, Łodzi, Krakowa czy Poznania. Jeśli takie związki chcemy promować i chcemy, żeby one powstawały, żeby się rozwijały, to jest to istotna bariera w ich funkcjonowaniu.</u>
          <u xml:id="u-165.7" who="#MarcinŚwięcicki">Dlatego wnoszę, panie marszałku, i apeluję jeszcze raz do wszystkich kolegów i koleżanek posłów, żeby się nad tym zastanowili i żeby poparli ten pragmatyczny wniosek albo o skreślenie ostatniego zdania, w którym się mówi, że dodatkowych przedstawicieli wyznacza zainteresowana rada gminy - bo jeśli statut będzie przewidywał, że potrzebni są dodatkowi przedstawiciele, to statut może też określać, że wybiera ich rada gminy, to będzie naturalne rozwiązanie - albo może wtedy zostawić swobodę innego odzwierciedlenia tych różnych proporcji bądź dodać punkt, iż statut może określić inny sposób podejmowania uchwał, uwzględniający udział w kosztach wspólnej działalności, zyskach i stratach lub udział w majątku związku.</u>
          <u xml:id="u-165.8" who="#MarcinŚwięcicki">Proszę państwa, mam nadzieję, że ta propozycja będzie przyjęta, i przyłączam się do tych głosów, które wyrażają nadzieję, że praca nad innymi ustawami samorządowymi, nad licznymi postulatami samorządów będzie przebiegała w Sejmie w tym consensusowym, zgodnym duchu. Jednocześnie z jednym chciałbym się zgodzić — że ona ulegnie pewnemu przyspieszeniu. Bo jednak trzeba pamiętać, że pierwsza ustawa, która była całkowicie rewolucyjną ustawą samorządową, przyjęta przez tzw. Sejm kontraktowy i przygotowana przez rząd Tadeusza Mazowieckiego, została przygotowana dosłownie w kilka miesięcy — a była to ustawa rzeczywiście rewolucjonizująca. Wydaje mi się, że również prace nad dalszymi etapami reformy samorządu, które są prowadzone w Sejmie, i nad postulatami, które do niego jeszcze dotrą, też mogą być prowadzone znacznie szybciej.</u>
          <u xml:id="u-165.9" who="#MarcinŚwięcicki">Życzę nam spełnienia tych warunków, a wtedy na pewno odniesiemy sukces.</u>
          <u xml:id="u-165.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie prezydencie, chciałbym spytać, czy ta poprawka jest przedłożona na piśmie? Prosilibyśmy o to.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#AleksanderMałachowski">Wiem natomiast, że mają być jeszcze inne poprawki i pan poseł Buczkowski podobno wyraża gotowość zwołania dzisiaj komisji... To już nie jest do zredagowania na kolanie, to musi uporządkować komisja. Rozumiem, że panowie jesteście w stanie to do jutrzejszego głosowania przygotować tak, abyśmy mogli tekst rozdać posłom.</u>
          <u xml:id="u-166.2" who="#komentarz">(Poseł Piotr Buczkowski: Będziemy się starali, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-166.3" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję prezydentowi Warszawy panu posłowi Marcinowi Święcickiemu.</u>
          <u xml:id="u-166.4" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Krzysztofa Wiechecia z Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#KrzysztofWiecheć">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szkoda, że Sejm poświęca tak ważnej ustawie, kształtującej przecież konstytucję samorządową, tylko debatę krótką. Rozumiem, że obecny zakres prac Sejmu miał również wpływ na rodzaj tej debaty. Dlatego, panie marszałku, przedstawię tylko niektóre uwagi dotyczące projektu ustawy z druku nr 1134, a swoje wystąpienie złożę do protokołu.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#KrzysztofWiecheć">Rozpatrywany projekt ustawy zawiera propozycje 91 zmian w obowiązującym ustawodawstwie i mimo to nie rozwiązuje wielu istotnych problemów zgłaszanych przez różne gremia samorządowe, w tym te, z którymi spotykam się najczęściej w woj. opolskim. Wystarczy tu przywołać kwestię kategoryzacji gmin, precyzyjnego określenia zadań własnych gminy, jasnego określenia zadań i uprawnień sejmiku samorządowego jako reprezentanta gmin.</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#KrzysztofWiecheć">Propozycje dodania sejmikowi uprawnień do opiniowania projektu i wykonania budżetu województwa (zmiana 30 do art. 77) czy też zwiększenia składu osobowego sejmiku (zmiana 31 do art. 78) nie rozwiązują problemu. W bliższej czy dalszej przyszłości - mam nadzieję, że w bliższej - konieczne będą dalsze modyfikacje ustawy o samorządzie terytorialnym, wynikające chociażby z wprowadzenia drugiego szczebla samorządu, określenia docelowego modelu finansów gminnych czy uchwalenia przez Sejm ustawy o przedsiębiorczości komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-167.3" who="#KrzysztofWiecheć">Mając tę świadomość, w głosowaniu opowiem się za uchwaleniem omawianego projektu ustawy wraz z poprawkami, które zgłosił wcześniej pan poseł Pankanin.</u>
          <u xml:id="u-167.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję uprzejmie panu posłowi Krzysztofowi Wiecheciowi z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Stanisława Pawlaka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#StanisławPawlak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy dziś sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym, która obowiązuje od 27 maja 1990 r. Pierwsze czytanie komisyjnego projektu przeprowadziliśmy na forum Izby na 40 posiedzeniu Sejmu w dniu 5 stycznia br., a następnie został on rozpatrzony przez ww. komisje. W czasie prac powołanej w tym celu podkomisji, której byłem członkiem, poszerzony został zakres proponowanych zmian. Wychodzi to naprzeciw oczekiwaniom samorządów gminnych i ich związków. Zmiany dotyczą również Ordynacji wyborczej do rad gmin, Prawa budżetowego, ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#StanisławPawlak">Chciałbym omówić niektóre zmiany w ustawie o samorządzie terytorialnym. W porównaniu do obecnie obowiązujących uregulowań, zawartych w ustawie o samorządzie terytorialnym, projekt zmian idzie w następujących kierunkach:</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#StanisławPawlak">— wzmacnia pozycję gmin w zakresie finansowania ich zadań, zarówno własnych, jak i zleconych, w stosunku do organów administracji rządowej;</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#StanisławPawlak">— precyzyjniej określa pozycję i zadania komisji rewizyjnej;</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#StanisławPawlak">— reguluje kwestię radnych będących pracownikami samorządowymi w gminie, na której terenie zostali wybrani;</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#StanisławPawlak">— wzmacnia pozycję zarządu w stosunku do rady gminy.</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#StanisławPawlak">Projekt zmian w art. 19 określa dokładnie sposób wyboru i odwołania przewodniczącego rady i jego zastępców, ustalając, że funkcji tych nie będzie można łączyć z funkcją członka zarządu.</u>
          <u xml:id="u-169.7" who="#StanisławPawlak">Wzmocnieniu pozycji gmin ma posłużyć dodanie ust. 3 w art. 7 oraz nowe brzmienie art. 8. Po pierwsze gmina może otrzymać nowe zadania własne po odpowiednim zwiększeniu dochodów własnych gminy lub subwencji. Zasługuje na uwagę, iż zadania takie mogą być nałożone tylko w drodze ustawy i, co więcej, w tej samej ustawie muszą być określone szczegółowe zasady i terminy przekazywania środków. W przypadku niedotrzymania tych terminów, mówi o tym art. 8 ust. 5, gminie przysługują odsetki w wysokości ustalonej dla zaległości podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-169.8" who="#StanisławPawlak">Po art. 18 przewiduje się dodanie art. 18a, który określa cel i przedmiot komisji rewizyjnej.</u>
          <u xml:id="u-169.9" who="#StanisławPawlak">W obecnej ustawie w art. 18 ust. 3 mówi się: „Rada gminy kontroluje działalność zarządu i podporządkowanych mu jednostek i w tym celu powołuje komisję rewizyjną”.</u>
          <u xml:id="u-169.10" who="#StanisławPawlak">Nowe uregulowania zawarte w art. 18a ust. 1 powtarzają ten ogólny zapis, który ustanawia generalną kompetencję komisji rewizyjnej, ale idą też dalej i w ust. 3 przewidują kompetencje komisji rewizyjnej do opiniowania wykonania budżetu gminy oraz występowania z wnioskiem w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi po zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową. Jest to niesłychanie istotna sprawa ze względu na to, że w myśl projektu w art. 18 ust. 2 pkt 4 nieudzielenie absolutorium zarządowi jest równoznaczne ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu. Tak wyraźne określenie kompetencji komisji rewizyjnej wydaje się korzystne, bo eliminuje spory pomiędzy komisjami na tym tle. Komisja rewizyjna jest też jedyną obligatoryjną komisją, jaką rada gminy musi powołać. W połączeniu więc z powyższym uregulowaniem daje to pewność kontroli.</u>
          <u xml:id="u-169.11" who="#StanisławPawlak">Korzystną zmianą jest również to, że ustalono zasady określające, kto może być członkiem komisji rewizyjnej. Mianowicie może to być tylko radny — dotychczas komisja rewizyjna mogła powołać członków także spoza rady — nie będący przewodniczącym bądź wiceprzewodniczącym rady gminy i nie będący członkiem zarządu. Pozwoli to na usunięcie paradoksów występujących w niektórych gminach, gdzie w skład podmiotu kontrolowanego i kontrolującego wchodziły nieraz te same osoby. Po art. 24 projekt zmian przewiduje dodanie art. 24a-d, które ustanawiają zakazy łączenia pracy w urzędzie gminy i na kierowniczych stanowiskach gminnych jednostek organizacyjnych z mandatem radnego. Kolejne artykuły regulują szczegółowo tę kwestię. Należy zgodzić się, że to rozwiązanie jest prawidłowe. Zastanawia jednakże sprawa vacatio legis tych przepisów. Art. 7 proponowanych zmian przewiduje w tym wypadku 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Wydaje się, że poprawniejszym rozwiązaniem byłoby vacatio legis obejmujące całą obecną kadencję, nie naruszałoby to bowiem nabytych zgodnie z prawem uprawnień pewnej grupy osób. Można uznać, że w wypadku stanięcia przed alternatywą: wniosek o urlop bezpłatny bądź zrzeczenie się mandatu, część radnych obecnej kadencji wybierze to drugie rozwiązanie. W ten sposób w drodze nie przewidzianej przez ordynację wyborczą wywarty zostanie wpływ na wynik wyborów. Szczególne skutki spowoduje tak określony czas trwania vacatio legis w gminach małych, gdzie głosowanie odbywało się w okręgach jednomandatowych. Sprawa ta jest ujęta w czwartym wniosku mniejszości, w którym proponuje się, aby wobec tych radnych, którzy wykonywali pracę w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy przed dniem wyborów, 19 czerwca 1994 r., przepis ten nie miał zastosowania w tej kadencji. Wysoka Izba rozstrzygnie to w jutrzejszym głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-169.12" who="#StanisławPawlak">W projekcie zmian rysuje się tendencja do wzmocnienia pozycji zarządu w stosunku do rady, pozycji samego przewodniczącego zarządu, wójta, burmistrza, prezydenta, oraz jest szereg środków dyscyplinujących radę w zakresie wyłaniania organów gminy. Można wymienić następujące odmienne i nowe w stosunku do obecnych uregulowania. Cały skład zarządu może być powołany zarówno spoza rady, jak i spośród radnych. Wszyscy pozostali członkowie zarządu są wybierani na wniosek wójta, burmistrza lub prezydenta zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym. Rada gminy musi wybrać zarząd w ciągu 6 miesięcy od daty jej wyboru, w przeciwnym razie ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Wniosek o odwołanie zarządu może być złożony przez 1/4 ustawowego składu rady na piśmie z uzasadnieniem. Podlega on zaopiniowaniu przez właściwą komisję i komisję rewizyjną, a poddany pod głosowanie jest na najbliższej sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Wymagana do odwołania zarządu jest bezwzględna większość głosów ustawowego składu rady, a głosowanie jest tajne. Jeżeli jednak wniosek o odwołanie zarządu lub wójta, burmistrza czy prezydenta nie uzyskał wymaganej większości głosów, to kolejny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od poprzedniego głosowania. W powyższym trybie można odwołać wójta, burmistrza, prezydenta jednak większością 2/3 głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym. Jest to równoznaczne z odwołaniem pozostałych członków zarządu.</u>
          <u xml:id="u-169.13" who="#StanisławPawlak">Należy również podkreślić, że omawiany projekt nie przewiduje odwołania pojedynczych członków zarządu inaczej, jak tylko na wniosek wójta, burmistrza lub prezydenta, co w połączeniu z faktem, że wszyscy członkowie zarządu mają być powołani na jego wniosek, daje wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi duży zakres oddziaływania na skład zarządu, co należy ocenić pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-169.14" who="#StanisławPawlak">Biorąc powyższe pod uwagę, opowiadam się za uchwaleniem proponowanych zmian w wersji przygotowanej przez komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-169.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Stanisławowi Pawlakowi z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Władysława Medwida z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#WładysławMedwid">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Właściwie mamy tutaj dzisiaj do czynienia ze specyficznym aktem podkreślenia ważności ustawy samorządowej z 1990 r., późniejszych nowelizacji i najważniejszego aktu w ostatnim okresie dotyczącego samorządów, tej właśnie nowelizacji, której dokonujemy dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#WładysławMedwid">Przy pierwszym zetknięciu ze sprawozdaniem Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o komisyjnym projekcie ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym byłem przerażony - tylu poprawek, tylu nowelizacji nie widziałem w innych ustawach od bardzo dawna. Ale kiedy zapoznałem się z treścią nowelizacji, kiedy zapoznałem się z daleko idącymi wymaganiami tej nowelizacji, jeśli chodzi o samorząd, doszedłem do wniosku, że będzie to jeszcze jeden dodatkowy element wśród tych, które stworzą rynek samorządowy, o którym wszyscy myślimy i którego wszyscy oczekujemy. I myślę, że te dwie komisje, ale głównie Komisja Samorządu Terytorialnego, wykonały straszliwą pracę, i jako samorządowiec jestem zarówno panu przewodniczącemu tej komisji, jak i wszystkim jej członkom serdecznie wdzięczny, a przede wszystkim powinni być wdzięczni wszyscy samorządowcy pracujący w terenie, o których tutaj mówiła koleżanka Kotowicz. Bo to właśnie teren, wójtowie, radni, burmistrzowie czy prezydenci miast mają wielką nadzieję, że wszystkie oczekiwania, jak wcześniej mówiłem, zostaną spełnione i dokona się decentralizacja, właściwe przekazanie kompetencji samorządom zostanie zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-171.2" who="#WładysławMedwid">Myślę również, że ta nowelizacja zwróci uwagę rządu, a obecny tutaj pan minister Korona wypowie się na pewno na ten temat. Jest to nowelizacja daleko idąca, ale, jak już tutaj powiedziano, wyręczająca rząd w jego pracach. Wydaje mi się - i jestem właściwie pewien - że jeżeli rząd to zrozumie i włączy się w sposób właściwy do tych prac, które wykonują w tej chwili odpowiedzialne komisje, coś uzyskamy. Ja myślę, że stworzyło to 5 lat tworzenia samorządów, ale przede wszystkim samozaparcie tych, którzy opracowywali pierwsze ustawy. Przypominam sobie, jak to było, kiedy z panem posłem Grodzickim tworzyliśmy ustawę o ustroju Warszawy. Mieliśmy wiele wątpliwości, że jest to ustawa jeszcze nie idealna, ale już dzisiaj możemy sobie powiedzieć, że nawet ta nowelizacja stanowi krok naprzód i znajdzie ona odzwierciedlenie we właściwym funkcjonowaniu całej Warszawy i innych gmin.</u>
          <u xml:id="u-171.3" who="#WładysławMedwid">Chciałbym się odnieść przede wszystkim do uwag, które w dyskusjach wnieśli moi koledzy samorządowcy i które mnie również nasunęły się podczas tych przeglądów. Mianowicie chciałbym zwrócić uwagę na art. 7 ust. 1 mówiący o radnych, którzy wykonywali pracę w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy z dniem 19 czerwca 1994 r. Mówił o tym poseł Pawlak, wnosił wcześniej sprawę kolega poseł Jurek Kado. Chciałbym poprzeć te poglądy. Istnieje bowiem zagrożenie, iż dyrektorzy szkół, dyrektorzy ZOZ, innych zakładów czy przedsiębiorstw, które będą podlegały gminie, mogą znaleźć się od 1 stycznia w pułapce. Ale mówi już o tym zgłoszony wniosek mniejszości. Ja chcę tylko zasygnalizować, aby państwo z komisji samorządowej zwrócili na ten temat uwagę. Natomiast chciałbym wnieść następującą poprawkę. W proponowanej nowelizacji art. 28 ustawy o samorządzie, a mianowicie art. 28b ust. 2, powinien otrzymać brzmienie: „Rada gminy rozpoznaje sprawę odwołania zarządu z przyczyny określonej w ust. 1 na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium. Po zapoznaniu się z opiniami, o których mowa w art. 18, i po wysłuchaniu wyjaśnień zarządu rada gminy może odwołać zarząd większością 3/5 głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym”.</u>
          <u xml:id="u-171.4" who="#WładysławMedwid">Art. 28d ust. 1 powinien otrzymać brzmienie: „Rada gminy może odwołać wójta lub burmistrza (prezydenta) większością 3/5 głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym, na zasadach i w trybie określonym w art. 28c. Odwołanie wójta, burmistrza lub prezydenta jest równoznaczne z odwołaniem pozostałych członków zarządu”.</u>
          <u xml:id="u-171.5" who="#WładysławMedwid">Być może komisja będzie miała inne zdanie i proszę się do tego odnieść. Ja natomiast uważam, i to jest głos tych małych rad, że rada, która ma 20 radnych, nie ma właściwie możliwości odwołania czy zmiany zarządu przy 2/3 liczby głosów. Natomiast przy bezwzględnej większości liczba radnych jest za mała, aby zmieniali oni wójta czy zarząd. Byłoby to, proszę państwa, prawie 60% rady. Myślę, że jest to poprawne myślenie.</u>
          <u xml:id="u-171.6" who="#WładysławMedwid">Chciałbym się również odnieść do art. 54 ust. 2 ustawy o samorządzie. Nie należy dokonywać skreślenia w pkt. 1. To również, mam nadzieję, weźmiecie państwo pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-171.7" who="#WładysławMedwid">W proponowanej nowelizacji art. 77 ust. 1 ustawy o samorządzie terytorialnym pkt 7a powinien otrzymać brzmienie: „wyrażanie opinii w sprawie wykonania budżetu wojewody”. W tekście, musiałbym szukać, a nie chcę zajmować czasu, mówi się jeszcze w tym zdaniu o projekcie budżetu. Myślę, że trudno tu mówić o projekcie budżetu, bo ten budżet nie zależy od samego wojewody. Jest to budżet, który będzie warunkował przede wszystkim rząd i ewentualne dochody własne. Z tymi dochodami własnymi w wypadku wojewody to, jak państwo sami wiecie, przede wszystkim jako komisja samorządowa, sytuacja jest jeszcze nie wyjaśniona. Dlatego myślę, że mogą to być zasady czy jakieś założenia budżetowe, natomiast nie projekt budżetu. Uważam, że powinniśmy wykreślić w tym zdaniu słowa o projekcie budżetu.</u>
          <u xml:id="u-171.8" who="#WładysławMedwid">Nie należy nowelizować art. 92 ustawy. Uważam, że proponowaną poprawkę powinniśmy skreślić. Dlaczego? Mówi się tam o pewnym prawie. Jest to słuszne, ale nie powinno się znaleźć właśnie w tej ustawie. Problem będzie dotyczył innej ustawy dotyczącej prawa czy ustawy okołosamorządowej.</u>
          <u xml:id="u-171.9" who="#WładysławMedwid">Następnie chciałbym zwrócić uwagę komisji na proponowaną nowelizację art. 4 ust. 3 ustawy o samorządzie. O tym właściwie tutaj nie było mowy, ale kto ma przed sobą ustawę samorządową, znajdzie, że w artykule tym w ust. 3 brakuje jednego zdania. Brzmi on: „Nadanie gminie lub miejscowości statutu miasta następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów” i koniec. Uważam, że powinniśmy tu dodać zdanie: „Nadając miejscowości statut miasta, Rada Ministrów określi jego granice”. Dlaczego uważam, że to zdanie powinno być zawarte w tym ustępie? Otóż było w tej sprawie wiele nieporozumień, nawet w moim woj. opolskim, gdzie właśnie podczas podciągania gminy do statusu miasta nie dokonano właściwego określenia granic. Później były kłopoty, gmina wiejska skarżyła gminę miejską o zabieranie przez nią pewnych gruntów.</u>
          <u xml:id="u-171.10" who="#WładysławMedwid">Jest jeszcze jeden projekt, który powinien w przyszłości znaleźć się w komisji. Dotyczy on pracowników samorządowych. Po uzgodnieniu z panem przewodniczącym posłem Buczkowskim doszliśmy do wniosku, że ta propozycja zostanie złożona w komisji i ewentualnie poddana pod dyskusję w okresie późniejszym. Tyle miałem uwag. Jeszcze raz - cieszę się, że ta nowelizacja weszła pod obrady, i życzę, aby została ona w taki sposób przegłosowana, w jaki komisja sobie będzie życzyła.</u>
          <u xml:id="u-171.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Władysławowi Medwidowi z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Stanisława Kopcia z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#StanisławKopeć">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Uwzględniając fakt, że zostało mi już niewiele minut, pozwolę sobie tylko na pewne szczegółowe odniesienia; pominę już te uwagi, które były wcześniej przez wielu posłów wypowiadane, co do ważności i zasadności tej ustawy. W wyniku pewnej dodatkowej konsultacji sprawozdania obu komisji zawartego w tym druku ze środowiskiem samorządowym o sporym doświadczeniu nasunęły się jeszcze pewne uwagi i spostrzeżenia, które, myślę, że jeżeli nie teraz, to przy pracach nad nowelizacją ustawy o finansowaniu gmin należałoby uwzględnić. Dotyczą one głównie tej części, która powoduje zmiany w Prawie budżetowym. I tak:</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#StanisławKopeć">Art. 3 dotyczący zmiany w ustawie Prawo budżetowe — z treści art. 38a ust. 2 nie wynika jednoznacznie, jakie dotacje proponujący miał na myśli: czy dotację na zadania własne, czy dotację na zadania zlecone. Nowe podejście do kompetencji zarządu miasta powinno być bardziej precyzyjnie określone. Proponuje się więc, aby w art. 38a ust. 2 po słowach: „kwot dotacji” dopisać, o jakie dotacje chodzi.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#StanisławKopeć">W art. 7 ustawy o samorządzie dodawany ust. 3 - źródła sfinansowania nowych zadań własnych również, zdaniem samorządowców, powinny być określone jednoznacznie, a nie alternatywnie. Powinno się to odbywać w drodze zwiększenia dochodów własnych. Stałe zwiększanie subwencjonowania doprowadza do zbyt dużego uzależnienia budżetów gmin od budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-173.3" who="#StanisławKopeć">Art. 48 ust. 1 mówiący o jednostkach pomocniczych pozostaje w pewnej sprzeczności z art. 51 ust. 3. Również jednoznacznie należałoby określić metodę finansowania jednostek pomocniczych.</u>
          <u xml:id="u-173.4" who="#StanisławKopeć">Art. 37 ustawy Prawo budżetowe mówiący o konstrukcji uchwały budżetu gminy - jest sugestia, aby była bardzo jednoznacznie określona klasyfikacja w uchwale budżetowej, szczególnie układ działów.</u>
          <u xml:id="u-173.5" who="#StanisławKopeć">I wreszcie krótka uwaga do art. 38a, również mówiąca o pewnym doprecyzowaniu, jako że rodzą się następujące wątpliwości: Czy wszystkie ustępy art. 38a należy odnosić do dotacji celowych na zadania zlecone i własne, czy też nie? Dlaczego zróżnicowany jest termin wprowadzenia zmian - 30 listopada i 20 grudnia? Kogo dotyczą te terminy: wojewody czy urzędu gminy? W czyich kompetencjach pozostanie rozdysponowanie własnych środków w przypadku zabezpieczenia realizacji zadania, a następnie uzyskania dotacji celowej na zadania własne?</u>
          <u xml:id="u-173.6" who="#StanisławKopeć">I jeszcze króciutko na temat stanowiska rządu z 23 bm., dotyczącego tego projektu ustawy. Zgadzam się z tymi uwagami, które są przedstawione odnośnie do art. 8, art. 64 ust. 5 i art. 92, o pewnych zmianach w innych przepisach. Co do art. 24a i b, choć bardzo szczegółowo mówili o tym moi przedmówcy, pan poseł Medwid, pan poseł Pawlak, również jak gdyby zgadzam się czy sugeruję poparcie propozycji rządowej lub wniosku mniejszości o przesunięcie terminu realizacji tego zapisu do następnej kadencji bądź przez uzupełnienie o vacatio legis, bądź też przegłosowanie wniosku mniejszości. O szczegółach, przypadkach, konieczności dodatkowych wyborów mówili moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-173.7" who="#StanisławKopeć">Na zakończenie, również w imieniu szczecińskich samorządowców, szczególnie serdecznie dziękuję tym wszystkim, którzy tę ustawę tworzyli.</u>
