text_structure.xml 668 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min 02)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Józef Zych oraz wicemarszałkowie Aleksander Małachowski, Włodzimierz Cimoszewicz i Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#JózefZych">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#JózefZych">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#JózefZych">Panie i Panowie! Informuję, iż miejsce w loży honorowej zajął pan Lech Wałęsa, prezydent Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#JózefZych">Witam pana prezydenta.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#JózefZych">Wysoka Izbo! Gościmy dziś na sali obrad delegację Chińsko-Polskiej Grupy Przyjaźni w Ogólnochińskim Zgromadzeniu Przedstawicieli Ludowych.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#JózefZych">Witam pana Cuei Naifu, członka Stałego Komitetu Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych i przewodniczącego Chińsko-Polskiej Grupy Przyjaźni, wraz z delegacją oraz życzę przyjemnego i owocnego pobytu w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#JózefZych">Na sekretarzy powołuję posłów Waldemara Dobrowolskiego i Witolda Firaka.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#JózefZych">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pan poseł Witold Firak.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#JózefZych">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#JózefZych">Protokół 49 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#JózefZych">Przystępujemy...</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#JózefZych">Panowie posłowie, w tej chwili bardzo już proszę o zwrócenie uwagi na referowanie porządku obrad.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#JózefZych">Porządek dzienny posiedzenia został paniom i panom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#JózefZych">Przypominam, że Sejm przeniósł na bieżące posiedzenie głosowanie nad wnioskiem w sprawie odrzucenia projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#JózefZych">Komisja Kultury i Środków Przekazu przedstawiła sprawozdanie o poprawkach zgłoszonych w drugim czytaniu do projektu uchwały w sprawie sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#JózefZych">Jednocześnie informuję, że grupa posłów przedłożyła nowy projekt uchwały w tej sprawie, skierowany przez Prezydium Sejmu do komisji. Do sprawy tej powrócimy po otrzymaniu sprawozdania komisji.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#JózefZych">Wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#JózefZych">Komisja Ustawodawcza oraz grupa posłów przedłożyły projekty ustaw o zmianie ustawy o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#JózefZych">Grupa posłów przedłożyła wniosek w sprawie odwołania pana Lecha Kaczyńskiego ze stanowiska prezesa Najwyższej Izby Kontroli. W związku z tym Prezydium Sejmu przedłożyło projekt uchwały w sprawie trybu zgłaszania kandydatów na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#JózefZych">Komisja Samorządu Terytorialnego przedstawiła sprawozdanie o projekcie uchwały w sprawie 5 rocznicy odrodzenia samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#JózefZych">W związku z tym Prezydium Sejmu, po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów, proponuje:</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#JózefZych">1) skreślenie dotychczasowych punktów 7 i 11 porządku dziennego, dotyczących pierwszego czytania projektów ustaw: o zmianie Kodeksu cywilnego oraz Prawo wodne;</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#JózefZych">2) dodanie następujących punktów porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#JózefZych">— Głosowanie nad wnioskiem w sprawie odrzucenia rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe (punkt ten rozpatrzymy jako pierwszy w porządku dziennym);</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#JózefZych">— Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o komisyjnym projekcie uchwały w sprawie sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z rocznego okresu działalności wraz z informacją o podstawowych problemach radiofonii i telewizji;</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#JózefZych">— Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych;</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#JózefZych">— Pierwsze czytanie komisyjnego oraz poselskiego projektów ustaw o zmianie ustawy o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#JózefZych">— Wniosek w sprawie odwołania pana Lecha Kaczyńskiego ze stanowiska prezesa Najwyższej Izby Kontroli;</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#JózefZych">— Pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie trybu zgłaszania kandydatów na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli (wniosek oraz projekt uchwały rozpatrzymy w debacie łącznej);</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#JózefZych">— Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego o poselskim projekcie uchwały w sprawie 5 rocznicy odrodzenia samorządu terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#JózefZych">W zakresie przedstawionych propozycji Klub Parlamentarny Unii Wolności wnosi o nierozpatrywanie projektów ustaw o zmianie ustawy o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję Prezydium Sejmu przyjął, a wniosek o rozpatrzenie projektów nowelizacji ustawy o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej poddam pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku Unii Wolności czytamy: Inicjatywa wniesienia projektu ustawy o zmianie ustawy o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej jest spóźniona. Faktycznie prezydencka kampania wyborcza rozpoczęła się i zmiana ustawy regulującej tryb wyboru prezydenta w toku tego postępowania nie jest właściwa. Różnice pomiędzy uregulowaniami obowiązującej ustawy o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej i odpowiednimi postanowieniami tzw. małej konstytucji dają się rozwiązać poprzez stosowanie przepisów konstytucyjnych, na zasadzie pierwszeństwa norm konstytucyjnych przed normami ustawodawczymi.</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#JózefZych">Pod głosowanie poddam zatem wniosek Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie komisyjnego oraz poselskiego projektów ustaw o zmianie ustawy o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 344 posłów. Za wnioskiem Prezydium Sejmu głosowało 244 posłów, przeciw - 64, 36 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm przyjął propozycję Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.44" who="#JózefZych">Informuję, że na podstawie art. 99 ust. 3 regulaminu Sejmu zgłoszono wnioski do porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.45" who="#JózefZych">Przystępuję do ich zreferowania.</u>
          <u xml:id="u-2.46" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego wnosi o skreślenie z porządku dziennego obrad punktu 10 w brzmieniu: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o służbie zastępczej.</u>
          <u xml:id="u-2.47" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Wiadomo nam, że rząd zakończył prace nad projektem aktu normatywnego dotyczącego służby zastępczej. Jest on aktualnie przedmiotem konsultacji resortowych. Uważamy więc, że projekty te należy rozpatrywać łącznie, czyli dla dobra sprawy odroczyć omawianie propozycji poselskiej.</u>
          <u xml:id="u-2.48" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu popiera ten wniosek.</u>
          <u xml:id="u-2.49" who="#komentarz">(Poseł Ludwik Turko: Panie marszałku, proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-2.50" who="#JózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#LudwikTurko">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przed przeszło trzema miesiącami słyszeliśmy dokładnie tę samą argumentację. 15 lutego ten punkt został zdjęty z porządku dziennego. Pani minister Waniek zapewniła wtedy uroczyście, że w ciągu miesiąca rząd przedstawi projekt ustawy o powszechnym obowiązku obrony, który będzie również regulował sprawy służby zastępczej. W tej chwili wracamy do punktu wyjścia.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#LudwikTurko">Chciałbym też zwrócić uwagę, że przedmiotem ustawy o zastępczej służbie wojskowej jest tylko niewielka część tego, co będzie przedmiotem regulacji rządowej. (Propozycja rządowa reguluje całość problemów związanych z powszechnym obowiązkiem obrony.) Uważam, że należy tematowi dotyczącemu zastępczej służby wojskowej poświęcić pierwsze czytanie; ograniczając się tylko do tego tematu. Oczywiście nie ma żadnych powodów, ażeby w trakcie prac komisji nie rozpatrywać obu tych zagadnień łącznie.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#LudwikTurko">Wnoszę o to, ażeby utrzymać w porządku dziennym punkt przewidujący pierwsze czytanie projektu ustawy o zastępczej służbie wojskowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego o skreślenie z porządku dziennego punktu 10 w brzmieniu: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o służbie zastępczej, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 354 posłów. Za przyjęciem wniosku PSL głosowało 242 posłów, przeciw - 96, wstrzymało się od głosu 16 posłów.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego przyjął.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Unii Wolności wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu Rzeczypospolitej Polskiej dotycząca zamierzonej likwidacji Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Z informacji przedstawionych Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz licznych wypowiedzi wojewodów, jak również z informacji zamieszczonych na łamach prasy wynika, że rząd zamierza zlikwidować Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska. Wyżej wymienione informacje zawierają projekt bezpośredniego podporządkowania wojewódzkich inspekcji ochrony środowiska wojewodom, a funkcje wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska pełniliby dyrektorzy oddziałów ochrony środowiska lub kierownicy podobnych struktur urzędów wojewódzkich. W znacznym stopniu ograniczona ma być Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska jako organ ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa. Na tym tle rodzą się wątpliwości wymagające wyjaśnienia ze strony rządu, które m.in. czynią niezbędnym uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania: Czy intencją projektodawców likwidacji jest powrót do złych i odrzuconych przy „okrągłym stole” wzorów i struktur kontroli środowiska z czasów PRL? Dlaczego zamierza się zlikwidować dobrze dotychczas funkcjonujący aparat kontrolny i monitorujący środowisko, przynoszący również wymierne efekty ekonomiczne? Na jakiej zasadzie przyszła zreformowana służba ochrony środowiska będzie mogła w sposób zobiektywizowany i pozbawiony partykularnych, lokalnych nacisków kontrolować przestrzeganie przepisów o ochronie środowiska, skoro wojewoda jest organem założycielskim w stosunku do dużej liczby zakładów i przedsiębiorstw, funkcjonujących w każdym województwie? Jak można uzasadnić zrezygnowanie z rozpoczętego i nie zakończonego procesu unifikacji pomiarów na obszarze całego kraju w oparciu o ujednolicony typ oraz niezbędną ilość kosztownego sprzętu? Jak projektodawca wyobraża sobie działalność służb o stricte wojewódzkim zasięgu w trakcie monitorowania zjawiska o zasięgu regionalnym lub transgranicznym?</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Pragnę poinformować, że stanowisko Prezydium Sejmu dotyczące niepopierania wniosków, o których będziemy teraz mówić, wynika tylko z tej przyczyny, iż porządek obrad jest bardzo przeładowany, a i tak ustaliliśmy, że obrady będą trwały do godz. 24. To jest zasadnicza przesłanka stanowiska Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#JózefZych">Informuję, iż Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Unii Wolności o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu Rzeczypospolitej Polskiej dotycząca zamierzonej likwidacji Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 352 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 117 posłów, przeciw - 208, 27 posłów wstrzymało się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Unii Wolności odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#JózefZych">Unia Pracy Klub Parlamentarny wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o przyczynach i rozmiarach konfliktów pracowniczych ze szczególnym uwzględnieniem ZPC „Ursus” oraz sposobach, jakimi rząd zamierza te problemy rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Mimo iż od około 2,5 roku trwa proces pewnej poprawy sytuacji gospodarczej, narasta obecnie fala konfliktów socjalnych. Powinno to skłaniać do sformułowania obiektywnej diagnozy i odpowiedniej modyfikacji polityki społeczno-gospodarczej, tak by nie doszło do destabilizacji sytuacji społecznej i politycznej. Rząd nie może się też uchylać od odpowiedzialności za losy największych przedsiębiorstw, w których posiadaniu znajduje się ogromny majątek narodowy, a od losów tych zakładów zależy byt wielu pracowniczych rodzin.</u>
          <u xml:id="u-4.19" who="#JózefZych">Tej samej problematyki dotyczy wniosek Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów w sprawie sytuacji strajkowej w kraju, przyczynach niepodejmowania rozmów z protestującymi, niewywiązywania się rządu z wcześniejszych porozumień z pracownikami sektora zbrojeniowego i ciągnikowego.</u>
          <u xml:id="u-4.20" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Sprzeciw budzi postawa rządu, który nie potrafi rozwiązać konfliktu społecznego i sytuacji strajkowej w przemyśle zbrojeniowym i ciągnikowym. Rząd nie wywiązuje się z podstawowych funkcji właścicielskich w stosunku do przedsiębiorstw państwowych. Dalsze lekceważenie i ignorowanie słusznych postulatów strajkujących może doprowadzić do wybuchu społecznego. Sejm winien znać przyczyny takiej postawy rządu.</u>
          <u xml:id="u-4.21" who="#JózefZych">Pragnę poinformować, że klub Konfederacji Polski Niepodległej w czasie posiedzenia Konwentu Seniorów wyraził zgodę na to, aby te obydwa zagadnienia, jeżeli taka będzie wola Sejmu, były rozpatrywane łącznie, gdyż dotyczą tej samej problematyki.</u>
          <u xml:id="u-4.22" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu popiera umieszczenie tej problematyki w porządku dziennym obecnego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-4.23" who="#JózefZych">Obecnie kolejno poddam wnioski pod głosowanie. Przyjęcie pierwszego z nich spowoduje bezprzedmiotowość drugiego.</u>
          <u xml:id="u-4.24" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania nad wnioskiem Unii Pracy Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-4.25" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Kamiński: Nie było głosu przeciw wprowadzeniu do porządku.)</u>
          <u xml:id="u-4.26" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Unii Pracy Klubu Parlamentarnego o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o przyczynach i rozmiarach konfliktów pracowniczych ze szczególnym uwzględnieniem Zakładów Przemysłu Ciągnikowego „Ursus” oraz sposobach, jakimi rząd zamierza te problemy rozwiązać, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.27" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.28" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-4.29" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 357 posłów. Za przyjęciem wniosku było 317 posłów, przeciw - 13, 27 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.30" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Unii Pracy Klubu Parlamentarnego przyjął.</u>
          <u xml:id="u-4.31" who="#JózefZych">A teraz odpowiadam panu posłowi Krzysztofowi Kamińskiemu.</u>
          <u xml:id="u-4.32" who="#JózefZych">Panie pośle, ponieważ wnioski były różnie zredagowane, w związku z tym moim obowiązkiem było poddanie ich w takiej kolejności pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-4.33" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie projektu uchwały o zmianie uchwały o trybie prac nad ustawą o ratyfikacji konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską.</u>
          <u xml:id="u-4.34" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Ustały przyczyny będące podstawą poprzedniej uchwały Sejmu w tej sprawie z dnia 1 lipca 1994 r. Nie ma przeszkód, aby konkordat został ratyfikowany. Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego przyjęła nową regulację dotyczącą stosunków państwo-Kościół, zaś stosowna komisja oceniająca ustawę ratyfikacyjną uznała, że konkordat zgodny jest z konstytucją Rzeczypospolitej. W świetle tych argumentów przyjęcie nowej uchwały Sejmu w sprawie trybu prac na konkordatem jest w pełni uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-4.35" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-4.36" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.37" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie projektu uchwały o zmianie uchwały o trybie prac nad ustawą o ratyfikacji konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.38" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.39" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-4.40" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 358 posłów. Za przyjęciem wniosku KPN głosowało 144 posłów, przeciw - 192, 22 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.41" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-4.42" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy o ratyfikacji konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską (druki nr 837-A i 837-B).</u>
          <u xml:id="u-4.43" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Należy przystąpić do drugiego czytania rządowego projektu ustawy o ratyfikacji konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską (druk nr 327).</u>
          <u xml:id="u-4.44" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.45" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy o ratyfikacji konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską (druki nr 837-A i 837-B), zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.46" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.47" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-4.48" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 354 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 150 posłów, przeciw - 188, 16 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.49" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-4.50" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów o polityce regionalnej wobec Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem stosunku rządu do projektu kontraktu dla woj. katowickiego.</u>
          <u xml:id="u-4.51" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Stała degradacja ekonomiczna, społeczna i ekologiczna woj. katowickiego rodzi zasadnicze pytania o istnienie polityki regionalnej państwa wobec regionu Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Oddolne inicjatywy społeczne, w tym projekt NSZZ „Solidarność” — kontraktu dla woj. katowickiego — są ignorowane przez rząd. Oczekujemy, że rząd przedstawi Sejmowi swoje jednoznaczne stanowisko w powyższych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-4.52" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-4.53" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.54" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów o polityce regionalnej wobec Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem stosunku rządu do projektu kontraktu dla woj. katowickiego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.55" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.56" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-4.57" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 347 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 65 posłów, przeciw - 195, 87 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.58" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-4.59" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów i prezesa Narodowego Banku Polskiego o zasadności i skutkach upłynnienia kursu złotego w kontekście deficytu handlowego, niedorozwiniętego rynku dewizowego i masowego bezrobocia.</u>
          <u xml:id="u-4.60" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Wprowadzenie płynnego kursu złotówki budzi zasadnicze zastrzeżenia co do oficjalnie deklarowanych celów. Upłynnienie kursu zmierza bowiem wyraźnie do dewaluacji dolara. Jest więc zagrożeniem dla polskiego eksportu, a promocją zachodniego importu. Grozi wzrostem bezrobocia i jeszcze wyższym deficytem handlowym. W związku z powyższym zarówno premier, jak i prezes Narodowego Banku Polskiego powinni odpowiedzieć Sejmowi na następujące pytania:</u>
          <u xml:id="u-4.61" who="#JózefZych">— Dlaczego rząd i kierownictwo Narodowego Banku Polskiego zmierzają do ograniczenia polskiego eksportu i promowania obcego importu kosztem wzrostu bezrobocia?</u>
          <u xml:id="u-4.62" who="#JózefZych">— Dlaczego rząd i kierownictwo Narodowego Banku Polskiego tworzą możliwości wielkich spekulacji finansowych na różnicach kursowych i kto poniesie ich koszty?</u>
          <u xml:id="u-4.63" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu z przyczyn już omówionych nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-4.64" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.65" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów i prezesa Narodowego Banku Polskiego o zasadności i skutkach upłynnienia kursu złotego w kontekście deficytu handlowego, niedorozwiniętego rynku dewizowego i masowego bezrobocia, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.66" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.67" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-4.68" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 352 posłów. Za uwzględnieniem wniosku głosowało 102 posłów, przeciw - 202, 48 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.69" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-4.70" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o pracach nad ustawami o powszechnym uwłaszczeniu, reprywatyzacji i prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-4.71" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Sprawy przekształceń własnościowych w naszym kraju są stale na porządku dziennym od 1989 r. W życie weszła tylko ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, która nie doczekała się powszechnej akceptacji politycznej, w tym wielu ugrupowań parlamentarnych i pozaparlamentarnych. Nie jest wprowadzany także w życie pakt o przedsiębiorstwie, który miał być namiastką powszechnego uwłaszczenia. Pod rządami obecnej koalicji zostały odrzucone dwie ustawy o reprywatyzacji, a także nie znowelizowano ustawy o prywatyzacji. Niejasne są zamierzenia koalicji odnośnie do sprawy powszechnego uwłaszczenia. Jednocześnie w okresie rządów koalicji SLD–PSL spadło w poważnym stopniu tempo prywatyzacji, której nie zastępuje hasło komercjalizacji. Są to wystarczające powody, aby wysłuchać informacji rządu o przygotowanych założeniach, ponieważ w tych sprawach opinia publiczna i Sejm nie są wystarczająco poinformowane. Pan premier Józef Oleksy zapowiedział w swoim exposé podjęcie energicznych działań w kierunku reform gospodarczych, w tym reprywatyzacji i prywatyzacji. Przypominamy, że w swoich obietnicach wyborczych obecna koalicja rządowa zapowiadała rozwiązanie tych problemów inaczej oraz bardziej sprawiedliwie i sprawniej. Nie można zbywać opinii publicznej obietnicami, że wkrótce rząd przedstawi odpowiednie projekty ustaw. Ważny jest także kierunek podjętych prac. Klub Parlamentarny BBWR oczekuje przedstawienia odpowiedniej informacji rządu.</u>
          <u xml:id="u-4.72" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-4.73" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.74" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o pracach nad ustawami o powszechnym uwłaszczeniu, reprywatyzacji i prywatyzacji, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.75" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.76" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-4.77" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 352 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 87 posłów, przeciw - 223, 42 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.78" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-4.79" who="#JózefZych">Grupa posłów wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o realizacji rezolucji Sejmu z 23 czerwca 1994 r. w sprawie finansowania oświaty w latach 1995–1997.</u>
          <u xml:id="u-4.80" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: W szkołach i placówkach oświatowych decyzjami kuratorów oświaty wprowadzane są różne programy oszczędnościowo-dostosowawcze, w wyniku których pogarszają się warunki nauki uczniów, a znaczna grupa nauczycieli utraci pracę. Programy te zmierzają głównie do zawieszenia zajęć pozalekcyjnych, likwidacji podziału na grupy, zmniejszania rozmiarów nauczania indywidualnego, zajęć korekcyjno-wyrównawczych, likwidacji świetlic szkolnych z dożywianiem, łączenia oddziałów. Zagrożone jest bezpieczeństwo młodzieży i higiena pracy. Programy oszczędnościowe wprowadzane są bez konsultacji społecznych, w drodze nakazów. Planowane zwolnienia nauczycieli nie spowodują oszczędności finansowych ze względu na konieczność wypłacania ustawowych odpraw, a w sposób niedopuszczalny ograniczą funkcje dydaktyczno-wychowawcze i opiekuńcze szkoły. Powyższe działania rozmijają się z intencją rezolucji Wysokiej Izby, którą przyjęto jako wynik debaty nad edukacją.</u>
          <u xml:id="u-4.81" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-4.82" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.83" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku grupy posłów o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o realizacji rezolucji Sejmu z 23 czerwca 1994 r. w sprawie finansowania oświaty w latach 1995–1997, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.84" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.85" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.86" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-4.87" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 352 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 216 posłów, przeciw - 89, 47 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.88" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek grupy posłów o dodanie nowego punktu porządku dziennego przyjął.</u>
          <u xml:id="u-4.89" who="#JózefZych">Pan poseł Ryszard Zając z Sojuszu Lewicy Demokratycznej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o działalności Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencji Episkopatu Polski.</u>
          <u xml:id="u-4.90" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Na 48 posiedzeniu Sejmu Rzeczypospolitej pan Marek Borowski, minister - szef Urzędu Rady Ministrów, na wniosek klubu Unii Pracy przedstawił informację rządu w sprawie oceny realizacji ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła katolickiego. Kierując się treścią uzasadnienia wniosku, pan minister Marek Borowski był łaskaw przedstawić informację o realizacji tej ustawy wyłącznie w kontekście finansowo-majątkowym. Tymczasem wspomniana ustawa w art. 4 ust. 1 sankcjonuje działalność tzw. Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencji Episkopatu Polski, której zadaniem jest rozpatrywanie problemów związanych z rozwojem stosunków pomiędzy państwem a Kościołem oraz interpretowanie niniejszej ustawy i jej wykonywania.</u>
          <u xml:id="u-4.91" who="#JózefZych">Nie ulega wątpliwości, że stosunki pomiędzy państwem a Kościołem katolickim należą do spraw nader istotnych w funkcjonowaniu Rzeczypospolitej Polskiej i z konstytucyjnych powodów nie mogą być wyłączone spod kontroli Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-4.92" who="#JózefZych">Szczególny status prawny komisji, która nie jest ani organem administracji państwowej, ani organem administracji kościelnej, uniemożliwia wgląd w jej działalność w trybie przewidzianym w ustawie o obowiązkach i prawach posłów i senatorów, a nawet w trybie przewidzianym dla interpelacji poselskich, m.in. z powodu braku zgody współprzewodniczącego tej komisji arcybiskupa Jerzego Stroby. Informacja o działalności Komisji Wspólnej nigdy dotąd nie była Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej przedstawiona. Wniosek w tej sprawie jest zatem całkowicie zasadny.</u>
          <u xml:id="u-4.93" who="#JózefZych">Proszę, pan poseł Krzysztof Kamiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#KrzysztofKamiński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Sprzeciw wobec tego wniosku - z dwóch powodów. Tu nie chodzi o to, że mimo iż 2 dni temu przedstawiciele SLD ściskali się z Ojcem Świętym, dzisiaj głosują przeciwko ratyfikacji konkordatu. Chodzi o to, że poseł Zając może to pytanie postawić w klubie swojemu koledze klubowemu Markowi Borowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#JózefZych">Myślę, że pan poseł Kamiński mówiąc o ściskaniu miał na myśli przekazanie znaku pokoju.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku pana posła Ryszarda Zająca z Sojuszu Lewicy Demokratycznej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o działalności Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencji Episkopatu Polski, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 353 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 89 posłów, przeciw - 199, 65 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek pana posła Ryszarda Zająca odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#JózefZych">Pan poseł Aleksander Bentkowski wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej, o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Kodeks handlowy oraz o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Wspomniany projekt ustawy jest prawdopodobnie najstarszym projektem rozpatrywanym przez obecny Sejm. Aktualnie Komisje: Sprawiedliwości; Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Ustawodawcza zakończyły prace nad poprawkami zgłoszonymi przez Senat i jest możliwość ich rozpatrzenia na najbliższym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.12" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku pana posła Aleksandra Bentkowskiego o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej, o zmianie rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Kodeks handlowy oraz o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-6.13" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-6.14" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-6.15" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 358 posłów. Za uwzględnieniem wniosku głosowało 141 posłów, przeciw - 157, 60 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.16" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek pana posła Aleksandra Bentkowskiego odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-6.17" who="#JózefZych">Stwierdzam, że porządek dzienny 50 posiedzenia, zaproponowany przez Prezydium Sejmu, wraz z przyjętymi zmianami, został zatwierdzony.</u>
          <u xml:id="u-6.18" who="#JózefZych">Obecnie przedstawię propozycje dotyczące trybu rozpatrywania punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-6.19" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, proponuje przeprowadzenie debaty średniej nad informacją ministra spraw zagranicznych oraz przeprowadzenie debat krótkich nad punktami dotyczącymi: sprawozdania komisji o projekcie ustawy o zmianie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego; sprawozdania komisji o projektach ustaw o zmianie Kodeksu karnego; sprawozdania komisji o projekcie ustawy o ochronie roślin uprawnych; sprawozdania komisji o projektach ustaw o Polskich Kolejach Państwowych; pierwszego czytania projektu ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego; pierwszego czytania projektów ustaw o zmianie ustawy o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także informacji o stanie prac nad koncepcją reformy ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-6.20" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu proponuje wysłuchanie 10-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i 5-minutowych w imieniu kół w dyskusji nad projektem ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora oraz nad projektem ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-6.21" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu proponuje nieprzeprowadzanie debaty nad projektem uchwały w sprawie 5 rocznicy odrodzenia samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-6.22" who="#JózefZych">W debacie nad pozostałymi punktami porządku dziennego wymagającymi dyskusji Prezydium Sejmu proponuje wysłuchanie 5-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-6.23" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycje przyjął.</u>
          <u xml:id="u-6.24" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-6.25" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego wnosi o rozpatrzenie w dniu dzisiejszym wniosku w sprawie odwołania pana Lecha Kaczyńskiego ze stanowiska prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-6.26" who="#JózefZych">Wniosek ten poddam pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-6.27" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Kamiński: Przepraszam, panie marszałku, ale czy istnieje jakieś uzasadnienie tego wniosku?)</u>
          <u xml:id="u-6.28" who="#JózefZych">Nie ma uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-6.29" who="#JózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#JanKról">Jeśli można, panie marszałku. Rzeczywiście, chyba w tym punkcie nastąpiło jakieś nieporozumienie. Pierwotnie, przed wczorajszym posiedzeniem Konwentu Seniorów, mieliśmy wniosek grupy posłów o odwołanie prezesa Najwyższej Izby Kontroli i o powołanie nowego prezesa. Ten wniosek nie został przyjęty przez Prezydium Sejmu i Konwent Seniorów, ponieważ nie spełniał pewnych wymogów formalnych. Natomiast nie pojawił się nowy wniosek o odwołanie prezesa Najwyższej Izby Kontroli, tylko wniosek o wprowadzenie tego punktu do porządku obrad. W związku z tym ja w ogóle nie wiem, czy istnieje wniosek formalny o odwołanie prezesa NIK.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#JózefZych">Wyjaśniam, Wysoki Sejmie. Prezydium Sejmu zapoznało się z wnioskiem klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego, który został paniom i panom posłom doręczony w druku. W jednym wniosku wnosi się o odwołanie i powołanie prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Prezydium Sejmu w związku z tym, po rozważeniu spraw regulaminowych, uznało, że możliwy do rozpatrzenia w świetle trybu obowiązującego przy powoływaniu i odwoływaniu prezesa Najwyższej Izby Kontroli jest tylko wniosek o wprowadzenie pod obrady Sejmu punktu dotyczącego odwołania prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Potem musi być zgoda Senatu, następnie musi być projekt uchwały w sprawie trybu zgłaszania kandydatów i dopiero wybór. A zatem wniosek został zgłoszony regulaminowo i Prezydium Sejmu wnosi o rozpatrzenie z tego druku jedynie pierwszego wniosku - dotyczącego odwołania prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Oczywiście dodam, że sprawa zupełnie czytelna i jasna byłaby wówczas, gdyby złożono wnioski w dwóch oddzielnych drukach. Jednak mimo to nic nie przeszkadza, by rozpoznać pierwszy z nich, bo drugiego rozpatrywać nie możemy.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#JózefZych">Proszę, pan przewodniczący poseł Bronisław Geremek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#BronisławGeremek">Panie Prezydencie! Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że byłoby rzeczą niedobrą dla Sejmu, gdyby wprowadzać pewne obyczaje, w których wola większości z góry byłaby jakby uprzedzana decyzjami Prezydium Sejmu. Nie ma żadnej prawnej podstawy do wniesienia do porządku dziennego w dniu dzisiejszym na tym posiedzeniu sprawy odwołania prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Nie może przecież być tak na podstawie wniosku, który zawiera zupełnie inną treść, który, co więcej, stanowi naruszenie regulaminu Sejmu i woli Prezydium Sejmu, ponieważ zawiera już w tej chwili propozycję powołania nowego prezesa, mimo że Sejm jeszcze nie uchwalił nawet sposobu wybierania prezesa.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#BronisławGeremek">Z uwagi na powagę Izby zwracam się do pana marszałka z apelem o to, ażeby tej sprawy nie rozpatrywać, w tej sprawie zwołać Konwent Seniorów i usunąć prawne niewłaściwości tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Informuję, iż na skutek braku sprzeciwu sprawa umieszczenia w porządku obrad wniosku o odwołanie prezesa Najwyższej Izby Kontroli została zdecydowana. Obecnie chodzi jedynie o rozpatrzenie wniosku w sprawie odwołania prezesa Najwyższej Izby Kontroli w dniu dzisiejszym, bo sprawa w ogóle została wprowadzona do porządku dziennego. Rozważę wniosek pana przewodniczącego Geremka. Prezydium Sejmu w odpowiednim momencie zdecyduje o zwołaniu Konwentu Seniorów i rozpatrzeniu problemów proceduralnych.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#JózefZych">Proszę bardzo, pan poseł Franciszek Jerzy Stefaniuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#FranciszekJerzyStefaniuk">Panie Marszałku! Żeby była jasność - klub Polskiego Stronnictwa Ludowego złożył wniosek na podstawie art. 99 ust. 3 regulaminu Sejmu o uzupełnienie porządku obrad 50 posiedzenia w odpowiednim czasie. Wniosek w tej sprawie był zgłoszony wcześniej i wnosimy, żeby jednak przegłosować propozycję umieszczenia tego punktu w porządku obrad w dniu dzisiejszym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#JózefZych">Przepraszam, panie pośle, sprawa jest oczywista. Panie pośle, jednak szkoda, że pan nie wysłuchał tego, o czym przed chwilą mówiłem,...</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#JózefZych">... bo wniosek został wprowadzony do porządku dziennego. Jeżeli zaś mówimy o jasności, to byłoby dobrze, żeby w przyszłości rzeczywiście wnioski składać oddzielnie, nie byłoby wówczas takiej historii. Chociaż, jak sądzę, zgodnie z regulaminem Sejmu ten wniosek w pierwszej części może być rozpatrywany.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#JózefZych">Zarządzam posiedzenie Konwentu Seniorów bezpośrednio po rozpatrzeniu punktu dotyczącego informacji rządu o kierunkach polityki zagranicznej. W odpowiednim momencie po wystąpieniu pana ministra będzie podany oddzielny komunikat. Rozpatrzymy wszystkie okoliczności, tak żeby nie było żadnych wątpliwości. W tej chwili podejmuję decyzję o niepoddaniu pod głosowanie w dniu dzisiejszym wniosku klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#JózefZych">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#BogdanPęk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ponieważ Wysoka Izba raczyła przychylić się do wniosków o debatę w sprawie sytuacji strajkowej w Polsce, informuję, że zostałem upoważniony przez załogę, żeby zwrócić się z prośbą do Wysokiej Izby o to, iżby debata ta odbyła się w czasie transmisyjnym.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#BogdanPęk">Widzę, że lewa strona sali jest tą prośbą zaskoczona. Sądzę, że to właśnie lewa strona sali powinna być szczególnie zainteresowana, aby ta debata wyjaśniła wszelkie kontrowersje i niejasności tej bardzo skomplikowanej i poważnej sprawy. Jestem przekonany, że powinno również na tym zależeć rządowi RP, bowiem dotychczasowe enuncjacje prasowe, radiowe i telewizyjne przedstawiają tę sprawę w krzywym zwierciadle. Działając w imieniu załogi i z jej upoważnienia, bardzo proszę Wysoką Izbę o to, iżby ten punkt był rozpatrywany w czasie transmisyjnym w dniu jutrzejszym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#BogdanPęk">Jest to wniosek formalny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#JózefZych">Panie Pośle! Szkoda, że przed zgłoszeniem wniosku panowie posłowie nie pamiętacie o Prezydium Sejmu, do którego należy planowanie posiedzeń. Informuję też, że w czasie posiedzenia Konwentu Seniorów w dniu wczorajszym i w dniu dzisiejszym analizowaliśmy wszystkie możliwości i bardzo proszę, aby w przyszłości szefowie klubów zgłaszali wnioski organizacyjne w czasie posiedzenia Konwentu Seniorów, co, rzecz jasna, nie odbiera, panie pośle, prawa do wystąpienia w sprawie porządku obrad. Byłoby jednak dobrze, gdybyśmy wszystkie sprawy porządkowali. Prezydium Sejmu rozpatrzy spóźniony wniosek posła Pęka.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#JózefZych">Informuję, iż w dniu dzisiejszym wysłuchamy informacji ministra spraw zagranicznych, natomiast do dyskusji nad przedstawioną informacją przystąpimy w czwartek po głosowaniach.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#JózefZych">Projekt ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego rozpatrzymy w piątek rano po głosowaniach.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#JózefZych">Głosowania przeprowadzimy w dniu jutrzejszym rano, w piątek rano oraz na zakończenie obrad.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#JózefZych">Interpelacje i zapytania rozpatrzymy w czwartek w godz. 16–19.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego: Głosowanie nad wnioskiem w sprawie odrzucenia rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe (druk nr 959).</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#JózefZych">Przypominam, iż Sejm na poprzednim posiedzeniu wysłuchał uzasadnienia projektu ustawy przedstawionego przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów panią Elżbietę Chojnę-Duch oraz przeprowadził dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#JózefZych">W dyskusji zgłoszono wniosek o odrzucenie projektu ustawy w pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#JózefZych">Wniosek ten poddam pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku o odrzucenie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe, zawartego w druku nr 959, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#JózefZych">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 314 posłów. Za wnioskiem o odrzucenie głosowało 83 posłów, przeciw - 220 posłów, 11 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek o odrzucenie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował pilny rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo budżetowe do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia i przedstawienia sprawozdania do dnia 6 czerwca 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 2 porządku dziennego: Informacja ministra spraw zagranicznych o głównych kierunkach polityki zagranicznej Polski.</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę ministra spraw zagranicznych pana Władysława Bartoszewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WładysławBartoszewski">Panie Prezydencie! Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! O III Rzeczypospolitej chciałbym móc powiedzieć słowami Peryklesa, tak jak je przekazał Tukidydes w „Wojnie peloponeskiej”: „W naszym życiu państwowym kierujemy się zasadą wolności. (...) Kierujemy się wyrozumiałością w życiu prywatnym, szanujemy prawa w życiu publicznym, jesteśmy posłuszni każdoczesnej władzy i prawom, zwłaszcza tym niepisanym, które bronią pokrzywdzonych i których przekroczenie przynosi powszechną hańbę”.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#WładysławBartoszewski">Polityka zagraniczna tak pojmowanego państwa winna łączyć jasno sprecyzowane priorytety i konsekwentną ich realizację z respektowaniem podstawowych wartości etycznych. Winna być skuteczna, oparta na zasadach otwartości i wielotorowości działania, uważna, przewidująca i patrząca w przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#WładysławBartoszewski">Priorytety nasze pozostają niezmienne od historycznego przełomu 1989 r. Chcemy:</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#WładysławBartoszewski">— możliwie szybko doprowadzić do integracji z Sojuszem Północnoatlantyckim i Unią Europejską;</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#WładysławBartoszewski">— budować dobre, przyjazne stosunki ze wszystkimi sąsiadami;</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#WładysławBartoszewski">— nadal aktywnie uczestniczyć we współpracy regionalnej;</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#WładysławBartoszewski">— intensywnie rozwijać stosunki gospodarcze z dynamicznymi rynkami świata.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#WładysławBartoszewski">Priorytety te traktujemy jako równoważne i wzajemnie się wspierające - znaczący postęp w jednej dziedzinie nie jest możliwy bez postępu w pozostałych. Traktujemy Sojusz Północnoatlantycki, Unię Europejską i Unię Zachodnioeuropejską jako system integrujący społeczność euroatlantycką. Nie widzimy żadnej sprzeczności między naszą wolą integracji z Zachodem a budowaniem przyjaznych stosunków z państwami położonymi na wschód od naszych granic: działania w obu kierunkach są ściśle sprzężone. Współpracę regionalną uznajemy za nieodzowną i bardzo istotną formę rozszerzania dwustronnych stosunków. Nie do pomyślenia są dalsze sukcesy naszej zreformowanej gospodarki bez stałego wzmacniania pozycji Polski na rynkach światowych.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#WładysławBartoszewski">Wysoki Sejmie! W szóstym roku istnienia III Rzeczypospolitej odnotowujemy systematyczny postęp w realizacji naszych celów. W Sojuszu Północnoatlantyckim trwa rzeczywista debata na temat jego rozszerzenia. W debacie tej Polska wymieniana jest jako jeden z pierwszych kandydatów do pełnego członkostwa. Podpisaliśmy i realizujemy skutecznie umowę stowarzyszeniową z Unią Europejską, mamy status partnera stowarzyszonego z Unią Zachodnioeuropejską. Powołaliśmy do życia strefę wolnego handlu w Europie Środkowej; współpraca gospodarcza ze Wschodem uległa wyraźnemu ożywieniu. Niemała w tym zasługa uporczywych wysiłków polskiej dyplomacji. Jej skuteczność możliwa jest jednak tylko dzięki temu, iż zasadnicze cele polskiej polityki zagranicznej cieszą się pełnym poparciem wszystkich liczących się sił politycznych w kraju. Consensus ten stanowi wielką narodową wartość. Trwała orientacja polskiej polityki zagranicznej w sposób dobitny została zaznaczona w exposé pana premiera Józefa Oleksego przedstawionym Wysokiemu Sejmowi 3 marca tego roku. Politykę tę od ponad 4 lat konsekwentnie reprezentuje pan prezydent Lech Wałęsa.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#WładysławBartoszewski">Wysoki Sejmie! Postzimnowojenny świat nie jest miejscem spokojnym. Niepokoi nas szczególnie polityczna niestabilność i długotrwały kryzys gospodarczy na wschód od naszych granic. Stały sprzeciw Rosji wobec planów rozszerzenia NATO wywołuje obawę przed powrotem do polityki podziału wpływów. Konflikty, które rozsadziły państwo jugosłowiańskie, dowodzą, że nie wygasły jeszcze w Europie animozje etniczne i religijne. Tragedia bałkańska świadczy też o tym, że współdziałanie społeczności międzynarodowej wciąż nie jest w pełni skuteczne. Nasilają się ponadto zagrożenia nowego typu - przestępczość zorganizowana o międzynarodowym zasięgu, przemyt narkotyków i materiałów radioaktywnych, degradacja środowiska naturalnego.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#WładysławBartoszewski">By owym zagrożeniom i wyzwaniom sprostać, przestrzegane być muszą zasady suwerenności, partnerskich stosunków międzynarodowych oraz prawa człowieka. Konieczna jest wierność podstawowym wartościom i zasadom, które winny organizować ład światowy. Tylko świat kształtowany w myśl tych zasad zapewni wszystkim państwom prawdziwe bezpieczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#WładysławBartoszewski">Wysoki Sejmie! Troska o bezpieczeństwo państwa wymaga dalekowzroczności - działania uprzedzającego potencjalne kryzysy i zapobiegającego ich powstawaniu. Dlatego naszym celem pozostaje niezmiennie jak najszybsze uzyskanie członkostwa w zintegrowanej strukturze politycznej i wojskowej NATO. Jest to system sprawdzony zarówno w swych prodemokratycznych intencjach, jak i w swej militarnej skuteczności. W pełni akceptujemy wartości wyrażone w preambule Traktatu Waszyngtońskiego. Chcemy wnieść nasz wkład w budowę świata opartego na zasadach demokracji, poszanowania prawa i na obronie wspólnego dziedzictwa. Jesteśmy przekonani, że proces rozszerzania Sojuszu na wschód wzmacnia stabilność polityczną i zwiększa szansę rozwoju demokracji i gospodarki rynkowej na całym obszarze państw-członków OBWE.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#WładysławBartoszewski">Nasze członkostwo w NATO nie jest zwrócone przeciwko żadnemu państwu; wręcz przeciwnie - ma ono służyć ogólnoeuropejskiej stabilności i bezpieczeństwu, likwidować „szarą strefę” w Europie Środkowej. Chcę tu z całą mocą podkreślić, że intencją powołania Sojuszu Północnoatlantyckiego była obrona, nie zaś agresja, że jest to organizacja przyjaźnie nastawiona do państw budujących demokrację. Nie ma dziś bardziej wypróbowanego i skuteczniejszego systemu obronnego chroniącego rodzinę państw demokratycznych. Stopniowe przyjmowanie nowych członków z Europy Środkowej będzie potwierdzać słuszność i trwałość przyjętego przez te kraje kierunku transformacji.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#WładysławBartoszewski">Aktywnie uczestniczymy w pracach Północnoatlantyckiej Rady Współpracy i w programie Partnerstwa dla pokoju. Będziemy dążyć do zagęszczenia sieci powiązań Polski z NATO oraz jak najlepszego wykorzystania obu form współpracy — aby przygotować nasze struktury wojskowe i cywilne do członkostwa w tej organizacji. Dzięki podejmowanym działaniom znaleźliśmy się wśród najaktywniejszych państw partnerskich NATO. Cenimy wysoko dotychczasowe osiągnięcia Partnerstwa dla pokoju — wspólne ćwiczenia wojskowe (w tym „Most Współpracy”) przeprowadzone we wrześniu 1994 r. na terytorium Polski, przełamywanie barier psychologicznych, nawiązywanie osobistych kontaktów. Intensywnie rozwija się też współpraca polskiego parlamentu ze Zgromadzeniem Północnoatlantyckim. Nasi przedstawiciele uczestniczą w konsultacjach Komitetu Politycznego NATO.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#WładysławBartoszewski">Ważne miejsce zajmują w naszych działaniach umacnianie i rozbudowa dwustronnych kontaktów Polski z krajami NATO.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#WładysławBartoszewski">Uważnie śledzimy zainicjowane oficjalnie w styczniu tego roku wewnątrzsojusznicze studia nad formami rozszerzenia NATO i jego konsekwencjami. Oczekujemy dyskusji nad nimi z zainteresowanymi państwami. Do udziału w tej debacie — a spodziewamy się zaproszenia do niej jesienią — intensywnie przygotowujemy się zarówno organizacyjnie, jak i merytorycznie. Wzmacniamy struktury dyplomatyczno-wojskowe odpowiedzialne za realizację kontaktów z NATO; rozbudowujemy Biuro Łącznikowe przy Kwaterze Głównej NATO i odpowiednie komórki w MSZ. Już teraz szukamy odpowiedzi na pytania, które pojawią się w debacie nad rozszerzeniem Sojuszu. Będą one dotyczyły polityki obronnej i problemów związanych z jej realizacją, gotowości do realizacji obowiązków nakładanych przez Traktat Waszyngtoński, naszej zdolności do umocnienia Sojuszu. Musimy wypracować odpowiedzi na pytania dotyczące osiągania politycznej, organizacyjnej i wojskowej kompatybilności oraz interoperacyjności z NATO, a także naszego stosunku do wielu konkretnych kwestii, które mogą pojawić się w momencie naszego wchodzenia w struktury wojskowe NATO. Charakter naszego przyszłego członkostwa w NATO rozpatrujemy, uwzględniając zarówno własne potrzeby bezpieczeństwa i możliwości techniczno-finansowe, jak i implikacje, jakie mieć ono będzie dla NATO i naszych sąsiadów na Wschodzie.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#WładysławBartoszewski">Sądzimy, że NATO powinno zachować charakter systemu obronnego i stać się rdzeniem architektury bezpieczeństwa w Europie. Chcemy być pełnoprawnym i regularnym członkiem NATO - uzyskać gwarancje bezpieczeństwa, przyczyniając się jednocześnie do wzmocnienia Sojuszu. Chcemy wnieść wkład do siły obronnej Sojuszu, co sygnalizuje m.in. uchwała Sejmu z 16 lutego br. w sprawie obronności. Proces rozszerzania będzie miał zapewne charakter stopniowy, powinien jednak opierać się na jasnych, realistycznych kryteriach.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#WładysławBartoszewski">Sądzimy, że w toku tego procesu współpraca w ramach Partnerstwa dla pokoju powinna być coraz bardziej aktywna - pozwoli to na niwelowanie różnic między państwami przyjmowanymi a tymi, które do tego aspirują. Formułę wzmocnionej współpracy NATO z Rosją i Ukrainą uważamy za ważny czynnik towarzyszący procesowi rozszerzania Sojuszu. Nie powinna ona jednak nakładać ograniczeń na stosunki innych państw z NATO. Przyjęcie do Sojuszu jest kwestią suwerennej decyzji jego członków i zainteresowanego państwa. Sam zaś proces rozszerzania powinien być dla wszystkich przejrzysty.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#WładysławBartoszewski">Wysoka Izbo! Sojusz Północnoatlantycki to także polityczne współuczestnictwo Stanów Zjednoczonych i Kanady w kształtowaniu nowego ładu Europy.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#WładysławBartoszewski">Stany Zjednoczone niezmiennie wspierały tendencje demokratyczne w Polsce, także w okresie poprzedzającym rok 1989. Doceniamy wagę wsparcia Stanów Zjednoczonych dla reform dokonujących się w naszym kraju. Utrzymujemy stale ożywiony dialog na najwyższych szczeblach władzy, o czym świadczy również moja niedawna wizyta w Waszyngtonie. Współpraca polityczna i wojskowa między naszymi państwami dokonuje się w coraz większej mierze na warunkach prawdziwie sojuszniczych - ma to szczególne znaczenie dla Polski i jej bezpiecznego rozwoju. Zacieśnienie tej współpracy to skuteczna forma dostosowywania polskich sił zbrojnych do standardów NATO. Powinna ona obejmować coraz to nowe dziedziny, w tym współpracę przemysłów obronnych.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#WładysławBartoszewski">Sądzimy, że współpraca gospodarcza zarówno ze Stanami Zjednoczonymi, jak i z Kanadą zawiera jeszcze wiele nie wykorzystanych możliwości. Będziemy nadal zachęcać kapitał z tych państw do bezpośrednich inwestycji w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#WładysławBartoszewski">Unię Zachodnioeuropejską postrzegamy jako „europejski filar NATO” oraz europejski segment obronny. Uzyskanie w maju ub. r. statusu partnera stowarzyszonego tej organizacji umocniło naszą pozycję. Oznacza to kolejny krok do pełnego członkostwa w NATO i Unii Europejskiej, zwiększa możliwość włączenia się Polski do Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, nakreślonej przez traktat z Maastricht. Zamierzamy jak najpełniej wykorzystać związane z tym możliwości.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#WładysławBartoszewski">Polska z uwagą obserwuje budowanie zrębów militarnej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa europejskiego w ramach Unii Zachodnioeuropejskiej. Nowym czynnikiem porządku europejskiego staje się Eurokorpus. Widzimy potrzebę ustanowienia konkretnych form współpracy między Wojskiem Polskim a Eurokorpusem. Chcemy również uzyskać możliwość przystąpienia do zachodnieuropejskiej Agencji do Spraw Uzbrojenia. Dostrzegając wagę bliskiej kooperacji między przedsiębiorstwami przemysłu obronnego krajów-członków Unii Zachodnioeuropejskiej, chcielibyśmy włączyć nasz przemysł do wspólnych przedsięwzięć produkcyjnych. Zwiększy to możliwości eksportowe tej ważnej gałęzi gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#WładysławBartoszewski">Wysoki Sejmie! Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie jest obecnie ważnym czynnikiem przeciwdziałającym podziałom w Europie. Będziemy nadal wspierać OBWE w prowadzonej przez nią dyplomacji prewencyjnej i w jej działaniach na rzecz zapobiegania konfliktom. Opowiadamy się za umacnianiem „ludzkiego wymiaru” w działaniach OBWE, w tym za wzrostem roli warszawskiego Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#WładysławBartoszewski">Jako przykład pozytywnych inicjatyw podejmowanych w ostatnim okresie na arenie ogólnoeuropejskiej należy odnotować zawarty w marcu tego roku w Paryżu Pakt Stabilności w Europie. Przyczynił się on do intensyfikacji stosunków dwustronnych w naszym regionie i zbliżenia do Unii Europejskiej „dziewiątki” państw stowarzyszonych z nią lub negocjujących układy stowarzyszeniowe. Prace nad paktem wykazały praktyczną przydatność regionalnej perspektywy w rozwiązywaniu problemów dwustronnych. Zebrane doświadczenia powinny zostać wykorzystane przy podejmowaniu w przyszłości podobnych inicjatyw w ramach OBWE.</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#WładysławBartoszewski">Kontrola zbrojeń i środki budowy zaufania stanowią istotny czynnik bezpieczeństwa i stabilności na kontynencie. Będziemy kontynuować działania na rzecz pełnej realizacji zawartych traktatów i porozumień międzynarodowych w tej dziedzinie. Polska jednoznacznie opowiada się za pełną i zgodną z przyjętym harmonogramem realizacją procesu redukcji uzbrojenia przewidzianego w traktacie o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie.</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#WładysławBartoszewski">Zamierzamy podejmować inicjatywy w stosunkach dwustronnych, na płaszczyźnie regionalnej i ogólnoeuropejskiej, utrwalając proces kontroli zbrojeń i rozbrojenia, zwiększania stabilności, otwartości i przewidywalności zachowania państw w sferze wojskowej. Zamierzamy pracować nad dwustronnymi i regionalnymi środkami budowy zaufania i bezpieczeństwa, rozszerzającymi i uzupełniającymi obowiązujące porozumienia ogólnoeuropejskie.</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#WładysławBartoszewski">Spośród zachodnich instytucji Rada Europy w sposób odważny i konsekwentny dowiodła swej otwartości wobec nowych demokracji na kontynencie. Jako aktywny i pełny członek tej instytucji z zadowoleniem przyjmujemy proces rozszerzania tej organizacji na Wschód. Uznajemy szczególną rolę Rady Europy w tworzeniu na całym kontynencie systemu ochrony praw człowieka i rządów prawa oraz w budowaniu trwałej demokracji.</u>
          <u xml:id="u-17.28" who="#WładysławBartoszewski">Wysoka Izbo! Droga do dobrobytu i obecności w europejskim społeczeństwie obywatelskim prowadzi przez pełną integrację z Unią Europejską. Zawierając Układ Europejski w grudniu 1991 r. i składając wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej w kwietniu 1994 r., Polska określiła jednoznacznie swe dążenie do udziału w integracji europejskiej. Członkostwo w Unii Europejskiej utrwali nasze nowe miejsce w Europie i świecie jako państwa demokratycznego i nowoczesnego, stanie się dźwignią dynamicznego rozwoju gospodarczego, społecznego i cywilizacyjnego oraz gwarancją narodowego bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-17.29" who="#WładysławBartoszewski">Nasze członkostwo w Unii Europejskiej, podobnie jak i innych krajów stowarzyszonych z Europy Środkowej, jest obopólnie korzystne. Należy podkreślić, że stabilizacja procesu przemian oraz konsolidacja demokracji i gospodarki rynkowej w Europie Środkowej leży nie tylko w interesie krajów tej części kontynentu, ale również w interesie Unii Europejskiej i wszystkich państw europejskich. Nowy przewodniczący Komisji Europejskiej, Jacques Santers, wypowiadał się niedawno na ten temat w Parlamencie Europejskim: „Niezależnie od wniosków, do jakich dojdziemy w kwestii kosztów rozszerzenia Unii, (...) nie powinniśmy nigdy zapominać o korzyściach, których przysporzy nam rozwój tych krajów i ich integracja z Unią Europejską”. Prawdą jest, że członkostwo Polski zależy przede wszystkim od spełnienia stawianych nam warunków politycznych i gospodarczych. Zależy ono jednak również od przekonania naszych partnerów z Unii, że i dla nich będzie to inwestycja korzystna.</u>
          <u xml:id="u-17.30" who="#WładysławBartoszewski">Na spotkaniu Rady Europejskiej w grudniu 1994 r. w Essen państwa członkowskie Unii potwierdziły wolę włączenia państw stowarzyszonych do tej organizacji. W przyjętej tam deklaracji o strategii przystąpienia tych państw do Unii odnotowano, że dokonały one znaczącego postępu w dziedzinie reform politycznych i gospodarczych. Podkreślono jednocześnie, że utrzymanie przez te kraje tendencji reformatorskich będzie gwarancją ich integracji z Unią Europejską. Od Polski i od innych krajów stowarzyszonych zależy więc, czy proces integracji stanie się nieodwracalny.</u>
          <u xml:id="u-17.31" who="#WładysławBartoszewski">Powinniśmy dążyć do wypracowania narodowej strategii prowadzącej nas do członkostwa w Unii Europejskiej. Winna ona określać zadania różnych sektorów naszego państwa w realizacji tego celu. Członkostwo w Unii Europejskiej jest bowiem nie tylko zadaniem polskiej dyplomacji, to przede wszystkim zbiorowy wysiłek całego społeczeństwa. Urzeczywistni on podstawowe cele narodowe - bezpieczeństwo i rozwój cywilizacyjny. Wymagać też będzie wielu wyrzeczeń i wysiłków. Konieczne są szeroko zakrojone studia - podejmowane nie tylko przez agendy państwowe, ale także przez niezależne ośrodki naukowe - nad społecznymi konsekwencjami naszego przystąpienia do Unii. Wyniki tych studiów należy przedstawić opinii publicznej i zainicjować otwartą debatę. Jest to droga do wypracowania trwałej woli politycznej połączonej ze świadomością kosztów i korzyści związanych z integracją.</u>
          <u xml:id="u-17.32" who="#WładysławBartoszewski">Chcielibyśmy, aby do roku 2000 Polska uzyskała członkostwo w Unii Europejskiej. Przewidujemy, że po przystąpieniu zostanie nam zagwarantowany dostatecznie długi okres przejściowy na pełne dostosowanie się do jej wymogów. Polska osiągnęła już pożądany poziom stabilności swych politycznych instytucji demokratycznych. Realizowane przez nasz kraj cele gospodarcze są zbieżne z celami Unii. Adaptacja polskiej gospodarki i polskiego prawa do warunków stowarzyszenia z Unią, a następnie członkostwa, pozostaje ciągle jednym z najtrudniejszych przedsięwzięć, którym musimy sprostać w najbliższych latach. W dotychczasowych kontaktach z Unią Europejską dowiedliśmy, że Polska jest odpowiedzialnym i wiarygodnym partnerem. W tym kontekście witamy z zadowoleniem opracowanie przez Unię tzw. Białej Księgi. Ułatwi ona nasze wysiłki zmierzające do integracji Polski z jednolitym rynkiem Unii.</u>
          <u xml:id="u-17.33" who="#WładysławBartoszewski">W roku 1996 rozpocznie się Konferencja Międzyrządowa państw członkowskich Unii Europejskiej dotycząca m.in. instytucjonalnych reform w Unii. Oczekujemy, że bezpośrednio po jej zakończeniu rozpoczniemy negocjacje w sprawie naszego członkostwa. Zanim to nastąpi, chcielibyśmy włączyć się do prowadzonych przed konferencją dyskusji nad przyszłym kształtem integracji europejskiej. W dyskusji tej będziemy opowiadać się za Unią ściśle zintegrowaną, solidarną, wyposażoną w skuteczne mechanizmy podejmowania decyzji oraz w sprawne instrumenty demokratycznej kontroli.</u>
          <u xml:id="u-17.34" who="#WładysławBartoszewski">Wysoka Izbo! Zdajemy sobie sprawę, że nasze integracyjne zamysły nie są możliwe bez uregulowanych i przyjaznych stosunków dwustronnych z wszystkim państwami starego kontynentu.</u>
          <u xml:id="u-17.35" who="#WładysławBartoszewski">Partnerskie i przyjazne stosunki, jakie nas łączą z RFN, są zwieńczeniem wysiłków na rzecz pojednania ludzi dobrej woli po obu stronach. Warto tu przypomnieć dalekowzroczność, jaką biskupi polscy wykazali w swym przesłaniu do biskupów niemieckich sprzed 30 lat, historyczne gesty kanclerza Brandta czy pana prezydenta Herzoga, długoletnie starania środowisk intelektualistów katolickich, czy też wyjątkowe jak na owe czasy zaangażowanie intelektualisty marksistowskiego pana Rakowskiego w poprawę stosunków polsko-niemieckich. Ważne dla zjednoczenia Niemiec było konstruktywne stanowisko Polski. Chciałbym też wierzyć, że niedawna sesja obu izb parlamentu niemieckiego z okazji 50 rocznicy zakończenia II wojny światowej oraz wystąpienie na niej polskiego ministra spraw zagranicznych były kontynuacją dobrych tendencji w stosunkach polsko-niemieckich. Jestem przekonany, że zbliżająca się wizyta w Polsce pana kanclerza Kohla będzie kolejnym ważnym krokiem w tych stosunkach.</u>
          <u xml:id="u-17.36" who="#WładysławBartoszewski">Stworzyliśmy moralne i prawne podstawy wielopłaszczyznowej współpracy Polski i Niemiec - politycznej, kulturalnej, gospodarczej, a także na szczeblu społeczności lokalnych i w kontaktach między ludźmi. Wysoko cenimy poparcie Niemiec dla naszych dążeń integracyjnych. Dokonanej zmiany w stosunkach polsko-niemieckich nie wahałbym się określić jako jednego z najbardziej pozytywnych przeobrażeń we współczesnej historii europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.37" who="#WładysławBartoszewski">Nasze tradycyjnie przyjazne i bogate stosunki z Francją, będącą tak ważnym ogniwem Unii Europejskiej, stanowią dobrą bazę dla budowania poczucia współodpowiedzialności za kształt naszego kontynentu i jego tożsamość. Potencjał zawarty w wielowiekowej tradycji stosunków polsko-francuskich, nieprzemijająca atrakcyjność francuskiej kultury i francuskiej myśli - wszystko to zasługuje na szersze wykorzystanie.</u>
          <u xml:id="u-17.38" who="#WładysławBartoszewski">Chciałbym tu podkreślić znaczenie współpracy między Francją, Niemcami i Polską w ramach Trójkąta Weimarskiego. W interesie Polski leży utrzymanie i stałe wzbogacanie tej formy współpracy, także po naszym przystąpieniu do Unii Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.39" who="#WładysławBartoszewski">Wysoko sobie cenimy przychylne dla Europy Środkowej inicjatywy Zjednoczonego Królestwa: mam tu na myśli brytyjsko-włoskie propozycje rozszerzonej współpracy w ramach II i III filara Unii. Z zadowoleniem odnotowujemy postęp w pokojowym uregulowaniu konfliktu w Irlandii Północnej. Obserwujemy z sympatią sukcesy odnoszone w Unii Europejskiej przez Irlandię - kraj, do którego żywimy tradycyjnie uczucia przyjaźni. Są one dla nas ważnym przykładem udanej polityki integracyjnej. Jesteśmy wdzięczni Belgii, Holandii i Luksemburgowi za ich przychylny stosunek do Polski. W dalszym ciągu pragniemy rozwijać z tymi krajami jak najlepsze stosunki. Chcemy też korzystać z doświadczeń sprawnej współpracy państw Beneluksu.</u>
          <u xml:id="u-17.40" who="#WładysławBartoszewski">Odnotowujemy z uwagą szczególną wrażliwość Francji, Hiszpanii, Portugalii, Włoch, Grecji i całej Unii na problemy krajów basenu Morza Śródziemnego. Jako przyszły członek zachodnich struktur integracyjnych traktujemy te problemy z całą powagą, mamy też nadzieję uczestniczyć w ich rozwiązywaniu.</u>
          <u xml:id="u-17.41" who="#WładysławBartoszewski">Chciałbym tu serdecznie wspomnieć Austrię - państwo, w którym miałem zaszczyt pełnić funkcję ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej. Pragniemy skorzystać z doświadczeń kilkuletniego negocjowania członkostwa w Unii przez ten przyjazny nam kraj.</u>
          <u xml:id="u-17.42" who="#WładysławBartoszewski">Szczególny charakter mają nasze stosunki ze Stolicą Apostolską. Wspólna jest nam troska o sprawiedliwy porządek świata, o respektowanie wartości, których korzeni upatrujemy w chrześcijańskim wymiarze naszej kultury. Z radością witaliśmy papieża Jana Pawła II z okazji jego krótkiego pobytu na polskiej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-17.43" who="#WładysławBartoszewski">Wysoka Izbo! Udział we współpracy subregionalnej w Europie Środkowej jest ważnym uzupełnieniem procesów integracyjnych na kontynencie europejskim. Są trzy powody, dla których wysoko cenimy sobie ten typ współpracy: jest on formą przygotowywania i zbliżania nas do Unii Europejskiej, dogodnym sposobem rozwiązywania problemów regionalnych, a także formą współpracy wykraczającą poza dzisiejsze ramy Unii Europejskiej. Polska jest szczególnie aktywnie zaangażowana w trzy struktury współpracy subregionalnej. Są to: Grupa Wyszehradzka, Inicjatywa Środkowoeuropejska i Rada Państw Morza Bałtyckiego.</u>
          <u xml:id="u-17.44" who="#WładysławBartoszewski">Mimo naszych starań współpraca polityczna w ramach Grupy Wyszehradzkiej nie osiągnęła oczekiwanej przez nas dynamiki i poziomu. Grupa ta jednak odniosła sukces, ustanawiając Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu. Wkrótce do czwórki dołączy Słowenia, co sprawi, że CEFTA stanie się rynkiem wolnego handlu na obszarze zamieszkanym przez 70 milionów ludzi, ciągnącym się od Morza Bałtyckiego do Śródziemnego. Od 1998 r. organizacja ta będzie praktycznie formą integracji gospodarczej. Niewątpliwie wzmacnia to pozycję Polski w staraniach o przystąpienie do Unii Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.45" who="#WładysławBartoszewski">Inicjatywę Środkowoeuropejską, ze względu na udział w niej Austrii i Włoch, traktujemy jako pomost między Europą Środkową a Unią Europejską oraz jako praktyczny instrument przezwyciężania podziału Europy. Przyczynia się ona do budowy nowego porządku europejskiego, łącząc kraje znajdujące się niegdyś w przeciwstawnych blokach polityczno-wojskowych, a dziś uznające wspólne wartości demokracji parlamentarnej, praw człowieka i gospodarki rynkowej. Z radością powitamy w gronie państw Inicjatywy Środkowoeuropejskiej kraje dążące dziś do członkostwa w tej organizacji: Albanię, Białoruś, Bułgarię, Rumunię i Ukrainę.</u>
          <u xml:id="u-17.46" who="#WładysławBartoszewski">Z podobnym modelem współpracy mamy do czynienia w Radzie Państw Morza Bałtyckiego. Współdziałanie w ramach Rady jest coraz intensywniejsze mimo widocznych różnic rozwojowych między uczestniczącymi w niej państwami. Polska jest aktywnym członkiem tej instytucji, której działalność - poza problematyką militarną - obejmuje praktycznie wszystkie dziedziny stosunków między państwami. Formuła Rady sprzyja także pogłębianiu współpracy z tradycyjnie przyjaznymi Polsce państwami nordyckimi oraz z państwami bałtyckimi: Litwą, Łotwą i Estonią. Szczególnie szerokie możliwości współpracy istnieją w naszych stosunkach z Litwą.</u>
          <u xml:id="u-17.47" who="#WładysławBartoszewski">Współpracę transgraniczną i międzyregionalną traktujemy jako ważny instrument tworzenia i rozbudowy nowych stosunków międzypaństwowych Polski. Służy ona bezpośrednim kontaktom międzyludzkim, kształtowaniu stosunków gospodarczych oraz wspiera demokrację lokalną, zgodnie z ratyfikowanymi przez Polskę konwencjami europejskimi, a także z dwustronnymi porozumieniami międzyrządowymi.</u>
          <u xml:id="u-17.48" who="#WładysławBartoszewski">Wysoki Sejmie! Polska nie prowadzi i nie będzie prowadzić dwóch odrębnych polityk - wschodniej i zachodniej. Członkostwo w strukturach zachodnich oraz przyjazne stosunki z naszymi wschodnimi sąsiadami stanowią dwa wzajemnie uzupełniające się oraz wzmacniające elementy jednej strategii: służą zagwarantowaniu Polsce bezpieczeństwa i zapewnieniu warunków pomyślnej transformacji i rozwoju. Politykę zagraniczną w odniesieniu do regionu na wschód od Polski będziemy prowadzić cierpliwie i konsekwentnie, pomni, że obszar ten charakteryzuje się znaczną dynamiką zmian, a także niestabilnością. W interesie Polski leży demokratyczny, pomyślny gospodarczo i samodzielny rozwój państw w Europie Wschodniej odpowiadający aspiracjom narodów tego obszaru. Sprzyja to stabilności regionalnej i europejskiej. Warunkiem trwałości tego układu geopolitycznego jest skuteczna transformacja państw regionu. Staramy się wspierać te przemiany w ramach naszych możliwości. Chcemy, by ludziom z tej części Europy żyło się lepiej. Jesteśmy zainteresowani ugruntowaniem się zasad prawa i demokracji, przestrzeganiem praw człowieka, a także rozwojem społeczeństwa obywatelskiego w tych krajach. Chcemy konstruktywnej współpracy z naszymi wschodnimi sąsiadami, służącej wspólnym interesom.</u>
          <u xml:id="u-17.49" who="#WładysławBartoszewski">Przeświadczeni jesteśmy, że udział Polski w procesach i strukturach integracji euroatlantyckiej przyniesie korzyści także naszym wschodnim sąsiadom. Mamy bowiem cały czas na uwadze niepodzielność europejskiego bezpieczeństwa i korzystny efekt rozszerzania strefy stabilności. Rozszerzanie to nie oznacza tworzenia nowych linii podziału w Europie, lecz przezwyciężanie starych. Poczucie wspólnoty i współzależności - będące podstawą dzisiejszej polityki międzynarodowej - chcemy dzielić również z państwami Europy Wschodniej. Staramy się ożywiać dialog polityczny z krajami regionu, zwiększać obroty handlowe i umacniać naszą obecność gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-17.50" who="#WładysławBartoszewski">Opowiadamy się za wszechstronnym i wielopłaszczyznowym rozwojem współpracy z Rosją. Mimo pewnych trudności z satysfakcją odnotować należy niezaprzeczalne osiągnięcia tej współpracy. Należy do nich stworzenie bogatej infrastruktury prawnej, poczynając od traktatu o przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy z 22 maja 1992 r., poprzez zawarte i negocjowane porozumienia gospodarcze. Dążymy do ich pełnej realizacji. Wyraźny wzrost wymiany handlowej w ub. r. stanowi dobrą zapowiedź tego, co można by osiągnąć w przyszłości, podobnie jak powiększający się stale ruch osobowy, który w roku 1994 objął około 8 mln wizyt z obszaru b. ZSRR, w tym z obszaru Federacji Rosyjskiej około 2 mln. Ludzie, którzy potrafią ze sobą współpracować w dziedzinie handlu i gospodarki, powinni umieć się porozumiewać także w innych sprawach. Dokładamy starań, by zdynamizować nasze stosunki polityczne, których intensywność nie osiągnęła dotychczas poziomu naszej współpracy gospodarczej i kontaktów międzyludzkich. Podkreślamy zarazem, że chcielibyśmy kształtować relacje z Rosją w sposób partnerski, zgodnie z uznanymi zasadami demokratycznych stosunków międzynarodowych. Taki właśnie charakter - partnerski, otwarty, rzeczowy, zakładający dobrą wolę - staramy się nadawać polsko--rosyjskiemu dialogowi politycznemu, nie stroniąc wszak i od trudnych problemów. Na tych zasadach oparte były niedawne rozmowy pana premiera Oleksego z panem premierem Czernomyrdinem oraz moje z panem ministrem Kozyriewem. Dialog zamierzamy prowadzić na wielu płaszczyznach, nie zawężając go do rutynowych spotkań przedstawicieli władz i konsultacji dyplomatycznych. Uczestnikami tego dialogu winny być środowiska parlamentarno-polityczne, elity naukowe i kulturalne, przedstawiciele różnych kręgów społecznych. Współpraca z Rosją zależy też w znacznym stopniu od tego, czy w podstawowych kwestiach polskiej polityki wschodniej będziemy mówić jednym głosem.</u>
          <u xml:id="u-17.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-17.52" who="#WładysławBartoszewski">Dużą rangę nadajemy stosunkom z Ukrainą. Łączą nas nie tylko związki historyczne, lecz także wspólnota interesów. Uważamy, że kształtowanie zasad naszego ścisłego partnerstwa i współpracy, również w dziedzinie bezpieczeństwa, powinno przyczyniać się do umacniania stabilności w Europie Środkowej i Wschodniej. Będziemy aktywnie wspierać dążenia polskich środowisk gospodarczych do budowania trwałych powiązań handlowych, produkcyjnych oraz inwestycyjnych z Ukrainą. Szczególną wagę przywiązujemy do szerokiej współpracy przygranicznej i międzyregionalnej oraz wymiany kulturalnej między społeczeństwami obu krajów.</u>
          <u xml:id="u-17.53" who="#WładysławBartoszewski">W stosunkach dwustronnych z naszymi wschodnimi sąsiadami istotne znaczenie mają kontakty z suwerenną Republiką Białoruś. Jesteśmy żywo zainteresowani podniesieniem na wyższy poziom polsko-białoruskiej współpracy ekonomicznej we wszystkich dziedzinach, w tym wykorzystaniem dogodnego położenia geograficznego obu państw pod kątem ogólnoeuropejskiego systemu łączności i transportu.</u>
          <u xml:id="u-17.54" who="#WładysławBartoszewski">Zamierzamy intensyfikować stosunki dwustronne we wszystkich dziedzinach z państwami Azji Środkowej i Zakaukazia. Naszym celem jest odbudowa - tam, gdzie to jest uzasadnione - zerwanych lub osłabionych więzi gospodarczych oraz tworzenie powiązań w nowych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-17.55" who="#WładysławBartoszewski">W celu zacieśnienia współpracy dwustronnej będziemy dążyć do rozszerzania bazy prawno-traktatowej oraz pracować nad rozbudową sieci przedstawicielstw dyplomatyczno-konsularnych.</u>
          <u xml:id="u-17.56" who="#WładysławBartoszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Polska polityka zagraniczna koncentruje się na Europie, ale nie traci z pola widzenia licznej i zróżnicowanej grupy krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Nasze stosunki z tym ogromnym i ważnym obszarem współpracy pozaeuropejskiej mają głównie charakter ekonomiczny; nie oznacza to jednak, że problemy polityczne tych krajów są nam obojętne.</u>
          <u xml:id="u-17.57" who="#WładysławBartoszewski">Przedmiotem naszego szczególnego zainteresowania jest obszar Azji i Pacyfiku o największej w świecie dynamice rozwoju gospodarczego. Dążymy do pogłębienia stosunków z państwami wysoko rozwiniętymi gospodarczo, takimi jak Japonia czy Korea Południowa, lub intensywnie się rozwijającymi, takimi jak Chiny czy Indie. Dalekowschodnie podróże pana prezydenta, pana prezesa Rady Ministrów oraz pana marszałka Sejmu zwiększyły możliwości współpracy z tym regionem.</u>
          <u xml:id="u-17.58" who="#WładysławBartoszewski">Oczekujemy, że rozwój naszej gospodarki zachęci niezwykle wymagającego partnera, jakim są korporacje japońskie, do inwestycji bezpośrednich w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-17.59" who="#WładysławBartoszewski">Chiny są państwem o wielkich możliwościach gospodarczych, będziemy dążyć do większej aktywności na tym gigantycznym rynku. Chcemy uczestniczyć w wielkich przedsięwzięciach hydrobudowlanych tego państwa. Oczekujemy zapowiadanych odwiedzin w Polsce premiera Li Penga.</u>
          <u xml:id="u-17.60" who="#WładysławBartoszewski">Mamy nadzieję na rozwój współpracy z Koreą Południową na zasadzie strategicznego partnerstwa państw średniej wielkości.</u>
          <u xml:id="u-17.61" who="#WładysławBartoszewski">Rozwijamy więzi ze Stowarzyszeniem Narodów Azji Południowo-Wschodniej. Doceniamy znaczenie organizacji ponadregionalnych, takich jak Współpraca Ekonomiczna Azji i Pacyfiku (APEC).</u>
