text_structure.xml 644 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min 01)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Józef Oleksy oraz wicemarszałkowie Aleksander Małachowski, Olga Krzyżanowska i Józef Zych)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#JózefOleksy">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#JózefOleksy">Na sekretarzy powołuję posłów Mirosława Czecha i Witolda Firaka.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#JózefOleksy">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pan poseł Mirosław Czech.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#JózefOleksy">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#JózefOleksy">Protokół 22 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#JózefOleksy">Porządek dzienny posiedzenia został posłankom i posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#JózefOleksy">Informuję, że prezes Rady Ministrów zwrócił się o rozpatrzenie poselskiego projektu ustawy o skarbie państwa łącznie z projektem rządowym, który ma zostać przekazany Wysokiej Izbie do końca czerwca.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#JózefOleksy">Właściwe komisje przedstawiły sprawozdania:</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#JózefOleksy">— o poprawkach Senatu do ustawy o własności lokali,</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#JózefOleksy">— o poprawce Senatu do ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#JózefOleksy">Wpłynęły poselskie projekty:</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#JózefOleksy">— ustawy o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych,</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#JózefOleksy">— ustawy o przedłużeniu kadencji kolegiów odwoławczych przy sejmikach samorządowych,</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#JózefOleksy">— uchwały w sprawie zmiany uchwały regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#JózefOleksy">Przypominam również, że Sejm na poprzednim posiedzeniu podjął decyzję o skierowaniu projektów ustaw o zmianie Kodeksu pracy do Komisji Nadzwyczajnej. W tej sprawie przedstawiono projekt uchwały.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#JózefOleksy">W związku z tym Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, proponuje skreślenie punktów porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#JózefOleksy">8 — dotyczącego projektu ustawy lustracyjnej oraz,</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#JózefOleksy">9 — dotyczącego pierwszego czytania projektu ustawy o skarbie państwa.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#JózefOleksy">Przewidujemy rozpatrzenie tych punktów na 25 posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#JózefOleksy">Proponujemy także dodanie nowych punktów porządku dziennego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#JózefOleksy">— Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej o poprawce Senatu do ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw;</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#JózefOleksy">— Sprawozdanie Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej oraz Komisji Ustawodawczej o poprawkach Senatu do ustawy o własności lokali;</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#JózefOleksy">— Pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej ds. Kodeksu pracy;</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#JózefOleksy">— Pierwsze czytanie komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych;</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#JózefOleksy">— Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o przedłużeniu kadencji kolegiów odwoławczych przy sejmikach samorządowych i finansowaniu zadań przekazanych sejmikowi samorządowemu woj. warszawskiego na mocy ustawy z dnia 25 marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy;</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#JózefOleksy">— Pierwsze czytanie komisyjnego projektu uchwały w sprawie zmiany uchwały regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#JózefOleksy">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm te propozycje przyjął.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#JózefOleksy">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#GrzegorzCygonik">Panie Marszałku! W imieniu klubu Konfederacji Polski Niepodległej zgłaszam sprzeciw wobec propozycji przeniesienia rozpatrywania poselskiego projektu ustawy lustracyjnej na posiedzenie w dniach 6–7 lipca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#JózefOleksy">Poddam to pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#JózefOleksy">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za wnioskiem Prezydium Sejmu o przeniesienie punktu dotyczącego rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy lustracyjnej na posiedzenie zaplanowane na dni 6 i 7 lipca, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#JózefOleksy">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#JózefOleksy">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#JózefOleksy">Głosowało 301 posłów. Za wnioskiem Prezydium Sejmu głosowało 249 posłów, przeciw - 23, wstrzymało się od głosu 29 posłów.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#JózefOleksy">Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek Prezydium Sejmu w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#JózefOleksy">W innych zaproponowanych kwestiach sprzeciwu nie było.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#JózefOleksy">Informuję, że właściwe komisje przedłożyły łączne sprawozdanie o projektach ustaw: pilnym rządowym o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin, a także poselskim o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent. W związku z tym dotychczasowy punkt 12 porządku dziennego otrzymuje brzmienie: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej, Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu oraz Komisji Ustawodawczej o projektach ustaw: pilnym rządowym o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz o zmianie niektórych innych ustaw, poselskim o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (druki nr 448, 305 i 472).</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#JózefOleksy">Informuję, że na podstawie art. 99 ust. 3 regulaminu Sejmu zgłoszono wnioski do porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#JózefOleksy">W sprawie punktu 2 porządku dziennego złożono dwa przeciwstawne wnioski.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#JózefOleksy">Klub Parlamentarny Unii Wolności wnosi o skreślenie tego punktu porządku dziennego, dotyczącego pierwszego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#JózefOleksy">W uzasadnieniu czytamy: Klub Parlamentarny Unii Wolności wnosi o przesunięcie pierwszego czytania nowelizacji ustawy o systemie oświaty na początek września bieżącego roku, do czasu powrotu nauczycieli z wakacji szkolnych oraz zorganizowania się nowych rad gmin i krajowych struktur międzygminnych. Rządowy projekt nowelizacji został oprotestowany przez „Solidarność” nauczycielską, oświatę niepubliczną i wszystkie ogólnokrajowe związki międzygminne, które uznały go za zamach na autonomię szkół i samorządność. Forsowanie na siłę przystąpienia do prac nad ustawą pod nieobecność głównych partnerów stanie się początkiem serii konfliktów społecznych, które źle się przysłużą przede wszystkim polskiej oświacie.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#JózefOleksy">Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej wnosi o utrzymanie pierwszego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty, uzasadniając to następująco: Zdecydowana większość nauczycieli, bez względu na przynależność związkową, oczekuje na tę nowelizację. Projekt nowelizacji został skonsultowany ze środowiskami związkowymi i uzyskał aprobatę. Prace w komisjach sejmowych do drugiego czytania mogą być tak zorganizowane, by umożliwić przedstawicielom samorządów wnoszenie ewentualnych uwag. Odkładanie pierwszego czytania nie jest więc uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#JózefOleksy">Poddam zatem tę sprawę pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#JózefOleksy">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za skreśleniem z porządku obrad punktu 2, dotyczącego pierwszego czytania ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty, zechce podnieść rękę...</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#komentarz">(Głos z sali: Jakie jest stanowisko Prezydium Sejmu?)</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#JózefOleksy">Prezydium Sejmu przychyla się do argumentacji dotyczącej przełożenia pierwszego czytania do czasu powołania samorządów i do czasu, w którym wszystkie strony będą mogły włączyć się do tej dyskusji. Przepraszam bardzo,...</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.19" who="#JózefOleksy">... że tego nie podałem.</u>
          <u xml:id="u-4.20" who="#JózefOleksy">Głosujemy więc nad wnioskiem - również Prezydium Sejmu - o zdjęcie tego punktu porządku obrad i przesunięcie go na wrzesień.</u>
          <u xml:id="u-4.21" who="#JózefOleksy">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.22" who="#JózefOleksy">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za skreśleniem z porządku obrad punktu 2, dotyczącego nowelizacji ustawy o systemie oświaty, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.23" who="#JózefOleksy">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.24" who="#JózefOleksy">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-4.25" who="#JózefOleksy">Głosowało 320 posłów. Za wnioskiem głosowało 80 posłów, przeciw - 216, wstrzymało się od głosu 24 posłów.</u>
          <u xml:id="u-4.26" who="#JózefOleksy">Stwierdzam, że Izba podjęła decyzję o utrzymaniu w porządku obrad dotychczasowego punktu 2, dotyczącego nowelizacji ustawy o systemie oświaty.</u>
          <u xml:id="u-4.27" who="#JózefOleksy">Kluby parlamentarne Unii Wolności i Sojuszu Lewicy Demokratycznej przedłożyły dwa zbieżne merytorycznie wnioski.</u>
          <u xml:id="u-4.28" who="#JózefOleksy">Klub Parlamentarny Unii Wolności wnosi o dodanie jako punktu 1 porządku dziennego punktu w brzmieniu: Informacja rządu o niewydolności finansowej państwa w zakresie pomocy społecznej, oświaty, służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-4.29" who="#JózefOleksy">Natomiast Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej proponuje rozpatrzenie tego punktu w sobotę, w trzecim dniu obrad Sejmu, jako oddzielnej informacji rządu, a nie jako punktu 1 łącznie — tak jak wnosi Klub Parlamentarny Unii Wolności — z obecnym punktem 1 dotyczącym dyskusji nad programem „Strategia dla Polski”.</u>
          <u xml:id="u-4.30" who="#JózefOleksy">Poddam pod głosowanie wniosek Klubu Parlamentarnego Unii Wolności o wprowadzenie jako punktu 1 porządku dziennego Informacji rządu o niewydolności finansowej państwa w zakresie pomocy społecznej, oświaty, służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-4.31" who="#JózefOleksy">W uzasadnieniu tego wniosku Klub Parlamentarny Unii Wolności stwierdził: Mnożą się sygnały z wielu regionów kraju o braku środków finansowych w III i IV kwartale br. na funkcjonowanie w stopniu podstawowym pomocy społecznej, szkół, a zwłaszcza placówek służby zdrowia. Braki sięgają wielu bilionów złotych.</u>
          <u xml:id="u-4.32" who="#JózefOleksy">Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej natomiast argumentuje, iż przeprowadzenie debaty w sobotę nie dezorganizuje kolejności rozpatrywania punktów porządku dziennego ustalonego przez Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-4.33" who="#JózefOleksy">Czy ktoś z posłanek i posłów zgłasza sprzeciw w tej sprawie, ponieważ Prezydium Sejmu stoi na stanowisku, by wprowadzić tę informację do porządku obrad bieżącego posiedzenia. Jeżeli nie będzie sprzeciwu co do wprowadzenia do porządku obrad tej informacji rządu, to pozostanie przegłosowanie jedynie kwestii terminu wysłuchania tej informacji przez Izbę.</u>
          <u xml:id="u-4.34" who="#JózefOleksy">Sprzeciwu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-4.35" who="#JózefOleksy">Rozumiem, że Izba potwierdziła wolę Prezydium Sejmu wprowadzenia do porządku obrad informacji rządu.</u>
          <u xml:id="u-4.36" who="#JózefOleksy">Poddaję pod głosowanie wniosek Unii Wolności o rozpatrzenie tej informacji rządu jako punktu 1 porządku dziennego. Odrzucenie tego wniosku oznaczać będzie przyjęcie wniosku Sojuszu Lewicy Demokratycznej o rozpatrzenie tego punktu w sobotę.</u>
          <u xml:id="u-4.37" who="#JózefOleksy">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Unii Wolności o wprowadzenie Informacji rządu o niewydolności finansowej państwa w zakresie pomocy społecznej, oświaty, służby zdrowia jako punktu 1 porządku dziennego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.38" who="#JózefOleksy">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-4.39" who="#JózefOleksy">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-4.40" who="#JózefOleksy">Głosowało 328 posłów. Za wnioskiem głosowało 83 posłów, przeciw - 230, wstrzymało się od głosu 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-4.41" who="#JózefOleksy">Stwierdzam, że Sejm podjął decyzję o rozpatrzeniu informacji rządu w sobotę.</u>
          <u xml:id="u-4.42" who="#JózefOleksy">Klub Parlamentarny Unii Wolności wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie rozwiązania Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw składających się na pakt o przedsiębiorstwie państwowym w trakcie przekształceń.</u>
          <u xml:id="u-4.43" who="#komentarz">(Poseł Jan Król: Panie marszałku, wycofujemy ten wniosek.)</u>
          <u xml:id="u-4.44" who="#JózefOleksy">Wniosek został wycofany. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-4.45" who="#JózefOleksy">W związku z wycofaniem wniosku nie będziemy rozpatrywali tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-4.46" who="#JózefOleksy">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja ministra spraw wewnętrznych na temat prawdziwości doniesień środków przekazu i informacji pełnomocnika rządu Niemiec do spraw akt STASI, jakoby wiceminister spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej Zbigniew Sobotka współpracował ze służbami specjalnymi byłej NRD.</u>
          <u xml:id="u-4.47" who="#JózefOleksy">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Bezpieczeństwo państwa wymaga, aby osoby kierujące resortem spraw wewnętrznych - i nie tylko - w swoim życiu publicznym kierowały się wyłącznie interesem Polski i dawały rękojmię publicznego zaufania. Wszelkie sygnały kwestionujące tę zasadę winny być wyjaśnione na forum Sejmu, w szczególności gdy dotyczą zarzutów współpracy z obcą agenturą.</u>
          <u xml:id="u-4.48" who="#JózefOleksy">Prezydium Sejmu nie podziela opinii wnioskodawców o celowości wprowadzenia takiego punktu do porządku obrad, wniosek ten opiera się bowiem na gazetowych doniesieniach, zasłyszanych informacjach. Prezydium Sejmu stoi na stanowisku, że tego typu problem powinien być zgłoszony w formie zapytania poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-4.49" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
          <u xml:id="u-4.50" who="#JózefOleksy">W jakiej sprawie, panie pośle?</u>
          <u xml:id="u-4.51" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Król: W sprawie sprostowania tego, co pan marszałek powiedział.)</u>
          <u xml:id="u-4.52" who="#JózefOleksy">A co pan chciałby sprostować?</u>
          <u xml:id="u-4.53" who="#JózefOleksy">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#KrzysztofKról">Panie marszałku, wyłącznie tytułem sprostowania. Ta informacja nie opiera się na informacjach gazetowych, ale na poważniejszych źródłach, chodzi o urząd pełnomocnika Bundesrepublik ds. lustracji.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Kwaśniewski: Nowy autorytet posła Króla.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#JózefOleksy">Nie wchodźmy, proszę państwa, w ten spór, bo musiałbym zapytać, w jakim stopniu klub formułujący taki wniosek miał wgląd w te dokumenty?</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#JózefOleksy">Proszę bardzo, pan poseł Jerzy Dziewulski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#JerzyDziewulski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Otóż w tej sprawie minister spraw wewnętrznych składał oświadczenie do prasy, do radia i do telewizji. Jeżeli minister polskiego rządu przed powołaniem ministra Sobotki na to stanowisko zbadał tę sprawę, to czy Wysoka Izba w tej sytuacji ma słuchać jakiejś informacji na poziomie magla, dokładnie na poziomie magla oberleutnanta z Niemieckiej Republiki Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#JózefOleksy">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#JózefOleksy">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za wnioskiem Prezydium Sejmu o nieuwzględnienie wniosku klubu Konfederacji Polski Niepodległej dotyczącego porządku obrad, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#JózefOleksy">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#JózefOleksy">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#JózefOleksy">Głosowało 328 posłów. Za wnioskiem Prezydium Sejmu oddano 220 głosów, przeciw - 70, wstrzymało się od głosu 38 posłów.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#JózefOleksy">Stwierdzam, że Sejm wniosek klubu KPN oddalił.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#JózefOleksy">Kluby parlamentarne Konfederacji Polski Niepodległej i Unii Wolności wnoszą o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#JózefOleksy">Prezydium Sejmu proponuje przyjęcie tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#JózefOleksy">Jeśli nie będzie sprzeciwu, będę uważał, że wniosek został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#JózefOleksy">Sprzeciwu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#JózefOleksy">Stwierdzam, że porządek dzienny 23 posiedzenia zaproponowany przez Prezydium Sejmu, wraz z przyjętymi zmianami, został zatwierdzony.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#JózefOleksy">Przedstawię obecnie propozycje dotyczące trybu rozpatrywania punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#JózefOleksy">Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, proponuje:</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#JózefOleksy">— debaty średnie nad punktami dotyczącymi informacji rządu o strategicznych kierunkach działania rządu oraz projektu ustawy o samorządzie powiatowym;</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#JózefOleksy">— debaty krótkie nad punktami dotyczącymi pierwszego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz projektu rezolucji w sprawie finansowania oświaty, sprawozdania komisji o projekcie ustawy o ubezpieczeniach kontraktów eksportowych gwarantowanych przez skarb państwa, a także sprawozdania komisji o projektach ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym górników.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#JózefOleksy">W debacie nad punktem dotyczącym informacji o niewydolności finansowej państwa w zakresie pomocy społecznej, oświaty i służby zdrowia Prezydium Sejmu proponuje wysłuchanie 10-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i 5-minutowych w imieniu kół parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#JózefOleksy">Nad pozostałymi punktami porządku dziennego Prezydium Sejmu proponuje 5-minutowe wystąpienia w imieniu klubów i kół parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#JózefOleksy">Jeśli chodzi o przedstawione propozycje, Unia Wolności wnosi o przeprowadzenie debaty długiej nad punktem 1 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#JózefOleksy">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że pozostałe propozycje Sejm przyjął, a sprawę...</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#komentarz">(Poseł Jacek Kuroń: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#JózefOleksy">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JacekKuroń">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chodzi o czas trwania debaty nad oświatą, nad edukacją. Sprawa jest niewątpliwie kontrowersyjna, i to nie tylko na tej sali, a jeżeli tak jest, to nie można w żaden sposób ograniczać czasu debaty. W związku z tym wnoszę, żeby to była debata długa albo średnia i żeby odbyła się jutro rano. Jest to w końcu sprawa już nie tyle kryzysu szkoły, ile sprawa młodzieży, której najbardziej liczne roczniki będą wkrótce wchodzić na scenę. Chodzi o problem: rynek a edukacja; jest to problem dramatyczny, dotyczący wszystkich i w związku z tym nie można tego skrywać przed opinią publiczną, przyspieszać - na różne sposoby - rozstrzygnięć.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#JózefOleksy">Nie ma sprzeciwu wobec innych propozycji Prezydium Sejmu, przegłosujemy więc dwie kwestie: wniosek Prezydium Sejmu o przyjęcie debaty średniej nad punktem 1 porządku dziennego (klub Unii Wolności proponuje debatę długą) oraz wniosek Prezydium Sejmu o przyjęcie debaty krótkiej nad punktem dotyczącym pierwszego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty (przed chwilą zaproponowano debatę długą lub średnią).</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Średnią.)</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#JózefOleksy">Średnią, dobrze.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#JózefOleksy">Przystępujemy do głosowania nad pierwszym wnioskiem.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#JózefOleksy">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za wnioskiem Prezydium Sejmu o ustalenie debaty średniej nad punktem 1 porządku dziennego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#JózefOleksy">Powtarzam - bo powstało jakieś zamieszanie - głosujemy nad ustaleniem czasu debaty nad punktem 1 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#JózefOleksy">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za wnioskiem Prezydium Sejmu...</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie można głosować. Urządzenie nie działa.)</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#JózefOleksy">Kto uważa, że urządzenie nie działa?</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#JózefOleksy">Powtarzam formułę: Kto z pań posłanek i panów posłów jest za wnioskiem Prezydium Sejmu o ustalenie debaty średniej nad punktem 1 porządku dziennego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#JózefOleksy">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#JózefOleksy">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#JózefOleksy">Głosowało 343 posłów. Za wnioskiem oddano 225 głosów, przeciw - 106, wstrzymało się od głosu 12 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#JózefOleksy">Stwierdzam, że Izba przyjęła wniosek Prezydium Sejmu o ustalenie debaty średniej nad punktem 1 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#JózefOleksy">Poddaję pod głosowanie drugi wniosek Prezydium Sejmu: o ustalenie debaty krótkiej nad punktem 2 porządku dziennego, dotyczącym nowelizacji ustawy oświatowej.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#JózefOleksy">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#JózefOleksy">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku o ustalenie debaty krótkiej nad punktem 2 porządku dziennego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#JózefOleksy">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#JózefOleksy">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.21" who="#JózefOleksy">Głosowało 331 posłów. Za wnioskiem oddano 138 głosów, przeciw - 129, wstrzymało się od głosu 64 posłów.</u>
          <u xml:id="u-10.22" who="#JózefOleksy">Stwierdzam, że Izba ustaliła nad punktem 2 porządku dziennego debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-10.23" who="#JózefOleksy">Poddałem pod głosowanie wniosek określony wcześniej przez Prezydium Sejmu. W tej sytuacji bezzasadne jest głosowanie nad wnioskiem o inny wymiar czasu.</u>
          <u xml:id="u-10.24" who="#JózefOleksy">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#GrażynaStaniszewska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przypominam, że pan poseł Jacek Kuroń złożył jeszcze jeden wniosek. Chodzi o to, żeby tak chyłkiem nie uchwalać tej ustawy, nie debatować nad nią w takim trybie i przenieść jej rozpatrywanie na jutrzejsze godziny poranne - żeby debata mogła być bardziej upubliczniona, a uczestniczący w niej posłowie nie byli zmęczeni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#JózefOleksy">To jest punkt 2 porządku dziennego. Poddam oczywiście wniosek pod głosowanie, Izba podejmie decyzję, chociaż punkt 2 - po debacie średniej w punkcie 1 - byłby rozpatrywany dzisiaj w godzinach jeszcze przedpołudniowych.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#JózefOleksy">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#JózefOleksy">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za wnioskiem, by debata nad pierwszym czytaniem projektu ustawy o nowelizacji ustawy o systemie oświaty odbyła się jutro rano - rozumiem, że po głosowaniach porannych - zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#JózefOleksy">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#JózefOleksy">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#JózefOleksy">Głosowało 341 posłów. Za wnioskiem oddano 96 głosów, przeciw - 195, wstrzymało się od głosu 50 posłów.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#JózefOleksy">Stwierdzam, że Izba zdecydowała o procedowaniu w kolejności punktów w przewidzianym i zatwierdzonym porządku obrad.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#JózefOleksy">Chcę poinformować, że głosowania w czasie bieżącego posiedzenia Sejmu będą się odbywały: w dniu jutrzejszym o godz. 9 rano i o godz. 20 oraz w sobotę o godz. 12 - pod warunkiem obradowania bez przerwy od godz. 9 do godz. 12.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#JózefOleksy">Jest taki wniosek wielu posłów, by przeprowadzić głosowania w sobotę o godz. 12, a nie o 13 - jak zaczęliśmy to praktykować. Wniosek jest uzasadniony. Jest to możliwe, jeżeli będziemy procedować od godz. 9, nie robiąc półgodzinnej przerwy, wtedy głosowania będą mogły być w sobotę o godz. 12.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#JózefOleksy">Jeśli nie będzie sprzeciwu, uznam, że Izba przyjęła ustalenie, że głosowania w sobotę będą o godz. 12.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#JózefOleksy">Sprzeciwu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#JózefOleksy">Powtarzam więc - głosowania będą jutro o godz. 9 i 20 oraz w sobotę o godz. 12.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#JózefOleksy">Interpelacje i zapytania rozpatrzymy w piątek w godz. 15–18.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#JózefOleksy">Informuję, że Senat przyjął bez poprawek ustawy: o zagospodarowaniu nieruchomości skarbu państwa przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej, a także o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania oraz niektórych innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#JózefOleksy">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego: Debata nad informacją o strategicznych kierunkach działania rządu (druk nr 447).</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#JózefOleksy">Sejm na 22 posiedzeniu wysłuchał informacji o strategicznych kierunkach działania rządu, przedstawionej przez wiceprezesa Rady Ministrów ministra finansów Grzegorza Kołodkę, i postanowił, że debata nad tym punktem porządku dziennego odbędzie się na bieżącym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#JózefOleksy">Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła parlamentarne, w zależności od ich wielkości, w granicach od 11 do 67 minut, tj. debatę średnią.</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#JózefOleksy">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-12.18" who="#JózefOleksy">Jako pierwszy, w imieniu Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej, głos zabierze pan poseł Marek Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#MarekBorowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! „Strategia dla Polski” to dokument ważny i oczekiwany, zarówno przez rządzącą koalicję, opozycję, jak i znaczną część społeczeństwa — zwłaszcza tę, która wzięła udział w wyborach parlamentarnych 19 września. Wbrew bowiem opiniom niektórych zawiedzionych polityków, Polacy opowiadają się za reformami i większość z nich nie tęskni za powrotem do czasów, do których powrotu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#MarekBorowski">Celem reform nie mogą jednak być one same. Ludzie akceptują reformy, jeśli wierzą, że przyniosą im one poprawę codziennego bytu, zwiększą poczucie bezpieczeństwa, dadzą większe szanse rozwoju ich dzieciom.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#MarekBorowski">Aby tę akceptację osiągnąć potrzeba dwóch rzeczy:</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#MarekBorowski">— klarownego i realnego programu działania;</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#MarekBorowski">— zaufania do koalicji rządzącej, że potrafi ten program zrealizować.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#MarekBorowski">Dziś, w kilka dni po wyborach samorządowych, a także po uzupełniających wyborach do Senatu w dwóch województwach mamy pełne prawo stwierdzić, że zaufanie, jakim 19 września wyborcy obdarzyli Sojusz Lewicy Demokratycznej i PSL, zostało w kolejnych wyborach w pełni podtrzymane.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#MarekBorowski">Sojusz Lewicy Demokratycznej, ponoszący w rządzie główną odpowiedzialność za politykę gospodarczą, nie tylko utrzymał, lecz w wielu przypadkach wręcz poprawił w ośrodkach miejskich swoje notowania.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#MarekBorowski">Polskie Stronnictwo Ludowe nadal dominuje w gminach wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#MarekBorowski">Oznacza to, że w zasadzie zaakceptowano nie tylko wspólny program koalicyjny, ale także jego realizację od chwili powstania rządu. Nie spełniły się tym samym ponure przepowiednie naszych przeciwników, a także naszych mniej, niestety, odpornych sympatyków, że społeczeństwo zawiodło się na dotychczasowej polityce gospodarczej i da temu zdecydowany wyraz w wyborach.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#MarekBorowski">To prawda — koalicja miała swoje kłopoty, ale parafrazując Marka Twaina można powiedzieć, że wiadomość o jej śmierci okazała się mocno przesadzona. Szczególnie aktywni w tych proroctwach byli ci, którzy zarzucali Sojuszowi Lewicy Demokratycznej brak dostatecznej lewicowości i namawiali nas do awanturnictwa gospodarczego. Wyrok sądu społecznego był bezlitosny: w wyborach nasi krytycy z lewa skazani zostali na karę niebytu, wyjąwszy nieliczne przypadki, gdy wbrew wytycznym „z góry” utworzyli wspólne listy z Sojuszem Lewicy Demokratycznej. Okazało się, że pragmatyczna i rozsądna, ale też nie unikająca trudnych, niepopularnych decyzji polityka ekonomiczna rządu nadal znajduje zrozumienie społeczne - choć doskonale zdajemy sobie sprawę, że musi ona zostać osadzona w perspektywie kilkuletniej, jeśli poparcie to ma mieć charakter trwały.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#MarekBorowski">„Strategia dla Polski” wychodzi naprzeciw tym oczekiwaniom. Uwzględniając wspólny program koalicji i potwierdzając dotychczasowe kierunki polityki gospodarczej rządu, w tym zwłaszcza założenia budżetu na 1994 r., „Strategia dla Polski” trafnie ustala strategiczne cele do 1997 r. i zarysowuje metody ich osiągnięcia. Cele i sposoby ich realizacji wynikają oczywiście z diagnozy stanu obecnego. Wielkie bezrobocie, pociągające za sobą nędzę milionów ludzi, rosnący wewnętrzny dług publiczny, powodujący deficyt budżetowy i inflację, drastyczny spadek nakładów na naukę, oświatę, zdrowie i kulturę fizyczną to główne problemy dnia dzisiejszego.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#MarekBorowski">Wysoka Izbo! Trzeba jasno z tej trybuny powiedzieć, że tak poważnych kłopotów nie da się przezwyciężyć bez dalszego wysiłku i wyrzeczeń całego społeczeństwa. Rzecz w tym, by obniżyć społeczne koszty reform, zmniejszyć ich uciążliwość, by wyraźnie ukazać rezultaty, jakie dzięki temu wysiłkowi mogą zostać osiągnięte. Dlatego właśnie rząd proponuje przyjęcie trzech strategicznych priorytetów. Są nimi: szybki wzrost gospodarczy, stabilizacja systemowa i makroekonomiczna oraz poprawa warunków życia. Priorytety te wzajemnie się uzupełniają i warunkują. Bez stabilizacji ekonomicznej (zwłaszcza spadku inflacji) nie da się utrzymać szybkiego wzrostu gospodarczego; bez szybkiego wzrostu gospodarczego nie nastąpi poprawa warunków życia; wreszcie bez poprawy warunków życia trudno liczyć na społeczną akceptację ograniczeń, których będzie wymagało dalsze stabilizowanie gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#MarekBorowski">Od czegoś trzeba jednak zacząć. Trzeba znaleźć tę nitkę, której pociągnięcie rozwiąże supeł. Tą złotą nitką jest niewątpliwie wzrost gospodarczy, któremu trzeba podporządkować inne działania. Tylko bowiem na ścieżce zasilanego inwestycjami modernizacyjnymi wzrostu gospodarczego można rozwiązywać jednocześnie kilka, zdawałoby się, nierozwiązywalnych problemów: zwiększenie inwestycji i spożycia, zahamowanie wzrostu bezrobocia, zwiększenie eksportu, czyli konkurencyjności naszej gospodarki, podwyższenie wydatków budżetowych na ważne cele społeczne. Wszystko to można osiągnąć, jeśli utrzymamy tempo wzrostu produktu krajowego brutto na poziomie co najmniej 5% rocznie, a eksportu — 7,5% rocznie, jak to zakłada „Strategia dla Polski”.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#MarekBorowski">Są to wskaźniki wysokie i na dłuższą metę wymagają zwiększenia udziału inwestycji w produkcie krajowym brutto. Zasadniczego znaczenia nabiera zatem pytanie: Jakie warunki muszą być spełnione, aby podmioty gospodarcze chciały i mogły więcej inwestować? Nie ma jednej odpowiedzi na to pytanie, ale również i w tym przypadku są kwestie o zasadniczym znaczeniu, które trzeba rozstrzygnąć już dziś. Otóż jest rzeczą niewątpliwą, że wzrost inwestycji będzie wymagał systematycznego zwiększania zasilania kredytowego gospodarki. Podmioty gospodarcze nie będą jednak zaciągać kredytów - a zatem i inwestować - jeśli oprocentowanie kredytów będzie nadal tak wysokie jak dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#MarekBorowski">„Strategia dla Polski” przewiduje podjęcie przez rząd i Narodowy Bank Polski działań zmierzających do obniżenia stopy procentowej, m.in. poprzez stopniowe obniżanie wielkości rezerw obowiązkowych tworzonych przez banki komercyjne. Działania te mogą jednak przynieść tylko ograniczony skutek, gdyż główną przyczyną wysokich stóp procentowych jest wysoka inflacja. Ciąg przyczynowo-skutkowy rysuje się zatem następująco: bez obniżania inflacji nie spadnie cena kredytu; bez spadku ceny kredytu przedsiębiorstwa nadal niechętnie będą go zaciągać; inwestycje oparte tylko na środkach własnych przedsiębiorstw będą zbyt małe, aby podtrzymać wysoki wzrost gospodarczy; spadek tempa wzrostu gospodarczego uniemożliwi zahamowanie bezrobocia i poprawę warunków życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#MarekBorowski">Teraz staje się jasne, że postulat obniżania inflacji to nie fanaberia ekonomiczna, ale podstawowy warunek realizacji strategicznych założeń programu rządowego. Dlatego trzeba bardzo pozytywnie podkreślić fakt, że strategia ta stawia przed polityką gospodarczą ambitne zadanie osiągnięcia w 1997 r. jednocyfrowego, czyli niższego od 10% wskaźnika wzrostu cen.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#MarekBorowski">Aby ten trudny cel zrealizować, trzeba dobrze zdawać sobie sprawę z rzeczywistych źródeł inflacji w Polsce. Teoretycznie może ich być wiele, ale badania i analizy wykazują, że w polskich warunkach dzisiaj dominują dwa: w około jednej trzeciej do wzrostu cen przyczynia się nieefektywna struktura gospodarki i niedostatecznie efektywne zarządzanie; w około dwóch trzecich - wysoki deficyt budżetowy, a ściślej fakt, że jest on pokrywany głównie kredytami bankowymi. Tym samym niezwykle istotnym zadaniem rządu będzie znalezienie pozabankowych źródeł sfinansowania części deficytu budżetowego w najbliższych latach. Z analizy makroekonomicznej zawartej w strategii wynika, że w najbliższych dwóch latach trzeba będzie uzyskać dodatkowe środki celem odciążenia systemu bankowego od finansowania deficytu budżetowego. W dokumencie nie wskazuje się źródeł uzyskania tych środków, ale sam fakt, że problem ten został dostrzeżony, upewnia, iż odpowiednie propozycje zostaną wkrótce przedstawione. Naszym zdaniem środków tych należy poszukiwać m.in. w prywatyzacji z udziałem kapitału zagranicznego, który miałby przy tym obowiązek dokonania określonych inwestycji modernizacyjnych niektórych polskich przedsiębiorstw państwowych, które bez takich inwestycji nie będą w stanie już za kilka lat stawić czoło konkurencji Unii Europejskiej, po pełnej redukcji obowiązujących jeszcze ceł importowych. Innym źródłem byłoby wyemitowanie przez Polskę na międzynarodowych rynkach finansowych, a być może także w kraju, długoletnich dolarowych obligacji skarbowych. Jest to kwestia o zasadniczym znaczeniu dla powodzenia całego programu, dlatego zwracamy na nią szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#MarekBorowski">Wysoki Sejmie! Jak już wspomniano wyżej, dla zwiększania inwestycji, poza systematycznym obniżaniem inflacji, jawiącej się jako problem najważniejszy i z pewnością najtrudniejszy, trzeba spełnić jeszcze szereg innych warunków. Jednym z nich jest zachęcanie ludności i przedsiębiorstw do odkładania większej niż dotychczas części swoich dochodów, czyli - używając języka ekonomicznego - zwiększenie skłonności do oszczędzania. Nie wystarczy bowiem sama chęć do inwestowania, muszą być jeszcze na to pieniądze. Strategia przewiduje tu szereg działań, które powinny okazać się skuteczne: przede wszystkim w zakresie oszczędzania w celu uzyskania dodatkowej emerytury i taniego kredytu na budowę mieszkania, a także rozwoju rynku akcji i obligacji. Nie zamierza się także opodatkowywać oprocentowania wkładów bankowych. Szczególnie ważny społecznie jest tu problem emerytur. Zważywszy, że stworzenie dobrowolnego systemu ubezpieczeń emerytalnych będzie wymagało pomocy państwa w formie ulg podatkowych, a więc tym samym pewnego obciążenia budżetu, Sojusz Lewicy Demokratycznej uważa, że wdrażanie tego systemu powinno rozpocząć się od tworzenia tzw. planów emerytalnych na szczeblu przedsiębiorstw, a nie od budżetowego wspomagania indywidualnych, dodatkowych ubezpieczeń, na które stać będzie głównie ludzi zamożnych.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#MarekBorowski">Innym elementem polityki proinwestycyjnej jest polityka podatkowa. Zapowiedź stabilizacji tej polityki jest dobrze przyjmowana przez szerokie kręgi polskich przedsiębiorców. Sojusz Lewicy Demokratycznej stoi zdecydowanie na stanowisku, że podatki nie mogą w przyszłości wzrastać, choć z drugiej strony te sektory, które opodatkowane dziś nie są (np. giełda) lub opodatkowania unikają, powinny zostać opodatkowane. Jasno także stwierdzamy, że nie znajdujemy obecnie uzasadnienia dla postulatów obniżenia podatków od najwyżej zarabiającej części społeczeństwa. Jeśli argumentem na rzecz obniżenia tych podatków ma być chęć inwestowania, proponujemy ulgi podatkowe z tytułu inwestycji — o czym zresztą jasno mówi się w strategii. Jeśli natomiast mowa o fiskalizmie, czyli o zbyt wysokich podatkach w ogóle, to Sojusz Lewicy Demokratycznej widzi ten problem zgoła inaczej. Najwyższa — 45-procentowa stawka podatku dochodowego od najbardziej zamożnej części społeczeństwa należy do średnich stawek w Europie; nie ma zatem żadnego szczególnego powodu do jej kwestionowania. Natomiast najniższa — 21-procentowa stawka podatku obejmuje stanowczo zbyt wiele osób — około 80% wszystkich podatników — z których część ma dochody zupełnie przyzwoite (np. 7 mln zł miesięcznie), a część niezwykle skromne — 2–3 mln zł miesięcznie. Utrzymywanie dla wszystkich tych osób jednakowej stawki podatkowej jest powszechnie postrzegane jako niesprawiedliwe. Dlatego też Sojusz Lewicy Demokratycznej uważa, że w horyzoncie czasowym określonym przez strategię obecne stawki podatków dochodowych, a także VAT powinny zostać ustabilizowane na obecnym poziomie (z jednoczesnym wzmocnieniem ulg inwestycyjnych), stopniowo natomiast powinno być obniżane opodatkowanie osób mających szczególnie niskie dochody.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#MarekBorowski">Podnoszony jest także często postulat przekształcenia systemu podatkowego w bardziej prorodzinny. Uważamy, że rolę tę mogą pełnić dodatki rodzinne pod warunkiem, że ich wysokość będzie uzależniona od dochodów rodziny. Wiadomo, że rząd przygotowuje projekt stosownej ustawy w tym zakresie. Trwa to jednak stanowczo za długo. Podobnie zresztą, na co z całym naciskiem pragniemy zwrócić uwagę, przewleka się nowelizacja rozporządzenia o ulgach podatkowych za tworzenie nowych miejsc pracy w okręgach zagrożonych szczególnym bezrobociem, przez co system przyciągania inwestycji do tych okręgów praktycznie nie funkcjonuje.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#MarekBorowski">Niezwykle istotnym elementem proinwestycyjnym jest sprawne zarządzanie przedsiębiorstwami. Można to osiągnąć dzięki prywatyzacji. „Strategia dla Polski” przewiduje tu szereg rozwiązań mających ułatwić procesy prywatyzacyjne, między innymi przez ułatwienie prywatyzacji pracowniczej w małych i średnich przedsiębiorstwach, wdrożenie programu narodowych funduszy inwestycyjnych i kontynuowanie prywatyzacji kapitałowej. Jednocześnie jednak rząd, w odróżnieniu od poprzedników, po raz pierwszy nie stawia tezy, że tylko prywatyzacja może podnieść efektywność zarządzania i że w związku z tym wszystko powinno być sprywatyzowane. Dlatego właśnie w strategii zawarto wiele działań mających na celu wykorzystanie talentów polskich menedżerów również w przedsiębiorstwach państwowych, które przecież będą jeszcze długo istnieć. W programie węzłowym pod nazwą: „Zarządzanie majątkiem państwowym oraz procesy przekształceń własnościowych” przewiduje się między innymi stopniowe, ale szybsze niż dotąd przekształcanie przedsiębiorstw państwowych w spółki skarbu państwa oraz powszechne stosowanie wieloletnich kontraktów menedżerskich z ich dyrektorami, a także z szefami banków państwowych. Sojusz Lewicy Demokratycznej odnotowuje przy tym pozytywnie fakt, iż „Strategia dla Polski” — aczkolwiek w innej formule niż dotychczas, co zrozumiałe — widzi potrzebę zapewnienia załogom określonego stopnia udziału w zarządzaniu przedsiębiorstwami.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#MarekBorowski">Wysoki Sejmie! Wszystko to, o czym powiedzieliśmy dotychczas — i jeszcze wiele ponad to — zostało zebrane i usystematyzowane w takich programach węzłowych, jak „Reforma systemu zabezpieczenia społecznego”, „Przeciwdziałanie bezrobociu”, „Średniookresowa strategia finansowa”, „Rozwój i reforma sektora finansowego”, „Bezpieczeństwo obrotu gospodarczego oraz absorpcja «szarej strefy»” czy „Międzynarodowa konkurencyjność polskiej gospodarki”. Programów tych jest w sumie dziesięć, przy czym ich cechą charakterystyczną — a przy tym siłą całej strategii — jest to, że idą one w poprzek Polski resortowej.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#MarekBorowski">Nie sposób nie odnieść się również do programów jeszcze nie wymienionych. Dwa spośród nich mają charakter na wskroś humanistyczny. Chodzi tu o „Inwestowanie w kapitał ludzki” oraz o „Partnerskie stosunki pracy i negocjacyjny mechanizm regulacji płac”.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#MarekBorowski">W tym pierwszym zawarto bardzo konkretne zamierzenia dotyczące sposobów wspomagania przez państwo wszystkich tych obywateli, którzy inwestują w kształcenie siebie i swoich dzieci, a także w tworzenie mechanizmów ułatwiających finansowanie placówek oświatowych środkami także pozabudżetowymi. Fakt, że ten właśnie program zaliczony został do dziesięciu programów najważniejszych, węzłowych, świadczy o tym, że ten rząd inwestowanie w człowieka traktuje co najmniej tak samo, jak inwestowanie w majątek produkcyjny.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#MarekBorowski">Drugi z wymienionych wyżej programów — „Partnerskie stosunki pracy...” — jest pierwszy na liście programów węzłowych i nie jest to przypadek. Realizacja zadań wymienionych w „Strategii dla Polski” wymaga bowiem nie tylko technokratycznej i biurokratycznej sprawności aparatu rządowego oraz szybkiej i kompetentnej pracy parlamentu, ale przede wszystkim minimum porozumienia z tymi, którzy ponoszą od kilku lat największy ciężar reform, a mianowicie z pracobiorcami i emerytami. W programie zawarto wiele bardzo konkretnych zamierzeń i można tylko wyrazić życzenie, aby jak najszybciej trafiły one do Sejmu w postaci projektów ustaw. Szerzej o tych sprawach wypowiedzą się w dyskusji inni posłowie Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#MarekBorowski">Jedynie program: „Rozwój obszarów wiejskich” ma do pewnego stopnia charakter resortowy. W tym jednak przypadku jest to całkowicie zrozumiałe, gdyż dotyczy on 40% ludzi w Polsce. Rolnikom proponuje się tu szansę coraz bardziej efektywnej pracy na roli, a tym, którzy temu wyzwaniu nie podołają, pracę w usługach i otoczeniu rolnictwa, dla rozwoju których rząd zamierza stworzyć dogodne warunki. Nie jest to więc program miły dla każdego rolnika, ale daje różne szanse i przez to wydaje się wiarygodny.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#MarekBorowski">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Powstaje zasadnicze pytanie: Jakie są szanse i uwarunkowania pomyślnej realizacji „Strategii dla Polski”? Niewątpliwie na jej rzecz działa fakt, że jest to dokument dobrze i profesjonalnie skonstruowany. Pod jego adresem padło już jednak sporo zarzutów: a to, że za mało w nim konkretów (co nie jest zarzutem słusznym, gdyż w żadnej strategii nie ma miejsca na zbyt daleko idące szczegóły; w „Strategii dla Polski” wyznaczono główne kierunki, a szczegółowy scenariusz, z tego co nam wiadomo, jest już przez rząd opracowywany), a to znów, iż jest to koncert pobożnych życzeń (z czym także trudno się zgodzić, gdyż w przedłożonym Sejmowi dokumencie znajdziemy wiele propozycji, które wymagają od poszczególnych grup społecznych samoograniczania się, jeśli główne cele mają być osiągnięte). Nie jest to więc program lekki, łatwy i przyjemny. Jeśli powstało takie wrażenie, trzeba jak najszybciej wyplenić je ze świadomości społecznej. Sądzimy, że rząd powinien od zaraz więcej mówić o kosztach realizacji strategii oraz o jej pozytywnych efektach, które są do osiągnięcia, a nie tylko o jej dość powszechnie akceptowanych celach.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#MarekBorowski">Bezpardonowym krytykom strategii trzeba przypomnieć, że zyskała ona pozytywne opinie Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, środowisk przedsiębiorców i ostrożne poparcie związków zawodowych. Zaakceptowały ją również międzynarodowe organizacje finansowe, w tym Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Najważniejsza jednak, zarówno dla rządu, jak i dla Sojuszu Lewicy Demokratycznej będzie przychylność i gotowość do jej realizacji ze strony polskiego społeczeństwa, na co rząd liczy i o co zabiega. Nie jest także bez znaczenia, jak zachowa się tzw. konstruktywna opozycja. Jak na razie słyszymy wiele o komunistycznym planowaniu, jesteśmy nieustannie straszeni groźbą powrotu do PRL. O rządzie i koalicji mówi się językiem pełnym ideologicznego jadu. Tymczasem w strategii zawarte są zamierzenia, które będą realizowane natychmiast, są jednak i takie, których horyzont czasowy sięga roku 2000. Obecna opozycja, choć szczerze mówiąc nie życzymy jej tego, może za trzy lata przejąć rządy, więc chyba nie warto psuć dzisiaj tego, co może się przydać po następnych wyborach.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#MarekBorowski">Liczymy na to, że dzisiejsza dyskusja nie będzie wyłącznie okazją do politycznych fajerwerków, ale pomoże odpowiedzieć na pytania, czy główne cele są sformułowane prawidłowo, czy kierunkowe sposoby ich realizacji są wystarczające, czy zagrożenia zostały trafnie zdefiniowane, jakie są inne propozycje. Są to pytania ważne dla rządu, ale są to także pytania ważne dla Polski. Odpowiedź na nie powinna padać z różnych stron tej sali. Przy tej okazji pozwolę sobie przypomnieć, że w poprzedniej kadencji Sojusz Lewicy Demokratycznej, nieustannie poniżany i sadzany w „oślej ławce”, potrafił wyjść z opozycyjnych opłotków i kierując się interesem kraju i gospodarki popierać różne zamierzenia ówczesnej koalicji rządzącej. Na wszelki wypadek oświadczamy, że naśladownictwo nie jest wzbronione.</u>
          <u xml:id="u-13.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-13.32" who="#MarekBorowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! „Strategia dla Polski” to program nowoczesny, gwarantujący kontynuowanie, choć nierzadko inaczej niż czynili to poprzednicy, reform rynkowych. To program, który stawia przed społeczeństwem ambitne, ale realistyczne cele, do realizacji których warto zawrzeć niezbędne porozumienia i kompromisy. Posłowie Sojuszu Lewicy Demokratycznej życzliwie przyjęli tę strategię i zamierzają wspierać rząd we wdrażaniu jej w życie.</u>
          <u xml:id="u-13.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#JózefOleksy">W imieniu Klubu Parlamentarnego PSL głos ma pan poseł Waldemar Michna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#WaldemarMichna">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedłożenia Wysokiemu Sejmowi opinii Klubu Parlamentarnego PSL w sprawie zreferowanej na poprzednim posiedzeniu Sejmu przez wicepremiera Grzegorza Kołodkę „Strategii dla Polski”, stanowiącej wyznaczniki nowej fazy transformacji polskiej gospodarki. Pragnę więc na wstępie stwierdzić, że myśl przewodnia prezentowanej przez rząd „Strategii dla Polski” odpowiada myślom przewodnim „Deklaracji ideowej PSL” oraz gospodarczym programom uchwalonym na III Kongresie PSL w listopadzie 1992 r. Liczne przesłanki budowy „Strategii dla Polski” są takie same jak przesłanki budowy programu PSL. Dotyczy to np. zasady oddzielania ministerialnych funkcji właścicielskich od ministerialnych funkcji regulacyjnych, a więc powołania skarbu państwa, zasady prymatu umacniania i doskonalenia organizacji przedsiębiorstw publicznych przed ich prywatyzacją, zasady ograniczania społecznych kosztów reform oraz budowy gospodarki rynkowej itp.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#WaldemarMichna">Klub Parlamentarny PSL wyraża przekonanie, że przedłożona Wysokiemu Sejmowi „Strategia dla Polski” odpowiada kierunkowo poszukiwanemu modelowi ładu gospodarczego, który może zapewnić harmonię między tym, co jest wolnym rynkiem, a tym, co stanowi nieodzowny interwencjonizm państwa. Ustrój gospodarki rynkowej funkcjonuje na świecie w różnych odmianach. Inna jest pod wieloma względami jego odmiana we Francji, inna w Niemczech, inna w Anglii, inna w Stanach Zjednoczonych, jeszcze inna jest w Japonii i krajach „małych tygrysów”. We wszystkich tych krajach obok wolnego rynku realizowana jest w większej lub mniejszej mierze polityka interwencyjna państwa, mająca na celu redystrybucję dochodu narodowego, wpływanie na podejmowanie określonych decyzji gospodarczych przez przedsiębiorstwa, inspirowanie gospodarstw domowych do oszczędności oraz określanie kierunków lokalizacji tych oszczędności. We wszystkich tych krajach różne funkcje spełnia tradycja. Mimo podobieństw różnych modeli nie można wszystkich naraz naśladować w Polsce. Polska powinna zdecydować się na konkretny model gospodarki rynkowej, dostosowany do warunków i kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#WaldemarMichna">Klub Parlamentarny PSL wyraża przekonanie, że zaprezentowana przez rząd „Strategia dla Polski” stanowi dobry fundament do budowy docelowego, specyficznego dla Polski, zgodnego z tradycjami narodowymi modelu gospodarki rynkowej w Polsce. Strategia przewiduje imponujący wzrost gospodarczy Polski w latach 1994–1997. Można mieć nadzieję, że znajdzie powszechne uznanie całego narodu. PSL będzie wspierać realizację tego programu.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#WaldemarMichna">Wysoki Sejmie! W społeczno-gospodarczej myśli cywilizacji europejsko-atlantyckiej eksponowane jest twierdzenie, że całokształt rozwoju społeczno-gospodarczego każdego kraju zależy od następujących czynników:</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#WaldemarMichna">1) w około 50% od fizycznego stanu posiadanego kapitału, od jego nowoczesności, tempa akumulacji, od przemian w strukturze, adekwatności struktury kapitału do wyzwań epoki,</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#WaldemarMichna">2) w około 25% zależy od ludzkich umiejętności, a także od ludzkich skłonności do aktywności zawodowej, w tym od społecznego zaangażowania jednostek w przezwyciężanie różnych barier rozwoju,</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#WaldemarMichna">3) w około 25% zależy od instytucji regulujących wewnętrzny ład gospodarczy oraz od instytucji regulujących współdziałanie różnych podmiotów gospodarczych z ludźmi oraz ich organizacjami. Chodzi tu o system bankowy, system płac, system podatkowy, system ubezpieczeniowy, system oświaty, system ochrony zdrowia itp.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#WaldemarMichna">Na tle przedstawionej syntezy uwarunkowań rozwoju gospodarczego nasuwa się pytanie: Czy przedłożona przez rząd „Strategia dla Polski” wyczerpuje całą problematykę strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju? Otóż trzeba stwierdzić, że „Strategia dla Polski” skupiona jest na tym, co zależy od ludzi i systemów, a nie na tym, co zależy od istniejącego kapitału i modernizacji. „Strategia dla Polski” nie obejmuje jeszcze wszystkich problemów, które mogą stanowić składowe części standardowej strategii dla europejskiego państwa. Pomija szczegółowe strategie działów oraz strategie branż gospodarki narodowej, na przykład szczegółowe strategie przemysłu czy szczegółowe strategie rozwoju rolnictwa. Tak więc przedłożone w ramach „Strategii dla Polski” dziesięć programów stanowi przede wszystkim klucz do aktywizacji człowieka i społeczeństwa, natomiast aktywizacja człowieka traktowana jest jako instrument rozwoju całokształtu życia społeczno-gospodarczego. Ta filozofia strategii wydaje się najbardziej uzasadniona.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#WaldemarMichna">„Strategia dla Polski” inspiruje i zapowiada opracowanie w następnej kolejności szczegółowych strategii dla głównych działów i głównych branż gospodarki narodowej. Dodać należy, że szczególnie pilne będzie opracowanie strategii dla przemysłu jako całości, strategii integracji Polski z Unią Europejską, strategii rozwoju handlu z Europą Wschodnią, Północną i Południową, strategii bezpieczeństwa żywnościowego kraju itp. Bez tych wszystkich działowych i branżowych strategii, a w tym zwłaszcza bez strategii rozwoju przemysłu, nie można byłoby ukierunkować procesów prywatyzacji gospodarki narodowej, która powinna być podporządkowana procesowi rozwoju gospodarczego. Procesy prywatyzacji powinny być bowiem podporządkowane strategii przemysłu, rolnictwa, integracji gospodarki polskiej z głównymi ośrodkami życia gospodarczego Europy. „Strategia dla Polski” nie kończy więc, a tylko ukierunkowuje prace nad szczegółowymi strategiami dla działów i branż gospodarki narodowej. Rząd zamierza zastosować różne sposoby rozbudzania chęci oszczędzania w społeczeństwie; jest to wyjątkowo ważny i trafny składnik „Strategii dla Polski”. Istnieje bowiem wiele przesłanek, by twierdzić, że przypływ do Polski jednej złotówki kapitału zagranicznego warunkowany jest i będzie akumulacją kilku złotych kapitału krajowego. Przezwyciężanie niedorozwoju Polski dokonywać się będzie bowiem głównie za pomocą własnego kapitału. Komitet prognoz „Polska w XXI w.” przy prezydium PAN w opublikowanym we wrześniu ub. r. raporcie o potrzebie strategicznej koncepcji rozwoju Polski zwraca uwagę, że bez rozbudzenia w polskim społeczeństwie tendencji do oszczędności Polska mogłaby się stać zapleczem surowcowym dla przemysłu innych krajów lub też terenem, gdzie konkurencja różnych centrów przemysłowych świata nie służyłaby przezwyciężaniu niedorozwoju, a wręcz przeciwnie, jego utrwalaniu. „Strategia dla Polski” stwarza dobre warunki do napływu zagranicznego kapitału. Co więcej, stwarza możliwość aktywnego uczestniczenia Polski w budowie wszystkich form infrastruktury integrującej całą Europę, w tym na przykład autostrad międzynarodowych Wschód-Zachód oraz Południe-Północ, a także szybkiej kolei żelaznej Paryż-Berlin-Warszawa-Moskwa, co zaproponowali kanclerz Kohl i prezydent Mitterrand podczas ostatniego szczytu niemiecko-francuskiego, który odbył się w dniach 30 i 31 maja br.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#WaldemarMichna">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Ze zrozumiałych względów Klub Parlamentarny PSL odnosi się ze szczególną uwagą do zawartych w „Strategii dla Polski” założeń strategicznych dotyczących sfery wsi i rolnictwa. Z satysfakcją więc stwierdzam, że idea wielofunkcyjnego rozwoju wsi i małych miast jest w pełni zgodna z założeniami programowymi PSL. Intencją Klubu Parlamentarnego PSL jest także budowanie consensusu wszystkich sił politycznych Polski w sprawie bezpieczeństwa żywnościowego kraju, a także w sprawie zwiększania roli wsi oraz rolnictwa w kreacji wzrostu globalnego popytu krajowego jako warunku rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#WaldemarMichna">Przed 4 czerwca 1989 r. dopłaty do rolnictwa, przemysłu spożywczego i żywności wynosiły około 50% finalnej wartości artykułów żywnościowych. Obecnie wynoszą parę procent. Skutków różnicy nie można rekompensować importem żywności po cenach dumpingowych z krajów Unii Europejskiej, które corocznie dopłacają do eksportu artykułów żywnościowych około 20 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#WaldemarMichna">Francuski laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii Maurice Allais opublikował w kwietniu br. kolejną serię artykułów, w których udowadnia, że import netto żywności dla każdej gospodarki narodowej, bez względu na to, czy powodowany jest dumpingowymi subsydiami eksportu stosowanymi przez inne kraje, czy wynika tylko z różnicy kosztów komparatywnych, prowadzi do kurczenia się całych gospodarek narodowych. Bez względu na to, czy w danym kraju w rolnictwie zatrudnia się kilka procent ludzi, czy o wiele więcej, w gospodarce żywnościowej, nawet w rozwiniętych krajach, znajduje pracę często ponad 1/3 zatrudnionych. Bez samowystarczalności żywnościowej mierzonej dodatnim saldem w handlu zagranicznym żywnością nawet gospodarka francuska nie byłaby w stanie utrzymać globalnego popytu na obecnym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#WaldemarMichna">Powyższe konstatacje laureata Nagrody Nobla odnoszą się również do gospodarki polskiej. Wyrażają także intencję Klubu Parlamentarnego PSL dotyczącą poszukiwania sposobów zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego podstawowym grupom społecznym ludności oraz samowystarczalności żywnościowej kraju.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#WaldemarMichna">Długofalowa strategia rozwoju rolnictwa była zawsze i jest problemem ogólnokrajowym, a nie tylko sprawą wsi. Intencją Klubu Parlamentarnego PSL jest opracowanie i wprowadzenie strategii możliwej do akceptacji przez wszystkie główne siły polityczne. W Polsce bowiem około 30% gospodarstw domowych znajduje się w strefie niedożywienia. Jeśli sytuacja taka utrzymywałaby się przez czas jednego pokolenia, to negatywne skutki, jeśli chodzi o kondycję zdrowotną społeczeństwa, będą długotrwałe i kosztowne. Nie można więc tej kwestii pozostawić tylko samemu rynkowi. Trzeba zbudować consensus ludności wsi i miast, wszystkich ruchów politycznych, pozwalający pomocą adresowaną istotnie łagodzić sytuację wybranych grup ludności. To łagodzenie powinno stać się także integralną częścią strategii dla Polski.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#WaldemarMichna">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! „Strategia dla Polski” jest na tyle dopracowana, aby można było zrozumieć jej istotę. Jest również imponująca. Wymaga, co jest oczywiste, także licznych uzupełnień, co więcej — wymaga przełożenia na roczne — i kilkuletnie programy społeczno-gospodarcze, które mogłyby być bazą do tworzenia rocznych budżetów. Na początku bieżącego roku, gdy Sejm pracował nad budżetem państwa na 1994 r., posłowie zgłaszali postulaty, aby roczne budżety opracowywane były na podstawie odpowiednio uszczegółowionych paroletnich społeczno-gospodarczych programów. Byłoby więc pożyteczne, aby opierając się na omawianej dziś imponującej „Strategii dla Polski” Centralny Urząd Planowania opracował kilkuletni (na przykład 3-, 4-letni) program, który byłby podstawą opracowania budżetu państwa na 1995 r. Pozwoliłoby to na wprowadzenie zasady opracowywania rocznych budżetów państwa na podstawie uzupełnianych metodą kroczącą 3- lub 4-letnich programów rozwoju społeczno-gospodarczego Polski.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#WaldemarMichna">Klub Parlamentarny PSL i całe stronnictwo wspierać będą realizację „Strategii dla Polski”.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#JózefOleksy">Głos ma pan poseł Tadeusz Syryjczyk z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#TadeuszSyryjczyk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przystępując do debaty nad strategią, musimy powiedzieć przede wszystkim jedno: rząd koalicyjny, który obecnie sprawuje władzę w Polsce, musi wiedzieć, jakie cele polityczne są wspólnym dążeniem tworzących go sił i które w związku z tym jest zdolny zrealizować, jakie zaś pozostają sporne i nie będą mogły być skutecznie podejmowane. W ten sposób, przynajmniej przez pewien czas — mimo różnic ideowych — możliwe jest sprawne opracowywanie i realizowanie konkretnych projektów. Polskie Stronnictwo Ludowe i Sojusz Lewicy Demokratycznej strawiły dużo czasu na porozumienie koalicyjne przed utworzeniem rządu. Minęło dziewięć miesięcy od wygrania wyborów i prawie osiem od ukonstytuowania się obecnego składu gabinetu. Wbrew deklaracjom do dziś nie wiadomo w praktyce, co stanowi wspólny cel koalicjantów i czego opinia publiczna może oczekiwać od dysponującego silną większością rządu.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#TadeuszSyryjczyk">Jako partia opozycyjna Unia Wolności nie czerpała i nie czerpie satysfakcji z programowego dryfu i stagnacji przemian. Chcielibyśmy uwierzyć, że przedłożony dokument „Strategia dla Polski” jest nie tylko zbiorem postulatów, których Polska potrzebuje, ale także że rząd, który je ogłosił, istotnie ma zamiar je zrealizować i jest do ich realizacji zdolny. Tak więc nasz stosunek do strategii wynika nie tylko z oceny poszczególnych tez, wśród których odnajdujemy zarówno takie, które oznaczają powrót do realizmu w ocenie przeszłości i stanu teraźniejszego, co — jak chcielibyśmy wierzyć — będzie zjawiskiem trwałym, jak i takie, które budzą nasze wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#TadeuszSyryjczyk">Po dziewięciu miesiącach od ukonstytuowania się koalicji i ośmiu miesiącach działania rządu premiera Pawlaka mamy obowiązek publicznie pytać: Co nowego wnoszą siły lewicy do programu modernizacji kraju? „Strategia dla Polski” zawiera bowiem szereg propozycji już realizowanych, a także podejmowanych w przeszłości przez rządy w latach 1989–1993. Są tu — co paradoksalne — propozycje przedkładane przez opozycję lub bronione przez nią już w tym parlamencie wbrew stanowisku rządu, który dziś te same lub podobne propozycje przedkłada jako swoje. Czy nastąpiła rewizja poglądów w koalicji? Mamy też obowiązek domagać się wyjaśnienia w kwestii wiarygodności czynionych obietnic, praktyka rządzenia odbiega bowiem znacznie od tego, co proponuje „Strategia dla Polski”. Chcemy nade wszystko wiedzieć, czyim programem jest strategia, czy siły rządzące biorą za nią rzeczywiście pełną odpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#TadeuszSyryjczyk">Rozbieżności w wystąpieniach polityków rządowych dotyczące tego, jak ocenia się punkt wyjścia, czyli m.in. jak ocenia się dorobek ostatniego 4-lecia, są widoczne. Werbalnie program przypomina tezę lewicy o domniemanej możliwości obniżenia kosztów społecznych przemian. Tymczasem strategia, jej treść ogólna i szczegółowe tezy, wyraźnie potwierdza, że reformy prowadzone w latach 1989–1993 były konieczne, powinny być zasadniczo kontynuowane dla dobra państwa i niewiele istotnie nowego można tu zaproponować.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#TadeuszSyryjczyk">Wszędzie tam, gdzie mówimy o 4-leciu i ocenie warunków początkowych działania rządów lewicy, nasuwają się skojarzenia, że chodzi albo o historię, albo o bieżącą grę polityczną. To prawda. Nie unikamy walki, jej częścią jest walka o świadomość społeczną, o ocenę - ocenę na dziś i tę, której dokona historia - czym były 4 lata. Niemniej w dzisiejszej debacie akurat nie te aspekty sprawy są ważne. Odpowiedź na kluczowe pytanie - czy wielkość wydatków socjalnych w strukturze budżetu ukształtowanej przez rządy solidarnościowe i zastanej przez lewicę jest za duża czy za mała - nie dotyczy historii. Jest punktem wyjścia do konkretnego myślenia o polityce gospodarczej i socjalnej w najbliższych latach. Pora, aby rząd udzielił konkretnej odpowiedzi na to pytanie, by deklaracje rządzących polityków w tej sprawie - jakiekolwiek by brzmiały - były jasne. Koalicja rządząca musi się zdecydować, czy obwinia poprzednie rządy za zbyt niskie emerytury i zasiłki, czy też uznaje narastanie redystrybucji budżetowej za zjawisko niebezpieczne i zamierza mu się przeciwstawić w imię zmniejszenia długu publicznego i inflacji, w imię rozwoju kraju, lepszego finansowania edukacji, nauki i infrastruktury. Ten ostatni pogląd przebija z rozważań makroekonomicznych, ale w końcu pora na klarowne stanowisko w tej sprawie. Cieszy nas, że były premier Borowski powiedział, iż trzeba mówić o kosztach. Liczymy, że stanie się to rzeczywistością.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#TadeuszSyryjczyk">Unii Wolności nie trzeba namawiać do współpracy w działaniach reformatorskich. Unia Demokratyczna i Kongres Liberalno-Demokratyczny, uczestnicząc w rządach, broniły zdrowego rozsądku w sprawach ekonomicznych z otwartą przyłbicą, płacąc polityczną cenę za swoje twarde „nie” wobec populistycznych żądań, niezależnie od tego, z której strony sali one przychodziły. Nie uchylamy się od współodpowiedzialności za długofalową politykę ekonomiczną, tam gdzie dotyczy ona procesów długotrwałych, gdzie potrzebna jest ciągłość reform. W tych sprawach powinien być wypracowany konsens między rządem i opozycją, taka jest praktyka w wielu krajach demokratycznych. Jednak to rząd ponosi odpowiedzialność i nie możemy go w tym zastępować. Nie możemy brać współodpowiedzialności, gdy nie jest ona związana z współkształtowaniem decyzji i projektów. Nie możemy brać współodpowiedzialności za sprawy trudne, gdy rząd sam nie wie, jaki ma pogląd w danej sprawie albo uchyla się od publicznego zajęcia stanowiska, licząc skrycie, że przeprowadzi coś rękoma odpowiedzialnej opozycji. Odnieśliśmy nieodparte wrażenie, że takie właśnie elementy taktyki rządu były obecne w debacie popiwkowej; jest to pewne doświadczenie w tej sprawie. Istnieje problem długu publicznego i równowagi budżetowej, prywatyzacji i reprywatyzacji, zarządu majątku państwowego, systemu emerytalnego — to są sprawy rozstrzygane na wiele lat. Jesteśmy gotowi do współpracy, gdy otrzymamy konstruktywne, konkretne propozycje i czas do dyskusji. Dotychczasowa praktyka partii rządzących nie wychodzi jednak naprzeciw komukolwiek, kto chciałby być współodpowiedzialny. Nad „Strategią dla Polski” ciąży zły precedens, jakim była próba wymuszenia jednostronnej, rządowej prezentacji dokumentu. Zamknięcie ust opozycji w parlamencie w przeddzień wyborów samorządowych nijak ma się do wezwania, aby budować obóz reform. Forsowanie pilnego trybu i pomijanie czytań sejmowych w wielu sprawach gospodarczych — w niektórych wypadkach o ustrojowym wręcz znaczeniu — eliminuje opozycję z rzeczywistej merytorycznej debaty. Rząd lekceważy samorząd gminny. Nie określone są także w „Strategii dla Polski” zakres decentralizacji zadań oraz uprawnień i stopień decentralizacji finansów publicznych, jaki koalicja i rząd uważają za wskazany.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#TadeuszSyryjczyk">Rząd niechętnie bierze odpowiedzialność za decyzje, ale też dzielić się tą odpowiedzialnością nie lubi. Nic dziwnego, że wolał, aby debata nad strategią przypadała na okres powyborczy. Losy paktu o przedsiębiorstwie niestety także potwierdzają tę prawidłowość. Elementy socjalne pozostały, ale to, co miało tworzyć współodpowiedzialność społeczności pracowniczych i związków zawodowych za modernizację i prywatyzację, rozpływa się. Taki sposób prowadzenia polityki nie przybliża społecznej akceptacji dla procesu przemian.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#TadeuszSyryjczyk">Wysoki Sejmie! Jak powiedziałem, w programie są elementy zbieżne z naszym myśleniem, są elementy kontrowersyjne i takie, w których realizm - w oparciu o praktykę działań rządu - powątpiewamy. Do tej pierwszej grupy zaliczamy, na pewno, zdrowy rozsądek w ocenie faktów makroekonomicznych i formułowaniu celów w tym zakresie, politykę rolną, przywiązanie dużej wagi do wielofunkcyjnego rozwoju wsi, czyli odpowiedź na pewne podstawowe pytanie, jakie dotyczy strategii w polityce także rolnej.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#TadeuszSyryjczyk">Przez lata z trudem walczyliśmy o obniżenie deficytu budżetowego. Podzielamy pogląd o szkodliwości narastania długu publicznego. Cieszymy się, że już jest on podzielany przez koalicyjnych ministrów finansów. Jednak pytamy, czemu w takim razie strategia pomija fakt, że w istocie przez trzy lata nie nastąpi obniżenie deficytu mierzonego procentami PKB, ale po prostu powrót do poziomu z roku 1993. I czemu w tej sytuacji obecny budżet zwiększył ten deficyt? Zwracamy także uwagę na to, że w istocie kluczowym problemem równowagi makroekonomicznej jest wielość i rozmiar wydatków sztywnych, jakie istnieją w budżecie państwa. Dotyczy to zwłaszcza sfery socjalnej, edukacji i zdrowia. Reforma tych działów wymaga stworzenia odpowiedniego zaplecza społecznego. Dlatego problemu samorządu terytorialnego, problemu sposobu kształtowania procesów prywatyzacyjnych nie traktowaliśmy wyłącznie jako kwestii ustrojowej czy społeczno-politycznej, ale właśnie jako pewien integralny element poszukiwania równowagi makroekonomicznej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#TadeuszSyryjczyk">Są trzy kwestie, które w „Strategii dla Polski” budzą nasz niepokój i nie możemy się z nimi zidentyfikować. Jest to kwestia stosunku do prywatyzacji, problem decentralizacji państwa i ochrony pewnych grup, a raczej strategii tej ochrony, strategii ochrony poszczególnych przemysłów czy poszczególnych działów gospodarki. Mamy poważne obawy, czy zarząd majątku państwowego — tak jak został przedstawiony w strategii i tak jak jest sformułowany przez wielu polityków koalicyjnych — nie jest przeciwstawieniem się prywatyzacji. Rozumiemy, że nikt tego głośno nie mówi, a być może nawet nie przewiduje. Ale trzeba sobie uświadomić, że tworzenie wielkich struktur zarządzania może wzmocnić lobby antyprywatyzacyjne i wzbudzić, w istocie naturalne, obawy pracowników, zwiększyć liczbę zwolenników sprzeciwu — jawnych i skrytych — gdyż te instytucje, które będą zarządzały sektorem państwowym, same staną się terenem politycznych wpływów, a nie rynkowej weryfikacji pracy zarządów spółek. Ufundujemy więc sobie stagnacyjny, zagrożony korupcją układ władzy gospodarczej. To niebezpieczeństwo trzeba widzieć nie tylko w sektorze prywatnym — w „Strategii dla Polski” napisano, że narasta groźba (czy że może powstać groźba) tworzenia się oligarchicznych grup interesów narzucających swą wolę administracji. Takie bywają doświadczenia i krajowe, i zagraniczne, z wielkimi strukturami państwowymi, które wymykają się spod kontroli i rynku, i państwa, gdy tylko zdobędą właściwe imperium ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#TadeuszSyryjczyk">Drugi problem dotyczy deklaracji dotyczących decentralizacji. Cieszymy się, że ten trend jest deklarowany, ale nie znajdujemy żadnych konkretnych zapowiedzi, jakie kompetencje będą nią objęte, jaka będzie decentralizacja finansów publicznych, jaki ich procent ma być w gestii samorządu gminnego, mają nimi dysponować struktury terytorialne. Tu jest poważna luka tego programu. Nie znajdujemy odpowiedzi - potwierdzającej ani zaprzeczającej - dotyczącej tych działań, które podejmowaliśmy w przeszłości. I także w związku z powyższym musimy patrzeć na praktykę, która akurat w tym zakresie biegnie w odwrotnym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#TadeuszSyryjczyk">Wreszcie trzeci problem to jest zagadnienie ochrony pewnych sektorów gospodarczych. Wbrew temu co się nam przypisuje, nie jesteśmy tu dogmatykami. Uważamy, że istotna jest ochrona określonej grupy - najczęściej sektora gospodarczego, ale zarazem grupy interesów (powiedzmy sobie szczerze) i pracowniczych, i zarządów - która musi być powiązana z programem restrukturyzacji. Nie tylko z kolejną wymianą struktur prawnych, z kolejnymi reorganizacjami, ale nade wszystko z konkretnym programem obniżania kosztów i cen, tak aby ten sektor się przygotowywał do normalnej konkurencji, a nie w istocie odraczał swoje przemiany. Niestety, pierwsza reakcja na ochronę jest na ogół reakcją uspokajającą, odraczającą faktyczne zmiany, walkę o obniżenie kosztów, o obniżenie cen.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#TadeuszSyryjczyk">Wreszcie jest następny problem, który dotyczy kwestii niekonsekwencji, tzn. właśnie kwestii wiarygodności programu. Jest wiele spraw, które są zarysowane w „Strategii dla Polski” — jak powiedziałem — zgodnie z naszymi poglądami. Ale możemy zapytać o wiele kwestii. Jest teza o konieczności poprawy bezpieczeństwa socjalnego. Jak się ma ona do obecnej sytuacji w pomocy społecznej? Bezpieczeństwo to niekoniecznie wysokość zasiłku, to także pewność otrzymania pomocy. Czasami ośrodki pomocy społecznej sygnalizują, że podwyższenie progu zakresu wypłat spowoduje, że niedługo skończą się środki dla najuboższych.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#TadeuszSyryjczyk">Jest postulat przejrzystości systemu socjalnego i zmniejszenia zaangażowania budżetu w system ubezpieczeń emerytalnych. Jak się ma to oczekiwanie klarowności do rozpatrywanej dzisiaj ustawy zwiększającej, zresztą dość przypadkowo, przywileje górnicze dla nowych grup zawodowych? Czy rząd proponując tę strategię wycofa ten projekt? Czy zaproponuje zwiększenie składek ubezpieczeniowych wszędzie tam, gdzie następuje zwiększenie świadczeń bez powiązania z czasem pracy, z wielkością wynagrodzeń?