          <u xml:id="u-173.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Stanisławowi Kopciowi z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Ryszarda Grodzickiego, też z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#RyszardGrodzicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Tym razem we własnym imieniu chciałbym słów parę powiedzieć. Zacznę może od tego, co przed chwileczką powiedział pan poseł Medwid o tworzeniu ustawy warszawskiej. Otóż ja nie uważam, by ustawa warszawska była optymalnym rozwiązaniem ustrojowym dla Warszawy. Wprost przeciwnie - uważam, że ten ustrój jest szkodliwy dla Warszawy, i tak uważałem w trakcie tworzenia tej ustawy. Mówienie, że jestem jej współautorem, jest dla mnie obraźliwe. To może tyle.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#RyszardGrodzicki">Pan poseł Puzyna występując w imieniu klubu mówił tutaj o radnych politykach. Był to wątek podtrzymywany wielokrotnie i chciałbym się na tym wątku zatrzymać. Otóż pan poseł Święcicki zgłosił pewną propozycję, która wydaje się pozornie racjonalna. Skoro na terenie miasta, które jest obligatoryjnym związkiem gmin, tworzymy układ, w którego ramach mają powstawać związki celowe, to po cóż ma być to tak, by ten pluralistyczny układ polityczny, jaki istnieje w poszczególnych gminach, tworzących ów związek, był odzwierciedlony w ramach tego związku, lepiej, żeby każda gmina była reprezentowana jednoosobowo. Ta propozycja prowadzi do jednego - do możliwości zawłaszczenia związku celowego przez jakieś ugrupowanie polityczne. Wiele przepisów tej nowelizacji próbuje przeciwdziałać takim korupcjogennym pomysłom. I z tego punktu widzenia warto także na tę propozycję spojrzeć.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#RyszardGrodzicki">Pan poseł Buczkowski mówił o pewnych uwikłaniach, które są związane z nowelizacją ustawy warszawskiej. Rzeczywiście zawarliśmy pewien pakt — pakt o nieruszaniu istotnych elementów związanych z ustawą warszawską. Mam nadzieję, że jednak na jesieni czy w zimie powrócimy do istotnej nowelizacji ustawy warszawskiej, zgodnie z owym paktem. Mówił również pan poseł Buczkowski o pewnych problemach, które mieliśmy w trakcie tworzenia tej ustawy. Bardzo często zdarzało się tak, że gdy poruszaliśmy jakiś problem i „wchodziliśmy” do jakiejś ustawy, okazywało się, że trzeba by zmieniać nie tylko ten przepis, ale kilkanaście następnych, a czasami jedną trzecią ustawy, wówczas gdy nawet była to zmiana pozorna. Tak się stało z ustawą o pracownikach samorządowych. Mamy świadomość, że te zmiany, które zaproponowaliśmy, muszą wywołać zmiany w ustawie o pracownikach samorządowych, tylko już nie było siły na dobrą sprawę na to, aby tamtą ustawę w sposób poprawny legislacyjnie skonstruować.</u>
          <u xml:id="u-175.3" who="#RyszardGrodzicki">Podobnie jest np. z propozycją rządu, którą przed chwileczką poparł mój kolega klubowy, a przedtem parę innych osób, o określaniu granic miast. To jest bardzo słuszny postulat. Tylko zapomniano o jednym: żeby to zrobić w sposób legislacyjnie odpowiedzialny, to trzeba znowu uporządkować terminologię w paru innych ustawach. Wydawało się nam, że przekracza to ramy tej nowelizacji. Dobrze by było, aby rząd zgodnie ze swoim postulatem złożył krótszą, znacznie mniejszą nowelizację, uwzględniającą ten przepis, ale również konsekwentnie rozbudowującą odpowiednią siatkę terminologiczną w kilku innych aktach normatywnych.</u>
          <u xml:id="u-175.4" who="#RyszardGrodzicki">Tak się składa, że w trakcie prac nad tą ustawą mieliśmy problem prawa finansowego, ustawy o finansowaniu gmin. W końcu zdecydowaliśmy, że nie będziemy jej ruszać, licząc na to, że rząd zgłosi odpowiednie poprawki. Mówiłem już, że mamy bardzo podobny problem, jeśli chodzi o parę innych ustaw, i, co gorsza, w wielu z nich trzeba zmienić te same przepisy prawa finansowego. Chciałem w tym momencie zgłosić jednak pewną poprawkę dotyczącą ustawy o finansowaniu gmin. Inaczej będzie bardzo trudno w okresie przejściowym - do czasu uchwalenia kompleksowej nowelizacji prawa o finansowaniu gmin - funkcjonować w kontekście zmian w art. 8 prawa samorządowego. Dlatego też proponujemy, aby to zobowiązanie, które tam jest zawarte, iż w wypadku niewypłacenia dotacji celowej gminie w odpowiednim terminie otrzymuje ona pewien zwrot w postaci należności o charakterze oprocentowania utraconego, zostało zapisane także w ustawie o prawie finansowym. Proponuję w związku z tym dodanie do tej ustawy nowego artykułu - on roboczo będzie nazywany 5a - wprowadzającego odpowiednie korekty techniczne w ustawie o finansowaniu gmin.</u>
          <u xml:id="u-175.5" who="#RyszardGrodzicki">Druga zmiana, którą chciałem zaproponować, związana jest z brzmieniem art. 7. O tym artykule mówiono tutaj bardzo wiele. Przewiduje on pewne rozwiązania o charakterze przejściowym. Uważam jednak, że jeśli zakładamy, iż chcemy przerwać taki lobbing organizacyjny, lobbing strukturalny, który się w wielu gminach w stosunku do zarządów gmin lub burmistrzów, wójtów czy prezydentów wytwarza poprzez urzędników gminy, którzy podlegają zarządowi, a jednocześnie ten zarząd oceniają, trzeba to przerwać w możliwie krótkim czasie. Powstał jednak problem dyrektorów zarządów dzielnic na terenie gminy Warszawa-Centrum, gminy molocha. Myśmy wprowadzili odpowiedni przepis, aby tym dyrektorom dać szansę przetrwania przez dłuższy okres. Nie zwróciliśmy jednak uwagi na pewną sprawę: Taka redakcja powoduje mianowicie, że gilotyna działałaby natychmiast, nawet nie byłoby tego 6-miesięcznego okresu. W związku z tym trzeba ten przepis przebudować, dodając jeszcze odniesienie do art. 24b, aby także nie był on do końca kadencji stosowany. Taką poprawkę chciałem zgłosić.</u>
          <u xml:id="u-175.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Ryszardowi Grodzickiemu z SLD.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Andrzeja Żelazowskiego, także z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#AndrzejŻelazowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam kilka poprawek, które zajmą trochę czasu komisji. Nie zajmę go wiele, gdyż te poprawki nie naruszają merytorycznej strony pakietu rozwiązań zawartych w druku nr 1134.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#AndrzejŻelazowski">Po pierwsze, chcę poprosić o rozpatrzenie projektu poprawki, która w art. 1 w zmianie 28 brzmiałaby następująco: W art. 72 po ust. 3 dodaje się ust. 4 w brzmieniu: „Przepisów ust. 1–3 nie stosuje się do związków komunalnych utworzonych na podstawie art. 64 ust. 4”. Taki związek komunalny istnieje dzisiaj tylko w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#AndrzejŻelazowski">Po drugie, w art. 6 po zmianie 1 dodać zmianę 1a w brzmieniu: „W art. 5 po ust. 4 dodać ust. 5: Realizowanie spraw publicznych wynikających z innych ustaw niż wymienione w przepisach ustawy, o których mowa w art. 1 ust. 1”. Idzie tutaj o kompetencje rady miasta stołecznego Warszawy, ona bowiem się zajmuje kwestiami wynikającymi np. z ustawy o przewozach publicznych czy o Policji.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#AndrzejŻelazowski">Po trzecie, w art. 6 po zmianie 2 dodać zmianę 2a w brzmieniu: „W art. 8 po pkt. 6 dodać pkt 6a: Podejmowanie uchwał w sprawie utworzenia straży miejskiej, nadawania jej statutu oraz określania zasad jej finansowania”. Jest to, moim zdaniem, dość prosta konsekwencja uregulowań przyjętych w niedawnej ustawie policyjnej.</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#AndrzejŻelazowski">Po czwarte, w art. 6 po zmianie 2a dodać zmianę 2b w następującym brzmieniu: „W art. 8 pkt 13: Stanowienie w innych sprawach zastrzeżonych ustawowo do kompetencji rad”. To jest zmiana tylko słownikowa, językowa, jest bowiem propozycja, aby to się nazywało „prowadzenie innych spraw”. Ja proponuję „stanowienie”, czyli decydowanie, czyli to, co jest kompetencją rady miasta, a nie tylko funkcją wykonawczą.</u>
          <u xml:id="u-177.5" who="#AndrzejŻelazowski">Po piąte, w art. 6 po zmianie 2b dodać zmianę 2c w następującym brzmieniu: „W statucie określa się również tryb i zasady realizowania spraw publicznych wynikających z innych ustaw niż ustawa, o której mowa w art. 1 ust. 1”. Dotyczy to art. 13, po ust. 1 ust. 1a w tym właśnie brzmieniu. To jest konsekwencja jednej z poprawek, o której mówiłem przed chwilą.</u>
          <u xml:id="u-177.6" who="#AndrzejŻelazowski">Wreszcie, po szóste, w art. 6 po zmianie 3 dodać zmianę 3a w brzmieniu: „Art. 21 ust. 8 otrzymałby wtedy brzmienie: W ciągu 21 dni od daty odwołania prezydenta lub stwierdzenia wygaśnięcia jego mandatu rada gminy Warszawa-Centrum przeprowadza wybory nowego prezydenta. Do czasu wyboru nowego prezydenta jego funkcję pełni osoba powołana przez prezesa Rady Ministrów spośród zastępców, o których mowa w art. 19 ust. 3, lub spośród wiceprezydentów zarządu miasta stołecznego Warszawy”. Jest to moim zdaniem dostosowanie trybu wyboru organu wykonawczego związku komunalnego do ogólnych zasad wyborów, wynikających z ustawy o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-177.7" who="#AndrzejŻelazowski">Teraz, dziękując za uregulowanie pozycji radnych dzielnic, a nie, jak to eufemistycznie nazywała „ustawa warszawska”, członków rad dzielnicowych, chcę doprecyzować i dodać w art. 6 w zmianie 8 lit. d w brzmieniu: „Po ust. 2a dodaje się ust. 2b w brzmieniu następującym: Do radnych, o których mowa w ust. 2a pkt 2 stosuje się przepisy o radnych gmin”. Chodzi o to, że początkowy czas istnienia rad dzielnic nie rozwiewał wielu wątpliwości, a takie uregulowanie likwidowałoby na stałe wątpliwości dotyczące statusu radnych dzielnic-gmin Warszawa-Centrum, a w szczególności tych kwestii, które wynikają z ich stosunku pracy. To było dość często przywoływane w uzasadnieniach.</u>
          <u xml:id="u-177.8" who="#AndrzejŻelazowski">I wreszcie zupełnie maleńka poprawka w art. 12 — już nie dotyczącym Warszawy — żeby po wyrazach „referendum gminnego” dodać wyrazy „wszczętego z inicjatywy rad”. Sądzę, że przyjęcie zaproponowanych przeze mnie zmian wprowadzi trochę precyzji i pozostawi jakby mniej pola do czasem zbyt daleko idących interpretacji.</u>
          <u xml:id="u-177.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję, panie pośle, za wystąpienie, dziękuję za poprawki. Myślę, że pan poseł Buczkowski będzie miał tu więcej zmartwień, niż przypuszczał, bo liczba tych poprawek rośnie.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#AleksanderMałachowski">Przemawiał pan poseł Andrzej Żelazowski z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Jerzego Kado z Polskiego Stronnictwa Ludowego. To już ostatni mówca z listy posłów zapisanych do głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#JerzyKado">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moje wystąpienie dotyczyć będzie tylko art. 7, ponieważ na posiedzeniach komisji głównie ja upierałem się przy innym zapisie tegoż artykułu, niż zadecydowały komisje. Poprawka, że radny, który wykonywał pracę w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy przed dniem 19 czerwca 1994 r. może pozostawać w stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskał mandat radnego do czasu upływu obecnej kadencji rad, dotyczy także przepisu ust. 1 i odnosi się też do kierownika gminnej jednostki organizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#JerzyKado">Cieszę się, że koledzy posłowie występowali już z propozycjami zmian tego zapisu, może z jakimś takim pośrednim załatwieniem tej sprawy... Również uważam, że pracownicy gmin nie powinni być radnymi. Natomiast szczególnie upierałem się przy tym, żeby jednostki były reprezentowane przez szefów. Sytuacja będzie trochę inna - jak mówił poseł Puzyna - jeżeli będziemy umożliwiali innym, a nie szefom jednostek gminnych, gdyż wtedy stworzy się pracownikowi możliwość wyboru. I ten pracownik może zostać członkiem zarządu, a wtedy sytuacja dyrektora czy kierownika tej jednostki będzie taka trochę dziwna. Będzie często - często, mówię, to przecież nie musi być reguła - dwóch rządzących. Przy tym prawo zadziałałoby wstecz, a przecież ci ludzie zostali wybrani i docenieni. Dlatego należałoby jednak poczekać do końca tej kadencji z wprowadzeniem tej ustawy. Przecież nowe wybory też będą kosztowały, a wprowadzą niepotrzebne zamieszanie. Tym bardziej przecież, że wyborów ostatnio mieliśmy dosyć dużo. Poza tym w gminach wiejskich nie ma zbyt wielu wykształconych ludzi i przeważnie są kierownikami jednostek gminnych. W ten sposób eliminujemy kadrę wykształconych ludzi z możliwości startu i użycia swojej wiedzy na rzecz gminy.</u>
          <u xml:id="u-179.2" who="#JerzyKado">Następna sprawa - stwierdzona również przez posła Włodka Puzynę - że to jest zapis antykorupcyjny, przeciwdziałający nadużyciom w gminach. Chcę powiedzieć, że jestem innego zdania. Załatwienie w ten sposób i postawienie tej sprawy tak, że radny może zawiesić pracę w jednostce i zostać tylko radnym, może stać się praktycznie tylko w dużych miastach, w dużych aglomeracjach, bogatych, w których diety radnych są wyższe niż miesięczne pobory burmistrzów czy wójtów. Nie znaczy to jednak, że ów radny - któremu przecież ustawa gwarantuje powrót po czterech latach, po upływie kadencji, do tej samej jednostki na to samo stanowisko - przestanie działać na rzecz swojej jednostki! Byłby dziwnym, nierozsądnym chyba człowiekiem, gdyby nie działał na rzecz swojej jednostki, na rzecz jej rozwoju; przecież kiedy wróci, będzie miał po prostu łatwiejszą sytuację, jeśli chodzi o finanse czy o rządzenie, o rozwój. Tak że zdania są tu podzielone. Myślę, że komisja dzisiaj rozstrzygnie i zadecyduje, ale zachęcam posłów, by wzięli to jeszcze raz pod uwagę i zastanowili się, czy akurat to rozwiązanie należy eliminować, i czy dokonać tego już, czy może poczekać do nowej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-179.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Jerzemu Kado.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#AleksanderMałachowski">Stwierdzam, iż lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę zatem podsekretarza stanu w Urzędzie Rady Ministrów pana ministra Kazimierza Koronę o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#KazimierzKorona">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Samorząd terytorialny obchodził w tym roku piątą rocznicę funkcjonowania w nowej, zmienionej sytuacji politycznej i gospodarczej, jak i przede wszystkim w nowej, zmienionej formie ustrojowej. Ustawa o samorządzie terytorialnym, która powołuje go do życia, w tej pięcioletniej historii uległa już wielokrotnym nowelizacjom. Obecne zmiany są jednak najdalej idące. Wynikają one właśnie z tych pięcioletnich doświadczeń. Wykazały, które z przyjętych w 1990 r. rozwiązań okazały się niedoskonałe. Życie zweryfikowało wiele przyjętych zapisów, a proponowana przez posłów nowelizacja ma im nadać nową, właściwą formę. Słusznie uznano również, iż określonym zmianom ulec winny przepisy zawarte w innych aktach prawnych, które są ściśle związane z funkcjonowaniem samorządu. Mówił o nich poseł sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#KazimierzKorona">Oceniając całość zaproponowanych zmian, ich zakres i kierunki rozwiązań, stwierdzić należy, iż regulują one wiele kwestii, które w praktycznym działaniu stanowiły określone bariery, a nawet były powodem kontrowersji w środowiskach samorządowych oraz na styku samorząd-administracja rządowa. Z tych właśnie względów projekt zmian bloku ustaw w dziedzinie samorządu zasługuje na zdecydowane poparcie.</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#KazimierzKorona">Projekt nowelizacji wydatnie wzmacnia rolę i znaczenie jednostek pomocniczych samorządu, stwarzając gminom większe możliwości ich powoływania, jak również umożliwiając im stosowną gospodarkę powierzonym mieniem oraz wydzielonymi środkami finansowymi, a także zapewniając prawną możliwość uczestnictwa przedstawicieli tych jednostek w pracach rady.</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#KazimierzKorona">Precyzyjniej określone zostały również kontrolne funkcje rady w stosunku do organów gminy i gminnych jednostek organizacyjnych, w tym również zasady wykonywania tych funkcji oraz instrumenty niezbędne w procesie kontrolnym. Sprecyzowano rolę i pozycję przewodniczącego rady gminy, usuwając tym samym wszelkie wątpliwości i potencjalne spory kompetencyjne między nim a zarządem gminy.</u>
          <u xml:id="u-181.4" who="#KazimierzKorona">Podjęto bardzo kontrowersyjny temat łączenia funkcji radnego z zatrudnieniem w administracji samorządowej oraz zatrudnieniem na kierowniczych stanowiskach w gminnych jednostkach organizacyjnych, wprowadzając ustawowy zakaz łączenia tych funkcji, a także instytucję urlopowania z tych stanowisk na czas pełnienia mandatu radnego.</u>
          <u xml:id="u-181.5" who="#KazimierzKorona">Zmiany uregulowań doczekały się kwestie związane z powoływaniem i odwoływaniem zarządu gminy oraz przewodniczącego zarządu. Proponowane rozwiązania zapobiegać mają pochopnym decyzjom w tym zakresie oraz gwarantować zarządowi gminy większą stabilność. Jest to odpowiedź na liczne krytyczne sygnały ze środowisk samorządowych dotyczące koniunkturalności decyzji personalnych. Rozszerzeniu i doprecyzowaniu uległy zasady gospodarki budżetowej - jej tworzenie, źródła finansowania, rozliczenia i ocena wykonania budżetu oraz rola regionalnych izb obrachunkowych w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-181.6" who="#KazimierzKorona">Przewidziano również przejmowanie zadań z zakresu administracji rządowej (w tym również decyzji administracyjnych w sprawach indywidualnych) przez związki komunalne. Usankcjonowano prawnie istnienie i funkcjonowanie klubów radnych. W nowelizacji ustawy Ordynacja wyborcza do rad gmin zawarto zmiany mające na celu usprawnienie i uregulowanie procesu wyborczego. W tym zakresie wprowadzono uregulowania co do trybu zgłaszania kandydatów i postępowania w sytuacjach braku zgłoszeń, rozpatrywania i skutków protestów wyborczych, wygaśnięcia mandatu radnego, tryb postępowania w przypadkach tworzenia podziału i zmian granic gmin. Rzadko w naszych gminach stosowaną instytucję referendum gminnego w znaczący sposób uszczegółowiono w obszernej nowelizacji ustawy o referendum gminnym.</u>
          <u xml:id="u-181.7" who="#KazimierzKorona">Zmiany w ustawach Prawo budżetowe, o regionalnych izbach obrachunkowych i ustroju miasta stołecznego Warszawy mają charakter bardziej porządkujący, niemniej jednak są one również istotne z punktu widzenia praktyki funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-181.8" who="#KazimierzKorona">Różnorodne doświadczenia w funkcjonowaniu samorządów i zróżnicowane punkty widzenia na określone kwestie znalazły swoje odzwierciedlenie we wnioskach mniejszości zgłoszonych do wypracowanego przez komisję projektu nowelizacji ustaw. Pierwszy z nich dotyczy obniżenia wymogu uzyskiwania większości 2/3 głosów ustawowego składu rady w przypadku odwołania wójta (burmistrza lub prezydenta) do bezwzględnej większości głosów. Zdaniem rządu — zresztą zgodnie już tu z wnioskami, jakie padały — próg 2/3 jest zbyt wygórowany. W ekstremalnych warunkach powoduje on, że przewodniczący zarządu byłby praktycznie nieodwoływalny. Niemniej jednak, uznając w pełni potrzebę stworzenia mechanizmów stabilizacji personalnej na tym stanowisku, nie można podzielić poglądu o odwołaniu w trybie bezwzględnej większości. Dlatego chciałem tutaj poprzeć wniosek, który mówił, ażeby ten próg wynosił 3/5 ustawowego składu rady, ale był jednocześnie stosowany w sposób jednolity zarówno do odwoływania wójta, jak i całego zarządu. W projekcie wprowadza się bowiem zróżnicowanie trybu w odniesieniu do wójta oraz do całego zarządu, co powodować może istnienie określonej fikcji prawnej, której uniknąć można poprzez stworzenie jednolitej procedury.</u>
          <u xml:id="u-181.9" who="#KazimierzKorona">W innym wniosku mniejszości zaproponowano wprowadzenie zasady zakazu łączenia funkcji radnego z zatrudnieniem w administracji samorządowej oraz na określonych stanowiskach w gminnych jednostkach organizacyjnych dopiero od nowej kadencji rad gminy. W pełni chcę poprzeć również zasadę zakazu łączenia tych funkcji. Niemniej jednak uważam - tak jak to zaproponowano we wniosku mniejszości - że zasada ta powinna obowiązywać dopiero od nowej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-181.10" who="#KazimierzKorona">Natomiast niezasadny wydaje się wniosek proponujący uproszczenie trybu przyjmowania nowych gmin do związku komunalnego. Uchwała walnego zgromadzenia w sprawie zmiany statutu (przyjęcia nowego członka) nie powinna zastępować uchwał poszczególnych gmin. Popieram ten wniosek podany przez pana posła. Przyjęcie w poczet członków związku nowej gminy może być z gospodarczego punktu widzenia tak dalece istotne, że na przykład pod znakiem zapytania stawiać on może dalszą przynależność do związku gminy, która dotąd w nim uczestniczyła.</u>
          <u xml:id="u-181.11" who="#KazimierzKorona">Zupełnie natomiast niezrozumiały jest wniosek dotyczący wydłużenia do 60 dni terminu stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej gminy, podczas gdy w stosunku do innych uchwał organ nadzoru nie może przekroczyć 30 dni. Uchwała budżetowa i jej znaczenie praktyczne wskazywałyby na konieczność możliwie szybkiego rozstrzygnięcia kwestii ważności.</u>
          <u xml:id="u-181.12" who="#KazimierzKorona">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie będę powtarzał tych wniosków, które zawarte zostały w stanowisku rządu i przekazane Wysokiej Izbie, tym bardziej że wiele z nich zostało podniesionych również i sprecyzowanych przez panów posłów. Chciałem z tego miejsca jedynie prosić o uwzględnienie przez komisję, która dzisiaj jeszcze będzie obradować, wniosków zawartych w stanowisku rządowym, a dotyczących art. 8 ust. 3 - nie będę ich tutaj czytał - art. 99 ust. 1 oraz - ta kwestia jest kontrowersyjna, gdyż dotyczyłaby ona zmiany jeszcze jednej ustawy, ale jeżeli komisja przychyliłaby się i uwzględniła również propozycje zmiany art. 7 w ustawie z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych, polegającej na jednoznacznym określeniu, za jaki okres, do kiedy mają pobierać wynagrodzenie pracownicy zawieszeni, byłoby to kolejna regulacja, która by nie powodowała niejasności i potrzeby wyjaśnień.</u>
          <u xml:id="u-181.13" who="#KazimierzKorona">Kończąc, chciałem zapewnić wszystkich tych panów posłów, którzy zwracali się tu do premiera, do ministra-szefa, generalnie do Urzędu Rady Ministrów, ażeby nastąpiło większe zaangażowanie Urzędu Rady Ministrów w tworzeniu prawa dotyczącego samorządu terytorialnego, że te wszystkie wnioski przekażę zarówno premierowi, jak i ministrowi - szefowi i z tego miejsca mogę zapewnić, że takie zaangażowanie nastąpi. Chciałem przypomnieć, że od niedawna tworzy się nowy departament w Urzędzie Rady Ministrów, departament reformy administracji, który w ramach swojej struktury będzie miał komórki, które tym się powinny zajmować.</u>
