text_structure.xml 571 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą wicemarszałkowie Józef Zych, Henryk Bąk i Dariusz Wójcik)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Na sekretarzy powołuję panów posłów Piotra Wójcika i Mariusza Grabowskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pan poseł Piotr Wójcik.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#WicemarszałekJózefZych">Powracamy do rozpatrzenia punktu 10 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o monopolu tytoniowym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#WicemarszałekJózefZych">Kontynuujemy wystąpienia klubowe.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pani poseł Bogumiła Boba, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Piotr Krutul, Porozumienie Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełBogumiłaBoba">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przed wojną był w Polsce monopol tytoniowy i spirytusowy i był on źródłem dochodu narodowego. Monopol na wyroby tytoniowe chroni rodzimego producenta, czyli w chwili obecnej daje utrzymanie ok. 110–120 tys. rodzin w Polsce, a więc nie pójdą oni na bezrobocie. Są to oczywiście głównie rolnicy. Oni właśnie stanowią ok. 110 tys. Jeżeli będziemy sprowadzać tytoń już przygotowany, tylko do konfekcjonowania w Polsce, to przy obecnym postępie techniki damy pracę garstce ludzi w Polsce, a zwiększymy rynek pracy plantatorom i producentom zagranicznym. Podatki z importu dadzą wpływ do budżetu, ale nie da to rynku pracy polskim rolnikom i producentom. Nasz tytoń wzbogacony maksymalnie do 30% obcym, lepszym tytoniem ma wystarczającą jakość. Import gotowych papierosów byłby wystarczający w zakresie 7–10%. W chwili obecnej, według pracowników Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, import papierosów do Polski okresowo wynosi do 99% i jest to import nielegalny. Banderolowanie jest także bardzo drogie. Po co więc to robić, jeżeli możemy wytwarzać to sami i dać rynek pracy ludziom, a przez to zapewnić utrzymanie rodzin.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełBogumiłaBoba">Jestem przeciw paleniu, a szczególności paleniu w okresie gojenia złamań. Nie wiem, czy państwu wiadomo, że palenie tytoniu w okresie gojenia złamań ma najtragiczniejszy wpływ. Najlepiej to zobaczyć, kiedy stosuje się najlepsze, najnowocześniejsze środki w okresie gojenia u palącego pacjenta, odstawia mu się papierosy i obserwuje się gojenie przy nie zmienionym leczeniu. Gojenie poprawia się znakomicie. Wobec tego nie występuję tutaj jako obrońca palenia papierosów, ale jeżeli Polaków nie da się oduczyć - a przymusem nie da się oduczyć - palenia, to przynajmniej niechże to źródło pieniędzy, jakie tkwi w produkcji papierosów, da rynek pracy i źródło utrzymania polskim rodzinom, a nie będzie wspomagało tylko rynek pracy na Zachodzie.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#PosełBogumiłaBoba">Kto sam siebie nie chroni, ten, proszę państwa, nie będzie wzbudzał szacunku wśród innych. Jeżeli będziemy wspomagali innych, bogatych, będziemy działali na szkodę własnego kraju, to automatycznie okazujemy, że nie potrafimy myśleć logicznie.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#PosełBogumiłaBoba">Konsumpcja alkoholi i używek jest funkcją ubóstwa. W Stanach Zjednoczonych okazało się, że spożycie używek: alkoholu i tytoniu najbardziej zmniejszyło się w momencie, kiedy przekroczono próg ubóstwa i kiedy zostały wprowadzone samochody. Musimy więc dążyć do tego, żebyśmy byli bogatsi, i przez to zmniejszyć spożycie alkoholu i innych używek.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Piotr Krutul, Porozumienie Ludowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Krzysztof Tchórzewski.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Pan poseł Krutul jest nieobecny.)</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#WicemarszałekJózefZych">Czy jest pan poseł Krzysztof Tchórzewski?