</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#TadeuszSyryjczyk">Mówi się o zmniejszeniu kontroli cen. Obecna kontrola obejmuje właściwie wyłącznie monopole naturalne. Uwolnienie cen energii przewodowej czy gazu przewodowego dostarczanego rurociągami musi zależeć od struktury podmiotowej; od tego, żeby mechanizmy konkurencji były wbudowane w strukturę podmiotową i w regulację. Jak to się ma do cofnięcia decyzji, która zapoczątkowywała restrukturyzację przemysłu energetycznego w postaci tworzenia odpowiednich zgrupowań elektrowni węgla brunatnego?</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#TadeuszSyryjczyk">Jesteśmy oczywiście za możliwym zwiększeniem nakładów na cele edukacyjne. I za tym, aby istniał system wspomagania przez system podatkowy nakładów prywatnych na kształcenie wyższe, średnie, różne. Z kim w takim razie przegraliśmy w tej sali sześć miesięcy temu naszą walkę o to, aby utrzymać zasadę odpisów w odpowiedniej wysokości na cele edukacyjne od podatku i rozszerzyć je na szkoły publiczne i szkoły wyższe? Z kim? Z kim przegraliśmy, skoro dzisiejsi koalicjanci właśnie to dzisiaj proponują?</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#TadeuszSyryjczyk">Jest takich przykładów więcej; mógłbym je mnożyć, ale nie o to chodzi. Mamy też przykłady takie, kiedy jako nowość sprzedawane są rzeczy, które istnieją od dawna - np. można powiedzieć, że kwotowy ryczałt w rzemiośle istnieje od początku systemu podatkowego i trudno uznać to za pewną nowość - ale także jest to jednak raczej sprawa przyczynkarska.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#TadeuszSyryjczyk">Uważamy, że podstawowym problemem dla „Strategii dla Polski” jest to, że w żadnym kierunku nie zostały otwarte drogi możliwego rozwoju poparcia społecznego i politycznego. Jest to główny problem, który może być niebezpieczny. Mamy taki zapis w jednym z programów strategicznych, że zagrożeniem jest brak woli politycznej. Nasuwa się takie pytanie: czy jest przyzwoicie po dziewięciu miesiącach od zdobycia władzy ogłaszać program dla Polski i mówić opinii publicznej, że dla dobra kraju jest on potrzebny, ale nie wiemy, czy się nam będzie chciało go zrealizować?</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#JózefOleksy">Głos ma pan poseł Ryszard Bugaj z Klubu Parlamentarnego Unia Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#RyszardBugaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Od pięciu lat dokonują się w Polsce radykalne przemiany ładu ustrojowego w gospodarce i w życiu społecznym. Przemiany te dokonują się bez jasnej wizji uzgodnionej w jakikolwiek sposób z polskim społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#RyszardBugaj">Polskiemu społeczeństwu powiedziano w istocie rzeczy, że zamiast tej wizji, która powinna spajać wspólny narodowy wysiłek, mamy budować kapitalizm. To ma wystarczyć. Często mówią to ci sami, którzy w przeszłości bardzo pilnie umacniali komunizm. Myślę więc, że ta nasza dzisiejsza dyskusja jest bardzo ważna. Powinna to być dyskusja wokół tego, jaki ład ustrojowy chcemy mieć w Polsce. Jest to najbardziej strategiczne i kluczowe pytanie, które stoi przed Polską, przed tą Izbą. Bo tak to jest, że nie ma jednego systemu gospodarki prywatnorynkowej; w każdym kraju jest on trochę inny, z czego nie wynika, że panuje po prostu zamęt.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#RyszardBugaj">Można powiedzieć, iż konkurują ze sobą we współczesnym świecie - i w krajach postkomunistycznych, i w krajach zachodnich - dwie tendencje: tendencja do budowy ładu liberalno-rynkowego i tendencja do budowania tego, co często się nazywa społeczną gospodarką rynkową.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#RyszardBugaj">Między tymi dwoma systemami nie ma ostrej granicy, ale jest parę ważnych spraw, dzięki którym można się w tym orientować i sprawdzać, w którą stronę w istocie rzeczy zmierzamy, bliżej którego modelu chcemy się znaleźć. Po pierwsze, jest to oczywiście pytanie o to, czy rynek ma być omnipotentny, czy też państwo za pomocą całej gamy środków interwencyjnych ma prawo, a nawet obowiązek, korygować jego działanie. Po drugie, jest to pytanie o to, czy chcemy mieć państwo, w którym funkcjonuje wiele elementów zabezpieczenia społecznego, czy też chcemy raczej postawić zdecydowanie na całkowicie indywidualną odpowiedzialność obywatela za swój los i zostawić go, by sobie radził z sytuacją, z rynkiem. Spór toczy się także o to, jaka powinna być pozycja państwa w wielu ważnych kwestiach społecznych, o to, czy państwo, na przykład, powinno mieć decydującą rolę w procesie edukacji, zapewniać edukację, czy nie, czy trzeba pójść w kierunku prywatnej odpowiedzialności za edukację dzieci. Spór toczy się także o granice, o rodzaj dystrybucji, o to, czy chcemy systemu, w którym ludzie zamożni będą wyraźnie więcej świadczyć na rzecz państwa, na rzecz całej społeczności narodowej, czy akceptujemy raczej ten model, w którym ta dystrybucja jest płytka lub żadna. W końcu spór toczy się o to, czy chcemy mieć całkiem otwarte granice, całkiem liberalne zasady wymiany międzynarodowej, czy też uważamy, że interesy naszego państwa, naszych producentów wymagają zabezpieczenia, bo jesteśmy słabsi, bo inni stosują tego typu środki. I w końcu spór toczy się także o to, jaka jest pozycja pracownika, o to, czy jest on, tak jak w modelach liberalnych, pracownikiem najemnym i nic ponadto, czy może jest uczestnikiem życia społeczności zakładowej i powinien mieć wpływ na kształtowanie polityki, mieć prawo oddziaływać także na swoją sytuację w tym zakładzie pracy.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Historia gospodarcza nie udziela jasnej odpowiedzi na pytanie, który z tych modeli daje lepsze rezultaty w ciągu długiego okresu. Są państwa, są społeczeństwa, które odniosły sukces, mając system gospodarki bardzo liberalnej, i są takie, także liczne, które miały model bardzo bliski modelowi społecznej gospodarki rynkowej i też odniosły wielki sukces. Polska w ciągu tych ostatnich kilku lat zmierza w sposób spontaniczny w kierunku bardzo liberalnego modelu. Jednocześnie jednak rośnie opór społeczny przeciwko tej tendencji. Myślę, że wyniki wyborów parlamentarnych były rezultatem tego wzrastającego oporu społecznego. Były przejawem oczekiwania na zwrot w polityce przekształceń ustrojowych. Nasz stosunek do rządu zależny był od odpowiedzi na pytanie, czy ten zwrot następuje, czy nie następuje, widać to było na podstawie tego, co ten rząd robił przez pierwsze siedem miesięcy. I coraz bardziej umacniało się w nas przeświadczenie, że nie, że hasło: „Tak dalej być nie musi” zostało zastąpione hasłem: „Tak dalej jednak będzie”. Chcę powiedzieć, że jednak czekaliśmy na postawienie kropki nad „i”. Czekaliśmy na ten program, który przynosi dzisiaj pan premier Kołodko. Czekaliśmy nie bez pewnej nadziei, bo z tej trybuny pan premier Pawlak dał nam ją dzięki swojej analogii odnoszącej się do tego samochodu, który pędzi, a został nie przez niego rozpędzony, i nie może tak gwałtownie zahamować i zawrócić, żeby się nie przewrócić, ale jak już trochę zwolni, to zawróci i pojedzie inaczej. Szukamy więc tej odpowiedzi w dokumencie pana premiera Kołodki, chcemy się dowiedzieć, czy zawraca ten pojazd, czy nie zawraca.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Szmajdziński: On ma jechać do komunizmu?)</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#RyszardBugaj">Rozumiem, że jak pan poseł Szmajdziński mnie pyta, czy on ma jechać do komunizmu, to coś to znaczy.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Oczekiwaliśmy, że po ośmiu miesiącach dokument „Strategia dla Polski” obfitować będzie w znacznie więcej konkretów. Niestety, okazało się raz jeszcze, że przebiega to tak: po wyborach koalicja się formuje i zamiast wyjąć z szuflady to, co tam rzekomo było, dopiero przystępuje do studiów i do pracy. Taki jest tego rezultat. Mamy więc w tym dokumencie niesłychanie wiele problemów zarysowanych tak ogólnikowo, że właściwie nie da się ich jednoznacznie odczytać. Proszę zatem, aby pan premier nie miał do mnie pretensji, jeśli odczytuję coś niezgodnie z pana intencjami.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#RyszardBugaj">Chciałbym powiedzieć o trzech sprawach. O jednej z nich mówiliśmy wczoraj na posiedzeniu naszego klubu. Wielką rolę w tym programie odgrywa hasło ubezpieczeń zdrowotnych. Jednak dopiero wczoraj dowiedzieliśmy się od pana premiera Kołodki, że mają to być ubezpieczenia powszechne i system budżetowy, a nie ubezpieczenia indywidualne. Chcę powiedzieć, że zdecydowanie opowiadamy się za systemem budżetowym i powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym, ale chcielibyśmy, aby po ośmiu miesiącach funkcjonowania tego rządu było trochę konkretów, by nie trzeba było interpretować, do jakiego modelu rząd zmierza.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#RyszardBugaj">Następna sprawa. Konia z rzędem temu, kto czytając ten dokument, odpowie na pytanie: Czy rząd chce wzmocnić ochronę rynku krajowego, czy nie chce? Tego się z tego dokumentu dowiedzieć nie da, a to jest jedno ze strategicznych pytań, na które należy odpowiedzieć. Naszym zdaniem nie poprzez podnoszenie stawek celnych, nie działając przeciwko Układowi Europejskiemu, ale w ramach tych zasad, także w ramach zasad GATT, oraz korzystając z klauzul, które przewiduje Układ Europejski, Polska powinna jednak wzmocnić - z pewnym umiarem, ale wyraźnie - ochronę krajowych producentów. I chcielibyśmy to usłyszeć jako jasną deklarację ze strony rządu.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#RyszardBugaj">Kolejna kwestia. Często pojawiają się w tym tekście słowa o przemianach strukturalnych, ale niestety nie ma nawet cienia zarysu polityki przemysłowej. Właściwie jest to krok do tyłu w stosunku do dokumentu, który przedstawiał jeszcze pan minister Niewiarowski. Nadal nic w tej sprawie nie wiemy, nadal rząd mówi, że przystąpi do studiów. Chcielibyśmy wiedzieć: Jakie sektory, jakie elementy naszej gospodarki rząd zamierza wspomóc i czy zamierza wspomóc? I jakimi instrumentami chce to robić? Tego w dalszym ciągu nie wiemy.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#RyszardBugaj">W przedstawionym dokumencie są także dotkliwe luki, a nawet, powiedziałbym, pewne niezrozumiałe kwestie. Taką luką jest zupełny brak problematyki dotyczącej polityki makroekonomicznej. A pozostaje pytanie dzisiaj absolutnie centralne dla polityki gospodarczej: Czy mamy tkwić, pozostać przy tej bardzo tradycyjnej polityce pieniężnej, jaką prowadzono przez ostatnie kilka lat? Przy tej polityce pieniężnej, która całkowicie abstrahowała od pytania: Jaki jest stan wykorzystania czynników produkcji? Czy nie jest tak, że wolno nam przynajmniej na niektórych odcinkach, gdzie możemy oczekiwać dobrej reakcji podażowej, tę politykę rozluźniać? Tu na ten temat nie ma ani słowa.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Chciałbym także powiedzieć — przechodząc do innych spraw — iż zestawienie liczbowe, które zamieszczono w tym dokumencie, w żaden sposób z tego dokumentu nie wynika. Nie twierdzimy, że taka stopa wzrostu jest całkowicie niemożliwa i że nie należy do niej dążyć. Odwrotnie. Jesteśmy absolutnie przeświadczeni — i tu zgadzam się z panem posłem Borowskim — że nie rozwiążemy żadnego polskiego problemu, jeżeli Polska gospodarka nie osiągnie przyzwoitej stopy wzrostu, rzędu 5–6%. Bez tego nic nie będzie możliwe. Chcielibyśmy wiedzieć, z czego wynikają te dane szacunkowe.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Są w tym dokumencie sprawy, które bardzo nam odpowiadają i które jesteśmy gotowi wspierać, nawet jeżeli koalicja nie zbierze w swoim własnym gronie dostatecznej liczby głosów na ich poparcie. Są to przede wszystkim kwestie związane z rozdziałem strategii gospodarczej, dotyczącym kształtowania stosunków pracy, kwestii tworzenia rad zakładowych. To bardzo chętnie będziemy wspierać. Mam nadzieję, że przedstawimy własne inicjatywy w tym zakresie. Chciałbym jednak, żebyśmy się zrozumieli, upewnili co do tego, czy na pewno zmierzamy w tym samym kierunku. Jeżeli rząd napisał w tym dokumencie, że chce partycypacji pracowników w zarządzaniu, to chcielibyśmy wiedzieć, czy to ma być formuła ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego, która po likwidacji samorządu pracowniczego daje pracownikom symboliczne przedstawicielstwo w radach nadzorczych, czy też rząd zechce zaakceptować pójście w kierunku formuły - którą preferujemy, a która pochodzi z doświadczeń gospodarki niemieckiej - że pracownicy mają pół tej reprezentacji, która wynika z udziałów skarbu państwa w danym przedsiębiorstwie. Jeśli tak, to bardzo dobrze.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Największy opór w tym dokumencie budzi w nas przewidywana polityka budżetowa i podatkowa. W 1991 r. nastąpiło coś, co można by określić jako strukturalne obniżenie dochodów budżetu państwa w granicach 1/3, realnie licząc, z dwóch przyczyn: recesji oraz gwałtownego obniżenia się egzekwowalności należnych podatków. Pytanie strategiczne, naprawdę strategiczne, brzmi: czy to obniżenie, które stało się faktem, ma być strukturalnym, trwałym elementem polskiej gospodarki, czy też dzięki polityce gospodarczej chcemy sprawić, by był większy udział budżetu państwa w produkcie krajowym brutto. Odpowiedź zawarta w strategii brzmi: chce utrzymać, a nawet obniżyć. Naszym zdaniem jest to wybór fałszywy, groźny i niebezpieczny. Dlaczego? Po pierwsze, dlatego że jest cała szeroka gama takich potrzeb i wydatków budżetu państwa, których uniknąć w żaden sposób nie można, a próba ich unikania musi prowadzić do dramatycznych następstw. Po drugie, dlatego że jesteśmy przeświadczeni, że dochody budżetu państwa bez podnoszenia nominalnych stawek podatkowych, co chciałbym z całym naciskiem podkreślić, mogą w perspektywie 2, 3, może 4 lat rosnąć wyraźnie szybciej, niż tempo wzrostu produktu krajowego brutto. Mogą. Jest jednak wyborem politycznym, czy się chce, żeby rosły. Wybór w tym dokumencie jest jednak inny. Na przykład jest to wybór opcji zakładającej nieprawdopodobną rozbudowę systemu ulg podatkowych. Z doświadczeń różnych krajów wiemy, że ulgi podatkowe na pewno wywołują spadek dochodów budżetu państwa, natomiast wcale nie wiemy, czy są skuteczne. Literatura na ten temat wypowiada się na ogół bardzo sceptycznie. Pamiętajmy także o tym - co dedykuję klubowi lewicowemu - że rozbudowa systemu ulg podatkowych w sposób nieuchronny prowadzi do tego, że ludzie zamożni płacą jeszcze mniej niż dotychczas, a w tej chwili nie płacą prawie nic. Trzeba się więc nad tym dobrze zastanowić.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Kwestia druga, której nie potrafimy w tym kształcie zaakceptować - choć muszę powiedzieć, iż jest to zapisane tak lakonicznie, że łatwo tutaj poddać krytyce, coś, co, być może, nie odpowiada intencji autorów - dotyczy prywatyzacji. Zatrzymam się na jednej tylko sprawie. Pan premier Kołodko mówił nam wczoraj, że rząd chce, żeby prywatyzacja była bardziej komercyjna. Cóż to znaczy? W moim przeświadczeniu znaczy to przede wszystkim tyle, że podaż majątku przeznaczonego do prywatyzacji odbywa się w taki sposób, iż jest to związane z realnym popytem - tak, by ceny na ten majątek uzyskiwane jakoś korelowały z wartością odtworzeniową tego majątku. Bo chyba nie ma powodu zakładać, że ten majątek ma być na trwałe nie wykorzystany. I drugi element - że rezygnuje się z wszelkich form rozdawnictwa lub z ogromnej ich większości. Wszelako jednak ewolucja - pan poseł Borowski powiedział, że to głównie SLD odpowiada za program gospodarczy tego rządu, przyjmujemy to do wiadomości - w sprawie programu powszechnej prywatyzacji idzie jeszcze dalej, niż niedawno mieliśmy okazję odnotować. Najpierw mówiliśmy dokładnie to samo - że jest to zły program, że nie należy go robić - potem SLD się przekonał do tego i doszedł do wniosku, że trzeba to robić w sposób ograniczony, następnie stwierdził, że nie trzeba tego ograniczać, a teraz mówi, że trzeba to rozszerzyć. Chcę powiedzieć, że ta zasada jest diametralnie sprzeczna z zasadą prywatyzacji komercyjnej. Jeżeli bowiem program powszechnej prywatyzacji jest realizowany na szeroką skalę, to, po pierwsze, na starcie rezygnujemy z możliwości sprzedania po cenach rynkowych jakiejś znacznej części majątku. I trzeba powiedzieć wyraźnie, że do prywatyzacji kapitałowej nie ma dużej kolejki przedsiębiorstw, wybór polega na tym, że albo idą do programu PP, albo do prywatyzacji kapitałowej. Dalej można by było tę prywatyzację powszechną skanalizować tam, gdzie trzeba zaspokoić różne roszczenia: emerytów, sfery budżetowej (te zaległe), reprywatyzacji, nadziału przyszłych towarzystw emerytalnych etc., etc. Ale tego się nie chce. Mimo to potrzeby reprywatyzacji mają być zaspokajane z tej części akcji, które podlegają prywatyzacji kapitałowej. Jest więc tak czy nie jest, czy chcemy odprowadzać do budżetu pieniądze z prywatyzacji czy nie chcemy? Na pewno nie chcemy konsekwentnie - co do tego nie może być wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#RyszardBugaj">O sprawie prywatyzacji należałoby powiedzieć znacznie więcej. Nie chciałbym jednak nadużywać cierpliwości państwa, bo mam jeszcze trzy inne sprawy i konkluzję.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Program zawarty w tym dokumencie niesie dalsze ogromne ograniczenie opiekuńczych funkcji państwa. Oczywiście, jeśli się przyjmie tę strategię dotyczącą budżetu, sprawa jest prosta - trzeba tak zrobić. Nie przyjmujemy tej strategii i nie przyjmujemy wniosku. Chcę jednak powiedzieć, że przedstawiany przez klub SLD wniosek dotyczący waloryzacji emerytur według wskaźnika wzrostu cen, a nie według dynamiki wynagrodzeń - nie wiem, w jak długim okresie jest to planowane - w istocie rzeczy musi przecież oznaczać, że jeżeli produkt krajowy w Polsce będzie rósł, to emeryci nie będą mieli w tym swojego udziału.</u>
          <u xml:id="u-19.19" who="#RyszardBugaj">Po tym wszystkim, co panie i panowie powiedzieliście w tej Izbie o emerytach, przedstawienie takiego wniosku jest doprawdy czymś dość niesłychanym - i tak samo idea, która ma prowadzić do tego, że wynagrodzenia w sferze budżetowej nie będą kształtowane na podstawie ustawy, lecz na podstawie jakichś niejasnych negocjacji. Powiedzmy sobie przecież wyraźnie, że to prowadzi tylko do jednego: ile pieniędzy zostanie ministrowi Misiągowi, tyle dostanie sfera budżetowa, i nic więcej. A skądinąd wiemy, że nie zostanie mu dużo, więc nazwijmy to po imieniu.</u>
          <u xml:id="u-19.20" who="#RyszardBugaj">Sprawa następna to sprawa, o której pan premier Pawlak kiedyś bardzo szeroko mówił w swoim exposé - kwestia protekcji dla nauki i edukacji.</u>
          <u xml:id="u-19.21" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! W rozdziale o inwestowaniu w kapitał ludzki jest masa rzeczy. Od czego tam nie można dostać zwolnień? Za każdy kurs, który się przeszło, będzie można dostać zwolnienie podatkowe. Chciałem zapytać, czy lewicowa wizja systemu edukacyjnego to taka wizja, w której zamożni ludzie dzięki zwolnieniom podatkowym gwarantują dobre wykształcenie swoim dzieciom. Mam co do tego zasadnicze wątpliwości. Myślę, że ta wizja to wizja twardej odpowiedzialności państwa za edukację obywateli. Otóż w tym dokumencie wśród wielu wymienianych spraw nie ma jednego stwierdzenia: że wzrośnie wyraźnie zaangażowanie budżetu na rzecz edukacji. Tego małego punkciku tam nie ma.</u>
          <u xml:id="u-19.22" who="#komentarz">(Poseł Marek Borowski: Jest, panie pośle.)</u>
          <u xml:id="u-19.23" who="#RyszardBugaj">Nie. Proszę zacytować.</u>
          <u xml:id="u-19.24" who="#komentarz">(Poseł Wiesława Ziółkowska: Nie ma.)</u>
          <u xml:id="u-19.25" who="#RyszardBugaj">Pozwólcie państwo, jeszcze tylko ostatnia sprawa spośród tych, o których chciałbym powiedzieć, i przechodzę do konkluzji. Panie pośle Borowski - ostatnia.</u>
          <u xml:id="u-19.26" who="#RyszardBugaj">Sprawa dotycząca rolnictwa. Z wielką uwagą słuchałem pana posła Michny, który w pełni zaakceptował ten rozdział o rolnictwie, ale chciałbym powiedzieć — choć może to nie nasz biznes, może panowie sami powinni o to dbać — że jest tu punkt mówiący o celach, w którym czytamy: „Zorientowanie zmian w rolnictwie na procesy przyszłościowe wynikające z aktualnych zmian w polityce rolnej Unii Europejskiej oraz w handlu światowym, bez ciągłego patrzenia w przeszłość, naśladowania procesów, które w innych krajach zachodziły kilkadziesiąt lat temu, w innych warunkach”. Co to jest za teza? To jest moim zdaniem dokładnie ta sama teza, którą wprost w różnych artykułach przedstawiał Leszek Balcerowicz — mianowicie że rolnictwo powinno być pozostawione samo wobec rynku, bez znaczącej protekcji i pomocy państwa. Tak ja rozumiem tę tezę. Taka tylko różnica, że w tekstach Leszka Balcerowicza — i to sobie cenię — jest ona wyrażana jasno i wprost, a tu pokrętnie.</u>
          <u xml:id="u-19.27" who="#RyszardBugaj">Pytanie brzmi: Czy wobec polskiego rolnictwa, tak rozdrobnionego, dzisiaj właśnie można zastosować te środki, które wobec obecnego rolnictwa EWG mogą zastosować tamte kraje? Myślę, że to rzeczywiście jest inna sytuacja i to, co tam jest dzisiaj uzasadnioną ewolucją, następuje po dokonaniu wysiłkiem państwa modernizacji rolnictwa, a u nas to dopiero ma się dokonać.</u>
          <u xml:id="u-19.28" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Przechodzę do konkluzji. Chcę powiedzieć, że tak to chyba, na szczęście, w Polsce jest, że opozycja - niezależnie od tego, czy z lewa, czy z prawa - nie jest opozycją totalną. Na szczęście jest także zespół spraw, o których możemy w tej Izbie mówić jako o tych, które obejmuje pewien consensus. I to chcę podkreślić. Nasza krytyka tego dokumentu nie ma charakteru krytyki totalnej, bo zawiera on parę rzeczy, które popieramy.</u>
          <u xml:id="u-19.29" who="#RyszardBugaj">Chcę jednak powiedzieć, że są dwa ważne powody, dla których w symboliczny sposób nie możemy przyjąć tego dokumentu do wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-19.30" who="#RyszardBugaj">Po pierwsze, wątpimy w to, uważamy, że założenia dotyczące wzrostu gospodarczego na tle tego, co się proponuje zrobić, są mało realistyczne. Nie dlatego, by Polska w ogóle nie mogła osiągnąć takiej stopy wzrostu. Jesteśmy przeświadczeni, że może i musi. Ale trzeba zrobić w polityce gospodarczej sporo innych jeszcze dodatkowych rzeczy, by to stało się możliwe.</u>
          <u xml:id="u-19.31" who="#RyszardBugaj">I po drugie - w co już nie wątpimy zupełnie - jeśli ten program będzie realizowany, to z całą pewnością nie obniży to kosztów społecznych ani nie zapewni sprawiedliwszego ich rozłożenia. To są te powody, dla których mamy prawo powiedzieć, że przedstawiony przez pana prof. Kołodkę dokument, choć interesujący, z pewnością nie może być traktowany jako lewicowa alternatywa dla polityki gospodarczej ostatnich kilku lat.</u>
          <u xml:id="u-19.32" who="#RyszardBugaj">Wysoka Izbo! Myślę, że byłoby rzeczą niesłychanie pożyteczną, by Wysoka Izba rozpatrzyła kiedyś po prostu projekt na pewno dużej uchwały wyznaczającej pewien model przekształceń ustrojowych w Polsce i zobowiązującej rząd do tego. Uważam, że rolą konstruktywnej opozycji jest to, by spróbować taki dokument przedstawić. I to zrobimy.</u>
          <u xml:id="u-19.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#JózefOleksy">Głos ma pan poseł Wojciech Błasiak z Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#WojciechBłasiak">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Panie i Panowie! Rozpatrywany dzisiaj dokument rządowy o tytule „Strategia dla Polski” ma, naszym zdaniem, co najmniej trzy wymiary, które należałoby spokojnie i z namysłem przeanalizować.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#WojciechBłasiak">Pierwszy, może nie najważniejszy, peryferyjny, ale wart uwagi, to jest jego polityczny kontekst pozatekstowy, czyli to, w jaki sposób ten dokument polityczny funkcjonował. Przypomnijmy, że najpierw został on przedstawiony do akceptacji delegacji Międzynarodowego Funduszu Walutowego, którą to akceptację uzyskał. Potem został przedstawiony przedstawicielom grupy najbardziej rozwiniętych gospodarczo krajów świata, tzw. grupy G-7, i tam też został zaakceptowany. Dopiero teraz trafia pod obrady Wysokiej Izby, jako najwyższego przedstawicielstwa władzy politycznej suwerennego państwa.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#WojciechBłasiak">Wydaje nam się, że nie jest to najwłaściwsza droga ani hierarchia, którą należałoby stosować. Przy tej okazji chcemy zapytać, kiedy rząd Rzeczypospolitej przedstawi swemu suwerenowi politycznemu, czyli parlamentowi, treść listów intencyjnych wymienionych z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Chcemy porównać treść strategii rządu z treścią listu, aby móc jednoznacznie ocenić intencje i treść tego dokumentu.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#WojciechBłasiak">Drugi wymiar tego dokumentu, to jego warstwa dosłowna, explicite formułowane tam propozycje i analizy, z którymi w wielu wypadkach się zgadzamy i obiecujemy, że podczas rozpatrywania konkretnych spraw - dotyczy to zwłaszcza rozdziałów 7, 8 i 9 - z pewnością nasi posłowie będą rząd wspierać.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#WojciechBłasiak">Ale nie możemy jednak nie odnieść się do spraw zasadniczych, ponieważ to, z czym się akurat zgadzamy, dotyczy spraw peryferyjnych i raczej instrumentalnych. Otóż, po pierwsze, trzeba powiedzieć, że dokument ten w warstwie explicite formułowanych tez nie jest strategią społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, a to dlatego, że nie jest to opis sposobu osiągania pewnych całościowych i długofalowych wizji struktury gospodarczej i społecznej Polski. Taka wizja ma bowiem swój wymiar przestrzenny, przedmiotowy, podmiotowy, a przede wszystkim czasowy, czyli jest horyzont 15–20-letni, bo tylko w takim horyzoncie można dokonywać całościowych przekształceń struktury społecznej. Tutaj natomiast podstawowe zamierzenia formułowane są na 3 lata. Otóż nie możemy się oprzeć wrażeniu, że ten dokument wydaje się być raczej zapowiedzią, skierowaną do IMF i Banku Światowego oraz być może do siódemki najbardziej rozwiniętych krajów świata, że Polska nadal będzie realizowała program dostosowawczy Międzynarodowego Funduszu Walutowego, typowy zresztą dla każdego kraju dłużniczego Trzeciego i Czwartego Świata, typowy program stabilizacyjny Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Na podstawie explicite formułowanych tam twierdzeń jesteśmy, niestety, skłonni stwierdzić, że wydaje się to złagodzoną wersją tego, co nazywamy „latynizacją” Polski, procesu, który rozpoczął rząd Mieczysława Rakowskiego.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#WojciechBłasiak">Ogólność formułowanych w przedstawianym dokumencie twierdzeń i brak kwantyfikacji proponowanych rozwiązań nie pozwala nam wszakże dokonać jednoznacznych ocen — i to trzeba też wyraźnie stwierdzić. Tym bardziej zmusza to nas do formułowania zasadniczych zastrzeżeń i obaw o skutki realizacji tego programu. I tak na przykład w dokumencie uznaje się za zasadniczą sprawę obniżenie społecznych kosztów reform obecnej transformacji. Ale brak danych zmusza nas do zasadniczych wątpliwości. Weźmy na przykład program węzłowy nr IV zatytułowany „Rozwój obszarów wiejskich”. Otóż strategia przewiduje przyspieszenie przemian strukturalnych, zmniejszanie się liczby gospodarstw i spadek liczby zatrudnionych w rolnictwie. Zmiany te mają dotyczyć — jak zapowiada strategia — trzech grup gospodarstw, czyli rozwojowych, stagnacyjnych i słabych. Dopóki jest to na poziomie ogólnych tez, brzmi zachęcająco. Ale dane przyjęte przez KERM w czerwcu tego roku w „Założeniach polityki społeczno-gospodarczej dla wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej” muszą ostrzegać, budzić refleksje. Z 2,1 mln gospodarstw rolnych powyżej 1 ha — o pomniejszych się nie wspomina — zatrudniających blisko 4 mln osób ma zostać 1,4–1,5 mln gospodarstw zatrudniających 2–2,2 mln osób, przy czym tylko 600–700 tys. gospodarstw będzie miało charakter decydujący, dostarczając 80–90% żywności.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#WojciechBłasiak">I teraz najważniejsza sprawa. Wszystko tam ma się dokonać mniej więcej przy tym samym poziomie produkcji rolnej. Co się więc stanie z wsią i chłopstwem, jeśli 700 tys. gospodarstw z obecnych 2,1 ma praktycznie przejąć całość produkcji żywności na nie zmienionym poziomie. Na to nie znajdujemy odpowiedzi w tym dokumencie. Oznacza to bowiem groźbę, w tej sytuacji, w jakiej jesteśmy, i przy pozostałych założeniach, wyrzucenia poza nawias gospodarki pieniężno-towarowej części likwidowanych, 2/3, gospodarstw w ciągu 10 lat. Całkowita likwidacja 2 mln miejsc pracy w rolnictwie zmusza do zadawania pytań o to, na czym ma polegać obniżanie kosztów społecznych reform. Ile ludności wiejskiej wchłoną rzeczywiście usługi i wiejski przemysł, a ile będzie skazanej na społeczną i ekonomiczną wegetację, zwłaszcza przy zasadniczym problemie, jakim będzie zwiększona podaż siły roboczej właśnie na wsi? Co się będzie działo z ludnością zbędną, skoro stopa bezrobocia na wsi w tej chwili wynosi ok. 13–14%? Na te pytania w strategii nie znajdujemy odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#WojciechBłasiak">I wreszcie najważniejszy dla nas, trzeci wymiar, to jest ukryta warstwa założeń przyjmowana implicite. W tej warstwie już można mówić o strategii gospodarczej, tyle że jest ona niejawna. Otóż musimy stwierdzić, że w warstwie ukrytej ten tekst wydaje się strategią zależnego, peryferyjnego rozwoju gospodarczego o peryferyzujących i marginalizujących naszą gospodarkę skutkach społecznych i gospodarczych. Przede wszystkim nie do przyjęcia dla naszego klubu jest teza o redukcji długu zagranicznego poprzez zamianę części kilkudziesięciomiliardowego długu dolarowego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na udziały własnościowe w przedsiębiorstwach polskich. Na wczorajszym spotkaniu w naszym klubie pan wicepremier Grzegorz Kołodko dawał nam w tej sprawie uspokajające wyjaśnienia. Nie mamy powodów wątpić w szczerość pana premiera i w jego najlepsze intencje. Ale w polityce, zwłaszcza gospodarczej, decyduje układ sił i fakty, a nie intencje i chęci. Przypomnijmy, że Hutę Warszawa-Lucchini, gdzie w tej chwili trwa konflikt, przekazano faktycznie za około 18 mln dolarów, nie licząc skryptów dłużnych. Wyciągnijmy z tego wnioski.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#WojciechBłasiak">Trudno nie dostrzec w tym miejscu możliwości powrotu zaakceptowanego w 1989 r. przez ówczesny rząd Mieczysława Rakowskiego i przedstawicieli ówczesnej opozycji „solidarnościowej” tzw. planu George'a Sorosa. Ten plan, okryty po dziś dzień zmową milczenia, zakładał obowiązkowe przekazanie — w zamian za długi PRL — wprost pakietu kontrolnego 25–30% akcji polskich przedsiębiorstw w ręce zagranicznych wierzycieli Polski.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#WojciechBłasiak">I tutaj docieramy do jeszcze poważniejszego pytania: W jakim stopniu — w „Strategii dla Polski” i w ogóle w jakiejkolwiek strategii — obcy kapitał, i w jakiej wielkości, może być rzeczywiście źródłem szybkiego wzrostu gospodarczego Polski? Do tego trzeba podejść bez ideologii i bez emocji. Sugerowany nieustannie od 1989 r. masowy napływ dużej ilości obcego kapitału okazał się złudny. Najpierw trzeba by było odpowiedzieć na pytanie podstawowe (tego nie ma w tym dokumencie): czy Polska była, jest i będzie importerem czy też eksporterem kapitału? Jak na razie, w związku ze spłatą, wydaje się skazana na to, by być eksporterem kapitału. Przypomnijmy, że w latach 1995–2004 koszty obsługi zadłużenia zagranicznego wyniosą bez rat kapitałowych około 23 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#WojciechBłasiak">Ale jest jeszcze ważniejszy problem, tj. problem zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Otóż, naszym zdaniem, zamiana znaczącej części długów na własność, w obecnych warunkach, zwłaszcza w kontekście powszechnej prywatyzacji, funkcjonowania narodowych funduszy inwestycyjnych, czy zasadnicze znaczenie zagranicznych inwestycji dla restrukturyzacji polskiej gospodarki oznaczają groźbę - nie mówię, że konieczność, groźbę - utraty możliwości kształtowania własnych struktur gospodarczo-technologicznych, będą one bowiem w coraz większym stopniu kształtowane zgodnie z potrzebami i interesami obcych gospodarek, dzięki polityce inwestycyjnej, kadrowej i repatriacji zysku. O tej repatriacji zysku zwykle się nie wspomina.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#WojciechBłasiak">W warunkach ostrej konkurencji ekonomicznej i walki o rynki zbytu na wysoko przetworzone produkty przemysłowe i rolne grozi to ograniczaniem i niszczeniem konkurencyjnej produkcji przemysłowej w Polsce oraz rozwijaniem i lokalizacją tylko takiej produkcji, która jest na niskich szczeblach technologicznych przetwórstwa przemysłowego. Oznacza to groźbę przekształcenia Polski coraz szybciej i w coraz większym stopniu w kraj głębokiego zaplecza gospodarczego Europy Zachodniej, w kraj względnie prymitywnej pracy fizycznej i nisko przetworzonej produkcji, kraj taniej siły roboczej oraz strukturalnego, masowego i chronicznego bezrobocia. Oznacza to groźbę likwidacji popytu na polską myśl naukową i inżynieryjno-techniczną oraz pracę wysoko kwalifikowaną. Grozi to spadkiem popytu na polskich pracowników naukowych i naukowo--badawczych, kadrę inżynieryjną i kadrę specjalistyczną.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#WojciechBłasiak">Tak się zresztą działo i dzieje we wszystkich krajach Trzeciego i Czwartego Świata, których strategia wzrostu oparta jest na założeniu zależnego i peryferyjnego rozwoju. W wypadku wszakże Polski ta strategia ma wymiar jeszcze demograficzny, żeby nie powiedzieć wręcz biologiczny.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#WojciechBłasiak">W 1975 r. twórca Klubu Rzymskiego prof. D. L. Meadows oszacował, że Polska jako zaplecze energetyczne i surowcowe Europy powinna mieć optimum ludnościowe w wysokości 15 mln ludzi; w takiej strukturze gospodarczo-technologicznej jest to optymalna liczba, reszta będzie zbędna. Otóż przewidywania Meadowsa mogą się spełnić, jeżeli ta peryferyzacja będzie głęboka. Mamy w tej chwili 3 mln oficjalnie zarejestrowanych bezrobotnych, a jeśli dodamy bezrobocie ukryte, na wsi i w mieście, to, jak można przypuszczać, liczba bezrobotnych dochodzi do 4,5 mln, z perspektywą osiągnięcia górnego pułapu 5 mln. Ponieważ na jednego zatrudnionego przypadają ponad dwie osoby towarzyszące, to już w chwili obecnej liczba ludności zbędnej w sposób strukturalny i chroniczny wynosi około 12–15 mln. Co rząd z tym problemem zamierza zrobić? To jest demograficzny i biologiczny wymiar zależnej, peryferyjnej transformacji ustrojowej. Jeśli ta strategia będzie kontynuowana, grozi nam zepchnięcie w wymiarze już historycznym kilkunastu milionów Polaków, głównie zresztą ze wsi i małych miasteczek, poza obieg gospodarki towarowo-pieniężnej, a w konsekwencji może to oznaczać marginalizację, aż do procesu wyniszczania cywilizacyjnego i biologicznego.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#WojciechBłasiak">Konfederacja odrzucała i odrzuca wszelkie strategie zależnego i peryferyjnego rozwoju gospodarczego jako zasadniczo sprzeczne w wymiarze cywilizacyjno-gospodarczym i społeczno-kulturowym z polską racją stanu. Staliśmy i stoimy na stanowisku, że nasz kraj stać na suwerenną strategię współzależnego rozwoju w ramach nowoczesnej integrującej się Europy. I wierzymy, że Polska jest tego warta.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#WojciechBłasiak">Konfederacja przedstawiła w dość obszernym dokumencie programowym w czerwcu zeszłego roku swoją strategię suwerennego i współzależnego rozwoju Polski. Jesteśmy gotowi współdziałać z każdą formacją polityczną, która taką zasadę strategiczną przyjmie w swojej koncepcji rozwoju. Niestety, na razie przynajmniej, przedstawiona przez rząd strategia nas do takiej akceptacji nie skłania. Uważamy, że suwerenność ekonomiczna w rozumieniu nowoczesnym, chodzi o możliwości kształtowania w dłuższej perspektywie historycznej własnych, zgodnych z interesem narodowym struktur gospodarczo-technologicznych i społeczno-kulturowych, ma zasadnicze znaczenie nie tylko polityczne czy państwowe, ale w naszych warunkach również biologiczne i demograficzne. I właśnie w tej współzależnej, współpracującej, ale i współkonkurującej Europie ta na nowo zdefiniowana strategia suwerennego rozwoju ma według nas znaczenie podstawowe. Ona zadecyduje o miejscu Polski i Polaków w Europejskim i światowym podziale pracy. Ta strategia rozstrzygnie, czy Polska stawać się będzie krajem pracy coraz bardziej twórczej, czy też odtwórczej i fizycznej, czy Polska stawać się będzie w coraz większym stopniu krajem pracy kwalifikowanej, czy też dekwalifikowanej i prymitywnej.</u>
          <u xml:id="u-21.16" who="#WojciechBłasiak">Problem miejsca Polski w integrującej się Europie to właśnie problem miejsca Polski w europejskim i światowym podziale pracy. Europa, jak to powiedział kiedyś wielki polski filozof Stanisław Brzozowski, to nie jest pojęcie geograficzne, to jest pewien poziom siły produkcyjnej, pracy. Jeżeli dany naród, dany kraj nie potrafi na nim żyć, staje się tworzywem historii. I to ostrzeżenie musimy mieć na uwadze. Wierzymy, że prędzej czy później takiej strategii Polska się doczeka. Na razie oczekujemy na nią nadal.</u>
          <u xml:id="u-21.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#JózefOleksy">Proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#WitoldFirak">Posiedzenie Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego odbędzie się w dniu dzisiejszym o godzinie 19.30 w gmachu Sejmu w sali kolumnowej. Materiały dotyczące posiedzenia są w skrytkach poselskich w dolnej palarni.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#WitoldFirak">Bezpośrednio po ogłoszeniu pierwszej przerwy w sali nr 14 w budynku G odbędzie się posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz Komisji Ustawodawczej - zespół pana posła Jerzego Jaskierni.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#WitoldFirak">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sali nr 101 odbędzie się posiedzenie Klubu Parlamentarnego Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#WitoldFirak">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy odbędzie się zebranie Klubu Parlamentarnego Unii Wolności w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#WitoldFirak">Zebranie Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sali nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#JózefOleksy">Ogłaszam przerwę do godz. 11.30.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 do godz. 11 min 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#AleksanderMałachowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#AleksanderMałachowski">Przypominam, iż kontynuujemy dyskusję nad informacją o strategicznych kierunkach działania rządu.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Eysymontta z Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#AleksanderMałachowski">Na sali jest pustawo, ale tak jest zawsze po przerwie.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#JerzyEysymontt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny BBWR przyjął z zadowoleniem pojawienie się dokumentu „Strategia dla Polski”. Przyjęliśmy go przede wszystkim jako deklarację intencji. I podzielamy wiele z tych intencji, jak na przykład: zapewnienie warunków ustabilizowanego wzrostu gospodarczego, obniżenie inflacji, redukcja długu publicznego, otwartość gospodarki, kontynuowanie i dokończenie przebudowy administracji rządowej. Jednak muszę przyznać, że tu nasze zadowolenie się kończy. Niektóre z tych wątków pojawiały się zresztą wcześniej zarówno w programach, jak i w praktyce działania innych rządów, nazywanych zbiorczo solidarnościowymi. Chciałbym gwoli historycznej prawdy powiedzieć, że pierwszy wieloletni program gospodarczy przedstawił rząd Jana Olszewskiego na kilkanaście dni przed swoim upadkiem. Oczywiście proszę tego nie traktować jako jakiejkolwiek analogii sytuacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#JerzyEysymontt">Tak więc chciałbym przejść do niektórych aspektów związanych z omówieniem tego dokumentu, pomijając na pewno ważne konteksty i treści ukryte, o których wiele już na tej sali mówiono. Otóż strategia zawiera co najmniej dwa nurty: jeden to nurt polityczno-gospodarczy - i on jest może nieco bardziej przejrzysty, chociaż nie budzi też wątpliwości; i drugi to nurt ustrojowy. Co do nurtu ustrojowego, to poza ogólną deklaracją - rzecz jasna, że ją akceptujemy - reformy zmierzającej w kierunku gospodarki rynkowej, jeśli przejdziemy do szczegółów, w które dokument nie obfituje o tyle, o ile nie obfituje w ich rozwinięcia, to mamy przede wszystkim wątpliwości co do sprawy prywatyzacji. To wynika z naszego programu, naszej - powiedziałbym: skromnej - ideologii, w której to zagadnienie zajmuje bardzo ważne miejsce. Nasza wątpliwość może się zamykać w pytaniu: czy przypadkiem proponowana komercjalizacja, w której zresztą znaleźć można wiele racjonalnych przesłanek, nie ma być wstępem tylko zamiast prywatyzacji. Przyznam się, że takiej naszej obawy ani lektura dokumentu, ani dotychczasowe wyjaśnienia całkowicie nie rozwiały.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#JerzyEysymontt">Druga kwestia dotyczy odpowiedzi na pytanie, na kim właściwie - w sensie sił społecznych, a po części także politycznych - program ten ma opierać swój sukces. W programie mówi się słusznie, że trzeba kumulować środki - w części dotyczącej polityki gospodarczej jest wyraźnie, nawet liczbowo, przewidziane przyspieszone inwestowanie; inwestycje wyprzedzają wzrost produktu krajowego brutto. Trzeba więc znaleźć na to środki i słusznie zakłada się, że środków tych trzeba szukać głównie w kraju.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#JerzyEysymontt">Pozostaje jednak otwarte pytanie — przynajmniej w naszym odbiorze — skąd wziąć te środki; kto za to zapłaci. My nie deklarujemy swojej lewicowości, tak jak np. klub Unii Pracy, co zresztą w tym klubie wysoce szanuję, bo ich ideowość, ich lewicowość, jest faktycznie dość wyraźnie sprecyzowana. Tak więc raczej interesowalibyśmy się wsparciem przedsiębiorców; wsparciem tej szerokiej sfery, bo wielkich kapitalistów w Polsce nie mamy, a nawet ci, którzy są u nas wielcy, to pewno w wymiarze światowym są bardzo mali. Pytamy, czego naprawdę może się spodziewać ta grupa, licząca już jednak 1,5–2 mln drobnych i średnich przedsiębiorców, naszym zdaniem, mogąca być jedynym gwarantem dokonania tej akumulacji.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#JerzyEysymontt">Z tym zagadnieniem od razu łączy się hasło, które jest nam bliskie - hasło partnerstwa. My w swoim programie stawiamy taką kwestię, że chcielibyśmy zachować symetrię między przedsiębiorczością a partnerstwem. Otóż partnerstwo to także udział pracowników, ale rozumiany w bardzo określony sposób, tzn. gwarantujący ich prawa, gwarantujący możliwość znajdowania kompromisu z interesami pracodawców. Mam tu na myśli uczestnictwo, które nie jest wyrażane głównie poprzez roszczenia, ale poprzez zaangażowanie. I tutaj sprawa następna. Naszym zdaniem, bez czegoś, co nazywamy może zbyt ogólnie (ale jednak istnieje intuicja społeczna w tym zakresie) uwłaszczeniem, szerokim uwłaszczeniem społeczeństwa, nie dokona się ta podstawowa przemiana psychospołeczna w najbardziej potencjalnie aktywnych warstwach naszego społeczeństwa. Nie sądzimy, aby bez tego można było osiągnąć sukces.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#JerzyEysymontt">Przechodząc do kwestii polityczno-gospodarczych, których moim zdaniem jest tu więcej, to nasuwa się pytanie nr 1 i zarazem zastrzeżenie dotyczące znanej wady, polegającej na nadmiarze słusznych celów. (Sprawa jest znana jeszcze sprzed wielu lat, kiedy istniała zupełnie inna gospodarka.) Proszę państwa, trzy główne cele, jakie już na wstępie się określa, to wzrost, stabilizacja rozumiana jako obniżenie inflacji, obniżenie deficytu budżetowego, redukcja długu i poprawa warunków bytu. Nie, nie można powiedzieć jednoznacznie, że są to cele sprzeczne, ale jeżeli się nie mówi o tym, co najpierw, a co potem, co ważniejsze, a co mniej ważne - tak z całą brutalnością - to możliwość zaistnienia sprzeczności w realizacji takich celów jest bardzo wyraźna. Sądzę, że niejeden program gospodarczy załamał się w praktyce z tego powodu, że nie było wiadomo, który z tak sformułowanych celów w wypadku trudności i komplikacji ma pierwszeństwo. Chcielibyśmy znać odpowiedź na to pytanie.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#JerzyEysymontt">Jesteśmy za tym, żeby eksport był lokomotywą polskiej gospodarki - to zostało bardzo wyraźne zapisane w strategii - tylko nie wiemy dokładnie, jak się to ma do postulatów na temat ochrony rynku krajowego, a w szczególności do takich działań, jak na przykład wprowadzenie opłat wyrównawczych.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#JerzyEysymontt">Chcę też powiedzieć coś o sprawie, która może ma charakter „techniczno-narzędziowy”, ale moim zdaniem może w poważnej mierze zaważyć nad tą debatą. Otóż jest to strategia jednowariantowa. Autorom wolno tak zrobić. Nie chcę powiedzieć złośliwie, że to jest powrót do tzw. jedynej słusznej racji, ale zaznaczam jedno: moim zdaniem, na moje wyczucie jako ekonomisty, jest to założenie optymistyczne — czyli wariant, który nam przedstawiono, jest de facto wariantem optymistycznym. Zadaję pytanie: Co będzie, jeżeli będzie gorzej? Moim zdaniem jest to pytanie polityczne. Ta sala powinna spróbować na nie odpowiedzieć, bo jeśli będzie gorzej, jeśli wzrost gospodarczy akurat nie będzie taki, jeśli inflacja będzie wyższa, to także budżet będzie inaczej wyglądał, niż tu się zakłada, a przecież budżet nadal pozostaje jednym z głównych instrumentów realizacji polityki państwa. Wtedy trzeba będzie sobie powiedzieć, co jest nienaruszalne w wymiarze realnym, a czym możemy manewrować. Zdania na ten temat mogą być bardzo podzielone. Nie mam pretensji do rządu, że ma takie czy inne poglądy w tej sprawie — mam pretensję o to, że, po pierwsze, te poglądy nie są jasno wyrażone, po drugie, że to pytanie otwarcie i jasno nie zostało postawione wobec całej sali. Tak więc ten, zdawałoby się, techniczny czy metodologiczny aspekt strategii moim zdaniem jest niestety istotną przeszkodą w prowadzeniu politycznej debaty — tak, politycznej — i dokonywaniu politycznych wyborów, bo polityczne wybory, jak rozumiem, leżą właśnie w gestii tej sali.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#JerzyEysymontt">Na koniec — bo można by mówić długo i na pewno nawet względnie interesująco, ale mam mało czasu — pytanie o to, jak intencje, te najlepsze intencje, które chcielibyśmy odczytać, a które są zapisane w tej strategii, potwierdzają się w dotychczasowych działaniach rządu. Tu mamy dwojakie wątpliwości. Na przykład mówi się o tym, że rząd będzie dążył do zredukowania — a w każdym razie niezwiększania — podatków, a tak się składa, że praktyka jak dotychczas idzie w inną stronę. Nie ma tu jednoznacznego zapisu w rodzaju: w ciągu tych lat — do 1997 r. — obciążenia podatkowe w żadnym wypadku nie zostaną zwiększone, bądź wyraźnego stwierdzenia, w jakim wypadku będą zwiększone, w jakim będą utrzymane, a w jakim ewentualnie ulegną zmniejszeniu. To też wiąże się trochę z wariantowością.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#JerzyEysymontt">Inna wątpliwość dotyczy tego, co jest czasami nazywane recentralizacją. Naprawdę można przytoczyć kilka przykładów działań z ostatnich miesięcy, które wskazują, że takie tendencje nie są obce temu rządowi — nie wiem, czy też tej koalicji. Nie mam podstaw twierdzić, że one są wszechogarniające, że są powszechne, jednak gdy odczytuję ustawę o BGŻ, gdy przyglądam się temu, co się dzieje w zakresie administracji i działań związanych z samorządami — są wielkie niejasności co do tego, czy samorządy dostaną faktycznie więcej pieniędzy, czy nie — gdy myślę o pewnych wątkach związanych z polityką przemysłową realizowaną de facto poprzez jakieś tam administracyjne decyzje (kolega Bugaj mówił, że jej nie ma, a ja się obawiam, że ona jest, tylko nie wyrażona) — tak jest to rozumiane — to mam co do tego wątpliwości. Całkowicie zgadzam się z prof. Kołodką: państwo minimum. To jest również nasz cel, tylko mam wątpliwości, czy faktycznie w kierunku tego państwa minimum zmierzamy. Państwo minimum a zarazem państwo, które daje niewielkie gwarancje, ale pewne. Również w sferze społecznej ja tego nie znajduję. Uważam, że to jest raczej obiecywanie: damy dość duże gwarancje, tylko niestety nie znajduję potwierdzenia pewności tych gwarancji, nie znajduję potwierdzenia tego, że ludzie otrzymają to, co im się obiecuje. Jestem natomiast głęboko przekonany, że nie można obiecać dużo. Gdybym to ja prezentował ten program — byłoby mi łatwiej, bo nie jestem centrolewicą — tobym powiedział kategorycznie: Tak, dostaniecie bardzo niewiele, ale to, co obiecamy, będzie na pewno spełnione. I na tym, moim zdaniem, polega zaufanie do rządu - i do rządu, i do koalicji.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#JerzyEysymontt">Z przyjemnością słuchałem - jak zawsze dobrze skonstruowanego - przemówienia posła Borowskiego. Wspominał o potrzebie zaufania. Zgadzam się. Każdemu rządowi jest to potrzebne. Ale żeby było zaufanie, muszą być spełnione warunki, które, naszym zdaniem, dzisiaj jeszcze spełnione nie są.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#JerzyEysymontt">Dlatego też, biorąc te plusy i minusy pod uwagę i starając się wyważyć stanowisko, będziemy się jeszcze zastanawiać, jak je wyrazimy w głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#AleksanderMałachowski">Było to ostatnie wystąpienie w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do wysłuchania wystąpień w imieniu kół parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#AleksanderMałachowski">Jako pierwszy zabierze głos pan poseł Roman Kurzbauer z Parlamentarnego Koła Mniejszości Niemieckiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#RomanKurzbauer">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę odnieść się do drugiego punktu dokumentu programowego „Strategia dla Polski”, dotyczącego reformy systemu zabezpieczenia społecznego. Zgadzam się z diagnozą, że następuje pogarszanie się stanu zdrowia obywateli naszego kraju, i z tym, że nie jest możliwe finansowanie przez obecny budżet sfery socjalnej. Zgadzam się z kierunkiem proponowanych zmian, ale dostrzegam niebezpieczeństwo tkwiące w rozbieżności między teorią a praktyką, między marzeniem a możliwościami. To jest typowo romantyczne mierzenie sił na zamiary, a nie zamiarów według sił.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#RomanKurzbauer">Sądzę, że to, co proponuje rząd, nie jest możliwe do zrealizowania bez dużych nakładów finansowych. Skąd na to wziąć pieniądze? Społeczeństwo nie może ponosić tych kosztów. Już teraz jest ono na granicy wytrzymałości finansowej. Faktem jest zmniejszenie skali zaangażowania budżetu państwa, czyli eliminacja dotychczasowych subwencji na służbę zdrowia, co budzi duże zaniepokojenie. Zdaję sobie sprawę, że każda regulacja powinna być perspektywiczna, obliczona na wiele lat. Cieszę się więc, że rząd za jeden z priorytetów swojej działalności uznaje systemowe rozwiązania dotyczące kwestii zabezpieczenia społecznego. Nierozwiązanie tego problemu we właściwym czasie mogłoby doprowadzić do wybuchu niezadowolenia społecznego o nieobliczalnym zasięgu i nieobliczalnych skutkach. Wiem jednak, że reforma ta wymaga ogromnych nakładów finansowych. Aby to uzmysłowić, posłużę się przykładem reformy systemu ubezpieczeń społecznych w nowych landach niemieckich, gdzie mieszka około 16 mln ludzi. Rząd federalny na cele tej reformy wyasygnował 2 mld marek, co okazało się później sumą nie w pełni wystarczającą. W 1989 r. detaszował na teren byłego NRD ok. 4 tys. pracowników zachodnioniemieckich kas chorych, którzy rozpoczęli pracę nad przekształcaniem systemu ubezpieczeń. W Polsce, jeśli chcemy dokonać takiej samej, efektywnej zmiany systemu ubezpieczeń społecznych — jeśli się weźmie pod uwagę liczbę mieszkańców — potrzebujemy ok. 5 mld marek i ok. 10 tys. pracowników. Skąd wziąć taką kwotę na ten cel? Skąd wziąć wyszkolonych pracowników, ludzi rzetelnie przygotowanych, specjalistów? Nie zapełni tej luki inicjatywa kilku akademii ekonomicznych, m.in. katowickiej, gdzie utworzono studia podyplomowe z zakresu ubezpieczeń społecznych, na które ma zostać przyjętych w tym roku ok. 30 osób. Chcąc zreformować system ubezpieczeń społecznych, potrzebujemy — według bardzo szacunkowych danych — przynajmniej 13–15 tys. przeszkolonych w tym kierunku ludzi. Nie można przyjąć wszystkich, którzy teraz pracują w ubezpieczalniach społecznych, bo są oni merytorycznie nie przygotowani do tego zadania. Jak więc rząd zamierza zrealizować ten punkt programu? Kierunek zmian, moim zdaniem, jest dobry, koncepcja słuszna, tym bardziej więc dramatycznie brzmi pytanie o fundusze na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#RomanKurzbauer">Następną sprawą, która wymaga omówienia, jest zmiana statusu prawnego i organizacyjnego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jak wszyscy wiemy, ZUS jest monopolistą i do tej pory nie ma żadnych uwarunkowań prawnych umożliwiających wejście zachodnich kas chorych na nasz rynek. Bez tego nie wyobrażam sobie rozwoju systemu ubezpieczeń zdrowotnych, choć przedsięwzięcie to za pomocą zachodnich kas jest ryzykowne. Należy więc dokładnie określić formę i zakres działania kas, które będą tworzyły kasy chorych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#RomanKurzbauer">Kolejna kwestia, którą chciałem się zająć, związana jest z ppkt. IV zatytułowanym: Zagrożenia. Znajduje się tam sformułowanie o braku woli lub możliwości politycznych przeprowadzenia proponowanych zmian i stępieniu ostrza istoty reform w kompromisach i rozwiązaniach zastępczych. Sądzę, że nie jest to największym zagrożeniem, bo zarówno wola, jak i możliwości polityczne są, z czego wszyscy sobie zdajemy sprawę, natomiast brakuje podstaw finansowych, często prawnych. I to stanowi, moim zdaniem, największe zagrożenie zaproponowanych zmian. Natomiast koncepcja ich stopniowej realizacji budzi też wiele wątpliwości. Jednak szczególny niepokój budzi główne kryterium wykonawcze, mówiące o zwiększeniu środków pozabudżetowych w finansowaniu ubezpieczenia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#RomanKurzbauer">Podsumowując swoją krótką wypowiedź, pragnę podkreślić, że wszystkie proponowane w tym punkcie rozwiązania teoretycznie są dobre i słuszne, ale praktycznie niemożliwe, właściwie nieosiągalne. Tak więc propozycje reformy systemu ubezpieczenia społecznego pozostają jednak spisem pobożnych życzeń i romantycznym mierzeniem sił na zamiary. I takimi pozostaną, jeżeli rząd nie przeznaczy na ten cel i nie uruchomi dużych środków finansowych. Głównym kryterium wykonawczym reformy nie może być zwiększenie udziału środków pozabudżetowych. To jest złe i może spowodować nieobliczalne skutki społeczne. Konsekwencje finansowe reformy systemu zabezpieczenia społecznego muszą być przewidziane i wpisane w plan budżetowy. Nie może za nią płacić społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Piotra Ikonowicza z Polskiej Partii Socjalistycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#PiotrIkonowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na wstępie chciałbym powiedzieć, iż zgadzam się z wnioskiem Unii Wolności — został on odrzucony — co do tego, by ta debata była debatą długą, a jednocześnie chciałbym wyrazić zdziwienie, jak małym zainteresowaniem Klubu Parlamentarnego Unii Wolności cieszy się debata. Czy jest to znowu wyjście na znak protestu? Jeżeli chodzi o wypowiedź, która mi szczególnie utkwiła w pamięci, to jest wypowiedź pana dr. Błasiaka, z której wieloma wątkami dotyczącymi sytuacji Polski na rynku międzynarodowym się zgadzam, w związku z tym nie będę się nad tym dalej rozwodził.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#PiotrIkonowicz">„Strategia dla Polski” jest napisana trochę innym językiem niż dotychczasowe dokumenty, które przychodziły z Ministerstwa Finansów. Ten język wskazuje już pewne problemy, pewne zagrożenia, natomiast brakuje tutaj rozstrzygnięć, postawienia kropki nad „i”, wskazania środków realizacji i odparcia zagrożeń. Jest kilka dziedzin w tej strategii, które budzą szczególne wątpliwości Polskiej Partii Socjalistycznej. Dotyczy to przede wszystkim polityki prywatyzacyjnej, gdzie jest najmniej nowych propozycji i najwięcej pobożnych życzeń.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#PiotrIkonowicz">Również część poświęcona zwalczaniu bezrobocia nie jest właściwie niczym nowym. Mamy też zastrzeżenia i wątpliwości związane z kształtowaniem zbiorowych stosunków pracy. Brak praktycznie jakiejkolwiek artykulacji dotyczącej polityki przemysłowej rządu na najbliższe lata, brak podstawowych rozstrzygnięć w takich dziedzinach, jak polityka handlu zagranicznego czy polityka pieniężna.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#PiotrIkonowicz">Zacznę może od problemu walki z bezrobociem. Otóż zgadzamy się z autorami tego dokumentu, iż należy podjąć aktywne formy zwalczania bezrobocia i tworzyć nowe miejsca pracy. Jednakże zaproponowane w strategii instrumentarium praktycznie nie różni się od tego, co stosowano przez ostatnie pięć lat i co nie dało zbyt wyraźnych efektów. Brak natomiast wyraźnych instrumentów pokazujących, jak można zahamować proces likwidacji już istniejących miejsc pracy. Brak również instrumentów polityki regionalnej. Jesteśmy zdania, że zamiast nadawać nadzwyczajne uprawnienia poszczególnym wojewodom, należy po prostu dać im uprawnienia do prowadzenia tego rodzaju polityki.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#PiotrIkonowicz">Niemniej głównym punktem, w którym będziemy się z rządem spierać, jest prywatyzacja. Dokument akceptuje praktycznie wszystkie dotychczasowe ścieżki prywatyzacji, a na końcu poświęconej temu części mamy wytłuszczonym drukiem takie zdanie: „Zagrożenie — społeczny lęk przed prywatyzacją”. Otóż ów społeczny lęk przed prywatyzacją wiąże się z faktem, iż dotychczas prywatyzacja nie prowadziła do wzrostu rentowności, a jedynie do utraty miejsc pracy i dochodów budżetowych. Dotyczy to również wdrażanego obecnie programu narodowych funduszy inwestycyjnych. Sprowadzi się on do tego, że Polska pożyczy pół miliarda dolarów, które zostaną przejedzone przez spółki zarządzające. Pieniądze te nie trafią do tych firm i myślę, że tutaj forma jakiejś prywatyzacji pracowniczej, jakiegoś leasingu dla załóg byłaby lepsza, zwłaszcza że większość przedsiębiorstw, które przystąpiły do narodowego programu funduszy inwestycyjnych, to przedsiębiorstwa w bardzo złej kondycji ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#PiotrIkonowicz">Jeżeli chodzi o inną formę prywatyzacji, której znowu strategia nie wyklucza, tylko nawiązuje się tu do problemu ratowania istniejących miejsc pracy, to wyjątkowo długa, ciężka i kosztowna droga prywatyzacji likwidacyjnej. Taką drogę należałoby w tej strategii wyraźnie odrzucić, a tego nie zrobiono. Mamy bardzo wiele skandalicznych przykładów posługiwania się tą ścieżką przez nieuczciwą kadrę menedżerską, która prowadzi celowo do rujnowania przedsiębiorstw, aby je tanio kupić. Szczególnie skandaliczna była jedna z ostatnich przed wyborami decyzji Rady Warszawy, która postawiła w stan likwidacyjnej prywatyzacji 36 firm podlegających wojewodzie warszawskiemu bez jakichkolwiek konsultacji z tymi zakładami.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#PiotrIkonowicz">Pomysł, aby część gospodarki oddać za długi, wzmocniony jeszcze dopuszczeniem inwestorów zagranicznych do zamieniania długu publicznego, a więc wewnętrznego, na udziały w prywatyzowanych przedsiębiorstwach, jest bardzo niebezpieczny. Zgadzam z tymi głosami, które przestrzegają przed utratą kontroli nad własną gospodarką, jeżeli nie odpowiemy sobie na kardynalne pytania: jaką część naszej gospodarki oddamy za długi i co nam jeszcze zostanie i jaką część długu jesteśmy w stanie w tym trybie pokryć? Są to pytania zasadnicze, na które również nie znaleźliśmy odpowiedzi w dokumencie „Strategia dla Polski”.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#PiotrIkonowicz">Mówi się o demonopolizacji gospodarki. Chcę powiedzieć, że jest to stary neoliberalny język, który zakłada, że istnieje gdzieś na świecie wolnorynkowa, wolnokonkurencyjna gospodarka, w której nie stosuje się nagminnie praktyk monopolistycznych. Takiej gospodarki oczywiście nie ma i musimy sobie zadać brutalnie pytanie, czy tworzymy własne holdingi i opieramy się monopolistycznym praktykom koncernów zachodnich, czy też udajemy, że istnieje wolny rynek i skazujemy się na to, że te koncerny i monopole zachodnie i monopolistyczne praktyki doprowadzą do wykupienia i zrujnowania polskich podmiotów gospodarczych. Klasycznym przykładem takich praktyk jest tutaj wspominana z tej trybuny już dzisiaj Huta Lucchini. Huta Lucchini jest monopolistą w wytwarzaniu stali łożyskowej. Huta Lucchini dzisiaj strajkuje, a nawet kiedy nie strajkowała, firma Lucchini stosowała się do strategii zachodnich koncernów gospodarczych, które wstrzymują produkcję, żeby podtrzymywać cenę, w związku z czym Polskie Zakłady Łożyskowe mają dzisiaj spore zamówienia i nie są w stanie się z nich wywiązywać, ponieważ polityka zachodnich koncernów, m.in. reprezentowana przez Lucchini, nie pozwala na rozwój produkcji. To ma przełożenie na cały przemysł samochodowy, maszynowy itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#PiotrIkonowicz">I znowu pojawia się problem kompetencyjny, problem prywatyzacji, problem tego, jak to właściwie ma wyglądać. Bo jeżeli, słusznie zresztą, mówi się o powołaniu Skarbu Państwa, instytucji zarządzania własnością państwową, to czy pozostaniemy przy, moim i naszym zdaniem, chorej strukturze, w której wszystkie jednoosobowe spółki Skarbu Państwa zarządzane są przez Ministerstwo Przekształceń Własnościowych? Bo jaka może istnieć polityka przemysłowa, jaka może istnieć strategia gospodarcza i przemysłowa, jeżeli istnieje taki konflikt, spór kompetencyjny, i kiedy na przykład wszystkie polskie huty praktycznie są już spółkami akcyjnymi podlegającymi ministrowi Kaczmarkowi. Tymczasem jakby nie ma żadnego przełożenia między tą polityką przemysłową i tymi resortami oraz między konstrukcją skarbu państwa a dotychczasową polityką prywatyzacyjną i nadmiernymi kompetencjami Ministerstwa Przekształceń Własnościowych, którego likwidację nie raz już z tego miejsca postulowaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#PiotrIkonowicz">Nie ma też poważnych rozstrzygnięć dotyczących polityki pieniężnej. Trzeba sobie wreszcie zadać pytanie: Czy w ogóle można mówić o strategii finansowej rządu, w momencie kiedy o wszystkim rozstrzyga prezes NBP, jedna osoba o bardzo wyraźnych poglądach monetarystycznych? I czy nie czas już, abyśmy spróbowali powołać do życia jakąś radę gospodarki pieniężnej, w której zasiadaliby przedstawiciele różnych szkół ekonomicznych, a nie tylko szkoły monetarnej?</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#PiotrIkonowicz">W „Strategii dla Polski” nie rozstrzyga się też jednej z zasadniczych kwestii, która przesądza o tym, czy będziemy mieli postulowane w tym dokumencie równouprawnienie sektorów, a więc to, co Polska Partia Socjalistyczna postuluje od początku, mianowicie system gospodarki mieszanej, a nie gospodarki liberalno-rynkowej ze zdecydowaną przewagą własności prywatnej bądź też praktycznie wyłącznie z własnością prywatną. Trzeba sobie zadać pytanie: Czy jednoosobowe spółki skarbu państwa to jest nadal forma przejściowa do dalszej prywatyzacji, czy jest to trwały element w polskiej gospodarce, czy są to po prostu skomercjalizowane podmioty gospodarcze, które będą trwały, które będą się rozwijać i które będą zarządzane właściwie i po gospodarsku z chwilą przyjęcia ustawy o skarbie państwa.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#PiotrIkonowicz">Nie zniesiono popiwku i w tym dokumencie o tym praktycznie się nie rozstrzyga. Mówi się o tym, że istnieje zagrożenie, że trzeba będzie administracyjnie regulować płace w wypadku, kiedy coś innego nie wyjdzie, ale co ma nie wyjść, nie wiadomo.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#PiotrIkonowicz">Nie zostało również rozstrzygnięte, czy Polska ma swoim eksportem podbijać zachodnie rynki, podbijać rynki EWG, co wydaje się dziś utopią, czy też nasz związek z EWG ma mieć charakter pozyskiwania technologii, kapitału, podwyższania standardu naszej produkcji. Przecież jednak główna szansa, aby wielkie ilości naszego eksportu znalazły nabywców, to ekspansja na Wschód. Mówi się wprawdzie o otwieraniu tych rynków, ale nie rozstrzyga się dylematu zasadniczego, czy nasza strategia gospodarcza wiąże się z ekspansją na Zachód, w której realność raczej wątpimy, czy też będziemy starali się zdobywać rynki wschodnie i tutaj się zdecydowanie orientować. Takie rozstrzygnięcie wydaje nam się dzisiaj absolutnie konieczne.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#PiotrIkonowicz">Mówi się też o pewnych preferencjach dla krajowego kapitału. I tu oczywiście staje przed nami problem tego, jak ten kapitał powstał, jak na przykład my socjaliści mamy ustosunkować się do tej tezy. Są dwie drogi. Jedna droga polegałaby dzisiaj na rozliczeniu tego kapitału co do grosza i oznaczałaby po prostu likwidację kapitału prywatnego w Polsce, ponieważ większość tego kapitału powstała w sposób nieuczciwy. My tę drogę odrzucamy i zgadzamy się z tezą, jakby częściowo zawartą implicite w strategii, że polski kapitał należy chronić. Ale można to czynić pod jednym warunkiem, że on przejdzie na stronę polskiej gospodarki, na stronę rządu i polskiego społeczeństwa i nie będzie otwierał naszych rynków tak, aby zostały zalane obcymi towarami; nie będzie agentem interesów zagranicznych koncernów, tylko będzie współgrał z nami, tu będą płacone podatki, tu będą inwestycje. To jest warunek bardzo trudny do spełnienia, mówi się o tym w punkcie dotyczącym wchłaniania szarej strefy. Kończy mi się czas, więc tego wątku nie będę rozwijał.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#PiotrIkonowicz">Spróbuję jeszcze powiedzieć bardzo krótko o jednej sprawie. Mówi się o wzroście gospodarczym, trzeba więc sobie zadać zasadnicze pytanie, czy ten 4,5-procentowy wzrost dotyczy całego społeczeństwa, czy też może jest tak, jak sądzimy - że w bardzo niewielkiej grupie nastąpił wzrost dochodów rzędu kilkudziesięciu procent, a zdecydowana większość społeczeństwa odczuła obniżenie poziomu dochodów. Jeżeli planujemy wdrożyć jakąkolwiek strategię, to musimy zapytać nasz rząd i pana ministra finansów, który jest głównym autorem strategii, o to, jaka część społeczeństwa odczułaby - gdyby to wszystko, co pan tu zapowiada, się udało - wzrost dochodów, wzrost poziomu życia. Czy to będzie większość czy mniejszość społeczeństwa?</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#AleksanderMałachowski">Było to ostatnie wystąpienie w imieniu kół parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do wysłuchania wystąpień indywidualnych. Do głosu zapisanych jest 27 posłów.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#AleksanderMałachowski">Jako pierwsza zabierze głos pani posłanka Ewa Spychalska z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#EwaSpychalska">Panie Marszałku! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Program „Strategia dla Polski” był po raz pierwszy publicznie zaprezentowany przez pana prof. Kołodkę na III Kongresie OPZZ. Przyjęliśmy ten program z dużym zainteresowaniem i nadzieją. Zainteresowaniem — dlatego że jest to pierwszy od lat dokument rządowy kreślący długookresową perspektywę rozwoju. Nadzieją — dlatego że został opracowany przez rząd koalicyjny, którego program wyborczy poparła znaczna część społeczeństwa utrzymującego się z pracy najemnej.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#EwaSpychalska">Dokument, nad którym dzisiaj debatujemy, naszym zdaniem, trafnie określa trzy zasadnicze priorytety koncepcji zrównoważonego rozwoju: wzrost gospodarczy, stabilizację systemową oraz poprawę warunków życia. Wielu działaczy związkowych, także z tej trybuny sejmowej, od lat podkreślało, że są to elementy nierozerwalnie powiązane w spójną całość. Nie da się bowiem w aktualnej sytuacji naszego kraju podnieść realnie stopy życiowej pracujących bez wyraźnego wzrostu gospodarczego. Tego zaś nie da się osiągnąć bez ustabilizowanego systemu, w którym zarówno podmioty gospodarcze, jak i konsumenci i producenci, nie będą zaskakiwani ciągłymi zmianami zależnymi od zmiennych układów ekip politycznych. Realizacja założonej w strategii wizji wzrostu przeciętnej płacy realnej o blisko 11% oraz odczuwalnego wzrostu siły nabywczej przeciętnej renty, emerytury, jest zadaniem, dla którego warto udzielić wsparcia. Zgadzamy się bowiem z oceną, iż podział dochodów musi zagwarantować przynajmniej elementarne poczucie bezpieczeństwa socjalnego, którego utrata w ostatnich latach jest główną przyczyną społecznej frustracji. Dodać tu jednak chcemy, że odstępując od egalitaryzmu dochodowego, w okresie przejściowym musimy mieć na uwadze przede wszystkim grupy najsłabsze. Polska ma znaczny potencjał ludzki i produkcyjny, którego uruchomienie i pełne zagospodarowanie może wpłynąć na zmniejszenie tak olbrzymiego dzisiaj obszaru biedy, dotykającego nie tylko ludzi dorosłych, ale także nasze dzieci. Z tego względu wysunięcie na czoło w strategii zadań społeczno-socjalnych traktujemy jako zasadniczą zmianę dotychczasowej opcji opartej na założeniu, iż przede wszystkim liczy się pieniądz i kapitał. Związki zawodowe wielokrotnie zwracały kolejnym rządom uwagę, iż celem ostatecznym reform jest nie tylko sfera wskaźników ekonomicznych i liczb bilansowych, efektów, ale i człowiek, jego potrzeby, godność, swobody i rozwój. Mamy nadzieję, że wysunięcie na czoło programu rządowego tych właśnie zadań nie jest tylko zabiegiem socjotechnicznym, ale że jest to trwały element jego obecnej i przyszłej polityki.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#EwaSpychalska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Partnerskie stosunki pracy i negocjacyjny mechanizm regulacji płac w warunkach gospodarki rynkowej są oczywiste. Z tego punktu widzenia zainteresowanie rządu takimi regulacjami jest zbieżne z poglądami wielu organizacji zawodowych, a także, jak sądzę, pracodawców. Przewidziane w programie środki, a zwłaszcza zawieranie układów zbiorowych pracy na szczeblu zakładowym i ponadzakładowym między związkami zawodowymi a organizacjami pracodawców, traktujemy jako zasadniczy wstęp do szerszego negocjowania problemów wynikających ze stosunku pracy. Mówiłam o tym szerzej podczas pierwszego czytania projektu nowelizacji Kodeksu pracy. Jesteśmy także za szybkim uregulowaniem ustawowym statusu działającej na szczeblu centralnym trójstronnej komisji do spraw społeczno-gospodarczych. Obecne działania tej komisji już na starcie wskazują na taką potrzebę, inaczej jej prace będą postrzegane jako atrapa mechanizmu negocjacyjnego, który, zamiast kończyć się zawarciem wiążących strony porozumień, sprowadza się do prezentacji stanowisk, które na ogół były znane wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#EwaSpychalska">Musimy wszakże mieć świadomość, iż modelowe rozwiązania, do jakich zmierzamy, nie zawsze i wszędzie przystają do okresu transformacji, który determinuje dzisiejsze życie gospodarcze i polityczne. Z tego punktu widzenia szczególnie wymagają publicznego wyjaśnienia zawarte w strategii zmiany statusu przedsiębiorstw państwowych, mające na celu umożliwienie ich kierownictwom występowania w roli autonomicznej strony stosunku pracy. Zachodzi bowiem obawa, czy nie jest to zabieg, którego głównym celem będzie uwolnienie się państwa od kłopotliwych negocjacji wynikających ze stosunku pracy, w sytuacji gdy kierownictwa tych przedsiębiorstw faktycznie mają związane ręce odgórnymi decyzjami podejmowanymi przez władze państwowe - poza zakładem. Nie jest także jasne, jak te problemy mają być rozwiązywane w sferze budżetowej. Niezbyt czytelne są dla nas zamiary dotyczące kwestii nowelizacji już nie tylko ustawy o związkach zawodowych, ale także ustawy o organizacjach pracodawców oraz o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Nie mamy oczywiście nic przeciwko równowadze stron stosunku pracy, z tym że dotychczasowa praktyka wskazuje, iż podnoszona tu i ówdzie przewaga związkowa w rzeczywistości jest tylko pozorna. W gruncie rzeczy pracodawca w systemie gospodarki rynkowej wymusza stosunki pracy, na które pracobiorcy, chociażby z uwagi na zjawisko masowego bezrobocia, po prostu się godzą. Ludzi pracy i ich rodziny trzeba bronić przed organizującymi się grupami egoistycznych interesów, zapatrzonymi w pomnożenie własnego zysku pracodawcami, właścicielami. Nie rozumiemy ponadto propozycji odgrzebania instytucji rad zakładowych w celu zapewnienia pracownikom minimum partycypacji w zarządzaniu. Jesteśmy natomiast za prawnym umocowaniem roli i funkcji związków zawodowych we wszystkich sektorach, niezależnie od form własności. Mnożenie nowych bytów, nawet jeżeli sprawdzały się kiedyś, nie jest dzisiaj najbardziej potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#EwaSpychalska">Nie trzeba szerzej dowodzić, jak wielkie znaczenie przywiązują związki zawodowe do reformy zabezpieczenia społecznego. OPZZ zgłosił postulat podjęcia prac nad stworzeniem stabilnego systemu — jako jeden z niezwykle ważnych postulatów w negocjacjach nad kartą gwarancji społeczno-socjalnych. Rząd tym problemom strategii poświęca wiele miejsca. Odnosimy jednak niekiedy wrażenie, że mimo zbieżnych celów wychodzimy z nieco odmiennych przesłanek. Konstrukcja rządowych propozycji uwzględnia przede wszystkim braki budżetowe i przez to jest nastawiona na poszukiwanie środków od pracodawców i pracowników — przy państwowych gwarancjach, które w przypadku załamań finansowych niewiele, jak wiemy z praktyki, znaczą. My natomiast jesteśmy zainteresowani takimi rozwiązaniami, które uwzględniają społeczne realia, a są one dzisiaj takie, że naszych obywateli nie stać na opłaty za pobyt w szpitalu, leki związane z procesem leczenia i rehabilitacji. Renty i emerytury natomiast zależą nie od minimum potrzeb, lecz od budżetowej „kasy”. Pamiętajmy, że dzisiaj ta kasa jest tak pusta, że nie wystarczy środków na zasiłki społeczne. Rozwiązanie problemu społecznych zabezpieczeń uznajemy więc za jedno z podstawowych wyzwań naszych czasów.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#EwaSpychalska">To samo - w równej mierze - odnosi się do zjawiska bezrobocia. Nie oczekiwaliśmy i nie oczekujemy cudu; przyczyny tego stanu rzeczy są dostatecznie jasne. Nie możemy jednak godzić się na tak wielkie rozmiary bezrobocia przy jednocześnie nie w pełni wykorzystanym potencjale produkcyjnym w mieście i na wsi. Bezrobocie urąga zasadzie ludzkiej godności. W wymiarze ekonomicznym kładzie się cieniem na gospodarce, w wymiarze moralnym oznacza społeczną degradację. Trzeba uczynić wszystko, by walka z tym zjawiskiem, czyli głównie walka o utrzymanie miejsc pracy i tworzenie nowych, w tym poprzez środki na inwestycje, stała się ogólnonarodowym zadaniem. Społeczeństwa nie zadowoli program obniżenia poziomu bezrobocia w ciągu trzech lat z 3 mln osób do 2600 tys. Pewne rezerwy w tym zakresie tkwią także w przekształceniach własnościowych i zarządzaniu majątkiem państwowym. Stopa bezrobocia byłaby o wiele niższa, gdyby nie niefrasobliwie i żywiołowo przeprowadzana od lat prywatyzacja czy ślimacze tempo w restrukturyzacji ograniczającej się często jedynie do zwolnień grupowych. Polsce potrzebny jest więc nie tylko program strategiczny. Polsce potrzebne są konkretne programy odcinkowe, w tym polityki przemysłowej. Związki zawodowe - te, które świadome są zagrożeń dla świata pracy wynikających z braku postępu w rozruszaniu gospodarki narodowej - mogą zadeklarować gotowość udziału w partnerskiej dyskusji nad jej ostatecznym kształtem.