          <u xml:id="u-181.14" who="#KazimierzKorona">Jeszcze jedna drobna sprawa. Pan poseł Grodzicki apelował, żeby w tym miesiącu przedstawiono projekt ustawy o finansowaniu gmin. Panie pośle, byłbym niestety nieodpowiedzialny, jeżeli bym stwierdził, że będzie to w tym miesiącu możliwe, gdyż do końca miesiąca został niecały tydzień i to się raczej nie uda. Natomiast chcę zapewnić, że nastąpi to w niedługim czasie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-181.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu ministrowi Koronie, podsekretarzowi stanu w Urzędzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie sprawozdawcę komisji, pana posła Piotra Buczkowskiego. Proszę bardzo, panie profesorze, czekamy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#PiotrBuczkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W związku z moim długim wystąpieniem na początku nie będę w tej chwili zabierał czasu. Nie chciałbym osobiście się ustosunkowywać do wszystkich zgłoszonych poprawek, gdyż to rozstrzygnie komisja, rekomendując ich przyjęcie bądź odrzucenie. Chciałbym tylko zauważyć, że część wniosków, które zostały zgłoszone, była już rozpatrywana w komisji. Komisja zajęła określone stanowisko, aczkolwiek w związku ze zgłoszeniem tych wniosków trzeba będzie ponownie to rozważyć. Pewien mój niepokój wzbudziła propozycja związana z rozszerzeniem nowelizacji warszawskiej. Zawarliśmy pewien consensus co do tego, że na pewno się zajmiemy kompleksową nowelizacją ustawy warszawskiej. W teczce mam zgromadzonych kilkakrotnie więcej wniosków w stosunku do tych, które zostały złożone, ale to nie może być przedmiotem pospiesznego działania. Myślę, że to musi być rozważone. Szczególnie, że przy okazji komisja planuje także szereg innych inicjatyw. Na posiedzeniu w Bydgoszczy uzgodniliśmy np., że wspólnie z komisją administracji przygotujemy komisyjny projekt ustawy o strażach gminnych, która będzie kompleksowo regulowała funkcjonowanie tych organizacji. Jest to już planowana inicjatywa, która w najbliższym, myślę, miesiącu stanie się przedmiotem prac komisji. Niemniej, jak powiedziałem, wszystkie wnioski będą rozważone. Początkowo planowaliśmy odbycie spotkania w dniu dzisiejszym, żeby na jutro rano przygotować sprawozdanie. W związku z tym, że tych wniosków jest więcej, prawdopodobnie posiedzenie komisji odbędzie się w dniu jutrzejszym, natomiast do głosowania przystąpimy w przyszłym tygodniu i sprawozdanie będzie mogło być spokojnie rozważone.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#PiotrBuczkowski">Tak że chciałbym z tego miejsca podziękować wszystkim posłom, którzy wypowiadali się w tej sprawie. Myślę, że to uznanie przede wszystkim należy się członkom Komisji Samorządu Terytorialnego i członkom Komisji Ustawodawczej, a także w szczególności członkom podkomisji nadzwyczajnej, która pracowała w sposób bardzo intensywny, w sposób bardzo odpowiedzialny, jak o tym mówiłem. Chciałbym też wyrazić nadzieję, że zapowiedź przedstawiona przez pana ministra Koronę o bardziej efektywnym włączeniu się Urzędu Rady Ministrów wreszcie zostanie zrealizowana. Ja niejednokrotnie, zresztą i posłowie z naszej komisji także niejednokrotnie wyrażali wolę bliższej współpracy, wyrażali oczekiwanie na większe i szersze inicjatywy Urzędu Rady Ministrów w zakresie prawodawstwa samorządowego i mam nadzieję, że wreszcie, po prawie dwuletnim funkcjonowaniu koalicji, ta współpraca będzie bardziej efektywna.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Buczkowskiemu, sprawozdawcy komisji.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#AleksanderMałachowski">Czy są jakieś pytania do pana ministra bądź do posła sprawozdawcy?</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#AleksanderMałachowski">Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-184.3" who="#AleksanderMałachowski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-184.4" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! W związku z tym, że w czasie drugiego czytania zgłoszono do przedłożonego projektu ustawy poprawki, Prezydium Sejmu proponuje, aby ponownie skierować projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym do Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-184.5" who="#AleksanderMałachowski">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-184.6" who="#AleksanderMałachowski">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-184.7" who="#AleksanderMałachowski">Propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-184.8" who="#AleksanderMałachowski">Zanim przejdziemy do rozpatrzenia czwartego punktu porządku dziennego, zarządzam króciutką przerwę organizacyjną.</u>
          <u xml:id="u-184.9" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 19 min 01 do godz. 19 min 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#AleksanderMałachowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (druki nr 841 i 1120).</u>
          <u xml:id="u-185.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu sprawozdawczynię komisji, panią posłankę Krystynę Sienkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#KrystynaSienkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ustawa z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych określiła, na czym polega wykonywanie zawodu lekarza weterynarii, zadania i zasady działania samorządu lekarzy weterynarii, prawa i obowiązki członków tej korporacji, odpowiedzialność zawodową, sposób rozstrzygania sporów, majątek i gospodarkę finansową.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#KrystynaSienkiewicz">Mimo tak szerokiego zakresu regulacji ustawa okazała się w pewnym miejscu i czasie bardzo ciasnym gorsetem, uniemożliwiającym ustawową działalność, a dokładnie odbycie okręgowych zjazdów lekarzy weterynarii.</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#KrystynaSienkiewicz">Zgodnie z art. 27 ustawy okręgowy zjazd lekarzy weterynarii podejmuje uchwały w sprawach ustawowych zadań samorządu lekarzy weterynarii na obszarze działania izby. Obszary te charakteryzują się różną liczebnością członków i zasięgiem terytorialnym. Na przykład izba warszawska, skupiająca członków sześciu województw, liczy około 1600 osób, a opolska terytorialnie obejmuje jedno województwo i liczy około 300 osób.</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#KrystynaSienkiewicz">Zjazd okręgowy podejmuje uchwały w sprawach objętych zakresem działania izby, ustala zasady gospodarki finansowej izby oraz uchwala jej budżet. Zjazd, co godzi się przypomnieć, rozpatruje i zatwierdza sprawozdania okręgowej rady lekarsko-weterynaryjnej, okręgowej komisji rewizyjnej, okręgowego sądu, rzecznika odpowiedzialności zawodowej, ustala liczbę członków organu izby i dokonuje wyboru prezesa oraz członków okręgowej rady, komisji rewizyjnej, sądu lekarsko-weterynaryjnego, delegatów na krajowy zjazd lekarzy weterynarii. Ustala również wysokość składki.</u>
          <u xml:id="u-186.4" who="#KrystynaSienkiewicz">Zgodnie z art. 25 ustawy do udziału w zjeździe uprawnieni są wszyscy członkowie izby. W ten sposób ustawa, realizując zasadę bezpośredniej demokracji, zapewnia każdemu lekarzowi weterynarii możliwość czynnego uczestnictwa w podejmowaniu najważniejszych uchwał izby, w tym dokonywanie wyboru członków organów i delegatów na krajowy zjazd lekarzy weterynarii. Dotychczasowa czteroletnia praktyka funkcjonowania izb lekarsko-weterynaryjnych wykazała, że realizacja zasady bezpośredniej demokracji - przy ustawowym wymogu obecności w czasie podejmowania uchwał co najmniej połowy członków izby - natrafia często na przeszkody w postaci braku kworum, co uniemożliwia zarówno podejmowanie ważnych uchwał, jak i dokonywanie wyborów.</u>
          <u xml:id="u-186.5" who="#KrystynaSienkiewicz">Sytuacja ta wynika ze specyfiki zawodu lekarza weterynarii, który wymaga nieprzerwanej gotowości do świadczenia usług weterynaryjnych. Powoduje to często sytuację, że lekarz weterynarii, w razie konfliktu między koniecznością udzielenia pomocy lekarskiej w miejscu zamieszkania a wyjazdem na okręgowy zjazd lekarzy weterynarii do odległej miejscowości, wybiera obowiązek zawodowy. W wyniku tego na okręgowe zjazdy lekarzy weterynarii przybywa zazwyczaj mniej niż połowa członków izby, co uniemożliwia podejmowanie uchwał i dokonywanie wyborów, a zatem praktycznie paraliżuje działalność izby.</u>
          <u xml:id="u-186.6" who="#KrystynaSienkiewicz">Ze względu na dużą liczebność poszczególnych izb i wynikające z tego utrudnienia organizacyjne i finansowe utrudnione jest też odbycie krajowego zjazdu i na przykład zakończenie kadencji obecnych władz, przyjęcie na krajowym zjeździe propozycji nowelizacji ustawy o samorządzie, gdyż wymaga ona kilku co najmniej głębokich ingerencji, do czego jest przygotowana Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna. Powstała oto, panie posłanki, panowie posłowie, taka sytuacja, że obiektywna trudność zgromadzenia kworum na okręgowym zjeździe uruchamia cały proces legislacyjny. Do tego proponowana zmiana nie jest zmianą merytoryczną, natomiast uruchamia całą ustawę, o co wniosła grupa posłów w projekcie opatrzonym numerem 841 z dnia 20 stycznia 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-186.7" who="#KrystynaSienkiewicz">Prezydium Sejmu, zgodnie z art. 34 ust.1 i art. 37 ust. 1 regulaminu Sejmu, skierowało ten projekt do Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej, które podczas posiedzenia w dniu 18 maja br. powołały podkomisję do rozpatrzenia tej nowelizacji. Podkomisja przygotowała dwie propozycje wariantowe. Pierwszą, zawartą w przedłożonym paniom posłankom i panom posłom druku nr 1120 oraz drugą, dotyczącą art. 25. Propozycja z druku nr 1120 to dodatkowy artykuł w rozdz. 9, zawierającym przepisy szczególne, przejściowe i końcowe o treści: „Uchwały okręgowych zjazdów lekarzy weterynarii odbywanych w 1995 r. podejmowane są zwykłą większością głosów członków obecnych na zjeździe”.</u>
          <u xml:id="u-186.8" who="#KrystynaSienkiewicz">W wyniku głosowania w dniu 5 lipca podczas posiedzenia połączonych trzech wymienionych już komisji, projekt z druku nr 1120 uzyskał 31 głosów poparcia przy jednym przeciwnym głosie i jednym wstrzymującym się. Wobec takiego wyniku głosowania wariant drugi nie był poddawany pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-186.9" who="#KrystynaSienkiewicz">Toteż zgodnie z wolą połączonych Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył ustawę według projektu z druku nr 1120.</u>
          <u xml:id="u-186.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance sprawozdawczyni Krystynie Sienkiewicz.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#AleksanderMałachowski">Przypominam, Wysoka Izbo, iż Sejm postanowił o wysłuchaniu w debacie nad tym punktem porządku dziennego 5-minutowych wystąpień w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-187.2" who="#AleksanderMałachowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-187.3" who="#AleksanderMałachowski">Pierwszą proszę panią posłankę Zofię Grzebisz-Nowicką z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej, który mam zaszczyt reprezentować, popiera proponowaną zmianę do art. 14 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych oraz dodanie nowego art. 66a w tej ustawie, dotyczącego procedury podejmowania uchwał na okręgowych zjazdach lekarzy weterynarii odbywanych w 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Uważamy, że proponowana zmiana zawarta w drukach sejmowych nr 841 i 1120 jest zasadna. Wychodzi ona bowiem naprzeciw oczekiwaniom okręgowych izb lekarsko-weterynaryjnych i ma na celu usprawnienie funkcjonowania organów samorządu lekarzy weterynarii.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Dotychczas obowiązująca ustawa stanowi, że uchwały organów samorządu lekarzy weterynarii podejmowane są zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy członków danego organu izby lekarsko-weterynaryjnej. Jak już mówiła pani poseł sprawozdawca Krystyna Sienkiewicz, przepis ten okazał się bardzo trudny w realizacji. Dotychczasowa praktyka wykazała, że często na okręgowy zjazd lekarzy weterynarii nie przybywa niezbędna do uzyskania kworum liczba członków izby, co uniemożliwia podejmowanie uchwał. Absencja ta powodowana jest różnymi przyczynami, m.in. takimi, jak znaczne odległości miejsc zamieszkania i pracy lekarza weterynarii od miejsca zjazdu, czy też charakter pracy zawodowej, wymagający stałej obecności w środowisku pracy.</u>
          <u xml:id="u-188.3" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Kolejnym ważnym argumentem, uzasadniającym potrzebę zmiany tego przepisu, jest brak możliwości zgromadzenia w jednej sali liczby osób wymaganej z mocy przepisu o obecności co najmniej połowy członków izby lekarsko-weterynaryjnej, zwłaszcza o znacznej liczebności, co dotyczy wielu okręgów.</u>
          <u xml:id="u-188.4" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Wysoki Sejmie! Po zmianach organizacyjnych w państwowej służbie weterynaryjnej, jakie nastąpiły w 1991 r., polegających m.in. na wydzieleniu z zakresu działalności wojewódzkich zakładów weterynarii lecznictwa zwierząt, które następnie zostało sprywatyzowane, a częściowo skomunalizowane, rola samorządu lekarsko-weterynaryjnego nabrała olbrzymiego znaczenia. Jest ona szczególnie ważna w zakresie kształtowania norm wykonywania zawodu lekarza i przestrzegania tych norm w praktyce. Natomiast niemożność, ze względów proceduralnych, podejmowania prawomocnych uchwał przez organy samorządu wielu okręgowych izb lekarsko-weterynaryjnych powoduje sytuację, w której prawidłowe funkcjonowanie samorządu lekarzy weterynarii na znacznych obszarach kraju jest bardzo utrudnione.</u>
          <u xml:id="u-188.5" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Chciałam przy tym podkreślić, że usunięcie tej przeszkody w pracy organów samorządu lekarsko-weterynaryjnego leży w interesie zarówno lekarzy weterynarii, jak i wszystkich producentów, to znaczy odbiorców usług weterynaryjnych. Będzie to także spełnienie jednego z postulatów mojego Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, dotyczącego usuwania barier w rozwoju samorządności i funkcjonowania organów samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-188.6" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Przyjęcie przez Wysoką Izbę proponowanej noweli do ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych umożliwi prawidłowe przeprowadzenie okręgowych zjazdów lekarzy weterynarii, wybór delegatów na sprawozdawczo-wyborczy krajowy zjazd lekarzy weterynarii i wyłonienie władz samorządu na nową kadencję.</u>
          <u xml:id="u-188.7" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Uchwały okręgowych zjazdów lekarzy weterynarii odbywanych w bieżącym roku będą mogły być podejmowane zwykłą większością głosów członków izby obecnych na zjeździe. Usunięta zostanie tym samym podstawowa przeszkoda w podejmowaniu prawomocnych uchwał okręgowych zjazdów lekarzy weterynarii i stworzona zostanie podstawa prawna do prawidłowego funkcjonowania organów samorządu izb lekarsko-weterynaryjnych.</u>
          <u xml:id="u-188.8" who="#ZofiaGrzebiszNowicka">Z tych to właśnie powodów Sojusz Lewicy Demokratycznej będzie głosował za przyjęciem proponowanej zmiany do ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych z dnia 21 grudnia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-188.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-188.10" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiała pani poseł Grzebisz-Nowicka w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-189.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Stanibułę w imieniu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pani poseł Maria Stolzman.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#RyszardStanibuła">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W tym roku upływa czteroletnia kadencja wszystkich organów samorządów lekarzy weterynarii. Zachodzi bardzo pilna konieczność przeprowadzenia wyborów tych organów na następną kadencję. Nowy i młody samorząd lekarzy weterynarii rozwija działalność i nabiera doświadczenia m.in. poprzez praktyczną realizację i weryfikację zapisów ustawy z 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych. Niestety, nie wszystkie artykuły tej ustawy zawierają najlepsze prawne rozstrzygnięcia i w przyszłości, w ramach kompleksowej nowelizacji, trzeba będzie to zmienić.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#RyszardStanibuła">Natomiast obecnie, aby nie nastąpił całkowity paraliż izby, potrzeba pilnie znowelizować jeden artykuł tej ustawy, który stanowi, że uchwały organów samorządu lekarsko-weterynaryjnego, jakimi są okręgowe zjazdy lekarzy weterynarii, podejmowane są zwykłą większością głosów członków okręgowej izby lekarsko-weterynaryjnej.</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#RyszardStanibuła">Dotychczasowa czteroletnia praktyka funkcjonowania 16 okręgowych izb lekarsko-weterynaryjnych wykazała, że realizacja zasady bezpośredniej demokracji przy ustawowym wymogu obecności w czasie podejmowania uchwał zjazdu natrafia na bardzo liczne przeszkody organizacyjne ze względu na znaczną liczebność niektórych okręgowych izb lekarsko-weterynaryjnych lub problem kworum, co uniemożliwia zarówno podejmowanie ważnych uchwał, jak i przeprowadzanie wyborów. Sytuacja ta wynika ze specyfiki zawodu lekarza weterynarii, która wymaga nieprzerwanej gotowości do świadczenia usług weterynaryjnych. Powoduje to często sytuacje, że lekarz weterynarii w razie konfliktu pomiędzy koniecznością udzielenia pomocy lekarskiej w miejscu zamieszkania i wyjazdu na okręgowy zjazd lekarzy weterynarii do odległej miejscowości wybiera obowiązek zawodowy, wynikający również z obowiązującego nas Kodeksu etyki i deontologii weterynaryjnej. W wyniku tego na okręgowe zjazdy lekarzy weterynarii przybywa zazwyczaj mniej niż połowa członków izby, co uniemożliwia podejmowanie uchwał i dokonywanie wyborów, a zatem praktycznie paraliżuje działalność izby. Aby zlikwidować tę sytuację, konieczna jest proponowana nowelizacja art. 66 ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych.</u>
          <u xml:id="u-190.3" who="#RyszardStanibuła">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy nowelizującej, tylko jeden artykuł tej ustawy, dotyczy okresu przejściowego, do końca tego roku. Umożliwi to przeprowadzenie zjazdów w okręgowych izbach lekarsko-weterynaryjnych i dokonanie wyborów nowych władz samorządowych, których kadencja kończy się w 1995 r. W ten sposób proponuje się rozwiązać złożony problem i dać szansę kontynuowania dalszej pracy samorządu lekarzy weterynarii.</u>
          <u xml:id="u-190.4" who="#RyszardStanibuła">Przedkładany dzisiaj Wysokiej Izbie tekst projektu nowelizacji ustawy zawarty w drukach nr 841 i 1120 został wypracowany w połączonych sejmowych Komisjach: Zdrowia, Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Ustawodawczej. W wyniku prac połączonych komisji przedłożono projekt nowelizacji ustawy zapisany w dodatkowym art. 66a w brzmieniu następującym: „Uchwały okręgowych zjazdów lekarzy weterynarii odbywanych w 1995 r. podejmowane są zwykłą większością głosów członków obecnych na zjeździe”. Dlatego w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego, którego stanowisko mam zaszczyt przedstawić, zwracam się z prośbą do Wysokiej Izby o przyjęcie tego projektu z druku nr 1120.</u>
          <u xml:id="u-190.5" who="#RyszardStanibuła">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę podkreślić, że dzięki przyjętej przez Sejm w 1990 r. ustawie o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych mógł odbyć się Nadzwyczajny II Krajowy Zjazd Lekarzy Weterynarii w Krakowie. Zjazd ten opracował i zatwierdził dawno oczekiwany Kodeks etyki i deontologii weterynaryjnej, określający normy etyczne dla osób wykonujących zawód lekarza weterynarii. Zjazd także ocenił funkcjonowanie zawodu w aspekcie wielu dotychczas obowiązujących ustaw, które nie są dostosowane do obecnych zadań i warunków efektywnej pracy lekarzy weterynarii w aspekcie potrzeb i dostosowań do warunków międzynarodowych i Unii Europejskiej. Dlatego zwracam się do Wysokiej Izby, pań i panów posłów: poprzez przyjęcie projektu nowelizacji ustawy zawartego w druku nr 1120 dajmy szansę odbycia zjazdów okręgowych samorządom lekarzy weterynarii w tym roku, nie przerywając działalności samorządu.</u>
          <u xml:id="u-190.6" who="#RyszardStanibuła">W tym roku wielotysięczna grupa lekarzy weterynarii oczekuje na zwołanie okręgowych zjazdów i krajowego zjazdu lekarzy weterynarii, które ocenią realizację dotychczasowych zadań służby weterynaryjnej, a co najważniejsze, wytyczą zadania na przyszłość oraz opracują wiele jeszcze niezbędnych rozwiązań w formie oczekiwanych projektów ustaw. By spełnić ów warunek, niezbędne jest pilne przyjęcie proponowanej nowelizacji ustawy.</u>
          <u xml:id="u-190.7" who="#RyszardStanibuła">Dlatego w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego wnoszę o przyjęcie proponowanej nowelizacji ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych przedstawiony Wysokiej Izbie w druku nr 1120. Ponieważ oczekiwana nowelizacja jest bardzo pilna i ważna dla zawodu lekarza weterynarii, a w tym roku kończą się kadencje organów izby, wnoszę o przystąpienie niezwłocznie do trzeciego czytania tej nowelizacji ustawy z druku nr 1120.</u>
          <u xml:id="u-190.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Ryszard Stanibuła z PSL.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu panią poseł Marię Stolzman w imieniu klubu Unii Wolności. Następnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Aumiller z Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#MariaStolzman">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Po tak znakomitych przedmówcach trudno jest cokolwiek jeszcze oryginalnego powiedzieć o tej jednozdaniowej poprawce do ustawy, ale chciałabym zwrócić na początku na jedną rzecz uwagę - jak bardzo zawód weterynarii jest sfeminizowany, skoro w tej sprawie przemawia już trzecia kobieta, niekoniecznie weterynarz, ale trzecia kobieta.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#MariaStolzman">Chciałabym powiedzieć, że w tym roku mija, kończy się, pierwsza 4-letnia kadencja samorządu lekarsko-weterynaryjnego. I chodzi o to, żeby mogły się odbyć zjazdy okręgowe i zjazd krajowy. Po to podejmujemy tę incydentalną ustawę, która - nie ukrywam - budziła w komisji wiele kontrowersji i wiele dyskusji, ponieważ obawiano się, czy nie jest ona jakimś nadużyciem w zakresie reguł demokracji. Ale uznaliśmy ostatecznie, że nie ma wyjścia, trzeba dać izbom lekarsko-weterynaryjnym możliwość odbycia tych zjazdów i złożenia nowelizacji ustawy, już w większym zakresie, w oparciu o 4-letnie doświadczenia funkcjonowania samorządu. I wtedy, mam nadzieję, zostanie zaproponowany system przedstawicielski, który w tym przypadku jest jak najbardziej pożądany, ponieważ system, który obowiązuje dotychczas, jest niewątpliwie błędny. Tylko z powodu braku doświadczeń wynikających z tego, że był to nowy, po wieloletniej przerwie tworzony samorząd, taki system przyjęto. Wiadomo, że lekarz weterynarii nie może sobie na 3 dni wyjechać z terenu i, szczególnie dzisiaj, kiedy o klientów nie jest tak łatwo, zostawić tych klientów bez możliwości korzystania z jego usług, bo po prostu jest bity po kieszeni w tej sytuacji. I dlatego na te zjazdy przyjeżdża mało ludzi. Mój klub rekomenduje przyjęcie tej incydentalnej, jednorazowej poprawki do ustawy w nadziei, że zjazd krajowy izby lekarsko-weterynaryjnej wypracuje założenia nowej ustawy, którą parlament będzie mógł się zająć.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiała pani poseł Maria Stolzman w imieniu klubu Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Aumillera w imieniu klubu Unii Pracy. Następnym mówcą będzie pan poseł Kazimierz Wilk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#AndrzejAumiller">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Właściwie, to już mi prawie nic nie zostało do powiedzenia. Mogę tylko dodać, że ustawa była tworzona w 1991 r., a to był okres budzenia się pełnej demokracji. Okazało się, że lepsza jest demokracja przedstawicielska. Doświadczenia pokazały, że jednak trzeba tę ustawę znowelizować, a szczególnie art. 14. Klub Unii Pracy, po zapoznaniu się ze sprawozdaniem szczegółowym wygłoszonym przez koleżankę i po naszym udziale w pracach podkomisji, przychyla się do tego, żeby zarekomendować Izbie uchwalenie tej bardzo ważnej ustawy, która pozwoli w 1995 r. odbyć zjazdy okręgowe i następnie zjazd i wybór nowych władz. Dlatego będziemy głosować za poprawką, którą rekomendują połączone komisje.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Andrzej Aumilller w imieniu klubu Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Wilka w imieniu klubu Konfederacji Polski Niepodległej. Następnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Gołaś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#KazimierzWilk">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Chciałbym oświadczyć bardzo krótko, ponieważ moi przedmówcy, panie posłanki i panowie posłowie, powiedzieli wszystko, że mój klub będzie głosował za poprawką do ustawy.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Kazimierz Wilk w imieniu klubu Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Gołasia w imieniu klubu Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform. Będzie pan ostatnim mówcą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#AndrzejGołaś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform popiera sprawozdanie połączonych komisji z prac nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych. Naszym jednak zdaniem rozwiązanie zaproponowane w art. 66a powinno być rozwiązaniem przejściowym i tymczasowym. Źle się stało, że z przyczyn, które nie czas tu omawiać, nie mogło dojść do wielu okręgowych zjazdów lekarzy weterynarii, a jeżeli nawet do nich doszło, uchwały tam podejmowane nie były prawomocne. Dlatego wprowadzenie przepisów przejściowych powinno umożliwić podjęcie odpowiednich decyzji przez lekarzy na zjazdach, by uniknąć podobnych sytuacji w przyszłości. Mój klub przyjmuje jednak z niepokojem to precedensowe rozwiązanie, gdyż może ono posłużyć, naszym zdaniem, do łamania zasady trwałości prawa, szczególnie w sferze wyborczej, która w społeczeństwie jest tak wrażliwa.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#AndrzejGołaś">Panie i Panowie Posłowie! Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform popiera, choć z mieszanymi uczuciami, zmianę zaproponowaną w druku nr 1120 i będzie głosował za jej przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-198.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatni ze zgłoszonych mówców przemawiał pan poseł Andrzej Gołaś w imieniu Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł sprawozdawca, o ile wiem, nie widzi potrzeby zabrania głosu. Pan minister tak samo. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Do trzeciego czytania projektu ustawy przystąpimy w dniu jutrzejszym rano.</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, czy jest pan poseł sprawozdawca następnego punktu porządku dziennego? Przykro mi, ale posłowie sprawozdawcy powinni śledzić, co się dzieje na sali sejmowej. Rozumiem, że są komisje i inne sprawy, ale...</u>