          <u xml:id="u-17.62" who="#WładysławBartoszewski">Chcemy włączyć się do dialogu między Unią Europejską i ASEAN. Podejmujemy starania, aby zapewnić udział Polski w spotkaniu przywódców Europy i Azji planowanym na początek 1996 r.</u>
          <u xml:id="u-17.63" who="#WładysławBartoszewski">Pragniemy wszechstronnego rozwoju stosunków z Australią. Jesteśmy przekonani o szerokich możliwościach współpracy z tym państwem.</u>
          <u xml:id="u-17.64" who="#WładysławBartoszewski">Polska dyplomacja konsekwentnie wspiera proces pokojowy na Bliskim Wschodzie. Stopniowo, z niemałym trudem, wznoszone są w tym strategicznym regionie fundamenty trwałej współpracy. Chcielibyśmy w ramach naszych możliwości proces ten wspierać. Rozwijamy tradycyjnie dobre stosunki z państwami arabskimi. Zależy nam bardzo na odbudowywanych od niedawna stosunkach z państwem Izrael. Świadczy o tym zarówno wizyta w tym kraju pana Józefa Oleksego, jeszcze jako marszałka Sejmu, jak i moja. Zainteresowanie nasze całym regionem Morza Śródziemnego wyraża się w staraniach o uczestnictwo w instytucjach i spotkaniach wielostronnych. Za przykład może służyć nasze dążenie do udziału w konferencji Unii Europejskiej i krajów śródziemnomorskich w Barcelonie.</u>
          <u xml:id="u-17.65" who="#WładysławBartoszewski">Będziemy intensyfikować kontakty z Republiką Południowej Afryki. Po przełomie politycznym, który w Polsce przywitaliśmy z radością, otworzyły się szerokie możliwości współpracy z tym krajem, także w zakresie inwestycji budowlanych. Będziemy rozwijać współpracę gospodarczą z państwami Afryki Subsaharyjskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.66" who="#WładysławBartoszewski">Wyrazem ożywienia naszych kontaktów z Ameryką Łacińską była pierwsza w historii wizyta prezydenta Rzeczypospolitej w 5 państwach tego regionu. Jej rezultatem powinno być ożywienie współpracy gospodarczej. Podjęto także rozmowy na temat współpracy wojskowej. Jednym z ważnych celów pozostaje uregulowanie spraw prawno-traktatowych i ochrona naszych interesów ekonomicznych w postępujących tam procesach integracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-17.67" who="#WładysławBartoszewski">Wysoka Izbo! W tym roku przypada 50 rocznica utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych. Tworzy to dodatkowy impuls do dyskusji nad reformą ONZ, w której aktywnie uczestniczymy. Mamy swój znaczący udział w operacjach pokojowych i konsekwentnie angażujemy się na rzecz utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Naszym celem jest zapewnienie Polsce miejsca w Radzie Bezpieczeństwa na lata 1996–1997. Polska powitała z zadowoleniem bezwarunkowe i bezterminowe przedłużenie obowiązywania układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Jest aktywnym uczestnikiem szeregu ważnych konferencji i negocjacji rozbrojeniowych.</u>
          <u xml:id="u-17.68" who="#WładysławBartoszewski">We współpracy z ONZ ważne miejsce będą nadal zajmować promocja rozwoju gospodarczego oraz problematyka społeczna i praw człowieka. Będziemy wykorzystywać możliwości systemu Narodów Zjednoczonych, w tym Europejskiej Komisji Gospodarczej, do wspierania transformacji systemowych.</u>
          <u xml:id="u-17.69" who="#WładysławBartoszewski">Polska konsekwentnie dopomina się o nadanie problematyce społecznej wysokiej rangi w działalności ONZ. Świadczy o tym udział polskiej delegacji z prezydentem Rzeczypospolitej w Szczycie Społecznym w Kopenhadze. Temu celowi służyć będzie także nasz udział w IV Światowej Konferencji ds. Kobiet we wrześniu tego roku w Pekinie.</u>
          <u xml:id="u-17.70" who="#WładysławBartoszewski">Wysoka Izbo! Istotne znaczenie ma dla nas współpraca międzynarodowa w zakresie ochrony środowiska, zarówno w ramach systemu Narodów Zjednoczonych, jak i na płaszczyźnie regionalnej. Dla bezpieczeństwa ekologicznego państwa ważna będzie zarówno skuteczna realizacja dwustronnych umów z sąsiadami, jak i wykorzystywanie możliwości wynikających z konwencji wielostronnych oraz wspieranie działań na rzecz ratyfikacji kolejnych konwencji międzynarodowych. Nadal z największą uwagą traktować będziemy przedsięwzięcia mające na celu zwiększanie bezpieczeństwa elektrowni atomowych.</u>
          <u xml:id="u-17.71" who="#WładysławBartoszewski">Podejmiemy starania zmierzające do urzeczywistnienia koncepcji ekokonwersji naszego zadłużenia zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-17.72" who="#WładysławBartoszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szczególną wagę będziemy przywiązywać do tworzenia sprzyjających warunków gospodarczego rozwoju Polski. Polska wkrótce stanie się członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO). Wykorzystanie możliwości wynikających z postępującej liberalizacji handlu światowego wymagać będzie od wszystkich polskich służb za granicą znacznego wysiłku organizacyjnego, lepszej koordynacji, a także umiejętnego wykorzystania wyników Rundy Urugwajskiej GATT w promocji polskich celów gospodarczo-handlowych. Zwrócimy szczególną uwagę na poprawę naszego bilansu handlowego w obrotach towarowych z zagranicą. W naszym interesie leży wykorzystanie tranzytowych możliwości Polski i pozyskiwanie środków służących zbudowaniu odpowiedniej infrastruktury oraz promowanie inwestycji zagranicznych w naszym kraju. Wymagać to będzie m.in. utrzymania dobrej współpracy z międzynarodowymi instytucjami finansowymi. Wart podkreślenia jest fakt, że Polska ma obecnie całkowicie uregulowane stosunki finansowe z zagranicą: powracamy na światowy rynek kapitałowy, uzyskujemy coraz lepsze oceny specjalistów.</u>
          <u xml:id="u-17.73" who="#WładysławBartoszewski">Zapewnimy niezbędne wsparcie dyplomatyczne negocjacjom prowadzonym w sprawie przystąpienia Polski do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Mamy nadzieję, że zostaniemy członkiem tej organizacji na wiosnę 1996 r.: przybliży nas to znacznie do Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.74" who="#WładysławBartoszewski">Wysoki Sejmie! Zmiany systemowe w Polsce i innych państwach, wzrost roli regulacji prawnych w stosunkach z zagranicą i pojawienie się wielu państw sukcesorów spowodowały, że radykalnie wzrosła liczba zawieranych umów, jak również stopień ich złożoności. Nakłada to na MSZ nowe obowiązki w zakresie opiniowania projektów umów oraz dopełniania odpowiednich procedur związanych z zawieraniem nowych umów i wypowiadaniem starych, nie odpowiadających obecnej sytuacji. Z tych względów niezwykle istotne znaczenie dla koordynacyjnej roli ministra spraw zagranicznych w dziedzinie traktatowej miałoby opracowanie przez rząd i przyjęcie przez Sejm ustawy o zawieraniu i wypowiadaniu umów międzynarodowych. Obecnie obowiązujące w tej kwestii przepisy wymagają uaktualnienia, zmiany rangi na ustawową. MSZ przygotowuje projekt odpowiedniej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-17.75" who="#WładysławBartoszewski">Z uwagą przyjęliśmy wyniki prac sejmowej Komisji Nadzwyczajnej rozpatrującej projekt ustawy o ratyfikacji konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, a także stanowisko Wysokiej Izby w tej sprawie. Jestem przekonany, że trwałe uregulowanie stosunków ze Stolicą Apostolską jest zgodne z polską racją stanu. Dlatego właśnie rząd podjął i kontynuuje prace w komisji wspólnej nad wypracowaniem uzgodnionej deklaracji, która byłaby pomocna w dalszych pracach ratyfikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-17.76" who="#WładysławBartoszewski">Panie Prezydencie! Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W państwie demokratycznym działalność konsularna nabiera szczególnego znaczenia. Jest ona dziś bez porównania szersza i skuteczniejsza niż przed 1989 r. Bywa, że ma ona charakter spektakularny, jak w przypadku ewakuacji sióstr zakonnych z Rwandy czy negocjowania zwolnienia polskich zakładników w Angoli. Zwykle jednak jest to odpowiedzialna, codzienna praca, na którą składa się także roztaczanie opieki prawnej i pomoc w przypadkach losowych. Skuteczność tego typu działań wymaga dostosowania sieci placówek dyplomatycznych i konsularnych do nowej sytuacji geopolitycznej. Dlatego też ustanowiono ambasady we wszystkich państwach, w których znajduje się mniejszość polska, a także dodatkowe urzędy konsularne - ostatnio w Grodnie i Brześciu.</u>
          <u xml:id="u-17.77" who="#WładysławBartoszewski">Ubiegłe lata stanowiły prawdziwy przełom w możliwościach podróżowania obywateli polskich, związany ze zniesieniem wiz do prawie wszystkich krajów Europy oraz wielu krajów pozaeuropejskich.</u>
          <u xml:id="u-17.78" who="#WładysławBartoszewski">Należy jednak wskazać, że w marcu tego roku powstała nowa sytuacja, wynikająca z wejścia w życie postanowień układu z Schengen. Wprowadzenie zaostrzonych kontroli na granicach zewnętrznych państw obszaru Schengen nie powinno jednak wpłynąć negatywnie na intensywność kontaktów między społeczeństwami. Sądzę, że tę troskę podzielać będą nasi zachodni partnerzy. Uważamy, że integracja niektórych krajów nie powinna następować kosztem pozostałych.</u>
          <u xml:id="u-17.79" who="#WładysławBartoszewski">Pierwszoplanowym zadaniem polskiej polityki wobec zamieszkałych za granicami Polaków i osób polskiego pochodzenia będzie umacnianie ich związków z Polską i wspieranie starań mających na celu kultywowanie języka, tradycji i kultury polskiej.</u>
          <u xml:id="u-17.80" who="#WładysławBartoszewski">Będziemy kontynuować działania na rzecz przestrzegania standardów europejskich i zagwarantowanych traktatami praw polskich mniejszości narodowych, przede wszystkim w krajach postkomunistycznych oraz polskiej grupy etnicznej w Republice Federalnej Niemiec.</u>
          <u xml:id="u-17.81" who="#WładysławBartoszewski">Za równie istotne uważamy rozwijanie wielostronnej współpracy ze środowiskami emigracyjnymi i polonijnymi w Europie Zachodniej, Ameryce Północnej i Łacińskiej oraz Australii.</u>
          <u xml:id="u-17.82" who="#WładysławBartoszewski">Z pięcioletniej już perspektywy nowego spojrzenia na sprawy Polonii i Polaków za granicą dostrzegamy potrzebę krytycznej refleksji zarówno nad sukcesami, jak i porażkami tego okresu, biorąc pod uwagę także szczególne potrzeby licznej mniejszości polskiej na wschód od naszych granic. Nie zmieniając celów polskiej polityki wobec wychodźstwa, chcemy uczynić ją doskonalszą i znacznie bardziej skuteczną.</u>
          <u xml:id="u-17.83" who="#WładysławBartoszewski">Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Działalność promocyjna i informacyjna stanowi jeden z ważniejszych elementów działań zewnętrznych państwa, wspomaga bowiem kształtowanie obrazu Polski na świecie, uzasadnia jej aspiracje polityczne. Obraz ten jest zależny od sytuacji gospodarczej, wewnętrznej stabilności politycznej, aktywności i klarowności polityki zagranicznej oraz poziomu cywilizacyjnego i kulturowego. Warto pamiętać, że funkcje promocyjne spełnia też polska nauka i jej poważne osiągnięcia. Liczne grono absolwentów naszych uczelni - zatrudnionych często w najbardziej prestiżowych placówkach naukowych świata - tworzy silne lobby propolskie.</u>
          <u xml:id="u-17.84" who="#WładysławBartoszewski">Działalnością promocyjną kultury polskiej zajmuje się obecnie 13 instytutów polskich. Wysiłki resortu skoncentrowane były w ostatnim czasie na kierunku wschodnim. Wkrótce powstaną Instytut Polski w Mińsku oraz ataszat kulturalny w Kijowie. Za szczególnie ważne uważamy faktyczne uruchomienie Instytutu Polskiego w Tel Awiwie. Wielką wagę przywiązujemy do umacniania związku z diasporą żydowską, której wielu przedstawicieli łączą różnorodne więzi z naszą kulturą i krajem.</u>
          <u xml:id="u-17.85" who="#WładysławBartoszewski">Panie Prezydencie! Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiłem główne elementy polskiej polityki zagranicznej. Jestem przekonany, że jest ona zgodna z interesami naszego kraju. Potrzebna będzie życzliwość i poparcie pań posłanek i panów posłów dla naszych wysiłków.</u>
          <u xml:id="u-17.86" who="#WładysławBartoszewski">Na zakończenie czuję się w obowiązku zasygnalizować problemy, których rozwiązanie pozostaje w gestii Wysokiego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-17.87" who="#WładysławBartoszewski">Po pierwsze, resort spraw zagranicznych zawsze z najwyższą wstrzemięźliwością formułował swoje potrzeby materialne i oszczędnie dysponował przyznanymi środkami. Środki te są także niezbędnym warunkiem posiadania i kształcenia wysoko kwalifikowanej, profesjonalnej kadry pracowników służby zagranicznej, zdolnej sprostać wyzwaniom współczesnej sytuacji międzynarodowej. Jeśli zatem zgodzicie się państwo, że Polska niezbędnie potrzebuje aktywnej polityki zagranicznej, to trzeba odważnie zmierzyć się z problemem zapewnienia właściwych materialnych warunków jej prowadzenia, w tym finansowych.</u>
          <u xml:id="u-17.88" who="#WładysławBartoszewski">Po drugie, uporządkowania i rozszerzenia wymagają regulacje prawne dotyczące polityki zagranicznej. Potrzebna jest ustawa o zawieraniu umów międzynarodowych, jak również ustawa o wykonywaniu decyzji Rady Bezpieczeństwa ONZ w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej. Wniesienie przez rząd do Sejmu projektu pierwszej z nich musi być poprzedzone rozstrzygnięciem w nowej konstytucji kwestii miejsca traktatów w porządku prawnym naszego państwa - rozstrzygnięciem, które powinno potwierdzić to, co już wynika w tej sprawie z orzeczeń Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-17.89" who="#WładysławBartoszewski">Kończąc moje wystąpienie, pragnę z naciskiem stwierdzić, że spełnienie celów polskiej polityki zagranicznej wymaga zagwarantowania jej skuteczności. Jedną z najważniejszych przesłanek tej skuteczności upatruję we wzmocnieniu koordynującej roli ministra spraw zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-17.90" who="#WładysławBartoszewski">Panie Prezydencie! Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-17.91" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#JózefZych">Informuję, że zgodnie z podjętą przez Sejm decyzją do debaty nad przedstawioną informacją przystąpimy jutro po głosowaniach.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości, Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (druki nr 118 i 962).</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#JózefZych">Zarządzam 2-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#JózefZych">Informuję, że posiedzenie Konwentu Seniorów odbędzie się o godz. 11.30.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min 58 do godz. 10 min 59)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#JózefZych">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji panią poseł Katarzynę Marię Piekarską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Sprawiedliwości, Komisji Ustawodawczej i Komisji Polityki Społecznej mam zaszczyt przedstawić projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (druk nr 118) w wersji przyjętej na posiedzeniu połączonych komisji w dniu 26 kwietnia 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Obowiązujący obecnie Kodeks rodzinny i opiekuńczy nowelizowany był dwukrotnie, w 1975 i 1986 r. Prezentowany projekt ma charakter kompleksowy, obejmuje bowiem nie tylko nowelizację Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale i innych ustaw: Kodeksu cywilnego, Kodeksu postępowania cywilnego, Prawa o aktach stanu cywilnego, a także Prawa prywatnego międzynarodowego. Jest też zarazem monotematyczny, dotyczy bowiem instytucji przysposobienia. Instytucja ta podlegała już przekształceniom po wejściu w życie Kodeksu rodzinnego w roku 1964, jednak jej dalsza ewolucja okazała się konieczna z uwagi na istotne - społeczne i prawne - przyczyny.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#KatarzynaMariaPiekarska">W pracach nad projektem zaznaczył się aktywny udział instytucji, urzędów i organizacji odpowiedzialnych za realizację przepisów prawa rodzinnego. W szczególności w posiedzeniach komisji sejmowych uczestniczyli - zgłaszając wiele uwag i propozycji - przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, sędziowie Sądu Najwyższego i inni przedstawiciele praktyki wymiaru sprawiedliwości. Reprezentowane były organizacje zajmujące się sprawami dziecka i rodziny, zwłaszcza Towarzystwo Przyjaciół Dzieci i ośrodki adopcyjno-opiekuńcze. W pracach brali też udział przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz przedstawiciele środowisk naukowych. Duży wpływ na opracowaną przez komisje wersję projektu wywarła także debata sejmowa podczas pierwszego czytania projektu.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! W wyniku uwzględnienia szerokiej dyskusji, jaka rozwinęła się wokół projektu, aktualna jego wersja w wielu punktach znacznie różni się od tekstu pierwotnego, tak gdy chodzi o zakres zmian, jak i merytoryczne ujęcie niektórych propozycji. W pracach swych komisje kierowały się przede wszystkim dążeniem do możliwie pełnego urzeczywistnienia zasad zawartych w Konwencji o Prawach Dziecka, ratyfikowanej przez Sejm w czerwcu 1991 r. Powszechnie wiadomo, że z przystąpieniem do tej konwencji nie wiąże się konieczność radykalnej reformy polskiego prawa adopcyjnego. Jest ono w zasadniczych kwestiach, a także w wielu kwestiach szczegółowych, zbieżne z konwencją. Korekty systemu adopcji są jednak w świetle wymagań konwencji niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Za sprawę nadrzędną, której realizację zapewnić mają także ciała ustawodawcze, uznaje konwencja najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka. W ścisłym i oczywistym związku z tak pojmowanym celem nowelizacji pozostaje motyw o szczególnym znaczeniu, oparty na podzielanej powszechnie opinii, że instytucja przysposobienia ciągle w zbyt małym stopniu przyczynia się do rozwiązania poważnego współcześnie problemu, jakim jest sieroctwo społeczne i jego następstwa. Zdaniem komisji potrzebne są zmiany zwiększające skuteczność adopcji jako środka pomocy dzieciom, którym przypadł w udziale los sierot społecznych. Stanowisko to znalazło wyraz w propozycjach bardziej jednak umiarkowanych, niż zgłoszone pierwotnie a zakwestionowane w toku prac nad projektem. Sygnalizuję tu tylko zagadnienie, któremu w dalszej części wystąpienia poświęcę więcej uwagi.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Mówiąc o ogólnych założeniach projektu należy podkreślić, że nowelizacja zmierza do uwzględnienia doświadczeń i osiągnięć praktyki, zwłaszcza Sądu Najwyższego, nagromadzonych w okresie ponad 30 lat obowiązywania przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, które w podstawowym zakresie regulują instytucję przysposobienia. Nadto w wyniku istotnych, lecz fragmentarycznych zmian, jakie w odniesieniu do przysposobienia wprowadzono w 1975 i 1986 r., wystąpiły w systemie adopcji pewne wewnętrzne niespójności, które projekt ten zamierza również wyeliminować.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Wspomniałam już o kompleksowym ujęciu nowelizacji, obejmującym nie tylko Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Jednakże modyfikacja przysposobienia w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym byłaby najbardziej obszerna i zarazem miałaby rolę wiodącą, dlatego od nich rozpocznę prezentację szczegółowych propozycji projektu.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Z uwagi na szeroki zakres zmian przewiduje się zastąpienie działu II — Przysposobienie (art. 114–127) tytułu II Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego działem II w nowym brzmieniu. Wprawdzie znajdą się w tym dziale także takie przepisy, w których nie poczyniono zmian albo zmiany mają charakter tylko redakcyjny, niemniej jednak przyjęta technika, polegająca na „wymianie” całego działu, wydaje się bardziej celowa niż modyfikacja poszczególnych przepisów. Zaletą tak zastosowanej techniki jest przejrzystość nowelizacji i ułatwienie przy tworzeniu tekstu jednolitego aktu prawnego.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#KatarzynaMariaPiekarska">W przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o przesłankach przysposobienia ważniejsze zmiany dotyczą następujących zagadnień:</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Pozostawiając na czołowym miejscu zasadę, że przysposobiona może być osoba małoletnia i tylko dla jej dobra, proponuje się wyjaśnienie, iż wymaganie małoletności powinno być spełnione w chwili złożenia wniosku o przysposobienie.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#KatarzynaMariaPiekarska">W świetle obowiązujących przepisów przyjmuje się na ogół, że przysposobiony powinien być małoletni w chwili wydania przez sąd pierwszej instancji orzeczenia o przysposobieniu. Rozwiązanie zaproponowane w projekcie daje wyraz przekonaniu, że nie należy dopuszczalności przysposobienia uzależniać od takich okoliczności, jak czas trwania postępowania i sprawność działania sądu. Nadto wspomniana modyfikacja odpowiada stanowisku wyrażonemu w Europejskiej Konwencji o Przysposobieniu Dzieci, otwartej do podpisu przez państwa członkowskie Rady Europy w dniu 24 kwietnia 1967 r., co nie jest bez znaczenia w razie podjęcia w przyszłości kroków zmierzających do przystąpienia przez Polskę do tej konwencji.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Obowiązujące przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego bardzo lakonicznie określają wymagania dotyczące osoby przysposabiającej. W projekcie proponuje się uzupełnienie, polegające na bliższym wskazaniu koniecznych kwalifikacji przysposabiającego. Wydaje się to słuszne z uwagi na oczekiwania związane z adopcją, a także dlatego, że brak dokładniejszych kryteriów może razić w zestawieniu z ustaleniem w kodeksie rodzinnym kwalifikacji opiekuna.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#KatarzynaMariaPiekarska">W pierwotnej wersji projektu przewidywano ponadto pewne obostrzenie dotyczące górnej granicy wieku przysposabiającego. Propozycja pochodziła z kręgów praktyków zajmujących się pośrednictwem adopcyjnym i przygotowaniem adopcji przed wniesieniem sprawy do sądu. W pracach komisji problem ewentualnych ograniczeń wiekowych został dokładnie rozważony, zwłaszcza pod kątem dobra dziecka, a także z uwzględnieniem wspomnianej już Europejskiej Konwencji o Przysposobieniu Dzieci, przewidującej takie ograniczenia. Ostatecznie jednak zdecydowano, że powinna być zachowana dotychczasowa formuła o odpowiedniej różnicy wieku między przysposabiającym a przysposabianym. Uznano bowiem, iż - z uwagi na podstawową przesłankę dobra dziecka i wymagane kwalifikacje osobiste przysposabiających - istnieje wystarczające zabezpieczenie przed orzekaniem przysposobienia w sytuacjach, w których wiek przysposabiających mógłby budzić wątpliwości co do zapewnienia dziecku właściwych warunków wychowawczych, głównie do jego usamodzielnienia się. Z tej przyczyny wniosek mniejszości dotyczący ustalenia granicy wieku przysposabiających nie powinien być, zdaniem komisji, uwzględniony.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Do dalszych zmian, jakie projekt przewiduje, należy niewątpliwie wprowadzenie do kodeksu rodzinnego wyraźnego przepisu dotyczącego tzw. adopcji zagranicznych. Propozycja zawarta w art. 1142 pozostaje pod wpływem Konwencji o Prawach Dziecka ratyfikowanej przez Polskę - jak już wspomniałam - w 1991 r. Art. 21 konwencji wymaga od państw-stron stworzenia warunków, aby adopcja związana z przeniesieniem dziecka do innego kraju była traktowana jako zastępczy środek opieki nad dzieckiem, jeżeli nie może być ono umieszczone w rodzinie zastępczej lub adopcyjnej w kraju pochodzenia, nie można mu w żaden inny odpowiedni sposób zapewnić opieki. Takie stanowisko konwencji wynika z troski o dobro dziecka, a zwłaszcza z obawy przed nieuzasadnioną ingerencją w sprawy istotne dla rozwoju dziecka, takie jak ciągłość wychowania, zachowanie tożsamości narodowej, etnicznej, kulturowej i językowej. Zgodnie z art. 20 konwencji, przy wyborze środków opieki wszystko to wymaga właściwego uwzględnienia. Stanowi to uzasadnienie dla wspomnianych zaleceń odnoszących się do tzw. adopcji zagranicznych, przed którymi zastępcze formy pieczy w kraju pochodzenia - jeżeli są dla dziecka odpowiednie - powinny mieć pierwszeństwo.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! Zauważyć należy, że syntetyczna formuła art. 114 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego - według której dobro osoby przysposabianej jest zasadniczą przesłanką przysposobienia - mogłaby stanowić wystarczającą podstawę do realizacji przedstawionych wymagań konwencji. Są one bowiem emanacją zasady dobra dziecka. Z pewnością jednak bardziej bezpieczne dla zapewnienia stosowania zasad wyrażonych w konwencji jest zamieszczenie w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym postanowień, które jednoznacznie określą warunki dokonywania przysposobień, łączących się z przeniesieniem przysposabianego do innego kraju. Chodzi tu m.in. o uniknięcie zarzutu, że zobowiązania wynikające z przystąpienia do konwencji nie są przez Polskę wykonywane. Zastrzeżenia mogą wynikać stąd, że ani kodeks rodzinny, ani inne przepisy nie normują wyraźnie przesłanek dopuszczalności tzw. adopcji zagranicznych. Nie ma też całkowitej pewności, że wskazania konwencji będą przestrzegane w ramach ogólnej zasady dobra dziecka. Takie stanowisko Sądu Najwyższego - wyrażone w uchwale 7 sędziów z roku 1992 zgodnie z wymaganiami konwencji - nie przesądza w sposób absolutnie pewny obiegu konkretnych spraw dotyczących przysposobienia przez osoby zamieszkałe za granicą. Przyjęta przez Sąd Najwyższy zasada, że przysposobienie dziecka polskiego związane z przeniesieniem do innego kraju może nastąpić, jeżeli nie ma możliwości umieszczenia go na równorzędnych warunkach w rodzinie zastępczej lub adopcyjnej na terenie Polski, ma oczywiście istotne znaczenie dla praktyki dokonywania przysposobienia. Jednakże wywiązanie się ponad wszelką wątpliwość z międzynarodowych zobowiązań będzie gwarantowało dopiero wprowadzenie do prawa krajowego stosownych postanowień określających warunki przeprowadzania omawianych przysposobień. Znaczny wzrost liczy przysposobień przez osoby zamieszkałe za granicą - od 2% w okresie wprowadzenia kodeksu rodzinnego w stosunku do ogółu przysposobień do ponad 15% w latach dziewięćdziesiątych - uzasadnia konieczność precyzyjnych uregulowań tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Na forum Sejmu problematyka adopcji była już omawiana. Budzi ona zaniepokojenie nie tylko dlatego, że co roku kraj nasz opuszcza znaczna grupa dzieci. Istnieją także sygnały, że do rodzin zamieszkałych za granicą trafiają dzieci, których przysposobienie i pozostanie w Polsce, bez uszczerbku dla ich dobra, byłoby możliwe.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Opinię publiczną alarmują też informacje o nieuczciwym pośrednictwie przy adopcjach zagranicznych, o drastycznych wypadkach powierzania dzieci zupełnie nieodpowiedzialnym osobom zamieszkałym za granicą. Tymczasem w Polsce występuje nadwyżka rodzin krajowych, które ubiegają się o adopcję, nad liczbą orzekanych przysposobień.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! Z tych wszystkich względów w celu opanowania sytuacji w zakresie przysposobień zagranicznych za niezbędne uznać należy wprowadzenie do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przepisu o treści zbliżonej do art. 21 Konwencji o Prawach Dziecka. Wymaganiom konwencji, zdaniem komisji sejmowych, czyni zadość proponowane w projekcie ujęcie, aby tzw. przysposobienie zagraniczne było dopuszczalne wówczas, gdy tylko tą drogą można zapewnić dziecku odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne. Z proponowanym rozwiązaniem wiąże się konieczność upewnienia się przez sądy czy inne instytucje uczestniczące w przygotowaniu adopcji, że nie ma możliwości umieszczenia dziecka w takich warunkach, które byłyby odpowiednie ze względu na jego dobro. W kwestii sposobu ustalenia, czy takie warunki istnieją, projekt nie wypowiada się. Jest to problem organizacyjny, rozwiązany już częściowo w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej z dnia 17 sierpnia 1993 r. w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych. Należy podkreślić, że proponowany przepis nie odnosi ograniczeń związanych z adopcją zagraniczną do tzw. adopcji wewnątrzrodzinnych, a także do przysposobień prowadzących do połączenia rodzeństwa. W ten sposób respektuje się prawo dziecka do wychowania w rodzinie i utrzymania więzi rodzinnych, mając na uwadze postanowienia art. 5 i 8 Konwencji o Prawach Dziecka co do poszanowania stosunków rodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Kolejną ważną zmianą inspirowaną przez Konwencję o Prawach Dziecka byłoby uzupełnienie przepisów o zgodzie przysposabianego na orzekaną względem niego adopcję. Dodano mianowicie wymaganie wysłuchania przez sąd opiekuńczy małoletniego, który nie ukończył lat 13, w celu zapoznania się z jego stanowiskiem, jeżeli może on pojąć znaczenie przysposobienia. Zasady te nawiązują do 12 artykułu konwencji, w którym wskazano, że dziecko ma prawo do swobodnego wyrażania poglądów w sprawach, które jego dotyczą, a także do przyjęcia ich z należytą uwagą stosownie do jego wieku i stopnia dojrzałości. Wysłuchanie małoletniego jest niezwykle istotne dla wydania prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawie o przysposobienie. Przymusowe włączenie do nowej rodziny byłoby sprzeczne z dobrem małoletniego, w razie jego protestu nie można bowiem oczekiwać, aby cel przysposobienia został osiągnięty. Gdyby natomiast poinformowanie przysposabianego o toczącym się postępowaniu nie było wskazane z uwagi na jego dobro, sąd powinien zrezygnować z żądania zgody (mówi o tym art. 18 § 3). Rozwiązanie to, przewidziane w obowiązujących przepisach, zostało zachowane, z tym że rozszerzono je na wysłuchanie małoletniego.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! W projekcie przewiduje się istotne modyfikacje co do zgody rodziców na przysposobienie dziecka. Art. 119 dotyczy zgody na przysposobienie przez osobę określoną, a art. 1191 tzw. zgody blankietowej rodziców, tzn. zgody na przysposobienie dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. Art. 119 § 2 zawiera novum polegające na dopuszczalności orzeczenia przysposobienia mimo braku zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, jeżeli odmowa zgody jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka. Przepis podkreśla wyjątkowy charakter tego rozwiązania, można je bowiem zastosować „ze względu na szczególne okoliczności”. W pierwotnej wersji projektu możliwość pominięcia zgody rodziców w sytuacjach szczególnych była pod względem podmiotowym określona szerzej, gdyż dotyczyła także rodziców, którym przysługuje władza rodzicielska. W dyskusjach nad projektem zostało to zakwestionowane, a komisje sejmowe podzieliły pogląd, że dopiero pozbawienie władzy rodzicielskiej otwiera drogę do przysposobienia dziecka bez zgody jego rodziców. Zauważono jednak, że możliwość pozbawienia władzy rodzicielskiej, a w rezultacie pominięcia ich zgody, nie odnosi się do rodziców, którym władza rodzicielska nie przysługuje na przykład dlatego, że matka jest małoletnia albo dlatego że rodzice są częściowo ubezwłasnowolnieni. Jeśli więc rodzice ci zgody na przysposobienie odmawiają, umieszczenie dziecka w rodzinie adopcyjnej nie jest obecnie możliwe, choćby było to uzasadnione i konieczne ze względu na interes dziecka. Takie właśnie trudności ma na uwadze projektowany przepis. Może on przyczynić się do choćby częściowego złagodzenia sytuacji, kiedy to na skutek oporu rodziców nie sprawujących pieczy nad dzieckiem przysposobienie nie może być orzeczone i dziecko skazane jest na pobyt w zakładzie opieki zbiorowej. Wiele mówi się i pisze o ujemnych tego konsekwencjach w postaci zaburzeń rozwoju i zakłóceń w sferze zachowań społecznych dziecka.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! Komisje rozważyły szczegółowo prawne i społeczne aspekty proponowanego w art. 119 § 2 rozwiązania. Ma ono na względzie narastający problem sieroctwa społecznego i zmierza, aczkolwiek w ograniczonym zakresie, do umniejszenia jego następstw. Traktuje przy tym preferencyjnie interesy dziecka w zestawieniu z interesem rodziców, co jest dyskusyjne. Zauważyć jednak należy, iż kolizja ta powinna być rozstrzygana w duchu postanowień Konwencji o Prawach Dziecka (np. art. 3, 9 czy 18). Przy poszanowaniu odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców przyznają one bowiem priorytet dobru dziecka. W szczególności oddzielenie dziecka od rodziców wbrew ich woli może być uzasadnione przez wzgląd na najlepiej pojęte interesy dziecka.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Przechodząc do proponowanych zmian w przepisach o blankietowej zgodzie rodziców, to jest art. 1191, przypomnę, że w aktualnym stanie prawnym przysposobienie o szczególnych skutkach, nazywane przysposobieniem całkowitym, związane jest z wyrażeniem takiej zgody przez oboje rodziców. Przysposobienie takie jest dla przysposabiających atrakcyjne, zbliżając niemal zupełnie sytuację przysposabianego do sytuacji dziecka w rodzinie biologicznej.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Projekt przewiduje szersze ujęcie postaci tzw. adopcji całkowitej. Miałaby ona dotyczyć również przypadków, gdy tylko jedno z rodziców wyraziło blankietową zgodę na przysposobienie dziecka, a zarazem uzasadnione jest pominięcie zgody drugiego rodzica. Rozwiązanie to przyjęto, kierując się zasadą nadrzędności interesów dziecka oraz potrzebą stosowania środków, które stwarzają zachętę do dokonywania przysposobień.</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Konieczny wyjątek występuje wówczas, gdy pominięto zgodę rodzica, z którym porozumienie się napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Proponowana w art. 1191 § 3 zmiana w ustanowieniu adopcji o takich skutkach jak adopcja oparta na blankietowej zgodzie rodziców ma na uwadze interes dzieci, których rodzice nie żyją albo są nieznani. Automatyczne wystąpienie tych skutków nie byłoby jednak we wspomnianych przypadkach uzasadnione. Trzeba liczyć się np. z tym, że dzieci mogą być w różnym wieku i mogą pamiętać nieżyjących rodziców. Z tego powodu projekt przewiduje, że przysposobienie będzie całkowite, jeżeli sąd opiekuńczy w orzeczeniu o przysposobieniu tak postanowi.</u>
          <u xml:id="u-20.24" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Z kolei art. 1192, dotyczący obydwu postaci zgody rodziców na przysposobienie, określa termin do wyrażenia zgody. Nie może to nastąpić przed upływem sześciu tygodni od urodzenia dziecka. Obecnie obowiązuje termin jednego miesiąca. Zmiana wydaje się konieczna, zważywszy na zawartą w art. 5 Europejskiej Konwencji o Przysposobieniu Dzieci zasadę, że matka nie może wyrazić zgody na przysposobienie w okresie wcześniejszym niż sześć tygodni od urodzenia dziecka.</u>
          <u xml:id="u-20.25" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Do istotnych innowacji projektu dotyczących nawiązania przysposobienia należy przewidziany w art. 1201 tzw. okres próbny (preadopcyjny). Celem tej instytucji jest upewnienie się, czy planowane przysposobienie dobrze rokuje na przyszłość. Ocena celowości zastosowania okresu próbnego pozostawiona została sądowi ze względu na możliwość wystąpienia różnych sytuacji. Do sądu należałoby także określenie sposobu i okresu osobistej styczności przysposabiającego z przysposabianym. Uwzględniając konkretną sytuację, sąd mógłby ustalić inny sposób styczności niż piecza nad dzieckiem. Gdyby jednak styczność przybrać miała taką postać, znajdą w niej zastosowanie przepisy o rodzinach zastępczych, a koszty utrzymania przysposabianego będą obciążały przysposabiającego. Nad przebiegiem styczności nadzór miałby sprawować sąd opiekuńczy. Obligatoryjna styczność, zdaniem komisji, powinna dotyczyć planowanej adopcji zagranicznej, przy czym miejscem kontaktów byłoby miejsce zamieszkania przysposabianego lub inna miejscowość w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-20.26" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Kontynuując problematykę nawiązania stosunku przysposobienia, pragnę zwrócić uwagę na kilka proponowanych zmian odnoszących się do sytuacji, gdy przysposabiający zmarł. Art. 1171 w brzmieniu projektu stanowi o dopuszczalności ponownego przysposobienia po śmierci przysposabiającego. W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym brakuje przepisu o tej treści. Ponieważ śmierć przysposabiającego nie powoduje ustania przysposobienia, a stosunku przysposobienia nie można wtedy rozwiązać, istnieje formalna przeszkoda do nawiązania nowego stosunku przysposobienia. Za umożliwieniem ponownej adopcji przemawia jednak praktyka, traktując śmierć przysposabiającego na równi z utratą jednego z rodziców. Projekt zmierza do nadania temu rozstrzygnięciu rangi przepisu prawnego. Kierując się konsekwentnie zasadą najlepszego zabezpieczenia interesów dziecka, projekt w art. 115 § 3 przewiduje, że skutki przysposobienia wspólnego mogą nastąpić także w sytuacji, gdy po ustaniu małżeństwa przez śmierć osoby, która dziecko przysposobiła, małżonek pozostały przy życiu dokonuje przysposobienia. Dopuszcza się również w wyjątkowym wypadku możliwość potraktowania jako przysposobienie wspólne takiego przysposobienia, o które wnieśli oboje małżonkowie, ale jedno z nich zmarło, a drugie żądanie przysposobienia wspólnie przez małżonków podtrzymuje. Mówi o tym art. 117 § 3–5.</u>
          <u xml:id="u-20.27" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Dalsze zmiany w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym wiążą się ze skutkami przysposobienia. Zmiany niekiedy mają charakter porządkujący, np. wyłączenie adopcji pasierba do odrębnych przepisów - art. 1211 w oznaczeniu projektu. Proponuje się także jednak kilka zmian merytorycznych. Istotną modyfikację w adopcji pełnej pasierba proponuje art. 1211 § 2. Celem jest utrzymanie wartościowych więzi, jakie mogą istnieć między przysposobionym przez małżonka dzieckiem współmałżonka a krewnymi drugiego rodzica dziecka, gdy przysposobienie następuje po śmierci tego rodzica, w szczególności między dzieckiem a dziadkami. Według zasad ogólnych przyjętych w odniesieniu do adopcji pasierba prawa i obowiązki przysposobionego względem tego rodzica oraz krewnych ustają. Jednak zerwanie związków z rodziną, zwłaszcza gdy rodzic ten żyje i nie może przeciwstawić się przysposobieniu, nie wydaje się korzystne i właściwe ze względu na zasady poszanowania stosunków rodzinnych, które ze względu na ich wartość dla członków rodziny zasługują na ochronę. W omawianym wypadku projekt dopuszcza więc pewną modyfikację postaci adopcji pełnej, uzasadnioną zwłaszcza interesem przysposabianego.</u>
          <u xml:id="u-20.28" who="#KatarzynaMariaPiekarska">W przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o nazwisku i imieniu osoby przysposobionej poważniejsza zmiana, uznana przez zespół rozpatrujący projekt za godną uwzględnienia, miałaby polegać na dodaniu przepisu, że w razie zmiany imienia (imion) dziecka, które nie ukończyło 13 lat, sąd opiekuńczy powinien w tej kwestii wysłuchać przysposabianego. Jest to oczywista konsekwencja instytucji wysłuchania małoletniego, proponowana w art. 118 § 2.</u>
          <u xml:id="u-20.29" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Kolejne propozycje projektu dotyczą bardziej precyzyjnego ujęcia skutków tzw. przysposobienia całkowitego. W szczególności w art. 1241 określa się dokładniej niż dotychczas, że niedopuszczalne jest prowadzenie spraw o ustalenie pochodzenia przysposobionego, przez dodanie do dotychczasowego tekstu przepisu zakazu unieważnienia uznania oraz zaprzeczenia pochodzenia. Ponadto w art. 1251 § 2 przewiduje się w odniesieniu do przysposobienia całkowitego, które jest nierozwiązywalne, możliwość ponownego przysposobienia dziecka za życia przysposabiającego. W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym możliwość taka nie została wskazana, co wywołuje określone trudności i zastrzeżenia. Pojawiają się przede wszystkim kwestie praktyczne, np. pytanie o dopuszczalność nowego przysposobienia w wypadku gdy przysposabiający został pozbawiony władzy rodzicielskiej. Zastrzeżenia natomiast wynikają stąd, że trudno przyjąć, aby stosunek przysposobienia był węzłem silniejszym niż więź pokrewieństwa, która przecież w drodze adopcji zostaje rozluźniona.</u>
          <u xml:id="u-20.30" who="#KatarzynaMariaPiekarska">W odniesieniu do problematyki rozwiązania stosunku przysposobienia, co jest dopuszczalne według Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w razie adopcji pełnej i niepełnej, w projekcie przedstawiono propozycje co do orzekania przy rozwiązaniu przysposobienia na wniosek przysposobionego o jego powrocie do poprzednio noszonego imienia (imion). Obowiązujące przepisy rozstrzygają tylko kwestie powrotu przysposobionego do pierwotnego nazwiska. Tymczasem tak nazwisko, jak i imię należą do dóbr osobistych i dlatego automatyczne przywrócenie dawnego imienia w wyniku rozwiązania stosunku przysposobienia i ustania jego skutków nie wydaje się zgodne z zasadą ochrony dóbr osobistych.</u>
          <u xml:id="u-20.31" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! Przedstawię teraz proponowane zmiany w innych aktach prawnych, częściowo stanowiące konsekwencję propozycji nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zmiany w Kodeksie cywilnym mają na celu dostosowanie zasad dziedziczenia ustawowego do regulacji skutków przysposobienia pasierbów zarówno dotychczasowej i utrzymanej przez projekt, jak i obecnie proponowanej, a omówionej już wcześniej. Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego miałaby według projektu polegać na wprowadzeniu pewnych zmian w przepisach o postępowaniu w sprawach o przysposobienie. Tak więc w art. 586 K.p.c. proponuje się dodanie § 4, w którym wyrażona będzie zasada, że przed wydaniem orzeczenia o przysposobieniu sąd zasięga opinii ośrodka adopcyjno-opiekuńczego lub innej placówki specjalistycznej. Rozwiązanie to podyktowane jest potrzebą dobrego rozpoznania sytuacji osób, między którymi ma powstać więź przysposobienia. W pracach nad projektem sprawa zasięgania opinii przez sąd wywołała żywą dyskusję. Ostatecznie jednak uznano, że informacje uzyskane od specjalistów prowadzących specjalne badania i przygotowujących adopcję w fazie przedsądowej będą cenną pomocą dla sądu podejmującego rozstrzygnięcia w ważnych i delikatnych ustaleniach stosunków rodzinnych występujących w sprawach o przysposobienie.</u>
          <u xml:id="u-20.32" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Następna propozycja zmiany w K.p.c., a mianowicie propozycja dodania art. 5861, łączy się z przewidzianym w Kodeksie rodzinnym okresem próbnym. Projektowany przepis K.p.c. mówi o możliwości zażalenia na postanowienie w przedmiocie określenia sposobu i okresu osobistej styczności przysposabiającego z przysposabianym. Ponadto w art. 586 dodany został § 2 o zawieszeniu postępowania w razie śmierci przysposabiającego - jako konsekwencja jednej z wcześniej przyjętych konstrukcji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.</u>
          <u xml:id="u-20.33" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Zmiana w Prawie prywatnym międzynarodowym dotycząca art. 22 § 2 jest prostą konsekwencją proponowanych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym nowych postanowień o tzw. adopcji zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-20.34" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Poważne modyfikacje miałyby nastąpić w prawie o aktach stanu cywilnego, w przepisach o aktach urodzenia osób przysposobionych. Przewiduje się nadanie nowego brzmienia art. 47 w celu uporządkowania kwestii wpisywania do aktu urodzenia przysposobionego wzmianki dodatkowej o przysposobieniu oraz zasad sporządzania odpisów skróconych aktu urodzenia przysposobionego. Merytoryczna zmiana w art. 47 polega na skreśleniu treści odpisu aktu urodzenia w razie przysposobienia przez jednego z małżonków dziecka innego niż dziecko współmałżonka. Przepisy kolejnego artykułu (art. 48) Prawa o aktach stanu cywilnego dotyczą sporządzenia nowego aktu urodzenia osoby przysposabianej na podstawie zgody blankietowej rodziców.</u>
          <u xml:id="u-20.35" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Zmiany w art. 48 ust. 2 łączą się z przeredagowaniem art. 47 oraz wynikają z konieczności poprawnego określenia odesłań do art. 47. Poważne modyfikacje stanu prawnego zawiera proponowany w art. 48 ust. 3. Zasadniczym motywem jest uznanie konieczności ograniczenia zasady nieujawniania rzeczywistego pochodzenia przysposabianego, który uzyskał nowy akt urodzenia z wpisaniem przysposabiających jako rodziców.</u>
          <u xml:id="u-20.36" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Przepisy o sporządzaniu nowych aktów urodzenia osób przysposabianych i o zakazie sięgania do pierwotnych aktów urodzenia służą ochronie tajemnicy przysposobienia i mają na celu zrównanie sytuacji prawnej dziecka przysposabianego i dziecka biologicznego. Stanowią one reakcję na żądanie zainteresowanych, aby fakt adopcji uległ całkowitemu zatarciu. Ewolucja prawa adopcyjnego w tym zakresie zasługuje na aprobatę m.in. dlatego, że bardziej intensywna ochrona tajemnicy przysposobienia zachęca do dokonywania przysposobień. Jednakże w życiu zdarzają się sytuacje, w których pojawia się konieczność poznania naturalnego stanu cywilnego osoby przysposobionej. Dla przykładu można wskazać, że problem dostępu do pierwotnego aktu urodzenia może np. powstać przy badaniu przeszkód do zawarcia małżeństwa, z uwagi na zakaz zawierania małżeństwa między krewnymi w linii prostej i między rodzeństwem. Realne są także inne komplikacje. Na przykład w rezultacie nieujawnienia danych o biologicznym pochodzeniu sąd rozpatrujący sprawę o przysposobienie może nie wiedzieć o tym, że dziecko zostało przysposobione. Tymczasem prawidłowa ocena planowanej adopcji, jej dopuszczalności, a zwłaszcza zgodności z dobrem przysposabianego, wymaga należytego rozeznania przez sąd jego sytuacji, między innymi na podstawie informacji o tym, czy dana osoba była już adoptowana.</u>
          <u xml:id="u-20.37" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Mając na uwadze potrzebę ochronę tajemnicy przysposobienia, a zarazem zasadność uchylenia w niektórych przypadkach tej tajemnicy, w projekcie przewiduje się możliwość ujawnienia dotychczasowego aktu urodzenia osoby przysposobionej, jeżeli zażąda tego sąd w związku ze sprawą, w której według oceny sądu jest to konieczne. Przepis ten dotyczy również sporządzania nowych aktów urodzenia osób przysposobionych, ale nie w związku z przysposobieniem na podstawie blankietowej zgody rodziców. Możliwość taka wprowadzona w 1986 r. w odniesieniu do przysposobienia pełnego powszechnie oceniana jest pozytywnie, z tym jednak że dostrzegane są pewne niejasności i niedociągnięcia w obowiązującej w tym zakresie regulacji.</u>
          <u xml:id="u-20.38" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Propozycje projektu zmierzają do skorygowania niektórych rozwiązań. Przede wszystkim możliwość wydania przez sąd postanowienia o sporządzeniu nowego aktu urodzenia nie powinna odnosić się tylko do przysposobień dokonanych przez małżonków wspólnie. Takie ograniczenie nie jest zsynchronizowane z postanowieniami art. 47 i 48 Prawa o aktach stanu cywilnego, a przy tym niesłusznie dyskryminuje inne przypadki przysposobienia. Propozycję rozszerzenia omawianej możliwości zawiera art. 49 ust. 1 zawarty w projekcie. W przepisie tym wyjaśniono, że z wnioskiem o sporządzenie nowego aktu urodzenia może wystąpić zarówno przysposabiający, jak i przysposobiony. Zagadnieniem legitymacji do zgłoszenia takiego wniosku obowiązujące przepisy się nie zajmują, a w piśmiennictwie wyrażono zapatrywanie, że służy ona przysposabiającemu. Jednak każda ze stron jest bezpośrednio zainteresowana możliwością, jaką stwarza art. 49 ust. 1, i stąd także przysposobiony powinien być upoważniony do wystąpienia z inicjatywą sporządzenia nowego aktu urodzenia.</u>
          <u xml:id="u-20.39" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Z kolei sporządzenie nowego aktu urodzenia oddziaływa na stan cywilny każdej ze stron, dlatego do wydania orzeczenia o sporządzeniu tego aktu potrzebne będą, jak przyjęto w projekcie, bądź zgoda przysposabianego, bądź przysposabiającego, a w uzasadnionych wypadkach wysłuchanie przysposobionego.</u>
          <u xml:id="u-20.40" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Kolejną istotną zmianę proponuje się w dodanym w art. 48 ust. 4 mówiącym o możliwości żądania przez przysposobionego po uzyskaniu pełnoletności udostępnienia księgi stanu cywilnego w części dotyczącej dotychczasowego aktu urodzenia. Oznacza to uchylenie istniejącego dotąd zakazu, co do zasadności którego - trzeba to jasno powiedzieć - zdania są podzielone. Po wszechstronnej dyskusji w zespole rozpatrującym projekt przeważył pogląd o potrzebie umożliwienia dorosłemu już przysposobionemu poznania rzeczywistego aktu urodzenia. Dodać należy, że w wersji pierwotnej projektu podobnej propozycji nie było. Została ona wprowadzona w toku prac komisji sejmowych i, jak podkreślam, wywołała bardzo żywe dyskusje.</u>
          <u xml:id="u-20.41" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Nie proponuje się natomiast zmiany stanu prawnego w zakresie tajemnicy przysposobienia względem przysposobionego w okresie jego małoletności. Jak wiadomo, prawo do poznania swoich rodziców, wyraźnie przewidziane w art. 7 Konwencji o Prawach Dziecka, jest na gruncie prawa polskiego w odniesieniu do przysposobienia związanego ze sporządzeniem nowego aktu urodzenia wyłączone, a w sprawie tej przy ratyfikacji konwencji zostało zgłoszone stosowne zastrzeżenie. Propozycja obecnie zgłoszona kwestii tej nie dotyczy, odnosi się wyłącznie do przysposabianego, który uzyskał już pełnoletność.</u>
          <u xml:id="u-20.42" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Omawiany projekt ustawy zawiera także propozycje nowelizacji art. 49 Prawa o aktach stanu cywilnego. Projekt zawiera przepis przejściowy stanowiący, iż do spraw o przysposobienie wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.</u>
          <u xml:id="u-20.43" who="#KatarzynaMariaPiekarska">To tyle, Wysoka Izbo, jeżeli chodzi o przedstawienie sprawozdania dotyczącego projektu. Pozwolę sobie jeszcze omówić wnioski mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-20.44" who="#KatarzynaMariaPiekarska">W trakcie prac komisji zgłoszono trzy wnioski mniejszości. Dwa w zasadzie już omówiłam. Przypomnę tylko, że jeśli chodzi o pierwszy wniosek mniejszości, to jest taka różnica, że w projekcie proponujemy, aby wymóg małoletności był spełniony w chwili złożenia wniosku o przysposobienie, natomiast wniosek mniejszości idzie w tym kierunku, aby osoba była małoletnia w chwili wydania przez sąd I instancji orzeczenia o przysposobieniu. W drugim zaś wniosku mniejszości proponuje się dodanie zapisu o różnicy wieku, która tylko wyjątkowo może być większa niż 40 lat. Przypomnę, że w wersji przyjętej przez komisje jest propozycja, aby była to „odpowiednia różnica wieku”.</u>
          <u xml:id="u-20.45" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Jeżeli chodzi o trzeci wniosek mniejszości, dotyczący adopcji zagranicznej, to chcę powiedzieć, że ta propozycja pokrywa się merytorycznie z zapisem w projekcie, różnica polega tylko na tym, że w zapisie, który proponują komisje, nie ma akcentu sugerującego zakaz, ma on łagodniejsze brzmienie, we wniosku mniejszości zaś wyrażona jest pewna niechęć do adopcji zagranicznych. Niemniej, tak jak powiedziałem, obydwie propozycje pokrywają się merytorycznie.</u>
          <u xml:id="u-20.46" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Wysoka Izbo! Wkrótce Dzień Dziecka. Jak zwykle w Polsce będzie on pewnie obchodzony jako święto. Dzieci otrzymają tradycyjnie prezenty. Mam nadzieję, że takim prezentem od Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej będzie ustawa, która pozwoli tym najbardziej poszkodowanym przez los dzieciom znaleźć jak najszybciej nowe rodziny.</u>
          <u xml:id="u-20.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-20.48" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Aleksander Małachowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Katarzynie Piekarskiej za przedstawienie sprawozdania Komisji: Sprawiedliwości, Polityki Społecznej oraz Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Przypominam, iż Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła, w zależności od ich wielkości, w granicach od 4 do 36 minut, to jest debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#AleksanderMałachowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do wysłuchania wystąpień w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#AleksanderMałachowski">Pierwszą proszę o zabranie głosu panią posłankę Irenę Marię Nowacką.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#IrenaMariaNowacka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z prawdziwą satysfakcją Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej wita dzisiaj uwieńczenie wieloletnich prac nad nowelizacją Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w rozdziale dotyczącym adopcji. Pierwszy projekt owej nowelizacji wpłynął do Sejmu X kadencji; niestety, decyzja o samorozwiązaniu nie pozwoliła mu na zakończenie prac nad kodeksem. Sejm I kadencji nie zdążył zająć się sprawą, bowiem projekt złożono do laski marszałkowskiej w dniu decyzji pana prezydenta o rozwiązaniu parlamentu. Dopiero obecnemu Sejmowi udało się doprowadzić do finału ustawę, na którą czeka tysiące dzieci i tyleż samo kandydatów na rodziców. Z ulgą oddycha także Międzykomisyjny Zespół do Spraw Dzieci, który od wielu lat walczył o nowelizację Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#IrenaMariaNowacka">Wysoka Izbo! W 1992 r. w 289 domach dziecka przebywało 14 284 wychowanków, a w domach małego dziecka — ponad 4 tys. malutkich dzieci. To dla nich, dla ich spokoju i radości w szczęśliwej rodzinie tworzymy dziś ustawę, która przyspieszy procedurę prawną przysposobień i szybciej pozwoli tym dzieciom znaleźć nowy dom, a tym samym zmniejszy negatywne skutki choroby sierocej, na którą tak często zapadają. Obecnie rocznie przeprowadza się około 4 tys. spraw adopcyjnych, co przy wspomnianych już liczbach oczekujących na adopcję dzieci jest liczbą niewystarczającą. Do przeprowadzenia zmian w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym zobowiązuje nas funkcjonująca już od ponad 5 lat Konwencja o Prawach Dziecka, która w art. 20 i 21 wyraźnie mówi o prawie dziecka do adopcji — i to nie tylko pełnych sierot, ale i wtedy, gdy zaniedbania rodziców naturalnych w stosunku do swych dzieci stwarzają poważne zagrożenia dla ich zdrowia i właściwego rozwoju. Zmiany zaproponowane w ustawie mają jeden nadrzędny cel — dobro dziecka. Ostatnio tak wiele mówi się o sieroctwie społecznym, o jego negatywnych dla rozwoju osobowości człowieka skutkach, powołuje się specjalne sztaby do oceny i zapobiegania owemu niepokojącemu zjawisku, a równocześnie instytucja przysposobienia nie jest w pełni wykorzystana. Nadal więcej jest kandydatów na rodziców adopcyjnych niż dzieci, których uregulowana sytuacja prawna pozwala na ich przysposabianie. Liczba polskich rodzin oczekujących na adopcję wynosi wciąż około 8–10 tys.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#IrenaMariaNowacka">Przedkładany dzisiaj Wysokiej Izbie przez trzy komisje projekt usuwa przeszkody, które są najczęstszą przyczyną uniemożliwiającą adopcję. M.in. sąd opiekuńczy, zgodnie z zapisem art. 119, może orzec o adopcji nawet mimo braku zgody na nią rodziców naturalnych, w sytuacji gdy ich zaniedbania i brak rodzicielskiej troski narażają zdrowie i rozwój dziecka na poważny uszczerbek. Proponowane rozwiązanie może również w niektórych przypadkach zmobilizować rodzinę naturalną do prawidłowego postępowania wobec swojego dziecka.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#IrenaMariaNowacka">Nowością w przedkładanym projekcie są zapisy o tzw. okresie preadopcyjnym, który — zgodnie z intencjami projektodawców — zapobiec ma pochopnie ustanowionej adopcji, która stać się może tragedią zarówno dla dziecka, jak i dla tych, którzy je przysposobili. Ocenę celowości zastosowania okresu próbnego pozostawia się sądowi, którego decyzja uwzględniać musi okoliczności konkretnego przypadku. Inaczej sąd będzie decydował w przypadku przysposabiania pasierba, inaczej zaś, gdy nie ma pewności, czy kandydaci na rodziców są dostatecznie przygotowani do pełnienia funkcji rodziny adopcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#IrenaMariaNowacka">Wykonując nadzór nad przebiegiem styczności kandydatów na rodziców z dzieckiem (czyli owym okresem próbnym), sąd może korzystać z pomocy ośrodka adopcyjno-opiekuńczego - i tutaj mamy pewien niedosyt. Chciałoby się, by było to obligatoryjne.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#IrenaMariaNowacka">Zgodnie z zapisami Konwencji o Prawach Dziecka projekt nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadza zapisy adopcji zagranicznej, która w ciągu ostatnich lat przyjęła ogromne rozmiary.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#IrenaMariaNowacka">Chciałabym w tym miejscu podkreślić, iż Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, będzie głosował przeciwko wnioskowi mniejszości nr 3. Uważamy, że nie można odbierać dziecku możliwości znalezienia się w rodzinie, nawet jeżeli jest to rodzina poza granicami kraju. Zapisy art. 1142 § 1, 2 wystarczająco określają sytuację, w której sąd może orzec o adopcji zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#IrenaMariaNowacka">Korzystanie z opinii ośrodków opiekuńczo-adopcyjnych lub innych specjalistycznych placówek pozwoli sądom na podejmowanie właściwych decyzji w tej tak niezwykle delikatnej materii. Setki dzieci, które z różnych względów nie mogą znaleźć rodziców adopcyjnych w Polsce, mają szansę na taką rodzinę poza granicami kraju. Oczywiście obowiązkiem sądu jest dokładna wiedza o warunkach życia dziecka w owej zagranicznej rodzinie, która pozwoli wykluczyć wszystkie nieprawidłowości, o których ostatnio tak często informowały media.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#IrenaMariaNowacka">Za wielki pozytyw klub mój uważa zapis nakazujący sądowi wysłuchać w sprawie o adopcję dziecko, które co prawda nie ukończyło 13 lat, ale może pojąć znaczenie przysposobienia. To przecież o jego życie i szczęście chodzi.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#IrenaMariaNowacka">W trosce o właściwy rozwój dziecka w rodzinie, która spełniać ma te wszystkie funkcje co rodzina biologiczna, głosować będziemy za przyjęciem wniosku mniejszości nr 2, który zawiera propozycję, by różnica wieku między przysposabiającym a przysposabianym tylko wyjątkowo mogła być większa niż 40 lat. Trudno jest mówić o właściwych relacjach rodzice - dzieci w sytuacji, gdy różnica wieku między nimi jest zbyt duża. Są jednak sytuacje, kiedy przysposobić dziecko pragną np. dziadkowie i wówczas należy im tę możliwość zagwarantować. Wniosek mniejszości nr 2 doprecyzowuje zapis art. 1141 § 2 i dlatego też apelujemy do Wysokiej Izby, by ten wniosek przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#IrenaMariaNowacka">Proponowane zmiany w zapisach ustawy o aktach stanu cywilnego, a zwłaszcza nowe brzmienie art. 48 ust. 3 i dodatkowy ust. 4, nie tylko wychodzą naprzeciw ratyfikowanej przez Polskę Konwencji o Prawach Dziecka, ale pozwalają w szczególnych sytuacjach ujawnić dotychczasowy akt urodzenia adoptowanego dziecka. Pełne utajnienie mogłoby spowodować ograniczone możliwości korzystania z pomocy w przypadku konkretnych problemów z dzieckiem, jak chociażby potrzeba przeszczepu, czy w wypadku poważnych problemów wychowawczych.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#IrenaMariaNowacka">Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Ustawa, nad którą kończymy dziś prace, poddana była szerokim konsultacjom społecznym. Przed rokiem szczegółowo analizowała ją Wysoka Izba i cały rok pracowały nad nią trzy komisje. Sądzę więc, że Wysoka Izba podzieli stanowisko Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej i będzie głosowała za przyjęciem tego aktu prawnego, który jest niezbędny dla usprawnienia procedury postępowania o przysposobienie.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#IrenaMariaNowacka">Wysoka Izbo! 1 czerwca w tych ławach zasiądą młodzi posłowie reprezentujący parlamenty młodzieżowe i samorządy dziecięce wszystkich rejonów całego kraju. Ci młodzi ludzie debatować będą na temat praw dziecka. Jednym z najistotniejszych jest prawo do wychowywania się w normalnej, szczęśliwej rodzinie, do spokojnego i bezpiecznego dzieciństwa. Omawiana przez nas ustawa pomoże prawo to zrealizować. Apeluję więc, by Wysoka Izba zechciała głosować za przyjęciem projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Irenie Marii Nowackiej z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Aleksandra Bentkowskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym na początku przestrzec szanowne koleżanki, żeby przypadkiem nie zechciały tym młodym ludziom, którzy się zjawią w Sejmie, zawracać głowy właśnie tą ustawą. Trzeba bowiem zdać sobie sprawę, że ustawa ta dotyczy patologii społecznej; jest koniecznością, a nie żadnym prawem. W moim przekonaniu jest ona niezbędna do tego, żeby tragedii u nas było jak najmniej albo żeby te tragedie, które są, były możliwie szybko zaleczone właśnie dzięki adopcji.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, Polskie Stronnictwo Ludowe z wielką uwagą przypatrywało się pracy nad tą ustawą i w całości podziela wnioski, jakie są zawarte w sprawozdaniu komisji. Ale mamy pewien niedosyt, mianowicie uważamy, że ustawa ta nie wykorzystała pewnych szans, jakie rodziły się wtedy, kiedy projekt znalazł się w Sejmie. Nie wiem, dlaczego autorzy projektu pierwotnego odstąpili od kilku moim zdaniem bardzo istotnych zapisów, które mogły stworzyć tę instytucję bardziej sprawną, a adopcję bardziej powszechną. Zarówno pani poseł Piekarska, jak i pani poseł Nowacka, mówiące przede mną, wskazywały na to, że adopcja u nas jest ciągle jeszcze zbyt rzadko wykorzystywana do wyprowadzenia z zakładów opieki tysięcy dzieci. Wynika z tego prosty wniosek - jest jakaś przeszkoda. Jeżeli z jednej strony wiemy o tym, że jest ok. 150 tys. dzieci, które mogłyby być adoptowane, jeżeli wiemy o tym, że jest bardzo duża liczba rodzin, które oczekują na adopcje i nie mogą się jej doczekać, to w takim razie gdzie tkwi przyczyna, że adopcja ta nie może być dokonana? Wiemy bardzo dobrze, powiedziała o tym pani poseł Nowacka, że w domach opieki przebywa blisko 15 tys. dzieci, a jednocześnie dzieci te nie mogą być adoptowane. Liczyłem, że ta ustawa rozwiąże problem podstawowy. Problem ten tkwi w tym, że adopcja nie może być orzekana, ponieważ z jakichś przyczyn naturalni rodzice dziecka nie wyrażają zgody, żeby dziecko to było adoptowane, ale jednocześnie wyrażają zgodę, żeby przebywało ono nieskończenie długo w domach opieki.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#AleksanderBentkowski">Delikatna propozycja zawarta w art. 119 § 2 jest w moim przekonaniu zapisem niewystarczającym. Bardzo trudno będzie określić sądowi, kiedy odmowa przysposobienia ze strony rodzica jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka. Uważam, że poprzednia propozycja zawarta w tymże art. 119 § 3 była propozycją lepszą. Miejmy nadzieję, że w tych sprawach sądy będą orzekać bardziej odważnie i zdecydowanie preferować dobro dziecka przed prawem rodzica do tegoż dziecka.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, myślę również, że ustawodawcy czy autorzy projektu ustawy nie wykorzystali bardzo trafnego w pierwotnej ustawie zapisu dopuszczającego adopcję osób dorosłych. Nie wiem, dlaczego tak bardzo boimy się tej instytucji, skądinąd dobrze znanej na świecie. Dlaczego nie można adoptować osoby dorosłej, pełnoletniej? Dlaczego nie dopuszczamy takiej możliwości? Dlaczego np. osoba, która opiekuje się starszymi ludźmi przez lat 15, a kiedy oni zbliżają się do kresu swego życia ma lat 35, nie może być adoptowana przez tych ludzi, którymi się opiekuje jak swoimi rodzicami? Nie tylko że nie wpisano takiej możliwości - przecież to i tak pozostawałoby do decyzji sądu - ale wykreślono nawet bardzo delikatną propozycję adopcji osoby pełnoletniej, która sprowadzała się do tego, że w ciągu 2 lat od osiągnięcia pełnoletności osoba taka może być adoptowana. Wtedy oczywiście ona sama wyraża zgodę, a jej pierwotni rodzice nie mogą w tym przeszkodzić.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#AleksanderBentkowski">Tak delikatna formuła została również przez podkomisję wykreślona i mało tego, proponuje się zapis - i to już jest, moim zdaniem, błędny wniosek mniejszości - że adopcja może być orzeczona tylko przed ukończeniem pełnoletności przez osobę adoptowaną. Uważam, że jest to dalsze ograniczenie możliwości adopcji.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#AleksanderBentkowski">W tej sytuacji w imieniu Polskiego Stronnictwa Ludowego wnoszę, ażeby - jeżeli oczywiście projekt ustawy ponownie wróci do komisji - komisja była uprzejma zastanowić się nad możliwością wprowadzenia adopcji osób dorosłych. Stosowanie takiej adopcji w moim przekonaniu w niczym nie przekreśla samej instytucji, a stwarza szersze możliwości.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#AleksanderBentkowski">Jestem również przeciwny wnioskowi mniejszości, w którym proponuje się wprowadzenie granicy 40 lat, i zaskoczyło mnie, że klub SLD chce popierać taki wniosek. Proszę państwa, bardzo niebezpieczne jest wprowadzanie do ustaw jakichkolwiek sztywnych granic, ponieważ życie jest bogatsze, niż możemy sobie to wyobrazić i obawiam się, że może zdarzyć się tak, że ta sztywna granica będzie przeszkadzać sądowi przy orzekaniu w sprawie adopcji.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#AleksanderBentkowski">Moja przedmówczyni wspomniała, że przecież chodzi o to, iż zdarzają się przypadki, kiedy dziadkowie chcą adoptować dziecko swoich dzieci, czyli wnuczkę lub wnuka. I niech się zdarzy tak, że będzie przekroczona różnica wieku 40 lat - wtedy powie się, że oczywiście, w wyjątkowych sytuacjach... Ale takie czy inne zabiegi ze strony naturalnego rodzica, który nie zawsze może być z tego faktu zadowolony, mogą adopcję storpedować.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#AleksanderBentkowski">Dzisiejszy zapis w ustawie i w projekcie ustawy w moim przekonaniu mówi o tym, że granica wieku między przysposabiającym a przysposobionym powinna być odpowiednia. I to wystarczy. Trzeba tutaj zaufać sądowi, a nie próbować klinczować sąd jakimś zapisem o różnicy wieku 40 lat, jako granicy nieprzekraczalnej. Przecież, proszę państwa, tak samo nieprecyzyjnym zapisem jak sformułowanie „odpowiednia granica wieku” jest zapis „wyjątkowa sytuacja”. Niepotrzebnie więc chce się wprowadzić w miejsce przepisu nieostrego równie nieostry zapis, z tym tylko, że wprowadza się konkretną liczbę lat, mianowicie 40, i ta granica nie może być większa. Znam takie adopcje, kiedy różnica wieku była większa, i szczęśliwie dziecko dożyło pełnoletności, mało tego, ukończyło studia jeszcze za życia rodziców, którzy adoptowali je po ukończeniu lat 40.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Myślę, że ustawa ta w pewnym stopniu przyspieszy postępowanie adopcyjne. Osobiście najbardziej cieszę się z tego zapisu, który stwarza szerszą możliwość orzekania adopcji bez zgody naturalnych rodziców. Myślę, że to będzie dobry klucz dla sądów w tych przypadkach, kiedy orzeczenie o adopcji leży w interesie dziecka.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#AleksanderBentkowski">Natomiast nie bardzo mogę zaakceptować fakt wprowadzenia granicy 6 tygodni na zgodę blankietową dla matki dziecka czy rodziców dziecka urodzonego. Proszę państwa, w dotychczas obowiązującym Kodeksie rodzinnym ten termin wynosi 1 miesiąc. Wydłuża się go, za sugestią przepisów międzynarodowych, do 6 tygodni. Wychodzi się z założenia, że dopiero pewien czas powinien spowodować, ażeby rodzice mogli świadomie podjąć tak ważną decyzję. Ale, proszę państwa, do czego będzie prowadzić taki zapis? Dzisiaj to odbywa się w ten sposób, że matka dziecka, która chce wyrazić blankietową zgodę na adopcję po prostu nie odbiera dziecka ze szpitala. I dziecko przez ponad miesiąc przebywa w szpitalu do czasu, kiedy sąd będzie mógł odebrać oświadczenie o blankietowej zgodzie na adopcję. Obecnie dziecko będzie przebywać w szpitalu 1,5 miesiąca, bo do tego czasu szpital nie będzie mógł oddać go potencjalnym przyszłym rodzicom. Nie wiem więc, czy ten zapis przysporzy więcej adopcji, a w każdym razie z pewnością przysporzy kłopotów, i szpitalowi, a zwłaszcza sądowi, gdzie wnioski tego typu będą musiały oczekiwać nie miesiąc, jak teraz, lecz 6 tygodni. Gdyby ustawa ponownie znalazła się w komisji, to prosiłbym jeszcze o rozważenie sprawy tego miesiąca. Czy istotnie nie byłoby właściwe powrócenie do zapisu, który istnieje już obecnie w Kodeksie rodzinnym?</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#AleksanderBentkowski">Reasumując, klub Polskiego Stronnictwa Ludowego popiera wprowadzenie nowej ustawy, chociaż mamy poważne wątpliwości, o których mówiłem wcześniej. A nadto trzeba również powiedzieć, że nadmierne ograniczenie adopcji zagranicznej leży w interesie w pierwszym rzędzie nas, jako państwa, jako narodu, ale też nie może być tak, jak tutaj proponuje się we wniosku mniejszości, żeby wykluczyć adopcję zagraniczną. Powtarzam, przy obecnym proponowanym zapisie adopcja zagraniczna będzie praktycznie możliwa tylko wtedy, kiedy dziecko nie będzie chciane w kraju. Jeżeli dziecko nie będzie chciane w kraju, to lepiej będzie, jeżeli będzie miało rodzinę, nawet za granicą, ale zawsze rodzinę. I to jest chyba najważniejsze w tym fragmencie ustawy, która dotyczy adopcji zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Aleksandrowi Bentkowskiemu z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Janusza Niemcewicza z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#JanuszNiemcewicz">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Sprawozdanie połączonych komisji przedstawione przez panią poseł Piekarską było obszerne i szczegółowe, zawierało uzasadnienie wszelkich proponowanych zmian przepisów o przysposobieniu. Sądzę, że w tej sytuacji wystąpienie klubowe może ograniczyć się do kilku tylko refleksji wskazujących, dlaczego mój klub popiera projekt zmiany prawa rodzinnego, które z tych zmian uważa za szczególnie ważne i czego po nich oczekuje. Z aprobatą przyjmujemy to, że projekt opracowany przez komisję wprowadza tylko te zmiany do Kodeksu rodzinnego, które są rzeczywiście niezbędne. Część z nich to zmiany konieczne dla dostosowania naszego prawa do zobowiązań międzynarodowych. Inne zmiany zmierzają do nadania rangi ustawowej tym zasadom, które już zostały utrwalone w orzecznictwie sądowym, ale nie są sformułowane expressis verbis w Kodeksie rodzinnym. Dzięki tym samoograniczeniom pozostawiono bez zmian te przepisy, które sprawdzały się w wieloletniej praktyce sądów orzekających o adopcji, bo nie trzeba rewolucyjnych zmian tam, gdzie instytucja prawna nie budzi zastrzeżeń, a krytyka dotyczy raczej niesprawności instytucji sądowych. Tam wystarczą zmiany organizacyjne. Dlatego z uznaniem przyjęliśmy, odmiennie niż klub Polskiego Stronnictwa Ludowego, odrzucenie przez komisje tych propozycji, które były bądź niepotrzebnym eksperymentem prawnym, bądź odbiegały od zasad ustalonych w naszym systemie prawnym. Myślę tu o próbie zniesienia przysposobienia niepełnego, o adopcji osób pełnoletnich, a przede wszystkim o propozycji umożliwienia przysposobienia bez zgody rodziców nie pozbawionych władzy rodzicielskiej. Pan poseł Bentkowski występował tutaj bardzo energicznie w obronie idei przysposobienia osób pełnoletnich, powołując się na to, że jest to inicjatywa znana. Oczywiście, jest ona znana w kilku krajach zachodnich, ale tam są zupełnie inne zasady adopcji. W Polsce zawsze adopcja była instrumentem zmierzającym do ochrony dobra dziecka, a tam ma dalsze, inne cele, np. spadkowe, finansowe, gospodarcze. To wymagałoby zmiany systemu nie tylko prawa rodzinnego, ale całego szeregu rozwiązań w prawie cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#JanuszNiemcewicz">Uważamy również, że słusznie nie zyskały akceptacji komisji te zmiany, które zmierzały do narzucenia sądom sztywnych reguł czy terminów, ograniczających swobodę sędziowskiego uznania. Życie jest bogate i każda sprawa o adopcję jest indywidualna. Próba narzucenia sądom orzekającym o adopcji bezwzględnie obowiązujących wskazówek utrudniłaby wydanie prawidłowego orzeczenia, a w konsekwencji nie sprzyjałaby interesowi dziecka. I dlatego właśnie opowiadamy się przeciwko wnioskowi mniejszości wprowadzającemu sztywną granicę wieku przy adopcji.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#JanuszNiemcewicz">Wysoka Izbo! Mój klub aprobuje te wszystkie zmiany, które są wyrazem poszanowania podmiotowości dziecka, jego prawa do wyrażania poglądów i zajmowania stanowiska we wszystkich sprawach, które go dotyczą. Mam na myśli wprowadzenie powinności wysłuchania dziecka w sprawie o przysposobienie, w kwestii zmiany imienia, nawet wtedy, gdy dziecko nie ukończyło 13 lat. Ta zmiana to nie tylko mechaniczne dostosowanie naszego prawa do wymogów konwencji międzynarodowych, to przede wszystkim kolejne urealnienie obowiązującej w naszym prawie zasady nadrzędności interesu dziecka. Z uznaniem przyjmujemy również pozornie drobną, ale bardzo ważną, istotną zmianę, polegającą na zerwaniu z bezwzględną tajemnicą adopcji. Na poparcie zasługuje, naszym zdaniem, zwłaszcza umożliwienie już pełnoletniemu przysposobionemu poznania jego faktycznej rodziny.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#JanuszNiemcewicz">Niewątpliwie sprawą, która budziła najwięcej emocji, było uregulowanie adopcji zagranicznych. Emocje te wywołane były m.in. licznymi, a nie zawsze rzetelnymi, doniesieniami prasowymi o nieprawidłowościach czy nadużyciach przy adopcji zagranicznej. Stąd był już tylko krok do nieprzemyślanych sformułowań o handlu dziećmi, o masowym ich wynaradawianiu. Mówi się również - mówiono również dzisiaj - że więcej jest rodzin krajowych oczekujących na adopcję niż orzeczeń o przysposobieniu. I to prawda. Zapomina się tylko przy tym, że dzieci czekających na adopcję jest jeszcze więcej niż oczekujących na nią rodzin. To dzieci czekają w kolejce. A nie jest tajemnicą, że często rodziny chętne do adopcji mają wygórowane wymagania - to ma być np. dziewczynka, blondynka, ładna i broń Boże nie starsza niż 2-letnia. Tymczasem niemal połowa dzieci adoptowanych przez cudzoziemców ma powyżej 5 lat - takie u nas nie są chętnie przysposabiane. 1/3 to dzieci mające problemy zdrowotne, często są niepełnosprawne. Polskie rodziny rzadko dysponują warunkami materialnymi i mieszkaniowymi, pozwalającymi na przysposobienie takich dzieci. Obcokrajowcy przysposabiają całe rodzeństwa. Wysoka Izbo, ile rodzin w Polsce stać na przyjęcie trójki czy czwórki dzieci? Pamiętajmy więc, że choć adopcja krajowa powinna mieć pierwszeństwo przed zagraniczną, to lepsza jest adopcja zagraniczna niż żadna. Mój klub uważa, że sposób, w jaki w projekcie przeniesiono postanowienia konwencji międzynarodowej do naszego prawa wewnętrznego, jest dobry. Pozwala to mieć nadzieję, że zasada pierwszeństwa adopcji krajowej nie będzie stosowana w sposób mechaniczny. Dlatego zdecydowanie sprzeciwiamy się wnioskowi mniejszości, który wprowadza rozwiązanie bardziej restrykcyjne i nie daje sądom orzekającym o przysposobieniu koniecznej im swobody orzekania.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#JanuszNiemcewicz">Oczywiście wiele będzie zależeć właśnie od orzecznictwa sądowego. Znając jednak wyważone poglądy Sądu Najwyższego na te kwestie, mam nadzieję, że praktyka sądowa dzięki nowym przepisom wyeliminuje nadużycia przy adopcjach zagranicznych, a nie same adopcje zagraniczne. Gdyby tak się nie stało, gdyby dzieci czekające bez końca na rodziny krajowe traciły szanse na adopcję zagraniczną, to piękna zasada, że dobro dziecka jest wartością nadrzędną, pozostałaby tylko na papierze.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Januszowi Niemcewiczowi z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu panią posłankę Krystynę Sienkiewicz z Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#KrystynaSienkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Roczną pracę nad adaptacją prawa wewnętrznego, tzn. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do zaleceń Konwencji o Prawach Dziecka Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także do potrzeb tysięcy rodzin oczekujących na możliwość przysposobienia dziecka, tysięcy dzieci oczekujących na rodziców, Klub Parlamentarny Unii Pracy ocenia pozytywnie, deklarując głosowanie za przyjęciem komisyjnego projektu ustawy, aczkolwiek nie bez zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#KrystynaSienkiewicz">„Główna funkcja przysposobienia polega na zapewnieniu dziecku pozbawionemu naturalnego środowiska rodzinnego lub żyjącemu wprawdzie w takim środowisku, ale o charakterze niepełnym (dzieci pozamałżeńskie, dzieci z małżeństw rozbitych) normalnych warunków rozwoju. Przysposobienie stanowi z tego punktu widzenia instytucję optymalną, gdyż tylko ono może zapewnić dziecku warunki identyczne z tymi, jakie istnieją w pełnej rodzinie naturalnej” — tak mówi Kodeks rodzinny i opiekuńczy.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#KrystynaSienkiewicz">Przysposobienie całkowite, będące najkorzystniejszą formą zastępczej opieki rodzicielskiej, stwarza potencjalnie najlepsze warunki i szanse rozwoju, daje konsekwencje prawne równe tym, jakie przysługują dzieciom naturalnym. Gwarancje te zapewnić ma proponowany art. 121 i następne. Dzięki temu w rodzinie adopcyjnej, tak jak w rodzinie naturalnej, dziecko będzie miało największe szanse zaspokojenia swoich potrzeb emocjonalnych, społecznych, biologicznych. Proponowana regulacja w art. 114 kieruje się zasadą dobra dziecka jako założeniem podstawowym. Inne artykuły uwzględniają ponadto zasadę niemajątkowego przysposobienia, zasadę zrównania przysposobienia z naturalnym stosunkiem rodzicielskim.