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance i proszę pana posła Romana Jagielińskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#RomanJagieliński">Panie Marszałku! Panie Premierze! Jeśli chodzi o program „Strategia dla Polski”, o jeden z rozdziałów: Rozwój obszarów wiejskich, jednoznacznie widać, że pisał go wybitny ekonomista. Jest ostro, jasno coś przecięte, jest wybór strategii, jest określony kierunek rozwoju polskiego rolnictwa. Jest także to, co do tej pory było dla nas wielu bardzo kontrowersyjne — odpowiedź na pytanie, w którym kierunku zmierzamy, czy będziemy konserwować aktualne stosunki produkcyjne i społeczne na wsi. Odpowiedź brzmi: Nie — tych stosunków gospodarczych na wsi polskiej już konserwować nie możemy ze względu na wyzwanie czasów oraz podporządkowanie konkretnej linii rozwoju, zaakceptowanej również przez Polskie Stronnictwo Ludowe — stowarzyszenia i przyjęcia Rzeczypospolitej Polskiej na członka Unii Europejskiej. Będziemy narażeni na ostrą konkurencję. W tej konkurencji gospodarka rolna też musi się na czymś w Polsce oprzeć. W związku z tym, już nie ewolucyjnie, ale skokowo chcemy podjąć dziś decyzję dotyczącą przystosowania polskiego rolnictwa do tamtych uwarunkowań. Mówiliśmy o strategii zapewnienia takiej ilości żywności, żeby było zapewnione bezpieczeństwo żywnościowe dla narodu. Ale także podkreślamy fakt, że potencjał polskiego rolnictwa jest bardzo wysoki, że winniśmy zagospodarowywać nasze nadwyżki, przede wszystkim w eksporcie, i że trzeba aktywnie możliwości tego eksportu poszukiwać. Taktyka odnosząca się do tego działu będzie rozpisana, a nawet już jest rozpisana, gdyż Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów przyjął założenia polityki społeczno-gospodarczej dla wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej do 2000 r. I tam jest to uszczegółowione. Będziemy najprawdopodobniej w okresie jesiennym na ten temat dyskutować podczas bardzo potrzebnej debaty szczegółowej na temat ustroju rolnego.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#RomanJagieliński">W rozdziale: Rozwój obszarów wiejskich nie wspomina się nic o szczególnej specyfice polskiej wsi, o tym, że mieszka na niej 38% narodu, że 27% żyje z rolnictwa, że jest to pewna forma kultury - często bardzo zacnej, do której wszyscy się zwracamy, lecz często są to też i niezbyt sympatyczne dla naszego narodu zachowania tych mieszkańców. I z tego wszyscy zdajemy sobie sprawę. Wybór jest bardzo kontrowersyjny z tego względu, że - jak niejednokrotnie podkreślałem - kiedy zmienimy ten kierunek na bardzo ostry ekonomicznie, to musimy bardzo obciążyć państwo wydatkami socjalnymi. W dniu dzisiejszym rolnik, który ma 2 ha, nie jest uprawniony do pobierania zasiłku rodzinnego. Żyje on zdecydowanie, albo kilkakrotnie poniżej minimum socjalnego.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#RomanJagieliński">W „Strategii dla Polski” dokonano wyboru: budowa silnych ekonomicznie gospodarstw. Nie jest rozważana wielkość tych gospodarstw, gdyż przy obecnej technizacji można w układzie rodzinnym, lub przy niewielkim zatrudnieniu siły roboczej, uprawiać już setki hektarów. Przede wszystkim stawia się na gospodarstwa silnie ekonomiczne, o obszarze powyżej 10 hektarów. Jest pytanie: Co z resztą? Tę resztę trzeba w odpowiedni sposób zagospodarować. Rząd — szczególnie w tym programie autorzy bardzo często podkreślają rolę rządu, czyli interwencjonizm, może tylko polityczny, może także i ekonomiczny — będzie musiał podjąć decyzję o przejęciu na siebie roli organizowania nowych stanowisk pracy na wsi. I żeby to przejście do roku 2000 było w miarę łagodne, to potrzeba nam na wsi rocznie 120–150 tysięcy nowych stanowisk pracy. Dziś nie jest to spełniane; odsyła się chłopów-robotników. Można nawet powiedzieć, że już zakończono ten proces, bo z zakładów pracy prawie wszyscy chłopi-robotnicy zostali zwolnieni — stanowisk pracy nie ma. Tu trzeba szczególnego wsparcia, nawet ulg finansowych, podjęcia decyzji, by wszystkie obszary wiejskie były traktowane tak samo jak tereny strukturalnie zagrożone bezrobociem; żeby inwestując na wsi przyciągnąć kapitał zagraniczny, kapitał rodzimy, nasz własny, który potrzebuje zdecydowanego wsparcia.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#RomanJagieliński">Jeśli chodzi o możliwości przekształceń. Bardzo ciekawe, że przy tej wybiedzonej wsi jest zapis, iż przede wszystkim będziemy liczyć na środki własne rolników. Na drugim miejscu stawiamy kredyty komercyjne (z których prawie nie możemy korzystać), a na trzecim to, czego najbardziej oczekujemy w interwencjonizmie państwowym - adresowane kredyty. Dopiero na następnym miejscu jest ewentualna pomoc państwa. Jest tu konkretny zapis: ta pomoc przede wszystkim ma być skierowana na postęp biologiczny. I słusznie, gdyż to decyduje o poziomie naszego gospodarowania i wysokości plonów, jakie będziemy mogli uzyskiwać. Pomoc będzie musiała być ukierunkowana na oświatę rolniczą, gdyż w wielu naszych gospodarstwach jej brakuje, na budowę infrastruktury rynku rolnego, gdyż rynek jest degradowany. My rolnicy w tej chwili nie jesteśmy w stanie go odtworzyć w warunkach wolnej konkurencji. Szczególnie potrzebujemy - a o tym w tym rozdziale nie ma zapisu - rządowej promocji naszego eksportu: zarówno jeśli chodzi o dyplomację, jak i bezpośrednie struktury koordynujące działalność drobnych podmiotów na rynkach Wschodu, Dalekiego Wschodu czy Unii Europejskiej, by zapewnić zbyt naszych, często poszukiwanych, artykułów.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#RomanJagieliński">Dla nas - członków tejże koalicji, Polskiego Stronnictwa Ludowego - jest to wybór polityczny. I dzisiaj, w imieniu tych koalicjantów, mam dylemat. Jestem zwolennikiem - jak Wysoka Izba wie, i pan premier - rolnictwa efektywnego, wysoko wydajnego. Ale z drugiej strony, jako mieszkaniec wsi przez cały czas zdaję sobie sprawę, że tam żyją ludzie, którzy potrzebują określonego, mocnego wsparcia. Bardzo często na tej sali - i nie na tej sali - panie i panowie posłowie, senatorzy, politycy, dziennikarze zarzucają nam, że konserwujemy te stosunki. Dziś mi się wydaje, że jesteśmy przed albo już po decyzji. Bo nie sposób, biorąc pod uwagę dzisiejsze uwarunkowania, by klub wypowiedział się przeciw. Jest może wiele zastrzeżeń natury społecznej, ale zarazem jest wiele wskazań dotyczących wyboru na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#RomanJagieliński">Polskie Stronnictwo Ludowe poprzez ten program, który jest już znany opinii publicznej, dokonało wyboru politycznego - idzie ku nowoczesności, tak żeby nie hamować możliwości awansu narodowi polskiemu, polskiej młodzieży, która na pewno upatruje swojej przyszłości w jednej z ojczyzn w wielkiej ojczyźnie - Europie.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Marcina Święcickiego z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#MarcinŚwięcicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W „Strategii dla Polski” zapowiada się umocnienie samodzielności finansowej gmin, tymczasem w bieżącym roku udział gmin w dochodach budżetu maleje, a udział subwencji z budżetu centralnego na rzecz gmin w wydatkach budżetu państwa zmalał nawet dwukrotnie. Zapowiada się w „Strategii dla Polski” spadek inflacji, tymczasem w tym roku powiększono deficyt budżetowy, wprowadzono opłaty wyrównawcze, zapowiada się monopol cukrowy, a więc podjęcie środków, które działają na rzecz inflacji, w tym również na rzecz podwyżki cen artykułów podstawowych dla ludności — artykułów żywnościowych. Zapowiada się, że jeśli chodzi o wieś, celem będzie rozwój pozarolniczych źródeł dochodów, tymczasem dotychczas wysiłek państwa w zakresie pomocy kieruje się raczej na konserwację obecnego stanu zacofania i rozdrobnienia na wsi. Zapowiada się konieczną reformę systemu rent i emerytur, ale dotychczas koalicja starała się wszelkimi sposobami blokować nawet umiarkowane i niedostateczne działania w tym zakresie podejmowane przez poprzednie rządy. W tej chwili w Sejmie znajdują się projekty ustaw, popierane przez posłów rządowej koalicji, które są sprzeczne z tą strategią. Mam tu na myśli np. monopol cukrowy, monopol tytoniowy; mam na myśli ustawy emerytalne, które przeczą temu, co się zapowiada w „Strategii dla Polski”. Powstaje więc na początek pytanie o wiarygodność tych zapowiedzi, nawet jeśli są one słuszne, nawet jeśli są racjonalne.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#MarcinŚwięcicki">Są jednak kwestie, które niepokoją w tym przygotowanym materiale. Sprawą najbardziej niepokojącą jest zmiana akcentów, jeśli chodzi o przekształcenia własnościowe w Polsce. Główny akcent w dokumencie pada na zarządzanie majątkiem państwowym, na powołanie struktur, które będą inaczej niż dotychczas zarządzać tym majątkiem; jednym słowem - na dalsze doskonalenie zarządzania istniejącym majątkiem państwowym. Odzwierciedla to, jak się wydaje, pewne skłócenie wewnętrzne w koalicji, jeśli chodzi o sprawy prywatyzacji. Niepokoi nas tutaj lista sektorów o specjalnym znaczeniu - czy to oznacza, że przedsiębiorstwa z tych szeroko rozumianych sektorów w ogóle nie będą prywatyzowane? Niepokoi nas sprawa kapitału zagranicznego. Z jednej strony się liczy na ten kapitał, a z drugiej - nie zapowiada się żadnych konkretnych działań, które miałyby prowadzić do zachęcenia tego kapitału do uczestnictwa w restrukturyzacji naszego przemysłu, w inwestowaniu w Polsce. Czy np. ten kapitał będzie dopuszczony do przemysłu tytoniowego, żeby ochronić te miejsca pracy, żeby sprostać konkurencji w tej dziedzinie, żeby również zapewnić niezbędne wpływy do budżetu i wspomóc bilans płatniczy państwa?</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#MarcinŚwięcicki">W handlu zagranicznym wzrost eksportu, który założono, opiera się głównie na wzroście eksportu na rynki wschodnie. Powstaje znowu wielka wątpliwość, czy rzeczywiście realne jest założenie, że w najbliższych latach rynki wschodnie będą wypłacalne. Mam wątpliwości, czy jest to realne, a przecież nie stać nas na to, żeby do eksportu dopłacać. Ustawa, którą w tej chwili w Sejmie rozpatrujemy, również nie zakłada, że będziemy ten eksport finansować z naszych źródeł, z naszego budżetu - eksport musi być finansowany przez partnerów, którzy, jak powiadam, dotychczas pieniędzy nie mają.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#MarcinŚwięcicki">Niepokoi wreszcie deficyt budżetowy zakładany na lata następne. Gdyby w nadchodzących latach skala tego deficytu była taka, jak w 1993 r., wówczas szybciej obniżalibyśmy wielkość długu publicznego, system bankowy miałby więcej środków na inwestycje, na tworzenie nowych miejsc pracy; bardziej realne byłyby również założenia dotyczące spadku inflacji poniżej 10%.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#MarcinŚwięcicki">Te wszystkie wątpliwości i zastrzeżenia poprzedzają ostatnie pytanie, które tutaj chcę zadać. Mianowicie chciałbym stwierdzić, że nie deklaracje, nie programy ekspertów, przyklepane w ostatniej chwili przed wyborami przez rząd, ale konkretne czyny zdecydują o tym, czy ten program pozostanie tylko pewną atrapą na użytek zagranicy, na użytek obozu reform w Polsce, na użytek przedsiębiorców, a w rzeczywistości nadal będą występowały tendencje do etatyzacji, centralizacji, zadłużania państwa, uległości wobec rozmaitych partykularnych nacisków. Rozstrzygną to czyny koalicyjnego rządu, a nie deklaracje.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu panią posłankę Wiesławę Ziółkowską.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#AleksanderMałachowski">Pozostały pani poseł raczej zdania do wypowiedzenia niż strony do przeczytania. Czasu jest bardzo mało.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#WiesławaZiółkowska">Mając 28 sekund, panie marszałku, mogę jedynie zaprotestować przeciwko takiej formie pracy nad tym dokumentem. Otóż podyskutujemy 4 godziny i następnie Sejm ma przyjąć informację. Informację można przyjmować o strajkach, o finansowaniu, ale nie o „Strategii dla Polski”. Musi to być dokument, który jest wyrazem woli politycznej, consensusu politycznego różnych sił. Strategia powinna mieć co najmniej charakter uchwały, uchwały rzetelnie przedyskutowanej w komisji, uchwały, do której można zgłaszać wnioski, poprawki. To byłby dopiero dokument, który można byłoby nazwać „Strategią dla Polski”, dokument, który byłby obowiązujący zarówno dla rządu, jak i dla parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#WiesławaZiółkowska">Jest jeszcze szansa na zmianę charakteru tegoż dokumentu. Otóż rząd z własnej inicjatywy może, składając budżet, przedstawić jako załącznik do budżetu program średniookresowy, przedstawiając jednocześnie w tym programie wycinek roczny, wycinek budżetowy. Uniknie się wtedy wady rocznego planowania budżetowego i jednocześnie uzyska odpowiednią rangę tego dokumentu. Jest to również o tyle ważne, że w tej chwili będziemy decydować o przyjęciu lub nieprzyjęciu informacji, nie mając świadomości wyborów, przed jakimi Wysoka Izba i społeczeństwo stoją.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#WiesławaZiółkowska">O tym, że w tej Wysokiej Izbie nie ma świadomości tychże wyborów, świadczy chociażby dzisiejszy przykład. Otóż pan poseł Bugaj powiedział, że w tym dokumencie nie ma zapisu mówiącego o tym, że jest zapewniony wzrost środków na oświatę w budżecie. Nie ma wzrostu środków w budżecie na oświatę. Nie ma, powtarzam. Natomiast pan poseł Borowski powiedział, że jest. Proszę państwa, skoro w ogóle zakłada się spadek wydatków w budżecie w relacji do PKB, to jak jest możliwy wzrost wydatków na oświatę? Trzeba by komuś zabrać. Pytam: Komu zabrać? Dokonujemy świadomie tych wyborów, nie oszukujmy społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Gąsienicę-Makowskiego z Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł ma troszeczkę więcej czasu - przeszło 2 minuty - ale też niewiele.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Postaram się zmieścić w tym czasie.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawioną „Strategię dla Polski” zasadniczo można scharakteryzować jako dużo pobożnych życzeń na przyszłość, i to słusznych, przy dużej trafności ocen, jeśli chodzi o obecną sytuację i przewidywane zagrożenia w późniejszym okresie. Cały pakiet tych życzeń dotyczy podstawy, czyli społeczeństwa; chodzi o to, do jakiego momentu i jakiej wytrzymałości będzie można prowadzić proponowane działania. Jest pytanie: Czy z tym programem będzie się utożsamiać grupa ludzi czy większość? Oczywiście potrzebna jest zmiana mentalności wielu grup społecznych, których te rozwiązania dotyczą, a szansa ich realizacji zależy od tego, czy ten program jest szansą dla konkretnego człowieka i całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Chciałbym przedstawić kilka spostrzeżeń do przedstawionego czwartego pakietu dotyczącego rozwoju obszarów wiejskich. Słuszne, trudne, bo dość restrykcyjne zamierzenia przedstawione w sferze polityki rolnej wydają się być, moim zdaniem, nie do zrealizowania w krótkim czasie i w istniejącym układzie politycznym. Dotychczasowy przebieg procesów decyzyjnych wskazuje na odwrotny trend — utrwalanie struktury agrarnej i socjalnej wsi oraz podtrzymywanie nie zawsze efektywnej produkcji. W odniesieniu do polskiej wsi nie można ciągle stosować środków znieczulających, potrzebna jest prawda co do kierunku jej zmian. Jest ona przedstawiona w „Strategii dla Polski”. Dzisiejszą deklarację, przed chwilą przedstawioną przez pana posła Jagielińskiego, przyjmuję z uwagą.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Na wsi występuje utajone bezrobocie. Jego rozmiar jest dość znaczny. Ludzie na wsi winni znaleźć swoją szansę na godne życie i pracę. Wprowadzenie koniecznych zmian wymaga skoordynowanego działania począwszy od gminy, województwa, a kończąc na rządzie. Środki preferencyjne kierowane na wieś winny być sytuowane w inwestycjach i usługach na rzecz rolnictwa. Winni je otrzymywać w większej mierze rolnicy, a nie pośrednicy. Bez odpowiedniego ukształtowania opinii publicznej będą występowały napięcia na linii miasto-wieś.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">W przedstawionym programie nie określono wysokości zabezpieczenia budżetu państwa potrzebnego na realizację przedstawionych działań w przekształcaniu obszaru wiejskiego. Oczywiście, rozwój eko- czy agroturystyki jest szansą dla polskiej wsi, ale żeby to realizować, konieczne są środki na budowę infrastruktury turystycznej i ekologicznej na tych terenach, a także rozwiązania podatkowe, na przykład uznanie w pierwszym etapie przez kilka lat tej działalności jako rolniczej, a nie działalności stricte gospodarczej. Nie ujęto również ważnej sprawy dotyczącej promocji, czy to polskiej żywności, czy innych produktów wytwarzanych na wsi. Również potrzebne jest podejście regionalne do rozwoju obszarów wiejskich ze względu na ich specyfikę kulturową, krajobrazową, a także tradycję rolną. Brakuje w programie określenia, kto, jak, w jakiej kolejności będzie realizował przedstawione zadania i za pomocą jakich środków. Uważam jednak, że przebudowa obszarów wiejskich leży w interesie nie tylko wsi, ale całego społeczeństwa. Te działania winny być rozłożone w czasie z preferencją dla gospodarki rodzinnej.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Kazimierza Iwańca z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#KazimierzIwaniec">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Po raz pierwszy od trzech lat rząd przedstawia Sejmowi „Strategię dla Polski”, program kilkuletni, sięgający do 1997 r., a skutki wielu kontynuowanych i podejmowanych zamierzeń będą procentowały na dalsze lata. Już sam fakt, że odchodzimy od praktyki doraźnych, jedynie jednorocznych działań należy przyjąć z pełnym uznaniem. Brak strategii, brak kilkuletniej koncepcji działań, odbijał się negatywnie na dotychczasowych przemianach i całej gospodarce kraju. Ważnym elementem przedstawionej strategii jest to, że szereg spraw podejmowanych w najbliższych latach wybiega znacznie dalej w przyszłość. Tworzy się więc zręby polityki gospodarczej i społecznej, która będzie sprzyjać stabilizacji w dłuższym okresie czasu. Jako długoletni działacz związkowy z pełnym uznaniem i aprobatą przyjmuję system wartości, w którym człowiek, a nie pieniądz, jest nadrzędnym celem strategicznym polityki społecznej i gospodarczej. Z pełną akceptacją przyjmujemy trzy główne priorytety „Strategii dla Polski”, to jest poprawę warunków życia, dynamiczny wzrost gospodarczy oraz stabilność systemową. Pragnąłbym także z uznaniem podkreślić nowe podejście do spraw strategii rozwoju kraju, programowych działań gospodarczych i relacji między rządem, koalicją a opozycją. Prezentowane przez wicepremiera Kołodkę traktowanie nadrzędności interesu kraju nad sporami i rozgrywkami jest otwarciem nowej praktyki politycznej. Istotne dla nowej praktyki postępowania są także wysunięte wobec opozycji propozycje współdziałania, poszukiwania zbieżnych rozwiązań. Jest to propozycja działań stawiająca nadrzędność interesów Polski nad partykularnymi interesami partyjnymi. Temu chce się podporządkować koalicja i to zaproponować opozycji. Opozycja musi dzisiaj odpowiedzieć, czy podejmuje rzeczowe prowadzenie dialogu i współdziałanie w żywotnych interesach kraju, czy w miejsce rzeczowej krytyki i obiektywnego współdziałania ważniejsze będą tanie demonstracje i zagrywki polityczne, czy różne rozgrywki będą ważniejsze od rzeczowej troski o rozwój gospodarczy i poprawę warunków życia. Niestety, nie widać tego obiektywizmu i nie napawa to optymistycznie.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#KazimierzIwaniec">Nie ma dzisiaj na sali pana posła Osiatyńskiego.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#komentarz">(Poseł Jan Lityński: Ale uważnie słucha.)</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#KazimierzIwaniec">Ale może uważnie słucha, tak. Żenujące są w tym kontekście jego wystąpienia i enuncjacje prasowe z argumentacją o poetyce dokumentu komunistycznych czasów oraz temu podobnych głęboko merytorycznych i intelektualnych argumentów. Warto, panie pośle, wspomnieć swoje własne dokonania i swój brak koncepcji strategii gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#KazimierzIwaniec">Wypowiadając się z uznaniem i aprobatą o podstawowych koncepcjach „Strategii dla Polski”, chciałbym podnieść kilka problemów odnoszących się do rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#KazimierzIwaniec">Po pierwsze, wreszcie została postawiona bez osłonek sprawa nieuniknionych głębokich przekształceń rolnictwa, jego proefektywnościowej restrukturyzacji. Walorem strategii jest zorientowanie zmian w rolnictwie na procesy przyszłościowe, a nie utrzymywanie i utrwalanie nieefektywnych struktur. W związku z tym należy oczekiwać uruchamiania takich działań, które będą wzmacniać proefektywnościowe przemiany w rolnictwie i gospodarce żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#KazimierzIwaniec">Po drugie, w całej problematyce bezrobocia nie uwzględnia się skutków powodowanych przez nieuchronne przemiany rolnictwa, o czym mówił pan poseł Jagieliński. Bezrobocie na wsi nie może być postrzegane statycznie, musi być uwzględniany jego wzrost w miarę rekonstrukcji rolnictwa. W polityce gospodarczej musi być także uwzględnione zróżnicowanie regionalne.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#KazimierzIwaniec">Po trzecie, sprawa przyspieszenia prac nad rozwiązaniami dotyczącymi zarządzania majątkiem państwowym poprzez nadzór właścicielski sprawowany przez instytucjonalnie wyodrębniony skarb państwa. Sytuacja na tym odcinku w rolnictwie jest trudna i jak dotąd nic nie rokuje poprawy w obecnej strukturze organizacyjnej. Odnosi się to przede wszystkim do pasa województw zachodnich i północnych, gdzie skupione jest ponad 60% rolnictwa państwowego. Trzeba wykorzystać szansę, by te województwa przez restrukturyzację rolnictwa państwowego stały się województwami rolnictwa wielkotowarowego, najnowocześniejszego, odpowiadającego standardom rolnictwa zachodnioeuropejskiego.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#KazimierzIwaniec">Po czwarte, sprawa podjęcia realizacji dotychczas lekceważonych ustaw i uchwał sejmowych dotyczących restrukturyzacji zadłużenia rolnictwa państwowego i przemysłu rolno-spożywczego. Bez racjonalnych działań w tym zakresie agendy rządowe odpowiedzialne za przekształcenia w tym obszarze będą bezradne. Zamiast efektów reformowania będą się jedynie pogłębiać procesy destrukcji i wyniszczania.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#KazimierzIwaniec">Po piąte, sprawa objęcia reformą systemu zabezpieczenia społecznego, całego systemu emerytur i rent rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#KazimierzIwaniec">Po szóste, sprawa działań na rzecz wzmocnienia pozycji i znaczenia struktur samorządowych w przekształceniach wsi i rolnictwa, rozwiązywania problemów dotyczących: infrastruktury, bezrobocia, produkcji, oświaty, problemów ekologicznych, socjalnych i innych. W obliczu tych przekształceń okazało się, że gmina jest zbyt mała, a województwo zbyt odległe. Potrzebny jest więc pośredni szczebel, rozwiązania ponadgminne. Oprócz samorządów terytorialnych istotnym rozwiązaniem będzie utworzenie izb rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#KazimierzIwaniec">Podniesione przeze mnie sprawy wymagają rozwinięcia i uściślenia w rządowej koncepcji polityki społeczno-gospodarczej wobec wsi i rolnictwa, gospodarki żywnościowej i wyżywienia kraju. Chodzi o taką koncepcję polityki rolnej, która będzie uwzględniać interesy producentów żywności i jej konsumentów. Należy oczekiwać, że wreszcie po kilku latach bezskutecznego domagania się tego przez parlament i całe środowisko rolnicze rząd koalicyjny przedstawi koncepcję polityki rolnej wynikającą z przedstawionej „Strategii dla Polski”.</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Lityńskiego z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#JanLityński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kiedy przeczytałem, iż w swoim wystąpieniu pan premier Kołodko mówił, że w „Strategii dla Polski” będziemy się kierować zasadami wrażliwości społecznej, to odczułem pewien niepokój, ponieważ pod tym hasłem właśnie obecna koalicja rządząca rozbijała budżet, niszczyła możliwość wprowadzenia reformy systemu emerytalnego i w rezultacie prowadziła do działań przeciwko gospodarce. Na czym bowiem owe zasady wrażliwości społecznej — tak jak były one prezentowane przez obecną koalicję, a wówczas opozycję — polegały? Polegały one na tym, żeby każdemu wyborcy coś obiecać i ewentualnie coś dać; coś dać każdemu, ale mało. W sumie robiła się z tego ogromna suma i dla ludzi rzeczywiście potrzebujących, dla tych, którym pieniądze były potrzebne, brakowało ich w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#JanLityński">Na szczęście pan poseł Borowski, występując w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej, nieco mnie uspokoił, ponieważ powiedział, że opozycja powinna zachowywać się odpowiedzialnie, nie powinna niszczyć budżetu, nie powinna niszczyć gospodarki. Zrozumiałem, że są to jego reminiscencje z przeszłości, że jest to rodzaj takiej subtelnej samokrytyki - że SLD już nigdy więcej nie będzie stosowało tego typu metod jak w roku 1993 po to, aby zdobyć głosy wyborców. Muszę powiedzieć, że już teraz cieszę się w imieniu przyszłego rządu, że gdy SLD będzie zasiadało w ławach opozycji, to będzie zachowywało się odpowiedzialnie, będzie, jak powiedział pan poseł Borowski, opozycją konstruktywną, że nie będzie składało takich obietnic, których nigdy nie będzie mogło spełnić.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#JanLityński">Na szczęście tego typu demagogicznego tonu, tego typu obietnic w „Strategii dla Polski” udaje się częściowo uniknąć. Niestety, nie do końca, dlatego że kiedy przyjrzymy się temu, co mówi strategia, temu, co powiedział pan premier o weteranach pracy, czyli systemach emerytalnych, to zauważymy, że mamy zapowiedź, iż płace realne w ciągu najbliższego pięciolecia bodajże wzrosną o 11 procent, a emerytury o 12 procent. I jest to powiązane ze stwierdzeniem, że jednocześnie przejdziemy na system indeksacji cenowej emerytur. Trzeba więc powiedzieć prawdę: jeżeli przejdziemy na system indeksacji cenowej przy wzroście płac realnych, to emerytury nie wzrosną, co więcej — ulegną one podziałowi na „stary portfel” i „nowy portfel”, na te emerytury, które były dawane dawniej, a które będą rosły w mniejszym stopniu, i na emerytury nowe, które będą wchodziły przy wzroście płac. Gotowi jesteśmy poprzeć tego typu strategię ubezpieczeń społecznych po to, aby przeprowadzić rzeczywistą reformę tych ubezpieczeń. Tylko nie może być tak, że opozycja będzie popierać w tej sprawie koalicję, a koalicja będzie mówiła, że ona więcej da emerytom, bo to po prostu jest nieprawda. Tego typu oszustw oczywiście nie poprzemy.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#JanLityński">Jeżeli chodzi o reformę ubezpieczeń społecznych, to strategia wytycza pewien kierunek, moim zdaniem słuszny, aczkolwiek jeszcze mało na ten temat się mówi, musimy zobaczyć konkretne dokumenty. Jednakże w tym samym czasie mają miejsce działania kompletnie niezgodne z tą strategią. Otóż — jest to symboliczne — na tym samym posiedzeniu Sejmu w trybie pilnym wprowadza się nowelizację systemu emerytalnego, która, jak mówią sami przedstawiciele rządu, jest, poprzez rozszerzanie przywilejów branżowych, dokładnie wbrew reformie. Wprowadza się ją w trybie pilnym przy wniosku opozycji, żeby „odpilnić” chociaż ten projekt, żeby się nad nim zastanowić, zastanowić nad jego skutkami finansowymi, skutkami dla systemu ubezpieczeń społecznych. Oczywiście dzięki sile koalicji wprowadza się to w trybie pilnym i nie można praktycznie wprowadzić rozsądnych poprawek. Rozumiem, że znowu siła koalicji zadecyduje o tym, że coś damy, a w przyszłości będziemy mieli rozbity system emerytalny. To samo dotyczy waloryzacji, 93% waloryzacji, którą przeforsowała koalicja, dając przeciętnie emerytowi około 50 tys. zł miesięcznie, a która powoduje, że wydatki ze skarbu państwa znacznie wzrastają.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#JanLityński">Podobnie się dzieje, jeśli chodzi o zasiłki chorobowe. Tutaj mamy do czynienia z projektem, który pozornie jest słuszny, zrównuje prawa różnych podmiotów gospodarczych, natomiast w rzeczywistości będzie generował bezrobocie. Strategia po raz pierwszy mówi o tym, że bezrobocie nie będzie w najbliższym czasie specjalnie malało. Dotychczas koalicja operowała globalnymi sumami, a próbuje zlokalizować problemy związane z bezrobociem, co jest oczywiście słuszne, tylko że brakuje pieniędzy na restrukturyzację regionalną i brakuje także reform oświatowych, co nieuchronnie będzie generowało bezrobocie.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#JanLityński">Tym, że zafundowaliśmy sobie w tym Sejmie zwiększenie najniższych emerytur, nie zlikwidowaliśmy - zapowiadaliśmy to tylko - i nie zlikwidujemy problemu niedostatku. Problem ten pojawi się w jeszcze ostrzejszej formie. W tej chwili wygląda na to, że pomoc społeczna zostanie poprzez kierowanie się zasadami wrażliwości społecznej rozwalona.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Wiesława Piątkowskiego z PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#WiesławPiątkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Rządowy program strategii gospodarczej przestawiony w dokumencie programowym „Strategia dla Polski” uważam za wartościowy zarówno w sensie merytorycznym, jak i formalnym. Nie oznacza to jednak, że nie widzę potrzeby jego udoskonalenia. Mam tu na myśli sposób potraktowania pewnych zagadnień fundamentalnych. We wstępnym komentarzu pana wicepremiera Kołodki do programu „Strategia dla Polski”, opublikowanym w tygodniku „Polityka” z 11 czerwca 1994 r., zawarte jest takie zdanie: Wypowiedzi o braku tzw. trzeciej drogi (faktycznie jest ich co najmniej kilkanaście) sugerują wyłącznie ostrą alternatywę: albo powrót do odrzuconej przeszłości, albo też prosta kontynuacja prowadząca pozornie do kapitalizmu wszelkiej obfitości za cenę pokory i podporządkowania się mądrości rządzących zarówno polityką, jak i pieniędzmi. Z tego zdania wynika, że pan wicepremier dopuszcza istnienie „trzeciej drogi”. Można też sądzić, że program „Strategia dla Polski” uważa za próbę określenia strategii gospodarczej w kategoriach „trzeciej drogi”. Czytamy bowiem w części wstępnej programu (pkt 2): „Rząd centrolewicowy proponuje nowe podejście do trapiących społeczeństwo problemów. Nie polega ono ani — jak w czasach centralnego planowania — na iluzorycznych próbach zapisywania prawie wszystkiego, co miałoby wydarzyć się w najbliższych latach, na tworzeniu kolejnych biurokratycznych instytucji i wymyślaniu często niesprawnych instrumentów realizacyjnych, ani też — jak często miało to miejsce w ostatnich latach — na biernym oczekiwaniu na samoistne rozwiązywanie się problemów i chybionych próbach przekonywania, że albo jest już dobrze, albo niczego nie można zrobić”. Wskazuje się tu na drogę rozwoju gospodarczego biegnącą między gospodarką realnego socjalizmu a gospodarką rynkową opartą na zasadach skrajnie liberalnych (sam termin „trzecia droga” w programie „Strategia dla Polski” nie został użyty).</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#WiesławPiątkowski">Wobec tego pozytywne treści programu „Strategia dla Polski” należałoby traktować jako rozwinięcie idei „trzeciej drogi” czy jej konkretyzację. W związku z tym nasuwa się pytanie: Jakie elementy programu pan wicepremier Kołodko traktuje jako elementy konstytutywne „trzeciej drogi”? Analiza programu nie pozwala odpowiedzieć jednoznacznie na to pytanie. Zagadnienie jawi się dla mnie tak oto: Jeśli „trzecia droga” ma być alternatywą centralnego planowania z czasów realnego socjalizmu, a także polityki gospodarczej opartej na dogmatycznym liberalizmie, to musi zakładać określony typ stosunków ekonomicznych, a więc określony typ stosunków własności i stosunków podziału. Można zatem ująć kwestię w taki sposób: Jaki typ stosunków własności ma być docelowym efektem realizacji programu „Strategia dla Polski” i jakie stosunki podziału ten program ma kształtować?</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#WiesławPiątkowski">W dokumencie zakłada się kontynuację przekształceń własnościowych, w tym prywatyzację i realizację programu Narodowych Funduszy Inwestycyjnych, a także reprywatyzację częściową. Przyjmuje się zasadę równoprawności sektorów własnościowych. Nie rozważa się jednak kwestii, jaka powinna być docelowa struktura własności w różnych jej formach, ze względu na jej efektywność ekonomiczną i społeczną, a nawet polityczną (na przykład w znaczeniu: stosunki własności a suwerenny byt narodowy i państwowy). Kwestia ta wiąże się z zagadnieniem skali prywatyzacji własności państwowej, w dokumencie nie określonej.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#WiesławPiątkowski">W programie przyjmuje się negocjacyjne reguły podziału efektów pracy, przy czym państwu przypisuje się rolę arbitra. Nie sądzę, aby takie zdefiniowanie funkcji państwa w podziale dochodu między pracodawcą a pracobiorcą było w pełni zadowalające. Państwo powinno wywierać aktywny wpływ na strukturę podziału dochodu narodowego, w tym również na podział efektów pracy między kapitalistą a robotnikiem. Państwo, troszcząc się o wzrost gospodarczy, na pierwszym miejscu powinno stawiać interes człowieka pracy. Jest to jeden z atrybutów strategii gospodarczej w kategoriach „trzeciej drogi”.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#WiesławPiątkowski">Jest oczywiste, że przyjęte założenia strategii gospodarczej będą weryfikowane w toku realnego procesu gospodarczego. Istotna jest jednak zasadnicza treść tych założeń. Wszak należy przyjąć, że transformacja ekonomiczna powinna być nie tylko funkcją autonomicznych procesów rynkowych, ale także świadomej polityki gospodarczej państwa. W tym sensie uważam, że strategia gospodarcza powinna być oparta na zasadach ekonomii normatywnej.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi i proszę pana posła Bogdana Krysiewicza z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#BogdanKrysiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z przeprowadzonych konsultacji wynika, że największy społeczny szacunek i poparcie w prezentowanych opiniach i ocenach dotyczących strategii zyskuje jedna z pierwszych tez zawartych we wstępie tego dokumentu, która jest sformułowana jako kluczowe zadanie dla rządu, to jest dążenie do obniżania społecznych kosztów reform. Jest to zadanie najczęściej rozumiane jako zobowiązanie rządu do złagodzenia negatywnych społecznych skutków transformacji oraz ograniczenia zakresu i skali negatywnych zjawisk towarzyszących temu zjawisku i ich społecznej dotkliwości. Dużo więc miejsca w dokumencie poświęca się na określenie kierunków przebudowy stosunków pracy i regulacji wynagrodzeń, potrzebie stabilizacji ekonomicznej i systemowej oraz instrumentacji ekonomiczno-prawnej, warunkującej szybki wzrost gospodarczy, który jest jedyną drogą do odczuwalnej i trwałej poprawy warunków życia i pracy.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#BogdanKrysiewicz">Sądzę, że zarówno przedstawione w strategii oceny, diagnozy i zagrożenia, jak i zestaw nowoczesnych instrumentów ekonomicznych umożliwiających realizację celów, powinny uzyskać naszą aprobatę. Moim zdaniem tylko tak rozumiana transformacja, jako kompleksowa przebudowa układu społeczno-ekonomicznego, ma szansę na strategiczny sukces. Obiektywna i rzetelna analiza dokumentu dowodzi, że konsekwentne i profesjonalne sterowanie procesami ekonomicznymi nie musi oznaczać eliminacji praktyki skutecznego kojarzenia interesów społecznych i celów ekonomiczno-efektywnościowych. Jest to oczywiście proces złożony i trudny, ale możliwy do realizacji bez większych strat dla dynamiki i tempa rozwoju gospodarczego państwa.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#BogdanKrysiewicz">Ważną dla społeczeństwa informacją płynącą z tego dokumentu jest to, że rząd ma zamiar skończyć z kontynuowaniem praktyki biernego wyczekiwania na skutki cudownego działania niewidzialnej ręki rynku. Zapowiada się więc analizowanie efektywności inwestowania i systemowe promowanie efektywnych inwestycji. Tego typu działanie wiąże się jednak z istotną przebudową wielu kompleksów i sfer życia społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#BogdanKrysiewicz">Jednym z tych bloków jest system zabezpieczenia społecznego. Od wielu lat społeczeństwo polskie jest straszone możliwością załamania się systemu ubezpieczeń społecznych. Zagrożenie to występuje z różnym nasileniem w ostatnich latach. Nie chodzi tu oczywiście o to, że jest zły bądź mało sprawny system dystrybucji świadczeń realizowany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Przede wszystkim chodzi o to, że system ten w żaden sposób nie przystaje do zmian, jakie zaszły w gospodarce, na rynku oczekiwanych i świadczonych usług ubezpieczeniowych, w dziedzinie gospodarki finansowej, oraz zmian wynikających z rosnącej roli i zadań firm ubezpieczeniowych w kształtowaniu rynku kapitałowego i polityki finansowej państwa. W tej dziedzinie doświadczenie i praktyka działania naszych ubezpieczeń praktycznie nie istnieją. Firma, której roczny poziom wypłat stanowi ok. 50% budżetu państwa, pełni wyłącznie rolę kanału przesyłowego, budowanego i działającego według idei konsumpcji zbiorowej, nie zaś świadomego kontraktu ubezpieczeniowego, zakładającego i preferującego aktywność, a nie bierność stron.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#BogdanKrysiewicz">Dobrze się dzieje, że strategia zakłada samodzielność i aktywność ubezpieczeń. Jako cel wskazuje się dążenie do indywidualizacji ubezpieczeń, rozszerzenia wachlarza usług ubezpieczeniowych - od emerytalnych i zdrowotnych do wypadkowych i związanych z bezrobociem. Rozszerzony będzie zakres źródeł finansowania ubezpieczeń. Planowany jest podział składki pomiędzy pracodawcę, ubezpieczonego i państwo. Poza ubezpieczeniami obowiązkowymi będą istniały ubezpieczenia dobrowolne, dodatkowe, takie, w których składka może być kapitalizowana wyjątkowo korzystnie. Są to propozycje dobre, sposób myślenia jest nowoczesny. Po raz pierwszy w dokumencie rządowym tak kompleksowo i realnie zarysowano koncepcje przebudowy systemu ubezpieczeń. Zadanie jest ogromne. Boję się tylko, czy rządowi wystarczy - zresztą poprzednie rządy też stały przed tym dylematem - odwagi do uruchomienia tej machiny. Uważam, że tkwią tu olbrzymie rezerwy, a główną jest siła sprawcza potężnego kapitału. Dużo zależy od tego, jak ona zostanie wykorzystana.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#BogdanKrysiewicz">Jednak do trudnych do zaakceptowania elementów tej koncepcji muszę zaliczyć wniosek o zmianę zasady rewaloryzacji emerytur i rent na podstawie wskaźnika wzrostu poziomu cen oraz zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Odpowiedniego, koordynacyjnego wzmocnienia i ochrony państwa wymaga, szczególnie w początkowym etapie, planowana działalność inwestycyjna zakładu ubezpieczeń. Nie można dopuścić do nadmiernego ryzyka wiążącego się z groźbą utraty środków ubezpieczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#BogdanKrysiewicz">Reasumując, przedstawione założenia reformy systemu ubezpieczenia społecznego są zgodne z celami nurtu reformatorskiego, który od dawna wyraźnie artykułuje potrzebę uczynienia ze środków, które przepływają przez ZUS, aktywnej siły finansowej napędzającej rozwój gospodarczy kraju i faktycznie zaspokajającej potrzeby rewaloryzacji wkładów emerytalnych. Tak więc kierunki przebudowy sformułowano dobrze i pomimo wielu rodzących się pytań i wątpliwości, dotyczących szczegółów, ten strategiczny cel należy zacząć realizować jak najprędzej. Chociaż, jak wskazuje dyskusja, różnie rozumiemy pojęcia zawarte w tej koncepcji przemian, sądzę, że kolejne, konkretne inicjatywy rządu rozwieją wiele wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Bogdana Pęka z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#BogdanPęk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Muszę powiedzieć, że z wielką przyjemnością wychodzę dzisiaj na wysoką trybunę sejmową, bowiem po raz pierwszy od długiego czasu mogę sobie pozwolić na pewien bardzo ostrożny, ale jednak optymizm. Myślę, że jeśli chodzi o tę ważną — bardzo ważną ze względu na przyszłość reform w kraju, a także ewentualny (jak sądzę) racjonalny sukces koalicji rządzącej — sprawę, jest zupełnie nowy powiew, zawarty w programie „Strategia dla Polski”.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#BogdanPęk">Wysoka Izbo! Przez wiele lat wmawiano nam, że istnieje tylko jeden, bezalternatywny program reform w Polsce, reprezentowany przez Balcerowicza i spółkę. I co się okazuje? Otóż okazuje się, że nie tylko był możliwy, ale został bardzo dobrze przyjęty przez światowe centra finansowe program zbudowany na zupełnie innej filozofii gospodarowania. Co prawda, rzeczywiście, jest on w dużej mierze ogólnikowy. Jednak te główne cele strategiczne i zręby tego programu, które zostały nam przedstawione, pozwalają sądzić, że będzie on w spójny sposób wiązać racjonalną koncepcję ekonomiczną, która wymaga przede wszystkim efektywności, i zmiany stosunku do podmiotowości społeczeństwa, do ludzi, którzy, jak sądzę, ten program będą mogli łatwiej zaakceptować niż poprzednie.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#BogdanPęk">Nie mogę nie odnieść się do jednego z moich prześwietnych przedmówców, jednego z byłych zawiadowców gospodarki, pana ministra Syryjczyka (jest w tej chwili nieobecny na sali), który zapytał niedawno, czymże różni się ten program od poprzedniego, co nowego wnoszą siły lewicy - jak to określił - do tej koncepcji, która była realizowana. Po pierwsze, jeżeli mamy być precyzyjni, to są to siły centrolewicy, a nie lewicy. Po drugie, z całym szacunkiem dla Unii Wolności, ale myślę, że to jest tak: Program właściwie niezły, powiada Unia (być może w pewnych szczegółach by się nie zgadzali), tylko kierowca nie ten. Tak to bywa w demokracji, że kierowcy się zmieniają. Oczekujemy - także od opozycji, zwłaszcza od Unii Wolności - również racjonalnego i obiektywnego podejścia, nie na zasadzie tworzenia faktów prasowo-telewizyjnych, które dalece odbiegają - jak dowodzi praktyka - od rzeczywistej oceny i rzeczywistej faktografii.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#BogdanPęk">Otóż program ten różni się przede wszystkim, według mnie, następującymi kwestiami. Prymat gospodarowania mieniem państwowym nad ideologiczną prywatyzacją! Oczywiście mogę się w tym krótkim czasie odnieść - jeśli chodzi o transformację i przekształcenia własnościowe - tylko do tych zagadnień, które są mi bliskie. W tym obszarze - chociaż muszę przyznać, że daleki jestem od zamiaru uszczegółowienia - dostrzegamy wyraźnie pewną klarowną koncepcję: prymat usprawnienia gospodarowania mieniem nad ideologiczną prywatyzacją. W tym zdaniu właściwie mieści się zasadnicza zmiana stosunku do tych kwestii. Powiada się, że jest potrzebna jakaś forma powszechnej prywatyzacji, i zgoda. Myślę, panie premierze, że ten problem będzie wymagał dopracowania, ale, jak sądzę, jest wreszcie partner do racjonalnej wymiany poglądów na ten temat i chciałbym bardzo wierzyć, że nie nastąpi jakaś istotna zmiana czy usztywnienie stanowiska w tej materii, nie ma się bowiem co oszukiwać - ten obszar gospodarczy będzie, jak sądzę, jednym z głównych obszarów, na podstawie których społeczeństwo będzie oceniać ten rząd i tę koalicję.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#BogdanPęk">Następna sprawa - oddzielenie funkcji właścicielskich od regulacyjnych. Tu rzeczywiście nastąpiła bardzo istotna zmiana: Polskie Stronnictwo Ludowe od dawna domagało się wprowadzenia instytucjonalnej formy nadzoru właścicielskiego i mamy konkretną propozycję wprowadzenia instytucjonalnej formy skarbu państwa. Ten obszar dzisiaj w gospodarce narodowej funkcjonuje źle, funkcjonuje nieprawidłowo. Myślę, że ta formuła, która była dotychczas, z siedemdziesięcioma kilkoma odmianami, jeśli chodzi o sprawowanie w imieniu skarbu państwa tego nadzoru, była nie do przyjęcia. Ona funkcjonowała bardzo źle, ze wszystkimi tego konsekwencjami zarówno dla przedsiębiorstw, jak i dla załóg tych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#BogdanPęk">Mówi się również o bardzo poważnej przebudowie centrum gospodarczego, między innymi ma nastąpić poważna konsolidacja resortów. Rozmawialiśmy wczoraj z jednym ze współautorów tego programu, panem profesorem Manugiewiczem, który w wielkim zarysie charakteryzował, na czym ta koncepcja ma polegać: ma powstać ministerstwo gospodarki, ministerstwo infrastruktury gospodarczej, ministerstwo międzynarodowej promocji gospodarczej. Zapewne na tym obszarze będzie jeszcze wiele sporów, zarówno kompetencyjnych, jak i politycznych, ale myślę, że z pewnym ostrożnym optymizmem te rozwiązania można uznać za zmierzające w słusznym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#BogdanPęk">I wreszcie kwestia rad nadzorczych, które w obowiązującym dotychczas systemie funkcjonowały niewydolnie. Jest koncepcja, jakiś pewnie zarys koncepcji, zgodnie z którą w radzie nadzorczej przedsiębiorstwa państwowego w okresie transformacji zasiadałoby trzech członków: przedstawiciel pracowników, przedstawiciel załogi, przedstawiciel banku finansującego i przedstawiciel izby skarbowej, która na dole miałaby wypełniać funkcje ramienia nadzoru właścicielskiego. Jest to koncepcja, jak sądzę, interesująca, choć w pewnej mierze kontrowersyjna. Niemniej tego typu rada nadzorcza, jestem o tym przekonany, działałaby z pewnością sprawniej niż to jest przy dotychczasowych rozwiązaniach.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#BogdanPęk">Mówi się też wiele o konieczności ograniczenia kosztów społecznych reform. To zdanie jest mi szczególnie bliskie, bliskie jest Polskiemu Stronnictwu Ludowemu. Myślę, że najwyższy czas byłoby o tym pomyśleć, bo wszelkie reformy oderwane od przyzwolenia społecznego i przerzucające główny ciężar kosztów na szerokie rzesze społeczeństwa - w demokratycznym państwie muszą się skończyć odwróceniem się społeczeństwa od władzy i dalszymi tego konsekwencjami.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#BogdanPęk">Jestem natomiast przekonany, iż w zakresie przekształceń własnościowych, aby ta koncepcja mogła być realizowalna, musi zostać spełnione to, co już w Wysokiej Izbie uprzednio uzgodniliśmy. Musi, zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami, zostać wprowadzona tzw. mapa prywatyzacji, a więc określenie obszarów o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej, w których skarb państwa, państwo, zachowuje kontrolę. Myślę, że ten projekt zostanie skierowany do Sejmu w wymaganym ustawowym terminie. Muszą powstać skuteczne rozwiązania: ustawa o skarbie państwa, wreszcie ustawa o prywatyzacji i reprywatyzacji. Ten pakiet, łącznie z tymi ogólnymi zarysami, jak sądzę, daje podstawy do pewnych istotnych nadziei na przyszłość, a nade wszystko ważny jest fakt, że jednak jest możliwa nowa ideologia, że odchodzimy od dogmatyzmu na rzecz pragmatyzmu, a o dogmatyzm opozycja i część środków przekazu często nas posądzała.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Zbigniewa Kaniewskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#ZbigniewKaniewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Myślę, że rację ma poseł Borowski, który stwierdził na początku naszej debaty, że „Strategia dla Polski” jest bardzo trudnym programem. I ma również rację, że rząd w tej kwestii powinien prowadzić zdecydowaną politykę informacyjną wobec społeczeństwa, by zyskiwać zwolenników realizacji strategii, aby przeciętny obywatel zdawał sobie sprawę z głównych elementów i założeń tego programu. Chcąc zatem zrealizować ten program, należy uzyskać społeczną akceptację, a ta społeczna akceptacja z racji życiowych problemów przeciętnego obywatela mieści się w jego kategoriach możliwości materialnego bytu. W związku z powyższym chciałem zaproponować, panie premierze, aby szukając źródeł akceptacji tej strategii u obywateli w pierwszej kolejności wystąpić z propozycjami kompleksowych rozwiązań dla wszystkich obywateli znajdujących się w bardzo trudnej sytuacji materialnej. W związku z tym chcę przypomnieć o stanowisku Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych, aby przedłożyć Komisji Trójstronnej zespół środków i koncepcji związanych z nowym podejściem do minimum socjalnego adekwatnego do rzeczywistych kosztów utrzymania i rozłożeniem w czasie dochodzenia do koncepcji pełnej realizacji w ten sposób pojętego minimum socjalnego w powiązaniu z najniższym wynagrodzeniem i świadczeniami społecznymi. Sądzę, że będzie to ważny punkt wyjścia do szukania społecznej akceptacji dla tego bardzo trudnego programu.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#ZbigniewKaniewski">Również w odniesieniu do emerytur i rent będzie to program trudny, ponieważ na dzień dzisiejszy... Upominał się tutaj poseł Lityński o wyrównywanie określonych dysproporcji, które w ostatnich latach narosły, jeśli chodzi o środowiska emerytów i rencistów. Chciałbym ten problem podnieść dlatego, aby przy nowelizacji całego systemu wyeliminować wszystkie te dysproporcje, które niesłusznie powstały wskutek różnego rodzaju cząstkowych nowelizacji ustawy emerytalno-rentowej, doprowadzając do tego, że obywatele o podobnym stażu pracy, którzy pracowali w tych samych warunkach, mieli podobne wynagrodzenie, mają dzisiaj bardzo różne emerytury bądź renty. To jest wyjątkowo niesprawiedliwe i nieuzasadnione. I przy tej okazji należałoby te nieprawidłowości wyeliminować.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#ZbigniewKaniewski">Kolejna sprawa dotycząca ludzi znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Chodzi o to, aby osoby zatrudnione w pomocy społecznej bardzo wnikliwie przestrzegały zasad przyznawania tej pomocy, aby przyznawały ją przede wszystkim tym, którzy jej rzeczywiście potrzebują.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#ZbigniewKaniewski">Panie Premierze! W swoim programie rząd przedkłada zasady partnerskiego systemu stosunków pracy - jesteśmy absolutnie za tym. Natomiast proponuję, aby niezależnie od tego, kiedy zostanie przyjęty przez Sejm znowelizowany Kodeks pracy, te partnerskie stosunki pracy już miały miejsce. Chcę podkreślić tutaj, że wiele spraw wnoszonych przez związki zawodowe, zwłaszcza na szczeblu zakładów pracy, czeka na rozwiązanie. Ich nierozwiązywanie powoduje nawarstwianie się określonych konfliktów, a rząd reaguje dopiero później, kiedy konflikt jest już bardzo zaostrzony. Myślę, że to wyprzedzenie jest niezbędne i temu właśnie ma służyć partnerski system stosunków pracy - za takim systemem się opowiadamy.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#ZbigniewKaniewski">Strategia zakłada również znaczny wzrost gospodarczy. Zawiera wiele bardzo dobrych propozycji, nie będę jednak ich przytaczał ze względu na brak czasu. Chcę tylko, panie premierze, przypomnieć w tym kontekście inicjatywę łódzkich działaczy gospodarczych dotyczącą potrzeby zastosowania poręczeń kredytów obrotowych na realizację opłacalnych zamówień dla przedsiębiorstw. Sprawa jest niezwykle istotna, bo zanim te przedsiębiorstwa zaczną brać kredyty inwestycyjne, na które jest zabezpieczenie finansowe w budżecie państwa, trzeba im umożliwić pokonanie pośredniego etapu - inaczej owe przedsiębiorstwa nie będą w stanie zaciągnąć kredytu inwestycyjnego. Chcę prosić pana premiera o stosowną deklarację w tej sprawie. Czy można liczyć na to, iż rząd, zwłaszcza w odniesieniu do rejonów o szczególnym zagrożeniu bezrobociem, z taką propozycją wystąpi?</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#ZbigniewKaniewski">Dwie sprawy chcę jeszcze poruszyć. O jednej mówiła już pani poseł Spychalska, chodzi o przypomnienie zobowiązań rządu wobec Wysokiej Izby związanych z potrzebą przedłożenia Sejmowi założeń polityki przemysłowej państwa. Rząd pracuje nad nowelizacją założeń tej polityki przygotowanej i podjętej przez rząd pani premier Suchockiej. Myślę, że polityka przemysłowa obecnej koalicji będzie zgodna z przygotowaną strategią, ponieważ ma ona istotne znaczenie dla zachowań podmiotów gospodarczych w najbliższej przyszłości. Dlatego oczekuję, że rząd przedłoży Wysokiej Izbie stosowną informację w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#ZbigniewKaniewski">Druga sprawa, którą poruszał również poseł Jagieliński - kwestia możliwości dostosowania polskiej gospodarki do reguł gry obowiązujących w krajach Unii Europejskiej. Ponieważ nie mam czasu na rozwijanie tego tematu, chciałem tylko wnieść prośbę, aby rząd przedstawił Wysokiej Izbie wszystkie związane z tym zagrożenia dla polskiej gospodarki, a także stanowisko w sprawie działań, jakie powinni podjąć obywatele, podmioty gospodarcze i instytucje, aby w maksymalnym stopniu dostosować się do określonych reguł gry ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę panią posłankę Aleksandrę Małachowską z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#AleksandraMałachowska">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Chciałabym skoncentrować się na jednym zagadnieniu, a mianowicie reformie systemu zabezpieczenia społecznego. Zanim jednak przejdę do tego zagadnienia, pragnę dołączyć się do głosów, które podkreślały znaczenie omawianego dzisiaj dokumentu „Strategia dla Polski”. Jego powstanie i dalsze doskonalenie ma istotne znaczenie dla gospodarki i społeczeństwa, potrzebny jest przecież drogowskaz w dokonującym się procesie transformacji ustrojowej. Z tego punktu widzenia najważniejszą zaletą programu jest wydłużenie horyzontu czasowego, obejmuje on bowiem cztery lata. Jest to niezmiernie ważne, gdyż od dłuższego czasu nie było takiego programu. Dłuższa niż rok perspektywa przemian społeczno-gospodarczych jest obecnie bardzo potrzebna.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#AleksandraMałachowska">Do zalet strategii zaliczyć trzeba także wolę dokonania zmian w dziedzinach, które wyraźnie pozostawały na uboczu lub nie nadążały za głównym nurtem przemian. Mam na myśli przede wszystkim dwa pierwsze programy, to jest zmiany w stosunkach pracy i płacy oraz reformę systemu zabezpieczenia społecznego. Ta ostatnia należy do zadań szczególnie trudnych. Próba rozwiązania — a nie pomijania — tej kwestii, podjęta w „Strategii dla Polski”, dobrze świadczy o tym dokumencie.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#AleksandraMałachowska">Reforma systemu zabezpieczenia społecznego będzie obejmować następujące obszary życia społecznego: system emerytalno-rentowy, ochronę zdrowia, zabezpieczenie na wypadek bezrobocia, wypadki przy pracy i choroby zawodowe, zasiłki chorobowe oraz pomoc społeczną. Zakłada się przy tym, że podstawowym sposobem realizacji tej reformy ma być zwiększenie środków pozabudżetowych w finansowaniu wydatków na te cele. Odnosić się to ma jednocześnie do wszystkich wymienionych wyżej obszarów. Oznacza to, że - w wymienionych wyżej dziedzinach - zwiększa się obciążenia finansowe ludności. Jednocześnie zmniejszy się liczba osób uprawnionych do rent i zasiłków lub ich uzyskanie będzie utrudnione, na przykład dla kobiet wprowadzone zostanie zrównanie wieku emerytalnego z wiekiem emerytalnym mężczyzn. Wszystkich czeka zwiększenie obciążeń związane ze składkami emerytalnymi. Takie podejście w szczególności dotknie rolników, gdyż ich emerytury są w najwyższym stopniu finansowane z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#AleksandraMałachowska">Moi wyborcy pytają mnie o szczegóły dotyczące reformy zabezpieczenia socjalnego w odniesieniu do wsi. Chodzi o ścieżkę dojścia do celu określonego w programie. W dokumencie „Strategia dla Polski” nie ma odpowiedzi na ten temat. Dlatego wydaje mi się, że konieczne jest sprecyzowanie zmian, które, w świetle omawianego dokumentu, muszą nastąpić w systemie emerytalnym rolników. Przy obecnym stopniu ogólności tego programu niemożliwa jest jego ocena i przewidzenie skutków, które on spowoduje.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#AleksandraMałachowska">Chodzi więc o odpowiedź na następujące pytania: Jak zmienią się obciążenia rolników z tego tytułu? Czy przewiduje się całkowitą likwidację dofinansowania z budżetu emerytur rolniczych w ciągu najbliższych 4 lat? W jakim stopniu wzrosną obciążenia rolników i jak będą one rozłożone w czasie?</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#AleksandraMałachowska">Wydaje mi się, że problem ten zasługuje na szczególną uwagę w kontekście czwartego programu, dotyczącego rozwoju obszarów wiejskich. Stwierdza się w nim, że ponad połowa gospodarstw ma obecnie ograniczony udział w podaży żywności na rynku. Oznacza to, że gospodarstwa te są słabe, niezdolne do zapewnienia znośnych dochodów rodzinie właściciela. Wiele z nich musi upaść właśnie z uwagi na to, że przekształcenia strukturalne w rolnictwie są niezbędne, a jednocześnie związane będą z przejściowym pogorszeniem sytuacji materialnej wielu ludzi utrzymujących się z rolnictwa. Sfera zabezpieczenia socjalnego rolników będzie mieć na wsi szczególną rolę do spełnienia, może ona bowiem łagodzić procesy restrukturyzacji rolnictwa. Dlatego potrzebne jest w tej sprawie dokładniejsze rozeznanie, sprecyzowanie zasad i przewidzenie skutków reformy zabezpieczenia społecznego, jeśli chodzi o ludność wiejską.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Kazimierza Nycza z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#KazimierzNycz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! „Strategia dla Polski”, a ściślej dołączone do niej tak zwane węzłowe programy, posiada kilka zasadniczych walorów. Po pierwsze, zarysowuje cele, po drugie, pokazuje ścieżki dojścia do nich i po trzecie, określa kryteria, według jakich można ocenić aktualny stopień realizacji danego celu. Można oczywiście polemizować, czy są to wszystkie społecznie pożądane cele, czy zaproponowane metody są prawidłowe, czy mierniki wybrano właściwie — i pewnie każdy będzie miał na ten temat swoje zdanie. Niemniej jednak jedno jest warte pochwały: zaprezentowana w strategii filozofia myślenia. W tej sytuacji warto spojrzeć na przedstawiony program nie tylko od strony ludzi zarządzających gospodarką, lecz od strony tych, którym ma on służyć — społeczeństwa. Takie spojrzenie to między innymi odpowiedź, na co najmniej dwa pytania: pierwsze — jakie są społeczne koszty realizacji poszczególnych zadań zapisanych w programie oraz czy wszystkie są niezbędne — i drugie — czy prawidłowo zostały rozłożone akcenty, czyli czy tryb i kolejność realizacji poszczególnych zadań jest prawidłowy (może należałoby je nieco zmienić, by ułatwić społeczną akceptację programu, a tym samym jego realizację). Tyle uwag ogólnych.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#KazimierzNycz">Jeżeli chodzi o sprawy szczegółowe, to proponowałbym pewne przesunięcie akcentów. Na pierwszy plan należałoby wysunąć walkę z bezrobociem. Jest to problem kapitalny, w obecnej chwili bodajże najważniejszy, problem, z którym nasze społeczeństwo nie miało przez lata bezpośredniej styczności, szczególnie boleśnie odczuwany w województwach tak zwanej ściany wschodniej, bo tam bezrobocie podważa poczucie życiowej stabilizacji, pewności jutra. Walce z tym problemem należałoby podporządkować metody realizacji programu. Z programu musi jasno wynikać, że chodzi o trwałe zmniejszenie bezrobocia w warunkach dynamicznego wzrostu gospodarczego i rosnącego poziomu życia.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#KazimierzNycz">Jedyna realna strategia realizacji tego celu to strategia proeksportowa i proinwestycyjna. Zadania z tym związane powinny być zaakcentowane mocniej i wyraźniej. W strategii zaś brak jest na przykład jasnego określenia instrumentów finansowych, szczególnie podatkowych, oddziałujących proinwestycyjnie i proeksportowo.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#KazimierzNycz">Z punktu widzenia inwestorów zagranicznych brak tam również zapewnienia stabilizacji przepisów finansowych. Stwierdzenie takie wydaje się niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#KazimierzNycz">Warunkiem koniecznym dla realizacji strategii jest utrzymanie wysokiego, około 5% rocznie, wzrostu produktu krajowego brutto. Wymaga to szybkiej modernizacji potencjału produkcyjnego. Nie jest bowiem możliwe w długim okresie utrzymanie wysokiej stopy wzrostu bez odpowiednio wysokiego poziomu inwestowania. Przy tym równie ważne albo nawet ważniejsze jest wyeliminowanie starego, nie odpowiadającego wymogom nowoczesnej gospodarki rynkowej majątku produkcyjnego i zastępowanie go nowym, zbliżającym nas do światowego poziomu. Chodzi również o to, by nie inwestować w tzw. skorupę (budynki), lecz w nowoczesne, wydajne maszyny i urządzenia. Tak więc ogromna część istniejącego majątku musi zostać po prostu zlikwidowana. Wydaje się to konieczne, ale wywoła protesty ludzi przy tych maszynach pracujących, wykonujących jeszcze w wielu przypadkach produkcję w porównaniu z innymi krajami mało konkurencyjną cenowo, jakościowo i pod względem nowoczesności.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#KazimierzNycz">Ciężarem są również nieekonomiczne przedsiębiorstwa państwowe. Od zapowiedzi ich szybkiej likwidacji należałoby przejść do konkretu, lecz jak to zrobić, by nie wywołać kolejnej fali bezrobocia i związanej z nią uzasadnionej społecznej dezaprobaty.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#KazimierzNycz">Podobnie należałoby skończyć z ratowaniem za wszelką cenę przedsiębiorstw ważnych społecznie, lecz ekonomicznych bankrutów. Odbywa się to zresztą kosztem firm o mniejszym społecznym znaczeniu. Przez takie ratowanie na przykład na podstawie ustawy o restrukturyzacji przedsiębiorstw i banków, wiele małych, lecz dobrych firm wpędzonych zostało w ogromne trudności. Rodzi się pytanie: Co zrobić z ludźmi, którzy tam pracują? Jakie szanse i perspektywy należy im stworzyć?</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#KazimierzNycz">Nie ma również w strategii jednoznacznej odpowiedzi, jak rozwiązać sprzeczność między zdecydowanym ograniczeniem bezrobocia a unowocześnieniem gospodarki, wzrostem wydajności pracy, obniżką społecznych kosztów wytwarzania, czyli doprowadzeniem do międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#KazimierzNycz">I ostatnia obawa, panie premierze, tak samo poważna. Czy aparat urzędniczy rządu, „dygnitarze” podstawowego i średniego szczebla w resortach i urzędach centralnych nadążą za tempem realizacji programu, a tym samym zapewnią jego efekty? Z moich dotychczasowych poselskich doświadczeń wynikają raczej wnioski odwrotne, pozwalające stwierdzić, że część urzędników realizujących własne koncepcje, działa w sposób destrukcyjny, co może powodować nieodwracalne szkody społeczne. Szczegółowe przykłady takich działań przekażę panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#KazimierzNycz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiłem tylko niektóre wątpliwości. Nie mogą one przesłonić dużej wartości całej strategii. Ale ludzie muszą w niej znaleźć odpowiedź na takie i podobne pytania, największą bowiem niewiadomą jest społeczna jej akceptacja. Bez niej byłby to tylko jeszcze jeden dokument, kolejna teoretyczna wizja i — jak by powiedział Melchior Wańkowicz — „chciejstwo” sprawujących aktualnie władzę.</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#AleksanderMałachowski">Zanim poproszę następnego pana posła, którym będzie pan poseł Henryk Siedlecki, chcę poinformować, że posłowie PSL mają średnio po 2 minuty na wystąpienie, posłowie SLD po ok. 3 minut, a posłowie Unii Wolności po ok. 5 minut.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Henryka Siedleckiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#HenrykSiedlecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W historii Polski od okresu II wojny światowej — w okresie PRL czy też ostatnich czterech lat — nie określono wyraźnie, jakie jest miejsce i rola rolnictwa w rozwoju państwa polskiego. Pomijając okresy politycznego, doktrynalnego traktowania rolnictwa i gospodarki żywnościowej, odnieść można wrażenie, że rolnictwo było i jest ciężarem dla państwa, że jest przeszkodą w rozwoju kraju, jest złem koniecznym, które trzeba bądź należy tolerować.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#HenrykSiedlecki">W „Strategii dla Polski” nie ma odpowiedzi na zasadnicze pytanie: Czy polskie rolnictwo, gospodarka żywnościowa może być ważnym elementem w rozwoju społeczno-gospodarczym państwa, a więc czy może służyć wzrostowi dobrobytu obywateli, czy też jest przeszkodą na drodze do wzrostu tego dobrobytu? Czy jako kraj możemy i czy chcemy zarobić na rolnictwie? Poruszam ten problem nie dlatego, że jestem rolnikiem, ale dlatego że w prawie 40-milionowym narodzie, przy takim a nie innym poziomie przemysłu, przy takich a nie innych zasobach naturalnych kraju, przy takiej a nie innej strukturze zamieszkania na wsi i w mieście odpowiedź na to pytanie ma zasadnicze znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#HenrykSiedlecki">Zdaniem Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, pomimo niższej niż w państwach zachodnich wydajności pracy, efektywności ponoszonych w rolnictwie nakładów, uwzględniając kilkunastokrotnie niższą opłatę za pracę w polskim rolnictwie od tej na zachodzie Europy, w wielu dziedzinach gospodarki żywnościowej możemy skutecznie konkurować i to nie tylko z państwami Europy Wschodniej, ale również Europy Zachodniej, szczególnie uwzględniając stopniowe znoszenie barier protekcjonistycznych w ramach porozumień GATT. Ten fakt jest, zdaniem mojego związku, szczególnie ważny, jeśli przyjąć, a tak uważamy, że nie jest możliwa jakakolwiek pozytywna restrukturyzacja rolnictwa i jego otoczenia bez wzrostu dochodów producentów rolnych gospodarujących w przeciętnych warunkach. A to z kolei jest niemożliwe, oczywiście uwzględniając interes całego społeczeństwa, bez wzrostu produkcji rolnej, którą, przy ograniczonym popycie wewnętrznym, sprzedać można i należy za granicą.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#HenrykSiedlecki">Aby jednak nastąpił wzrost produkcji rolnej, niezmiernie ważne jest wprowadzenie stabilnego, uwzględniającego specyfikę rolnictwa, systemu kredytowania rolnictwa, przetwórstwa rolno-spożywczego — systemu, którego nie było, nie ma i, jak wynika z przedłożonej strategii, nie bardzo się przewiduje jego wprowadzenie. W przedłożonej strategii jest zdanie: „powszechność tzw. tanich kredytów dla rolnictwa będzie sukcesywnie ograniczana”. Jest to rzeczywiście zdanie o strategicznym znaczeniu. Powiem więcej, moim zdaniem, stawia ono pod znakiem zapytania realną, rzeczywistą wolę realizacji celów nakreślonych w strategii, a dotyczących rozwoju obszarów wiejskich. To zdanie wskazujące kierunek, oparte jest na nieprawdzie lub sugeruje nieprawdziwy stan rzeczy. Przecież, po pierwsze, nie ma powszechności tanich kredytów dla rolnictwa, po drugie, jest tych kredytów naprawdę mało, a po trzecie, czy kredyt dla rolnictwa o stopie procentowej 10–15% jest tani?</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#HenrykSiedlecki">Panie premierze Kołodko, osobiście pana bardzo wysoko cenię, ale jeśli w bieżącym roku z budżetu państwa na dopłaty do kredytów produkcyjnych dla rolnictwa przeznacza się ok. 40 tys. zł na hektar użytków rolnych, to co? - czy szansą dla wsi jest przeznaczenie 30, 15, 5 tys. zł? Wiem, że demagogiczna propaganda odnośnie do tej kwestii w środkach masowego przekazu, także tu, w Wysokiej Izbie, szczególnie ze strony posłów Unii Wolności, jest bardzo sugestywna. Ale, tak mi się przynajmniej wydaje, naszym celem, celem rządzącej koalicji, jest rozwój polskiego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#HenrykSiedlecki">W tym miejscu pragnę zwrócić uwagę, że, moim zdaniem, wskazując na zagrożenia dla realizacji strategii rozwoju obszarów wiejskich, nie wskazano zagrożenia największego, jakim jest kontynuacja przedstawiania w środkach masowego przekazu wypaczonego w sposób wręcz karykaturalny obrazu wsi i rolnictwa, przedstawiania rolników, ich przedstawicieli, jako pazernej, chciwej, zachłannej klasy społecznej, nie liczącej się z potrzebami całego społeczeństwa. Moim zdaniem, odpowiednikiem tej formy edukacji społecznej w tym zakresie może być model propagandy wobec wsi z początku lat 50. Tak na marginesie, byłem 3 lata temu w Bretanii, rozmawiałem z dyrektorami banków, szefami dużych firm. Każdy z nich zaczynał rozmowę od słów: „dzięki pracy i wysiłkowi naszych rolników i ich rodzin doszliśmy...” i wymieniali osiągnięcia. To nie jest trudne, spróbujmy to również w Polsce wprowadzić i tak postępować.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#HenrykSiedlecki">Wysoka Izbo! Rząd w strategii rozwoju obszarów wiejskich jako główne kryterium realizacji tej strategii uznaje wzrost udziału w dochodach ludności wiejskiej dochodów z działalności pozarolniczej. Otóż powyższe cele (czy też mierniki) można osiągnąć nie robiąc nic poza działaniami wobec rolnictwa ograniczającymi jego dochodowość. Jeśli jednak przyjąć, że nie o to przecież chodzi, bo trudno sobie wyobrazić, aby o to chodziło, to rodzi się pytanie - w jaki sposób możliwe jest w społeczności wiejskiej, przynajmniej w najbliższych latach, zwiększenie zapotrzebowania na dobra konsumpcyjne, produkcyjne, usługi, bez znaczącego zwiększenia siły nabywczej, a więc dochodów producentów rolnych, którzy przecież mieliby być głównymi nabywcami tych dóbr. Uważam, że w ciągu najbliższych lat bez próby odbudowania dochodów rolników rozwój na wsi działalności pozarolniczej będzie znacznie ograniczony, wręcz niemożliwy.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#HenrykSiedlecki">Ponadto brakuje strategii i określenia, do jakiego poziomu dochodów ludności zatrudnionej w rolnictwie w stosunku do zatrudnionych w innych działach gospodarki będziemy docelowo dążyć bądź próbować w najbliższych latach doprowadzić, co jest przecież bardzo ważne, zważywszy na skalę degradacji dochodów rolników w ostatnich latach. Rząd zapowiada co prawda dbałość o stabilność ekonomiczną, w szczególności zachęcającą do inwestowania na obszarach wiejskich - i słusznie - tylko że podstawą tej stabilności, moim zdaniem, jest przede wszystkim stabilność warunków produkcji rolnej, stabilność działania wobec rolników. A to z kolei nie jest możliwe bez określenia warunków ekonomicznych stawianych producentom rolnym, skali interwencji państwa chroniącej określony poziom opłacalności produkcji rolnej. Tych działań nie da się skutecznie realizować, zdaniem mojego związku, bez systemów cen minimalnych, kontyngentów, kontraktacji, ustalanych w porozumieniu ze związkami rolniczymi i organizacjami rolniczymi.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#HenrykSiedlecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Aby „Strategia dla Polski” w sferze rolnictwa była realizowana, musi uzyskać poparcie społeczności wiejskiej. Jeśli uda się nam — rządowi, panu premierowi — zamienić metodę rewindykacyjnej obrony interesów rolników przez związki rolników na metodę współdecydowania, ale i współodpowiedzialności za ustalenia, będzie szansa na realizację tej strategii. Żeby to z kolei było możliwe, muszą być prowadzone partnerskie rozmowy, muszą być ustalone warunki i musi to być wdrażane w życie — abyśmy te trudne decyzje mogli wspólnie zrealizować.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję uprzejmie panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Zygmunta Cybulskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#AleksanderMałachowski">Nie ma pana posła Zygmunta Cybulskiego.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Jacka Soskę z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#AleksanderMałachowski">Pana posła także nie ma.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#AleksanderMałachowski">A zatem proszę pana posła Marka Balickiego z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#MarekBalicki">Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Pan premier Kołodko wspominał, że rząd pracował nad strategią również po nocach. Po lekturze tego dokumentu muszę, niestety, powiedzieć, że wtedy, kiedy zajmowano się ochroną zdrowia, chyba zgasło światło. Strategia nie przedstawia żadnej propozycji reformy opieki zdrowotnej ani w średnio-, ani w długofalowej perspektywie. Trudno za takową uznać ogólnikowe hasło wprowadzenia ubezpieczeń zdrowotnych. Ochrona zdrowia to nie tylko niezwykle ważna potrzeba społeczna, ale również 15% wydatków budżetu państwa - pieniędzy podatników. Są trzy sprawy w tej dziedzinie, wobec których brak odniesienia musi budzić poważny niepokój.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#MarekBalicki">Pierwsza sprawa to kwestia wprowadzenia jasnych, czytelnych reguł dostępu do świadczeń finansowanych z pieniędzy publicznych i korzystania z nich, a więc określenie tego, co ma być za darmo, gdzie ma być współudział w opłatach, a co w ogóle nie powinno być finansowane z pieniędzy publicznych. Rząd Hanny Suchockiej przygotował projekt ustawy w tej sprawie. Czas najwyższy rozpocząć nad tym debatę, ale trzeba przedstawić propozycje. Sprawa ta wymaga umowy społecznej, szerokiego konsensu. Jesteśmy gotowi uczestniczyć w tej debacie.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#MarekBalicki">Druga sprawa to finansowanie świadczeń zdrowotnych i zarządzanie tym. Jeśli poważnie traktujemy ocenę mówiącą, że dotychczasowy system finansowania i zarządzania jest niesprawny, marnotrawny, nieefektywny, to musimy uznać, że wprowadzenie nowych mechanizmów jest pilną koniecznością. I tu pytanie o rynek wewnętrzny — inaczej mówiąc: regulowany — usług zdrowotnych, a więc o takie mechanizmy, jak instytucjonalne rozdzielenie nabywców opieki zdrowotnej od jednostek sprzedających usługi, usamodzielnienie publicznych zakładów opieki zdrowotnej, zniesienie centralnego taryfikatora płacowego, wprowadzenie kontraktów na usługi między samodzielnym szpitalem a dysponentem środków publicznych, którym coraz częściej jest samorząd, i związanej z tym konkurencji, wyzwalającej aktywność i powodującej poprawę jakości. Projekty są, ale w „Strategii dla Polski” o tym ani słowa.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#MarekBalicki">Trzecia sprawa - decentralizacja systemu opieki zdrowotnej, zakres tej opieki, kwestia regionalizacji, ograniczenia funkcji szczebla centralnego, rola samorządu terytorialnego, gminy i przyszłego powiatu, program pilotażowy - też o tym ani słowa.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#MarekBalicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W dokumencie czytamy, że obciążenie budżetu i niesprawność istniejącego systemu w krótkim czasie mogą doprowadzić do krachu finansów publicznych. Tak więc diagnoza jest, ale planu kuracji ani wskazania kierunków nie ma - a przecież na to czekają podatnicy, pacjenci oraz lekarze i pielęgniarki.