          <u xml:id="u-199.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Komisji Ustawodawczej o komisyjnym projekcie uchwały w sprawie zmiany regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (druki nr 1128 i 1157).</u>
          <u xml:id="u-199.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Grodzickiego w celu przedstawienia sprawozdania komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#RyszardGrodzicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Komisji Ustawodawczej przedstawiam sprawozdanie z prac nad projektem uchwały w sprawie zmiany regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Sprawozdanie to zawarte jest w druku nr 1157 i muszę powiedzieć, że mam bardzo niewiele do powiedzenia, ponieważ komisje podtrzymały główną ideę, która była zawarta w projekcie i która sprowadzała się do zoptymalizowania prac wewnątrz Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz do zoptymalizowania kontaktów czy relacji pomiędzy tą komisją a innymi komisjami, które opiniują części budżetowe w trakcie prac nad absolutorium dla rządu lub w trakcie prac nad projektem budżetu. I to jest główne przesłanie tej zmiany.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#RyszardGrodzicki">Poprawki, które zostały naniesione w trakcie prac komisji, spowodowały, że tekst stał się bardziej czytelny. Dorzucono również parę spraw, które — jak się zdaje — są zbędne, czy też komisje uznały, że ich regulacja w regulaminie jest zbędna. Muszę powiedzieć, że to czyszczenie tekstu nie do końca nam się udało i chciałem zgłosić dwie autopoprawki. Jedną autopoprawkę związaną z użyciem wyrazu „zapytaniami” w art. 58 ust. 7. Trzeba go po prostu zastąpić wyrazem: „pytaniami”. Druga autopoprawka to jest po prostu lepsza redakcja stylistyczna w art. 58a ust. 2, który po tej poprawce językowej brzmiały w sposób następujący: „Poprawki do projektu ustawy budżetowej zgłoszone na posiedzeniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów wymagają formy pisemnej”. Formuła stylistyczna użyta wcześniej jest nieco zawiła i może budzić problemy interpretacyjne.</u>
          <u xml:id="u-200.2" who="#RyszardGrodzicki">Natomiast do projektu uchwały został zgłoszony jeden wniosek mniejszości. Postuluje się w nim, iż w projektowanym art. 58a ust. 1, w zdaniu trzecim, należałoby wprowadzić zasadę, zgodnie z którą przedstawiciele komisji budżetowej biorący udział w pracach komisji tzw. resortowych musieliby przedstawiać komisji na piśmie swoje opinie dotyczące sprawozdań tych komisji. I tu trzeba nawiązać do tego, co mieliśmy okazję obserwować przez ostatnie dwa tygodnie w Izbie, gdy pracowała Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów nad wnioskiem o udzielenie absolutorium. Wypowiedzi i dyskusje, jakie się wówczas odbywały, bardzo często przypominały zbędne gadulstwo. Wdawano się w szczegóły, które w rozważaniach na tym poziomie abstrakcji w Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, po przejrzeniu części budżetowej przez komisje resortowe, nie powinny już się pojawiać. Wydaje się, że forma pisemna, zalecona we wniosku mniejszości, z odpowiednią motywacją wnioskodawców, niejako zweryfikowała się w trakcie tych doświadczeń ostatnich 2–3 tygodni.</u>
          <u xml:id="u-200.3" who="#RyszardGrodzicki">W imieniu komisji wnoszę o przyjęcie projektowanej zmiany.</u>
          <u xml:id="u-200.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że Sejm postanowił o wysłuchaniu 5-minutowych wystąpień w imieniu klubów i kół w debacie nad tym punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-201.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Władysława Adamskiego o zabranie głosu w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Józef Michalik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#WładysławAdamski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej popiera przedstawione w sprawozdaniu komisji zmiany regulaminu Sejmu. Za właściwe uznajemy usankcjonowanie kompetencji Komisji Sprawiedliwości w zakresie dotyczącym praw człowieka. W ten sposób - tak jak w większości państw europejskich - problematyka praw ludzkich znajdzie się w sferze stałej uwagi parlamentu. Oznacza to między innymi podkreślenie zainteresowań Sejmu zagadnieniami praw człowieka, jak i nawiązanie w pracy parlamentu do standardów europejskich.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#WładysławAdamski">Następną sprawą jest wprowadzenie zmian do przepisów dotyczących procedowania nad projektem ustawy budżetowej. Zdaniem klubu SLD pożądane jest w tym względzie usprawnienie. Przedstawione w sprawozdaniu propozycje będą, naszym zdaniem, temu służyć.</u>
          <u xml:id="u-202.2" who="#WładysławAdamski">Wprowadzenie zasady pisemnego wyrażania opinii przez komisje, możliwość zgłaszania tak zwanego zdania odrębnego - też na piśmie - ograniczy zakres sformułowań przypadkowych. Będzie też w sposób klarowny określać płaszczyznę prac komisji budżetowej wobec wniosków innych komisji. W kontekście szerszym przedstawione zmiany służą także oznaczeniu wzajemnych relacji między Komisją Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów a pozostałymi komisjami. Również przyznane marszałkowi Sejmu uprawnienie do odroczenia w pewnych sytuacjach głosowania zdaje się zasadne. Prawo to dotyczy przecież oceny ostatecznego kształtu budżetu w kontekście bilansu wpływów i wydatków.</u>
          <u xml:id="u-202.3" who="#WładysławAdamski">Generalnie posłowie Sojuszu Lewicy Demokratycznej, widząc zasadność zawartych w sprawozdaniu zmian, będą głosowali za przyjęciem sprawozdania komisji.</u>
          <u xml:id="u-202.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Władysław Adamski w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Józefa Michalika o zabranie głosu w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#JózefMichalik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Połączone komisje obradowały na posiedzeniu 20 lipca br. nad drukami nr 1128 i 1157. Przypomnę, że problem ten rozpatrywał Sejm na posiedzeniu w dniu 12 lipca; było to 55 posiedzenie. Komisje te wypracowały opinię, że projekt zmierza w takim kierunku i wychodzi naprzeciw takim potrzebom, jakie ujawniają się w trakcie posiedzeń Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów (której jestem przedstawicielem) poświęconych sprawom budżetu, ponieważ precyzuje procedurę prac nad projektem ustawy budżetowej i innych planów finansowych państwa. Jasno określa się też w proponowanym projekcie, czym jest sprawozdanie, a także sposób jego składania.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#JózefMichalik">Zmiany w regulaminie wraz z wnioskiem mniejszości będzie popierał Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego. Wniosek mniejszości polega na zmianie 3 w art. 58a ust. 1, gdzie w zdaniu trzecim po wyrazie: „przedstawiają”, dodaje się określenie: „na piśmie”. Wniosek mniejszości, jak wykazała praktyka, wydaje się zasadny, gdyż wyklucza możliwości przedstawienia innego stanowiska — często nieobiektywnego — przez referujące osoby, iż było to przedmiotem obrad we właściwych komisjach sejmowych, co do przedstawiania poszczególnych części sprawozdań dla komisji budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#JózefMichalik">Posłowie i referenci w toku prac komisji mogą wtedy uzupełniać ewentualnie występujące braki w toku dyskusji. Nie mogą jednak - jak to się zdarzało i zdarza nadal - pomijać wielu istotnych elementów będących owocem prac w komisjach sejmowych, gdyż będzie to ujęte na piśmie, a budżet zawiera bardzo dużą liczbę cyfr i czasami zestawienia nie zawsze są porównywalne i nie zawsze z nich wychodzi ostateczny wniosek, który ma później zatwierdzać Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#JózefMichalik">Poza tym w art. 59a sprecyzowano termin przedstawienia dodatkowego sprawozdania, które w przypadku zaistnienia konieczności jego rozpatrzenia przez Sejm powinno być przedłożone na najbliższym posiedzeniu po zakończeniu prac Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-204.4" who="#JózefMichalik">W przedstawionym projekcie proponuje się też zmianę nazwy Komisji Sprawiedliwości na Komisję Sprawiedliwości i Praw Człowieka.</u>
          <u xml:id="u-204.5" who="#JózefMichalik">Wysoki Sejmie! Sam projekt dowodzi, że są to niezbędne zmiany przepisów regulaminu. Sądzę, że w przyszłości po usunięciu dysharmonii w ustawach Prawo budżetowe i Prawo bankowe będzie potrzebne wprowadzenie nowych uregulowań i poprawek do przepisów regulaminowych. Sądzić należy, że wynikną one w trakcie prac nad tymi ustawami już w najbliższym czasie, jako że te ustawy będą wniesione zapewne pod obrady Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-204.6" who="#JózefMichalik">Jako przedstawiciel Polskiego Stronnictwa Ludowego przemawiający w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego wnoszę o uchwalenie ustawy wraz z wnioskiem mniejszości, przedłożonym w projekcie sejmowym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Józef Michalik w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Zielińskiego w imieniu klubu Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#TadeuszJacekZieliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Proponowana nowelizacja uchwały Sejmu, Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej nie nasuwa większych wątpliwości. Zawiera ona dwa zasadnicze elementy. Pierwszy to zmiana nazwy Komisji Sprawiedliwości na Komisję Sprawiedliwości i Praw Człowieka, a drugi element to zmiany w statusie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#TadeuszJacekZieliński">Pierwszy element nie nasuwa większych wątpliwości. Zresztą wniosek o zmianę nazwy przedłożyła sama Komisja Sprawiedliwości, ten nowy element w nazwie wskazuje na jej zainteresowanie zagadnieniem praw człowieka. Jeśli chodzi o przepisy zawarte w art. 58, 58a i 59, to podkreślają one charakter koordynacyjny Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w zakresie kreowania ustawy budżetowej, a także rozpatrywania sprawozdania z wykonania budżetu. I generalnie ten kierunek rozwiązań jest słuszny. Zastanawiać się tylko trzeba, czy rzeczywiście teraz jest czas na tę nowelizację i czy nie należałoby poczekać z tą nowelizacją do zasadniczej, całościowej nowelizacji regulaminu Sejmu, która jest niezbędna, choćby z powodu rozpoczynających się prac nad kodeksami.</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#TadeuszJacekZieliński">Co do art. 58, gdzie jest mowa o tym, iż komisje branżowe składają swoje stanowiska w Komisji Polityki Gospodarczej Budżetu i Finansów, trzeba się zastanowić, czy nie należałoby tam wpisać wyrazów przesądzających, iż stanowiska komisji branżowych są przedstawiane na piśmie. Może to w sposób wydatny zdyscyplinować komisje branżowe i ograniczyć gadulstwo ich przedstawicieli na forum Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-206.3" who="#TadeuszJacekZieliński">Druga kwestia, która pojawia się na marginesie art. 58, to pytanie, jakie konsekwencje pociąga za sobą niezłożenie przez komisję branżową stanowiska zawierającego wnioski, opinie lub propozycje poprawek. Czy brak takiego stanowiska wstrzymuje prace nad budżetem czy prace nad sprawozdaniem z wykonania budżetu? Może by należało tam wprowadzić przepis wskazujący, iż Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów nie jest związana stanowiskiem komisji branżowych, z czego można by wnioskować, iż brak stanowiska komisji branżowej nie wstrzymuje prac nad budżetem. Wiadomo, że w ramach procedowania budżetowego obowiązują ścisłe terminy.</u>
          <u xml:id="u-206.4" who="#TadeuszJacekZieliński">Jeśli chodzi o rozwiązania ust. 6 art. 58, to zasługują w pełni na poparcie. Przewidują one obligatoryjną obecność przedstawicieli Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów na posiedzeniach komisji resortowych. Jest to słuszne podkreślenie roli koordynacyjnej tej komisji. Istotne jest też związanie reprezentantów komisji branżowych stanowiskiem ich komisji, co zapobiegnie wspomnianemu gadulstwu.</u>
          <u xml:id="u-206.5" who="#TadeuszJacekZieliński">Ponieważ cała nowelizacja służy usprawnieniu procedowania w sprawie budżetu, Klub Parlamentarny Unii Wolności jest za przyjęciem projektu uchwały w sprawie zmiany Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z uwzględnieniem wniosku mniejszości przewidującego składanie przez komisje branżowe stanowiska na piśmie.</u>
          <u xml:id="u-206.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Tadeusz Zieliński w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy jeszcze pan poseł sprawozdawca chciałby zabrać głos? Nie widzi pan potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosowania nad tym punktem porządku dziennego przystąpimy jutro rano.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 6 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu uchwały w sprawie uczczenia 75 rocznicy Bitwy Warszawskiej (druk nr 1169).</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Franciszka Jerzego Stefaniuka w celu przedstawienia uzasadnienia projektu uchwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nad projektem uchwały Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej w sprawie uczczenia 75 rocznicy Bitwy Warszawskiej Wysoka Izba pracuje z małym opóźnieniem rocznicowym ze względu na wakacje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Pamięć o wojnie roku 1920 przetrwała w sercach milionów Polaków i była przekazywana z pokolenia na pokolenie. Trwała przez trzy ćwierćwiecza i trwa nadal jako krzepiące wydarzenie w burzliwych dziejach naszej państwowości, która zaświadcza dowodnie, że nasz naród potrafił nie tylko wybić się na niepodległość w roku 1918, ale i obronić śmiertelnie wówczas zagrożoną suwerenność Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-208.2" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Spełniły się marzenia o wolnej ojczyźnie kilku pokoleń Polaków, którzy, rodząc się i umierając w niewoli, nigdy nie wyrzekli się dążeń do niepodległości, walcząc o nią na jakże wielu bitewnych polach: pod Racławicami i Maciejowicami, na ziemi włoskiej i pod Somosierrą, w Olszynce Grochowskiej, pod Stoczkiem i Ostrołęką, na setkach pól bitewnych powstańców w latach 1963–1964.</u>
          <u xml:id="u-208.3" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Znaczenie zwycięstwa w roku 1920 wyrosło z tego, że w tej tragicznej sztafecie pokoleń walczących o niepodległość nareszcie osiągnięto powodzenie, przerywając pasmo narodowych niepowodzeń, szczególnie w zmaganiach polsko-rosyjskich.</u>
          <u xml:id="u-208.4" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Gorący sierpień 1920 roku pozostaje w narodowej pamięci jako czas wielkiego zwycięstwa militarnego. Warto o nim nie tylko pamiętać, ale również wyciągać wnioski z sytuacji politycznej i działań ówczesnych polityków, które doprowadziły do wręcz imponującej jedności całego ówczesnego społeczeństwa w obronie niepodległości zagrożonej przez najazd bolszewicki. Dokonano wówczas wręcz nadludzkiego czynu, zmieniając bieg dziejów Polski, Europy, a może i świata.</u>
          <u xml:id="u-208.5" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Posłowie z Polskiego Stronnictwa Ludowego, którzy złożyli rozpatrywany obecnie przez Wysoką Izbę projekt uchwały Sejmu w sprawie uczczenia 75 rocznicy Bitwy Warszawskiej, uczynili to w przekonaniu, że wydarzenie to, mimo upływu tylu lat, powinno być po raz kolejny uhonorowane przez polski parlament. Sądzimy, że istnieje taka potrzeba i to z wielu powodów. Jednym z najistotniejszych jest chyba to, że jako obywatele korzystający z owoców zwycięstwa z 1920 roku nie powinniśmy szczędzić słów uznania i szacunku dla tych wszystkich, którzy zbiorowym wysiłkiem, częstokroć za cenę życia, ran i wyrzeczeń, doprowadzili wówczas do wiekopomnego zwycięstwa. Wprawdzie z kilkusettysięcznej armii polskiej w roku 1920 żyje już tylko kilkuset uczestników tych bojów, pokłońmy się raz jeszcze przed nimi. Nie zapomnijmy o jakże często zapomnianych, niszczonych lub zaniedbywanych wojennych cmentarzach i żołnierskich mogiłach nad Wisłą i Wkrą, Wieprzem oraz na dalekich kresach przedwojennej Rzeczypospolitej, nad Niemnem, Dnieprem i Prypecią, pod Lwowem i Wilnem.</u>
          <u xml:id="u-208.6" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Sądzę, że naszemu społeczeństwu potrzebna jest pełna wiedza i prawda o tych historycznych wydarzeniach. Prawda obiektywna, nie wypaczona politycznie, co wobec roku 1920 czyniono wielokrotnie. Dlatego też przygotowując projekt rozpatrywanej uchwały chcemy, by - nie bacząc na przebrzmiałe animozje polityczne lat dwudziestych - wyrażała ona w sposób sprawiedliwy zasługi i dokonania zarówno wszystkich warstw społecznych, które stanęły w obronie ojczyzny, jak i głównych architektów tego zwycięstwa. Istotną dla nas nauką - płynącą z doświadczeń roku 1920 - jest to, że czołowi przywódcy narodu potrafili się wówczas wznieść ponad interesy grupowe oraz partyjne i zjednoczyć wokół obrony polskiej racji stanu, której naczelnym zadaniem była wówczas obrona dopiero co odzyskanej niepodległości. Symbolizuje to zespolenie działalności naczelnika państwa i wodza naczelnego Józefa Piłsudskiego, premiera rządu obrony narodowej ludowca Wincentego Witosa i wicepremiera w jego rządzie socjalisty Ignacego Daszyńskiego. Potwierdzeniem tej narodowej jedności był udział wszystkich grup i warstw społecznych w szeregach wojska polskiego, do którego w większości ochotniczo zaciągali się uczniowie i studenci, chłopi i rzemieślnicy, robotnicy, księża i inteligenci, rodacy ze wszystkich trzech zaborów oraz Polacy powracający z emigracji i wojennej tułaczki.</u>
          <u xml:id="u-208.7" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Podkreślając ten masowy, spontaniczny zryw narodu, warto przypomnieć, że podstawowy trzon ówczesnej armii stanowili mieszkańcy wsi, bo taki był wówczas skład socjalny naszego społeczeństwa, a chłopi po raz pierwszy w tak powszechnej skali poczuli się obywatelami państwa, którego należało bronić. Ta patriotyczna postawa wsi przejawiała się nie tylko w służbie wojskowej. Równie cenny był udział mieszkańców wsi w żywieniu naszej ponad 600-tysięcznej armii, dostarczaniu koni i wozów dla wojska. Warto również przypomnieć, że chłopi, również na moim rodzinnym Podlasiu, nie ulegli hasłom polskich komunistów - wówczas białostockiego Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego - którzy obiecywali wiele w zamian za poparcie bolszewickiej agresji.</u>
          <u xml:id="u-208.8" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Poszukując dziś pełnej prawdy historycznej o wydarzeniach sprzed lat 75, nie sposób wyjść z podziwu, że mimo propagandy lat powojennych, pomniejszania znaczenia tego zwycięstwa, stawiania zarzutów o polskim imperializmie i gnębieniu innych narodów, pamięć o roku 1920 przetrwała w sercach Polaków. Potwierdzeniem tego jest uznanie dnia 15 sierpnia za Święto Wojska Polskiego oraz wznowienie od 1990 r. obchodów Dnia Czynu Chłopskiego, który przypominając historyczny udział chłopów w tamtej wojnie, jest manifestacją politycznych i patriotycznych dążeń współczesnego pokolenia polskich ludowców. Gdy powraca się pamięcią do tych historycznych wydarzeń, rodzi się również dziś gorzka refleksja, dlaczego tamto pokolenie potrafiło się zjednoczyć, a nam, ich następcom, tak trudno i opornie przychodzi często osiągnąć wspólne zdanie w tak podstawowych sprawach kraju, jak jego konstytucja, obronność, polityka ekonomiczna i socjalna. Oni potrafili się zjednoczyć, a nam przychodzi to tak bardzo trudno.</u>
          <u xml:id="u-208.9" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu grupy posłów z Polskiego Stronnictwa Ludowego, która przygotowała projekt tejże uchwały, wnoszę o jej uchwalenie i poparcie przez wszystkie ugrupowania polityczne reprezentowane w Sejmie II kadencji. Niech ta uchwała stanie się symbolicznym gestem wobec zasług twórców zwycięstwa w roku 1920 i zarazem zwiastunem porozumienia nas wszystkich wobec spraw najważniejszych dla ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-208.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Franciszek Jerzy Stefaniuk, który przedstawił uzasadnienie projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Sejm postanowił o wysłuchaniu w debacie nad tym punktem porządku dziennego 5-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Jerzego Wiatra o zabranie głosu w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Andrykiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#JerzyWiatr">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej z uznaniem i pełnym zrozumieniem powitał inicjatywę grupy posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego, do której się w pełni, z całym przekonaniem przyłączamy. Podjęcie zaproponowanej uchwały jest w pełni zasadne, ma istotną funkcję do spełnienia - oddanie ponownie hołdu żołnierzom, narodowi, wodzowi naczelnemu z tytułu 75 rocznicy tego wielkiego zwycięstwa, nie ulega to wątpliwości. Zwycięstwo warszawskie dwudziestego roku ma określone miejsce w historii, w historii Polski, w historii świata. Dla Polski było to pierwsze po stuleciach wielkie zwycięstwo, do tego zwycięstwo uzyskane samodzielnie; było ono punktem zwrotnym, rzeczywistym momentem okrzepnięcia niepodległego państwa. Dla Europy i świata zwycięstwo warszawskie oznaczało przekreślenie w praktyce bolszewickiej koncepcji rewolucji z zewnątrz, rewolucji na bagnetach. W tym kontekście zwycięstwo to miało wpływ nie tylko na losy Polski - oznaczało zasadniczy zwrot w sytuacji międzynarodowej, zwrot, którego znaczenia nic, co nastąpiło później, w innej zupełnie sytuacji, nie przekreśliło i nie zmieniło.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#JerzyWiatr">Zwycięstwo warszawskie miało istotne znaczenie moralne z uwagi na to zjednoczenie narodu, o którym tak pięknie przed chwilą mówił poseł Stefaniuk, przedstawiając projekt rezolucji. Trzeba jednak powiedzieć gwoli prawdy, że to zjednoczenie narodu w tej kwestii nastąpiło wtedy, gdy pojawiło się śmiertelne niebezpieczeństwo, gdy wróg znajdował się u bram stolicy. I jest to naturalne. Cieszyć się trzeba, że nie ma takich okoliczności, które zmuszałyby nas do jednoczenia się w obliczu śmiertelnego niebezpieczeństwa, choć nie ulega dla mnie wątpliwości, że gdyby za naszego życia Polska znalazła się w podobnym niebezpieczeństwie, to tak jak nasi poprzednicy odsunęlibyśmy na bok to, co nas dziś dzieli, nieraz bardzo dramatycznie, stanęlibyśmy ramię przy ramieniu i, gdyby trzeba było, to ginęlibyśmy jeden przy drugim. Na szczęście nie stoimy przed tą sytuacją. Ale też trzeba pamiętać, że Bitwę Warszawską poprzedzały wielkie spory polityczne, w Sejmie i nie tylko w Sejmie, na przełomie 1919 r. i 1920 r., dotyczące zasad strategicznych, koncepcji tej wojny, a także sposobu jej prowadzenia. Dopiero śmiertelne zagrożenie, a potem wielkie zwycięstwo wyzwoliły elementy łączące, choć z bólem trzeba powiedzieć, że niemal nazajutrz po zwycięstwie zaczęły się gorszące spory o to, komu należy je przypisać. Z perspektywy czasu, w świetle pogłębionej wiedzy historycznej wiemy, że gdy trzeba znaleźć jedną osobę, która symbolizuje to zwycięstwo, której w szczególności należy je przypisać, to chociaż składa się na to wysiłek całego narodu, całej armii, to zasługi wodza naczelnego marszałka Józefa Piłsudskiego nie da się tutaj ani przekreślić, ani pomniejszyć. To nie obcy doradcy i nie siły nadprzyrodzone przyniosły zwycięstwo. To zwycięstwo przyniósł żołnierz polski dowodzony mądrze, z odwagą, z charakterem, z innowacją, bo takie właśnie cechy miało dowództwo marszałka Piłsudskiego w Bitwie Warszawskiej. I z tych wszystkich względów raz jeszcze oddanie hołdu zwycięzcom tej wielkiej bitwy ma pełne uzasadnienie.</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#JerzyWiatr">Popierając w pełni projekt uchwały, wnoszę zarazem o to, byśmy jeszcze na tym posiedzeniu przeszli do drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-210.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Jerzy Wiatr w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Jana Andrykiewicza o zabranie głosu w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Marcin Święcicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#JanAndrykiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wojna 1920 roku wywołana ideologicznymi aspiracjami bolszewików w Rosji i brakiem jednolitej koncepcji granicy wschodniej w Polsce nie była popularna w społeczeństwie. Dla naszego kraju był to szósty rok wojny, która przelewała się przez tereny zamieszkane przez Polaków. Ofensywa wojsk sowieckich z lipca i sierpnia przyniosła jednak zagrożenie świeżo wywalczonej niepodległości. Po przekroczeniu Bugu bolszewicy zainstalowali w Białymstoku Tymczasowy Komitet Rewolucyjny, który mamił swymi odezwami szczególnie chłopów i robotników. W tej wojnie udział żołnierza wywodzącego się ze wsi był decydujący. Do wojska powołano siedem roczników, mobilizując 600-tysięczną armię. W historii nadużywano patriotyzmu chłopskiego. Zarówno kosynierzy Kościuszki, jak wiara spod Stoczka, co zdobywała armaty rękami czarnymi od pługa, nie stali się pełnoprawnymi obywatelami Rzeczypospolitej. Zorganizowany od 25 lat ruch ludowy, szczególnie Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” i Wincenty Witos, stanęli w pierwszym szeregu obrońców ojczyzny. Szczególna jest rola Wincentego Witosa, premiera rządu obrony narodowej, który jako chłop swą osobistą postawą pociągnął chłopów do walki o suwerenność Polski. W odezwie do chłopów jako premier rządu pisał: Niech każdy z was spełni swój obowiązek. Kto z was zdolny do noszenia broni, na front. Trzeba ratować ojczyznę, trzeba jej oddać wszystko: majątek, krew i życie, bo ta ofiara stokrotnie się opłaci, gdy uratujemy państwo od niewoli i hańby.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#JanAndrykiewicz">Pełna konsolidacja wszystkich grup społecznych, z wyjątkiem komunistów, współdziałanie ugrupowań parlamentarnych, odważna realizacja przez naczelnego wodza Józefa Piłsudskiego planów strategicznych, pozwoliła odnieść zwycięstwo nad armią czerwonej Rosji - pierwsze od kilku wieków, jakże ważne dla ducha narodowego. Sytuacja Warszawy w 1920 r. była podobna do okresu insurekcji kościuszkowskiej, zakończonej rzezią Pragi, i Powstania Listopadowego, gdzie stosunek sił między obrońcami a atakującymi był podobny. Wówczas Paskiewicz, dowodzący armią rosyjską, wykorzystał niezdecydowanie Polaków, brak wiary w zwycięstwo i stłumił powstanie.</u>