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#KrystynaSienkiewicz">W art. 114 § 2 zawarte jest wymaganie małoletności w dniu złożenia wniosku o przysposobienie. Będziemy popierać tę propozycję jako bardzo istotną, jako że procedura adopcyjna jest długotrwała, co najmniej wielomiesięczna. I chociaż małe szanse na znalezienie rodziców mają dzieci kilkunastoletnie, to nie można takich sytuacji wykluczyć, brak tego zapisu mógłby zaś spowodować taką sytuację, że z winy przedłużającego się procesu adopcyjnego, niezależnie od dziecka i jego potencjalnych rodziców, w dniu jego zakończenia dziecko uzyskawszy pełnoletność nie mogłoby być przysposobione.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#KrystynaSienkiewicz">Opowiadamy się za komisyjnym projektem zawartym w art. 114 § 2, aczkolwiek uważamy, że sąd tylko w wyjątkowych wypadkach może dopuścić możliwość adopcji w przypadku różnicy wieku między przysposabianym a przysposabiającym większej niż 40 lat, gdyż tak można by interpretować odpowiednią różnicę wieku. I tu nasuwa się refleksja, która nieobca była panu posłowi Aleksandrowi Bentkowskiemu. Ustawa dotyczy w zasadzie dzieci małych i ludzi młodych. Nadal nie uregulowana pozostaje sprawa różnych innych życiowych przypadków.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#KrystynaSienkiewicz">Art. 114 § 2 określający warunki adopcji zagranicznych i ograniczający je do przypadków, gdy niemożliwe jest znalezienie przysposabiających w kraju, ma zapewnić pierwszeństwo krajowym rodzinom adopcyjnym chcącym afiliować dziecko. Nie wyeliminuje to jednak przypadków adopcji małych, zdrowych polskich dzieci. Cudzoziemcy są w naszych warunkach preferowani, przede wszystkim ze względów materialnych; potrafią zdobyć przez tzw. sponsoring przychylność instytucji, organizacji, osób, prowadząc działalność charytatywną na rzecz domów dziecka. Zabrakło tu ograniczenia do rzeczywiście skrajnych przypadków, np. dzieci z różnymi dysfunkcjami, którym wyjazd z przysposobionymi rodzicami gwarantuje ratowanie życia lub zdrowia. Nie określono, jak i kto oceni, czy rzeczywiście zostały wyczerpane wszystkie możliwości przysposobienia w kraju.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#KrystynaSienkiewicz">Nadal pozostaje nie uregulowana sprawa dzieci przysposobionych za granicą, a raczej informacji o ich losie, obserwacji tego, co się z dzieckiem dzieje, jak rzeczywiście jest realizowana ta wieloaspektowa opieka nad dzieckiem niepełnosprawnym czy wieloosobową rodziną. Teoretycznie sąd jest zobligowany po uprawomocnieniu się orzeczenia o przysposobieniu zwrócić się do konsulatu w kraju, do którego wyjechało dziecko, z zapytaniem o sytuację w nowej rodzinie. Najczęściej informacja konsulatu ogranicza się do uznania orzeczenia polskiego w danym kraju. Być może jest to sprawa do uregulowania w innym przepisie.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#KrystynaSienkiewicz">W art. 119, 120 i w następnych omawianego projektu przewiduje się zmiany ułatwiające adopcję, usprawnienie procedur, dopuszczalność przysposobienia z pominięciem zgody rodziców, nawet nie pozbawionych władzy rodzicielskiej - tym bardziej że dotyczy to rodzin dysfunkcyjnych, nie zapewniających dzieciom wychowania w prawidłowych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#KrystynaSienkiewicz">Za cenny i istotny uznajemy zapis art. 1201 § 1, z mocy którego powstaje instytucja tzw. okresu preadopcyjnego. Sąd opiekuńczy może określić sposób i okres osobistej styczności przysposabiającego z przysposabianym. Powodzenie adopcji w dużej mierze zależy od motywacji potencjalnych rodziców i ich oczekiwań w stosunku do dziecka. Często nie posiadają oni niezbędnej wiedzy o dziecku, możliwych skutkach pobytu w domu dziecka, chorobie sierocej, zaburzeniach zachowania, deficytach wiedzy i emocji.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#KrystynaSienkiewicz">Z satysfakcją przyjmujemy propozycję art. 118 § 1, nakładającego obowiązek wysłuchania nieletniego oraz uzyskania zgody przysposabianego na adopcję, jeżeli ukończył on lat 13.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#KrystynaSienkiewicz">Mamy wątpliwość co do uznaniowego charakteru zapisu art. 1201 § 4, traktującego o tym, że sąd może korzystać z pomocy ośrodka adopcyjno-opiekuńczego. Uważamy, że sąd powinien korzystać z takiej pomocy. Podobne wątpliwości budzi umieszczenie w art. 586 Kodeksu postępowania cywilnego § 4 w brzmieniu: „przed wydaniem orzeczenia sąd opiekuńczy zasięga opinii ośrodka adopcyjno-opiekuńczego lub innej specjalistycznej placówki”, co nie oznacza, że nakłada to na sąd obowiązek skierowania przysposabiających do ośrodka adopcyjno-opiekuńczego, a zwłaszcza wówczas gdy nie prowadzono w tym ośrodku sprawy w okresie przedsądowym. Jakie poza tym czynności powinien ten ośrodek wykonać, by spełnić wymogi „opinii”? Czy ma to być badanie psychologiczne czy też należy odbyć rozmowę informacyjną? Jest to sprawa bardzo istotna. Procedurze przysposobienia podlegają przecież dwie strony. Potencjalni rodzice oprócz pragnienia zaspokojenia potrzeb rodzicielskich mają swoje oczekiwania wobec dzieci - tych właśnie ładnych, małych blondynek. Natomiast dzieci oczekują akceptacji, bezpieczeństwa, miłości.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#KrystynaSienkiewicz">Konkretne propozycje zapisów przedstawi mój klubowy kolega, pan poseł Zygmunt Jakubczyk, w wystąpieniu indywidualnym. Prosząc Wysoką Izbę o rozważenie uwag i wniosków, które będą zgłoszone w wystąpieniu indywidualnym, dołączam się do świątecznych życzeń dla dzieci.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Krystynie Sienkiewicz z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Krzysztofa Kamińskiego z Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#KrzysztofKamiński">Wysoka Izbo! Najpierw chcę powiedzieć o sprawie bardzo bolesnej i trudnej. Wyrzutem sumienia dla naszego narodu, rodzin polskich, jest to, że w domach dziecka w Polsce przebywają tysiące dzieci - tysiące dzieci pozbawionych tego, co jest najważniejsze dla dziecka: miłości i rodziny. Skala problemu jest przerażająca. To naprawdę są fakty, które muszą wstrząsnąć sumieniem społeczeństwa. Nie wystarczy powiedzieć, że to alkoholizm, narkomania, przemoc w rodzinach są przyczyną tego, iż coraz większa liczba naszych najbardziej bezbronnych obywateli znajduje się w coraz gorszych warunkach. Myślę, że najwyższy już czas porozmawiać w Sejmie, chociażby przy takiej właśnie okazji, na temat przyczyn tej sytuacji, gdyż Polacy nie powinni mieć do końca spokojnego sumienia w obliczu faktu, że tak wiele dzieci jest wyrzuconych poza nawias podstawowego prawa - prawa do miłości.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#KrzysztofKamiński">Oczywiście adopcja, przysposobienie, jest pewną próbą zastąpienia rodziców naturalnych, rodziców, którzy porzucili własne dzieci, którym państwo odebrało prawa rodzicielskie. Jest to próba zastąpienia rodziny przez przysposobienie. Oczywiście zasada, że nad wszystkim panuje sąd, nie może uspokajać naszych sumień, bo i do tej pory to sąd decydował o przysposobieniu. To zdecydowanie za mało.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#KrzysztofKamiński">KPN opowie się za tą nowelizacją gorącym sercem, gdyż idzie ona w bardzo dobrym kierunku. Polska nie będzie krajem, z którego bardzo łatwo będzie można wywozić dzieci, nawet w szlachetnych celach adopcyjnych. W Polsce musi skończyć się proceder kupowania dzieci. W związku z tym ta nowelizacja, która mówi: nie, najpierw polska rodzina, a w wyjątkowych wypadkach rodzina zagraniczna - to jest kierunek, który bardzo gorąco popieramy. Tylko wtedy, kiedy adopcja zagraniczna jest jedynym sposobem na przygotowanie odpowiedniego środowiska rodzinnego, tylko w takim nadzwyczajnym stanie okoliczności będzie można zgodzić się na to, aby dziecko było przysposobione przez osobę zagraniczną.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#KrzysztofKamiński">Ważne jest natomiast to, o czym mówili moi koledzy, poprzednicy, że należy zobowiązać polskie służby dyplomatyczne, wyposażyć je w odpowiednie środki, tak aby miały uprawnienia i możliwości kontrolowania losów przysposobionych, którzy wyjechali z Polski. Znam ze swojej praktyki adwokackiej przykłady, kiedy to sądy zwracały się do polskich ambasad z pytaniem, czy istnieje możliwość sprawdzenia losów danego dziecka. Otrzymywały następującą odpowiedź: Możliwość zwrócenia się z takim apelem istnieje, ale ambasada nie ma sił i środków, aby odwiedzać te rodziny, nie ma personelu. Państwa po prostu na to nie stać, nie mówiąc już o tym, że trzeba by bardzo blisko współpracować z systemem wymiaru sprawiedliwości danego kraju, z sądownictwem. A więc można powiedzieć, że do dzisiaj, do dzisiejszej nowelizacji adopcja zagraniczna była połączona z utratą kontroli nad dalszym losem dzieci. Myślę, że to zostanie przecięte.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#KrzysztofKamiński">Szczególnie popieramy nowelizację zawartą w art. 1201 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która formułuje następujący wymóg: orzeczenie sądu może nastąpić dopiero po wyznaczonym przez sąd okresie osobistej styczności dziecka z nową rodziną w dotychczasowym miejscu zamieszkania - tu jest problem i będę miał pytanie do pani poseł Piekarskiej - bądź w innej miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Nie ma możliwości, aby ten okres bezpośredniej styczności odnosić np. do okresu pobytu w domu dziecka. Przepraszam, ale rodzina włoska czy szwedzka nie będzie w domu dziecka mieszkać przez parę miesięcy tylko dlatego, żeby wypełnić ten wymóg bezpośredniej styczności. Myślę, że należy odwrócić regułę. Miejsce dotychczasowego zamieszkania przysposobionego może dotyczyć sytuacji, kiedy tym miejscem nie jest dom dziecka.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#KrzysztofKamiński">Panie Marszałku! Wszystkie inne rozwiązania: prawo do zgody przysposobianego, kiedy ukończył 13 lat, prawo rodziców lub matki do decydowania o zgodzie na przysposobienie dopiero sześć tygodni po urodzeniu dziecka, po minięciu szoku okołoporodowego, przepisy dotyczące rodzin zastępczych stosowane w wypadku wyznaczonego okresu styczności są unormowaniami nowoczesnymi, które bardzo popieramy.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#KrzysztofKamiński">Na koniec chcę powiedzieć, że opinie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych bądź innych specjalistycznych placówek to zdecydowanie za mało. Wydaje mi się, że powinno tu być zastosowane rozwiązanie znane kodeksom, czyli opinia psychologiczna i psychiatryczna z funkcji lub z imienia i nazwiska.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#AleksanderMałachowski">Nie polemizuję z panem, ale chcę powiedzieć, że jak słyszę, o czym pan i inni posłowie mówicie, to przypomina mi się, co powiedziałem parę lat temu na tej sali: Pięćset metrów stąd codziennie kilkanaście osób decyduje się na wyjazd za granicę, by nigdy nie wrócić, a my tak strasznie martwimy się o wyjazd dzieci. Istnieje jakaś dysproporcja pomiędzy martwieniem się posłów o to, że dziecko, a szczególnie dziecko upośledzone, zostanie adoptowane i spędzi dzieciństwo nieraz w wielkim dobrobycie, a masowym wyjazdem młodzieży z Polski. Widzę coś gorzkiego w tym zestawieniu.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Krzysztofowi Kamińskiemu z Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Jerzego Wuttke z Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#JerzyWuttke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform przyjmuje i popiera przedłożone przez Komisje: Sprawiedliwości; Polityki Społecznej i Ustawodawczą sprawozdanie o projekcie zmiany Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Pozytywny skutek, którego oczekujemy po wejściu ustawy w życie przesądza zdecydowanie o poparciu klubu dla tej nowelizacji. Oczekujemy bowiem, iż wspomniana ustawa usprawni funkcjonowanie systemu adopcyjnego w naszym kraju. Tym samym przyczyni się do złagodzenia rozmiarów sieroctwa społecznego oraz jego wielorakich negatywnych skutków. Wspieramy każde działanie, które może przyczynić się do zapewnienia wszystkim dzieciom możliwości życia w normalnych rodzinach, zapewniających wzrastanie w klimacie poczucia bezpieczeństwa psychicznego, rodzinach zapewniających wszechstronny rozwój emocjonalny, intelektualny i moralny. Wszak od jakości tego rozwoju zależy kształt społeczeństwa dorosłych Polaków i ich przywiązanie do wartości życia rodzinnego oraz poszanowanie dla nich, jak również zachowanie więzi społecznych. Ustawa umożliwia tworzenie struktur rodzinnych dla sierot, struktur podobnych pod względem faktycznym i prawnym do rodziny naturalnej.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#JerzyWuttke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Udzielając poparcia projektowi zmian Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Klub Parlamentarny BBWR pragnie zasygnalizować jedynie kilka wątpliwości co do niektórych projektowanych zmian. Popieramy wniosek mniejszości proponujący nadanie nowego brzmienia art. 114. Uważamy za słuszne wymaganie od osoby przysposobiającej określonych kwalifikacji osobistych. Wymaganie małoletności natomiast powinno być spełnione w dniu wyrokowania przez sąd I instancji, co wiąże się ze skreśleniem art. 1141. Słuszne są również intencje ograniczenia tzw. adopcji zagranicznej, poza pewnymi wyjątkami ujętymi w ustawie. Na problem adopcji zagranicznej pragniemy zwrócić szczególną uwagę, umotywowaną wieloma negatywnymi sygnałami, nie wykluczając drastycznych. Sygnalizujemy tu jedynie, iż zarówno kontekst prawnomiędzynarodowy, jak i kryminalny tego zagadnienia wykracza poza ramy dzisiejszej debaty.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#JerzyWuttke">Zgadzamy się jednak, tak jak powiedział tutaj pan poseł Niemcewicz, że lepsza adopcja zagraniczna niż żadna. Nasze zastrzeżenie budzi art. 116, zgodnie z którym przysposobienie przez jednego z małżonków nie może nastąpić bez zgody drugiego, z wyjątkiem wypadku, gdy małżonek nie jest zdolny do czynności prawnych albo gdy porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#JerzyWuttke">Mimo wątpliwości i zastrzeżeń projekt zmian w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym zyskał poparcie Klubu Parlamentarnego BBWR. W pełni popieram również wygłoszoną na wstępie z tej trybuny przez posła Aleksandra Bentkowskiego przestrogę, iż ustawa ta nie jest prawem, a koniecznością. Podobnie nie chciałbym, aby młodzi ludzie zasiadający z ciekawości tu na tej sali obciążali swoje dusze i umysły problemami spowodowanymi przez dorosłych.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Jerzemu Wuttke z BBWR.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Henryka Dyrdę z Parlamentarnego Koła Republikanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#HenrykDyrda">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mamy rozważyć dziś projekt poselskiej ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, po rozpatrzeniu go przez Komisje: Sprawiedliwości, Polityki Społecznej i Ustawodawczą. Dotychczasowa ustawa od dawna już wymagała uzupełnień, a nawet gruntownych zmian, szczególnie w zakresie instytucji przysposobienia. Tej właśnie sprawie poświęcony jest obecny projekt. Potrzeba taka była nie tylko postulatem prawników i osób zawodowo związanych z wymiarem sprawiedliwości, ale również tych wszystkich, którzy z racji społeczno-zawodowych lub osobistych stykali się z problemem sieroctwa i przeciwdziałania mu na drodze adopcji.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#HenrykDyrda">Zmiana ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy wymaga oczywiście stosownych zmian w Kodeksie cywilnym, w ustawie Prawo prywatne międzynarodowe, w Prawie o aktach stanu cywilnego. Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt zawiera propozycje takich zmian. Otrzymaliśmy również wnioski mniejszości (druk nr 962) przedstawione przez Komisje: Sprawiedliwości, Polityki Społecznej oraz Ustawodawczą.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#HenrykDyrda">Liczba sierot społecznych w naszym kraju wynosi ok. 150 tys. dzieci i wszystko wskazuje na to, iż może wzrastać. Sieroty naturalne stanowią tylko niewielką część tej liczby. Większość stanowią dzieci, których rodzice żyją, ale podjęcie przez nich obowiązków rodzicielskich jest niemożliwe. Jest to zjawisko smutne, a sieroctwo zatacza w ten sposób coraz szersze kręgi. Rzecz jasna, poszkodowane są tu przede wszystkim dzieci, a instytucja przysposobienia może ten problem istotnie złagodzić, i to w każdym wypadku sieroctwa. Była zresztą zawsze znana i stosowana, nie ma więc wątpliwości co do jej społecznej, prawnej i moralnej godziwości, tym bardziej że, jak czytamy w uzasadnieniu, „liczba rodzin polskich oczekujących na adopcję wynosi 8–10 tys.”.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#HenrykDyrda">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Powodów do zmiany istniejących aktów prawnych jest wiele, a szczególnie:</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#HenrykDyrda">1) ułatwienie adopcji i bardziej sprawne jej ustanawianie, zwłaszcza przez usunięcie słabo uzasadnionych lub niesłusznych przeszkód prawnych;</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#HenrykDyrda">2) przystąpienie Polski w 1991 r. do Konwencji o Prawach Dziecka; chodzi tu zwłaszcza o zbieżność celów adopcji, jakim jest „zasada priorytetu dobra dziecka i najlepszej ochrony jego interesów”, jak również dostosowanie ustawodawstwa polskiego do podstawowych standardów międzynarodowych;</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#HenrykDyrda">3) uwzględnienie istniejącego orzecznictwa i praktyki oraz usunięcie niespójności jako rezultatu zmian ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#HenrykDyrda">Trudno w krótkim wystąpieniu ustosunkować się do wielości spraw ujętych w projekcie ustawy, wskażę więc tylko na niektóre interesujące mnie zagadnienia o dużej doniosłości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#HenrykDyrda">Sprawą budzącą wiele niejasności i dyskusji, m.in. w prasie, jest adopcja związana ze zmianą kraju zamieszkania. W tym względzie regulacje nie zawsze są jasne, a praktyka niepokojąca. Chodzi zwłaszcza o wzrastającą wciąż liczbę adopcji zagranicznych, jak się wydaje niedostatecznie uzasadnionych, zwłaszcza w sytuacji, gdy osoby przysposabiające bez trudu można znaleźć w kraju. Należy w tym widzieć nie tyle przejaw pewnej nieuczciwości czy niefrasobliwości, co wynik braku jasnych przepisów prawnych i jednoznacznie sprecyzowanych warunków. Wydaje się, iż przyjęcie zasady zawartej w Konwencji o Prawach Dziecka, mówiącej, iż: „adopcja zagraniczna jest dopuszczalna wówczas, gdy tylko tą drogą można zapewnić dziecku odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne”, jest właściwym rozwiązaniem. Podobnie słuszne jest wyłączenie spod tego warunku tzw. adopcji wewnątrzrodzinnych. Podobnie ważną i trudną sprawą jest zasięgnięcie opinii dziecka adoptowanego w kwestii jego stosunku do przystosowania i ewentualnie przyszłej rodziny. Rozwiązania proponowane w projekcie ustawy zmierzają w tym samym kierunku co Konwencja o Prawach Dziecka. Uwzględnienie opinii małoletniego, w sytuacji gdy jest on świadom sensu prowadzonego postępowania, wydaje się uzasadnione, podobnie jak rezygnacja z takiej opinii, gdy informacja o postępowaniu może szkodzić dobru dziecka. Odwołanie się tu do stopnia dojrzałości dziecka, jego świadomości, bardziej niż do kryteriów czysto formalnych wydaje się słuszne.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#HenrykDyrda">Inną propozycją zmiany dotychczasowych przepisów, o poważnych konsekwencjach również w odbiorze społecznym, jest możliwość w niektórych przypadkach orzekania przysposobienia bez zgody rodziców. Sytuacje takie muszą być ściśle określone i przeanalizowane z uwagi na prawa rodziców. Argumentacja zawarta w uzasadnieniu polega z jednej strony na wskazaniu niezbędności takiego rozwiązania w niektórych przypadkach, i jest to przekonujące, a z drugiej, na odwołaniu się do ustaleń Konwencji o Prawach Dziecka co do: „preferencyjnego traktowania interesów dziecka, które obowiązuje także w zestawieniu z interesami rodziców”.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#HenrykDyrda">Oprócz nowych regulacji ułatwiających adopcję przy zachowaniu priorytetu dobra dziecka, co, jak wspomniałem, jest głównym rysem projektu, znajdujemy też w projekcie zapisy ograniczające złe skutki rozwiązań pochopnych. Są to jak gdyby „utrudnienia”. Na przykład dotyczy to takich spraw, jak określenie okresu preadopcyjnego, niejako próbnego, warunków czasowych zgody rodziców na adopcję i możliwości wycofania się z niej, współpracy sądu z innymi instytucjami zajmującymi się sieroctwem itd. Trzeba podkreślić, iż skomplikowana materia regulowana w projekcie wyklucza jakieś gwałtowne czy rewolucyjne zmiany. Tym też być może tłumaczy się fakt, iż projekt przedstawiony przez Komisje: Sprawiedliwości, Polityki Społecznej oraz Ustawodawczą rezygnuje ze zbyt nowatorskich sformułowań projektu poselskiego. Z drugiej strony znaczna swoboda interpretacyjna pozostawiona jest sądom po dokładnym rozpoznaniu konkretnej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#HenrykDyrda">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W tej sytuacji należy uznać, iż projekt ustawy wychodzi naprzeciw zarówno potrzebom praktyki, szczególnie jeśli chodzi o złagodzenie problemu sieroctwa przez adopcję, jak również racjonalizuje tę ważną społecznie dziedzinę prawa. Parlamentarne Koło Republikanie popiera zatem projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, wraz ze zmianami innych stosownych unormowań.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Henrykowi Dyrdzie z Parlamentarnego Koła Republikanie.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Eugeniusza Janułę z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#EugeniuszJanuła">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Prawa dziecka są zawsze problemem bardzo istotnym. Dobrze jest, że w naszej konkretnej sytuacji unormowanie ustawy w kategoriach zgodności z określoną konwencją wybiega daleko naprzód. Można by powiedzieć, że podobnie jak i przy wielu innych sformułowaniach prawnych mamy do czynienia z paradoksami. Takim paradoksem jest na przykład to, że sto kilkadziesiąt tysięcy dzieci jest sierotami, sierotami społecznymi przede wszystkim, z drugiej strony co piąta polska rodzina jest rodziną bezdzietną. I to ukazuje problem, jak i możliwości jego rozwiązania. Oczywiście nie muszę Izbie przypominać, że właśnie wśród dzieci z rodzin niepełnych, wśród sierot największe rozmiary, największy zasięg przybiera patologia społeczna. Wśród tych dzieci jest najwięcej ludzi, którzy mają później do czynienia z Kodeksem karnym. W związku z tym każde szanujące się państwo musi w dobrze pojętym swoim interesie problem ten uregulować zarówno od strony społecznej, co jest kwestią nadrzędną, jak i od strony prawnej. Nowa Demokracja uważa więc, że zawarte w nowelizacji ustawy sformułowania idą w bardzo pożądanym, w bardzo dobrym kierunku. Rzeczywiście jeżeli ta nowelizacja zostanie wprowadzona w miarę szybko w życie, problem może ulec nieco zminimalizowaniu, a wiele dzieci może znaleźć swoich prawnych rodziców i opiekunów.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#EugeniuszJanuła">Odniosę się do kwestii spornych, które zarysowały się podczas dyskusji na tej sali. Chodzi o adopcję zagraniczną, adopcję osób dorosłych i kilka innych bardziej drobnych kwestii, jeśli ujmować to w kategoriach społecznego wymiaru.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#EugeniuszJanuła">Jeżeli chodzi o adopcje zagraniczne, to Nowa Demokracja opowiada się za umiarkowanym systemem ich stosowania w dalszym ciągu. Trudno w kategoriach prawa unormować pierwszeństwo polskich rodzin do adopcji. Zostały tu zawarte również pytania, pewne postulaty. Chodzi o to, że ewentualne zagraniczne rodziny, które chcą adoptować, mają większą siłę przebicia — sponsoring itd. Można tu postawić naturalne zapory społeczne. Byłoby gorzej, jeśli miałoby się stawiać zapory natury prawnej. Sądzić należy również, że być może adopcja zagraniczna w jakimś stopniu rozwiąże problem dzieci nieco starszych, doskonale bowiem wiemy, że bardzo niechętnie niestety rodziny przyjmują dzieci kilkunastoletnie, a w stukilkudziesięciotysięcznej rzeszy dzieci oczekujących dzieci kilkunastoletnie stanowią coraz większą liczbę.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#EugeniuszJanuła">Kwestia adopcji osób dorosłych. Mówiono w dyskusji, że jeżelibyśmy ją wprowadzili w przyszłości, to należałoby dokonać daleko idącej nowelizacji Kodeksu cywilnego, i że adopcja osób dorosłych ma również szczególne znaczenie majątkowe, spadkowe itp. Oczywiście byłoby błędem rozszerzanie tego zakresu, tak jak to na przykład było w starożytnym Rzymie, gdzie adopcja stanowiła pewien naturalny sposób powiększania rodziny, a przede wszystkim regulowała kwestie majątkowe. Sądzę, że do sprawy adopcji osób dorosłych trzeba będzie powrócić i w umiarkowany sposób, w aspekcie humanitaryzmu ten problem rozstrzygnąć.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#EugeniuszJanuła">Reasumując, Nowa Demokracja deklaruje głosowanie za nowelizacją ustawy, biorąc przede wszystkim pod uwagę dobro dziecka i fakt, że ta nowelizacja stanowi istotny postęp w kierunku dalszego upodmiotowienia praw dziecka i rozładowania coraz bardziej nabrzmiałej problemami sytuacji dzieci sierot.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Eugeniuszowi Janule z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#AleksanderMałachowski">Było to ostatnie wystąpienie w imieniu klubów i kół parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do wysłuchania wystąpień indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę panią posłankę Zofię Wilczyńską z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#ZofiaWilczyńska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Prace nad nowelizacją ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy trwały całe lata. Rozpoczęły się w Sejmie X kadencji, który się sam rozwiązał. Sejm I kadencji rozwiązano. Od kilku miesięcy naprawdę z ogromnym wkładem pracy rozpatrujemy przedłożony projekt dotyczący adopcji - przysposobienia.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#ZofiaWilczyńska">Polski Kodeks rodzinny i opiekuńczy w regulacji instytucji przysposobienia kieruje się następującymi zasadami uwzględniającymi przyjętą Konwencję o Prawach Dziecka:</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#ZofiaWilczyńska">— dobro dziecka (założenie podstawowe);</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#ZofiaWilczyńska">— zrównanie przysposobienia z naturalnym środowiskiem rodzinnym;</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#ZofiaWilczyńska">— niekontraktowa forma powstawania przysposobienia, czyli w drodze orzeczenia sądowego;</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#ZofiaWilczyńska">— bardzo ograniczona nierozwiązalność zawartego przysposobienia;</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#ZofiaWilczyńska">— państwowy nadzór nad przysposobieniem;</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#ZofiaWilczyńska">— bezwzględna moc przepisów normujących przysposabianie.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#ZofiaWilczyńska">Wysoka Izbo! Dnia 12 czerwca 1992 r. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę, która zgodnie zresztą ze wspominaną dzisiaj bardzo często Konwencją o Prawach Dziecka ogranicza adopcje zagraniczne polskich dzieci. Nad tym powołana podkomisja w szczególny sposób dyskutowała i przedstawiła w tej sprawie poszczególne artykuły. Dotyczy to art. 1142. Zadawaliśmy dzisiaj niejednokrotnie pytanie, czy takie ograniczanie jest dobre. O tym zadecyduje Wysoka Izba. To ogromny znak zapytania. Wiele dzieci, które przez całe lata pozostawały w domach dziecka, mogłoby znaleźć rodzinę poza granicą naszego kraju. Pamiętajmy jednak przez cały czas o tym, że wtedy takie dziecko traci kontakt z naszą ojczyzną, jego dalszy kontakt z nami jest po prostu — tak jak dzisiaj tutaj mówiono — niemożliwy. Podstawowy zaś problem w tym wszystkim polega na tym, że — w pewnym momencie, w pewnych latach, niedawno — były, panie i panowie posłowie, wywozy i nielegalne „transfery” za granicę przez tzw. jednostki czy instytucje nie autoryzowane, o czym bardzo często nasza prasa, radio, telewizja informowały społeczeństwo. Było wiele wypaczeń w tej dziedzinie. Myślę, że powinno pozostawać sprawą sumienia każdego z nas, kto będzie w tej kwestii dzisiaj decydował. Poza tym taki wywóz jest również jakby zgodny... tzn. wywożenie dzieci za granicę i adopcja za granicą jest niezgodna również z Konwencją o Prawach Dziecka.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#ZofiaWilczyńska">Myślę, że problemem, sprawą, nad którą jeszcze w przyszłości Wysoka Izba i odpowiednie instytucje powinny się zastanowić, jest to, dlaczego tak mało dzieci jest adoptowanych (o tym również dzisiaj była mowa) pomimo ogromnych potrzeb ze strony rodzin oczekujących na przysposobienie. Dlaczego nie zachodzi tutaj pewna relacja pomiędzy liczbą przysposobień i przysposabiających? Dlaczego niektóre domy dziecka - również dyskutowaliśmy o tym w podkomisji - nie przekazują wychowywanych przez siebie dzieci do adopcji? Zawsze mówimy, proszę państwa, że nawet najpiękniejszy, najwspanialszy dom dziecka nie zastąpi w tym wypadku rodziny - rodziny, w której dziecko po adopcji wreszcie może powiedzieć najpiękniejsze słowa: moi rodzice. Po ukończeniu 18 lat to dziecko, które ma rodzinę adoptowaną, ma przyszłość, może ukończyć studia, ma dom, ma rodzinę (domy dziecka muszą się nad tym zastanowić). Inaczej bywa w wypadku domu dziecka, z którego dziecko po ukończeniu lat 18 odchodzi i nie wie, co ze sobą zrobić. Domy dziecka, szanowni państwo, to piękna inicjatywa ich pierwszych twórców, która trwać powinna zawsze. Wychowawcom i pracownikom domów dziecka należą się dzisiaj - i nie tylko - słowa ogromnego podziękowania, uznania za ich trud, za pracę i za to zespołowe zastępowanie rodziców, tworzenie atmosfery, tworzenie tego drugiego domu. Pięknie od siebie im wszystkim dziękuję. Jednak trzeba wprowadzać zmiany - więcej dzieci trzeba objąć adopcją, tym bardziej że czekają na nie rodzice.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#ZofiaWilczyńska">Przechodzę do następnej części. Nowelizacja reguluje (art. 116) przysposobienie dziecka przez jednego z małżonków — które do tej pory było pewnym problemem — wgląd jednak w takie przysposobienie i trwanie takich związków musi mieć kurator lub sąd, z przyczyn bardzo prostych: Czy dziecko jest dobrze traktowane przez drugiego małżonka, który nie adoptuje, z którym porozumienie się „napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody” (jakie przeszkody?), czy ten drugi rodzic dobrze się odnosi do tego dziecka?</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#ZofiaWilczyńska">Uregulowany zostaje wreszcie zgodnie z Konwencją o Prawach Dziecka art. 118 § 1, 2 i 3, który odnosi się do kwestii związanej z wiekiem adoptowanego. W przypadku przysposobienia będzie potrzebna jego zgoda na przysposobienie, jeżeli ukończył on lat 13, chyba że nie będzie zdolny do wyrażenia takiej zgody lub jeśli z oceny stosunku między przysposabiającym a przysposabianym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a żądanie zgody lub wysłuchanie byłoby sprzeczne z dobrem przysposabianego.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#ZofiaWilczyńska">Szanowne Panie i Panowie Posłowie! Podczas burzliwych spotkań posłowie i eksperci — a było ich bardzo wielu i naprawdę współpracowali z nami — zastanawiali się nad przyczynami tego, że tak mało adoptowanych jest dzieci starszych (również o tym była dzisiaj mowa), które mają np. 10, 11, 12, 13 lat i więcej; czy zachodzą tu obawy, że w domu dziecka zostały już nabyte pewne nawyki, zachowania, dokonał się rozwój emocjonalny. Nie wypracowaliśmy jednolitego zdania, ale w podtekście tego zjawiska zawsze pojawiał się wiek adoptujących, o których dzisiaj była mowa, chodzi o te 40 lat. Nowela mówi, że nie powinni to być rodzice, którzy ukończyli lat 40 i więcej. Z doświadczenia zaś ekspertów — rozmawiałam z nimi — wynikało, że zawsze ubiegające się o adopcję rodziny chcą dzieci małe, zdrowe i do tego — dodajmy — piękne. Dzieci zaś starsze, niestety, pozostają. Jeśli zaś o adopcję ubiegają się rodziny starsze, powinniśmy w tym wypadku uwzględnić wiek dziecka — powinno to być dziecko starsze. W tym wypadku art. 1141 § 2 powinien być szczególnie przestrzegany: „Między przysposabiającym a przysposabianym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku”. Wtedy większe szanse na prawdziwy dom mają dzieci, o których wspomniałam — dzieci starsze. Pragnę uwadze szanownych państwa właśnie to brzmienie tego artykułu polecić od serca.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#ZofiaWilczyńska">Różnie się mówi o tej wiekowej adopcji. Pan poseł Bentkowski mówił o tym, że za granicą adoptuje się dzieci starsze - to znaczy w wieku 25 i 30 lat. Tak, ale te dzieci biorą na siebie również pewien obowiązek, szanowni państwo, obowiązek opieki nad rodziną, do której idą. U nas nie ma wypracowanego takiego systemu i uważam, że w przyszłości należałoby się tym zająć. Różnie się o tej wiekowej adopcji mówi: a to, że starsi, adoptując, biorą sobie opiekunów na stare lata, a to, że dziecko siedmioletnie adoptowane przez starszych rodziców nie jest w odpowiednim wieku i środowisku, a jeszcze wiele innych faktów przemawia za tym, żeby jednak wiek przysposabiających był przy orzecznictwie uwzględniany przez sąd. Sądy bowiem mogą tu bardzo wiele.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#ZofiaWilczyńska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Ponieważ byłam w Sejmie X kadencji projektodawcą nowelizacji Kodeksu rodzinnego, w tej zaś kadencji jestem członkiem podkomisji ds. nowelizacji kodeksu, chciałbym — mając na względzie pewne doświadczenia — zwrócić uwagę na art. 125 § 1, który dopuszcza możliwość rozwiązywania stosunku przysposobienia przez sąd. W artykule tym czytamy: „Rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne — o czym mówiłam na początku — jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro małoletniego dziecka”. Uważam ten zapis za bardzo dobry i właściwy, ponieważ zdarzały się już wypadki — brzmi to bardzo brzydko — „zwrotu” dziecka do domu dziecka, bo nie odpowiadało ono wymogom rodziny — występował wtedy u tego dziecka dramatyczny, straszliwy szok, na długo pozostający w pamięci. I wtedy można zadać pytanie: Gdzie były ośrodki, które przygotowywały dziecko do tej adopcji? Rodzina musi być przygotowana do adopcji i dobrze się stało, że po rozwiązaniu — jeśli takowe nastąpi — na byłych rodziców będzie nałożony obowiązek alimentacyjny. Przed adopcją — jak powiedziałam — rodzina musi być przygotowana, a nie tylko dziecko, o czym dzisiaj była mowa.</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#ZofiaWilczyńska">Szanowni państwo, o projekcie można mówić bardzo wiele. Bardzo wiele powiedziała pani poseł sprawozdawca, przewodnicząca podkomisji, pani Katarzyna Maria Piekarska. Można też mówić i o jego wadach. Ale tak naprawdę jest to dokument, który reguluje przyszłe życie naszych - podkreślam - naszych polskich dzieci. Bardzo dobrze, bo za kilka dni Dzień Matki. Może niejedna matka czy niejedna rodzina powie już do swego dziecka po adopcji: nasze dziecko, na które oczekiwaliśmy tyle lat. I może niejedno dziecko powie po raz pierwszy: moi rodzice - po latach oczekiwania na tę chwilę. Poza tym zbliża się Dzień Dziecka - święto naszych polskich dzieci.</u>
          <u xml:id="u-38.16" who="#ZofiaWilczyńska">Chcę również państwu powiedzieć, że przy Komitecie Społeczno-Politycznym Rady Ministrów z inicjatywy pana marszałka Cimoszewicza, wówczas premiera, powstał zespół ds. sieroctwa społecznego i wkrótce może w tej Izbie będziemy mówić o jeszcze jednej znanej formie zastępowania rodziny. To rodziny zawodowe, po nowemu mówiąc, a dotychczas nazywane rodzinami zastępczymi. Następne w tej kwestii regulacje - oby wpłynęły jak najszybciej - szczególnie dotyczą domów małego dziecka, które w roku 1991 zostały przejęte przez MEN od Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-38.17" who="#ZofiaWilczyńska">Nie sposób mówić o każdym artykule z osobna. Wiele już powiedziano, ale to jest nowelizacja. Można dzisiaj podziękować posłom, którzy brali udział w pracach tej komisji, a szczególnie ekspertom. Jako członkini tej komisji chciałabym bardzo podziękować pani prof. Cholewińskiej, pani dr Barbarze Passini, sędziom sądów rodzinnych (i nie tylko), wszystkim, którzy się przyłożyli do tego, ażeby ów projekt ujrzał światło dzienne. Za roczną pracę w podkomisji chciałam podziękować pani przewodniczącej podkomisji. Trzeba mieć głęboką nadzieję, iż adopcje będą przebiegały zgodnie z Konwencją o Prawach Dziecka i sumieniem - sumieniem rodziców, którzy przystąpią do adopcji, i sumieniem sądów.</u>
          <u xml:id="u-38.18" who="#ZofiaWilczyńska">Nie odnoszę się w swym wystąpieniu do problemu jawności czy tajemnicy pochodzenia dziecka przy adopcji. Zostawiam to rodzicom, konwencji i naszemu polskiemu zastrzeżeniu do art. 7, wniesionemu przez stronę rządową w momencie ratyfikacji. Trzeba to po prostu pozostawić rodzinie.</u>
          <u xml:id="u-38.19" who="#ZofiaWilczyńska">Będę głosować za przyjęciem zawartych propozycji. I o to proszę również Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-38.20" who="#ZofiaWilczyńska">Panie Marszałku! Pozwolę sobie jednak odnieść się - bardzo przepraszam - do pańskich słów. Panie marszałku, młodzież i starsi opuszczający nasz kraj wiedzą, dokąd wyjeżdżają, po co i czy wrócą. Natomiast to małe dzieciątko - które może rzeczywiście jedzie do tego nie sprawdzonego dobrobytu - tak naprawdę nigdy nie wie, kiedy do ojczyzny wróci i nie wie, jakim krajem jest jego ojczyzna.</u>
          <u xml:id="u-38.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Wilczyńskiej.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#AleksanderMałachowski">Zgadzam się z panią. Mówiłem tylko o pewnej gorzkości tego porównania. Tak dużo tracimy ludzi młodych, cennych, wykształconych, na których łożymy pieniądze, olbrzymie nieraz. I oni opuszczają Polskę raz na zawsze. To jest, że tak powiem, przedmiotem mojej troski. Wobec tego dyskusja o tym, czy można dziecko adoptować, czy nie, jakby blednie. Wyjeżdżają nieraz dziesiątki tysięcy... czy wyjechało kilkaset tysięcy wykształconej młodzieży. To jest moje wielkie zmartwienie.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#AleksanderMałachowski">Przemawiała pani posłanka Zofia Wilczyńska z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie panią posłankę Joannę Staręgę-Piasek z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#JoannaStaręgaPiasek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Można by powiedzieć, że wreszcie Kodeks rodzinny i opiekuńczy dał się znowelizować. Bo ten akt prawny, na tym poziomie kodeksowych rozwiązań, jest zawsze bardzo oporny, jeśli chodzi o różne fragmentaryczne zmiany. Można też powiedzieć, że wyraźnie była presja rzeczywistości, tych doświadczeń, które mamy z problemami adopcji. I stamtąd przyszły impulsy dla projektu nowelizacji kodeksu z inicjatywy poselskiej.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#JoannaStaręgaPiasek">I wydaje się - mnie się tak zawsze wydaje - że rozwiązania prawne, nawet poprzedzone wielorakimi dyskusjami, są znacznie prostsze niż zmiana i przekształcanie rzeczywistości w oparciu o to prawo. Muszę powiedzieć, że sprawa adopcji - mimo że ogromną rolę odgrywają tutaj sądy rodzinne i opiekuńcze - jest społeczną sprawą o szerokim zakresie. I z dużą przykrością odnotowuję, że jedynie pan minister Zieliński - wiceminister w Ministerstwie Sprawiedliwości - jest zainteresowany tym, o czym tutaj mówimy. Natomiast nie ma przedstawicieli tego resortu, który, wydaje mi się, mógłby być zainteresowany. Myślę tutaj o Ministerstwie Edukacji Narodowej. Cały szereg różnych problemów mógłby wyglądać nieco inaczej, nawet bez zmian w kodeksie, gdyby to, co należy do kompetencji ministra edukacji, było w nieco inny, w nieco lepszy sposób regulowane.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#JoannaStaręgaPiasek">Można powiedzieć, że ta nowelizacja bez wątpienia obniżyła nieco bariery prawne. Ale w moim przekonaniu w dalszym ciągu pewne przeszkody o charakterze społecznym, o charakterze technicznym pozostały. Wymienię tutaj parę przykładów. Nie mówię tego w kontekście oskarżeń jakichkolwiek instytucji, które wymienię, ale chodzi mi o wskazanie barier społecznych i technicznych.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#JoannaStaręgaPiasek">Proszę zwrócić uwagę, iż dyskutujemy o tym - zapisaliśmy to w jednym z artykułów - kiedy może zapadać decyzja o adopcji, czy w okresie niepełnoletności, czy pełnoletności. Przecież w tle tego m.in. kryją się bardzo długie procesy sądowe, które prowadzą do ostatecznej decyzji sądu. Na usprawiedliwienie mówi się, iż sprawa podjęcia takiej decyzji jest bardzo trudna i muszą być zbadane wszystkie okoliczności. Ale przecież chodzi nie tylko o to. Wydaje mi się, że bardzo mocno zabrzmiały tutaj różne emocjonalne argumenty związane z tą kwestią. Według mnie sprawa wiedzy, sprawa wyobraźni społecznej jest równie ważna jak nasza miłość do dzieci. Sądzę, że gdybyśmy rozpoczęli dyskusję na temat tego, co to znaczy dobro dziecka, gdybyśmy przełożyli to w jakimś sensie na język praktycznych działań, bardzo byśmy się od siebie różnili. Rozumiem, że nie można definiować tego pojęcia w Kodeksie pracy. Rozumiem też, że pośrednikiem i interpretatorem tego pojęcia jest sąd. Ale dyskusja, która tutaj się odbyła na temat adopcji zagranicznych - wrócę jeszcze do tego - jest też jednym z przykładów różnego rozumienia tego pojęcia.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#JoannaStaręgaPiasek">Chcę również powiedzieć, że bardzo często, szczególnie w odniesieniu do dzieci, a jeszcze bardziej w odniesieniu do problemów adopcji, mamy tendencje operowania przykładami ekstremalnymi. A dlaczego? Gdybyśmy chcieli zgłębić tę sprawę, nawet w naszej Bibliotece Sejmowej, to stwierdzilibyśmy, jak mało badań jest na ten temat, jak mało jest spenetrowana rzeczywistość. To dlatego m.in. możemy podać liczbę sierot społecznych, liczbę dzieci w domach dziecka, liczbę dzieci adoptowanych, ale są to jedynie najprostsze dane. Była o tym mowa. Sądząc jednak po sposobie wypowiadania tych dwóch wyrazów, nie jestem pewna, czy mamy dokładnie świadomość tego, co to znaczy sieroctwo społeczne. Mnie się wydaje, że tutaj jest część „czarnej skrzynki” całego problemu adopcji. Proszę zwrócić uwagę, że sieroty społeczne przebywające w domach dziecka bardzo często mają rodzeństwo; dwoje, troje dzieci jest w domach dziecka. Bardzo często jest tak, że część dzieci z tej samej biologicznej rodziny jest w domu dziecka, a część jest wychowywana w środowisku rodzinnym. W związku z tym że 90% dzieci, które mają swoich rodziców, jest w domach dziecka, chciałabym zadać retoryczne pytanie: Czy rzeczywiście wszystko zostało zrobione przez różne instytucje, ośrodki pomocy społecznej, szkoły, pedagogów, ośrodki opiekuńczo-wychowawcze, ośrodki adopcyjne, żeby dziecko najpierw miało szansę być we własnej rodzinie? Znowu retoryczne pytanie: Czy własna rodzina, nawet gorsza z punktu widzenia obserwatora z zewnątrz, jest rzeczywiście gorsza niż rodzina adopcyjna?</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#JoannaStaręgaPiasek">Chcę powiedzieć — tutaj ktoś tej sprawy dotknął - że właściwie sieroty w domu dziecka, w domu małego dziecka, to praktycznie przyszli klienci pomocy społecznej, to przyszli bezdomni. Wydaje się, że to powinno być bardzo wyraźnym wskazaniem, jakich rozwiązań powinniśmy poszukiwać. Chcę powiedzieć, że w tej nowelizacji rysują się pewne tendencje (takich tendencji doszukiwałabym się tu) dotyczące lekkiego stymulowania, pokazania kierunku adopcji jawnej, tzn. sytuacji, w której adoptowane dziecko o tym wie i to dostatecznie wcześnie. Oczywiście zawsze to będzie zależało od rodziców, ale liczba różnych dramatów, które się rozgrywają w okresie pełnoletności, wtedy kiedy dziecko nagle dowiaduje się, że jego rodzina nie jest jego rodziną biologiczną, jest bardzo duża.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#JoannaStaręgaPiasek">Chciałabym ustosunkować się do paru propozycji rozwiązań, które zawarte są w tej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#JoannaStaręgaPiasek">Zgadzam się z propozycją pani poseł Sienkiewicz, zgodnie z którą instytucją, jaka zarówno opiniuje na życzenie sądu, jak i prowadzi monitoring w sytuacji, w której następuje pierwszy kontakt między rodziną a dzieckiem adopcyjnym, powinny być ośrodki adopcyjne, szczególnie ośrodki adopcyjne TPD, które mają ogromne doświadczenie. Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze mogłyby być powołane do pełnienia tych funkcji. To dotyczy art. 586, dodanego § 4, i art. 120 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#JoannaStaręgaPiasek">Następna sprawa dotyczy adopcji zagranicznych. Do omówienia tej kwestii zostałam właściwie sprowokowana, jako że nie chciałam podnosić tego wątku. Aż się prosi, by zadać pytanie: Czy zależy nam na dobru dziecka, czy na czymś troszeczkę innym?</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#JoannaStaręgaPiasek">Zdecydowanie jestem przeciwna propozycji, o której mówił pan poseł Kamiński, ażeby służby dyplomatyczne dzwoniły do drzwi rodziny i sprawdzały, czy wisi orzeł, czy nie wisi, jaka jest świadomość dziecka, jeśli chodzi o kraj, z którego ono pochodzi. Wydaje mi się, że może właśnie te dzieci, które opuściły kraj, szukając lepszej rodziny, lepszych warunków życia, mogą być przyszłymi ambasadorami spraw polskich. Niekoniecznie muszą być przeciwnikami Polski. Sprawa jest delikatna. Być może formułuję tę kwestię nieco ostrzej, z racji tego, co tutaj powiedziano, ale jest to sprawa dyskusyjna. Myślę, że można zadbać o taką formę i takie narzędzia, jeśli chodzi o proces adopcji zagranicznych, które pogodzą wszystkie racje, i decyzje będą podejmowane w trosce o dobro dziecka. Bardzo się cieszę, że zrobiliśmy pierwszy krok w kierunku ułatwienia procesu adopcyjnego i sądzę, że nie jest to krok ostatni, jako że cały szereg problemów i pytań, które pojawiły się w trakcie przygotowywania tej nowelizacji, pojawi się również w życiu.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Joannie Starędze-Piasek z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Zygmunta Jakubczyka z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#AleksanderMałachowski">Jest to ostatni mówca zapisany do głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#ZygmuntJakubczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W swej wypowiedzi chcę się odnieść do trzech kwestii. Pierwsza dotyczy przysposobienia, które powoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania - art. 1142 § 1. Druga kwestia dotyczy zasięgania przez sąd opinii ośrodka adopcyjno-opiekuńczego - art. 586 § 4 (dodany) Kodeksu postępowania cywilnego. Trzecia kwestia dotyczy rezygnacji podkomisji z proponowanego w projekcie poselskim (druk nr 118) art. 119 § 3.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#ZygmuntJakubczyk">Wysoka Izbo! Proponowany zapis art. 1142 § 1 wcale nie zapobiega stałemu i systematycznemu zwiększaniu się liczby przysposobień dzieci polskich przez osoby zamieszkałe za granicą. A przecież taka była intencja wnioskodawców projektu ustawy; wynika to z uzasadnienia do tego projektu. Nikomu nie trzeba dziś przypominać, że w większości przypadków adopcje zagraniczne, w 90% ogólnej liczby, dotyczą dzieci do lat 3, zupełnie zdrowych, a więc takich, które z powodzeniem mogłyby znaleźć rodziny adopcyjne w kraju. W celu ograniczenia przypadków adopcji zagranicznych dzieci zdrowych wnoszę poprawkę do art. 1142 § 1 w brzmieniu: „Nie można przysposobić dziecka, jeżeli przez przysposobienie dziecko zmienia dotychczasowe miejsce zamieszkania w Polsce na miejsce zamieszkania w innym państwie, chyba że jedynie przysposobienie przez osobę zamieszkałą za granicą może uratować zdrowie albo życie dziecka lub zapewnić przysposobionemu wychowanie w rodzinie, jak również wówczas gdy przemawia za tym wzgląd na potrzebę ochrony związków uczuciowych przysposobionego”.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#ZygmuntJakubczyk">Podczas prac podkomisji nad poselskim projektem ustawy zdecydowano, by proponowany zapis art. 117 § 2 w brzmieniu: „Sąd wydaje orzeczenie po zasięgnięciu opinii ośrodka adopcyjno-opiekuńczego”, przenieść do art. 586 Kodeksu postępowania cywilnego w dodanym § 4. Nie podzielam stanowiska podkomisji w tej sprawie. Jestem zdania, że zapis ten powinien być zawarty w prawie materialnym, a więc w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Ponadto z proponowanego zapisu nie wynika jednoznacznie, że artykuł ten nakłada na sąd obowiązek skierowania wnioskodawcy do ośrodka adopcyjno-opiekuńczego w każdej sprawie o przysposobienie, której ośrodek nie prowadził w fazie przedsądowej, oraz jaki powinien być w takiej sytuacji zakres czynności ośrodka (badania psychologiczne, rozmowa informacyjna, pedagogizacja wnioskodawcy).</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#ZygmuntJakubczyk">Wprowadzenie obowiązku uzyskiwania przez sąd opinii ośrodków adopcyjno-opiekuńczych mogłoby zbliżyć polską praktykę do standardów europejskich, pod warunkiem ustalenia przez sąd zakresu opinii, zgodnie z art. 9 Europejskiej Konwencji o Przysposobieniu Dzieci. Wnoszę poprawkę do art. 117 polegającą na dodaniu § 2 w brzmieniu: „Sąd wydaje orzeczenie po zasięgnięciu opinii ośrodka adopcyjno-opiekuńczego. Opinia dotyczy stron stosunku przysposobienia. Tryb i zasady określone zostaną w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej w porozumieniu z ministrem sprawiedliwości”. Jest to sprawa bardzo istotna, wszak procedurze przysposobienia poddawane są dwie strony: dziecko, które oczekuje akceptacji w nowej rodzinie, i rodzice adopcyjni, którzy często mają zbyt wielkie oczekiwania w stosunku do dzieci. Jest ważne, by sąd kierował się ustalonymi kryteriami oceny, a także miał możliwie dużą wiedzą o przyszłych rodzicach.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#ZygmuntJakubczyk">I ostatnia sprawa, panie marszałku, bo słyszę sygnał. Nie znalazł poparcia w podkomisji proponowany w projekcie poselskim zapis art. 119 § 3, zgodnie z którym sąd opiekuńczy może wyjątkowo odstąpić od uzyskania zgody rodziców na przysposobienie, jeżeli nie sprawują oni pieczy nad dzieckiem i nie okazują zainteresowania dzieckiem, jakie rodzice powinni przejawiać, lub postępują w sposób dla niego szkodliwy. Celem tego artykułu miało być przyspieszenie orzeczenia przysposobienia dzieci faktycznie porzuconych przez rodziców - głównie wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych - dzieci, których rodzice z różnych przyczyn nie zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, choć ich zachowanie wobec dzieci może być oceniane jako rażące zaniedbywanie obowiązków. Niestety, w tym wypadku nie dopracowano się rozwiązania wychodzącego naprzeciw oczekiwaniom wnioskodawców, a szkoda.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#ZygmuntJakubczyk">Kończąc, pozwalam sobie wyrazić opinię, iż nowelizacja ustawy w znacznym stopniu przyczyni się do usprawnienia procesów adopcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#ZygmuntJakubczyk">Panie marszałku, przedstawiam dwie zaproponowane przeze mnie poprawki.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje marszałek Sejmu Józef Zych)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#JózefZych">Przemawiał pan poseł Zygmunt Jakubczyk, Unia Pracy.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#JózefZych">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę pana Adama Zielińskiego, sekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#AdamZieliński">Wielce Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywany dziś projekt dotyczy w istocie dwóch zagadnień: przysposobienia międzynarodowego i przysposobienia krajowego. Mimo że oba te zagadnienia mają wspólny mianownik, którym jest przysposobienie jako takie, a więc stworzenie dziecku nowej rodziny, są to kwestie różniące się między sobą w istotny sposób. Nasilające się od dłuższego już czasu zjawisko przysposobienia międzynarodowego nabrało cech szczególnej instytucji prawnej, objętej wieloma regulacjami prawnymi o charakterze międzynarodowym. Ostatnią z tych regulacji, która już w najbliższym czasie powinna zacząć wiązać Polskę, jest konwencja haska o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia międzynarodowego z maja 1993 r. Brak ustawowych regulacji problematyki przysposobienia międzynarodowego w prawie polskim jest niewątpliwą luką i dlatego cieszyć się należy z tego, że omawiany dziś projekt lukę tę wypełnia.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#AdamZieliński">Pozwolę sobie w związku z tym przypomnieć, że w listopadzie 1993 r. także rząd przedłożył Sejmowi projekt nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w części dotyczącej przysposobienia międzynarodowego. Projekt ten, jak wiadomo, został przez Sejm odrzucony, ponieważ zawierał także propozycję wprowadzenia do prawa polskiego separacji - Sejm zaś nie zaaprobował tej propozycji. Z satysfakcją pragnę stwierdzić, że rozwiązania wspomnianego projektu rządowego w szerokim zakresie zostały wykorzystane w toku prac nad omawianym dziś projektem. Trzeba z całym naciskiem podkreślić, że niezależnie od przyjęcia projektu bez ratyfikacji konwencji haskiej o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia międzynarodowego ochrona interesów polskiego dziecka nie byłaby pełna. W konwencji tej zawartych jest bowiem szereg konkretnych postanowień niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania przysposobienia międzynarodowego, których w rozpatrywanym projekcie nie ma. Chodzi m.in. o: szczegółowe określenie zasad współpracy państw zainteresowanych sprawą o przysposobienie; sposób ustalania, czy ze względu na warunki wychowania dziecka, jego stan zdrowia, a także pochodzenie etniczne, religijne i kulturowe umieszczenie dziecka u przysposabiających leży w jego nadrzędnym interesie; gwarancję, że przysposobienie nie będzie służyło handlowi dziećmi, a w związku z tym ograniczeniom kontaktowania się przysposabiających z rodzicami dziecka przed orzeczeniem przysposobienia, oraz zakazu pobierania korzyści materialnych przy okazji przysposobienia; sposób transportu dziecka do innego kraju; uznawanie orzeczeń o przysposobieniu w innych krajach itd.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#AdamZieliński">Jest też drugi warunek prawidłowego funkcjonowania instytucji przysposobienia międzynarodowego, a mianowicie przezwyciężenie lub przynajmniej znaczne złagodzenie kryzysu, w jakim znalazło się polskie sądownictwo. Niemożność wykonania stojących przed sądownictwem zadań, ogromne zaległości, przedłużające się postępowania sądowe, wynikające z ogromnego wzrostu wpływu spraw oraz z braku sędziów, kuratorów i środków materialnych - wszystko to odbija się także na postępowaniu w sprawach opiekuńczych, w tym również na sprawności i prawidłowości prowadzenia spraw o przysposobienia międzynarodowe. Tak więc w tym zakresie nastąpić powinny niezbędne zmiany, mimo że jest to z pewnością kwestia znacznie bardziej skomplikowana i kosztowniejsza niż zmiana prawa.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#AdamZieliński">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że ogólna liczna spraw opiekuńczych w sądach zwiększyła się w 1994 r. o ponad 14% w stosunku do roku 1993, co powodowało, że - mimo iż liczba wniosków o przysposobienie w ostatnich latach się zmniejszyła - wydłużył się czas postępowania w tych sprawach. Rozpatrywany dziś projekt też zwiększy nieco zakres zadań sądów, nie przewiduje zaś żadnego wzrostu etatów ani środków materialnych dla sądownictwa. Nie mówiono też o tym w toku dyskusji. Proszę się nie gniewać, Wysoka Izbo, za to, co powiem, ale ponieważ jest to kolejny projekt rozszerzający zadania sądów bez zapewnienia na ten cel stosownych środków, pragnę zauważyć, że w środowisku sędziowskim mówi się coraz częściej z goryczą, że najwidoczniej w pracach legislacyjnych zwycięża koncepcja, iż jeśli ktoś leży pod ciężarem worka z kamieniami, można mu dołożyć jeszcze kilka kamieni, bo i tak tego nie odczuje. A on to czuje. Przede wszystkim zaś czują to osoby będące klientami sądów, czuje to także opinia publiczna.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#AdamZieliński">Uwagi powyższe nie zmieniają przekonania rządu, iż rozwiązania zawarte w projekcie w zakresie przysposobienia międzynarodowego są właściwe i powinny zostać jak najszybciej wprowadzone w życie. Nieco tylko inne stanowisko dotyczyć może propozycji zmian w zakresie ogólnych przepisów o przysposobieniu, a więc w zakresie przepisów, które w pierwszej kolejności będą dotyczyły przysposobień krajowych. Stanowisko to wynika przede wszystkim z troski o tryb, w jakim dokonywane są zmiany podstawowych aktów prawnych, do których w każdym systemie prawnym należą kodeksy. Obserwując bieżącą praktykę ustawodawczą, można bowiem odnieść wrażenie, że kodeksy stają się coraz częściej przedmiotem wąskich, nie zawsze w pełni dojrzałych propozycji nowelizacyjnych. Wielokrotnie już o tym mówiliśmy z tej trybuny. Jest oczywiste, że także kodeksy muszą być zmieniane; dotyczy to zwłaszcza okresu tak gwałtownych przemian jak te, które dokonują się obecnie w Polsce. Na dzisiejszym posiedzeniu to właśnie rząd będzie proponował kolejną nowelizację Kodeksu karnego. Rzecz w tym jednak, żeby były to zmiany możliwie jak najrzadsze, ograniczone do rzeczywiście niezbędnego zakresu i poprzedzone jak najbardziej wszechstronną dyskusją.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#AdamZieliński">Podstawowa tendencja projektu, jaką jest ułatwienie przysposobień, zasługuje na pełne poparcie. Zasługuje też na poparcie wiele rozwiązań szczegółowych projektu. Trudno jednak nie dostrzec, że niektóre zmiany są drobne - potwierdzając jedynie to, co utrwaliło się już w praktyce i nie budzi wątpliwości, skutki innych trudno przewidzieć, są wreszcie i takie, które mają charakter dyskusyjny. Wymienię dwie, o których mówiła też pani posłanka sprawozdawczyni. Pierwszą jest dopuszczenie w art. 117 § 3 możliwości orzeczenia przysposobienia po śmierci przysposabiającego, i to z mocą wsteczną. Mimo że chodzi o sytuację wyjątkową, która dotyczy przypadku, gdy z żądaniem przysposobienia wystąpili oboje małżonkowie, zmarł zaś jeden z małżonków, podważa się w ten sposób podstawowy cel przysposobienia, jakim jest stworzenie między przysposabiającym a dzieckiem takich stosunków, jakie istnieją między rodzicami a dziećmi. Co więcej nadanie przysposobieniu mocy wstecznej może prowadzić do różnych komplikacji prawnych. Tylko niektóre z nich rozwiązuje proponowany art. 1211. Nie bardzo też wiadomo, z jakim dokładnie dniem powstaną skutki takiego przysposobienia. Ustalenie zaś tego dnia może mieć znaczenie z różnych powodów. Wreszcie tworzy się fikcję wspólnego przysposobienia, w sytuacji gdy w rzeczywistości mamy do czynienia z przysposobieniem przez osobę samotną.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#AdamZieliński">Wątpliwe jest też, zdaniem rządu, dopuszczenie w art. 119 § 2 możliwości przysposobienia dziecka mimo braku zgody rodziców, przy ogólnie sformułowanych kryteriach sprzeczności z dobrem dziecka. O ogólności tych kryteriów mówił w dyskusji pan poseł Bentkowski, choć w nieco innym oczywiście kontekście. Także i ta możliwość ma wprawdzie ograniczony zakres, gdyż dotyczy tylko rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, jednak i w tym zakresie mamy do czynienia z odstąpieniem w trybie wyjątkowym od ważnej zasady prawnej, jaką stanowi ochrona praw rodziców, i dlatego podstawą dla takiego odstąpienia powinny być określenia bardziej precyzyjne, a w każdym razie ściślej powiązane z kryterium pozbawienia władzy rodzicielskiej, gdyż w istocie mamy tu do czynienia z efektem równym pozbawieniu władzy rodzicielskiej - możliwe są tu zatem różne tragedie ludzkie.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#AdamZieliński">Wysoki Sejmie! Gdy przedstawiam powyższe uwagi, chodzi mi przede wszystkim o wywołanie pewnej refleksji o charakterze ogólnym. Pragnę w każdym razie stwierdzić z satysfakcją, że w wyniku prac sejmowych powstał projekt, który w znacznej mierze spełnia związane z nim oczekiwania. Pragnę też podzielić wyrażany w dyskusji pogląd, że projekt dotyczy ważnych spraw społecznych, stanowiąc dowód troski polskiego parlamentu o los dzieci znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#AdamZieliński">Proszę mi wreszcie pozwolić, że w imieniu rządu przyłączę się do wyrazów uznania dla posłów, dzięki którym projekt powstał. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji panią poseł Katarzynę Marię Piekarską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Panie Marszałku! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Odniosę się do tych uwag bardzo krótko, bo i tak w związku z tym, że zostały złożone poprawki, projekt trafi jeszcze do komisji.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Chciałabym się odnieść do wystąpienia pana posła Bentkowskiego, który apelował o to, aby przywrócić instytucję adopcji osób dorosłych. Chciałam przy tym powiedzieć, że w pierwotnym projekcie był zapis odnoszący się do adopcji osób dorosłych, panie pośle, tylko 2 lata po uzyskaniu pełnoletności. Trzeba sobie zdać sprawę, że adopcja osoby małoletniej a adopcja osoby dorosłej to są dwie różne instytucje. Adopcja osób dorosłych spełnia zupełnie inną funkcję, bo ma na uwadze kwestie spadkowe, kwestie finansowe i inne, natomiast adopcja osoby małoletniej ma przede wszystkim na celu opiekę nad dzieckiem i zapewnienie mu warunków w rodzinie zastępczej. My jako komisja nie wypowiedzieliśmy się generalnie przeciwko adopcji osób dorosłych. Z tym że uznaliśmy, że w tej chwili jest na to jeszcze za wcześnie; to wymaga przeanalizowania prawa cywilnego, prawa rodzinnego w zakresie alimentacji, bo pojawia się przecież pytanie, w jakim zakresie ta dorosła osoba zaadoptowana miałaby alimentować swoją rodzinę naturalną, i cała masa innych kwestii finansowych.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Dlatego pewnym pomostem jest pozostawienie w obecnie przedstawianym projekcie wymogu małoletniości w chwili złożenia wniosku o przysposobienie. Czyli de facto może się zdarzyć taka sytuacja, kiedy na przykład wniosek o przysposobienie zostanie złożony w ostatnim dniu przed uzyskaniem pełnoletności, czyli sąd będzie już orzekał, tak naprawdę, o przysposobieniu osoby dorosłej. To jest jakby wyciągnięcie ręki w przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Myślę, że do adopcji osób dorosłych powrócimy, ale wtedy, kiedy będziemy do tego naprawdę przygotowani - i rzeczywiście nastąpi przegląd całego prawodawstwa, po to by nie powstały luki. To jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Następna sprawa. Pojawiło się to w wystąpieniu pani Krystyny Sienkiewicz i pani Nowackiej, a także została złożona poprawka przez pana posła Jakubczyka odnośnie do art. 586 § 4. Jestem zdumiona, bo wszyscy państwo postulowaliście, aby sąd miał obowiązek zasięgania opinii ośrodka adopcyjno-opiekuńczego. Muszę powiedzieć, że brzmienie tego przepisu - trzeba go dokładnie przeczytać - obliguje sąd do tego, żeby obowiązkowo zasięgał opinii, to jest zapisane. Może jeszcze raz powoli przeczytam: Przed wydaniem orzeczenia sąd opiekuńczy zasięga opinii ośrodka. W tym momencie już nie trzeba zapisywać, że powinien czy musi, gdyż po prostu jest do tego zobligowany. To jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Poza tym pojawiały się pytania dotyczące tego, co się dzieje z naszymi dziećmi, które wyjeżdżają. To prawda, że ta kontrola nie jest dostateczna, ale należy pamiętać - swoją wiedzę opieram na rozmowach z przedstawicielami ośrodków adopcyjnych, w tym TPD-owskich, i z siedzącą na galerii panią Barbarą Passini — że nie jest tak, iż nasze dzieci wyjeżdżają i zupełnie nie wiemy, co się z nimi dzieje. Ośrodki adopcyjne współpracują z licencjonowanymi ośrodkami w tamtych krajach, nawiązano z nimi współpracę. Oczywiście, nie jest ona jeszcze dostateczna, ale sądzę, że będzie się rozwijała. To kolejna kwestia.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Pan poseł Jakubczyk, i częściowo także pan poseł Bentkowski, chcieli - pan poseł Jakubczyk zgłosił nawet taką poprawkę - aby przywrócić § 3 art. 119, który pozwalał przekazać dziecko do adopcji przed pozbawieniem władzy rodzicielskiej. Rozumiem, że wszyscy państwo sądzicie, iż to naprawdę przyspieszyłoby adopcję. Muszę powiedzieć, że jest to fikcja, jest to nieprawda, ponieważ po dokładnym przyjrzeniu się temu zapisowi i po przeczytaniu art. 111, który mówi o pozbawieniu władzy rodzicielskiej, okazuje się, że zapisy te są bardzo zbliżone, czyli badającemu sądowi, czy są podstawy do przekazania dziecka bez pozbawienia władzy rodzicielskiej, zajęłoby to tyle samo czasu, a stworzylibyśmy fikcję prawną, kiedy dziecko, proszę państwa, miałoby czworo rodziców. Moim zdaniem do powstania takiej fikcji prawnej po prostu dopuścić nie można i dlatego w toku prac komisje z tego zapisu zrezygnowały. To jeszcze jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Pan minister podnosił kwestię kolejnej fikcji prawnej w art. 117. Dla dobra dziecka przewiduje się, że jeżeli obydwoje małżonkowie złożyli sprawę o przysposobienie i jeden z nich po wszczęciu sprawy zmarł, a drugi żądanie przysposobienia wspólnie przez małżonków podtrzymuje, to wówczas można wydać orzeczenie o przysposobieniu wspólnym. To jest bardzo ważne, ponieważ zapewnia na przykład dziecku rentę po zmarłym rodzicu, a także spadkobranie, co jest niezmiernie istotne dla dziecka. Przecież tę ustawę tworzymy właśnie dla tych dzieci. Nie ma się co obawiać, ponieważ te przypadki są naprawdę bardzo rzadkie, ale jeżeli już jesteśmy przy fikcji prawnej, to przecież fikcję prawną przewiduje art. 125 § 2, kiedy w zasadzie już po śmierci przysposabiającego, po wszczęciu sprawy o rozwiązanie, jeżeli przysposabiający zmarł, można to przysposobienie rozwiązać. To też jest fikcja prawna, tak więc nie jest to wyjątkiem.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Pan poseł Kamiński zgłosił zastrzeżenie do art. 1201 § 3, który mówi o tym, że jeżeli przez przysposobienie przysposabiany ma zmienić dotychczasowe miejsce zamieszkania w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie, przysposobienie może być orzeczone po upływie określonego przez sąd opiekuńczy okresu osobistej styczności przysposabiającego z przysposabianym w dotychczasowym miejscu zamieszkania przysposabianego lub w innej miejscowości w Rzeczypospolitej Polskiej. Pan poseł Kamiński obawiał się, że jeżeli chodzi o to miejsce zamieszkania przysposabianego, to kandydat na przyszłego rodzica będzie musiał mieszkać z dzieckiem w domu dziecka. Otóż to niezupełnie tak jest, ponieważ art. 25 Kodeksu cywilnego dokładnie mówi, co jest miejscem zamieszkania. Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Moim zdaniem będzie to wyglądało po prostu tak, że taka osoba, która będzie chciała być w przyszłości rodzicem, wynajmie pokój w hotelu w tej miejscowości, gdzie znajduje się dom dziecka. Nie istnieje więc groźba, że będzie musiał on zamieszkać w domu dziecka.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#KatarzynaMariaPiekarska">Odniosłam się chyba do większości uwag. Serdecznie państwu dziękuję za wszystkie uwagi i poparcie tego projektu. A sądzę, że ton, w jakim wypowiadali się państwo, świadczy o tym, że problem naprawdę jest doniosły i że Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podchodzi do niego z największą uwagą.</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#JózefZych">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#komentarz">(Poseł Zygmunt Jakubczyk: Panie marszałku, chciałbym zabrać głos w trybie sprostowania, jeśli można.)</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#JózefZych">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#ZygmuntJakubczyk">Z wypowiedzi pani poseł sprawozdawcy wynika, tak to zrozumiałem, jakobym miał nie rozumieć zapisu art. 586 Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#ZygmuntJakubczyk">Pani poseł, dokładnie rozumiem ten zapis, ale w zaproponowanej poprawce rozszerzam go o przepis dotyczący treści opinii, jaka powinna być przedstawiana w przypadkach dokonywania adopcji. Chodzi dokładnie o treść opinii i to jest cały sens sprawy.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#JózefZych">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#JózefZych">W związku z tym, że w czasie drugiego czytania zgłoszono do przedłożonego projektu ustawy poprawki, Prezydium Sejmu proponuje, aby ponownie skierować projekt ustawy do Komisji Sprawiedliwości, Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#JózefZych">Jeżeli komisje przedłożą sprawozdanie, to do trzeciego czytania projektu ustawy przystąpimy jutro rano.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej:</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#JózefZych">1) o rządowym projekcie ustawy o zmianie Kodeksu karnego, ustawy karnej skarbowej, Kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwyższeniu dolnych i górnych granic grzywien i nawiązek w prawie karnym (druki nr 433, 433-A);</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#JózefZych">2) o poselskich projektach ustaw o zmianie Kodeksu karnego (druki nr 772, 858 i 989).</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji pana posła Aleksandra Bentkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zmiany, jakie przedstawiamy dzisiaj Wysokiej Izbie, zawarte są w kilku projektach. Spróbowaliśmy zrobić z tego pewne kompendium i w efekcie możemy powiedzieć, że dochodzi do bardzo poważnych - w moim przekonaniu - zmian Kodeksu karnego. Wprawdzie nie taka była początkowo intencja inicjatorów, ale w efekcie przyjdzie nam podejmować ważkie decyzje, gdy chodzi o prawo karne materialne.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#AleksanderBentkowski">Już zmiana 1 w art. 1 do art. 30 budzi mnóstwo emocji, ponieważ przedstawia się w niej propozycję wprowadzenia dożywotniego pozbawienia wolności jako kary zasadniczej. Proszę państwa, nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby z tym nie wiązała się również propozycja wprowadzenia moratorium na wykonanie kary śmierci. Propozycja takiego właśnie moratorium została przez komisje przyjęta, niemniej jednak zgłoszono wniosek mniejszości, ażeby zapis o moratorium na wykonanie kary śmierci przez okres 5 lat wykreślić. Od razu przy tym muszę powiedzieć, że propozycja dotycząca moratorium jest popierana przez I prezesa Sądu Najwyższego, natomiast Ministerstwo Sprawiedliwości stoi na stanowisku, że wprowadzenie tego jest niesłuszne i niecelowe.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#AleksanderBentkowski">Wprowadzenie kary dożywotniego więzienia ma być jak gdyby progiem, który pozwoli nam w przyszłości znieść całkowicie karę śmierci. Na razie kara dożywotniego więzienia jest stosowana, a jednocześnie jest zapis wyraźnie mówiący, że przedterminowe wyjątkowe zwolnienie przy karze dożywotniego więzienia nie może być orzeczone wcześniej niż po upływie 25 lat. A więc jest to kara bardzo surowa.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#AleksanderBentkowski">Inne zmiany są mniej doniosłe, niemniej jednak ważne. Proszę państwa, rozszerza się zgodnie z zamiarami inicjatorów zakres stosowania kary ograniczenia wolności. Kara ta przechodziła różne koleje - od czasów, kiedy było wręcz w dobrym tonie orzekać ją jak najczęściej, do czasów obecnych, kiedy to z przyczyn zupełnie obiektywnych nie można za często orzekać tej kary bądź też sędziowie niezbyt chętnie chcą ją orzekać. Tutaj jest propozycja, aby wprowadzić przynajmniej możliwość szerszego stosowania kary ograniczenia wolności - przy podniesieniu górnej granicy kary z 3 do 5 lat. Kara ograniczenia wolności będzie mogła być stosowana w tych przypadkach, gdy w związku z danym przestępstwem górna granica zagrożenia karą wynosi do 5 lat.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#AleksanderBentkowski">Kolejne zmiany dotyczą art. 58 i następnych. Jakie może być generalne stwierdzenie? Generalne stwierdzenie jest takie, że jednak Sejm stoi na stanowisku, aby zaostrzyć wymiar kary. O to nas posądzają i przyznam, że słyszeliśmy takie głosy w komisji - że tendencja do zaostrzania kar nie jest dobra. Niemniej trzeba wyraźnie powiedzieć, że jest szereg zapisów, które de facto łagodzą nasz Kodeks karny, poczynając właśnie od art. 58. Dotychczas było zasadą, że z tym artykułem wiąże się najniższa kara; traktuje się to jak przestępstwo ciągłe (tak jest przynajmniej przy wymiarze kary). Teraz wprowadza się pojęcie działania w zorganizowanej grupie lub w związku mającym na celu przestępstwo. Jest to jak gdyby związane z nowym typem przestępstw; sądzę, że w tym przypadku nie będzie żadnych wątpliwości. Wprowadza się także granicę wymiaru kary. Myślę, że nowy zapis - art. 58a - będzie przyjęty bez większych emocji, że będzie to zaakceptowane przez posłów. Jest to przykład zaostrzenia kary.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#AleksanderBentkowski">Natomiast przykładem złagodzenia wymierzania kary jest propozycja dotycząca art. 59 - chodzi o tzw. przestępstwa chuligańskie. Dotychczas było zasadą, że przy wymiarze kary najniższa kara powinna być zwiększona o połowę - to jest ta najmniejsza kara, jaka może być wymierzona sprawcy. Teraz sąd będzie uwzględniał chuligański charakter przestępstwa jako okoliczność wpływającą na zaostrzenie kary. Podobnie sprawa ma się z nawiązką i z recydywą.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#AleksanderBentkowski">Art. 60 § 1 i 2 to poważne zmiany, które dają duże możliwości sądowi. Jednocześnie zmieniamy zasadę dosyć mechanicznego wymierzania kary - przyjmowało się, że najniższa kara nie może być mniejsza niż podwójna wysokość dolnego zagrożenia, a w przypadku § 2 nie może być mniejsza niż 2 lata. Dziś pozostawiamy decyzję sądowi, utrzymując zapis poprzedni, że kara najwyższa nie może być wyższa niż ustawowe zagrożenie zwiększone o połowę.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, to są przykłady jak gdyby złagodzenia stosowania kary. Mówię o tym, abyśmy nie byli posądzani o to, iż tylko zaostrzamy kary, bo dalsze przepisy będą się wiązać z zaostrzaniem kar.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#AleksanderBentkowski">Trzeba i należy powiedzieć, że wprowadzamy dosyć trudny zapis, mówiący o tym, że warunkowe przedterminowe zwolnienie może być stosowane także wobec przestępców recydywistów, i to recydywistów wielokrotnych. Myślę, że nie można w ustawie utrzymać tego, co było dotychczas, że generalnie nikt, kto wielokrotnie popełnił przestępstwo, nie może korzystać z warunkowego przedterminowego zwolnienia. Taką możliwość wprowadzamy i sądzę, że będzie ona również zaakceptowana.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#AleksanderBentkowski">Kolejne bardzo istotne zmiany dotyczą art. 105 i 107 Kodeksu karnego. Dochodziły do państwa głosy dyskusji, toczącej się także na łamach prasy, o możliwości przedłużenia przez Sejm przedawnienia karalności oraz przedawnienia wykonania kary. Nie odnosząc tego do żadnego konkretnego przykładu czy przypadku, komisje proponują przedłużenie czasu przedawnienia karalności z 20 do 30 lat oraz przedawnienia wykonania kary z 25 do 35 lat.</u>
          <u xml:id="u-50.10" who="#AleksanderBentkowski">Komisje uzupełniają również, co się wiąże z poprzednią kwestią, art. 109. Artykuł ten dotyczy zbrodni wojennych i przeciwko ludzkości. Komisje uzupełniają go o stwierdzenie, że przedawnienie nie biegnie, że „przepisów tych nie stosuje się również do umyślnych przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności popełnionych przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych”. Nie ma więc tutaj tego przedawnienia. I to komisje przyjęły, i to rekomendują Wysokiej Izbie. Należy tu jednak zwrócić uwagę na kwestię wprowadzenia tych zapisów wobec treści art. 2 Kodeksu karnego, który mówi, że jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Proszę państwa, jeżeli ten przepis będzie obowiązywał, to obawiam się, że zapis art. 109 sprawi, iż będzie to artykuł martwy. Dlatego prawdopodobnie zostanie zgłoszony wniosek, że albo nie ma sensu dokonywać zmiany art. 109, bo robimy jak gdyby zmianę na przyszłość, albo też należy uzupełnić art. 108. Są to ważkie zmiany i uważam, że należy do tego podchodzić bez szczególnych emocji, ale nie można wprowadzać zmian, i to w Kodeksie karnym, które w moim przekonaniu są zmianami martwymi.</u>
          <u xml:id="u-50.11" who="#AleksanderBentkowski">Zmiana dotycząca art. 184 jest jak gdyby uzupełnieniem tego, nad czym dyskutowaliśmy poprzednio, a więc problemu rodzin trudnych. Jest to również zaostrzenie kary, ale wydaje mi się, że w tych przypadkach wprowadzenie pojęcia nowego: działania ze szczególnym okrucieństwem, jest konieczne.</u>
          <u xml:id="u-50.12" who="#AleksanderBentkowski">Jeśli chodzi o zmianę w art. 202, jest to jak gdyby przystosowanie naszego Kodeksu karnego do naszej rzeczywistości. Poprzednio chroniliśmy majątek jednostki gospodarki uspołecznionej, dzisiaj chcemy ten majątek chronić również wtedy, gdy jest to własność osoby fizycznej bądź prawnej.</u>
          <u xml:id="u-50.13" who="#AleksanderBentkowski">W art. 210 jest również bardzo istotna zmiana. Art. 210 dotyczy rozboju. Jest to jedno z najcięższych przestępstw w świetle naszego kodeksu, zagrożone karą nie mniejszą niż 3 lata. Praktyka dowodzi, że sądy mają niekiedy niezmierny problem z wymierzaniem kary za to przestępstwo. Kłopot polega na tym, że nie zawsze rozbój jest równy temu, o jakim myślimy. Nie zawsze rozbój jest tak bestialski, nie zawsze jest rozbojem zaplanowanym, wyrachowanym, nie zawsze też rozbój rzeczywiście zasługuje na to, ażeby był karany karą 3 lat pozbawienia wolności. Są przypadki zupełnie drobne, czasami przestępstwa czysto przypadkowe. Uważamy, że należy wprowadzić tzw. przypadek mniejszej wagi i wtedy sprawca podlega karze od 6 miesięcy, a więc mimo wszystko surowej, do 5 lat. Ktoś mógłby powiedzieć: Jak może być w ogóle mowa o przypadku mniejszej wagi, gdy mówimy o zbrodni?</u>