</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#WicemarszałekJózefZych">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Parlamentarny Klub Porozumienia Centrum uznaje potrzebę pilnego uregulowania problematyki przemysłu tytoniowego i upraw tytoniu. Po analizie przedstawionego poselskiego projektu ustawy uważamy, że zawiera on wiele mankamentów i niedoskonałości, zarówno merytorycznych, jak i sformułowań. Stoimy na stanowisku, że proponowane w nim rozwiązania winny być poddane gruntownej weryfikacji, szczególnie w zakresie zapewnienia ingerencji monopolistycznych tylko tam, gdzie jest to rzeczywiście niezbędne. Budując gospodarkę rynkową musimy interwencjonizm zredukować do minimum. Jednocześnie sytuacja ekonomiczna zarówno plantatorów tytoniu, jak i rodzimego przemysłu tytoniowego robi się coraz trudniejsza, a nawet tragiczna. Tak więc zarówno ze względu na dochody skarbu państwa, jak i na sytuację polskiego przemysłu tytoniowego i jego plantatorów, przyjęcie nowych rozwiązań staje się bardzo pilne.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Zgłaszając poniższe uwagi do projektu uważamy, że winien on być gruntownie przepracowany w komisji.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">W zakresie rozwiązań licencyjnych uważamy, że wiele zapisów winno być złagodzonych. Przede wszystkim uważamy, że zbędne jest licencjonowanie handlu, a nawet może to wywołać skutki negatywne, zwłaszcza korupcyjne. Znamy to z niedawnej przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Proponujemy zmianę rozwiązań artykułów początkowych, aby projekt spełniał ustawowe wymogi spółki skarbu państwa. Zarząd należy wzmocnić przynajmniej do dwóch przedstawicieli nauki, traktując ich jako reprezentantów konsumentów, oraz zmniejszyć do dwóch przedstawicieli Związku Plantatorów.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">W art. 4 należy wykreślić zwrot: „oraz hurtowy obrót krajowy gotowymi produktami tytoniowymi”, wychodząc ze wcześniejszych założeń.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">W art. 4 i 11 wyraźnie należy określić, kto jest jednostką nadrzędną dla tej spółki, bo jeśli jest to spółka kodeksu handlowego, to winna mieć radę nadzorczą spełniającą te zadania.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">W art. 8 w pkt. 2 po słowie: „ochrona” wpisać: „konsumenta z zachowaniem”. Jest to szczególnie ważne, ponieważ w całym projekcie nie rozważa się tego, komu ten przemysł tytoniowy i ten monopol organizowany ma dostarczać produkt, a więc mimo że jest to używka, to służy konsumentowi, który płacąc ma prawo wymagać szczególnej jakości.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">W art. 8.1 pkt 6 słowo „wnioskowanie” należy zamienić na „opiniowanie”, ponieważ cła i opłaty należą do polityki finansowej państwa i powoduje to konieczność ograniczenia monopolu w tym zakresie. W tym samym artykule należy wykreślić pkt 8 ppkt 2, jako konsekwencje zmian w art. 4, oraz w pkt. 10 należy wykreślić ppkt a, ponieważ jeśli chodzi o dodatkową organizację organów kontroli, to w tym momencie monopol wyręczałby izb skarbowe.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Art. 10 należy wykreślić jako kontynuację zmiany w art. 4.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Art. 10.1 powinien być dokładnie i szczegółowo przepracowany, ponieważ ze względów także korupcyjnych warunki odmowy licencji muszą być precyzyjnie określone.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">W art. 11. 2 ppkt 1 po słowie: „wpływów” dodać: „poprzez uruchomienie preferencyjnych kredytów”. Zmiana jest skutkiem refleksji, że jeszcze kilka lat temu rozdawnictwo środków „położyło” całą naszą gospodarkę. W tym podpunkcie po słowie: „przedsiębiorstw” dodać: „i stymulację eksportu”. Natomiast w ppkt. 4 po słowie: „od wpływów” wykreślić i dodać nowy zwrot: „na kampanię antynikotynową oraz leczenie odwykowe”. Takie skierowanie sporej części dochodów uzasadniamy tym, że zdrowie społeczeństwa jest ważniejsze od wpływów do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Art. 12 należy wykreślić, ponieważ jest on powtórzeniem zapisów art. 8.1.8. W art. 12.2 po słowie: „będą” wpisać: „wszystkim”. Jest to związane z tym, że jeśli ktoś spełni warunki, należy mu umożliwić korzystanie z ustawy. Oprócz tego nie przez zarząd, ale w ustawie winny być szczegółowo określone warunki uzyskiwania licencji.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Art. 17 należy wykreślić ze względu na jego postulatywny charakter, natomiast rozważyć możliwość zmian w ustawach podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Art. 17. 