          <u xml:id="u-212.2" who="#JanAndrykiewicz">Rok 1920 przyniósł świadomą, patriotyczną postawę chłopów i robotników i to w dużej mierze przeważyło o zwycięstwie. W armii ochotniczej powszechny był udział patriotycznej młodzieży. Do ofiarnej walki zachęcali często swą osobistą postawą księża katoliccy. Fakt, że decydująca bitwa grupy uderzeniowej znad Wieprza rozegrała się 15 sierpnia, w dniu święta kościelnego Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz skala zwycięstwa, praktycznie rozgromienie armii Tuchaczewskiego, było podstawą określenia tej wiktorii mianem „cudu nad Wisłą”. To zwycięstwo było jednak możliwe dzięki bohaterstwu polskiego żołnierza i patriotycznej postawie całego polskiego społeczeństwa. Ćwierć wieku po tamtych wydarzeniach, w nowych realiach, jak złowieszczy bumerang powróciło bolszewickie niebezpieczeństwo. Wówczas należało podjąć walkę polityczną. 50 lat temu, 22 sierpnia 1945 r. powołane zostało Polskie Stronnictwo Ludowe. W tych dniach obchodzimy więc okrągłą, 50 rocznicę jego powstania. Na czele stronnictwa stanął zniszczony tułaczką i prześladowaniami okupacyjnymi Wincenty Witos. Wspólnie ze Stanisławem Mikołajczykiem skupili wokół PSL prawie milion Polaków, przede wszystkim chłopów. 150 tys. z nich trafiło do więzień, wielu zostało zamordowanych. Ta walka musiała trwać 45 lat, jednak również zakończyła się zwycięstwem całego polskiego narodu nad bolszewickim totalitaryzmem.</u>
          <u xml:id="u-212.3" who="#JanAndrykiewicz">Dzisiaj pamiętamy o odwadze i patriotyzmie żołnierzy roku 1920, ale także o patriotyzmie tych Polaków, którzy walczyli o wolną, demokratyczną Polskę w latach 1944–1989.</u>
          <u xml:id="u-212.4" who="#JanAndrykiewicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego w pełni popiera projekt uchwały i będzie głosował za jej przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-212.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Jan Andrykiewicz w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Marcina Święcickiego o zabranie głosu w imieniu klubu Unii Wolności. Następnym mówcą będzie pan poseł Tomasz Nałęcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#MarcinŚwięcicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W sierpniu tego roku czcimy 75-lecie wielkiego zwycięstwa w bitwie nad Wisłą. Dzisiaj rozpatrujemy uroczystą uchwałę Sejmu w tej sprawie, przypominającą i czczącą pamięć tego wielkiego zwycięstwa, tym bardziej cennego, wartościowego, że odniesionego przez państwo, które istniało zaledwie od półtora roku po 123 latach niewoli, które po kilkuletniej wyczerpującej wojnie dokonało tej olbrzymiej mobilizacji wojskowej, obywatelskiej, gospodarczej i podjęło olbrzymi wysiłek, żeby odeprzeć agresję ze Wschodu.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#MarcinŚwięcicki">Mówi się: Bitwa Warszawska, mówi się o ocaleniu Warszawy jako może najbardziej spektakularnym wydarzeniu tej bitwy, a przecież ta bitwa ocaliła nie tylko Warszawę. Jest to opinia nie tylko naszych historyków - pierwszy wprowadził ją do obiegu, do nauki, historii angielski historyk na początku lat trzydziestych, który wydał pracę o wojnie 1920 r., gdzie bitwę pod Warszawą nazwał 18 bitwą, która zdecydowała o losach świata. Porównuje ją do zwycięstwa Karola Młota pod Tours w VIII wieku. Karol zatrzymał wówczas pochód Saracenów na północy Europy i ocalił Anglię od zaboru przez świat arabski. Nie ma meczetów w Anglii, nie ma Koranu. Tak samo mówi się o Bitwie Warszawskiej - że Bitwa Warszawska zatrzymała pochód rewolucji nie tylko przed Warszawą, nie tylko przed Polską, ale i przed Niemcami, a może przed całą Europą Zachodnią.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#MarcinŚwięcicki">Szczerze możemy być z tego wielkiego zwycięstwa dumni. To zwycięstwo dało Polsce 20 lat na ugruntowanie jej państwowości, na rozwój oświaty, kultury, świadomości obywatelskiej. Bez tego zwycięstwa nie byłoby tak bohaterskiej, jednolitej obrony Polski i polskiej niepodległości w okresie II wojny światowej, nie byłoby powstania warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-214.3" who="#MarcinŚwięcicki">Bitwa Warszawska jest pewnym elementem w sztafecie pokoleń. Józef Piłsudski podziwiał, kształcił się i swoje patriotyczne uczucia kształtował przede wszystkim na powstaniu styczniowym, którego przebieg studiował i o którym dużo pisał. Bohaterowie września, bohaterowie powstania warszawskiego budowali swój patriotyzm między innymi na Bitwie Warszawskiej. Następnym elementem w tej sztafecie pokoleń jest „Solidarność”, która zjednoczyła większość naszego narodu w walce o demokratyczne, wolne społeczeństwo, o suwerenną, niepodległą Rzeczpospolitą. Jest charakterystyczne, że w chwilach zagrożenia narodowego, w chwilach utraty niepodległości, groźby utraty niepodległości potrafimy się mobilizować. Jest również znamienne, że czy to po Bitwie Warszawskiej, czy w rozmaitych innych momentach zwycięża małostkowość, zwyciężają interesy partykularne nad interesem ogólnym, interesem publicznym, zwyciężają względy taktyczne nad sprawami merytorycznymi. Jeśli dzisiaj przypominamy tę tradycję, jeśli przypominamy bohaterski zryw i wojska, i ludności cywilnej w roku 1920, to również po to, żeby kształtować te patriotyczne wartości na podstawie tamtych wzorców, wzorców, które przez wiele lat pozostawały w zapomnieniu, w ukryciu bądź były zafałszowane. Dzisiaj przywracamy pamięci odbudowane, odkryte wzorce, bez wypaczeń, które im towarzyszyły przez tyle lat również w okresie powojennym.</u>
          <u xml:id="u-214.4" who="#MarcinŚwięcicki">Mówiliśmy tutaj o bohaterach tej wojny. Zgadzam się, że niewątpliwie było wielu zasłużonych generałów — Sosnkowski, Haller, Rozwadowski, był premier Wincenty Witos, który położył duże zasługi, jednak sam rozkaz, sam plan bitwy, dowodzenie i w końcu największa zasługa przypada wodzowi naczelnemu Józefowi Piłsudskiemu. I jakimś przykładem tej małostkowości było to, że później ochrzczono tę bitwę mianem „cudu nad Wisłą”. Jednym z aspektów nazwania tego cudem był właśnie geniusz strategiczny, wysiłek wojska, olbrzymia rola mobilizacji i samych założeń taktycznych tej bitwy. I jeśli to był cud, to cud, że się tak zmobilizowaliśmy, że się tak zjednoczyliśmy, z niewielkimi wyjątkami, o których tu była mowa. Samo zwycięstwo było wielką mobilizacją cywilnego i wojskowego społeczeństwa, ale niewątpliwie zwycięstwo i odpowiedzialność za nie, za ten sukces trzeba przypisać naczelnemu wodzowi, który wydał właściwe rozkazy i który dowodził wojskiem.</u>
          <u xml:id="u-214.5" who="#MarcinŚwięcicki">Chciałbym, aby to przypomnienie i powrót do pamięci tych wielkich wydarzeń z 1920 r. tak często zapomnianych, nie docenianych, pomijanych, zafałszowanych, służyły również i dzisiaj mobilizacji wszystkich osób. Właśnie tutaj w Sejmie jesteśmy za tą troską o dobro publiczne, o przedkładanie spraw ogólnych nad sprawy prywatne, o pozbycie się małostkowości i w ten sposób odbywanie służby publicznej, abyśmy z tych najlepszych polskich wzorców, z których możemy być dumni, których wojna z 1920 r. była ważnym etapem, czerpali i dzisiaj pożytek.</u>
          <u xml:id="u-214.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Marcin Święcicki w imieniu klubu Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Tomasza Nałęcza o zabranie głosu w imieniu klubu Unii Pracy. Następnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Ostoja-Owsiany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#TomaszNałęcz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chciałbym w imieniu klubu Unii Pracy poprzeć projekt tej uchwały i wniosek moich przedmówców o przejście od razu do drugiego czytania. Wiele z tej trybuny padło już ocen merytorycznych, historycznych, nie będę tych słów powtarzał. Chciałbym zwrócić uwagę na następujący fakt. Kalendarz prac parlamentarnych sprawia, iż przyjmujemy tę uchwałę z pewnym opóźnieniem. Jest to właściwie końcowy, ostatni akord wielkich obchodów 75-lecia tego zwycięstwa i myślę, że dobrze się stało, iż pewien przypadek spowodował to opóźnienie, ponieważ dzisiaj jesteśmy bogatsi już o doświadczenia z tych obchodów. Po raz pierwszy od wielu lat w Polsce były to obchody, którym nie towarzyszyły konkurencyjne imprezy, kiedy właściwie całe społeczeństwo, niezależnie od całej swojej różnorodności politycznej, skupiło się na tych samych imprezach, z tymi samymi w gruncie rzeczy myślami. To bardzo dobrze, bo przecież o Bitwę Warszawską spierano się w latach minionych, zwłaszcza w okresie międzywojennym, i to bardzo ostro. Nie chcę wprowadzać poprawek do tekstu uchwały, ale ostatnie zdanie to trochę pobożne życzenie. To nie z wielkości zwycięstwa zrodziło się określenie „cud nad Wisłą”, wielkość zwycięstwa potwierdziła to określenie. Zrodziło się to określenie z nieufności i pogardy dla naczelnego wodza. 14 sierpnia w prawicowym dzienniku ukazał się artykuł pt. „O cud Wisły”, w którym napisano: przy tak nieudolnym wodzu tylko cud może zbawić Polskę. I stąd zrodziło się to określenie. Potem zaś wielkość tego zwycięstwa, uznanie dla geniuszu naczelnego wodza, potwierdziło to określenie. To określenie, jak słusznie powiedział pan prezydent Święcicki, miało być ujmą dla naczelnego wodza, miało mu ująć tych zasług — że to tylko moc nadprzyrodzona przy tak nieudolnym wodzu naczelnym ocaliła Polskę. Okazało się inaczej.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#TomaszNałęcz">Dziś o to się już nie sprzeczamy, dzisiaj te spory z okresu międzywojennego - kto to wymyślił, kto potwierdził - to są już minione spory. Dzisiaj już nikt nie klęka przed obcym doradcą, jemu składając hołd za plan bitwy - bo Polak był tak nieudolny, że tego nie mógł wymyślić. Sądzę, że to bardzo dobry znak dla naszych czasów - iż patrząc na to z dłuższej perspektywy, potrafimy się wszyscy, niezależnie od obecnych różnic, pochylić nad zasługą, za sprawą której rzeczywiście Polska została uratowana, zyskała tożsamość. Jeśli więc dzisiaj szukamy w nowej Europie tożsamości, to na pewno Bitwa Warszawska będzie jedną z kotwic o naszej tożsamości przesądzających.</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#TomaszNałęcz">Chciałbym tylko, jeśli pan poseł Stefaniuk pozwoli, zaproponować jedną poprawkę — żeby może w tym tekście nie tylko „państwo”, ale i „polskie” napisać dużą literą. Będzie to bardziej zgodne z tradycją. Tak o odrodzonym państwie polskim w okresie międzywojennym pisano. Razi bowiem trochę mój wzrok ten tekst, gdzie zapisano „państwo” dużą literą, a „polskie” małą. Być może to jest tylko maszynowy błąd, ale doświadczenie mi podpowiada, że jeśli teraz tego nie poprawimy, to tak to w diariuszu się pojawi i potem już będzie zawsze publikowane.</u>
          <u xml:id="u-216.3" who="#TomaszNałęcz">Chciałem więc raz jeszcze jak najbardziej gorąco poprzeć projekt tej uchwały w tym właśnie brzmieniu, wyrażając zadowolenie, że możemy jednym, zgodnym głosem o tym zwycięstwie mówić. Muszę powiedzieć, że nie podzielam tej smutnej refleksji pana posła Stefaniuka - iż to było jakieś przekleństwo, że już nazajutrz po Bitwie Warszawskiej wrócono do różnic i do sporu o Polskę, bo spory o Polskę bezpieczną, spory o Polskę pewną swego istnienia są rzeczą normalną; zły to będzie moment, kiedy nie będziemy się spierali o Polskę, każdy z nas wszak trochę inną Polskę kocha, każdy reprezentuje trochę inne interesy. Oby tylko te spory były elementem twórczym, oby nie były elementem destrukcji. Myślę jednak, że jak w sporach okresu międzywojennego nie było rzeczy nagannych, tak i w naszym różnieniu się o Polskę nie ma pesymistycznego czynnika.</u>
          <u xml:id="u-216.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Tomasz Nałęcz w imieniu klubu Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Andrzeja Ostoję-Owsianego o zabranie głosu w imieniu klubu Konfederacji Polski Niepodległej. Następnym mówcą będzie pan poseł Sławomir Nowakowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#AndrzejOstojaOwsiany">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Na wstępie uwaga w sprawie, która coraz bardziej mnie dręczy. Jest to jednak pewna prawidłowość. Pytam: Dlaczego o sprawach tak ważnych, podstawowych w końcu dla naszego narodu, dla naszej tradycji, mówimy w próżnię. Przecież stenogram posiedzenia Sejmu nie zastąpi tego żywego słowa, które społeczeństwo z tego miejsca może usłyszeć. A jeśli sobie przypominam, to chyba tylko w sprawie Powstania Wielkopolskiego, ale to był początek prac Sejmu naszej kadencji, mieliśmy wystąpienia w czasie oglądalności telewizyjnej.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Jacek Zieliński: O Powstaniu Śląskim też było.)</u>
          <u xml:id="u-218.2" who="#AndrzejOstojaOwsiany">Może i śląskiego - tak. No to dwa. A przecież jednak podejmujemy bardzo ważne uchwały. I to również budzi moje zdziwienie. Nie chcę podejrzewać, broń Boże, Prezydium Sejmu, że robi to celowo, może jest to tylko pewne przeoczenie. Nie są to punkty takie długie, lecz zwykle 5-minutowe wystąpienia. Cóż by więc szkodziło, żeby właśnie te rocznice, te wnioski i te nasze jakże słuszne uchwały były podejmowane w godzinach rannych. Czy była jakaś przeszkoda, która uniemożliwiała przeniesienie tych dwóch punktów na wcześniejszą godzinę dziś albo jutro. Teraz - jest godzina w pół do dziewiątej wieczorem - nikt nas nie słucha. Przecież obrady Sejmu, podczas których rozpatrujemy bardzo ważne ustawy i dyskutujemy o punktach, paragrafach, przecinkach - czasami dla ludzi to są tematy bardzo nużące - mają często szalenie ważne znaczenie wychowawcze dla narodu. Wnoszę więc, żeby Prezydium Sejmu zechciało na przyszłość rozważyć możliwość, aby uchwały Sejmu w takich sprawach, jak chociażby w tej chwili omawiana, mogły zapadać w godzinach oglądalności telewizyjnej.</u>
          <u xml:id="u-218.3" who="#AndrzejOstojaOwsiany">O zwycięstwie warszawskim należałoby mówić przede wszystkim do tych, którzy niewielkie pojęcie na ten temat mają, gdyż i Bitwa Warszawska, i cała wojna 1920 roku była w szczególny sposób wypaczana - kłamstwa poprzedniego establishmentu były szczególnie zajadłe - a nie tylko do nas, ludzi, którzy znają te fakty dość dobrze.</u>
          <u xml:id="u-218.4" who="#AndrzejOstojaOwsiany">Ja akurat pisałem książkę o roku 1920, która została wydana w podziemiu. Miałem w tym czasie sporo odczytów na ten temat, przeważnie w kościołach, i pamiętam, jak co najmniej w połowie przypadków byłem potem zatrzymywany, i z jaką nienawiścią oficerowie Służby Bezpieczeństwa, szczególnie ci na wyższych stanowiskach, odnosili się do tej naszej historii i naszego zwycięstwa. Ile nie tylko zjadliwych uwag, ale i obelg musiałem w tamtych czasach usłyszeć. Jest to dla mnie osobiste szczęście i ogromna satysfakcja, że dzisiaj z tego miejsca można mówić prawdę i że jesteśmy tu rzeczywiście zjednoczeni. Bo przecież oczywiście można byłoby tutaj przytoczyć całą ogromną dyskusję, która toczyła się w tamtym czasie na temat autorstwa planu. Zapominano niejednokrotnie o tym, że wszystkie trzy warianty musiały być rozpatrywane, a zatem i ten centralny, obrony I Armii, i ewentualnie uderzenia V Armii Sikorskiego, i ewentualnie uderzenie na grupę mozyrską. Ale decyzje wydał naczelny wódz, to jest jasne.</u>
          <u xml:id="u-218.5" who="#AndrzejOstojaOwsiany">I to jest ten rzadki przypadek, gdzie Sejm, tak bardzo podzielony, a czasem bardzo się nie lubiący, potrafił w tych ważnych sprawach zachować jedność. To również warto byłoby pokazać ludziom.</u>
          <u xml:id="u-218.6" who="#AndrzejOstojaOwsiany">Stąd mój apel, pierwszy, który wygłosiłem, i moje pełne poparcie dla tekstu oraz podziękowanie dla kolegów z PSL. Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej również w pełni ten tekst popiera i prosi, żeby od razu odbyło się drugie czytanie.</u>
          <u xml:id="u-218.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Andrzej Ostoja-Owsiany w imieniu klubu Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu ostatniego ze zgłoszonych mówców pana posła Sławomira Nowakowskiego w imieniu Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#SławomirNowakowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! 75 lat temu na wschodnim przedmieściu Warszawy rozegrała się bitwa, która zdaniem wielu wybitnych historyków i polityków była jedną z batalii, które zdecydowały o przyszłych losach świata. Zatrzymała ona bowiem próbę bolszewizacji Polski, Niemiec, a może całej Europy. O poszczególnych aspektach bitwy, jak również ofensywie znad Wieprza, szczegółowo piszą publicyści i historycy wojskowości.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#SławomirNowakowski">Nie jest zadaniem parlamentu rozstrzyganie kwestii, czy autorem planu strategicznego był wyłącznie Józef Piłsudski, czy też w tworzeniu go poważny udział brał generał Rozwadowski.</u>
          <u xml:id="u-220.2" who="#SławomirNowakowski">Chciałem w imieniu Poselskiego Koła - Nowa Demokracja podnieść inny problem. W dniach zagrożenia stolicy i państwa nastąpiła konsolidacja narodu. Ten aspekt, naszym zdaniem najważniejszy, pozwala po raz kolejny stwierdzić, że w momentach kryzysu polskie społeczeństwo umie wyciągnąć właściwe wnioski i bronić się przed zagrożeniami. Chcielibyśmy, żeby ta konsolidacja wokół pewnych problemów strategicznych, jakimi są dzisiaj nasze bezpieczeństwo, postęp gospodarczy i społeczny, wejście do struktur europejskich, była widoczna również współcześnie.</u>
          <u xml:id="u-220.3" who="#SławomirNowakowski">Historia est magistra vitae. Szczytnych przykładów w naszej wielowiekowej historii mamy dużo. Powinny one współcześnie mieć charakter przede wszystkim dydaktyczny i moralny.</u>
          <u xml:id="u-220.4" who="#SławomirNowakowski">Poselskie Koło - Nowa Demokracja gorąco popiera projekt uchwały w sprawie uczczenia 75 rocznicy Bitwy Warszawskiej.</u>
          <u xml:id="u-220.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Sławomir Nowakowski w imieniu Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym zakończyliśmy wystąpienia w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-221.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W imieniu wnioskodawców chciałby przemówić pan poseł Franciszek Jerzy Stefaniuk.</u>
          <u xml:id="u-221.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na wstępie nie wyraziłem wniosku w imieniu posłów wnioskodawców, co niniejszym czynię, o przejście do drugiego czytania uchwały.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Dziękuję panu posłowi Nałęczowi za wychwycenie błędu w druku, tak to nazwijmy, i proszę o jego sprostowanie.</u>
          <u xml:id="u-222.2" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Do panów posłów, którzy zabierali głos w imieniu klubów, chciałem się zwrócić z wyrazami wdzięczności za ten consensus w sprawie historycznej, w sprawie naszej, polskiej, narodowej. Za to, że nad tym tematem, który niegdyś w historii skonsolidował naród polski, dzisiaj nie było sporów, że osiągnęliśmy w tej sprawie consensus. Niech ten fakt, który zaistniał przed chwilą na sali, spowoduje nasz consensus albo otworzy drogę do consensusu w sprawie naszej, polskiej, narodowej, na najbliższą przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-222.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałabym jeszcze tylko przed zakończeniem pierwszego czytania zabrać głos w związku z podniesioną przez pana posła Owsianego sprawą umieszczenia tego punktu porządku dziennego poza czasem oglądalności telewizyjnej. Przyjmuję tę uwagę. Wydaje mi się, że rzeczywiście tego typu punkty porządku odnoszące się do ważnych spraw rocznic narodowych powinny być rozpatrywane w czasie oglądalności telewizyjnej. Ale jako pewne wytłumaczenie chcę podać dwie rzeczy: nikt dotychczas, ani w czasie Konwentu, ani żaden z klubów, ani myśmy nie zwrócili na to uwagi. Jest to raczej przeoczenie z naszej strony, a nie jakakolwiek zła wola.</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#OlgaKrzyżanowska">I jedna moja osobista uwaga, przepraszam, że pozwalam sobie z tego miejsca. Nie wszystkie rocznice narodowe na tej sali budzą taką zgodę i taki spokój. Może dlatego, że ta jest dość odległa, przyjmujemy to spokojnie. Mniej odległe rocznice przyjmujemy bardzo kontrowersyjnie i nie jesteśmy w stanie zawsze pokazać przy okazji rocznic pełnej zgody narodowej. Proszę też to wziąć pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-223.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, zamykam dyskusję w pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-223.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Zgodnie z wolą wnioskodawców i postulatami, które padły w dyskusji, o przystąpienie niezwłocznie do drugiego czytania, proponuję, abyśmy przystąpili do drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-223.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę rozumiała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-223.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-223.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy zatem do drugiego czytania projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-223.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z pań posłanek i panów posłów chciałby zabrać głos w drugim czytaniu projektu uchwały?</u>
          <u xml:id="u-223.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-223.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosowania nad projektem uchwały przystąpimy jutro rano.</u>
          <u xml:id="u-223.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-223.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 7 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu uchwały w sprawie sprowadzenia zwłok śp. Stanisława Mikołajczyka do kraju (druk nr 1180).</u>
          <u xml:id="u-223.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bolesława Machnio w celu przedstawienia uzasadnienia projektu uchwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#BolesławMachnio">Pani Marszałek! Panie Posłanki, Panowie Posłowie! Przypadł mi ogromny zaszczyt, że mogę w imieniu grupy posłów II kadencji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przedstawić Wysokiej Izbie uzasadnienie uchwały Sejmu o sprowadzeniu zwłok premiera rządu Rzeczypospolitej Polskiej na emigracji w latach 1943–1944 oraz wicepremiera Rady Ministrów Rządu Jedności Narodowej w latach 1945–1947 Stanisława Mikołajczyka.</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#BolesławMachnio">Stanisław Mikołajczyk urodził się w dniu 18 lipca 1901 r. w rodzinie górnika, który z Wielkopolski wyemigrował do Holsterhausen w Westfalii. Jego rodzice, Stanisław i Zofia, pochodzili z rodzin chłopskich. Byli przepojeni zamiłowaniem do ziemi i przyrody. Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej rodzice przyszłego premiera wracają do Polski i we wsi Strzyżew koło Krotoszyna kupują niewielkie gospodarstwo rolne. Ich syn Stanisław szkołę powszechną kończy w Niemczech. Miłość do ziemi i przywiązanie do polskości odziedziczył po rodzicach.</u>