          <u xml:id="u-50.14" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, chciałem w tym miejscu nadmienić, że powinniśmy mieć na uwadze fakt, że Kodeks karny piszemy dla ludzi, a nie dla teorii prawa. Rzeczywiście, teoria prawa jak gdyby nie przyjmuje do wiadomości, że może być przypadek mniejszej wagi, jeśli chodzi o zbrodnię, chociaż Komisja do Spraw Reformy Prawa Karnego przygotowała swego czasu projekt ustawy o ochronie obrotu gospodarczego, w którym właśnie jeśli chodzi o zbrodnię, przyjęto przypadek mniejszej wagi, i taką ustawę komisja rekomendowała Sejmowi. Wobec tego nie bądźmy tak bardzo wrażliwi na uwagi związane z teorią, tym bardziej że w nowym Kodeksie karnym - o czym zdołałem się przekonać - występuje również przypadek mniejszej wagi przy zbrodni, tym tylko różniący się od naszej propozycji, że tam stosuje się nadzwyczajne złagodzenie kary. U nas tego zrobić nie można, ponieważ nadzwyczajne złagodzenie kary w projekcie nowego kodeksu jest nieco inaczej regulowane niż w tym kodeksie, i w wielu sytuacjach stosowanie tego przepisu byłoby niejako sprzeczne z intencją nadzwyczajnego złagodzenia kary, jaka dotychczas figuruje w naszym Kodeksie karnym.</u>
          <u xml:id="u-50.15" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, bardzo ważna zmiana, która wywoływała już na tej sali emocje, dotyczy art. 214, a więc tzw. krótkotrwałego użycia pojazdu, zaboru pojazdu mechanicznego, a więc - inaczej mówiąc - kradzieży samochodu. Zgłaszano tu różne propozycje. Jak słusznie zauważano, żaden złodziej nie twierdzi, że chciał ukraść samochód, tylko oświadcza, że zamierzał jedynie przez krótki czas go użytkować, przejechać się nim po prostu. I tutaj komisja wychodzi naprzeciw zgłaszanym sugestiom i wprowadza za krótkotrwały zabór pojazdu możliwość zastosowania kary identycznej jak za kradzież pojazdu, a więc od 6 miesięcy do 5 lat, a nie jak dotychczas do 3 lat, czyli jedną z najłagodniejszych kar w Kodeksie karnym.</u>
          <u xml:id="u-50.16" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, jak gdyby tego było mało, na wniosek pana posła Gaberlego przyjęliśmy jeszcze dwie postacie kwalifikowane tego przestępstwa, a mianowicie: jeżeli to krótkotrwałe użycie następuje przez włamanie do pojazdu - co jest oczywiście najczęstszym przypadkiem, bo pozostawienie samochodu otwartego z kluczykami rzadko się u nas zdarza - grozi od 6 miesięcy do 8 lat, a więc kara bardzo surowa. I druga forma kwalifikowana tego przestępstwa: kiedy jest przypadek użycia przemocy lub groźba natychmiastowego jej użycia i gdy prowadzi to do zaboru pojazdu, wtedy podlega się karze od 2 do 10 lat.</u>
          <u xml:id="u-50.17" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, Sejm w nowych zapisach ustawy posuwa się dalej, niż tego oczekiwało społeczeństwo, odpowiada zwłaszcza na postulaty policji, która twierdziła, że ten zapis (art. 214) umożliwia im skuteczne ściganie złodziei samochodów. Zobaczymy, jakie będą efekty ścigania teraz, po wprowadzeniu tego zapisu.</u>
          <u xml:id="u-50.18" who="#AleksanderBentkowski">Art. 233 wprowadza zaostrzenie kary za czynną napaść na funkcjonariusza. Ostatnie przypadki zmuszają nas do wprowadzenia zapisu kwalifikowanego, który brzmi: „Kto dopuszcza się czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata, jeżeli powiązane to jest z uszkodzeniem ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia”.</u>
          <u xml:id="u-50.19" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, również zaostrzamy wymiar kary w przypadku art. 253, gdy chodzi o przestępstwo groźby użycia bądź zastosowania przemocy wobec świadka. Jest to jak gdyby rozszerzenie koncepcji, jaką tutaj prezentował pan poseł Wojciechowski, gdy starał się przedstawiać projekt ochrony interesu świadka przy inicjatywie ustawodawczej popularnie zwanej w Sejmie ustawą dotyczącą świadka incognito. W tym przypadku jest to uzupełnienie inicjatywy kolegi Wojciechowskiego.</u>
          <u xml:id="u-50.20" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, jest szereg zmian dotyczących Kodeksu karnego wykonawczego. Wprowadza się nowy podział na rodzaje zakładów karnych, a nadto wprowadza się nowy podział na typy zakładów karnych. W efekcie odchodzi się od tzw. rygorów wykonania kary. Rygory wykonania kary była to instytucja dosyć mocno krytykowana. Myślę, że teraz te typy zakładów karnych oraz rodzaje w pełni wystarczą do tego, ażeby określeni sprawcy, przestępcy mogli odbywać karę w określonych już dosyć precyzyjnie rodzajach i typach zakładów karnych.</u>
          <u xml:id="u-50.21" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, inne zmiany dotyczą pozornie drobnych zmian, jak chociażby zmiana mówiąca o tym, że więźniowie mogą być zatrudniani w więzieniach przy pracach administracyjno-gospodarczych przez 60 godzin (dotychczas 30 godzin).</u>
          <u xml:id="u-50.22" who="#AleksanderBentkowski">Jeżeli będą zgłaszane poprawki, to od razu jako sprawozdawca zgłaszam kolejną poprawkę. Oczywiście na wypadek, jeżeli projekt ustawy znajdzie się z powrotem w Komisji Sprawiedliwości. Mianowicie sprawa dotyczy tego, o czym dowiedziałem się dosyć niedawno. Zakłady karne mają kłopoty ze znalezieniem miejsc pracy dla skazanych. Niekiedy bywa tak, że skazani mogliby otrzymać zatrudnienie, ale z mniejszym wynagrodzeniem, nie minimalnym, ale mniejszym. W takim wypadku stoją temu na przeszkodzie zapisy obecnego Kodeksu karnego wykonawczego, które mówią, że stosuje się przepisy ogólne, a więc nie można pracować za wynagrodzenie mniejsze niż minimalne. Naczelnicy zakładów karnych mówią, że w niektórych przypadkach jest możliwość znalezienia pracy, ale za kwotę nieco mniejszą. W tym zakładzie pracy skazani otrzymają jakieś dodatkowe świadczenia w postaci na przykład wyżywienia, a w efekcie chodzi o to, ażeby można było zatrudnić więźniów w tych przypadkach nadzwyczajnych za kwotę mniejszą niż minimalna - oczywiście za zgodą takiego więźnia. Pozostawiam tę kwestię rozwadze ewentualnie komisji, kiedy sprawa ta powtórnie znajdzie się w Komisji Sprawiedliwości i w Komisji Ustawodawczej - czy rzeczywiście nie można takiego zapisu wprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-50.23" who="#AleksanderBentkowski">Inny zapis, na który, jak myślę, oczekują z kolei skazani, dotyczy tego, jaki procent zarobków otrzymywaliby oni sami. Dotychczas było to ok. 25% zarobków. Obecnie będzie można pozostawiać skazanemu połowę tych zarobków.</u>
          <u xml:id="u-50.24" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, kolejna zmiana jest bardzo ważna. Ponieważ mamy aż trzy warianty wniosku mniejszości, prosiłbym o ustosunkowanie się kolegów, którzy będą występować w imieniu poszczególnych klubów. Dotyczy to art. 124. Jest możliwość tzw. zatrzymania przez określony czas. To się nie nazywa: areszty policyjne, lecz izby przechowania w komendach rejonowych. Przy tej kwestii trzeba sięgnąć do historii. Swego czasu były bardzo popularne tzw. areszty policyjne, w których po zatrzymaniu przetrzymywano niekiedy przez wiele tygodni, a były przypadki, że i miesiącami przetrzymywano zatrzymanych tymczasowo i prowadzono, jak policjanci to określają, pracę operacyjną albo po prostu w tym czasie trwało postępowanie przygotowawcze i dokonywano przesłuchań. Chyba w 1990 r. nastąpiło całkowite zniesienie aresztów policyjnych, przyjęto zasadę, że zatrzymani mogą przebywać tylko w aresztach, które podlegają bezpośrednio Ministerstwu Sprawiedliwości. Na pewno jest to zasada słuszna, niemniej jednak wywołująca pewne komplikacje. Toteż trzeba przyznać, że rzeczywiście czasem względy ekonomiczne, szczególnie procesowe wymagają, ażeby zatrzymać podejrzanego na okres 2–3 dni w areszcie policyjnym. I tak jest w projekcie rządowym: ażeby w szczególnie uzasadnionych przypadkach była możliwość zatrzymania podejrzanego na okres do 5 dni, łącznie do 14 dni w czasie postępowania przygotowawczego.</u>
          <u xml:id="u-50.25" who="#AleksanderBentkowski">Komisja odrzuciła tę propozycję, uznając, że jest to po prostu niezgodne z tym, co Sejm przyjął swego czasu. Poprzednio nagminne były przypadki skarg ze strony zatrzymanych bądź później oskarżonych, że zeznania były wymuszane, że byli bici. Proszę państwa, prawda jest taka, że tego rodzaju zarzuty, przedtem bardzo powszechne, obecnie praktycznie nie są zgłaszane na salach sądowych. Można założyć, że w wielu wypadkach były to z pewnością twierdzenia wymyślone na użytek procesu, niemniej jednak coś w tym jest. Odtworzenie, nawet w takiej formule, aresztów policyjnych nie stwarza przynajmniej pretekstu do stawiania tego rodzaju zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-50.26" who="#AleksanderBentkowski">Prosiłbym uprzejmie o wypowiedzi w tej sprawie, tym bardziej że są kolejne warianty wniosku mniejszości. Jeden z nich obejmuje wszystkie te przypadki, o których tu wspomniałem, a nadto, że podejrzany nie może być zatrzymany nawet wtedy, kiedy zakłady karne są zamknięte, kiedy administracja zakładu karnego nie pracuje i więzień nie może być dostarczony do zakładu karnego.</u>
          <u xml:id="u-50.27" who="#AleksanderBentkowski">Wniosek mniejszości w wariancie III sprowadza się do takiego założenia, że po wniesieniu aktu oskarżenia w tych - nazywam to uczciwie - aresztach policyjnych oskarżeni mogą być zatrzymywani do 5 dni, jeżeli ze względów czysto ekonomicznych nie ma sensu przewożenie ich do zakładów karnych. Fakt jest taki, że bardzo często sądy wyznaczają rozprawy kilka dni pod rząd w ciągu tygodnia i oskarżony musi być przewożony czasem kilkadziesiąt kilometrów, każdego dnia tam i z powrotem. To oczywiście jest bezsensowne i w takich przypadkach powinna być możliwość przetrzymania ich na miejscu, w izbach przy komendach policji.</u>
          <u xml:id="u-50.28" who="#AleksanderBentkowski">Również zasadny wydaje się wniosek, i taką propozycję ten wniosek mniejszości zawiera, ażeby w przypadku, kiedy administracja zakładów karnych nie pracuje, można było przetrzymać zatrzymanego do następnego dnia, ażeby można go było przewieźć wtedy, kiedy zakład karny ma pełną obsadę administracyjną i można dokonać czynności formalnych. Jest to dosyć ważna zmiana i prosiłbym o ustosunkowanie się do tych propozycji.</u>
          <u xml:id="u-50.29" who="#AleksanderBentkowski">Proszę Państwa! Kontrowersyjna zmiana, nie ukrywam - prosiłbym także o odpowiedź w związku z wątpliwościami - dotyczy art. 4. Jest to przepis przejściowy, jak państwo się orientujecie. Proponuje się, ażeby w przypadku recydywy oraz recydywy wielokrotnej można było stosować warunkowe przedterminowe zwolnienie - można powiedzieć, że nic w tym nadzwyczajnego, skoro ustawa takie możliwości wprowadza. W przypadku osób, które były skazane przed wejściem w życie tej ustawy, łagodzi się warunki, a więc w przypadku art. 61 Kodeksu karnego, po odbyciu co najmniej połowy orzeczonej kary, a w przypadku recydywy wielokrotnej, po odbyciu dwóch trzecich kary.</u>
          <u xml:id="u-50.30" who="#AleksanderBentkowski">Przypominam, że wprowadzamy możliwość warunkowego przedterminowego zwolnienia w ustawie, ale po odbyciu trzech czwartych kary, ponieważ ma być to przepis przejściowy, umożliwiający wyrównanie sytuacji skazanych na mocy różnych ustaw, tzn. pierwotnej i tej, którą teraz wprowadzamy.</u>
          <u xml:id="u-50.31" who="#AleksanderBentkowski">Nie będę szerzej się nad tym rozwodził, ponieważ wszyscy, którzy będą na ten temat się wypowiadać, są świetnie zorientowani w czym rzecz i nie ma sensu przytaczać dalszych szczegółów.</u>
          <u xml:id="u-50.32" who="#AleksanderBentkowski">Proszę państwa, zmiany są bardzo poważne, dotyczą również postępowania wobec nieletnich. Zaproponowano je komisji dosyć późno, niemniej z uwagi na ich wagę postanowiliśmy je włączyć do prac komisji i przedstawić Wysokiemu Sejmowi z prośbą o akceptację. Jakie to są zmiany? Tak na gorąco, żeby odnieść się do chwili obecnej - Warecki, morderca dwóch kobiet, który uciekł z zakładu poprawczego i został już złapany, po wejściu w życie tych przepisów będzie odbywać karę już w normalnym zakładzie karnym, a nie w warunkach cieplarnianych, jakie zapewnia w wielu przypadkach zakład poprawczy. To tak na gorąco, odnosząc się do projektu ustawy. Jest też wiele bardzo ważkich zmian. Myślę, że wszystkie te zmiany są potrzebne, ażeby można było sprawniej wykonywać kary także w stosunku do nieletnich, którzy coraz częściej dokonują bardziej drastycznych i bezwzględnych przestępstw.</u>
          <u xml:id="u-50.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#JózefZych">Panie pośle, pan zgłosił poprawki, regulaminowo sprawozdawca nie może ich zgłosić. W związku z tym proponuję pewne wyjście: albo pan zgłosi się podczas debaty, albo poprosi pan kolegów z PSL, żeby zechcieli przejąć te poprawki, i wtedy regulaminowo będzie wszystko w porządku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#AleksanderBentkowski">Dziękuję, panie marszałku.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#AleksanderBentkowski">Wiem, że nie mogłem składać poprawek, więc tylko sygnalizowałem problem, mając nadzieję, że przejmie go któryś z kolegów zabierających głos po mnie. Jeżeli nie, to sprawa znajdzie się jeszcze raz w komisji i wtedy któryś z kolegów ją zgłosi.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#JózefZych">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#JózefZych">Proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#WaldemarDobrowolski">Posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy o państwowej służbie cywilnej odbędzie się bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w sali nr 24.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#WaldemarDobrowolski">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sali nr 106 odbędzie się posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu poświęcone pierwszemu czytaniu poselskiego projektu uchwały w sprawie sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z rocznego okresu działalności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#JózefZych">Zarządzam przerwę do godz. 16.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 59 do godz. 16 min 02)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Kontynuujemy rozpatrywanie sprawozdania komisji:</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#WłodzimierzCimoszewicz">— o rządowym projekcie ustawy o zmianie Kodeksu karnego, ustawy karnej skarbowej, Kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwyższeniu dolnych i górnych granic grzywien i nawiązek w prawie karnym;</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#WłodzimierzCimoszewicz">— o poselskich projektach ustaw o zmianie Kodeksu karnego.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Przed przerwą Sejm wysłuchał sprawozdania komisji przedstawionego przez pana posła Aleksandra Bentkowskiego.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu między kluby i koła, w zależności od ich wielkości, w granicach od 4 do 36 minut, to jest debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Pierwsza zabierze w niej głos pani posłanka Elżbieta Piela-Mielczarek przedstawiająca stanowisko Klubu Parlamentarnego SLD.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrywany dzisiaj projekt nowelizacji Kodeksu karnego, ustawy karnej skarbowej, Kodeksu karnego wykonawczego jest wynikiem propozycji rządowych i dwóch inicjatyw poselskich. Propozycje te miały różny ciężar gatunkowy i różne cele przyświecały ich autorom.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Mamy więc do czynienia z kolejną ważną zmianą w ustawach karnych dokonywaną przez Wysoką Izbę na przestrzeni ostatnich miesięcy. Dzieje się to w sytuacji, gdy rząd oświadcza, iż Komisja do Spraw Reformy Prawa Karnego działająca przy ministrze sprawiedliwości zakończyła w lutym br. prace nad projektami kodeksów: karnego, postępowania karnego i karnego wykonawczego. Wiele razy na tej sali padały głosy, iż należy wstrzymać się z cząstkowymi, często powodującymi brak spójności zmianami tak podstawowych aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Pan poseł Janusz Szymański nazwał ten proces bardzo trafnie i obrazowo „dzióbaniem kodeksu”.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#ElżbietaPielaMielczarek">W imieniu Sojuszu Lewicy Demokratycznej jeszcze raz przyłączam się do głosów tych wszystkich, którzy oczekują na nowe, całościowe ustawodawstwo karne i przedłożenie stosownych projektów przez rząd Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Wracając do przedstawionego projektu, zawartego w druku nr 989, omówionego bardzo szczegółowo przez pana posła Aleksandra Bentkowskiego, pragnę wyrazić aprobatę dla wszelkich zmian mających na celu uelastycznienie rozwiązań dotyczących kary i zasad jej wymiaru. Zmiany te spełniają wymóg indywidualizacji wymiaru kary i były oczekiwane jako podstawa sędziowskiego wymiaru kary. Należy więc poprzeć m.in.: rozszerzenie dotychczasowych zasad zastąpienia kary pozbawienia wolności karą innego rodzaju przy niektórych występkach, możliwość zastąpienia kary zastępczej za nie uiszczaną i nieściągalną grzywnę pracą społecznie użyteczną. Ma to niebagatelne znaczenie, także w aspekcie liczby osadzanych w polskich zakładach karnych, a także liczby zarządzanych kar zastępczych pozbawienia wolności.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Przejawem zaostrzenia represji karnej jest wprowadzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności, mającej stać się orężem w walce z najcięższymi przestępstwami. Wychodzimy tu naprzeciw oczekiwaniom opinii publicznej, zatrwożonej wzrostem przestępczości, zwłaszcza zabójstw i rozbojów, ale także uwzględniamy sytuację, gdy ta najcięższa kara, to jest kara śmierci, przy jej niewykonywaniu, nie stanowi dzisiaj najgroźniejszego straszaka dla potencjalnego przestępcy.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Należy też w pełni poprzeć zaostrzenie represji karnej za wymuszenie rozbójnicze, określone w art. 211 Kodeksu karnego, za znęcanie się nad członkiem rodziny, jeżeli sprawca działa ze szczególnym okrucieństwem, a nie tylko — jak dotychczas — gdy następstwem czynu jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie. Ostatnie miesiące pokazały nam również, iż dotychczasowa ochrona prawna sędziów i prokuratorów nie jest wystarczająca. Zmiany art. 233 Kodeksu karnego są zatem na czasie, a postać kwalifikowana określona w § 2 przepisu, wprowadzająca dolną granicę zagrożenia na czas „nie krótszy od lat 3” — może stanowić przestrogę dla ewentualnego przestępcy. Te same względy przemawiają za wzmocnieniem ochrony prawnej świadków, biegłych i tłumaczy. Wzrost przestępstw mafijnych wymusza modyfikację art. 276, w którym wyrazy: „w związku mającym na celu przestępstwo”, zastępuje się wyrazami: „w związku lub w zorganizowanej grupie mających na celu przestępstwo”. Również należy poprzeć zaostrzenie sankcji karnej w art. 286 w sytuacji, gdy sprawcy przestępstw posługują się w większości bronią lub amunicją skradzioną, nielegalnie sprowadzaną czy też własnego wyrobu.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Reasumując unormowania art. 1 projektu ustawy nowelizującej, trzeba stwierdzić, iż złagodzenia, a także zaostrzenia represji karnej nie traktujemy jako niekonsekwencji w działaniu, lecz jako z jednej strony indywidualizację kary, z drugiej zaś reagowanie ustawodawcy na mające miejsce procesy społeczne i gospodarcze oraz patologie z nimi związane. Chcę jednak podkreślić, iż surowość kary nie może być jedynym, skutecznym środkiem w zwalczaniu przestępczości, w sytuacji niedoskonałości pracy organów ścigania - często niezawinionej - opóźnień w pracy sądów itp. Kara nieuchronna i szybko wymierzona to najskuteczniejsza broń w walce z przestępczością.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Sojusz Lewicy Demokratycznej poprze również propozycję zmiany do art. 105 Kodeksu karnego, polegającą na wydłużeniu okresu przedawnienia orzekania z 20 do 30 lat, gdy czyn stanowi zbrodnię. Mamy jednak wątpliwości, czy projektowana zmiana odpowiada intencjom wnioskodawców zawartym w uzasadnieniu druku nr 858. Pragnę tu przytoczyć zasadę generalną, zawartą w art. 2 § 1 Kodeksu karnego. Wprawdzie artykuł ten cytował przed przerwą pan poseł sprawozdawca, to jednak - ponieważ upłynęło już nieco czasu od tego momentu - powtórzę tę zasadę, która brzmi: Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełniania przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy zastosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Jest to reguła nie przewidująca wyjątków.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Również z wieloma wątpliwościami popieramy propozycję zmian okresów przedawnienia wykonania kary z 25 do 35 lat, uznając, iż kara spełniać będzie bardziej rolę odwetu za czyn popełniony w czasie bardzo odległym niż funkcję wychowawczą, która jest przecież jednym z jej celów głównych. Zwracamy również uwagę, że propozycje Komisji do Spraw Reformy Prawa Karnego idą w odwrotnym kierunku, to jest skracania okresów przedawnienia wykonania kary, co jest również tendencją w wielu krajach.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Chciałabym teraz ustosunkować się do wniosków mniejszości. Pragnę oświadczyć, iż Sojusz Lewicy Demokratycznej poprze wniosek mniejszości nr 1 do zmiany 25 dotyczącej art. 109 Kodeksu karnego. Art. 109 mówi, iż przepisów o przedawnieniu nie stosuje się do zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. Wnioskodawcy dodają zdanie drugie w brzmieniu: „Przepisów tych nie stosuje się również do umyślnych przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności popełnianych przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych”. Zasadę nieprzedawniania zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości rozciąga się na wszystkie przestępstwa umyślne, a więc i występki popełniane przez funkcjonariuszy publicznych w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. To rozszerzenie art. 109 miało — jak to wynika również z uzasadnienia wniosku — odnosić się do przeszłości, co zgodnie z cytowanym już art. 2 § 1 Kodeksu karnego nie jest możliwe.</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Pan poseł Marek Mazurkiewicz omówi w swoim wystąpieniu aspekt międzynarodowy takiego unormowania.</u>
          <u xml:id="u-57.12" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Tak więc ze względów formalnoprawnych, a także uznając niewłaściwość ujęcia w jednym artykule zasady nieprzedawniania zbrodni wojennych i przestępstw popełnianych przez funkcjonariuszy, poprzemy wniosek zmierzający do skreślenia zdania drugiego w art. 109.</u>
          <u xml:id="u-57.13" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Sojusz Lewicy Demokratycznej poprze również wniosek mniejszości nr 2 do art. 1, zrównujący w wymiarze kary sprawcę wypadku komunikacyjnego, który zbiegł z miejsca zdarzenia, ze sprawcą prowadzącym pojazd w stanie nietrzeźwości. Zdajemy sobie sprawę, że zdania środowiska prawniczego są w tej kwestii podzielone. Jednakże dotychczasowe przepisy wręcz zachęcają nietrzeźwych kierowców do ucieczki z miejsca wypadku.</u>
          <u xml:id="u-57.14" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Uwzględniając potrzeby praktyki, a także mając na uwadze fakt, iż częste konwojowanie tymczasowo aresztowanych lub skazanych w związku z czynnościami procesowymi może się łączyć z ich dodatkowym udręczeniem, będziemy głosować za wnioskiem mniejszości nr 3 w wariancie III - o odpowiedź, który wariant tego wniosku poprzemy, prosił pan poseł sprawozdawca - to znaczy tylko w stosunku do tymczasowo aresztowanych, przeciwko którym wniesiono akt oskarżenia.</u>
          <u xml:id="u-57.15" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Zdajemy sobie jednak sprawę, iż przepis ten z uwagi na doświadczenia z przeszłości może mieć zdecydowanych przeciwników, toteż jego charakter przejściowy, do nowej kodyfikacji, może dać asumpt Ministerstwu Sprawiedliwości do dostosowania sieci aresztów śledczych do istniejących potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-57.16" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Wniosek mniejszości nr 4 został wycofany, przekazuję go na piśmie.</u>
          <u xml:id="u-57.17" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Wniosek mniejszości nr 5 dotyczy skreślenia art. 5 wprowadzającego pięcioletnie moratorium na wykonywanie kary śmierci. Wniosek ten spotka się z poparciem mojego klubu. Nie przesądziliśmy jeszcze, czy przewidziana za najcięższe zbrodnie kara śmierci będzie umieszczona w przyszłym Kodeksie karnym czy też nie. Dziś ta kara jest - zgodnie z art. 30 § 2 - a zatem jej orzekanie jest możliwe i będzie możliwe, gdyż w proponowanym art. 5 przewiduje się moratorium tylko na jej wykonywanie. Opisana tu sytuacja może stworzyć niektórym skazanym złudną nadzieję, że kara nigdy nie będzie wykonana. A przecież nie jesteśmy w stanie przewidzieć, czy za pięć lat wzrost przestępczości - tej szczególnie ciężkiej - nie będzie tak duży, że wzrośnie nacisk opinii publicznej na utrzymanie kary śmierci (choć dziś również opowiada się za nią 67% społeczeństwa). Oby się tak jednak nie stało.</u>
          <u xml:id="u-57.18" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Ustawodawca nie może jednak uciekać przed rozstrzygnięciami najważniejszych dylematów prawa karnego, a także dylematów moralnych, w rozwiązania tymczasowe.</u>
          <u xml:id="u-57.19" who="#ElżbietaPielaMielczarek">Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej poprze (z przedstawionymi wyżej zastrzeżeniami) nowelizację ustaw karnych zawartą w druku nr 989.</u>
          <u xml:id="u-57.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję pani posłance.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Janusza Wojciechowskiego, który przedstawi stanowisko Klubu Parlamentarnego PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego z satysfakcją będzie głosował za uchwaleniem ustawy zmieniającej Kodeks karny w wersji przedstawionej w sprawozdaniu Komisji Sprawiedliwości, z pewnymi modyfikacjami wynikającymi z naszego stosunku do wniosków mniejszości, o czym za chwilę powiem.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#JanuszWojciechowski">Zacznę od tego, że zmiana ta jest szczególnie doniosła. Klub Parlamentarny PSL już w pierwszym czytaniu prezentował pogląd, że zmiany proponowane w projekcie rządowym, uzupełnionym następnie w autopoprawce, są niezmiernie potrzebne polskiemu prawu karnemu. Popieramy ten projekt w przekonaniu, że jest to projekt racjonalizujący prawo karne. Czasem w odbiorze społecznym, w opiniach niektórych prawników, eksponuje się te fragmenty projektu, które zaostrzają odpowiedzialność karną, mam tu na myśli przepis wprowadzający karę dożywotniego pozbawienia wolności, przepis zaostrzający odpowiedzialność karną za przestępstwo wymuszenia rozbójniczego, jeszcze kilka innych przepisów. Pojawiły się nawet krytyczne publikacje prasowe przeciwko tej filozofii karania, przeciwko zaostrzaniu kary, filozofii, która już funkcjonowała w przeszłości i źle się zapisała w naszej pamięci. W pewnym okresie wszyscy się zgadzaliśmy, że należy odrzucić takie podejście do prawa karnego. Ale chcę podkreślić, że zasadniczą treścią tego projektu są przepisy liberalizujące prawo karne. Zmiana przepisów o recydywie, wprowadzenie przypadku mniejszej wagi przy przestępstwie rozboju z art. 210 Kodeksu karnego, zmiany dotyczące orzekania zastępczych kar pozbawienia wolności, wszystko to powinno w istotny sposób zmniejszyć populację więzienną i represyjność polskiego prawa karnego. Istotnie, kilka przepisów zaostrza odpowiedzialność w odniesieniu do przestępstw, które są obecnie najbardziej groźne społecznie, które wymagają bardziej zdecydowanej reakcji państwa. Myślę, że zmiana wprowadzona dzięki temu projektowi będzie zmianą łagodzącą polskie prawo karne w generalnym wymiarze, aczkolwiek zaostrzającą w odniesieniu do niektórych wybranych przestępstw.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#JanuszWojciechowski">Wysoki Sejmie! W tej chwili najbardziej istotne jest stanowisko naszego klubu w związku ze zgłoszonymi wnioskami mniejszości. Wniosek pierwszy dotyczy art. 109. Tu prezentuję nasze stanowisko z mieszanymi uczuciami. Nie chcemy negować potrzeby specjalnego potraktowania przestępstw popełnianych przez funkcjonariuszy publicznych i potrzeby innego traktowania przedawnienia tych przestępstw, z tym że zmiana proponowana przez komisje w istocie nie załatwia tego, co chyba było jej intencją, a mianowicie nie sięga wstecz. Przestępstwa z lat pięćdziesiątych, czy późniejszych, które już uległy przedawnieniu, nie będą objęte zmianą w art. 109 i w związku z tym powstaje istotne pytanie o sens tej zmiany. Dlatego bliżsi jesteśmy poparcia wniosku mniejszości zmierzającego do jej skreślenia. Taki problem na przykład, jak sprawa śledztwa w sprawie wydarzeń gdańskich z 1970 r., jest załatwiony nowelizacją do art. 105, w związku z tym trudno znaleźć dla nowelizacji art. 109 racjonalne uzasadnienie.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#JanuszWojciechowski">Chciałem stanowczo podkreślić stanowisko klubu PSL w odniesieniu do drugiego wniosku mniejszości. Będziemy zdecydowanie popierali ten wniosek, dotyczy on zmiany w art. 145, czyli w przepisie odnoszącym się do odpowiedzialności za wypadki drogowe. Komisje nie przyjęły stanowiska zawartego w projekcie rządowym, sprowadzającego się do tego, aby sprawca wypadku, który uciekł z miejsca wypadku, ponosił odpowiedzialność taką samą jak sprawca nietrzeźwy. Pojawiły się zastrzeżenia, że takie rozwiązanie jest niezgodne z racjami z punktu widzenia prawa do obrony. Podnoszono argument, że przestępca nie ma obowiązku zostać na miejscu przestępstwa i czekać, aż zostanie ujęty, aż poniesie odpowiedzialność. Jest to ważki argument, nie można go lekceważyć. Były również inne argumenty prawne; nie będę rozwijał szczegółowej dyskusji. Chciałem jednak stanowczo podkreślić, że rozwiązanie, za którym się opowiadamy, nie jest wymierzone w prawo do obrony przed sprawiedliwością, lecz w prawo do ucieczki przed sprawiedliwością. To są różne sprawy. W orzecznictwie sądowym jest przyjęte, że ucieczkę z miejsca wypadku traktuje się jako okoliczność wpływającą na zaostrzenie wymiaru kary. Tego nikt nie kwestionuje, czyli już jest zgoda na to, żeby taki sprawca ponosił surowszą odpowiedzialność. Nie ma przeszkód, aby ta surowsza odpowiedzialność znajdowała również wyraz w surowszej kwalifikacji czynu. Są inne precedensy prawne, np. sprawca kradzieży, który po dokonaniu kradzieży stosuje przemoc w celu utrzymania się w posiadaniu skradzionego mienia, też ponosi surowszą odpowiedzialność. Nie odpowiada już z art. 203, tylko z art. 209 za kradzież rozbójniczą, surowiej zagrożoną.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#JanuszWojciechowski">Sprawy ucieczki z miejsca wypadków drogowych są wielką plagą. Nie chcę epatować Wysokiej Izby swoimi doświadczeniami z czasów, kiedy wykonywałem zawód sędziego, ale wielokrotnie były to naprawdę drastyczne sprawy, gdy sprawca często jeszcze w trakcie ucieczki powodował następne wypadki, zabijał kolejne osoby. Skuteczne oddalenie się na kilkanaście godzin powodowało, że nie sposób było mu udowodnić stanu nietrzeźwości w chwili wypadku. A to ma istotne skutki dla wymiaru kary. Oczywiście, można powiedzieć, że różnice w sankcji za spowodowanie zwykłego wypadku i wypadku w stanie nietrzeźwości są niewielkie i można surowiej potraktować sprawcę, nawet jeśli mu się nie udowodni nietrzeźwości. Jednak zupełnie inne jest orzecznictwo z art. 145 § 2 niż z art. 145 § 3. Z art. 145 § 2, czyli za zwykły wypadek, bardzo rzadko sięga się po karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia, natomiast przy surowszej kwalifikacji z § 3 karę bezwzględną stosuje się stosunkowo często. Jest to zupełnie inna ocena czynu. Dlatego sądy będą miały o wiele łatwiejsze zadanie, jeżeli sprawca po ucieczce uniemożliwiającej wykazanie mu stanu nietrzeźwości nie będzie na tym korzystał, po prostu będzie odpowiadał tak samo surowo, tylko z innego przepisu, który surowiej karze ucieczkę z miejsca wypadku. Było wiele zastrzeżeń w toku prac komisji, ale wydaje mi się, że żadne z nich nie były tego rodzaju, żeby z takiego rozwiązania rezygnować. Z punktu widzenia społecznego jest to, moim zdaniem, absolutnie konieczne.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#JanuszWojciechowski">Wysoki Sejmie! Kolejna poprawka proponowana we wniosku mniejszości nr 3 dotyczy aresztów policyjnych. Z dużymi oporami klub nasz opowiada się za przyjęciem tego wniosku w wariancie III, najbardziej łagodnym, aby możliwość umieszczania osób tymczasowo aresztowanych w takim areszcie istniała po wniesieniu aktu oskarżenia. Na przywrócenie aresztów policyjnych mocno nalega policja. Ze zrozumiałych względów dla policji jest wielkim kłopotem konwojowanie podejrzanego czy przeprowadzanie czynności, kiedy jest on w areszcie śledczym. Z jednej strony są racje przemawiające za tym, żeby postąpić dalej i przywrócić stan istniejący poprzednio. Z drugiej strony są jednak złe doświadczenia z tego poprzedniego okresu. Areszty policyjne miały złą sławę w opinii społecznej. Na sali sądowej często można było słyszeć skargi osób przebywających w takich aresztach, że stosowano wobec nich niedozwolone środki podczas przesłuchań i przy czynnościach procesowych. Obecnie, kiedy aresztów policyjnych nie ma, tego rodzaju skarg się nie słyszy. Wydaje się, że w tym ułatwianiu pracy organom ścigania nie można iść zbyt daleko, nie można wracać do rozwiązań, które źle się zapisały w dotychczasowej historii. Natomiast rozwiązanie dające możliwość zatrzymania w areszcie policyjnym osoby, w stosunku do której wniesiony już został akt oskarżenia, powinno ułatwić pracę, a przede wszystkim zaoszczędzić na kosztach konwojowania. Na takie rozwiązanie można przystać.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#JanuszWojciechowski">Jeszcze jeden istotny wniosek mniejszości dotyczy kwestii moratorium na wykonanie kary śmierci. W tej sprawie popieramy wniosek mniejszości zmierzający do skreślenia tego zapisu. Mówię o tym z dość ciężkim sercem, ponieważ jestem zwolennikiem zniesienia kary śmierci i wielokrotnie dawałem temu wyraz w różnych publicznych wystąpieniach. Wydaje się jednak, że nie należy tego zrobić w taki sposób, jak proponuje to komisja, tzn. nie przez moratorium na wykonanie kary śmierci. Moratorium na wykonanie kary śmierci jest bowiem rozwiązaniem bardzo niehumanitarnym. Sąd orzeka karę śmierci, kara śmierci nie jest przez 5 lat wykonywana, człowiek z takim wyrokiem czeka przez cały ten czas, nie znając swojego dalszego losu. Jeżeli już należałoby coś rozważać, to zastosowanie moratorium na wymierzanie, na orzekanie tej kary, ale nie na wykonanie.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#JanuszWojciechowski">Myślę ponadto, że w tej bardzo trudnej sprawie kary śmierci jesteśmy na dość dobrej drodze, to znaczy praktyka sądowa jakby od tej kary odchodzi, a od 1988 r. żadna kara śmierci nie została wykonana. Kilka kar zostało wprawdzie orzeczonych, ale żadne z tych orzeczeń nie uprawomocniło się, nie doszło do etapu wykonania. Oczywiście są opory przeciwko temu, są różne protesty, głosy, że tę karę należy jak najszybciej przywrócić i stosować, ale wydaje się, że opinia społeczna się z taką praktyką sądową oswaja.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#JanuszWojciechowski">Przed nami jest praca nad nowym Kodeksem karnym, niebawem się tym zajmiemy, i tam jest chyba miejsce na taką dyskusję i spokojne odejście od kary śmierci. Są tu również obawy regulaminowe. Ten przepis nie był w ogóle przedmiotem pierwszego czytania, został wprowadzony w trakcie prac komisji. Oczywiście można tak zrobić, może formalnie nie było to nieprawidłowe, ale wydaje się, że tak ważnej sprawy nie powinno się wprowadzać bez odpowiednio przygotowanej dyskusji, bez wcześniej przedstawionej propozycji zmiany. Nie wydaje się właściwy taki tryb, aby tak istotną kwestię wprowadzać boczną furtką.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#JanuszWojciechowski">Boję się również, że jeśli do opinii publicznej dotrze fakt, że taka zmiana została wprowadzona, obudzi to demony, spowoduje dyskusję, która może zaszkodzić załatwieniu tej sprawy w nowym Kodeksie karnym. Będzie to chyba ze szkodą dla tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#JanuszWojciechowski">Z tych względów, takie jest stanowisko mojego klubu, będziemy popierali wniosek mniejszości, który zmierza do tego, aby moratorium na wykonywanie kary śmierci w tej nowelizacji nie wprowadzać. W sytuacji, kiedy będzie kara dożywotniego pozbawienia wolności, są warunki do tego, żeby orzecznictwo sądowe spokojnie wycofywało się z orzekania kary śmierci. W tej chwili jest przepaść między karą 25 lat pozbawienia wolności a karą śmierci. Często sądy, nie mając pośredniego środka, sięgają po karę śmierci. Kiedy będzie wprowadzone dożywotnie pozbawienie wolności, myślę, że ta chyba dobra tendencja tym bardziej znajdzie zastosowanie w praktyce.</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#JanuszWojciechowski">Reasumując, Wysoka Izbo, w imieniu mojego klubu, z zastrzeżeniami, które wymieniłem, popieram projekt ustawy i klub nasz będzie głosował za jej uchwaleniem.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Gaberlego w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#AndrzejGaberle">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kiedy przychodzi nam zajmować się obszerną nowelizacją prawa karnego w sytuacji, kiedy ministrem sprawiedliwości jest osoba, która wielokrotnie na tej sali podkreślała konieczność wnoszenia projektów kodeksów karnych, czyli całościowej reformy prawa karnego, zacząć trzeba od zadania dwóch pytań. Po pierwsze, jaki jest stosunek tej nowelizacji do nowego Kodeksu karnego? Otóż chciałbym powiedzieć wyraźnie, że nie powinna ona zastępować dawno oczekiwanej i zapowiadanej całościowej zmiany, lecz być jedynie antycypacją czy też utorowaniem drogi nowych kodeksów karnych do zmiany całościowej. Drugie pytanie, które się tu nasuwa, brzmi następująco: Czy wobec tego nie byłoby lepiej poczekać i przeprowadzić jednak zmianę całościową?</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#AndrzejGaberle">Otóż jest to z pewnością dyskusyjna kwestia, gdyż nieustanny kalejdoskop zmian stanu prawnego musi prowadzić do zamieszania i do obniżania powagi prawa. Ale pamiętać wypada, że na wiele z tych zmian, które są tutaj proponowane, praktyka czeka już od dawna, że są one bardzo pilne, a niedostosowanie stanu prawnego do aktualnej sytuacji również nie działa korzystnie na poszanowanie prawa i obniża jego autorytet. Wprowadzone zmiany trzeba więc traktować jako nie eksperymentalne, lecz trwałe, które mogą podlegać dalszej jakiejś przeróbce tylko w zupełnie wyjątkowych przypadkach, jako że, jak powiedziałem, sądzimy, że należy torować drogę nowej kodyfikacji karnej.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#AndrzejGaberle">Ta ustawa ma na celu racjonalizację wymiaru kary. To jest jej cel główny, tzn. nie wprowadza ani generalnego łagodzenia, ani generalnego zaostrzania kary, lecz daje sądom większe możliwości dostosowania środków karnych do konkretnej, aktualnej w danym procesie sytuacji. Nie będę tutaj wyliczać przepisów, które są nastawione bądź na ewentualną możliwość zaostrzania, bądź możliwość łagodzenia kary. To robili moi przedmówcy i powtarzanie tego nie byłoby — moim zdaniem — celowe. Natomiast chciałbym bardzo wyraźnie podkreślić, że proponowane zmiany zmierzają do tego, aby sąd mógł, ale nie musiał, zaostrzać kary, co oznacza, że sąd nie ma być automatem do ogłaszania tego, co ustawodawca wprowadził sztywnym przepisem, lecz ma podejmować decyzję, za którą jest odpowiedzialny i którą jest zobowiązany ukształtować tak, aby była możliwie najtrafniejsza. Krótko mówiąc, większe spectrum możliwości dla sądu, więcej swobody i więcej odpowiedzialności za wydany wyrok. W całym szeregu przypadków zwrot: „sąd orzeka”, co znaczy „sąd ma orzec”, zastąpiono zwrotem „sąd może orzec”, co oznacza, że obowiązkiem sądu jest rozważenie, jakie orzeczenie w konkretnym przypadku należy wydać.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#AndrzejGaberle">Mówiąc o tej kwestii nie mogę się jednak powstrzymać od pewnej uwagi szczegółowej, której nie miałem zamiaru czynić, lecz skłoniło mnie do tego wystąpienie pana posła Wojciechowskiego. Otóż proponowany w art. 145 przepis jest właśnie typowym przykładem wiązania sądowi rąk. Nie chcę tu obszerniej podejmować polemiki z panem posłem Wojciechowskim. Polemizowaliśmy na posiedzeniu komisji i, jak sądzę, będziemy mieć jeszcze okazję po temu, ale muszę zadać jedno pytanie: Panie pośle, czy pan naprawdę nie widzi różnicy między sytuacją, kiedy sprawca kradnie i siłą utrzymuje się w posiadaniu przedmiotu, a sytuacją, kiedy po prostu sprawca, być może - co jest nie do udowodnienia - pod wpływem szoku, oddala się z miejsca wypadku?</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#AndrzejGaberle">Nie jest moją sprawą - to uczynił sprawozdawca komisji, zrobił to bardzo wyczerpująco - omówienie wszystkich propozycji. Chciałbym się zatem ograniczyć do wskazania kwestii, które mój klub uważa za wymagające zaznaczenia.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#AndrzejGaberle">Po pierwsze, proszę państwa, niezwykle istotna jest kwestia przedawnienia. Jest to dla nas sprawa niezwykle ważna. Te poprawki uważamy za coś niezwykle istotnego, ale szczegółowo te kwestie przedstawi pan poseł Taylor. W związku z tym ograniczam się tylko do podkreślenia, że uważamy tę rzecz za niezwykle istotną.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#AndrzejGaberle">Natomiast chciałbym poświęcić trochę uwagi pewnej proponowanej zmianie, co do której doszliśmy do wniosku, że może powodować komplikacje. Chodzi tu o możliwość zaostrzenia kary za działanie w zorganizowanej grupie lub związku mającym na celu przestępstwo, a to ze względu na to, że udział w związku mającym na celu przestępstwo jest odrębnym przestępstwem regulowanym w art. 276 Kodeksu karnego. Z tego powodu wystąpią trudności w odróżnianiu związku mającego na celu przestępstwo od zorganizowanej grupy, jak też co do wzajemnego stosunku sformułowań użytych w art. 276 i nowo proponowanym art. 58a. Proponujemy zatem, aby uznając potrzebę możliwości surowszego karania działania grupowego, bo ta potrzeba jest niewątpliwa, zrezygnować z poprawki nr 35 w art. 1 dotyczącej art. 276, tzn. zostawić art. 276 bez zmian, a proponowanemu art. 58a nadać następujące brzmienie: „Jeżeli sprawca działa w grupie mającej na celu przestępstwo, sąd wymierzając karę pozbawienia wolności może orzec tę karę w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, nie przekraczając jednak granicy tego rodzaju kary”. Zgodnie z wymogiem regulaminowym pozwalam sobie panu marszałkowi na piśmie przedłożyć tę poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#AndrzejGaberle">W celu krótkiego uzasadnienia chciałbym natomiast jeszcze podkreślić, że wielu z nas pamięta trudności z określaniem, kiedy grupa jest zorganizowana, a kiedy nie, co skłania do rezygnacji z wprowadzenia tego określenia ponownie do przepisów prawnokarnych. Trzeba też pamiętać, że jeśli tworzy się grupę w jakimś celu, a w tym wypadku celem jest popełnienie przestępstwa, to zawsze będzie ona wykazywać jakiś stopień organizacji; choćby minimalny, choćby taki, jakim jest element polegający na podziale ról między poszczególnych członków zespołu. Takie ustalenia jednak należy zostawić sądowi, który może je uwzględnić przy wymiarze kary, a nie powinno się tworzyć nowych, trudnych do rozwikłania zagadek. Trzeba też zauważyć, że każdy związek przestępny jest zarazem grupą, tyle że grupą kwalifikowaną, ale nie każda grupa jest związkiem przestępnym. Te relacje trzeba będzie jeszcze dokładniej rozważyć, ale wydaje nam się, że ta propozycja jest lepsza.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#AndrzejGaberle">Pewien istotny problem łączy się z przepisem, który najpierw został z noweli przez komisję usunięty, a potem powrócił w formie zmienionej, w formie pewnej propozycji poprawki. Chodzi mi o zagadnienie tzw. aresztów policyjnych. Niewątpliwie w praktyce wystąpiły bardzo poważne trudności związane z konwojowaniem osób aresztowanych, kłopoty występują też przy prowadzeniu śledztw. Rozumiejąc te trudności, mój klub jest skłonny poprzeć poprawkę przewidującą możliwość umieszczania tymczasowo aresztowanych w aresztach policyjnych, ale dopiero po zakończeniu śledztwa, czyli w czasie trwania postępowania sądowego. Dokładniejsze omówienie tej kwestii musi nastąpić w czasie prac komisji. Tu chcemy przychylić się do stwierdzenia, które padło już na tej sali, że byłoby ze wszech miar wskazane, by Ministerstwo Sprawiedliwości dostosowało sieć aresztów śledczych do potrzeb praktyki.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#AndrzejGaberle">Wreszcie pozostaje mi poświęcić słów parę problemowi, który być może jest problemem najtrudniejszym i budzącym najwięcej kontrowersji, a mianowicie temu przepisowi, który wprowadza tzw. moratorium na wykonanie kary śmierci. Spory, jeśli o to chodzi, mają już niezwykle długą tradycję i właściwie wydawałoby się, że wszelkie argumenty na rzecz kary śmierci bądź przeciw niej zostały wyczerpane. Chciałbym tutaj podnieść bardzo wyraźnie jeszcze jedną kwestię. Europa to pojęcie nie tylko geograficzne; jest to również pojęcie kulturowe, jest to także pewna formacja intelektualna. Trzeba powiedzieć wyraźnie, że pewne przekonania, które dominują, które znajdują wyraz w rozwiązaniach prawnych - określają, do której części Europy się należy. Trzeba pamiętać, że aktualnie w Europie karę śmierci stosują jeszcze Bułgaria, Albania, byłe republiki Związku Radzieckiego, Serbia, a także Bośnia i Hercegowina, z uwagi na sytuację tego kraju, jest bowiem zrozumiałe, że nie ma tam czasu na zajmowanie się tą sprawą.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#AndrzejGaberle">Natomiast jeśli chodzi o ugrupowania, które opowiadają się za utrzymaniem kary śmierci czy za ponownym wprowadzeniem jej w krajach Europy Zachodniej, to we Francji działa słynna organizacja Le Pena, są organizacje faszyzujące w Austrii - jest to formacja intelektualna, która stanowi margines współczesnej Europy i do której naprawdę nie należy dołączać.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#AndrzejGaberle">Odwoływanie się, proszę państwa, do jakichkolwiek względów humanitarnych, które jakoby miałyby przemawiać za tym, aby nie ogłaszać moratorium, uważam za pomyłkę. Sądzimy, że jest to pewien wstęp do dalszego kroku, to znaczy do zniesienia kary śmierci. Nie można działać tutaj z zaskoczenia. Tę sprawę trzeba, naszym zdaniem, stawiać otwarcie i jasno. Dążymy - mówię to w imieniu naszego klubu - do wyeliminowania tej kary z naszego Kodeksu karnego. Opowiadam się za tym z pełnym przekonaniem.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Rogowskiego w imieniu Unii Pracy Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#StanisławRogowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Geneza rozpatrywanego dzisiaj sprawozdania komisji jest skomplikowana. Jak wiadomo, u podstaw leżały tu zarówno dwa projekty rządowe, i to z różnych okresów, jak i projekty poselskie. Zwłaszcza o projektach rządowych dwa słowa. Jeden został przesłany do Sejmu już dawno. U jego podstaw leżała raczej filozofia łagodzenia kar i elastyczności postępowania. Drugi, który wpłynął niedawno, zawierał zupełnie inną filozofię. Chodziło w nim o zaostrzenie represji, zwiększenie niektórych kar. Oba stanowiska mają swoje uzasadnienie, swoje racje. W sumie powstał projekt nowelizacji (mam na myśli sprawozdanie) niezbyt spójny, wybiórczy, tym bardziej że już w pracach komisji wprowadzono nowe elementy, w tym jeden tak zasadniczej wagi, jak sprawa kary śmierci, o czym była tu mowa.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#StanisławRogowski">Wysoka Izbo! Z opinii wielu teoretyków i praktyków wynika, że można było zmienić również i inne przepisy Kodeksu karnego i Kodeksu karnego wykonawczego. Ta nowelizacja, jak zresztą każda, jest wybiórcza i w pewnych punktach dość przypadkowa. A więc znów trzeba postawić sakramentalne pytanie: Kiedy zobaczymy wreszcie w Sejmie projekt nowego Kodeksu karnego? Albo też inne pytanie: Może zasadnicza zmiana w ogóle nie jest potrzebna? A może jest to tylko pozornie pytanie obrazoburcze, ponieważ według niektórych opinii tak właśnie należy uczynić: przejrzeć stan ustawodawstwa karnego, dostosować je do pewnego kształtu, do pewnego pomysłu, pewnej idei i przeprowadzić nowelizację konieczną, ale już kompleksową. Skoro bowiem tak długo mówi się o kodeksie, przygotowuje się różne jego projekty, ale go jednak nie ma, to może rzeczywiście jest on niepotrzebny. W każdym razie na coś się trzeba wreszcie zdecydować, bo ciągła tymczasowość, którą można określić słowami (jak to często robimy): wprowadźmy to, niech tak będzie, niedługo będzie nowy kodeks, to w tym nowym kodeksie wprowadzimy zasadnicze rozwiązanie - zmniejsza efektywność funkcjonowania prawa i wymiaru sprawiedliwości. Oczywiście te uwagi adresujemy przede wszystkim do rządu.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#StanisławRogowski">W niniejszej nowelizacji wprowadzono takie właśnie tymczasowe rozwiązanie, i to w sprawie wielkiej wagi. Mam tu na myśli przepis o 5-letnim moratorium na wykonywanie kary śmierci. Dyskusja o karze śmierci jest tak dawna, jak dawna jest nowożytna - humanistyczna, ale i racjonalna - refleksja nad prawem karnym. Jest to, średnio licząc, około 300 lat. I w gruncie rzeczy nikt nikogo - przynajmniej w ostatnich kilkudziesięciu latach - nie przekonał. Są jej zwolennicy, są i przeciwnicy, równie zażarcie broniący swoich stanowisk i prezentujący w swym mniemaniu niezbite argumenty.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#StanisławRogowski">Nie wchodząc głębiej w meritum sprawy, bo nie pozwala na to czas, zresztą nie pora na to, chciałbym tylko stwierdzić trzy rzeczy w imieniu mojego klubu. Po pierwsze, w żadnych badaniach nie stwierdzono istotnego wpływu zniesienia kary śmierci na zmniejszenie się ciężkich przestępstw. Po drugie, nie można zrezygnować jednak z ochrony społeczeństwa przed najcięższymi przestępstwami. Pytanie tylko, czy kara śmierci jest tu lekarstwem właściwym. Ale i inne pytanie, co proponujemy w zamian. Istnieje pogląd, że sprawcami tych najcięższych i najbardziej bulwersujących przestępstw są psychopaci bądź socjopaci. A może nie należy wobec nich stosować kary, ale środek zabezpieczający? Kara, okresowa kara nie chroni przecież społeczeństwa przed powrotem do przestępstwa. Wiemy wszyscy dobrze, że wiele ogromnie ciężkich przestępstw jest dokonywanych wtedy, gdy sprawcy bądź wychodzą właśnie po odbyciu ciężkiej kary więzienia, bądź mają dość lekkomyślnie czasami udzielaną przerwę w odbywaniu tej kary. Wydaje się, że przy okazji pracy nad nowym kodeksem należy przeanalizować problem związany z ujęciem granic poczytalności, a także sprawę środków zabezpieczających. Przykładów takiego niedowładu chyba nie musimy na tej sali podawać, bo są one bardzo widoczne. Po trzecie wreszcie, problem kary śmierci nie może być naszym zdaniem rozwiązany tylko w gronie ekspertów i w parlamencie, bez próby przynajmniej uzyskania akceptacji społecznej, a przynajmniej racjonalnej ogólnospołecznej dyskusji. Oczywiście możemy to uczynić inaczej, ale jeżeli chcemy, aby zaufanie do prawa, jego skuteczności było jeszcze mniejsze, niż jest obecnie.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#StanisławRogowski">Biorąc to wszystko pod uwagę nasz klub z wielkimi zastrzeżeniami podchodzi do kształtu projektu tej nowelizacji. Niewłaściwy był naszym zdaniem sposób wprowadzenia tego problemu do prac Sejmu, a i rozwiązanie nie jest ostateczne. Podnoszono już tę sprawę w związku z moratorium. Co będzie, gdy po 5 latach okaże się, że nie mamy tutaj nowych regulacji? Oczywiście ja też bym chciał, żeby były — odnoszę się do pana posła Gaberle. A co będzie, jak ich nie będzie? Co wtedy? Po 5 latach wykonywać karę śmierci? Jak powiedziano „a”, trzeba powiedzieć „b” i trzeba byłoby wprowadzić przepis dotyczący niestosowania kary śmierci, ewentualnie nieorzekania, ale nie tak. Członkowie naszego klubu będą tu głosowali według uznania i sumienia.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#StanisławRogowski">Bezpośrednią przyczyną moratorium było wprowadzenie kary dożywotniego więzienia. Będziemy popierać to rozwiązanie, wskazując jednak - o czym częściowo już mówiłem - że nie rozwiąże to problemu najcięższych przestępstw popełnianych przez osoby o cechach psychopatycznych. W nowym Kodeksie karnym należałoby pomyśleć, jeszcze raz to mówię, o środkach zabezpieczających.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#StanisławRogowski">Istotnym novum niniejszej nowelizacji jest krok w kierunku rozszerzenia tzw. sędziowskiego wymiaru kary. Oczywiście pozwala to na większą indywidualizację karania, co jest zgodne z racjonalnymi przesłankami wymiaru sprawiedliwości. Poszerzono w niektórych przypadkach zakres zagrożenia karą poprzez zmianę granic, w których się mieszczą kary, np. wprowadzając kary łagodniejsze. Daje to sędziom i sądom większe niż dotychczas możliwości, ale i stawia przed nimi większe wymagania. Według niektórych opinii rozszerzenie granic kary, szczególnie podwyższenie górnych granic, nie jest potrzebne, bo ogromna większość wyroków tylko nieznacznie przekracza dolne granice. Niewiele dochodzi tylko do połowy skali zagrożeń, a w stosunku do niektórych przepisów nikt nie potrafił podać przykładu, ażeby znał sprawę, w której sąd orzekł najwyższy wymiar kary za dane przestępstwo albo przynajmniej się do niego zbliżył. Sądzę, że także w tym przypadku niektóre zmiany pozostaną tylko na papierze, same w sobie nie zmienią tu praktyki. Musimy i powinniśmy jednak zaufać odwadze i rozwadze sądów i sędziów, ale i wyraźnie wskazać na potrzebę polaryzacji i indywidualizacji orzekania kar, a nie spłaszczanie ich struktury tak, jak to się niestety dzieje obecnie.</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#StanisławRogowski">Czas nie pozwala mi na poruszenie wszystkich problemów. Chcę odnieść się tylko do kilku jeszcze - najważniejszych naszym zdaniem. Pierwszy to nowa konstrukcja przedawnienia. Popieramy ją w sensie merytorycznym, zarówno w zakresie zmian długości okresów ścigania i orzekania, jak też w zakresie rozszerzenia art. 109, dostrzegając w drugim przypadku zagrożenie niespójności z międzynarodowymi zasadami w tym zakresie, ale uważamy, że szczególnie w naszej sytuacji przepis ten jest potrzebny. Na funkcjonariuszu publicznym mającym szczególne prawa powinny ciążyć również szczególna odpowiedzialność i szczególne obowiązki. Natomiast istnieją tu, podniesione już przez pana posła sprawozdawcę i przez niektórych moich poprzedników, istotne wątpliwości natury prawnej: Czy wniosek mniejszości dotyczący art. 109 w takim kształcie będzie wywierał jakikolwiek wpływ i skutki w związku z brzmieniem art. 2 Kodeksu karnego? Należałoby to, moim zdaniem, doprecyzować, o czym mówił też poseł sprawozdawca. Dlatego też wnoszę, by komisje jeszcze raz przestudiowały brzmienie art. 109 i zmieniły jego kształt tak, by współgrał on z art. 2, i żeby wywierał skutki, za którymi opowiadamy się w sensie merytorycznym pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#StanisławRogowski">Drugi problem to próba uporządkowania w tej nowelizacji systemu wykonywania kar w zakładach karnych. I to jest bardzo słuszne, oby tylko nie skończyło się na formalnych zmianach. Dziś więzienia to z różnych względów nie miejsce resocjalizacji, lecz często swego rodzaju ośrodki szkoleniowe dla dalszych kadr przestępczych.</u>
          <u xml:id="u-63.9" who="#StanisławRogowski">Trzeci wreszcie problem, proszę państwa, dotyczy sprawy wielce kontrowersyjnej - mianowicie zaostrzenia kary dla sprawcy wypadku drogowego, który zbiegł z miejsca zdarzenia. Mimo zastrzeżeń, wśród których najważniejsze to przeświadczenie o niewielkiej skuteczności tego przepisu, wydaje się, że wniosek ten można poprzeć, aczkolwiek pozostawiamy to do rozstrzygnięcia członkom naszego klubu, gdyż nie jest to sprawa zupełnie jednoznaczna. Głównie ze względu na nagminność takich zachowań wydaje się, że wniosek ten zasługuje na uwagę. I w tym wypadku - o czym już przedtem mówiłem - nagminność orzekania w dolnych granicach, praktycznie rzecz biorąc, nie zmieni sytuacji. Nie sądzę, żeby ktokolwiek orzekł 10 lat pozbawienia wolności za tego typu przestępstwo - ale będzie miał taką możliwość.</u>
          <u xml:id="u-63.10" who="#StanisławRogowski">Wreszcie wnoszę, proszę państwa, poprawkę dotyczącą zmiany art. 49 § 3 K.k.w. — mówił już o tym poseł sprawozdawca. Poprawka polegałaby na tym, że wprowadzilibyśmy bardziej elastyczną możliwość stosowania się do zasad Kodeksu pracy w sytuacji, kiedy więźniowie mogą pracować za niższe stawki, aniżeli to występuje w Kodeksie pracy, na przykład za różnego rodzaju świadczoną im pomoc, częściowo żywność itd. Praktyka, proszę państwa, dowodzi, że bardzo często oferty takie istnieją, skazani chcą pracować, natomiast nie mogą, bo właśnie ten przepis im tego zabrania. W tym wypadku więc sens tego słusznego skądinąd zastrzeżenia, że trzeba się stosować do przepisów Kodeksu pracy, niknie. Ratio legis właściwie zanika zupełnie. Dlatego też wnoszę określoną poprawkę — oczywiście najważniejsza jest tu wola skazanego, musi to się odbywać za jego pełną zgodą.</u>
          <u xml:id="u-63.11" who="#StanisławRogowski">I wreszcie na koniec ostatnie zdanie, nasze klubowe ceterum censeo.</u>
          <u xml:id="u-63.12" who="#StanisławRogowski">Wysoki Sejmie! Jeżeli nie poprawią się materialno-organizacyjne i techniczne warunki funkcjonowania prokuratur, sądów, więziennictwa i policji, co wymaga oczywiście nakładów finansowych, nawet najdoskonalsze prawo materialne, i procesowe, i wykonawcze, nie przyniesie żadnych zasadniczych zmian na lepsze. Przekazując to przesłanie kolejnemu już rządowi, kolejnym ministrom finansów i sprawiedliwości, dziękuję państwu za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-63.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję panu posłowi. Rozumiem, że pan przekaże tekst tych poprawek na piśmie.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#komentarz">(Poseł Stanisław Rogowski: Tak, tak.)</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Krzysztofa Kamińskiego w imieniu Klubu Parlamentarnego KPN.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#KrzysztofKamiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Myślę, że drugie czytanie nie powinno być miejscem ogólnych uwag klubów wobec projektu ustaw. Miało to miejsce podczas pierwszego czytania, drugie czytanie jest poświęcone zgłaszaniu ewentualnych poprawek wobec tego, co przygotowały komisje. Myślę więc, że propozycja komisji powinna być wyłącznie przedmiotem naszych obrad.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#KrzysztofKamiński">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej poprze zmiany Kodeksu karnego, gdyż jest m.in. jednym z wnioskodawców projektu nowelizacji Kodeksu karnego, o czym powiem za chwilę. Niemniej jednak zaczniemy od stwierdzenia, że 26 lat temu w tej Izbie został przyjęty projekt Kodeksu karnego. 26 lat to bardzo poważny okres i chyba należy stwierdzić, że III Rzeczpospolita ma pewien charakterystyczny stan prawa, zwłaszcza prawa karnego - mianowicie posługujemy się na co dzień swego rodzaju zabytkiem prawnym, także jeśli chodzi o koncepcję prawa, np. o podejście do roli kary; myślę, że ten spór na nowo odżywa także w sytuacji, kiedy ta nowelizacja generalnie poświęcona jest karze, wymiarowi kary.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#KrzysztofKamiński">Musimy odpowiedzieć na jedno podstawowe pytanie: Czy w prawie, my jako parlament, powinniśmy odzwierciedlać aktualne, podkreślam, aktualne poczucie sprawiedliwości społecznej, czy powinniśmy nadal godzić się ze starą koncepcją, która mówi, że celem kary powinna być przede wszystkim resocjalizacja, czy też powinniśmy przychylić się do zdania, że - tak przynajmniej wydaje się posłom mojego klubu, reprezentującym określony elektorat - celem kary, pierwszym, podstawowym, powinna być dolegliwość, ukaranie. Natomiast więziennictwo, system penitencjarny powinien stworzyć przestępcy szansę resocjalizacji, czyli wychowywać. A więc kładzie się większy nieco nacisk na dolegliwość. Kara jest po to, żeby najpierw ukarać, a później podać rękę i starać się resocjalizować przestępcę. I myślę, że ten projekt, wbrew deklaracjom moich szanownych przedmówców, idzie w tym właśnie drugim kierunku - zaostrzenia odpowiedzialności karnej, usystematyzowania sposobu wykonywania kary przez poważną nowelizację Kodeksu karnego wykonawczego i przyspieszenia wymierzania sprawiedliwości przez ułatwienie dokonywania pewnych czynności procesowych, szczególnie po wniesieniu aktu oskarżenia. Będę się odnosił do tzw. policyjnych aresztów.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#KrzysztofKamiński">Pierwsza podstawowa, najważniejsza sprawa. KPN jest za zwiększeniem surowości kar tam, gdzie fala przestępstw wzbiera, tam, gdzie zdecydowanie wzrosło poczucie zagrożenia społeczeństwa. Trudno, jedyną odpowiedzią, obronną odpowiedzią społeczeństwa, którego jesteśmy reprezentantami, jest zaostrzenie odpowiedzialności. Zwiększenie w kilku przypadkach zagrożenia karą z 5 do 8 lat (górna granica), a także zwiększenie najniższej kary z roku do 2 lat, nie może być uważane za racjonalizację kar, choć np. przy rozboju wprowadzamy przypadek mniejszej wagi. Trzeba wyraźnie powiedzieć - opowiadamy się za zwiększeniem surowości i stopnia dolegliwości kar. Oczywiście wprowadzenie kary dożywotniego więzienia jest tego najlepszym przykładem. Okazuje się, że ten wielki eksperyment z moratorium na wykonywanie kary śmierci (aczkolwiek nie ma w Polsce przypadku, w którym prawomocnie orzeczono karę śmierci, i nie została ona wykonana) chyba jednak się nie powiódł. Jeśli już mowa o karze śmierci, będziemy głosować przeciwko wprowadzeniu 5-letniego moratorium, a to z prostego powodu. Uważamy, że problem kary śmierci przerasta prawo partii politycznych, polityków, nawet najtęższych głów, do tego, żeby ustalić, jakie jest aktualne poczucie sprawiedliwości w tej sprawie większości Polaków. I KPN uważa, że nie można zgodzić się z tym, że poczucie sprawiedliwości np. profesora prawa jest bardziej wartościowe niż poczucie sprawiedliwości pielęgniarki z Krasnegostawu. Nie możemy się z tym zgodzić. I prawdopodobnie odwołując się do referendum w tej sprawie przy okazji referendum konstytucyjnego należy wskazać suwerena, który powinien podjąć decyzję. Na uniwersytetach wpojono nam prawnikom krytyczny stosunek do kary śmierci. Ale obawiam się, że istnieje tutaj konflikt pomiędzy nauką a rzeczywistością, który chyba jednak rzeczywistość musi wygrać.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#KrzysztofKamiński">Druga ważna sprawa. Odejście od przepisów przedawnienia. Zmiany daleko idące, w art. 109 dochodzi, do zbrodni ludobójstwa i zbrodni wojennych, także trzecia kategoria zbrodni, które nazwaliśmy bardzo ładnie politycznie - zbrodniami stalinowskimi. Zostały one tu zamienione na przestępstwa urzędników. Musi być absolutnie wprowadzona poprawka zmierzająca do likwidacji skutków art. 2, bo będzie stosowana w przyszłości ustawa łagodniejsza.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#KrzysztofKamiński">Składam na ręce pana marszałka stosowną poprawkę do zmiany nr 25 dotyczącej art. 109.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#KrzysztofKamiński">Ponieważ czas mój się skończył, powiem jedno: Nie bójmy się tego, że Sejm w obliczu zagrażającego coraz bardziej społeczeństwu zjawiska przestępczości chce zaostrzyć odpowiedzialność karną.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#KrzysztofKamiński">Klub Parlamentarny KPN przede wszystkim stara się zlikwidować nonsens związany z art. 214. Chodzi o krótkotrwałe użycie samochodu w celu przejechania się. Jakże wielu sprawców kradzieży naszych samochodów przez tyle lat unikało odpowiedzialności tylko dlatego, że istniał taki przepis. Cieszę się, że z inicjatywy mojego klubu dochodzi do tej bardzo ważnej nowelizacji. Za włamanie do samochodu — od 6 do 8 lat, za użycie groźby przy takiej okazji — od 2 do 10, a za zwykłe użycie samochodu w celu krótkotrwałego przejechania się — tak jak za kradzież — od 6 miesięcy do lat 5. To jest męska decyzja parlamentu - bardzo poważne zaostrzenie odpowiedzialności karnej. Jakie będą tego skutki, zobaczymy.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę pana posła Pawła Saara o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego BBWR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#PawełSaar">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny BBWR widzi oczywistą potrzebę zmiany Kodeksu karnego, zasad procedury karnej i innych przepisów karnych. Uważamy za konieczną i pilną zmianę całości prawa karnego, ustanowienia takich praw, które odpowiadałyby potrzebom i wymogom nowoczesnego państwa u schyłku XX wieku. Ponieważ jednak oczekiwanie na taką zmianę może niestety trwać długo, trzeba nowelizować obecnie obowiązujące przepisy prawa karnego.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#PawełSaar">Proponowane zmiany Kodeksu karnego, ustawy karnej skarbowej, Kodeksu karnego wykonawczego oraz podwyższenie dolnych i górnych granic grzywien i nawiązek w prawie karnym idą generalnie we właściwym kierunku. Chociaż nie znaczy to, że odnosimy się do tych zmian bezkrytycznie.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#PawełSaar">Przedstawiając w imieniu BBWR uwagi do proponowanych zmian ustaw, rozpoczynam od przedstawionej przez rząd autopoprawki zawartej w druku sejmowym nr 433-A.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#PawełSaar">Wprowadzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności ma sens tylko wtedy, jeśli zastąpi karę śmierci. Dlatego wprowadzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności budzi nasz sprzeciw nie z punktu widzenia jej celowości, ale z powodu korelacji z już istniejącymi karami, szczególnie z karą śmierci. Wprowadzenie przepisu art. 581podwyższającego górne granice kar uznać należy za zbędne w sytuacji, gdy i tak górne granice kar są wysokie.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#PawełSaar">Jako w pełni zgodną z wieloletnimi postulatami praktyki uznajemy nowelizację art. 145 K.k. przez dodanie § 4. Zmiana ta winna jednak być skorelowana ze zmianą art. 43 § 2 K.k. w takim kierunku, aby w wypadku skazania z art. 145 § 4 K.k. orzeczenie kary dodatkowej: zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, było obligatoryjne.</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#PawełSaar">Należy się zgodzić z postulatem podwyższenia górnej granicy pozbawienia wolności przy przestępstwie z art. 211, jednak podwyższenie także dolnej granicy nie jest całkiem zrozumiałe i świadczy o nadmiernej surowości. Pozostałe propozycje zmian nie mają w praktyce orzeczniczej istotnego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#PawełSaar">Odnośnie do projektów zmian w Kodeksie postępowania karnego (druki nr 425 i 947), których istota sprowadza się do utworzenia instytucji świadka incognito, opinia środowiska sędziowskiego, która powinna być uwzględniona, wyraża jednoznaczny sprzeciw. Pomysł wprowadzenia takiego świadka jest nie do końca przemyślany i wymaga dopracowania.</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#PawełSaar">Odnośnie do projektu nowelizacji art. 214 K.k. (druk nr 772), podzielając stanowisko o potrzebie podwyższenia górnej granicy wymiaru kary pozbawienia wolności do lat 5, uważamy, że podwyższenie także dolnej granicy z 3 miesięcy pozbawienia wolności do 6 miesięcy uniemożliwi stosowanie w niektórych sprawach tego typu przepisu art. 54 § 1. Różnorodność sytuacji, jakie mogą mieć miejsce, przemawiałaby jednak za utrzymaniem dolnego progu ustawowego zagrożenia, czyli 3 miesięcy pozbawienia wolności.</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#PawełSaar">Wysoki Sejmie! Przechodzę teraz do przedstawienia naszego zdania wobec proponowanych zmian według systematyki projektu ustawy z druku nr 433.</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#PawełSaar">Zmiany w art. 1 są w pełni zasadne. Zastrzeżenia mogą budzić propozycje następujących rozwiązań. Nie wydaje się słuszne w art. 59 § 3 zrezygnowanie z obligatoryjnego orzekania nawiązek, gdyż przepis ten dotyczy sprawców występków o charakterze chuligańskim, odnośnie do których w sposób znaczny projekt liberalizuje represje. Wydaje się, że w art. 60 § 2 należy poszerzyć krąg przestępstw wymienionych w tym przepisie o dalsze przestępstwa przeciwko mieniu (art. 203, 205, 215), gdyż są one nagminne i wiele osób z popełniania tych przestępstw, wchodząc wielokrotnie na drogę przestępstwa, uczyniło sobie stałe źródło dochodów.</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#PawełSaar">Nie wydaje się słuszne przyjęcie możliwości stosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności do sprawców określonych w art. 60 § 2 Kodeksu karnego (pkt 8), jeżeli się zważy, że osoby te to recydywiści wielokrotni, a projekt w pkt. 6 już liberalizuje w stosunku do nich represje przez zrezygnowanie z określenia dolnego progu zagrożenia, który aktualnie wynosi potrójną wysokość dolnego zagrożenia, określonego w przepisie szczegółowym.</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#PawełSaar">Nierealna przy aktualnej stopie bezrobocia jest modyfikacja art. 85 § 1, jeśli się zważy, że odpowiednik „pracy społecznie użytecznej” — kara ograniczenia wolności właśnie z powyższych powodów jest orzekana w minimalnym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#PawełSaar">Wydaje się celowe utrzymanie formy przestępstwa nieumyślnego z art. 217 § 1. Motywy zawarte w uzasadnieniu projektu dotyczące rezygnacji z tej formy przestępstwa nie są przekonywające.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#PawełSaar">Liberalizacja projektu w stosunku do sprawców drobnych przestępstw winna również spowodować nowelizację art. 27 § 1 K.k. (warunkowe umorzenie postępowania) przez przyjęcie możliwości zastosowania tego przepisu do sprawców przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności do 5 lat, a nie jak dotychczas do 3 lat, tym bardziej że projekt proponuje modyfikację art. 54 idącą w podobnym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-67.14" who="#PawełSaar">W przepisie art. 2041 § 2, określającym, kiedy stosować można środki przymusu bezpośredniego, winien znaleźć się zapis, że mogą być one stosowane także w przypadku niepodporządkowania się tymczasowo aresztowanych poleceniom organów, do których dyspozycji pozostają, przez co uniemożliwiają dokonanie czynności procesowych.</u>
          <u xml:id="u-67.15" who="#PawełSaar">Już kończę, panie marszałku. Należy też zauważyć, że redakcja przepisu 215 § 1 jest mało czytelna, jeśli chodzi o zażalenia na zarządzenia prezesa sądu. Nie wiadomo w szczególności, czy zażalenie rozpoznaje sąd odwoławczy w rozumieniu art. 25, czy też sąd odwoławczy nad sądem merytorycznie rozpoznającym sprawę. W pierwszym przypadku ma miejsce pomieszanie postępowania sądowego z wykonawczym. W drugim przypadku angażowanie sądu odwoławczego do rozstrzygnięcia sprawy o charakterze przede wszystkim porządkowym wydaje się zbyt daleko idące, a przy tym prowadzić może do przewlekłości postępowania. Te wszystkie podniesione przeze mnie uwagi powinny być uwzględnione także w toku prac komisji kodyfikacyjnej opracowującej nowe przepisy karne.</u>