1 należy wykreślić, ponieważ ma on charakter wniosku.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Rozdział VI, który mówi o szczegółowo rozbudowanej kontroli, winien być wykreślony, ponieważ jest on zbyt szczegółowo uzasadniony i określony, a kontrola została już wcześniej ujęta w art. 8.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Art. 21 należy wykreślić, ponieważ nie stosuje się dwukrotnie kar za to samo przewinienie.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">W art. 23 należy wykreślić od słowa: „i obrót” do końca zdania i wpisać: „wyrobów tytoniowych i upraw tytoniu”.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#PosełKrzysztofTchórzewski">Zdaniem Klubu Parlamentarnego Porozumienia Centrum w projekcie jest wiele mankamentów, które należałoby w komisji przynajmniej głęboko rozważyć. Przedstawiając te uwagi, Parlamentarny Klub Porozumienia Centrum proponuje skierowanie projektu ustawy do komisji.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Kazimierza Barczyka, „Ruch dla Rzeczypospolitej”. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Stefan Pastuszewski, Chrześcijańska Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełKazimierzBarczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego „Ruch dla Rzeczypospolitej”chciałem przedstawić generalne uwagi wspólne dla obu projektów ustaw o monopolu tytoniowym i spirytusowym. Przedłożone projekty stanowią propozycję niezwykle istotną z punktu widzenia interesów państwa. Są jednym z niezbędnych elementów pożądanego w tym zakresie interwencjonizmu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełKazimierzBarczyk">W warunkach gospodarki rynkowej, przy założeniu daleko idącej decentralizacji władzy, w gestii państwa muszą jednak pozostać pewne obszary działania, mające charakter strategiczny dla funkcjonowania całości. Należą do nich przede wszystkim: polityka międzynarodowa, obronność kraju, polityka monetarna, kształtowanie ustroju wewnętrznego — zarówno struktur, jak i kompetencji — oraz stymulowanie rozwoju gospodarczego i społecznego przez prowadzenie polityki podatkowej i zapewnienie stałych (stabilnych) źródeł dla budżetu państwa. Podzielając pogląd, że państwo w warunkach gospodarki rynkowej nie powinno realizować funkcji reglamentacyjnych, należy przyjąć stosowanie określonych wyjątków. Należy do nich monopol państwa spirytusowy i tytoniowy.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#PosełKazimierzBarczyk">Osobnego potraktowania wymaga projekt ustawy o monopolu tytoniowym. Projekt ten w zasadzie jest nie tyle projektem aktu prawnego, ile zbiorem założeń, które - według autorów - winny dotyczyć zasad funkcjonowania monopolu tytoniowego.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#PosełKazimierzBarczyk">Zbyt ogólnikowe, hasłowe sformułowania, wybiórcze potraktowanie zakresu przedmiotowego planowanej regulacji powodują, że projekt ten musi zostać w całości przekomponowany i wydaje się zasadne, aby nowy, konkretny projekt konweniował z projektem ustawy o monopolu spirytusowym w zakresie merytorycznego sposobu ujęcia zagadnień, jak i techniki legislacyjnej. Do podstawowych niedomogów tego projektu zaliczyć należy również bardzo schematyczne, wielokrotne odsyłanie do aktów wykonawczych. Przyjęcie takiej techniki legislacyjnej jest możliwe do zastosowania pod warunkiem precyzyjnego określenia obszarów i zagadnień oraz podmiotów upoważnionych do wydawania aktów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#PosełKazimierzBarczyk">Również dookreślenia wymagają wzajemne relacje podmiotów, które byłyby zmuszone współpracować ze sobą w ramach monopolu. Istotne jest bardziej precyzyjne określenie pozycji i roli państwa oraz jego organów wobec tworzonego monopolu. Dlatego też należy w trybie pilnym odesłać projekt ustawy o monopolu tytoniowym do ponownego opracowania w komisji w takim terminie, aby we wczesnych miesiącach jesiennych oba projekty ustaw mogły być rozpatrzone w drugim czytaniu i uchwalone przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#PosełKazimierzBarczyk">Należy się zastanowić nad wkomponowaniem dotychczasowego udziału kapitału