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#AleksanderMałachowski">Odnalazł się pan poseł Zygmunt Cybulski z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#ZygmuntCybulski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożona przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej w druku sejmowym nr 447 „Strategia dla Polski” stanowi bez wątpienia globalny program rządu dotyczący wyjścia Polski z zapaści ekonomicznej, w której jeszcze się znajdujemy. Planowany wzrost nakładów inwestycyjnych, wzrost eksportu (33% w ciągu czterech lat), przewidywany systematyczny wzrost dochodów do budżetu państwa (21% w ciągu czterech lat), a co za tym idzie i wydatków w tym samym stopniu, wskazuje realnie na możliwości ożywienia gospodarki, ale i dziedzin życia publicznego związanego z gospodarką.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#ZygmuntCybulski">Planowany w ciągu czterech lat mniej więcej 22-procentowy wzrost produktu krajowego brutto rokuje nadzieję zahamowania dalszego upadku tzw. sfery nieprodukcyjnej. Umieszczona w rozdziale V: Inwestowanie w kapitał ludzki, diagnoza niskich nakładów inwestycyjnych - w wysokości 4% dochodu narodowego, co stanowi wielkość równą połowie nakładów na te dziedziny w krajach gospodarczo rozwiniętych - wskazuje na wagę problemu. Cieszy, że rząd zdaje sobie sprawę, że nakłady na oświatę, naukę i kulturę oraz ochronę zdrowia nie są wydatkami konsumpcyjnymi, lecz wydatkami inwestycyjnymi. Przewidywane zwiększenie stopnia skolaryzacji do roku 1997 o ponad 20% jest planem ambitnym, wymagającym zaangażowania bardzo wysokich środków - jeśli szeroko rozumiana edukacja ma być prowadzona na odpowiednio wysokim poziomie.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#ZygmuntCybulski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zastosowanie przedstawionych środków w postaci umarzalnych kredytów, wyłączenie z opodatkowania darowizn na naukę, zdrowie, oświatę i kulturę to pociągnięcia, na które czeka gospodarka i społeczeństwo polskie. Nieodłączną częścią jest także sposób zarządzania środkami, które będą w wymienionym systemie pozyskiwane. Chciałbym w imieniu Federacji Związków Nauczycielstwa Polskiego Szkół Wyższych i Nauki zwrócić uwagę, że w tym zakresie jest sporo do zrobienia, zwłaszcza jeśli chodzi o sferę szkolnictwa wyższego. Trzeba, aby państwo wyznaczyło wyraźne kierunki i priorytety, nakreśliło wyraźną politykę naukową. Zahamowanie odpływu kadr naukowych jest możliwe jedynie przez inwestowanie w naukowe laboratoria i poziom życia tych ludzi. Nieliczna przecież grupa - ok. 20 tys. polskich profesorów i doktorów habilitowanych - nie może być postrzegana jako ciężar społeczny. Obecnie niskie uposażenia tej grupy zawodowej nie mogą być nadal utrzymywane - że nie wspomnę o pomocniczych pracownikach naukowych, których sytuacja jest jeszcze gorsza.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#ZygmuntCybulski">Rządowi Rzeczypospolitej życzę, by główne kryterium wykonania zamierzeń, to jest wzrost nakładów na oświatę, naukę, kulturę, ochronę zdrowia, znalazło poparcie i zrozumienie również i w tej Izbie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Jacka Uczkiewicza z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#JacekUczkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Skupienie się poprzednich rządów na prywatyzacji, zamiast na racjonalnym gospodarczo zarządzaniu majątkiem, jest — zdaniem autorów „Strategii dla Polski” przyczyną kryzysu gospodarczego i kryzysu finansów publicznych. To stwierdzenie uznaję za fundamentalne dla wywodów prowadzonych w tej Izbie; fundamentalne dla całego projektu. Mam dużą satysfakcję, że nareszcie to stwierdzenie nabrało rangi oświadczenia rządowego. Jeżeli więc padają tutaj głosy, że nie ma w tym nic nowego, i jeżeli pan poseł Syryjczyk nie potrafi niczego nowego w tym dokumencie znaleźć, to chciałbym mu bardzo gorąco ten akapit dedykować.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#JacekUczkiewicz">Otóż według mnie ten dokument ostatecznie zamyka erę rewolucyjnego kapitalizmu w Polsce — kapitalizmu rewolucyjnego, który przyniósł tak wiele szkód. Uwagę tych, którzy tego nie dostrzegają, chciałbym skierować na te zamordowane PGR i ich załogi w bardzo trudnym położeniu materialnym; te zakłady likwidowane tylko dlatego, że państwowe, „naprawiane” przez fachowców kompletnie bez przygotowania, nie mających doświadczenia, ale za to z jedynie słusznej opcji; te łatwe duże kredyty, które wtedy były łatwe, a dzisiaj są zakwalifikowane jako trudne, itd. Mam nadzieję, że ten dokument otwiera erę prawdziwego racjonalizmu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#JacekUczkiewicz">Oczywiście to nie wyczerpuje tematu. Pan poseł Syryjczyk jest zaniepokojony podejściem w tym dokumencie do prywatyzacji. Ja również jestem zaniepokojony tą kwestią, ale z innego punktu widzenia. Jak podała niedawno „Rzeczpospolita” — według badań GUS jest ponad 18 tys. przedsiębiorstw, w tym ponad 6 tys. publicznych — mamy oto taką sytuację, że przedsiębiorstwa prywatne wykazują spadek rentowności z 1,5% do 0,8%, a publiczne wzrost z 4,5% do ponad 7%. Przedsiębiorstwa prywatne wykazują spadek zyskowności z zera do minus 4 zł, natomiast publiczne — wzrost zyskowności z 1 zł do 19 zł. Niech te informacje będą symbolem pewnego procesu oraz powodem do głębszego zastanowienia się nad sprawami prywatyzacji. Jeżeli więc w dokumencie „Strategia dla Polski” mówi się o konieczności racjonalnego gospodarowania majątkiem państwowym, to również, jak rozumiem, chodzi o racjonalne szukanie źródeł dochodów budżetowych tam, gdzie one mogą być, bo nie spodziewam się, żeby prywatni przedsiębiorcy dokładali do swoich interesów, jak to wynika z tych danych.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#JacekUczkiewicz">Jest jeszcze inna sprawa, którą chciałem poruszyć. Otóż strategia zakłada przeprowadzenie głębokich reform w wielu dziedzinach - wspomnę tu tylko o ustawie o związkach zawodowych, o reformie ubezpieczeń społecznych, Prawie pracy itd. - wymaga więc przełamania wielu stereotypów i uprzedzeń; wymaga żywego dialogu, kontaktu ze społeczeństwem. Warunkiem powodzenia tej strategii jest właśnie ten żywy kontakt. Chciałbym wyrazić wątpliwość, która dotyczy obecnej polityki informacyjnej rządu i obecnych stosunków rządu ze środkami masowego przekazu. Słyszałem niedawno o takich sytuacjach, które muszą bulwersować: że uniemożliwia się dostęp do tych środków w wypadku ważnych spraw. Otóż uważam, że przy takiej obecnie polityce informacyjnej powodzenie tego bardzo bogatego i bardzo potrzebnego programu reform będzie wątpliwe.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Jerzy Jaskiernia proszony jest o zabranie głosu, ale zdaje mi się, że nic z tego, ponieważ nie ma pana posła.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#AleksanderMałachowski">Głos zabierze pan poseł Lech Szymańczyk z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę uprzejmie, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#LechSzymańczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z dużym zainteresowaniem zapoznałem się z dokumentem „Strategia dla Polski”, opracowanym przez prof. Grzegorza Kołodkę. Cieszę się, że po ponad rocznej blisko działalności, po wielomiesięcznym milczeniu rząd wreszcie wydobył z siebie głos i raczył powiedzieć narodowi parę konstruktywnych zdań na tematy gospodarcze. Prof. Kołodko broni się przed określeniem „Strategia dla Polski” jako planu gospodarczego, i pewnie ma rację. Jest to raczej prognoza zachowań rządu w ciągu najbliższych 3–4 lat. Ale też plan — i nie plan — jest to pierwszy dokument rządu od pięciu lat, w którym się mówi, że jest źle i źle będzie przez najbliższych dziesięć lat, kiedy to — jak dobrze pójdzie, gdy będziemy oszczędni, będziemy zaciskać pasa, pracować — być może osiągniemy poziom życia z czasów późnego Gierka. Dziękuję, panie profesorze, za szczerość! To już wiedzieliśmy od dawna, ale pan pierwszy miał odwagę powiedzieć: Król jest nagi.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#LechSzymańczyk">Rząd przewiduje wzrost produktu krajowego brutto w latach 1994–1997 o ok. 22%, czyli o ok. 5% rocznie. To skromny wzrost! Równocześnie zakłada się wzrost realnej płacy o 11%, a przeciętnej renty i emerytury o ok. 7%. To dla społeczeństwa nieodczuwalny wzrost! Z przesadą, panie profesorze, brzmią słowa: poprawa warunków życia będzie efektem szybkiego wzrost gospodarczego. Jaka poprawa i jaki szybki wzrost? W pełni natomiast zgadzam się ze stwierdzeniem: Podział dochodów musi wszystkim zagwarantować przynajmniej elementarne poczucie bezpieczeństwa socjalnego, którego utrata w ostatnich latach jest główną przyczyną społecznej frustracji. Rolą związków zawodowych jest ze wszystkich sił bronić tej racji. Ja się z nią w pełni utożsamiam. W obronie tych wartości widzę sens swego działania. Uszami już mi wychodzą okrągłe słowa o wchodzeniu do Europy, o kapitalizmie i dobrobycie w Polsce. Na co dzień, spotykając się z pracownikami zakładów pracy Mazowsza, Kurpi, Podlasia, słyszę o ich problemach. Widzę niedostatek zaglądający do ich mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#LechSzymańczyk">Stoimy, panie i panowie posłowie, bardziej przed groźbą latynizacji Polski, a mniej przed szansą wejścia do Europy. Na tym tle zamierzenia rządu są konstruktywnym podejściem do zagadnienia. Zwłaszcza chciałbym podkreślić zamiar działań dla przezwyciężenia recesji. Szkoda, że głównie odbywać się to będzie przez zaciskanie pasa. Chodzi jednak o to, że ludzie mają świadomość trudności; i ważne by było, by stworzyć im realną perspektywę. W tym kontekście zamierzania rządu wyglądają skromnie.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#LechSzymańczyk">Dobrze, iż choć formalnie sprawy socjalne znalazły się na początku dokumentu „Strategia dla Polski”, lecz treść w tym jest wątła. W szczególności konieczna jest wyraźniejsza korelacja wyników ekonomicznych przedsiębiorstw, w tym państwowych, z możliwością podwyżek płac dla pracowników. Jest to praktycznie jedyna szansa stworzenia nadziei chociaż części pracowników. W szczególności konieczne jest szybkie jednoznaczne odejście od neopopiwku. Konieczne jest też stworzenie wyrazistych mechanizmów negocjacyjnych w trójkącie rząd — związki zawodowe — pracodawcy. Nie ma co ukrywać, że po dwóch latach przetargów rezultaty pertraktacji nad paktem o przedsiębiorstwie wyglądają mizernie, a rokowania nad paktem socjalnym nie wyszły poza sferę deklaracji. Takie są realia, panie premierze!</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#LechSzymańczyk">Uważam, że kwestie reformy systemu ubezpieczeń społecznych i całego systemu zabezpieczeń socjalnych silniej należy skorelować z rokowaniami nad paktem socjalnym.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#LechSzymańczyk">Nadal enigmatycznie i zdawkowo potraktowany jest problem budownictwa mieszkaniowego. Rząd nie proponuje jednoznacznie nowych rozwiązań finansowych. Uważam, że budownictwo jest wielką szasną dla Polski i to nadal nie wykorzystaną.</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję uprzejmie panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Jerzego Zdradę z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#JerzyZdrada">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! O inwestowaniu w kapitał ludzki słyszeliśmy w tej Izbie już kilkakrotnie. Mówił o tym pan premier w swoim exposé jesiennym, mówił o tym minister edukacji narodowej, obecnie znajdujemy te same sformułowania w „Strategii dla Polski”. Inwestowanie w kapitał ludzki to przede wszystkim działania mające stworzyć właściwe warunki kształcenia i wchodzenia w życie zawodowe młodego pokolenia, setek tysięcy absolwentów szkół średnich, dzisiaj i w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#JerzyZdrada">Niestety, w przedstawionym tekście nie znajduję zapowiedzi działań systemowych, które by z taką perspektywą się liczyły i odpowiadały na te potrzeby. Co więcej, podjęte już w tym roku decyzje budżetowe spowodowały dramatyczne zmniejszenie nakładów na szkolnictwo wyższe, co za kilka miesięcy przyniesie zahamowanie przyjęć na studia wyższe i zwiększy bezrobocie właśnie wśród absolwentów szkół średnich, nie tylko zresztą z tego roku.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#JerzyZdrada">Tak oto założenia strategii rozmijają się z praktyką rządzenia ostatnich miesięcy. Stwarzane są fakty dokonane, które uniemożliwiają zmianę sytuacji, a jest to ważne zwłaszcza dla młodzieży z rejonów dotkniętych strukturalnym bezrobociem, chociażby z takich województw, jak suwalskie czy koszalińskie. Zwracały na to uwagę senaty wyższych uczelni, konferencje rektorów uniwersytetów polskich, Rada Główna Szkolnictwa Wyższego - jak dotychczas bez rezultatu.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#JerzyZdrada">Sformułowana diagnoza sytuacji edukacji i nauki jest prawdziwa, opinie o konieczności zmian - także. Gorzej natomiast, jeśli chodzi o środki, które przedstawione zostały w strategii, środki zmian tej sytuacji. Strategia obraca się bowiem wokół działań, nazwałbym to, peryferyjnych lub założenia sformułowane są tak ogólnikowo, że niewiele w istocie znaczą.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#JerzyZdrada">Oczywiście należy wyłączyć z podstawy opodatkowania te części dochodów indywidualnych, które przeznaczone są na cele edukacyjne, ale przecież to właśnie w tej Izbie posłowie z koalicji rządzącej jesienią zeszłego roku zdecydowali o ograniczeniu takich możliwości. Kiedy zaś przychodzi do konkretów, to czytamy, że wprowadzony zostanie system kredytów, tyle że nie wiadomo, kiedy i jak, lub też że w dalszej perspektywie będą wprowadzone preferencje podatkowe, ale nie wiadomo, w jak dalekiej; poza tym nasuwa się pytanie, czy wykroczą poza ramy chronologiczne strategii.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#JerzyZdrada">Strategia zapowiada wzrost udziałów nakładów na edukację i naukę w produkcie krajowym brutto, ale nie wiadomo, w jakiej skali, kiedy, w jakim tempie. Brak określenia czasu i skali zamierzeń jest charakterystyczny, ale przede wszystkim niepokojący. Budżet będzie podstawowym środkiem finansowania oświaty i szkolnictwa wyższego i nauki. Edukacja i nauka są najważniejszymi priorytetami inwestycyjnymi, a podstawowym strategicznym celem państwa musi być jak najszybsze podniesienie ogólnego poziomu wykształcenia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#JerzyZdrada">Jeżeli więc rozwój szkolnictwa wyższego i nauki ma być priorytetem strategicznym państwa, to musi to pociągać za sobą zmiany zasad i wielkości finansowania tych dziedzin. Musi to znaleźć odpowiedni wyraz w konstrukcji budżetu już na 1995 r. Konieczne jest zwiększenie samodzielności finansowej uczelni wyższych. Szczególnie ważne jest finansowanie studiów wyższych, pomoc materialna dla studentów, rozwiązanie wstydliwego problemu niskich płac w szkołach wyższych, inwestycji budowlanych czy budowy bibliotek. Mam przed sobą stanowisko konferencji rektorów uczelni autonomicznych przyjęte w Poznaniu 5 maja tego roku. Niestety, to, co tutaj jest zawarte, nie znajduje odbicia w „Strategii dla Polski”.</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#JerzyZdrada">Pierwszą okazją do weryfikacji dyskutowanych dziś założeń będzie za kilka miesięcy debata budżetowa. Wówczas zobaczymy, jak wygląda praktyka inwestowania w kapitał ludzki. Zobaczymy, na ile program koniecznych zmian strukturalnych przełamie doraźne priorytety budżetowe koalicyjnego zaplecza politycznego pana premiera. Doświadczenia z pracy nad budżetem z 1994 r. napawają daleko idącym sceptycyzmem.</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Jest dwóch mówców zapisanych do głosu, z tym że pan poseł Mieczysław Krajewski, jeśli zrezygnuje ze słów: Wysoka Izbo itd., będzie właściwie mógł powiedzieć wyłącznie „tak” albo „nie”, bo zostało panu 3 sekundy.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#MieczysławKrajewski">Rezygnuję ze wstępnych słów i powiem, że w moim przekonaniu cała sprawa polega na tym, że się zmieniła sytuacja. Oto dotąd centroprawica liberalna była autorem programu dla Polski i podlegała ostrej recenzji z lewa. Dzisiaj sytuacja jest zupełnie odmienna. Po raz pierwszy centrolewica ma program i podlega on rzeczywiście ostrej recenzji. Kiedy się komuś odbiera monopol na posiadanie programu dla Polski, rozumiem, że to go denerwuje. Ta sytuacja oczywiście mnie nie dziwi. Myślę, że ten fakt trzeba będzie przyjąć do wiadomości przede wszystkim dlatego, że moim zdaniem centroprawica liberalna była znakomita w burzeniu ustroju starego, niezdolna natomiast była, jak się okazało (widzimy to także na przykładzie doświadczeń angielskich), do dostatecznego consensusu, do wprowadzenia Polski na nową drogę, i dlatego, sądzę, musi to zrobić centrolewica. Poszerzanie sojuszu na lewo wydaje się jedynym rozwiązaniem dla Polski. Nie jest to stanowisko wyłącznie moje, ale także tej części PPS, która jest w Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#AleksanderMałachowski">Obaj złamaliśmy regulamin Sejmu — pan mówiąc dłużej, ja tolerując to, że pan tak długo mówił. Panu posłowi Arkuszewskiemu zostało chyba 2,5–3 minuty.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#AleksanderMałachowski">Głos ma pan poseł Wojciech Arkuszewski.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o streszczanie się, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#WojciechArkuszewski">Po pierwsze, chciałbym poprzeć posłankę Ziółkowską: Ten program powinien być przekazany do komisji, a nie zostać przyjęty bez porządnej dyskusji w komisji. Po drugie, proszę państwa, my po prostu uważamy, że ten program dla Polski jest sprzeczny z polityką rządu, i na tym polega nasza krytyka, i o to właśnie chodzi. Ale rzeczywiście na tej sali dyskutujemy o słowach, a nie o czynach, i dlatego być może poseł Bugaj ma rację, krytykując program za to, że zdradził ideały lewicy. To jest ta druga płaszczyzna, która też jest prawdziwa. Natomiast w naszym przekonaniu problem polega na tym, że ten program jest oparty na hipokryzji. Zakłada twarde warunki makroekonomiczne, które, prawdę powiedziawszy, są twardsze, niż oczekiwaliśmy. Możemy je akceptować nawet z pewnym zaskoczeniem, ponieważ w trakcie zeszłorocznej pracy rządu Hanny Suchockiej wszystkie prognozy makroekonomiczne, które były sporządzane do roku 2000, były łagodniejsze od tego, co tu się proponuje. Ale tak twardy program jest możliwy do realizacji dlatego, że - jak rozumiem - zakłada się cięcia o ok. 50 bln zł w wydatkach na politykę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#WojciechArkuszewski">Chciałbym się od pana premiera dowiedzieć, jakie mają być te cięcia, jak wysokie. I to jest podstawowe pytanie, chcemy bowiem wiedzieć, czym mamy za to zapłacić. Nie jest tylko ten jeden problem dużych cięć.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#WojciechArkuszewski">Jest także problem złej koncepcji. Byliśmy krytykowani za obniżanie waloryzacji emerytur i ta zasada rewaloryzacji została częściowo przywrócona. W tej chwili jednak wycofuje się ją, wprowadzając tzw. indeksację cenową i nie biorąc pod uwagę wysokości płac, co prowadzi do tego, że powstanie po raz wtóry tzw. stary portfel i wysokość emerytur będzie zależała od roku, w którym się przechodzi na emeryturę. To po prostu jest powrót do tego, z czym walczono przez całe lata. To jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#WojciechArkuszewski">Druga sprawa: Twarde ograniczenia budżetowe są prawdą, ale tu nie proponuje się optymalnego sposobu wydawania pieniędzy. Ponieważ nie dokonano reformy sfery budżetowej, nadal się tego nie proponuje. Pan premier Kołodko kontynuuje nasze błędy, a nie nasze osiągnięcia, ponieważ największym błędem rządów solidarnościowych było nieprzeprowadzenie reformy oświaty, służby zdrowia oraz reformy administracji. Rząd obecny nadal się z tego wycofuje. Czemu w takiej sytuacji miałoby służyć wprowadzanie niepotrzebnych, nadmiernych wyrzeczeń w dziedzinie polityki społecznej, kiedy nie staramy się wydawać pieniędzy lepiej, bardziej rozsądnie?</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#WojciechArkuszewski">Jeżeli popieraliśmy tworzenie powiatów, decentralizację władzy, to także z tego powodu, że wtedy pieniądze byłyby lepiej wydawane niż w tej chwili. W naszym przekonaniu rezygnacja z tego jest także rezygnacją z poprawy efektywności wydatków państwa.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#WojciechArkuszewski">Jeszcze parę krótkich uwag. Proszę państwa, to, co w tym programie mówi się o bezrobociu, jest po prostu powierzchowne. To jest problem polityki regionalnej, której tu w ogóle nie widać, i wreszcie to jest problem aktywizacji gospodarczej małych miast. Przecież tam jest elektorat Sojuszu Lewicy Demokratycznej, dlaczego więc koledzy się nie troszczą o własny elektorat - to mnie dziwi.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#WojciechArkuszewski">Inna sprawa - inwestowanie w infrastrukturę. W tej sprawie panuje chyba pełna zgodność, że warunkiem szybkiego rozwoju jest inwestowanie przez państwo w infrastrukturę, ale w programie na ten temat mówi się bardzo mało i ta sprawa chyba nie jest doceniona. To nas rzeczywiście dziwi.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#WojciechArkuszewski">I ostatnia już sprawa programowa. Na tej sali ujawniło się w trakcie debaty, że sprawa powszechnej komercjalizacji jest traktowana przez posłów jako program, który zastąpi prywatyzację. W naszym przekonaniu jest to nieporozumienie. Mam nadzieję, że jest to wbrew intencjom pana premiera. Jeżeli rzeczywiście on także uważa, że komercjalizacja może zastąpić prywatyzację, to obawiamy się, że żywi złudzenia, iż można zbudować efektywną gospodarkę rynkową, której większość własności jest w gestii państwa. Naszym zdaniem jest to niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#WojciechArkuszewski">Sprawa dialogu z opozycją. We wstępnej wypowiedzi pana premiera była mowa o takim dialogu. Jest to bardzo piękne i słuszne założenie, jeżeli chodzi o reformę systemu emerytalnego, która będzie trwała kilkanaście lat i będą ją prowadziły kolejne rządy. Natomiast jeśli chodzi o funkcjonowanie centrum, nie może być tak, że każdy rząd dokonuje reorganizacji. Konieczny tu jest pewien consensus. I jeżeli w sierpniu dostaniemy pilny projekt rządowy, dotyczący reorganizacji centrum, to będziemy uważali, że rząd nie chce dialogu z opozycją, bo w tak krótkim czasie jest niemożliwa dyskusja na temat tego projektu, można go tylko przyklepać i wnieść kosmetyczne poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, proszę o zakończenie wystąpienia, bo niestety czas minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#WojciechArkuszewski">Powiem tylko, że nie widzę woli politycznej w koalicji do realizacji tego programu. A jeżeli ta wola będzie, to kosztów społecznych państwo nie obniżycie i reformy będą nadal spowolnione, bo jeżeli się nie wierzy w to, że można je przeprowadzić, to będą stały w miejscu.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Ogłaszam w tej chwili przerwę do godz. 15.05.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#AleksanderMałachowski">Po przerwie pan prof. Grzegorz Kołodko, minister i wicepremier, zabierze głos i zechce odpowiedzieć na postawione pytania. Posłom KPN zostały jeszcze 2 minuty i o ile wiem, pan poseł Błasiak pragnie powiedzieć parę zdań, ale niestety będzie to możliwe dopiero po przerwie. W tej chwili zaczyna się, panie pośle, posiedzenie Prezydium Sejmu i muszę się na nim stawić.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#MirosławCzech">Wspólne posiedzenie Komisji: Handlu i Usług; Sprawiedliwości oraz Ustawodawczej odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej w sali nr 24, w budynku G.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#MirosławCzech">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej w obradach plenarnych odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji: Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej; Polityki Społecznej; Samorządu Terytorialnego i II zespołu Komisji Ustawodawczej w sali nr 14, w budynku G.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#AleksanderMałachowski">A zatem o godz. 15.05 spotkamy się znowu w sali.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min 07 do godz. 15 min 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#AleksanderMałachowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Przypominam, iż kontynuujemy dyskusję nad informacją o strategicznych kierunkach działania rządu.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#AleksanderMałachowski">Jako ostatni zabierze głos pan poseł Wojciech Błasiak z Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#WojciechBłasiak">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Nie chcąc już rozpoczynać nowego wątku, pozostaje mi tylko spełnić swoją powinność, ponieważ żaden z posłów tego nie zrobił, i zgłosić wniosek o odrzucenie informacji o strategicznych kierunkach działania rządu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#AleksanderMałachowski">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów ministra finansów pana prof. Grzegorza Kołodkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#GrzegorzKołodko">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! „Strategia dla Polski” jest programem gospodarczym koncentrującym kierunki działania na rozwiązywaniu kluczowych problemów polskiej gospodarki, polskiego społeczeństwa, przy wydłużeniu perspektywy czasu, w którym te problemy chcielibyśmy rozwiązać. I z pewnością ta cecha tego dynamicznego kompleksowego programu przez nikogo nie jest kwestionowana. Panuje bowiem zgodność co do tego, że obecnie oprócz możliwości istnieje także konieczność podejmowania prób rozwiązywania pewnych skomplikowanych problemów, przed jakimi stoimy w tej fazie naszej transformacji, w szerszym planie czasowym.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#GrzegorzKołodko">„Strategia dla Polski” jest programem kierunkowym, koncentrującym swoje wysiłki na rozwiązywaniu, jak powiedziałem, kluczowych problemów. Sprawą trudną samą w sobie jest dokonanie wyboru, które problemy należy uplasować na szczycie hierarchii z punktu widzenia ich ważności — zarówno na tle konieczności realizacji określonych celów społecznych, jak i ekonomicznych — z punktu widzenia dbałości o stałą poprawę pozycji Polski w tej części świata i z punktu widzenia tworzenia dobrych warunków do rozwoju ku pożytkowi przyszłych pokoleń, a więc w okresach daleko wykraczających poza i tak już wydłużoną perspektywę tego planu.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#GrzegorzKołodko">„Strategia dla Polski” z pewnością nie jest wieloletnim planem społeczno-gospodarczym, stąd też nikt nie znajdzie w niej próby konkretnych, a częstokroć przez to niedostatecznie realistycznych zapisów: co, kiedy, gdzie, jak, ile, w jaki sposób, jakimi instrumentami? Nie takie bowiem zadanie rząd Rzeczypospolitej, rząd koalicji SLD–PSL przyjął, kreśląc ten program. Z pewnością nie jest to także koncert pobożnych życzeń, z tego też względu nie sposób wielu postulatów zgłaszanych z różnych pozycji — zarówno z życzliwością, jak i z niechęcią do tej linii programowej — uwzględnić, dlatego że nadrzędnym kryterium makroekonomicznym, finansowym, dyscyplinującym „Strategię dla Polski” jest wymóg dyscypliny makrofinansowej, co wielu posłów, także dzisiaj przemawiających z tego miejsca, doceniło. „Strategia dla Polski” jest planem wytyczającym pewne działania w sposób indykatywny, jako że ma ona służyć także wszystkim ludziom interesującym się procesami gospodarczymi, podejmującym decyzję w skali mikro, czego mogą i powinni się spodziewać po przebiegu procesów gospodarczych, po decyzjach, które jeszcze pozostają w gestii rządu, po polityce makroekonomicznej, polityce finansowej i monetarnej w szczególności, tak aby stabilizować oczekiwania podmiotów gospodarczych, aby dawać im również dłuższą perspektywę, w wyniku której coraz trafniej w warunkach procesu urynkowienia gospodarki swoje decyzje będą podejmowali.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#GrzegorzKołodko">„Strategia dla Polski” jest także programem, który trzeba widzieć w dużo szerszym planie. Nie jest bowiem sprawą przypadku, iż występuje wiele elementów podobieństwa bądź zbieżności czy korelacji między naszymi ambitnymi zamiarami i celami, zwłaszcza dotyczącymi wzrostu gospodarczego, wzrostu zatrudnienia, poprawy konkurencyjności polskiej gospodarki, a wieloletnim, perspektywicznym programem Unii Europejskiej — wzrost, zatrudnienie, konkurencyjność. Nasza strategiczna linia czy linia naszego strategicznego natarcia służby ekonomicznej jest zbieżna z wyzwaniami współczesnego świata, gospodarki europejskiej. Chcemy bowiem koncentrować uwagę w pracach rządu na wzroście gospodarczym, na tworzeniu warunków do wzrostu zatrudnienia, na poprawie konkurencyjności polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#GrzegorzKołodko">Jest to program średniookresowy, choć w wielu swych punktach podejmuje bardzo trudne wyzwanie ruszenia z miejsca zagadnień, które nie zostały z różnych względów podjęte do tej pory, a których skutki wykraczają daleko nie tylko poza okres, o którym najczęściej w programie mówimy, a więc rok 1997, ale nawet poza koniec, poza rubieże XX wieku. Takich problemów jest wiele. Dotyczy to reformy systemu zabezpieczeń społecznych bądź redukcji długu publicznego; dotyczy to przebudowy polskiej wsi bądź naszego aktywnego uczestnictwa w procesie integracji europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#GrzegorzKołodko">Z tego też względu uważam, że cenna jest myśl zgłoszona przez posła KPN, aby — nie przy tej okazji, to wymaga osobnej debaty, debaty także politycznej, debaty wybitnych polskich intelektualistów, wszystkich ludzi, którzy mają zdolność do myślenia strategicznego, długofalowego — spróbować podjąć wyzwanie nakreślenia wizji Polski za lat 15–20 i sposobów prowadzących do urzeczywistniania tej wizji. Natomiast nie jest wadą tego dokumentu, że takiej wizji nie ma, nie bawimy się bowiem w „Strategii dla Polski” w wizjonerstwo, tylko kreślimy pragmatyczny, koncyliacyjny, wykonalny program polityki społecznej i gospodarczej na lat kilka, na kadencję naszego parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#GrzegorzKołodko">Drugi wątek, który chciałbym podnieść w kontekście dzisiejszej debaty, debaty poprzedzającej także debatę toczącą się przecież w naszym społeczeństwie, które z tak żywym i olbrzymim zainteresowaniem wsłuchuje się w głosy tych, których wybrało do swego parlamentu — otóż spotykamy się z różnymi uwagami krytycznymi, przy czym to, co jedni zgłaszają jako uwagę krytyczną w sensie negatywnym, inni uważają, że jest to krytyka w sensie pozytywnym. A więc są zarzuty, że program ten jest z jednej strony za bardzo optymistyczny, a z drugiej strony, że jest defetystyczny, zakłada bowiem tylko 22% wzrostu produktu krajowego brutto albo tylko 11% wzrostu płac realnych. Inni posłowie uważają, że te założenia mogą być nawet zbyt optymistyczne. Rząd stoi na stanowisku, że są to założenia realistyczne, i proponuje kompendium instrumentów polityki gospodarczej, które mają te ambitne, ale realistyczne założenia urzeczywistniać. Nie ukrywamy, że program jest ambitny, a przez to i trudny, że dopiero teraz zaczyna się cały szereg skomplikowanych problemów, które w sposób światły i konstruktywny trzeba rozwiązywać, aby ten optymistyczny, ambitny aspekt programu stał się rzeczywistością, a nie pozostał w sferze pobożnych życzeń, czym z pewnością „Strategia dla Polski” nie jest.</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#GrzegorzKołodko">Jest podnoszona kwestia wiarygodności tego programu z różnych pozycji i z różną argumentacją. Pragnąłbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na to, że program ten bez mała jednogłośnie, choć pewnie nie jednomyślnie — jednomyślność najczęściej jednak jest bezmyślna — uzyskuje wsparcie profesjonalnych grup interesu. Wspiera ten program jako wiarygodny — tylko na ten aspekt w tym momencie chciałbym zwrócić uwagę — większość, jeśli nie wszystkie ugrupowania, zrzeszenia, organizacje polskich przedsiębiorców, inwestorów, ludzi interesu, biznesmenów. Uważają, znając się na tym, jak się prowadzi interesy, gospodarkę, a przynajmniej tę jej część, która rozgrywa się na bazie mikro — a w końcu tam się rozegra batalia o „Strategię dla Polski” — że jest to program wiarygodny. Dla polskich przedsiębiorców i inwestorów „Strategia dla Polski” jest wiarygodna. Z drugiej strony okazuje się także wiarygodna dla zorganizowanych grup ludzi pracy, przede wszystkim w związkach zawodowych, którzy widzą, że jest to zwarta, całościowa, dynamiczna, kompleksowa koncepcja rozwoju gospodarczego i społecznego Polski na dłuższy okres.</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#GrzegorzKołodko">Rząd ma pełną świadomość, że wiarygodność programu to dopiero prapoczątek, natomiast wiarygodność polityki będzie urzeczywistniał — już to robi — podejmując stosowne działania. Chciałbym zapewnić, że jesteśmy głęboko przekonani o słuszności naszego programu. Bez tej wiary trudno byłoby ten trudny program urzeczywistniać, ale bez wiary społeczeństwa, które w ten program wczytuje się, wsłuchuje w tę debatę, „Strategia dla Polski” również nie będzie mogła być zrealizowana.</u>
          <u xml:id="u-81.9" who="#GrzegorzKołodko">Prosiłbym zatem panie posłanki i panów posłów, abyście nie osłabiali wiary polskiego społeczeństwa, jaką pokłada w tym programie. Jeśli ludzie chcą wierzyć w coś, co jest dobre profesjonalnie, to nie można im tego zabraniać, twierdząc w sposób zupełnie subiektywny, że coś jest niewiarygodne.</u>
          <u xml:id="u-81.10" who="#GrzegorzKołodko">Trzeci wątek, który chciałbym podnieść, to mocno eksponowane w dyskusji aspekty kontynuacji i nowatorstwa w programie rządu koalicji SLD–PSL. Program „Strategia dla Polski” zawiera oba aspekty, zarówno kontynuacji, z czego jesteśmy bardzo zadowoleni, doceniając wielki dorobek poprzednich reformatorskich rządów Rzeczypospolitej, jak i elementy nowatorstwa, dlatego że jesteśmy całkowicie zdeterminowani odciąć się od błędów poprzednich rządów Rzeczypospolitej ku pożytkowi całej polskiej gospodarki i społeczeństwa w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-81.11" who="#GrzegorzKołodko">Nie jest prawdą, że rząd kontynuuje błędy poprzednich rządów, o czym mówił pan poseł Arkuszewski. Zgadzamy się z tym, że takie błędy były. Mam jednak nadzieję, że nie będziemy ich popełniać i że będziemy popełniać mniej nowych, innych błędów, których w ciężkiej pracy trudno jest uniknąć. Dlatego też będę wdzięczny posłom opozycyjnym za wytykanie w naszej polityce gospodarczej błędów, zwłaszcza zawczasu, tak aby można im było jeszcze zaradzić. Jeśli chodzi o elementy nowatorskie, jest ich oczywiście wiele. Jedni są z tego powodu bardzo zadowoleni, inni tym się martwią. Rząd stawia pewne sprawy na nowo widząc, że nowe są także po części warunki, w których przychodzi nam działać. Dzisiaj można już wyznaczyć takie priorytety, jak dynamiczny wzrost gospodarczy, stabilność systemowa i poprawa warunków życia. Abstrahując od tez politycznych, na gruncie ekonomicznym nie do udowodnienia jest pogląd, że między tymi celami istnieje sprzeczność. Wydaje się, że trafnie wskazał na samym początku pan poseł Borowski, że w warunkach dynamicznego wzrostu gospodarczego można poprawiać warunki życia, natomiast łatwiej następuje jedno i drugie w warunkach stabilności systemowej i makroekonomicznej. Z płaszczyzny profesjonalnej wobec tego odpieram zarzut, że jest sprzeczność między trzema głównymi priorytetami „Strategii dla Polski”.</u>
          <u xml:id="u-81.12" who="#GrzegorzKołodko">Co wyróżnia wobec tego „Strategię dla Polski”, skoro jest w niej tak wiele elementów kontynuacji? Sądzę, panie posłanki i panowie posłowie, że dobrze, że rząd SLD i PSL kontynuuje to, co jest słuszne, i do tego przyznajemy się z całą otwartością, dlatego że w ten sposób występuje ciągłość pewnych procesów, niestety także kontynuacja pewnych problemów w sferze gospodarczej i społecznej. Otóż w sposób jakościowy „Strategia dla Polski” wyróżnia się przynajmniej czterema elementami, choć można byłoby wymienić ich więcej, i każdy uważny czytelnik sam to potrafi wyczytać.</u>
          <u xml:id="u-81.13" who="#GrzegorzKołodko">A więc po pierwsze chodzi o poważne potraktowanie zasady równouprawnienia sektorów gospodarczych, przez co nasz rząd rozumie tworzenie równych szans i stosowanie równych, identycznych, a przynajmniej podobnych kryteriów oceny wobec przedsiębiorstw, podmiotów gospodarczych, bez względu na to, do jakiego sektora należą. Jesteśmy przeciwko preferowaniu tej czy innej formy własności tylko dlatego, że jest to ta, a nie inna forma własności. Mówiono także z tej trybuny, że wiele przedsiębiorstw państwowych ma znakomitą zdolność dostosowywania się do trudnych ograniczeń i twardych warunków brzegowych narzucanych przez surowe ograniczenia budżetowe, co wyraża się, przynajmniej statystycznie biorąc, w poprawie rentowności tego sektora, w sytuacji kiedy sektor powszechnie uważany za bardziej sprawny, bo taki koniec końców będzie wynik polskiego procesu transformacji, jest mniej sprawny i mniej wydolny fiskalnie. Chciałbym więc zapewnić Wysoką Izbę, że hasło równoprawnego traktowania sektorów będzie również z całą konsekwencją realizowane, jeśli chodzi o politykę fiskalną rządu Rzeczypospolitej, dlatego że równo trzeba rozkładać korzyści wynikające z procesu transformacji i jego koszty.</u>
          <u xml:id="u-81.14" who="#GrzegorzKołodko">Drugim zasadniczo nowym elementem jest podejmowana przez nas z całą determinacją próba tworzenia negocjacyjnego systemu płac. Jej celem jest także rozładowywanie potencjalnych konfliktów politycznych i odpolitycznienie polskich przedsiębiorstw i procesu gospodarowania, czego pomimo olbrzymich wysiłków poprzednim rządom nie udało się osiągnąć. Wydaje mi się, że w tym wypadku konsekwencja naszego rządu jest wyraźnie dostrzegalna i że cały czas trwa proces odpolityczniania przedsiębiorstw. Natomiast rozwiązanie systemowe, które musi być wprowadzone, jednoznacznie określa, że intencją rządu nie jest posługiwanie się paliatywami typu neopopiwku: w przyszłości ma polegać na stworzeniu zdecentralizowanego, partnerskiego, negocjacyjnego systemu płac, na czym, jak sądzę, zależy wszystkim, bez względu na to, czy są w opozycji, czy w koalicji, leży to bowiem w interesie polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-81.15" who="#GrzegorzKołodko">Po trzecie, i to jest bardzo ważne, podchodzimy inaczej do procesu prywatyzacji, a konkretnie — traktowania wpływów z prywatyzacji, niż dotychczasowe rządy. Nasz rząd stawia z całą powagą i rozwagą konieczność symetrii cięcia po jednej stronie zakresu własności państwowej, a po drugiej stronie — długu publicznego. Nie można bowiem nazwać strategiczną takiej polityki, która prowadzi do tego, że państwo pozostaje bez własności, obrasta długiem publicznym i spycha to na następne rządy i na następne pokolenia. W tym kontekście proszę postrzegać ewentualne zamiary — parlament będzie decydował, czy będą urzeczywistniane — zamiany części długu zagranicznego na częściowe udziały w naszym prywatyzowanym majątku, co — to wyraźnie podkreślamy w dokumencie „Strategia dla Polski” — ma być związane z dodatkowymi inwestycjami na bazie gotówkowej, a także ze zobowiązaniami. Chodzi tutaj nie tylko bowiem o zmniejszanie ciężaru zadłużenia publicznego z wszystkimi tego konsekwencjami dla bieżących wydatków państwa księgowanych w budżecie, alternatywnych i konkurencyjnych wobec wydatków socjalnych, których zwiększenie tak wielu pań i panów posłów postuluje. A więc na tym też polega kompleksowość podejścia „Strategii dla Polski”, że proponując pewne niekonwencjonalne działania w postaci zamiany części długu na udziały trzeba widzieć także drugi aspekt tego procesu, a mianowicie tych, którzy będą beneficjantami takich rozwiązań dzięki uwolnieniu budżetu od ponoszenia kosztów obsługi długu publicznego — w tej jego ogromnej wielkości — jakie na polskiej gospodarce, na polskim społeczeństwie cały czas ciążą.</u>
          <u xml:id="u-81.16" who="#GrzegorzKołodko">W ciągu minionych 5 lat średnie roczne wpływy z tytułu prywatyzacji w Polsce, a ma ona jeden z najbardziej rozległych programów prywatyzacyjnych na świecie, wyniosły poniżej 0,4% produktu krajowego brutto. W większości krajów o intensywnych programach prywatyzacji, wszakże daleko mniejszych niż w Polsce, te wpływy wynosiły od 1,5% do nawet 3,7% w przypadku, dajmy na to, Nowej Zelandii, w krajach zaś porównywalnych 1,5–2%. Jest to dowód nie wprost na to, że można było mieć zdecydowanie większe wpływy do budżetu, a w związku z tym niższe deficyty w przeszłości, a więc mniejszy mógłby być ciężar długu publicznego, który spoczywa na naszych barkach.</u>
          <u xml:id="u-81.17" who="#GrzegorzKołodko">Niestety, stało się tak, jak się stało, deficyty budżetowe były bardzo wysokie i dzisiaj poramy się z tym i proponujemy cały szereg rozwiązań prowadzących do obniżenia deficytu. W sposób oczywisty nie jest zgodne z faktami i z prawdą twierdzenie, przedstawione tutaj między innymi przez pana posła Święcickiego, że mamy do czynienia z tendencją czy orientacją na wzrost deficytu budżetowego. Otóż tak nie jest. Jeśli się dokładnie przyjrzeć deficytowi budżetowemu, który ma wystąpić w roku przyszłym, to jest to widoczne; każdy kompetentny ekonomista wie, że ten deficyt, jeśli jest liczony na bazie gotówki, w sposób istotny różni się od deficytu liczonego na bazie zobowiązań. Otóż jeśli się wydłuży perspektywę i przyjrzy się, jak się kształtuje saldo naszego budżetu, to okaże się, że część tegorocznego deficytu jest niczym innym, jak tylko prostą konsekwencją procesów i decyzji, które zapadały w poprzednich latach. Tutaj też widać ciągłość procesu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-81.18" who="#GrzegorzKołodko">To nie ten rząd doprowadził do deficytu wynoszącego 6,9% w roku 1992, natomiast ten rząd ma ambicje — i liczy na wsparcie w swoich bardzo trudnych działaniach — żeby sprowadzić ten deficyt do poziomu poniżej 2,5–3, 2% w roku 1997. Jest to bardzo trudna polityka i wymaga ona pewnego consensusu społecznego, w tym także innej, niekonwencjonalnej wizji rozwiązywania problemu zadłużenia publicznego, polegającej na wymianie jego części na udziały w prywatyzowanym polskim majątku.</u>
          <u xml:id="u-81.19" who="#GrzegorzKołodko">Po czwarte wreszcie, „Strategia dla Polski” z pewnością różni się od programów i polityki poprzednich rządów, ale między tymi programami a rodzajami polityki także było bardzo wiele rozbieżności — wystarczy porównać pewne dokumenty i założenia. Jestem najgłębiej przekonany, że nie będzie takich rozbieżności między rzeczywistością a założeniami „Strategii dla Polski”, jakie występowały w bliższej i dalszej przeszłości. Ta różnica wiąże się także z podziałem dochodów. Otóż prawdą jest, że w wyniku dotychczasowego procesu transformacji już około 2 lat temu udało nam się wejść na ścieżkę wzrostu gospodarczego, prawdą jest także, że wiele trzeba jeszcze uczynić, aby temu wzrostowi nadać charakter trwały i zrównoważony, i temu wyzwaniu wychodzi właśnie naprzeciw „Strategia dla Polski”. Ale prawdą jest również i to — i trudno się w tym wypadku dziwić opinii publicznej, społeczeństwu — że efekty tego przyrostu, który już od pewnego czasu ma miejsce, są zagospodarowywane w ten sposób, że nie wszystkie bynajmniej warstwy i grupy społeczno-zawodowe polskiego społeczeństwa tymi korzyściami są obdzielane w mniejszym czy w większym stopniu. Wobec tego jeśli dzisiaj z trybuny sejmowej pada pytanie, kto będzie beneficjantem tego przyrostu dochodu narodowego, mierzonego produktem krajowym brutto — około 22% podczas najbliższych 4 lat, licząc ten rok — kto i w jakim stopniu skorzysta ze wzrostu przeciętnej płacy o blisko 11%, to odpowiedź jest taka: obejmie to prawie wszystkie grupy, prawie całe społeczeństwo, dlatego że — i to jest przewaga okoliczności, w jakich przychodzi działać temu rządowi, w stosunku do okoliczności towarzyszących rządom poprzednim — my już stoimy przed problemem, jak dzielić efekty rosnącej wydajności pracy, jak dzielić efekty rosnącego dochodu narodowego, a nie jak to uzyskać.</u>
          <u xml:id="u-81.20" who="#GrzegorzKołodko">Rząd nasz, rząd SLD–PSL, jest w pełni zdeterminowany, by tak sterować procesem podziału, który przede wszystkim dokonuje się poprzez system rynkowy, ale także poprzez budżet państwa, który Wysoka Izba uchwala, a rząd, minister finansów, realizuje, aby ten podział sprzyjał wzmacnianiu efektywnościowych przekształceń polskiej gospodarki, ale także czynił zadość elementarnym zasadom sprawiedliwości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-81.21" who="#GrzegorzKołodko">Problem piąty, który chciałbym podnieść - trzecia droga. Nie sądzę, żeby w parlamentach trzeba było dyskutować o trzeciej drodze - jest to raczej problem akademicki, który będziemy dalej roztrząsać i rozważać - natomiast w rzeczywistości jest tak, że dróg jest bardzo wiele. Możliwe, że modeli jest mniej, aczkolwiek co do tego też mamy zasadnicze wątpliwości, a nawet więcej: jestem przekonany, że ich także jest bardzo wiele, o czym tutaj była mowa.</u>
          <u xml:id="u-81.22" who="#GrzegorzKołodko">Czy można jednak iść jakąś trzecią drogą, proszę państwa? Otóż bezsprzecznie można. Wystarczy pójść drogą pomiędzy Unią Pracy a Unią Wolności, i to już jest trzecia droga. Zgłaszane są całkowicie sprzeczne, wykluczające się nawzajem postulaty i gdyby komfortem rządu Rzeczypospolitej i jego ministra finansów było to, że może sobie cokolwiek uśrednić, to mamy świętą rację, proponując taką, a nie inną linię strategicznej działalności. Bo to, co dla posłów z Unii Pracy jest za małe, okazuje się dla posłów z Unii Wolności za duże. Niestety, tego ani rząd, ani parlament uśrednić nie może. Trzeba dokonywać ostrych wyborów; trzeba uczciwie stawiać alternatywy i dylematy wyboru — i na tym też polega „Strategia dla Polski” w sensie programowym.</u>
          <u xml:id="u-81.23" who="#GrzegorzKołodko">Niczego nie klajstrujemy, niczego nie chcemy rozmyć. Już teraz stawiamy te sprawy uczciwie i nadal będziemy je stawiali - także przed Wysoką Izbą, która będzie musiała dokonywać trudnych politycznych wyborów, jak te dylematy rozwiązywać.</u>
          <u xml:id="u-81.24" who="#GrzegorzKołodko">Dzisiaj także sygnalizujemy taki oto dylemat. Jako rząd jesteśmy skłonni przedstawić budżet, w którym rośnie udział wydatków na kapitał ludzki, o co słusznie wielu posłów się dopomina. W związku z tym stawiam jednak w tym momencie pytanie: kosztem jakiego typu wydatków ma rosnąć udział wydatków na kapitał ludzki? Żaden minister finansów nie wymyśli tego, żeby rosły udziały, natomiast ten rząd ma pomysł, co zrobić, żeby środków było więcej. Taką właśnie ścieżkę gospodarowania proponujemy, a jak wynika z liczb, które są tutaj przedstawione, tych środków będzie więcej. Natomiast jeśli chodzi o udziały - pytanie pozostaje. Jest to pytanie, na które w trybie demokratycznym musi odpowiedzieć demokratycznie wybrany parlament; musi dyscyplinować rząd, żeby ustawę budżetową realizował zgodnie z tą ustawą, i tak się dzieje. W tym sensie też nie ma rozbieżności pomiędzy polityką rządu a rzeczywistością.</u>
          <u xml:id="u-81.25" who="#GrzegorzKołodko">Problem szósty — „Strategia dla Polski” a polityka rządu. Podnosili niektórzy — zwłaszcza pan poseł Syryjczyk, a także pan poseł Bugaj i pan poseł Błasiak — kwestię zbieżności bądź rozbieżności pewnych decyzji oraz działań rządu i linii programowej „Strategii dla Polski”.</u>
          <u xml:id="u-81.26" who="#GrzegorzKołodko">Po pierwsze, wydaje mi się, że trzeba patrzeć prospektywnie. Program został opracowany, przygotowany i jest przedmiotem debaty - dzisiaj jesteśmy otwarci na wszelką krytykę i na wskazanie, gdzie w rzeczywistości i jakie zamysły, decyzje bądź procesy uruchamiane w wyniku polityki rządu odbiegałyby od tej linii strategicznej; jeśli Wysoka Izba zechce tę linię zaakceptować.</u>
          <u xml:id="u-81.27" who="#GrzegorzKołodko">Po drugie, trzeba pamiętać, że mamy do czynienia z określoną inercją pewnych procesów. Gospodarkę cechuje ogromna dynamika, którą nie programy opanowują z miesiąca na miesiąc, tylko czyny i inne procesy, które trzeba uruchamiać. Wymaga to czasu. Dotychczasowe rządy nie uporały się w ciągu kilku lat ze spuścizną poprzednich dziesiątków lat. Jesteśmy bardzo zadowoleni, że możemy dyskontować dorobki poprzednich rządów i bardzo ubolewamy, że musimy rozwiązywać problemy, których one nie potrafiły rozwiązać, jak np. przystąpić do realizacji reformy systemu zabezpieczeń społecznych, ale wymaga to pewnego czasu.</u>
          <u xml:id="u-81.28" who="#GrzegorzKołodko">Przedwczesne jest więc — moim zdaniem — formułowanie pseudozarzutu, że istnieje rozbieżność pomiędzy programem gospodarczym rządu a jego działalnością. Takiej rozbieżności nie ma, co nie oznacza, że od czasu do czasu (zdarzyło się to kilka razy, niestety) pewne sprawy nie mogą budzić wątpliwości. Bierze się to jednak z trzeciej przyczyny, czego wszyscy państwo jesteście świadomi. Tutaj też liczymy na światłe wsparcie światłej opozycji, jako że mamy do czynienia z ogromnym ciśnieniem potrzeb. Jeśli ktoś na rządzie wymusza — a ten rząd chce być twardy — podpisywanie jakichkolwiek porozumień, które pozostają w sprzeczności z linią programową, to jako wicepremier i minister finansów w tym rządzie oczekuję zarówno od koalicji, jak i od opozycji jednoznacznego wsparcia tych działań, które państwo uważacie za słuszne, a nie czekania na to, aż się potkniemy i potem wytykania nam, że się potknęliśmy. Stąd też deklaruję i w imieniu rządu, że z pełną determinacją — jeśli taka jest wola parlamentu, aby ten program poprzeć — będziemy go realizować i eliminować jakiekolwiek rozbieżności pomiędzy deklaracjami a słowami, wiedząc, że o sukcesie będzie decydowała jego realizacja, a nie program jako taki.</u>
          <u xml:id="u-81.29" who="#GrzegorzKołodko">Problem siódmy - komercjalizacja a prywatyzacja. Tak, gromkim głosem mówię, i powtarzam, że tutaj się różnimy, ale różnimy się nie dlatego, że chcemy odejść od prywatyzacji albo ją hamować, nie, co najwyżej, albo nawet na pewno, chcemy ją racjonalizować, a więc dalej stosować jako podstawowe kryterium poprawę efektywności alokacyjnej, ale także i drugie - dbałość o grosz publiczny i o wpływy do kasy państwowej m.in. po to, żeby w sposób światły finansować przede wszystkim wydatki infrastrukturalne i kapitałowe, które są wspomagane z budżetu państwa. Natomiast - tak, to jest prawda - podchodzimy inaczej (mówiłem tu o jakościowej zmianie) do kwestii zarządzania tym, co pozostaje w rękach państwa. Na tym m.in. polega koncepcja naszych przekształceń własnościowych, masowej komercjalizacji, tylko tu jest fałszywie przez opozycję formułowany, ulokowany dylemat. Nie ma dylematu - komercjalizacja albo prywatyzacja, jest dylemat, którego rządy w latach poprzednich nie potrafiły rozwiązać, a mianowicie: prywatyzowano sporo - i w większości przypadków słusznie, dobrze i trafnie, choć, powtarzam, na pewno można było z tego mieć więcej wpływów do budżetu, mniejszy mógł być spadek produkcji, mniejsze mogło być bezrobocie, z czym ten rząd będzie się porał i niestety te problemy zostaną na przyszłość - natomiast nie zadbano o to, czego się nie dało sprywatyzować i czego w rozsądnym terminie, o czym wie każdy światły ekonomista, również nie da się zrobić. A więc nie proponujemy komercjalizacji zamiast prywatyzacji, tylko proponujemy komercjalizację zamiast niczego, zamiast pozostawiania przedsiębiorstw państwowych jako masy niby-upadłościowej, która podobno nic nie jest warta i która sama ma się zrestrukturyzować albo sobie poradzić, a najlepiej byłoby, żeby to wszystko zniknęło i rozwiązało się samo, a przecież tak się nie da. Chcemy, póki to jest sektorem państwowym, podejść do tego jak przedsiębiorcy, to znaczy chcemy stworzyć warunki tym przedsiębiorstwom - dając równe szanse i stosując równe kryteria - aby udowodniły, czy potrafią konkurować czy nie, a prywatyzacja toczy się obok. Wobec tego ten dylemat komercjalizacja albo prywatyzacja uważam za błąd polegający na fałszywym ulokowaniu dylematu. Jesteśmy zdeterminowani - i jest to kierunek strategiczny także działań naszego rządu - kontynuować proces prywatyzacji. Natomiast nie oznacza to, że nie mamy nic do zaproponowania, bo mamy, jeśli chodzi o kwestie zarządzania, usprawniania sektora państwowego po to, żeby był on zdolniejszy do wytwarzania dóbr i usług, po to, żeby zapewniał ludziom pracę i po to, żeby dawał wpływy do budżetu państwa, na czym zależy w szczególności mnie, jako ministrowi finansów.</u>
          <u xml:id="u-81.30" who="#GrzegorzKołodko">Problem ósmy - koszty reform. Nadal twierdzi nasz rząd, i podtrzymuje swoje stanowisko, że można by osiągnąć więcej mniejszym kosztem. Dzisiaj przyznają to już bez mała wszyscy, także organizacje międzynarodowe, niezależni eksperci krajowi i zagraniczni, wszyscy ci, którzy to przeanalizowali. Z faktu, że w innych krajach ponosi się jeszcze większe koszty wynika przede wszystkim taki wniosek, że tam popełnia się jeszcze więcej błędów, a nie to, że u nas nie popełniono żadnego. Dzisiaj problem ujmuje się inaczej, mianowicie jak zmniejszać, czy ograniczać, koszty reform, które będą im towarzyszyły w przyszłości. Powtarzam więc, że jest o tyle łatwiejsze, że jesteśmy już w fazie wzrostu gospodarczego i koszty będą mniejsze, dlatego że płace realne rosną i wierzę w to, że w najbliższych latach — jeśli urzeczywistnimy „Strategię dla Polski” — zwiększą się one przeciętnie o około 11%. Z punktu widzenia potrzeb jest to, z pewnością, ciągle za mało, jednak z punktu widzenia realiów ekonomicznych nie jest to tak mało. W wyniku tego w sposób oczywisty będzie rosła także konsumpcja. Będzie przybywało mieszkań, o czym mówiłem dwa tygodnie temu, liczymy, że będzie ich o około 400 tys. więcej, bezrobocie zaś zmniejszy się w granicach 350–400 tys. osób, choć z różnych stron opozycji słychać, że powinno ono raczej o tyle wzrosnąć bądź też zmniejszyć się jeszcze dwukrotnie. A więc znowu idziemy, nie wiem, czy trzecią drogą, ale na pewno kierujemy się nową jakością. Proponujemy bowiem inne rozwiązania, które rozkładają te koszty społeczne tak, aby transformacja polskiej gospodarki mogła być kontynuowana do zwycięskiego końca i aby była społecznie akceptowana. Chodzi o to, żeby nie dokonywała się ona w ferworze społecznej dyskusji, że my inaczej to oceniamy, natomiast ludzie mylą się, dając wyraz swoim opiniom przy okazji różnych badań, z których wynika, że 50% społeczeństwa nadal twierdzi, że jest gorzej, niż było rok temu, a tylko 7%, że jest lepiej. Mam nadzieję, że w wyniku realizacji strategii te wskaźniki mogą się zasadniczo zmienić.</u>
          <u xml:id="u-81.31" who="#GrzegorzKołodko">Chcemy w przyszłości zmniejszać koszty reform w taki sposób, o jakim tutaj powiedziałem, również inaczej rozkładając je pomiędzy różne społeczne grupy, wykorzystując w tym celu także system opodatkowania dochodów osobistych, a także pewnych rodzajów dochodów kapitałowych, nie tyle ze względu na nasze zapędy fiskalne - dlatego że ten fiskalizm chcemy strategicznie ograniczać - ile na rozłożenie ciężaru w systemie podatkowym, który musi korespondować z korzyściami płynącymi z tej transformacji.</u>
          <u xml:id="u-81.32" who="#GrzegorzKołodko">Problem dziewiąty, który chciałbym poruszyć — pan poseł Syryjczyk stwierdził, że docenia zdrowy rozsądek w kwestii makroekonomicznej. Ja też. Pan poseł Bugaj mówi o braku polityki makroekonomicznej w „Strategii dla Polski”. Jestem zdecydowanie po stronie zdrowego rozsądku w tym sporze pomiędzy panami posłami.</u>
          <u xml:id="u-81.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-81.34" who="#GrzegorzKołodko">Strategia makroekonomiczna jest zasadniczo programem makroekonomicznym. Przyjmuję krytyczne uwagi: tak, tu jest brak bardzo wielu propozycji dotyczących rozwiązań w sferze mikroekonomicznej. Ale jest to brak świadomy. Piszemy program strategiczny, a nie koncert życzeń. I dlatego, wybaczcie panie, w „Strategii dla Polski” nie użyto ani razu słowa „kobieta”, natomiast zaręczam, że jest to także program dla polskich kobiet. Nie ma tam mowy o programie dla młodzieży, ale jest to strategia przyszłościowo zorientowana, a więc z dużą troską o przyszłe pokolenie; nie ma tam mowy o sporcie i turystyce, co nie oznacza, że lekceważymy je. Celowo i świadomie nie ma mowy o polityce transportowej, łącznościowej. Mógłbym wymieniać długo, nie chcę pominąć żadnego ze znakomitych resortów kierowanych przez moją koleżankę i kolegów z Rady Ministrów. Ale my proponujemy nowy — i to też jest odmienna cecha tej polityki, tego programu w stosunku do tego, co było wcześniej — sposób podejścia do rozwiązywania strukturalnych, kluczowych problemów polskiej gospodarki. Ale wszystko musi być — i będzie! — podporządkowane dyscyplinie makroekonomicznej. Liczby nam się zgadzają, co nie oznacza, że wszystko już się domknęło do samego końca. Jest wiele założeń poczynionych w tym programie: przechodzimy na system indeksacji rent i emerytur według cen; w przyszłym roku będą umiarkowane wpływy z opodatkowania dochodów kapitałowych dzięki opodatkowaniu transakcji na rynku papierów wartościowych; zmienia się progi podatkowe. Ale o tym wszystkim parlament, Wysoka Izba będzie decydowała, jak przedłożymy założenia polityki społeczno-gospodarczej na rok przyszły, przystępując do opracowania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-81.35" who="#GrzegorzKołodko">Rząd chce uczynić wszystko, aby budżet był przyjęty przed i mógł wejść w życie z nowym rokiem kalendarzowym. Wówczas te makroproporcje będą precyzowane. Jeśli pan poseł Święcicki mówi, że z tego, co się dzieje — imputując, że wynika to z działań rządu — wzrasta inflacja, to przypuszczam, że pan poseł Święcicki mówił o swoich życzeniach, a nie o faktach. To życzenie posła...</u>
          <u xml:id="u-81.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-81.37" who="#GrzegorzKołodko">... Święcickiego nie będzie spełnione, bo inflacja w Polsce nie rośnie, i nie będzie rosła. W I półroczu br. ścieżka inflacyjna jest w sumie dokładnie taka, jak Wysoka Izba zatwierdziła, przyjmując ustawę budżetową. Inflacja za administracji tego gabinetu jest niższa niż była wtedy, kiedy pan poseł Święcicki sprawował funkcję ministra. Wobec tego prosiłbym jednak, żebyśmy opierali się na faktach, a są one takie, że inflacja w I półroczu 1994 r. wynosi średnio poniżej 2% miesięcznie i spada. Natomiast odbieram z całą powagą sygnał wysyłany przez pana posła Święcickiego i innych, nie tylko na tej sali, że jest cały czas zagrożenie przyspieszeniem procesów inflacyjnych. Z tego punktu widzenia liczę na wsparcie wszystkich - zarówno w koalicji, jak i w opozycji - że będziemy w stanie dać wspólnie odpór temu zagrożeniu. Inflacja nadal jest wielkim przeciwnikiem, wielkim wrogiem podtrzymywania tendencji rozwojowych polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-81.38" who="#GrzegorzKołodko">Problem dziesiąty - renty i emerytury. Pan poseł Lityński powiedział, że w dokumencie tym, w liczbach, zawarte jest oszustwo. Absolutnie nie zgadzam się z tym i oprotestowuję tego typu stwierdzenia. Mogę przyjąć zarzut, że się mylę, natomiast nie przyjmuję stwierdzenia, że jest to jakiekolwiek oszustwo. A kto się myli? Ja nigdy nie oskarżyłbym pana posła Lityńskiego o oszustwo, więc pozwólcie państwo, że wyjaśnię.</u>
          <u xml:id="u-81.39" who="#GrzegorzKołodko">Nie myli się rząd. Jeśli chodzi o zamysł przejścia na system indeksacji według kosztów utrzymania — o czym mówił także pan poseł Bugaj i wielu z państwa — to rachunek dotyczący tempa wzrostu przeciętnej emerytury i renty pracowniczej, który jest przedstawiony w tabeli w załączniku na str. 1, wszyscy państwo posłowie otrzymaliście. Wynika z niego, jakich przyrostów, po przejściu na indeksację wg kosztów utrzymania, rząd oczekiwałby w latach 1995–1997, bo o tym okresie mówimy. W 1994 r., jak wiemy, obowiązuje indeksacja wg płac w sektorze przedsiębiorstw. Otóż ta ścieżka powiada, że renty i emerytury mają rosnąć, panie pośle Bugaj, o odpowiednio: 1,4; 3,1; 1,0%. I nie jest prawdą, co stwierdził pan dzisiaj z tej trybuny, a rano do całego narodu w radio, że wobec tego emerytury będą spadać ze względu na poślizg w czasie czy przesunięcie fazy w czasie. Mechanizm ekonomiczny, który pan zna, jest dokładnie taki, iż powoduje, że one właśnie rosną. A rosną dlatego, że jeśli spada inflacja, a potem następuje dostosowanie emerytur i rent do tej ścieżki schodzenia z inflacją w dół, to ich wzrost jest ściśle skorelowany ze ścieżką ruchu cen, co bardzo łatwo sobie wyliczyć. A to, że mamy taki duży przyrost w sumie w ciągu tych czterech lat jest, oczywiście, w stopniu zasadniczym skutkiem mechanizmu indeksacyjnego, jaki stosujemy w 1994 r., kiedy to przeciętna emerytura i renta pracownicza wzrasta o 6,5%, a może nawet o 7%, przeciętne zaś wynagrodzenie wzrasta, jak zakładamy i oczekujemy, tylko o 1,5%. I ta indeksacja już się dokonała, o czym Wysoka Izba wie, w wyniku mechanizmów indeksacyjnych zatwierdzonych przez Sejm z dniem 1 czerwca. A więc nie ma tutaj żadnych oszustw, co więcej, nie ma tutaj żadnych pomyłek. Natomiast są wielkie problemy. Wielkim problemem jest to, że przejście na taką ścieżkę kształtowania się rent i emerytur wymaga zmiany zasad indeksacji rent i emerytur. Dlatego cieszą inicjatywy płynące także z ław opozycyjnych, deklarujące chęć wsparcia odpowiednich działań i propozycji, z którymi rząd wkrótce wystąpi. Jest to bowiem olbrzymi ciężar dla finansów publicznych, ale nie przeciętny poziom rent i emerytur. Nikt światły nie powie, że są to świadczenia wysokie. Niestety, przeciętnie są one niskie i dlatego chcemy tą polityką chronić poziom tych świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-81.40" who="#GrzegorzKołodko">Natomiast, jeśli ktoś — chcąc pozostawać w skansenie pseudolewicowości — twierdzi, że to jest wymierzone w weteranów i ludzi pracy, to jest to już zmartwienie tego, kto tak twierdzi. Naszym bowiem celem i intencją jest ochrona tych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-81.41" who="#GrzegorzKołodko">Natomiast naszym celem jest również twarde stawianie przed wyborcami i przed parlamentem, przed społeczeństwem, faktów, że system finansów publicznych nie udźwignie systemu zabezpieczeń społecznych w takiej formie, w jakiej on dzisiaj istnieje. Nie udźwignie nie dlatego, że zbyt wysokie są emerytury i renty, bądź zasiłki dla bezrobotnych, tylko dlatego, niestety, że wskutek błędów polityki popełnionych w latach minionych, zbyt wielu mamy świadczeniobiorców i zbyt wielu bezrobotnych. Dzisiaj nie ma znaczenia, czy mogło być ich mniej z punktu widzenia stwarzania warunków do rozwiązywania tego problemu. Dlatego proponujemy — jako jeden z ważniejszych priorytetów, wydłużając perspektywę czasu — kompleksowy program, którego podstawowe elementy są przedstawione już w „Strategii dla Polski”, inne będą wkrótce przedmiotem konsultacji, a także debat politycznych i profesjonalnych reformy systemu zabezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-81.42" who="#GrzegorzKołodko">Problem jedenasty - wieś. W zasadzie zyskuje sympatię czy wsparcie nasza inicjatywa. Posłowie powiadają, że nienowa, kontynuowana. Zgoda, bardzo wiele jest elementów kontynuacji, chyba najwięcej jeśli chodzi o program przeciwdziałania bezrobociu. Dobrze to, czy źle? Ja uważam, że dobrze. Wszystko, co mądre, powinno być kontynuowane. Wszystko, co nieracjonalne, powinno być eliminowane. A więc jeśli to wielofunkcyjne podejście do wsi polskiej, ten program ma być kontynuowany, to uważam, że jest to sprawa szersza niż zadanie wyłącznie dla tego koalicyjnego rządu. Natomiast pytanie, na czyj koszt, pozostaje. Otóż z pewnością na koszt ludzi, którzy tam mieszkają i których to dotyczy. Co do tego nie należy sobie robić iluzji i nasz rząd takich zamiarów nie ma. Natomiast jest pytanie także, i to jest wielkie pytanie polityczne, naprawdę na debatę parlamentarną czy ogólnonarodową, czy konsumenci żywności, czy mieszkańcy miast i w jakim stopniu, poza tym opierając się na jakich mechanizmach, chcą uczestniczyć w finansowaniu kosztów przebudowy polskiej wsi. Jest bowiem taka kwestia, jak transformacja a kwestia rolna albo transformacja a kwestia chłopska. I trzeba w tym planie widzieć naszą drogę do integracji europejskiej, dlatego że w dużym stopniu są to dwie strony tego samego medalu.</u>
          <u xml:id="u-81.43" who="#GrzegorzKołodko">A więc po trzecie, należy także liczyć na to, że podstawowa część środków pomocowych przydzielana Polsce, m.in. już wkrótce jako fundusz przedwstępny w ramach programu PHARE, przez Unię Europejską będzie transferowana w sposób rozsądny, proefektywnościowy na wieś, ale nie po to, żeby podtrzymywać nieefektywne gospodarstwa rolne, tylko po to, żeby tworzyć dobrą alternatywę, aby zgodnie z naszym zamysłem programowym - wspólnym, jak słyszę - coraz bardziej zinternalizowanym, blisko 38% polskiego społeczeństwa mieszkającego na wsi nadal widziało tam dla siebie przyszłość, możliwości pracy i możliwości życia.</u>
          <u xml:id="u-81.44" who="#GrzegorzKołodko">Jako kryterium wykonawcze realizacji tego programu zaproponowaliśmy udział dochodów z działalności pozarolniczej w dochodach ogólnych ludności żyjącej na wsi. Według danych, jakie mamy zweryfikowane dla roku 1992, wskaźnik ten wynosi 54,5%, a więc ta część polskiego społeczeństwa, która mieszka na wsi, ponad połowę swoich dochodów czerpie z działalności pozarolniczej. Jasne jest, że ta działalność pozarolnicza w znakomitej części wciąż wiąże się z dwuzawodowością, z dojeżdżaniem do miast, w których tej pracy jest coraz mniej.</u>
          <u xml:id="u-81.45" who="#GrzegorzKołodko">W „Strategii dla Polski” nie kreślimy jakiejkolwiek wizji, że uda się, aby miasto, mając mało mieszkań, aby przemysł, który jest uwikłany w strukturalny kryzys bezrobocia, mogły wchłonąć nadwyżki siły roboczej wyłaniane na wsi. Nie tworzymy też jakiejkolwiek wizji typu obudowy naszych miast, mniejszych i większych, slumsami, gdyby miało dojść do fali emigracji ludności wiejskiej w wyniku pauperyzacji. Proponujemy program wielofunkcyjnego rozwoju wsi i jest to znowu program dla Polski, a nie tylko dla ludzi, którzy tam pracują, zarówno od strony nakładów, jak i od strony efektów. I wokół tego, moim zdaniem, warto dalej prowadzić debatę.</u>
          <u xml:id="u-81.46" who="#GrzegorzKołodko">Problem dwunasty — Polska a świat, Polska a Unia Europejska, integracja międzynarodowa, proeksportowa orientacja, dopływ kapitału zagranicznego, inwestycje bezpośrednie, inwestycje portfelowe, cały zakres kierunków, orientacji naszego handlu zagranicznego, współpracy gospodarczej. Do rangi problemu węzłowego „Strategia dla Polski” podnosi kwestię poprawy międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki. Uważamy bowiem, że jest to zadanie bez mała na pograniczu ekonomicznej racji stanu. Temu służy w sumie, z punktu widzenia czysto ekonomicznego, także cała dotychczasowa faza transformacji polskiej gospodarki. I choć wiele już osiągnięto, trzeba wiele uczynić, aby to, co osiągnięto, zostało w całości ocalone i aby wzmocnić jeszcze bardziej ten proces. Takie propozycje konkretne, temu służące, w „Strategii dla Polski” zostały przedłożone.</u>
          <u xml:id="u-81.47" who="#GrzegorzKołodko">Jednoznacznie odpieram zarzuty, podejrzenia, pomówienia, że jest to program zatwierdzany przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy — uwzględnia on szereg naszych postulatów, jeśli chodzi o swoje podejście i próby oceny procesów, które u nas zachodzą. Nie ma jakichkolwiek, najmniejszych elementów dyktatu. Ba, powiem więcej, dzisiaj przedstawiciele Międzynarodowego Funduszu Walutowego sami przyznają, że mieliśmy rację — niektórzy z nas — jeśli chodzi o dużą dozę krytycyzmu w stosunku do ich polityki i naszej polityki w minionym okresie i chcą czerpać nie tylko z naszych doświadczeń, ale również z naszych błędów, korzystają z naszych ekspertów przy wspomaganiu innych krajów, w czym, jak sądzę, solidaryzm społeczny też powinien się wyrażać. A więc „Strategia dla Polski” nie tylko z nazwy, ale ze swojej najgłębszej istoty jest pomyślana dla Polski, dla wszystkich grup społeczno-zawodowych, zarówno jeśli chodzi o korzyści, które ma przynieść, jak też o zajęcie właściwego szeregu w bardzo trudnej pracy, którą trzeba wykonać.</u>
          <u xml:id="u-81.48" who="#GrzegorzKołodko">Wydaje się, że wybory z września 1993 r. - które wyniosły rządzącą obecnie koalicję, nasz rząd, do władzy i postawiły nas w obliczu tak trudnych wyzwań, którym chcemy stawić czoło - pokazały, że nie ma w polskim społeczeństwie zgody na prostą kontynuację tego, co działo się do tej pory. Wybory te pokazały również, że jest zgoda i akceptacja na kontynuację wszystkiego, co twórcze, światłe, rozsądne i wychodzące naprzeciw tym oczekiwaniom społecznym. Sądzę, że wybory z poprzedniej niedzieli pokazały też, że zwrot czy zmiana akcentów, przesunięcie pewnych wątków, jakie zostały zapowiedziane w wyniku powstania tego rządu, zyskują akceptację społeczną. Dzisiaj mamy bardzo ambitny, dynamiczny program, który chcielibyśmy przy współpracy wszystkich światłych, reformatorskich sił polskiego społeczeństwa realizować.</u>
          <u xml:id="u-81.49" who="#GrzegorzKołodko">Z całą świadomością zapisaliśmy w pewnych miejscach, że jednym z głównych zagrożeń dla realizacji tego ambitnego zadania, jakim jest urzeczywistnianie „Strategii dla Polski”, może być brak woli politycznej do urzeczywistniania niezbędnych reform. I to nie jest przyznawanie się bądź obawa przed samym sobą, co nie oznacza, że samych siebie się nie obawiamy. Opór materii jest bowiem wielki, sprawy są trudne. Wola polityczna jednak, o której tutaj mówimy, dotyczy wszystkich — zarówno koalicji, jak i opozycji. Jeśli ze strony opozycji nie będzie woli politycznej odnośnie do urzeczywistnienia tych reform, które sama realizowała wcześniej i których realizacji oczekuje od naszego rządu, to jest jasne, że nawet najsilniejsza wola polityczna tylko rządu do rozwiązania pewnych problemów nie wystarczy.</u>
          <u xml:id="u-81.50" who="#GrzegorzKołodko">Dwa tygodnie temu z tej mównicy wymieniłem przynajmniej pięć problemów, w odniesieniu do których warto spróbować znaleźć nieco szerszy kompromis, consensus. W rzeczywistości bowiem chodzi o coś nadrzędnego — o Polskę i polską gospodarkę, o polskie społeczeństwo. Problemy te dotyczą:</u>
          <u xml:id="u-81.51" who="#GrzegorzKołodko">1) reformy systemu zabezpieczeń społecznych,</u>
          <u xml:id="u-81.52" who="#GrzegorzKołodko">2) redukcji długu publicznego,</u>
          <u xml:id="u-81.53" who="#GrzegorzKołodko">3) inwestowania w kapitał ludzki,</u>
          <u xml:id="u-81.54" who="#GrzegorzKołodko">4) rozwoju obszarów wiejskich,</u>
          <u xml:id="u-81.55" who="#GrzegorzKołodko">5) procesu integracji europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-81.56" who="#GrzegorzKołodko">Wydaje się, że dzisiejsza debata niczego nie zamyka, otwiera przed nami skomplikowany etap realizacji „Strategii dla Polski”. Potrzebna jest dalsza debata. Jednak urzeczywistnienie tej wizji zależy nie tylko od silnej woli politycznej, zależy ono także od dobrej woli wszystkich koalicji, opozycji. O tę dobrą wolę proszę.</u>
          <u xml:id="u-81.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#AleksanderMałachowski">Czy są dodatkowe pytania?</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#AleksanderMałachowski">Mam dwa zgłoszenia. Widzę, że zgłasza się także pan poseł Bugaj. Rozumiem, że są to zgłoszenia w celu sprostowania wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Marcina Święcickiego, jako że pierwszy zapisał się do głosu.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#AleksanderMałachowski">Czy jeszcze ktoś z posłanek i posłów chciałby zabrać głos? Zgłosili się bowiem pan poseł Lityński i pan poseł Jaskiernia. Kto jeszcze?</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Bugaj: Ja jeszcze.)</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#AleksanderMałachowski">Tak, pan jest zapisany. Kto jeszcze? Wpłynęły cztery zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#MarcinŚwięcicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Może w tym ferworze dyskusji, szukając rozmaitych argumentów, przytoczył pan nieściśle moją wypowiedź. Otóż ja nie mówiłem, że inflacja w tym roku wzrosła. Powiedziałem tylko, cytuję ze stenogramu sejmowego: Zapowiada się w „Strategii dla Polski” spadek inflacji, tymczasem w tym roku powiększono deficyt budżetowy, wprowadzono opłaty wyrównawcze. Zapowiada się monopol cukrowy, a więc podjęcie środków, które działają na rzecz inflacji, w tym również na rzecz podwyżki cen artykułów podstawowych dla ludności, artykułów żywnościowych. Nie mówiłem zatem, że jest taki stan, tylko że te czynniki będą wpływać na wzrost cen. Gwoli ścisłości dodam, że w tym roku zakładano wzrost cen w wysokości 23–27%. Na razie ciągle jest powyżej 30%, aczkolwiek to jest oczywiście mniej niż w poprzednich latach i mam nadzieję, że ta tendencja się utrzyma i osiągnie poziom, który zaplanowaliśmy; na razie jesteśmy powyżej tego poziomu.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Jan Lityński będzie łaskaw teraz zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#JanLityński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przede wszystkim chciałbym przeprosić pana premiera za użyte słowo: oszustwo. Powinienem był raczej użyć określenia: pewna manipulacja liczbami. Otóż sytuacja jest taka - nie wytłumaczyłem tego dokładnie - że jeżeli przechodzimy na indeksację cenową emerytur, to obecne emerytury od roku 1995 nie będą rosły, będą goniły ceny. Natomiast rzeczywiście przeciętna emerytura może wzrosnąć, jeżeli liczymy od 1993 r., przede wszystkim dzięki wzrostowi około 6% w tym roku, z czego część już została skonsumowana, a poza tym przez to, że nowe emerytury będą przyznawane na podstawie już nowych płac, które będą większe, w związku z tym przeciętna emerytura wzrośnie, czyli te przeciętnie 12% być może zostanie osiągnięte.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Ryszard Bugaj, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#RyszardBugaj">Panie marszałku, ja w tej samej sprawie. Oczywiście że trzeba rozróżnić dwie rzeczy: emerytury już przyznane, ich dynamikę w ramach systemu, który się będzie odnosił do waloryzacji w związku z cenami, i przeciętne emerytury bieżące, które - jak mówił słusznie pan poseł Lityński - nawet przy tym systemie będą rosły. Ja to rozróżniam, panie premierze. I jeszcze jedną rzecz chcę panu powiedzieć. Oczywiście można sobie wyobrazić nawet taką konstrukcję waloryzacji związanej ze wzrostem cen, która będzie antycypacyjna i która mimo upływu terminów, jak gdyby nawiązywania do przeszłości, uwzględniając jeszcze ścieżkę spadku cen, spowoduje, że przeciętne emerytury realne nie będą spadać, nawet te już przyznane w momencie wejścia w życie tej ustawy. Można to sobie wyobrazić, ale jest to możliwość dość teoretyczna. Natomiast nic nie może zmienić faktu, że wchodzimy tu w taką sytuację, w której pewna zasada solidarności społecznej, zgodnie z którą chcielibyśmy, żeby udział płac i udział emerytur w produkcie krajowym rosły jako tako, w tym wypadku mniej więcej tak samo równo, w tym samym tempie - ta zasada w tym projekcie została odrzucona. O to głównie mi chodzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle - zwracam się do pana posła Jerzego Jaskierni - przykro mi bardzo, ale pan nie wziął udziału w dyskusji. Zapomniałem, że pan był nieobecny wtedy, kiedy prosiłem pana o zabranie głosu. Pan nie wziął udziału w dyskusji i z tego powodu nie przysługuje panu prawo do wystąpienia w tej fazie debaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#JerzyJaskiernia">Chciałbym zadać pytanie, panie marszałku, w związku z przemówieniem pana premiera. Nie zamierzam przemawiać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#AleksanderMałachowski">Pytanie może pan zadać, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#JerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! To, co pan premier powiedział, potwierdza, że jest to niezwykle poważny i głęboki program. W związku z tym chciałbym zadać pytanie: Jakie legislacyjne oprzyrządowanie tego programu przewiduje rząd? W Sejmie jest szereg projektów odnoszących się do tych zagadnień, które dotyczą programu, na przykład kwestia walki z szarą strefą; jest ustawa o izbach gospodarczych, gdzie przewiduje się rejestr gospodarczy w izbach gospodarczych; jest projekt ustawy o kupcu rejestrowym. Dlatego też zapytuję, czy rząd przewiduje prezentację kompleksowego programu legislacyjnego, który byłby dyrektywą dla parlamentu, mówiącą, jakie elementy składowe tego programu są szczególnie istotne dla realizacji „Strategii dla Polski”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję. Przykro mi, że doszło do nieporozumienia, ale nie wyjawił pan, że chce zadać pytanie. Myślałem, że chce pan coś sprostować. Przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jaskiernia: Nie, nie, panie marszałku, ja znam regulamin Sejmu.)</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#AleksanderMałachowski">Czy pan premier zechce odpowiedzieć na to pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#GrzegorzKołodko">Wysoka Izbo! Jest oczywiste, że będziemy przedstawiać pod rozwagę, z prośbą o akceptację i o twórczą krytykę, poprawki i uzupełnienia, konkretne propozycje, jak procedować „Strategię dla Polski”, jeśli wolą parlamentu będzie, aby stało się to faktem. Pewne prace koncepcyjne, uściślające trwają od jakiegoś czasu, wiele rzeczy jest już gotowych, korzystamy także ze światłej spuścizny poprzedniego rządu i tym bardziej wierzę, że uda się pewne sprawy sprawniej przeprowadzić. Realizacja „Strategii dla Polski” wymaga bowiem nie tylko trudnych decyzji politycznych, ale całego oprzyrządowania legislacyjnego. Trzeba przygotować wiele nowych ustaw, trzeba zmienić wiele istniejących ustaw, dotyczących zwłaszcza przebudowy ustroju przedsiębiorstw i kształtowania partnerskiego systemu w stosunkach pracy, jak również systemu finansowego, pieniężnego. Te ustawy, te projekty będą stopniowo wpływały do parlamentu. Przyjęcie „Strategii dla Polski”, mam nadzieję, tylko zdynamizuje te prace i liczę tutaj na wsparcie naszych wysiłków ze strony Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#AleksanderMałachowski">Czy są jeszcze jakieś pytania pod adresem pana premiera Grzegorza Kołodki?</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#AleksanderMałachowski">Jeżeli nie ma, zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Do głosowania w sprawie przyjęcia informacji do wiadomości przystąpimy jutro rano.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu premierowi za udział w naszej debacie.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#AleksanderMałachowski">Przypominam, że Sejm postanowił o łącznym rozpatrzeniu punktów 2 i 3 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktów 2 i 3 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#AleksanderMałachowski">2. Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (druk nr 441).</u>