          <u xml:id="u-67.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę o zabranie głosu pana posła Eugeniusza Janułę w imieniu Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#EugeniuszJanuła">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przystępujemy do kolejnej nowelizacji Kodeksu karnego i innych kodeksów spokrewnionych prawnie z Kodeksem karnym. Tak się składa, że w sytuacjach, kiedy chodzi o ewentualne zmiany prawa karnego, społeczeństwo dzieli się zwykle na dwie grupy. Jedna z nich domaga się zmian w kierunku humanitaryzmu i liberalizmu, druga natomiast jest za zaostrzeniem, czasem nawet daleko idącym. I w podobny sposób dzieli się reprezentacja parlamentarna społeczeństwa. W krajach o ustabilizowanym systemie politycznym na ogół za tą pierwszą koncepcją, czyli liberalizacji i humanitaryzacji prawa karnego, opowiada się szeroko rozumiana lewica, a za zaostrzeniem - zwykle prawica. W naszym wypadku ta polaryzacja poglądów nie rysuje się tak ostro, co dowodzi, z jednej strony, że jeszcze nie mamy zbyt ustabilizowanego systemu politycznego, ale z drugiej - co jest chyba bardziej ważne i godne podkreślenia - że zmiany, nad którymi obecnie dyskutujemy, mają bardziej charakter pragmatyczny niż wypływający z doktryn politycznych i z doktryny prawnej. W zasadzie przez opinię publiczną obecna kodyfikacja prawa karnego jest przyjmowana jako pewne zaostrzenie, chociaż - jak wskazywał bardzo słusznie pan poseł Wojciechowski - również są tu zawarte daleko idące zmiany liberalizujące.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#EugeniuszJanuła">Nowa Demokracja uważa natomiast, że głównym mankamentem jest to, że po raz kolejny nowelizujemy kodeksy, kiedy już od dłuższego czasu słyszymy, że komisja kodyfikacyjna w zasadzie ukończyła prace nad nowymi kodeksami. I w związku z tym, głosując za, nie głosujemy z satysfakcją - jak wyraził się jeden z przedmówców - ale będziemy głosowali za w poczuciu gorzkiego obowiązku, w poczuciu, że ta nowelizacja jest potrzebna; oczekujemy jednak na nowe kodeksy karne. Chyba że, jak powiedział pan poseł Rogowski, te nowe kodeksy nie są potrzebne, a być może gruntowny przegląd obecnych kodeksów również byłby wystarczający.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#EugeniuszJanuła">Za największą zaletę obecnej nowelizacji natomiast Nowa Demokracja uważa to, że rozszerza możliwość orzecznictwa sądów, a więc odchodzi od pewnego doktrynalnego prawa, zgodnie z którym sąd karny w zasadzie ograniczał się do elementu urzędniczego, miał bardzo sztywny zapis w kodeksie, żadnej możliwości manewru. Ta nowelizacja natomiast przewiduje w niektórych paragrafach bardzo dużo możliwości właśnie dla sądów, a więc dla rozpatrzenia okoliczności takich czy innych, i rzeczywiście przywraca w znacznym stopniu podmiotowość sądowi karnemu.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#EugeniuszJanuła">Jeżeli chodzi o poszczególne wnioski mniejszości: Nowa Demokracja popiera wniosek mniejszości nr 1 dotyczący art. 109, wniosek mniejszości nr 2 - kwestie zrównania w kategoriach prawa tego sprawcy, który uciekł z miejsca wypadku w stanie nietrzeźwym, oraz wniosek mniejszości nr 3 w III wariancie. Wniosek nr 4 jest wycofany. Natomiast muszę powiedzieć, że dyskutowaliśmy nad wnioskiem nr 5 dotyczącym kary śmierci.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#EugeniuszJanuła">Wysoki Sejmie! Problem ten jest bardziej natury etycznej czy nawet filozoficznej niż prawnej, bo od kilku lat sądy w zasadzie nie orzekają kary śmierci, natomiast zaistniałe moratorium wynika też z pewnej pragmatyki życia politycznego i społecznego. Nowa Demokracja uważa, że kara śmierci jest karą niehumanitarną. (Już kończę, panie marszałku.) Kara dożywotniego pozbawienia wolności jest w jakimś stopniu substytutem kary śmierci. Kwestia jest następująca: Jak dalece, z jaką skutecznością będzie ta kara stosowana i jak dalece - bo na to trzeba odpowiedzieć społeczeństwu, które reprezentujemy - ewentualne stosowanie kary dożywotniego więzienia osłoni społeczeństwo przed zorganizowaną przestępczością. Praktyka jest taka, że obecna nowelizacja wynika - w szczególności w kategoriach zaostrzania - przede wszystkim z tego, że te kodeksy zetknęły się z nowymi rodzajami, z nowymi funkcjami przestępstw o charakterze mafijnym, gangsterskim, do których ani obecne kodeksy, ani praktyka prawa praktycznie nie były przygotowane. I dlatego należy sobie zadać po raz kolejny właśnie pytanie: Jak dalece pewne zmiany, mianowicie substytucyjność, zamiana kary śmierci na dożywotnie więzienie, osłonią społeczeństwo przed zaostrzającą się, jak na razie, patologizacją i wzrostem przestępczości.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#EugeniuszJanuła">Jak już powiedziałem, Nowa Demokracja będzie głosowała za przyjęciem przedstawionych projektów ustaw.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę o zabranie głosu pana posła Władysława Adamskiego z Klubu Parlamentarnego SLD.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#WładysławAdamski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Dotychczasowa praktyka świadczy o tym, iż prace Ministerstwa Sprawiedliwości nad całościową nowelizacją prawa karnego potrwają jeszcze długo. Jest to nader mało optymistyczne, istniejący stan w wielu obszarach prawa uniemożliwia bowiem realizację ustawowych wręcz zadań prokuratury. Utrudnia strzeżenie praworządności i czuwanie nad ściganiem przestępstw. Przykładów nie brakuje. Nie wdając się w rozważania w tym względzie, chciałbym odnieść się do konkretnych, zaproponowanych w przedłożeniu rządowym rozwiązań. Myślę o sprawozdaniu odnoszącym się do druków nr 433 i 433-A.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#WładysławAdamski">Jeśli chodzi o art. 1 pkt. 1 i 2, wprowadzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności wydaje się rozwiązaniem wypełniającym dotkliwą lukę w katalogu kar. Jest ono umotywowane zwłaszcza wobec funkcjonowania w praktyce moratorium nie znajdującego oparcia w jakimkolwiek przepisie, polegającego na niewykonywaniu kary śmierci mimo jej orzekania przez sądy. Mam jednak pytanie do resortu sprawiedliwości: Czy dla jasności przy wprowadzeniu tego przepisu nie byłoby pożądane jednoznaczne, numeratywne wręcz wymienienie w części szczególnej przestępstw zagrożonych karą dożywotniego więzienia?</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#WładysławAdamski">Sprawą budzącą wątpliwości jest także pkt 3 w art. 1, dotyczący skreślenia § 4 w art. 36 Kodeksu karnego. Rodzi się bowiem pytanie: Dlaczego sąd w dalszym ciągu nie miałby mieć możliwości orzekania grzywien poza sytuacjami określonymi w art. 36 § 2 K.k. wobec sprawców przestępstw umyślnych, którzy wyrządzili szkody w mieniu? Pytam: Czy zdaniem ministerstwa w przepisie tym nie należałoby w przyszłości zmienić terminologii, zastępując słowo „społecznym” słowem „cudzym”? Oznaczałoby to zapewnienie równej ochrony mienia i własności każdego rodzaju. Należy stwierdzić, że dziś funkcjonowanie instytucji mienia społecznego na gruncie prawa karnego nastręcza coraz poważniejszych trudności w prowadzeniu postępowań o przestępstwa przeciwko mieniu, zwłaszcza wobec różnych poglądów na temat doktryny i niejednolitych orzeczeń Sądu Najwyższego. W tej sytuacji zdaje się być zasadne zrezygnowanie z pojęcia: „mienia społecznego” i zastąpienie go pojęciem: „mienia cudzego”, rozumianego jako mienie nie należące do sprawcy. Wymagałoby to jednak zmian m.in. w § 6 i § 7 w art. 120 Kodeksu karnego.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#WładysławAdamski">Odnośnie do pkt. 6 w przedstawionym przedłożeniu zrozumiałe zdaje się wprowadzenie surowszej kary wobec sprawców działających w zorganizowanej grupie lub związku mającym na celu przestępstwo. Nie można jednak nie wyrazić wątpliwości, czy nie należałoby wprowadzić do słownika art. 120 Kodeksu karnego ustawowych wyjaśnień wyrażeń i sprecyzowania, co oznacza: „zorganizowana grupa lub związek mający na celu przestępstwo”. Pozwoli to, jak przypuszczam, uniknąć dowolności i wątpliwości interpretacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#WładysławAdamski">Wysoki Sejmie! Chciałbym także opowiedzieć się za pozostawieniem w dotychczasowym brzmieniu art. 91 §3 Kodeksu karnego. Jak wiemy, umożliwia on warunkowe przedterminowe zwolnienie skazanego w warunkach art. 60 § 2 po odbyciu co najmniej trzech czwartych kary, ale tylko wtedy, gdy przemawiają za tym szczególne okoliczności. Zaproponowanie wprowadzenia zmiany w zasadzie dotyczącej warunkowych zwolnień, zwłaszcza wobec sprawców działających w recydywie wielokrotnej, wydaje się rozwiązaniem nazbyt liberalnym, zwłaszcza wobec aktualnego stanu zagrożenia ze strony takich właśnie przestępców.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#WładysławAdamski">Szanowni Państwo! Pozostałe zmiany zarówno w art. 1, jak i w art. 2 i 3, co do których nie wyrażałem opinii, wydają się propozycjami cennymi. Prokuratura Rejonowa w Ostrowcu Świętokrzyskim, z którą konsultowałem zaproponowane zmiany ustawy, szczególnie wysoko ocenia możliwość umieszczania tymczasowo aresztowanych w pomieszczeniach przeznaczonych dla zatrzymanych, także w wypadkach konwojowania. O takie uregulowanie prokuratury występowały od kilku lat, i to zarówno drogą służbową, jak i przez organizacje prawnicze. Dobrze więc, że opinie te, opinie ludzi, którzy na co dzień mają do czynienia z praktycznym stosowaniem Kodeksu karnego, zostały wreszcie uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#WładysławAdamski">Kończąc, wyrażam nadzieję, że przedłożone zmiany osiągną cele wskazane m.in. w uzasadnieniu do projektu.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Udzielam głosu panu posłowi Marianowi Michalskiemu z Klubu Parlamentarnego PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#MarianMichalski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W swoim wystąpieniu pragnę ustosunkować się tylko do projektu ustawy o zmianie Kodeksu karnego (druk nr 858), jako że już wcześniej wypowiadałem się w sprawie innych punktów sprawozdania połączonych komisji. Autorzy projektu zmiany Kodeksu karnego proponują nowelizację zapisów art. 105, 107 i 109; treść proponowanych zmian dokładnie omówił poseł sprawozdawca Aleksander Bentkowski.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#MarianMichalski">Generalną intencją autorów jest to, aby przez zmianę przepisów doprowadzić do odpowiedzialności karnej osób, które popełniły przestępstwa będące zbrodniami oraz występkami przeciwko życiu i zdrowiu ludzi i dotąd nie zostały pociągnięte do odpowiedzialności karnej, a termin przedawnienia ich czynów mija lub niebawem minie, np. wobec osób odpowiedzialnych za czyny związane z wydarzeniami w grudniu 1970 r. na Wybrzeżu, wypadkami czerwcowymi z 1976 r. oraz stanem wojennym. Zmiany te, jak wynika z treści, mają raczej charakter doraźny, ale zamysł sam w sobie trzeba uznać za zasadny.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#MarianMichalski">Jednak z wielu orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego jasno wynika, że w prawie istnieje zasada niedziałania prawa wstecz. Cytowany już wcześniej przez przedmówców art. 2 Kodeksu karnego stanowi, że w razie gdy w chwili orzekania obowiązuje inna ustawa niż w czasie popełniania czynów, należy stosować ustawę względniejszą dla sprawcy. Tym samym autorzy projektu zmian przepisu art. 105 i art. 107 Kodeksu karnego (choć głównie chodzi o art. 105) celu doraźnego nie osiągną. Skoro np. przedawnienie przestępstw popełnionych w grudniu 1970 r. mija, przy zastosowaniu art. 106 Kodeksu karnego, w grudniu 1995 r. (20 lat z art. 105 § 1 pkt 1 plus 5 lat z art. 106), to nie ma bez naruszenia zasad państwa prawa możliwości uzyskania wyroku w tej sprawie, ponieważ sąd postępując zgodnie z prawem będzie władny jedynie umorzyć postępowanie wobec oskarżonych za zbrodnie z art. 148 Kodeksu karnego i inne ze względu na przedawnienie ich karalności, nie wchodząc w ocenę merytoryczną, czy oskarżeni dopuścili się zarzuconych im czynów, czy też są niewinni.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#MarianMichalski">Inny problem: na gruncie przepisów Kodeksu karnego nie można dojść do takiej interpretacji, aby pomimo upływu przedawnienia karalności można było pociągnąć do odpowiedzialności karnej, ponieważ Kodeks karny nie przewiduje i nie zna instytucji zawieszenia biegu terminu przedawnienia karalności wskutek braku przewidzianego prawem działania organów ścigania, czyli prokuratury i policji. Kodeks karny zna instytucję zawieszania biegu przedawnienia karalności np. wobec posła (uchylenie immunitetu).</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#MarianMichalski">Trzeba przyznać, że obecny stan prawny jest niedoskonały, niesprawiedliwy, bo nie pozwala na sprawiedliwe osądzenie osób, którym przypisuje się zbrodnie związane z wypadkami chociażby na Wybrzeżu w 1970 r., nie można jednak niesprawiedliwości zastąpić inną niesprawiedliwością, tworząc ad hoc przepisy doraźne, które i tak nie osiągną zamierzonego skutku, albowiem proponowane zmiany (jeżeli Sejm je uchwali) i tak nie będą miały zastosowania do zaszłości, a jedynie do czynów popełnionych już po wejściu nowelizacji w życie. A o to chyba autorom noweli nie chodziło. Jeśli nowela ma dotyczyć przyszłości, to przedłużenie przedawnienia do 30 lat z punktu widzenia reedukacji i resocjalizacji w zasadzie nie spełni celu.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#MarianMichalski">Odnośnie do proponowanej zmiany art. 109 Kodeksu karnego - dopisanie drugiego zdania ma swoje uzasadnienie, gdyż zapobiegnie to obecnej sytuacji, kiedy z powodu przedawnienia nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej osób, które ze względu na pełnione funkcje publiczne nie mogły być pociągnięte do odpowiedzialności karnej. Inaczej mówiąc, proponowana zmiana w przyszłości zapobiegnie sytuacji, jaka występuje obecnie, chociażby odnośnie do osób odpowiedzialnych za przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu popełnione m.in. w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#MarianMichalski">Wysoka Izbo! Sądzę, że przepis ten będzie przestrogą dla osób obecnie pełniących funkcje publiczne.</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Taylora z Klubu Parlamentarnego Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#JacekTaylor">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przekażę poprawkę na piśmie panu marszałkowi, tylko najpierw powiem, o co chodzi. Przede wszystkim uważam wątpliwości klubu SLD i klubu PSL w sprawie zmiany art. 105 Kodeksu karnego - te wątpliwości, o których przed chwilą słyszeliśmy - za całkowicie niesłuszne i niezrozumiałe. Tym wszystkim, którzy je zgłaszali, pragnę przypomnieć, że Sąd Najwyższy zajął stanowisko zupełnie inne. Póki okres przedawnienia nie upłynął, jak najbardziej wolno go wydłużać i nie narusza się przez to zasady art. 2 § 1, tzn. niedziałania prawa wstecz. Będzie też można ten przedłużony okres stosować w dalszym ciągu. Tak że te wątpliwości są tyleż niezrozumiałe, co zupełnie pozbawione podstaw. Jak mówię: Sąd Najwyższy, który będzie tu ostatnią instancją, nie ma wątpliwości - i to zostało nam w toku posiedzeń komisji zakomunikowane.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#JacekTaylor">Natomiast inne wyrażane tu obawy - że ta dalsza zmiana dotycząca art. 109 Kodeksu karnego może chybić celu, może nie osiągnąć celu, dla którego została zgłoszona - uważam za na tyle słuszne, że zgłaszam poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#JacekTaylor">Wnoszę zatem o dokonanie takiej zmiany, by w miejsce treści dotychczasowego pkt. 25 art. 1 projektu wprowadzić słowa: „W art. 108 Kodeksu karnego dodaje się § 2 w następującym brzmieniu: Bieg terminu przedawnienia umyślnych przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, wolności lub wymiarowi sprawiedliwości, zagrożonych karą pozbawienia wolności powyżej 3 lat, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych w czasie lub w związku z pełnieniem ich funkcji, rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 1990 r. Art. 2 § 1 Kodeksu karnego nie ma w takich wypadkach zastosowania”.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#JacekTaylor">Proszę, składam panu marszałkowi tę poprawkę. Ten przepis usunie wątpliwość. Niektórzy karniści są mianowicie zdania, że art. 2 § 1 Kodeksu karnego w ogóle nie ma zastosowania do części ogólnej Kodeksu karnego i stosuje się go tylko do części szczególnej. Być może mają rację, ale by usunąć niepewności - wszelkie niepewności - chcemy wprowadzić ten przepis, zgodnie z projektem, który przeczytałem. Mówi on, że obowiązywać będzie stan prawny istniejący w chwili orzekania.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#JacekTaylor">Co się tyczy uwag - zgłaszanych dzisiaj dosyć licznie - dotyczących projektowanego moratorium na wykonywanie kary śmierci, pragnę przypomnieć, że zgłaszali je posłowie deklarujący się jako przeciwnicy kary śmierci. I tym przeciwnikom kary śmierci, którzy jednakże narzekali, że znowu nadszedł niewłaściwy moment, by coś tu zmieniać, pragnę powiedzieć, że w Polsce od kilku lat - i tak pewnie będzie jeszcze przez następnych kilka lat - co roku są jakieś wybory i stale będzie niewłaściwy moment. Więc powiadam: więcej odwagi. Niestety, musimy wziąć na siebie to ryzyko; również ryzyko związane z niewłaściwym momentem dokonywania tego typu zmian.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Pawlickiego z Klubu Parlamentarnego PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#JacekPawlicki">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W zasadzie chciałbym się ograniczyć do trzech spraw, które zostały przedstawione w sprawozdaniu Komisji Sprawiedliwości dotyczącym zmiany ustawy, nad którą debatujemy. Tak jak powiedział pan poseł Kamiński, w zasadzie drugie czytanie powinno się ograniczyć tylko i wyłącznie do wniosków mniejszości zgłaszanych podczas drugiego czytania bądź też do wniosków mniejszości zgłoszonych na posiedzeniu komisji i przedstawionych w sprawozdaniu komisji. Moje wystąpienie miało się odnosić do wniosku nr 4, zawartego w sprawozdaniu, czyli do wykreślenia art. 4. Przede mną miał wystąpić pan poseł Mazurkiewicz, który ten wniosek mniejszości zgłosił, widziałem jednak, że go wycofał. Przypomnę tylko, że wykreślenie art. 4 miało na celu wykreślenie nowej redakcji art. 60 §1 i 2 Kodeksu karnego.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#JacekPawlicki">Ten opracowany w Ministerstwie Sprawiedliwości projekt nowelizacji Kodeksu karnego zawierał i zawiera nową, racjonalną redakcję art. 60. Nie rezygnując z instytucji recydywy, daje on sędziemu orzekającemu w danej sprawie większą swobodę w podejmowaniu decyzji co do wymiaru kary. Chciałbym wyraźnie powiedzieć, że więziennictwo opowiadało się za dokonaniem tej zmiany, w przekonaniu, że będzie ona miała istotny wpływ na wymiar kary orzekanej wobec skazanych recydywistów.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#JacekPawlicki">Wejście w życie nowego art. 60 doprowadzi do sytuacji, że w jednostkach penitencjarnych będą przebywać dwie kategorie recydywistów - skazanych pod rządami starej i nowej ustawy. Niejednokrotnie przy zbliżonych stanach faktycznych wymiar kary może się różnić w sposób znaczny. Sytuacja taka może spowodować wzrost napięcia wśród osadzonych recydywistów, których liczba według stanu na dzień 31 grudnia 1994 r. wynosiła 25 843 (w tym 673 młodocianych), co stanowi 40% populacji więźniów. Osadzeni ci wyrażają przekonanie, że zmiana przepisów dotyczących recydywy będzie się wiązała z możliwością wcześniejszego opuszczania przez nich zakładów karnych - jako formy zadośćuczynienia za skazanie w warunkach, gdy obowiązywało nadmiernie represyjne prawo.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#JacekPawlicki">Na istnienie tego rodzaju sytuacji jednoznacznie wskazują przeprowadzane co kwartał analizy nastrojów wśród osadzonych. Podczas prac w komisji również przedstawiciele więziennictwa potwierdzali słuszność wprowadzenia tego zapisu. Obniżenie progów do 1/2 przy recydywie zwyczajnej i do 2/3 przy multirecydywie jest — zdaniem moim i kolegów pracujących w zakładzie karnym — absolutnie słuszne.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#JacekPawlicki">Cieszy mnie bardzo, że pan poseł Mazurkiewicz wniosek mniejszości wycofał, w związku z tym artykuł ten będzie umieszczony w nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#JacekPawlicki">Chciałbym się jeszcze odnieść do dwóch kwestii. W art. 2 mamy trzy warianty dyskutowanej w komisji i tutaj w Sejmie podczas pierwszego czytania kwestii aresztów policyjnych, które w naszym projekcie nazywa się pomieszczeniami specjalnymi policyjnymi. Nie będę się na ten temat rozwodził, było to podnoszone przez wielu posłów zarówno podczas pierwszego czytania, jak i teraz. Dodam tylko, że w pierwszym wariancie, zgłoszonym przeze mnie w toku prac komisji, chodziło mi głównie o sprawę najistotniejszą ze względów technicznych, bezpieczeństwa i wielu innych. Znalazła się ona również w wariancie trzecim, zaproponowanym przez pana przewodniczącego Bentkowskiego. Nie będę oceniał, który wariant jest lepszy. Cieszy mnie fakt, że i w pierwszym, i w trzecim jest zawarta ta idea główna, na której mi bardzo zależało. Chodzi o to, aby osoby zatrzymane przez policję były przyjmowane do zakładu karnego w godzinach pracy administracji więziennej. Bardzo często było tak, że przywożono ludzi zatrzymanych do zakładów karnych po godzinie 15, kiedy nie ma lekarza, nie ma administracji, jest ograniczona liczba pracujących funkcjonariuszy, a w związku z tym rośnie niebezpieczeństwo ucieczek i innych niebezpiecznych sytuacji. Przepis ten mieści się w dwu wariantach, pierwszym i trzecim, drugi zupełnie odstaje od mojej koncepcji załatwienia sprawy. W związku z tym nie będę namawiał państwa do głosowania za którymkolwiek, bo one się różnią, niemniej jednak i pierwszy, i trzeci konsumują to, o co mi chodziło w pracach komisji.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#JacekPawlicki">Wreszcie sprawa ostatnia, również tutaj mocno dyskutowana - sprawa moratorium na wykonanie kary śmierci. Przychylam się do głosów m.in. pana posła Kamińskiego i wielu innych, którzy odsyłają tę sprawę do rozstrzygnięcia w referendum ogólnospołecznym, by nie rozstrzygać tego takim zapisem, który de facto powoduje, że... Wprowadzenie moratorium na wykonanie kary śmierci powoduje, iż osoba mająca orzeczoną karę śmierci przebywa w celi śmierci przez 5 lat i nie wie (i takiej gwarancji nikt z nas nie ma), czy nowy parlament - czy ten parlament - zniesie karę śmierci, czy też nie zniesie. A jeśli nie zniesie, to co po 5 latach?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Czy pan poseł Janusz Wojciechowski chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę bardzo, w trybie sprostowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W trybie sprostowania do wypowiedzi pana posła Gaberlego, który stwierdził, iż nie odróżniam sytuacji, kiedy sprawca kradzieży używa przemocy, żeby utrzymać się w posiadaniu mienia, od sytuacji, kiedy sprawca wypadku drogowego ucieka czy oddala się pod wpływem szoku z miejsca wypadku. Otóż, popierając propozycję, nie miałem na myśli sytuacji, kiedy sprawca oddala się pod wpływem szoku z miejsca wypadku, i takiej sytuacji nie ma się również na myśli w projekcie. Tam jest wyraźnie mowa o tym, że chodzi o sytuację, gdy sprawca zbiegł z miejsca wypadku. Jeżeli oddali się pod wpływem szoku, to postępowanie sądowe zna sposoby na ustalenie tego i oczywiście taka sytuacja w tym przepisie się nie mieści.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę o zabranie głosu zastępcę prokuratora generalnego pana Stefana Śnieżkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#StefanŚnieżko">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Najpierw chciałbym wyrazić zadowolenie. Otóż wydaje się, że nastał dobry czas dla kodyfikacji karnych, ponieważ w niewielkich odstępach czasu przechodzą, są dyskutowane i zmierzają do uchwalenia ważne, oczekiwane i potrzebne kodyfikacje nowelizujące prawo karne. W dniu 11 maja Wysoka Izba uchwaliła istotną, ważną nowelizację Kodeksu postępowania karnego, dzisiaj jesteśmy chyba blisko uchwalenia ważnej nowelizacji prawa karnego materialnego - Kodeksu karnego wykonawczego i innych przepisów uzupełniających, a bardzo potrzebnych. Sądzę, że w tym dobrym dla kodyfikacji prawa karnego ciągu znajdzie się również oczekiwana i znowu przywoływana dzisiaj w niektórych wystąpieniach pełna kodyfikacja prawa karnego. Wszystko wskazuje na to, że niedługo Wysoka Izba zajmie się całościową kodyfikacją prawa karnego, tak potrzebną i oczekiwaną.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#StefanŚnieżko">Odnosząc się krótko do przebiegu dyskusji, gdy chodzi o dzisiejszy temat obrad Wysokiej Izby, gdy chodzi o kodyfikację prawa karnego, o przedłożenie rządowe i uzupełnienie, jakie stanowią propozycje poselskie, to w tym zakresie chciałbym głównie odnieść się do dyskusyjnych kwestii, a nie powtarzać - zrobione to już zostało przedtem - całościowej charakterystyki proponowanych zmian.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#StefanŚnieżko">Jeśli chodzi o kwestie dyskusyjne, tzn. w nawiązaniu do propozycji rządowej i do tego, co wnieśli posłowie, do poprawek mniejszości, to chciałbym się wypowiedzieć w następujących kwestiach:</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#StefanŚnieżko">W odniesieniu do nowelizacji art. 105 i art. 109 - uzupełnienia art. 109 - chcę powiedzieć, że, jak wiadomo, projekt rządowy nie zawierał tego rozwiązania - jest to propozycja poselska. Jakby bezdyskusyjna jest sprawa treści nowego art. 105 czy nowelizacji art. 105, przedłużającej okres przedawnienia ścigania i wyrokowania. Natomiast dyskusyjna jest propozycja dotycząca art. 109 Kodeksu karnego. Stanowisko rządu było prezentowane i rząd podtrzymuje je, tzn. wydaje się, że jest zbyt wiele wątpliwości co do regulacji zaproponowanej w art. 109, kiedy to proponuje się obok zbrodni najcięższych, nie podlegających przedawnieniu, przenieść czy rozszerzyć to nieprzedawnianie na niekiedy przecież z punktu widzenia prawa materialnego występki zagrożone niewysoką karą, czyli o niewielkim, nie o tak znacznym stopniu społecznego niebezpieczeństwa. Występuje tu pewien rodzaj dysproporcji. Chcę tu potwierdzić wyrażane wątpliwości co do relacji artykułów tej zmiany w tym zakresie oraz art. 2 § 1 Kodeksu karnego. Dobrze, że problem ten został tu dostrzeżony, bo on istnieje. Jest to problem poważny - aby ta instytucja była rzeczywiście wykonalna, aby można było przy wymierzaniu kary, przy wymierzaniu sprawiedliwości ją stosować. Nie chcę się odnosić do zgłoszonych na gorąco propozycji próbujących usunąć te trudności. Sądzę, że one nie w pełni są dojrzałe. Czas, który dzieli drugie czytanie od trzeciego czytania, będzie czasem dobrym i potrzebnym, aby sprawę dogłębnie przeanalizować i zaproponować rozwiązanie, które sprawi, że ze znowelizowanego art. 105 będzie pożytek, a także - gdyby tak trzeba było - żeby również art. 109 miał sens. Propozycja, jaką się tutaj przedkłada, w porównaniu z tym co rząd przedstawiał, wydaje się wysoce wątpliwa.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#StefanŚnieżko">Odnośnie do skreślenia rządowej propozycji — bo to było w rządowym projekcie — § 4 w art. 145 Kodeksu karnego; chodzi o karalność, o której tu wspominano kilkakrotnie, karalność ucieczki sprawcy wypadku. Jakkolwiek była to propozycja rządowa, to w istocie jej nie podtrzymujemy. Wątpliwości, jakie zostały wysunięte, wydają się poważne, zwłaszcza gdy weźmiemy pod uwagę, że ostatnio uchwała Sądu Najwyższego wyjaśniła odpowiednio pewne sytuacje związane z ucieczką z miejsca wypadku. Chcę tu przypomnieć, że Sąd Najwyższy w drodze wykładni, tzn. w drodze odpowiedzi na pytania prawne, wyjaśnił, że pozostawienie przez sprawcę wypadku osoby, czyli ofiary, w sytuacji zagrażającej jej życiu lub zdrowiu stanowi odrębne przestępstwo. Do tej pory obowiązywało w judykaturze, w orzecznictwie zupełnie inne podejście — uważano, że jest to czyn współukarany, musi być traktowany jako czyn współukarany. Wyjaśnienie Sądu Najwyższego wyczerpuje albo rozstrzyga najważniejszy czy najdrażliwszy problem, jeśli chodzi o ucieczkę z miejsca wypadku. Domaga się bowiem surowego potraktowania i surowej oceny tych sytuacji, kiedy sprawca wypadku ucieka, pozostawiając ofiarę w sytuacji prowadzącej do zejścia śmiertelnego lub grożącej w sposób istotny życiu lub zdrowiu. To uzupełnienie czy wyjaśnienie dokonane przez Sąd Najwyższy uzupełnia o tyle sytuację, która była przedmiotem tej nowelizacji czy propozycji nowelizacji, że w rozumieniu rządu nie nalegamy, aby ten § 4 - tak jak to było w propozycji rządowej — podtrzymać.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#StefanŚnieżko">Jeśli chodzi o dyskutowaną propozycję dodania po art. 2151 art. 2152–2156 Kodeksu karnego wykonawczego — mam tu na myśli areszty policyjne — propozycja komisji dotyczy usunięcia tej instytucji. Są natomiast trzy warianty wniosków mniejszości, które się nieco od siebie różnią, z tym że II wariant jest właściwie powtórzeniem propozycji rządowej. Chcę powiedzieć z całym naciskiem, że podtrzymujemy tę propozycją rządową, jeśli chodzi o istnienie czy wprowadzenie instytucji aresztów policyjnych w takim wymiarze, z takimi ograniczeniami, z takimi zabezpieczeniami, jakie zostały tam zapisane.</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#StefanŚnieżko">Chciałbym w związku z tym powiedzieć kilka słów. Najpierw usłyszałem tutaj taki apel - niechże Ministerstwo Sprawiedliwości dostosuje lokalizację aresztów śledczych do potrzeb postępowania itd. Łatwo tego rodzaju apel tutaj wygłaszać, tylko proszę Wysoką Izbę, by od razu pomyśleć, co to znaczy dostosowanie sieci czy lokalizacji aresztów śledczych do potrzeb. Oznacza to konieczność wybudowania kolejnych kilkunastu czy kilkudziesięciu aresztów śledczych, oznacza to także ogromne pieniądze. Przecież ta propozycja nowelizacji związana z art. 215 Kodeksu karnego wykonawczego jest właściwie niczym innym i tylko ten jej cel wchodzi tu w grę - chodzi o ogromne koszty postępowania karnego, zarówno postępowania przygotowawczego, jak i sądowego. Nie będę powtarzał tych argumentów, które państwo znacie. Przewożenie, konwojowanie na rozprawę, konwojowanie w celu dokonania krótkotrwałych, a jednak potrzebnych czynności w postępowaniu przygotowawczym ogromnie podraża koszty postępowania z jednej strony, a z drugiej przedłuża to postępowanie, utrudnia racjonalne działania organów ścigania. Ta propozycja tylko do tego zmierza.</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#StefanŚnieżko">Rozumiem zastrzeżenia płynące z wadliwej praktyki okresu sprzed 1989 r., kiedy to areszty milicyjne były nadużywane. Ale czy instytucja sama z siebie jest wadliwa, czy też warunki, w których ta instytucja funkcjonuje? Chciałbym zwrócić uwagę na to, że działa to w innych warunkach, w końcu przecież są inne założenia ustrojowe, mamy inny ustrój, inna jest kontrola społeczna, inna waga i ranga wymiaru sprawiedliwości, kontroli sądowej, obrony itd. Krótko mówiąc, tego rodzaju niebezpieczeństwa czy obawy, jakie płyną z reminiscencji, są z pragmatycznego punktu widzenia nieuzasadnione. W zapisach art. 215 jest dostatecznie dużo zabezpieczeń, które sprowadzają do minimum niebezpieczeństwo nadużycia przez organy ścigania czy też policję tej instytucji. Krótkotrwałość, maksymalny okres tego, skarga do sądu, kontrola sądowa, niemożliwość wykonywania w czasie konwojowania tych czynności procesowych - wszystko to, co jest zapisane, stwarza wystarczającą gwarancję, że nie wchodzi w grę niebezpieczeństwo nadużycia, jakie się tu powołuje, kiedy zastanawia się nad tą instytucją.</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#StefanŚnieżko">Naprawdę proszę, Wysoka Izbo, o poważne rozważenie jeszcze raz potrzeb, bardzo pragmatycznych. Jest to niezbędne dla ułatwienia przyspieszenia zracjonalizowania postępowania karnego. Chciałbym tu jeszcze przypomnieć i zwrócić uwagę, że w owym niesławnym okresie te areszty policyjne przecież istniały obok aresztów śledczych w tych samych miejscowościach. To nie jest tak, że one były... po prostu rzeczywiście stanowiły pewną patologię. Ta propozycja jest pozornie tylko podobna do tego, co było statuowane art. 209 dawnego Kodeksu karnego wykonawczego. Jest ona jednak zupełnie inna. Być może, Wysoka Izbo, długo o tym mówię, ale jest to ważne. Jeszcze raz prosiłbym o przeanalizowanie tej sytuacji przed trzecim czytaniem, aby problem najzupełniej spokojnie i obiektywnie rozpatrzyć, wychodząc z założenia, że działające instytucje państwowe zasługują na pewne zaufanie. Jest tu potrzebna różnego rodzaju kontrola prawna, ale przede wszystkim mają działać - trzeba zakładać, że działać powinny - zgodnie ze swoją istotą.</u>
          <u xml:id="u-81.9" who="#StefanŚnieżko">Wysoka Izbo! Następna kwestia dyskusyjna, o której tutaj mówiono, to propozycja art. 4 - to znaczy ta inna formuła udzielania w okresie przejściowym warunkowych, przedterminowych zwolnień dla recydywistów po zmianie art. 60. Propozycja ta, dotycząca innego traktowania, została wycofana, więc nie wiem, czy to jest, czy nie, choć wydaje się - przynajmniej tak rozumiałem pana posła Adamskiego - że problem nadal istnieje. Z naszego punktu widzenia wprowadzenie tej instytucji na okres przejściowy jest wysoce wątpliwe. W istocie jest to dla tych, którzy w tej chwili odbywają karę, skazani w warunkach recydywy, jakaś gwarancja czy zapowiedź quasi-amnestii. Jednym słowem, jakiekolwiek potem byłoby stosowanie tego nowego przepisu, zmieniające jednak regułę - a chcę tu przypomnieć, że reguły warunkowego przedterminowego zwalniania w stosunku do recydywy, mimo zmiany przepisów dotyczących łagodniejszego potraktowania recydywistów w nowej redakcji art. 60 - to przecież warunkowe przedterminowe zwolnienie, te okresy, pozostają takie same. Czyli na okres przejściowy dla tych, którzy do tej pory zostali skazani, wprowadza się pewien nacisk, pewien przymus zastosowania. Tak to może być odebrane przez osoby skazane. Jest to pewne niebezpieczeństwo stwarzania napięć w zakładach karnych. Ale ja to tylko chciałbym zasygnalizować, bo przecież, powiadam, do tych, którzy będą skazywani już w oparciu o nowy przepis art. 60 i rozpoczną odbywanie kary, znowu będą stosowały się, tak jak dotychczas, okresy warunkujące możliwość udzielenia zwolnienia. Na to chciałbym delikatnie zwrócić uwagę i powiedzieć, że jest to, powiadam, wysoce wątpliwe wprowadzanie, a jeżeli już taka instytucja się pojawi - wiele na to wskazuje - to chciałbym prosić, na co zresztą przedstawiciele naszego resortu w pracy w komisjach zwracali uwagę - żeby podkreślić w tym przepisie, że tylko w wyjątkowych wypadkach możliwe będzie zastosowanie warunkowego przedterminowego zwolnienia z tymi krótszymi okresami, żeby wpisać tę wyjątkowość, podkreślić, że to nie będzie automatyczne. Chciałbym zwrócić uwagę, że takie zapisanie, jakie proponuje się, wywoła wrażenie wśród tych oczekujących, czy odbywających karę, że zapowiada się swego rodzaju automatyczny obowiązek udzielania warunkowych przedterminowych zwolnień po upływie skróconych okresów. Żeby uniknąć tego rodzaju - powiedziałbym - sugestii, w takim wypadku powtórzę to, co przedstawiciele naszego resortu mówili w komisjach: należy wpisać tam tę wyjątkowość, że tylko w wyjątkowych wypadkach może być stosowane tego rodzaju warunkowe przedterminowe zwolnienie.</u>
          <u xml:id="u-81.10" who="#StefanŚnieżko">Następna sprawa - moratorium na wykonywanie kary śmierci. Ja tu się przychylam do tych posłów, którzy tutaj mówili, że jest to problem zbyt poważny, aby go rozstrzygać przy okazji doraźnej nowelizacji - ważnej, potrzebnej - ale jednak doraźnej nowelizacji. Zatem ponieważ przed nami, jak sądzę, bardzo niedługo, praca nad pełną kodyfikacją prawa karnego, tam jest właściwie miejsce, aby rzecz przesądzić.</u>
          <u xml:id="u-81.11" who="#StefanŚnieżko">Chciałbym przy okazji tego moratorium zwrócić uwagę na jeszcze jeden element. Otóż proponuje się przecież - ale też panowie posłowie mówili o tym - mówi się o tym, że na 5 lat wstrzymuje się wykonanie orzeczonych kar śmierci. Na 5 lat. Przecież nikt nie zagwarantował, że po tych 5 latach jednak kara śmierci, jako istniejąca w Kodeksie karnym, nie zostanie uchwalona. Co wtedy? Co z osobami, które, załóżmy, w tym okresie, w okresie 5 lat, zostaną na karę śmierci skazane? To wręcz nieludzkie zostawiać je w takiej sytuacji, że mają przez 5 lat czekać, czy w końcu zostanie wykonana ta kara, czy nie. Właściwie w istocie wydaje się, że niemożliwe byłoby w takim wypadku nawet rozpatrzenie obligatoryjnego prawa łaski, które ma zawsze prezydent w przypadku orzeczenia kary śmierci. Przy przepisie zakładającym moratorium, że przez 5 lat nie można kary wykonywać, zdaje się, że prezydent nie miałby możliwości ustosunkowania się do tej kwestii bez odczekania 5 lat. Z tych wszystkich względów podtrzymujemy nasz krytyczny stosunek do tej propozycji.</u>
          <u xml:id="u-81.12" who="#StefanŚnieżko">Mówili państwo, że albo kara śmierci, albo kara dożywocia, że to się jakby kłóci. Chciałbym przypomnieć, że w przedwojennym Kodeksie karnym były obie kary i nie uważano, że one się kłócą, że są niemożliwe. Odniosę się do wątpliwości pana posła Adamskiego, który powiedział, że jego zdaniem powinno się w przepisach szczególnych już teraz wskazać, w których miejscach kara dożywocia może być stosowana. To jest łamanie całej koncepcji. Kara dożywocia według tej propozycji jest karą, która ma być orzekana wyjątkowo zamiast kary śmierci. To jest generalna zasada i zmienienie jej wiązałoby się z zupełnie inną koncepcją. I mogłoby się to tylko wiązać wtedy, kiedy rzeczywiście kara śmierci byłaby znoszona, ale jej się nie znosi. A zatem propozycja wpisania w przepisach szczególnych kary dożywocia wydaje się niezasadna.</u>
          <u xml:id="u-81.13" who="#StefanŚnieżko">Odnosząc się do przedstawionych w czasie dyskusji, szczególnie przez pana posła Gaberlego, wątpliwości co do relacji proponowanego art. 58a, czyli podwyższonego zagrożenia sankcji karnej za popełnienia przestępstw w zorganizowanej grupie lub w związku przestępczym, z art. 276, chcę powiedzieć, że istotnie ten problem trafnie został podniesiony i wymaga poważnego namysłu. Chodzi o to, aby prawo nie wprowadzało zakłóceń, bo rzeczywiście, jeśli chodzi o art. 276 i proponowany art. 58a, to może się przy stosowaniu tych przepisów pojawić pewna wątpliwość.</u>
          <u xml:id="u-81.14" who="#StefanŚnieżko">Chciałbym powiedzieć, że w art. 44 proponowanej nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego jest tylko grupa przestępcza, a nie ma związku przestępczego tam, gdzie chodzi o surowsze warunki odbywania kary. Nad zsynchronizowaniem warto by się zastanowić. Nie chcę się ustosunkowywać do tego problemu. Jest on jednak poważny i wymaga ustosunkowania się do niego. Z mojej strony mogę tylko zapewnić, że resort przedstawi umotywowaną propozycję w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-81.15" who="#StefanŚnieżko">Czy pojęcia zorganizowanej grupy i związku przestępczego nie powinny być zdefiniowane w art. 120? To kwestia podniesiona przez pana posła Adamskiego. Dobrze by było, tylko chcę z góry powiedzieć, że jest to bardzo trudne. Otóż komisja kodyfikacyjna działająca przy ministrze sprawiedliwości przygotowująca całościową kodyfikację prawa karnego też jakby odstąpiła od zdefiniowania tego jak w słowniczku w art. 120, zostawiając to przyszłemu orzecznictwu, judykaturze, doktrynie, bo to zdaje się jest najlepsza forma do tego, aby ten przepis nabrał właściwej treści.</u>
          <u xml:id="u-81.16" who="#StefanŚnieżko">Wreszcie uwaga pana posła Adamskiego, że warto byłoby pojęcie mienia społecznego usunąć z Kodeksu karnego. Tak jest, tylko że to trzeba zrobić przy całościowej modyfikacji prawa karnego.</u>
          <u xml:id="u-81.17" who="#StefanŚnieżko">Wysoka Izbo! Kończąc już, chciałbym podziękować za wkład, za wysiłek, za to zaangażowanie w porządkowanie prawa karnego, tak potrzebne polskiemu wymiarowi sprawiedliwości, i chcę potwierdzić przekonanie, że ta ustawa zostanie przygotowana w sposób najlepszy, w czym nasz resort, reprezentujący rząd, weźmie udział, tak jak do tej pory. Miejmy nadzieję, że w nieodległym czasie cała kodyfikacja prawa karnego stanie się przedmiotem obrad Wysokiej Izby, na czym nam wszystkim tak bardzo zależy. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-81.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-81.19" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Aleksander Małachowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję zastępcy prokuratora generalnego panu Stefanowi Śnieżce.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Aleksandra Bentkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Po pierwsze, jestem zaskoczony wypowiedzią pana prokuratora Śnieżki, ponieważ na własną rękę, nie sądzę, żeby miał takie upoważnienie, dokonuje zasadniczych zmian w propozycji rządowej. I nie wiem, czy istotnie nastąpiła taka polaryzacja poglądów w resorcie, czy też jest to tylko powiedziane na gorąco, po wysłuchaniu dyskusji sejmowej, ale jeżeli w propozycji rządowej znajduje się przepis mówiący o zmianie art. 145, jeżeli proponuje się wprowadzenie tej surowej kary wobec sprawców, którzy uciekają z miejsca popełnienia poważnego wypadku komunikacyjnego, jeżeli na posiedzeniach komisji przedstawiciele rządu przez cały czas usiłują bronić tego rozwiązania, to zaskakuje mnie ta zmiana, o której dzisiaj usłyszałem, że w zasadzie ministerstwo teraz nie broniłoby tej propozycji.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#AleksanderBentkowski">Jeżeli Ministerstwo Sprawiedliwości rzeczywiście chce skutecznie zapobiegać tego rodzaju przestępstwom, to powinno bronić tej propozycji. Takie jest moje zdanie. Ale, oczywiście, jako sprawozdawca przedstawiałem to w miarę obiektywnie i mówiłem, że jest to po prostu wniosek mniejszości, dlatego nie mogłem się nad nim szeroko rozwodzić. Teraz, kiedy znam takie stanowisko rządu, muszę powiedzieć, że komisja nie jest związana tą wypowiedzią i Sejm nie jest związany tą wypowiedzią. Jak sądzę, na posiedzeniach komisji będziemy prosić o jednoznaczne stanowisko w tej materii.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#AleksanderBentkowski">Dalszy ciąg wypowiedzi jest również dla mnie pewnym zaskoczeniem: niechęć do art. 4 i do tego - przejściowego - łagodniejszego warunkowego przyspieszenia zwolnienia, to jest przecież pomysł rządowy. Mnie się on osobiście nie podoba, ale są pewne racje, które przemawiają za tym, żeby jednak to rozwiązanie wprowadzić. Będzie to jeszcze przedmiotem głosowania w Sejmie i myślę, że ostatecznie wypowiemy się co do tej, jakkolwiek by ją nazwać, drażliwej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#AleksanderBentkowski">Natomiast odnośnie do poprawki dotyczącej art. 58 — odejście od tego pojęcia, które jest przyjęte w projekcie ustawy: „jeżeli sprawca działa w zorganizowanej grupie lub związku mających na celu przestępstwo” i wprowadzenie pojęcia węższego: „w grupie mającej na celu przestępstwo”, wydaje mi się rozwiązaniem innym, niż wynikające z uzasadnienia pana posła Gaberlego. Pan poseł Gaberle twierdził, że są olbrzymie kłopoty z definiowaniem: co to jest zorganizowana grupa? I dlatego też powinno się od nieostrych pojęć odchodzić, a sam proponuje pojęcie grupy mającej na celu przestępstwo. Może rzeczywiście moja interpretacja jest niesłuszna, ale w moim przekonaniu propozycja pana posła Gaberlego dotycząca tego pojęcia jest bardzo szeroka i praktycznie rzecz biorąc, jeżeli zostanie popełnione jakiekolwiek przestępstwo bez jakichkolwiek związków głębszych w danej grupie, to będzie to grupa mająca na celu przestępstwo, bo wiadomo, przestępstwo zostało popełnione. Wykluczam przestępstwa przypadkowe, bo to już jest zupełna teoria. Tak więc oczywiście w komisji będziemy się nad tym zastanawiać, ale obawiam się, że jest to tak szerokie określenie grupy, że będzie to zapis wysoce wyjątkowy.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#AleksanderBentkowski">Natomiast szeroka tutaj była debata... zwłaszcza pan poseł Michalski bardzo dokładnie rozważył wszystkie wątpliwości dotyczące art. 105, chyba art. 107, 109 i nasze wątpliwości. Pan poseł Taylor mówił, że nie ma tu żadnych wątpliwości, że przecież Sąd Najwyższy w tej materii już się wypowiedział, ale zaraz potem złożył bardzo dokładną poprawkę dotyczącą art. 108, a tym samym i art. 109. Tak więc jak gdyby zaprzeczył sobie samemu. Wysoki Sejmie, jest to problem bardzo poważny, jak do tych proponowanych zmian odnosić art. 2 Kodeksu karnego. Myślę, że do tego problemu musimy jeszcze raz powrócić na posiedzeniu komisji, ażeby nie było tak, że stworzymy przepis, który od początku będzie przepisem martwym.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#AleksanderBentkowski">Dziękuję panu posłowi Rogowskiemu, który był uprzejmy przejąć sprawę poprawki dotyczącej art. 39 Kodeksu karnego wykonawczego. Myślę, że na posiedzeniu komisji będziemy mieli okazję o tym problemie dyskutować.</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#AleksanderBentkowski">Dziękuję wszystkim, którzy zabierali głos. Nie sądziłem, że tak dużo posłów będzie chciało mówić na tak wąski temat, jakim jest Kodeks karny.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Aleksandrowi Bentkowskiemu z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan prokurator Stefan Śnieżko prosi jeszcze o głos.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie prokuratorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#StefanŚnieżko">Wysoki Sejmie! Panie Marszałku! Dwie sprawy. Jedna dotyczy art. 145 § 4 w propozycji rządowej, który teraz jest jakby nie podtrzymywany. W istocie jest to propozycja, co do której wątpliwości wzbudzone zostały również wśród znawców sprawy w resorcie w ramach prac nad tą poprawką, nad tą częścią nowelizacji, i w czasie obrad komisji sejmowej. Ja niejako podzieliłem się tymi wątpliwościami, które w resorcie się pojawiły. Oczywiście jest kwestia do rozważenia wszystkich za i przeciw, i jak Wysoki Sejm postanowi, tak będzie.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#StefanŚnieżko">Teraz co do nowelizacji dotyczącej recydywy. To się pojawiło jednak w czasie prac komisji sejmowej. W rządowym projekcie tego nie było. Mówiłem o tym, przedstawiając różnego rodzaju wątpliwości związane z tą propozycją. Moim zdaniem również wymaga to wyraźnego, dokładniejszego przedyskutowania w czasie dalszych prac nad tą nowelizacją. Tylko taki sens należy nadać mojej wypowiedzi, w której przedstawiłem wątpliwości czy problemy, jakie wynikają z uchwalanej ustawy. Tak należy rozumieć moją wypowiedź. Chodziłoby o to, żeby ta nowelizacja - prawo, które powstanie - była w miarę możliwości najlepsza, uwzględniająca wszystkie problemy i kwestie związane z powoływanymi czy zmienianymi przepisami. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu prokuratorowi.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#AleksanderMałachowski">Czy ktoś z państwa posłów pragnie zadać pytanie komuś z ostatnio zabierających głos? Nie.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#AleksanderMałachowski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! W związku z tym, że w czasie drugiego czytania zgłoszono do przedłożonego projektu ustawy poprawki, Prezydium Sejmu proponuje, by ponownie skierować projekt ustawy do Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#AleksanderMałachowski">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#AleksanderMałachowski">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#AleksanderMałachowski">Propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu prokuratorowi Stefanowi Śnieżce za udział w debacie.</u>
          <u xml:id="u-86.8" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o ochronie roślin uprawnych (druki nr 552 i 971).</u>
          <u xml:id="u-86.9" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Kazimierza Iwańca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#KazimierzIwaniec">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu połączonych komisji: Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej mam zaszczyt i obowiązek przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie tych trzech komisji o rządowym projekcie ustawy o ochronie roślin uprawnych (druk nr 552).</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#KazimierzIwaniec">Obecnie w Polsce podstawowym aktem prawnym dotyczącym kwestii ochrony roślin uprawnych jest ustawa z 16 lutego 1961 r. Nie była ona dotychczas modyfikowana.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#KazimierzIwaniec">Pierwsze czytanie rządowego projektu omawianej ustawy odbyło się na 34 posiedzeniu Sejmu, tj. 28 października 1994 r. Zarówno w wystąpieniach klubowych, jak i w wypowiedziach pań i panów posłów przejawiała się wielka troska o przyjęcie takich rozwiązań ustawowych, by stworzyć podstawy rzetelnego, profesjonalnego, obiektywnego funkcjonowania prawidłowej ochrony roślin zabezpieczającej przed stratami powodowanymi przez organizmy szkodliwe, a jednocześnie zapewniającej bezpieczeństwo osób wykonujących zabiegi ochrony roślin i ochronę konsumentów płodów rolnych przed szkodliwymi skutkami pestycydów, a także zapewniającej ochronę środowisku.</u>
          <u xml:id="u-87.3" who="#KazimierzIwaniec">Było to wskazaniem dla trzech komisji, które na pierwszym posiedzeniu powołały podkomisję, a mnie powierzone zostało przewodniczenie. Zgłoszone propozycje i uwagi w pierwszym czytaniu zostały wnikliwie przeanalizowane i w rezultacie zdecydowały o wprowadzeniu przez podkomisję kilku decydujących zmian w stosunku do przedłożenia rządowego, a także dokonano wielu bardziej precyzyjnych uściśleń i poprawek redakcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-87.4" who="#KazimierzIwaniec">Na uwagę zasługuje fakt, że w toku prac nad projektem ustawy wszystkie uwagi wygłoszone na posiedzeniu plenarnym zostały rozpatrzone.</u>
          <u xml:id="u-87.5" who="#KazimierzIwaniec">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Opracowany projekt (druk nr 971) zawiera szereg nowoczesnych rozwiązań prawnych, które wynikają z rozwoju i znaczenia ochrony roślin w rolnictwie; regulują one przepisy ustawodawcze w warunkach gospodarki rynkowej. Regulacje te dotyczą praw i obowiązków osób, instytucji i jednostek gospodarczych, jak również dostosowują polskie prawodawstwo w zakresie ochrony roślin do norm światowych, a zwłaszcza Unii Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-87.6" who="#KazimierzIwaniec">Już na wstępie przepisów ogólnych (rozdział 1 art. 1 pkt 3) podane jest jedno z podstawowych zagadnień, jakie reguluje od strony prawnej projekt ustawy. Dotyczy ono zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz skażeniu środowiska, które może powstać w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony roślin. Takich uregulowań prawnych nie zawiera dotychczas obowiązująca ustawa.</u>
          <u xml:id="u-87.7" who="#KazimierzIwaniec">Różnice w zapisach obecnej ustawy i projektu tkwią także w sprecyzowaniu słownictwa fachowego. Art. 2 projektu wprowadza bowiem słowniczek wyjaśniający sens i znaczenie zawartych tam sformułowań.</u>
          <u xml:id="u-87.8" who="#KazimierzIwaniec">Obecnie przejdę do omówienia szczegółów.</u>
          <u xml:id="u-87.9" who="#KazimierzIwaniec">Rozdz. 2, art. 3–6. W związku z ochroną roślin uprawnych przed organizmami szkodliwymi podlegającymi obowiązkowi zwalczania:</u>
          <u xml:id="u-87.10" who="#KazimierzIwaniec">— minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej będzie określał w drodze rozporządzenia organizmy szkodliwe, podlegające obowiązkowi zwalczania;</u>
          <u xml:id="u-87.11" who="#KazimierzIwaniec">— posiadacz gruntów lub roślin o wystąpieniu organizmów szkodliwych powiadamiać winien podstawowy organ administracji;</u>
          <u xml:id="u-87.12" who="#KazimierzIwaniec">— posiadaczom gruntów lub roślin, którzy doznali szkody przy zwalczaniu organizmów szkodliwych, przysługuje odszkodowanie od skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-87.13" who="#KazimierzIwaniec">Mimo że dotychczasowa ustawa przewidywała odszkodowania, a rozporządzenie ministra rolnictwa z dnia 4 czerwca 1962 r. szczegółowo określało wypadki jego przyznawania, jednak z braku przepisów wykonawczych rekompensat finansowych do tej pory nie udzielano.</u>
          <u xml:id="u-87.14" who="#KazimierzIwaniec">Projekt ustawy, podobnie jak dotychczasowy stan prawny, umożliwia także tworzenie prawa lokalnego wprowadzającego obowiązek zwalczania innych organizmów szkodliwych, mogących powodować w określonych rejonach kraju duże straty gospodarcze. Różnica w zapisach obydwu aktów dotyczących prawa lokalnego polega jednak na tym, że projekt upoważnia wojewodę do wydawania rozporządzeń na wniosek wojewódzkiego inspektora, natomiast obecnie obowiązująca ustawa uprawnia jedynie ministra rolnictwa do wydawania rozporządzenia upoważniającego kierownictwo administracji szczebla wojewódzkiego do wydawania lokalnych zarządzeń.</u>
          <u xml:id="u-87.15" who="#KazimierzIwaniec">Do zasadniczych różnic w zapisach projektu oraz obecnie obowiązującej ustawy w kwestii stanowienia obowiązku zwalczania organizmów szkodliwych określonych wykazem ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej bądź rozporządzeniem wojewody należy przyznanie uprawnień inspektorowi wojewódzkiemu do wydawania decyzji w tym zakresie. Decyzje te zobowiązywać będą do zwalczania organizmów szkodliwych na koszt posiadaczy roślin (gruntów), podając im sposoby i terminy wykonywania obowiązku. Jeżeli konieczność zastosowania określonych zabiegów wynika z umów międzynarodowych, których Polska jest stroną, wojewódzki inspektor może zarządzić wykonanie zabiegu ochrony roślin przez właścicieli lub wyznaczone jednostki organizacyjne całkowicie lub częściowo na koszt skarbu państwa. Natomiast obowiązująca ustawa przyznaje uprawnienia wydawania decyzji organom administracji. W chwili obecnej uprawnieniami takimi dysponują prezydenci i burmistrzowie miast oraz wójtowie gmin. Służba ochrony roślin w myśl przepisów może jedynie wnosić o wydanie takiej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-87.16" who="#KazimierzIwaniec">Zagadnieniem doniosłej wagi jest wprowadzenie w projekcie ustawy tzw. kwarantanny wewnętrznej. Jest to najbardziej proekologiczna metoda ochrony roślin, polegająca na kontroli będącego w obrocie materiału roślinnego, w szczególności nasiennego, pod kątem obecności organizmów szkodliwych, podlegających obowiązkowi zwalczania. W obrocie tym obowiązywać będą świadectwa zdrowotności w podobny sposób jak w obsłudze fitosanitarnej eksportu. Z powodu zaniechania nowelizacji w tym zakresie ustawy z 1961 r. oraz braku odpowiednich zarządzeń wykonawczych wprowadzenie kwarantanny wewnętrznej nie było do chwili obecnej możliwe.</u>
          <u xml:id="u-87.17" who="#KazimierzIwaniec">Przepisy prawne dotyczące przywozu, wywozu i przewozu roślin, produktów roślinnych i przedmiotów zawiera rozdz. 3, art. 7–13. Uregulowania prawne projektu ustawy określają obowiązki dotyczące zapobiegania przenikaniu z zagranicy i za granicę niebezpiecznych dla produkcji roślin chorób, szkodników i chwastów, podane też zostały sposoby i terminy wypełniania tych obowiązków przy imporcie, eksporcie i tranzycie.</u>
          <u xml:id="u-87.18" who="#KazimierzIwaniec">W szczególności projekt ustawy ustanawia:</u>
          <u xml:id="u-87.19" who="#KazimierzIwaniec">— zakres obowiązków dla osób fizycznych i prawnych dokonujących przywozu i wywozu roślin,</u>
          <u xml:id="u-87.20" who="#KazimierzIwaniec">— obowiązek badania wywożonych i przywożonych roślin, produktów roślinnych i obiegu dokumentacji fitosanitarnej,</u>
          <u xml:id="u-87.21" who="#KazimierzIwaniec">— warunki odstępstwa od obowiązku zaopatrywania się w świadectwa fitosanitarne,</u>
          <u xml:id="u-87.22" who="#KazimierzIwaniec">— miejsca kontroli fitosanitarnej oraz zasady jej prowadzenia,</u>
          <u xml:id="u-87.23" who="#KazimierzIwaniec">— zasady likwidacji organizmów szkodliwych oraz niszczenia opanowanych przez nie roślin, produktów roślinnych oraz przedmiotów,</u>
          <u xml:id="u-87.24" who="#KazimierzIwaniec">— zasady postępowania w przypadkach, gdy partia przewożonych roślin, produktów roślinnych i przedmiotów nie jest zaopatrzona w świadectwo fitosanitarne lub gdy świadectwo nie spełnia obowiązujących wymogów.</u>
          <u xml:id="u-87.25" who="#KazimierzIwaniec">Na postawie przeprowadzonych kontroli fitosanitarnych oraz załączonych dokumentów decyzje inspektora wojewódzkiego podlegają natychmiastowemu wykonaniu.</u>
          <u xml:id="u-87.26" who="#KazimierzIwaniec">W przeciwieństwie do proponowanych w projekcie uregulowań prawnych obecnie obowiązująca ustawa w sposób bardzo ogólny traktuje zagadnienia kwarantanny, upoważniając ministra rolnictwa do wydania niższego rangą od ustawy rozporządzenia, ustanawiającego obowiązek zapobiegania przenikaniu z zagranicy i za granicę określonych chorób, szkodników i chwastów oraz ustala sposoby i terminy wykonywania tego obowiązku.</u>
          <u xml:id="u-87.27" who="#KazimierzIwaniec">Projekt ustawy przewiduje także wprowadzenie w życie rozporządzenia ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej, określającego jedynie:</u>
          <u xml:id="u-87.28" who="#KazimierzIwaniec">— wykaz roślin, produktów roślinnych i przedmiotów oraz organizmów szkodliwych, których przywóz jest zabroniony,</u>
          <u xml:id="u-87.29" who="#KazimierzIwaniec">— wzory świadectw fitosanitarnych i terminy ich wystawiania,</u>
          <u xml:id="u-87.30" who="#KazimierzIwaniec">— rośliny, produkty roślinne i przedmioty, które mogą być przywożone bez świadectwa fitosanitarnego i nie podlegają kontroli fitosanitarnej,</u>
          <u xml:id="u-87.31" who="#KazimierzIwaniec">— wymagania fitosanitarne wobec przewożonych roślin, produktów roślinnych i przedmiotów oraz które z tych wymagań powinny być potwierdzone w świadectwie fitosanitarnym,</u>
          <u xml:id="u-87.32" who="#KazimierzIwaniec">— miejsca odpraw celnych, w których przeprowadza się graniczną kontrolę fitosanitarną.</u>
          <u xml:id="u-87.33" who="#KazimierzIwaniec">Obrotu środkami ochrony roślin i ich stosowania dotyczy rozdz. 4, art. 14–38.</u>
          <u xml:id="u-87.34" who="#KazimierzIwaniec">Przepisy projektu ustawy w rozdz. 4 ustanawiają:</u>
          <u xml:id="u-87.35" who="#KazimierzIwaniec">— zasady i warunki wydawania zezwoleń na dopuszczenie środków ochrony roślin do obrotu i stosowania,</u>
          <u xml:id="u-87.36" who="#KazimierzIwaniec">— nową klasyfikację środków ochrony roślin według klas toksyczności dla ludzi w celu dostosowania się do przepisów międzynarodowych ustalonych przez FAO i WHO,</u>
          <u xml:id="u-87.37" who="#KazimierzIwaniec">— zasady i warunki obrotu środkami ochrony roślin,</u>
          <u xml:id="u-87.38" who="#KazimierzIwaniec">— obowiązek posiadania koncesji na konfekcjonowanie i obrót środkami ochrony roślin przez osoby podejmujące taką działalność,</u>
          <u xml:id="u-87.39" who="#KazimierzIwaniec">— zasady i warunki prawidłowego stosowania środków ochrony roślin,</u>
          <u xml:id="u-87.40" who="#KazimierzIwaniec">— przepisy umożliwiające wojewodzie podejmowanie odpowiednich decyzji w przypadkach szczególnego zagrożenia dla ludzi, zwierząt lub otaczającego środowiska,</u>
          <u xml:id="u-87.41" who="#KazimierzIwaniec">— przepisy umożliwiające wprowadzenie obowiązku badania sprzętu ochrony roślin,</u>
          <u xml:id="u-87.42" who="#KazimierzIwaniec">— zasady i warunki stosowania środków ochrony roślin na terenie otwartym.</u>
          <u xml:id="u-87.43" who="#KazimierzIwaniec">Uregulowania prawne projektu ustawy z zakresu obrotu środkami ochrony roślin i ich stosowania uwzględniają obecne reguły gospodarki rynkowej oraz przepisy obowiązujące w państwach Unii Europejskiej. Projekt nowej ustawy zobowiązuje także ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej do wydania rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad wydawania zezwoleń na dopuszczenie środków ochrony roślin do obrotu i stosowania.</u>
          <u xml:id="u-87.44" who="#KazimierzIwaniec">O Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin mowa jest w rozdz. 5 ustawy w art. 39–49. Projekt ustawy przewiduje powołanie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin, która będzie podlegać bezpośrednio ministrowi rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Przyczyni się to do ujednolicenia i ukierunkowania działalności nowej służby inspekcyjnej, w szczególności w zakresie:</u>
          <u xml:id="u-87.45" who="#KazimierzIwaniec">— przestrzegania przepisów fitosanitarnych obowiązujących w międzynarodowym obrocie towarami roślinnymi,</u>
          <u xml:id="u-87.46" who="#KazimierzIwaniec">— przestrzegania przepisów fitosanitarnych w krajowym obrocie towarami roślinnymi, głównie materiałem nasiennym,</u>
          <u xml:id="u-87.47" who="#KazimierzIwaniec">— prawidłowości obrotu handlowego środkami ochrony roślin,</u>
          <u xml:id="u-87.48" who="#KazimierzIwaniec">— przestrzegania przepisów dotyczących stosowania środków ochrony roślin, w tym również w strefach specjalnie chronionych (np. ujęcia i źródła wody),</u>
          <u xml:id="u-87.49" who="#KazimierzIwaniec">— szkolenia osób zajmujących się obrotem środkami ochrony roślin oraz wykonujących zabiegi ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-87.50" who="#KazimierzIwaniec">Wykonywania tych zadań może się podjąć tylko zreorganizowana służba ochrony roślin - powstała z połączenia wojewódzkich stacji kwarantanny i ochrony roślin oraz punktów granicznych kwarantanny roślin - zobowiązana do wydawania koncesji na prowadzenie konfekcjonowania i obrotu środkami ochrony roślin oraz zajmująca się kontrolą i zarazem instruktażem osób wykonujących te czynności.</u>
          <u xml:id="u-87.51" who="#KazimierzIwaniec">Państwowa inspekcja, w przeciwieństwie do służby zatrudnionej w wojewódzkich stacjach kwarantanny i ochrony roślin, dysponuje szerokimi uprawnieniami kontrolnymi, a upoważnienie inspektora wojewódzkiego do wydawania decyzji podlegających natychmiastowemu wykonaniu zapobiegać będzie m.in.:</u>
          <u xml:id="u-87.52" who="#KazimierzIwaniec">— zawlekaniu i rozpowszechnianiu groźnych organizmów szkodliwych,</u>
          <u xml:id="u-87.53" who="#KazimierzIwaniec">— zagrożeniom życia i zdrowia ludzi, zwierząt oraz otaczającego środowiska, powstającym na skutek wprowadzenia do obrotu przeterminowanych odpadów pestycydowych bądź niewłaściwego stosowania środków ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-87.54" who="#KazimierzIwaniec">Szczegółową organizację i zakres zadań Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin określi statut nadany przez ministra rolnictwa z dniem wejścia w życie ustawy o ochronie roślin uprawnych. Zmieni się obecny charakter służby ochrony roślin, która stanie się służbą państwową i będzie realizowała jednolitą politykę ochrony roślin na terenie całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-87.55" who="#KazimierzIwaniec">Odpowiedzialność karna jest zawarta w rozdz. 6 art. 50. Przepisy projektu ustawy szczegółowo określają odpowiedzialność karną osób prawnych i fizycznych oraz jednostek nie posiadających osobowości prawnej, na które w wypadku nieprzestrzegania przepisów ustawy będą nałożone kary aresztu lub grzywny. Przepisy ustawy nie określają, jakie wykroczenia powinny być objęte karą grzywny lub aresztu, gdyż w zależności od stopnia zagrożenia ostateczną decyzję podejmuje sąd. W niektórych wypadkach (art. 26 ust. 2, art. 32 i art. 35 ust. 1) nieprzestrzeganie tych przepisów w konsekwencji może doprowadzić do bardzo dużego zagrożenia zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska - wtedy uzasadnione będzie wymierzenie kary aresztu. Przepisy o odpowiedzialności karnej zawarte w obecnie obowiązującej ustawie, nie nowelizowane od momentu wprowadzenia jej w życie, nie przewidują sankcji za wykroczenia powstające w następstwie wprowadzenia gospodarki wolnorynkowej. Szereg sankcji ogranicza się do tzw. nacisków administracyjnych, które funkcjonowały w gospodarce nakazowo-rozdzielczej.</u>
          <u xml:id="u-87.56" who="#KazimierzIwaniec">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Na zakończenie pragnę podkreślić, że komisje w swoich pracach korzystały z opinii i ocen ekspertów, w szczególności osób reprezentujących sekcje kwarantanny i ochrony roślin Związku Zawodowego Pracowników Rolnictwa. Pomocy i doradztwa udzielał nam pan Stefan Pruszyński, profesor z Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu, obecny na każdym posiedzeniu podkomisji, za co chciałbym wyrazić mu serdeczne podziękowanie. Sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej pan Jerzy Pilarczyk i przedstawiciele zainteresowanych ministerstw mieli możliwość przedstawienia swoich opinii i stanowiska co do omawianego dokumentu. Wynikiem tych prac jest projekt ustawy o ochronie roślin uprawnych. Wnoszę o uchwalenie przez Wysoką Izbę projektu w przedłożeniu trzech komisji, zawartego w druku nr 971.</u>
          <u xml:id="u-87.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Kazimierzowi Iwańcowi, sprawozdawcy komisji.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#AleksanderMałachowski">Przypominam, iż Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła, w zależności od ich wielkości, w granicach od 4 do 36 minut, to jest debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#AleksanderMałachowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do wysłuchania wystąpień w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#AleksanderMałachowski">Pierwszego proszę pana posła Stanisława Pawlaka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#StanisławPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sejm rozpatruje dzisiaj sprawozdanie trzech połączonych komisji o rządowym projekcie ustawy o ochronie roślin uprawnych. Projekt ten decyzją Sejmu z dnia 28 października ub. r. został po pierwszym czytaniu skierowany do Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia. Wymienione komisje sejmowe zgodnie z rekomendacją posła sprawozdawcy pana Kazimierza Iwańca wnoszą o uchwalenie przedłożonego projektu zawartego w druku nr 971. Niewiele różni się on od pierwotnego projektu rządowego z druku nr 552. Oprócz drobnych legislacyjnych zmian i poprawek redakcyjnych jedynie art. 36, mówiący o konieczności badania sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin przez wyspecjalizowane jednostki organizacyjne, mające upoważnienie wojewódzkiego inspektora (przepis ten wejdzie w życie dopiero z dniem 1 stycznia 1999 r.), jest poszerzony o upoważnienie dla ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej, który określi w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady przeprowadzania tych badań.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#StanisławPawlak">Komisje w swoim sprawozdaniu nie przedkładają żadnych wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#StanisławPawlak">Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, popiera projekt tej ustawy i będzie głosował za jej uchwaleniem. Takie stanowisko naszego klubu jest zgodne ze stanowiskiem wyrażonym przeze mnie w czasie pierwszego czytania. Wskazałem wówczas na nowe, pozytywne regulacje ustawowe, dostosowane do warunków gospodarki rynkowej, związane z ochroną roślin. Dyskutowane sprawozdanie zachowuje główne cele projektu rządowego, sankcjonując następujące działania:</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#StanisławPawlak">— ujednolicenie zasad oceny zagrożenia roślin uprawnych przez choroby, szkodniki i chwasty, a w przypadku silnego zagrożenia wprowadzenie obowiązku ich zwalczania;</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#StanisławPawlak">— ujednolicenie zasad obsługi fitosanitarnej przy eksporcie i imporcie towarów roślinnych;</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#StanisławPawlak">— uregulowanie zasad i warunków wydawania zezwoleń dopuszczających środki ochrony roślin do obrotu i stosowania;</u>
          <u xml:id="u-89.6" who="#StanisławPawlak">— uregulowanie zasad i warunków obrotu środkami ochrony roślin przez wprowadzenie koncesji na obrót nimi i ich konfekcjonowanie;</u>
          <u xml:id="u-89.7" who="#StanisławPawlak">— uregulowanie zasad i warunków prawidłowego stosowania środków ochrony roślin;</u>
          <u xml:id="u-89.8" who="#StanisławPawlak">— ustanowienie obowiązku kontroli stanu technicznego sprzętu używanego do zabiegów związanych z ochroną roślin oraz poprawności wykonywania tych zabiegów.</u>
          <u xml:id="u-89.9" who="#StanisławPawlak">Ustawa powołuje Państwową Inspekcję Ochrony Roślin, która będzie miała uprawnienia organu administracji państwowej w zakresie kontroli i nadzoru nad ochroną roślin uprawnych. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin będzie podlegać ministrowi rolnictwa i gospodarki żywnościowej, a jej organizacja zostanie oparta na istniejących wojewódzkich stacjach kwarantanny i ochrony roślin. Będzie ona prowadzić jednolitą politykę na terenie całego kraju za pośrednictwem wojewódzkich inspektorów działających na terenie województw w ścisłej współpracy z organami administracji rządowej, specjalnej i z samorządami terytorialnymi.</u>
          <u xml:id="u-89.10" who="#StanisławPawlak">Projektowana ustawa określa też odpowiedzialność karną dla osób prawnych i fizycznych, które w wypadku nieprzestrzegania przepisów tej ustawy będą podlegać karze aresztu lub grzywny. Karę może wymierzyć sąd, oceniając stopień powstałego zagrożenia. W przypadku niektórych wykroczeń, takich jak na przykład obrót środkami ochrony roślin bez wymaganej koncesji lub środkami nie dopuszczonymi do obrotu i stosowania, sąd może orzec ich przepadek, nawet jeżeli nie stanowią one własności sprawcy.</u>
          <u xml:id="u-89.11" who="#StanisławPawlak">Ustawa wyraźnie i szczegółowo reguluje sposób zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia ludzi i zwierząt oraz skażeniu środowiska, które może powstać w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony roślin. Dlatego do obrotu i stosowania dopuszczone będą środki, na które jest zezwolenie ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej, wydane na 10 lat, które może być w uzasadnionych, przewidzianych przez ustawę wypadkach cofnięte.</u>
          <u xml:id="u-89.12" who="#StanisławPawlak">Wprowadza się obrót środkami ochrony roślin tylko w oryginalnych i szczelnie zamkniętych opakowaniach, z czytelną etykietą i instrukcją zawierającą datę produkcji i okres ważności środka. Środki ochrony roślin sprowadzane z zagranicy także muszą być w szczelnych opakowaniach, z etykietami i instrukcjami stosowania w języku polskim, a ich termin ważności w dniu przywozu musi wynosić co najmniej 18 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-89.13" who="#StanisławPawlak">Art. 23 projektu ustawy mówi o koncesji, która obowiązuje przy konfekcjonowaniu i obrocie środkami ochrony roślin. Czynności z tym związane mogą wykonywać wyłącznie osoby przeszkolone i posiadające świadectwo ukończenia szkolenia. Natomiast od osób nabywających lub stosujących środki ochrony roślin wymaga się przeszkolenia, jeżeli dotyczy to środków zaliczanych do 1 i 2 klasy toksyczności.</u>
          <u xml:id="u-89.14" who="#StanisławPawlak">Przytoczone przepisy, zawarte w art. 23, 26 i 27 projektu ustawy, wejdą w życie dopiero po upływie roku od dnia ogłoszenia ustawy, to jest z półrocznym okresem opóźnienia wobec całej ustawy. Zabiegi chemizacyjne będą mogły być wykonywane tylko przez osoby przeszkolone i posiadające świadectwo ukończenia szkolenia. Dotychczas uzyskane świadectwa zachowują swoją ważność.</u>
          <u xml:id="u-89.15" who="#StanisławPawlak">Art. 32 projektu ustawy wprowadza obowiązek założenia ewidencji zabiegów wykonywanych środkami ochrony roślin zaliczonymi do I i II klasy toksyczności. Ewidencję należy przechowywać przez okres jednego cyklu produkcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-89.16" who="#StanisławPawlak">Art. 37 projektu ustawy określa warunki stosowania środków ochrony roślin na otwartym terenie i znacznie łagodzi zasady zawarte w pierwotnym projekcie rządowym. Ustala odległość miejsca stosowania środków systemem naziemnym od dróg publicznych na co najmniej 5 m, a od budynków mieszkalnych i zabudowań inwentarskich, pasiek, upraw zielarskich, ogrodów działkowych, rezerwatów przyrody, wód powierzchniowych, źródeł ujęć wody - na 20 m, przy czym odległości te muszą być zachowane przy kierunku wiatru w stronę tych obiektów. Odległości te nie muszą być zachowywane przy pogodzie bezwietrznej.</u>
          <u xml:id="u-89.17" who="#StanisławPawlak">Rozdział 3 projektu ustawy zabezpiecza przed przenikaniem z zagranicy i za granicę organizmów szkodliwych, które muszą podlegać obowiązkowi zwalczania. Art. 9 nakłada na importerów i eksporterów obowiązek uzyskania świadectw fitosanitarnych roślin i produktów roślinnych, potwierdzających wymagany stan ich zdrowotności. Graniczna kontrola fitosanitarna będzie się odbywała równocześnie z odprawą celną.</u>
          <u xml:id="u-89.18" who="#StanisławPawlak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutowane dzisiaj sprawozdanie połączonych komisji sejmowych o rządowym projekcie ustawy o ochronie roślin uprawnych jest pozytywnie oceniane przez Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Nowa ustawa po jej uchwaleniu wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy i zastąpi obecnie obowiązującą, uchwaloną przez Sejm w dniu 16 lutego 1961 r., która już nie obejmuje całości problemów wynikających z rozwoju tej dziedziny rolnictwa, szczególnie w zakresie bezpieczeństwa dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. Dlatego służby ochrony roślin już od kilku lat oczekują nowej ustawy, którą jutro możemy w tej Izbie uchwalić. Zarówno projekt ustawy o ochronie roślin uprawnych, jak i projekty rozporządzeń w sprawie szczegółowych zasad wydawania zezwoleń na dopuszczenie środków ochrony roślin do obrotu i stosowania, a także w sprawie ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi oraz przywozu, wywozu i przewozu roślin i produktów roślinnych i przedmiotów są zgodne z prawem Unii Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-89.19" who="#StanisławPawlak">Wobec powyższego w imieniu Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej wnoszę o uchwalenie przez Wysoki Sejm projektu ustawy o ochronie roślin uprawnych z druku nr 971.</u>
          <u xml:id="u-89.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Stanisławowi Pawlakowi z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę teraz o zabranie głosu pana posła Stanisława Kalembę z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#StanisławKalemba">Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Przypadł mi w udziale zaszczyt przedstawienia stanowiska Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego wobec sprawozdania Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o ochronie roślin uprawnych.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#StanisławKalemba">Projekt ustawy, zgodnie z art. 1 w rozdziale 1, proponuje regulacje dotyczące trzech głównych zagadnień:</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#StanisławKalemba">1) ochrony roślin uprawnych przed organizmami szkodliwymi;</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#StanisławKalemba">2) zapobiegania przenikaniu organizmów szkodliwych przez granicę państwową;</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#StanisławKalemba">3) zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz skażeniu środowiska, które może powstać w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#StanisławKalemba">Rozdział 2 projektu dotyczy ochrony roślin uprawnych przed organizmami szkodliwymi. Wykaz organizmów szkodliwych określa minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej w porozumieniu z ministrem ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa w drodze rozporządzenia, zgodnie z art. 6.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#StanisławKalemba">W razie pojawienia się organizmów szkodliwych posiadacze - czyli osoby fizyczne i prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które są posiadaczami gruntów roślin uprawnych, produktów roślinnych i przedmiotów (z wyłączeniem gruntów leśnych) - zobowiązani są do:</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#StanisławKalemba">1) zawiadamiania właściwego miejscowo wojewódzkiego inspektora lub organu gminy o ich wystąpieniu lub podejrzeniu wystąpienia;</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#StanisławKalemba">2) zwalczania ich na własny koszt oraz zapobiegania ich szerzeniu się, w szczególności przez działania wymienione szczegółowo pod lit. a, b, c, d, e w art. 3 ust. 2 pkt 2. Szczegółowe obowiązki zwalczania organizmów szkodliwych określa w drodze decyzji wojewódzki inspektor ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#StanisławKalemba">Właściwy jest zapis w art. 3 ust. 4, określający, że wojewoda na wniosek wojewódzkiego inspektora może w drodze rozporządzenia wprowadzić na obszarze województwa lub jego części obowiązek zwalczania organizmów szkodliwych innych niż określone przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Umożliwi to podjęcie właściwej, szybkiej decyzji na podstawie oceny specjalistów, na miejscu występowania zagrożenia w danym województwie.</u>
          <u xml:id="u-91.10" who="#StanisławKalemba">W rozdziale 3 określone zostały warunki wywozu i przywozu roślin, produktów roślinnych i przedmiotów.</u>
          <u xml:id="u-91.11" who="#StanisławKalemba">Art. 7 ust. 1 określa, że przywożone rośliny, produkty roślinne i przedmioty oraz ich środki transportu powinny być wolne od organizmów szkodliwych określonych przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a ponadto spełniać inne warunki fitosanitarne.</u>
          <u xml:id="u-91.12" who="#StanisławKalemba">Art. 9 ust. 1 określa, że każda partia roślin i produktów roślinnych oraz przedmiotów, przywożona, wywożona oraz przewożona, powinna być zaopatrzona w świadectwo fitosanitarne, chyba że przepisy państwa, do którego rośliny i produkty roślinne oraz przedmioty są wywożone, świadectwa takiego nie wymagają. Świadectwo fitosanitarne wystawiają właściwi terenowo inspektorzy wojewódzcy. Sprawę granicznej kontroli fitosanitarnej regulują art. 10, 11 i 12.</u>
          <u xml:id="u-91.13" who="#StanisławKalemba">Art. 13 mówi, że minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej, w porozumieniu z ministrem ochrony środowiska, określi w drodze rozporządzenia wykaz roślin, produktów roślinnych i przedmiotów, których przywóz jest zabroniony, a także wzory świadectw fitosanitarnych, terminy ich wystawienia oraz ewentualne inne wymagania fitosanitarne dla przywożonych roślin.</u>
          <u xml:id="u-91.14" who="#StanisławKalemba">Wysoka Izbo! Rozdział 4 (art. 14–38) wypełnia dużą lukę w dotychczasowych przepisach, a także porządkuje w sposób właściwy sprawę zaniedbanego w ostatnich latach, niosącego zagrożenia dla ludzi, zwierząt i środowiska obrotu środkami ochrony roślin, a także ich stosowania. Do obrotu i stosowania mogą być dopuszczone tylko te środki, które przy prawidłowym stosowaniu nie stwarzają zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt oraz nie stwarzają zagrożenia dla środowiska. Dopuszczenie środków ochrony roślin do obrotu i stosowania wymaga zezwolenia ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-91.15" who="#StanisławKalemba">Art. 16 określa, co powinno zawierać zezwolenie na dopuszczenie środków ochrony roślin do obrotu i stosowania, a więc: nazwę środka i jego producenta, zawartość substancji biologicznie czynnych z określeniem ich nazw chemicznych i zwyczajowych oraz ich producenta, wymagania jakościowe dla środka, klasę toksyczności dla ludzi, pszczół i ryb i, co bardzo ważne, treść etykiety - instrukcji stosowania w języku polskim.</u>
          <u xml:id="u-91.16" who="#StanisławKalemba">Art. 21 określa, że w obrocie mogą znajdować się tylko środki w oryginalnych opakowaniach oraz że na każdym opakowaniu musi być etykieta i instrukcja stosowania, data produkcji i termin ważności.</u>
          <u xml:id="u-91.17" who="#StanisławKalemba">Art. 22 określa, że z zagranicy mogą być sprowadzone tylko środki dopuszczone do obrotu i stosowania, których termin ważności w dniu przywozu wynosi co najmniej 18 miesięcy, i z etykietami - instrukcjami w języku polskim.</u>
          <u xml:id="u-91.18" who="#StanisławKalemba">Art. 23 słusznie określa, że obrót środkami i prowadzenie konfekcjonowania wymaga uzyskania koncesji przez osoby i jednostki przeszkolone, upoważnione przez wojewódzkiego inspektora i posiadające świadectwo ukończenia szkolenia.</u>
          <u xml:id="u-91.19" who="#StanisławKalemba">Art. 26 określa, że osoby stosujące środki ochrony roślin oraz nabywające środki zaliczane do I i II klasy toksyczności dla ludzi powinny być przeszkolone przez wojewódzkiego inspektora i posiadać świadectwo przeszkolenia.</u>
          <u xml:id="u-91.20" who="#StanisławKalemba">Pozytywnie należy ocenić też określenie w art. 30 szczególnych wymogów dotyczących stosowania środków w strefach ochronnych źródeł, ujęć wody oraz na terenie uzdrowisk i w otulinach parków narodowych.</u>
          <u xml:id="u-91.21" who="#StanisławKalemba">Dotychczasowa praktyka w ochronie roślin i zagrożenia uzasadniają w pełni zapis art. 35 ust. 2 o tym, że zabiegi w zakresie stosowania środków ochrony roślin w produkcji towarowej mogą być wykonywane tylko przez osoby przeszkolone przez jednostki organizacyjne upoważnione przez wojewódzkiego inspektora i posiadające świadectwo ukończenia szkolenia.</u>
          <u xml:id="u-91.22" who="#StanisławKalemba">Kontrowersyjny jest zapis art. 36, mówiący, że sprzęt do zabiegów ochrony roślin powinien być badany przez wyspecjalizowane jednostki organizacyjne upoważnione przez wojewódzkiego inspektora. To nowe rozwiązanie jest uzasadnione, ale w realizacji bardzo trudne, narażające też posiadaczy tego sprzętu na dodatkowe koszty. Mimo że zgodnie z art. 60 rozwiązanie to wchodzi w życie od 1 stycznia 1999 r., minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej jak najszybciej winien wydać rozporządzenie, które szczegółowo określi zasady wdrażania w życie tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-91.23" who="#StanisławKalemba">Kontrowersje wywołuje też art. 37 ust. 1 pkt 1 lit. b, w którym stanowi się, że miejsce stosowania środka ochrony roślin ma być oddalone co najmniej 5 m od dróg publicznych, bez względu na to, czy jest to droga bita, czy polna, jeżeli wiatr wieje w stronę drogi. Pytanie: W jaki sposób zwalczyć chwasty, szkodniki, choroby nie objęte na skutek tego zabiegiem, skoro będzie obowiązek ich zwalczania?</u>
          <u xml:id="u-91.24" who="#StanisławKalemba">Sprawę opracowania szczegółowych zasad wydawania zezwoleń na dopuszczenie środków ochrony roślin do obrotu i stosowania zgodnie z art. 38 ma określić minister rolnictwa w porozumieniu z ministrami zdrowia i opieki społecznej oraz ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-91.25" who="#StanisławKalemba">Wysoka Izbo! Projekt ustawy zakłada utworzenie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin, podległej ministrowi rolnictwa i gospodarki żywnościowej, zwanej dalej inspekcją, jako organu administracji państwowej powołanego do sprawowania nadzoru nad ochroną roślin uprawnych. Organami inspekcji są główny inspektor oraz wojewódzcy inspektorzy. Rozdział 6 określa odpowiedzialność karną za nieprzestrzeganie ustawy, za co grozi kara grzywny lub aresztu przy orzekaniu w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia. Zgodnie z art. 54 i 55 wojewódzcy inspektorzy wstępują z dniem wejścia w życie ustawy w stosunki prawne odpowiednich wojewódzkich stacji kwarantanny i ochrony roślin, a mienie będące w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie wojewódzkich stacji kwarantanny i ochrony roślin przechodzi z tym dniem w zarząd wojewódzkich inspektorów. Pracownicy dotychczasowych wojewódzkich stacji kwarantanny i ochrony roślin stają się pracownikami inspekcji.</u>
          <u xml:id="u-91.26" who="#StanisławKalemba">Wysoki Sejmie! Bardzo trudnym, obecnie nie rozwiązanym zagadnieniem ochrony roślin jest postępowanie z odpadami pozostającymi w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony tychże roślin. Próbę rozwiązania tego zagadnienia podejmuje art. 56 ust. 2 Przepisów przejściowych i końcowych w rozdziale 7.</u>
          <u xml:id="u-91.27" who="#StanisławKalemba">Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego pozytywnie ocenia omawiany projekt. Szczególnie wysoko ocenia go od strony merytorycznej, fachowej. Wyrażam w imieniu klubu przekonanie, że poruszone w wystąpieniu kontrowersje, zagrożenia, jeśli chodzi o realizację ustawy, będą uwzględniane przez rząd. Klub opowiada się za przyjęciem przez Sejm projektu ustawy zgodnie ze sprawozdaniem trzech komisji zawartym w druku nr 971 i wyraża przekonanie, że uchwalona ustawa o ochronie roślin uprawnych i związane z nią rozporządzenia będą sprawnym instrumentem prawnym w zakresie ochrony roślin uprawnych.</u>