          <u xml:id="u-224.2" who="#BolesławMachnio">W 1919 r. Stanisław Mikołakczyk jako niespełna 18-letni chłopiec walczył w szeregach powstańców wielkopolskich, w rok później, także jako ochotnik, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. i został ranny. Mimo młodego wieku był dojrzałym patriotą, o rozwiniętej świadomości narodowej oraz dużym poczuciu obowiązku wobec ojczyzny. Dzięki swej pracowitości i wytrwałości osiągnął wysoki poziom wiedzy i umiejętność jej zdobywania.</u>
          <u xml:id="u-224.3" who="#BolesławMachnio">Od 1922 r. rozpoczyna działalność w ruchu ludowym i młodzieżowym. W Stronnictwie Ludowym po 1931 r. powierzono mu wysoką funkcję członka Rady Naczelnej, wiceprezesa Naczelnego Komitetu Wykonawczego Stronnictwa Ludowego, a w sierpniu 1937 r. kierował Stronnictwem Ludowym w okresie wielkiego strajku.</u>
          <u xml:id="u-224.4" who="#BolesławMachnio">Stanisław Mikołajczyk był zwolennikiem zdecydowanej opozycji wobec sanacji, a także pozaparlamentarnych form walki z nią. Z działacza szczebla lokalnego stał się politykiem znanym, cenionym i uznanym w skali krajowej.</u>
          <u xml:id="u-224.5" who="#BolesławMachnio">W czasie kampanii wrześniowej w 1939 r. Stanisław Mikołajczyk służył w wojsku jako szeregowy, dostał się na Węgry, skąd uszedł do Francji. Zostaje tu wiceprzewodniczącym emigracyjnej Rady Narodowej, namiastki parlamentu polskiego. Już 3 września 1941 r. zostaje powołany w skład rządu polskiego na emigracji. Obejmuje w nim resort spraw wewnętrznych, a ponadto przewodnictwo Komitetu Ministrów do Spraw Kraju. Został też wicepremierem w latach 1940–1943, zastępcą generała Sikorskiego. Tragiczna śmierć generała Władysława Sikorskiego 4 lipca 1943 r. sprawiła, że Stanisław Mikołajczyk wysunął się na czoło przywódców obozu londyńskiego. 14 lipca tegoż roku został premierem. Był jednym z najmłodszych szefów rządów koalicji antyhitlerowskiej.</u>
          <u xml:id="u-224.6" who="#BolesławMachnio">27 lipca 1943 r. Stanisław Mikołajczyk wygłosił exposé, w którym zaprezentował cele i zadania rządu. Uważał, że ponowne nawiązanie zerwanych stosunków dyplomatycznych ze Związkiem Radzieckim jest koniecznością historyczną.</u>
          <u xml:id="u-224.7" who="#BolesławMachnio">Wobec silnej opozycji wewnętrznej w rządzie i słabego poparcia aliantów w sprawie granicy wschodniej Mikołajczyk znalazł się w mniejszości, dlatego podał się do dymisji dnia 24 listopada 1944 r. Pięć dni później powstał w Londynie nowy rząd z Arciszewskim na czele.</u>
          <u xml:id="u-224.8" who="#BolesławMachnio">W wyniku ustaleń konferencji moskiewskiej, która odbyła się w dniach 18 do 21 czerwca 1945 r. z udziałem trzech mocarstw, doszło do utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Zdaniem Stanisława Mikołajczyka praw kraju, ojczyzny należało bronić na miejscu w Polsce, a nie w zaciszu gabinetów londyńskich. Nowy Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej powstał dnia 28 czerwca 1945 r. Mikołajczyk został w nim wicepremierem oraz ministrem rolnictwa i reform rolnych.</u>
          <u xml:id="u-224.9" who="#BolesławMachnio">Nowy rząd dnia 29 czerwca 1945 r. został uznany przez Francję i Szwecję, w dniu 5 lipca tegoż roku m.in. przez Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone. Dzięki temu powstała szansa nie tylko na stabilizację władzy i jej międzynarodowe uznanie, ale Polska mogła również korzystać z dużej pomocy USA w postaci darów dostarczanych w formie żywności i sprzętu z UNRRA. Na spotkaniu Wielkiej Trójki w Poczdamie w lipcu i sierpniu 1945 r. została ustalona zachodnia granica Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej, co było bardzo ważne dla istnienia naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-224.10" who="#BolesławMachnio">Niestety, w ciągu jednego roku i niespełna czterech miesięcy nie udało się Stanisławowi Mikołajczykowi zrealizować planów, z jakimi do ojczyzny przyjechał. Liczył na demokratyczne wybory. W kartce wyborczej widział jedyną broń, za pomocą której wybrany w wolnych wyborach parlament będzie prowadził Polskę do wolności i niepodległości. Niestety, przeprowadzone w dniu 19 stycznia 1947 r. wybory zostały sfałszowane. W wielu okręgach wyborczych nie dopuszczono do złożenia list kandydatów na posłów z ramienia Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-224.11" who="#BolesławMachnio">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Tych kilka podanych faktów z życia i działalności Stanisława Mikołajczyka przybliżyło nam jego działalność. Jednocześnie wskazują one na jego rangę polityczną i zasługi dla Polski. Nie ulega wątpliwości, że był on gorliwym patriotą, gotowym do złożenia ofiar na ołtarzu ojczyzny. Myślał i działał kategoriami racji stanu państwa i narodu. Ojczyznę stawiał najwyżej, gotów był oddać życie dla Polski, jak mógł tak bronił jej interesów. Oceniając z pełnym realizmem politycznym trudności związane z obroną pełnej suwerenności ojczyzny, pragnął głębokich reform społecznych tak na wsi, jak i w mieście, dokonywanych jednak metodami nierewolucyjnymi. W latach drugiej wojny światowej urósł do rangi światowego męża stanu, w ruchu ludowym zaś do rangi największego działacza i przywódcy po Wincentym Witosie.</u>
          <u xml:id="u-224.12" who="#BolesławMachnio">Mikołajczyk nie kończył studiów politycznych, ale w wieloletniej pracy w organizacjach młodzieżowych, pracy społeczno-politycznej i gospodarczej zdobył ogromne doświadczenie. Pozwala to uznać go za samouka politycznego. Posiadany talent, wrodzona inteligencja, upór, przezorność i przebiegłość uczyniły go człowiekiem zdolnym do zachowania względnego spokoju i zimnej krwi.</u>
          <u xml:id="u-224.13" who="#BolesławMachnio">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Stanisław Mikołajczyk przegrał, bo wygrać nie mógł. Jego idee suwerenności państwowej, ustroju społeczno-gospodarczego i sprawiedliwości zostały przekreślone rozwojem wydarzeń międzynarodowych, układem stosunków w świecie i położeniem Polski. Nie tylko on poniósł wówczas klęskę. Korzystnie jednak wpłynął na rozwiązanie kwestii polskiej, zaoszczędził narodowi wiele krwi i cierpień.</u>
          <u xml:id="u-224.14" who="#BolesławMachnio">Losy Mikołajczyka i Polskiego Stronnictwa Ludowego były przesądzone. Ci, którzy odsunęli od władzy Władysława Gomułkę, a nieco później wtrącili go do więzienia i chyba szykowali mu stryczek, nie omieszkaliby wcześniej powiesić na tym stryczku Mikołajczyka. Tak przecież uczyniono z opozycjonistami w Bułgarii, Rumunii i na Węgrzech. Skrytobójcza śmierć wybitnych działaczy ludowych: Narcyza Wiatra, Władysława Kojdra, Bolesława Ścibiorka w 1945 r. i wielu innych dowodzi, że określone nastroje prowokowano i stosowano mordy polityczne. Rozwój wydarzeń międzynarodowych wówczas przekreślił jego koncepcję, skłonił Mikołajczyka do potajemnego opuszczenia kraju 21 października 1947 r. Pomogła mu w tym ambasada amerykańska. Osiedlił się w Stanach Zjednoczonych. Objął prezesurę Polskiego Stronnictwa Ludowego na uchodźstwie. Został tam przewodniczącym Międzynarodowej Unii Chłopskiej. W międzyczasie rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pozbawił go obywatelstwa polskiego, a sąd wydał zaocznie wyrok skazujący. Zmarł 13 grudnia 1966 r. w wieku 65 lat w Waszyngtonie i tam został pochowany.</u>
          <u xml:id="u-224.15" who="#BolesławMachnio">W przyszłym roku będziemy obchodzić uroczyście 95 rocznicę urodzin i 30 rocznicę śmierci premiera rządu Rzeczypospolitej Polskiej, prezesa PSL Stanisława Mikołajczyka. W książce pt. „Polska zgwałcona”, napisanej na obczyźnie w języku angielskim, rozdział XIV dotyczący przebiegu w Polsce wyborów 19 stycznia 1947 r. Stanisław Mikołajczyk kończy słowami: Jestem dumny, że należę do narodu, który wiedział jak w czasie wojny umierać za wolność i wie, jak w czasie pokoju walczyć legalnie, w tak potwornych warunkach, o wolność człowieka. Czy mogą ci na Zachodzie, którzy usypiają swoje sumienia i próbują zaprzeczać sowieckiemu terrorowi, zdać egzamin w obronie demokracji tak, jak zdali go Polacy! Ich to właśnie wspaniała prężność i cierpliwość oraz dojrzałość polityczna zmusiły mnie do wytrwania wbrew wszelkim trudnościom i niebezpieczeństwom na posterunku tak długo, jak długo było to na miarę ludzką możliwe. A ostatnie zdanie z zakończenia książki brzmi: Wierzę, że nadejdzie czas, kiedy taka wypracowana ofensywa, wzmocniona prawdą w sprawiedliwość i wiarą w zwycięstwo wzmoże prądy wolnościowe, które popchną wstecz fale komunizmu i przyniosą upragnioną wolność 300 mln ludzi, którzy żyją pod czerwonym faszyzmem. Ta kontrofensywa powinna i musi rozwalić mury więzień nie tylko za żelazną kurtyną, ale też przynieść wolność zniewolonym narodom w samej Rosji.</u>
          <u xml:id="u-224.16" who="#BolesławMachnio">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mnie jako członkowi Polskiego Stronnictwa Ludowego, a obecnie posłowi Rzeczypospolitej Polskiej jest wstyd, że w ciągu ponad 5 lat wolnej Polski ani rząd, ani parlament, ani pan prezydent, nikt nie zdobył się na odwagę, by znaleźć kawałek miejsca w wolnej ojczyźnie dla człowieka, który całe swoje życie poświęcił tej polskiej ziemi, tej ojczyźnie, którą kochał, by jego zwłoki nie poniewierały się nadal na obczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-224.17" who="#BolesławMachnio">Dlatego proponuję, by Sejm Rzeczypospolitej Polskiej obecnej kadencji raczył uchwalić proponowaną uchwałę o sprowadzeniu do kraju zwłok Stanisława Mikołajczyka oraz powołał komitet dla spełnienia tego przedsięwzięcia, nad którym honorowy patronat byłby łaskaw objąć marszałek Sejmu Józef Zych, a jego zastępcami zostaliby kolega prezes PSL Waldemar Pawlak, marszałek Senatu Adam Struzik, prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej pan Józef Oleksy.</u>
          <u xml:id="u-224.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał sprawozdawca poseł Bolesław Machnio.</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Sejm postanowił o wysłuchaniu w debacie nad tym punktem porządku dziennego 5-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-225.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-225.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do wystąpień w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-225.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Longina Pastusiaka o zabranie głosu w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Józef Gruszka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#LonginPastusiak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dla każdego, kto zna historię Polski ostatnich kilkudziesięciu lat ten projekt uchwały, przedłożony przez kolegów z Klubu Parlamentarnego PSL, jest tak oczywisty, że właściwie można by powiedzieć nie wymaga uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#LonginPastusiak">Stanisław Mikołajczyk, wybitny działacz ludowy, służył Polsce w okresie międzywojennym m.in. jako parlamentarzysta. Następnie w trudnym, dramatycznym okresie jej dziejów jako premier rządu Rzeczypospolitej na emigracji, jako wicepremier rządu RP do 1947 r., a następnie również jako działacz międzynarodówki chłopskiej. Wiele wypowiedziano tu już słów o zasługach Stanisława Mikołajczyka w jego działalności w Polsce. Mówił też o tym mój przedmówca. Mniej może znane są jego intensywne starania o obronę interesów Polski w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi i w ogóle z aliantami w okresie II wojny światowej. Dlatego pozwolę sobie te kilka minut, które mi pozostało, poświęcić właśnie przedstawieniu tej strony działalności Stanisława Mikołajczyka.</u>
          <u xml:id="u-226.2" who="#LonginPastusiak">Jak wiadomo, został on premierem po tragicznej śmierci generała Władysława Sikorskiego. Zdawał sobie już wówczas sprawę, że to wielkie mocarstwa będą rozstrzygać o żywotnych dla Polski sprawach, dlatego też jako wytrawny polityk zabiegał o wczesne spotkanie z prezydentem Stanów Zjednoczonych Rooseveltem, a także z premierem Churchillem. Na jesieni 1943 r. premier prawie w każdej rozmowie z ambasadorem Stanów Zjednoczonych akredytowanym przy rządzie polskim na emigracji, panem Biddle'em, dawał wyraz pragnieniu złożenia wizyty w Stanach Zjednoczonych. Jeszcze jako wicepremier, towarzysząc Sikorskiemu w czasie jednej z wizyt generała w Waszyngtonie, spotkał się z prezydentem Rooseveltem. 18 października 1943 r. ambasador Biddle wysłał do Roosevelta depeszę, sugerując, aby prezydent Stanów Zjednoczonych zaprosił Stanisława Mikołajczyka do Waszyngtonu. Prezydent odpowiedział 8 listopada. Poinformował Biddle'a, że chętnie przyjmie Mikołajczyka, ale nie wcześniej niż po 15 stycznia 1944 r., w końcu bowiem 1943 r. Roosevelt zajęty był przygotowaniami do konferencji teherańskiej. 20 listopada premier Mikołajczyk i minister Romer spotkali się z ambasadorem Biddle'em i prosili go o powiadomienie prezydenta i amerykańskiego sekretarza stanu, iż rząd polski nalega, aby konsultowano się z nim we wszystkich sprawach dotyczących Polski, zanim alianci podejmą jakiekolwiek decyzje.</u>
          <u xml:id="u-226.3" who="#LonginPastusiak">W związku ze zbliżającym się spotkaniem Wielkiej Trójki w Teheranie Mikołajczyk wzmógł starania o rozmowę z Rooseveltem i Churchillem, sugerując, że informacje, jakie ma dla nich, może przekazać im tylko osobiście. Zarówno Roosevelt, jak i Churchill oświadczyli jednak, że będą zbyt zajęci omawianiem kwestii wojskowych, by znaleźć czas na tę rozmowę. W rozmowie z ambasadorem Stanów Zjednoczonych 14 października 1943 r. polski premier wyraził głębokie rozczarowanie faktem, iż Stany Zjednoczone nie mogą obecnie zagwarantować dostaw militarnych na dużą skalę dla polskiego podziemia. Sugerował Biddle'owi, że wojska polskie mogą opóźniać posuwanie się wojsk radzieckich na Zachód, co umożliwiłoby zachodnim aliantom zajęcie większego obszaru Niemiec.</u>
          <u xml:id="u-226.4" who="#LonginPastusiak">Premier Mikołajczyk informował także Biddle'a, że zamierza zwrócić się z oficjalną prośbą do zachodnich aliantów o zorganizowanie akcji przetransportowania drogą powietrzną do Polski członków rządu emigracyjnego, by mógł on już rozpocząć działalność na wyzwolonym terytorium Polski. Przed konferencją teherańską Mikołajczyk, słusznie podejrzewając - podkreślam: słusznie podejrzewając - że Wielka Trójka może omawiać sprawy dotyczące żywotnych interesów Polski bez udziału Polaków, zabiegał o spotkanie z Rooseveltem i Churchillem w Kairze w celu przedstawienia im stanowiska rządu polskiego. Ale obaj politycy anglosascy odmówili takiego spotkania. W tej sytuacji Stanisław Mikołajczyk przedstawił rządowi amerykańskiemu swoje memorandum, sławne memorandum z 16 listopada 1943 r., w którym m.in. domagał się, aby Amerykanie zasięgnęli jego opinii zanim podejmą jakiekolwiek decyzje w Teheranie i gdzie indziej w sprawach dotyczących bezpośrednich interesów Polski. Mikołajczyk proponował również, aby po wyzwoleniu Polski wojska angielskie i amerykańskie stacjonowały w Polsce jako zabezpieczenie przed ewentualnymi tarciami polsko-radzieckimi.</u>
          <u xml:id="u-226.5" who="#LonginPastusiak">W czasie oficjalnej wizyty w Stanach Zjednoczonych w dniach 5–14 czerwca 1944 r. premier Mikołajczyk odbył m.in. trzy spotkania z prezydentem Rooseveltem. Poruszył w nich głównie sprawę stosunków polsko-radzieckich, wtedy bardzo napiętych, sprawę granic oraz sprawę uruchomienia wstrzymanych dostaw broni i amunicji amerykańskiej dla Armii Krajowej. Pod wpływem bardzo przekonywających i sugestywnych argumentów premiera Mikołajczyka prezydent Roosevelt natychmiast wydał polecenie wznowienia zrzutów.</u>
          <u xml:id="u-226.6" who="#LonginPastusiak">W czasie pobytu w Waszyngtonie Stanisław Mikołajczyk podjął również starania o uzyskanie pomocy Roosevelta i rządu Stanów Zjednoczonych w sprawach dopuszczenia - chciałbym to podkreślić, gdyż jest to bardzo ważne - przedstawicieli Polski do udziału w rozmaitych akcjach międzynarodowych, takich jak planowanie powojennego świata, prace i udział Polski w Europejskiej Komisji Doradczej, udział Polaków w opracowaniu planów okupacji Niemiec, działalności UNRRA i innych spraw.</u>
          <u xml:id="u-226.7" who="#LonginPastusiak">Mikołajczyk zabiegał również o poparcie rządu amerykańskiego w staraniach o pozyskanie prasy i radia Stanów Zjednoczonych dla spraw polskich. Chodziło przy tym, aby stworzyć wrażenie, że polityka rządu polskiego w Londynie cieszy się jednoznacznym poparciem Amerykanów i w ten sposób zapewnić rządowi polskiemu w Londynie mocniejszą pozycję w negocjacjach ze Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-226.8" who="#LonginPastusiak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przypomniałem tylko drobny, ale jakże ważny fragment działalności premiera Mikołajczyka na rzecz obrony interesów Polski w tragicznym momencie naszej historii. Stanisław Mikołajczyk zasłużył sobie, aby oddać mu należny hołd i dlatego posłowie Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej będą głosować za przyjęciem tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-226.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Longin Pastusiak w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Józefa Gruszkę o zabranie głosu w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Lityński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#JózefGruszka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Omawiany w tym momencie punkt porządku obrad dotyczący uchwały w sprawie sprowadzenia prochów świętej pamięci premiera Stanisława Mikołajczyka do kraju jest wydarzeniem historycznym. Prezentowany problem ma być działaniem, które zmaterializuje ideę zawartą w myśli wyrażonej przez jednego ze starożytnych filozofów, że przywódcy narodu są ich własnością. Sylwetka świętej pamięci premiera Stanisława Mikołajczyka została precyzyjnie przedstawiona przez pana posła Bolesława Machnio, przedstawiciela wnioskodawców. Ze względu na oszczędność czasu nie będę tej argumentacji powtarzał. Muszę jednak podkreślić fakt, że świętej pamięci Stanisław Mikołajczyk jest wzorem doskonałego męża stanu, który jest pozytywnym przykładem na każdy czas. Premier, prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego, świętej pamięci Stanisław Mikołajczyk jest przykładem polityka wielkiej wiary w siłę narodu, jego niezłomną wolę kroczenia drogą ku własnej wolności.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#JózefGruszka">Swoją doktrynę realizował nie tylko deklaratywnie, ale przede wszystkim tę wielką wiarę wcielał w życie. Żadne przeszkody nie mogły go powstrzymać na tej drodze. Przecież Stanisław Mikołajczyk jako premier rządu emigracyjnego doskonale znał postawy i nastroje wszystkich członków wielkiej koalicji antyhitlerowskiej. O sprawę Polski zabiegał u wszystkich liderów tej wielkiej koalicji. Historia doskonale pokazuje efekty, jakie mógł wtedy osiągnąć. Po konferencjach w Teheranie, Jałcie, a także Poczdamie, jak wynika z jego pamiętników, a także z innych niezależnych źródeł, był pozbawiony złudzeń co do postawy naszych współkoalicjantów. Jednak nie zważając na trudności, w oparciu o tę wiarę, jaką prezentował, w dobrą wolę wszystkich sił dążących do przejęcia władzy w naszym kraju, wraca z emigracji i wchodzi w skład Rządu Jedności Narodowej po to tylko, aby odradzającej się ojczyźnie służyć. Jest gotów ponieść nie tylko trud odbudowy kraju, ale przede wszystkim walczyć w obronie wolności ojczyzny. Epilog jego decyzji jest znany. Musi uciekać z kraju, gdzie wrogowie Polski obwołują go zdrajcą. Trzeba było lat, aby ten fakt mogli poznać ludzie dobrej woli w Polsce i uznać po czyjej stronie jest racja. Dlatego jesteśmy winni jako naród nie tylko żądać zwrotu swojej własności, jaką są prochy wielkiego premiera, ale przede wszystkim zadośćuczynić wielkiemu synowi ziemi wielkopolskiej, aby mógł spocząć na wieki na tej ziemi, którą nie tylko ukochał, ale bezgranicznie jej służył.</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#JózefGruszka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przedstawić stanowisko w omawianej sprawie, jest za tym, aby poprzeć ideę zawartą w projekcie uchwały. Są w naszym kraju ludzie, którzy gotowi są zrobić wszystko, aby zawarte w uchwale propozycje zrealizować.</u>
          <u xml:id="u-228.3" who="#JózefGruszka">Towarzystwo im. Stanisława Mikołajczyka poczyniło już duże starania, aby prochy wielkiego premiera czasu walki o niepodległość mogły wrócić tu, gdzie jest ich miejsce. Proponowana uchwała ma jednak na celu potwierdzić, że działania zmierzające w kierunku oddania hołdu świętej pamięci Stanisławowi Mikołajczykowi są wolą całego narodu. Dlatego Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za przyjęciem projektu uchwały. Ponadto w imieniu mojego klubu proszę o przejście do drugiego czytania na obecnym posiedzeniu Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-228.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Józef Gruszka w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Jana Lityńskiego o zabranie głosu w imieniu klubu Unii Wolności. Następnym mówcą będzie pan poseł Tomasz Nałęcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#JanLityński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Już wiele słów zostało powiedzianych tutaj o Stanisławie Mikołajczyku. Mój klub w pełni popiera propozycje wnioskodawców o sprowadzenie prochów Stanisława Mikołajczyka do Polski, przy czym traktuje to bardziej symbolicznie. Chodzi nie tyle o fizyczne sprowadzenie prochów, co o pewną refleksję historyczną nad rolą tego człowieka w historii Polski, człowieka, który niewątpliwie był wybitnym mężem stanu, aczkolwiek może niezbyt efektownym, niezbyt rzucającym się w oczy, działającym w najtrudniejszych momentach.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#JanLityński">Stanisław Mikołajczyk był politykiem realistą, podobnie jak Wincenty Witos, podobnie jak wielu wybitnych działaczy, polityków ruchu ludowego. Polityk realista ma zawsze bardzo trudne decyzje do podjęcia, ponieważ nie ma jednoznacznej ideologii, którą może za każdym razem wykrzyczeć. Za każdym razem decyzje są trudne, a Stanisław Mikołajczyk jako premier rządu na emigracji podejmował decyzje wyjątkowo trudne wówczas, kiedy (tu małe sprostowanie) popadł w konflikt z własnym otoczeniem, konflikt z politykami na emigracji, kiedy uważał, że trzeba wracać do Polski. I właśnie tu jest sprostowanie.</u>
          <u xml:id="u-230.2" who="#JanLityński">W uzasadnieniu wnioskodawcy mówią o tym, że konflikt powstał w związku z linią Curzona. Otóż nie, w sprawie znacznie poważniejszej, w związku z pewną wizją działalności politycznej. Stanisław Mikołajczyk uważał, że w roku 1944, 1945, jedyne miejsce dla polityka realisty jest w kraju, tam gdzie jest społeczeństwo, tam gdzie jest naród. I dlatego zdecydował się na rozmowy z rządem komunistycznym, z PKWN, bez żadnych, powiedziałbym, złudzeń, że rozmowy z nim zmienią charakter rządu, charakter PKWN. Dlatego zdecydował się także na rozmowy w Moskwie, chociaż było to bardzo upokarzające, ponieważ w tym samym czasie w Moskwie toczył się proces szesnastu przywódców polskiego państwa podziemnego.</u>
          <u xml:id="u-230.3" who="#JanLityński">Te dwa scenariusze, rozgrywane przez Stalina niemal równolegle, były scenariuszami dla Polski wyjątkowo upokarzającymi i tragicznymi. Dyskusyjne jest, czy można było osiągnąć więcej od tego, co osiągnął Stanisław Mikołajczyk. Moim zdaniem, wówczas dużo więcej nie można było osiągnąć. Osiągnął przyrzeczenie i tylko przyrzeczenie wolnych wyborów. Ale osiągnął też to, że to przyrzeczenie jak gdyby gwarantowali alianci. I tutaj zawiedli alianci.</u>
          <u xml:id="u-230.4" who="#JanLityński">Stanisław Mikołajczyk wrócił do Polski mówiąc, że gra toczy się o coś najbardziej zasadniczego, o substancję biologiczną narodu. I w tej grze należało znosić takie upokorzenia, jakie Stanisław Mikołajczyk musiał znieść w Moskwie, dlatego że właściwie dużo nie zostało osiągnięte poza właśnie tym, że Stanisław Mikołajczyk miał prawo wrócić do Polski, został wicepremierem rządu tymczasowego, uznanego przez wszystkie mocarstwa, przez aliantów. Co więcej, wnioskodawcy o tym mówią, została wówczas także jak gdyby zdecydowana, podjęta istotna sprawa granic zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-230.5" who="#JanLityński">Stanisław Mikołajczyk bardzo szybko stanął na czele największej w Polsce partii politycznej. Marionetkowe Stronnictwo Ludowe rozpadło się i stało się tylko kadłubowym zbiorem przywódców, którzy zasiadali w Krajowej Radzie Narodowej, nie miało natomiast żadnego zaplecza. Zaplecze, budowa partii i partia należały do Stanisława Mikołajczyka i jego współpracowników. Wówczas, w latach czterdziestych, nastąpił niespotykany proces jednoczenia ruchu ludowego. Przywódcy z różnych nurtów ruchu ludowego spotkali się wokół Stanisława Mikołajczyka. Ponownie proces zjednoczenia ruchu ludowego następuje wokół tego najważniejszego zadania obrońców tkanki biologicznej narodu, obrony wolności, obrony demokracji.</u>