          <u xml:id="u-94.8" who="#AleksanderMałachowski">3. Pierwsze czytanie komisyjnego projektu rezolucji w sprawie finansowania oświaty w latach 1995–1997 (druk nr 450).</u>
          <u xml:id="u-94.9" who="#AleksanderMałachowski">O zabranie głosu w celu przedstawienia uzasadnienia projektu ustawy proszę wiceprezesa Rady Ministrów ministra edukacji narodowej pana Aleksandra Łuczaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#AleksanderŁuczak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przed dwoma tygodniami w imieniu rządu przedstawiłem Wysokiej Izbie główne problemy i podstawowe kierunki rozwoju oświaty w Polsce. Debata sejmowa potwierdziła pilną potrzebę przełamania kryzysu oświatowego i podjęcia doskonalenia całego systemu edukacji narodowej jako podstawowego warunku wszechstronnego rozwoju Polski i Polaków. Uznając sprawy edukacji za najważniejsze dla rozwoju narodu i silnego demokratycznego państwa, przedstawiłem Wysokiej Izbie pogląd, że polityka oświatowa, gwarantująca powszechne i równe szanse edukacyjne każdemu polskiemu dziecku, powinna być nadrzędna wobec wszelkich podziałów i sporów politycznych. Należy stworzyć takie warunki organizacyjne, materialne i prawne, aby mogła ona być realizowana bez wstrząsów i konfliktów - ewolucyjnie i skutecznie. Takie pojmowanie reformowania oświaty pociąga za sobą konieczność dokonania stosownych zmian legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#AleksanderŁuczak">Przedłożony dzisiaj pod obrady Wysokiej Izbie projekt ustawy zmieniającej ustawę o systemie oświaty jest pierwszym krokiem na drodze doskonalenia całego systemu edukacji, służącego budowaniu stabilnej polityki oświatowej państwa. Jego przyjęcie stworzy podstawę do realizacji projektowanych zmian.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#AleksanderŁuczak">Wysoka Izbo! Projekt zmian ustawy o systemie oświaty, będący dzisiaj przedmiotem obrad Wysokiej Izby, stanowi najszerszą z dotychczasowych nowelizacji ustawy z dnia 7 września 1991 r. Zmiany dokonane w minionych latach ograniczały się zasadniczo do incydentalnych poprawek. Prawie 3-letni okres funkcjonowania ustawy o systemie oświaty wykazał jednak niezbędność przeprowadzenia znacznie głębszych zmian - i to zarówno formalnych, jak i merytorycznych. Okazało się w praktyce, że wiele przepisów ustawy wymaga uściślenia bądź poszerzenia o sprawy nie uregulowane w dostateczny sposób. Prace nad projektem nowelizacji zostały podjęte przez resort edukacji już w 1993 r. W obecnie przedkładanym dokumencie nawiązujemy - chcę powiedzieć: nawiązujemy świadomie - do dorobku poprzednich rządów. Między innymi kontynuacja wyraża się w przeprowadzeniu wyraźnego podziału kompetencji pomiędzy organy prowadzące szkoły a organy sprawujące nadzór pedagogiczny. Dotyczy ona również jednoznacznego ustalenia, że nauczyciele szkół publicznych pozostaną pracownikami państwowymi.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#AleksanderŁuczak">Projekt w prezentowanym dzisiaj brzmieniu został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 20 maja br. Zawiera on cały szereg rozwiązań porządkujących, których konieczność wynikła z dotychczasowej praktyki stosowania ustawy z 1991 r. Do najważniejszych należą: przepisy dotyczące obowiązku szkolnego, systemu opieki i wychowania w szkołach i placówkach oświatowych, szkolnictwa dla dorosłych, kształcenia ustawicznego, zakładów kształcenia nauczycieli, form gospodarki finansowej publicznych szkół i placówek, organów właściwych do prowadzenia ewidencji szkół niepublicznych, nadzoru nad szkołami i placówkami oraz gwarancji ich autonomii.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#AleksanderŁuczak">Zmiany dotyczą również występującego w ustawie pojęcia „minimum programowe” i zastąpienia go pojęciem „podstawy programowe przedmiotów obowiązkowych”, a w wypadku szkół zawodowych — „podstawy programowe kształcenia w danym zawodzie”.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#AleksanderŁuczak">Pozwolę sobie wstrzymać się od szczegółowego omawiania licznych drobnych zmian o charakterze formalno-redakcyjnym bądź porządkującym. Nieco szerzej natomiast omówię istotniejsze zmiany, które w różnych środowiskach wzbudziły najwięcej kontrowersji, wynikających niekiedy bardziej z emocjonalnych niż racjonalnych względów. Z przykrością muszę zauważyć, że w wielu wypadkach zarzuty wobec projektu miały swoje źródło w niezrozumieniu projektowanych zapisów bądź w ich rozmyślnym wypaczaniu i przejaskrawianiu. Niektórych zaś wniosków na podstawie rzetelnej analizy tekstu wyprowadzić się wręcz nie da.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#AleksanderŁuczak">W rozgorzałych dyskusjach decydującą kwestią jest to, na ile podjęte regulacje, te, które proponujemy w tej ustawie, wpływają na decentralizację zarządzania i prowadzą do przekazywania kompetencji administracji rządowej samorządom terytorialnym. Prowadzenie szkół podstawowych przez samorządy jest - chcę to podkreślić jeszcze raz - poważnym zamierzeniem ustrojowym. Jest ono w mojej ocenie zjawiskiem ze wszech miar pożądanym. Projekt ustawy rozstrzyga w tej sprawie wszelkie wątpliwości. Prowadzi on do zerwania z dotychczasowym modelem zarządzania szkolnictwem podstawowym przez administrację państwową. Samorząd terytorialny będzie miał bezpośredni wpływ na proces uspołecznienia oświaty. Wyraźne określenie działalności gminy w zakresie prowadzenia szkół stwarza faktyczne możliwości skuteczniejszego powiązania szkoły ze społecznością lokalną i uczynienia z niej rzeczywistego ośrodka życia społecznego i kulturalnego. Jest to niezwykle pożądane, zwłaszcza w małych miejscowościach i na wsi.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#AleksanderŁuczak">Jednakże dotychczasowe doświadczenia w zakresie przejmowania szkół wykazały, że proces ten przebiega dosyć wolno. W ocenie resortu edukacji jest to przede wszystkim spowodowane słabością finansową części gmin, ale także w dużym stopniu wątpliwościami odnoszącymi się do sfery kompetencji i relacji między szkołą a władzą lokalną.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#AleksanderŁuczak">Chcemy, aby opisany w ustawie zakres kompetencji skuteczniej odciążał dyrektora od narzuconej mu wskutek bardzo złej sytuacji finansowej oświaty funkcji osoby odpowiedzialnej za wszelkie trudności finansowo-materialne, którą często wypełniać musiał kosztem prawidłowej realizacji zadań statutowych szkoły.</u>
          <u xml:id="u-95.9" who="#AleksanderŁuczak">Proponujemy, aby szkoła stała się bliższa rodzicom, którzy poprzez wybrane poprzez siebie organy gminy będą mieli szansę realnego wpływu na funkcjonowanie instytucji, w której uczy się i wychowuje ich dzieci. To wpływa na wzrost zaangażowania rodziców w pomoc szkole, i to nie tylko, jak dotychczas, pomoc najczęściej materialną, ale taką, która będzie wpływała na charakter procesu dydaktycznego i wychowawczego. Uważam, że projekt ten stwarza warunki do współpracy rodziców z dyrektorami i nauczycielami. Współtworzy klimat wychowawczy i opiekuńczy szkoły.</u>
          <u xml:id="u-95.10" who="#AleksanderŁuczak">Za celowe uważam proponowane w ustawie takie rozwiązania prawne, które umożliwiają gminom wpływ na poszerzenie ofert edukacyjnych szkoły. Dotyczyć to powinno w szczególny sposób zajęć pozalekcyjnych, rekreacyjno-sportowych i artystycznych. Oferty edukacyjne szkół publicznych winny bowiem nadążać za tym, co oferują swoim uczniom szkoły i placówki niepubliczne.</u>
          <u xml:id="u-95.11" who="#AleksanderŁuczak">W sumie proponowane rozwiązania w tej węzłowej kwestii zmierzają nie do zahamowania procesu czy uszczuplenia prerogatyw, ale do wyraźnego zakreślenia odpowiedzialności władz lokalnych i szkół oraz stworzenia warunków do partnerskiego współdziałania.</u>
          <u xml:id="u-95.12" who="#AleksanderŁuczak">Na koniec tej części jeszcze ogólna refleksja. Decentralizacji i demokratyzacji życia społecznego towarzyszyć ma uspołecznienie oświaty. Praktyka obecna dostarcza wielu wspaniałych przykładów, ale też proces ten ma cechy żywiołowości, przypadkowości, niekiedy nawet występują działania bardziej demonstracyjne niż pożyteczne. Oddawanie szkół samorządom to jednak moim zdaniem nie tylko, a nawet nie przede wszystkim zatomizowanie poczynań małych środowisk. Proces ten oznacza udział tych grup w formułowaniu doktryn edukacyjnych, w stanowieniu celów, doborze treści, a także - co dużo łatwiejsze - określaniu technologii edukacyjnej, proponowaniu metod, środków i form edukacji. Do tego chcemy zmierzać, ale musimy do tego celu iść etapami. Osiągniemy go zapewne dopiero wtedy, gdy również organizacja życia społecznego i funkcjonowanie społeczeństwa zostaną oparte na zasadach pełnej demokracji, a więc demokracji także dojrzałej i rozumnej. Proponujemy w naszym projekcie, aby w sferze edukacji tworzyć możliwości społeczeństwu, aby w tej dziedzinie dojrzewało ono do demokratycznego współdziałania. Tworzymy ku temu prawne podstawy.</u>
          <u xml:id="u-95.13" who="#AleksanderŁuczak">Wysoki Sejmie! Sprawą, która również budzi emocje, jest zawarte w projekcie nowe rozwiązanie dotyczące statusu nauczyciela i dyrektora szkoły prowadzonej przez gminę. Zgodnie z tym rozwiązaniem zatrudnianie i wynagradzanie nauczycieli szkół publicznych, pomimo przejęcia przez gminy zadania prowadzenia tych szkół, pozostałoby obowiązkiem państwa. Wiąże się z tym ściśle regulacja dotycząca zasad powierzania stanowiska dyrektora w tych szkołach. Projekt utrzymał dotychczasową zasadę obligatoryjnego postępowania konkursowego, wzmacniając ją jeszcze poprzez ustalenie, że zwycięzcy konkursu nie można odmówić powierzenia stanowiska dyrektora. Odstępstwo od obowiązku przeprowadzenia konkursu byłoby dopuszczalne jedynie w wypadku niezgłoszenia się do konkursu co najmniej dwóch kandydatów względnie niewyłonienia kandydata w konkursie. Szczegółowe zasady przeprowadzania konkursu, łącznie ze składem komisji konkursowej, byłyby określone w drodze rozporządzenia ministra edukacji narodowej. Dotychczasowa częściowa regulacja tych spraw wprost w ustawie powodowała w praktyce wiele problemów związanych np. z nieuwzględnieniem w ustawie (w tym zakresie) specyfiki niektórych typów szkół i placówek.</u>
          <u xml:id="u-95.14" who="#AleksanderŁuczak">W związku z proponowanym w projekcie rozwiązaniem, aby stanowisko dyrektora szkoły prowadzonej przez gminę powierzał kurator oświaty, wyrażane są obawy, czy nie pozbawia to całkowicie gminy wpływu na obsadę tego stanowiska. Otóż nie. Załączony do projektu ustawy projekt rozporządzenia wykonawczego dotyczącego tej sprawy przewiduje, że liczba przedstawicieli gminy prowadzącej szkołę w komisji konkursowej będzie równa liczbie przedstawicieli kuratorium oświaty. Ponadto proponuję przepis upoważniający gminy do ustalania oceny pracy dyrektora. W wypadku wydania oceny negatywnej kurator oświaty byłby zobowiązany odwołać dyrektora. Uważam, iż w procesie oceniania zarówno dyrektora, jak i nauczyciela, prawo wyrażania opinii powinni mieć także inni członkowie społeczności szkolnej, przede wszystkim rodzice. W szczegółowych uregulowaniach dotyczących zasad i trybu oceny pracy nauczycieli takie propozycje zostaną wzięte pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-95.15" who="#AleksanderŁuczak">Wracając do zasadniczej kwestii - ustalenia, że nauczyciel szkoły gminnej pozostaje pracownikiem państwowym - pragnę nadmienić, że rozwiązanie to nie jest obce polskiej tradycji. Funkcjonowało ono już w naszym państwie w okresie międzywojennym. Uważam, że również w obecnych warunkach państwo powinno pełnić zadania gwaranta nowoczesnego systemu nauczania i nie może przerzucać na samorząd całej odpowiedzialności (winno to być tylko partnerstwo, chcę podkreślić - partnerstwo) za wykonywanie konstytucyjnego obowiązku zapewnienia wszystkim obywatelom możliwości realizacji prawa do nauki, szczególnie w zakresie szkoły podstawowej - powszechnej, jak wiadomo, i obowiązkowej. Władza państwowa powinna sprawować pieczę nad tym, aby wszystkie dzieci - co najmniej do końca okresu, w którym istnieje obowiązek szkolny - miały możność uczęszczania do szkoły. Takiej szkoły, która dawałaby gwarancję realizacji aspiracji edukacyjnych społeczeństwa poprzez zapewnienie odpowiedniego poziomu nauczania. Nie oznacza to bynajmniej dążenia do zachowania monopolu państwa i jego wyłączności decyzyjnej w zakresie systemu oświaty.</u>
          <u xml:id="u-95.16" who="#AleksanderŁuczak">Pierwszorzędny wpływ na poziom kształcenia mają kwalifikacje nauczycieli oraz systematyczne i odpowiednio zorganizowane ich doskonalenie. Doskonalenie i dokształcanie, a także zatrudnianie nauczycieli o najwyższych kwalifikacjach pociąga za sobą wyższe koszty. Nie wszystkie gminy są - i myślę, że nie będą w przyszłości - gotowe sprostać tym wymaganiom. W związku z tym uważam za w pełni realną groźbę poszerzenia się luki cywilizacyjnej pomiędzy gminami wiejskimi, z reguły uboższymi, a gminami miejskimi w razie całkowitego przekazania szkół samorządom. W efekcie następować może dalsze pogarszanie warunków startu życiowego młodzieży wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-95.17" who="#AleksanderŁuczak">Zakładane w projekcie ustawy rozstrzygnięcie, że nauczyciel szkoły gminnej będzie wynagradzany przez państwo, stanowi gwarancję terminowości wypłaty jego wynagrodzenia. Dzisiejsza sytuacja finansowa gmin nie zawsze pozwala na terminowe zgromadzenie odpowiednich środków finansowych na ten cel. W praktyce występują więc sytuacje, że w wielu gminach nie wystarcza środków na terminowe wypłaty wynagrodzeń. Niekiedy nawet zaciągane są na ten cel wysoko oprocentowane kredyty.</u>
          <u xml:id="u-95.18" who="#AleksanderŁuczak">Działania decentralizacyjne w szkolnictwie nie powinny przybierać form odgórnego narzucania jednostkom samorządu odpowiedzialności za poziom nauczania, programy, zatrudnienie odpowiednio wykształconych nauczycieli oraz wszelkie inne poczynania szkół, zważywszy że często gmina nie jest do tego przygotowana finansowo i organizacyjnie. Działania te powinny opierać się na zasadzie partnerstwa podmiotów zaangażowanych w funkcjonowanie systemu oświatowego, a nie na dogmatycznie pojmowanej decentralizacji, sprowadzającej się do zapewnienia ochrony autonomii i niezależności tylko jednemu podmiotowi.</u>
          <u xml:id="u-95.19" who="#AleksanderŁuczak">Proponowana zmiana powinna wpłynąć na stworzenie lepszej atmosfery do rozpoczęcia prac nad zmianą Karty nauczyciela mających na celu wprowadzenie ostrzejszych wymogów kwalifikacyjnych i warunków uzyskania mianowania, a także przyjęcie innych zasad oceniania pracy nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-95.20" who="#AleksanderŁuczak">Obecnie obserwuje się, szczególnie w terenie, niepokój i obawy środowiska nauczycielskiego w związku ze zbliżającą się datą generalnego przejęcia szkół przez gminy. Częściowo jest to spowodowane zaistniałą w 1990 r. sytuacją drastycznego ograniczenia liczby przedszkoli i zatrudnionych w nich nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-95.21" who="#AleksanderŁuczak">Do powyższych argumentów dodam jeszcze, że różnorodność rozwiązań w zakresie zarządzania oświatą w poszczególnych krajach demokratycznych pozwala postawić tezę, że kwestia, czy kurator powołuje dyrektora, czy też czyni to samorząd, na pewno nie powinna być podstawową miarą stopnia demokratyczności systemu oświaty. W większości krajów istnieje czytelny rozdział pomiędzy nadzorem nad pedagogiką, dydaktyką, programami i ustaleniem wymagań, które pozostają w gestii państwa, a pozostałymi zadaniami, mającymi na celu tworzenie warunków do jak najlepszego funkcjonowania szkół. Zadania te powinny pozostawać w gestii społeczności lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-95.22" who="#AleksanderŁuczak">Projekt zmian statusu prawnego nauczycieli jest rozwiązaniem, które zmierza do zachowania równowagi i podporządkowania nauczycieli z jednej strony administracji oświatowej, a z drugiej strony - władzom samorządowym. Jak powiedziałem, zmiany w Karcie nauczyciela będą zmierzały do zapewnienia dobremu nauczycielowi stabilizacji. Nie chcemy uzależnienia nauczycieli od aparatu administracyjnego, nomenklaturowego modelu obsadzania stanowisk kierowniczych, ale też nie chcemy dowolności, radykalnych zmian dokonywanych przez administracje terytorialne. Proponujemy rozwiązanie uwzględniające różne opinie w sprawie ocen i decyzji kadrowych, ale nie takie, które niszczyłyby i tak niezbyt silną pozycję nauczycieli, odbierając im resztki autonomii i poczucia bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-95.23" who="#AleksanderŁuczak">Wysoki Sejmie! Jak wcześniej wspomniałem, w projekcie sprecyzowano oraz uszczegółowiono zakres i instrumenty nadzoru pedagogicznego nad szkołą. Dotychczasowe kontrolowanie formalnej realizacji programu nauczania zastępuje się badaniem przebiegu i oceną poziomu kształcenia. W pozostałym zakresie dotychczasowe cele nadzoru pedagogicznego pozostawia się bez zmian.</u>
          <u xml:id="u-95.24" who="#AleksanderŁuczak">Nadzór pedagogiczny jest jednym z rodzajów nadzoru wykonywanego przez wyspecjalizowane organy państwowe. Obejmuje on z samej definicji elementy pomocy i doradztwa, a także elementy kontroli i oceny. Przewidziane w projekcie instrumenty sprawowania tego nadzoru nie wykraczają poza standardowe uprawnienia każdego rodzaju nadzoru państwowego. Zawarte w projekcie regulacje dotyczą nadzoru pedagogicznego, sygnalizują początek jego przekształcenia w przyszłości w państwowy nadzór szkolny. Projekt przewiduje modyfikację zasad powoływania kuratorów oświaty. Proponuje odejście od obligatoryjnego konkursu na rzecz konkursu jako jednej z możliwych metod wyłaniania kandydata na stanowisko kuratora. Kurator pozostaje organem rządowej administracji specjalnej. Minister, któremu kurator jest bezpośrednio podległy, powinien mieć istotny wpływ na dobór kandydata na to stanowisko. Chcę jednak zwrócić uwagę, że w wypadku kandydata nie wyłonionego w drodze konkursu projekt przewiduje wymóg zasięgnięcia opinii wojewódzkiego sejmiku samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-95.25" who="#AleksanderŁuczak">Panie i Panowie Posłowie! Projekt ustawy wprowadza również pewne zmiany dotyczące szkół niepublicznych. Odniosę się do nich nieco szerzej ze względu na wszczętą na tym tle kampanię prasową, w której zarzut o dążeniu przez rząd do ograniczenia lub likwidacji szkolnictwa niepublicznego oraz powrotu do stanu sprzed 1989 r. jest stosunkowo najlżejszy. Tymczasem w istocie zmiany w zakresie szkolnictwa niepublicznego dotyczą szkół ubiegających się o uprawnienia szkół publicznych i obejmują:</u>
          <u xml:id="u-95.26" who="#AleksanderŁuczak">Po pierwsze, zobowiązanie ponadpodstawowych szkół niepublicznych ubiegających się o uprawnienia szkół publicznych do zatrudniania nauczycieli przedmiotów obowiązkowych, mających kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych. Dotychczas taki obowiązek ciążył tylko na szkołach podstawowych.</u>
          <u xml:id="u-95.27" who="#AleksanderŁuczak">Po drugie, zobowiązanie szkół o uprawnieniach szkół publicznych do prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania, takiej jaką prowadzą szkoły publiczne. Chodzi tu o takie dokumenty, jak dziennik lekcyjny, księga uczniów, arkusz ocen, protokoły egzaminacyjne. Wymienione dokumenty stanowią elementarną dokumentację szkolną, której brak może m.in. uniemożliwiać wystawienie duplikatów świadectw po latach lub w razie likwidacji szkoły. Prowadzenie takiej dokumentacji w szkołach publicznych nie powoduje absolutnie konieczności zatrudniania dodatkowych pracowników i zasadniczo pozostaje w zakresie obowiązków nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-95.28" who="#AleksanderŁuczak">Po trzecie, przeprowadzanie egzaminów, z wyjątkiem egzaminów wstępnych, według zasad stosowanych w szkołach publicznych.</u>
          <u xml:id="u-95.29" who="#AleksanderŁuczak">I po czwarte, ustalenie dla niepublicznej szkoły zawodowej, jako warunku uzyskania uprawnień szkoły publicznej, obowiązku kształcenia w zawodach przewidzianych w kwalifikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-95.30" who="#AleksanderŁuczak">Chcę wyraźnie podkreślić, że zmiany te nie naruszają autonomii szkół niepublicznych w doborze programów nauczania. W wypadku szkół o uprawnieniach szkół publicznych programy te powinny zawierać podstawy programowe przedmiotów obowiązkowych, podczas gdy dotychczas musiały zawierać minima programowe. Z drugiej strony projekt zakłada ustawowe zagwarantowanie szkołom niepublicznym o uprawnieniach szkół publicznych wysokości dotacji państwowej na poziomie nie do 50% kosztów utrzymania ucznia w szkołach publicznych, lecz 50% tych kosztów. Ponadto przewiduje się możliwość uzyskania przez niepubliczną szkołę ponadpodstawową uprawnień szkoły publicznej już z dniem wpisania szkoły do ewidencji. Dotychczas było to możliwe wyłącznie w wypadku szkół podstawowych.</u>
          <u xml:id="u-95.31" who="#AleksanderŁuczak">Już w trakcie debaty sejmowej w dniu 9 czerwca br. przedstawiłem stanowisko w sprawie szkół niepublicznych. Dziś powtarzam: szkolnictwo niepubliczne uważam za trwały element systemu oświaty i niezbędne uzupełnienie szkolnictwa publicznego. Opowiadamy się jednoznacznie za ustabilizowaniem warunków prawnych, w jakich działa oświata niepubliczna, w celu utrzymania jej niezależności programowej, finansowej i organizacyjnej. Nie można jednak zgodzić się z kwestionowaniem prawa organów państwowych do nadzorowania poziomu kształcenia w szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych mających prawo wydawania świadectw i dyplomów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-95.32" who="#AleksanderŁuczak">W projekcie - jak już wspomniałem - jest zapowiedź dochodzenia do zmian w Karcie nauczyciela. Natomiast w związku z tym projektem, który obecnie proponujemy Wysokiemu Sejmowi, również jest niezbędne dokonanie niewielkich zmian w Karcie nauczyciela, będących jedynie konsekwencją rozwiązań przyjętych w nowelizacji ustawy o systemie oświaty.</u>
          <u xml:id="u-95.33" who="#AleksanderŁuczak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedkładając rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, proszę Wysoką Izbę o rozpatrzenie projektu i jego przyjęcie w przedkładanym brzmieniu.</u>
          <u xml:id="u-95.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.35" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Zaciurę w celu przedstawienia uzasadnienia projektu rezolucji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#JanZaciura">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Faktycznie po siedmiogodzinnej debacie na temat doskonalenia systemu oświaty, po debacie nad programem „Strategia dla Polski” oraz po wystąpieniu pana ministra można byłoby zrezygnować w imieniu Komisji Edukacji Nauki i Postępu Technicznego z charakterystyki i uzasadnienia wniesienia projektu rezolucji w sprawie finansowania oświaty w latach 1995–1997. Wnoszę jednak o rozpatrzenie ww. rezolucji w pierwszym i drugim czytaniu na 23 posiedzeniu Sejmu. Wyrażam przy tym zdziwienie, że pan minister Aleksander Łuczak w wystąpieniu rządowym nie ustosunkował się do projektu rezolucji Komisji Edukacji Nauki i Postępu Technicznego.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#JanZaciura">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W czasie debaty plenarnej 9 czerwca, referując stanowisko komisji w sprawie informacji rządu o doskonaleniu systemu edukacji w Polsce, powiedziałem, że: „Komisja edukacji wielokrotnie stwierdzała, że sytuacja materialna oświaty i jej pracowników jest dramatyczna”. Pan minister edukacji narodowej i wicepremier Aleksander Łuczak w wystąpieniu sejmowym powiedział, że najgroźniejszym zagrożeniem edukacji, bo uderzającym w jej fundamenty, jest dramatyczny spadek udziału środków finansowych na oświatę i naukę w budżecie państwa. Jesteśmy świadomi takich decyzji, jednak poczucie odpowiedzialności każe otwarcie zapytać, gdzie są granice rezygnacji z niezbędnych reform i zmian systemowych w związku z ograniczonymi możliwościami państwa.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#JanZaciura">Dodajmy od siebie jeszcze, że można postawić dramatyczne pytania: Czy jest to etyczne i sprawiedliwe kontynuować politykę ograniczenia zadań edukacyjnych szkoły, obciążać kosztami w szkole publicznej rodziców, czy to jest racjonalne działanie, które polega na kontynuowaniu zadłużania oświaty i ponoszeniu z tego tytułu ogromnych strat? Taka polityka, naszym zdaniem, doprowadza też do dekapitalizacji majątku szkolnego.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#JanZaciura">Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na zupełnie nowe zjawisko w szkolnej rzeczywistości, polegające na wykupywaniu zadłużenia szkół. Mógłbym tutaj przytaczać dziesiątki przykładów tego dziwnego procederu, ale przytoczę tylko dwa najbardziej charakterystyczne.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#JanZaciura">Oto Biuro Finansowe „Konwersja” SC w Katowicach odkupiło od SPEC i Zakładu Energetycznego część długu warszawskiej oświaty łącznie z odsetkami. Następnie odsprzedało je innym spółkom, m.in. Przedsiębiorstwu Importu i Eksportu „Kopex” w Katowicach, Casino Poland spółce z o.o. w Warszawie, które to spółki zapłaciły tymi wykupionymi długami swoje zobowiązania podatkowe, urząd skarbowy zaś obciążył oświatę tymi długami. Kto na tym zyskał i ile?</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#JanZaciura">Przykład drugi. Oto Zakład Energetyki Cieplnej w Tczewie za prawie 3,5 mld zł sprzedał Browarom Warszawskim SA długi szkół na łączą kwotę 4,2 mld zł, a gdańskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej za 15,3 mld zł sprzedało długi szkół na kwotę 20,3 mld zł PPHC „Egida” i Browarom Warszawskim. Oczywiście procedura przekazywania tego długu do izby skarbowej w celu zapłacenia należności była taka jak w wypadku warszawskim. Podaję te przykłady na podstawie informacji Najwyższej Izby Kontroli, a takich przykładów jest znacznie więcej.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#JanZaciura">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mało realna jest nadzieja na poprawę dramatycznej sytuacji oświaty jeszcze w roku 1994. W tej sytuacji bezwzględnie konieczne jest złożenie gwarancji stopniowego zwiększania nakładów na oświatę, poczynając od roku 1995, tak aby w roku 1997 nakłady były większe o 30%, uwzględniając wartości porównywalne. Środki te powinny być przeznaczone przede wszystkim na:</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#JanZaciura">— poszerzenie oferty edukacyjnej związanej z wyrównywaniem szans w procesie edukacji i zajęciami sportowo-rekreacyjnymi;</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#JanZaciura">— poprawę warunków nauki;</u>
          <u xml:id="u-97.9" who="#JanZaciura">— realizację zadań doskonalących i reformatorskich, określonych w przyjętym przez Sejm dokumencie pt. „Główne kierunki doskonalenia systemu edukacji w Polsce”, oraz wstrzymanych inwestycji szkolnych;</u>
          <u xml:id="u-97.10" who="#JanZaciura">— poprawę sytuacji materialnej pracowników oświaty i wychowania.</u>
          <u xml:id="u-97.11" who="#JanZaciura">Komisja Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego jest przekonana, że warto przypomnieć argumenty merytoryczne zawarte w uzasadnieniu rezolucji i wielokrotnie powtarzane w czasie prac nad projektem budżetu państwa na rok 1994 oraz w czasie dyskusji nad projektem ustawy o płacach w państwowej sferze budżetowej, a także argumenty zgłoszone w dyskusji o programie „Strategia dla Polski”.</u>
          <u xml:id="u-97.12" who="#JanZaciura">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Szkoła - jako dobro publiczne, a nie obiekt gier politycznych - woła o pomoc, o ratunek. Wykażmy, że jesteśmy w stanie myśleć i działać ponad podziałami w trosce o godną przyszłość młodego pokolenia. W imieniu Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego apeluję: niech Sejm uchwalić raczy projekt rezolucji o treści określonej w druku nr 450.</u>
          <u xml:id="u-97.13" who="#JanZaciura">Na zakończenie pragnę oświadczyć, że wspomniana rezolucja jest zgodna z dokumentem Informacja rządu o doskonaleniu systemu oświaty, przyjętym przez Wysoką Izbę 10 czerwca br., nie jest sprzeczna z programem „Strategia dla Polski” i jest zgodna z parafowanym przez rząd RP projektem paktu socjalnego w zakresie oświaty i wychowania.</u>
          <u xml:id="u-97.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do debaty.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że Sejm ustalił w debacie nad tymi punktami porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła parlamentarne, w zależności od ich wielkości, od 6 do 31 minut, tj. debatę krótką, dwugodzinną.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do wystąpień w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł Danutę Ciborowską o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#DanutaCiborowska">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Dzisiejsza dyskusja nad projektem ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw dotyczących szkolnictwa poprzedzona została 9 czerwca debatą nad informacją rządu o głównych kierunkach doskonalenia systemu edukacji w Polsce. Występujący wówczas w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej jego przewodniczący, poseł Aleksander Kwaśniewski, wyraził nadzieję, że rozpocznie ona ogólnonarodową wymianę myśli, która dałaby szansę przybliżyć rozstrzygnięcia dotyczące modelu systemu edukacji narodowej. Niestety, tak się nie stało, z różnych zresztą przyczyn. Do jednych z ważniejszych zaliczyć należy to, iż w ferworze walki przed wyborami samorządowymi, partie polityczne - zarówno parlamentarne, jak i pozostające poza Sejmem i Senatem - w informacji rządu oraz w projekcie przedłożonej przez premiera ustawy szukały jedynie potwierdzenia swej dawno ukutej tezy, że koalicja rządowa czyni wszystko, aby zminimalizować wpływ samorządów na szkoły, bo pragnie nimi rzekomo centralistycznie zarządzać. Tym to sposobem wymogom bieżącej chwili podporządkowano większość wypowiedzi o sprawach, które, jako dotyczące wychowania, nie powinny być nigdy w ten sposób traktowane. Gorzka to konstatacja, niezależnie od tego, czy straszenie wyborców wręcz totalitarną szkołą spełniło swe zadania, czy odwrotnie, pobudziło krytycyzm wobec autorów takich stwierdzeń.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#DanutaCiborowska">Przedstawiony Sejmowi projekt ustawy budzi szacunek, choć nie zapiera tchu w piersiach. Nie mogło zresztą być inaczej. Nie jest przecież odpowiedzią, bo nie może być, na żaden z dotychczasowych raportów o stanie oświaty, zarówno tych, które akcentowały potrzeby społeczeństwa, jak i tych, które na plan pierwszy wysuwały potrzeby ucznia. Powstawały one przed 1990 r., ale gdyby nawet w okresie transformacji ustrojowej opracowano kolejny raport, to i on nie mógłby liczyć na pełną, ustawową odpowiedź. Wszak wiele spraw w świecie dorosłych nie jest jeszcze przedyskutowanych. Najczęściej to, co boli rodziców, boli również ich dzieci. Trudno więc mówić o sylwetce współczesnego Polaka, którą powinna kształtować szkoła, jeśli brakowało nam - jak dotąd - spokojnej dyskusji na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#DanutaCiborowska">Rozpatrujmy więc przedstawioną nam ustawę nie przez pryzmat oczekiwanej przez wielu reformy oświaty, a jako tę, która rozwija główne trendy ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 r. i wprowadza ład w zakresie zarządzania nią w okresie przemian ustrojowych. Za takim podejściem przemawia nie tylko to, że zbyt wiele mamy jeszcze dzisiaj rozbieżnych oczekiwań wobec szkolnictwa, formułowanych chociażby w programach różnych partii politycznych. Przemawia za takim podejściem również przekonanie, że dopiero nowa ustawa zasadnicza - konstytucja - określi ostateczne kierunki doskonalenia systemu edukacji narodowej.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#DanutaCiborowska">Które rozstrzygnięcia zaproponowane przez rząd w projekcie ustawy są szczególnie cenne, które nieprecyzyjne, które wymagają zupełnie innego podejścia? Pozwólcie państwo, że w imieniu Klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej wygłoszę kilka refleksji na te właśnie tematy.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#DanutaCiborowska">Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej z uznaniem przyjmuje uzupełnienie art. 1 punktem 12 ustawy, mówiącym o obowiązku zapewnienia przez system oświaty opieki nad dziećmi osieroconymi i pozbawionymi opieki rodzicielskiej oraz uczniami - co szczególnie warto podkreślić - pozostającymi w trudnej sytuacji materialnej. Tego zabrakło w ustawie sprzed 3 lat. Nie starczyło wówczas wyobraźni, iż tak wielkie będzie w Polsce bezrobocie i tak wiele rodzin zmuszonych będzie korzystać z instytucji pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-99.5" who="#DanutaCiborowska">To samo dotyczy nowo wprowadzonego pkt. 13 do art. 1, kładącego nacisk na potrzebę dostosowywania kierunków i treści kształcenia do potrzeb zmieniającej się gospodarki oraz przygotowywania młodzieży do wymogów rynku pracy. I ten zapis wynika z doświadczeń minionych lat, które nauczyły, iż zdobycie zawodu nie oznacza dla młodego człowieka gwarancji zdobycia pracy.</u>
          <u xml:id="u-99.6" who="#DanutaCiborowska">Z art. 1 pkt 13 współbrzmi nowe sformułowanie w art. 24 ust. 1, które na ministra edukacji narodowej nakłada obowiązek nakreślenia - poprzez rozporządzenie - jedynie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, bez precyzowania specjalności. Wszak nowoczesna szkoła zawodowa musi prowadzić kształcenie ogólnozawodowe i uczyć równolegle umiejętności samodzielnego bądź kursowego zdobywania szczegółowej specjalności, a być może nawet kilku, zgodnie z wymogami rynku pracy i rozwojem danej dziedziny wiedzy.</u>
          <u xml:id="u-99.7" who="#DanutaCiborowska">Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej opowiada się w sposób zdecydowany za nadaniem nauczycielom statusu pracownika państwowego, to znaczy zatrudnianego i wynagradzanego przez państwo. Uważamy, że sprzyjać to będzie apolityczności zawodu i stabilizowaniu go niezależnie od kolejnych zmian koalicji rządowych i rządów, a także koalicji obejmujących władzę w gminach w wyniku wyborów samorządowych. Umożliwi to też ministrowi edukacji narodowej stawianie jednolitych wymagań wobec tych, których kontakt z uczniem jest w szkole najważniejszy. Uważamy również, że status pracownika państwowego należy przyznać nauczycielom przedszkoli. Nie można przecież uzależniać statusu od tego, kogo się uczy i różnicować go w zależności od wieku wychowanków.</u>
          <u xml:id="u-99.8" who="#DanutaCiborowska">Nasz klub parlamentarny uznaje za słuszne, iż nadzór pedagogiczny pozostaje domeną kuratorów i innych właściwych organów państwa, a władze samorządowe, prowadzące szkoły lub placówki oświatowe, sprawują nadzór ogólny nad ich działalnością w zakresie spraw finansowych i administracyjnych. Przemawia za takim rozstrzygnięciem fakt, że politykę edukacyjną prowadzi państwo i ono też określa model nauczania i wychowania przewidziany ustawą. Jednolity nadzór pedagogiczny gwarantuje poza tym spójność ocen dotyczących poziomu kształcenia. Chcemy jednak podkreślić, iż nie można być w pełni zadowolonym z nowego brzmienia art. 33 ustawy, definiującego istotę nadzoru pedagogicznego. Określa się w nim szczegółowo, co podlega kontroli, ocenie i analizie. Chyba zbyt szczegółowo wymienia się czynności, do których mają prawo nauczyciele sprawujący ten nadzór. Brakuje natomiast wskazań, na czym polegać ma ustawowa pomoc szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań, a także inspirowaniu nauczycieli do innowacji pedagogicznych, metodycznych i organizacyjnych. Wydaje się, że zostały zachwiane proporcje — za dużo funkcji kontrolnych, i to kosztem wspierania oraz pomocy. Art. 33 w zaproponowanym brzmieniu nie daje gwarancji rzetelnego oceniania twórczych działań szkoły i obywateli. Wydaje się, że zabrakło również wyważenia proporcji przy określaniu uprawnień organów prowadzących szkołę, które zawarto w proponowanym art. 34a. Przecież przypisany im ogólny nadzór nie może się ograniczać li tylko do kontroli. A gdzie instruktaż, gdzie pomoc? Bezpośrednio ze sprawami nadzoru pedagogicznego i ogólnego związane jest obsadzanie stanowisk kierowniczych w oświacie. Klub nasz popierać będzie przyjęcie demokratycznych form obsadzania stanowisk kierowniczych. Jedną z nich może być proponowana w art. 36a forma konkursowego wyłaniania kandydata na stanowisko dyrektora. Jednakże forma konkursu sama w sobie nie zawiera gwarancji demokratycznego wyłaniania kandydata. O tym decyduje skład komisji i przyjmowane kryteria. Uważamy, że obok podstawowego kryterium, jakim są wymagane kompetencje kierownicze, jednym z kryteriów — i to o charakterze obligatoryjnym — powinna być akceptacja kandydata przez nauczycieli i rodziców, gdyż tylko taki kandydat może efektywnie kierować szkołą. Jest to tak oczywiste, że nie wymaga specjalnego uzasadnienia. Konkursowa forma wyłaniania kandydata na dyrektora powinna gwarantować wyłonienie kandydata optymalnego, a więc możliwie najlepszego w danych warunkach. Dlatego też Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej popiera ust. 3 art. 36a w brzmieniu: „Osobie wyłonionej w drodze konkursu nie można odmówić powierzenia stanowiska dyrektora szkoły lub placówki”. Ileż to mieliśmy przypadków w Polsce, gdy w zgodzie z ustawą z 7 września 1991 r. czyniono setkom ludzi krzywdę. Konkursy nie przeciwdziałały narastaniu agresji wokół spraw personalnych: ktoś wygrał konkurs, ktoś inny zyskiwał stanowisko. Znany powszechnie — przytoczę go tu — jest przykład Częstochowy, w której wyniki konkursów nie miały wpływu na powierzanie przez radę miasta funkcji dyrektorów szkół samorządowych i sprawa zawędrowała aż do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Propozycje rządu w projekcie ustawy przeciwdziałają tego typu praktykom. Konkurs ma być organizowany po to, aby wyłonić najlepszego kandydata i on właśnie zostanie dyrektorem. Dotąd mógł zostać, ale nie musiał.</u>
          <u xml:id="u-99.9" who="#DanutaCiborowska">Za wymogami życia nadąża propozycja rządu zawarta w art. 36 ust. 2, aby stanowisko dyrektora szkoły, placówki, można było powierzyć osobie nie mającej kwalifikacji pedagogicznych. Dotąd mógł to być tylko nauczyciel lub nauczyciel akademicki. Nowy zapis wprowadza po raz pierwszy pojęcie pracownika oświaty nie będącego nauczycielem. Wybitny artysta - dyrektorem szkoły artystycznej, elektronik - dyrektorem szkoły zawodowej, wybitny animator kultury - dyrektorem placówki pracy pozalekcyjnej. To bardzo nęcąca perspektywa. Oby tylko takich ludzi udało się oświacie pozyskać. Oczywiście nie mogą oni mieć uprawnień w zakresie nadzoru pedagogicznego. Propozycja rządowa słusznie przewiduje, iż nadzór taki sprawować będzie nauczyciel zajmujący inne stanowisko kierownicze w szkole lub placówce.</u>
          <u xml:id="u-99.10" who="#DanutaCiborowska">Za pracowników oświaty nie będących nauczycielami ustawa uznaje np. psychologów, a także trenerów i instruktorów określonych dyscyplin sportu oraz specjalistów rehabilitacji, odnowy biologicznej w klasach lub szkołach sportowych bądź w szkołach mistrzostwa sportowego; to ważny element w innym postrzeganiu systemu oświaty, czynienia jej mniej hermetyczną.</u>
          <u xml:id="u-99.11" who="#DanutaCiborowska">Niestety, nie można tego powiedzieć o nowych art. 68a i 68b, nie wnoszą one bowiem wiele nowego do metod kształcenia ustawicznego dorosłych i bardzo nad tym bolejemy.</u>
          <u xml:id="u-99.12" who="#DanutaCiborowska">O wiele owocniejsze wydaje się podejście zaproponowane w art. 83a. Zezwala on podejmować działalność oświatową, która nie obejmuje prowadzenia szkoły lub placówki, na zasadach odnoszących się do działalności gospodarczej. Sugestie rządu idą jeszcze dalej. Otóż jeśli nie ma możliwości objęcia wszystkich tego typu szkoleń kursowych nadzorem pedagogicznym, proponuje się ich organizatorom podejmowanie starań o uzyskanie jednej z dwóch kategorii - standardowej i wzorcowej. Ten pomysł, zaczerpnięty zresztą z krajów Zachodu, może uporządkować istniejący w Polsce rynek usług szkoleniowych, zweryfikować jakość kursów, uzyskać rozeznanie możliwości organizatorów.</u>
          <u xml:id="u-99.13" who="#DanutaCiborowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Dobrze się stało, że rozpatrujemy w pierwszej kolejności projekt ustawy o zmianach w systemie oświaty, a dopiero później tematem debaty stanie się Karta nauczyciela. Karta podlegała już tylu nowelizacjom, że trudno byłoby przystępować do kolejnej bez uporania się z niezbędnymi zmianami w ustawie o systemie oświaty.</u>
          <u xml:id="u-99.14" who="#DanutaCiborowska">Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej opowiada się za powołaniem w trybie ustawowym stałego organu - Rady Edukacji Narodowej. O tym w swym wystąpieniu mówił również pan poseł Aleksander Kwaśniewski. Przewidziane w ustawie z 7 września 1991 r. Krajowa Rada Oświatowa przy ministrze edukacji narodowej i wojewódzkie rady oświatowe tworzone przez kuratorów mają charakter opiniujących poczynania władz oświatowych. Naszemu klubowi chodzi zaś o to, aby Rada Edukacji Narodowej miała charakter niezależnego organu formułującego zasady polityki edukacyjnej państwa, by koordynowała działania zarówno rządu, jak i organizacji oraz stowarzyszeń społecznych, instytucji pozarządowych, prasy, publicznej telewizji i radia. By znaleźli się w jej składzie przedstawiciele środowisk naukowych, opiniotwórczych. Być może, że warunki do jej powołania nastaną po przyjęciu konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-99.15" who="#DanutaCiborowska">Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej, w imieniu którego dzisiaj przemawiam, opowiada się za skierowaniem projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty z 7 września 1991 r. oraz niektórych innych ustaw dotyczących szkolnictwa wraz z rozporządzeniami wykonawczymi do Komisji Edukacji Narodowej, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Ustawodawczej. Nasz klub również będzie głosował za przyjęciem przedstawionego projektu rezolucji w sprawie zwiększenia nakładów na finansowanie oświaty, gdyż jest to jeden z podstawowych warunków realizacji omawianego dzisiaj projektu ustawy o systemie oświaty.</u>
          <u xml:id="u-99.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#MirosławCzech">Posiedzenie Klubu Parlamentarnego Unii Pracy odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy, w sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#MirosławCzech">O godz. 17, po ogłoszeniu przerwy, w sali nr 25 w budynku G odbędzie się spotkanie Polsko-Czeskiej Grupy Parlamentarnej z ambasadorem Republiki Czeskiej panem doktorem Karlem Stindalem, na które zaprasza się wszystkich zainteresowanych posłów, zwłaszcza z województw graniczących z Republiką Czeską.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#MirosławCzech">W dniu dzisiejszym o godz. 20, w sali nr 14 w budynku G, odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Przekształceń Własnościowych, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę do godz. 17.30.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min 55 do godz. 17 min 34)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy debatę nad punktem drugim porządku dziennego dotyczącym projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz nad punktem trzecim dotyczącym projektu rezolucji w sprawie finansowania oświaty.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy wystąpienia w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł Irenę Petrynę o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#IrenaPetryna">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawienia na forum parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej stanowiska Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictw Ludowego w sprawie projektu zmian ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw z dnia 7 września 1991 r. Poddajemy pod ocenę parlamentu jedną z ważniejszych ustaw społecznych, niosących konsekwencje w procesie zachowania tożsamości narodowej. Mamy zdecydować o podstawowych prawach prowadzących do ukształtowania stabilnego narodowego systemu oświaty. Dobrze więc się stało, że temat ten jest rozpatrywany w trakcie dzisiejszej debaty sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#IrenaPetryna">W naszym przekonaniu wszechstronne i komplementarne przygotowanie wizji edukacji narodowej łącznie z projektem ustawowych i innych rozwiązań prawnych ma kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju edukacji. Mówię to bez zbytniej kurtuazji pod adresem wicepremiera i ministrów edukacji narodowej.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#IrenaPetryna">Jestem czynnym zawodowo nauczycielem z praktycznym doświadczeniem w kierowaniu szkołą i stwierdzam, że gruntowne zmiany w ustawie o systemie oświaty są konieczne i niezbędne. Takie są odczucia środowiska oświatowego i, jak sądzę, całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#IrenaPetryna">Rządowy projekt nowelizacji ustawy zmierza w kierunku ustabilizowania systemu oświaty. Między innymi wyraźnie akcentuje rangę kształcenia ustawicznego. Traktują o tym w ustawie art. 68 ust. 1 i 2 oraz art. 68 lit. a, b i c. Sformułowana w art. 68 delegacja ustawowa dana ministrowi edukacji narodowej i ministrowi pracy i polityki socjalnej naszym zdaniem powinna być jednoznacznie, zobowiązująco określona. Akceptujemy te zapisy ustawy, w których dostrzega się dzieci osierocone, pozbawione całkowicie lub częściowo opieki, zagrożone uzależnieniem, niedostosowane społecznie. Mówi o tym proponowany zapis art. 68 lit. d. Pod rozwagę Wysokiej Izby pragnę poddać sugestię, czy poza dziećmi specjalnej troski nie powinniśmy dostrzegać dzieci z rodzin bezrobotnych, znajdujących się w wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej. Mamy przecież świadomość, że zdecydowana większość bezrobotnych znalazła się w tej sytuacji nie z własnej winy i ma prawo oczekiwać od państwa pomocy i opieki.</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#IrenaPetryna">Pani Marszałek! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego opowiada się za stabilizacją systemu oświaty. Szkolnictwo jest wspólnym dobrem społeczeństwa i społeczeństwo domaga się m.in. od nas, posłów, aby oświata nie była terenem uprawiania polityki. Uważamy, że system edukacji powinien być państwowy, przy większym niż dotychczas wpływie władz lokalnych, rodziców i młodzieży. Mamy prawo i obowiązek, jako władza ustawodawcza narodu, określić, za co w systemie narodowej edukacji społeczeństwa odpowiada państwo, a na jakich obszarach edukacji i kształtowania postaw mogą być podejmowane inicjatywy przez samorządy lokalne bądź realizowane eksperymentalne praktyki osób prawnych i fizycznych. Takie rozwiązania, w naszym przekonaniu, przyjmuje rządowy projekt nowelizacji ustawy. W strukturze społecznej odpowiedzialności za system oświaty zakładamy, że samorząd lokalny sprawuje ogólny nadzór nad działalnością szkół i przedszkoli oraz odpowiada za stan obiektów, współuczestniczy także w decyzjach kadrowych. W tej konstrukcji systemu oświaty nauczyciel, zgodnie z rządowym projektem, uzyskuje status pracownika państwowego z daleko idącymi obowiązkami, ale i z przywilejami. Ponadto opowiadamy się za tym, aby kurator oświaty na szczeblu wojewódzkim m.in. ponosił odpowiedzialność za realizację programu edukacji na swoim terenie, sprawował nadzór pedagogiczny i współuczestniczył w kształtowaniu polityki kadrowej. Zasadny jest zapis w art. 30, dotyczący sposobu powoływania kuratora oświaty.</u>
          <u xml:id="u-104.5" who="#IrenaPetryna">W centrum dyskusji środowiskowej są sprawy dotyczące funkcji dyrektora szkoły i zasad jego powoływania. Zgodnie ze stanowiskiem rządu i postulatami Związku Nauczycielstwa Polskiego uważamy, że dyrektorów szkół generalnie należy powoływać w drodze konkursu, z jednoznaczną konsekwencją powołania wynikającą z werdyktu konkursu. Akceptujemy to rozwiązanie, mamy jednak świadomość, że pod szyldem konkursu na kuratorów i dyrektorów szkół, głosząc potrzebę demokratycznych przemian, przeprowadzano także konkursową obsadę stanowisk kierując się pobudkami czysto politycznymi i koniunkturalnymi, czyniono to często wbrew stanowisku rady pedagogicznej. Wygłaszam tę opinię opierając się na znanych mi przykładach. Uważam, że w nowelizowanej dziś ustawie o systemie oświaty należałoby konkretnie określić zasady ogłaszania konkursu, powoływania komisji konkursowych i zapewnienia reprezentacji zainteresowanych stron. Należałoby również, naszym zdaniem, rozstrzygnąć, czy konkurs jest jedynym sposobem na wyłonienie kandydata na dyrektora. Wydaje się zasadne, że w przypadku zgodności wszystkich zainteresowanych stron, a więc kuratorium, organu prowadzącego szkołę, rady pedagogicznej, związków zawodowych i reprezentacji rodziców, decyzja o powołaniu powinna być w rękach kuratora. Konkurs w takim wypadku byłby po prostu zwykłą fikcją. Zapis art. 36 budzi, naszym zdaniem, wątpliwości co do zasadności powoływania dyrektorów bez kwalifikacji pedagogicznych. Należałoby bardziej go sprecyzować. Uściślenia wymaga również art. 33 ust. 3 dotyczący nadzoru pedagogicznego. Opowiadamy się za nadzorem mobilizującym do pracy i służącym wszechstronnej pomocy nauczycielom, szczególnie rozpoczynającym pracę, a nie za utworzeniem instytucji kontroli nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-104.6" who="#IrenaPetryna">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zdaniem klubu nie jest zasadne skreślenie art. 96 ustawy o systemie oświaty, stoimy bowiem na stanowisku, że nadal występują znaczne różnice w warunkach kształcenia i wychowania w środowiskach miejskich i wiejskich. Musimy żyć realiami i mieć świadomość, że różnice w wychowaniu i kształceniu dzieci z dużych ośrodków miejskich i wiejskich występują i będą występowały. Sposób eliminowania tych różnic, poczynając od pewnych preferencji płacowych nauczycieli pracujących w szkołach wiejskich po wyposażenie szkół w nowoczesne pomoce dydaktyczne i uzupełnienie zbiorów bibliotek, powinien być w naszym przekonaniu uregulowany prawnie.</u>
          <u xml:id="u-104.7" who="#IrenaPetryna">Jesteśmy za obowiązkowym rocznym przygotowaniem dzieci 6-letnich w ramach tzw. zerówki. Przedszkole to przejściowa forma od wychowania w rodzinie do wychowania w zorganizowanym systemie oświaty w szkole i nie możemy nie doceniać znaczenia tego wstępnego procesu edukacji.</u>
          <u xml:id="u-104.8" who="#IrenaPetryna">Mając na uwadze to, że resort oświaty i edukacji narodowej w znacznym stopniu jest niedofinansowany, a wdrożenie znowelizowanej ustawy będzie wymagało mimo wszystko dodatkowych środków, nasz klub w pełni opowiada się za przyjęciem projektu rezolucji Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego w sprawie finansowania oświaty w latach 1995–1997. Równocześnie proponujemy zmianę zapisu wyrazów: „wzywa rząd” na „zobowiązuje rząd” do zapewnienia wzrostu nakładów na oświatę w ujętej w rezolucji wysokości.</u>
          <u xml:id="u-104.9" who="#IrenaPetryna">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Traktując edukację narodową jako rzeczywistą inwestycję w przyszłość narodu - i tak odbieramy rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw - klub Polskiego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za skierowaniem tego projektu do dalszych prac merytorycznych do Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-104.10" who="#IrenaPetryna">Panie i Panowie Posłowie! W związku z zakończeniem roku szkolnego 1993/1994 pragnę w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego złożyć podziękowania za całoroczną pracę nauczycielom, pracownikom oświaty, i młodzieży oraz życzyć udanych wakacji.</u>
          <u xml:id="u-104.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panią poseł Grażynę Staniszewską o zabranie głosu w imieniu klubu Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#GrażynaStaniszewska">Pani Marszałek! Drodzy Państwo! Ze zdumieniem wysłuchałam wystąpienia pani poseł Ciborowskiej, która wyraziła nadzieję na zainicjowanie ogólnonarodowej wymiany myśli na temat oświaty, tak jakby klub SLD nie pamiętał wymiany zdań, jaka odbyła się przy ustalaniu porządku obrad. My również mieliśmy nadzieję na ogólnonarodową debatę na temat oświaty, która oczywiście mogłaby się odbyć, ale pod warunkiem, że dyskusja nad tą ustawą nie byłaby wprowadzana chyłkiem, że poczekalibyśmy, aż nauczyciele wrócą z wakacji - nie zaś, jak to się stanie za 2 dni, wyjadą na wakacje - i ukonstytuują się samorządy po wyborach, nasz naturalny partner - i parlamentu, i oświaty - w terenie; naturalny partner i dobrodziej oświaty. Natomiast państwo zadecydowali, żeby procedować, rozpocząć prace pod nieobecność głównych partnerów i uniemożliwić ogólnonarodową debatę. Taki prezent, droga pani poseł, również klub PSL ofiarował na zakończenie roku szkolnego nauczycielom. Nie wydaje się, aby to mogło sprzyjać zanikaniu emocji czy niewzbudzaniu dalszych konfliktów. Również kiedy słucham pana wicepremiera Łuczaka i dowiaduję się, że pan wicepremier Łuczak troszczy się o autonomię szkół, o odpolitycznienie szkół, troszczy się o to, aby szkoła była bliższa rodzicom, aby gmina mogła ponosić rzeczywistą odpowiedzialność za szkołę, troszczy się o wynagrodzenia dla nauczycieli i o rzeczywiste rozgraniczenie sprawy nadzoru i prowadzenia szkół - to podzielam, i mój klub podziela, tę troskę i to zainteresowanie. Niestety mam wrażenie, że mówimy o zupełnie innej ustawie, bo regulacji, która byłaby wyrazem takiej troski i odpowiadałaby tak zakreślonym celom, w druku nr 441 nie ma. Jest wręcz coś zupełnie odwrotnego.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#GrażynaStaniszewska">Sprawa autonomii szkół. Do tej pory dyrektor szkoły sam powoływał swoich zastępców. Pan minister Łuczak proponuje, aby odtąd dyrektor mógł powoływać swoich zastępców wyłącznie za zgodą kuratora. Do tej pory dyrektor mianował swoich nauczycieli, teraz pan wicepremier Łuczak proponuje, aby dyrektor mógł mianować wyłącznie za zgodą kuratora. Dotychczas dyrektor był zatrudniany na 5 lat; jeżeli był dobrym dyrektorem, mógł zostać zatrudniony na czas nie określony. Koniec z tym przywilejem dla dobrych dyrektorów; będzie nieustająca kadencyjność, nieustający stan destabilizacji i pogotowia, dyspozycyjność dyrektora. Co 5 lat, tylko na 5 lat - bez możliwości zatrudnienia na czas nie określony. O wynagrodzeniach i systemie premiowania tak nauczycieli, jak i dyrektora również ma decydować kurator. Dochodzi do tego formuła nadzoru pedagogicznego. Do tej pory nadzór pedagogiczny koncentrował się wokół idei pomocniczości - do nadzoru pedagogicznego należała ocena stanu i warunków działalności dydaktycznej, analiza i ocena efektów nauczania, pomoc i inspiracja dla szkół. Co się teraz dzieje? Jakie kompetencje ma w tej chwili nadzór pedagogiczny? Otóż ma badać nie efekty, tylko procedury nauczania, przebieg nauczania. Nie to, co uczniom w głowach zostało, ale ile lektur przerobiono, ile papierów, ile sprawozdań wyprodukowano. Nie to, czego młody człowiek się nauczył, ale jak był uczony. Nadzór ma badać np., czy dokumentacja jest prawidłowo prowadzona; nie chodzi o efekty, ale o dokumentację. Ma badać, czy odgórne wytyczne są realizowane, a odgórne wytyczne ustalane aż przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w Warszawie mają dotyczyć także takich szczegółów, jak np. dokumentacja i sposób prowadzenia działalności wychowawczej i opiekuńczej, zasady prowadzenia gimnastyki korekcyjnej, nadobowiązkowych zajęć wychowania fizycznego czy wycieczek szkolnych. Nadzór pedagogiczny według nowego projektu uzyskuje uprawnienia niemalże policyjne. Uzyskuje prawo do przesłuchiwania nauczycieli, żądania pisemnych wyjaśnień - czego do tej pory nie było - wydawania zaleceń, od których ani nauczyciel, ani dyrektor nie mają prawa się odwołać. Czy to jest, proszę państwa, troska o autonomię szkoły i nauczyciela, o swobodę wykonywania zawodu? Czy to jest wyraz zaufania do nauczyciela i dyrektora? Chyba jest dokładnie odwrotnie. Cały projekt ustawy jest przepełniony obawą przed nauczycielem i jego samodzielnością, obawą przed dyrektorem i jego samodzielnością.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#GrażynaStaniszewska">Następna sprawa. Pan minister Łuczak mówi, że troszczy się o to, aby gminy mogły rzeczywiście ponosić odpowiedzialność za szkoły, które przechodzą w ich gestię w ramach zadań własnych. W jaki sposób można ponosić odpowiedzialność, jeżeli się nie ma prawa do zatrudniania pracowników władających budżetem gminy? W jaki sposób można realizować zadanie własne, nie mając narzędzi w postaci zatrudniania pracowników? Jeżeli gmina realizuje, jako zlecone, zadanie należące do obowiązków państwa takie, jak ewidencja ludności, to dostaje na to pieniądze i następnie sama zatrudnia pracowników do jego realizacji. Państwo kontroluje, jak owo zadanie zlecone należące do obowiązków państwa zostało zrealizowane - jeżeli źle, odbiera się prawo jego prowadzenia. Tutaj szkoła przechodzi do zadań własnych gminy, a jednocześnie odbiera się gminie możliwość realizacji i ponoszenia w pełni odpowiedzialności za wykonanie ich, skoro nie ma wpływu na dobór kadr ani ich premiowanie i wynagradzanie. I to ma być troska o to, aby gmina rzeczywiście mogła ponosić odpowiedzialność? I to ma być troska o to, aby nadzór został oddzielony od prowadzenia? Przecież proszę państwa, zatrudnianie kadr to prowadzenie, to jest zasadniczy element zarządzania placówką oświatową.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#GrażynaStaniszewska">Jeżeli prowadzenie przejmuje organ nadzoru pedagogicznego, to znaczy, że zaczyna on sam siebie kontrolować. I to, co proponuje się w ustawie jest dokładnie sprzeczne z tym, co omawialiśmy dwa tygodnie temu, z kierunkami doskonalenia systemu oświaty. Tam wyraźnie była zakreślona taka perspektywa, że w sytuacji docelowego przejęcia większości zadań przez samorządy gmin funkcja nadzoru organizacyjnego sprawowanego przez kuratora zostanie znacznie ograniczona na rzecz wszechstronnego, skutecznego nadzoru pedagogicznego. Powstaje nowe zjawisko, w którym sprawowanie nadzoru pedagogicznego oddziela się od prowadzenia szkoły; organ prowadzący przestaje, jak to miało miejsce dotąd w wypadku kuratorów, kontrolować sam siebie. Taka idea była zapisana w dokumencie który w większości zaakceptowaliśmy. Otóż ustawa właśnie proponuje, aby kurator kontrolował sam siebie. Bo jeżeli kurator zatrudnia, decyduje o wynagrodzeniach, decyduje o doborze kadr, ma wpływ zasadniczy na mianowanie, to znaczy, że potem kontroluje sam siebie.</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#GrażynaStaniszewska">Proszę państwa, proszę sobie wyobrazić nadzór aptekarski. Sprawy dotyczące aptek są też bardzo delikatne. Pracownik apteki odpowiada w sumie za życie i zdrowie klientów; jeżeli się pomyli, może to być bardzo groźne w skutkach. Proszę sobie wyobrazić, gdyby nadzór aptekarski miał ambicje - z tych szczególnych względów - zwalniać pracowników wszystkich aptek, sam ich zatrudniać (ponieważ jest to tak delikatna materia) i tychże zarazem nadzorować, a organowi prowadzącemu pozostawiłby wykafelkowanie pomieszczeń, zrobienie okienka kasowego i zamontowanie lodówki, to byłaby analogiczna propozycja.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#GrażynaStaniszewska">Czy nie lepiej byłoby odejść od tego, nad czym pracowaliśmy przez 4 lata, żeby rzeczywiście prowadzenie było prowadzeniem, aby organ prowadzący dostał wszystkie narzędzia do jego wykonania, natomiast organ nadzorujący sprawował kontrolę, w jaki sposób owa wolność i swoboda prowadzenia jest realizowana. I dopiero gdyby były naruszane zasadnicze reguły, czy też gdyby nie było efektów, wtedy odbierał prawo prowadzenia. Wtedy mielibyśmy rzeczywiście do czynienia z rozdziałem nadzoru od prowadzenia. W obecnej ustawie jest rozmycie odpowiedzialności za szkołę. Nie wiadomo, kto tak naprawdę za szkoły odpowiada. I rzeczywiście, nikt tak naprawdę za szkołę nie będzie odpowiadał, będzie przerzucanie odpowiedzialności za różnego rodzaju braki z gminy na kuratora.</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#GrażynaStaniszewska">Pan minister troszczy się o wynagrodzenia nauczycieli. A gdzie się je wypłaca z opóźnieniem? W szkołach gminnych czy w szkołach państwowych? Czy to kurator pożycza często od gminy pieniądze na wynagrodzenia, czy gmina od kuratora? Jak to jest? Bo w moim województwie to kurator pożycza pieniądze na wypłaty albo zadłuża się, a potem ogranicza możliwość inwestycji oświatowych po to, żeby zrealizować owe wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-106.7" who="#GrażynaStaniszewska">Proszę państwa, materiał, który został przekazany Komisji Edukacji Narodowej o funkcjonowaniu szkół gminnych, mówi, że przede wszystkim w nich w czasie ostatnich kilku lat zwiększono zajęcia rekreacyjno-sportowe, wprowadzono rozbudowaną naukę języków obcych i informatyki, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, gimnastykę korekcyjną, prowadzenie kół przedmiotowych i zainteresowań. Ponadto tylko szkoły gminne zaczęły organizować wypoczynek uczniów, w tym białe i zielone szkoły. Organizowały pomoc materialną dla uczniów, którzy jej potrzebują, a także udzielały wsparcia finansowego przy organizacji wycieczek szkolnych, konkursów, imprez sportowych i środowiskowych oraz wzbogacały szkoły w środki audiowizualne i sprzęt komputerowy. Gminy doprowadziły do likwidacji tzw. klas łączonych. Również gminy, a nie szkoły kuratoryjne, dodatkowo zatrudniały kadrę, którą wynagradzały ze swoich pieniędzy, pieniędzy zabranych z innych, ważnych zadań. Bo gmina nie jest workiem złota, które leży na przechowaniu, gmina ma pieniądze na inne zadania i ściąga je dobrowolnie na zadania oświatowe wiedząc, jaka jest waga tej sprawy. I to właśnie gminy zatrudniały dodatkowo psychologów, pedagogów, logopedów, reedukatorów wzmacniających opiekę psychologiczną i pedagogiczną nad uczniami. To wszystko stało się w szkołach gminnych pod rządami dotychczasowej ustawy, kiedy gminy miały wpływ na obsadę kadr i kiedy chętnie dodawały pieniędzy zabieranych z innych zadań. Czy w imię troski o oświatę rząd chce z tego wszystkiego zrezygnować - chce odciąć gałąź, na której sam siedzi, chce odciąć zastrzyk pieniędzy, który dobrowolnie - chcę to podkreślić - dobrowolnie społeczności lokalne przekazywały do systemu oświaty? Ta ustawa zaproponowana przez rząd, niestety, skonfliktuje środowiska lokalne ze szkołą, nie doprowadzi do integracji szkoły ze środowiskiem lokalnym i rykoszetem obróci się i przeciwko oświacie, i przeciwko, przede wszystkim, nauczycielom, którzy w szkołach gminnych byli lepiej wynagradzani i sprawiedliwiej traktowani.</u>
          <u xml:id="u-106.8" who="#GrażynaStaniszewska">Proszę państwa, Klub Parlamentarny Unii Wolności, ze względu na to, że ta ustawa cofa się do układów peerelowskich, składa wniosek o odrzucenie jej w pierwszym czytaniu. Gdyby Wysoka Izba nie podzieliła naszego poglądu, jesteśmy za skierowaniem dodatkowo tej ustawy do Komisji Samorządu Terytorialnego. Nie jest możliwe, aby ustawa, która tak drastycznie ogranicza dotychczasowe kompetencje samorządu terytorialnego w zakresie prowadzenia zadań własnych, była rozpatrywana z pominięciem tej komisji. Wnioskujemy również, aby rozpocząć prace dopiero od września br., a więc wtedy kiedy pojawią się partnerzy do pracy w komisji, kiedy pojawią się z powrotem nauczyciele, kiedy ukonstytuują się z powrotem, po wyborach, w nowym składzie, samorządy terytorialne.</u>
          <u xml:id="u-106.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu...</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#komentarz">(Poseł Danuta Ciborowska: Proszę o głos w trybie sprostowania.)</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, może po wystąpieniach klubowych. Zakończymy wystąpienia klubowe i potem, jeżeli będą jakieś zastrzeżenia, to państwu posłom, którzy występowali w ramach wystąpień klubowych, udzielę głosu w celu sprostowania. Dobrze?</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł Sergiusz Karpiński w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#SergiuszKarpiński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Po odbytej przed dwoma tygodniami debacie o głównych kierunkach działań Ministerstwa Edukacji Narodowej w dziedzinie edukacji przystępujemy dzisiaj do pierwszego etapu ich konkretyzacji. Omawiany tu projekt, obok wielu uzupełnień i korekt porządkujących obowiązujące przepisy, proponuje kilka zmian o dość istotnym znaczeniu dla spoistości całego systemu edukacyjnego. Jedną z nich, o bodaj największym rozgłosie, jest nadanie nauczycielom szkół i placówek prowadzonych także przez gminy statusu pracowników państwowych. Wiąże się to z koncepcją, według której organ prowadzący, czyli gmina, będzie odpowiedzialny za sferę ekonomiczno-finansową funkcjonowania szkół, a organ nadzorujący, czyli kurator oświaty, za dydaktyczno-wychowawczą i opiekuńczą, do której zaliczono także kwestię zatrudniania nauczycieli. Doświadczenia ostatnich lat, a szczególnie nazbyt liczne konflikty między szkołą a gminą lub kuratorem, czy wreszcie między samymi organami, skłoniły projektodawców do poszukiwania w miarę precyzyjnej granicy podziału kompetencji. Zamiar tyleż ambitny, co z góry skazany na niepowodzenie. Obie sfery funkcjonowania szkół i placówek, czy tego chcemy, czy nie, muszą się przenikać i nakładać. A nawet najprecyzyjniejsze wyliczenie zakresu odpowiedzialności nie uwolni efektów pracy dydaktyczno-wychowawczej od uwarunkowań materialnych, w jakich się ona odbywa.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#SergiuszKarpiński">Klub Parlamentarny Unii Pracy wyraża przekonanie, że jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest połączenie funkcji ekonomicznego i pedagogicznego zarządzania w jednym organie łączącym życzliwość samorządów dla szkół i placówek działających na ich terenie z kompetencją kuratorów i ich urzędów. Wydaje się przy tym, że jedynie obawa przed propagandowym oddźwiękiem nie pozwala nam przyznać, że spośród sprawdzonych w ciągu ostatnich lat systemów zarządzania edukacją najskuteczniejszy wiązał się z inspektoratami oświaty. Źle by się stało, gdyby niewłaściwe skojarzenia uniemożliwiały merytoryczne rozpatrzenie także takiego wariantu. Można by to zrobić przy okazji wprowadzania samorządowego powiatu.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#SergiuszKarpiński">Innym, choć nie bezpośrednim elementem projektu jest ograniczenie kompetencji dyrektora szkoły. Dyrektor miałby zatrudniać nauczycieli w uzgodnieniu z kuratorem oświaty, czyli praktycznie to nie on miałby decydować w sprawach kadrowych. Nadto organy prowadzące szkoły poprzez możliwość powoływania jednostek obsługi ekonomiczno-administracyjnej z jednej strony zmniejszają obciążenie dyrektora obowiązkami o takim charakterze, z drugiej jednak spowodują dalsze ograniczenia pola decyzji finansowych. Dyrektor wreszcie podlegać będzie podwójnej ocenie pracy, przy czym każda z tych ocen może być przyczyną odwołania ze stanowiska. Problem preferencji, rodzaju umiejętności dyrektora wystąpi zresztą już w fazie wyłaniania kandydata na to stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#SergiuszKarpiński">W dziedzinie konkursów proponuje się kilka zasadniczych nowości. Pierwszą, w naszym przekonaniu, pozbawioną racjonalnych przesłanek, jest odstąpienie od przeprowadzania konkursu w przypadku, gdy zgłosi się tylko jeden kandydat. Z łatwością można wyobrazić sobie sytuację, gdy do konkursu zgłasza się na tyle dobry kandydat, że odstraszy bądź zniechęci potencjalnych konkurentów. Wówczas albo oddajemy decyzję w ręce administracji, albo uda się namówić kogokolwiek do odegrania roli kandydata z góry skazanego na porażkę. Jeżeli powiedzieliśmy „a”, powiedzmy i „b”. Jeżeli do konkursu przystąpi jeden kandydat spełniający warunki formalne, to uznajmy go zwycięzcą bez wprowadzenia konkursowego przesłuchania. Mamy też do czynienia z próbą ograniczenia roli opinii środowiska szkoły w sprawie powołania jej dyrektora. Odstępuje się od ustawowego określenia składu komisji konkursowej dając upoważnienie w tym zakresie ministrom. Projekt aktu wykonawczego proponuje dość szczególny układ: sześciu przedstawicieli organów bądź gminy i co najwyżej pięciu spoza. A także dość dziwny wymóg kwalifikowanej większości głosów. Zmierza to w rezultacie do zwiększenia liczby konkursów nie rozstrzygniętych, czyli do administracyjnego trybu powierzania stanowiska. A tutaj organ uprawniony zasięga już tylko opinii innych organów z pominięciem nawet związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#SergiuszKarpiński">Wprowadza się wreszcie możliwość powierzenia stanowiska dyrektorów niektórych placówek także osobom nie posiadającym kwalifikacji pedagogicznych. Niezależnie od zasadności tego pomysłu należy tę koncepcję uzupełnić o zasady nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy z takim pracownikiem. Wszak dyrektorowi powierza się stanowisko na czas określony, a odwołanie może nastąpić w każdym momencie.</u>
          <u xml:id="u-108.5" who="#SergiuszKarpiński">W propozycjach zmian innych ustaw kwestią szczególnie bulwersującą środowisko nauczycielskie jest nowelizacja art. 20 ustawy Karta nauczyciela. Dotyczy on możliwości rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem bez wypowiedzenia z przyczyn organizacyjnych, będących odpowiednikiem sytuacji regulowanych ustawą o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy. Mamy już niestety przypadki, gdy nauczyciel stawia się w szkole w dniu 31 sierpnia i otrzymuje pisemko informujące go o tym, że od następnego dnia może szukać sobie innego zajęcia. Czasem zwolnienie otrzymuje nie ten nauczyciel, który z racjonalnego punktu widzenia powinien, ale nawet w takich sytuacjach odwołanie się do sądu będzie nieskuteczne. Wydaje się, że wprowadzenie zapisu o możliwości zastosowania tego trybu rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem placówki feryjnej jedynie z końcem roku szkolnego, ze skróconym okresem wypowiedzenia oraz skróconym terminem odwołania się, a także o możliwości podjęcia skutecznych działań wobec nauczyciela również w czasie jego urlopu, nie powinno decydować o skuteczności zarządzania szkołami. Przypomnijmy, że obowiązującą dziś treść tego przepisu wprowadzono w celu umożliwienia wzrostu tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych także w czasie trwania roku szkolnego. Zgodnie z oświadczeniami resortu to zagrożenie obecnie nie występuje. Jest wreszcie w tym przepisie propozycja wprowadzenia czegoś w rodzaju stałej gotowości do świadczenia pracy przez nauczycieli pozostających w stanie nieczynnym. Nie chodzi tutaj o pierwszeństwo w przywróceniu do pracy, tylko o obowiązek doraźnego zastępowania innych nauczycieli. Należałoby zapytać, czy nauczyciel ten będzie musiał codzienne dowiadywać się, czy nie ma dla niego zajęcia, a także, czy w razie niezgłoszenia się utraci prawo do wynagrodzenia przysługującego w takim okresie. Reasumując, zamiast złagodzenia szczególnie restrykcyjnego przepisu, proponuje się nauczycielom rozwiązanie jeszcze bardziej drakońskie. Powiedzmy to głośno, zanim nauczyciele rozjadą się na wakacyjny wypoczynek. Będą mieli czas się z tym pomysłem oswoić.</u>
          <u xml:id="u-108.6" who="#SergiuszKarpiński">Mimo tak licznych zmian obowiązujących przepisów pozostaje sporo kwestii wymagających nowego uregulowania, do których projekt w ogóle się nie odnosi. Jedną z nich jest problem fasadowości krajowej oraz wojewódzkich rad oświatowych, tych „papierowych tygrysów”, dla których przyjęto niemożliwy do zrealizowania tryb tworzenia oraz powoływania i odnawiania składu osobowego. Zdaniem Unii Pracy niezbędne jest tworzenie wojewódzkich zespołów koordynujących działalność oświatową, szczególnie w zakresie sieci i specjalności szkolnictwa zawodowego, o innych zadaniach przewidzianych ustawą dla wojewódzkiej rady nie wspominając. Przemilczanie tego zagadnienia oznacza aprobatę dla dotychczasowego stanu oraz brak zainteresowania ożywieniem społecznych organów w systemie oświaty.</u>