          <u xml:id="u-91.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Stanisławowi Kalembie z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie panią posłankę Marię Zajączkowską z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#MariaZajączkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nowoczesna ustawa o ochronie roślin powinna wprowadzać regulacje prawne gwarantujące możliwość skutecznego stosowania zabiegów bądź procedur nie dopuszczających do zawleczenia z kraju do kraju i rozprzestrzeniania się chorób, szkodników roślin oraz chwastów. Jednocześnie ustawa musi zapewniać warunki do skutecznej ochrony ludzi, zwierząt i środowiska przed zagrożeniami wynikającymi z obrotu i stosowania środków ochrony roślin. Przedstawiony projekt ustawy wprowadza cały szereg regulacji, które w sposób zdecydowanie lepszy porządkują zagadnienia z dziedziny ochrony roślin, niż to czyni obowiązująca ustawa z dnia 16 lutego 1961 r. W prezentowanej ustawie, tak jak w wielu innych projektach, przedkładane rozwiązania są kompromisem między oczekiwaniami ekologów i środowisk związanych z rolnictwem ekologicznym a obecnie stosowanymi powszechnie w Polsce sposobami ochrony roślin. Konieczność wprowadzenia nowych regulacji prawnych wynikała nie tylko z faktu, iż ustawa z 1961 r. nie przystawała do obecnego stanu wiedzy o ochronie roślin, ale również była spowodowana tym, że zawarte w niej regulacje prawne z czasów systemu nakazowo-rozdzielczego i wszechobecności państwa we wszystkich dziedzinach życia na szczęście już minęły. Po zmianie systemu gospodarczego i wprowadzeniu gospodarki rynkowej dawne regulacje nie przystawały do realiów gospodarczych. Utrudniało to egzekwowanie od podmiotów gospodarczych pożądanych zachowań.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#MariaZajączkowska">Omawiając ustawę, pragnę zwrócić uwagę na kilka regulacji prawnych, które będą miały znaczenie dla porządkowania działań związanych z ochroną roślin.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#MariaZajączkowska">Z ustawy zniknęło pojęcie „kwarantanna”. Nie oznacza to, że ustawa nie reguluje zagadnień kryjących się obecnie pod tym pojęciem. Zdania posłów uczestniczących w pracach nad ustawą i ekspertów były podzielone. Nie wszyscy uważali za wskazane zmienianie definicji, która dobrze przyjęła się w polskim języku prawnym i praktyce, jak również jest znana i stosowana w słownictwie międzynarodowym. Wejście w życie nowej ustawy spowoduje niewątpliwie w pierwszym okresie utrudnienie w komunikowaniu się i może powodować pojawienie się nieporozumień. Kontrowersje wokół tej sprawy nie podważają jednak innych regulacji prawnych i sensu całej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#MariaZajączkowska">W przedkładanym Wysokiej Izbie projekcie znalazł się zapis rozszerzający pojęcie „środki ochrony roślin” na organizmy żywe, a w art. 29 ustawa w sposób jednoznaczny wskazuje na preferencje stosowania środków biologicznych, hodowlanych i agrotechnicznych. Klub Parlamentarny Unii Wolności ma nadzieję, że będzie to pierwsza jaskółka sygnalizująca zmianę myślenia o ochronie roślin i stosowanych środkach, sprzyjająca eliminowaniu agresywnych środków chemicznych i zmierzaniu do bardziej naturalnych metod, przyjaznych ludziom i środowisku. Oczekujemy intensyfikacji działań na tym polu. Do czasu wprowadzenia naturalnych metod ochrony roślin uważamy za konieczne prawne uregulowanie stosowanych obecnie rozwiązań. W celu powszechniejszego stosowania metod biologicznych wymagane jest wypracowanie nowych technologii ochrony roślin i szerokiego promowania ich wśród rolników i innych podmiotów uczestniczących w obrocie produktami roślinnymi.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#MariaZajączkowska">Projekt ustawy porządkuje procedury i definicje, obowiązki stron uczestniczących w ochronie roślin.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#MariaZajączkowska">Zwalczane będą organizmy szkodliwe określone przez ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej, a w wyjątkowych wypadkach ustawa przyznaje takie prawo wojewodom. W myśl ustawy obowiązek ochrony spoczywa na posiadaczach gruntów, roślin uprawnych, produktów roślinnych i przedmiotów i odbywać się będzie na koszt właścicieli. Ustawa przewiduje jednak powstanie takich sytuacji, w których może wystąpić szczególne zagrożenie roślin, i wówczas wojewódzki inspektor może nakazać, w drodze decyzji, zwalczanie organizmów na koszt skarbu państwa, a posiadaczom wykonującym te decyzje przysługiwać będzie odszkodowanie.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#MariaZajączkowska">Przedkładany Wysokiej Izbie projekt reguluje dość jasno obowiązki stron i procedury obowiązujące w przywozie, wywozie i przewozie roślin, produktów roślinnych i przedmiotów. Podkreślić należy, że zaproponowane regulacje są zharmonizowane z regulacjami międzynarodowymi. Ułatwi to wchodzenie polskich produktów rolnych na rynki międzynarodowe.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#MariaZajączkowska">Z zadowoleniem należy przyjąć wprowadzenie regulacji prawnych do obrotu i stosowania środków ochrony roślin w kraju. Powszechnie stosowana w Polsce chemiczna ochrona roślin nie jest obojętna dla środowiska i ludzi. Stosowane w zwalczaniu szkodników substancje często mają właściwości trucizn, nie jest więc obojętne, w jaki sposób odbywa się obrót tymi środkami, kto i jak stosuje te substancje.</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#MariaZajączkowska">Wydaje się, że ustawa dosyć dobrze ustala obowiązki wszystkich podmiotów uczestniczących w obrocie i stosowaniu środków ochrony roślin. Pozwolę sobie zwrócić uwagę na pewne charakterystyczne procedury, wprowadzane ustawą. Wprowadza się generalne ograniczenie do stosowania tylko tych środków, które przy prawidłowym użyciu nie będą stanowiły zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt i dla środowiska. Eliminuje się dowolność w stosowaniu środków ochrony roślin przez wprowadzenie obowiązku uzyskiwania zezwoleń ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej na stosowanie preparatów. Ustawa wprowadza klasyfikację środków ochrony roślin ze względu na szkodliwość dla ludzi oraz pszczół i ryb. Klasyfikacja zbliżona jest do klasyfikacji międzynarodowej, chociaż wprowadzono dodatkowe klasy toksyczności.</u>
          <u xml:id="u-93.9" who="#MariaZajączkowska">Mamy nadzieję, że dla wszystkich jest sprawą oczywistą, i taka będzie interpretacja prawna zapisu o klasyfikacji środków ochrony roślin, iż wszystkie środki nieszkodliwe będą miały pierwszeństwo przed tymi, które zostaną sklasyfikowane według wymienionych w ustawie kryteriów. Oczekuję od ministerstwa rolnictwa jasnej deklaracji w tej sprawie, ponieważ wprowadzenie klasyfikacji wzbudziło niepokój w środowisku ekologów, którzy obawiają się, że może to spowodować utrudnienie lub zahamowanie stosowania środków nieszkodliwych.</u>
          <u xml:id="u-93.10" who="#MariaZajączkowska">Bardzo ważnym elementem jest propozycja uporządkowania obrotu środkami ochrony roślin. W ustawie jednoznacznie powiedziano, że w obrocie mogą znajdować się tylko środki ochrony roślin dopuszczone przez ministra rolnictwa, w oryginalnych opakowaniach, mające etykietę i instrukcję w języku polskim. Konfekcjonowanie i obrót będą podlegały koncesjonowaniu. Uzyskanie koncesji uwarunkowane będzie odpowiednią wiedzą udokumentowaną świadectwem ukończenia szkolenia oraz spełnieniem warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w miejscach konfekcjonowania i przechowywania środków ochrony roślin. Oczywiście podmiot gospodarczy podejmujący działalność gospodarczą spełnić musi również wszystkie wymagania z zakresu ochrony środowiska, nakładane na niego w innym trybie przez ustawę o ochronie i kształtowaniu środowiska. Szczególne rygory, w tym konieczność ewidencjonowania zabiegów, wprowadza ustawa odnośnie do stosowania i obrotu środkami ochrony roślin zaliczanymi do I i II klasy toksyczności dla ludzi (bardzo toksyczne i toksyczne). Wprowadzenie tych rygorów, zdaniem Klubu Parlamentarnego Unii Wolności, ma pełne uzasadnienie. Akceptujemy też wprowadzenie ustawą ograniczenia w stosowaniu środków ochrony roślin w strefach ochronnych źródeł, ujęć wody, na terenach uzdrowisk i w otulinach parków narodowych.</u>
          <u xml:id="u-93.11" who="#MariaZajączkowska">W ustawie poświęcono wiele uwagi sprzętowi do wykonywania zabiegów oraz wymaganiom w stosunku do osób, które mogą wykonywać zabiegi w zakresie stosowania środków ochrony roślin. Ustawa wprowadza wymóg badania sprzętu stosowanego w ochronie roślin, definiuje warunki przeprowadzania zabiegów i ochrony na terenach otwartych.</u>
          <u xml:id="u-93.12" who="#MariaZajączkowska">Wszystkie dosyć precyzyjne regulacje nie miałyby sensu, gdyby nie pojawiła się służba mogąca egzekwować wykonanie ustawy. Z wejściem w życie ustawy tworzy się Państwową Inspekcję Ochrony Roślin jako organ administracji państwowej powołany do nadzoru nad ochroną roślin uprawnych. Inspekcja podlega ministrowi rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Ustawa znosi specjalny status i podporządkowanie inspektorów granicznych. Zostają oni podporządkowani odpowiednim inspektorom wojewódzkim. Ale czy tworzona Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin nie podzieli losu Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, którą dzisiaj proponuje się zlikwidować - w momencie gdy zakończył się proces jej formowania i gdy już udowodniła, że dobrze potrafi wywiązywać się ze swoich zadań? Pytałam już z tej trybuny, jaki model służb specjalnych typu inspekcji ma zamiar preferować minister rolnictwa. W Sejmie znajduje się kilka projektów ustaw rządowych, których realizacja wymaga powołania różnych inspekcji, np. projekt ustawy o nasiennictwie i nadzorze weterynaryjnym. W tym projekcie proponuje się powołanie weterynaryjnych inspektorów granicznych, gdy tymczasem w projekcie ustawy o ochronie roślin znosi się takie rozwiązanie. Proszę więc o jasne i czytelne przedstawienie spójnej koncepcji organizacyjnej i usytuowania służb inspekcji w administracji rządowej oraz uzasadnienia faktu likwidacji inspektorów granicznych dla obrotu roślinnego, a sankcjonowania takich inspektorów przy obrocie zwierzęcym.</u>
          <u xml:id="u-93.13" who="#MariaZajączkowska">Ustawa zawiera cały katalog przepisów karnych pozwalających na skuteczne egzekwowanie wykonywania prawa o ochronie roślin. W ustawie zamieszczono też przepisy przejściowe pozwalające na stosunkowo płynne przejście od stosowania ustawy z 1961 r. do nowych regulacji.</u>
          <u xml:id="u-93.14" who="#MariaZajączkowska">Pragnę zwrócić szczególną uwagę na zapisy zawarte w art. 56, który zobowiązuje ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa, ministra zdrowia i opieki społecznej oraz ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej do przygotowania rozporządzenia regulującego stosowanie środków ochrony roślin na gruntach w użytkowaniu leśnym, a także do określenia sposobu postępowania z odpadami powstającymi w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-93.15" who="#MariaZajączkowska">W imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Wolności deklaruję, że będziemy bardzo wnikliwie przyglądać się realizacji ustawy, a szczególnie realizacji art. 56. Mamy nadzieję, że gospodarka odpadami równie niebezpiecznymi jak samo stosowanie środków ochrony roślin nie pozostanie poza zainteresowaniem administracji ani nie zostanie odłożona do regulacji ustawowych. Gdyby tak się stało, to w tym czasie zasady gospodarowania odpadami regulowałoby chyba tylko prawo dżungli.</u>
          <u xml:id="u-93.16" who="#MariaZajączkowska">Reasumując, Klub Parlamentarny Unii Wolności pozytywnie ocenia przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy o ochronie roślin.</u>
          <u xml:id="u-93.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Marii Zajączkowskiej z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Artura Siedlarka z Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#ArturSiedlarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Po wysłuchaniu tak obszernych wystąpień moich przedmówców ograniczę się już tylko do kilku kwestii zasadniczych. Klub Parlamentarny Unii Pracy wita z zadowoleniem zakończenie komisyjnych prac nad projektem ustawy o ochronie roślin uprawnych. Jak wszyscy doskonale wiemy, ta ustawa jest pilnie potrzebna, gdyż obecnie obowiązująca po prostu się przeżyła. Szczególnie ważne jest proponowane w rozpatrywanym dziś projekcie unowocześnienie przepisów dotyczących, na przykład, zwiększenia skuteczności kontroli fitosanitarnej, zwiększenia bezpieczeństwa ludzi i środowiska, użytkowania środków ochrony roślin czy wreszcie powołanie nowej instytucji - Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#ArturSiedlarek">Trzeba wyraźnie powiedzieć, że projekt ustawy przedstawiony Sejmowi przez połączone komisje stanowi znaczny postęp w stosunku do przepisów ustawy dziś obowiązującej. Nie oznacza to oczywiście, że jest to projekt idealny, na pewno jest jeszcze w nim parę kwestii, nad którymi można by dalej dyskutować. Szczególny niepokój, przynajmniej mój i mojego klubu, budzi wciąż chyba zbyt słabe uwzględnienie w projekcie interesów środowiska naturalnego. Powątpiewam też w skuteczność przepisów mających chronić osoby pracujące z pestycydami. Można też mieć pewne wątpliwości co do tego, w jakiej mierze nowa ustawa będzie ustawą perspektywiczną, która będzie mogła skutecznie funkcjonować przez długi okres. Powinna ona przecież uwzględniać sytuacje możliwe do przewidzenia w polskim rolnictwie i leśnictwie w bliższej i dalszej przyszłości. Dziś wobec cen pestycydów i ubóstwa rolników zużycie tych środków jest bardzo małe. Podobnie niewielkie było w poprzednich dziesięcioleciach, choć z zupełnie innych przyczyn.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#ArturSiedlarek">Tak więc, uchwalając nową ustawę, warto chyba zdobyć się na refleksję, czy uwzględnia ona tylko sytuację aktualną, czy też sprawdzi się w wypadku wzrostu intensywności produkcji i ekspansji technologicznej w gospodarce rolnej i leśnej. Pomimo pewnych wątpliwości - drobnych, dotyczących raczej rozwiązań szczegółowych - Klub Parlamentarny Unia Pracy poprze zaproponowany projekt, gdyż ta ustawa jest po prostu krajowi potrzebna i dobrze będzie, jeśli szybko zacznie obowiązywać. Dobrze byłoby również, gdyby po jakimś czasie odpowiednie komisje sejmowe mogły ocenić jej funkcjonowanie.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Arturowi Siedlarkowi z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Kazimierza Wilka z Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#KazimierzWilk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej przedstawiam nasze stanowisko w sprawie rządowego projektu ustawy o ochronie roślin uprawnych. Mój klub docenia zarówno wagę przedstawionego projektu ustawy, jak i potrzebę regulacji ustawowej działań związanych z ochroną roślin uprawnych. Wiąże się to ze zwalczaniem groźnych organizmów szkodliwych, zapobieganiem ich przenikaniu z zagranicy i za granicę. Przy obecnym poziomie ochrony roślin straty w plonach roślin spowodowane przez choroby, szkodniki i chwasty wynoszą około 20%.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#KazimierzWilk">Dotychczasowy stan prawny określa ustawa z dnia 16 lutego 1961 r. o ochronie roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami. Zmiany przepisów wymagają zagadnienia związane z bezpiecznym dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz środowiska obrotem środkami ochrony roślin, jak i ich stosowaniem. Również pożądane jest powołanie instytucji nadzorującej, Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin, uprawnionej do podejmowania odpowiednich decyzji i wykonywania określonych zadań, co w konsekwencji zapewni skuteczne zwalczanie tych organizmów w sposób prawidłowy i bezpieczny dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#KazimierzWilk">Konieczność stworzenia nowych podstaw prawnych do funkcjonowania prawidłowej ochrony roślin wynika także z faktu ustanowienia stowarzyszenia między Wspólnotą Europejską, jej państwami członkowskimi, a Polską. We wspomnianym układzie z 16 grudnia 1991 r. zgodzono się, że Polska podejmie starania w celu zapewnienia zgodności jej przyszłego ustawodawstwa z ustawodawstwem Wspólnoty, w szczególności jeżeli chodzi o ochronę sanitarną zwierząt i roślin.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#KazimierzWilk">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej ocenia pozytywnie przedstawiony projekt ustawy. Będziemy głosować za jego przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Kazimierzowi Wilkowi z Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#AleksanderMałachowski">Było to ostatnie wystąpienie w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do wysłuchania wystąpień indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Henryka Bogdana z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#AleksanderMałachowski">Informuję, panie pośle, że klub Polskiego Stronnictwa Ludowego ma do dyspozycji 18 minut, a zapisanych do głosu z tego klubu jest, łącznie z panem, 5 posłów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#HenrykBogdan">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Aktualna ustawa o ochronie roślin uprawnych obowiązuje od 1961 r. i straciła swoją moc oddziaływania ze względu na zmiany, jakie nastąpiły w rolnictwie, a także w doborze i stosowaniu środków ochrony roślin, oraz ze względu na przemiany ustrojowo-ekonomiczne kraju. Minął czas rozdzielczej gospodarki środkami ochrony roślin, a do właściwej rangi podniesiona została ochrona środowiska naturalnego. Pojawiły się nowe zagadnienia, związane z szeroko prowadzoną wymianą płodów rolnych. Palącym problemem stają się szybkie i precyzyjne uregulowania prawne dotyczące nielegalnego przenikania z zagranicy środków ochrony roślin. Obowiązująca dotychczas ustawa zagadnień tych nie reguluje.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#HenrykBogdan">Ponadto w procesie integracji z Unią Europejską konieczne jest dostosowanie naszych przepisów prawnych do wymogów Unii Europejskiej. Prace rządu nad projektem omawianej dziś ustawy trwały długo, jednakże waga problemów, które chcemy dzięki niej uregulować, oraz wspomniane dostosowanie jej do obowiązujących przepisów międzynarodowych usprawiedliwiają długi czas pracy nad ustawą. Dokument, który trafia pod obrady Sejmu, uznać można za dopracowany i odpowiadający współczesnym realiom. Bardzo dużo uwagi poświęcono w nim eliminowaniu zagrożeń dla środowiska. Na uwagę zasługuje fakt, że minister rolnictwa corocznie będzie określał, jakie środki ochrony roślin zostaną dopuszczone do stosowania w otulinach parków narodowych, w strefach ujęć wodnych czy wokół uzdrowisk. Pozwoli to stworzyć system zabezpieczający przed skażeniem najbardziej wrażliwe obszary. Istotnym elementem nowej ustawy jest jasne określenie, co robić ze środkami ochrony roślin, które dostały się do Polski nielegalnie, oraz kto i jakie ma w tym zakresie uprawnienia. Należy dodać, że od niedawna szczególnie na teren północno-wschodniej Polski trafiają środki ochrony roślin zza wschodniej granicy. Środki te spotyka się nie tylko na bazarach, ale również w hurtowniach i w świetle obecnie obowiązujących przepisów nie bardzo wiadomo, co z tym faktem robić.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#HenrykBogdan">W omawianym projekcie ustawy na uwagę zasługuje też zlikwidowanie sprzedaży obwoźnej pestycydów. Konsekwencją tego rozwiązania prawnego będzie uniemożliwienie wprowadzania do obrotu środków niepełnowartościowych i przeterminowanych. Umożliwi też ono nabywcom reklamowanie w punkcie sprzedaży środka o słabym działaniu, ponieważ sprzedawca nie będzie już anonimowy. Obowiązek posiadania koncesji na obrót i konfekcjonowanie środków ochrony roślin, którą można uzyskać po spełnieniu określonych wymogów, takich jak przejście specjalnego przeszkolenia, okazanie miejsc, gdzie będzie się konfekcjonować i magazynować środki ochrony roślin, zabezpiecza przed skażeniem środowiska przy obrocie pestycydami. Ponadto każdy podmiot gospodarczy konfekcjonujący środki musi uzyskać zgodę producenta, który również określi rodzaj opakowań. Pozwoli to na wyeliminowanie nielegalnego importu pestycydów i ich dystrybucję wewnątrz kraju. Spełnienie lub niespełnienie tych wymagań stanowi podstawę do wydania bądź cofnięcia koncesji.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#HenrykBogdan">Dobrze się stało, że szczególną uwagę zwraca się w ustawie na obrót i stosowanie środków ochrony roślin zaliczonych do I i II klasy toksyczności. Mówi o tym art. 26. Osoby nabywające te środki muszą przejść odpowiednie przeszkolenie i legitymować się specjalnymi świadectwami. Podobnie przy sprzedaży i stosowaniu tych środków musi być prowadzona specjalna ewidencja. Jest to logiczne i uzasadnione. Środki te ze swej natury już nawet w niewielkich ilościach stanowią poważne zagrożenie dla ludzi i środowiska. Dlatego też niezbędne jest prowadzenie ewidencji ich zużycia przez posiadaczy. Przy prawidłowo prowadzonej ewidencji służba ochrony roślin będzie w stanie sprawować faktyczną i realną kontrolę nad obrotem tymi truciznami na drodze od producenta czy importera, poprzez hurtownię, sieć sprzedaży detalicznej aż do wykonania zabiegu włącznie. Jest to system logiczny, spójny i gwarantujący na każdym etapie obrotu truciznami kontrolę nad ich dystrybucją i stosowaniem bezpiecznym dla konsumenta i środowiska.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#HenrykBogdan">Wysoki Sejmie! Uważam, że zagrożenie dla konsumentów wynikające z niewłaściwego stosowania środków III i IV klasy toksyczności nie jest większe niż niewłaściwe użycie wielu medykamentów czy chemikaliów będących w powszechnej sprzedaży. Istotnym elementem ochrony konsumenta jest stworzenie w przyszłości systemu masowego i powszechnego badania płodów rolnych na pozostałości pestycydów, co pozwoli wyeliminować nieuczciwych producentów sprzedających produkty nadmiernie skażone chemicznie. System ten przy masowym badaniu dałby nam klarowny obraz zanieczyszczenia płodów rolnych pestycydami. Z badań, które prowadzi się obecnie w ograniczonej skali wynika, że skażenie naszej żywności środkami ochrony roślin jest znikome. Pośrednim tego dowodem jest eksport naszych owoców (np. jabłek, truskawek, czarnych porzeczek), warzyw i pieczarek, w trakcie którego nie występują zwroty, a są to przecież towary skrupulatnie badane przez naszych kontrahentów zagranicznych. Należy dodać, że w wymienionych uprawach stosuje się największe ilości pestycydów.</u>
          <u xml:id="u-99.5" who="#HenrykBogdan">Ponadto zgodnie z przepisami ustawy każdy wykonawca towarowych zabiegów ochrony roślin musi odbyć odpowiednie specjalistyczne szkolenie z zakresu bezpiecznego stosowania pestycydów, aparatura do wykonywania tych zabiegów musi zaś mieć certyfikat dopuszczający ją do eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-99.6" who="#HenrykBogdan">W myśl nowej ustawy służba ochrony roślin staje się służbą państwową podległą bezpośrednio ministrowi rolnictwa. Pozwoli to na wykonywanie określonych zadań, podejmowanie odpowiednich decyzji, które wynikać będą m.in. z funkcji naszego państwa. Za bardzo słuszne należy uznać włączenie do Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin dotychczas wyodrębnionych punktów granicznych kwarantanny roślin. Atutem przy tworzeniu państwowej inspekcji jest istnienie licznej grupy specjalistów, dotychczasowych pracowników wojewódzkich stacji kwarantanny i ochrony roślin oraz punktów granicznych, którzy bez specjalnego przeszkolenia mogą przystąpić do pełnienia nowych obowiązków, gdyż są to z reguły ludzie mający gruntowne przygotowanie zawodowe, długoletni staż w pracy zawodowej i wykazujący wielkie zaangażowanie; jest bowiem regułą, że kto przepracuje w ochronie roślin przynajmniej rok, to zostaje jej wierny do końca. Jest to więc kadra stabilna, która ma ugruntowaną pozycję zawodową i bardzo silne powiązania z nowoczesną praktyką rolniczą, i która skutecznie opierała się zakusom różnych reorganizacji. W chwili wejścia w życie nowej ustawy ludzie pracujący w dziedzinie ochrony roślin będą stanowić jeden z najmocniejszych elementów decydujących o szybkim wprowadzeniu w życie jej zapisów.</u>
          <u xml:id="u-99.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Henrykowi Bogdanowi z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Andrzeja Czajkę z Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#AndrzejCzajka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform mam zaszczyt przedłożyć stanowisko w sprawie rządowego projektu ustawy o ochronie roślin uprawnych.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#AndrzejCzajka">Projekt rządowy, który był omawiany na 34 posiedzeniu Sejmu w październiku 1994 r., wraz z aktami wykonawczymi, co w przypadku projektu rządowego należy do rzadkości - został, naszym zdaniem, w dużej mierze w pozytywny sposób dopracowany przez komisje sejmowe. W czasie pierwszego czytania wielu mówców podkreślało wagę problemu i to, że unormowania w tym zakresie nie przystają ani do potrzeb gospodarki, ani ochrony środowiska. Szczególnie jednak ważną kwestią ochrony roślin uprawnych jest to, że tak szkodniki, jak i stosowane środki chemiczne wpływają na zdrowotność ludzi. Również otwarcie granic po roku 1989 spowodowało duży napływ do kraju nie tylko roślin, produktów roślinnych, przedmiotów, a także różnych środków ochrony roślin, które już dawno w większości cywilizowanych krajów zostały wycofane z użytku, a tym bardziej z produkcji. Polska stała się więc doskonałym i chłonnym rynkiem zbytu, magazynowania i przechowywania środków ochrony roślin uznanych od wielu lat za szkodliwe. Nie dziwmy się więc, że niektóre płody rolne spotykają się ze skuteczną barierą przy próbach przewiezienia ich przez granicę Unii Europejskiej czy też krajów Europy Środkowo-Wschodniej, gdyż nie spełniają określonych norm. Trzeba jednak przyznać, że znacząca większość żywności produkowanej w Polsce w oparciu o naturalne i nietoksyczne środki odznacza się wysoką jakością spożywczą. Żywność tak wyprodukowana jest jednak bardzo słabo promowana.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#AndrzejCzajka">Ochrona roślin przed szkodnikami i organizmami toksycznymi jest jednym z najbardziej istotnych czynników wpływających na wzrost plonów. Dobrze więc się stało, że ustawa będzie skutecznie ograniczała możliwości przywożenia z zagranicy przeterminowanych środków zagrażających życiu i zdrowiu naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#AndrzejCzajka">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Pomimo pozytywnego stanowiska Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform w sprawie przedłożonej ustawy należy zwrócić uwagę na kilka niedociągnięć, których szanowne komisje nie usunęły, nie uwzględniając części uwag zgłaszanych już w pierwszym czytaniu przez przedstawiciela naszego klubu. Nasze zastrzeżenia wzbudzają zapisy art. 5 ust. 2 i art. 3 ust. 3, gdyż najpierw mówi się o wydaniu decyzji, a następnie jedynie o zawiadamianiu przez wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Trzeba więc rozstrzygnąć, czy inspektor sanitarny wydaje decyzje, czy tylko zawiadamia o stwierdzeniu występowania organizmów szkodliwych. Zapisy te bezpośrednio wiążą się z tym, kto będzie nakładał obowiązek walki ze szkodnikami.</u>
          <u xml:id="u-101.4" who="#AndrzejCzajka">Jeśli chodzi o art. 19, w którym mowa jest o dopuszczeniu środków ochrony roślin do obrotu publicznego, postulowaliśmy, by wycofywać z obrotu środki przeterminowane po upływie 3 miesięcy od daty ważności. Wpłynęłoby to zapewne na polepszenie nie tylko jakości płodów, ale przede wszystkim zmniejszyłoby zagrożenie zdrowia konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-101.5" who="#AndrzejCzajka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy przedłożony przez komisje Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform akceptuje mimo tych kilku uwag.</u>
          <u xml:id="u-101.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Andrzejowi Czajce z Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Aleksandra Andryszaka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#AleksanderAndryszak">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Rozpatrywany w dniu dzisiejszym projekt ustawy o ochronie roślin uprawnych zastąpi ustawę sprzed 34 lat (nowelizowaną dwukrotnie - w 1989 r. i w 1990 r.) oraz rozporządzenia ministra rolnictwa dostosowujące częściowo jej przepisy do aktualnych wymogów.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#AleksanderAndryszak">W okresie obowiązywania ustawy z 1961 r. nastąpił niezwykle dynamiczny rozwój ochrony roślin wymagający stworzenia nowego aktu prawnego. Ustawa wykracza poza obręb rolnictwa, regulując oprócz spraw ochrony upraw przed agrofagami także zabezpieczenie obszaru kraju przed przywozem i rozprzestrzenianiem się nowych chorób, szkodników i chwastów oraz sprawy bezpiecznego, nie zagrażającego środowisku wykonywania zabiegów ochrony roślin. Pierwsze trzy rozdziały projektu ustawy dotyczą pojęć ogólnych, a także zasad prowadzenia czynności fitosanitarnych na terenie całego kraju. Należy zwrócić uwagę na odejście w projekcie ustawy od nazewnictwa: kwarantanna roślin, obieg kwarantannowy — zamiast tego, w ślad za dyrektywami Unii Europejskiej, wprowadzono pojęcie organizmu szkodliwego. Wydaje się, że przyjęte przez Unię Europejską słownictwo zostało wymuszone opracowaniem dokumentów jednocześnie dla 12 krajów i dlatego zachowanie przyjętego w ustawie nazewnictwa jest uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#AleksanderAndryszak">Należy zwrócić uwagę na potrzebę dostosowania się naszego kraju do przepisów Unii Europejskiej, zwłaszcza mając na uwadze przyszły eksport produktów roślinnych i spożywczych. Stan fitosanitarny będzie na pewno w przyszłości jednym z ważniejszych elementów wymiany towarowej. Wydaje się, że zapisy ustawy gwarantują prawidłową realizację ochrony terenu kraju przed nowymi organizmami szkodliwymi, a także przygotowanie towarów do eksportu.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#AleksanderAndryszak">Ważnym elementem ustawy są zapisy dotyczące dopuszczalności do stosowania, czyli rejestracji, nowych środków ochrony roślin i ich dystrybucji. Projekt ustawy wprowadza między innymi nowy podział środków ochrony roślin na klasy toksyczności, zgodny z obowiązującymi na świecie. Zabezpiecza też prawidłowy system rejestracji środków ochrony roślin. W ostatnich latach rozwinął się w Polsce nowy system dystrybucji środków ochrony roślin. Jest to system nie odpowiadający wymogom i zasadom koniecznym przy magazynowaniu i sprzedaży tego typu artykułów. Ustawa nakłada na pracowników służb ochrony roślin obowiązek kontroli magazynów i punktów sprzedaży środków ochrony roślin, wprowadza potrzebę uzyskiwania koncesji przez osoby prowadzące sprzedaż, a także obowiązek szkolenia tych osób. Są to zapisy bardzo ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa, prawidłowości magazynowania i sprzedaży środków ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#AleksanderAndryszak">Bardzo ważną zmianę w dotychczasowym systemie zaproponowano w rozdziale dotyczącym powołania Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin. Obecnie służba ochrony roślin podlega wojewodom i jest skupiona w wojewódzkich stacjach kwarantanny i ochrony roślin i ich oddziałach rejonowych. Niezależnie od tego istnieją: podległa ministrowi rolnictwa inspekcja kwarantanny oraz punkty graniczne kwarantanny. Obecny projekt ustawy proponuje połączenie ww. służb w jedną, podległą ministrowi rolnictwa Państwową Inspekcję Ochrony Roślin. Interesy wojewodów ma chronić zapis mówiący, że inspektora wojewódzkiego powołuje główny inspektor za zgodą wojewody, oraz inny zapis, zobowiązujący inspektora wojewódzkiego do współpracy z władzami administracyjnymi, samorządowymi i innymi instytucjami na swoim terenie.</u>
          <u xml:id="u-103.5" who="#AleksanderAndryszak">Jakkolwiek można było przewidywać dyskusję i różnicę poglądów co do niektórych zapisów ustawy, to jednak generalnie należy podkreślić jej zgodność z obecnym stanem wiedzy o ochronie roślin, dostosowanie przepisów do tendencji światowych, w tym do dyrektyw Unii Europejskiej, a także znaczne zwiększenie ochrony środowiska w wyniku stosowania zabiegów ochronnych.</u>
          <u xml:id="u-103.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Aleksandrowi Andryszakowi z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Radosława Gawlika z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#RadosławGawlik">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Projekt ustawy o ochronie roślin uprawnych, zastępujący ustawę z 1961 r., jest niewątpliwie potrzebnym uregulowaniem zagadnień dotyczących m.in. zapobiegania zagrożeniom zdrowia ludzi, zwierząt oraz skażeniom środowiska, które mogły powstać w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony roślin. Minęło ponad 30 lat od uchwalenia starej ustawy, rozwinęła się cała dziedzina związana ze stosowaniem środków ochrony roślin oraz rozpoznaniem czynników zagrażających środowisku, a także życiu i zdrowiu ludzi; wśród nich ważne miejsce zajmują właśnie środki ochrony roślin. Trzeba stwierdzić, że obecnie przewartościowuje się pewne parametry tzw. nowoczesności. Wielu zazdrości nam, że stosujemy zaledwie ok. 0,5 kg środków ochrony roślin na hektar, czyli średnio 10 razy mniej często toksycznych pestycydów niż kraje zachodnie z intensywnie uprawianym rolnictwem. Coraz więcej rolników rezygnuje w ogóle ze stosowania chemicznych środków ochrony roślin lub stosuje biologiczne zwalczanie szkodników. Wiele polskich produktów rolnych m.in. ze względu na niezbyt intensywne stosowanie chemii spełnia najostrzejsze wymagania jakościowe krajów wysoko rozwiniętych. Tego trzeba strzec. Ustawa wyraźnie powinna stwierdzać, że chodzi o ochronę roślin uprawnych przy zasadzie minimalizowania stosowania toksycznych, szkodliwych środków ochrony roślin. Proponuję zatem w przepisach ogólnych w art. 1 pkt. 3 dopisać słowa: „w szczególności poprzez unikanie lub minimalizowanie stosowania środków toksycznych i szkodliwych”.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#RadosławGawlik">Na inną ważną kwestię zwróciło uwagę Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „Pro Natura”. Otóż występuje bardzo poważna sprzeczność proponowanej ustawy z ustawą o ochronie przyrody, powiedziałbym - w warstwie filozoficznej. Polega ona na tym, że zakłada się możliwość tępienia poszczególnych gatunków organizmów. Ustawa o ochronie przyrody wśród celów ochrony przyrody wymienia utrzymanie różnorodności biologicznej, dlatego koncepcja listy gatunków podlegających obowiązkowi tępienia wymaga weryfikacji. Jedynym rozsądnym sposobem pogodzenia tych ustaw jest dodanie do listy szkodników warunków, pod jakimi może zaistnieć prawo do ich zwalczania. Absolutnie niezbędne jest ustalenie wartości progowych ich liczebności lub raczej zagęszczenia. Można nawet zaproponować dwie wartości progowe: pierwszą, poniżej której nie wolno zwalczać danego organizmu, drugą, której przekroczenie powoduje powstanie obowiązku zwalczania. Ponadto powinny zostać określone procedury obserwacji poszczególnych gatunków organizmów, które muszą być zastosowane, aby mogło nastąpić zwalczanie.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#RadosławGawlik">Wydaje się, że w zbyt małym stopniu uwzględniona jest w ustawie, m.in. ze względu na te zagrożenia, rola służb ochrony środowiska i ministra ochrony środowiska, szczególnie w stanowieniu prawa wespół z ministrem rolnictwa. Proponuję zatem w art. 3 dodać słowa: „w porozumieniu z ministrem ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa”, a w art. 14 — „i ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa”.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#RadosławGawlik">Chciałbym także zgłosić do projektu ustawy następujące wnioski szczegółowe. W art. 16 ust. 1 pkt 5, gdzie mowa o treści etykiety, dopisać: „wraz z opisem działania środka na człowieka i środowisko oraz metodami postępowania w wypadku zatruć i skażeń”. Wydaje się, że — szczególnie ze względu na najbardziej toksyczne środki — taka instrukcja powinna się znaleźć na etykiecie.</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#RadosławGawlik">W art. 20 ust. 1 pkt. 1 dodać lit. e: „praktycznie nieszkodliwe”; z dotychczasowego zapisu mogłoby bowiem wynikać, że z obrotu są wyłączone środki praktycznie nieszkodliwe dla ludzi. Myślę, że jest to po prostu przeoczenie.</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#RadosławGawlik">W art. 26 ust. 1 po słowach „ludzi” dodać: „oraz I i II klasy toksyczności dla pszczół i ryb”. Chodzi o to, aby były szkolone nie tylko osoby, które będą stosowały środki ochrony roślin I i II klasy toksyczności dla ludzi, ale także — co może jest ważniejsze — środki I i II klasy toksyczności dla pszczół i ryb, stwarzające zagrożenie dla środowiska.</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#RadosławGawlik">W art. 37 ust. 3 pkt 1 po słowach: „ludzi” dodać także: „oraz I i II klasy toksyczności dla pszczół i ryb”. Chodzi o dopisanie zakazu stosowania zabiegów agrolotniczych przy tych klasach toksyczności nie tylko dla ludzi, ale także pszczół i ryb; wydaje się to ważne ze względu na zagrożenie rozpyleniem i pewną niedokładność przy stosowaniu zabiegów agrolotniczych tymi środkami.</u>
          <u xml:id="u-105.7" who="#RadosławGawlik">W art. 37 ust. 3 pkt 3 skreślić słowo „uprawne”. Chodzi o to, że tych zabiegów agrolotniczych nie wolno stosować w czasie oblotu pszczół na kwitnące owadopylne rośliny uprawne. Pszczoły korzystają nie tylko z pyłku roślin uprawnych, ale także z innych roślin, dlatego wydaje się, że wykreślenie tego słowa umożliwiłoby rzeczywistą ochronę pszczół podczas oblotu.</u>
          <u xml:id="u-105.8" who="#RadosławGawlik">Uwaga ostatnia dotyczy art. 50 ust. 1, czyli przepisów karnych. Ze względu na to, że przez nieumiejętne, niewłaściwe, a czasem bezmyślne stosowanie środków ochrony roślin można spowodować istotne szkody, na przykład zatrucie ryb czy zatrucie środowiska, wydaje się, że do słów „podlega karze aresztu lub grzywny” należałoby dopisać: „oraz obowiązkowi rekompensaty za spowodowane szkody”. Oczywiście będzie o tym decydowało kolegium do spraw wykroczeń, ale chodzi o to, żeby to zagrożenie istniało w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-105.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Radosławowi Gawlikowi z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Tadeusza Sabata z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#TadeuszSabat">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Omawiany dziś projekt ustawy o ochronie roślin uprawnych różni się od projektu, który został przedstawiony Wysokiej Izbie w pierwszym czytaniu. Kiedy spotykałem się z ludźmi związanymi z ekologią, słyszałem, że projekt jest zbyt łagodny. Dystrybutorzy środków ochrony roślin, a czasem i rolnicy mówili natomiast, że ustawa ma charakter represyjny. W trakcie prac nad ustawą wprowadzono wiele poprawek i dziś mogę powiedzieć, że ustawa ta to kolejny krok ku temu, by ekologia, ochrona środowiska, zdrowa żywność przestały być pustymi słowami, wypowiadanymi okazjonalnie.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#TadeuszSabat">Omawiana ustawa, która, mam nadzieję, zostanie przyjęta przez Wysoką Izbę na obecnym posiedzeniu Sejmu, przyczyni się do tego, że produkowana żywność będzie mniej skażona, za to bardziej wartościowa. Mniej ludzi zatruwać się będzie środkami ochrony roślin i mniej będzie umierać. Statystyki są przerażające, a świadomość zagrożeń statystycznego Polaka - niewielka. Zazwyczaj kiedy mówimy o zagrożeniach środkami chemicznymi, mamy na myśli wielkie katastrofy; to robi na człowieku wrażenie. Zapominamy, że tzw. normalnym działaniem, na przykład przez niewłaściwe stosowanie środków ochrony roślin, doprowadzamy również do wielkich katastrof, które odczuwane będą przez następne pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#TadeuszSabat">Dlatego z uwagą i uznaniem projekt ustawy został przyjęty przez Polski Związek Pszczelarski i jego kilkadziesiąt tysięcy członków. Tak istotnej dla hodowli pszczół inicjatywy ustawodawczej od dawna nie było, a proponowane zapisy są zgodne z oczekiwaniami. Przypomnę tylko, że największe zatrucia pszczół środkami ochrony roślin notuje się wiosną, kiedy dziko żyjących owadów jest niewiele i jedynie pszczoły żyjące gromadnie są w stanie zapewnić zapylanie owadopylnych upraw rolniczych. Każdego roku w tym czasie w 1/3 rodzin pszczelich zatruwanych jest ponad 20% populacji pszczół. Problem ten obecnie, gdy w kraju jest niewiele ponad 800 tys. rodzin pszczelich, a dla prawidłowego zapylania upraw rolniczych potrzeba ok. 1600 tys. tych rodzin, nabiera szczególnego znaczenia. Pszczelarze polscy są przekonani, że zakończył się okres biernego i przypadkowego traktowania pszczelarstwa, a wyeksponowanie w ustawie kwestii ochrony pszczół traktują jako uznanie pszczoły za najczulszy miernik czystości środowiska (tam gdzie żyją pszczoły, środowisko jest jeszcze czyste; gdzie nie ma pszczół, tam już jest tragedia, zaczną ginąć ludzie). Pszczelarstwo jako odrębna gałąź gospodarki rolnej znalazło swoje godne miejsce.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#TadeuszSabat">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Lektura projektu skłania do kilku refleksji. Po pierwsze, ustawa eliminuje pokątne, bazarowe handlowanie środkami niebezpiecznymi, jakimi są środki ochrony roślin. Po drugie, na rynku znajdą się tylko środki o znanej nazwie, których producent jest znany, które mają czytelną, bo w języku polskim, instrukcję stosowania i określoną klasę toksyczności dla ludzi, pszczół i ryb. Po trzecie - co jest bardzo ważne - ustawa uwzględnia fakt, że stosowanie środków ochrony roślin jest złem koniecznym i w pierwszej kolejności uwzględnia biologiczne, hodowlane i agrotechniczne metody ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#TadeuszSabat">Podczas prac nad projektem — i dziś również na tej sali — padło wiele krytycznych uwag o art. 37, dotyczącym określeń prędkości wiatru, odległości od dróg, budynków. Pragnę w obronie tego zapisu podać tylko jeden przykład. Roznoszenie pyłów przez wiatr zależy w dużym stopniu od wielkości cząsteczek preparatów. Z reguły są one bardzo małe. Na przykład cząsteczka zieleni paryskiej o średnicy 2,5 mikrona opada z wysokości 1 m na roślinę w ciągu 35 minut, a przy średnicy 10 mikronów tylko 2 minuty. Jeśli mikronowe cząsteczki opadają tak długo, to są przemieszczane i przez niewielki wiatr. Uważam, że art. 37 w praktyce obroni się sam, bo czy jest coś ważniejszego od życia i zdrowia?</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#TadeuszSabat">W trosce o ochronę środowiska, a zwłaszcza o nas samych, będę głosował za przyjęciem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Tadeuszowi Sabatowi z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Gruszkę, także z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#JózefGruszka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrywane dzisiaj przez Wysoką Izbę sprawozdanie połączonych komisji o rządowym projekcie ustawy o ochronie roślin uprawnych dotyczy materii bardzo złożonej. Z tego powodu, pomimo dużego wkładu pracy połączonych komisji w opracowanie przedkładanego projektu, pojawiają się uwagi do proponowanych rozwiązań. Jestem jednak przekonany, że wnoszone uwagi i podpowiedzi mają na względzie tylko i wyłącznie wypracowanie rozwiązań precyzyjnych i w miarę doskonałych. Z tego samego powodu chciałbym odnieść się do kilku rozwiązań szczegółowych, które budzą moje obawy.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#JózefGruszka">Zapis w art. 4 ust. 2 jednoznacznie mówi o przyznaniu odszkodowania posiadaczom, którzy doznali szkody, stosując się do decyzji wojewódzkiego inspektora. Zapis nie precyzuje jednoznacznie okoliczności powstania szkody, co jest w pewnym sensie zrozumiałe, ale postuluje odwołanie się do rozporządzenia ministra rolnictwa, które szczegółowo winno określić stosunek do roszczenia posiadacza. Istnieje bowiem obawa, że posiadacz może liczyć na odszkodowanie w każdych okolicznościach, co jest z pewnością nie zamierzone przez projektodawców.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#JózefGruszka">Rozważając uprawnienia służb Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin, myślę, że nowo powołana administracja to służba mająca szerokie uprawnienia, która ma do wykonania ściśle określone zadania. Dlatego też ważne wydaje się wybranie do niej odpowiednio wykwalifikowanych, dyspozycyjnych ludzi. Moment organizowania Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin należy uznać za bardzo ważny, również gdy chodzi o dobór kadr. Natomiast zapis w art. 55 omawianego projektu dyktuje rozwiązanie wręcz mechaniczne, w myśl którego dotychczasowi pracownicy wojewódzkich stacji kwarantanny oraz inspektoratów stają się pracownikami inspekcji. Takie są te moje dwie obawy.</u>
          <u xml:id="u-109.3" who="#JózefGruszka">Mówiliśmy tu także o bardzo ważnym problemie - była o nim mowa w przedkładanym projekcie - jednak już po przepracowaniu przez połączone komisje sprawa została odłożona do przepisów końcowych. Mam na myśli likwidację przeterminowanych środków ochrony roślin albo takich, które na skutek innych zdarzeń utraciły wartość handlową. Myślę tu również o opakowaniach. Apelowałbym do ministerstwa rolnictwa, jak i do ministerstwa ochrony środowiska, aby rząd bardzo szybko złożył projekt ustawy o utylizacji tych szkodliwych środków. Myślę, że moglibyśmy w ten sposób pozbyć się luki prawnej, która w tym momencie może się pojawić.</u>
          <u xml:id="u-109.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Józefowi Gruszce z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę teraz pana posła Jana Pieniądza z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Panie pośle, niewiele czasu, minuta z kawałeczkiem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#JanPieniądz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moje wystąpienie złożę do protokołu. Chciałbym natomiast zwrócić się do pana posła sprawozdawcy z zapytaniem, ponieważ - w moim odczuciu i chyba nie tylko - art. 37 jest kontrowersyjny. Mimo że pan poseł Sabat mówił o samoobronie. Nie będę przytaczał artykułów. Szczególnie chciałbym się odnieść do art. 37 projektu ustawy o ochronie roślin. Chodzi o ust. 3 pkt 1 i równocześnie o brak spójności z art. 15 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#JanPieniądz">Jak w kontekście tych dwóch artykułów z dwóch różnych ustaw rozumieć odległość 5 m - od pasa jezdni czy od pasa drogowego, dróg publicznych, transportu, bez względu na grupę toksyczności stosowanych pestycydów? Jak interpretować art. 37 ust. 3 pkt 2 projektu ustawy o ochronie roślin wobec ust. 1 pkt 1 lit. b tegoż artykułu, jeśli chodzi o odległość 5 m od drogi publicznej, w tym problem ewentualnych odszkodowań, dalsze przesunięcie pasa o 15 m. Przy zbieżności zjawisk, a jest to możliwe (art. 15 ustawy o ochronie gruntów i art. 37 projektu ustawy o ochronie roślin), działaniu użytkownika w dobrej wierze, co ma stanowić podstawę decyzji wójta i realizacji tej decyzji? Mam poważne wątpliwości, czy przy kontrowersyjności i rozbieżności w stanowiskach nie będzie to martwy zapis, praktycznie nie do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Janowi Pieniądzowi z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę panią posłankę Grażynę Kotowicz. A nie, minął czas przeznaczony dla klubu PSL. Niestety, pani posłanko, może pani tylko złożyć tekst przemówienia. Przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#AleksanderMałachowski">Ostatni zabierze głos pan poseł Romuald Ajchler z Sojuszu Lewicy Demokratycznej, z czasem nie ograniczonym, bo było bardzo mało mówców.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#RomualdAjchler">Krótko, panie marszałku, 3 minuty. Wysoki Sejmie! Duży pakiet projektów ustaw dotyczących rolnictwa jest i w najbliższym czasie będzie rozpatrywany przez Wysoką Izbę. Projekt ustawy o ochronie roślin uprawnych jest jednym z wielu, których uchwalenie będzie w przyszłości rozwiązywać i porządkować szereg problemów, w tym wypadku związanych z ochroną roślin. Uporządkuje dystrybucję i obrót środkami chemicznymi, warunki, na jakich będzie można te środki kupować i stosować, a co nie mniej ważne, zdyscyplinuje tych, którzy na co dzień będą wykonywać zabiegi ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#RomualdAjchler">W moim wystąpieniu poruszę głównie problemy i wątpliwości, które przestawiłem na 34 posiedzeniu Sejmu podczas pierwszego czytania projektu ustawy. Wówczas twierdziłem, że projekt ustawy jest przygotowany przez rząd w sposób profesjonalny i to stwierdzenie po przyjęciu ustawy przez połączone komisje jest nadal aktualne, chociaż niektóre zapisy w dalszym ciągu budzą w moim przekonaniu szereg wątpliwości co do stosowania ich w praktyce.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#RomualdAjchler">Proponowałem podczas pierwszego czytania przeredagowanie art. 31, który mówił: „Posiadacze są obowiązani do przestrzegania okresów karencji i prewencji przy stosowaniu środków ochrony roślin”. Zgadzam się, że posiadacze powinni być zobowiązani do tych czynności, wówczas kiedy sami wykonują zabiegi ochrony roślin, natomiast jeśli zabiegi ochrony roślin zlecają firmom specjalistycznym, to prewencję, powtarzam: prewencję w rozumieniu ustawy, powinien zabezpieczyć również ten, co wykonuje zabiegi łącznie z posiadaczem.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#RomualdAjchler">Art. 32 ustawy został przez komisje przeredagowany i w moim przekonaniu jest obecnie artykułem bardziej czytelnym i możliwym do wykonania niż artykuł w przedłożeniu rządowym. Chociaż nie wyobrażam sobie wyegzekwowania go w praktyce, na przykład od setek tysięcy działkowiczów, gdyż oni również będą musieli prowadzić ewidencję wykonywanych zabiegów ochrony roślin na swych działkach. Co prawda został on złagodzony przez komisje, bo dotyczy to stosowania środków ochrony I i II klasy toksyczności. Podobne trudności z przestrzeganiem art. 32 będą mieli mali posiadacze.</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#RomualdAjchler">Mam również wątpliwości co do wyegzekwowania w praktyce art. 36 projektu, mówiącego o wykonaniu zabiegów ochrony roślin urządzeniami technicznie sprawnymi. Z tego zapisu rolnicy na pewno zdają sobie sprawę i na pewno zależy im na tym, aby zabiegi, o których mowa wyżej, były wykonywane prawidłowo i efektywnie bez zagrożenia dla roślin uprawnych, zwierząt i ludzi, ale egzekwowanie przeglądu technicznego na małe opryskiwacze, na przykład jednolitrowe, wydaje się prawie niemożliwe względnie bardzo poważnie utrudnione.</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#RomualdAjchler">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt ustawy, i to jest chyba jego największym mankamentem, nie rozwiązuje spraw związanych z opakowaniami po środkach ochrony roślin. Rząd co prawda zapewnia, że te sprawy niedługo uregulują inne ustawy, ale na dzisiaj, w moim przekonaniu, ta ustawa chociaż przejściowo powinna te sprawy regulować. Mamy firmy chętnie handlujące środkami ochrony roślin, ale nie ma takich, które zajęłyby się odpadami po tych środkach. Sądzę, że rozwiązaniem na przyszłość powinno być włączenie hurtowników, importerów i producentów tych środków do utylizacji odpadów i opakowań. Obowiązek utylizacji spoczywa dzisiaj na rolniku, a jak on neutralizuje odpady względnie opakowania po środkach ochrony roślin, nie jest żadną tajemnicą.</u>
          <u xml:id="u-113.6" who="#RomualdAjchler">Wysoki Sejmie! Mimo pewnych wątpliwości co do skuteczności egzekwowania niektórych zapisów ustawowych uważam, że ustawa jest potrzebna. Zbliża nasze ustawodawstwo do przepisów krajów Unii Europejskiej, a przede wszystkim poprawia bezpieczeństwo obrotem środkami chemicznymi i ich bezpieczne stosowanie. Ustawa zabezpiecza także rolników - i nie tylko ich - przed importem przeterminowanych środków ochrony roślin, a także, co bardzo ważne, wprowadza ostre rygory granicznej kontroli fitosanitarnej.</u>
          <u xml:id="u-113.7" who="#RomualdAjchler">Na zakończenie chcę oświadczyć, że tak jak klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej będę głosował za uchwaleniem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-113.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Romualdowi Ajchlerowi.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#AleksanderMałachowski">Było to ostatnie wystąpienie indywidualne.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej pana ministra Józefa Jerzego Pilarczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#JózefJerzyPilarczyk">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Na początku debaty zanosiło się na to, że do ustawy nie będą zgłoszone poprawki, niemniej jednak pan poseł Gawlik cały pakiet poprawek - kilka w każdym razie - zgłosił. Myślę, że w tej sytuacji nie obejdzie się bez trzeciego czytania. Nie wypada przedstawicielowi rządu zgłaszać uwag pod adresem posła - a zwłaszcza posła z komisji ochrony środowiska, która to komisja debatowała nad tym projektem - ale myślę, że byłoby lepiej, gdyby te poprawki zostały zgłoszone na posiedzeniu komisji, tym bardziej że niektóre z nich można było wyjaśnić bez potrzeby zwoływania dodatkowego posiedzenia trzech komisji.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#JózefJerzyPilarczyk">Panie pośle, na początku chciałbym poinformować, że te uwagi, te generalne zastrzeżenia, które pan zgłosił - że ustawa jest sprzeczna z ustawą o ochronie przyrody czy że ewentualnie minister podstawowych decyzji, rozporządzeń, aktów prawnych nie będzie konsultował - to nie jest do końca tak. Rozporządzenie, o którym mowa w art. 3, minister rolnictwa zobowiązany jest - przez zapis w art. 6 - konsultować i uzgodnić z ministrem ochrony środowiska. A więc ta poprawka jest praktycznie nieaktualna, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#JózefJerzyPilarczyk">To samo odnosi się do drugiej poprawki, która dotyczy art. 14 - chodzi o dopuszczenie środków ochrony roślin do obrotu. Wymóg, który pan zgłasza, jest w ustawie spełniony - co prawda, w dość odległym miejscu, bo w art. 38, w którym minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej jest zobowiązany do ustalania tych zasad w uzgodnieniu z ministrem ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa, a ponadto z ministrem zdrowia i opieki społecznej. W związku z tym ta poprawka wydaje się też nieaktualna.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#JózefJerzyPilarczyk">Również uwaga pana posła, w której pan proponuje skreślić słowa „rośliny uprawne”, została rozstrzygnięta już w tytule ustawy. Ustawa dotyczy ochrony roślin uprawnych. W związku z tym także wykonywane zabiegi dotyczą roślin uprawnych, panie pośle. Nie możemy więc rozciągać ustawy na wszystkie rośliny, bo zajmujemy się tu określonym obszarem.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#JózefJerzyPilarczyk">Chciałbym również poinformować - było to przedmiotem dyskusji na posiedzeniu podkomisji, a także na posiedzeniu komisji - że klasyfikacja środków (co prawda odmienna niż do tej pory obowiązująca, gdzie są środki nieszkodliwe czy praktycznie nieszkodliwe dla ludzi) jest dostosowana do klasyfikacji obecnie obowiązującej w Unii Europejskiej. Projekt należało bowiem dostosować nie tylko do uwarunkowań w gospodarce rynkowej, ale również do wymogów Unii Europejskiej. Klasyfikacja podana w projekcie ustawy w art. 20 spełnia ten warunek. Dyskutowaliśmy nie tylko w gronie posłów, nie tylko w komisji rolnictwa i komisji ochrony środowiska, ale również w gronie ekspertów, którzy znają przepisy obowiązujące na świecie, w tym w Unii Europejskiej. Myślę, że ponieważ formalny wymóg prawdopodobnie spełniony być musi, trzecie czytanie chyba jest nieuniknione, chyba żeby pan poseł wycofał te poprawki, to będę zobowiązany - w imieniu rządu czy ministerstwa rolnictwa - wyjaśnić to szczegółowo panu posłowi w komisjach czy dodatkowo w trakcie trzeciego czytania. Niemniej jednak poprawki zgłoszone przez pana posła uważam za wynik niezapoznania się dokładnie z problematyką, która już była bardzo szczegółowo dyskutowana w trakcie prac podkomisji i połączonych trzech komisji.</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#JózefJerzyPilarczyk">Chciałbym odpowiedzieć również na pytania dotyczące pasa ochronnego - jakie tam środki stosować, czy jest wystarczająca odległość 5, czy 20 m i dlaczego 5 lub 20 m. Otóż akurat w tym projekcie ustawy nie mówi się o agrotechnicznych metodach zwalczania chwastów i szkodników. W związku z tym w pasach ochronnych, o których mowa w projekcie ustawy, na pewno nie będzie zalecane stosowanie środków którejkolwiek klasy szkodliwości; mogą być zalecane środki nieszkodliwe lub metody agrotechniczne.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#JózefJerzyPilarczyk">Kwestie dotyczące struktury Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin w porównaniu z podobnymi służbami, które przewidujemy powołać w ustawach regulujących inne dziedziny, jak chociażby Państwowa Inspekcja Weterynaryjna. Faktycznie w projekcie ustawy o Państwowym Nadzorze Weterynaryjnym pewne zapisy różnią się od tego, co jest w tym projekcie ustawy, jednak generalna zasada, generalny duch jest ten sam. Różnice wynikają przede wszystkim z kompromisów, jakie w trakcie uzgodnień międzyresortowych, a także z przedstawicielami organów administracji wojewódzkiej resort rolnictwa wynegocjował, zakładając, że w trakcie prac w komisji sejmowej zwycięży troska o ujednolicenie funkcjonowania tych służb administracji specjalnej o charakterze, można powiedzieć, policyjnym, wynikającym z funkcji, a więc z dążenia do jednoznacznego egzekwowania przepisów, które mają zapewniać bezpieczeństwo zdrowotne, nie tylko roślin, zwierząt, ale przede wszystkim ludzi.</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#JózefJerzyPilarczyk">Jeśli chodzi o problemy związane z troską o właściwe zagospodarowanie odpadów, myślę, że deklaracja ministerstwa ochrony środowiska i w zasadzie przygotowany projekt ustawy o odpadach mogą dawać tę gwarancję, że w niedługim czasie ten problem w ustawie o odpadach zostanie praktycznie rozwiązany.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#JózefJerzyPilarczyk">Mimo uwag zgłoszonych przez pana posła Gawlika chciałbym wyrazić zadowolenie z wyników pracy i troski wszystkich trzech przewodniczących: przewodniczącego Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej pana posła Kalemby, przewodniczącego Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa pana Jana Komornickiego oraz pana posła Jana Szczepaniaka, wiceprzewodniczącego Komisji Ustawodawczej, z trybu, jaki nadali tej ustawie. Również podkomisja, którą kierował pan poseł Kazimierz Iwaniec, spędziła bardzo pracowicie wiele czasu nad tym projektem ustawy. Myślę, że również te poprawki czy uwagi, które zgłosił pan poseł Gawlik, zostaną wyjaśnione i ustawa ta przez Wysoką Izbę w niedługim czasie zostanie uchwalona. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-115.10" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej pan Józef Jerzy Pilarczyk.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pani poseł chciałaby zadać pytanie?</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#MariaZajączkowska">Panie Ministrze! Myślę, że to było albo przejęzyczenie, albo źle zrozumiałam pańską wypowiedź, bo pan powiedział, że gospodarka odpadami zostanie uregulowana dopiero w ustawie o odpadach. Chciałam przypomnieć, że w przepisach przejściowych jest art. 56, który mówi, że minister ochrony środowiska w porozumieniu z ministrem zdrowia itd. ma przygotować rozporządzenie. Mam nadzieję, że rozporządzenie to wejdzie w życie razem z ustawą. Nie może to być pole niczyje i nie może istnieć dowolność w gospodarowaniu odpadami. Jeżeli projektu ustawy o odpadach jeszcze nie ma, a będziemy pracować nad nim rok, to oznacza, że w tym czasie nie będzie żadnych regulacji? Czy będzie dowolność? Mam nadzieję, że rząd zechce wypełnić zapis art. 56, nie czekając na ustawę o odpadach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie ministrze, sekundkę, bo jest jeszcze jedno pytanie, więc może pan minister będzie uprzejmy odpowiedzieć łącznie.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#RadosławGawlik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! To raczej pewne wyjaśnienie i sprostowanie. Chciałem zabrać głos w tym trybie, dlatego że był tu pewien apel i pan minister starał się wyjaśnić sprawę kilku z tych wniosków czy zgłoszonych przeze mnie zapisów, że one już znajdują uzasadnienie w ustawie. Z częścią mogę się zgodzić. Faktycznie, jeżeli chodzi o delegacje związane z ministrem ochrony środowiska, to najprawdopodobniej one są, ale jest szereg merytorycznych uwag, które zgłosiłem, a które nie znajdują odbicia; wymienię choćby jedną dotyczącą przepisów ogólnych. Unikanie albo minimalizowanie stosowania środków toksycznych i szkodliwych jest to naprawdę istotna zasada, konstytuująca całą ustawę, i wydaje mi się, że z punktu widzenia ochrony środowiska powinna się ona tam znaleźć.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#RadosławGawlik">Co do sprawy roślin uprawnych także się nie mogę z panem ministrem, niestety, zgodzić. Myślę, że na posiedzeniu komisji będziemy mieli okazję to przedyskutować. Zapis taki bowiem powoduje, że zabrania się zabiegów agrolotniczych tylko w sytuacji oblotu pszczół podczas kwitnienia owadopylnych roślin uprawnych, ale w sytuacji, gdy nie kwitną rośliny uprawne, a kwitną, załóżmy, lipy i jest oblot pszczół, taki zapis umożliwia stosowanie środków ochrony roślin. Rozumiem, że intencją tego zapisu było to, żeby nie wykonywać oprysków (przy małej precyzji) z samolotu w sytuacji, kiedy lecą pszczoły. Dlatego wykreślenie słówka „uprawne” tutaj akurat nie jest podważaniem tytułu ustawy i kierunku, którego miałaby ona dotyczyć.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#RadosławGawlik">Myślę, że mimo apelu pana ministra o wycofanie i mimo troski, że zgłaszam to tak późno, chcę powiedzieć na swoje usprawiedliwienie jedno: w tym samym czasie kiedy odbywało się posiedzenie połączonych komisji było zaprojektowane pod patronatem Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisji Samorządu Terytorialnego seminarium w Poznaniu, na którym musiałem być; nie mogłem więc zgłosić tych wniosków podczas posiedzenia komisji. To się bierze z natłoku prac, które mamy. A termin seminarium był ustalony dużo wcześniej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan minister byłby uprzejmy odpowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#JózefJerzyPilarczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ pan poseł podtrzymuje swoje uwagi, to jeszcze przed trzecim czytaniem, w trakcie prac w komisji, te sprawy sobie dokładnie wyjaśnimy. Myślę, że to będzie najodpowiedniejszy czas. Natomiast, oczywiście, przepraszam bardzo, pani poseł, nie powiedziałem o tym, co jest zapisane przede wszystkim w art. 56, a więc o rozporządzeniu, które w tym zakresie będzie obowiązywać. Mówiąc o ustawie o odpadach chciałem podkreślić, że sprawy gospodarki odpadami w niedługim czasie zostaną kompleksowo uregulowane w oddzielnym akcie prawnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Kazimierza Iwańca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#KazimierzIwaniec">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Chciałem przede wszystkim serdecznie podziękować tym panom posłom i paniom posłankom, którzy zabierali głos w dyskusji na temat ustawy o ochronie roślin uprawnych, którzy ocenili prace naszej komisji i projekt tej ustawy bardzo pozytywnie, jak również panu posłowi Gawlikowi, panu posłowi Gruszce i panu posłowi Pieniądzowi, którzy nam tu namieszali. Szkoda, że to się nie odbyło wcześniej, bo rozpatrywaliśmy bardzo szczegółowo wszystkie zgłoszone wnioski, zarówno podczas prac komisji, jak też podczas pierwszego czytania. Dzisiaj nie ma innej alternatywy, jak ponowne odesłanie projektu ustawy do prac w trzech komisjach, bo zostało zgłoszonych bardzo dużo poprawek. Chcę jednak powiedzieć, że wiele z tych poprawek nie znajdzie zapisu w tejże ustawie. Jeżeli pan poseł Gawlik proponuje, żeby uwzględnić tutaj i pszczoły, i ryby, to chciałem przypomnieć, że art. 14 ust. 1brzmi tak: „Do obrotu i stosowania mogą być dopuszczone tylko te środki ochrony roślin, które przy prawidłowym stosowaniu, zgodnie z ich przeznaczeniem, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz środowiska”. Pszczoły wliczyliśmy do zwierząt, gdyż taka jest zasada zoologiczna, że pszczoły zalicza się do zwierząt. Natomiast ryby wliczyliśmy do środowiska, żeby użyć szerszego pojęcia. Jeśli tak, to należałoby wymienić i krowy, i konie itd. Coś możemy pominąć i wtedy czegoś nie będzie to dotyczyło.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#KazimierzIwaniec">Chciałem powiedzieć, że jeśli chodzi o minimalizowanie środków, to sens całej ustawy polega właśnie na minimalizowaniu użycia środków do produkcji zdrowej żywności. Jeśli obecnie w Polsce zużywamy na 1 ha 0,5 l środków, a 5–6 l zużywa się w innych krajach, to nie wiem, na ile liczy się skuteczność stosowania tychże środków bardziej niż zapisy... A tutaj mam w kilku artykułach zapisy, jeśli chodzi o minimalizowanie środków ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#KazimierzIwaniec">Chciałbym jeszcze wyjaśnić inne sprawy. Sporo wątpliwości budziła sprawa dozwolonej odległości przy stosowaniu oprysków na polach: dlaczego 5 m, a nie na przykład mniej. Otóż zapis ten, jeśli chodzi o tę odległość, ma na uwadze bezpieczeństwo osób przejeżdżających drogami publicznymi. Rzecz w tym, żeby one nie poniosły z tego tytułu uszczerbku na zdrowiu. Jeszcze raz mówię, że choć ten zapis jest zgodny z wymogami Unii Europejskiej, jednak my tak szybko do Unii Europejskiej nie dojdziemy. Trzeba mieć więcej hektarów ziemi niż 5, a wtedy będzie działka szersza - ale my na to wpływu nie mamy. Wiemy, że struktura obszarowa gospodarstw jest u nas nieprawidłowa.</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#KazimierzIwaniec">Dużo wątpliwości wzbudziła sprawa (nie będę wymieniał, którzy to posłowie mówili, bo nie mam zwyczaju, żeby podkreślać nazwiska; trzech posłów mówiło o tym) atestowania sprzętu do stosowania środków ochrony roślin. Mówiono, że jest to sprawa nierealna; jakże to można atestować taki sprzęt, który jest używany w ogródkach działkowych, o pojemności 1–5 l. Otóż chcę powiedzieć, że taki sprzęt stosuje się przeważnie do oprysków w ogródkach działkowych, a działkowicze nadwyżki swoich produktów przeznaczają do sprzedaży. A jeśli tak, to muszą być również zobowiązani do przestrzegania przepisów o ochronie roślin uprawnych. I to jest też zgodne z zasadami stosowanymi w Unii Europejskiej, a nasze przepisy chcemy właśnie dostosowywać do tych wymogów. To jest uzgodnione również z kompetentnym ministrem współpracy gospodarczej z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-123.4" who="#KazimierzIwaniec">Jeśli idzie o to, co zgłaszał poseł Pieniądz, czyli o kwestię, czy art. 37 nie jest zgodny z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych, to chciałem powiedzieć, że Biuro Legislacyjne Kancelarii Sejmu to wszystko skonfrontowało z poprzednimi ustawami, tak żeby ta ustawa nie była z nimi w kolizji. Nie ma takich zwyczajów, żebyśmy jedną ustawą przekreślali przepisy drugiej, bo wtedy nie byłoby wiadomo, która ustawa ma być ważniejsza. Choć prawnicy stosują zasadę, że najważniejsza jest ta, która została uchwalona ostatnio, ale to problemów na dobrą sprawę nie rozwiązuje.</u>
          <u xml:id="u-123.5" who="#KazimierzIwaniec">Oczywiście wszystko było uzgadniane i zwróciliśmy się do ministra ochrony środowiska i leśnictwa z propozycją zgłoszenia uwag do tego projektu ustawy. Te uwagi, które otrzymaliśmy, zgłosił poseł Komorowski w czasie prac nad tą ustawą; zostały one umieszczone i wszystkie wnioski zostały merytorycznie rozpatrzone. Nie zawsze znalazły się one w zapisach, bo i podkomisja pracująca nad tą ustawą, i trzy komisje, które później pracowały nad całością ustawy, doszły do wniosku, że niektóre uwagi i wnioski zgłoszone podczas pierwszego czytania nie mają uzasadnienia, aby je umieścić w tej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-123.6" who="#KazimierzIwaniec">Zawsze jak coś się dobrze zaczyna, to się źle kończy, dlatego też wnoszę (bo miałem wnieść i zapisałem sobie, żeby złożyć wniosek do Prezydium Sejmu o przejście do trzeciego czytania w tej debacie Sejmu, ale jednak okazało to się niemożliwe) o powtórne przekazanie projektu ustawy do trzech komisji w celu przepracowania wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-123.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Słucham, pan poseł w jakiej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#komentarz">(Poseł Radosław Gawlik: W trybie sprostowania.)</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#RadosławGawlik">Pan poseł sprawozdawca zechciał przypisać mi to, czego nie powiedziałem, wymieniając gatunki zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#komentarz">(Poseł Kazimierz Iwaniec: No, o pszczołach była mowa.)</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#RadosławGawlik">Tak, tylko, panie pośle, posługuję się tymi terminami, które państwo wprowadziliście w tej ustawie. I to, że domagam się, by szkoleniu podlegali nie tylko ci, którzy stosują toksyczne środki I i II klasy toksyczności w stosunku do ludzi, ale także ci, którzy stosują środki I i II klasy toksyczności w stosunku do ryb i pszczół, zostało wzięte dokładnie z tej ustawy. Uważam bowiem, że w tym wypadku szkolenia nigdy nie jest za wiele. To jest merytoryczna poprawka. Proszę nie wmawiać mi rzeczy, których nie powiedziałem.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#RadosławGawlik">Po drugie, chciałem zaprotestować i poprosić panią marszałek o poparcie, gdyż nie można mówić, że posłowie namieszali. Panie pośle, to jest prawo posłów, by zgłosić poprawki w trakcie drugiego czytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, przepraszam, to już jest polemika. Dyskusja jest skończona i głos można zabrać tylko w trybie sprostowania. Bardzo przepraszam, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#RadosławGawlik">W trybie sprostowania i dbania o regulamin zatem: rzeczywiście posłowie mają prawo zgłaszać poprawki podczas drugiego czytania, jeśli uważają, że są to zasadne poprawki. To jest ich prawo wynikające z ustawy o prawach i obowiązkach posłów. Gdybyśmy, proszę pana, tworzyli doskonałe prawo i gdyby nie było tylu skarg na niedoskonałość tego prawa, to zgodziłbym się, być może, że skoro komisje ustaliły, to posłowie powinni cicho siedzieć. Ale tak nie jest. Wiele jest błędów w tym prawie, także w stosunku do tej ustawy. Bez fałszywej dumy musi pan przyznać, że pewnie za rok okaże się, iż wielu spraw nie przemyśleliśmy i trzeba będzie ustawę poprawiać. Taka jest kolej tworzonego prawa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle, ale to jest polemika. Rozumiem, że pan poseł sprawozdawca nie kwestionował możliwości wniesienia poprawek, natomiast wyraził opinię, że wnoszenie poprawek może utrudnić pracę. Nazwał to pan poseł mieszaniem, co pozostawiam do oceny Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że w czasie drugiego czytania zgłoszono do przedłożonego projektu ustawy poprawki, Prezydium Sejmu proponuje skierować projekt ustawy do Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Transportu, Łączności, Handlu i Usług oraz Komisji Ustawodawczej o:</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#OlgaKrzyżanowska">1) poselskim projekcie ustawy o Przedsiębiorstwie Państwowym „Polskie Koleje Państwowe” oraz o zmianie niektórych ustaw;</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#OlgaKrzyżanowska">2) przedstawionym przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekcie ustawy o Przedsiębiorstwie Państwowym „Polskie Koleje Państwowe” oraz o zmianie niektórych ustaw;</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#OlgaKrzyżanowska">3) rządowym projekcie ustawy o Przedsiębiorstwie Państwowym „Polskie Koleje Państwowe” (druki nr 424, 906, 689 i 982).</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Andrzeja Szarawarskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#AndrzejSzarawarski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Transportu, Łączności, Handlu i Usług oraz Komisji Ustawodawczej mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie z prac nad projektami ustaw o Przedsiębiorstwie Państwowym „Polskie Koleje Państwowe”, zawartymi w drukach nr 424, 689 i 906. Zakończenie prac nad tą ustawą zbiega się w czasie z jubileuszem 150-lecia funkcjonowania kolei na ziemiach polskich, kolei, które w historii rozwoju gospodarczego naszego kraju mają długą i bogatą tradycję. Korzystając z okazji, pragnę złożyć wszystkim kolejarzom i ich rodzinom serdeczne życzenia wszelkiej pomyślności, a Polskim Kolejom Państwowym życzyć kontynuowania chlubnych tradycji w służbie dla kraju. To największe polskie przedsiębiorstwo złożone z ponad 500 jednostek organizacyjnych, zatrudniające dzisiaj ponad 245 tys. pracowników, od kilku lat znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Okres transformacji ustrojowej zmusza PKP do dostosowania się do zasad gospodarki rynkowej, a umowa o stowarzyszeniu Polski z Unią Europejską powoduje konieczność dostosowywania mechanizmów prawnych i finansowych funkcjonowania tego przedsiębiorstwa do przepisów europejskich, szczególnie zaś do wymogów dyrektywy nr 440 z 1991 r. Proste możliwości restrukturyzacji tego przedsiębiorstwa zostały w latach 1991–1994 wyczerpane. Natomiast potrzeba głębokich strukturalnych zmian sposobu zarządzania, finansowania, ustalania zasad gospodarki infrastrukturą i olbrzymim majątkiem tego przedsiębiorstwa, racjonalizacja zatrudnienia, czy choćby wyrównanie warunków konkurencji międzygałęziowej z innymi rodzajami transportu, wymagają nowych rozwiązań prawnych, a w ślad za nimi również konsekwentnych działań przystosowawczych.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#AndrzejSzarawarski">Powołana przez Sejm podkomisja, a następnie połączone Komisje: Transportu, Łączności, Handlu i Usług oraz Ustawodawcza w ciągu trwających blisko pół roku intensywnych prac wypracowały sprawozdanie przedłożone Wysokiej Izbie w druku nr 982. Naszym zdaniem sprawozdanie to stwarza kolei szansę na rekonstrukcję przedsiębiorstwa, na poprawę jego kondycji finansowej, na czytelne ułożenie stosunków pomiędzy reprezentującym rząd jako organ założycielski Ministerstwem Transportu i Gospodarki Morskiej, Ministerstwem Finansów a organami przedsiębiorstwa PKP. Stworzyliśmy w tej ustawie możliwość wyprowadzania poza obręb przedsiębiorstwa całych obszarów działalności, które nie są związane bezpośrednio z realizacją przewozów, o ile systemowe rozwiązania, które zostaną w kraju przyjęte takie wyprowadzenie umożliwią. Mowa tu o kolejowej służbie zdrowia, o kolejowej inspekcji sanitarnej, o kolejowym systemie obsługi emerytów i rencistów. Staraliśmy się również sprawiedliwie zabezpieczać interesy pracowników, szczególnie w sytuacjach, w których będziemy mieli do czynienia z przypadkami, w przeszłości bądź przyszłości, wyprowadzania zorganizowanych części mienia w ramach restrukturyzacji przedsiębiorstwa poza Polskie Koleje Państwowe.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#AndrzejSzarawarski">Praca nad tą ustawą była trudna również z tego względu, że w trzech projektach mieliśmy do czynienia z różną filozofią podejścia do przedsiębiorstwa PKP; do tego, czym w przyszłości powinno się ono stać i jakie powinny być relacje między państwem a koleją. Mimo różnic zdań wszystkim uczestniczącym w pracach nad tą ustawą, zarówno posłom, jak i ekspertom reprezentującym stronę rządową i związki zawodowe oraz ekspertom niezależnym, przyświecał jeden cel - chcieliśmy zrobić dobrą, perspektywiczną ustawę, która Polskim Kolejom Państwowym, jednemu z najważniejszych ogniw polskiego systemu transportowego, stworzy szanse na jasną, czytelną przyszłość, szanse rozwoju, szanse odgrywania w polskim transporcie znaczącej roli.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#AndrzejSzarawarski">W efekcie prac komisji zrodził się kompromisowy projekt ustawy, który oczywiście z różnych względów różnych sił zadowalać nie może. Uważamy natomiast, że kompromis osiągnięty w tej ustawie i zawarte tam zapisy umożliwiają rekonstrukcję przedsiębiorstwa i wprowadzenie go w stałą tendencję rozwojową w miejsce generowanych przez ostatnie lata strat. Stąd przedstawione sprawozdanie jest wynikiem kompromisu, który naszym zdaniem jest do zaakceptowania, jeżeli przyjmiemy zasadę, że nadrzędnym celem jest dobro przedsiębiorstwa, sprawność polskiego systemu, a nie realizowanie własnych pomysłów.</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#AndrzejSzarawarski">Przechodząc do omówienia w zasadzie projektu nowej ustawy, ponieważ nie jest ona zbieżna z żadnym z trzech projektów matek, które rozpatrywaliśmy, chciałbym zwrócić uwagę na fakt, iż staraliśmy się skonstruować nowoczesną regulację, umożliwiającą utworzenie z PKP nowoczesnego, rynkowego przedsiębiorstwa, które zarówno w przewozach towarowych może być konkurencyjne wobec innych gałęzi transportu, jak i w przewozach osobowych zrealizuje wielką społeczną potrzebę transportu publicznego. Stąd w rozdz. 1 tej ustawy, w którym zawarte są przepisy ogólne, precyzujemy definicję przedsiębiorstwa „Polskie Koleje Państwowe”, określamy je jako przedsiębiorstwo transportu publicznego działające na zasadach rynkowych, a więc na zasadach mających na względzie przede wszystkim generowanie zysków, z zastrzeżeniem, iż całe dziedziny działalności PKP są dotowane przez państwo i muszą być dotowane przez państwo — myślę tu choćby o służbie zdrowia, o dofinansowywaniu przewozów pasażerskich, o obsłudze emerytalno-rentowej. (Dlatego w art. 1 ust. 2 wyraźnie zaznaczamy, że część działalności przedsiębiorstwa PKP jest dotowana z budżetu państwa.)</u>