zagranicznego w produkcji papierosów, który jest znaczny. Interes państwa również musi być w tym przypadku zabezpieczony, tak aby produkowane w Polsce papierosy firm zachodnich nie miały konkurencji w imporcie papierosów tych samych firm po zaniżonych cenach. Często jest to efekt przemytu. Wzorce monopolu funkcjonują w wielu rozwiniętych krajach świata. Również nasze doświadczenia wyniesione z II Rzeczypospolitej wskazują na zasadność takich rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#PosełKazimierzBarczyk">Dla Klubu Parlamentarnego „Ruch dla Rzeczypospolitej” argumentami przemawiającymi za wprowadzeniem monopolu państwa w tych dziedzinach są:</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#PosełKazimierzBarczyk">— konieczność zapewnienia stałych i znacznych wpływów finansowych do budżetu państwa;</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#PosełKazimierzBarczyk">— kontrola ilości i jakości używek, którymi są spirytus i tytoń oraz ich wyroby i wprowadzenie ich do obrotu;</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#PosełKazimierzBarczyk">— kontrolowany dopływ na rynek krajowy tych asortymentów z innych państw, które promują eksport swoich wyrobów;</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#PosełKazimierzBarczyk">— przeciwdziałanie tendencjom „aferalnym”, które w ostatnich latach miały miejsce w tych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#PosełKazimierzBarczyk">Należy stwierdzić, że projekt ustawy o monopolu spirytusowym jest projektem dopracowanym, wewnętrznie spójnym, buduje szczelny system działania monopolu.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#PosełKazimierzBarczyk">Klub Parlamentarny „Ruch dla Rzeczypospolitej”, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, opowiada się generalnie za wprowadzeniem na zasadzie wyjątku monopolu tytoniowego i spirytusowego.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Stefan Pastuszewski, Chrześcijańska Demokracja. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Sielańczyk, Unia Polityki Realnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełStefanPastuszewski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Projekt ustawy o monopolu tytoniowym jest długo oczekiwaną próbą rozwiązania problemu ogromnych strat budżetu z tytułu utraty dochodów z handlu tytoniem. Wymknięcie się kontroli nad obrotem wyrobami tytoniowymi naraziło państwo na ogromne straty. Korzyści odnieśli handlarze, spółki i firmy, które w ten sposób osiągnęły kolosalne zyski, w większości wyjęte spod opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełStefanPastuszewski">Sytuacja taka, bardzo zbliżona do sytuacji związanej z nielegalnym importem alkoholi, benzyny i innych towarów, określana była potocznie jako afera tytoniowa. Bulwersuje ona społeczeństwo, które oczekuje stworzenia skutecznej tamy dla nielegalnego i niemoralnego procederu.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełStefanPastuszewski">Efekty finansowe kontroli nad obrotem wyrobami tytoniowymi są ogromne, o czym wiedzą doskonale wszyscy. Wiedziano o tym również w Polsce okresu międzywojennego, jako że monopol tytoniowy wprowadzony został w 1922 r., a spirytusowy w dwa lata później. Te dwa rodzaje wyrobów dawały aż czwartą część dochodów skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#PosełStefanPastuszewski">Pomimo że jako Chrześcijańska Demokracja popieramy ideę monopolu państwa na wyroby tytoniowe, spirytusowe i nawet handel paliwami, sceptycznie odnosimy się do propozycji utworzenia spółki o nazwie „Monopol Tytoniowy”. Prace nad skutecznym i efektywnym monopolem państwowym nie powinny raczej być prowadzone za pośrednictwem wyodrębnionej spółki skarbu państwa zajmującej się tym zagadnieniem. Naszym zdaniem znacznie skuteczniejsza, a przede wszystkim bardziej wiarygodna byłaby działalność polegająca na współpracy międzyresortowej, na przykład można byłoby stworzyć stałą komisję rządową do spraw monopolu tytoniowego państwa czy, jak proponuje KPN, holding powierniczy. Ta ostatnia forma jest bardzo interesującą, nowoczesną formą monopolu państwowego. Nasuwa się wspomnienie bowiem o niechlubnej firmie o nazwie „Ponal”, która jako monopolista opanowała handel alkoholem. Przedsiębiorstwo to okazało się wielkim nieporozumieniem. W sklepach wywieszki „cesja Ponal” szybko zniknęły z oczu klientów.