          <u xml:id="u-108.7" who="#SergiuszKarpiński">Innym problemem wymagającym szybkiej regulacji jest kwestia rozstrzygnięć szczególnego stosunku służbowego z nauczycielami religii. Co prawda projekt wprowadza tryb postępowania w wypadku utraty uprawnień, czyli skierowania do danej szkoły bądź rozwiązania stosunku pracy w trybie art. 26 Karty nauczyciela, ale nawet rozporządzenie ministra edukacji narodowej w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych kwestię zatrudniania księży i diakonów odsyła do porozumień zawartych z kościołami i związkami wyznaniowymi.</u>
          <u xml:id="u-108.8" who="#SergiuszKarpiński">Szkoda również, że przy dość obszernej ingerencji w przepisy regulujące pracę z dziećmi i młodzieżą wymagającymi szczególnej opieki nie uwzględniono zadań wynikających dla systemu oświaty z ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Wszak wychowanie seksualne i prorodzinne, a także tryb sprawowania opieki nad uczennicami będącymi w ciąży jest integralnym elementem systemu oświaty.</u>
          <u xml:id="u-108.9" who="#SergiuszKarpiński">Mimo przedstawionych uwag i zastrzeżeń Klub Parlamentarny Unii Pracy popiera wniosek o przekazanie projektu do dalszych prac w Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Komisji Ustawodawczej. Już dzisiaj jednak, w toku tej debaty, winny zarysować się tendencje do celowego ukształtowania polskiego systemu oświaty, a w szczególności chodzi określenie roli organów samorządowych w tym systemie. Przytaczanych w trakcie poprzedzającej tę debatę dyskusji argumentów o konieczności uniezależnienia nauczycieli od lokalnych układów politycznych nie można przecież traktować jako chęci uzależnienia ich od politycznego układu w parlamencie czy rządzie. Wyjściem niejako kompromisowym musiałoby się stać odpolitycznienie, wzorem administracji państwowej, także szkół i ich pracowników. W sytuacji gdy tak wielka liczba nauczycieli zasiada w tych ławach i wybrana została w minioną niedzielę do rad gmin, wydaje się to ani potrzebne, ani możliwe. Mimo licznych przykrych dla środowiska oświatowego doświadczeń przedmiotowego traktowania przez młode i niedoświadczone rady mieliśmy przecież do czynienia również z przykładami wręcz wzorowej, a przede wszystkim bardzo życzliwej, współpracy ze szkołami i placówkami. Jeżeli sprawa statusu zawodowego nauczycieli miałaby spowodować trwałe ochłodzenie stosunku samorządu do oświaty i jej problemów, to gra nie jest chyba warta świeczki. Szkole i całemu systemowi oświaty nade wszystko potrzeba życzliwości i wielu przyjaciół.</u>
          <u xml:id="u-108.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Leszka Smykowskiego w imieniu klubu Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#LeszekSmykowski">Pani Marszałek! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Zanim ustosunkuję się do przedstawionej przez pana nowelizacji ustawy o systemie oświaty, chciałbym, niejako tytułem wyrażenia dezaprobaty w imieniu naszego klubu, potwierdzić stanowisko koleżanki Staniszewskiej. My również uważamy, że wybór czasu debaty jest niestosowny. Sądzimy, że obecny czas zamykania spraw szkolnych, przeprowadzania rad klasyfikacyjnych podsumowujących, nastawienie się nauczycieli na zamknięcie tego trudnego okresu pracy nauczyciela, jakim jest rok szkolny, myślenia o odpoczynku, zasłużonym odpoczynku, nie jest czasem do wciągania środowiska nauczycielskiego, środowiska szkoły, w dyskusję na temat systemu oświaty. Uważamy, że niewłaściwą sprawą jest prowadzenie tej debaty właśnie dzisiaj. Sądzimy, że najwłaściwszym okresem prowadzenia debaty jest okres wrześniowy, kiedy mamy pełną perspektywę czasową do spokojnego przedyskutowania wszystkich kwestii szczegółowych. Jest jeszcze inna sprawa, która mnie zbulwersowała. Chodzi mianowicie o powoływanie się na opinie wyrażane przez związki zawodowe. Chciałbym państwu przypomnieć, że środowisko nauczycielskie, środowisko szkoły to nie tylko etatowi działacze związków działających w oświacie, szkoła jest pełniejszym tworem - oprócz nauczycieli zrzeszonych w związkach zawodowych są także niezrzeszeni. Moja konstatacja jest dosyć przykra: nadal polska szkoła jest obiektem walki ideologicznej, walki o pozycję polityczną w szkole. To niedobrze, ponieważ za tę walkę o szkołę, a nie w interesie szkoły i środowiska szkolnego, zapłacą uczniowie i nauczyciele jako grupa zawodowa.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#LeszekSmykowski">Nie podoba mi się agresywny ton w wypowiedzi pani posłanki Staniszewskiej. Doceniam zaangażowanie i dobrą wolę uwidocznienia procesu zrodzonego w ostatnim 4-leciu, tzn. dużego udziału samorządów terytorialnych w budowaniu nowej polskiej szkoły, natomiast nie zgadzam się z tym, aby go ideologizować. Źle by się stało, gdyby naprzeciw siebie stanęli ideolodzy dwóch opcji: ideologicznie pojmowanej opcji samorządowej i ideologicznie pojmowanej koncepcji scentralizowanej oświaty. Źle by się stało, gdybyśmy przeciwstawiali organom administracji państwowej specjalnej, czyli kuratoriom - samorządy terytorialne. Według mnie nie ma konfliktu między tymi dwoma organami. Dla nas, konfederatów, są to organy tej samej administracji państwa polskiego. Najważniejsze, abyśmy w tym trudnym czasie zdobyli się na rozsądek, kompromis i współdziałanie dla dobra szkoły. Podsycanie niepokojów i nastrojów konfliktowych w szkołach nic nie pomoże. Musimy odideologizować dyskusję na temat systemu oświaty w Polsce. To są pewne refleksje w związku z rannymi wydarzeniami dnia dzisiejszego.</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#LeszekSmykowski">Ale wypadałoby się ustosunkować do wypowiedzi pana ministra dotyczącej nowej ustawy o systemie oświaty. Było to wystąpienie niekontrowersyjne, bardzo uładzone, miało jakby obcięte kanty; nie było widać słabych stron ustawy. Myślę, że umiar w tonie pana ministra daje szansę na to, że ministerstwo, kuratorium i gminy będą jednak współpracować na rzecz wspólnego dobra, jakim jest polska szkoła.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#LeszekSmykowski">Mamy wątpliwości, jeśli chodzi o kwestię określenia statusu polskiego nauczyciela. Źle by się stało, gdybyśmy zapomnieli o tym, że nauczyciele w naszym kraju zawsze byli orędownikami pracy na rzecz państwa polskiego. To ich nobilituje. Myślę, że należy im się status pracownika państwowego. Przy czym nie można zapominać o tym, że nauczyciel nie jest tylko urzędnikiem państwowym, że nie jest biuralistą, który przychodzi do szkoły, by przewracać papiery; pracuje z żywym człowiekiem, powinien wykazywać odpowiedzialność za tych, których wychowuje, uczy, którymi się opiekuje. Powinien wykazywać troskę o wspólne dobro, jakim jest państwo polskie. Myślę, że w tym względzie właściwe jest nadanie nauczycielowi statusu pracownika państwowego, ale z daleko idącą autonomią.</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#LeszekSmykowski">Wrócę teraz do naszej dyskusji w Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego. W końcu jakby po wielu konfliktowych wystąpieniach prezes Zaciura znalazł wyjście z sytuacji, powiedział, że rolą państwa jest danie nauczycielowi podstawowych gwarancji - w zakresie zatrudnienia i pensji, wynagrodzenia. Myślę, że w ten sposób powinniśmy starać się sformułować ten zapis, natomiast nie należy wdawać się w konflikt ideologiczny, w walkę na definicje, o jedno słowo, które jest w sumie wytrychem, punktem ogniskującym nasze emocje. To jest pierwsza kwestia. Myślę, że nasz punkt widzenia, punkt widzenia KPN, jest w tym wypadku jasny.</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#LeszekSmykowski">Teraz druga kwestia, sprawa wyłaniania władz oświatowej administracji specjalnej. Źle się stało, że w poprzedniej ustawie - a właściwie w tej, która jeszcze do tej pory obowiązuje, jest jednak nadzieja, że stopniowo będziemy ją naprawiać - konkurs na kuratorów i na dyrektorów szkół był obligatoryjny. W wielu wypadkach konkurs na dyrektorów szkół był zwykłą fikcją - wtedy kiedy właściwie brał w nim udział tylko jeden kandydat. Źle się dzieje, jeżeli tworzymy jakąś fikcję, zamiast iść drogą racjonalnych rozwiązań. Myślę, że rozwiązania przedstawione przez ministerstwo są w tym wypadku dobre. Kiedy jest większa liczba kandydatów, daje się szansę wszystkim, jest wtedy pewna gra, by wybrać tego, który będzie najlepszym zarządzającym szkołą, natomiast kiedy właściwie nie ma kontrowersji, jest decyzja administracyjna, i nie ma bezsensownych nerwów, szarpaniny podjazdów; po prostu zamykamy pewien rozdział i zabieramy się do pracy.</u>
          <u xml:id="u-110.6" who="#LeszekSmykowski">Jest też kwestia funkcjonowania nauczyciela w szkole. Naszym zdaniem, poprzednia ustawa tworzyła sprzyjające warunki do nadmiernej ingerencji dyrekcji szkół w pracę nauczycieli. Nauczyciel nie jest, jak wspomniałem, wyrobnikiem, biuralistą, nie można zapisać, w jakiej formule ma się poruszać. On jest w jakimś sensie twórcą, współtworzy młodego człowieka, nie można mu nakładać kagańca administracyjnego. Niestety można mieć co do tego daleko idące obawy po lekturze art. 33, gdzie są bardzo silnie, wyraźnie sprecyzowane zapisy, w których właściwie sformułowane są pewne roszczenia kuratorium wobec nauczyciela, natomiast nie ma zapisów dotyczących tego, czego nauczyciel mógłby oczekiwać od władz oświatowych. Myślę, że ten punkt widzenia jest wynikiem pewnych obaw w środowisku, docierają do mnie jako do posła pracującego w komisji edukacji sygnały, że nauczyciele na przykład szkół niepublicznych czy inne środowiska nauczycielskie obawiają się nadmiernej ingerencji administracji. Sądzę, że w ten sposób trzeba by też zinterpretować głos środowisk samorządowych. One obawiają się nadmiernych roszczeń resortu wobec szkoły, wobec nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-110.7" who="#LeszekSmykowski">Reasumując, nie sądzimy, aby projekt był na tyle kontrowersyjny, by go odrzucać. Myślę, że najważniejszą sprawą jest to, abyśmy podjęli merytoryczną pracę w komisji, tak jak to robimy w Sejmie od początku tej kadencji. Mam też nadzieję, że rozsądek zwycięży. Dlatego w imieniu Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej opowiadam się za skierowaniem niniejszej ustawy do Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego, Komisji Samorządu Terytorialnego - żeby dać niejako zadośćuczynienie członkom Unii Wolności - i do Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-110.8" who="#LeszekSmykowski">Co prawda, przekroczyłem limit czasu, ale pozwolę sobie jeszcze na pewne podsumowanie sprawy...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, ale, niestety, to czas klubowy, bardzo proszę kończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#LeszekSmykowski">Pani marszałek, zazwyczaj klub Konfederacji Polski Niepodległej nie wykorzystuje swojego czasu, więc prosiłbym o tę maleńką minutkę na podsumowanie tej kwestii rezolucji o finansowaniu oświaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Minutę, panie pośle. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#LeszekSmykowski">Jest kwestia rezolucji w sprawie finansowania oświaty w latach 1995–1997. Dziennikarze, zwłaszcza „Panoramy”, przekręcili moją wypowiedź, kiedy debatowaliśmy nad doskonaleniem systemu oświaty. Chciałbym jeszcze raz podkreślić, że clou, podsumowanie mojej wypowiedzi stanowiło to, że najpiękniejsze programy nic nie są warte, jeżeli nie są osadzone w realiach finansowych. Pokazałem też moment, kiedy jako Izba jesteśmy w stanie wpływać na finanse naszego państwa, w tym wypadku na wydatki w sferze oświaty. Tym momentem jest debata budżetowa. Był to mój przytyk do członków Związku Nauczycielstwa Polskiego. Sądzę, że ta rezolucja, inicjowana przez ZNP, jest takim głosem poniewczasie.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#LeszekSmykowski">W imieniu swojego klubu deklaruję, że chociaż traktujemy ten dokument jako fasadowy, uważamy, że nie zaszkodzi i nie pomoże, więc będziemy głosować za. Natomiast, drodzy państwo, pod koniec 1994 r., kiedy będziemy omawiali, inicjowaną przez ZNP, nową ustawę budżetową, będę wymachiwał tym dokumentem, kartą do głosowania nad rezolucją i będę państwa punktował za to, jak będziecie głosowali za budżetem w dziale oświaty. I to jest jakby mój głos, mój przyczynek osobisty.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Andrzeja Gąsienicę-Makowskiego o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Pani Marszałek! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Dwa tygodnie temu odbyła się debata na temat głównych kierunków doskonalenia systemu oświaty. Wyłaniała się z nich wizja szkoły nowoczesnej, otwartej na nowe kierunki edukacji, która w nowej perspektywie ma przygotować ucznia nie tylko sprawnego umysłowo, ale i fizycznie, a także dobrze wychowanego. W imieniu Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform wnosiłem o należne miejsce w procesie edukacyjnym dla rodziny, dla wychowania opierającego się na wartościach i tradycjach narodu, a także regionu, w którym żyje młody człowiek. Aby móc realizować te perspektywicznie przedstawione kierunki, potrzebne są oczywiście środki finansowe i konkretne zapisy prawne.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Dziś dyskutujemy nad projektem zmian ustawy o systemie oświaty i nad rezolucją komisji w sprawie środków finansowych. Ta druga sprawa - oczywiście bardzo słuszna - jest jednak życzeniowa, nie ma skutków prawnych w stosunku do rządu w przypadku jej niewypełnienia. Natomiast z projektu zmian ustawy wyłaniają się nam konkretne zamierzenia i działania rządu, a szczególnie Ministerstwa Edukacji Narodowej. Kolejny raz w działaniach tego rządu ukazana jest niechęć i nieufność do władz samorządowych i szkół niepublicznych. Dla takich działań Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform wyraża swoją dezaprobatę, bo przecież w demokracji wszystkie systemy oświatowe opierają się z natury rzeczy na wspólnej odpowiedzialności, ale też i na rozdzielnych kompetencjach. Sprawność funkcjonowania oświaty wymaga więc precyzyjnego i jasnego podziału kompetencji pomiędzy państwo, gminę, szkołę, a co za tym idzie, niezbędny jest odpowiedni, jasny i stabilny podział środków. Konieczne jest wytworzenie pomiędzy władzą państwową i samorządową partnerstwa i zaufania. Ustawa o systemie oświaty z 1991 r. wniosła decentralizację zarządzania, uspołecznienie, usamodzielnienie, niezależność szkoły od polityki rządu. Został również rozbity monopol państwa.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Przedstawiony projekt w wielu aspektach zmierza do ograniczenia tych przemian. Oczywiście ustawa z 1991 r. miała wiele niedostatków i te niektóre braki uzupełniane są w przedstawionym projekcie, co przyjmujemy z zadowoleniem. Jednak ich ciężar gatunkowy nie jest tak wielki, by projekt ten poprzeć. Pozytywny charakter mają te zmiany, które dotyczą m.in. przedszkoli, obowiązku szkolnego dla niepełnosprawnych, kształcenia ustawicznego, zakładów kształcenia nauczycieli, zasad dotowania szkół niepublicznych oraz szeregu drobnych, ale istotnych poprawek, które sprawią, że dzięki nim prawo oświatowe stanie się bardziej jednoznaczne i kompletne. Jednocześnie w projekcie - jak już powiedziałem - są zapisy, które ograniczają rozpoczętą w 1989 r. reformę systemu oświatowego; burzona jest koncepcja pierwotnej ustawy. Nowelizacja, zdaniem Klubu Parlamentarnego BBWR, znacznie ogranicza autonomię szkoły. Odchodzi się od upodmiotowienia społeczności lokalnej, rodziców, uczniów. Zamierza się wprowadzić centralne zarządzanie, gdzie głównym zadaniem szkoły będzie wypełnianie różnych poleceń, dyrektyw - wydawanych często przez niekompetentnych, oderwanych od realiów życia urzędników różnych szczebli oświatowych.</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">To znaczne rozszerzenie kompetencji administracji oświatowej odbywać się będzie kosztem dotychczasowych uprawnień dyrektorów szkół, samorządów terytorialnych. Skoro projekt zwalnia ministra z obowiązku powołania kuratora oświaty w drodze konkursu, to tym samym odsuwa władze samorządowe i ciała społeczne od wpływu na obsadę tego stanowiska. Zmierza to w kierunku uzależnienia administracji oświatowej od doraźnej polityki rządu. Jest to powrót do nomenklaturowej zasady powoływania kuratorów. Edukacja ma być prowadzona w interesie narodu, państwa, a nie kolejnej rządzącej partii czy koalicji. Według proponowanego zapisu kurator byłby wyłącznie ręką ministra w terenie.</u>
          <u xml:id="u-116.4" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Zdaniem Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform dotychczasowy zapis w ustawie o obligatoryjności konkursów na kuratorów dawał szansę stabilności administracji terenowej i dystansowania się urzędników od doraźnej, zmiennej polityki. Był też formą kompromisu pomiędzy resortem a środowiskiem, bowiem skład komisji konkursowej pozwalał na wyrównanie tych wpływów. Zaproponowany sposób powoływania kuratora wpływa również na status dyrektora, wicedyrektora szkoły, a w konsekwencji nauczyciela. Ten tryb decyzji kadrowych odtwarza model państwa nie demokratycznego, lecz autorytarnego, ponieważ odchodzi się od zasady, że o decyzji kadrowej przesądzają kwalifikacje zawodowe - odchodzi się na rzecz pewnej lojalności politycznej. Dyrektor zostaje ubezwłasnowolniony i przestaje być odpowiedzialny za jakość pracy szkoły. Również samorządy mają ograniczony wpływ na decyzje kadrowe. Rola gmin zostaje sprowadzona jedynie do administrowania, finansowania szkół, do łatania przysłowiowej dziury w dachu.</u>
          <u xml:id="u-116.5" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">W związku z powyższym w imieniu klubu wnoszę o skreślenie art. 30 zawartego w projekcie zmian ustawy.</u>
          <u xml:id="u-116.6" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ważnym zagadnieniem podjętym w projekcie zmian ustawy jest sprawa statusu nauczyciela jako pracownika państwowego. Budzi to nasze zastrzeżenia i obawy, gdyż nie ma dotąd ustawy o służbie cywilnej i nie wiadomo do końca, jakie prawa, a także jakie ograniczenia swobód zawodowych nauczyciela wiążą się ze statusem pracownika państwowego. Nie wiadomo, jaki będzie zakres dyspozycyjności wobec przełożonych oraz jaki wpływ będzie miał status urzędnika państwowego np. na realizację zadań wychowawczych czy autonomię pracy nauczyciela. Nadanie tego statusu spowoduje również to, że gminy utracą całkowicie wpływ na sprawy zatrudnienia i wynagrodzenia nauczycieli — utrwalona więc zostanie stara zasada polegająca na oderwaniu decyzji o zatrudnieniu i wysokości uposażenia konkretnego nauczyciela od efektów jego pracy. W myśl tej propozycji o wysokości tego uposażenia decydował będzie urzędnik ministerialny z etatowymi przedstawicielami związków zawodowych, dzieląc przyznane centralnie fundusze, a nie ci, którym zależy na jakości pracy nauczyciela. Rozwiązanie to mimo pozorów dobrodziejstwa przyniesie skutki negatywne, przede wszystkim nauczycielom. Nadanie z powrotem mocy prawnej strukturom pośrednim, tzw. zeasom, spowoduje zahamowanie procesu usamodzielnienia finansowego i organizacyjnego szkół. W tym miejscu pragnę zwrócić uwagę na to, by środki finansowe, które przekazuje Ministerstwo Finansów na oświatę w różnych formach, na różne cele, docierały bezpośrednio do szkół (bez kolejnych struktur pośrednich), i to już będzie duża oszczędność. Również w obecnej chwili wydatkowanie środków inwestycyjnych na oddłużanie jest zjawiskiem hamującym aktywność środowisk lokalnych, zaangażowanych w budowę szkół.</u>
          <u xml:id="u-116.7" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Wysoka Izbo! Projekt nowelizacji znacznie zwiększa zakres i uprawnienia nadzoru pedagogicznego. Dotychczasowy zapis stanowi, że nadzór polega na analizowaniu i ocenianiu efektów realizacji programów nauczania, natomiast w nowej propozycji mówi się o badaniu, przebiegu i ocenianiu poziomu kształcenia. Spowoduje to, że przestanie być ważne to, czego szkoła naucza, a podstawą oceny będą zapisy w dziennikach i zgodność z programem nauczania. Czyli znów ważne będą zapisy w dokumentacji, a nie wiadomości ucznia i praca nauczyciela. Bardzo niebezpieczne dla życia szkoły są zapisy zawarte w art. 33 ust. 3, dotyczące nadzoru, na podstawie których wizytator zostanie wyposażony w połączone uprawnienia policjanta i sędziego. Będzie mógł przesłuchiwać pracowników szkoły, żądać pisemnych i ustnych informacji, wchodzić, gdzie tylko zapragnie, a jego zalecenia będą bezdyskusyjne i natychmiast wykonywalne. Będzie się mógł zachowywać wręcz jak przysłowiowy rewizor w sztuce Gogola.</u>
          <u xml:id="u-116.8" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Zapytuję, czy jedynym panaceum na poprawę funkcjonowania szkoły ma być wizytator? To po co dyrektorzy, samorządy, rodzice? W szkole musi być atmosfera zaufania, pracy, życzliwości, a nie ciągłych podejrzeń i napięć. Odbija się to szczególnie na uczniach.</u>
          <u xml:id="u-116.9" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Wnoszę więc o skreślenie nowelizacji tego artykułu.</u>
          <u xml:id="u-116.10" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Również z dezaprobatą mój klub przyjmuje zapisy dotyczące funkcjonowania i rozwoju szkół niepublicznych, ponieważ oprócz pozytywnego zapisu dotyczącego zasad finansowania pojawiają się zmiany zmierzające do upodobnienia szkolnictwa niepublicznego i publicznego. Dotyczy to szczególnie zakresu warunków, jakie należy spełnić, by taką szkołę powołać.</u>
          <u xml:id="u-116.11" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Wysoka Izbo! Projekt zawiera szereg zapisów dotyczących obowiązkowych świadczeń opiekuńczych, które państwo powinno nieodpłatnie świadczyć na rzecz wychowanków domów dziecka, dzieci z rodzin patologicznych, z tzw. grup ryzyka - mówią o tym art. 71 i 76. Są to słuszne zapisy. Zapytuję jednak, jak mają się one do realnych możliwości finansowych państwa, jak mają się do budżetu oświaty, skąd wziąć pieniądze, aby zrealizować ten obowiązek ustawowy?</u>
          <u xml:id="u-116.12" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Nie można również się zgodzić z proponowaną w art. 16 ust. 9 poprawką, ponieważ dopuszcza ona zwalnianie z obowiązku szkolnego osoby upośledzone. Również należy usunąć w art. 39 ust. 2, który upoważnia dyrektora do skreślenia ucznia z listy uczniów, ponieważ może to pozbawić możliwości realizowania obowiązku szkolnego uczniów trudnych, a szczególnie osób upośledzonych.</u>
          <u xml:id="u-116.13" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Szkoda, że w ustawie nie znalazły się zapisy dotyczące powoływania izb nauczycielskich, izby takie bowiem, niezależnie od władzy oświatowej i związków zawodowych, orzekałyby w sprawach nauczycielskich.</u>
          <u xml:id="u-116.14" who="#AndrzejGąsienicaMakowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Część zapisów projektu jest potrzebna, uzasadniona i oczekiwana, ale znaczna część jest odczytywana jako sprzeczna z koncepcją państwa zdecentralizowanego. Prowadzi to w konsekwencji do utrwalenia wszystkich słabości i wad tego systemu edukacji, które pomimo reform występują. Wprowadzony chaos kompetencyjny, tak w zakresie finansowania jak i zarządzania, nie służy umocnieniu szkoły. Wiele zapisów jest życzeniowych i wręcz nierealnych. Liczymy, że w pracach komisji nasze wnioski i poprawki zostaną przyjęte i wtedy ustosunkujemy się do całości zmian. Ustawa, zdaniem Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform, winna służyć lepszej pracy szkoły, a nie powodować kolejne napięcia i konflikty na szczeblu lokalnym, które w konsekwencji odbiją się na dobru ucznia. W tym miejscu wyrażamy poparcie dla wniosku zgłoszonego przez panią poseł Staniszewską, aby do pracy nad tą ustawą przystąpić we wrześniu.</u>
          <u xml:id="u-116.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła Andrzeja Lipskiego o zabranie głosu w imieniu Koła Parlamentarnego Polskiej Partii Socjalistycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#AndrzejLipski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Omawiany dzisiaj projekt nowelizacji oświatowej jest kolejnym krokiem w dyskusji — po debacie sprzed dwóch tygodni nad kierunkami zmian w polskiej edukacji — nad porządkowaniem i reformowaniem naszego systemu oświatowego. Aby być precyzyjnym, z góry trzeba zaznaczyć, że projekt ów, póki co, bardziej porządkuje niż reformuje naszą edukację. Nie jest to oczywiście zarzut, gdyż w tak krótkim czasie trudno spodziewać się projektów nowelizacyjnych w sposób gruntowny zmieniających cały system edukacyjny w naszym kraju. Wymaga to wielu przemyśleń i dyskusji choćby po to, ażeby kolejne nowelizacje nie miały miejsca za dwa czy trzy lata, reforma taka bowiem musi normować warunki pracy i nauki w szkolnictwie przynajmniej na okres jednego pokolenia. Z tego też względu wiele zmian w otrzymanym przez nas materiale ma charakter kosmetyczny, porządkujący i urealniający pewne zmiany, które na gruncie szkoły się dokonały bądź też się dokonują. I chwała ministerstwu za to, gdyż stan obecny z pewnością powoduje wiele niedomówień i sytuacji trudnych do zinterpretowania. Choć są też w projekcie zapisy o charakterze generalnym, wywołujące wiele emocji i dyskusji, co widać już choćby z dotychczasowych głosów, które padły w dzisiejszej debacie. Do takich spraw z pewnością można zaliczyć status nauczyciela zarówno w szkole prowadzonej przez kuratorium, jak i przez gminę. W obu wypadkach nauczyciel jest pracownikiem opłacanym przez państwo, co gwarantuje mu pozycję w miarę niezależną od zmieniających się władz, różnych zresztą szczebli. Jest to zgodne z zapisami dokumentu pt. „Główne kierunki doskonalenia systemu edukacji w Polsce”, który, przypomnę, przed dwoma tygodniami zyskał pełną aprobatę Polskiej Partii Socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#AndrzejLipski">Z innych spraw o charakterze generalnym za walor proponowanej nowelizacji uważamy zapisy odnoszące się do szkolnictwa niepublicznego oraz te, które mówią o zadaniach gmin na polu edukacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#AndrzejLipski">Po pierwsze, art. 34a porządkuje zadania gmin odnośnie do prowadzonych przez nie szkół. To ważna rzecz, gdyż w wypadku przyjęcia przez Wysoką Izbę tego zapisu nie będzie już wątpliwości, jakie elementy w zarządzaniu szkołą przynależą gminom, jakie zaś jednostkom sprawującym nadzór pedagogiczny. Dotychczas rozdział tych kompetencji był dyskusyjny.</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#AndrzejLipski">Po drugie, zmiany w art. 90 jasno precyzują zadania państwa w zakresie finansowania oświaty niepublicznej. I, co bardzo ważne, zapisy tam zawarte są zgodne z oczekiwaniami szkół niepublicznych, gdyż wprowadzają obligatoryjny zapis o finansowaniu tych szkół w 50%, a nie, jak było dotychczas - w wysokości do 50%. Choć, gwoli ścisłości, zapis ten w dużym stopniu sankcjonuje dotychczasową praktykę, jako iż do tej pory dotacje do tego działu szkolnictwa osiągały z reguły maksymalną wysokość, określoną w zapisie nowelizowanego artykułu.</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#AndrzejLipski">Walorem ustawy są też zapisy art. 7, precyzujące między innymi kwalifikacje nauczycieli oświaty niepublicznej. To ważne przede wszystkim dlatego, aby nawet w teorii nie zakładano sytuacji, w której nauczyciele ci mogliby mieć kwalifikacje niższe niż nauczyciele uczący w szkołach publicznych. Ważne to jest oczywiście dla dzieci uczęszczających do tych szkół.</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#AndrzejLipski">W wielu punktach nowelizowanej ustawy zapisy tam zawarte, jak powiedziałem, nie tylko porządkują, ale i urealniają obecny stan naszej edukacji. Przykładem tego mogą być punkty odnoszące się do spraw kształcenia ustawicznego. Brak czasu nie pozwala mi na polemizowanie z panią poseł Ciborowską.</u>
          <u xml:id="u-118.6" who="#AndrzejLipski">Nowelizacja ma wiele innych zalet, ale ponieważ czasu mam mało, wymienię jedynie hasłowo najważniejsze z nich. Z pewnością należą do nich: obowiązek pomocy dzieciom pozbawionym opieki i będącym w trudnej sytuacji; możliwość dostosowania programów szkolnych do zmieniającej się sytuacji na rynku pracy; zapis, iż dyrektorami niektórych szkół nie muszą być nauczyciele czy też wreszcie uregulowanie statusu szkół sportowych.</u>
          <u xml:id="u-118.7" who="#AndrzejLipski">Proponowana nowelizacja ma też sporo mankamentów, które w odczuciu Polskiej Partii Socjalistycznej muszą być usunięte podczas prac w odpowiednich komisjach sejmowych. Do tych najważniejszych zaliczamy zbytnią centralizację w organizowaniu i zarządzaniu szkołą. Przejawia się ona w paru punktach.</u>
          <u xml:id="u-118.8" who="#AndrzejLipski">Po pierwsze, w art. 17 mówi się o tym, iż sieć szkół wyznacza wprawdzie gmina, ale kurator musi wydać pozytywną opinię w tej sprawie. Naszym zdaniem jest to zbyt daleko idąca ingerencja w uprawnienia gmin, które chyba wiedzą stosunkowo dobrze, gdzie szkół brakuje, a gdzie na obszarze danej gminy jest ich nadmiar.</u>
          <u xml:id="u-118.9" who="#AndrzejLipski">Sprawa druga to kwestia obsady stanowiska kuratora. Zapis art. 30 mówi, iż jeśli nie został on wyłoniony w drodze konkursu, to minister przed powołaniem zasięga opinii, powtarzam, opinii sejmiku samorządowego. W toku dalszych prac legislacyjnych będziemy postulowali, aby była wymagana nie opinia, a zgoda takowego sejmiku. Myślę, że idea samorządności z pewnością tego wymaga.</u>
          <u xml:id="u-118.10" who="#AndrzejLipski">Kolejna sprawa to kwestia konkursów zarówno na kuratorów, jak i dyrektorów szkół. W obu wypadkach warunki konkursu ogłasza minister bądź organ prowadzący szkołę w drodze rozporządzeń. To może skutecznie pozbawiać znaczącego głosu w takich konkursach np. nauczycielskie związki zawodowe czy też inne gremia, mające istotny wpływ na życie szkoły. Wprawdzie przedstawione nam rozporządzenie w tym pakiecie, który dostaliśmy, jest w zasadzie dość satysfakcjonujące, niemniej jednak rozporządzenia mają to do siebie, iż mogą ulegać zmianom, podczas gdy ustawa pozostaje. I tu może kryć się zarzewie ewentualnych konfliktów, do których nie powinniśmy dopuszczać. Dlatego poprzednie zapisy ustawy wydają się trafniejsze od proponowanych nam obecnie.</u>
          <u xml:id="u-118.11" who="#AndrzejLipski">Nasze wątpliwości budzi też kwestia obsady stanowiska wicedyrektora szkoły, była zresztą już o tym mowa. Dawniej dyrektor zasięgał jedynie opinii organu prowadzącego, obecnie natomiast musi mieć jego zgodę na obsadę tego stanowiska. To jest też zbyt daleka ingerencja w uprawnienia dyrektora przez organ prowadzący daną placówkę.</u>
          <u xml:id="u-118.12" who="#AndrzejLipski">I jeszcze krótko dwie sprawy. Wątpliwości budzą zapisy o sposobie odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego. Przytoczone w pkt. 1 i 2 art. 38 przypadki dają zbyt dużą swobodę interpretacyjną organowi prowadzącemu, co może prowadzić do zwolnień niekoniecznie związanych z merytorycznymi efektami pracy. Te zapisy też będą wymagały doprecyzowania podczas dalszych prac legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-118.13" who="#AndrzejLipski">I wreszcie kwestia zapisu w art. 71 i 77. Niepokoi tu możliwość wprowadzenia odpłatności za pobyt dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i za zajęcia w kolegiach nauczycielskich dla pobierających tam naukę. To wiąże się nierozerwalnie z przygotowanym przez komisję edukacji projektem rezolucji. Mówi się w niej o zwiększeniu nakładów na oświatę o 30%. Otóż zgłaszamy wniosek, aby wyraz „nakłady” zastąpić określeniem „środki budżetowe”, co wyeliminuje możliwość zwiększania środków przeznaczonych na edukację z płatnej nauki, gdyż w przeciwnym razie skutecznie odcinałoby się dostęp do oświaty najbiedniejszym rodzinom.</u>
          <u xml:id="u-118.14" who="#AndrzejLipski">Natomiast generalnie opowiadamy się oczywiście za skierowaniem omawianego dzisiaj projektu nowelizacji ustawy o systemie oświaty do dalszych prac legislacyjnych. Mam jedynie nadzieję, że w pracach nad tą nowelizacją będziemy się bardziej kierowali racjami niż emocjami, mając dobro naszej szkoły na względzie i że ta praca będzie kontynuowana tak, jak do tej pory była wykonywana w komisji edukacji.</u>
          <u xml:id="u-118.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym zakończyliśmy wystąpienia w imieniu klubów i kół parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu panią poseł Danutę Ciborowską w trybie sprostowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#DanutaCiborowska">Dziękuję bardzo, pani marszałek.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#DanutaCiborowska">Chciałabym ustosunkować się do zarzutu pani poseł Staniszewskiej o uniemożliwienie ogólnonarodowej debaty poprzez odrzucenie wniosku, by debata odbyła się w dniu jutrzejszym w godzinach przedpołudniowych.</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#komentarz">(Poseł Grażyna Staniszewska: Ja mówiłam o wrześniu.)</u>
          <u xml:id="u-120.3" who="#DanutaCiborowska">Ale również i o jutrzejszym dniu.</u>
          <u xml:id="u-120.4" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale innym razem.)</u>
          <u xml:id="u-120.5" who="#DanutaCiborowska">Pani poseł, ale ja słyszałam również, że i o jutrzejszym dniu. Problem w tym, że w dniu jutrzejszym w szkołach odbywają się...</u>
          <u xml:id="u-120.6" who="#komentarz">(Głos z sali: Jutro jest zakończenie roku szkolnego.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, bardzo proszę nie dyskutować z ław poselskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#DanutaCiborowska">Oczywiście, jest zakończenie roku szkolnego. Nauczyciele nie mają czasu na słuchanie debat bez względu na to, w jakim dniu one by się odbywały. Ale chcę powiedzieć, że nauczyciele to światli ludzie i znajdą materiały z każdej debaty. I znają je znakomicie, tak z poprzedniej, jak i obecnej, bo po prostu umieją ich szukać. A tak wybitna znawczyni, pani poseł, jak pani, myślę, że w dniu dzisiejszym w swym wystąpieniu raczyła o tym zapomnieć. I jeszcze jedno. Pani poseł, ogólnonarodowa debata jest możliwa wtedy, kiedy będziemy dyskutować bez tej ogromnej ilości uczuć i emocji, które również i w pani wystąpieniach dominują, a po prostu tylko merytorycznie. I wtedy jest wszystko możliwe.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do wystąpień indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zapisanych jest 20 posłów.</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że niektórym klubom czas się już kończy.</u>
          <u xml:id="u-123.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu panią poseł Danutę Dancewicz...</u>
          <u xml:id="u-123.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Dorotę.)</u>
          <u xml:id="u-123.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, panią poseł Dorotę Dancewicz z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#DorotaDancewicz">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Nim zacznę swoje wystąpienie, chciałabym przypomnieć paniom i panom posłom oraz nauczycielom wyjeżdżającym na wakacje, o których tak bardzo martwi się pani poseł Staniszewska, że 10 lutego br. minister zwrócił się do środowiska oświatowego i społeczeństwa z listem intencyjnym o rozpoczęcie dyskusji - i wytyczenie obszaru tej dyskusji - na temat ustawy o systemie oświaty i Karty Nauczyciela. I z pełną odpowiedzialnością stwierdzam, że było to bez manifestacji, bez pikiet, po prostu rząd zaprosił nas do rozmów. I dziwię się, że w pani gminie nauczyciele o tym nie wiedzą, bo ci, których to interesuje, tę dyskusję już rozpoczęli.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#DorotaDancewicz">W swoim wystąpieniu zwracam uwagę na te artykuły projektu nowelizowanej ustawy, które niezbyt jasno precyzują zapisy dotyczące placówek wychowania przedszkolnego. Panie ministrze, ja te uwagi wnoszę po pełnej konsultacji ze środowiskiem wychowania przedszkolnego w moim województwie, a również na podstawie listów, jakie otrzymujemy. Oby te problemy były poruszone i oby znalazły swój zapis w ustawie o systemie oświaty.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#DorotaDancewicz">I tak, w art. 5 po ust. 5 dodaje się ust. 5a w brzmieniu: „Zatrudnianie i wynagradzanie nauczycieli w prowadzonych przez gminy publicznych szkołach podstawowych, ponadpodstawowych oraz placówkach należy do obowiązków państwa”. Uważam, że należy wyraźnie uzupełnić ten zapis precyzując go: „w prowadzonych przez gminy publicznych przedszkolach, szkołach podstawowych, ponadpodstawowych oraz placówkach należy do obowiązków państwa”. Zapis ten wyraźnie podkreśli status nauczyciela przedszkola. Zdobywa on przecież wykształcenie na tych samych wyższych uczelniach, co nauczyciele szkół. Legitymuje się również wyższym magisterskim wykształceniem pedagogicznym. Brak tego zapisu będzie pogłębiać degradację zawodu nauczyciela przedszkola.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#DorotaDancewicz">Wysoki Sejmie! Ustawa ta nakłada na nauczycieli przedszkoli równorzędne zadania i obowiązki, a jednocześnie pozbawia ich prawa do nadania im statusu pracownika państwowego. Nadanie tego statusu podkreśli rangę wychowania przedszkolnego w polskim systemie oświatowym.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#DorotaDancewicz">Art. 14. Zapis wprowadzonego ust. 5 nowelizowanej ustawy nie rozwiązuje problemu ustalania kosztów za świadczenia udzielane przez przedszkola publiczne. Po pierwsze, neguje już obowiązujące zarządzenie ministra z dnia 6 października 1992 r., które stwarzało możliwość współudziału rodziców, dyrektora przedszkola i organu prowadzącego w ustalaniu rzeczywistych kosztów świadczeń ponoszonych przez przedszkola. Doświadczenie ostatnich lat wykazało, że mimo obowiązującego ww. zarządzenia ministra edukacji narodowej rady gmin same ustalały koszty, zawyżając je, co powodowało rezygnację rodziców z edukacji przedszkolnej własnych dzieci, nawet w zakresie minimum programowego, tj. pięciu godzin, które zgodnie z art. 6 obowiązującej ustawy o systemie oświaty winno być bezpłatne. Po drugie, stwarza ponowne zagrożenie, że dzieci korzystające z podstaw programowych objęte zostaną opłatą za świadczenia ustalone przez rady gminy. Praktykowane obecnie w wielu gminach naliczanie opłat w ramach minimum programowego nie ma uzasadnienia. Wprowadzane od czterech lat opłaty za świadczenia, określane przez organ prowadzący jako opłaty stałe, przewyższają miesięczny koszt żywienia ponoszony w pełni przez rodziców. I tak na przykład w moim województwie łączny koszt na jedno dziecko wynosi 490 tys. zł, w tym 230 tys. to jest koszt żywienia, a 260 tys. opłata stała. Jest to jeszcze najniższy w Polsce wskaźnik wysokości opłat.</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#DorotaDancewicz">Tak więc w przypadku rodzin wielodzietnych, osób samotnie wychowujących dzieci, pobierających renty inwalidzkie, jak również osób bezrobotnych stworzona zostaje bariera ograniczająca powszechny dostęp do publicznych przedszkoli. Rezygnacja rodzin z powodów finansowych w konsekwencji wpłynie na likwidację kolejnych przedszkoli, której przyczyną, według organu prowadzącego, będą fikcyjne dane o braku dzieci. A jest to najważniejszy moment w życiu dziecka - przygotowanie go do dalszej edukacji szkolnej - i ten system jest stosowany właściwie we wszystkich krajach Europy. Dotychczas pobierane opłaty stałe, wpływające do kasy gminy, nie dają gwarancji właściwego wykorzystania zgromadzonych środków. Niejednokrotnie wykorzystane były one na remonty, sprzęt, a nawet na płace pracowników. Należy zatem w sposób szczegółowy określić rodzaj świadczenia, za które gminy będą obciążać rodziców.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#DorotaDancewicz">Art. 17. W tym artykule należy uwzględnić dla dzieci w wieku przedszkolnym odległość, jaką może pokonać dziecko w przypadku, gdy przedszkole znajduje się poza miejscem zamieszkania lub w dalekiej odległości.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#DorotaDancewicz">Art. 59. W związku z tym artykułem nasuwa się pytanie, czy zapisy ust. od 1 do 3 obejmują również przedszkola. Wątpliwość dotyczy formalnego likwidowania przedszkoli.</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#DorotaDancewicz">Art. 62 jest bardzo różnorodnie odczytywany przez organy prowadzące. Stwarza to sytuację łączenia wielu przedszkoli w zespół z jednoosobową odpowiedzialnością. Zanika zatem w jednooddziałowych przedszkolach funkcja dyrektora i możliwość prawidłowej organizacji pracy wychowawczo-dydaktycznej. Byłoby wskazane uszczegółowienie art. 62 w treści odnoszącej się do przedszkoli.</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#DorotaDancewicz">Art. 79 funkcjonuje już trzy lata. Istniejąca dowolność w określaniu szkół i przedszkoli jako jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego nie uporządkowała gospodarki finansowej przedszkoli. Należy wyraźnie w odniesieniu do przedszkoli prowadzonych przez organy wymienione w art. 5 ustawy uściślić pojęcie „przedszkole” — czy to jednostka budżetowa, czy zakład budżetowy. Proponowany w uzasadnieniu nowelizacji ustawy na str. 7 w pkt. 32 zapis — że o formie gospodarki finansowej placówek i przedszkoli decydowałyby przepisy dotyczące ich funkcjonowania, a mianowicie statut — na dziś jest propozycją nie dającą rozwiązania, ponieważ zarządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej z 6 października 1992 r. w postanowieniach końcowych w § 2 i 5 nie precyzuje do końca rozwiązania, czy przedszkole jest jednostką czy zakładem budżetowym. Stąd wątpliwości co do tego artykułu. Niejednokrotnie się zdarza, że samorząd tworzy zakład budżetowy przedszkoli, w którym jest więcej zatrudnionych osób niż w przedszkolach, które mu podlegają.</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#DorotaDancewicz">Art. 82. W placówkach niepublicznych dokonywane są zmiany organizacyjne. Wskazane byłoby ujęcie w ustawie faktu informowania o nich organu nadzoru pedagogicznego w określonym terminie, na przykład aktualizować dane o placówce niepublicznej w każdym roku szkolnym.</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#DorotaDancewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wprowadzenie proponowanych zapisów w ustawie pozwoli na rozwiązanie problemów dotyczących spraw wychowania przedszkolnego, a budzących ciągle wiele kontrowersji w społeczeństwie, zarówno rodziców, nauczycieli, jak i organu prowadzącego oraz organu nadzoru pedagogicznego.</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#DorotaDancewicz">Wnoszę o przekazanie projektu ustawy do komisji.</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Cieciórę z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#JacekCiecióra">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Podstawowym ośrodkiem wychowania młodego pokolenia jest obok rodziny szkoła. Wyposaża ona uczniów nie tylko w wiedzę, zapoznaje ich z tradycją i kulturą narodową, gwarantuje pomyślny rozwój kraju.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#JacekCiecióra">Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw zawiera rozwiązania porządkujące oraz nowe rozstrzygnięcia. W swoim wystąpieniu zajmę się tylko niektórymi z tych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#JacekCiecióra">Przeredagowanie pkt. 10 w art. 1 mocniej akcentuje znaczenie bhp w szkole, a dodanie dalszych punktów do tego artykułu uzupełnia lukę w dotychczasowej ustawie. Proponowany zapis o dostosowywaniu kształcenia do potrzeb zmieniającej się gospodarki będzie dodatnio wpływał na doskonalenie systemu oświaty, zwłaszcza szkolnictwa zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#JacekCiecióra">Art. 2 pkt 2 ustawy traktujący o elementach systemu oświaty powinien być zgodnie z projektem uzupełniony zapisem o szkołach sportowych i mistrzostwa sportowego. Przewidywana w projekcie rezygnacja z poradni wychowawczo-zawodowych przy zachowaniu poradni psychologiczno-pedagogicznych jako wyspecjalizowanych placówek pomocy psychologiczno-pedagogicznej umożliwi przeprowadzenie reformy sieci poradnictwa oraz dostosowanie jego struktury do miejscowych możliwości i potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#JacekCiecióra">Bardzo ważnym zagadnieniem jest sprawa zatrudnienia i wynagradzania nauczycieli. Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie w art. 5 ust. 5a, który stwierdza, iż: „Zatrudnianie i wynagradzanie nauczycieli w prowadzonych przez gminy publicznych szkołach podstawowych, ponadpodstawowych oraz placówkach — należy do obowiązków państwa”. Proponowany zapis w pełni zasługuje na poparcie, ponieważ państwo prowadzi politykę edukacyjną, a wobec tego musi mieć także obowiązki wobec tych, którzy tę politykę realizują.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#JacekCiecióra">Ponieważ kształcenie ogólne realizowane jest w trzech podstawowych elementach systemu oświaty: wychowaniu przedszkolnym, powszechnej obowiązkowej szkole podstawowej i zróżnicowanym szkolnictwie ponadpodstawowym, czy wobec tego nie należałoby objąć zapisem zawartym w ust. 5a także nauczycieli wychowania przedszkolnego.</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#JacekCiecióra">Z praktycznego punktu widzenia korzystny wydaje się zapis w art. 5 ust. 7 konkretyzujący zadania organu prowadzącego szkołę. Wymienione zadania nie budzą uwag, choć skromne fundusze większości gmin nie pozwolą na pełną ich realizację.</u>
          <u xml:id="u-126.7" who="#JacekCiecióra">Słuszne są propozycje dotyczące art. 7 ust. 3 ustawy; podają one warunki, jakie musi spełnić szkoła niepubliczna, by uzyskać uprawnienia szkoły publicznej. Myślą przewodnią wymienionych warunków jest troska o wysoki poziom kształcenia. Na poparcie zasługuje proponowany ust. 5 do art. 14 regulujący wreszcie opłaty za świadczenia przedszkoli.</u>
          <u xml:id="u-126.8" who="#JacekCiecióra">Projekt ustawy przewiduje też znaczne zmiany zawarte w art. 15 i 16, a dotyczące realizacji obowiązku szkolnego. Intencją tych zmian jest umocnienie obowiązku szkolnego, zwłaszcza dzieci niepełnosprawnych, oraz rozszerzenie możliwości jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-126.9" who="#JacekCiecióra">Wprowadzenie w art. 17 ust. 4 zapisu przekazującego radzie gminy kompetencje dotyczące ustalania planu sieci szkół podstawowych i granic ich obwodów jest prawidłowe, ale wydaje się, że przy określaniu granic obwodów konieczne jest zasięgnięcie opinii dyrektorów szkół.</u>
          <u xml:id="u-126.10" who="#JacekCiecióra">Proponowany w art. 30 ust. 2 zapis, że kuratorem może być osoba posiadające co najmniej siedmioletni staż pracy w zawodzie nauczycielskim, budzi wątpliwości. Siedmioletni staż pracy nauczycielskiej to za małe doświadczenie pedagogiczne, a ponadto przy obsadzie tego stanowiska powinny być brane pod uwagę umiejętności w zakresie kierowania i zarządzania oświatą.</u>
          <u xml:id="u-126.11" who="#JacekCiecióra">Istotne zmiany w projekcie ustawy dotyczą nadzoru pedagogicznego (art. 33). Projekt szczegółowo określa zakres kontroli, prawa i kompetencje nadzoru pedagogicznego. Zapis art. 33 ust. 2 pkt 1 mówiący o kontroli i prawidłowości zatrudniania nauczycieli zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami, należałoby poszerzyć o zapis o zgodności wyuczonej specjalności z nauczanym przedmiotem. Często bowiem nauczyciel nie uczy przedmiotu zgodnie z posiadaną specjalnością.</u>
          <u xml:id="u-126.12" who="#JacekCiecióra">Projektowane art. 34a i 34b określają w konkretny sposób zakres nadzoru organu prowadzącego szkołę. Projekt przewiduje zasadnicze zmiany zawarte w art. 36–40 ustawy, dotyczące dyrektora szkoły. Kategorycznie zrywa z nagminnie stosowaną praktyką przeprowadzania konkursów na dyrektora w wypadku zgłaszania się jednego kandydata, a także częstym zjawiskiem odmawiania powierzenia stanowiska dyrektora szkoły osobie wyłonionej w drodze konkursu.</u>
          <u xml:id="u-126.13" who="#JacekCiecióra">Określenie zasad i trybu przeprowadzania konkursu, będące aktualnie w gestii organu prowadzącego szkołę, co nie zawsze zdawało egzamin, projekt ustawy powierza ministrowi edukacji narodowej.</u>
          <u xml:id="u-126.14" who="#JacekCiecióra">Projekt nie przewiduje podstawowych kryteriów, jakim powinien odpowiadać dyrektor szkoły. Możliwe, że kryteria te znajdą się w zasadach i trybie przeprowadzania konkursów.</u>
          <u xml:id="u-126.15" who="#JacekCiecióra">W art. 38 zawarte są jednoznaczne propozycje warunków, jakie muszą zaistnieć, aby odwołać nauczyciela ze stanowiska kierowniczego za 3-miesięcznym wypowiedzeniem i bez wypowiedzenia. Projekt zmian ustawy przewiduje też możliwość powierzenia stanowiska kierowniczego osobie nie posiadającej kwalifikacji pedagogicznych - art. 36. Jest to bardzo istotne w szkołach artystycznych, ponieważ pozwala na objęcie stanowisk kierowniczych wybitnym specjalistom, na przykład aktorom czy muzykom.</u>
          <u xml:id="u-126.16" who="#JacekCiecióra">Zmiany proponowane w art. 77 dotyczą kwestii kształcenia nauczycieli. Wynika z nich, iż kolegia nauczycielskie będą jedynymi, poza szkołami wyższymi, zakładami kształcącymi nauczycieli szkół publicznych.</u>
          <u xml:id="u-126.17" who="#JacekCiecióra">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw przewiduje też pewne zmiany w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta nauczyciela.</u>
          <u xml:id="u-126.18" who="#JacekCiecióra">Zmiany proponowane w Karcie nauczyciela są następstwem zmian przewidywanych w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, z wyjątkiem dwóch artykułów.</u>
          <u xml:id="u-126.19" who="#JacekCiecióra">W art. 20 ust. 1 mówiącym o możliwości rozwiązania z nauczycielem stosunku pracy w razie likwidacji szkoły czy też dokonania zmian organizacyjnych proponuje się uściślenie przepisu, dodając wyrazy „bez wypowiedzenia”.</u>
          <u xml:id="u-126.20" who="#JacekCiecióra">Projekt skreśla art. 19, a przewiduje wprowadzenie w art. 20 ust. 4 zapisu o możliwości zobowiązania nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym do pracy w zastępstwie nieobecnego nauczyciela, gwarantując mu wynagrodzenie „według zasad i wysokości, jakie mu przysługiwało przed przeniesieniem w stan nieczynny”.</u>
          <u xml:id="u-126.21" who="#JacekCiecióra">Proponowana zmiana budzi pewne wątpliwości. Nie wiadomo, czy taki sposób zatrudnienia przerywa stan nieczynny. Trudno też udzielić odpowiedzi, jak liczyć w takiej sytuacji czas trwania stanu nieczynnego i czy nauczyciel, który podczas trwania stanu nieczynnego nabył prawo na przykład do przegrupowania lub do podwyżki płac, która w tym czasie nastąpiła w szkolnictwie, ma prawo do podwyższonego wynagrodzenia czy też zgodnie z postulowanym zapisem ma pobierać wynagrodzenie przysługujące mu przed przeniesieniem w stan spoczynku.</u>
          <u xml:id="u-126.22" who="#JacekCiecióra">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Uwagi zawarte w moim wystąpieniu konsultowałem z przedstawicielami środowiska nauczycielskiego rejonu radomszczańskiego. Wydaje się, że proponowane zmiany w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty są akceptowane przez to środowisko. Będą m.in. sprzyjać prawidłowemu funkcjonowaniu szkolnictwa, dodatnio wpłyną na podniesienie wyników kształcenia, usprawnią system organizacji i zarządzania szkół. Uczynią nadzór pedagogiczny bardziej skutecznym i przyczynią się do podniesienia kwalifikacji nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-126.23" who="#JacekCiecióra">Wnoszę o skierowanie omawianego projektu do odpowiednich komisji.</u>
          <u xml:id="u-126.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bogdana Borusewicza z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-127.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, pozostało 4,5 minuty czasu klubowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#BogdanBorusewicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Podziwiam konsekwencję rządu w postępowaniu zniechęcającym samorządy do przejmowania szkół. Podziwiam tę konsekwencję, ponieważ zmiana ustawy, nad którą w tej chwili dyskutujemy, jest kolejnym takim zniechęcającym krokiem. Przedmówcy wskazywali na pewne rzeczy, ja zaś chciałbym wskazać na wcześniejszy sygnał, na sprawę programu pilotażowego i kontrowersje wokół niego, do których dochodziło na przełomie ubiegłego roku. To już była sytuacja alarmująca. W tej chwili rząd najwidoczniej chce konsekwentnie zniechęcić samorządy do przejmowania spraw oświaty.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#BogdanBorusewicz">Rozumiem, że w tym może być jakaś kalkulacja - i jest niewątpliwie kalkulacja polityczna. Koalicja rządowa, rząd jest taki, jaki jest, samorządy zaś są inne. Ale nie bardzo rozumiem sens popierania czegoś takiego przez ZNP, ponieważ bez samorządów oświaty się nie zreformuje. Bez samorządów oświata będzie funkcjonowała tak, jak funkcjonuje obecnie. A wiecie państwo doskonale, że z budżetu nie będzie więcej pieniędzy na oświatę. I nawet najciekawsza i najdalej idąca rezolucja, którą zgłosicie, tego nie zmieni. Taka jest sytuacja. I budżet opracowany przez wasz rząd to potwierdzi.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#BogdanBorusewicz">W związku z tym nie rozumiem sensu propozycji statusu pracownika państwowego, którym ma być nauczyciel. Przecież służba zdrowia ma takie same problemy. Myślę, że służba zdrowia mogłaby taką propozycję także zgłosić - i sądzę, że zgłosi. Ale nie będzie miało to konsekwencji takich, jakie może to nieść dla zawodu nauczycielskiego. O jakie konsekwencje chodzi? Proszę państwa, w Niemczech nauczyciel jest pracownikiem państwowym, stosuje się tam takie pojęcie, owszem. Ale tam w związku z tym mogła obowiązywać ustawa zwana Berufsverbot - zakaz pracy dla niektórych osób ze względu na ich poglądy polityczne, zakaz zatrudnienia pracowników państwowych. Przed wojną i w Polsce istniała taka formuła, po 1926 r. I dlatego, dzięki tej formule, szkoły były przedłużeniem ideologii piłsudczykowskiej.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#BogdanBorusewicz">Myślę, że z tych konsekwencji trzeba sobie zdawać sprawę. Rozumiem, że chodzi o gwarancje pracy i płacy. Ale to trzeba powiedzieć. Jeżeli zaś mówi się co innego, to trzeba zdawać sobie sprawę z konsekwencji. W związku z tym będę głosował - także w obronie członków ZNP - przeciwko tej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Wiesławę Ziółkowską z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, pozostały 3 minuty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#WiesławaZiółkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Unia Pracy nie akceptuje takiego trybu rozdzielania pieniędzy podatników, jaki proponuje rezolucja w sprawie finansowania oświaty na lata 1995–1997. Uważamy, że kwestie dotyczące wydatkowania publicznych pieniędzy trzeba podejmować — i o nich rozstrzygać — przede wszystkim w budżecie, ostatecznie, a wcześniej w programach i w strategii. Z przerażeniem stwierdzamy, że nie odbyła się w komisji rzeczowa debata na temat strategii i w gruncie rzeczy bardzo wielu posłów nawet nie do końca sobie uświadamia fakt, że ze strategii tej wynika, iż na oświatę w następnych latach będzie realnie prawdopodobnie wcale nie więcej w PKB, tylko mniej, ponieważ strategia zakłada generalnie relatywne w stosunku do wzrostu PKB obniżanie wydatków. Skoro tak się dzieje, to bardzo polecam się wszystkim koleżankom posłankom i kolegom posłom z klubów koalicji rządzącej, aby pamiętali o tym głównym trybie. Jeśli nawet bowiem podejmiemy tę rezolucję, to będzie ona miała moc średnią. Z mego doświadczenia parlamentarnego wynika, że w trakcie 5-letniej praktyki parlamentarnej była zrealizowana jedna uchwała, ta nieszczęsna uchwała teczkowa. Reszta natomiast uchwał i rezolucji miała raczej wymiar symboliczny, a szczególnie tego typu rezolucje.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#WiesławaZiółkowska">Mimo że, jak powiedziałam, z tej strategii wynika, iż istnieje zagrożenie dla finansowania wzrostu udziału wydatków budżetowych na oświatę, Unia Pracy - choć takiego trybu nie akceptuje - będzie popierać tę rezolucję, ale proponuje następującą modyfikację: Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w celu zagwarantowania niezbędnego społecznie poziomu edukacji i nauki wzywa rząd do zapewnienia, począwszy od roku 1995, stopniowego wzrostu udziału wydatków na oświatę i naukę w produkcie krajowym brutto.</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Bronisławę Kowalską z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Ma pani poseł 6 minut czasu klubowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#BronisławaKowalska">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Zanim przejdę do meritum sprawy, chciałabym odnieść się do wypowiedzi pana posła Smykowskiego z KPN. Panie pośle, już po raz drugi w pana wypowiedzi pojawia się uwaga pod adresem posłów Związku Nauczycielstwa Polskiego w sprawie głosowania nad budżetem. Pragnę przypomnieć panu posłowi, iż to posłowie Związku Nauczycielstwa Polskiego we wniosku mniejszości domagali się zwiększenia w roku 1994 nakładów na edukację o 6 bln zł i tak też głosowali. Niestety, wniosek upadł. Jest pytanie: Kto go nie poparł?</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#BronisławaKowalska">A teraz do meritum, drodzy państwo. Nie mając czasu na poruszenie wszystkich zagadnień, chciałabym jedynie ustosunkować się do zawartego w dostarczonym nam pakcie rozporządzenia ministra edukacji narodowej w sprawie rodzajów, form oraz organizacji opieki w szkołach, placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Do niedawna jeszcze we wszystkich szkołach i placówkach opiekuńczo-wychowawczych praktyka pedagogiczna koncentrowała się w zasadzie wokół dwóch zagadnień: działalności dydaktycznej oraz działalności wychowawczej. Pomijano całkowicie lub znacznie zawężano tak ważną dziedzinę, jaką jest działalność opiekuńcza. Wspomniany projekt rozporządzenia wychodzi naprzeciw licznym głosom teoretyków i praktyków i reguluje prawnie całokształt opieki w szkołach, placówkach opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych. I to, jak sądzę, jest największy walor tego rozporządzenia. Proponowany zakres opieki jest moim zdaniem szeroki. Już w § 1 jednoznacznie stwierdza się, że do organizowania opieki w zależności od potrzeb dzieci i młodzieży zobowiązane są szkoły wszystkich typów. Dotąd nie było tak jednoznacznego sformułowania pod adresem szkół. Akcentowano jedynie tę problematykę głównie w odniesieniu do placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych. Ujęte w tym samym paragrafie sześć kategorii grup dzieci wymagających opieki w zasadzie wyczerpuje jej zakres. Z uznaniem trzeba się odnieść zwłaszcza do tych grup, które pojawiły się w ostatnim czasie i będą się utrzymywać, a w niektórych przypadkach mogą się nawet powiększać. Mam tu na myśli dzieci z rodzin bezrobotnych lub znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, ze środowisk zagrożonych patologią społeczną i ze środowisk zagrożonych ekologicznie. Zamiar jest jak najbardziej słuszny, pod względem społecznym trafiony w czasie i dlatego go w pełni popieram. Sama zresztą mieszkam i pracuję w środowisku poważnie zagrożonym ekologicznie i wiem, jaki jest stan zdrowia dzieci i młodzieży w woj. legnickim.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#BronisławaKowalska">Moją wątpliwość budzi jednak skwitowanie tego szerokiego, być może poszerzanego jeszcze przez jakiś czas zakresu opieki lakonicznym ostatnim zdaniem uzasadnienia projektu, stwierdzającym, że rozporządzenie nie spowoduje skutków finansowych. Uważam, że jeżeli rozporządzenie wejdzie w życie, a szkoły i placówki oświatowo-wychowawcze mają go poważnie i rzetelnie realizować, potrzebne będą dodatkowe środki pieniężne i resort musi to, choćby szacunkowo, zbilansować.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#BronisławaKowalska">Treść § 2 popieram w pełni. Myślę, że należałoby mocno zaakcentować potrzebę zwrócenia uwagi na pracę wychowawcy klas w małych szkołach, zwłaszcza wiejskich, gdzie nie ma pedagoga szkolnego, a kontakt z placówkami specjalistycznymi jest również utrudniony. Wychowawcy klas w tych szkołach muszą być odpowiednio wcześniej przygotowani do tych stosunkowo nowych zadań.</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#BronisławaKowalska">Gdy analizuję kolejne punkty tego rozporządzenia, odzywają się we mnie ponownie wątpliwości dotyczące kwestii finansowych. Oto przykłady:</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#BronisławaKowalska">Zapewnienie żywienia dzieci rodziców pracujących, dzieci z rodzin niepełnych oraz wielodzietnych, a także dzieci dojeżdżających do szkół. Dodałabym jeszcze: z rodzin bezrobotnych pozbawionych zasiłku. Otóż w ostatnich latach liczba dzieci objętych żywieniem w szkołach bardzo poważnie zmalała. W projekcie nie określa się, czy żywienie będzie odpłatne, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-132.7" who="#BronisławaKowalska">Rozszerzenie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych - a tymczasem w ostatnich latach te właśnie zajęcia zostały najmocniej dotknięte tzw. programami oszczędnościowymi.</u>
          <u xml:id="u-132.8" who="#BronisławaKowalska">Dostosowanie rozwiązań architektonicznych i modernizacyjnych do potrzeb dzieci niepełnosprawnych. W tym zakresie nasze opóźnienia i potrzeby są ogromne. Na terenie województwa legnickiego tylko w jednej placówce — w nowo wybudowanej szkole integracyjnej — problemy te zostały rozwiązane. W pozostałych potrzebne są choćby częściowe prace modernizacyjne, ale to wymaga nakładów pieniężnych.</u>
          <u xml:id="u-132.9" who="#BronisławaKowalska">W § 4 porusza się niesłychanie trudne, ale jakże znaczące potrzeby społeczne absolwentów szkół, zwłaszcza specjalnych, oraz wychowanków domów dziecka, którzy ukończyli 18 rok życia. Potrzebują oni daleko idącej pomocy w usamodzielnianiu się i wchodzeniu w dorosłe życie zawodowe. W ubiegłym tygodniu w telewizji mogliśmy oglądać materiał filmowy o programach usamodzielnienia wychowanków domu dziecka bodajże w woj. poznańskim. Był to materiał wręcz wzruszający, a z drugiej strony zmuszający do poszukiwania konstruktywnych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-132.10" who="#BronisławaKowalska">Moja uwaga polega na tym, że ostatnio chyba zbyt często tego typu sprawy chcemy rozwiązywać poprzez sponsoring. Nie negując znaczenia i roli sponsorów, czy też akcji charytatywnych, ale obok tego trzeba również widzieć działania systemowe ze strony resortu, administracji terenowej i samorządów. Chodzi mi tu głównie o stałe formy pomocy w usamodzielnianiu wychowanków domu dziecka oraz zatrudnianiu absolwentów zawodowych szkół specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-132.11" who="#BronisławaKowalska">Na koniec chcę jeszcze raz podkreślić, że rozporządzenie ministra edukacji jest bardzo potrzebne, zobliguje ono bowiem szkoły i placówki opiekuńczo-wychowawcze do uwzględniania problematyki opieki w ich statutowej działalności.</u>
          <u xml:id="u-132.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Kado z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Pozostało 4,5 minuty, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#JerzyKado">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jestem, jak do tej pory, jedynym samorządowcem, który zabiera głos w dyskusji nad ustawą, która przynajmniej w 1/3 dotyczy samorządów.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#JerzyKado">Gmina przejęła szkoły. Do dyskusji nad tą ustawą zaprosiłem dyrektorów szkół, z których jeden był członkiem zarządu. Muszę powiedzieć, że zgadzał się on z z moimi uwagami, często je wyprzedzał, natomiast pozostali reprezentowali takie same poglądy, jakie zawarte są w ustawie. Dlatego nie mam pretensji do autorów ustawy, że „nie czują” spraw samorządowych. W sumie jednak doszliśmy do wniosku, że pod względem pedagogicznym ustawa jest dobrze przygotowana. Natomiast administrowanie szkołami - niestety nie.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#JerzyKado">Stwierdziliśmy, że zadania i powinności gminy w stosunku do szkół wyszczególnione są w sposób bardzo dokładny, jednak bez zabezpieczenia finansowego. A wiemy przecież, że szkoły, w szczególności wiejskie, otrzymywały stary sprzęt, mniej pieniędzy na pomoce, bardzo mało pieniędzy na bazę i sprzęt oraz sporadyczne inwestycje z budżetu oświaty. Przy braku konkretnych zabezpieczeń finansowych - a przecież subwencja szkolna może nie starczyć na spełnienie zaleceń organu kontroli, który zgodnie z art. 34 może odebrać gminie uprawnienia do prowadzenia szkoły, przejąć je, a gminie wysyłać faktury. Zapis ten świadczy o sprawowaniu kontroli nad gminą przez kuratora, a treść ostatniego zdania tego artykułu podaje w wątpliwość sens przejmowania szkół przez gminy. Państwo płaci, państwo kontroluje, ale uważam, że nieufność - naprawdę z tej ustawy tchnie duża nieufność nauczycieli w stosunku do gmin - jest chyba, uważam, trochę tu przesadzona.</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#JerzyKado">Analizując ostatnie zdanie art. 33 ust. 5, można odczuć, że gmina jest tzw. chłopcem na posyłki organu pedagogicznego. Ustawa nie mówi nic o nauczycielach przedszkoli, którzy przecież winni być dołączeni do grona nauczycieli szkolnych. Nigdzie w ustawie nie spotkałem wzmianki o pracownikach gospodarczych szkół. Przecież jest to próba przekazania ich na garnuszek gminy, a może bez pieniędzy. Przy planowym obowiązku szkolnym dla 6-latków brakuje rozwiązania spraw 5-latków, a wtedy na terenach wiejskich trzeba się liczyć z koniecznością likwidacji części przedszkoli z braku dzieci.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#JerzyKado">Ciekawe, że szkoła niepubliczna może otrzymać, a więc w praktyce na pewno otrzyma, uprawnienia szkoły publicznej prowadzonej przez gminę. A więc właściciel lub dyrektor szkoły niepublicznej otrzymuje uprawnienia prowadzącego szkołę, których gmina nie dostanie zgodnie z ustawą, na przykład zwolnienia i przyjmowanie nauczycieli, dyrektorów itd.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#JerzyKado">Jest też wiele pozytywnych praktycznych rozwiązań z korzyścią dla samorządów, na przykład rozwiązanie w części problemów dzieci opóźnionych. Druga ważna sprawa to ta, że w ustawie zapewnia się pewne umocowanie funkcjonowania szkół w obecnym zakresie na pograniczu gmin.</u>
          <u xml:id="u-134.6" who="#JerzyKado">Zdaję sobie sprawę, że w moim wystąpieniu jest dużo uwag, ale są to sprawy, które na komisjach można dopracować. Jednak wnoszę o przekazanie tej ustawy także do komisji samorządowej, bowiem brak takiego zapisu potwierdza jedynie moje uwagi dotyczące lekceważenia samorządów.</u>
          <u xml:id="u-134.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Barbarę Hylę z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Minuta, pani poseł i jeszcze 46 sekund, więc już dodaję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#BarbaraHyla">Może w takim razie tylko parę zdań na temat nauczyciela państwowego, a resztę tekstu oddam do protokołu.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#BarbaraHyla">Omawiany projekt uznaje nauczycieli jako pracowników państwowych służby cywilnej, którym obowiązki, prawa i wynagrodzenie ustala i gwarantuje państwo. Pozwoli to na zachowanie poczucia bezpieczeństwa w zawodzie oraz na tak konieczną w tym zawodzie autonomię. W polskich realiach zachowanie nauczycielskiej autonomii jest warunkiem podstawowym w realizacji przez szkołę, placówkę oświatową, zadań wynikających z własnej oceny sytuacji, bez nacisków, wymuszeń i różnego rodzaju oddziaływań zewnętrznych. Małe środowiska lokalne z natury rzeczy są bardzo podatne na tworzenie układów i zależności w różnych płaszczyznach. Nauczyciel zależny od - posłużę się tym przysłowiowym powiedzeniem - pana, wójta i plebana to nauczyciel, któremu trudno zachować podmiotowość, a bez tego jego oddziaływanie wychowawcze musi być ułomne. Taki nauczyciel nie może działać w szeroko pojętym interesie dzieci i młodzieży, nie będzie też partnerem rodziców. Nadzieja wielu samorządów na uzależnienie nauczyciela od lokalnej władzy najczęściej nie wynika z troski o stan oświaty, a jedynie ze starań o poszerzenie sfery oddziaływań. Przy całym moim szacunku do samorządów, wójtów i burmistrzów żenujący jest fakt domagania się przez burmistrza na wojewódzkim sejmiku ochrony dla jego osoby jako pracownika samorządowego, a jednocześnie głoszenie, że przejmie oświatę, ale bez Karty, bo wtedy będzie miał możliwość nauczyć nauczycieli pracy. Wiele samorządów zastraszyło nauczycieli szkół i przedszkoli, a jeszcze gorzej dzieje się z pracownikami nie będącymi nauczycielami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#BarbaraHyla">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Zagwarantowanie autonomii i większego bezpieczeństwa pracy i płacy powinno iść w parze z wyraźniejszymi zmianami w sposobach motywowania do lepszej pracy. Widzę też konieczność zmiany trybu nawiązywania stosunku pracy oraz trybu mianowania. Postawienie wszystkich nauczycieli jako pracowników państwowych mieści się dokładnie w definicji demokracji jako pojęcia globalnego, a nie lokalnego. To państwo demokratyczne pozwala na realizację demokracji lokalnej, a zrozumienie tego faktu zależy głównie od nauczyciela. Harmonijny rozwój demokracji wymaga równowagi między tym, co lokalne, a tym, co globalne. To szkoła, a w niej nauczyciel, może zrozumienie tego faktu utrwalać. Przepraszam za przedłużenie. Resztę uwag oddaję do...</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł. Proszę o złożenie tekstu wystąpienia do protokołu.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Ryszarda Kalbarczyka z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, półtorej minuty. Bardzo proszę nie przekraczać tego czasu, w miarę możności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#RyszardKalbarczyk">Żeby jeszcze minutkę, to byłbym bardzo wdzięczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, do minuty, bo tak przedłużałam innym posłom, ale proszę nie więcej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#RyszardKalbarczyk">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Z powodu braku czasu, w swoim wystąpieniu ograniczę się do niektórych artykułów projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#RyszardKalbarczyk">W art. 6 pkt 1 wyrazy: „minimum programowego”, zastępuje się wyrazami: „podstaw programowych”. Uważam, że dotychczasowy zapis o minimum programowym sprowadzał się do jednoznacznego określenia pojęcia — niewiele zrobić, zrobić cokolwiek. Tak to mógł rozumieć nauczyciel i w wielu przypadkach tak to rozumiał. Tak to rozumiał uczeń oraz rodzic. Nie do końca przemyślana była intencja takiego zapisu przez kolegów posłów, którzy uchwalali obowiązującą obecnie ustawę o systemie oświaty. Jeżeli poddamy dogłębnej analizie ten zapis i jego zastosowanie w praktyce, to stwierdzić należy, że doprowadził on do sukcesywnego obniżania poziomu kształcenia oraz stworzył system selekcji negatywnej. Praktyczne stosowanie tego zapisu doprowadziło do rozkwitu instytucji korepetycji, korepetytorów. Przeczytać możemy o ofertach tego typu często w ogłoszeniach prasowych. Natomiast zapis o podstawach programowych należy rozumieć jako zakres niezbędnej i wystarczającej wiedzy stanowiącej podbudowę do następnego etapu kształcenia — poczynając od przedszkola, które kształci dla szkoły podstawowej, szkoły podstawowej, która kształci dla szkoły średniej i szkoły średniej, która kształci dla szkoły wyższej. Tak rozumiany układ programowy może zapewnić dzieciom w miarę równy start, jeżeli przyjmiemy, że wszystkie z tych szczebli kształcenia są w stosunku do siebie adekwatne i skorelowane. Państwo musi tych korelacji pilnować. To jedna kwestia dotycząca budowy systemu wykształcenia Polaka. Druga — to odejście od dotychczasowej filozofii konstrukcji planów i programów nauczania. Biorąc pod uwagę to, w jakim kierunku rozwija się kształcenie w Europie i świecie, powinniśmy — i to polecam uwadze specjalistów od programów — plany i programy nauczania oprzeć na filozofii rozwijania jednostki, w tym przypadku ucznia, a nie jej urabiania. Taką filozofię już przerabialiśmy. Proponuję, ażeby taki zapis był zawarty w nowelizowanej ustawie. W tym też celu programy powinny być skonstruowane i realizowane z możliwością interpretacyjną przez nauczycieli i uczniów w procesie dydaktyczno-wychowawczym, a nie tylko mechanicznej ich realizacji od kropki do kropki.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#RyszardKalbarczyk">Dlatego też zasadny jest zapis w art. 33 ust. 1 pkt 2 dotyczący nadzoru pedagogicznego, cytuję: „Nadzór pedagogiczny polega na analizowaniu, badaniu przebiegu i ocenianiu poziomu kształcenia”. Istotnym jest, podkreślam, zapis „poziomu kształcenia”. Zgadzam się z uzasadnieniem wyjaśniającym, że formalna realizacja minimów i programów bez sprawdzenia faktycznego poziomu kształcenia jest oceniana jako wysoce niewłaściwa. Do realizacji takiej konstrukcji systemu oświaty w państwie niezbędny jest wszechstronnie i na poziomie wyższym wykształcony nauczyciel, który na bieżąco aktualizuje swoją wiedzę i doskonali kunszt dydaktyczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, proszę zbliżać się do końca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#RyszardKalbarczyk">Według mnie, nauczyciel powinien być kształcony na poziomie wyższym w uczelniach pedagogicznych. Dotychczasowe obserwacje wskazują, że wykształcony specjalista bez wystarczającej wiedzy pedagogicznej nie spełnia pokładanych nadziei. W praktyce jest tak, że nie jest przygotowany do właściwego wykorzystania swojej wiedzy w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Można w tym miejscu zaryzykować takie twierdzenie, że jedną z przyczyn niepowodzeń dydaktycznych wielu uczniów jest obserwowane szczególnie w ostatnich latach zjawisko odpsychologizowania i odpedagogizowania oświaty. I tak rozumiany proces kształcenia powinien być wpisany w system dokształcania, doskonalenia i aktualizacji wiedzy nauczycieli. Koszty z tym związane powinno wziąć na siebie państwo, gwarantując jednocześnie wysoki status ekonomiczno-prawny. Państwo, biorąc odpowiedzialność za poziom wykształcenia obywateli porównywalny do tego w rozwiniętych krajach, powinno mieć prawo sprawowania nadzoru pedagogicznego i prawnego. Nie można dopuścić do sytuacji — biedna gmina, biedne kształcenie.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#RyszardKalbarczyk">Proponuję, ażeby projekt ustawy rozpatrywała Komisja Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego. Dziękuję, pani marszałek, i przepraszam bardzo.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Irenę Lipowicz z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, została pani minuta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#IrenaLipowicz">Punkt pierwszy: Solidarność Nauczycielska zaprotestowała 20 maja przeciwko temu projektowi ustawy.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#IrenaLipowicz">Punkt drugi: PSL wybierając przedwojenną wizję nauczyciela jako pracownika państwowego opowiada się za wizją prześladowców ruchu ludowego, którzy Wincentego Witosa wsadzili do Berezy Kartuskiej i którzy realizowali swoją wizję państwa. Gratuluję. Myślę, że Wincenty Witos bardzo by się zdziwił słuchając państwa argumentów.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#IrenaLipowicz">Punkt trzeci: Jest stała ewolucja pozycji nauczyciela, od umundurowanego pruskiego funkcjonariusza do wolnego członka wolnej wspólnoty w ramach samorządu terytorialnego. A zakaz wykonywania zawodu, Berufsverbot, jest wtedy możliwy. Chcę przypomnieć, że w demokratycznym państwie niemieckim istotnie dotyczy on osób mających poglądy komunistyczne i faszystowskie. Są oni wykluczeni z nauczania młodzieży. Nie wiem, czy do tych wzorów sięga Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-146.4" who="#komentarz">(Poseł Barbara Hyla: Właśnie tego nam potrzeba.)</u>