          <u xml:id="u-129.5" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 2 tej ustawy w przepisach ogólnych zawieramy definicje, określamy, co rozumiemy przez pojęcie linii kolejowej, co to jest w rozumieniu tej ustawy, jako że na jej użytek nie możemy skorzystać z zapisów obecnie obowiązującej ustawy o kolejach, której rodowód sięga lat sześćdziesiątych. Nie wpłynęła zaś jeszcze do Sejmu przygotowywana nowa regulacja prawna o warunkach wykonywania transportu kolejowego, w której zawarte są definicje, określa się tam między innymi, co rozumie się przez pojęcie: linia kolejowa. Stąd w art. 2 jest definicja linii kolejowej na użytek tej ustawy. Przy czym ta definicja nie będzie sprzeczna z definicją zawartą w nowej regulacji, o której mówię.</u>
          <u xml:id="u-129.6" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 3–5 są niejako powtórzeniem artykułów istniejących w obecnie obowiązującej ustawie. Mówią o tym, że PKP posiadają osobowość prawną, że ich siedzibą jest miasto stołeczne Warszawa, że organy państwowe mogą podejmować decyzje na temat działalności PKP tylko w takich przypadkach, jakie są przewidziane w tej ustawie oraz że pracownikom PKP przysługuje ochrona prawna na zasadach przewidzianych w przepisach prawa karnego dla funkcjonariuszy publicznych.</u>
          <u xml:id="u-129.7" who="#AndrzejSzarawarski">Nowy, nie obowiązujący do tej pory zapis zawarty w przepisach ogólnych dotyczy uregulowania kwestii wytaczania powództwa przed sądami przeciwko PKP, wiążącego się po prostu z właściwą strukturą organizacyjną PKP. Chodzi o to, aby każda skarga nie trafiała do sądu w Warszawie w związku z tym, że siedzibą przedsiębiorstwa jest miasto stołeczne Warszawa, lecz mogła być realizowana w miejscu, gdzie wystąpi roszczenie.</u>
          <u xml:id="u-129.8" who="#AndrzejSzarawarski">W rozdz. 2 tej ustawy mówimy o tym, co jest przedmiotem działalności Polskich Kolei Państwowych. Art. 7 odnosi się do działalności podstawowej; mówi o działalności PKP, o konieczności i obowiązku wykonywania przez PKP remontów, przeprowadzania modernizacji, utrzymania linii kolejowych, o prowadzeniu spedycji krajowej i międzynarodowej, o udostępnianiu linii kolejowych, o zadaniach obronnych oraz o tym, że PKP może prowadzić inną działalność podstawową, o ile ustawa nie ogranicza takiej działalności w sposób szczególny.</u>
          <u xml:id="u-129.9" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 8 tej ustawy nakłada na PKP obowiązek dbałości o powierzoną im infrastrukturę. Ustawa o przedsiębiorstwach i jej nowelizacja z 1991 r. praktycznie uwłaszczyły wszystkie przedsiębiorstwa państwowe; także PKP mają w wieczystym użytkowaniu nieruchomości, stąd art. 8 ma szczególne uzasadnienie. Chodzi o dbałość o powierzony PKP majątek w aspekcie zarówno dbałości materialnej, jak i dbałości o ochronę środowiska, przeciwpożarową, o przestrzeganie przepisów sanitarnych itd.</u>
          <u xml:id="u-129.10" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 9 i 10 określają te dziedziny działalności socjalnej przedsiębiorstwa, które nie wiążą się bezpośrednio z działalnością przewozową, ale w PKP funkcjonują tradycyjnie od wielu lat, a naszym zdaniem z PKP powinny zostać „wyprowadzone” w momencie, kiedy zostaną wprowadzone nowe systemowe regulacje dotyczące ubezpieczeń społecznych, ubezpieczeń chorobowych i zdrowotnych. Art. 9 mówi, że PKP prowadzi działalność związaną z ustalaniem i wypłatą świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin i jest to zgodne z zapisami ustawy z 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin. Novum zaś, jakie wprowadzamy w tej ustawie w art. 9, jest to, że koszty utrzymania i wypłaty świadczeń, o których mowa w ust. 1 — czyli to, co przed chwilą zacytowałem - będą pokrywane ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W tej chwili są to środki pochodzące z funduszy Polskich Kolei Państwowych. Taki zapis w momencie, kiedy nastąpi zmiana systemowa ubezpieczeń społecznych, pozwoli na wprowadzenie ustalania wypłaty świadczeń na zasadach branżowego ośrodka ubezpieczeń społecznych, czyli wyłączenie tego ze statutowej działalności PKP, będzie to oddzielny podmiot.</u>
          <u xml:id="u-129.11" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 10 mówi o kolejowej służbie zdrowia, funkcjonującej dziś w ramach Przedsiębiorstwa Państwowego „Polskie Koleje Państwowe”, finansowanej na zasadach ustawy o zakładach opieki zdrowotnej z 30 sierpnia 1991 r. Uważamy również, że proponowany zapis art. 10 umożliwi w przyszłości, przy systemowych regulacjach, wyłączenie kolejowej służby zdrowia z działalności przedsiębiorstwa PKP i utworzenie oddzielnego branżowego zakładu opieki zdrowotnej w myśl propozycji przygotowywanych w tej sprawie przez Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-129.12" who="#AndrzejSzarawarski">Dużo czasu poświęciliśmy na dyskusje nad kwestią istnienia i podległości kolejowej inspekcji sanitarnej, działającej dzisiaj w ramach kolejowej służby zdrowia. Uznaliśmy wreszcie, że zapis zawarty w ust. 3 art. 10, który niejako sankcjonuje stan dotychczasowy, stwarza możliwości w momencie wprowadzenia nowej ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej rozwiązania tego procesu kompleksowo i wyłączenia tej inspekcji z działalności PKP. Dzisiaj część kosztów działania tej inspekcji pokrywa PKP z własnych środków.</u>
          <u xml:id="u-129.13" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 11 ustawy daje PKP uprawnienia do zawierania z zarządami kolejowymi innych krajów umów w zakresie współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej, socjalnej i kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-129.14" who="#AndrzejSzarawarski">W rozdz. 3 tej ustawy jest mowa o mieniu PKP. Nakładamy na PKP obowiązek właściwego gospodarowania i ochrony tego mienia.</u>
          <u xml:id="u-129.15" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 13 tej ustawy mówimy o podziale linii kolejowych na linie o państwowym znaczeniu, a więc te, które państwo ma obowiązek dofinansowywać - zwłaszcza w zakresie inwestycji, odtwarzania. Natomiast mówimy również o pewnych ograniczeniach w dysponowaniu tym mieniem, jakie przewidujemy dla PKP w odniesieniu do linii o państwowym znaczeniu, szczególnie w ust. 2, gdzie mowa o tym, że wszelkie rozporządzanie tym mieniem musi być uzgadniane z ministrem transportu i gospodarki morskiej. Do tego artykułu, szczególnie do ust. 2 i ust. 7, zgłoszono wnioski mniejszości, o których będę mówił w dalszej kolejności. W ust. 7 właśnie dajemy delegację Radzie Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia wykazu linii kolejowych o państwowym znaczeniu, który będzie sporządzany w porozumieniu z radą PKP na podstawie kryteriów gospodarczych, społecznych, obronnych i ekologicznych.</u>
          <u xml:id="u-129.16" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 14 w rozdziale 4 o gospodarce finansowej mówi o tym, że PKP prowadzi gospodarkę finansową zgodnie z tym, co obowiązuje przedsiębiorstwa państwowe, a więc z ustawą o rachunkowości z 1994 r., ustawą o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych z 1989 r., jak również corocznymi zapisami ustawy budżetowej w obszarze dotowanym z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-129.17" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 15 tej ustawy w rozdziale o gospodarce finansowej mówi o finansowaniu inwestycji. Mamy tu precyzyjnie rozdzielone, co finansowane jest ze środków budżetu państwa, co ze środków własnych PKP.</u>
          <u xml:id="u-129.18" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 16 mówimy o tym, w jaki sposób budżet państwa ma dopłacać do przewozów pasażerskich. Tu ten rozdział wzbudził najwięcej emocji i kontrowersji. Do tego artykułu został zgłoszony wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-129.19" who="#AndrzejSzarawarski">I tak w art. 16 w obecnym brzmieniu sprawozdania zakładamy, że budżet państwa wyrównuje Polskim Kolejom Państwowym, w formie dotacji przedmiotowej, różnicę między sumą uzasadnionych kosztów krajowych przewozów pasażerskich z narzutem zysku a kwotą przychodów uzyskanych za te przewozy. Tu podstawowym zarzutem było to, że jest to mechanizm niejako automatyczny, który nie zmusza przedsiębiorstwa „Polskie Koleje Państwowe” do starania się o poprawę relacji ekonomicznych w obszarze przewozów pasażerskich. Czy więc ludzie pociągami jeżdżą, czy nie, to wystawia się państwu rachunek, za który ono płaci. Kontrargumenty dotyczyły tego, że dzisiaj i tak te pociągi jeżdżą, zwrot kosztów w postaci odpłatności za bilety wynosi w granicach 30%, natomiast resztę dopłaca się przede wszystkim z wysokich zysków, jakie Polskie Koleje Państwowe uzyskują dzięki przewozom towarowym. Tu trudno było wyważyć racje — wybór był raczej polityczny niż ekonomiczny. Uznaliśmy, że należy zawrzeć taki zapis, aby w maksymalnym stopniu wyrównywać Polskim Kolejom Państwowym różnicę pomiędzy uzyskiwanymi wpływami a kosztami przewozów pasażerskich po to, aby można było doprowadzić lub wręcz zmusić Polskie Koleje Państwowe odpowiednią polityką rządu do zmniejszenia opłat za przewozy towarowe. Jest to bardzo ważny problem gospodarczy, związany z potrzebą zwiększenia konkurencyjności naszej gospodarki, ponieważ już dzisiaj — alarmują tu przede wszystkim eksporterzy — ceny eksportowe naszych towarów praktycznie w jednej trzeciej obciążone są kosztami przewozów krajowych, szczególnie dotyczy to przewozów masowych, i stąd taki zapis, a nie inny. Wiąże się to również ze zmianą miernika, jaki przyjęliśmy do obliczania wysokości tej dotacji. Odstąpiliśmy w tej ustawie od dotychczas obowiązującego miernika, jakim był pasażerokilometr, i przyjęliśmy jako podstawę do wyliczania dotacji jednostkę pociągokilometra wykonanej pracy eksploatacyjnej. W związku z tym trudno byłoby nawet przeliczać w takim układzie tę dotację, gdybyśmy chcieli badać wpływy z biletów w stosunku do określonej w umowie — o tym za chwilę będę mówił — między państwem a koleją obowiązującej sieci połączeń, które kolej ma realizować. Toteż większość posłów w połączonych komisjach opowiedziała się za takim zapisem, jaki jest w sprawozdaniu, mimo iż stanowisko rządu w tej sprawie było inne.</u>
          <u xml:id="u-129.20" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 17 wprowadzamy nową instytucję. Jest to umowa państwo — kolej zawierana bezterminowo, określająca generalnie z jednej strony zobowiązania kolei do wykonywania określonych usług, a z drugiej — obowiązki państwa w zakresie partycypacji w finansowaniu tych usług. Mechanizm, który skonstruowaliśmy powinien zabezpieczyć Polskie Koleje Państwowe przed ręcznym sterowaniem tą wielką instytucją, ale jako umowa cywilnoprawna daje on państwu możliwość egzekwowania określonych zadań od kolei. Jest to instrument obopólnie uzgadniany, ale i obopólnie wymagalny. Roszczenia w stosunku do niewykonania umowy mogą być dochodzone na drodze sądowej (art. 18). W art. 17 mówimy, że odnośnie do szczegółowych zadań umowa będzie corocznie doprecyzowywana poprzez protokół podpisywany przez kierownictwo kolei i przez ministra transportu i gospodarki morskiej oraz ministra finansów. Będzie to dokument, jak powiedziałem, w obie strony rozliczalny, jeśli chodzi o zaciągnięte zobowiązania i wykonane usługi.</u>
          <u xml:id="u-129.21" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 20 tej ustawy mówimy, że PKP jest przedsiębiorstwem opodatkowanym na normalnych zasadach przewidzianych dla przedsiębiorstw państwowych, ale w ust. 2 stwierdzamy, że grunty zajęte pod linie kolejowe są zwolnione od opłat z tytułu użytkowania wieczystego. Traktujemy to przede wszystkim jako swego rodzaju wyrównanie szansy w odniesieniu do dróg - w wypadku dróg nie płaci się z tytułu użytkowania wieczystego. Ten zapis umożliwi również uporządkowanie gospodarki finansowej w tym obszarze na PKP.</u>
          <u xml:id="u-129.22" who="#AndrzejSzarawarski">Rozdz. 5 tej ustawy mówi o organizacji wewnętrznej PKP. Będzie ją określał przede wszystkim statut Polskich Kolei Państwowych, który zgodnie z tą ustawą zostanie przygotowany przez zarząd, a następnie uchwalony przez Radę PKP i zatwierdzony przez ministra transportu.</u>
          <u xml:id="u-129.23" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 21 mówimy również o zasadach tworzenia statutu i o tym, co w szczególności powinien on zawierać. Stwierdza się także, że minister transportu ogłasza obwieszczenie o statucie (i statut) w Monitorze Polskim, a jest to związane ze sprawą zawartą m.in. w art. 6, gdzie mówimy o dochodzeniu przed sądami roszczeń w stosunku do PKP. Chodzi o to, aby poszczególne jednostki kolei były publicznie znane i aby można było dochodzić we właściwych terytorialnie sądach spraw związanych z wystąpieniem o roszczenia.</u>
          <u xml:id="u-129.24" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 22 przyznajemy PKP, podobnie jak innym przedsiębiorstwom państwowym, możliwość tworzenia podmiotów gospodarczych na podstawie ogólnie obowiązujących dziś w Polsce przepisów prawnych. A więc PKP będzie mogło tworzyć fundacje, stowarzyszenia, spółki prawa handlowego. Obecnie, w myśl dotychczas istniejącej ustawy, PKP nie może samodzielnie tworzyć takich podmiotów, może tylko je tworzyć wespół z innymi partnerami.</u>
          <u xml:id="u-129.25" who="#AndrzejSzarawarski">Rozdz. 6 dotyczy organów i przedstawicielstwa PKP. Tutaj zaprojektowaliśmy dla Polskich Kolei Państwowych zupełnie inne organy zarządzające niż obowiązujące dotychczas. W miejsce istniejącej Dyrekcji Generalnej powstaną dwa organy zarządzające PKP: Rada PKP i Zarząd PKP. Rezygnując z jednoosobowego kierownictwa - bo tak dzisiaj wygląda zarządzanie PKP - przechodzimy na kolegialne zarządzanie w tym największym polskim przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-129.26" who="#AndrzejSzarawarski">Po długich dyskusjach nad art. 24 zdecydowaliśmy się stworzyć Radę PKP, która będzie powoływana i odwoływana przez właściwy organ założycielski — obecnie przez ministra transportu i gospodarki morskiej. W projekcie poselskim ta instytucja była „podwieszona” pod osobę premiera. Uznaliśmy, że nie ma potrzeby tworzenia precedensu. Mamy w Polsce wiele wielkich przedsiębiorstw państwowych, które są właśnie w ten sposób kontrolowane — przez organ założycielski.</u>
          <u xml:id="u-129.27" who="#AndrzejSzarawarski">Zmniejszyliśmy również w stosunku do propozycji, jakie były zawarte w projektach prezydenckim i poselskim, liczbę członków rady - z 15 do 9 - ale proporcjonalnie zwiększyliśmy udział przedstawicieli załogi. O ile w projektach poselskim i prezydenckim na 15 członków rady było tylko 4 przedstawicieli załogi, o tyle w projekcie, który państwu przedstawiamy, mamy 9-osobową radę i 3 przedstawicieli członków załogi. Stąd praktycznie 1/3 rady jest związana bezpośrednio z załogą tego wielkiego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-129.28" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 25 mówimy o sposobie, w jaki wyłania się przedstawicieli przedsiębiorstwa. Z uwagi na specyficzny charakter przedsiębiorstwa obowiązek wyłonienia 3 członków rady przekazaliśmy działającym w przedsiębiorstwie organizacjom związkowym. Co do zasady, wszyscy się z tym zgodzili, natomiast co do trybu wyłaniania mamy tu rozbieżności, które zapisane są również w postaci wniosku mniejszości. Otóż założyliśmy następujący tryb wyłaniania przedstawicieli załogi: w ciągu 30 dni działające w PKP związki powinny między sobą ustalić procedurę, wyłonić i przedstawić ministrowi 3 kandydatów, których ma powołać na członków rady. W razie ich niewyłonienia ograniczyliśmy w ust. 2 liczbę związków zawodowych do trzech, zrzeszających największą liczbę pracowników. I tu pojawiła się duża rozbieżność: czy trzech największych związków, czy związków posiadających reprezentatywność w rozumieniu Kodeksu pracy. W tekście ustawy jest zapis o trzech największych związkach. Na temat wniosku mniejszości wypowiem się w dalszej kolejności. W ostateczności, jeśli związki zawodowe nie będą w stanie dogadać się między sobą i nie przedstawią w przewidzianym w ustawie terminie wykazu kandydatów do Rady PKP, członków rady powoła spośród załogi minister transportu i gospodarki morskiej.</u>
          <u xml:id="u-129.29" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 26 określamy, ile kadencji członek rady może pełnić swoją funkcję, jak również w jakim wypadku można go odwołać. Art. 27 mówi o kompetencjach Rady PKP. Jest to mniej więcej zakres kompetencji zawarty w Kodeksie handlowym, sprowadzający się do takich funkcji, jak: powoływanie zarządu, nadzorowanie jego pracy, zatwierdzanie głównych dokumentów regulujących pracę bądź opiniowanie różnych decyzji dla ministra transportu i gospodarki morskiej.</u>
          <u xml:id="u-129.30" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 28 mówi o tym, że rada corocznie przedstawia ministrowi sprawozdanie ze swojej działalności. Minister może, w wyniku negatywnej oceny działalności rady, odwołać całą radę. W odniesieniu do pracowników, którzy reprezentują załogę, jest zapis, że może ich odwołać po zasięgnięciu opinii związków zawodowych, które przekazywały ich imienny wykaz. A więc mówi o związkach, które uczestniczyły w wyłanianiu członków rady w trybie art. 27. Ten artykuł wzbudził również wiele wątpliwości, ponieważ staraliśmy się w całej tej ustawie w odniesieniu do rady przestrzegać jednej zasady - wszyscy jej członkowie od momentu powołania są sobie równi i wszyscy, jeżeli jest negatywna ocena rady, ponoszą jednakową odpowiedzialność, czyli zostają odwołani. W tej sprawie jest wniosek mniejszości, który właśnie traktuje sprawę tak, że nie trzeba zasięgać opinii związków zawodowych, jeśli ocena całej rady jest negatywna i minister decyduje się odwoływać tę radę. O tym będę mówił za chwilę.</u>
          <u xml:id="u-129.31" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 29 mówimy wyraźnie o tym, co dotyczy kosztów działalności rady, kto je ponosi i w jakim akcie mają być te koszty uwzględnione. Mówimy również o tym, kto ustala wysokość wynagrodzenia dla członków rady - oczywiście minister transportu i gospodarki morskiej.</u>
          <u xml:id="u-129.32" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 30 i 31 mówimy o Zarządzie PKP — z ilu osób się składa i kto go powołuje. W art. 31 mówimy, jakie uprawnienia posiada zarząd w zakresie zarządzania Przedsiębiorstwem Państwowym „Polskie Koleje Państwowe”. W art. 32 określamy, jakie sprawy wymagają podjęcia uchwały zarządu, uważając, że w momencie, kiedy przechodzimy z zarządzania jednoosobowego na kolegialne, musimy wyspecyfikować w ustawie te sprawy, które bezwzględnie wymagają kolegialnej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-129.33" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 33 mówimy o tym, że zarząd może wstrzymać wykonanie uchwały Rady PKP, jeżeli jest ona sprzeczna z prawem lub może wyrządzić przedsiębiorstwu PKP poważne szkody. W tych sprawach arbitrem między organami przedsiębiorstwa jest minister transportu i gospodarki morskiej. Mówimy również, w jakim trybie od decyzji ministra można się odwołać.</u>
          <u xml:id="u-129.34" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 34 i 35 mówimy o pełnomocnictwach w zakresie dokonywania czynności prawnych w imieniu przedsiębiorstwa PKP. Art. 36 mówi o tym, że Zarząd PKP ma prawo wydawania zarządzeń wewnętrznych, instrukcji służbowych i regulaminów normujących organizację i działalność PKP.</u>
          <u xml:id="u-129.35" who="#AndrzejSzarawarski">Jeśli chodzi o rozdz. 7, mówiący o nadzorze, wyraźnie stwierdzamy w art. 37 w ust. 1, że nadzór nad działalnością PKP sprawuje minister transportu i gospodarki morskiej, że w stosunku do PKP wykonuje on funkcje organu założycielskiego, wynikające z odpowiednich przepisów prawa, o ile oczywiście zapisy tej ustawy tej funkcji organu założycielskiego nie ograniczają.</u>
          <u xml:id="u-129.36" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 38 mówi, że jeżeli minister transportu oceni, iż w PKP mamy do czynienia z niegospodarnością, ma prawo powołać komisję niezależną, która zbada ten stan i może zażądać na bazie ustaleń tej komisji przedstawienia programu uzdrowienia gospodarki i taki program zatwierdzić.</u>
          <u xml:id="u-129.37" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 39 mówi się o tym, że jeżeli organy przedsiębiorstwa podejmą decyzje sprzeczne z prawem, minister transportu może wstrzymać ich wykonanie lub je uchylić. Od decyzji ministra przysługuje wtedy organom PKP cała procedura wnoszenia sprzeciwu, określona w art. 40 tej ustawy, który mówi właśnie o sposobie, w jaki organy PKP mogą się od tego sprzeciwu odwołać bądź wejść na drogę sądową sporu między ministrem a organami przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-129.38" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 39 przewiduje tylko jeden przypadek, kiedy PKP nie ma prawa odwołania się, to znaczy wtedy, kiedy decyzja jest sprzeczna z obowiązującym prawem i minister wstrzymuje jej wykonanie. Od takiej decyzji przedsiębiorstwu nie przysługuje prawo odwołania.</u>
          <u xml:id="u-129.39" who="#AndrzejSzarawarski">Rozdz. 8 dotyczy zmian w przepisach obowiązujących, ustala również przepisy przejściowe i końcowe. I tak w art. 41 tej ustawy dokonujemy zmian w ustawie z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych, dotyczących rejestru przedsiębiorstw państwowych. To jest jedyny punkt ustawy o przedsiębiorstwie państwowym, który dotyczy przedsiębiorstwa „Polskie Koleje Państwowe”, mówiący o tym, co należy w tym spisie, rejestrze, umieścić.</u>
          <u xml:id="u-129.40" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 42 po długich dyskusjach, szczególnie z ministerstwem budownictwa, ustaliliśmy, że nabywanie przez PKP własności budynków, lokali oraz innych urządzeń w stosunku do linii o państwowym znaczeniu odbywa się nieodpłatnie. Jest to w pewnym sensie znowu sprawa wyrównania pewnych szans kolei z drogami, jak i w odniesieniu do linii kolejowej. Umożliwia to również rozwiązanie nierozwiązywalnych do tej pory spraw majątku, który był wybudowany jeszcze przed I, II wojną światową na ziemiach zachodnich, północnych czy południowych i dzisiaj bardzo trudno ustalić przez kogo, a jest od wielu, wielu lat przez PKP użytkowany.</u>
          <u xml:id="u-129.41" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 43 mówi o tym, że przedsiębiorstwo „Polskie Koleje Państwowe”, które działało na podstawie ustawy do tej pory obowiązującej, od dnia wejścia w życie nowej ustawy przejmuje wszystkie zobowiązania, które zaciągnęło przed wejściem tej ustawy w życie. Czyli zarówno mienie, jak i wszystkie prawa, zobowiązania PKP itd. przechodzą pod działanie tej nowej regulacji prawnej. Taka konstrukcja prawna stosowana jest wszędzie tam, gdzie przedsiębiorstwo istnieje, zmienia się jego prawna podstawa działania. Chodzi o to, aby była ciągłość w zakresie zarówno praw do mienia, jak i rozliczenia się z zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-129.42" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 44, który wzbudził wiele emocji, mówi o tym, że do końca 1998 r. minister transportu i gospodarki morskiej może wydzielać z PKP jednostki organizacyjne lub zorganizowane części mienia tego przedsiębiorstwa w celu tworzenia z nich odrębnych przedsiębiorstw państwowych bądź wnoszenia ich do spółek lub przekazania podmiotom, o których mowa w pkt. 1, czyli przekazania przedsiębiorstwom państwowym. W artykule tym określone są warunki, kiedy i na jakich zasadach minister może takiego przekazania czy wydzielenia mienia dokonać.</u>
          <u xml:id="u-129.43" who="#AndrzejSzarawarski">Jest w tej ustawie, w art. 13, taka możliwość skonstruowana dla organów przedsiębiorstwa: decyzją zarządu i rady przedsiębiorstwa można wydzielić z przedsiębiorstwa i przekazać część mienia, nawet nieodpłatnie, na przykład na rzecz gmin - ale jest to decyzja przedsiębiorstwa. W art. 44 mówimy o tym, że takie prawo działania w odniesieniu do przedsiębiorstwa PKP w okresie jego restrukturyzacji ma minister transportu i gospodarki morskiej. Dotyczyć to może wydzielania całych segmentów przedsiębiorstwa, takich jak na przykład kolejowa służba zdrowia, inspekcja sanitarna, jak również części jednostek organizacyjnych pozostających obecnie w strukturze PKP, które w procesie restrukturyzacji zostaną uznane za takie, które należy wyprowadzić poza obszar Polskich Kolei Państwowych. Chodzi o to, aby w miarę możliwości doprowadzić do tego, iż Polskie Koleje Państwowe zajmować się będą wyłącznie przewozami ładunków i osób oraz usługami związanymi z działalnością przewozową, nie będą natomiast wykonywać wszystkich innych prac, jakie do tej pory jeszcze przez PKP są wykonywane.</u>
          <u xml:id="u-129.44" who="#AndrzejSzarawarski">Najwięcej kontrowersji wzbudziły w tym rozdziale art. 45, 46 i 47, jako że są to artykuły dotyczące przede wszystkim ochrony pracowników z wydzielanych jednostek, ochrony pracowników kolei, którzy będą ewentualnie w przyszłości zwalniani w wyniku zmian organizacyjnych w przedsiębiorstwie. De facto ta materia nie powinna być regulowana akurat ustawą o PKP: powinna zostać znowelizowana inna ustawa, mianowicie ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin. Ponieważ tamta ustawa nie została znowelizowana, te regulacje prawne, które dzisiaj obowiązują i znajdują się w nowelizacji ustawy z 1989 r. dokonanej w roku 1991, zawarliśmy w art. 45–47.</u>
          <u xml:id="u-129.45" who="#AndrzejSzarawarski">W art. 48 mówimy, że dzięki wprowadzeniu tej ustawy utraci moc zarówno ustawa matka Polskie Koleje Państwowe z roku 1989, jak i nowelizacja tej ustawy z 1991 r. Natomiast mówimy również w tym artykule, że przepisy regulujące organizację i działalność PKP wydane na podstawie tych ustaw, które wygaszamy, będą mogły zachować moc przez okres nie dłuższy niż jeden rok, tak aby nowe organy PKP mogły dokonać bądź weryfikacji, bądź uwierzytelnienia istniejących przepisów. Ponieważ w PKP obowiązuje bardzo dużo różnych regulacji dotyczących rozmaitych spraw związanych z organizacją i działalnością PKP, wygaszenie tej ustawy bez takiego zapisu mogłoby spowodować, że właściwie istniejące przepisy byłyby w myśl prawa nieważne, natomiast w ciągu kilku miesięcy — 3 miesięcy dokładnie, tzn. vacatio legis, jakie dajemy na wprowadzenie tej ustawy — tak duża liczba regulacji mogłaby po prostu okazać się fizycznie niewykonalna.</u>
          <u xml:id="u-129.46" who="#AndrzejSzarawarski">Art. 49 mówi o tym, że ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od daty ogłoszenia, z wyjątkiem art. 9 ust. 2 oraz przepisów rozdz. 4, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 1996 r. Chodzi tu przede wszystkim o gospodarkę finansową przedsiębiorstwa, która, oczywiście, w środku roku nie może ulec zmianie, w związku z tym te zasady wejdą w życie od 1 stycznia 1996 r.</u>
          <u xml:id="u-129.47" who="#AndrzejSzarawarski">W trakcie prac nad ustawą zgłoszono 7 wniosków mniejszości dotyczących różnych zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-129.48" who="#AndrzejSzarawarski">Wnioski mniejszości nr 1 i nr 2 dotyczą art. 13. Proponuje się po wyrazach: „linii kolejowej”, skreślić wyrazy „o państwowym znaczeniu”, co praktycznie rzecz biorąc zmieni filozofię tej ustawy i de facto zakonserwuje stan istniejący. Według wszelkich przedstawianych nam przez kierownictwo kolei, a także przez ministerstwo transportu prac przygotowawczych dotyczących linii kolejowych mamy do czynienia w Polsce z nadmiarem linii kolejowych, szczególnie w pasie zachodnim. Jeżeli chcemy stworzyć nowoczesne przedsiębiorstwo transportowe, które będzie funkcjonalne, to w zasadzie wystarczy 17–18 tys. km linii kolejowych zamiast 23 400 km, jakie dzisiaj składają się na infrastrukturę kolejową w Polsce. Polska ma wysokie nasycenie liniami kolejowymi, wyższe niż w krajach Europy Zachodniej, natomiast są one nierównomiernie rozłożone. Bardzo duże zagęszczenie jest w pasie zachodnim, natomiast dużo rzadsze — w pasie wschodnim. Kierownictwo kolei uważa, że skoncentrowanie wysiłku państwa, takie jest zdanie ministra transportu, właśnie na liniach o państwowym znaczeniu pozwoli sukcesywnie podnosić ich standard, modernizować te linie, zwiększać konkurencyjność kolei. Natomiast to, że pozostałe linie znajdą się we władaniu Polskich Kolei Państwowych i one zadecydują o ich losie, czy należy je likwidować, czy utrzymywać, czy tworzyć jakieś układy z władzami lokalnymi — to wszystko jest już w gestii kolei i dlatego uważamy, że zapis zawarty w ustawie jest prawidłowy; dla dobra kolei powinny linie państwowe funkcjonować jako pewna kategoria finansowo-prawna. Natomiast autorzy wniosku mniejszości uważają, że 23 tys. km linii kolejowych w Polsce należy traktować jednakowo, że wydzielenie tych najmniej dzisiaj eksploatowanych linii jako linii niejako drugiej kategorii, o niepaństwowym znaczeniu, może doprowadzić do degradacji zwłaszcza części miejscowości małych, i uzasadniają to koniecznością jednakowego traktowania wszystkich elementów infrastruktury kolejowej.</u>
          <u xml:id="u-129.49" who="#AndrzejSzarawarski">Gdyby wnioski nr 1 i nr 2 zostały uwzględnione, to po pierwsze, zmieni się filozofia całej ustawy, po drugie, konsekwencje merytoryczne dotyczyłyby także art. 15 ust. 1, 3, 4 oraz 6, 8, a także art. 17 ust. 2. Oczywiście rolą Wysokiej Izby będzie rozważyć, na ile zasadny jest ten wniosek mniejszości i czy zostanie przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-129.50" who="#AndrzejSzarawarski">Wniosek mniejszości nr 3, dotyczący art. 15 ust. 5, mówi o tym, że nieczynne linie kolejowe mogą być finansowane z budżetu, tak jak jest zapisane w ustawie, a także ze środków własnych PKP, jak jest zapisane we wniosku mniejszości. Przy czym ten wniosek z racji swego zapisu może budzić emocje. Autorzy tego wniosku uważają, że należy stworzyć elastyczną płaszczyznę przy likwidacji linii kolejowych, ponieważ są to duże koszty. Natomiast na dzisiaj sytuacja jest taka, że linie się zamyka, lecz się ich nie likwiduje, bo PKP nie ma pieniędzy. Odwrócenie sytuacji, że ma to zrobić budżet państwa, może być z tym samym skutkiem, czyli nie będzie pieniędzy w budżecie, będziemy zamykać linie, nie będziemy ich likwidować. A więc połączenie, zdaniem autorów wniosku mniejszości, wysiłku państwa i wysiłku PKP może zaowocować, że zapis w umowie — należy zlikwidować tyle i tyle kilometrów torów i określenie źródeł finansowania — może sprawić, że rzeczywiście fizycznie zaczniemy likwidować te pomniki przeszłości pozostawiając nasypy i nie zrekultywowany grunt.</u>
          <u xml:id="u-129.51" who="#AndrzejSzarawarski">Autorzy wniosku mniejszości mają świadomość, że ten zapis jest tylko zapisem porządkowym, ponieważ - po ekspertyzie prawnej - art. 15 ust. 6, który mówi, że finansowanie likwidacji linii kolejowych może się odbywać również z innych źródeł, daje także możliwość PKP uczestniczenia w finansowaniu, nawet jeżeli ten wniosek mniejszości nie zostanie przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-129.52" who="#AndrzejSzarawarski">Jeśli chodzi o art. 16, o którym mówiłem, został zaproponowany wniosek mniejszości dotyczący dotacji przedmiotowej na dofinansowywanie przewozów pasażerskich. Autorzy tego wniosku właściwie podtrzymują zapis w wersji rządowej projektu, który mówi, że: „PKP wykonując krajowe przewozy pasażerskie otrzymuje z budżetu państwa dotację przedmiotową z tytułu stosowania cen urzędowych oraz na wyrównanie utraconych przychodów z tytułu obowiązujących ustawowych ulg w krajowych przewozach pasażerskich na zasadach określonych w przepisach Prawa budżetowego”. Gdyby ten zapis zastosować, dotacja przedmiotowa do przewozów pasażerskich zmniejszyłaby się z około 3,5 biliona złotych do 1,5 biliona złotych, czyli inaczej mówiąc zapis ten spowodowałby jeszcze większą zapaść w przewozach pasażerskich.</u>
          <u xml:id="u-129.53" who="#AndrzejSzarawarski">Komisje, już o tym mówiłem przy omawianiu art. 16, stanęły na stanowisku, że należy przyjąć inną zasadę dofinansowywania, która stworzy PKP możliwość wykonywania przewozów pasażerskich, a także umożliwi obniżenie taryf w przewozach towarowych. Stąd wniosek mniejszości zapisany tak, jak przed chwilą cytowałem, do rozstrzygnięcia przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-129.54" who="#AndrzejSzarawarski">Wniosek mniejszości nr 5 dotyczy sposobu wyłaniania kandydatów na członków Rady PKP. Autorzy tego wniosku proponują, jeśli chodzi o procedurę zawartą w art. 25 ust. 3, aby w razie niewyłonienia kandydatów w sposób i w terminie określonym w ust. 2 ich imienny wykaz przedstawiły w terminie 15 dni ponadzakładowe organizacje związkowe posiadające reprezentatywność w rozumieniu Kodeksu pracy. Przyjmując ten zapis, komisje wyszły z założenia, że określanie reprezentatywności związku zawodowego w rozumieniu Kodeksu pracy może być dosyć skomplikowanym i konfliktogennym mechanizmem, ponieważ może się okazać, i takie jest orzecznictwo sądu, że bardziej liczne związki zawodowe nie będą reprezentatywne, a mniejsze związki zawodowe liczebnie będą reprezentatywne, ponieważ uzyskają reprezentatywność poprzez przynależność do innych organizacji o ogólnokrajowym charakterze. Takie uzyskanie reprezentatywności jest również możliwe, stąd z uwagi na mnogość związków działających w Polskich Kolejach Państwowych, różną ich liczebność i różny zakres wpływów uznaliśmy, że tamten zapis jest mniej konfliktogenny. Oczywiście rolą Wysokiej Izby jest określenie, czy wniosek mniejszości nr 5 zostanie przyjęty czy odrzucony.</u>
          <u xml:id="u-129.55" who="#AndrzejSzarawarski">Wniosek mniejszości nr 6 dotyczy zmiany, jakiej należy dokonać w art. 28 ust. 3, i mówi o tym, że minister transportu i gospodarki morskiej w przypadku negatywnej oceny rocznej działalności Rady PKP może odwołać wszystkich członków Rady PKP. To jest mniej więcej ta idea, o której mówiłem, aby wszyscy członkowie rady od momentu powołania do momentu odwołania mieli te same prawa i obowiązki, natomiast projekt, jak państwu cytowałem, wyróżnia tych członków, którzy pochodzą z wyboru przez załogę; minister może ich odwołać po zasięgnięciu opinii związków zawodowych, które ich wybrały. Autorzy tego wniosku wychodzą z założenia, że ten zapis jest o tyle pusty, że opinia ministra do niczego nie zobowiązuje i można wyrazić i pozytywną opinię, i negatywną, byle ta opinia była, a minister może i tak ich odwołać. Według autorów tego wniosku załoga i związki zawodowe mają tu inny instrument, bardziej skuteczny: minister może odwołać przedstawicieli, ale oni mogą powtórnie zostać wyłonieni i wtedy minister musi ich powołać z powrotem do składu nowej rady. Taka jest mniej więcej idea wniosku nr 6.</u>
          <u xml:id="u-129.56" who="#AndrzejSzarawarski">Wniosek nr 7 do art. 30 ust. 1 dotyczy liczebności składu zarządu. Otóż w art. 30 w ust. 1 w sprawozdaniu jest dziewięcioosobowy zarząd, czyli prezes, jego zastępca, 5–7 członków, a więc maksymalna liczba członków zarządu wynosi 9. Mniej więcej odpowiada to dzisiaj strukturze: dyrektor generalny i jego zastępcy. Natomiast autorzy wniosku mniejszości stwierdzają, że w związku ze zmianą filozofii zarządzania przedsiębiorstwem im mniejszy zarząd, tym bardziej skuteczny. Tego dowodzą doświadczenia innych wielkich przedsiębiorstw. Zakładają, iż Zarząd PKP powinien być mniejszy, ograniczają skład zarządu do prezesa, wiceprezesa i 3–5 członków, czyli maksymalnie może być 7 członków zarządu. Różnica polega na tym, że w obecnym systemie, bez względu na to, ilu jest zastępców, ostateczne słowo zawsze należy do dyrektora generalnego i nawet jeżeli stosunek głosów jest: 8 zastępców przeciwko dyrektorowi generalnemu, to oczywiście decyzja jest taka, jaką podejmie dyrektor generalny. W przypadku zarządu kolegialnego, nieważne, co sobie myśli prezes zarządu, przed przyjęciem uchwały jest głosowanie i teoretycznie prezes zarządu może zostać z jego racją przegłosowany przez większość członków zarządu. Dyskusja przed każdą uchwałą, wobec dużej liczby członków, może być długa i w związku z tym im większy zarząd, tym trudniej podejmuje się decyzje, po prostu dłużej to wszystko trwa. W tak wielkim przedsiębiorstwie jak PKP — zdaniem autorów wniosku mniejszości — czas jest również bardzo cennym czynnikiem i skuteczność zarządzania m.in. będzie zależała od szybkości podejmowania decyzji. Stąd wniosek o ograniczenie liczby członków zarządu maksymalnie do 7. To tyle, jeśli chodzi o sprawozdanie, o wnioski mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-129.57" who="#AndrzejSzarawarski">Kończąc, chciałem bardzo serdecznie podziękować wszystkim posłom, wszystkim ekspertom, którzy przez prawie 6 miesięcy nad tą ustawą pracowali. Mam nadzieję, że nasz wysiłek będzie dobrze owocował w postaci regulacji prawnej, dającej przedsiębiorstwu PKP szanse rozwojowe. Jeśli tak się stanie — to, myślę, dobrze spełniliśmy swoje zadanie.</u>
          <u xml:id="u-129.58" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał poseł sprawozdawca pan Andrzej Szarawarski.</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Sejm podjął decyzję o przeprowadzeniu debaty krótkiej, dwugodzinnej, o podziale czasu między kluby i koła proporcjonalnie do ich wielkości, w granicach od 4 do 36 min.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram debatę.</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do wystąpień w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-130.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł Urszulę Pająk o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Stanisław Wójcik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#UrszulaPająk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Kolej na ziemiach polskich istnieje już 150 lat. Właśnie w tym roku obchodzi ten piękny jubileusz. Bardzo dobrze się składa, że przy tej okazji może dostać najpiękniejszy prezent, jaki jest w stanie dać jej polski parlament — nowoczesną, dostosowującą to przedsiębiorstwo do reguł gry rynkowej ustawę o Przedsiębiorstwie Państwowym „Polskie Koleje Państwowe”.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#UrszulaPająk">Prezentując w dniu dzisiejszym stanowisko Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej, pierwsze słowa chcę skierować do kolejarzy, których reprezentacja znajduje się tu na galerii i których zdecydowana większość oczekuje dziś na swoich posterunkach pracy informacji o tym, jaką przyszłość im szykujemy.</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#UrszulaPająk">W imieniu Sojuszu Lewicy Demokratycznej przede wszystkim bardzo serdecznie dziękuję, że nie daliście się wciągnąć w jakiś znaczący sposób w działania dezorganizujące pracę PKP - mimo że, jak wiemy, powodów do tego nie brakowało. Wiemy, że jednym z argumentów mających kolejarzy zachęcić do strajku była nasza praca nad ustawą o PKP. Straszono, że chcemy ograniczyć prawo do strajku albo zlikwidować kolejową służbę zdrowia. Nie było to do końca zgodne z prawdą. Owszem, trzy projekty, nad którymi pracowaliśmy, zawierały przeróżne koncepcje. Jednakże w tekście, jaki ostatecznie wypracowała podkomisja i połączone komisje, który jest dziś prezentowany Wysokiej Izbie, nie ma żadnego zapisu ograniczającego prawo kolejarzy do strajku. Jest natomiast zapis utrzymujący kolejową służbę zdrowia w istniejącej dotąd postaci. Jak widać, wasza cierpliwość i zaufanie do posłów procentują, dając pożądane efekty. Za tę cierpliwość i zaufanie jeszcze raz bardzo serdecznie dziękujemy, wyrażając równocześnie nadzieję, że prezentowana dziś ustawa o PKP, mimo że z pewnością nie spełnia wszystkich oczekiwań, że nie rozwiąże natychmiast wszystkich występujących problemów, nie zawiedzie jednak środowiska kolejarskiego. Jest to jednak krok we właściwym kierunku, zbliżający przedsiębiorstwo PKP do rozwiązań europejskich i pozwalający chociaż trochę zmniejszyć dystans w konkurencji z transportem samochodowym. Za takim właśnie rozwiązaniem opowiedzą się w jutrzejszym głosowaniu posłowie Sojuszu Lewicy Demokratycznej, mimo że wśród wniosków mniejszości znalazła się propozycja pozostawienia przedsiębiorstwa PKP w dotychczasowej, a właściwie nawet gorszej niż dotąd sytuacji. Tego wniosku mniejszości, konkretnie wniosku nr 4 ze sprawozdania połączonych komisji zawartego w druku nr 982, Sojusz Lewicy Demokratycznej poprzeć nie zamierza. Poprzemy zapis, jaki wypracowały komisje.</u>
          <u xml:id="u-131.3" who="#UrszulaPająk">Ze względu na ważność tego zapisu, zawartego w art. 16, postaram się bliżej uzasadnić, z czego taka właśnie decyzja wynika.</u>
          <u xml:id="u-131.4" who="#UrszulaPająk">Przewozy pasażerskie w całej Europie są wysoko dotowane przez państwo. Jest to ta sfera usług publicznych, której żadne społeczeństwo, nawet w znacznie od nas bogatszych krajach, nie jest w stanie pokryć wyłącznie z własnych zarobków. Przewozy pasażerskie w Polsce były do tej pory dotowane najniżej w całej Europie. Mimo takiej sytuacji wymagania wobec tej sfery usług publicznych rosły, toteż przedsiębiorstwo PKP radziło sobie w ten sposób, że utrzymywało przewozy pasażerskie z dochodów, jakie mogło uzyskać z przewozów towarowych. Pośrednim efektem tej nienormalnej sytuacji jest spory bałagan w gospodarce, bo np. około 30% ceny węgla to cena jego transportu. Tak sztucznie zawyżana cena węgla spowodowała, że polski węgiel nie może konkurować na rynkach krajowych i zagranicznych. To samo dotyczy wielu innych przedsiębiorstw, które swoich towarów nie są w stanie przewieźć innym rodzajem transportu.</u>
          <u xml:id="u-131.5" who="#UrszulaPająk">Wiele się w Polsce mówi o długach PKP. Jednak nikt nie wspomina, że PKP jest również potężnym wierzycielem wielu polskich przedsiębiorstw, które często nie są w stanie tej wysokiej ceny transportu własnych towarów udźwignąć, co oczywiście nie wpływa pozytywnie na ich kondycję ekonomiczną. Wiele z tych przedsiębiorstw oczekuje pomocy państwa.</u>
          <u xml:id="u-131.6" who="#UrszulaPająk">Drugim, równie bolesnym efektem tej nienormalnej sytuacji jest nadmierne zatłoczenie i obciążenie polskich dróg. Sami najlepiej wiemy, ile kosztuje usuwanie powstających w gorących latach kolein, nie mówiąc już o dodatkowym zagrożeniu życia użytkowników takich właśnie roztopionych i rozjeżdżonych dróg. Usuwanie skutków zniszczenia dróg i utrzymanie transportu kolejowego ma dokładnie to samo źródło finansowe - budżet państwa.</u>
          <u xml:id="u-131.7" who="#UrszulaPająk">Dodatkowym, równie dla państwa kosztownym, chociaż nie zawsze bezpośrednio z tym kojarzonym, efektem nadmiernego, niczym nie ograniczanego przerzucania dużej liczby przewozów z kolei na samochody jest tzw. efekt cieplarniany i zniszczenie środowiska naturalnego, w tym kataklizmy pogodowe w postaci powodzi, huraganów i suszy.</u>
          <u xml:id="u-131.8" who="#UrszulaPająk">Jakie są skutki ekonomiczne takiej sytuacji? Przypomnę, że tylko w roku 1994 minister rolnictwa oszacował skutki suszy na 22 bln starych złotych. Za rok 1992 straty wywołane zniszczeniem środowiska w Polsce przez transport samochodowy, według norm EWG, były szacowane na 57 bln starych złotych. Londyńskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe Loyda szacuje globalne koszty usuwania wzrastających szkód środowiskowych do roku 2000 na sumę od 350 mld - nawet do 1 bln dolarów amerykańskich.</u>
          <u xml:id="u-131.9" who="#UrszulaPająk">Czy przy tych kosztach można mówić, że wydatek rzędu kilku bilionów starych złotych na przewozy kolejowe to rzeczywiście dużo? Czy jest to dużo, skoro odciążenie przewozów towarowych od jednoczesnego wewnętrznego dotowania przewozów pasażerskich może choć częściowo powstrzymać nadmierne niszczenie dróg, zmniejszyć koszty przewozu węgla czy innych towarów masowych? Mogłoby to także poprawić kondycję wielu polskich zakładów, w tym również polskich portów, bo przynajmniej część towarów na eksport jest przewożona z południowej części Polski do portów na północy i jest wożona przede wszystkim właśnie koleją. Przełożenie przynajmniej części przewozów z nadmiernie zatłoczonych i zniszczonych dróg na kolej to również ochrona środowiska naturalnego. A czyste środowisko jest szansą, być może nawet jedyną, dla polskiego rolnictwa, bo zdrowa żywność jest poszukiwana, szczególnie w EWG, coraz bardziej. Można ją też sprzedać po znacznie wyższej cenie. Zresztą być może będzie to podstawowy warunek, aby ją sprzedać w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-131.10" who="#UrszulaPająk">Należy pamiętać, podejmując tego typu decyzje, że oszczędzając pozornie te parę bilionów na przewozach pasażerskich, wydamy równocześnie z tej samej dokładnie kieszeni dużo więcej na usuwanie skutków zniszczenia środowiska, leczenie chorób, likwidowanie szkód spowodowanych kataklizmami pogodowymi, na ratowanie upadających kopalń, naprawę dróg samochodowych.</u>
          <u xml:id="u-131.11" who="#UrszulaPająk">Bezprecedensowy bój o kolej toczyli nasi sąsiedzi, parlamentarzyści niemieccy, dokonując nowych zmian w konstytucji. Tam jednak katastrofalna powódź, wywołana zbyt głębokimi zmianami w środowisku naturalnym, zalała nawet parlament. Czy i tu w Polsce potrzebny jest aż taki zimny prysznic, abyśmy wszyscy podejmujący decyzje to zrozumieli?</u>
          <u xml:id="u-131.12" who="#UrszulaPająk">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Przepraszam za te emocje, ale posłowie, którzy podjęli decyzję o takim finansowaniu przewozów pasażerskich i zapisali to w prezentowanej dziś ustawie, szczególnie w art. 16, nie zrobili tego z dobroci serca. Nie zrobili tego z sympatii dla kolei czy kolejarzy. Zadecydował zimny rachunek ekonomiczny, generalne myślenie o interesie państwa oraz społeczeństwa. Podane przeze mnie dane nie zostały wyssane z palca, są dostępne dla każdego posła w Biurze Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu. Wystarczy wziąć i przeczytać.</u>
          <u xml:id="u-131.13" who="#UrszulaPająk">Rozumiemy problemy budżetu państwa. Stąd nie uwzględniliśmy również innego, korzystnego dla kolei, ale trudnego do sfinansowania innego wniosku mniejszości, a właściwie dwóch: nr 1 i 2, które przewidują, że całe linie kolejowe byłyby finansowane z budżetu państwa. Uważamy, że PKP też musi coś z siebie dać, podjąć wysiłek przynajmniej częściowego utrzymania linii kolejowych, bo we wszystkim od razu pomóc kolei nie będziemy w stanie, nawet jeżeli jest to opłacalne ze względów, o których już mówiłam.</u>
          <u xml:id="u-131.14" who="#UrszulaPająk">W świetle dylematu, jak pogodzić kiepskie możliwości budżetu państwa z potrzebą utrzymania przewozów kolejowych, doszliśmy do wniosku, że w pierwszej kolejności musimy zlikwidować nienormalną sytuację wewnętrznego skrośnego dotowania przewozów pasażerskich ze środków, jakie kolej uzyskuje w przewozach towarowych. A dopiero gdy sytuacja będzie w miarę normalna, możemy myśleć, co dalej. Ustawa jest tak skonstruowana, że gwarantuje kolei tylko niezbędne minimum. Nie zamyka jednak drogi do rozwoju, w przypadku gdy rząd uzna, że ten rozwój jest potrzebny i możliwy. Wszystko będzie bowiem zależało od umowy kolej-rząd, która jest nowym rozwiązaniem, nie istniejącym do tej pory. Mamy nadzieję, że liczenie kosztów tak zwanych zewnętrznych, o których już wspomniałam przykładowo, stanie się w Polsce czymś normalnym i wtedy podejmowanie decyzji o kierunkach polityki transportowej będzie po prostu zwykłym rachunkiem ekonomicznym, tak jak się to robi w Unii Europejskiej, do której przecież wejść zamierzamy. Warto podkreślić, że kraje Europy Zachodniej, licząc te właśnie koszty zewnętrzne, podejmują ogromny wysiłek, aby przynajmniej część transportu kierować z samochodów na kolej. W chwili gdy i my zaczniemy tak liczyć, dojdziemy do tych samych wniosków. Obyśmy tylko nie zrobili tego zbyt późno.</u>
          <u xml:id="u-131.15" who="#UrszulaPająk">Przepraszam, że tak wiele miejsca poświęciłam na uzasadnienie decyzji klubu SLD, dotyczącej wniosków mniejszości nr 1, 2 i 4, ale te właśnie decyzje budziły najwięcej kontrowersji, toteż trzeba było omówić je bardzo dokładnie. Powtórzę jeszcze raz: nasze decyzje nie wynikają jedynie z sympatii czy szacunku do środowiska kolejarskiego, ale przede wszystkim z oceny całej sytuacji gospodarczej i rachunku ekonomicznego, przewidywania skutków nie tylko na dziś, ale również kilka lat naprzód.</u>
          <u xml:id="u-131.16" who="#UrszulaPająk">Pozostałe wnioski mniejszości, które nie powodowały aż tyle emocji, klub SLD zamierza potraktować w ten sposób, że odrzuci także wnioski nr 3 i 5, przyjmie natomiast wnioski nr 6 i 7.</u>
          <u xml:id="u-131.17" who="#UrszulaPająk">I to by była pełna informacja o stosunku Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej do wniosków mniejszości i poprawek.</u>
          <u xml:id="u-131.18" who="#UrszulaPająk">Na koniec warto jeszcze przedstawić ogólną ocenę prezentowanego dziś efektu prac połączonych Komisji: Transportu, Łączności, Handlu i Usług oraz Ustawodawczej, a także wyłonionej z nich podkomisji. Jak pamiętamy, do dyspozycji były trzy bardzo różne w treści i koncepcji funkcjonowania przedsiębiorstwa PKP projekty, tj.: druk nr 424, czyli projekt poselski, który był właściwie uchwaloną w poprzedniej kadencji ustawą, ale jego droga legislacyjna została przerwana ze względu na rozwiązanie parlamentu; druk nr 689, czyli projekt rządowy, który miał ten mankament, że uwzględniał jedynie bieżący interes budżetu, nie wnikając w całą głębię skutków dalszego takiego funkcjonowania przedsiębiorstwa PKP, oraz druk nr 906, czyli projekt przygotowany przez NSZZ „Solidarność”, a zgłoszony przez prezydenta (projekt ten co prawda uwzględniał wszystkie interesy PKP, ale nie wskazywał źródeł ich finansowania). Te źródła finansowania nie zostały wskazane także później, mimo że w pierwszym czytaniu klub SLD zwracał na to uwagę.</u>
          <u xml:id="u-131.19" who="#UrszulaPająk">Pierwsze czytanie projektów rządowego i poselskiego odbyło się 17 listopada 1994 r., natomiast projektu prezydenckiego 20 kwietnia 1995 r. Wszystkie trzy projekty były rozpatrywane przez te same komisje i wyłonioną z nich podkomisję, przy udziale wszystkich zainteresowanych stron, tj. m.in. resortu transportu i finansów, Dyrekcji Generalnej PKP, działających w PKP związków zawodowych oraz — co warto podkreślić — Kancelarii Prezydenta.</u>
          <u xml:id="u-131.20" who="#UrszulaPająk">Osiąganie kompromisów przy tak różnych koncepcjach przyszłego funkcjonowania PKP nie należało do spraw najłatwiejszych. Początkowo wiele było zapisów wariantowych. Jednakże ostatecznie, co widać w sprawozdaniu, skończyło się na 7 wnioskach mniejszości. I tu by trzeba chyba podziękować przewodniczącemu podkomisji, panu posłowi Andrzejowi Szarawarskiemu. Wypracowany ostatecznie tekst, jaki został zaprezentowany w sprawozdaniu, jest praktycznie koncepcją czwartą, ale koncepcją takiego funkcjonowania przedsiębiorstwa PKP, która w sposób spójny i logiczny umożliwia funkcjonowanie przedsiębiorstwa PKP w gospodarce rynkowej. Nie naprawia ona sytuacji PKP w sposób natychmiastowy. Nie daje kolei wszystkiego, czego pragnie. Pozwala jednak wejść na właściwą drogę do stworzenia przedsiębiorstwa nowoczesnego, mogącego przetrwać w obecnej sytuacji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-131.21" who="#UrszulaPająk">Skutków tej ustawy nie zobaczymy natychmiast. Trzeba dużo czasu, aby te rozwiązania weszły w życie i przyniosły pożądane efekty. Mamy jednak nadzieję, że tą ustawą wprowadzamy PKP na właściwe tory. Od mądrości przyszłego, inaczej niż dotąd zorganizowanego kierownictwa PKP, to jest od Rady PKP i Zarządu PKP, będzie w znacznej mierze zależało, jak dane im tą ustawą narzędzia wykorzystają.</u>
          <u xml:id="u-131.22" who="#UrszulaPająk">Ze względu na fakt, że wejście w życie tej ustawy bardzo zależy od momentu, w którym ją uchwalimy, klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej stawia wniosek o przejście jeszcze na tym posiedzeniu do trzeciego czytania.</u>
          <u xml:id="u-131.23" who="#UrszulaPająk">Na koniec w imieniu klubu SLD chciałabym się ponownie zwrócić do środowiska kolejarskiego. Z okazji jubileuszu, jakim jest 150-lecie kolei na ziemiach polskich, życzymy wam samych sukcesów w służbie społeczeństwu. Życzymy, aby społeczeństwo dostrzegało i doceniało wasze wysiłki w zapewnianiu mu jak najlepszych usług, a szacunek do kolejarskiego munduru był nie mniejszy niż w okresie przedwojennym.</u>
          <u xml:id="u-131.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiała pani poseł Urszula Pająk w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Wójcika w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Król.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#StanisławWójcik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Po pięciu latach od zapoczątkowania reform mamy dziś szansę uchwalić ustawę o PKP, przedsiębiorstwie, którego reforma wzbudzała tyle kontrowersji i emocji. Na 35 posiedzeniu Sejmu w listopadzie ub.r. Wysoka Izba zajmowała się dwoma projektami ustaw o PKP: poselskim (druk nr 424) i rządowym (druk nr 689). W wyniku tego została powołana odpowiednia podkomisja, która odbyła ponad 20 posiedzeń i przygotowała projekt ustawy. Na 47 posiedzeniu Sejmu w kwietniu br. był rozpatrywany projekt ustawy o Przedsiębiorstwie Państwowym „Polskie Koleje Państwowe” oraz zmianach niektórych ustaw (druk nr 906). Postanowienia dyrektywy nr 440/91 Unii Europejskiej wymagają od nas dostosowania PKP do reguł gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#StanisławWójcik">Przekształcenie PKP w przedsiębiorstwo funkcjonujące na nowoczesnych zasadach wymaga od państwa polskiego dokonania znacznych zmian w obowiązującym prawie. Myślę, że przedkładany w dniu dzisiejszym projekt spełnia te zadania. Dzięki determinacji posłów obecnej kadencji w krótkim czasie udało się przygotować kompromisową wersję sprawozdania komisji, wersję, która uwzględnia w różnym stopniu propozycje zawarte w projektach poselskim, rządowym i prezydenckim.</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#StanisławWójcik">Jak każdy kompromis także i ten projekt nie może zadowolić wszystkich, jednak zdaniem Klubu Parlamentarnego PSL omawiany projekt jest krokiem we właściwą stronę, krokiem pozwalającym przekształcić PKP w nowoczesne przedsiębiorstwo, działające na zasadach podobnych do tych, które obowiązują w innych krajach europejskich. Mamy tu przede wszystkim na myśli przepisy art. 16 mówiące o dotowaniu przez państwo przewozów pasażerskich. Klub mój podziela stanowisko naszych koalicjantów. Mamy świadomość, że głosowanie przeciwko wnioskowi mniejszości nr 4 może być różnie odebrane przez niektórych zainteresowanych. Nie można jednak dla interesów grupowych poświęcać interesu państwa, a on właśnie stanowi myśl przewodnią działalności Klubu Parlamentarnego PSL. Dlatego też będziemy głosowali za utrzymaniem dotacji państwa do przewozów pasażerskich, które, nawiasem mówiąc, są z założenia deficytowe i dotowane w wielu krajach Europy Zachodniej. Trzeba przy tym zdać sobie sprawę, że dotychczas kolej rekompensowała deficytowość tych przewozów nadmiernym podnoszeniem cen za przewozy towarowe. Efektem tego był nadmierny wzrost przewozów towarowych samochodami ciężarowymi, co spowodowało pogorszenie stanu dróg i środowiska naturalnego. Teraz mamy szansę poprawić tę sytuację. Dlatego opowiadamy się za zapisem komisji.</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#StanisławWójcik">Kolej na ziemiach polskich istnieje już 150 lat, to piękny jubileusz. Myślę, że przedstawiony projekt doprowadzi do lepszego funkcjonowania kolei i zapewni jej stabilizację na długi okres.</u>
          <u xml:id="u-133.4" who="#StanisławWójcik">Kończąc chciałbym w imieniu Klubu Parlamentarnego PSL wyrazić podziękowanie wszystkim biorącym udział w wypracowaniu kompromisu, który dziś omawiamy. Mamy przy tym świadomość, że projekt ten nie jest idealny, ale zapewnia sprawne funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej, przy znacznym jednak wysiłku ze strony przedsiębiorstwa PKP.</u>
          <u xml:id="u-133.5" who="#StanisławWójcik">Reasumując chciałbym stwierdzić, że Klub Parlamentarny PSL będzie głosował za przyjęciem przez Wysoką Izbę całego projektu oraz wniosków mniejszości nr 6 i 7. Proponujemy, by jak najszybciej przejść do trzeciego czytania.</u>
          <u xml:id="u-133.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Stanisław Wójcik w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Jana Króla o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Wolności. Następnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Moszyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#JanKról">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rzeczywiście, przedłożone sprawozdanie połączonych komisji jest trudnym kompromisem; nie chcę powiedzieć: zgniłym kompromisem, bo chyba takim nie jest. W ocenie mojego klubu sprawozdanie to stwarza możliwość wejścia - rozpoczęcia, jak to stwierdza dyrektor generalny PKP - w drugi etap restrukturyzacji tego przedsiębiorstwa. Ale powiedzmy sobie szczerze, że jest to działanie spóźnione o ok. 2 lata, co rzeczywiście spowodowało, że PKP w dalszym ciągu nie jest przedsiębiorstwem kierującym się w pełni zasadami określonymi w niektórych proponowanych zapisach, przesłankami wyłącznie ekonomicznymi, maksymalizacją zysku, racjonalizacją kosztów i, że tak powiem, jak najlepszym wyjściem w kierunku klienta. Aczkolwiek w funkcjonowaniu PKP można odnotowywać poprawę, jednak w stosunku do tego, czego oczekują klienci, pozostawia ono jeszcze wiele do życzenia. Środowisko kolejarskie powinno zdać sobie z tego sprawę w sposób wyraźny, bo nie wszystko, co związane jest z funkcjonowaniem PKP, wiąże się z wielkością dotacji. Bardzo często wystarczy pewien odruch, zwykła uczciwość, bardzo często jest to potrzeba rzeczywistej troski o przedsiębiorstwo. Mówię to nie tylko jako poseł, ale i jako stały klient PKP. Często spotykam się z takimi przypadkami, że PKP ma nadmiar pasażerów, jak choćby podczas ostatniego długiego weekendu, w przewozach np. na trasie Warszawa-Zakopane, gdy cała młodzież warszawska ruszyła, żeby zaczerpnąć świeżego powietrza, i kolej nie była w stanie temu podołać - dantejskie sceny się działy. A na tym się zarabia, prawda? Są też i takie sytuacje, kiedy mamy zbyt mało pasażerów, nad czym kolejarze ubolewają, bardzo często jednak jest to właśnie problem wyjścia z określoną ofertą do pasażerów. W pewnym zakresie ta pozytywna zmiana oferty przewozów kolejowych następuje, co wiąże się w jakimś stopniu z rozpoczętą 5 lat temu częściową restrukturyzacją PKP.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#JanKról">Tak więc przedłożone sprawozdanie nie tworzy jakiejś rewolucji - zresztą nie jest to przedsiębiorstwo, które jakimkolwiek rewolucyjnym działaniom powinno być poddane - ale również nie jest to jeszcze sprawozdanie czy projekt ustawy, który rzeczywiście stawiałby kolej w nowej sytuacji jako przedsiębiorstwo kierujące się głównie ekonomicznymi przesłankami działania. Pan poseł sprawozdawca, przewodniczący komisji, stwierdził zresztą, że w przypadku niektórych propozycji rozwiązań zawartych w sprawozdaniu - szczególnie tych związanych z zasadami dotowania kolei - wzięły górę przesłanki polityczne nad ekonomicznymi. To właśnie sobie wyraźnie powiedzmy: że w przypadku tych rozstrzygnięć czy tych zapisów dał się odczuć nawet klimat pewnego szantażu, czego być nie powinno, skoro wszyscy deklarują, że troszczymy się o kolej z punktu widzenia racjonalności ekonomicznej jej działania.</u>
          <u xml:id="u-135.2" who="#JanKról">W tym sensie w zapisach sprawozdania, w tym trudnym kompromisie, który został zawarty, utrzymano pewne rozwiązania, które w moim przekonaniu w dalszej perspektywie nie powinny istnieć, takie jak utrzymanie kolejowej służby zdrowia, utrzymanie inspekcji sanitarnej jako domeny działania kolei. To powinny być służby, z których kolejarze mogliby korzystać na ogólnych zasadach. Jeśli chodzi o cały problem naliczania emerytur, rent, zachowania z nowelizowanej ustawy o PKP z 1991 r. określonych uprawnień dla pracowników, którzy przestają być pracownikami kolei, czy utrzymanie zapisów związanych z uprawnieniami emerytalnymi - to ja, oczywiście, rozumiem to i tego nie kwestionuję, ale, by tak rzec, gdzie indziej lokuję przyczynę ich utrzymania: w fakcie, że na tych obszarach - funkcjonowania służby zdrowia czy systemu ubezpieczeń społecznych - po prostu stoimy w miejscu. Te obszary nie zostały dotychczas poddane reformom, mamy tu do czynienia z systemem anachronicznym - nie odnoszę tego do kolei, odnoszę to do całego systemu funkcjonowania ubezpieczeń czy ochrony zdrowia - i w związku z tym, siłą rzeczy, te zapisy zostały utrzymane.</u>
          <u xml:id="u-135.3" who="#JanKról">Natomiast warte odnotowania są te rozwiązania, w których proponuje się pewne porządkowanie problemu gigantycznego majątku PKP, aby rzeczywiście PKP stały się właścicielem tego majątku, z możliwością obrotu. Te rozwiązania, związane z prawem ministra do pewnych działań czy ingerencji organizacyjnych, w moim przekonaniu tworzą pewną możliwość dalszej restrukturyzacji PKP. Również nowa w pewnym sensie struktura zarządzania, struktura organizacyjna PKP - zbliżona nieco do struktury zarządzania spółek handlowych - pozwoli, miejmy nadzieję, na sprawniejsze zarządzanie tym ważnym i dużym, największym w Polsce, przedsiębiorstwem.</u>
          <u xml:id="u-135.4" who="#JanKról">Natomiast oczywiście mamy do czynienia z pewnymi kontrowersjami, które oddają wnioski mniejszości. I tak w przypadku klubu, który reprezentuję, klubu Unii Wolności, opowiadamy się za tymi rozstrzygnięciami w odniesieniu do finansowanej inwestycji związanej z liniami kolejowymi, które w sprawozdaniu komisji, a nie we wnioskach mniejszości są przedłożone, a więc aby wprowadzić ten podział na linie kolejowe o podstawowym znaczeniu i aby za te linie w sensie inwestycji w nich realizowanych ponosił odpowiedzialność budżet państwa, natomiast by pozostałe linie oraz ich eksploatacja były utrzymywane ze środków PKP.</u>
          <u xml:id="u-135.5" who="#JanKról">W kontrowersyjnej bardzo sprawie obliczania podstaw, zasad liczenia dotacji przedmiotowej w stosunku do przewozów pasażerskich, za której utrzymywaniem opowiadamy się, mam pytanie, i to nie po raz pierwszy zadawane, i skieruję może je w tym momencie do przedstawiciela rządu pana ministra Liberadzkiego: chodzi mi o te dane, które z jednej strony otrzymujemy ze strony Kancelarii Prezydenta, w bardzo alarmistycznym piśmie dostarczonym nam do skrytek poselskich dzisiaj, o odniesienie się do tej informacji, którą pan poseł sprawozdawca przedłożył w jednym przypadku, że ewentualnie wprowadzenie zapisu odnoszącego się do art. 16 ust. 2 spowoduje zmniejszenie dotacji o 4/5 (pan przewodniczący Szarawarski powiedział, że mniej więcej o połowę te dotacje zostaną zmniejszone).</u>
          <u xml:id="u-135.6" who="#JanKról">Oczywiście tego typu informacje, dane wprowadzają pewien niepokój, pewną nerwowość, nawet poczucie zagrożenia dla przedsiębiorstwa, ale mam pytanie: Czy wielkość dotacji liczona w oparciu o wniosek mniejszości i o sprawozdanie przedłożone komisji jest wiarygodnie policzona? Czy pan minister mógłby tutaj zaprezentować stanowisko, tym bardziej że wniosek mniejszości nawiązuje do przedłożenia rządowego. Natomiast w ocenie mojego klubu bardziej racjonalnie ekonomiczna jest zasada dotowania zawarta we wniosku mniejszości, ponieważ formuła uzasadnionych kosztów jest naprawdę z innej epoki, tym bardziej że jeżeli dotacja będzie liczona jako różnica pomiędzy kosztami uzasadnionymi plus zysk a przychodami, to oczywiście jest zachęta do dźwigania tych kosztów, nie ma instrumentu zachęcającego do ich obniżenia. W moim przekonaniu tutaj PKP ma wielkie zadanie do spełnienia. I chodzi o to, o jakich cyfrach mówimy. Czy rzeczywiście formuła, o której mówi wniosek mniejszości, będzie pociągać za sobą, jak sugeruje przedstawiciel Kancelarii Prezydenta, likwidację lokalnych przewozów pasażerskich, bo jeżeli tak miałoby być, to siłą rzeczy należy opowiedzieć się za formułą zawartą w sprawozdaniu. Ale ja mam bardzo zasadniczą wątpliwość, czy tak właśnie jest, czy na tym zasadza się różnica i czy ona automatycznie jak gdyby wywołuje takie konsekwencje finansowe.</u>
          <u xml:id="u-135.7" who="#JanKról">Powtarzam - racjonalniejsza z punktu widzenia ekonomicznego jest ta formuła, którą wniosek mniejszości proponuje, ale od stanowiska ministra w tym względzie klub mój uzależnia swoje stanowisko, mam nadzieję, w jutrzejszym głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-135.8" who="#JanKról">Jeżeli chodzi o wniosek mniejszości związany z reprezentacją pracowniczą, wydaje się, że ta formuła dająca trzem największym związkom zawodowym gwarancje posiadania swoich reprezentantów jest do przyjęcia i ona jest zawarta w sprawozdaniu, ale w przypadku negatywnej rocznej oceny działalności Rady PKP uważamy, że minister powinien mieć prawo odwołania wszystkich członków rady bez uwzględniania różnic, z jakiej rekomendacji w tej radzie się znajdują. Opowiadamy się również za wnioskiem mniejszości ograniczającym wielkość zarządu, przy czym oczywiście jest to względne ograniczenie, ponieważ te zapisy określają dolną i górną granicę liczby członków zarządu, natomiast liczba ostateczna będzie ustalana w tych ramach określonymi decyzjami.</u>
          <u xml:id="u-135.9" who="#JanKról">Opowiadając się więc za przyjęciem sprawozdania, które daje szansę na drugi etap restrukturyzacji Polskich Kolei Państwowych, równocześnie w przypadku poszczególnych wniosków mniejszości będziemy głosowali tak, jak powiedziałem.</u>
          <u xml:id="u-135.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Jan Król w imieniu klubu Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Tadeusza Moszyńskiego o zabranie głosu w imieniu Unii Pracy Klubu Parlamentarnego. Następnym mówcą będzie pan poseł Stanisław Kowolik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#TadeuszMoszyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Sytuacja na kolei jest zła. Malejące dotacje są przyczyną wielu niekorzystnych zjawisk, odczuwanych boleśnie tak przez pracowników, jak i pasażerów. Postępująca degradacja Polskich Kolei Państwowych wymaga zdecydowanych działań naprawczych. Niestety, nadzieje na takie działania są wiązane z nową ustawą o PKP. Mówię „niestety”, bo ustawa niewiele załatwi. Do radykalnej poprawy sytuacji PKP potrzebne są przede wszystkim większe dotacje, czyli większe pieniądze. Ustawa stwarza, naszym zdaniem, zaledwie cień szansy na to, chociaż trudno więcej oczekiwać w sytuacji, gdy wielkość dotacji dla Polskich Kolei Państwowych jest wypadkową potrzeb przedsiębiorstwa i możliwości budżetu państwa. Dlatego projekt ustawy o PKP nie spełni oczekiwań pracowników i pasażerów, ale też żadna ustawa — poza ustawą budżetową — tych oczekiwań spełnić nie może.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#TadeuszMoszyński">Omawiany dziś projekt ustawy o PKP zasługuje jednak na poparcie. Jest zdecydowanie lepszy od obowiązującej obecnie ustawy z kwietnia 1989 r. W większym stopniu uwzględnia zasady gospodarki rynkowej, umożliwia demonopolizację kolei, stwarza możliwości restrukturyzacji i, mówiąc krótko, wiele spraw porządkuje. Projekt ten, jak wiadomo, powstał z trzech różnych projektów. W pracach podkomisji godzinami poszukiwano kompromisu z reprezentantami trzech projektów: dyrekcji PKP, ministerstwa transportu i ministerstwa finansów oraz związków zawodowych. Często jednak do zgody nie dochodziło, czego dowodem są wnioski mniejszości. W wielu wypadkach podkomisja, mimo korzystania z trzech projektów, nie była w stanie uniknąć zapisów - powiedzmy - konfliktogennych. Przykładem może być zapis art. 25, mówiący o trybie wyłaniania reprezentacji pracowniczej do Rady PKP, czy znacznie poważniejszy zapis art. 44, dający ministrowi transportu prawo do podziału przedsiębiorstwa. Mimo możliwości zaskarżania takiej decyzji do sądu, już teraz artykuł ten jest przedmiotem krytyki. Pan minister Eligiusz Włodarczak w swoim piśmie sugeruje usunięcie tego artykułu.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#TadeuszMoszyński">Innym poważnym problemem jest sprawa wydzielenia linii o państwowym znaczeniu i wynikająca stąd konsekwencja finansowania pozostałych linii przez PKP. Niesie to niebezpieczeństwo likwidacji części linii kolejowych z powodów ekonomicznych. Niemniej przejęcie finansowania przez budżet państwa wszystkich linii kolejowych jest możliwe tylko przy założeniu, że w budżecie znajdą się środki znacznie większe niż obecnie. Wszyscy jednak mamy świadomość niedoinwestowania innych dziedzin obsługiwanych z budżetu i konieczności bardzo trudnych wyborów. Art. 13 ust. 7 jest efektem takiego trudnego wyboru.</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#TadeuszMoszyński">Pozostaje jeszcze druga, równie ważna sprawa: chodzi o art. 16 projektu ustawy, mówiący o dotacji przedmiotowej za przewozy pasażerskie. Mimo że należy go czytać z art. 17, który stwierdza, że szczegółowy sposób finansowania będzie określony w umowie między skarbem państwa a PKP, to jednak zapis art. 16 wydaje się zbyt kategoryczny i nie pozostawia wiele miejsca na negocjacje. Jeżeli ma być jakaś korelacja między możliwościami budżetu a potrzebami kolei - czego chyba nikt nie kwestionuje - to art. 16 tej korelacji nie zapewnia. Inne brzmienie tego artykułu, proponowane we wniosku mniejszości (tym razem tą mniejszością jest chyba minister transportu), naszym zdaniem też jest niedobre, gdyż zbytnio zawęża obszar dotacji, ograniczając ją do dotowania strat z tytułu stosowania cen urzędowych i ulg ustawowych. Pozostaje tylko wyrazić ubolewanie, że nie udało się wypracować lepszego zapisu art. 16.</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#TadeuszMoszyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Unia Pracy Klub Parlamentarny w głosowaniu poprze przedłożony przez komisje projekt ustawy o Polskich Kolejach Państwowych.</u>
          <u xml:id="u-137.5" who="#TadeuszMoszyński">Chciałbym na zakończenie dołączyć się do życzeń sformułowanych przez panią poseł Pająk i życzyć wszystkim kolejarzom z okazji ich święta, aby ta nowa ustawa chociaż w małym stopniu poprawiła złą sytuację, jaka jest obecnie na kolei.</u>
          <u xml:id="u-137.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Tadeusz Moszyński w imieniu klubu Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Kowolika w imieniu Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#StanisławKowolik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Kilka tygodni temu, podczas pierwszego czytania prezydenckiego projektu ustawy o PKP, wyraziłem nadzieję, iż skierowanie tego projektu ustawy do podkomisji sejmowej, pracującej już wówczas nad dwoma projektami ustaw, nie spowoduje zbytniego wydłużenia procesu legislacyjnego tej tak oczekiwanej ustawy. Myślę, że ta nadzieja została spełniona.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#StanisławKowolik">Niestety, wyrażona przeze mnie wówczas generalna pozytywna ocena Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform tego projektu ustawy nie znalazła uznania w podkomisji i połączonych komisjach sejmowych. Ocena ta sprowadzała się do stwierdzenia, iż w naszym przekonaniu projekt prezydencki najlepiej określa warunki uczciwej konkurencji międzygałęziowej dla transportu kolejowego w stosunku do transportu drogowego oraz właściwie nakreśla perspektywy dla transportu kolejowego w naszym kraju, spełniając jednocześnie warunki stawiane przez EWG.</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#StanisławKowolik">W naszym przekonaniu projekt ustawy o PKP przedstawiony przez połączone Komisje: Transportu, Łączności, Handlu i Usług oraz Ustawodawczą w niewystarczającym stopniu spełnia oczekiwania zarówno PKP, jak i klientów kolei. Taka jest generalna ocena omawianego projektu.</u>
          <u xml:id="u-139.3" who="#StanisławKowolik">Jeżeli chodzi o uwagi szczegółowe, to chciałbym stwierdzić, iż w omawianym projekcie (druk nr 982) nie został określony precyzyjnie na przykład problem własności gruntów zajętych przez linie kolejowe. Odpowiedniej korekty wymaga zatem art. 2, co będzie miało dalsze konsekwencje w brzmieniu innych artykułów, m.in. art. 13 czy 20. Art. 2 należałoby rozszerzyć o odpowiednie sformułowanie dotyczące np. budynków i placów ładunkowych, które są związane z prowadzeniem ruchu kolejowego. Pozytywnie należy ocenić rozwiązania zawarte w art. 10 w stosunku do kolejowej służby zdrowia, co jest zgodne z naszymi postulatami.</u>
          <u xml:id="u-139.4" who="#StanisławKowolik">Dotowanie tylko linii o państwowym znaczeniu, a pozostawienie na wyłącznym utrzymaniu PKP pozostałych linii (art. 13 ust. 7) w przekonaniu Klubu Parlamentarnego BBWR nie jest właściwym rozwiązaniem. Efektem takiego rozwiązania będzie, prócz problemów z rozbiórką linii kolejowych i rekultywacją terenu, także przyspieszona dewastacja dróg oraz wtórne bezrobocie.</u>
          <u xml:id="u-139.5" who="#StanisławKowolik">Odpowiednio należy również zmienić tekst art. 15 ust. 1, by budżet państwa finansował inwestycje szeroko rozumiane, natomiast koszty utrzymania linii kolejowych ponosiło przedsiębiorstwo. Można być usatysfakcjonowanym brzmieniem art. 16, który umożliwia utrzymanie kolejowych przewozów pasażerskich na dotychczasowym poziomie. Likwidacja ruchu lokalnego związanego z dojazdami do pracy i szkół jest, zdaniem mojego klubu, nie do przyjęcia. Dlatego negatywnie oceniamy również wniosek mniejszości nr 4.</u>
          <u xml:id="u-139.6" who="#StanisławKowolik">Negatywnie odnosimy się także do brzmienia art. 44. Trzeba przyjąć jakieś wyraźne, jednoznaczne rozwiązanie - albo decydujemy się na wprowadzanie elementów gospodarki rynkowej, albo umożliwiamy arbitralne decyzje ministerstwa transportu w zakresie podziału przedsiębiorstwa i wydzielania jego zorganizowanych części.</u>
          <u xml:id="u-139.7" who="#StanisławKowolik">Konkludując, chciałbym stwierdzić iż Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform zasadniczo zgadza się z generalną oceną projektu ustawy o PKP, zaprezentowaną przez ministra Włodarczaka z Kancelarii Prezydenta, która w formie pisemnej została dostarczona posłom. Wobec tego kończę wyrażeniem nadziei, iż połączone komisje zechcą jeszcze wziąć pod uwagę powyższe zastrzeżenia i odpowiednio skorygować tekst omawianego projektu.</u>
          <u xml:id="u-139.8" who="#StanisławKowolik">Uznając za prawidłowy główny kierunek, w jakim idzie omawiany projekt ustawy, pragnę stwierdzić, że ostateczne stanowisko Klubu Parlamentarnego BBWR uzależnione jest od powyższych korekt oraz od głosowań nad wnioskami mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-139.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Stanisław Kowolik w imieniu klubu BBWR.</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, niestety, jeżeli pan poseł w drugim czytaniu nie zgłosi konkretnych poprawek na piśmie, to nie ma podstaw do odesłania tego do komisji. Wypowiedzi, w której przedstawia pan zdanie i stosunek do tej ustawy pana klubu, w sensie formalnym nie mogę traktować jako poprawek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#StanisławKowolik">Dziękuję, pani marszałek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Zaborowskiego w imieniu Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#JanZaborowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę poinformować, iż mam przyjemność zabierać głos w imieniu Poselskiego Koła - Nowa Demokracja oraz Koła Parlamentarnego Polskiej Partii Socjalistycznej. I mam też nadzieję na wyrozumiałość, o ile zdarzy mi się nieznacznie przekroczyć limit czasu.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#JanZaborowski">Wysoka Izbo! Omawiany projekt ustawy o Przedsiębiorstwie Państwowym „Polskie Koleje Państwowe” jest oczekiwany przez środowisko kolejowe i nie tylko. Jest to dokument dobry, lepszy od istniejącego w chwili obecnej, ale nie jest doskonały. I o tych wątpliwościach w dalszej części mojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#JanZaborowski">Mam nadzieję, iż ze strony państwa jest to pierwszy krok w celu pilnych uregulowań prawnych i finansowych, które pozwoliłyby stworzyć odpowiednie warunki do funkcjonowania transportu kolejowego w systemie transportowym kraju, wyrównały jego konkurencyjność z innymi środkami transportu, nie obciążonymi dotychczas kosztami budowy i utrzymania infrastruktury, jak też pozwoliłyby wpisać się w układ europejskiej sieci szybkich połączeń kolejowych, do czego Polska zobowiązana jest umowami międzynarodowymi.</u>
          <u xml:id="u-143.3" who="#JanZaborowski">Wysoka Izbo! W programowaniu rozwoju polskiego transportu należy w coraz większym stopniu uwzględniać obok efektywności ekonomicznej problemy ochrony środowiska naturalnego i bezpieczeństwa przewozów.</u>
          <u xml:id="u-143.4" who="#JanZaborowski">Dotychczas w Polsce nie są liczone koszty zewnętrzne transportu, uwzględniające skutki, jakie na społeczeństwie i gospodarce wywierają poszczególne rodzaje transportu. Uwzględniając takie elementy jak: energochłonność, terenochłonność, hałas, zanieczyszczenie powietrza, a przede wszystkim liczbę i skutki wypadków, w tym wypadków śmiertelnych, można stwierdzić, że transport kolejowy ma wyraźną przewagę nad transportem samochodowym. Ta przewaga skłoniła już wiele lat temu kraje Europy Zachodniej, a także Stany Zjednoczone do przeznaczenia znacznych środków na rozwój transportu kolejowego. Natomiast w Polsce występuje zjawisko odwrotne, gdyż preferencje uzyskał transport samochodowy, mimo że jest on bardziej szkodliwy dla środowiska, a Polska należy do najbardziej zanieczyszczonych krajów Europy.</u>
          <u xml:id="u-143.5" who="#JanZaborowski">Od 1989 r. stale maleją dotacje, co powoduje, że Polskie Koleje Państwowe od 1991 r. z tytułu swej działalności ponoszą stratę. Podstawową przyczyną tego jest fakt, że kolej pełniąc obowiązki przewoźnika publicznego, nie ma wyrównanych strat ponoszonych w krajowych przewozach pasażerskich. Dotyczy to szczególnie ruchu aglomeracyjnego i regionalnego.</u>
          <u xml:id="u-143.6" who="#JanZaborowski">Wysoka Izbo! Państwo powinno być odpowiedzialne za infrastrukturę kolejową, która jest istotna nie tylko z punktu widzenia transportu. PKP są firmą spełniającą ważne funkcje użyteczności publicznej oraz obronne. Istnieje zatem pilna potrzeba uregulowań prawnych w zakresie finansowania infrastruktury przez państwo, jak to jest w innych krajach.</u>