          <u xml:id="u-230.6" who="#JanLityński">Los zgotowano im straszny: sfałszowane referendum, następnie sfałszowane wybory, setki zamordowanych działaczy PSL obok zamordowanych działaczy podziemia, których od Stanisława Mikołajczyka dzieliła inna wizja działania, ale nie dzieliła inna wizja Polski. Tysiące aresztowanych. Wreszcie wybory, które, jak mówiłem, były sfałszowane, wybory, które zakończyły się wprowadzeniem do Sejmu, tzw. Sejmu Ustawodawczego, 28 posłów. Nie w tej sali, wówczas ten Sejm nie był odbudowany, tylko w innej sali, tych 28 posłów PSL spotkało się z naciskiem, krzykiem, rykiem, śmiechem, wrzaskiem, kiedy występowali ci posłowie - po to, aby zdławić głos wolnej Polski.</u>
          <u xml:id="u-230.7" who="#JanLityński">Chciałbym wymienić tych posłów, bo myślę, że w Sejmie wolnej Rzeczypospolitej powinni być wymienieni ci posłowie, którzy w wyniku różnego typu działań byli prześladowani pomiędzy rokiem 1947 a 1952 czy 1956: Stanisław Mikołajczyk, Stanisław Mierzwa, Franciszek Kamiński, Stefan Korboński, Wincenty Breja, Hanna Chorążyna, Jan Witaszek, Zygmunt Załęski, Stanisław Bańczyk, Andrzej Witos, Stanisław Osiecki, Piotr Faliński, Stanisław Wójcik, Franciszek Wójcicki, Tadeusz Nowak, Kazimierz Nadobnik, Kazimierz Laskowski. I w związku z tym, że ci posłowie zostali pozbawieni mandatów poselskich, pozwolę sobie zgłosić poprawkę do wniosku, który obecnie rozpatrujemy.</u>
          <u xml:id="u-230.8" who="#JanLityński">Chciałem złożyć następującą poprawkę: „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej składa wyrazy głębokiego podziwu dla posłów PSL w Sejmie Ustawodawczym w latach 1947–1952. Posłowie ci, którzy stali się w ówczesnym Sejmie zdecydowaną mniejszością w wyniku zorganizowanego wyborczego fałszerstwa, potrafili zachować godność w walce o wolną i demokratyczną ojczyznę. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyraża oburzenie dla postawy posłów PPR, koncesjonowanej PPS, SL, SD i innych ugrupowań satelitarnych, którzy, pozbawiając immunitetu poselskiego posłów PSL wyrażali tym samym zgodę na ich aresztowania i wieloletnie więzienie”.</u>
          <u xml:id="u-230.9" who="#JanLityński">Mam nadzieję, że chociaż w tej chwili w Sejmie rządzi koalicja, która korzeni swoich może poszukiwać właśnie i w PPR, i w SL, to tego typu poprawka zostanie przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-230.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Jan Lityński w imieniu klubu Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Tomasza Nałęcza o zabranie głosu w imieniu klubu Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-231.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, bardzo proszę poprawkę zgłosić na piśmie, żebyśmy mogli potem...</u>
          <u xml:id="u-231.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#TomaszNałęcz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wiele z tej trybuny zostało już powiedziane o historycznych zasługach Stanisława Mikołajczyka. Nie będę tych słów powtarzał. Chciałbym oczywiście w imieniu Unii Pracy gorąco poprzeć projekt uchwały, jak również wniosek o przejście od razu do drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#TomaszNałęcz">Chciałbym zwrócić uwagę, że tak jak los bohaterom „cudu nad Wisłą” pozwolił żyć w wolnej Polsce, pozwolił im należeć do pokolenia szczęśliwego i cieszącego się wolnością, tak Stanisław Mikołajczyk należał do pokolenia nie mniejszych zasług, ale tragicznego losu. I chciałem powiedzieć, że nie znajdował on za życia uznania nie tylko wśród nieprzejednanych wrogów Polski, jak mówił pan poseł z PSL, ale również wśród ludzi, którzy uznawali się za niezłomnych patriotów. Najgorsze kalumnie i oskarżenia kierowali pod jego adresem komunistyczni przeciwnicy w kraju, ale też nie mniej ostre słowa, a bodajże i gorsze, o czym przekonuje znakomita książka profesora Paczkowskiego o Stanisławie Mikołajczyku, wypowiadano na temat Mikołajczyka i wtedy, jak wyjeżdżał z Londynu w 1945 r., i wtedy, jak niechlubnie — chcę zaoszczędzić szczegółów powrotu, bo one nie są stosowne do tych podniosłych okoliczności, w których teraz mówimy — wracał do Londynu.</u>
          <u xml:id="u-232.2" who="#TomaszNałęcz">I to był dramatyzm tej postaci krytykowanej z różnych pozycji za ową postawę realizmu. Historycy się spierają, będą się jeszcze długo spierali, co było poczuciem realizmu, co może było pewnym konformizmem. Nie można tak prosto wymierzyć, jakie intencje przyświecały wtedy poszczególnym działaniom tej postaci, ale to były niesłychanie skomplikowane momenty. I ów egzamin dziejowy ludzie tacy jak Mikołajczyk, myślę, że zdali nie gorzej jak ci niezłomni i w kraju, i na emigracji. Dzisiaj, popierając ten wniosek, składamy hołd tej właśnie drodze do Polski.</u>
          <u xml:id="u-232.3" who="#TomaszNałęcz">Chciałbym podzielić się jeszcze refleksją a propos tej gorzkiej uwagi, że nie stać nas w szóstym roku pełnej wolności na sprowadzenie zwłok tego wielkiego Polaka do Polski. Co zrobić z tymi wielkimi rodakami, którzy swoje życie zakończyli na obczyźnie, i tam spoczęły ich prochy, w tej ziemi, która im udzieliła gościny i schronienia, a potem na lat kilkadziesiąt te prochy przygarnęła - to jest dylemat każdego narodu, który po latach niewoli odzyskuje niepodległość. Wolna Polska po roku 1918 rozwiązała ten dylemat w ten sposób, że kilku najwybitniejszych, i to nie polityków, ale geniuszy ducha, sprowadzono do ojczyzny, natomiast wszyscy inni pozostali, a było ich przecież wiele tysięcy, w tej ziemi francuskiej, angielskiej, amerykańskiej, która ich przygarnęła w czasach niewoli. Nie wiem, czy powinniśmy dzisiaj decydować się na masowy exodus tych prochów. Niektórzy spoczywają w tej ziemi, o której wolność walcząc polegli, jak ci spod Monte Cassino. Trudno sobie wyobrazić przeniesienie do Polski prochów generała Andersa czy biskupa Gawliny. Niektórzy spoczywają na zwykłych, dziś już może nawet zapomnianych, cmentarzach, tam właśnie, gdzie mogli kilkadziesiąt lat temu znaleźć miejsce spoczynku. Nie sądzę, żebyśmy ich wszystkich musieli do Polski przenosić. Najważniejsze, żebyśmy pamiętali o nich, o ich dobrych intencjach, i o tym, że pamięć o ich dokonaniach jest najważniejsza.</u>
          <u xml:id="u-232.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Tomasz Nałęcz w imieniu klubu Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Andrzeja Ostoję-Owsianego o zabranie głosu w imieniu klubu Konfederacji Polski Niepodległej. Następnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Gołaś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#AndrzejOstojaOwsiany">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Muszę powiedzieć, że podzielam wstyd pana posła Machnio. Rzeczywiście Stanisław Mikołajczyk jest postacią należącą jednakże do tego pierwszego szeregu - chociaż, jak słusznie tu mówiono, działał w sposób może nie tak bardzo efektowny - i powinno się pamiętać o nim już na samym początku odrodzenia Rzeczypospolitej. Słowa przypominające tę postać, wniosek, w tym wypadku całkowicie uzasadniony - bo przecież Stanisław Mikołajczyk nie leży na polach bitewnych - o sprowadzenie prochów do kraju mogły paść z tej trybuny już znacznie wcześniej. Zgadzam się tutaj z posłem Nałęczem, że być może będziemy musieli jeszcze wielokrotnie czuć się zawstydzeni, dlatego że, jak sądzę, i o wielu faktach, i o wielu osobach powinniśmy pamiętać, a jest ich tak wiele, że w zasadzie bardzo trudno będzie nam to uczynić.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#AndrzejOstojaOwsiany">Dla mnie Mikołajczyk, niezależnie od tego, że był człowiekiem bardzo konsekwentnym i mądrym, jest postacią wyjątkowo tragiczną. Zdawał bowiem on sobie dobrze sprawę z tego, co się dzieje, do czego zmierza świat i jakie mogą być losy Polski. Był zbyt mądry, żeby o tym wszystkim nie wiedzieć. A popatrzmy, ile w czasie jego premierostwa zdarzyło się faktów dla nas przerażających. Już samo objęcie tego urzędu po zabójstwie, jak sądzę, premiera Sikorskiego było tragiczne. A przecież już mieliśmy do czynienia ze sprawą katyńską, z wyprowadzeniem wojsk z ZSRR. Ile kłopotów, trudności... Jałta, Teheran, Poczdam, kiedy było już właściwie jasne, że zostaliśmy zdradzeni. A Powstanie Warszawskie? Te niesamowite wysiłki, żeby powstaniu pomóc - daremne. No i to szczególne spiętrzenie tragizmu, kiedy z jednej strony Mikołajczyk w Warszawie - przypominał to poseł Lityński - prowadzi rozmowy ze Stalinem, a z drugiej strony ten sam Stalin więzi szesnastu. I ta decyzja, jakże dramatyczna, żeby wrócić do kraju - przecież dobrze wiedział, co go czeka. To tylko przypadek, jak słusznie mówił poseł Machnio, że nie zawisnął na szubienicy - tam było miejsce przygotowane dla niego. Ale jednak się decyduje walczyć do końca, zrobić, co się da - a może coś się uda. Pamiętam, z jakim entuzjazmem witaliśmy Mikołajczyka. Akurat byłem wtedy w Szczecinie, kiedy było to słynne powitanie. Wtedy nieśliśmy na ramionach nawet samochód z Mikołajczykiem, to się utrwaliło jakoś w mojej pamięci. Potem te fałszerstwa, referendum, wybory. Ale przecież w tym czasie PSL było potęgą, było zaszczytem należeć do tej partii. To ona się przeciwstawiła - na czele z Mikołajczykiem. Więc jest to wyjątkowo tragiczna postać. Wyobrażam sobie, jakie były myśli tego człowieka, jego nie przespane noce, co zrobić, jak postąpić. I wydaje się, że w tych warunkach zrobił wszystko, co było można. Oczywiście dochodzi jeszcze ten element, który tutaj był podniesiony, że przecież był atakowany z różnych stron. Czynili to nie tylko komuniści, którzy wyjątkowo, trzeba przyznać, opluli Mikołajczyka (wyjątkowo - nie było takiego słowa, określenia, które w stosunku do tego wielkiego człowieka nie byłoby wypowiedziane przez tamten reżim). Również ludzie też przecież niezłomni, patrioci, którzy jednakże z tym posunięciem, powrotem do kraju, się nie godzili. Czyli z dwóch stron był atakowany, były to ogromne obciążenia. To jest postać szczególnie, wydaje mi się, tragiczna, chociaż w naszej historii mamy przeważnie raczej tragiczne postacie.</u>
          <u xml:id="u-234.2" who="#AndrzejOstojaOwsiany">Dlatego w imieniu mojego klubu chcę powiedzieć, że popieramy w pełni wniosek kolegów z PSL w tej sprawie. Wydaje mi się również, że projekt poprawki wniesiony przez pana posła Lityńskiego w pełni zasługuje na uwzględnienie, dlatego że dobrze jest przecież przypomnieć również te niezłomne postacie, tych kilkunastu w końcu ludzi, jak oni się tu, w tym Sejmie musieli czuć i w jaki sposób byli traktowani. Nie chcę powiedzieć oczywiście, że historia niestety lubi się u nas powtarzać. Wnoszę również o drugie czytanie, przyjęcie projektu wraz z tą poprawką.</u>
          <u xml:id="u-234.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Andrzej Ostoja-Owsiany w imieniu klubu Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
          <u xml:id="u-235.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Andrzeja Gołasia o zabranie głosu w imieniu klubu Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform. Ostatnim mówcą będzie pan poseł Eugeniusz Januła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#AndrzejGołaś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z satysfakcją przyjmujemy wystąpienie posłów PSL z wnioskiem o przyjęcie oświadczenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej stanowiącego zobowiązanie dla premiera, rządu, jak i ministra spraw zagranicznych do jak najszybszego sprowadzenia do kraju zwłok śp. Stanisława Mikołajczyka — ostatniego premiera oficjalnie uznawanego przez aliantów zachodnich rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i wicepremiera tzw. lubelsko-warszawskiego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, który swoim osobistym zaangażowaniem usiłował ratować niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej w beznadziejnej sytuacji pojałtańskiej. W tej inicjatywie poselskiej PSL pragniemy dostrzec wolę dążenia stronnictwa do pełnej identyfikacji z centroprawicową tradycją ludowej partii chłopskiej, której ideowy kształt uformowany został autorytetem Wincentego Witosa, a utrzymany i kontynuowany był przez premiera Stanisława Mikołajczyka. W tej inicjatywie chcemy upatrywać wolę PSL budowania spójnego programu naprawy Rzeczypospolitej Polskiej, albowiem jedynie rzeczywisty powrót do tradycji PSL „Piast”, Stronnictwa Ludowego z lat 1931–1939, Stronnictwa Ludowego „Roch” z lat 1939–1945 i Polskiego Stronnictwa Ludowego - mikołajczykowskiego — z lat 1944–1949 uwiarygodni nową PSL jako niezależną i wiarygodną siłę polityczną odcinającą się w pełni od PRL-owskiej przeszłości i haniebnej roli koalicyjnego figuranta PZPR w tworzeniu i umacnianiu tzw. władzy ludowej w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#AndrzejGołaś">W tym właśnie duchu odbieramy istotę treści przedłożonego nam w druku sejmowym nr 1180 projektu uchwały w sprawie sprowadzenia do kraju zwłok śp. Stanisława Mikołajczyka i w pełni ten wniosek popieramy.</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Andrzej Gołaś w imieniu klubu BBWR.</u>
          <u xml:id="u-237.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Eugeniusza Janułę o zabranie głosu w imieniu Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#EugeniuszJanuła">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Podobnie jak w wypadku poprzedniej sprawy, dotyczącej 75 rocznicy Bitwy Warszawskiej, nie ma w tej Izbie żadnych kontrowersji odnośnie do projektu uchwały w sprawie sprowadzenia do kraju zwłok śp. Stanisława Mikołajczyka. Drogę życiową Stanisława Mikołajczyka przedstawił pan poseł Machnio. Cenne uzupełnienia wprowadzili pan prof. Pastusiak i pan prof. Nałęcz. Sądzę zatem, że dalsze uzupełnienia byłyby już nie na miejscu.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#EugeniuszJanuła">Chcę tylko przypomnieć, że Stanisław Mikołajczyk był przede wszystkim wybitnym politykiem parlamentarnym, który zawsze uważał, że gra polityczna, odgrywanie ról politycznych powinno się odbywać właśnie w parlamencie. Był on jednocześnie politykiem tragicznym, o czym też już tu mówiono, w pewnym sensie dźwigał na sobie dylematy swojego pokolenia. Tak się złożyło, że przyszło mu działać w momentach bardzo trudnych. Tak było w momencie śmierci gen. Sikorskiego, kiedy rozgrywały się wokół problemy, sprawy polskie z minimalnym tylko udziałem Polaków, nie z ich winy; również jego powrót do kraju nastąpił w chwili, kiedy jego rola, jego warunki działania nie były takie, jakie mogłyby być z punktu widzenia możliwości, jego ambicji politycznych. Nosił on, jak już mówiłem, wszelkie dylematy swojego pokolenia, które straciło niepodległość w wyniku agresji z dwóch stron. Jednak Stanisław Mikołajczyk stale podkreślał konieczność ułożenia stosunków z obu sąsiadami, w szczególności z tym sąsiadem, którego cień ze wschodu po zakończonej wojnie rzucał się coraz bardziej na Europę. Oczywiście nie był rozumiany przez wielu ludzi, z którymi wspólnie przyszło mu działać w Londynie. Był przez nich również określany jako zdrajca, ale czas pokazał, że właśnie jego wizja Polski była tą, przy której stale pozostawał. To podnosi wielkość tego polityka, który wywodził się z linii ludowej, tej linii, która zawsze popierała koncepcję suwerenności i niezawisłości naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-238.2" who="#EugeniuszJanuła">Nowa Demokracja w pełni popiera projekt uchwały włącznie z poprawką dotyczącą wymienienia nazwisk 28 posłów, którzy zostali pozbawieni przez ówczesny Sejm Ustawodawczy - w sposób nieformalny, skandaliczny - swoich poselskich mandatów.</u>
          <u xml:id="u-238.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Eugeniusz Januła z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-239.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu w imieniu wnioskodawców pana posła Bolesława Machnio.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#BolesławMachnio">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Proszę mi pozwolić na drobną refleksję, zanim ustosunkuję się do wspaniałego poparcia udzielonego przez wszystkich przedstawicieli klubów i kół parlamentarnych naszego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#BolesławMachnio">Otóż należę do osób - a jest ich w tym Sejmie niewiele - które miały możliwość spotykać się z prezesem Mikołajczykiem, był on bowiem na poświęceniu sztandaru w dniu 11 sierpnia 1946 r. w powiecie radomskim; w mieście Radomiu, bo wtedy to nie było województwo. Był on na poświęceniu sztandaru w tym okresie, kiedy szalał terror. Jeden z posłów wspominał, jeśli się nie mylę, o spotkaniu z Mikołajczykiem w czasie powrotu, o tym, jak jego samochód był niesiony. Tak, był niesiony samochód prezesa Mikołajczyka w Radomiu przez ludzi i słychać było głosy: Mikołajczyk, ratuj nasze dzieci, młodzież nie tylko wiejska, ale i miejska zapełniała bowiem wtedy wszystkie więzienia. Tyle refleksji.</u>
          <u xml:id="u-240.2" who="#BolesławMachnio">Chciałbym podziękować bardzo serdecznie posłowi Lityńskiemu z Unii Wolności, że omówił te wszystkie trudności. Powinienem w zasadzie prosić o przejrzenie tego, co Mikołajczyk napisał na obczyźnie o Polsce zgwałconej, że jednak ten spór był przede wszystkim o granicę wschodnią, choć oczywiście premier nie zapominał o tym - po to zresztą wrócił - by ratować biologiczną egzystencję polskiego narodu.</u>
          <u xml:id="u-240.3" who="#BolesławMachnio">Chciałbym wyrazić także podziękowanie za wspomnienie o posłach Polskiego Stronnictwa Ludowego. Ja też byłem kandydatem do tego Sejmu, ale niestety trafiłem do innych pomieszczeń. Tutaj może nie powinienem o tym wspominać, ale kiedy siedziałem w UB w Radomiu, w budynku wybudowanym przez rolników, z pieniędzy rolników, który stoi do dzisiaj, jeden z moich towarzyszy doli i niedoli powiedział: Kolego sekretarzu, jak to wspaniale, żeśmy sobie tę chałupę pobudowali, bo gdzie byśmy bidoki teraz siedzieli?</u>
          <u xml:id="u-240.4" who="#BolesławMachnio">Jeszcze raz serdecznie dziękuję za pamięć. Chciałbym też powiedzieć - to jest moje odczucie, sprawa nie została uzgodniona, bo nie było na to czasu - że sprowadzenie prochów Mikołajczyka jest dla nas rzeczą podstawową, rzeczą niezmiernie ważną, niezmiernie pilną. I gdyby również można było w osobnej uchwale oddać cześć i hołd 28 posłom, stanowiłoby to moim zdaniem gest jak najbardziej pożądany. I tu zwracam się do pana posła Lityńskiego: Polskie Stronnictwo Ludowe chętnie by się włączyło do tej działalności. Pragnę też dodać, że to, co posłowie przedmówcy mówili o premierze Stanisławie Mikołajczyku, jest sprawą taką, nad którą nie powinniśmy w zasadzie prowadzić dyskusji. Ona powinna być przyjęta w Wysokiej Izbie przez aklamację i jestem za tym - o czym mówił pan poseł Ostoja-Owsiany - że powinno się to odbyć w dzień, wtedy, kiedy nasi wyborcy nas słuchają, kiedy mogą się przekonać, że pamiętamy nie tylko o sprawach bieżących, ale i o ludziach, którzy oddali swe życie za Polskę.</u>
          <u xml:id="u-240.5" who="#BolesławMachnio">Chcę podziękować panu posłowi prof. Longinowi Pastusiakowi za przypomnienie tejże działalności. Jest ona opisana w książce, którą posiadam, lecz niestety czas nie pozwala, żeby można było o wszystkich sprawach powiedzieć, dlatego postanowiliśmy mówić jak najkrócej. Kończąc, jeszcze raz pragnę wyrazić serdeczne podziękowanie przedstawicielom klubów i kół parlamentarnych Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej za poparcie naszego wniosku. Mam nadzieję, że jeszcze dzisiaj pani marszałek będzie łaskawa zarządzić drugie czytanie, że jutro w głosowaniu uchwała zostanie przyjęta i rodzina premiera, kraj nasz, Polska doczeka się sprowadzenia prochów Stanisława Mikołajczyka.</u>
          <u xml:id="u-240.6" who="#BolesławMachnio">Jeszcze raz serdecznie dziękuję za poparcie i mam nadzieję, że nie będzie, tak jak przy pierwszej uchwale, sporu między nam, rzecz bowiem istotnie jest niezmiernej wagi i nie pora, żeby o osobie, która wszystko poświęciła Polsce, dzisiaj jeszcze przedłużać tę dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-240.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-241.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Wnioskodawcy proponują, aby Sejm przystąpił niezwłocznie do drugiego czytania projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-241.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-241.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-241.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy zatem do drugiego czytania projektu uchwały w sprawie sprowadzenia zwłok śp. Stanisława Mikołajczyka do kraju.</u>
          <u xml:id="u-241.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z pań i panów posłów chce zabrać głos w drugim czytaniu projektu uchwały? Tak.</u>
          <u xml:id="u-241.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-241.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#JanLityński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W pełni doceniam i w pewnym sensie podzielam motywy wnioskodawcy, pana posła Machnio, kiedy prosi o wycofanie poprawki, którą złożyłem w imieniu mojego klubu. Jednakże z przykrością muszę powiedzieć, że nie mogę się na to zgodzić, dlatego że wydaje mi się, iż postać Stanisława Mikołajczyka nie zasługuje na lukrowanie. Nie zasługuje na to, abyśmy w momencie niby zgody narodowej podejmowali decyzję o sprowadzeniu jego prochów i zapomnieli o tym, dlaczego Stanisław Mikołajczyk musiał wyjechać z Polski, dlaczego musiał uciekać w upokarzający sposób. I tutaj, panie pośle, być może różnica dotyczy tego, że pan powiedział: ci sami, którzy coś zrobili z Władysławem Gomułką. Otóż tutaj być może się kryje różnica, ponieważ uważam, że Władysław Gomułka był jednym z głównych autorów wyborczego fałszerstwa, był jednym z tych, którzy prześladowali PSL, którzy w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej, a także w swoich przemówieniach atakowali PSL, atakowali Stanisława Mikołajczyka. I stąd być może ten lukier mi nie odpowiada. Rozumiem pana uczucia, że tutaj chodzi o to, aby tego wielkiego Polaka uczcić w pewnej jedności. Ale też ta jedność nie może przekreślić tego, co się stało: co się stało ze Stanisławem Mikołajczykiem, co się stało z działaczami WiN, co się stało z wieloma innymi ludźmi, którzy walczyli o wolną i niepodległą Polskę. Stąd podtrzymuję moją poprawkę i pozwolę ją sobie odczytać:</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#JanLityński">„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej składa wyraz głębokiego podziwu dla posłów PSL w Sejmie Ustawodawczym w latach 1947–1952. Posłowie ci, którzy stali się w ówczesnym Sejmie zdecydowaną mniejszością w wyniku zorganizowanego wyborczego fałszerstwa, potrafili zachować godność w walce o wolną i demokratyczną ojczyznę. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyraża oburzenie dla postawy posłów PPR, koncesjonowanej PPS, SL, SD i innych ugrupowań satelitarnych, którzy pozbawiając immunitetu poselskiego posłów PSL wyrażali tym samym zgodę na ich aresztowania i wieloletnie więzienie”.</u>
          <u xml:id="u-242.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze pragnie zabrać głos w drugim czytaniu?</u>
          <u xml:id="u-243.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Po zacytowaniu treści poprawki przez posła Lityńskiego wnoszę w imieniu klubu o jej przyjęcie. Przychylamy się do tego.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos? Nie.</u>
          <u xml:id="u-245.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, ponieważ jutro mamy przed sobą ewentualność trzeciego czytania, moja propozycja jest taka, żeby nie kierować tego projektu do komisji, formalnie, bo jest tylko jedna poprawka. Jest prośba, żeby tekst tej poprawki był jutro wydrukowany i żebyśmy jutro przystępując do trzeciego czytania przegłosowali wpierw poprawkę, a potem całość projektu uchwały. Jeżeli byłaby zgoda na taki sposób procedowania, zamknę drugie czytanie.</u>
          <u xml:id="u-245.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Rozumiem, że jutro będzie trzecie czytanie i głosowanie. Mnie tylko chodziło o to, żeby nie kierować tego do komisji, tylko żeby ze względu na jedną poprawkę przegłosować ją i potem całość w trzecim czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-245.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy jest sprzeciw?</u>