          <u xml:id="u-146.5" who="#IrenaLipowicz">Jeżeli tego potrzeba, pani poseł, to bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-146.6" who="#IrenaLipowicz">Podstawowy problem, proszę państwa...</u>
          <u xml:id="u-146.7" who="#komentarz">(Głos z sali: Był wdrożony w 1990 roku.)</u>
          <u xml:id="u-146.8" who="#IrenaLipowicz">Proszę mi to odliczyć od czasu, bo państwo mi uniemożliwiają wystąpienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł, nie dyskutować z ław poselskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#IrenaLipowicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zwracam się szczególnie do posłów z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Taki projekt ustawy to wielkie wotum nieufności wobec wybranych właśnie członków państwa partii, nauczycieli, którzy zostali wybrani do rad gmin. Nie wierzycie im państwo, nie macie do nich zaufania, chcecie odebrać im to, co dotychczasowe ustawodawstwo im dało.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, na tym zakończyliśmy wystąpienia indywidualne. Czas przeznaczony dla klubów się skończył, tym samym nie ma możliwości zapisywania się do głosu ani polemiki. Była decyzja Wysokiej Izby o krótkiej debacie.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#MirosławCzech">W dniu dzisiejszym o godz. 20 w sali nr 14 w budynku G odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji: Przekształceń Własnościowych; Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Ustawodawczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, po przerwie będzie wystąpienie pana wicepremiera i, jeśli propozycja wnioskodawców zostanie przyjęta, przejdziemy do drugiego czytania rozpatrywanego dzisiaj projektu rezolucji.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę do godz. 20.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 19 min 29 do godz. 20 min 01)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę państwa o zajmowanie miejsc. Państwa posłów, którzy są w kuluarach, proszę, by zechcieli przejść do sali obrad.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#AleksanderMałachowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Kontynuujemy rozpatrywanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw i komisyjnego projektu rezolucji w sprawie finansowania oświaty w latach 1995–1997.</u>
          <u xml:id="u-152.3" who="#AleksanderMałachowski">Wszyscy zgłoszeni mówcy zabrali głos.</u>
          <u xml:id="u-152.4" who="#AleksanderMałachowski">Proszę zatem o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, ministra edukacji narodowej, pana prof. posła Aleksandra Łuczaka. Pełną gamę pańskich tytułów wymieniłem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#AleksanderŁuczak">Dziękuję bardzo, panie marszałku.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#AleksanderŁuczak">Panie! Panowie! Z dużą uwagą przysłuchiwałem się wypowiedziom, które odnosiły się do przedstawionego projektu ustawy. Można zgodzić się z opinią, że jest to ustawa, która w znacznej mierze stanowi próbę uregulowania różnych rozwiązań pojawiających się w obszarze organizowanym przez dwa podmioty, samorząd i szkołę, z racji nowych warunków, w jakich przyszło im działać. Do tych spraw należałoby odnieść się w ten sposób, że trzeba poszukiwać, poszukujemy takich sprecyzowań, takich konkretnych rozstrzygnięć, które spowodują, że te dwa podmioty będą potrafiły z sobą współpracować.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#AleksanderŁuczak">Dwie kwestie dominują w naszej dyskusji i one są w zasadzie ciągle aktualne od chwili pojawienia się tego problemu. Jedna dotyczy tego, na ile tym rozwiązaniem przybliżamy proces przejmowania szkół przez samorząd. Druga to kwestia statusu nauczyciela w polskiej szkole.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#AleksanderŁuczak">Jeżeli chodzi o tę pierwszą, nie chciałbym odnosić się do szczegółów - każdą z tych spraw można potraktować tak, że się zagubimy, bo będziemy dyskutowali tylko kwestie szczegółowe - lecz ująć ją z trochę innej, szerszej perspektywy. Otóż wydaje mi się, że podstawowym błędem w rozumowaniu, które zostało tutaj przedstawione przez posłów, głównie z opozycji, jest swego rodzaju wiara czy przekonanie o tym, że Polska jest krajem, w którym ciągle są strony, które ze sobą walczą i ciągle muszą tkwić na polu bitwy. Takiego poglądu nie podzielam, szczególnie nie podzielam go w odniesieniu do władzy państwowej, administracyjnej - ujmijmy ją tak generalnie - i władzy samorządowej. To nie jest tak, że to są dwa podmioty, które ze sobą bezustannie i w różny sposób będą walczyły i będą podstawiały sobie nogę. Uważam, że są to podmioty, które muszą się nawzajem kontrolować, muszą się sobie przyglądać, muszą sobie podpowiadać, jak rozwiązać problemy, szczególnie w sytuacji, w jakiej jest właśnie polska szkoła. Dotyczy to też innych dziedzin. Nie chciałbym pomniejszać wagi innych dziedzin życia społecznego, ale skoro mówimy dzisiaj o polskiej szkole, to szczególną uwagę zwróciłbym właśnie na szkołę, która jest niezwykle ważną instytucją. Tutaj wszelkiego rodzaju rywalizacja, która będzie polegała na pokazywaniu swoich racji, będzie się odbijała na funkcjonowaniu tej placówki, będzie prowadzona jej kosztem.</u>
          <u xml:id="u-153.4" who="#AleksanderŁuczak">To, co proponuje projekt tej ustawy, jest próbą - od stycznia po raz któryś już to powtarzam - znalezienia kompromisu, poszukiwania kompromisu, otwartości na różnego rodzaju propozycje. Jeżeli chce się, a spotykam się z taką postawą, czytać tylko to, co jest po przecinku w jakimś sformułowaniu, to można właśnie postawić tezę, że to jest centralizacja, nawrót itd. Chciałbym, żeby to czytać od początku zdania, a to, co jest po przecinku, proponuję tak ujmować, żebyśmy się porozumieli i wspólnie powrócili do tej tezy, o której mówiłem na wstępie - o potrzebie wzajemnego poszukiwania porozumienia i partnerstwa.</u>
          <u xml:id="u-153.5" who="#AleksanderŁuczak">To można poprzeć, w odniesieniu do konkretnych już sformułowań, chociażby dotyczących powoływania dyrektora. Przecież spotykam się z nauczycielami, spotykam się z samorządem. To nie jest tak, że gdy mówimy, że nie chcemy konkursu, to wszyscy się z tym zgadzają. Wtedy inni mówią, że właśnie jest potrzebny. Jak jest odwrotnie, to strona przeciwna mówi: nie, jednak lepiej byłoby zrezygnować z konkursu. My proponujemy model, zgodnie z którym przeprowadzenie konkursu nie jest najszczęśliwszym rozwiązaniem, nie jest lekarstwem na całe zło w polskiej edukacji, niemniej jednak jest to taki konkurs, dzięki któremu wszyscy odnajdują swoje miejsce. I naprawdę, proszę państwa, jeżeli opozycja pragnie, żeby w komisji przeprowadzającej konkurs był jeszcze jeden przedstawiciel samorządu, to jesteśmy na to otwarci. Proszę to zaaprobować. Nie powinniśmy z tego powodu robić takiej awantury, która bulwersuje całego środowisko. Niech będzie ósmy przedstawiciel w komisji, i niech będzie to przedstawiciel samorządu. Naprawdę, to nie jest problem, o który należałoby kruszyć kopię, doprowadzać do sporu.</u>
          <u xml:id="u-153.6" who="#AleksanderŁuczak">Kolejna sprawa, która się z tym wiąże, to stwierdzenie, że samorządy są idealną strukturą, w której się znaleźli wszyscy znakomici, którzy wszystko rozumieją. Chcę wierzyć, że tak jest. Ale tak naprawdę musi upłynąć wiele czasu, zanim samorządy będą takie. Tym bardziej one nie mogą być takie, bo warunki obiektywne powodują, że właśnie znalazły się w trudnej sytuacji finansowej. Jeżeli samorządy są w trudnej sytuacji finansowej, to trzeba im stworzyć różnego rodzaju możliwości, by mógł postępować proces dochodzenia do tego stanu doskonałości, i to nie kosztem decyzji, które mogą się odbić chociażby na funkcjonowaniu polskiej szkoły. Spróbujmy znaleźć takie rozwiązania. Szczególnie dotyczy to samorządów wiejskich. Nie chciałbym tutaj uchodzić za tego, który patrzy na to z punktu widzenia swojego ugrupowania. Chcę patrzeć na to z punktu widzenia znacznie szerszego, społecznego. Samorządy miejskie są naprawdę silne, bo są zasilane podatkami, mają instytucje, grunty (które mają komu sprzedać), różnego rodzaju placówki (które mogą tak czy inaczej sprywatyzować) itd. itd. Natomiast w wiejskich gminach nie ma nic. Nieraz jest taka sytuacja, że w ogóle żadne podatki nie wpływają. Wobec tego, gdzie ta szkoła i gdzie ten samorząd? To nie dlatego, że samorząd nie chce, on po prostu nawet nie może tych szkół prowadzić.</u>
          <u xml:id="u-153.7" who="#AleksanderŁuczak">Kolejny element, który wydaje mi się istotny i ważny to jest to, co mówiono o nadzorze; że ten nadzór jest dokuczliwy i może powodować jakieś awersje. Proszę państwa, to nie jest tak, że można o polskiej szkole powiedzieć, że się rozwija w sposób idealny; że tylko sama z siebie będzie się doskonaliła. Nie chciałbym tutaj tego przeceniać, ale uważam, że instytucja wizytatora, właśnie tego nadzoru, musi mieć swoją rangę. Każdy z nas może pamięta, jak to było, kiedy my chodziliśmy do szkół, kiedy wizytatora się spotykało - i to dosyć często - w szkole. Nie znam tego z praktyki, lecz mam o tym pogląd na podstawie wypowiedzi, że wizytator jest dzisiaj rzadkim gościem w polskiej szkole. Gościem? Przecież to osoba, która powinna odwiedzać szkołę. Z różnych powodów się tak stało, z racji ograniczenia liczby wizytatorów, z racji nieprecyzyjnego zakresu ich obowiązków, z racji tego, że są fatalnie wynagradzani. Nie może być takiej sytuacji, że wizytator właśnie ma kontrolować i ma być kimś ważniejszym, ma posiadać większą wiedzę, a środki przeznaczone na jego wynagrodzenie są małe. I nie zgadzam się z poglądem, który pani poseł Staniszewska demagogicznie ciągle wyraża, że właśnie od tego, w którym miejscu wizytatora ustawimy, zależy to, co się stanie w polskiej szkole.</u>
          <u xml:id="u-153.8" who="#AleksanderŁuczak">Pani poseł, czy pani uważa, że jak my go ustawimy w obrębie realizacji procesu nauczania, to będzie źle, że lepiej byłoby, jeśli on by oceniał to, co jest na końcu? Jest to sprawa, na temat której możemy mieć różne poglądy, ale nie stwarzajmy z niej czegoś niewłaściwego, nie mówmy, że jest to jakoś obraźliwe dla funkcjonowania całego systemu szkolnego.</u>
          <u xml:id="u-153.9" who="#komentarz">(Poseł Grażyna Staniszewska: Nauczyciela.)</u>
          <u xml:id="u-153.10" who="#AleksanderŁuczak">Nauczyciela. Że to jest obraza dla nauczyciela. Nie stawiajmy tak sprawy, bo to nie jest tak. Ja nie wiem, czy uda się udowodnić tezę, że sprawdzić trzeba na końcu, a nie w trakcie. Proszę to udowodnić i to w taki sposób, żeby wszystkich nas do tego przekonać.</u>
          <u xml:id="u-153.11" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Borusewicz: Po owocach można poznać.)</u>
          <u xml:id="u-153.12" who="#AleksanderŁuczak">Ale zanim ten owoc wyhodujemy, właśnie, to ile trzeba zrobić, żeby on wyrósł.</u>
          <u xml:id="u-153.13" who="#komentarz">(Poseł Grażyna Staniszewska: Albo nauczyciel ma kwalifikacje, albo ich nie ma.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#AleksanderMałachowski">Bardzo przepraszam, ale, niestety, to, co państwo robią, jest wbrew regulaminowi Sejmu, a mnie płacą za przestrzeganie regulaminu i muszę prosić o nieprowadzenie tej debaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#AleksanderŁuczak">Kolejną wielką sprawą, o której wspomniałem na początku, jest status nauczyciela. Nie twierdzę więc, że nie jest to sprawa ważna. Jest bardzo ważna. Status ten, w moim przekonaniu, daje gwarancje, tak jak mówiłem, realizacji polityki państwa w zakresie edukacji, co jest obowiązkiem konstytucyjnym. Dopóki jest obowiązkiem, to trzeba to realizować. Daje gwarancje chroniące przed tymczasowością, różnymi sytuacjami, które się mogą trafić w trakcie zatrudniania. Daje również nauczycielom poczucie nie tyle trwania, ile pozycji, która gwarantuje im możliwość realizacji programu nauczania.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#AleksanderŁuczak">Uważam, że nauczyciel z racji właśnie tego, że znajduje się w trudnym środowisku, nie może być stawiany ciągle w takich sytuacjach, które będą powodowały, że on nie będzie w stanie wyegzekwować od swoich uczniów tego, czego od niego jego obowiązek, status, wymaga. Musi mieć gwarancję, że podejmując decyzje tego rodzaju, że np. nie przepuszcza ucznia do następnej klasy czy stawia taką a nie inną ocenę, wymaga tego, co powinien, i to stwarza mu taką pozycję, że następnego dnia ktoś go z jego stanowiska nie odwoła.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#AleksanderŁuczak">Uważam, że to jest bardzo ważne zamierzenie, które jednak jest uwarunkowane tym, co mówiliśmy tu i dwa tygodnie temu, i dzisiaj, że jednak dojście do mianowania nauczyciela, do tego statusu, musi być znacznie trudniejsze niż w tej chwili. Nie za fakt siedzenia w szkole będzie się nauczycielem mianowanym. I będziemy proponowali, żeby stworzyć takie formuły, takie ograniczenia, takie wymagania, które będą powodowały, poprzez zmiany w Karcie nauczyciela, że droga do mianowania będzie trudna.</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#AleksanderŁuczak">Na koniec chciałbym się odnieść do tych spraw, które się tu pojawiły jakby na marginesie. Na przykład, że czas debaty jest nieodpowiedni, że lepiej by było, gdyby odbyła się za dwa miesiące. Po pierwsze, my z tym projektem wyszliśmy w styczniu - lutym br. Był omawiany w różnych gremiach, jakie tylko istnieją w sferze polskiej edukacji: wśród działaczy związków, w gronie nauczycieli, w prasie, w komisji sejmowej, na różnego rodzaju konferencjach, spotkaniach kuratorów itd. Nie przypuszczam, że jeżeli wstrzymamy debatę nad tym projektem, to się coś nowego pojawi.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#AleksanderŁuczak">Kolejny argument na rzecz odparcia tego zarzutu. Nie traktujmy tego tak, że Polska zamiera na dwa miesiące, że się właśnie przez te dwa miesiące nic nie może dziać w Polsce, bo są wakacje. Myślę, że choć jest to rzeczywiście czas wakacji, to, szczególnie dla tych, którzy podjęli się pracy społecznej, jest to też okres normalny, w którym można te sprawy kontynuować.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#AleksanderŁuczak">Chciałbym również, żeby prace nad tą ustawą zakończyły się w takim okresie, który by dawał możliwość, by ta ustawa zaczęła funkcjonować właśnie z początkiem nowego roku szkolnego.</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#AleksanderŁuczak">Nie obawiam się, że odłożenie tej debaty wywoła coś na kształt awersji do tego projektu wśród nauczycieli. Z moich informacji, z przekazów, jakie otrzymałem, wynika, że naprawdę nauczyciele oczekują na takie rozwiązanie, bo daje im ono pewność co do tego, jak szkoła będzie widziana w nowej sytuacji - kiedy będzie funkcjonowała w układzie samorządowym, czyli, jak przewiduje ustawa, od stycznia przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-155.7" who="#AleksanderŁuczak">Pani poseł, naprawdę nie czynimy tego chyłkiem. Pani nagminnie używa tego określenia. Niech pani znajdzie lepsze. Nie wprowadziliśmy chyłkiem tej ustawy pod obrady Sejmu. Od iluś tygodni jest w skrytkach poselskich. Każdy dziennikarz ją miał. Wiem już na podstawie pani wypowiedzi, że pani się z nią zapoznała. Mówienie, że my tę ustawę wnieśliśmy chyłkiem, jest nieporozumieniem. Gdyby tak było, to Prezydium Sejmu nie zgodziłoby się na dzisiejszą debatę, bo byłyby zastrzeżenia, że nie został dopełniony warunek, jeżeli chodzi o regulaminowy czas złożenia dokumentu.</u>
          <u xml:id="u-155.8" who="#AleksanderŁuczak">Jeszcze jedna sprawa odnośnie do wypowiedzi pani poseł Lipowicz. Rozumiem, że polityka jest taką sferą, w której się używa różnego rodzaju demagogicznych zwrotów, ale są pewne granice demagogii. Jeżeli pani uważa, że powrót do koncepcji nauczyciela państwowego jest jak gdyby zaprzeczeniem idei ruchu chłopskiego w odniesieniu do tego, co ten ruch zawdzięcza swojemu wielkiemu przywódcy Wincentemu Witosowi - i z jakim honorem odnosi się do niego - to pani jest w głębokim błędzie. Otóż to jest paralela zupełnie akrobatyczna. Polskiemu przedwojennemu nauczycielowi rzeczywiście przyznano status nauczyciela państwowego, ale jego rola wychowawcza w kreowaniu postaw patriotycznych jest niepodważalna. I to, jak ten nauczyciel i wychowankowie tych szkół zachowywali się potem w okresie okupacji - co można było dostrzec i należy szanować - jest swojego rodzaju świętością narodową.</u>
          <u xml:id="u-155.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-155.10" who="#AleksanderŁuczak"> I nie wolno w ten sposób się do tego odnosić.</u>
          <u xml:id="u-155.11" who="#AleksanderŁuczak">Chciałbym jeszcze raz podziękować wszystkim, którzy odnieśli się krytycznie, ale z powagą, do tego dokumentu. Oczywiście podzielam pogląd, żeby przekazać ten projekt nie tylko do komisji edukacji, ale również do komisji samorządowej. Naprawdę nie boimy się komisji samorządowej. Chcemy poznać stanowisko i poglądy nie tylko komisji samorządowej,...</u>
          <u xml:id="u-155.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-155.13" who="#AleksanderŁuczak">... ale i samorządowców. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#komentarz">(Poseł Wiesława Ziółkowska: Jest zgłoszenie, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#AleksanderMałachowski">Tak, wiem.</u>
          <u xml:id="u-156.3" who="#AleksanderMałachowski">Czy ktoś z państwa zabierających głos w dyskusji chce coś sprostować?</u>
          <u xml:id="u-156.4" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Borusewicz: Nie, ja chcę zadać pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-156.5" who="#AleksanderMałachowski">Kto jeszcze? Też pytanie, czy sprostowanie?</u>
          <u xml:id="u-156.6" who="#komentarz">(Poseł Grażyna Staniszewska: I sprostowanie, i pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-156.7" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#BogdanBorusewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym przede wszystkim coś sprostować. Otóż Prezydium Sejmu chciało dzisiaj odroczyć debatę. Takie było stanowisko Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#BogdanBorusewicz">I teraz dwa pytania do pana jako ministra oraz wicepremiera, bo myślę, że w tej roli też pan dzisiaj występuje. Pytanie pierwsze: Czy zna pan, panie ministrze, negatywną ocenę tego projektu zawartą w pismach uchwalonych przez sekcję oświaty i wychowania, zjazd delegatów „Solidarności” w Częstochowie? Czy zna pan negatywną ocenę tego projektu i co pan o niej sądzi? Pytanie drugie: Czy rząd zamierza rozszerzyć status pracownika państwowego także na pracowników służby zdrowia? Ponieważ te wszystkie przesłanki, które pan był łaskaw wymienić, dotyczą także służby zdrowia. Czy rząd ma taki zamiar? Proszę o odpowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#AleksanderMałachowski">Pani posłanka Grażyna Staniszewska prosi o głos.</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#AleksanderMałachowski">Przypominam, że regulamin Sejmu przewiduje, że sprostowania mogą dokonywać tylko posłowie, którzy zabierali głos w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-158.3" who="#AleksanderMałachowski">Pani poseł zabierała oczywiście głos, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#GrażynaStaniszewska">Tak, zabierałam. Chodzi o owo przekazanie chyłkiem. Ustawa została przekazana do Sejmu w dniu 1 czerwca, kilka dni po upływie kadencji samorządów terytorialnych. I tu mam pytanie: Czy pan premier Łuczak zna stanowiska struktur międzygminnych, szczebla ogólnokrajowego, uchwały sejmików wojewódzkich na temat projektu tej ustawy? Oczywiście w wersji nieostatecznej, dlatego że sejmiki konsultowały i nauczyciele w poszczególnych szkołach konsultowali ją głównie opierając się na — wstyd przyznać — ale wykradzionych przez posłów Unii Wolności projektach, nieformalnie otrzymanych, żeby zdążyć z tą konsultacją przed upływem kadencji rad gmin i przed zakończeniem roku szkolnego. Musieliśmy się posuwać do takich okoliczności, żeby móc realizować swoje obowiązki poselskie dotyczące skonsultowania, by nie uchwalać i nie pracować nad ustawą według własnego widzimisię. Pytanie brzmi: Czy w związku z tym, co pan premier powiedział o trudnej sytuacji finansowej wsi - bo zgadzamy się, że ta ustawa godzi przede wszystkim w biedne gminy wiejskie, przerzucając w 100% inwestycje, które do tej pory były zadaniem administracji oświatowej, do budżetów gmin - przewiduje pan premier nieprzekazanie w ciągu dwóch lat szkół gminom wiejskim będącym w trudnej sytuacji albo też zwiększenie udziału gmin w podatkach, bądź też specjalne dotacje na inwestycje i „rzeczówkę”? Póki co bowiem pan premier mówi o gwarancjach finansowych w stosunku do płac. Otóż takie gwarancje finansowe i do tej pory są, bo subwencja oświatowa składa się albo wyłącznie, albo z niewielkim tylko naddatkiem, z funduszy potrzebnych na wynagrodzenia. Czy pan premier zdaje sobie sprawę, że samorząd jest tak samo strukturą i organem państwa, jak i administracja rządowa? Jeżeli konstytucja mówi, że państwo jest odpowiedzialne za politykę oświatową, to na równi dotyczy to administracji rządowej, jak i samorządowej. Ten konstytucyjny obowiązek w równym względzie jest nałożony na obie te administracje, które są elementem tego samego państwa. Czy pan premier sobie z tego zdaje sprawę, czy nie chce sobie z tego zdawać sprawy?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#AleksanderMałachowski">Pani posłanko, mam jedną drobną uwagę. Zdobycie tekstu ustawy to nie jest kradzież.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-160.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
          <u xml:id="u-160.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie zabierał głosu.)</u>
          <u xml:id="u-160.5" who="#AleksanderMałachowski">Pytanie może zadać każdy obecny na sali poseł. Nie można sprostować, jeśli się nie zabierało głosu, ale pytanie może zadawać każdy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#StanisławKracik">Panie Marszałku! Panie Premierze! Mam następujące pytanie: Czy pan premier ma przygotowany kosztorys operacji polegającej na rozdzieleniu obsługi administracyjnej nauczycieli? Chodzi o to, że musi powstać rodzaj administracji specjalnej. Czy pan premier, nie chcąc zatrudniać w każdej szkole kadrowej, księgowej itd., widzi możliwość zlecenia tego zadania gminom?</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#StanisławKracik">I drugie pytanie. Obecnie zostały rozstrzygnięte konkursy na dyrektorów w kilku szkołach w mojej gminie, które to szkoły prowadzę jako burmistrz, i chciałbym zapytać, jak długo te rozstrzygnięcia będą ważne, jeżeli ustawa wejdzie w życie z dniem 1 września.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Jest tam napisane, więc po co pytać?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan prof. Ludwik Turko, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#LudwikTurko">Panie Marszałku! Panie Premierze! Moje pytanie ma charakter czysto techniczny, a raczej dotyczy trybu pracy. Otóż pan premier wyraził przekonanie, iż ustawa wejdzie w życie z dniem 1 września. Pytanie jest następujące: Jak pan premier wyobraża sobie tryb pracy trzech komisji sejmowych nad ustawą o systemie oświaty, obejmującą kilkadziesiąt poprawek do kilkudziesięciu artykułów, rzetelną dyskusję nad tym, w połączeniu z konsultacją ze związkami zawodowymi, organami samorządowymi itd.itd., jeśli weźmiemy jednocześnie pod uwagę, iż Sejm rozpoczyna wakacje parlamentarne, które będą trwały miesiąc, do 15 sierpnia? Zwracam również uwagę pana marszałka na ten aspekt sprawy i na tego rodzaju oczekiwania ze strony rządu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#AleksanderMałachowski">Przepraszam bardzo, to na użytek protokołu. Chcę powiedzieć paniom protokołującym, że poprzednio zabierał głos pan poseł Stanisław Kracik.</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#AleksanderMałachowski">Przepraszam panią poseł, ale pan poseł Jerzy Jaskiernia był pierwszy.</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#JerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym prosić pana premiera o sprecyzowanie dwóch kwestii. W poprzedniej kadencji - zaznaczam, że działo się to w dobie innego rządu - pytałem o kwestię remontów kapitalnych w szkołach i wówczas mi odpowiedziano, że ówczesne władze ministerstwa zlikwidowały w sprawozdawczości rubrykę: remonty kapitalne, pozostały tylko: środki rzeczowe. Ponieważ szkoły wydawały prawie 99% funduszy na bieżące cele rzeczowe, remonty były przesuwane i w ogóle nie było w tej sprawie kontroli czy też oceny. Chciałbym zapytać, czy obecnie wiadomo, czy mamy orientację, jakie są potrzeby oświaty, jeśli chodzi o remonty kapitalne i czy ministerstwo chce utrzymać nadzór czy też kontrolę nad tym, bez względu na to, czy są to szkoły państwowe, czy też te, które znajdują się w gestii samorządu terytorialnego (zakładając, że chodzi tutaj tak czy inaczej o szkoły publiczne).</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#JerzyJaskiernia">I drugie pytanie. Panie premierze, ponieważ jest tu olbrzymia presja — w okręgu tarnobrzeskim stale otrzymuję pytania dotyczące aktualnie realizowanych inwestycji oświatowych, budowy szkół, remontów — biorąc pod uwagę „Strategię dla Polski” i ten priorytet dla oświaty, o którym dzisiaj mówił pan premier Kołodko (w każdym razie tak odebrałem, że oświata ma znaleźć się w lepszej sytuacji): Czy rząd prognozuje zwiększenie środków na nowe inwestycje oraz na remonty kapitalne? Czy państwo macie prognozy w tej sprawie i czy już w 1995 r. będzie można zauważyć postęp?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#AleksanderMałachowski">Pani posłanka Irena Lipowicz, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#IrenaLipowicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałam przeprosić, że nie mogłam, niestety, wysłuchać wystąpienia pana premiera, ponieważ brałam udział w posiedzeniu Komisji Konstytucyjnej - zobowiązano nas w sposób absolutnie wiążący do obecności na nim - stąd tylko z relacji wiem, że pan premier raczył zarzucić mi demagogię. Chciałabym w związku z tym zapytać, co pan premier rozumie przez demagogię i jak mógł pan mówić w odniesieniu do mojego wystąpienia o obrażaniu nauczycieli, skoro - chciałabym panu premierowi to przypomnieć, bo być może nie zrozumiał pan tego, o czym mówiłam, a to mnie bardzo dziwi - powiedziałam tylko tyle, że model samorządu w okresie międzywojennym zmieniał się i od roku 1932 do roku 1938 zmieniał się na niekorzyść samorządu terytorialnego oraz na niekorzyść wartości reprezentowanych przez ruch chłopski. Powiedziałam też, że ruch chłopski reprezentowany przez Wincentego Witosa podlegał w tym okresie prześladowaniom, co jest historycznie sprawdzalne. Nie widzę w tym niczyjej obrazy, proszę mieć pretensje do stosunków w okresie międzywojennym.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#IrenaLipowicz">Druga kwestia, i znowu nie widzę tu żadnej demagogii, to było wskazanie, iż jest możliwy - w przypadku wyboru określonej filozofii - taki status nauczyciela, przy którym jest on zdyscyplinowanym funkcjonariuszem państwowym. Krańcową konsekwencją logiczną dopuszczalną w systemie demokratycznym jest wymaganie od tego nauczyciela, żeby reprezentował wyłącznie ideologię konstytucyjną i państwową, a osoby, które nie stoją na gruncie konstytucji, młodzieży uczyć nie mogą. Tak jest w systemie niemieckim, gdzie poglądy komunistyczne i faszystowskie są niekonstytucyjne i nauczyciele o takich poglądach nie mogą uczyć młodzieży. Jest to opis faktu, który występuje. I znowu nikogo nie obrażam, tylko mówię o konsekwencjach prawnych wyboru pewnej filozofii. One mogą być nieprzyjemne dla wnioskodawców, ale takie są fakty. Bardzo proszę, panie premierze, aby pan wyjaśnił, co ja takiego powiedziałam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, jeszcze pan poseł - przepraszam, nie znam nazwiska, proszę łaskawie podać paniom protokołującym, bo ja nie pamiętam jeszcze wszystkich nazwisk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#KrzysztofBudnik">Krzysztof Budnik, poseł Klubu Parlamentarnego Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#KrzysztofBudnik">Panie premierze, ja również pragnę przeprosić, że nie mogłem wysłuchać pana wystąpienia, ale właśnie w tym samym czasie wyznaczono termin posiedzenia Komisji Przekształceń Własnościowych w bardzo ważnej sprawie; byliśmy zobligowani do obecności na nim.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#KrzysztofBudnik">Chcę nawiązać do jednej sprawy. Nie tak dawno w naszym parlamencie uchwalaliśmy ustawę zezwalającą na ratyfikację m.in. protokołu dodatkowego do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. W art. 2 tego protokołu stanowi się o powszechnym prawie do nauki, konieczności respektowania tego prawa przez wszystkie państwa będące stronami tej konwencji. Prawo to, zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem i komisji, i trybunału europejskiego, sprowadza się do uznania za obowiązującą zasadę prawa do pluralizmu oświaty w państwach-stronach konwencji. Mam do pana pytanie, czy pana zdaniem nowela do ustawy o systemie oświaty daje wystarczające gwarancje, aby w aktach wykonawczych, na co bardzo rzadko zwracamy uwagę, nie znajdowały się takie przepisy, które uprawniają organa administracyjne do arbitralnych decyzji, według własnych ocen - przepisy nie zawierające żadnych kryteriów obiektywnych do wydawania zezwoleń bądź odmów na tworzenie placówek oświatowych innych niż rządowe, i to nawet w sytuacji, gdy są finansowane wyłącznie ze środków pozabudżetowych. Takim sztandarowym przykładem jest kolegium nauczycielskie fundacji w Bielsku-Białej. Zdumiewające jest podtrzymywanie stanowiska odmownego. Moje pytanie sprowadza się do tego, czy przewiduje pan możliwość zmiany takiego stanu prawnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#AleksanderMałachowski">Bardzo prosiłbym, żeby państwo jednak nie zamieniali tych pytań w nową debatę.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#AleksanderMałachowski">Pani posłanka Krystyna Łybacka, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#KrystynaŁybacka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałabym uprzejmie zapytać pana premiera, z tą samą troską, jaką przejawił pan poseł Budnik, w myśl tej samej ratyfikowanej konwencji, czy panu premierowi znane są przypadki usuwania ze szkół dyrektorów i nauczycieli ze względów ideologicznych? Czy znane są panu premierowi przypadki, kiedy kandydatów, którzy wygrywali konkursy, nie powoływano na dyrektorów szkół? Chciałabym zapytać, czy znane są panu premierowi przypadki dyskryminowania uczniów, którzy np. nie brali udziału w lekcjach religii?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#AleksanderMałachowski">Czy jeszcze są jakieś pytania? Nie ma. Bardzo się cieszę.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#AleksanderMałachowski">Panie premierze, czy pan będzie łaskaw odpowiedzieć? Czy pisemnie, czy bezpośrednio tutaj?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#AleksanderŁuczak">Dziękuję bardzo za zainteresowanie państwa posłów. Natomiast zakres pytań jest tego rodzaju, że z dyskusji nad projektem ustawy o systemie oświaty zrobiła się dyskusja o wszystkich problemach, które dotyczą edukacji, i bardzo dobrze. Chcę tylko powiedzieć, że dwa tygodnie temu odbyliśmy taką debatę, w której poruszano część tych problemów.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#AleksanderŁuczak">Odpowiem w kolejności, bo chyba tak będzie najlepiej: Prezydium Sejmu było za odroczeniem i jednocześnie nie było, bo otrzymaliśmy parę dni temu porządek obrad, w którym był wyraźnie ten punkt dotyczący debaty jako drugi w kolejności.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Borusewicz: Przepraszam, panie marszałku, może pan to wyjaśni. Przepraszam bardzo, ale musi być jakaś jasność.)</u>
          <u xml:id="u-173.3" who="#AleksanderŁuczak">Ja również nie wiem, jak to rozumieć. Najpierw otrzymałem porządek obrad, w którym była debata nad ustawą o systemie oświaty. Natomiast dzisiaj z tej trybuny dowiaduję się, że debaty miało nie być. Sala sejmowa zdecydowała inaczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#AleksanderMałachowski">Przepraszam, jeśli pan premier pozwoli, może od razu powiem, jak to było. W projekcie pierwotnym, rozesłanym posłom, była przewidziana debata. Ale Prezydium Sejmu rozpatrzyło wniosek posłów Unii Wolności i na podstawie ich argumentów doszło do przekonania, że należy tę debatę przesunąć. Jednakże zostało to dzisiaj na sali rozstrzygnięte na korzyść odbycia tej debaty. Chyba pan premier pisał w tej sprawie, że rząd się nie godzi na takie przesunięcie. Obie więc wersje są prawdziwe.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Borusewicz: Jakie było stanowisko Prezydium Sejmu, panie marszałku?)</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#komentarz">(Poseł Wiesława Ziółkowska: Drugi raz dzisiaj mówił.)</u>
          <u xml:id="u-174.3" who="#AleksanderMałachowski">Prezydium Sejmu na wniosek Unii Wolności przychyliło się w dniu wczorajszym do propozycji przesunięcia tej debaty. Ale ta sprawa była tylko przedstawiona jako wniosek o zmianę porządku dziennego. Ten wniosek nie został jednak przez Izbę zaakceptowany. W porządku dziennym rozesłanym posłom po poprzednim posiedzeniu Konwentu Seniorów, gdzie został on ustalony, ta pozycja figurowała. Przepraszam, panie premierze, że panu przerwałem, ale to po to, żeby nie wracać do tej sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#AleksanderŁuczak">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#AleksanderŁuczak">Chcę jeszcze powiedzieć, że jeżeli nawet taki był przebieg spraw, to naprawdę nie zadecydował o tym zarzut pani Staniszewskiej, że nie dostarczono projektu do Sejmu. Przecież ten projekt - tak jak pani powiedziała - był złożony zgodnie z regulaminem Sejmu, znacznie przed datą dzisiejszych obrad.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#AleksanderŁuczak">Kolejna sprawa: czy znamy to stanowisko. Panie pośle, znam to stanowisko, tylko co z tego wynika, że je znam. Zgodnie z procedurą zwróciłem się do wszystkich instytucji o opinie o tym projekcie. Opinie te - tak, jak zresztą to dzisiejsza dyskusja wykazała - były rozbieżne. Jedni popierali, drudzy nie. W czasie regulaminowym, przewidzianym procedurą, podjąłem decyzję - mimo że nie było to stanowisko jednolite - o przekazaniu tego projektu najpierw pod obrady Rady Ministrów, a potem do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-175.3" who="#AleksanderŁuczak">Czy z tego, że były stanowiska negatywne, coś więcej wynika? Nie chciałbym tutaj ważyć tych opinii, ale równie dobrze mogę położyć na drugiej szali stanowiska wspierające ten projekt. I zapytam pana, czy pan zna te stanowiska wspierające.</u>
          <u xml:id="u-175.4" who="#AleksanderŁuczak">Sprawa statusu pracownika państwowego w innych sferach życia społecznego. Nie jestem w stanie na to pytanie odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-175.5" who="#AleksanderŁuczak">Kwestia trybu przeprowadzenia dyskusji i czy to będzie możliwe. To jest suwerenna decyzja Sejmu. Zwracam się z propozycją do Sejmu, do komisji, żeby podjąć starania, które by umożliwiły - zgodnie z zapisem - wprowadzenie tej ustawy z początkiem roku szkolnego. Sejm, komisja, zdecydują, jak postąpić. Ze strony rządu nie ma decyzji, że jest to projekt pilny. Ten projekt został przekazany i w trybie regulaminowym będzie opracowywany. Chciałbym, moim życzeniem jest, jak powiedziałem, żeby było to od września.</u>
          <u xml:id="u-175.6" who="#AleksanderŁuczak">Kwestia remontów kapitalnych - czy przewidziano na nie środki. Są to środki przewidziane w tym budżecie, który przyjęliśmy. Są to środki w wysokości 300 mld zł. Potrzeby, jak wynika z naszego szacunku, wynoszą około 1,5 bln zł. Kwestia remontów, jak również inwestycje, to problemy niezwykle trudne i zdajemy sobie sprawę, że trzeba znaleźć tych środków znacznie więcej. Powiedziałem dwa tygodnie temu, że z dużym szacunkiem odnoszę się do inicjatyw samorządów, które wspomagają budżet państwa w remontach, w inwestycjach szkolnych.</u>
          <u xml:id="u-175.7" who="#AleksanderŁuczak">Czy strategia jest właśnie tego rodzaju dokumentem, z którego wynikać może poprawa sytuacji w edukacji? Mówił o tym kilka godzin wcześniej premier Kołodko. Sądzę, że przy założeniach, które zostały przedstawione, można być przekonanym, że tych środków będzie znacznie więcej. Wierzę, że tak będzie.</u>
          <u xml:id="u-175.8" who="#AleksanderŁuczak">Pani poseł Lipowicz - ponieważ jest to dyskusja bardzo istotna, ale jednak na marginesie, nie chciałbym już do niej powracać. Pozwoli pani, że nie będę już na ten temat więcej mówił. Proszę, niech pani przeczyta w stenogramie, o czym mówiłem, skoro nie miała pani możliwości wysłuchać.</u>
          <u xml:id="u-175.9" who="#AleksanderŁuczak">Problem odmowy zakładania szkół. Podkreślam zasady polityki ministerstwa zmierzającej do tego, żeby szkół niepublicznych było jak najwięcej; tym się kierujemy. Rozpatruję sprawę, która dotyczy, można powiedzieć, indywidualnego przypadku - kolegium językowego w Bielsku. Nie jest do końca jasne, jak tutaj postąpić, dlatego że jest tam już kilka kolegiów, które spełniają swoją funkcję.</u>
          <u xml:id="u-175.10" who="#komentarz">(Poseł Grażyna Staniszewska: Jedno.)</u>
          <u xml:id="u-175.11" who="#AleksanderŁuczak">Nie, są dwa. Zmierzaliśmy do tego, by ewentualnie połączyć te wysiłki. Sprawę należy rozważać w kontekście danego miasta, w odniesieniu do konkretnej sytuacji, a nie tak, jak tutaj została ona przedstawiona, w kategoriach globalnej polityki.</u>
          <u xml:id="u-175.12" who="#AleksanderŁuczak">Znane mi są niestety przypadki usuwania nauczycieli, pozbawiania ich stanowisk z powodów ideologicznych. Były podejmowane tego rodzaju działania, żeby tych nauczycieli, którzy w poprzednim okresie byli członkami partii, ale również i ZSL, usuwać ze stanowisk czy eliminować z życia szkolnego. Uważam, że był to proces niedobry i nie chciałbym, żeby taka sytuacja miała miejsce obecnie. Mówiłem o tym, odpowiadając na interpelację dotyczącą kuratorów. Uważam, że te konkursy szkolne, które zostały przeprowadzone w ostatnim okresie, generalnie nie potwierdzają stosowania takiej zasady. Uważam, że polska szkoła „uspokoiła się” pod tym względem. Mówiąc ogólnie, szkoła to bardzo duża grupa ludzi, i zdarza się tutaj dużo różnych sytuacji. Generalnie ten ostatni okres nie obfitował w sygnały, że jest to zjawisko o szerszym zasięgu.</u>
          <u xml:id="u-175.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu premierowi za udzielenie odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#AleksanderMałachowski">Skoro już nie ma pytań...</u>
          <u xml:id="u-176.2" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł chciał jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-176.3" who="#komentarz">(Poseł Stanisław Kracik: Proszę o odpowiedź na moje dwa pytania, gdyż nie otrzymałem jej.)</u>
          <u xml:id="u-176.4" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie premierze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#AleksanderŁuczak">Niech pan mi przypomni swoje pytania.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#komentarz">(Poseł Stanisław Kracik: Koszty administracji specjalnej i konkursy na dyrektorów.)</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#AleksanderŁuczak">O tym dzisiaj dyskutowano. Projekt to przewiduje. Nie jestem w stanie teraz obliczyć, jaki będzie koszt wprowadzenia tej ustawy. Generalnie uważam, że nie wiąże się to z jakimś specjalnym, dodatkowym wydatkiem, który należałoby w budżecie przewidywać. Jak obliczaliśmy, ta ustawa byłaby wdrożona bez dodatkowych kosztów, które...</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#komentarz">(Poseł Wiesława Ziółkowska: Będą koszty czy ich nie będzie?)</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#AleksanderŁuczak">Nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-177.5" who="#komentarz">(Poseł Stanisław Kracik: Jak to, panie premierze, nie będzie, skoro trzeba tworzyć księgowość, kadry itd?)</u>
          <u xml:id="u-177.6" who="#komentarz">(Poseł Grażyna Staniszewska: Bez pieniędzy?)</u>
          <u xml:id="u-177.7" who="#AleksanderŁuczak">Odpowiadając na pana pytania, chcę powiedzieć, że problem ten był przedmiotem obrad, dyskusji z Ministerstwem Finansów i przeprowadzanie całej operacji związanej z finansowaniem pozostawimy gminom jako zadanie zlecone.</u>
          <u xml:id="u-177.8" who="#komentarz">(Głos z sali: Dziękuję. Nie za darmo.)</u>
          <u xml:id="u-177.9" who="#AleksanderŁuczak">Robią to też teraz, czyli koszty będą takie same jak w tej chwili.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu premierowi za odpowiedzi, za udział w naszej debacie.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#AleksanderMałachowski">Chciałbym prosić o zabranie głosu pana posła Jana Zaciurę, przedstawiciela wnioskodawców projektu rezolucji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#JanZaciura">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie marszałku, czy w kwestii projektu ustawy oświatowej mógłbym złożyć oświadczenie w imieniu prezydium Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#JanZaciura">Ponieważ są tutaj rozbieżności odnośnie do terminu prac nad projektem ustawy, chciałbym powiedzieć, że w czasie przerwy w obradach odbyło się posiedzenie prezydium komisji. Przeprowadzono konsultacje z Komisją Ustawodawczą oraz Komisją Samorządu Terytorialnego. Jeżeli do tych komisji Wysoki Sejm skieruje projekt ustawy, to my oczywiście przystąpimy do pracy nad tym projektem i projektami towarzyszącymi, ale nie widzimy żadnych możliwości, aby te prace zakończyć do 1 września. Myślę, że w regulaminowym czasie, w ciągu 3 miesięcy, komisje zakończą prace nad tym projektem zwykłym. W związku z tym niepokoje związane jakoby z pośpiechem, brakiem możliwości wysłuchania opinii różnych zainteresowanych projektem podmiotów, są bezzasadne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#AleksanderMałachowski">Jeśli pan pozwoli, panie pośle, przerwę panu na sekundę.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#AleksanderMałachowski">Chciałbym powiedzieć, panie premierze, że w czasie debaty na posiedzeniu Prezydium Sejmu nad tym, kiedy umieścić ten punkt w porządku dziennym, ta sprawa, o której mówił pan poseł Zaciura, odgrywała dosyć istotną rolę. Mówiliśmy wtedy - ja należałem do zwolenników przełożenia terminu tej debaty - że w środowiskach samorządowych, nauczycielskich panuje lęk, iż podczas wakacji ustawa zostanie zaklepana, jak to ktoś powiedział, i że po wakacjach od razu wejdzie w życie. Tak że bardzo się cieszę z tego oświadczenia przewodniczącego pana posła Zaciury, bo wydaje mi się, że to będzie ważne dla zaniepokojonych tym środowisk. W tej chwili, po tych różnych napięciach, jakie występują ustawicznie w kraju, każde takie nowe napięcie to jest o jedno napięcie za dużo. Dlatego będę bardzo wdzięczny, jeśli właśnie tak to zostanie załatwione. (Może powiem raczej: byłbym zadowolony, bo za co tu mam być wdzięczny.). Byłbym zadowolony, gdyby ta sprawa miała taki właśnie przebieg, chciałbym, żeby nie było tego gwałtu, żeby środowiska nie poczuły się oszukane tym, że debata została przeprowadzona przed wakacjami i że wprowadzono to od 1 września. Rozumiem, że dla pana ministra oświaty wygodniej byłoby, gdyby było inaczej, ale, panie profesorze, chciałbym zaapelować do pańskiego wyczulenia na ewentualne napięcia społeczne. Zawsze mówię, że każda taka sprawa to o jedno napięcie za dużo, a nie brakuje ich nam, niestety.</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#AleksanderMałachowski">Jak rozumiem, tę sprawę zakończyliśmy. Proszę, panie pośle, w sprawie rezolucji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#JanZaciura">W imieniu Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego, po wysłuchaniu dyskusji nad projektem rezolucji, chciałbym bardzo serdecznie wszystkim posłom oraz klubom parlamentarnym, którzy poparli projekt rezolucji, podziękować. Natomiast tym, którzy nie zdążyli wypowiedzieć się w sprawie rezolucji, chciałbym powiedzieć, że w ferworze polemicznym w dzisiejszych obradach zapomniano, że o poziomie oświaty, edukacji będą decydowały warunki materialne, w jakich przyjdzie szkole pracować w najbliższych latach. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#JanZaciura">Po drugie, wbrew temu, co usłyszeliśmy z tej trybuny, komisja z całą starannością i rozwagą przeanalizowała przedłożony projekt rezolucji. Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że projekt ten na posiedzeniu komisji został uchwalony tylko przy jednym głosie sprzeciwu, a więc ponad podziałami, i ten głos sprzeciwu - chciałem państwu zaręczyć - nie był z opozycji. Z całą więc starannością w różnych aspektach analizowaliśmy funkcjonowanie oświaty, jak też bardzo niedobre doświadczenia w toku prac nad projektem budżetu. Pani poseł Ziółkowska doskonale o tym wie i cieszymy się, że w trakcie prac nad projektem budżetu podzielała nasze niepokoje i, nie ukrywam, stwarzała możliwości prezentacji naszych opinii. Jednak moje doświadczenia pozaparlamentarne, jak również doświadczenia tych posłów, którzy pracują już drugą czy też trzecią kadencję, dowodzą - myślę, że pani poseł Ziółkowska podzieli ten punkt widzenia - że rządy, bez względu na to, z jakiej opcji się wywodzą, niechętnie lub prawie nigdy nie zgadzały się na zmianę budżetu w trakcie prac nad projektem w Sejmie, i właśnie byliśmy świadkami tej praktyki, która się powtórzyła w trakcie prac nad projektem budżetu na rok 1994. Komisja wyszła z przekonania, że w momencie, kiedy projekt budżetu jest przedstawiany, jest już za późno na to, żeby można było zmienić filozofię i walczyć o poszczególne pozycje. Natomiast prawie bezskuteczne okazują się apele do rządu, żeby był łaskaw złożyć autopoprawki do przedłożonego projektu ustawy budżetowej. Właśnie te doświadczenia, jak i świadomość ogromnego kryzysu, wręcz zapaści systemu oświaty, towarzyszyły komisji przy formułowaniu projektu rezolucji.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#JanZaciura">I tu pozwolę sobie na małą dygresję. W trakcie przygotowań do debaty bardzo starannie analizowaliśmy funkcjonowanie systemu edukacyjnego w różnych aspektach i zastanawialiśmy się, czym powinna się kończyć debata. Przekonywano zresztą nas, że w praktyce parlamentarnej nie jest dobrze widziana zasada, że dyskusja o jakimś wielkim dokumencie kończy się tylko zwykłym przyjęciem go do wiadomości. Naszym zdaniem taką klamrą spinającą debaty z 9 i 23 czerwca powinno być uchwalenie rezolucji. Odnosząc się z szacunkiem, żeby nie powiedzieć z sympatią, do pani poseł Ziółkowskiej, nie mogę jednak podzielić poglądu wyrażonego w propozycji poprawki do projektu rezolucji, albowiem przypominam, że ta propozycja odnosi się do materii, która nie była przedmiotem obrad Wysokiej Izby. Pani poseł Ziółkowska raczyła zaproponować, aby do oświaty dopisać jeszcze naukę a nauka, to jest tylko część problemu, jeszcze jest szkolnictwo wyższe. Chciałem też przypomnieć Wysokiej Izbie, że Prezydium Sejmu wyraziło zgodę na odbycie debaty plenarnej poświęconej problemom szkolnictwa wyższego, nauki w polityce społeczno-gospodarczej państwa. Myślę, że wtedy będzie okazja do bardzo szczegółowego przeanalizowania potrzeb i środowiska, i tych działów, i zaproponowania określonych rozwiązań. Jedynie towarzyszy nam obawa, czy zdążymy to odbyć przed dyskusją o projekcie budżetu.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#JanZaciura">I na zakończenie, proszę państwa, chciałem w imieniu komisji oświadczyć, przy takiej może trochę milczącej aprobacie strony rządowej odnośnie do naszego projektu, że myśmy tego projektu nie wzięli z sufitu. Chciałem przypomnieć Wysokiej Izbie, że w materiale, który został przyjęty, na str. 145 jest duży akapit, który mówi, że pewnej poprawy poziomu finansowania oświaty w latach 1995–1997 można oczekiwać w związku z przygotowywanym programem gwarancji socjalnych dla obywateli w obszarze oświaty. W negocjowanym projekcie programu zainteresowane strony stwierdzają, iż dla zagwarantowania niezbędnego społecznie poziomu edukacji istnieje konieczność stopniowego wzrostu nakładów, tak że w latach 1995–1997 środki na oświatę w budżecie państwa (łącznie z subwencją oświatową i dotacjami celowymi dla samorządów terytorialnych) będą wyższe w stosunku do roku 1992 w wartościach porównywalnych o ok. 30%.</u>
          <u xml:id="u-183.4" who="#JanZaciura">Chciałbym przypomnieć, że Wysoka Izba informację rządu przyjęła, ale informacje mają to do siebie, że gdzieś tam będą — przepraszam, chciałem użyć określenia, które mogłoby być uznane za obraźliwe — zalegać półki i nie będzie do czego po pewnym czasie wracać. Natomiast przyjęcie rezolucji, w której apelujemy do rządu, żeby przed podjęciem prac nad projektem budżetu — zresztą zgodnie z parafowanym projektem właśnie tego paktu gwarancji socjalnych w zakresie oświaty — te nakłady rosły sukcesywnie, począwszy od 1995 r., nie jest sprzeczne z dyskusją o „Strategii dla Polski”, a już na pewno nie jest to sprzeczne z interesem narodowym. Dlatego w imieniu Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego jeszcze raz zwracam się do Wysokiej Izby o uchwalenie rezolucji w przedłożonym brzmieniu.</u>
          <u xml:id="u-183.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#AleksanderMałachowski">Zamykam dyskusję nad 2 i 3 punktami porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#AleksanderMałachowski">Ponieważ zgłoszono wniosek o odrzucenie projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw w pierwszym czytaniu, sprawę tę rozstrzygniemy w głosowaniu w dniu jutrzejszym.</u>
          <u xml:id="u-184.3" who="#AleksanderMałachowski">Natomiast jeśli chodzi o rezolucję, to, Wysoka Izbo, sytuacja jest następująca. Wnioskodawcy proponują, aby Sejm przystąpił do drugiego czytania projektu rezolucji bez skierowania projektu do komisji.</u>
          <u xml:id="u-184.4" who="#AleksanderMałachowski">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-184.5" who="#AleksanderMałachowski">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-184.6" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy zatem do drugiego czytania projektu rezolucji.</u>
          <u xml:id="u-184.7" who="#AleksanderMałachowski">Czy ktoś z pań posłanek i panów posłów pragnie zabrać głos w drugim czytaniu projektu rezolucji? Tak.</u>
          <u xml:id="u-184.8" who="#AleksanderMałachowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-184.9" who="#AleksanderMałachowski">Pani posłanka Wiesława Ziółkowska, potem pan poseł Andrzej Lipski. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałam podtrzymać swój wniosek zgłoszony w imieniu Unii Pracy z tej trybuny w pierwszym czytaniu, aby rezolucji nadać następującą treść: „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w celu zagwarantowania niezbędnego poziomu edukacji i nauki wzywa rząd do zapewnienia, począwszy od 1995 r., stopniowego wzrostu udziału wydatków budżetowych na oświatę i naukę w produkcie krajowym brutto”.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#WiesławaZiółkowska">Nie chciałam powtarzać swojej argumentacji, ale bardzo mnie pan poseł Zaciura do tego zachęcił. Przy czym muszę na początku powiedzieć, że podzielam taktykę, jaką komisja zastosowała w odniesieniu do zwiększania wydatków na oświatę, ponieważ faktycznie tak jest, że w momencie, kiedy wpłynie już projekt budżetu, niesłychanie trudno jest przekonać, bez względu na rząd, obojętnie jakiego ministra do jakiejkolwiek korekty. Nie wiadomo w gruncie rzeczy dlaczego, ale tak już jest.</u>
          <u xml:id="u-185.2" who="#WiesławaZiółkowska">Jeśli chodzi natomiast o uzasadnienie do projektu Unii Pracy. Otóż, panie pośle Zaciura, sformułowanie, jakiego państwo użyli w swojej rezolucji, dotyczące wzrostu nakładów, może oznaczać również tyle, że od 1995 r. mogą na przykład rosnąć nakłady z tytułu sponsoringu. Nie musi to wcale tego oznaczać, ale może oznaczać, że nastąpi wzrost z tytułu sponsorowania, a nie z tytułu zwiększonego udziału w wydatkach budżetowych. Nie wyobrażam sobie, żeby w naszej sytuacji od razu znaleźli się sponsorzy, którzy zechcą z tytułu ulgi w podatku dochodowym - gdy te ulgi zostaną wprowadzone - dać więcej na oświatę.</u>
          <u xml:id="u-185.3" who="#WiesławaZiółkowska">Drugi argument. Te 30% w 1997 r. - nie wiem, może będziemy to pamiętać, ale nie sądzę, żeby w tym momencie określenie tej górnej granicy miało aż tak wielkie znaczenie. Moje 5-letnie doświadczenie wskazuje, że już po dwóch latach zapomina się w gruncie rzeczy, co było zawarte w tych uchwałach (z tym że tryb rozliczania uchwał jest roczny). W związku z tym wydaje mi się, że najważniejsze jest to, aby uzyskać akceptację dla zobowiązania, iż będzie następował - już od przyszłego roku - wzrost udziału wydatków na oświatę i naukę. Informuję przy tym, że oświata i wychowanie to jedna przedziałka budżetowa, a druga to nauka, i w tej drugiej przedziałce mieści się szkolnictwo wyższe.</u>
          <u xml:id="u-185.4" who="#WiesławaZiółkowska">W związku z tym podtrzymuję swoją propozycję.</u>
          <u xml:id="u-185.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Lipskiego z Polskiej Partii Socjalistycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#AndrzejLipski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W pierwszym czytaniu sygnalizowałem poprawkę, którą zamierzamy zgłosić. Chcę jednocześnie wyjaśnić, że posłem, który w komisji głosował przeciwko rezolucji, byłem właśnie ja. Uczyniłem tak nie dlatego, że jestem przeciwko wzrostowi nakładów na oświatę — Boże broń, jestem ostatnim, który byłby za czymś takim — tylko ze względu na fakt, że w pierwotnym tekście komisyjnego projektu rezolucji była mowa o wzroście o 30% środków budżetowych przeznaczanych na oświatę. Po pewnych manewrach Ministerstwa Finansów zamieniono te słowa na słowa o „wzroście nakładów”, a to nie jest to samo. Stąd podtrzymuję poprawkę, którą zgłosiłem w pierwszym czytaniu, żeby w komisyjnym tekście rezolucji słowo: „nakładów” zastąpić słowami: „środków budżetowych”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#AleksanderMałachowski">Jak rozumiem, jest to właściwie propozycja zbieżna z propozycją pani posłanki.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Jerzy Jaskiernia zgłosił się pierwszy. Potem udzielę głosu pani posłance Krystynie Łybackiej.</u>
          <u xml:id="u-188.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Jerzego Jaskiernię o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#JerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Niestety nie mam przed sobą poprawki pani poseł Ziółkowskiej. Wiem, że jest to zgłoszone...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, mam ją tutaj, jeśli to panu ułatwi życie. Nie mam natomiast poprawki posła Andrzeja Lipskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#JerzyJaskiernia">Chciałbym to zaadresować w formie pytania, bo rozumiem, że główny argument, który pani poseł Ziółkowska podniosła, dotyczył kwestii, że wydatki budżetowe niekoniecznie oznaczają wydatki w ogóle, ponieważ może tutaj dochodzić sponsoring. Ma to być m.in. przyczyna, dla której nie precyzuje się tutaj tego wskaźnika. Dlatego też chciałbym zapytać, korzystając z obecności pana premiera, czy rzeczywiście zgodnie z tymi prognozami, które resort posiada, inne nakłady — poza budżetowymi — mogą rzutować na wskaźnik, który chcemy proponować. Chodzi mi o to, czy są jakieś tendencje, które pokazują, że ten wskaźnik może być na tyle poważny, że powinien być tutaj uwzględniany. Podzielam opinię tych koleżanek i kolegów posłów, którzy sugerują, że powinniśmy wypowiadać się w odniesieniu do wydatków budżetowych, ponieważ jest to obszar, który jest w naszej gestii. Przy czym niepokoi mnie to, że tu jest szczególna procedura, że adresujemy rezolucję do rządu w sprawie nakładów budżetowych w sytuacji, kiedy sami jesteśmy podmiotem decyzyjnym w tym zakresie. Wiem, że tu jest pewien paradoks, że istnieje tradycja — w moim odczuciu niedobra — iż jeśli rząd przedstawia budżet, to jest on w zasadzie niedotykalny. Już wielokrotnie próbowałem coś w nim ruszyć i zawsze słyszałem teorie, że nic nie można w nim zmienić, bo wszystko jest skoordynowane. I naprawdę nie wiem, kto w Polsce pisze budżet, bo ministrowie twierdzą, że przychodzi on z Ministerstwa Finansów, w Ministerstwie Finansów zaś może to być jakiś urzędnik. W moim odczuciu jest to sytuacja nieprawidłowa, ponieważ jako Izba powinniśmy brać odpowiedzialność w momencie podejmowania decyzji budżetowej, a nie przerzucać ją na ministra, udając, że to minister o tym przesądza. Skoro jednak jest tego typu inicjatywa, sądzę, że jeśli chodzi o wydźwięk moralno-polityczny, jest ona uzasadniona. Chciałbym tylko prosić, panie ministrze, jeśli to jest na tym etapie możliwe, o prognozę nakładów w oświacie, porównując środki budżetowe i te, które mogą pochodzić, jak rozumiem, ze źródeł prywatnych, a więc ze sponsoringu. Co to zjawisko, biorąc pod uwagę rozwój naszej gospodarki narodowej, może oznaczać?</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#JerzyJaskiernia">I druga kwestia. Pan premier podniósł w dzisiejszym wystąpieniu — odpowiadając na pytania — kwestię, że podziela opinię, iż „Strategia dla Polski” oznacza znacznie lepsze potraktowanie oświaty, nauki i szkolnictwa wyższego. Czy państwo już macie prognozy co do roku 1995? Domyślam się, że postępowanie budżetowe już trwa. Czy pan premier zechciałby przyrównać wielkość postulowanego wskaźnika do tego, co faktycznie ma się zdarzyć, co rząd wniesie? Chciałbym po prostu wiedzieć, w jakim stopniu nasze oczekiwania wybiegają ponad to, co i tak rząd zechce tutaj wnieść.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#AleksanderMałachowski">Powołując się na dekalog, proszę o zwrot tej kartki.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#AleksanderMałachowski">Pani posłanka Krystyna Łybacka, Sojusz Lewicy Demokratycznej, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#KrystynaŁybacka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozumiem, że wzywanie rządu do podjęcia pewnych decyzji, które w tej chwili niejako mają warunkować budżet, z naszej strony może budzić wątpliwości co do skuteczności ich realizacji. Zwracam jednak uwagę, że ta rezolucja powstaje w momencie, kiedy dopiero zaczynają się koncepcyjne prace nad budżetem, a więc jest to moment właściwy, aby zasygnalizować rządowi ten bardzo ważny problem - skądinąd nabrzmiały - jakim jest niedoinwestowanie polskiej oświaty.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#KrystynaŁybacka">Wnoszę, panie marszałku, Wysoka Izbo, poprawkę do tekstu, albowiem podzielam niepokój i argumentację pani poseł Ziółkowskiej, że nakłady niekoniecznie muszą oznaczać wzrost wydatków budżetowych, albowiem wzrost nakładów może oznaczać, że w rzeczywistości w zdecydowanie większym stopniu w utrzymaniu szkół będą partycypować rodzice bądź prywatni sponsorzy. Zatem proponuję zmianę w tekście i zastąpienie słowa „nakładów” zwrotem: „wydatków budżetowych na oświatę”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#AleksanderMałachowski">Żadnych sponsorów nie będzie, będą rodzice i wszyscy o tym dobrze wiedzą. I to jest nie kontrolowane.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#AleksanderMałachowski">Natomiast nie wiem, co teraz zrobić, jako że wpłynęły już 3 poprawki i chyba musimy to odesłać do komisji. Niestety w tej sytuacji nie możemy przystąpić jutro do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jaskiernia: Czy można w kwestii formalnej, panie marszałku?)</u>
          <u xml:id="u-194.4" who="#AleksanderMałachowski">Tak, proszę, ale pan poseł Andrzej Lipski pierwszy prosił o głos. Czy pan poseł też w kwestii formalnej?</u>
          <u xml:id="u-194.5" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jaskiernia: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-194.6" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, pan poseł Andrzej Lipski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#AndrzejLipski">Jedno zdanie, panie marszałku. Żeby ułatwić sytuację, zmieniam w poprawce, którą zgłosiłem, słowa: „środków budżetowych” na „wydatków budżetowych”, zgodnie z tym, co powiedziała pani posłanka Krystyna Łybacka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę to poprawić na piśmie, zgodnie z regulaminem Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Jerzy Jaskiernia, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#JerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Odniosłem wrażenie, że rozważa pan skierowanie poprawek do komisji. Sądzę, że nie ma takiej potrzeby. Poprawki są bardzo czytelne, ich istota sprowadza się do kwestii zmiany słowa „nakładów” na wyrażenie „wydatki budżetowe”. Wydaje się, że Izba rozezna treść tych poprawek i jutro podczas głosowania będzie można podjąć decyzję. Proponowałbym zatem nie odsyłać do komisji, bo jak tu powiedziały pani poseł Ziółkowska i pani poseł Łybacka, aktualnie trwają prace w rządzie. Jeśli zatem ma to być odwleczone jeszcze o kilka tygodni, to sens tej rezolucji będzie wątpliwy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#AleksanderMałachowski">Cieszę się, że pan to powiedział, ponieważ właśnie pańskie wystąpienie zrodziło moje wątpliwości, czy nie trzeba tego odesłać do komisji. Ponieważ pan poseł Jerzy Jaskiernia, jak rozumiem, nie zgadza się na skierowanie do komisji, musimy tę sprawę odłożyć do jutra.</u>
          <u xml:id="u-198.2" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jaskiernia: Panie marszałku, kieruję się tym, żeby to poszło jak najszybciej)</u>
          <u xml:id="u-198.3" who="#AleksanderMałachowski">Tak, dobrze. Moja propozycja była tylko wyrażeniem wątpliwości. To nie była propozycja Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-198.4" who="#AleksanderMałachowski">Jeszcze pan poseł Ireneusz Skubis chciał zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-198.5" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#IreneuszSkubis">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Chciałbym, jeśli można, zaapelować na wstępie do posła Jaskierni, żeby był uprzejmy wycofać wniosek o skierowanie do komisji.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jaskiernia: Panie pośle, odwrotnie, proponowałem, żeby nie kierować)</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#IreneuszSkubis">O to mi więc chodzi. Panie pośle, chciałem poinformować, że komisja na ten temat dyskutowała. I chciałem poinformować...</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jaskiernia: Ja właśnie proponowałem, żeby nie kierować.)</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#IreneuszSkubis">Panie pośle, ale ja panu nie przeszkadzałem. O co mi chodzi? Proszę zrozumieć jedną rzecz: pierwotna wersja naszej rezolucji była taka, do jakiej doprowadziliśmy w tej dyskusji, którą zgłosiła pani poseł i wnoszę o takie przyjęcie.</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#IreneuszSkubis">Jednocześnie do pani poseł Ziółkowskiej. Rozumiem, że jako przewodnicząca komisji budżetowej, pani już na wyrost dba o to, co zrobi z tymi 30% w debacie budżetowej. Rozumiem, pani jest przewidująca. Ale proszę zrozumieć, jaką my mieliśmy sytuację przy debacie budżetowej i przy przyjmowaniu budżetu. Mieliśmy dylemat, bo to wszystko, co wypracowaliśmy w komisji, pani komisja nam odrzuciła w sposób jednoznaczny.</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#komentarz">(Poseł Wiesława Ziółkowska: To nie ja, to koalicja.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, nie ma wniosku o skierowanie do komisji. Taki wniosek nie pojawił się na sali. Zapytałem, jakie jest wyjście z tej sytuacji, ponieważ art. 43 mówi, że w razie zgłoszenia w drugim czytaniu nowych poprawek i wniosków, projekt kieruje się ponownie do komisji, które go rozpatrywały, chyba że Sejm postanowi inaczej. Zaproponujemy jutro Sejmowi, żeby postanowił inaczej; żeby poprawkę zredagować na gorąco i włączyć do rezolucji. Jutro w czasie głosowania ten tekst, ta rezolucja musi być przegłosowana. Nie może to być na zasadzie: jeśli nie usłyszę sprzeciwu - wobec tego tę sprawę marszałek prowadzący obrady załatwi jutro.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#IreneuszSkubis">Panie Marszałku! W takim razie przyjmuję tę propozycję, ale jednocześnie dokończę to, co chciałem powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#IreneuszSkubis">Chciałbym jeszcze raz zaapelować do obecnych tu i nieobecnych posłów o to, co powiedział już poseł Zaciura, przewodniczący komisji, żeby naszą rezolucją ukoronować dyskusję o przyszłości oświaty. O to chodziło i tu właściwie wszystkie kluby były zgodne. Zgodna była co do tego cała Komisja Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego. W związku z tym dzisiaj apeluję o głosowanie zgodnie z tym, co z tej trybuny w czasie debaty postulowaliśmy. Oprócz tych życzeń, dzisiaj związanych z zakończeniem roku szkolnego, byłoby ładnie, gdyby się nauczyciele dowiedzieli, że ten Sejm za 3 lata chce mieć 30%. To, co wreszcie proponuje i resort.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Wszyscy się wypowiedzieli. Pan poseł Jan Zaciura, jako przewodniczący komisji, nie chce skierować tej poprawki do komisji, a on byłby uprawniony. Wobec tego jutro marszałek prowadzący obrady zastosuje normalną procedurę postępowania z poprawką i nie będzie problemu.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo, myślę, że na tym zakończymy debatę w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-202.2" who="#AleksanderMałachowski">Jeśli państwo pozwolą, nie będziemy czekali na pana marszałka Józefa Zycha.</u>
          <u xml:id="u-202.3" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo atomowe (druki nr 350 i 430).</u>
          <u xml:id="u-202.4" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji, pana posła Ludwika Turkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#LudwikTurko">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam przyjemność i zaszczyt reprezentować obie komisje, do których został skierowany rządowy projekt nowelizacji ustawy Prawo atomowe. Stało się to 5 kwietnia, a więc komisje pracowały szybko, tak że dzisiaj mogę przedstawić projekt ustawy, który opuścił komisje i od razu uprzedzając fakty powiem, że projekt został przyjęty jednogłośnie i nie wzbudził kontrowersji.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#LudwikTurko">Podstawowym celem przedłożenia rządowego było wyodrębnienie pewnych rodzajów działalności związanej z bezpiecznym wykorzystaniem energii atomowej jako służb państwowych i stworzenia prawnych możliwości bezpośredniego dotowania z budżetu państwa pewnych form tej działalności, takich jak np. eksploatacja reaktorów jądrowych, które produkują m.in. izotopy promieniotwórcze wykorzystywane w medycynie, jak kwestie monitoringu radiologicznego, jak kwestie finansowania służb prowadzących systematycznie pomiary poziomu napromieniowania itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#LudwikTurko">Dotychczas istniała luka prawna w tej dziedzinie, na co już od paru lat zwracała uwagę m.in. Komisja Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego przy poszczególnych projektach budżetowych. Było to prowizorycznie finansowane przez Komitet Badań Naukowych, choć wszyscy zdawali sobie sprawę, że nie jest to działalność czysto naukowa, a jednocześnie też zdawaliśmy sobie sprawę, że jest to działalność, która musi istnieć i musi być finansowana. W związku z tym powstała konieczność nowelizacji Prawa atomowego, i to dosyć pilna.</u>
          <u xml:id="u-203.3" who="#LudwikTurko">Podstawowym punktem tej nowelizacji jest sformułowanie, które można znaleźć w sprawozdaniu komisji, w druku nr 430 - dodanie do Prawa atomowego art. 13a, mówiącego, że działalność związana z bezpiecznym wykorzystaniem energii atomowej może być dofinansowana z budżetu państwa. Ust. 2 tego artykułu zawiera zapis, że Rada Ministrów w drodze rozporządzenia określi rodzaj i zakres działalności, o której mowa w ust. 1, oraz szczegółowe zasady i tryb jej dofinansowania. Projekt takowego rozporządzenia znalazł się również w przedłożeniu rządowym zgodnie z regulaminem Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-203.4" who="#LudwikTurko">Drugim punktem merytorycznym, który znalazł się w propozycji rządowej, było rozstrzygnięcie problemu centralnego składowiska odpadów promieniotwórczych. Istnieje jedno takie w kraju, w gminie Różan. Gmina otrzymywała dotychczas pewne opłaty z budżetu Państwowej Agencji Atomistyki za to, iż na jej terenie znajduje się to składowisko. Znowu pojawiły się luki prawne. W związku z wprowadzoną nowelizacją teraz Państwowa Agencja Atomistyki może gminie taką opłatę uiścić, na co zresztą w tejże agencji są przewidziane środki.</u>
          <u xml:id="u-203.5" who="#LudwikTurko">Ustalono ustawowo, iż opłatę ustala się w wysokości 200% dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości uzyskanych w roku poprzednim. Przy czym jest to powiększone o wskaźnik odpowiadający wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ogłoszony przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Tutaj komisja w stosunku do oryginalnego przedłożenia rządowego dodała parę sformułowań uściślających, mających np. na celu precyzyjną definicję, co to jest krajowe składowisko odpadów promieniotwórczych. I dodała sformułowanie, które w naszym przekonaniu uczyni bardziej jednoznacznym sposób przekazywania tej opłaty. Podkreślam, że mimo tego ogólnego sformułowania tak naprawdę rzecz dotyczy tylko jednej - w obecnym stanie - gminy w Polsce, gminy Różan, i jedynego składowiska w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-203.6" who="#LudwikTurko">To jest treść tych zapisów, które opracowały komisje na skutek inicjatywy rządowej. Poza tym komisje uznały, iż skoro dotyka się materii Prawa atomowego, to należy dokonać pewnych zmian redakcyjnych polegających na zastąpieniu nieaktualnej już terminologii terminologią obecną. Chodziło przede wszystkim o zastąpienie nieaktualnych nazw ministerstw nazwami ministerstw, które obecnie istnieją, oraz o zastąpienie występującej tam nazwy: Polska Rzeczpospolita Ludowa nazwą: Rzeczpospolita Polska. Takich poprawek było pięć. One oczywiście mają charakter redakcyjny i nie prowadzą do jakichkolwiek zmian merytorycznych. Uprzedzam w tym wypadku ewentualne pytania.</u>
          <u xml:id="u-203.7" who="#LudwikTurko">W tym stanie rzeczy zgodnie z decyzją komisji mamy zaszczyt wnosić o przyjęcie projektu ustawy w takim kształcie, jaki zawiera sprawozdanie obu połączonych komisji, tzn. Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-203.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#AleksanderMałachowski">Chciałbym powiedzieć, panie pośle, że gmina Różan dostawała dosyć duże środki. Pamiętam, że w wykazie inwestycji centralnych był umieszczony przez kilka lat duży wydatek na budowę ośrodka zdrowia itd., itd. Ja bym w ogóle chętnie moją gminę zgłosił, skoro stamtąd można tyle dostać, tyle że u nas jest strasznie mały podatek od nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#AleksanderMałachowski"> Ale za to mamy dużo odłogów i takich wielkich pustych przestrzeni - w jednej z największych gmin w kraju - same lasy - tak że byłby to dobry interes. Oni przedtem dostali ośrodek zdrowia i szereg... Środki szły nawet z budżetu przeznaczonego na inwestycje centralne, tak że tej gminie nie dzieje się krzywda.</u>
          <u xml:id="u-204.4" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo, przypominam, że Sejm postanowił o wysłuchaniu w debacie nad tym punktem porządku dziennego 5-minutowych wystąpień w imieniu klubów i kół parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-204.5" who="#AleksanderMałachowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-204.6" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Zygmunta Cybulskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#ZygmuntCybulski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ustawa z dnia 10 kwietnia 1986 r., zwana Prawem atomowym, mająca regulować zasady obowiązujące podczas pokojowego wykorzystania energii atomowej w różnych dziedzinach życia w procesie gospodarczego rozwoju kraju oraz w celu zapewnienia ochrony życia, zdrowia i mienia obywateli, a także środowiska przed zagrożeniem, jakie może powodować korzystanie z energii atomowej, wymaga przystosowania do ciągle zmieniających się warunków gospodarczych, społecznych i politycznych w naszym kraju. Trzeba więc dokonać szeregu oczywistych zmian związanych z nowym nazewnictwem państwa i jego struktur organizacyjnych w taki sposób, by odpowiadały aktowi wyższego rzędu, to jest konstytucji. Oprócz tych bez wątpienia ważnych problemów formalnych konieczne jest ustawowe uregulowanie spraw finansowych związanych ze składowaniem odpadów promieniotwórczych. Dotychczasowy tekst ustawy Prawo atomowe nie reguluje w sposób wystarczający spraw związanych z budową i eksploatacją składowisk odpadów promieniotwórczych. Wnioskodawcy zmian w ustawie uznali za potrzebne określenie pojęcia składowiska krajowego i proponują dokonać tego poprzez wprowadzenie dodatkowego art. 27a. Bliższego określenia wymaga sprawa finansowania krajowego składowiska odpadów promieniotwórczych. Gminy, na których terenie takie składowiska istnieją, ze względu na rzeczywiste lub tylko istniejące w ludzkiej wyobraźni zagrożenia z tego płynące ponoszą faktyczne koszty w formie zmniejszonych dochodów. Miejscowość Różan uzasadnia to utratą popularności jako okolicy rekreacyjnej i domaga się rekompensaty. Dotychczas Państwowa Agencja Atomistyki wypłacała taką rekompensatę z funduszu przeznaczonego na naukę. Dalsze utrzymywanie takiego stanu mija się z celem. Nałożenie na budżet państwa zobowiązania do zapreliminowania i wypłacania stosownych sum jest więc w tym wypadku bardzo uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#ZygmuntCybulski">Sformułowanie dodatkowe do istniejącej ustawy (art. 50a) pozwala Radzie Ministrów na bliższe określenie działalności związanej z bieżącym wykorzystaniem energii atomowej.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#ZygmuntCybulski">Art. 50b wyraźnie określa, że gminie przysługuje opłata. W wypadku wątpliwości, która pojawiła się przy określeniu opłaty obliczonej w wysokości 200% dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości, uzyskanych czy należnych w roku poprzednim, z odpowiednim powiększeniem, powinno - zdaniem mojego klubu - wystąpić rozstrzygnięcie drugie tzn.: w stosunku do należnych w roku poprzednim podatków z tytułu nieruchomości. Zastosowanie tego warunku ułatwi obliczenie wysokości opłat i umożliwi podpisanie stosownych, przewidzianych w art. 50b pkt 2 porozumień między prezesem Państwowej Agencji Atomistyki i właściwym organem gminy. Gminy bowiem najbardziej potrzebują środków na początku roku kalendarzowego.</u>