          <u xml:id="u-143.7" who="#JanZaborowski">Ważne jest też zawarcie umowy rząd-PKP na zasadzie zamówień rządowych na wykonywanie deficytowych krajowych przewozów pasażerskich. Jeżeli wpływy z biletów pokrywają 30% kosztów tych przewozów, to tę różnicę kolei należałoby zwrócić. Ze względu na funkcje użyteczności publicznej codzienny transport pasażerów musi być dotowany. Nie jest to obowiązek Polskich Kolei Państwowych, ale państwa. Nie chodzi tu o dotowanie Polskich Kolei Państwowych, ale najsłabszych ekonomicznie obywateli, aby zapewnić im możliwość zarówno codziennych dojazdów do zakładów pracy, szkół itp., jak również odbycia 2–3-krotnej podróży po kraju.</u>
          <u xml:id="u-143.8" who="#JanZaborowski">Żadna kolej europejska i światowa, prowadząca przewozy pasażerskie, nie jest rentowna. Kolej w Europie Zachodniej funkcjonuje jako wizytówka rządu, który pokrywa koszty modernizacji, zakupu nowego taboru. Wpływy z przewozów, łącznie z dotacją, pokrywają bieżące koszty eksploatacji. Wpływy z przewozów pasażerskich pokrywają ok. 30% kosztów tego ruchu, podczas gdy w ruchu towarowym PKP uzyskuje niewielki zysk, przeznaczając go w całości na pokrycie deficytu w ruchu pasażerskim. Najwięcej dopłaca się do przewozów pasażerskich w pociągach osobowych. Wpływy z biletów na tych trasach pokrywają zaledwie ok. 20% kosztów tego ruchu. Najbliższe opłacalności są pociągi InterCity i ekspresowe. W ich przypadku koszty zwracają się w ok. 70%.</u>
          <u xml:id="u-143.9" who="#JanZaborowski">Ponieważ dotacje z budżetu państwa na rzecz przedsiębiorstwa budzą duże zainteresowanie, pragnę zwrócić uwagę na fakt, iż dotacje te z roku na rok maleją. Budżet państwa przeznaczał dla Polskich Kolei Państwowych tylko niewielką część swoich wydatków: w 1990 r. - 1,82%, w 1991 r. - 1,55, w 1992 r. - 1,32, w 1993 r. - 1,16. Dla porównania chciałbym zwrócić uwagę, że w Niemczech stanowiły one 4,73%, a we Francji 2,69%. Jest to oznaka małej opieki państwa nad największym przedsiębiorstwem państwowym w Europie. PKP należą do najniżej dotowanych kolei europejskich. Udział procentowy dotacji budżetu państwa w przychodach PKP ogółem na tle innych kolei europejskich jest najmniejszy. I tak w 1990 r. wskaźnik ten w poszczególnych krajach kształtował się następująco: Polska - 17%, Francja - 27,8, Austria - 29, Niemcy - 32, Włochy nawet 67. Mam nadzieję, że wiernie oddałem sytuację, w jakiej znajduje się przedsiębiorstwo Polskie Koleje Państwowe, że pozyskam zrozumienie i wyrozumiałość Wysokiej Izby w odniesieniu do projektu ustawy o przedsiębiorstwie Polskie Koleje Państwowe.</u>
          <u xml:id="u-143.10" who="#JanZaborowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W sprawozdaniu Komisji Transportu, Łączności, Handlu i Usług oraz Komisji Ustawodawczej znajduje się siedem wniosków mniejszości. Naszym zdaniem dwa z nich mają duży wpływ na całokształt ustawy. Są to wniosek nr 1 i nr 4. Wniosek nr 1 dotyczy jednakowego traktowania wszystkich linii kolejowych, zachowania ich dotychczasowej ilości, ok. 23 tys. km linii, a nie, jak to zakłada kierownictwo Dyrekcji Generalnej Polskich Kolei Państwowych, zredukowania ich do ok. 17 tys. Służyć ma temu podział na linie o państwowym znaczeniu i inne. Wyrażam ogromne zdziwienie, że Polskie Stronnictwo Ludowe nie będzie głosować za przyjęciem wniosku mniejszości nr 1. To właśnie do wiosek, małych miasteczek nie będzie docierała kolej. Spowoduje to wtórne bezrobocie, dewastację dróg, dodatkowe zagrożenia i później posłowie będą interweniować u dyrektora generalnego o niezamykanie tych linii. Jeszcze dziś można temu przeciwdziałać poprzez przyjęcie wniosku mniejszości nr 1, o co w imieniu Nowej Demokracji i Polskiej Partii Socjalistycznej uprzejmie proszę Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-143.11" who="#JanZaborowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu obu tych klubów zwracam się z prośbą o nieprzyjęcie wniosku nr 4. Wydaje mi się, że dane, które przedstawiłem Wysokiej Izbie, wystarczająco uzasadniają konieczność odrzucenia tego wniosku. Nowa Demokracja i Polska Partia Socjalistyczna będą głosować za uchwaleniem projektu ustawy o przedsiębiorstwie „Polskie Koleje Państwowe”, mimo iż nie wszystkie zapisy nam odpowiadają.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał w imieniu Poselskiego Koła - Nowa Demokracja i Koła Parlamentarnego Polskiej Partii Socjalistycznej pan poseł Jan Zaborowski.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym zakończyliśmy wystąpienia w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do wystąpień indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Tadeusza Gawina z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#TadeuszGawin">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W 1845 r. 14 czerwca pierwszy w Królestwie Polskim pociąg pokonał 30-kilometrowy odcinek z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego. Pociąg ten wiózł 600 gości. Od tamtego wydarzenia mija dokładnie 150 lat. To były początki kolejnictwa w Polsce. (Nie znaczy to, że na ziemiach będących pod zaborem kolej się nie rozwijała; następowało to nawet wcześniej.)</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#TadeuszGawin">Kolej rozwijała się intensywnie. Ten rozwój trwał przez cały czas, aż do 1990 r. Przez prawie 140 lat kolej w Polsce była budowana. A jak wygląda sytuacja kolei obecnie, w 1995 r.? Przedsiębiorstwo Państwowe „Polskie Koleje Państwowe” jest na granicy bankructwa. Stałe zmniejszanie się dotacji, które w 1990 r. wynosiły jeszcze 1,8% wydatków budżetowych, a w 1995 r. tylko 0,9%, powodują dekapitalizację majątku kolejowego. Z roku na rok to się zmienia; przyznawana kolei dotacja z budżetu państwa nie nadąża nawet za planowaną inflacją. Zważywszy, że 70% cen w przewozie towarów oraz około 90% cen w przewozie pasażerów ustala minister transportu i gospodarki morskiej, możemy sobie wyobrazić trudności w zamknięciu budżetu przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#TadeuszGawin">W związku z notorycznym brakiem środków na bieżące utrzymanie oraz remonty zarówno infrastruktury, jak i taboru występują problemy w utrzymaniu sprawności kolei i zapewnieniu bezpieczeństwa ruchu. W 1994 r. wykonano około 50% niezbędnych remontów linii kolejowych. Rok 1995 będzie pod tym względem gorszy. Poprawie sytuacji w PKP mają służyć zapisy projektu omawianej dzisiaj ustawy.</u>
          <u xml:id="u-145.3" who="#TadeuszGawin">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W obecnej dobie kraje Europy Zachodniej, Unii Europejskiej, przeżywają renesans kolei. Tworzone tam prawo pozwala na przekształcenie kolei w efektywny i konkurencyjny środek transportu. Budowane są nowe odcinki linii kolejowych. Natomiast w Polsce występują tendencje odwrotne. Do likwidacji przeznaczonych jest około 6 tys. km linii kolejowych. Ma to zapewnić poprawę kondycji przedsiębiorstwa PKP.</u>
          <u xml:id="u-145.4" who="#TadeuszGawin">Wieloma zapisami ustawy staraliśmy się doprowadzić do prawidłowego funkcjonowania PKP w gospodarce rynkowej. Zapisy m.in. art. 15, 16 i 20 mają zapewnić przedsiębiorstwu choć w części konkurencyjność. Utworzenie nowego systemu zarządzania przedsiębiorstwem powinno przyczynić się do podniesienia jego efektywności. W większości zapisy projektu ustawy nie budzą moich zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-145.5" who="#TadeuszGawin">Takie zastrzeżenie budzi zapis art. 25 ust. 3. W myśl tego zapisu przedstawicieli pracowników PKP do Rady PKP przedstawiają 3 ponadzakładowe organizacje związkowe zrzeszające największą liczbę pracowników. Dlaczego akurat 3, a nie 2 czy 4? Ponieważ przedstawiciele pracowników mają 3 miejsca w Radzie PKP. Przyjęcie w takim brzmieniu zaproponowanego zapisu art. 25 ust. 3 spowoduje to, że ust. 2 tego artykułu będzie martwy. W myśl art. 25 ust. 2 imienny wykaz kandydatów na członków Rady PKP przedstawiają wszystkie ponadzakładowe organizacje związkowe działające w przedsiębiorstwie PKP. Do tego, śmiem twierdzić, nigdy nie dojdzie. Przecież 3 największe ponadzakładowe organizacje związkowe tak będą sprawę rozgrywać, aby doszło do drugiego etapu, gdy każda z nich przedstawi swojego kandydata na członka Rady PKP. Przyjęcie przez Sejm zapisu art. 25 ust. 3 w tej postaci naruszy prawo o równości związków, będzie pretekstem do zaskarżenia tej ustawy w Trybunale Konstytucyjnym.</u>
          <u xml:id="u-145.6" who="#TadeuszGawin">Inne rozwiązanie tego problemu zawarte jest we wniosku mniejszości nr 5. Proponuję, aby Wysoka Izba przyjęła ten wniosek. We wniosku tym mówi się, że w przypadku niewyłonienia kandydatów na członków Rady PKP przez ogół ponadzakładowych organizacji związkowych ich imienny wykaz przedstawiają ponadzakładowe organizacje związkowe, posiadające reprezentatywność w rozumieniu Kodeksu pracy. Jest to forma przyjęta w prawie polskim za zgodą wszystkich central związkowych. Takie rozwiązanie gwarantuje przestrzeganie istniejącego prawa i właściwą współpracę międzyzwiązkową w przedsiębiorstwie. Wnoszę o przyjęcie przez Sejm wniosku mniejszości nr 5.</u>
          <u xml:id="u-145.7" who="#TadeuszGawin">Chcę również sprostować wypowiedź pani poseł Urszuli Pająk, która zabrała głos w imieniu klubu SLD. Otóż klub SLD nie podjął ostatecznej decyzji co do głosowania nad wnioskiem mniejszości nr 5, pozostawiając to w gestii posłów.</u>
          <u xml:id="u-145.8" who="#TadeuszGawin">Chciałbym poświęcić jeszcze kilka słów kontrowersyjnemu art. 16, szczególnie polemizować nieco z posłem Królem. Otóż przyjęcie wniosku mniejszości do tego artykułu może spowodować, że PKP otrzyma takie same dotacje, jakie są zapisane obecnie w sprawozdaniu, z tym że PKP powinno w tym momencie podnieść cenę na przywozy pasażerskie do wysokości zapewniającej rentowność. Byłby to 4–5-krotny wzrost. Wtedy oczywiście minister transportu i gospodarki morskiej, mając uprawnienia wynikające z Prawa przewozowego, wprowadziłby cenę urzędową. Różnice między ceną urzędową a ceną zaproponowaną przez przedsiębiorstwo musiałby pokryć budżet.</u>
          <u xml:id="u-145.9" who="#TadeuszGawin">Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na art. 47. Konsultując sprawozdanie przedstawione przez komisję, spotkałem się z zarzutami, że artykuł ten pomija sprawę pracowników, którzy w myśl ustawy z 1991 r. o zmianie ustawy o Przedsiębiorstwie Państwowym „Polskie Koleje Państwowe” zostali wyłączeni z kolei, tworząc spółki. Pracownikom tym nic już nie przysługuje. Poddaję to pod rozwagę przy ewentualnej nowelizacji ustawy.</u>
          <u xml:id="u-145.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Tadeusz Gawin z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan minister chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-146.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, głos zabierze minister transportu i gospodarki morskiej pan Bogusław Liberadzki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#BogusławLiberadzki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ pora jest już taka, że ostatnie pociągi wyjeżdżają do stacji przeznaczenia, jako że porządny obywatel nie powinien spóźniać się do domu przynajmniej na śniadanie, postaram się bardzo krótko odpowiedzieć na pytania, które był uprzejmy zadać pan poseł Król. Rozumiem, że odnośnie do zapisu rekomendowanego przez połączone komisje, pan poseł nie tyle pytał, jak to będzie funkcjonować, ile na czym polega różnica między tym, co jest we wniosku mniejszości, oraz czy to prawda, że to ma być 0,5 bln, 1,5 bln; czy to jest wielka katastrofa. Dlatego pozwolę sobie przytoczyć w oryginale ten zapis. Brzmi on następująco: PKP wykonując krajowe przewozy pasażerskie otrzymuje z budżetu państwa dotację przedmiotową z tytułu stosowania cen urzędowych oraz na wyrównanie utraconych przychodów z tytułu obowiązujących ustawowych ulg w krajowych przewozach pasażerskich na zasadach określonych w przepisach Prawa budżetowego. Jeżeli się stanowi ceny urzędowe i potem mówi się, że dotacja przedmiotowa ma wyrównywać utracone wpływy ze stosowania cen urzędowych, to jest zawsze do poziomu wyrównania, poziomem jest wielkość efektywnie poniesionych kosztów. Plus drugi tytuł: Jeżeli od cen urzędowo ustalonych dodatkowo stosuje się ulgi przewidziane w ustawie o ulgach przejazdowych, to znaczy, że oprócz różnicy między kosztami uzgodnionymi i ceną otrzymaną z tytułu sprzedaży biletu (oczywiście te bilety trzeba sprzedawać, tu się z panem posłem zgadzam) dodaje się do tego upust od ceny urzędowej. I to jest to, co zaproponował zapis w brzmieniu wniosku mniejszości, do czego obligował także budżet państwa; mówił też o procedurze, czyli o zasadach określonych w przepisach Prawa budżetowego. Mówienie, że jest to spadek o 1/5 czy o 1 bln, czy też o 0,5 bln w stosunku do roku, w przeliczeniu symulacji na rok bieżący, jest nieprawdziwe - albo celowo wprowadzające w błąd, albo po prostu niekompetentnie obliczone. Nie wiem, któraś z tych możliwości zawsze tu jest możliwa.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#BogusławLiberadzki">Nie ma także takiego niebezpieczeństwa, że ex definitione rozdział na linie takie lub inne powoduje skasowanie przewozów lokalnych czy aglomeracyjnych. Jest natomiast podział uzasadniony tym, że są linie, które są ważne dla całego państwa i są linie, które są ważne dla danego miasta, regionu, gminy czy grupy gmin. I proszę nie utożsamiać niezakwalifikowania linii do układu o znaczeniu państwowym z likwidacją tej linii. Proszę to utożsamiać z tym, że są linie, którymi ze względów społecznych, politycznych, gospodarczych, z punktu widzenia obronności, zwartości państwa, tworzenia systemu, jest zainteresowane całe państwo i są linie, które służą lokalnej społeczności, gdzie niekoniecznie musimy kosztami służenia tejże lokalnej społeczności obciążać inne lokalne społeczności. W związku z tym jest propozycja, żeby je zakwalifikować do drugiej kategorii, czyli linii nie mających znaczenia państwowego. Ale nie jest to, jeszcze raz powtarzam, w jakimkolwiek stopniu równoważne z zamknięciem ruchu dojazdowego, codziennego. Wręcz odwrotnie, jest to służba, funkcja publiczna; to, do czego transport kolejowy, a PKP jako przedsiębiorstwo tego transportu kolejowego jest szczególnie predestynowane i wszystkie argumenty: ekologiczne, racjonalne, oszczędności terenów, niezawodności, mniejszej wypadkowości, mniejszej zajętości miejsca, lepszego wykorzystania posiadanej już infrastruktury i oszczędności na nakładach na rozwój infrastruktury przemawiają za tym rozwiązaniem.</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#BogusławLiberadzki">Na koniec chciałbym dodać to, co jest nie mniej ważne. W przewozach lokalnych, miejskich, aglomeracyjnych mamy do czynienia z przewozami o wielkiej skali, a przecież przedsiębiorstwo kolejowe jest to takie przedsiębiorstwo, którego szanse przeżycia tkwią w tym, że jest odpowiednio duża skala działania; zatem jest to totalnie nietrafiony argument. Dziękuję za uwagę. Dziękuję, pani marszałek.</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał minister transportu i gospodarki morskiej pan Bogusław Liberadzki.</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Andrzeja Szarawarskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#AndrzejSzarawarski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Również z uwagi na bardzo późną porę odniosę się tylko do kilku problemów, które zostały tu poruszone, w szczególności przez pana posła Kowolika. Otóż konkurencji międzygałęziowej kolei z innymi środkami transportu nie wyrówna tylko dotacja państwowa do kolei. Trzeba mieć tego pełną świadomość. Jeśli ktoś zakłada taki rozwój wydarzeń, to z góry trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie, z czego to zapłacić. To jest po prostu nie do zapłacenia. Oczywiście w pracach podkomisji robiliśmy różne symulacje finansowe. Siedzą tutaj przedstawiciele kierownictwa Polskich Kolei Państwowych. Gdybyśmy chcieli choćby tylko w 100% wyrównać straty kolei dotyczące finansowania ruchu pasażerskiego, to budżet PKP musiałby być wyższy niż cały budżet ministra transportu w ustawie budżetowej na rok bieżący. Gdybyśmy chcieli w całości, tak jak proponuje się w rozwiązaniu prezydenckiego projektu, finansować w 100% całą infrastrukturę kolejową w państwie - to również byłoby to więcej niż wynosi budżet ministra transportu w Polsce. Pytanie więc, skąd wziąć na to pieniądze? Oczywiście bardzo cenię rozsądek kolejarzy i kierownictwa kolei, które w pracach nad tą ustawą reprezentowało bardzo realistyczny pogląd. Chcę również powiedzieć, że jeśli chodzi o dochodzenie do tego pełnego finansowania, to nie kto inny, a właśnie przedstawiciele związków zawodowych i kolei proponowali dojście etapami w ciągu kilku lat do takiej sytuacji, jaka jest zapisana w ustawie. I myślę, że powinno to być w przyszłości przedmiotem negocjacji między koleją a rządem w ramach umowy. Nikt bowiem przy zdrowych zmysłach nie założy, że z dnia na dzień budżet państwa wyasygnuje 40–50 bln zł dla PKP, podczas gdy dzisiaj ta dotacja przedmiotowa i podmiotowa wynosi 7,5 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#AndrzejSzarawarski">Pytanie: Czy zlikwidować służbę zdrowia, żeby zapłacić kolei, czy może oświatę? Jako posłowie stajemy przed takimi wyborami i sądzę, że zaproponowaliśmy taki rozwój sytuacji, który kolei stwarza szanse. W perspektywie lat również inne rozwiązania przewidziane w innych ustawach doprowadzą do tego, że konkurencja międzygałęziowa będzie preferować właśnie kolej. Ku temu wszystkie rozwiązania zmierzają, bo przecież nie można zamknąć oczu i nie widzieć także i tych sytuacji, w których zaczynamy dociążać transport samochodowy kosztami infrastruktury. Rozważamy przecież w tej chwili projekt wprowadzenia podatku od pojazdów do cen paliwa, a więc każdy jeżdżący po drodze będzie płacił z każdym litrem paliwa za utrzymanie tej drogi. Istnieje już projekt, rozpoczynamy w Polsce budowę autostrad płatnych, będzie się płaciło za jazdę po drodze i takich rozwiązań można by przecież pokazać wiele.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#AndrzejSzarawarski">W związku z tym konkurencja międzygałęziowa będzie się wyrównywać i uważam, że należy patrzeć na polski transport komplementarnie. Jeżeli będziemy patrzeć tylko na transport z pozycji kolei, a nie widzieć innych źródeł transportu - transportu rzecznego, śródlądowego, drogowego, morskiego, lotniczego - to oczywiście nie stworzymy w Polsce dobrego, konkurencyjnego dla zewnętrznych przedsiębiorstw transportowych, przedsiębiorstw zagranicznych systemu transportowego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#AndrzejSzarawarski">Uważam, że rozwiązanie, które zaproponowaliśmy, jest rozwiązaniem na dzisiejszą miarę dla kolei bardzo korzystnym, perspektywicznym, natomiast w tej ustawie są pewne zabezpieczenia w obie strony. Są zapisy, że o ostatecznej wysokości decyduje ustawa budżetowa, a więc nie jest tak, jak pan poseł Moszyński mówił, że zapis art. 16 jest bezkrytyczny. Jest on ograniczony możliwościami budżetu państwa, miejmy nadzieję, że z roku na rok większymi. Podobnie nie jest prawdą, że art. 44 stanowi o takim rozbieraniu przedsiębiorstwa przez ministra, bo przecież w ostatnim ustępie tego artykułu jest odwołanie do art. 40, który mówi, że organy przedsiębiorstwa mogą się nie zgodzić, mogą wystąpić na drogę sądową i sąd rozstrzygnie, kto ma rację. Nie ma więc takich sytuacji, że minister przyjdzie i zabierze sobie najlepsze zabawki, a resztę zostawi PKP. Nie wiem zresztą, skąd takie obawy i posądzanie ministra transportu odpowiedzialnego w Polsce za transport, że będzie nieodpowiedzialny, że będzie działał złośliwie na szkodę PKP. Takiej sytuacji nie przewiduję i myślę, że nikt rozsądnie myślący takiej sytuacji nie przewidział.</u>
          <u xml:id="u-149.4" who="#AndrzejSzarawarski">Również jeśli chodzi o finansowanie infrastruktury, trzeba mieć jedną pewność i tylko w jednym kraju w Europie wprowadzono to, co jest zapisane w dyrektywie nr 440, mianowicie w Szwecji. Szwecja się z tego prawdopodobnie wycofa i w związku z tym jeszcze nikt w Europie w krajach bogatszych od Polski nie wprowadził takiego ścisłego rozdziału infrastruktury, nie wprowadził nowego zarządu i nie finansuje oddzielnie działalności kolei w obszarze infrastruktury działalności przewozowej. Nikt tego nie zrobił. Okazuje się to nieracjonalne, natomiast oczywiście czym innym jest rozdzielenie kosztów, tego, ile kosztuje infrastruktura, ile kosztuje działalność przewozowa i w związku z tym określenie, w jaki sposób państwo powinno wyrównywać czy ewentualnie współuczestniczyć w finansowaniu infrastruktury.</u>
          <u xml:id="u-149.5" who="#AndrzejSzarawarski">Nie możemy przyjmować akademickich rozwiązań, których nikt jeszcze w życiu nie sprawdził, a jeżeli sprawdził, to się okazało, że są to złe wzorce. Musimy się pewnych wzorców po prostu dopracować - na drodze własnych doświadczeń i wykorzystywania najlepszych rozwiązań, które się w życiu sprawdzają.</u>
          <u xml:id="u-149.6" who="#AndrzejSzarawarski">Nie podzielam obaw dotyczących art. 16 w tej wersji, w jakiej został zapisany, ponieważ minister transportu ma instrumenty, które pozwolą mu - zamiast wyższych dotacji do ruchu pasażerskiego - kontrolować ceny w przewozach towarowych. Dają mu taką możliwość Prawo przewozowe i ustawa o cenach, ale jest także takim instrumentem to, że powołuje on rady nadzorcze, a zatem może określać i narzucać pewną politykę w odniesieniu do relacji w transporcie. Nikt nie przeprowadził symulacji - dziś nie da się jej zrobić - w jakiej mierze obniżenie cen zwiększy konkurencyjność gospodarki i dochody budżetu. Bo większy eksport, większa wymiana towarowa to oczywiście także większy wpływ do budżetu państwa z tytułu ceł, podatków itd.</u>
          <u xml:id="u-149.7" who="#AndrzejSzarawarski">Wydaje się więc, że warto zagrać o to, aby polska kolej rzeczywiście była normalnym przedsiębiorstwem. Tam, gdzie można być konkurencyjnym - a można być dziś konkurencyjnym w przewozach towarowych - kolej powinna konkurować. Nikt kolei nie stworzy takich warunków, żeby leżąc do góry brzuchem wygrywała konkurencję z tytułu tego, że ustawa tak stanowi. Kolejarze takiego rozwiązania nie oczekiwali - za co cześć im i chwała. Trzeba natomiast stworzyć takie warunki ustawowe, żeby rzeczywiście - unikając skrośnego finansowania z dochodów ruchu towarowego deficytu w ruchu pasażerskim - kolej stała się konkurencyjnym partnerem na rynku transportowym. Taka była idea tego zapisu. Oczywiście, przyjęcie tej wersji wniosku mniejszości zmniejszy dotacje: co do tego symulacje finansowe były nam przez kierownictwo kolei przedstawiane i wątpliwości tu być nie może.</u>
          <u xml:id="u-149.8" who="#AndrzejSzarawarski">Jeszcze w kilku słowach, jeśli państwo pozwolicie, odniosę się do tego, z czym zwrócił się do posłów pan minister Włodarczak, ponieważ zbyt wiele, jak się wydaje, jest w tych argumentach jednostronnego patrzenia na kolej - bez spójnego postrzegania transportu jako całości. Oczywiście, w Polsce jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest, by to wszystko, co się z drogi da przełożyć na kolej - przekładać. Sądzę, że nikt innego rozwiązania proponować w przyszłości nie będzie. Zapis o rozdziale linii państwowych ma właśnie spowodować m.in. to, że państwo stanie się odpowiedzialne za modernizację linii kolejowych o państwowym znaczeniu. Bo tego, że dzisiaj nie mamy linii kolejowych, po których można jeździć z dużymi szybkościami, z dużymi obciążeniami wagonów - tego przynajmniej kolejarzom siedzącym na galerii tłumaczyć nie trzeba. Wprowadzenie m.in. zasady przerzucania ciężkich zestawów samochodowych na transport kombinowany, na kolej, wymaga modernizacji linii, podnoszenia mostów, poprawy trakcji, nowego specjalistycznego taboru. Pytanie - za co to kupić? Jeżeli tak samo ważny będzie strategiczny dla państwa szlak E-23 czy E-65 jak i odcinek kolei między Kłajem a Dźbowem - czy to jest to samo? Nie jest to to samo i będę gotów z każdym o każdą cenę się założyć, że jeżeli przeciętny obywatel w Polsce będzie miał przejechać ze wschodu na zachód Polski czy z północy na południe szlakiem międzynarodowym o europejskim znaczeniu, to stwierdzi, że nie jest to to samo, co przejazd między jednym a drugim małym miasteczkiem.</u>
          <u xml:id="u-149.9" who="#AndrzejSzarawarski">Nie wolno się również zgodzić z takim założeniem, o którym mówił minister Liberadzki: że niezakwalifikowanie linii do tych o państwowym znaczeniu wiąże się automatycznie z jej likwidacją. Skąd ten pomysł? Przecież w ustawie, którą zaprojektowaliśmy, kolej ma bardzo wiele możliwości manewru: może tworzyć wspólne przedsiębiorstwa z władzami lokalnymi, z zainteresowanymi organizacjami gospodarczymi, może udostępniać koleje innym podmiotom, które mogą powstać. Skąd więc ten pomysł, że natychmiast 6 tys. linii zaorzemy? Jest to niemożliwe także z tego względu, że likwidacja linii kosztuje. Warto by sobie odpowiedzieć, ileśmy tych linii fizycznie w Polsce zlikwidowali. Myślę, że przedstawiciele kolei wiedzą, a celowo głośno nie mówić — byłoby chyba wstyd. Bardzo mało zlikwidowaliśmy tych linii fizycznie, bo to olbrzymi koszt, to jest inwestycja — i taka jest prawda. To wymaga pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-149.10" who="#AndrzejSzarawarski">Również sprawa finansowania przez budżet państwa inwestycji w zakresie infrastruktury, już omawiana, nie wytrzymuje próby krytyki, bo przecież trzeba odpowiedzieć - z czego? Dzisiaj budżet ministra transportu, proszę państwa, to jest 24,5 bln zł, o ile dobrze pamiętam. Sam ruch pasażerski według symulacji, gdybyśmy w 100% wszystko pokryli - 42, o ile dobrze pamiętam. A gdzie infrastruktura? Może by się warto zastanowić, gdyż mówimy nie o gruszkach na wierzbie, lecz o olbrzymich pieniądzach, których w budżecie państwa brakuje. I dlatego wszystkich tych, którzy uważają, że łatwo jednym ruchem pióra przypisać państwu polskiemu rachunek, iż to ma zapłacić państwo, tamto ma zapłacić państwo i wtedy na kolei będzie dobrze, uspokajam - nie będzie dobrze na kolei, bo takich pieniędzy państwo polskie nie ma dziś i nie będzie miało jutro.</u>
          <u xml:id="u-149.11" who="#AndrzejSzarawarski">I skoro my, posłowie, po wielu, wielu godzinach takie właśnie rozwiązania przyjmowaliśmy, skoro z takimi zapisami zgadzali się także przedstawiciele kierownictwa kolei, odpowiedzialni dziś za kolej, jako z rozwiązaniami wiarygodnymi i racjonalnymi, to uważam, że wysuwanie tak radykalnych wniosków, iż polityka transportowa państwa jest chora i tak dalej... Rzeczywiście jest chora i wszyscy wiemy, ale nie tylko na kolei.</u>
          <u xml:id="u-149.12" who="#AndrzejSzarawarski">Proszę państwa, posłowie w Komisji Transportu, Łączności, Handlu i Usług doskonale wiedzą, jak wyglądają dziś polskie drogi. Dzisiaj w Polsce wali się co drugi wiadukt, wali się bezpieczeństwo ruchu drogowego. Tam jest jeszcze gorzej niż na kolei. Przez wiele lat w niewielkim tylko zakresie finansowano drogi publiczne. Dziś, żeby zbudować autostrady, musimy dopuścić środki prywatne, bo państwo nie ma pieniędzy. W związku z tym nie można tak jednostronnie stwierdzać, że źle jest tylko na kolei, że system jest chory. Wynika to z ogólnej zapaści państwa. Dlatego inwestycje w zakresie infrastruktury drogowej, kolejowej są jednym z bardzo ważnych czynników, które Polskę albo zbliżą do Europy, albo oddalą. Jeżeli bowiem nie będziemy mieć dobrych dróg, dobrych autostrad, dobrej i szybkiej, funkcjonalnej kolei, to przez Polskę po prostu jeździć się nie będzie. I trzeba mieć tego świadomość.</u>
          <u xml:id="u-149.13" who="#AndrzejSzarawarski">Dlatego jeszcze raz podkreślam, że praca nad tą ustawą była bardzo trudna, ale sądzę, że to, co zostało zrobione jest na dzisiaj tym, co polskiej kolei polski ustawodawca może „zafundować”, stwarzając jej szansę na rozwój. Reszta należy do kolejarzy. Jestem jakoś dziwnie spokojny, że przy tej ustawie, przy pracowitości kolejarzy, mądrości ich kierownictwa polska kolej ruszy do przodu.</u>
          <u xml:id="u-149.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał poseł sprawozdawca pan Andrzej Szarawarski.</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-150.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Do trzeciego czytania projektu ustawy przystąpimy jutro.</u>
          <u xml:id="u-150.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 8 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (druk nr 943).</u>
          <u xml:id="u-150.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej pana Józefa Pilarczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#JózefJerzyPilarczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pozwalam sobie poinformować panie posłanki i panów posłów, iż Rada Ministrów upoważniła ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej do reprezentowania stanowiska rządu podczas prac parlamentarnych nad projektem ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, którego omówienie stanowi przedmiot mojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#JózefJerzyPilarczyk">Pragnę na początku podać, że zakres propozycji i ustaleń zawartych w projektowanej ustawie nie jest objęty regulacjami prawa europejskiego, a także nie wywołuje skutków finansowych w kontekście realizacji postanowień Układu Europejskiego. Propozycje zmian w omawianej ustawie dotyczą przede wszystkim trzech podstawowych spraw.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#JózefJerzyPilarczyk">Po pierwsze, zasad powoływania Rady Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, organu opiniodawczego i doradczego prezesa agencji, o którym mowa w art. 10 ustawy.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#JózefJerzyPilarczyk">Po drugie, terminu przejęcia przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa praw i obowiązków wynikających z prawa własności mienia (art. 13 ustawy).</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#JózefJerzyPilarczyk">Trzeci problem dotyczy zakresu zwolnień z ponoszenia opłat z tytułu wykonywania zarządu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa, o którym mowa w art. 35 ustawy.</u>
          <u xml:id="u-151.5" who="#JózefJerzyPilarczyk">Aktualnie obowiązujący art. 10 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa oraz o zmianie niektórych ustaw stanowi, że członków rady agencji powołuje na okres czterech lat minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej w porozumieniu z ministrem przekształceń własnościowych, z ministrem finansów oraz ministrem pracy i polityki socjalnej, po pozytywnym zaopiniowaniu przez odpowiednie komisje sejmowe. Tak skomplikowany tryb powoływania rady agencji spowodował, że mimo obowiązywania ustawy od 1 stycznia 1992 r. rada nie została utworzona. Projekt przewiduje uproszczenie trybu powoływania rady. Liczba członków rady nie uległa zmianie, natomiast proponuje się inny sposób ich powoływania. Przewiduje się, że dwóch członków będzie przedstawicielami ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej, trzech - przedstawicielami ministra przekształceń własnościowych, ministra finansów oraz ministra pracy i polityki socjalnej, a pozostali czterej zostaną powołani spośród kandydatów zgłoszonych przez związki zawodowe, organizacje społeczno-zawodowe rolników oraz rolnicze związki spółdzielcze o zasięgu krajowym. Powoływanie i odwoływanie członków rady agencji należałoby do kompetencji ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej; dokonywałby tego w porozumieniu z ministrem przekształceń własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-151.6" who="#JózefJerzyPilarczyk">Druga zmiana. Zmiana zaproponowana w art. 13 polega na przedłużeniu do końca 1996 r. terminu przekazania przez wojewodów Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa nieruchomości rolnych. Przedłużenie terminu przejęcia przez agencję praw i obowiązków wynikających z wykonania prawa własności w stosunku do wszystkich nieruchomości rolnych skarbu państwa wynika z bardzo powolnego przekazywania przez wojewodów do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa głównie nieruchomości Państwowego Funduszu Ziemi. Proces przekazywania tych nieruchomości napotyka poważne trudności, których powodem jest przede wszystkim nie uregulowany stan prawny oraz brak ksiąg wieczystych i dokumentacji geodezyjnej dla gruntów, które w latach ubiegłych były przekazywane do zasobu Państwowego Funduszu Ziemi. Stan taki wynika również z faktu, iż podczas dokonywania ewidencji gruntów w latach 1950–1970 nie było obowiązku badania stanu prawnego przekazywanych nieruchomości, a grunty, co do których osoby fizyczne nie zgłaszały swoich praw, wpisywane były w rejestrze ewidencji gruntów jako państwowe.</u>
          <u xml:id="u-151.7" who="#JózefJerzyPilarczyk">Uregulowanie tych spraw, a w szczególności dokonanie aktualizacji ewidencji gruntów, wykonanie dodatkowych pomiarów geodezyjnych w przypadkach wątpliwych oraz wykazanie zmian w księgach wieczystych wymaga znacznych środków finansowych, których wojewodowie nie byli w stanie zapewnić w swoich budżetach. Na około 800 tys. ha gruntów znajdujących się w zasobie Państwowego Funduszu Ziemi na początku 1992 r. dotychczas przekazano agencji około 400 tys. ha, a do przekazania pozostało jeszcze około 400 tys. ha, obejmujących blisko 800 tys. rozproszonych działek gruntu.</u>
          <u xml:id="u-151.8" who="#JózefJerzyPilarczyk">Zaproponowana zmiana przepisów art. 35, związana ze zwiększeniem zakresu zwolnień od opłat z tytułu wykonywania zarządu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa i polegająca na uzupełnieniu ustępu o jednostki utrzymujące urządzenia melioracji wodnych podstawowych, ma na celu zlikwidowanie nieuzasadnionego obciążenia budżetu państwa opłatami na rzecz agencji za grunty z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa zajęte pod te urządzenia melioracyjne, których utrzymanie jest finansowane przez państwo.</u>
          <u xml:id="u-151.9" who="#JózefJerzyPilarczyk">Ponadto wprowadzenie dodatkowego ust. 6 w art. 35 wychodzi naprzeciw postulatom m.in. sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, dotyczącym zwolnienia od opłaty z tytułu wykonywania zarządu nieruchomościami rolnymi wykorzystywanymi do celów naukowo-badawczych, dydaktycznych, doświadczalnych i ochrony przyrody oraz kultury fizycznej i wypoczynku. Zakłada się, że o zwolnieniu jednostki z opłat za wykonanie zarządu nieruchomościami wykorzystywanymi do wyżej omówionych celów decydować będzie prezes Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa na wniosek właściwego organu administracji rządowej. Projektowane zmiany nie spowodują skutków dla budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-151.10" who="#JózefJerzyPilarczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przekazując niniejszą informację, proszę Wysoką Izbę o uznanie przedstawionych argumentów jako wystarczających i przemawiających za dokonaniem zaproponowanych zmian do omawianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-151.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Sejm postanowił o wysłuchaniu w debacie nad tym punktem porządku dziennego 10-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i 5-minutowych w imieniu kół.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-152.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Kazimierza Iwańca o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Stanisław Masternak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#KazimierzIwaniec">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej widzi potrzebę nowelizacji ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa, gdyż od uchwalenia ustawy z dnia 19 października 1991 r. ciągle wychodzą jej braki i niedopracowania, a w konsekwencji następuje opóźnienie jej realizacji. Art. 13 ustawy, określający przyjęcie przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa mienia tworzącego Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa najpóźniej do końca 1993 r., oczywiście do chwili obecnej nie został zrealizowany. Zachodzi obawa, czy termin założony w druku nr 943 (projekt rządowy) do 31 grudnia 1996 r. daje gwarancję uregulowania stanu prawnego nieruchomości tworzących zasób agencji. W projekcie ustawy nie przewidziano żadnych środków, których celem byłoby usunięcie przyczyn tej przewlekłości. W tej sytuacji termin przedłużony również może nie zostać dotrzymany.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#KazimierzIwaniec">Druga zmiana dotyczy składu i trybu powoływania rady agencji. Prawdą jest, że obowiązujący art. 10 ustawy jest tak skomplikowany, iż dotychczas rada nie została utworzona. Stanowi on, że członków rady agencji powołuje minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej w porozumieniu z ministrami przekształceń własnościowych, finansów oraz pracy i polityki socjalnej, po pozytywnym zaopiniowaniu przez odpowiednie komisje sejmowe. Jest to również wniosek do dalszych prac sejmowych, aby w podobnej sprawie nie doprowadzać do sytuacji patowej.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#KazimierzIwaniec">Projekt przewiduje uproszczenie trybu powołania rady. Tutaj zgoda co do tej zmiany. Natomiast moja uwaga sprowadza się do ograniczenia udziału tego organu, gdyż poza doradztwem i opiniowaniem nie ma on żadnych innych uprawnień. Dlatego proponowana rada będzie miała charakter zespołu urzędniczego.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#KazimierzIwaniec">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Z uwagi na potrzebę nowelizacji omawianej ustawy Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej wnosi o skierowanie projektu rządowego (druk nr 943) do kompetentnych komisji sejmowych, tj. Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Przekształceń Własnościowych. Chciałbym poddać pod rozwagę komisjom sejmowym, czy nie dokonać kompleksowej zmiany ustawy, gdyż to, co się obecnie proponuje w druku nr 943, jest nowelizacją wybiórczą. Natomiast po 3-letnim funkcjonowaniu ustawy wiadome jest, że należy dokonać szerszej nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-153.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Kazimierz Iwaniec w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Masternaka w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Mirosław Czech.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#StanisławMasternak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Niepodobna kwestionować oczywistej potrzeby kolejnej nowelizacji tylekroć już nowelizowanej, choć liczącej sobie zaledwie trzy i pół roku ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa oraz o zmianie niektórych ustaw. Niepodobna też kwestionować legislacyjnej poprawności samej artykulacji prawnej owej nowelizacji w przedłożonym nam, miniaturowym objętościowo rządowym projekcie ustawy z dnia 7 kwietnia br.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#StanisławMasternak">Nie oznacza to bynajmniej, że nic już w tym projekcie nie wymaga poprawienia. Nasuwające się wszak przy jego lekturze pewne uwagi nie mają jednak charakteru predestynującego je do zajęcia się nimi w plenarnej debacie sejmowej. Jak uczy doświadczenie, kwalifikują się one do swego rodzaju warsztatowej obróbki, a więc wymagają przemyśleń w komisjach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#StanisławMasternak">Tak na przykład warto rozważyć, czy w pkt. 3 ust. 1 nowego brzmienia art. 10 nie należy zaznaczyć, że kandydaci zgłoszeni przez związki zawodowe i organizacje społeczno-zawodowe rolników muszą spełniać warunki przewidziane w ratyfikowanej niedawno przez Polskę konwencji nr 141 Międzynarodowej Organizacji Pracy z dnia 23 czerwca 1975 r. Nie jest wszak tajemnicą, że nawet niektórzy przywódcy tych rolniczych organizacji w świetle owej konwencji nie mają w ogóle prawa być ich członkami. Wrócimy jednak do tego w Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, gdzie będzie możliwość przedstawienia postanowień tej konwencji.</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#StanisławMasternak">Projekt przedłożonej nam nowelizacji skłania natomiast do ogólniejszej refleksji - czy nie jest to okazja do włączenia doń nowelizujących korektur kilku jeszcze wycinkowych postanowień ustawy, nie pasujących już swą treścią do niedawno przyjętych rozwiązań w sprawach wsi, ukierunkowujących nasze rolnictwo ku europejskiej integracji. Inaczej bowiem za kilka tygodni pojawią się nieuchronnie kolejne projekty nowelizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#StanisławMasternak">Pierwsza zatem kwestia dotyczy ustawowej synchronizacji treści art. 31 ustawy, pierwotnie zaledwie jednozdaniowego, rozbudowanego później w drodze nowelizacji do jednego z najobszerniejszych jej postanowień, w czterech wyodrębnionych ustępach, z treścią bliskich przedmiotem swej regulacji prawnej postanowień ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a ściślej biorąc, opartego na zawartej w niej w art. 3 ust. 5 delegacji rozporządzenia wykonawczego Rady Ministrów z dnia 4 kwietnia 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#StanisławMasternak">W ciągu minionego roku, pomimo nie przebierającego w środkach i formach oporu przeciwko integracji polskiego rolnictwa w strukturach Wspólnoty Europejskiej, sforsowała polityczne bariery i mimo czynionych trudności, których tylekroć byliśmy na tej sali świadkami, toruje sobie drogę świadomość konieczności strukturalnego przystosowania naszego rolnictwa do ukształtowanego wspólną polityką rolną europejskiego ustroju rolnego, opartego na fundamencie chłopskiej własności rolniczej i rodzinnym gospodarstwie rolnym.</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#StanisławMasternak">I choć niektórzy nasi politycy ze względu na powierzone im funkcje rządowe powinni tych określeń używać w codziennym języku swej działalności, nie opanowali wciąż jeszcze nawet ich wymowy. Musieli jednak w końcu przystać na rozwiązania tak właśnie ukierunkowujące rozwój naszego rolnictwa. Budującym tego przykładem jest właśnie, wprowadzone przytoczonymi wyżej przepisami o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ograniczenie uprzywilejowanego kredytowania zakupu gruntów rolnych do rozmiarów nie przekraczających powierzchni obszarowej gospodarstw 100 ha przeliczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-155.7" who="#StanisławMasternak">Słusznie przyjęto, że dopłaty do owych kredytów na zakup gruntów rolnych przysługują także w odniesieniu do nabywanych gruntów skarbu państwa, wówczas jednak tylko, gdy płatność za nie jest rozłożona na raty. W takich wszakże wypadkach nie ma wskutek tego zastosowania owo obszarowe ograniczenie nabywanej ziemi, której ceny są nieproporcjonalnie niskie w stosunku do cen płaconych w obrocie ziemią między rolnikami. Wprowadzenie owej granicy obszarowej do art. 31 nowelizowanej dziś ustawy jest więc logiczną konsekwencją synchronizującą nie zharmonizowane ze sobą jednorodne przedmiotowo rozwiązania prawne. Dodajmy, rozwiązania liberalne, jakich nie zna żadne państwo członkowskie Wspólnot Europejskich, i w praktyce stosowania naruszające z reguły bezwzględnie obowiązujące postanowienia art. 5 § 2 i 3 rozporządzenia nr 2328 Rady Wspólnot Europejskich z 15 lipca 1991 r. w sprawie polepszenia efektywności struktur rolnych, nawet w jego treści złagodzonej artykułem 1 ust. 2 lit. c, wydanego niedawno rozporządzenia nr 2843 tejże Rady z 21 listopada 1994 r., którym Polska będzie jednak musiała podporządkować swoje ustawodawstwo rolne. Pozwala ono wszakże na udzielenie takiej kredytowej pomocy tylko gospodarstwom osiągającym dochód z pracy równej jednej jednostce pracy ludzkiej, niższej niż 1,2-krotność dochodu osiąganego w danym regionie z pracy poza rolnictwem.</u>
          <u xml:id="u-155.8" who="#StanisławMasternak">Jeżeli wziąć pod uwagę bardzo zróżnicowaną podaż gruntów rolnych, ich znaczne zasoby w województwach północnych i zachodnich oczekujące zagospodarowania, wobec braku takich rezerw gruntowych w większości województw centralnych i południowych zasadny wydaje się postulat, aby wojewodowie określali na swym terenie wielkość obszarową gruntów nabywanych z pomocą uprzywilejowanego we wszelkiej formie kredytu rolnego.</u>
          <u xml:id="u-155.9" who="#StanisławMasternak">W konsekwencji sformułowanych wyżej postulatów pora wreszcie najwyższa na wprowadzenie do art. 38 ustawy ograniczenia kodeksowego prawa pierwokupu dzierżawy gruntów skarbu państwa do takich też rozmiarów, czyli 100 ha przeliczeniowych. W świetle obserwowanej praktyki trzeba wreszcie postulować jednoznaczność nowelizowanych postanowień w sprawach nabywców gruntów objętych dobrodziejstwem uprzywilejowanych kredytów. W stosowaniu owych przepisów nie powinno być interpretacyjnych wątpliwości, że owe 100 ha przeliczeniowych odnosi się do jednopokoleniowej rodziny rolniczej prowadzącej wspólne gospodarstwo domowe, nie zaś, jak się to zdarza, do każdego członka rodziny z osobna. Warto chyba będzie również zastanowić się, czy nabywcy gruntów rolnych z uprzywilejowaną pomocą kredytową państwa nie powinni jednak legitymować się odpowiednimi kwalifikacjami rolniczymi.</u>
          <u xml:id="u-155.10" who="#StanisławMasternak">Przemyślenia wymaga także sprawa zapobieżenia spekulacji nabywanymi przy kredytowej pomocy państwa gruntami rolnymi, przynajmniej w takim zakresie, jak to przyjęto w § 11 ust. 4 pkt 2 wspomnianego już wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 kwietnia br.</u>
          <u xml:id="u-155.11" who="#StanisławMasternak">Dotychczasowe wyniki funkcjonowania ustawy przy najlepszych chęciach trudno ocenić dodatnio. Zamiast tworzenia warunków sprzyjających racjonalnemu wykorzystaniu — można mówić o zniszczeniu potencjału produkcyjnego. Zamiast restrukturyzacji poprzez tworzenie warunków do powstawania silnych gospodarstw indywidualnych — sprywatyzowanie poprzez sprzedaż lub dzierżawę w całości często kilkutysięcznohektarowych gospodarstw, tworzenie tym samym folwarków różniących się od dawnych PGR tylko tym, że są prywatne, co wcale nie zapewniło racjonalnego gospodarowania. Zamiast tworzenia miejsc pracy, do czego mogło dojść tylko w przypadku tworzenia gospodarstw najwyżej kilkudziesięciohektarowych — tłumacząc potrzebą wykorzystania budynków sprzedawano lub dzierżawiono gospodarstwa w całości, często ludziom nie związanym z rolnictwem, którzy jak najniższym nakładem chcą uzyskać w miarę największy zysk, zmieniając kierunek produkcji na możliwie najmniej pracochłonny. To doprowadziło do drastycznego zmniejszenia zatrudnienia, a w konsekwencji do masowego bezrobocia wśród byłych pracowników Państwowych Gospodarstw Rolnych. Nowi właściciele lub dzierżawcy, dążąc za wszelką cenę do zmniejszenia kosztów, nawet w przypadku zatrudniania pracowników nie ujawniają ich pracy, aby nie ponosić kosztów ubezpieczenia, co potęguje wskaźniki bezrobocia i wielu pracujących na czarno ustawia się w kolejce po zasiłek dla bezrobotnych, co dodatkowo obciąża budżet.</u>
          <u xml:id="u-155.12" who="#StanisławMasternak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Dotychczasowe efekty realizacji ustawy nie spełniają zakładanych nadziei na zmianę struktury polskiego rolnictwa, bo ze zmiany stosunków własnościowych tak przeprowadzonych nic nie wynika. Zamiast wielkich gospodarstw państwowych powstają wielkie prywatne przedsiębiorstwa rolne i ten kierunek jest akurat dokładnie odwrotny od kierunku, w którym powinno zmierzać nasze rolnictwo, tym bardziej że polski parlament ratyfikował Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie Polski ze Wspólnotami Europejskimi, ich państwami członkowskimi, w których dominują i są popierane gospodarstwa rodzinne, gdzie średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi ok. 16 ha. W tym miejscu przydałaby się opinia pana Jacka Saryusza-Wolskiego, pełnomocnika rządu do spraw integracji europejskiej, który opiniował projekt omawianej dzisiaj ustawy. Jaką opinię wydałby oceniając powstawanie gospodarstw kilkuset- i więcej hektarowych? Opinię taką powinni usłyszeć przede wszystkim ci, którzy w sposób bałamutny kilkusethektarowe przedsiębiorstwo nazywają także gospodarstwem rodzinnym, maskując pod tym określeniem rodzinny folwark. Należy zdawać sobie sprawę, że wymienione przeze mnie ujemne skutki funkcjonowania ustawy nie są zawinione tylko zapisami tej ustawy czy też złą wolą kierownictwa agencji; są to skutki prowadzenia określonej polityki państwa w stosunku do polskiego rolnictwa, a realizacja tej ustawy jest jej fragmentem. Przy galopującej zwyżce cen na środki do produkcji zabójcze odsetki od zaciągniętych kredytów, likwidacja w drodze administracyjnej nawet dobrze prosperujących państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, całkowite zdjęcie ochrony polskiego rynku doprowadziły do braku zainteresowania tym kierunkiem produkcji. Do tego należy dodać olbrzymi garb zadłużenia, jaki przejęła agencja. To wszystko doprowadziło do ogromnego kryzysu, który miał wielki wpływ na to, co działo i dzieje się złego w rolnictwie polskim.</u>
          <u xml:id="u-155.13" who="#StanisławMasternak">Nowelizowana ustawa powinna być ważnym elementem kreowania polityki rolnej, której efektem powinny być korzystne zmiany w strukturze naszego rolnictwa. Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego uważa za celowe skierowanie projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa oraz o zmianie niektórych ustaw do odpowiednich komisji.</u>
          <u xml:id="u-155.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Stanisław Masternak w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mirosława Czecha w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Wolności. Następnym mówcą będzie pan poseł Mirosław Małachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#MirosławCzech">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Unii Wolności, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, opowiada się na przesłaniem rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa oraz zmianie niektórych ustaw z druku nr 943 do Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Przekształceń Własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#MirosławCzech">Przedstawione rozwiązania nie budzą większych kontrowersji, wychodzą bowiem naprzeciw z jednej strony sytuacji, w jakiej znajduje się Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, z drugiej postulatom zgłaszanym przez środowiska m.in. ekologiczne, a także do pewnego stopnia również i samorządowe.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#MirosławCzech">Art. 1 nowelizacji proponuje nowe zasady powoływania rady agencji, która od trzech lat nie ukonstytuowała się. Podany w uzasadnieniu powód, to znaczy: „tak skomplikowany tryb powoływania rady”, wymaga oczywiście szerszego wyjaśnienia, może nie na tej sali, ale na posiedzeniu komisji. Nie można bowiem przyjąć tego bez komentarza — wymaga tego elementarny szacunek wobec stanowionego przez parlament prawa. Nasuwa się pytanie, czy rzeczywiście proponowane rozwiązania doprowadzą do szybkiego powołania rady. Według propozycji rządowej powoływanie i odwoływanie członków rady należeć będzie do kompetencji ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej w porozumieniu z ministrem przekształceń własnościowych. Pominięto zatem Ministerstwo Finansów oraz Pracy i Polityki Socjalnej, co nie budzi chyba tutaj większych wątpliwości. Natomiast pominięto potrzebę pozytywnego zaopiniowania przez odpowiednie komisje sejmowe i to budzi nasz niepokój. Komisje sejmowe, jak się wydaje, powinny partycypować przynajmniej w opiniowaniu kandydatów na członków rady, tym bardziej że agencja zobowiązana jest do corocznego składania sprawozdania ze swojej działalności przed Wysoką Izbą i komisjami. A więc nigdy tej kontroli, jak sądzę, w tak newralgicznej sprawie i tak ważnej dla państwa nie powinno zabraknąć.</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#MirosławCzech">Jeśli chodzi o pozostałe propozycje z następnych punktów, to zmiana 2 art. 1 nie budzi naszych zastrzeżeń, chociaż należy podkreślić z drugiej strony, że brak środków nie może oczywiście tłumaczyć wszystkiego i odpowiedzieć na pytanie, czy termin do końca grudnia 1996 r. jest realny. Trzeba byłoby się zastanowić, czy nie będzie z kolei potrzebna nowa nowelizacja itd. A więc można by to w dyskusji na posiedzeniu komisji wyjaśnić.</u>
          <u xml:id="u-157.4" who="#MirosławCzech">Jeśli chodzi zaś o zmianę 3, to również nie budzi ona naszych zastrzeżeń, przy czym w wypadku zmiany 3 lit. b trzeba byłoby na posiedzeniu komisji przedstawić w sposób bardziej dokładny, do czego się to będzie odnosiło. Wielkość majątku, który będzie podpadał pod rozwiązania zaproponowane właśnie w tym ustępie, jest, jak sądzę, istotną kwestią.</u>
          <u xml:id="u-157.5" who="#MirosławCzech">Chciałbym się również odnieść do kilku spraw poruszonych przez moich przedmówców. Zarówno pan poseł Iwaniec, jak też pan poseł Masternak postulowali potrzebę szerszej nowelizacji ustawy. Oczywiście nigdy dość przyglądania się prawu, tym bardziej przy takiej okazji, gdy w komisjach będziemy się zastanawiali nad całością funkcjonowania agencji i będziemy omawiali te sprawy podczas dyskusji nad sprawozdaniem agencji za 1994 r. Sam postulat, że należy doprowadzić do szerszej nowelizacji czy też propozycje zgłoszone przez pana posła Masternaka, jak się wydaje, takiej konstatacji jednak nie uzasadniają, tym bardziej że te konkretne propozycje, to znaczy ograniczanie możliwości sprzedaży gruntów do 100 ha, w ślad za kredytami preferencyjnymi na zakup ziemi udzielanymi przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, budzą jak najbardziej uzasadnione kontrowersje w świetle dotychczasowej praktyki funkcjonowania Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i tego, co się w procesie restrukturyzacji nieruchomości rolnych skarbu państwa dokonuje. Na przykład uczestniczyłem niedawno w posiedzeniu terenowego oddziału agencji w Koszalinie, na którym omawiano sprawozdanie za rok 1994 i przy okazji również te sprawy podnoszono. Istnieje, panie pośle, coś takiego na ziemiach północnych i zachodnich, jak naturalne granice poszczególnych gospodarstw; rozbijanie zaś takich naturalnych, ukształtowanych przez dziesiątki, setki lat funkcjonowania gospodarstw na tych terenach doprowadzi do ich zniszczenia czy też znacznej dewastacji pod względem rolniczym - i to należy brać również pod uwagę oraz liczyć się z realiami, które występują na danym terenie.</u>
          <u xml:id="u-157.6" who="#MirosławCzech">Poruszył pan również sprawę oceny przekształceń i jak sądzę, nie było zaskoczeniem, iż bardzo krytycznie ocenił pan przekształcenia przedsiębiorstw państwowych gospodarstw rolnych, opierając się na znanym skądinąd argumencie o tak zwanych latyfundiach, folwarkach itd. Otóż chciałbym przedstawić chociaż wybiórczo, ale dla ilustracji, zestaw na dzień 31 marca 1995 r., pochodzący z terenowego oddziału koszalińskiego - jak sądzę, w innych również są podobne - wielkości sprzedanych ziem, jeśli chodzi o powierzchnię i osób, które je nabyły. I tak na przykład do 1 ha ziemi sprzedano 279 osobom fizycznym i 2 osobom prawnym, od 1 do 2 ha ziemi - 178 osobom fizycznym i 3 osobom prawnym, od 2 ha do 5 ha - 131 osobom fizycznym i 1 osobie prawnej, od 5 do 10 ha - 52 osobom fizycznym i żadnej osobie prawnej, od 10 do 20 ha - 41 osobom fizycznym i 7 osobom prawnym, od 20 do 50 ha - 40 osobom fizycznym i 5 osobom prawnym, od 50 do 100 ha - 8 osobom fizycznym i 1 osobie prawnej, od 100 do 500 ha - 3 osobom fizycznym i 2 osobom prawnym, od 500 do 1000 ha - 1 osobie fizycznej, żadnej osobie prawnej i od 1000 i więcej ha - 2 osobom prawnym.</u>
          <u xml:id="u-157.7" who="#MirosławCzech">Natomiast jeśli chodzi o dzierżawę, ta statystyka przedstawia się w sposób następujący: do 1 ha wydzierżawiono 2583 osobom fizycznym i 16 osobom prawnym, od 2 do 5 ha - 1488 osobom fizycznym i 5 osobom prawnym, od 5 do 10 ha - odpowiednio 458 i 11, od 10 do 20 ha - 514 i 13, od 20 do 50 ha - 529 i 29, od 50 do 100 ha - 228 osobom fizycznym i 14 osobom prawnym, od 100 do 500 ha - 201 osobom fizycznym i 49 osobom prawnym, od 500 do 1000 ha - 57 osobom fizycznym i 51 osobom prawnym, od 1000 ha i powyżej - 14 osobom fizycznym i 25 osobom prawnym. Taka jest statystyka.</u>
          <u xml:id="u-157.8" who="#MirosławCzech">Co to dało globalnie? Dało to, że gospodarstwa rolnicze na terenie woj. koszalińskiego i na terenie woj. słupskiego powiększyły się średnio o 5 ha, a więc tendencja jest jak najbardziej, jak sądzę, pozytywna i należy ją brać pod uwagę w naszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-157.9" who="#MirosławCzech">Kończąc, chciałbym jeszcze ponowić swój wniosek o przesłanie projektu do Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz do Komisji Przekształceń Własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-157.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Mirosław Czech w imieniu klubu Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Mirosława Małachowskiego o zabranie głosu w imieniu Unii Pracy Klubu Parlamentarnego. Następnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Gołaś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#MirosławMałachowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu klubu Unii Pracy przypadł mi zaszczyt zabrania głosu w sprawie zmiany ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#MirosławMałachowski">Niektóre decyzje Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, dotyczące zagospodarowania nieruchomości rolnych, od początku budziły wiele kontrowersji środowisk nie tylko rolniczych. Kolejne zmiany ustawy oraz pracowników agencji poprawiły jej pracę, co nie znaczy, że wszystkie aktualne decyzje uważamy za dobre. Obecna nowelizacja powstała w dużej mierze na wniosek organizacji społecznych rolników i związków zawodowych. Ustawa o związkach zawodowych rolników z października 1982 r. nakazuje rządowi konsultacje z tym gremium w sprawach kreowania polityki rolnej w państwie. Brak zapisu o przedstawicielach związku w radzie agencji był wyraźnym naruszeniem praw związku.</u>
          <u xml:id="u-159.2" who="#MirosławMałachowski">Przedstawiona dzisiaj nowelizacja ustawy mankament ten usuwa, co nie znaczy, że uważamy, iż ust. 3 art. 10 nie należy dokładniej sprecyzować w ustawie lub w aktach wykonawczych. Podkomisja w pracach nad tą ustawą winna mieć możliwość zapoznania się z rozporządzeniem ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej o sposobie powoływania przedstawicieli związkowych i społecznych. W przeciwnym razie wybór czterech przedstawicieli związków z trzech dużych organizacji związkowych o zasięgu krajowym oraz organizacji społecznych może spowodować wiele konfliktów.</u>
          <u xml:id="u-159.3" who="#MirosławMałachowski">Zmiany w art. 13 nie wymagają większych komentarzy. Termin 3-letni przekazania mienia do agencji, przy obecnych brakach ewidencji gruntów sięgających lat pięćdziesiątych, rocznych kolejkach przy zmianie zapisów w księgach wieczystych czy kosztach samych operacji, był od samego początku nie do dotrzymania. Należy zadbać, aby wojewodowie zapewnili w roku 1996 pieniądze na operacje prawne. Rząd musi spowodować odblokowanie sprawności działania ksiąg wieczystych. Przy spełnieniu tych założeń na koniec roku 1997 możemy spodziewać się zakończenia operacji przekazywania mienia w myśl art. 1 i 2 ustawy o gospodarowaniu. Dlatego myślę, że podkomisja musi się zastanowić nad terminem, nie wystarczy określić, czy 1996 r. albo podać jakąś datę z 1997 r.</u>
          <u xml:id="u-159.4" who="#MirosławMałachowski">W pełni popieramy zaproponowane w art. 35 nowelizacje. Przy obecnym zubożeniu społeczeństwa, a co za tym idzie - budżetów gminnych, stworzenie możliwości nieodpłatnego użytkowania terenów rekreacyjnych, naukowych i ochrony przyrody pozwoli gminie czy placówkom naukowym przy zmniejszonych kosztach racjonalniej zagospodarować te tereny. W tym miejscu chcemy się jednak upomnieć o Polski Związek Wędkarski. Organizacja ta, będąca jedną z największych organizacji społecznych w kraju, nie znajduje u kolejnych rządów przychylności. Czy rząd tylko wtedy dostrzega problemy jakiejś społeczności, kiedy ta oblewa budynki farbą, pali opony na torach czy kukły premiera? Przecież ta milionowa rzesza wędkarzy to najlepsza gwarancja czystości naszych akwenów. Pieniądze społeczne wypłacone agencji rolnej mogłyby być przeznaczone na zarybienia wody. Wody te służyłyby również do organizowania czynnego wypoczynku, nie tylko wędkarzom. Przy olbrzymim braku zbiorników wody w kraju, przekazuje się je prywatnemu właścicielowi, co wielokrotnie eliminuje możliwość zorganizowania kąpielisk dla okolicznej ludności w takich akwenach. Takie sytuacje nigdy nie zaistniały w przypadku dzierżawy akwenu przez PZW.</u>
          <u xml:id="u-159.5" who="#MirosławMałachowski">Właściwe powiązanie wędkarstwa z rekreacją i turystyką jest przedsięwzięciem zarówno przyczyniającym się do utrzymania odpowiedniej jakości zasobów wodnych, jak i przynoszącym znaczne dochody na określonym terenie. Przypominamy, że PZW ze swoich składek finansuje radę naukową składającą się z pracowników uczelni instytutów zajmujących się dziedzinami o charakterze biologicznym, ichtiologicznym z ukierunkowaniem na rozpoznanie ekosystemów wodnych oraz odtworzenie właściwego składu ichtiofauny.</u>
          <u xml:id="u-159.6" who="#MirosławMałachowski">Jak z powyższego widać, PZW prowadzący działalność wypoczynkową, na rzecz ochrony przyrody i naukową, winien być uwzględniony w nowelizacji ustawy. Aby sprawa była bezdyskusyjna, proponujemy wpisać PZW na listę instytucji zwolnionych z opłat w myśl art. 35 ust. 6; przypominamy, że nie jest to obligatoryjne, zależy to od urzędników państwowych.</u>
          <u xml:id="u-159.7" who="#MirosławMałachowski">Przychylamy się również do wniosków poprzedników o to, żebyśmy jednak przy tej nowelizacji popatrzyli na nowelizację całej ustawy. Wielokrotnie zdarzało się, że ziemia była dzierżawiona przez ludzi nie przygotowanych merytorycznie i finansowo. Już teraz są oni bankrutami. Ziemia powinna być dla tych, którzy potrafią i mogą ją uprawiać.</u>
          <u xml:id="u-159.8" who="#MirosławMałachowski">Proponujemy przesłanie nowelizacji do Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej i do Komisji Przekształceń Własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-159.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Andrzeja Gołasia o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#AndrzejGołaś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Po raz kolejny w Sejmie tej kadencji mamy do czynienia z nowelizacją ustawy, która została przygotowana i uchwalona przez Sejm już w niepodległej Polsce i stanowić miała jeden z elementów spójnego systemu prawnego III Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#AndrzejGołaś">Gdyby się przyjrzeć dokładnie losom wielu ustaw powstałych w latach 1991–1994, można by odnieść wrażenie, że były one tworzone w zupełnym oderwaniu od innych współzależnych aktów prawnych, albo, co gorsza, że posłowie, których zadaniem było ich sformułowanie, nie mieli wystarczająco dużo dobrej woli, by opracowane przez nich projekty nie zawierały niejasności, luk prawnych czy oczywistych nonsensów. Aby nie być gołosłownym, wymienię tu choćby przykłady wielokrotnych nowelizacji takich ustaw, jak ustawa o drogach publicznych, ustawa o działalności gospodarczej, ustawa o lasach, czy wreszcie ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#AndrzejGołaś">Przykładem braku kompetencji czy też kompletnego braku koordynacji w logice budowania nowego systemu prawnego jest ustawa o autostradach płatnych, którą uchwaliliśmy w roku 1994, mniemając, że autorzy projektu w oczywisty sposób powiązali ją z opracowanym jeszcze przez rząd pani premier Suchockiej projektem ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, która weszła w życie w br. Okazuje się, że nic podobnego. Pisząc tekst ustawy o autostradach, oparto procedurę prawną ich wpisywania do planów zagospodarowania przestrzennego na wówczas jeszcze obowiązującej ustawie o planowaniu przestrzennym z roku 1984 i starym Prawie budowlanym. W efekcie trzeba będzie w najbliższym czasie nowelizować ustawę o planowaniu przestrzennym albo ustawę o autostradach płatnych.</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#AndrzejGołaś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W świetle opinii o szeregu ustaw i nowelizacji organicznie związanych z koncepcją wykorzystania zasobów gruntów Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, przez które to grunty wytyczone są szlaki budowy planowanych autostrad i dróg szybkiego ruchu, staje się zasadne pytanie, czy zasoby te wydzielono do dyspozycji skarbu państwa, czy rozdysponowano je według nie ustalonych kryteriów.</u>
          <u xml:id="u-161.4" who="#AndrzejGołaś">W opinii klubu Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform odpowiedź na to pytanie potwierdziło nieprzyjęcie przez naszych posłów sprawozdania z wykonania ustawy o działalności Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.</u>
          <u xml:id="u-161.5" who="#AndrzejGołaś">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa oraz o zmianie niektórych ustaw miała już sześć nowelizacji, a aktualna nowelizacja jest siódma z kolei. Przedstawiona w druku nr 943 nowelizacja dotyczy:</u>
          <u xml:id="u-161.6" who="#AndrzejGołaś">a) zmian w procedurze doboru składu osobowego rady Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, uproszczenia trybu jej powoływania przez usunięcie dotychczasowego (obowiązującego) zapisu o konieczności opiniowania kandydatów na członków rady przez „odpowiednie komisje sejmowe”,</u>
          <u xml:id="u-161.7" who="#AndrzejGołaś">b) zmiany w treści zapisu art. 13 z wprowadzeniem terminu „kalendarzowego”,</u>
          <u xml:id="u-161.8" who="#AndrzejGołaś">c) poszerzenia spisu jednostek prawnych mogących ubiegać się o zwolnienie z opłat z tytułu wykonywania zarządu nieruchomościami będącymi w dyspozycji Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.</u>
          <u xml:id="u-161.9" who="#AndrzejGołaś">Chciałbym przy okazji zwrócić uwagę Wysokiej Izby na to, że nadal nie mamy ustawy o skarbie państwa.</u>
          <u xml:id="u-161.10" who="#AndrzejGołaś">Z uzasadnienia załączonego do projektu zmian wynika, że mają one na celu wyłącznie polepszenie skuteczności prawnej ustawy, którą mamy znowelizować.</u>
          <u xml:id="u-161.11" who="#AndrzejGołaś">Projektodawcy noweli proponują także wprowadzenie zapisu o obowiązku wydrukowania w najbliższej perspektywie czasowej jednolitego tekstu całej ustawy. Proszę państwa, chciałbym zapytać: Co oznacza termin: „najbliższa perspektywa czasowa”? Jest to zapewne pomysł chwalebny, tyle że zbyteczny, jako że cała ta ustawa, łącznie z przepisami wykonawczymi do niej — w świetle zebranych materiałów NIK — winna być opracowana od podstaw, jej kryminogenne i korupcyjne skutki są już bowiem powszechnie znane.</u>
          <u xml:id="u-161.12" who="#AndrzejGołaś">Nie wierząc wszakże, aby większość sejmowa przyjęła tak daleki restrykcyjnie dla omawianej ustawy wniosek, ustosunkuję się do nowelizacji w przedłożonej Sejmowi propozycji.</u>
          <u xml:id="u-161.13" who="#AndrzejGołaś">Ad. pkt a. Nie analizując już samej liczby członków rady agencji (dlaczego akurat 9, a nie 7 czy 11 członków?), uważam, że także w radzie winno mieć swego przedstawiciela Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Sądzę, że powyższe ministerstwa, wraz z już wymienionymi, winny desygnować do rady swych przedstawicieli z automatycznym prawem także ich odwołania. Minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej, któremu rada powinna bezpośrednio podlegać, zatwierdzałby skład rady powstały przez desygnację jej członków bez prawa wetowania jej składu.</u>
          <u xml:id="u-161.14" who="#AndrzejGołaś">Rada winna mieć także uprawnienia co do składania wniosku o odwołanie prezesa agencji, nie tylko spełniać funkcje doradczo-opiniodawcze bez skutecznego narzędzia działania. W powyższej propozycji skład rady obligatoryjnie wynosiłby 7 osób (w tym 2 osoby desygnowane przez ministra rolnictwa). Wniosek o uzupełnienie takiej rady o przedstawiciela związków zawodowych, organizacje społeczne i rolnicze, związki spółdzielcze wydaje się być zasadny tylko w tym wypadku, jeśli zarówno liczba, jak i sposób delegowania przedstawiciela będą w ustawie określone jednoznacznie.</u>
          <u xml:id="u-161.15" who="#AndrzejGołaś">Proponuję, aby (utrzymując przyjętą liczbę 9 osób) po jednym przedstawicielu desygnowały do rady: związki zawodowe (tzw. reprezentant wspólny bez względu na aktualnie i w przyszłości działającą liczbę związków) i organizacje społeczno-zawodowe oraz związki spółdzielcze. Niemożliwość wyłonienia tzw. wspólnego kandydata skutkowałaby wakatem miejsca w radzie, a w wypadku składu parzystego głos rozstrzygający należałby do jej przewodniczącego.</u>
          <u xml:id="u-161.16" who="#AndrzejGołaś">W imieniu Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform chciałbym w załączeniu do protokołu złożyć na ręce pani marszałek poprawki.</u>
          <u xml:id="u-161.17" who="#AndrzejGołaś">Powyższe ustosunkowanie się do przedstawionego projektu ustawy gwarantuje w moim odczuciu i w odczuciu mojego klubu zachowanie właściwej formy intencji ustawodawcy, co nie zmienia faktu, że konieczne jest opracowanie właściwej ustawy w jej całościowym brzmieniu. Dziękuję za cierpliwe wysłuchanie mojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-161.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, w związku z tym, że to jest pierwsze czytanie, bardzo proszę o przekazanie tych uwag szczegółowych do komisji.</u>
          <u xml:id="u-162.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-162.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-162.4" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że padły w czasie debaty propozycje skierowania projektu nowelizacji ustawy dodatkowo do Komisji Przekształceń Własnościowych, do podjęcia decyzji w tej sprawie przystąpimy jutro.</u>
          <u xml:id="u-162.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy rozpatrywanie punktów porządku dziennego w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-162.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Informuję, że zgłosiło się dwóch posłów celem wygłoszenia oświadczenia osobistego.</u>
          <u xml:id="u-162.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Ryszarda Stanibułę z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Andrzeja Gąsienicę-Makowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#RyszardStanibuła">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jako poseł ziemi zamojskiej w imieniu mieszkańców Zamojszczyzny składam ostry protest przeciwko niektórym wypowiedziom pana Władysława Bartoszewskiego, ministra spraw zagranicznych podczas wizyty w Izraelu. Pan minister podczas tej wizyty powiedział, cytuję: „Dzisiejsi studenci będą za 10 czy 15 lat posłami, ministrami, dyrektorami i oni będą określać życie polskie, a nie ta ciemnota gdzieś tam na zapadłej prowincji, która opowiada jakieś głupstwa, prawda, a która dobrze czytać i pisać nie umie. Ci nie będą odgrywać roli bezpośredniej w życiu politycznym, a ci studenci będą odgrywali tę rolę. Ja patrzę na to realistycznie”. Wydaje się, że w ten nieudolny sposób chciał pan minister bronić Polaków przed zarzutem antysemityzmu. Dobre obyczaje sprzeciwiają się temu, aby krytykować własny naród w obcym kraju, traktując członków tego narodu jako ciemniaków. To właśnie oni narażali swoje życie w latach okupacji ratując wielu Żydów. Pan minister zdaje się zapominać, iż tym ludziom z polskiej wsi i małych miasteczek należy zawdzięczać zachowanie wielkich tradycji i kultury narodowej. To oni oparli się rusyfikacji i germanizacji w czasach zaborów. Dzięki nim istnieje mit Kościuszki i Drzymały. To właśnie ci, których pan minister śmiał obrazić, zawsze byli ostoją polskości i wiary katolickiej. Oni brali czynny udział w powstaniach międzynarodowych, w walkach wyzwoleńczych, w walkach partyzanckich z okupantem. Oni również tworzyli jedną klasę, która oparła się komunistycznym zapędom do zagłady własności prywatnej i do wykorzenienia wiary. Nie pozwolili na powszechną kolektywizację i likwidację Kościoła w Polsce. Jestem przekonany, że taka postawa wynika tylko z wielkiej mądrości życiowej, a nie z ciemnoty. Dzięki nim również możliwa była odbudowa państwa polskiego po zniszczeniach wojny. Dzięki nim mamy dziś wolną, niepodległą ojczyznę. Takie zasługi dla Polski i narodu polskiego godne są najwyższego uznania i czci, a nie pogardliwych wypowiedzi i szkalowania poza granicami kraju.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#RyszardStanibuła">Stwierdzenie pana ministra podczas wizyty w Niemczech, że boleje nad losem Niemców, którzy utracili strony ojczyste za Odrą i Nysą, budzi również wiele kontrowersji. Dlatego trudno tu oceniać intencje pana ministra, nawet jeśli były pozytywne. Sposób, w jaki je pan minister wyraża, wskazuje, iż funkcja pana ministra na forum międzynarodowym nie zawsze dobrze służy interesom naszego narodu. Żądam, aby pan minister wyciągnął wnioski ze swojego działania i dał temu publiczny wyraz, dając satysfakcję całemu społeczeństwu wsi i miasteczek, którzy swoim codziennym trudem zapewniają byt materialny naszego państwa, a także i pana ministra.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#RyszardStanibuła">Polityka zagraniczna to trudna i złożona praca dyplomatyczna, to umiejętna obrona interesów własnego narodu na forum międzynarodowym, a także budowanie pomyślnej współpracy międzynarodowej dla naszych przyszłych pokoleń. Mam nadzieję, że przedłożone dzisiaj przez pana Wysokiej Izbie kierunki polityki zagranicznej oparte są na takich szerokich, perspektywicznych i szczerych intencjach. Dlatego życzę panu jak najskuteczniejszej ich realizacji bez tego typu kompromitujących wypowiedzi i błędów.</u>
          <u xml:id="u-163.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Oświadczenie osobiste wygłaszał pan poseł Ryszard Stanibuła z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Gąsienicę-Makowskiego z Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Od kilkunastu dni trwa protest studentów wielu wyższych uczelni w całym kraju. Studenci wnoszą o zwiększenie pomocy materialnej. Domagają się również zniesienia obowiązku odprowadzania składek do ZUS z tytułu zatrudnienia studentów i doktorantów na podstawie umowy agencyjnej i umowy zlecenia. Ciągłe przedłużanie się prac w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej nad projektem nowelizacji ustaw o ubezpieczeniu społecznym świadczy jedynie o niechęci do szybkiego załatwienia tej sprawy. Środowiska akademickie protestują również przeciwko utworzeniu kolejnej agencji mającej zarządzać majątkiem uczelni - chodzi dokładnie o sprawowanie pieczy nad domami studenckimi. Moim zdaniem powołanie takiej agencji, która przejęłaby w imieniu skarbu państwa akademiki, spowoduje jedynie wzrost zatrudnienia, a co za tym idzie wzrost kosztów utrzymania. A to wszystko odbije się na i tak skromnej kieszeni większości studentów. Kto na tym zyska? Kilka osób pracujących w agencji oraz zapewne częściowo skarb państwa, który liczy na zyski z tytułu własności nad akademikami.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Dziwi również fakt, że pomimo wielu głosów nawołujących do wprowadzenia ulg podatkowych dla rodzin utrzymujących studentów, Ministerstwo Finansów nie odpowiedziało na żadną z tych propozycji. Inwestycja w studenta to chyba jedna z najlepszych inwestycji. Należy tylko młodym ludziom dać warunki do nauki, dać środki, by mogli rzetelnie wypełniać swoje obowiązki, a nie zastanawiać się każdego dnia, czy za miesiąc nie trzeba będzie przez przypadek spakować się i wracać do domu.</u>
          <u xml:id="u-165.2" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Przecież trzeba inwestować w przyszłość. Czy to tylko kolejne hasło? 41% osiemnastolatków w Europie, z wyłączeniem krajów byłego Związku Radzieckiego, to przecież Polacy. Czy taki potencjał opłaca się nam zmarnować? Trzeba więc jak najszybciej rozpocząć pracę nad reformą szkolnictwa wyższego w celu zagwarantowania większych nakładów na szkolnictwo wyższe i naukę. Należy więc pomyśleć o zapewnieniu studentom w przyszłym systemie odpowiednich warunków do nauki. Najlepszą chyba metodą jest stopniowe przejście od stypendiów socjalnych na system kredytowy oparty na najtańszym w kraju kredycie, dzięki któremu student mógłby co miesiąc otrzymywać odpowiednią sumę pieniędzy wystarczającą na opłacenie akademika, wyżywienie i drobne wydatki. Dla najlepszych studentów kredyty te mogłyby być umarzane, a osiągający średnie wyniki w nauce mogliby mieć kredyt umarzany tylko częściowo.</u>
          <u xml:id="u-165.3" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Te wszystkie problemy zgłaszane przez ostatnich kilka lat przy jednoczesnym spadku realnych nakładów na szkolnictwo i naukę powodowały tylko ostre protesty środowisk akademickich. Kolejne rządy nie reagowały skutecznie na te głosy krytyki.</u>
          <u xml:id="u-165.4" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Nic dziwnego, że studenci i kadra naukowa wielu wyższych uczelni rozpoczęła zaostrzoną kolejną akcję protestacyjną, co wywołuje zapewne mieszane uczucia w rządzie i w parlamencie. Dlatego protestując przeciwko opieszałości rządu, wzywam Radę Ministrów do przedstawienia w jak najszybszym terminie konkretnych rozwiązań zmierzających do reformy szkolnictwa wyższego, byśmy jako Polacy nie zmarnowali młodego pokolenia, które wchodząc w XXI wiek powinno być świadome, odpowiedzialne, aktywne, a przede wszystkim dobrze wykształcone.</u>
          <u xml:id="u-165.5" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Dziś tworząc szanse dla w miarę stabilnych warunków nauki studentom tworzymy podwaliny kadry gospodarczej i elity politycznej Rzeczypospolitej w nowych czasach.</u>
          <u xml:id="u-165.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Andrzej Gąsienica-Makowski z BBWR.</u>
          <u xml:id="u-166.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym zakończyliśmy oświadczenia poselskie.</u>
          <u xml:id="u-166.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, tj. do dnia 25 maja do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-166.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-166.5" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 23 min 28)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>