          <u xml:id="u-245.5" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Grodzicki: To jest niezgodne z regulaminem.)</u>
          <u xml:id="u-245.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy, zgodnie z regulaminem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#RyszardGrodzicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W przypadku uchwał Sejmu nie ma trzeciego czytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Rozumiem. W takim razie będzie głosowanie - przepraszam, rzeczywiście ma pan rację. Pan poseł zwrócił mi uwagę: będzie głosowanie w dniu jutrzejszym rano już z przygotowaną poprawką, którą przegłosujemy w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-247.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-247.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich w sprawie wniosku prokuratora generalnego o wyrażenie przez Sejm zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej posła Zbigniewa Mierzwy (druk nr 1107).</u>
          <u xml:id="u-247.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Ryszarda Grodzickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#RyszardGrodzicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich przedkładam sprawozdanie komisji w związku z wnioskiem prokuratora generalnego o wyrażenie przez Sejm zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej pana posła Zbigniewa Mierzwy.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#RyszardGrodzicki">Prokurator generalny zwrócił się w marcu 1994 r. do Sejmu z wnioskiem o wyrażenie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej posła Zbigniewa Mierzwy. W uzasadnieniu wniosku stwierdzono, że Prokuratura Wojewódzka w Warszawie skierowała do Sądu Rejonowego w Warszawie akt oskarżenia przeciwko Zbigniewowi Mierzwie oraz czterem innym osobom, zarzucając im popełnienie przestępstwa z art. 266 § 1 Kodeksu karnego. Przepis ten brzmi: „Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba upoważniona do wystawienia dokumentu, która poświadczyła nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5”.</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#RyszardGrodzicki">Obwiniony w chwili wnoszenia aktu oskarżenia nie był posłem. Prokurator zarzuca panu posłowi, że w dniu 17 października 1992 r. w Warszawie jako poseł na Sejm Rzeczypospolitej podczas głosowania nad projektem uchwały o założeniach polityki społeczno-gospodarczej kraju na rok 1993 oddał głos za nieobecnego w tym czasie na sali obrad Sejmu posła, korzystając z jego karty do głosowania, czym poświadczył w komputerowym wydruku wyników głosowania nieprawdę co do okoliczności mających znaczenie prawne.</u>
          <u xml:id="u-248.3" who="#RyszardGrodzicki">W dniu 19 września 1993 r. pan Mierzwa został ponownie wybrany na posła. W związku z tym dalsze postępowanie sądowe przeciw niemu może toczyć się dopiero po uzyskaniu na to zgody Sejmu Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-248.4" who="#RyszardGrodzicki">Zgodnie z regulaminem Sejmu pan poseł Mierzwa ustanowił spośród posłów swojego obrońcę pana posła Piotra Chojnackiego.</u>
          <u xml:id="u-248.5" who="#RyszardGrodzicki">W czasie postępowania przed Komisją Regulaminową i Spraw Poselskich poseł Zbigniew Mierzwa stwierdził, iż nigdy nie głosował za innego posła, a oskarżenie go o popełnienie takiego czynu jest pomyłką. Obrońca pana posła podniósł nadto, że zarzuty aktu oskarżenia opierają się na bardzo niepewnym materiale dowodowym, a kwalifikacja prawna zastosowana przez prokuraturę nie jest trafna, gdyż - nawet gdyby przyjąć, że poseł Mierzwa zachował się w sposób opisany w akcie oskarżenia - taki czyn nie jest przestępstwem, lecz jedynie wykroczeniem przeciwko porządkowi pracy Sejmu, w związku z czym wniosek prokuratora generalnego należy zaopiniować negatywnie.</u>
          <u xml:id="u-248.6" who="#RyszardGrodzicki">W czasie posiedzenia komisji podniesiono, że można mieć zasadne wątpliwości, czy kwalifikacja prawna zarzucanego czynu jest prawidłowa. Poseł głosujący w trakcie posiedzenia Sejmu — czy to za siebie, czy też za innego posła — w żadnym razie nie jest ani „osobą upoważnioną do wystawienia dokumentu” w postaci wydruku wyników głosowania, ani nie „poświadcza nieprawdy” w dokumencie, jak tego wymaga przepis art. 266 § 1 Kodeksu karnego. Można by jedynie rozważać zastosowanie art. 246 § 1 Kodeksu karnego. Przepis ten brzmi: „Funkcjonariusz publiczny, który przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę dobra społecznego lub jednostki, podlega karze”.</u>
          <u xml:id="u-248.7" who="#RyszardGrodzicki">W czasie obrad komisji zwrócono uwagę, że problem, z jakim mamy w tej sprawie do czynienia, związany jest z zagadnieniem tzw. immunitetu materialnego. Zdaniem komisji, nawet gdyby dojść do wniosku, że jakiś przepis ustawy karnej miałby tutaj zastosowanie, pozostaje problem, jak się ma ten czyn do przepisu art. 7 ust. 1 tzw. małej konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-248.8" who="#RyszardGrodzicki">Przepis ten brzmi: „Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działania wynikające z wykonywania mandatu ani w czasie trwania mandatu, ani po jego wygaśnięciu, chyba że narusza dobra osobiste innych osób”. W związku z tym komisja skupiła swą uwagę na sprawach formalnych, badając dopuszczalność ścigania posła za domniemany czyn, który jest związany w sposób oczywisty z wykonywaniem mandatu poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-248.9" who="#RyszardGrodzicki">Wniosek prokuratora generalnego ani akt oskarżenia zagadnienia tego nie podejmują. Przedstawiciel prokuratora generalnego stwierdził, że kwestia immunitetu materialnego była przez prokuratora generalnego brana pod uwagę. Jednak gdy został wniesiony przez niezależnego prowadzącego postępowanie prokuratora akt oskarżenia, na prokuratorze generalnym spoczywa obowiązek prawny przekazania wniosku do Wysokiej Izby. Przekazując wniosek, miał on świadomość wątpliwości, jakie zostały podniesione w trakcie posiedzenia komisji.</u>
          <u xml:id="u-248.10" who="#RyszardGrodzicki">Komisja wzięła pod uwagę fakt, że aczkolwiek w dniu, w którym miałby zdaniem prokuratury nastąpić przypisywany posłowi Mierzwie czyn, przepisy „małej konstytucji” nie obowiązywały, to w tym wypadku trzeba zastosować normę ogólną prawa karnego, zgodnie z którą w przypadku zmiany stanu prawnego należy wobec sprawcy czy też domniemanego sprawcy stosować ustawę względniejszą.</u>
          <u xml:id="u-248.11" who="#RyszardGrodzicki">Podniesiono także, że zarzucany czyn wchodzi w zakres immunitetu materialnego, w związku z czym za tego rodzaju czyn poseł nigdy nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, bez względu na oceny moralne zarzucanego czynu. Można natomiast rozważać zastosowanie odpowiedzialności zgodnie z art. 72 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-248.12" who="#RyszardGrodzicki">Po rozważeniu tych argumentów komisja, 12 głosami za, przy 3 wstrzymujących się i braku głosów przeciwnych, przychyliła się do poglądu, że czyn zarzucony posłowi Zbigniewowi Mierzwie wchodzi w zakres działań wynikających z wykonywania mandatu, a zatem ściganie za taki czyn jest niedopuszczalne, bez względu na to, czy dana osoba pełni nadal, czy też nie pełni funkcji posła.</u>
          <u xml:id="u-248.13" who="#RyszardGrodzicki">W imieniu Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich wnoszę o podjęcie uchwały zgodnie z projektem zawartym w druku nr 1107.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że - zgodnie z art. 73 ust. 6 regulaminu Sejmu - Sejm rozpatruje sprawozdanie komisji, wysłuchując jedynie sprawozdawcy, ewentualnie posła, którego wniosek dotyczy. Nad sprawozdaniem nie przeprowadza się dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-249.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł Zbigniew Mierzwa pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-249.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#ZbigniewMierzwa">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nigdy nie myślałem, że w czasach demokracji i w wolnej, niepodległej ojczyźnie przyjdzie tłumaczyć się za coś, czego nigdy się nie popełniło. Być oskarżonym tak, jak to czyniono w poprzednich czasach, kiedy to pomówienia traktowano jako pewnik i sadzano do więzień, a później rehabilitowano, tylko że rehabilitacja następowała często dopiero po śmierci oskarżonego.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#ZbigniewMierzwa">Akt oskarżenia przeciwko mnie jest podobny, chociaż w nieco innym wymiarze. Nie ma przeciwko mnie żadnego dowodu mojej winy. Jest tylko notatka prasowa redaktora, który w kolejnych zeznaniach ciągle coś prostuje i ciągle nie jest do końca pewien tego, co napisał.</u>
          <u xml:id="u-250.2" who="#ZbigniewMierzwa">Ostra walka polityczna, która rozgorzała na sali 17 października 1992 r. na temat założeń polityki gospodarczej na 1993 rok, została wygrana przez posłów mojego poglądu. Sejm założenia odrzucił. Wówczas dowiedziałem się, że musi się coś znaleźć przeciwko takiemu sprawcy jak ja, że jestem współwinny upadku założeń ówczesnego rządu. Zaczęło się więc polowanie w myśl starej maksymy: dajcie mi człowieka, a zarzuty i paragrafy zawsze znajdziemy. I stało się. Padłem ofiarą spisku rzekomych rzeczników prawdy, jedynej prawdy i słusznej.</u>
          <u xml:id="u-250.3" who="#ZbigniewMierzwa">Po udzieleniu wyjaśnień prokuratorowi, konfrontacji z oskarżającymi mnie redaktorami, przedstawieniu dowodów mojej niewinności, łącznie z filmem nagrywanym przez kamery, wówczas kamery sejmowe, jednoznacznie widać, że po mojej prawej i lewej stronie podczas głosowania siedzą koledzy posłowie. Nie ma więc możliwości dokonania czynu, o który oskarża się mnie publicznie. Wówczas prokurator stwierdza lakonicznie, iż nie może potwierdzić ani wykluczyć takiego czynu.</u>
          <u xml:id="u-250.4" who="#ZbigniewMierzwa">Nie boję się nigdy ostrej walki politycznej czy też gospodarczej, ale na argumenty i tylko na argumenty, a nie opierając się na insynuacji, pomówieniach oraz oszczerstwach. Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich uznała, że nie jest zasadne wystąpienie prokuratora generalnego o uchylenie immunitetu, ponieważ problem ten mieści się w ramach pełnienia mandatu poselskiego. Jakże się dziwię, nawiasem mówiąc, że zastępca prokuratora generalnego, który podpisał wówczas akt oskarżenia, wykazał tak wielką niekompetencję. Jest to orzeczenie komisji odnoszące się do problemu rozpatrywanego w przedmiotowym punkcie porządku dziennego posiedzenia Sejmu. Natomiast osobiście stwierdzam, że problem ten nie dotyczy mojej osoby, ponieważ żadnego wykroczenia nie popełniłem, lecz padłem ofiarą bezzasadnego pomówienia i oszczerstwa.</u>
          <u xml:id="u-250.5" who="#ZbigniewMierzwa">Proszę Wysoką Izbę o wzięcie tego faktu pod uwagę w czasie rozpatrywania tegoż problemu w jutrzejszym głosowaniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Zbigniew Mierzwa.</u>
          <u xml:id="u-251.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosowania nad tym punktem porządku dziennego przystąpimy jutro rano.</u>
          <u xml:id="u-251.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy rozpatrywanie punktów porządku dziennego w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-251.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie ma komunikatów.</u>
          <u xml:id="u-251.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Informuję, że zgłosili się panowie posłowie w celu złożenia oświadczeń poselskich.</u>
          <u xml:id="u-251.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do wysłuchania oświadczeń poselskich.</u>
          <u xml:id="u-251.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#RyszardNowak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W swoim 5-minutowym oświadczeniu chciałem zwrócić uwagę Wysokiej Izby na haniebny proceder powoływania do wojska polskiego absolwentów szkół specjalnych z upośledzeniem umysłowym. Jest to hańba dla wojska i osób reprezentujących instytucje, które za to odpowiadają, a więc zwierzchnika sił zbrojnych pana prezydenta Lecha Wałęsy, ministra obrony narodowej pana Zbigniewa Okońskiego oraz szefa Sztabu Generalnego pana generała Tadeusza Wileckiego. Podczas spotkania w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego w dniu 25 maja br. przedstawiciele pana prezydenta przemilczeli fakt poboru do wojska absolwentów szkół specjalnych z upośledzeniem umysłowym. Trzykrotnie pytałem, dlaczego tak się dzieje i nie otrzymałem odpowiedzi. Muszę zaznaczyć, że po spotkaniu obiecano mi, iż pan prezydent lub jego przedstawiciele ustosunkują się pisemnie do moich zarzutów. Niestety, minęły 3 miesiące i jak dotąd nie mam żadnej odpowiedzi, a przecież w tym czasie był pobór do wojska, podczas którego umundurowano również osoby z upośledzeniem umysłowym. Niedługo odbędzie się następny pobór i historia z pewnością się powtórzy, a pan prezydent w dalszym ciągu w tej haniebnej sprawie będzie milczał. Zwracam się również z trybuny sejmowej w tej samej haniebnej sprawie do ministra obrony narodowej pana Zbigniewa Okońskiego. Mówiąc prawdę, panie ministrze, zwracam się do pana oficjalnie piąty raz z rzędu, powtarzam: piąty raz z rzędu, gdyż do tej pory zadałem zapytanie poselskie, złożyłem interpelację w tej samej sprawie, a nawet napisałem list do marszałka Sejmu pana Józefa Zycha, by wezwał pana do wyjaśnienia kwestii. Niestety, minęło już kilka miesięcy, a pan mimo dostarczonych przeze mnie dowodów twierdzi, że nie powołuje się do wojska polskiego osób z upośledzeniem umysłowym, a jeżeli już, to w sporadycznych wypadkach, które nazwał pan bardzo zgrabnie „wypadkami przy pracy”. Pozwoli pan, panie ministrze, że przytoczę z trybuny sejmowej kilka przykładów tych wypadków przy pracy: z Zespołu Szkół Specjalnych w Jeleniej Górze corocznie aż 35% absolwentów idzie do wojska, z Zasadniczej Szkoły Zawodowej Specjalnej w Rybniku ok. 30% uczniów otrzymało ostatnio kategorię A, z Zespołu Szkół Specjalnych w Chorzowie ostatnio aż 45% uczniów otrzymało kategorię A, ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Bielawie corocznie powołuje się do wojska ok. 10% absolwentów szkoły.</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#RyszardNowak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W omawianej sprawie zwróciłem się również do przedstawiciela Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Podczas rozmowy z panem generałem Leonem Komornickim, zastępcą szefa Sztabu Generalnego, dowiedziałem się rzeczy wręcz niewiarygodnych. Na moje zarzuty pan generał Leon Komornicki odpowiedział: Panie pośle, w Sejmie leży od ponad dwóch lat rządowy projekt ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej, który te kontrowersyjne sprawy bardzo dobrze reguluje, lecz nie znajduje on poparcia u posłów.</u>
          <u xml:id="u-252.2" who="#RyszardNowak">Jeszcze raz panu odpowiem, panie generale, tym razem z trybuny sejmowej, iż w czasie naszej ówczesnej rozmowy Sejm funkcjonował dopiero od roku i ośmiu miesięcy, więc żaden projekt ustawy nie mógł leżeć od ponad dwóch lat. Poza tym, panie generale, takiego projektu ustawy w Sejmie obecnej kadencji nie ma. Mało tego, nie był on nigdy nawet wnoszony. W tej sytuacji pozostaje mi tylko pogratulować panu, panie generale, wspaniałej wiedzy i doskonałego rozeznania w sprawach wojskowych.</u>
          <u xml:id="u-252.3" who="#RyszardNowak">Na zakończenie swego oświadczenia jeszcze raz apeluję do osób odpowiedzialnych za pobór do wojska osób z upośledzeniem umysłowym - do zwierzchnika sił zbrojnych pana prezydenta Lecha Wałęsy, do ministra obrony narodowej pana Zbigniewa Okońskiego i do szefa Sztabu Generalnego pana gen. Tadeusza Wileckiego: Nie wcielajcie w szeregi Wojska Polskiego absolwentów szkół specjalnych z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, gdyż takie działania bardzo niekorzystnie wpłyną na obronność kraju i morale wojska, co w konsekwencji może doprowadzić do okrycia wojska polskiego hańbą i ośmieszenia go.</u>
          <u xml:id="u-252.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu celem wygłoszenia oświadczenia poselskiego pana posła Jacka Soskę, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#JacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W swym oświadczeniu pragnę ustosunkować się do trwającej od pewnego czasu w prasie, środkach masowego przekazu - aby powiedzieć z pewną odpowiedzialnością - nagonki na immunitety poselskie. Mieliśmy sprawę - i dosyć dużo miejsca w środkach masowego przekazu i w prasie jej poświęcono - immunitetu posła Ireneusza Sekuły. Proszę wybaczyć, ale każdy poseł na tej sali ma swój obowiązek i swoje, że tak powiem, poczucie godności i obowiązku względem tej Izby i względem wyborców.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#JacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Trwają prace w Komisji Konstytucyjnej nad przyszłą konstytucją. Niedawno mieliśmy przypadek głosowania na tej sali nad immunitetem posła Ireneusza Sekuły. Jakkolwiek by się stało - a stało się tak, że immunitetu nie uchylono - to teraz powstaje pytanie, jak wygląda poseł, który głosował za uchyleniem immunitetu, a który nie głosował? Pragnę oświadczyć z tej trybuny, iż trzecią kadencję, jako poseł, miałem możliwość przyglądania się polityce. Poseł ma dbać nie o to, żeby czegoś nie zrobił, a ma bardzo się pilnować, żeby go w cokolwiek nie wrobiono. I przykro mi, ale to jest cena, którą płaci polityk siedzący na tej sali. Może nie jestem tutaj obrońcą i nie uzgadniałem z posłem Mierzwą, że on umie się sam obronić. Ale było mu niezręcznie o pewnych sprawach mówić.</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#JacekSoska">Co w tej sprawie Prezydium Sejmu może zrobić, bo jutro będzie głosowanie? Przeciwko uchyleniu immunitetu żadnego posła nie głosowałem i nie będę głosował, bo zarówno poseł Mierzwa, jak i poseł Sekuła są trzecią kadencję w tym parlamencie. Poseł Ireneusz Sekuła miał 31 tys. 700 głosów w swoim okręgu wyborczym i on przed elektoratem odpowiada; poseł Mierzwa miał 17 tys. głosów. Jesteśmy, jako Wysoka Izba, jednym z niewielu ciał wybieralnych na zasadach prawdziwej demokracji. I odpowiedzialność każdego posła ciąży na jego opinii, ciąży na przyszłym głosowaniu do następnej kadencji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-254.3" who="#JacekSoska">Mam taki dylemat, pani marszałek, Wysoka Izbo, czy w końcu Prezydium Sejmu nie mogłoby zadbać o to, żeby posłowie nie byli szkalowani. Akurat w wypadku posła Mierzwy ja ten wypadek... Inaczej. Oglądałem w telewizji zrobione kamerą zdjęcie od tyłu - kto przyciskał dwa razy przycisk. Siedziałem też nieopodal - bo pamiętam ten dzień - i akurat nie był to poseł Mierzwa. I teraz w jakim świetle... jakie ma prawo i jakie możliwości proszenia Prezydium Sejmu czy marszałka Sejmu przeciętny poseł, ażeby nie szkalowano jego osoby? Bo do tej pory nie zdarzało się, żeby Prezydium Sejmu wyraźnie stanęło w obronie posła, który został oszkalowany. A poseł nie ma możliwości. Polityka jest jedna, kto jest mocniejszy, ten wygrywa. Są posłowie, którzy mają dostęp do prasy, do telewizji, do środków masowego przekazu i mogą ewentualnie się obronić, a są posłowie, którzy może po prostu nie mają takich możliwości. Oczekuję, że po głosowaniu, bez względu na to, jakie by ono było, że w końcu marszałek Sejmu i Prezydium Sejmu określi, co to jest immunitet. Bo jeżeli mamy go zdejmować, czy być posądzani jako posłowie głosujący na tej sali za uchyleniem czy wstrzymaniem się, czy po prostu za immunitetem, jesteśmy też poddawani pewnej presji społecznej. To rzutuje na Wysoką Izbę i wydaje mi się, że po jutrzejszym głosowaniu powinno być to przedmiotem obrad Prezydium Sejmu. Czy to jest poseł Bocheń, Mierzwa, Sekuła, czy każdy inny, 2 lata po zakończeniu kadencji Sejmu można mu zrobić sprawę sądową. A ja wierzę, że wiele jest podtekstów spraw politycznych i każdy poseł musi się bronić i pilnować, żeby go nie wrobiono w takie czy inne sprawy. Tym bardziej, że poseł, który jest ostry, można tak powiedzieć, który się zajmuje różnymi sprawami, który niejednokrotnie uderza w aferę, ma groźby z takiej czy i innej strony. Może poseł jest odporny, ale jest jeszcze rodzina posła, która nie zawsze jest odporna, bo mamy żony, dzieci itd. itd. Wymaga to naprawdę szczególnej troski ze strony Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-254.4" who="#JacekSoska">Bardzo bym prosił, bo Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich ma dużo pracy w tej kadencji. Ja też byłem w tej komisji i ze względu na wypowiedzi, cenzurę itd. itd. też mam wiele do powiedzenia i do życzenia, bo jestem posłem na tej sali, jednym z 460. Ale wierzę, że Prezydium Sejmu, marszałek będzie w stanie zadbać o to, żeby posłowie mieli obronę w parlamencie. Prokuratorowi, jaki ma immunitet, który pozwał, uważam, że niesłusznie, mam prawo to z trybuny powiedzieć - co mu grozi. Jak tę sprawę załatwić, zostawiam w rękach pani marszałek i Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-254.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł w sprawie oświadczenia poselskiego?</u>
          <u xml:id="u-255.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Może, panie pośle, sekundkę, spróbuję odpowiedzieć panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-255.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, jeśli chodzi o sprawę, co to jest immunitet, to określa go konstytucja i regulamin i tego pojęcia Prezydium Sejmu nie jest w stanie zmienić. I to jest jeden problem. Natomiast drugi problem, o którym pan mówił, to obrona czci posłów. Naturalnie, Prezydium Sejmu bardzo chętnie by to robiło, tylko że w wypadku, jeżeli poseł jest posądzany o coś, nawet niesłusznie, Prezydium Sejmu nie ma żadnych śledczych możliwości stwierdzenia, na ile to jest prawda lub nie. Prezydium Sejmu stoi wtedy na stanowisku, że właśnie od tego jest Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich, żeby, jeżeli wpłynie wniosek, broniła posła i postawiła przed Wysoką Izbą taki lub inny wniosek. Innych możliwości Prezydium Sejmu po prostu nie ma - ani konstytucyjnie, ani regulaminowo.</u>
          <u xml:id="u-255.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł Józef Michalik z Polskiego Stronnictwa Ludowego chce wygłosić oświadczenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#JózefMichalik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Miałem nie zabierać głosu w przedmiotowej sprawie, ale jestem posłem z województwa przemyskiego i w mass mediach województwa przemyskiego, a szczególnie w prasie, bardzo dużo ostatnio mówi się o pośle Mierzwie. Mierzwa na przykład nie będzie siedział — stwierdza dawne „Życie Przemyskie”, teraz nazywane „Pogranicze”, gdzie w artykule redaktor Besz pisze o tym, co się tutaj dzieje. Poseł Mierzwa stracił żonę, trzy jego dorastające córki zapewne z mieszanymi uczuciami przyjmują to, o czym pisze prasa, nie mając dowodów osądu. Pytam więc prokuraturę i tych, którzy mieli czas, żeby osądzić posła Mierzwę w odpowiednim czasie i w terminie, kiedy nie był jeszcze posłem. Jakże są dalekie te organa od wydawania osądu o drugim człowieku! Dopiero teraz, kiedy jest posłem, kiedy stracił żonę, kiedy dorastające córki chodzą do szkoły, wypisuje się w przedmiotowej sprawie osądy, nie powiem jakie, bo nie czas i miejsce na to. Ale warto się w tej Izbie zastanowić nad zabezpieczeniem moralnym i gratyfikacjami z tytułu posądzenia osoby publicznej, zwłaszcza wtedy, kiedy nie ma dowodów ostatecznych ogłoszonej winy. Dlatego w przedmiotowej sprawie pozwoliłem sobie zabrać głos i zapytać Prezydium Sejmu i nas wszystkich, czy aby nie posądzamy zbytnio ludzi, nad którymi ciąży taki obowiązek, jakim jest służenie narodowi w parlamencie. A myślę, że ten obowiązek poseł Mierzwa z godnością przez trzy kadencje pełnił, skoro wyborcy go doceniali i wybierali. I to jest moja konkluzja. Moralność człowieka oceniają ludzie, którzy idą na wybory, a jeżeli istnieje jeszcze możliwość innej oceny, to myślę, że powinno to być przeprowadzane szybko - wtedy, kiedy jest na to właściwy czas. Nie powinno być przeciągania sprawy w długotrwałych procedurach. Mam więc nadzieję, że takie zjawiska w naszym życiu będą już należały do przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym zakończyliśmy oświadczenia poselskie.</u>
          <u xml:id="u-257.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, tj. do dnia 25 sierpnia 1995 r., do godz. 9 rano. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-257.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 21 min 57)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>