          <u xml:id="u-205.3" who="#ZygmuntCybulski">Klub SLD wnosi o uchwalenie ustawy, oczywiście z uwzględnieniem tego drugiego wariantu, który był dyskusyjny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#AleksanderMałachowski">Przepraszam za ten mój frywolny nastrój. Uświadomiłem sobie, po pierwsze, że ta gmina żyje ze strachu; tu płaci się za strach, bo ci ludzie się tego boją. A po drugie, że to car dobrodziej postawił, bo to jest stary fort wojskowy mający służyć poskramianiu buntów.</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#komentarz">(Poseł Zygmunt Cybulski: Prawdopodobnie niedługo te wysypiska się zapełnią i będziemy mieli nowy problem: przeniesienie do innej gminy.)</u>
          <u xml:id="u-206.3" who="#AleksanderMałachowski">Będę pertraktował z gminą puławską, moją gminą, może się zgłosimy. Dziękuję serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-206.4" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Mariana Michalskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#MarianMichalski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego, w którego imieniu mam zaszczyt zabierać głos, popiera projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo atomowe, przedłożony Wysokiej Izbie przez Komisję Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisję Ustawodawczą w druku nr 430.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#MarianMichalski">Zmiany dotyczą niektórych artykułów ustawy Prawo atomowe z dnia 10 kwietnia 1986 r. Część z nich odnosi się tylko do zmian nazw instytucji i urzędów państwowych, zastępując je nazwami aktualnie obowiązującymi w naszym kraju. Proponowana aktualizacja zmian nazw zawarta jest przede wszystkim w art. 6 ust. 1, art. 18 ust. 2 oraz art. 47 pkt 13.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#MarianMichalski">Jednak generalną istotą proponowanych zmian ustawy o Prawie atomowym jest stworzenie podstaw prawnych do korzystania ze środków budżetowych państwa w celu rozwiązywania ważnych problemów dotyczących działalności związanej z bezpośrednim wykorzystywaniem energii atomowej, czemu daje legitymację prawną nowo wprowadzony art. 13a pkt. 1 i 2.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#MarianMichalski">Nadto dodane art. 27a i 27b w sposób wyraźny definiują pojęcie jak dotąd jedynej krajowej składnicy odpadów promieniotwórczych oraz wysokości corocznych opłat dla gminy, w której znajduje się wyżej wymieniona składnica. Chodzi tu o miejscowość Różan woj. ostrołęckim.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#MarianMichalski">Wysoka Izbo! Opłata nie jest rekompensatą za ewentualne zagrożenie z tytułu składowania odpadów promieniotwórczych, gdyż takie zagrożenia nie mogą być brane pod uwagę, z czego doskonale zdaje sobie sprawę Państwowa Agencja Atomistyki, jak też wiemy i my, posłowie.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#MarianMichalski">Projekt określa wysokość opłaty, która wynosi, jak już moi przedmówcy powiedzieli, 200% dochodów gminy z tytułu podatku od nieruchomości uzyskanego w roku poprzednim, który realizowany będzie z budżetu Państwowej Agencji Atomistyki do 15 dnia ostatniego miesiąca każdego kwartału. Zapisy należy uznać za słuszne. Ich precyzyjność pozwoli na skuteczną realizację zobowiązań państwa wobec gminy z tytułu eksploatacji składnicy. Członkowie Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego, i chyba nie tylko oni, w pełni doceniają znaczenie rozwoju atomistyki, a w tym bezpiecznej eksploatacji urządzeń jądrowych, organizacji pomiarów skażeń promieniotwórczych, składowania odpadów promieniotwórczych oraz organizacji służb awaryjnych.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#MarianMichalski">Wysoka Izbo! Klub PSL wnosi o jak najszybszą ścieżkę legislacyjną omawianych zmian do ustawy Prawo atomowe.</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Krzysztofa Budnika z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-208.2" who="#AleksanderMałachowski">Równocześnie przekazuję prowadzenie posiedzenia panu marszałkowi Józefowi Zychowi.</u>
          <u xml:id="u-208.3" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Józef Zych)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#KrzysztofBudnik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Unii Wolności popiera omawiany projekt ustawy zmieniającej ustawę Prawo atomowe. Proponowane rozwiązania nie budzą większych wątpliwości, stwarzając podstawy prawne do bezpośredniego finansowania ze środków budżetowych działalności, która służby bezpiecznemu wykorzystywaniu energii atomowej, jak również częściowo rozwiązują problem lokalizacji oraz opłat z tytułu eksploatacji krajowego składowiska odpadów promieniotwórczych.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#KrzysztofBudnik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ufamy, iż w niedługim czasie Sejm będzie rozpatrywać projekt ustawy o odpadach. Omawiane obecnie prawne regulacje dotyczące odpadów promieniotwórczych są zamieszczone w tzw. ustawie specjalistycznej, jaką jest ustawa Prawo atomowe. Ta odrębność podyktowana jest koniecznością powiązania ich ze szczególnymi wymaganiami towarzyszącymi postępowaniu z tą grupą odpadów. Szczególną wagę należy przywiązywać do technologii przygotowywania odpadów promieniotwórczych do składowania, czy ewentualnego przerobu, zabezpieczenia przed uszkodzeniami mechanicznymi i zewnętrznymi składowisk, czy konieczności prowadzenia stałej kontroli dozymetrycznej obejmującej glebę, roślinność, wody gruntowe i powierzchniowe z otoczenia składnicy oraz powietrze z terenu składnicy. Chociaż stosowana metoda unieszkodliwiania odpadów promieniotwórczych sprowadzająca się do tworzenia barier, które zapobiegają rozprzestrzenianiu się substancji promieniotwórczych do środowiska, uznawana jest za bezpieczną, to jednak lokalizacja składowiska takich odpadów stale wywołuje konflikty i emocje. Na przykład Rada Miasta i Gminy Różan podjęła uchwałę o zakończeniu przyjmowania odpadów promieniotwórczych w 1996 r. Rozwiązywaniu m.in. takich trudności ma służyć omawiany projekt ustawy, w szczególności poprzez finansowanie z budżetu państwa działalności związanej z bezpiecznym wykorzystaniem energii atomowej oraz opłat na rzecz gmin z tytułu eksploatacji składowisk odpadów promieniotwórczych.</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#KrzysztofBudnik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Powszechnie w licznych deklaracjach akceptuje się pojęcie harmonijnego rozwoju świata, przez które należy rozumieć taki rozwój, który zaspokaja obecne potrzeby ludności, nie ograniczając możliwości zaspokajania ich w przyszłości. Oznacza to m.in., że nie wolno nam pozostawić po sobie żadnych odpadów, które mogłyby wywołać tragiczne skutki dla przyszłych pokoleń. Obecnie i w przyszłości stale będziemy stawać przed trudnym wyborem stosowania technologii nowoczesnych, ale przynoszących wiele zagrożeń. Zwiększeniu zagrożenia dla środowiska naturalnego często towarzyszy wydłużenie średniego czasu życia, podniesienie jego standardu, czy rozwiązanie wielu problemów współczesnego świata. Zwolennicy energetyki jądrowej wskazują na rolę, jaką odgrywa ona dla ciągłości zapewnienia energii. Z kolei jej przeciwnicy wysuwają m.in. argument nierozwiązywalności problemu pozbywania się odpadów promieniotwórczych.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#KrzysztofBudnik">Odnosząc się do materii omawianego projektu ustawy, należy podnieść, że równie trudnym problemem, co konstrukcja i wzniesienie urządzenia, w którym odpady mogą być bezpiecznie przechowywane, jest kwestia odsunięcia ostatecznego rozmieszczenia odpadów na ok. 30–50 lat, aby utraciły większość ciepła i radioaktywności oraz, z reguły, brak akceptacji ze strony społeczeństwa, jak i jego reprezentacji lokalnej i politycznej, na jakąkolwiek lokalizację. Bardzo często wysuwana jest teza, że dzisiejsza generacja korzysta z dobrodziejstw energii jądrowej zostawiając problem pozbycia się odpadów naszym dzieciom. Oparta jest ona m.in. na niedostatecznym finansowaniu działań zabezpieczających, tak w trakcie eksploatacji, jak i składowania odpadów. Stąd w wielu krajach użytkowników energii elektrycznej obciąża się kosztami za późniejsze składowanie odpadów czy zapobieganie niebezpieczeństwom towarzyszącym stosowaniu również paliw kopalnych. Specjalna opłata jest włączona do ceny każdej kilowatogodziny. Stałym wyzwaniem dla całego społeczeństwa i państwa oraz innych krajów jest dążenie do tego, by źródła energii jądrowej były bezpieczne i ekonomiczne. Służyć temu może m.in. ustanowienie wiążących międzynarodowych norm bezpieczeństwa i nadzoru ich przestrzegania. Być może będzie to wymagać akceptacji przez państwa nadrzędnej roli jakiegoś ciała międzynarodowego w zakresie bezpieczeństwa jądrowego.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#KrzysztofBudnik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Stopień zagrożenia środowiska naturalnego czyni zasadnym rozważenie, czy prawa człowieka do ochrony środowiska, w którym żyje, nie należy rozpatrywać także w kontekście jego praw obywatelskich i podstawowych wolności. Konsekwencją akceptacji tej tezy powinno być, co ośmielam się poddać pod rozwagę Wysokiej Izbie, nadanie odpowiednim przepisom gwarantującym to prawo charakteru norm konstytucyjnych.</u>
          <u xml:id="u-209.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#JózefZych">Głos zabierze pani poseł Danuta Polak, Unia Pracy, a następnie pan poseł Leszek Smykowski, Konfederacja Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#DanutaPolak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożony na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo atomowe dotyczy stosunkowo wąskiego obszaru zagadnień. Zasługuje on jednak na rzeczowy komentarz i pełne poparcie. Proponowana zmiana reguluje bowiem lukę prawną, jaka powstała w wykonawstwie ustawy z dnia 10 kwietnia 1986 r. w zakresie składowania i unicestwiania odpadów promieniotwórczych po zmianie sposobu finansowania nauki. Ustawa ta normowała zagadnienia dotyczące pokojowego wykorzystania energii atomowej oraz zapewnienia ochrony życia, zdrowia, mienia obywateli, a także środowiska przed zagrożeniami, jakie może powodować korzystanie z tej energii.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#DanutaPolak">Państwowa Agencja Atomistyki sprawuje nadzór i ponosi odpowiedzialność za składowanie i unieszkodliwianie odpadów promieniotwórczych. Zagadnienie to, niezależnie od wagi merytorycznej, zawiera w sobie niemały potencjał psychologiczny. Na bezpieczeństwo jądrowe, ochronę radiologiczną i radioaktywne odpady społeczeństwo jest wyczulone. O ile można i trzeba dyskutować o tym, czy realizować taką czy inną inwestycję wykorzystującą energię atomową, o tyle problem składowania odpadów promieniotwórczych dotyczy substancji już istniejących. Nie wolno zatem dopuścić do zaistnienia przyczyn, z powodu których bezpieczne składowanie odpadów promieniotwórczych mogłoby być utrudnione czy wręcz uniemożliwione, a taki wypadek miał miejsce w gminie Różan, na terenie której znajduje się Centralna Składnica Odpadów Promieniotwórczych. Władze gminy, nie otrzymując przez dłuższy czas opłat eksploatacyjnych, zablokowały dostęp do składowiska.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#DanutaPolak">Sytuacja powyższa wynika z faktu finansowania statutowej działalności ze środków przeznaczonych na naukę, a pochodzących z Komitetu Badań Naukowych. Przy znacznych ograniczeniach funduszu na naukę i uznaniowym charakterze dotowania określonych zadań musiały nastąpić wypadki drastycznego zmniejszania nakładów także na działalność związaną z bezpiecznym wykorzystaniem energii atomowej.</u>
          <u xml:id="u-211.3" who="#DanutaPolak">W tym kontekście rządowe przedłożenie dotyczące zmiany w ustawie Prawo atomowe pozwoli uregulować finansowanie działalności Centralnego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych, określając wysokość opłat eksploatacyjnych, jak i termin ich wypłacania. Wyodrębnienie w budżecie Państwowej Agencji Atomistyki odpowiedniej pozycji na coroczne opłaty z tytułu eksploatacji centralnej składnicy gwarantuje gminie znaczne wpływy budżetowe. Wpłata ta jest dwukrotnie wyższa niż dochody gminy z tytułu podatku od nieruchomości uzyskane w roku poprzednim, powiększone o wskaźnik wzrostu cen i usług w danym roku. W proponowanym kształcie ustawa stwarza zachętę finansową dla innych gmin do tworzenia takich składnic pod nadzorem Państwowej Agencji Atomistyki. Ponadto zmiana ustawy Prawo atomowe wyraźnie ograniczy dylematy finansowe zarówno Komitetu Badań Naukowych, jak i Państwowej Agencji Atomistyki.</u>
          <u xml:id="u-211.4" who="#DanutaPolak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W oparciu o przedłożone uzasadnienie Unia Pracy Klub Parlamentarny wnosi o przyjęcie proponowanego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo atomowe.</u>
          <u xml:id="u-211.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#JózefZych">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#JózefZych">Głos zabierze obecnie pan poseł Leszek Smykowski, Konfederacja Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#LeszekSmykowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Myślę, że dyskusje w Sejmie trzeba by zacząć prowadzić na tematy istotne i budzące nasze różnice zdań. W tym wypadku różnic zdań nie ma, Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej nie zgłaszał wątpliwości podczas opracowywania projektu ustawy w komisji. Nie zgłasza też uwag do obecnego projektu teraz.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#LeszekSmykowski">Klub Konfederacji Polski Niepodległej jest za uchwaleniem przedłożonej ustawy w takiej formie, w jakiej została przedstawiona.</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#JózefZych">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#JózefZych">Czy jeszcze ktoś chciałby zabrać głos? Pan poseł sprawozdawca?</u>
          <u xml:id="u-214.3" who="#JózefZych">Nie ma chętnych.</u>
          <u xml:id="u-214.4" who="#JózefZych">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-214.5" who="#JózefZych">Do trzeciego czytania projektu ustawy przystąpimy w dniu jutrzejszym rano.</u>
          <u xml:id="u-214.6" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-214.7" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-214.8" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym (druki nr 436 i 453).</u>
          <u xml:id="u-214.9" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji pana posła Jacka Pawlickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#JacekPawlicki">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Mam wielki zaszczyt przedstawić dzisiaj państwu sprawozdanie dwóch Komisji: Samorządu Terytorialnego oraz Ustawodawczej po rozpatrzeniu projektu ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym, zawartego w druku nr 436.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#JacekPawlicki">Ustawą z dnia 6 listopada 1992 r. o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym został wprowadzony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez gminy oraz inne osoby komunalne, jeśli ta działalność wykraczała poza zadania o charakterze użyteczności publicznej. Ustawodawca wyznaczył nieprzekraczalny termin uregulowania tych spraw do 30 czerwca br.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#JacekPawlicki">W tym czasie Wysoka Izba miała możliwość wysłuchania pierwszego czytania projektu ustawy o działalności gospodarczej gmin; został on z kolei skierowany do podkomisji, której mam zaszczyt przewodniczyć, i ta podkomisja zadecydowała o tym, iż nie jest w stanie wypracować projektu ustawy o działalności gospodarczej gmin do 30 czerwca br. W związku z tym powstał projekt i inicjatywa poselska wprowadzenia tak krótkiej nowelizacji ustawy zmieniającej ustawę o samorządzie terytorialnym dotyczącej tylko i wyłącznie jednego artykułu, zmieniającej termin uregulowania tych spraw przez samorządy gminne do 31 grudnia br.</u>
          <u xml:id="u-215.3" who="#JacekPawlicki">Wiązało się to również z decyzją komisji, która uwzględniała wybory do samorządów, które odbyły się w dniu 19 czerwca br. Uwzględniała również to, że samorządy będą musiały ukonstytuować swoje rady gminne, wybrać przewodniczących, burmistrzów, zapoznać się z zakresem prac, przygotować się do przejęcia gmin i w związku z tym konieczność przesunięcia tego terminu do 31 grudnia 1994 r. jest wymogiem natury formalnej, czysto technicznej.</u>
          <u xml:id="u-215.4" who="#JacekPawlicki">Sądzę, że podkomisja, której przewodniczę, będzie w stanie przygotować projekt ustawy do drugiego czytania w Sejmie mniej więcej w końcu sierpnia, w związku z czym w tym okresie od sierpnia do grudnia samorządy gminne będą mogły podjąć stosowne decyzje, które uregulują sprawy prowadzonej działalności gospodarczej w sensie użyteczności publicznej, w formach określonych właśnie w projekcie ustawy o działalności gospodarczej gmin.</u>
          <u xml:id="u-215.5" who="#JacekPawlicki">Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że obie Komisje, i Samorządu Terytorialnego, i Ustawodawcza, jednomyślnie rozpatrzyły projekt ustawy i proszą Wysoką Izbę o przegłosowanie i przyjęcie tej zmiany na najbliższym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-215.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#JózefZych">Przypominam, iż Sejm postanowił o wysłuchaniu w debacie nad tym punktem porządku dziennego 5-minutowych wystąpień w imieniu klubów i kół parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#JózefZych">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-216.3" who="#JózefZych">Jako pierwszy głos zabierze pan poseł Józef Grabek, Sojusz Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Zbigniew Galek, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
          <u xml:id="u-216.4" who="#JózefZych">Nie ma pana posła.</u>
          <u xml:id="u-216.5" who="#JózefZych">Proszę wobec tego pana posła Zbigniewa Galka, Polskie Stronnictwo Ludowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Krzysztof Wiecheć, Unia Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#ZbigniewGalek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nowelizacja dotyczy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, a konkretnie o zmianie terminu wprowadzenia w życie art. 9 ust. 2 wymienionej ustawy, który nakłada na radę gminy obowiązek dokonania w terminie do 30 czerwca 1994 r. wyboru organizacyjno-prawnej formy prowadzenia działalności gospodarczej wykonywanej dotychczas przez przedsiębiorstwa komunalne. Obecna nowelizacja zakłada przesunięcie tego terminu do dnia 31 grudnia 1994 r. Uzasadnieniem przedłożonej propozycji jest fakt, że zgodnie z obowiązującym przepisem art. 9 ust. 2 gminy miały obowiązek przekształcenia własnych przedsiębiorstw komunalnych w zakłady budżetowe lub spółki prawa handlowego. Z posiadanych informacji wynika, że pewna część gmin nie dokonała wyboru formy przekształceń i realnie rzecz biorąc do 30 czerwca 1994 r. tych przekształceń nie przeprowadzi. Na taki stan złożyło się wiele przyczyn. Wynika to nie tylko z braku dobrej woli tych samorządów - jak niektórzy twierdzą - czy niezdecydowania co do formy przekształceń, ale są również przyczyny obiektywne, na które samorządy gminne nie miały żadnego wpływu. Chodzi tu głównie o brak uregulowań własnościowych posiadanych przedsiębiorstw, roszczenia własnościowe, a nawet brak decyzji wojewodów o przekazaniu przedsiębiorstw samorządom.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#ZbigniewGalek">Jest też projekt ustawy o działalności gospodarczej gmin w zakresie zadań o charakterze użyteczności publicznej. Nad tym projektem w chwili obecnej pracuje powołana w tym celu podkomisja. W toku prac podkomisja doszła do wniosku, że nie będzie w stanie ich zakończyć do 30 czerwca 1994 r. W tej sytuacji przedłużenie terminu staje się koniecznością, by rady gmin bez pośpiechu i przy w pełni uregulowanym stanie prawnym mogły dokonać wyboru formy przekształceń swoich przedsiębiorstw. Pozwoli to również radom gmin na ustosunkowanie się do projektu o działalności gospodarczej gmin, który we wrześniu br. zostanie przedstawiony na posiedzeniu komisji.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Krzysztof Wiecheć, Unia Pracy, następnie pan poseł Krzysztof Budnik, Unia Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#KrzysztofWiecheć">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W odniesieniu do poselskiego projektu ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym (druki nr 436 i 453) sądzę, że wystarczy poczynić trzy uwagi.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#KrzysztofWiecheć">Uwaga pierwsza. Jest to, niestety, kolejne przesunięcie ostatecznego terminu wyboru przez gminę formy organizacyjnej prowadzenia działalności gospodarczej w sferze użyteczności publicznej. Przesunięcia te mają swoją tradycję od 1992 r., co ma bezpośredni związek z brakiem ustawy o działalności gospodarczej gmin, a to z kolei obciąża Sejmy poprzedniej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#KrzysztofWiecheć">Uwaga druga. Podjęcie rozpatrywanej ustawy, korygującej termin, jest koniecznością, gdyż dotychczasowy termin upływa 30 czerwca br. Nie mamy więc praktycznie innego wyjścia i stąd poparcie dla proponowanego w projekcie uchwały terminu.</u>
          <u xml:id="u-219.3" who="#KrzysztofWiecheć">I uwaga trzecia. Mam nadzieję, że w III kwartale br. - gdyż należy uwzględnić okres urlopowy - Sejm uchwali tak oczekiwaną przez gminy ustawę o działalności gospodarczej i kolejne tego typu ustawy, jak dzisiejsza nie będą już potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-219.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#JózefZych">Głos zabierze pan poseł Krzysztof Budnik, Unia Wolności, a następnie pan poseł Krzysztof Laga, Konfederacja Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#KrzysztofBudnik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Unii Wolności poprze omawiany projekt ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym. W pełni zgadzamy się z argumentacją przedstawioną przez posła sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#KrzysztofBudnik">Ze swej strony chcę jedynie wskazać komisji, która obecnie pracuje nad ustawą mającą uregulować status prawny komunalnych jednostek gospodarczych, że na podstawie dotychczasowych przepisów w wielu gminach przedsiębiorstwa komunalne z art. 8 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i pracownikach samorządowych zostały przekształcone w jednostki budżetowe bądź zakłady budżetowe, funkcjonujące na podstawie Prawa budżetowego. Prostą konsekwencją takiego przekształcenia - w zasadzie narzucającego się z tego względu, że polskie prawo nie przewidywało dla gmin innych dogodnych form prowadzenia tej działalności gospodarczej - było przejęcie wielu obowiązków i zadłużeń dotychczasowych przedsiębiorstw komunalnych, które, przypomnijmy, wcześniej były przedsiębiorstwami państwowymi, a ich organem założycielskim był terenowy organ administracji państwowej. Obecnie w wielu sprawach gminy spotkały się, mimo przejęcia również takich obowiązków, jak prowadzenie działalności gospodarczej, gwarantowanie zatrudnienia mieszkańcom gmin, czyli podejmowania działalności, dla której gmina w sposób naturalny nie jest tworzona, z całym szeregiem zobowiązań finansowych. W wielu wypadkach urzędy skarbowe dążą do wyegzekwowania w całości tych należności, również częściowo z majątków gmin.</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#KrzysztofBudnik">Wydaje mi się, że komisja powinna wziąć pod uwagę ten przejściowy okres, ponieważ są to zobowiązania ustawowo narzucone samorządom terytorialnym, niejako wbrew ich woli, narzucone organom, które nie są przygotowane do prowadzenia profesjonalnej działalności gospodarczej. I nie jest chyba zasadne, aby gminy ponosiły takie ciężary, w szczególności względem skarbu państwa. Być może w przepisach przejściowych tamtej ustawy o prowadzeniu działalności gospodarczej przez gminy należy pomieścić odpowiednie zapisy.</u>
          <u xml:id="u-221.3" who="#KrzysztofBudnik">Niniejszy projekt Klub Parlamentarny Unii Wolności w całości popiera.</u>
          <u xml:id="u-221.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Krzysztof Laga, Konfederacja Polski Niepodległej, a następnie pan poseł Stanisław Kowolik, BBWR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#KrzysztofLaga">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proponowana zmiana ustawy o samorządzie terytorialnym tylko z pozoru wydaje się zabiegiem redakcyjnym. Otóż zmiana w tekście ustawy terminu 30 czerwca 1994 r. na 31 grudnia 1994 r. ma duże znaczenie dla konstytuujących się właśnie nowych rad gmin i zarządów. Termin ten bowiem dotyczył przekształceń przedsiębiorstw będących w gestii gmin w związku z ustawowym zakazem prowadzenia przez nie działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#KrzysztofLaga">Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym obligowała rady gmin do dokonania przekształceń wszelkich przedsiębiorstw już w 1992 r. Następnie ustawa z dnia 6 listopada 1992 r. przekładała termin na 30 czerwca 1994 r. W chwili obecnej konieczna jest wspomniana poprawka co najmniej z dwóch powodów, powiem tylko o tych dwóch.</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#KrzysztofLaga">Po pierwsze, odbyły się wybory do rad gmin i ludzie, którzy znaleźli się w radach, muszą wpierw się ukonstytuować i wybrać organy gminy z zarządem włącznie i termin 30 czerwca jest w tym wypadku absolutnie nie do utrzymania przez nowo powstałe zarządy.</u>
          <u xml:id="u-223.3" who="#KrzysztofLaga">Po drugie, parlament pracuje nad ustawą o działalności gospodarczej gmin. O jej fundamentalnym znaczeniu dla ustroju gmin nikogo w tej Izbie nie trzeba przekonywać. Projekt ten, zawierający m.in. postulowane przez klub Konfederacji Polski Niepodległej rozwiązania własności gminnej i form działalności gospodarczej gmin, ze względu na ciężar gatunkowy musi być dopracowany w sposób rzetelny i kompetentny, co zresztą skład podkomisji opracowującej ten projekt gwarantuje.</u>
          <u xml:id="u-223.4" who="#KrzysztofLaga">Powyższe trudności powodują jednak niemożność rozstrzygnięcia problemu przed 30 czerwca. Zdaniem klubu Konfederacji Polski Niepodległej zasadna jest nowelizacja ustawy przedłożona w drukach nr 436 i 453 i dlatego mój klub będzie głosował za przyjęciem tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-223.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#JózefZych">Głos zabierze pan poseł Stanisław Kowolik, BBWR, a następnie pan poseł Cezary Miżejewski, PPS.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#StanisławKowolik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Sprawa jest oczywista i szczegółowo została uzasadniona przez pana posła sprawozdawcę. Oczywiste jest, że termin wskazany w nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym z 6 listopada 1992 r., termin 30 czerwca br., wyznaczony w celu doprowadzenia do zgodności z ustawą prowadzonej przez gminy oraz inne osoby komunalne działalności gospodarczej, nie może być dotrzymany. Stąd pozostaje mi jedynie w imieniu Klubu Parlamentarnego Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform udzielić tej nowelizacji poparcia i wyrazić nadzieję, że w dniu jutrzejszym ta nowelizacja ostatecznie zostanie uchwalona.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Cezary Miżejewski, PPS.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#CezaryMiżejewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Koło Parlamentarne PPS popiera projekt nowelizacji ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym i właściwie nie ma nic do dodania, oprócz tego, że chciałbym powiedzieć o pewnym wymiarze praktycznym tej zmiany. Na ostatnim posiedzeniu Rady Warszawy, na 65 sesji, podjęto decyzję rozwiązania problemu dotyczącego 38 przedsiębiorstw, które podlegały jeszcze prezydentowi i ma to nastąpić przed 30 czerwca. Otóż podjęto uchwały o prywatyzacji poprzez likwidację tych 38 przedsiębiorstw. Kiedy zebraliśmy przedstawicieli tych zakładów, okazało się, że większość z nich dowiedziała się o tej decyzji od nas. Rada Warszawy nawet nie powiadomiła ani rad pracowniczych, ani dyrekcji, ani komisji zakładowych w tych przedsiębiorstwach. W związku z tym grupa zakładów wystosowała apel do marszałka Sejmu Józefa Oleksego oraz do nowej Rady Warszawy prosząc o wycofanie tych uchwał, stwierdzając jednocześnie, iż realizacja ww. uchwał będzie kosztowna i sfinansowana przez przedsiębiorstwa, które w istocie nie posiadają środków stosownych do przeprowadzenia takiej operacji. Stoimy na stanowisku, że należy ponownie rozważyć problem profilu działania tych przedsiębiorstw. Zapowiedziane w uchwale szczegółowe zasady pozwalają na zbycie majątku przedsiębiorstw w całości lub w części. Może to prowadzić do rozdrobnienia, a tym samym do zniszczenia mienia, na które pracowało z takim mozołem i przez wiele długich lat gros załóg tych przedsiębiorstw. Należy nareszcie zauważyć, że problem dotyczy likwidacji tysięcy miejsc pracy i zwolnienia pracowników. Ta nowelizacja, miejmy nadzieję, odsunie likwidację tych przedsiębiorstw w czasie i pozwoli, dzięki uchwaleniu ustawy o działalności gospodarczej gmin, na bardziej sensowne rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#JózefZych">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#JózefZych">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-228.3" who="#JózefZych">Do trzeciego czytania projektu ustawy przystąpimy w dniu jutrzejszym rano.</u>
          <u xml:id="u-228.4" who="#JózefZych">Przystępujemy obecnie do rozpatrzenia punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych (druki nr 437 i 454).</u>
          <u xml:id="u-228.5" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji panią poseł Marię Elżbietę Kurnatowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#MariaKurnatowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Samorządu Terytorialnego i Komisji Ustawodawczej mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie połączonych komisji o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych (druki nr 437 i 454). Połączone komisje na posiedzeniu w dniu 8 czerwca 1994 r. rozpatrzyły wniesiony do Wysokiej Izby poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych, wysłuchały uzasadnienia i przeprowadziły dyskusję. Przedstawiony poselski projekt nowelizacji ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych zakłada dodanie po art. 14 art. 14a w przedłożonym Wysokiej Izbie brzmieniu.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#MariaKurnatowska">Proponowana nowelizacja ustawy zmierza do uregulowania statusu prawnego pracowników samorządowych zatrudnionych w ramach stosunku pracy na podstawie wyboru. Z pracownikami tymi (wójtami, burmistrzami, prezydentami) zostaje rozwiązany stosunek pracy wraz z upływem kadencji. Wnioskodawcy poprzez nowelizację ustawy dążą do zrównania uprawnień tych pracowników z uprawnieniami pracowników mianowanych, którym przysługuje odprawa w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia. Natomiast obecnie działające ustawodawstwo przewiduje odprawy w wysokości miesięcznego wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#MariaKurnatowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Prezentując uzasadnienie projektu wnioskodawcy podkreślali niekorzystną sytuację, w której znaleźli się pracownicy samorządowi pochodzący z wyboru w chwili zakończenia kadencji. Są to w przeważającej części ludzie wartościowi, którzy zaangażowali się w budowę samorządu terytorialnego. Ci, którzy nie sprawdzili się, zostali ocenieni przez swoje rady i odeszli. Pozostali ci, którzy wywiązali się sumiennie z przyjętych na siebie obowiązków. Pewna część spośród nich nie ma możliwości powrotu do poprzednich miejsc pracy, gdyż uległy one likwidacji lub są objęte tym procesem. Wielu to pracownicy naukowi, którym trudno będzie po czterech latach przerwy wrócić na poprzednie stanowiska. Nowelizacja ustawy da im możliwość spokojnego znalezienia pracy.</u>
          <u xml:id="u-229.3" who="#MariaKurnatowska">W wyniku dyskusji komisje poszerzyły art. 1 (druk nr 437) o dodatkowy ustęp w brzmieniu: Do pracownika, o którym mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisu art. 75 Kodeksu pracy. Celem wprowadzenia tego zapisu jest uniemożliwienie wypłaty odprawy dla pracowników z tytułu dwóch różnych ustaw: odprawy jednomiesięcznej - z tytułu art. 75 Kodeksu pracy i w wypadku uchwalenia przez Wysoką Izbę nowelizacji, 3-miesięcznej - z tytułu ustawy o pracownikach samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-229.4" who="#MariaKurnatowska">W trakcie dyskusji w połączonych komisjach nad projektem nowelizacji zgłoszono dwa wnioski.</u>
          <u xml:id="u-229.5" who="#MariaKurnatowska">W pierwszym proponowano, aby wysokość odprawy była uzależniona od stażu pracy: do 10 lat pracy odprawa w wysokości poborów jednomiesięcznych, natomiast powyżej 10 lat pracy - w wysokości poborów 3-miesięcznych. Wniosek ten został przez połączone komisje odrzucony.</u>
          <u xml:id="u-229.6" who="#MariaKurnatowska">Drugi, przyjęty przez komisje, wniosek zdecydował o skreśleniu ust. 3 w art. 1 dotyczącym nowo dodanego art. 14a. W skreślonym ust. 3 proponowano, aby pracownikowi samorządowemu pochodzącemu z wyboru, który zostanie ponownie zatrudniony w najbliższej kadencji na podstawie stosunku pracy, nie przysługiwała 3-miesięczna odprawa. W związku ze skreśleniem ust. 3 w art. 1 komisje przedstawiają na żądanie wnioskodawców wniosek mniejszości w brzmieniu przedstawionym w druku nr 454: „W przypadku gdy pracownik, o którym mowa w ust. 1, zostanie ponownie w najbliższej kadencji zatrudniony na podstawie stosunku pracy z wyboru w tym samym urzędzie, przepisu ust. 1 nie stosuje się”.</u>
          <u xml:id="u-229.7" who="#MariaKurnatowska">Gdyby Wysoka Izba przyjęła przedstawiony wniosek mniejszości, wtedy dotychczasowy ust. 3 w art.1 oznaczyć należy jako ust.4.</u>
          <u xml:id="u-229.8" who="#MariaKurnatowska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! W imieniu Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej wnoszę, by Wysoki Sejm przyjąć raczył załączony projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-229.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#JózefZych">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#JózefZych">Przypominam, iż Sejm postanowił o wysłuchaniu w debacie nad tym punktem porządku dziennego 5-minutowych wystąpień w imieniu klubów i kół parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-230.2" who="#JózefZych">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-230.3" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Stanisława Pawlaka, Sojusz Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Jarosław Kalinowski, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#StanisławPawlak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej mam zaszczyt przekazać Wysokiej Izbie uwagi do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych oraz ustosunkować się do wniosku mniejszości zawartego w druku nr 454. Materia omawianej dzisiaj zmiany dotyczy pracowników samorządowych pracujących w urzędach gmin, w związkach komunalnych i biurach sejmików samorządowych, zatrudnionych w ramach stosunku pracy na podstawie wyboru, których określa ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych w art. 2 pkt 1. Są nimi: wójt, burmistrz, prezydent miasta, ich zastępcy, członkowie zarządu gminy, przewodniczący zarządu związku i jego członkowie, a także członkowie organów sejmiku terytorialnego. Według aktualnego stanu prawnego osoby te są zatrudnione na podstawie wyboru na okres kadencji. Po upływie kadencji stosunek pracy ulega rozwiązaniu z dniem dokonania nowych wyborów. Osobom, które nie zostały wybrane ponownie na następną kadencję, zgodnie z art. 75 Kodeksu pracy, przysługuje odprawa w wysokości miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli w okresie zatrudnienia nie przebywały na urlopie bezpłatnym z innego zakładu pracy. Wiadomo, że większość pracowników samorządowych nie korzysta z takich urlopów, a więc zmusza to ich w wypadku wygaśnięcia stosunku pracy do poszukania nowej pracy.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#StanisławPawlak">Wobec takiej sytuacji Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej popiera art. 1 omawianej dziś ustawy. W konsekwencji jego uchwalenia przez Wysoki Sejm doprowadzi się do zrównania uprawnień przy rozwiązywaniu stosunku pracy wszystkich pracowników samorządowych, niezależnie od formy zatrudnienia, jakim jest wybór, mianowanie i powołanie. Przyznanie odprawy w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia jako ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, którego maksymalna wysokość nie może przekroczyć kwoty 20-krotnego miesięcznego najniższego wynagrodzenia, czyni ten przywilej uzasadnionym.</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#StanisławPawlak">Chciałbym teraz wyrazić opinię co do wniosku mniejszości zawartego w sprawozdaniu komisji. Wniosek ten został zgłoszony na posiedzeniu komisji w czasie pierwszego czytania projektu poselskiego, po uprzednim wykreśleniu z niego ust. 3 w art. 1. Wykreślenie tego zapisu nastąpiło stosunkiem głosów: 15 za, 12 przeciw, przy 10 wstrzymujących się od głosu. Stwierdzam, że klub nasz opowiada się za przywróceniem wykreślonego zapisu i w pełni popiera wniosek mniejszości, który w swojej treści proponuje, aby osoby, które zostaną w najbliższej kadencji wybrane ponownie i zatrudnione w tym samym urzędzie nie korzystały z żadnej odprawy. Jest to w pełni uzasadnione. Wobec tych osób, pozostających nadal w pracy w tym samym urzędzie, często na tym samym stanowisku, zachowana jest ciągłość pracy. W jednym dniu z chwilą wyboru na następną kadencję następuje dalsze zatrudnienie. Jest to również zgodne z intencją projektodawców, którzy zapis taki zawarli we wnoszonym projekcie w druku nr 437. Uchwalenie przez parlament odpraw pieniężnych również dla tych osób, które nadal będą zatrudnione w administracji samorządowej na następną kadencję, byłoby naganne moralnie i niesprawiedliwe wobec innych pracowników zatrudnionych poza administracją samorządową na podstawie wyboru, a nie korzystających z takich przywilejów.</u>
          <u xml:id="u-231.3" who="#StanisławPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywany przez Wysoki Sejm projekt zmian w ustawie o pracownikach samorządowych wychodzi naprzeciw oczekiwaniom pewnej grupy pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru przez ostatnie 4 lata w administracji samorządowej. Należy jednak wyrazić żal, że inicjatywa w tej sprawie zrodziła się tak późno, gdyż dopiero po upływie kadencji rad gmin. Dzisiaj ją uchwalamy na parę dni przed wyborem wójtów, burmistrzów, prezydentów miast i członków zarządów. Dalsza droga ustawodawcza zadecyduje o czasie wejścia w życie tej ustawy zgodnie z jej art. 3. Jej realizacja spowoduje dodatkowe, nie zaplanowane wydatki administracyjne w budżetach samorządów na bieżący rok.</u>
          <u xml:id="u-231.4" who="#StanisławPawlak">Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej będzie głosował za przyjęciem wniosku mniejszości uzupełniającego art. 1 dyskutowanej ustawy, a po jego przyjęciu przez Wysoki Sejm udzieli poparcia dla całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-231.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#JózefZych">Głos zabierze pan poseł Jarosław Kalinowski, Polskie Stronnictwo Ludowe, a następnie pan poseł Krzysztof Budnik, Unia Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#JarosławKalinowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Parlamentarnego Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego dotyczące nowelizacji ustawy o pracownikach samorządowych. Istotę problemu wyłożyła szczegółowo pani poseł sprawozdawca, przedstawiając jednocześnie dość szerokie uzasadnienie. Nie chcę powtarzać przytaczanej już argumentacji i dlatego pozwolę sobie przybliżyć Wysokiej Izbie tło tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#JarosławKalinowski">Potrzeba nowelizacji tej ustawy nie pojawiła się nagle, z dnia na dzień, przed upływem kadencji rad gmin. Sprawa ta sygnalizowana była zaraz po wprowadzeniu reformy samorządowej. Podnosiły ją nie tylko osoby bezpośrednio zainteresowane nowelizacją i przedstawiciele kręgów samorządowych. Na lukę w tej ustawie, dającej niewspółmiernie słabsze zabezpieczenie pracownikom samorządowym pochodzącym z wyboru niż innym osobom zajmujących stanowiska w administracji państwowej i samorządowej, ponoszącym podobną i mniejszą odpowiedzialność, zwracał uwagę rzecznik praw obywatelskich. Szkoda, że poprzednie ekipy rządowe, przecież tak prosamorządowe, tej nowelizacji nie wprowadziły wcześniej, a nie jest to jedyny problem, który umknął uwadze poprzednich rządów. Wspomnę choćby o nowelizacji ustawy o drogach publicznych i dylemacie, kto ma płacić za oświetlenie uliczne. Historia tego ostatniego problemu też sięga początków reformy samorządowej i nie został on przez prosamorządowe rządy rozstrzygnięty.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#JarosławKalinowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Reforma samorządowa jest niewątpliwie najbardziej udaną reformą minionego czterolecia. Była ona zgodna z oczekiwaniami społeczeństwa w stosunku do administracji publicznej i do demokratyzacji zarządzania. W tym sukcesie mają duży udział stratedzy i autorzy ustaw wprowadzających tę reformę. Nie mniejszy jednak wpływ na efekty tej reformy mieli ci, którzy stali na pierwszej linii w batalii o wdrożenie i umocnienie samorządów. Za kilka dni część z tych osób będzie zluzowana, zastąpiona. Źle by świadczyło o strategach i dowodzących w tej batalii, a tę funkcję pełni dzisiaj Wysoka Izba, gdybyśmy nie umożliwi tym pierwszoliniowcom godnego odejścia, niezależnie od tego, z jakiej opcji politycznej się wywodzą.</u>
          <u xml:id="u-233.3" who="#JarosławKalinowski">Mając powyższe na uwadze nasz klub poprze proponowaną nowelizację wraz z poprawką mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-233.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#JózefZych">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Krzysztof Budnik, Unia Wolności, a następnie pan poseł Zygmunt Jakubczyk, Unia Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#KrzysztofBudnik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Klubu Parlamentarnego Unii Wolności w przedmiocie projektu ustawy o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych (druk nr 454).</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#KrzysztofBudnik">Klub Parlamentarny Unii Wolności popiera propozycję zmiany w przedmiotowym zakresie ustawy o pracownikach samorządowych, której skutki sprowadzają się do ustanowienia na rzecz pracowników samorządowych zatrudnionych w ramach stosunku pracy na podstawie wyboru swoistej osłony socjalnej. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy, zawartego w druku nr 437, intencją wnoszących go posłów było dążenie do zrównania w uprawnieniach do świadczeń po ustaniu stosunku pracy wójtów, burmistrzów i prezydentów miast z innymi pracownikami samorządowymi zatrudnionymi w ramach stosunku pracy na podstawie mianowania. Zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych w razie ustania zatrudnienia z powodu likwidacji lub reorganizacji urzędu gminy czy innych jednostek gminnych pracownikowi samorządowemu mianowanemu przysługuje wynagrodzenie obliczone jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy za czas pozostawania bez pracy przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-235.2" who="#KrzysztofBudnik">W relacji do tak ustanowionego uprawnienia pracowników samorządowych mianowanych sytuację wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, którym obecnie na mocy art. 75 Kodeksu pracy w związku z art. 31 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych przysługuje jedynie odprawa w wysokości miesięcznego wynagrodzenia, uznano za dyskryminowanie tej grupy zawodowej. Należy zgodzić się z twierdzeniem, że stosunek pracy z wyboru jest stosunkiem szczególnego rodzaju, wybór jako podstawa nawiązania tego stosunku jest bowiem rodzajem umowy na czas określony, tzn. na czas trwania kadencji. Tak więc osoba ubiegająca się o określone stanowisko z wyboru winna liczyć się z tym, iż jest to jedynie okresowe powierzenie pełnienia określonej funkcji. Z drugiej jednak strony niezwykle istotne jest zauważenie szczególnej pozycji zwłaszcza przewodniczących zarządów gmin i ich roli w reformujących się samorządach terytorialnych. Stąd wszelkiego wsparcia wymagają te rozwiązania prawne i finansowe, które tę pracę czynią atrakcyjną, zachęcając najlepszych do podejmowania się jej. Odpowiada to ogólnej dyrektywie zawartej w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego, zalecającej ustanowienie takiego wynagrodzenia i systemu uprawnień zawodowych w samorządach terytorialnych, które zapewnią fachową i stałą kadrę urzędniczą na wysokim poziomie zawodowym. Nadto należy dostrzec, że wielce pożądanym jest, aby tych funkcji podejmowały się osoby cieszące się szczególnym autorytetem w środowiskach lokalnych, będące często fachowcami w zawodach innych niż prawnicy i administratywiści. Osoby te niejednokrotnie mogą odgrywać pozytywną rolę w integracji środowisk lokalnych, aktywizując mieszkańców gmin przy realizacji zadań służących wspólnocie samorządowej. Jednak praca ta, dając ogromną satysfakcję, powoduje oderwanie tych osób na kilka lat od ich właściwego zawodu, powrót do którego po tym okresie może napotykać na trudności. Z powyższych względów Klub Parlamentarny Unii Wolności popiera inicjatywę ustawodawczą grupy posłów w omówionym zakresie i będzie głosować za przyjęciem projektu ustawy zawartego w sprawozdaniu Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej. Klub Parlamentarny Unii Wolności popiera również wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-235.3" who="#KrzysztofBudnik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Korzystając z tego, że mam prawo głosu, pragnę już wyłącznie we własnym imieniu zgłosić poprawkę do omawianego projektu ustawy. W pełni podzielam argumentację przemawiającą za rozszerzeniem uprawnień pracowników samorządowych zatrudnionych w ramach stosunku pracy na podstawie wyboru. Uważam jednak, że uprawnienie to powinno korespondować z zasadami całego systemu, ustanowionego dla pracowników administracji publicznej. Stąd, w moim przekonaniu, osłona socjalna po ustaniu stosunku pracy dla tej grupy zawodowej powinna sprowadzać się do prawa do odpowiedniego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Z drugiej strony uprawnienie to powinno obejmować także tych pracowników samorządowych, których stosunek pracy ustał w trakcie kadencji z przyczyn przez nich nie zawinionych. Uważam, że poprawka ta pełniej odpowiada zasadom współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej, uwzględniając nadto interesy budżetów gmin, które także musimy brać pod uwagą. Zgodnie z regulaminem Sejmu, składam panu marszałkowi przedmiotową poprawkę na piśmie.</u>
          <u xml:id="u-235.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#JózefZych">Głos zabierze pan poseł Zygmunt Jakubczyk, Unia Pracy, a następnie pan poseł Krzysztof Laga, Konfederacja Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#ZygmuntJakubczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kończy się kadencja pierwszych rad gminnych wybranych w wolnych, demokratycznych wyborach w 1990 r. Czas szybko mija, można by rzec tak szybko, iż w okresie tych 4 lat nie uregulowano statusu prawnego pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru, to jest wójtów, burmistrzów oraz prezydentów miast. Co prawda Sejm poprzedniej kadencji próbę taką podjął, lecz przedwczesne jego rozwiązanie nie pozwoliło na dokończenie procesu legislacyjnego. Inicjatywa poselska w Sejmie obecnej kadencji, wnosząca projekt ustawy o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych (druk nr 437), zmierza w kierunku uregulowania statusu prawnego przewodniczących zarządów gmin i miast poprzez zrównanie ich uprawnień do otrzymania odprawy z pracownikami mianowanymi. Wypełnienie tej luki prawnej, swoistego niedopatrzenia, staje się obecnie koniecznością. Konieczność ta wynika z faktu, że z dniem ustania stosunku pracy obecnych przewodniczących zarządów gmin i miast, brak regulacji tej kwestii stawia ich w sytuacji mniej korzystnej od pracowników mianowanych, na przykład naczelników wydziałów, radców prawnych, swoich pracowników, a także, co może mieć miejsce, w sytuacji poszukującego pracy, bez środków na utrzymanie. Czteroletni okres bardzo zmienił sytuację tych, którzy pracowali na stanowiskach samorządowych. Ich powrót do poprzedniego miejsca pracy będzie w wielu przypadkach nie do zrealizowania. Składa się na to wiele czynników. Brak kontaktów z zawodem, utrata uprawnień do jego wykonywania, likwidacja wielu zakładów pracy i wiele innych stawia tych ludzi w sytuacji trudnego wyboru. Dotyka to ludzi, którzy, przyjmując wyzwanie czasu, przez 4 lata praktycznie budowali nową rzeczywistość, podejmując się pionierskiego zadania prowadzenia samorządu. W stosunku do nich wszystkich mamy moralny obowiązek ich należnego uhonorowania w poczuciu zwykłej, ludzkiej godności.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#ZygmuntJakubczyk">Unia Pracy Klub Parlamentarny, w którego imieniu przemawiam, możliwość taką upatruje w zaproponowanym Wysokiej Izbie poselskim projekcie ustawy wprowadzającym odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia obliczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy - o czym mówi art. 1 ust. 1, jednak nie wyższej niż dwudziestokrotne miesięczne najniższe wynagrodzenie obowiązujące w dniu rozwiązania stosunku pracy, co proponowane jest zapisem w art. 1 ust. 2 projektu.</u>
          <u xml:id="u-237.2" who="#ZygmuntJakubczyk">Regulacja ta zbliży sytuację prawną osób pełniących swoje funkcje z wyboru do sytuacji pracowników administracji rządowej i samorządowej, zatrudnionych na podstawie mianowania. Samorząd to też rząd - tyle że na szczeblu lokalnym. Ustanowienie odprawy dla najważniejszej w procesie demokratycznym funkcji z wyboru to regulacja systemowa na długie lata. Potrzebę takiej regulacji dostrzegają także Komisje: Samorządu Terytorialnego i Ustawodawcza, które w swym sprawozdaniu (druk nr 454) rekomendują Wysokiej Izbie poselski projekt ustawy, wnosząc o jego uchwalenie.</u>
          <u xml:id="u-237.3" who="#ZygmuntJakubczyk">Unia Pracy uważa, iż rozpatrując kwestię wysokości odpraw dla tych osób, nie można zapomnieć także o występujących w tej sferze pewnych dysproporcjach płacowych. Zwracamy tu uwagę na potrzebę racjonalnego gospodarowania publicznym groszem, a z tym, w części dotyczącej ustalania wynagrodzeń dla przewodniczących zarządów gmin i miast, w naszym przekonaniu, i nie tylko, nie zawsze było najlepiej.</u>
          <u xml:id="u-237.4" who="#ZygmuntJakubczyk">Unia Pracy popiera wniosek mniejszości o dodanie ust. 3, mówiącego o niestosowaniu przepisu ust. 1 w stosunku do osób, które ponownie zostaną zatrudnione na podstawie stosunku pracy z wyboru w tym samym urzędzie. Uważamy, że idea wprowadzenia tej odprawy bierze się z potrzeby zabezpieczenia tych, którzy tracą pracę, ma stanowić zabezpieczenie na okres jej poszukiwania. Nie może być swego rodzaju gratyfikacją za sprawowanie funkcji wójta, burmistrza czy prezydenta miasta.</u>
          <u xml:id="u-237.5" who="#ZygmuntJakubczyk">Wnosimy poprawkę do art. 1 ust. 2 zmieniającą wielkość krotności najniższego wynagrodzenia. Naszym zdaniem odprawa nie powinna przekraczać kwoty 15-krotnego miesięcznego najniższego wynagrodzenia, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-237.6" who="#ZygmuntJakubczyk">Unia Pracy Klub Parlamentarny głosować będzie za przyjęciem tego projektu ustawy, lecz z uwzględnieniem wniesionej przez nasz klub poprawki. Głosować będziemy w przekonaniu, że spełniamy obowiązek w stosunku do tych, którzy w naszym imieniu i z naszego wyboru stali się pracownikami samorządowymi.</u>
          <u xml:id="u-237.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#JózefZych">Głos zabierze pan poseł Krzysztof Laga, Konfederacja Polski Niepodległej, a następnie pan poseł Zdzisław Pisarek, BBWR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#KrzysztofLaga">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywany dzisiaj projekt zmian w ustawie o pracownikach samorządowych dotyczy spraw niezwykle istotnych właśnie w tym momencie. Otóż niedawno, bo w ostatnią niedzielę, odbyły się wybory samorządowe, w których powtórnie zaznaczyła się orientacja na lewo w elektoracie, jaki stanowi społeczeństwo. Efektem aktu wyborczego są zmiany ilościowe w wielu radach gmin na korzyść centrolewicy.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#KrzysztofLaga">Istotna część działaczy samorządowych - chodzi mi tu głównie o tzw. etatowych członków zarządu - najprawdopodobniej zostanie poza składem organów gmin. Powstaje więc tutaj problem odprawy dla osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy na podstawie wyboru, z którymi najprawdopodobniej zostanie rozwiązany stosunek pracy wraz z upływem kadencji. Zdaniem klubu Konfederacji Polski Niepodległej wydaje się to niezbędne, ponieważ dotychczas przepisy tejże ustawy nie zawierały uregulowań w tej materii.</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#KrzysztofLaga">Dyskusyjny wydaje się tu problem przewidywanej w projekcie odprawy do wysokości 20-krotnego najniższego miesięcznego wynagrodzenia, co w przybliżeniu daje kwotę około 40 mln zł. Jednakże po długiej dyskusji na wspólnym posiedzeniu Komisji: Samorządu Terytorialnego i Ustawodawczej ta górna granica została utrzymana.</u>
          <u xml:id="u-239.3" who="#KrzysztofLaga">Na wzmiankowanym posiedzeniu były również przedkładane propozycje - mówiąc delikatnie - dyskusyjne, np. wliczenie w kwotę odprawy nagród uzyskanych w tym roku przez osoby uprawnione do tej odprawy. Wydaje się, że takie stanowisko jest nie do utrzymania w rzeczowej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-239.4" who="#KrzysztofLaga">Kończąc, klub Konfederacji Polski Niepodległej będzie głosował za projektem ustawy wraz z wnioskiem mniejszości, z uwzględnieniem poprawki zgłoszonej przez posła Budnika z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-239.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#JózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Zdzisław Pisarek, BBWR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#ZdzisławPisarek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny BBWR popiera zmiany w ustawie o pracownikach samorządowych wraz z wnioskiem mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#ZdzisławPisarek">Jest oczywiste, że wójt, burmistrz czy prezydent muszą mieć takie same prawa, jak inni pracownicy samorządowi. Ci, którzy przed czterema laty zostali zabrani przez nurt budowy samorządów, nie mogą pozostać bez jakichkolwiek zabezpieczeń finansowych. Przyznanie 3-miesięcznej rekompensaty finansowej daje możliwość przeorganizowania swojego życia. To, wydaje się, nie powinno podlegać jakiejkolwiek dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-241.2" who="#ZdzisławPisarek">Chcę z tej trybuny podziękować w imieniu klubu BBWR wszystkim tym, którzy aktywnie budowali zręby samorządnej Rzeczpospolitej, a dzisiaj odchodzą do innych zajęć.</u>
          <u xml:id="u-241.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#JózefZych">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-242.2" who="#JózefZych">Obecnie proszę panią poseł sprawozdawcę, aby zechciała ustosunkować się do zgłoszonej poprawki pod kątem, czy kierujemy ją do komisji, czy też jesteśmy w stanie w dniu jutrzejszym przystąpić do jej przegłosowania.</u>
          <u xml:id="u-242.3" who="#JózefZych">Przeanalizowałem ją, oczywiście, i mam na ten temat swoje zdanie.</u>
          <u xml:id="u-242.4" who="#JózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#MariaKurnatowska">Jeśli chodzi o przedstawione poprawki, to jest to praktycznie nowa redakcja dodanego art. 14a, gdyż wnosi ona, iż pracownikowi samorządowemu, zatrudnionemu w ramach stosunku pracy na podstawie wyboru, z którym stosunek pracy uległ rozwiązaniu w związku z upływem kadencji, odwołania go przez organ, który dokonał wyboru, jeśli odwołanie nie nastąpiło z przyczyn, o których mowa w art. 14 - to jest powołanie na Kodeks pracy w art. 14, ust. 1, pkt 1, 3, 4 - przysługuje wynagrodzenie obliczone jako ekwiwalent za urlop wypoczynkowy na czas pozostawania bez pracy przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące. To jest całkowicie nowa redakcja ust. 1. Nie wiem, jak wnieść tu poprawkę, panie marszałku.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#MariaKurnatowska">Natomiast skreśla się wtedy ust. 2 wprowadzanego art. 14a. Można się zgodzić, jeśli chodzi o art. 2, to znaczy to jest jakby uściślenie, że dodaje się, iż ustawa dotyczy także pracowników samorządowych i dodaje się: i uległ rozwiązaniu w związku z upływem kadencji. Choć już jest to w tym artykule zawarte, bo dotyczy pracowników, z którymi stosunek pracy został nawiązany przed dniem 19 czerwca 1994 r.</u>
          <u xml:id="u-243.2" who="#MariaKurnatowska">Jak rozumiem, wnioskodawca mówił o tym, że gdyby nie dodać tego: i uległ rozwiązaniu w związku z upływem kadencji - mogłoby to dotyczyć pracowników poprzednich kadencji. Jednak tu jest wyraźnie zaznaczone, że stosunek pracy zostaje rozwiązany z dniem 19 czerwca 1994 r. Więc nie wiem, czy jest potrzebne jeszcze to uściślenie: i uległ rozwiązaniu w związku z upływem kadencji. Nie umiem w sprawach legislacyjnych się wypowiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#JózefZych">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Sprawa sprowadza się do tego, że pan poseł zaproponował zupełnie inne merytorycznie rozstrzygnięcie. Oczywiście, tę poprawkę komisja mogłaby rozważać tylko z punktu widzenia legislacyjnego. I ta poprawka nadaje się, w moim przekonaniu, do przegłosowania, bo w tym momencie musimy zdecydować się - albo propozycja komisji, albo propozycja pana posła, z tym że jest jedna sprawa: w takiej sytuacji jednak ta poprawka powinna być przeredagowana. Zwracam się więc do pana posła o odwołanie się do zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop. Pan zastosował pewnego rodzaju skrót. Oczywiście, może tak być, ale w Kodeksie pracy i w orzecznictwie mamy wyraźne klauzule prawne, które mówią o zasadach,</u>
          <u xml:id="u-244.2" who="#JózefZych">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#KrzysztofBudnik">Panie Marszałku! Dosłownie w kilku słowach. Na wstępie powołam się na pozytywną opinię pracowników Biura Legislacyjnego, ponieważ tak późno, za co przepraszam, wniosłem tę poprawkę i zgłosiłem tę myśl. Bez opinii fachowców nie ośmieliłbym się tego uczynić. Również prof. Rabska, która była na posiedzeniu komisji, zauważyła tę niekonsekwencję, jednak jej głosu nie uwzględniono w dalszych pracach. Tempo pracy komisji było bardzo duże. Sejm jest za bardzo obciążony różnymi innymi sprawami, równolegle prowadzonymi pracami i dlatego to niejako umknęło uwagi innych członków.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#KrzysztofBudnik">Przepraszam za ten wstęp, ale chciałbym tutaj powołać się na pewne czynności przygotowawcze przed wniesieniem i zgłoszeniem tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-245.2" who="#KrzysztofBudnik">Do czego sprowadza się istota tej poprawki. Jest to przyrównanie i włączenie tych pracowników administracji, jednak publicznej, choć samorządowej, do sytuacji innych pracowników. Nie ma w polskim systemie prawnym takiej grupy zawodowej, która uzyskiwałaby ten szczególny przywilej aż jednorazowej wypłaty 3-krotnego wynagrodzenia. Ministrowie, urzędnicy urzędów wojewódzkich otrzymują to wynagrodzenie płacone miesięcznie, ale za czas pozostawania bez pracy funkcją jest osłona socjalna dla tych osób, a nie szczególna nagroda. Bardzo dziękuję przedstawicielowi Klubu Parlamentarnego PSL, że chce docenić te pierwsze samorządy, ale my tworzymy rozwiązanie systemowe, które będzie zawsze obowiązywać. Tworzenie tego przywileju będzie powodować spoglądanie na inne grupy zawodowe - dlaczego oni mają inaczej, np. rejonowe izby obrachunkowe, kolegia odwoławcze itd. Jest to niekonsekwentne.</u>
          <u xml:id="u-245.3" who="#KrzysztofBudnik">Panie Marszałku! Zgadzam się z panem. Również pracownicy Biura Legislacyjnego zauważyli tę niekonsekwencję przy określaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Jednak użyliśmy takiego samego sformułowania, jakie już funkcjonuje w ustawie o pracownikach samorządowych. Ośmielam się zgodzić z panem marszałkiem, że jest to nieprawidłowe, że jest to mylące sformułowanie, ale takie już funkcjonuje w tej ustawie. Wprowadzanie do tej samej ustawy np. sformułowań z Kodeksu pracy czy z ustawy o rozwiązywaniu stosunku pracy w szczególnych sytuacjach (chodzi o zwolnienia grupowe) już prawidłowych, powodowałoby z kolei powstanie dwóch różnych zapisów mających określać tę samą sytuację faktyczną i prawną. To z kolei wśród interpretatorów ustawy wywołałoby różne kontrowersje.</u>
          <u xml:id="u-245.4" who="#KrzysztofBudnik">Istotą tej poprawki jest art. 14a ust. 1. Punkty 2, 3 i 4 są prostą konsekwencją przyjęcia pkt. 1. Dlatego nie widzę potrzeby szczegółowego uzasadnienia. Nie są odrębne, głosowanie powinno być łączne. Proponuję - mając świadomość, że jest to jednak wybór innej filozofii tej specyficznej osłony socjalnej czy przywrócenia charakteru osłony socjalnej temu świadczeniu - aby pan marszałek, czy Prezydium Sejmu, bodajże zgodnie z art. 43 ust. 1 regulaminu Sejmu, skierował po prostu projekt do komisji, żeby przedyskutować tę sprawę. Bezpośrednio głosować nad tym jest chyba zbyt trudno.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#JózefZych">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-246.2" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Z powodu zarówno wniosku pani poseł sprawozdawcy, jak i autora poprawki, proponuję, abyśmy przyjęli zasadę, że wobec zgłoszenia tej istotnej merytorycznie poprawki projekt kierujemy ponownie do Komisji Samorządu Terytorialnego oraz do Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-246.3" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-246.4" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-246.5" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej o poprawce Senatu do ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw (druki nr 467 i 475).</u>
          <u xml:id="u-246.6" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji panią poseł Wiesławę Ziółkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#WiesławaZiółkowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu połączonych komisji rekomenduję Wysokiej Izbie przyjęcie poprawki Senatu. Jednocześnie przepraszam, gdyż jest to błąd komisji. Przy czym przypominam Wysokiej Izbie, że komisje pracowały o godzinie wpół do drugiej i wpół do trzeciej w nocy. Od strony merytorycznej poprawka ta polega na tym, iż dodaje się do zapisu zamieszczonego w druku sejmowym słowo „oszczędnościowych”, co było też intencją Sejmu. Jest to więc po prostu błąd, nad którym nie ma co dyskutować. Zachęcam Wysoką Izbę, aby o tej godzinie nie dyskutowała, ponieważ przyznaję się — w imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, w imieniu ministra Pazury — że w wyniku licznych poprawek dokonywanych w trakcie prac komisji nad tym właśnie zapisem art. 49 zapomniano wpisać słowo „oszczędnościowych”. Merytorycznie o to i ustawodawcy, Sejmowi również chodziło.</u>
          <u xml:id="u-247.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#JózefZych">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#JózefZych">Nie wiem, czy państwo zauważyliście, do tego apelu przyłącza się także komputer, który przed chwilą przy 5-minutowych oświadczeniach włączał się po 30 sekundach.</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#JózefZych">Przypominam, iż Sejm postanowił o wysłuchaniu w debacie nad tym punktem porządku dziennego 5-minutowych wystąpień w imieniu klubów i kół parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-248.3" who="#JózefZych">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-248.4" who="#JózefZych">Jako pierwszy głos zabierze pan poseł Wiesław Ciesielski, Sojusz Lewicy Demokratycznej, a następnie pan poseł Kazimierz Adamski, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
          <u xml:id="u-248.5" who="#JózefZych">Nie ma pana posła Wiesława Ciesielskiego, proszę więc pana posła Kazimierza Adamskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#KazimierzAdamski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego oświadczam, że będziemy głosowali za przyjęciem poprawki Senatu do art. 40 pkt 2 ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ oraz o zmianie niektórych ustaw. Poprawka Senatu ogranicza odpowiedzialność skarbu państwa za zobowiązania banku krajowego i banków regionalnych, zrzeszających banki spółdzielcze na podstawie tej ustawy, tylko do wkładów oszczędnościowych. Uznajemy, że dotychczasowy niefortunny zapis, nie wyszczególniający dokładnie odpowiedzialności skarbu państwa za zobowiązania banku krajowego i banków regionalnych, był po prostu wypadkiem przy pracy i należy go złożyć na karb trybu pilnego zastosowanego przy opracowaniu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#KazimierzAdamski">Wyrażamy uznanie dla Senatu za wychwycenie tego błędu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#JózefZych">Dziękuję. Tego jeszcze nie było w tej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#JózefZych">Jeszcze pan poseł Mirosław Czech.</u>
          <u xml:id="u-250.2" who="#JózefZych">Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#MirosławCzech">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wbrew temu, co pani poseł Ziółkowska podpowiada, w imieniu klubu Unii Wolności oczywiście popieram poprawkę zgłoszoną przez Senat, gdyż, jak to było tutaj podkreślone, pracowaliśmy długo, intensywnie i zdarzył się wypadek przy pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#JózefZych">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#JózefZych">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-252.2" who="#JózefZych">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-252.3" who="#JózefZych">Do głosowania w tej sprawie przystąpimy w dniu jutrzejszym rano.</u>
          <u xml:id="u-252.4" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Informuję, że mamy ogromne przyspieszenie. Kiedy obejmowałem prowadzenie obrad, zrealizowaliśmy program przewidziany do godz. 19. W tej chwili kończymy. Jest jeszcze jeden punkt, a obrady zaplanowaliśmy do godz. 23.30. Szybciej skończymy.</u>
          <u xml:id="u-252.5" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej oraz Komisji Ustawodawczej o poprawkach Senatu do ustawy o własności lokali (druki nr 451 i 460).</u>
          <u xml:id="u-252.6" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji pana posła Józefa Kalisza.</u>
          <u xml:id="u-252.7" who="#JózefZych">Nie ma pana posła.</u>
          <u xml:id="u-252.8" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! W tym stanie rzeczy w wyniku przyspieszenia musimy przełożyć ten punkt porządku dziennego. Ale, jak mi powiedział pan marszałek Aleksander Małachowski, nie będzie z tego powodu tragedii, ponieważ wielu posłów wybiera się na imieniny Wandy.</u>
          <u xml:id="u-252.9" who="#JózefZych">Na tym kończymy rozpatrywanie punktów porządku dziennego w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-252.10" who="#JózefZych">Proszę o komunikaty.</u>
          <u xml:id="u-252.11" who="#JózefZych">Nie ma komunikatów.</u>
          <u xml:id="u-252.12" who="#JózefZych">Przystępujemy do wysłuchania oświadczeń poselskich.</u>
          <u xml:id="u-252.13" who="#JózefZych">Informuję, że w celu złożenia oświadczenia zgłosił się pan poseł Ryszard Faszyński z Unii Pracy.</u>
          <u xml:id="u-252.14" who="#JózefZych">Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#RyszardFaszyński">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Przed dwoma tygodniami przy pierwszym podejściu do „Strategii dla Polski” zarysował się wyraźny spór między koalicją a opozycją, czy był to ruch związany z wyborami samorządowymi, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#RyszardFaszyński">Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej wówczas bardzo radykalnie odcinał się od takiego poglądu. Tym niemniej, jako przedstawiciela opozycji nie dziwi mnie, że pan poseł Borowski, przemawiając dzisiaj w imieniu klubu SLD na temat „Strategii dla Polski”, zaczął od tematu wyborów samorządowych. I chciałbym w trybie oświadczenia — jako że uznajemy w Unii Pracy, że tematyka wyborów samorządowych nie ma i nie powinna mieć nic wspólnego ze „Strategią dla Polski” — odnieść się do nieprawdziwej tezy, jakoby krytycy z lewa, jak sądzę, dotyczyło to naszego klubu w tym Sejmie, zostali skazani w wyniku tych wyborów na polityczny niebyt. Postaram się w miarę dokładnie zacytować pana posła Borowskiego: Poza nielicznymi wypadkami, gdy poszli do wyborów w koalicji z SLD.</u>
          <u xml:id="u-253.2" who="#RyszardFaszyński">Otóż prawda jest taka, że najwyższy udział radnych Unii Pracy jest w woj. włocławskim - 13%, gdzie nie tylko nie szliśmy w koalicji z SLD, ale pozostawaliśmy w bardzo ostrym sporze, w sporze na granicy kultury politycznej. I w związku z tym nie jest prawdą, że to koalicja z SLD nam pomagała. Można by odwrócić tę sytuację i odpowiedzieć panu Borowskiemu, że być może dlatego w wielu okręgach wynik Unii Pracy nie jest satysfakcjonujący, że zbyt delikatnie odnosiliśmy się do klubu SLD. Nie chcąc jednak wysuwać tak daleko idących wniosków, chciałbym zwrócić się do pana Borowskiego, żeby również ściślej trzymał się faktów.</u>
          <u xml:id="u-253.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#JózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#JózefZych">Do złożenia oświadczenia poselskiego zgłosił się także pan poseł Krzysztof Budnik.</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#JózefZych">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#KrzysztofBudnik">Panie marszałku, przepraszam, że mimo później pory przed chwilą zgłosiłem się do złożenia oświadczenia, ale poruszyła mnie sprawa, która ma swój wstępny finał w dniu dzisiejszym. Chodzi mi o tryb pracy Wysokiej Izby nad ustawą o restrukturyzacji przemysłu cukrowego.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#KrzysztofBudnik">Otóż na poprzednim posiedzeniu Sejmu odbyło się pierwsze czytanie tego projektu ustawy. Jest to projekt rządowy, nie rozpatrywany w trybie pilnym, i poselski. Przy czym zawiadomienie zostało nam doręczone po godz. 12 do skrzynek w dolnej palarni, a posiedzenie rozpoczynało się, o ile pamiętam, o godz. 14. Frekwencja była bardzo niska, gdyż niewielu posłów dowiedziało się o tym posiedzeniu Komisji Przekształceń Własnościowych. Zawiadomienie to było podpisane nie przez przewodniczącego którejkolwiek z trzech komisji, ale w zastępstwie przez jednego z pracowników Kancelarii Sejmu i pierwsze czytanie na posiedzeniu komisji projektu ustawy, jak podkreślano, decydującej o polskim rolnictwie czy przemyśle okołorolniczym, sprowadziło się do sprawozdania przedstawiciela rządu oraz posła sprawozdawcy projektu poselskiego. Po czym musieliśmy opuścić salę, gdyż inna komisja miała ją zająć (chodziło chyba o ustawy spółdzielcze). Następnie podkomisja pracowała w środę, w czwartek, w piątek i w sobotę, a więc w dniach tuż przed kampanią wyborczą. To uniemożliwiło posłom nie będącym członkami tej podkomisji, do których ja się zaliczam, a okazywałem swoje zainteresowanie pracami nad tą ustawą, udział w pracach tej komisji. W dniu dzisiejszym — może zdążę jeszcze na to posiedzenie — rozpoczęto o godz. 20 posiedzenie połączonych komisji nad sprawozdaniem już z dorobku podkomisji, przy czym miało ono miejsce w trakcie debaty sejmowej, w sytuacji, gdy również inne komisje pracowały.</u>
          <u xml:id="u-255.2" who="#KrzysztofBudnik">Nasz wniosek, złożony nie tylko w imieniu posłów Unii Wolności, aby przewodniczący zwrócił się do Prezydium Sejmu, aby zezwoliło ono na złożenie sprawozdania do 24 czerwca - chcę tu przypomnieć, że Prezydium Sejmu, mimo że nie jest to tryb pilny, termin wyznaczyło na 23 czerwca - nie został uwzględniony. Pan przewodniczący przed zarządzeniem głosowania nie udzielał głosu kolejnym posłom, którzy chcieli wnieść dodatkową argumentację, dlaczego nie należy o godz. 20 w dniu dzisiejszym przeprowadzać prac komisji nad tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-255.3" who="#KrzysztofBudnik">Przepraszam za te słowa, ale wydaje mi się, że powoli przekraczamy pewną granicę racjonalnego tworzenia prawa, że narzucając taki ogrom prac i prowadząc je w takim tempie, nie uznając argumentacji, żeby przesunąć o jeden dzień normalną pracę w komisji, by wszyscy posłowie zainteresowani mogli wziąć w niej udział, naruszamy chyba dobre obyczaje parlamentarne, tak jak ja je odczytywałem wcześniej będąc jedynie wyborcą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie, Prezydium Sejmu reagowało zawsze, gdy było informowane o tym, iż posiedzenia komisji są zwoływane niezgodnie z regulaminem Sejmu, z naruszeniem terminów, i zawsze będzie w takich sytuacjach reagować. W odniesieniu do tej sprawy chciałbym dodatkowo wyjaśnić, iż Prezydium Sejmu nie podzieliło poglądu rządu oraz Rady Legislacyjnej przy prezesie Rady Ministrów w sprawie nadania projektowi klauzuli pilności już po wniesieniu do Sejmu. Przyjęliśmy wykładnię regulaminu Sejmu, zgodnie z którą rząd może nadać klauzulę pilności tylko w momencie kierowania projektu do Sejmu, bo to w sposób istotny utrudnia pracę. Gdybyśmy przyjęli inną interpretację, to projekt musiałby wrócić do Prezydium Sejmu, trzeba by było znów ustalić terminy, a to doprowadziłoby do różnych zawiłości regulaminowych.</u>
          <u xml:id="u-256.2" who="#JózefZych">Chcemy, aby praca odbywała się w trybie oczywiście możliwie przyspieszonym, ale nie pilnym. Na to zagadnienie Prezydium Sejmu zwraca rządowi uwagę, bo to nie tylko Izbie, ale przede wszystkim Prezydium Sejmu ogromnie utrudnia zaplanowanie działalności, o czym świadczą sygnały i protesty komisji. Toteż jesteśmy za racjonalizowaniem postępowania i za tym, aby właśnie takiego tempa nie było, bo to odbija się na aktach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-256.3" who="#JózefZych">Na tym zakończyliśmy oświadczenia poselskie.</u>
          <u xml:id="u-256.4" who="#JózefZych">Zarządzam przerwę w obradach do dnia 24 czerwca do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-256.5" who="#JózefZych">Dziękuję. Dobranoc.</u>
          <u xml:id="u-256.6" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 22 min 47)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>