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#PosełStefanPastuszewski">Odnoszę wrażenie, że w projekcie tylko częściowo dba się o interesy budżetu. Znaczniej bardziej wyeksponowany został interes plantatorów i producentów tytoniu produkujących zresztą kiepskiej jakości tytoń i wyroby tytoniowe, najbardziej szkodliwe jego odmiany.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#PosełStefanPastuszewski">A oto kilka szczegółowych uwag odnośnie do projektu. Jeżeli chodzi o liczby, to w wypadku składu zarządu „Monopolu Tytoniowego”, spółki skarbu państwa, preferuje się przedstawicieli przedsiębiorstw tytoniowych i plantatorów tytoniu. Reprezentacje ministra finansów i ministerstwa rolnictwa, obydwie jednoosobowe, są tu tylko symboliczne. Nie zostało bliżej określone przedstawicielstwo nauki w zarządzie tej instytucji. Licencje udzielane przez monopol wydawane mogą być na bliżej nie sprecyzowanych warunkach. Zrodzi to możliwość powstania nadużyć w tym zakresie. Dyskusyjna jest również sprawa wydawania banderolek producentom i importerom. Idea banderolek jest niewątpliwie atrakcyjna, lecz wiąże się to z potencjalnym fałszowaniem ich.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#PosełStefanPastuszewski">Sprawozdania z działalności mają być składane w tej spółce raz do roku. Wydaje się, że nie będzie możliwości, by państwo na bieżąco ingerowało w działalność spółki. Ustalenie marży handlowej przy jednoczesnym ograniczeniu wydawania licencji wpłynie na podniesienie cen wyrobów tytoniowych o 30–50%.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#PosełStefanPastuszewski">Mimo tych uwag przedstawiony projekt zasługuje jednak na skierowanie do szczegółowej analizy w komisjach branżowych Sejmu. Chociaż nie do końca zgadzamy się z ideą powołania odrębnej spółki skarbu państwa, wnosimy o szczegółową analizę tej koncepcji, dostosowanie jej do potrzeb budżetu państwa. Być może komisja do spraw monopolu czy właśnie ów urząd powierniczy, holding powierniczy - bardzo nowoczesna i interesująca forma, będą bardziej skuteczne i będą bardziej odpowiadać wymogom rynkowym i zasadom, jakie obecnie są wprowadzane do polskiej ekonomiki.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#PosełStefanPastuszewski">Ostatecznie Klub Poselski „Chrześcijańska Demokracja” głosować będzie za skierowaniem projektu do komisji.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Jako ostatni w imieniu klubu głos zabierze pan poseł Andrzej Sielańczyk z Unii Polityki Realnej.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Potem przejdziemy do wystąpień indywidualnych. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jacek Łochowski z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Już dawno sformułowano zasadę gospodarczą, że konkurencja to jest piękna rzecz, ale jedynie efektywny jest monopol. Jeżeli nie ma się przeciwników gospodarczych, wtedy zyski są pewne. Dotyczy to również tworzenia monopoli państwowych.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Może powiem wcześniej to, co powinno być powiedziane przy omawianiu monopolu spirytusowego. Pierwsze państwo, które wprowadziło monopol, to carska Rosja, wprowadzono tam monopol na wódkę. Dzięki temu Rosja stała się najbardziej zapijaczonym krajem. Zostało tak do dzisiaj. Ponieważ część terytorium Polski miała przyjemność być kiedyś pod zarządem Rosji, ten nawyk pozostał i w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Dlatego że jeżeli organizacja państwowa ma jakieś nie kontrolowane zyski z jakiejś działalności gospodarczej, uczyni wszystko, żeby te zyski były jak największe. Idziemy tą drogą, w porządku.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Kilka uwag na temat projektu ustawy o monopolu tytoniowym.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#PosełAndrzejSielańczyk">W art. 2.1. mówi się o tym, iż najwyższą władzą „Monopolu Tytoniowego” jest zarząd, w skład którego wchodzą pewne podmioty.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Weźmy pod uwagę dalsze artykuły, na przykład art. 7, w którym mówi się o tym, że zarząd monopolu w ciągu pierwszego miesiąca sprawowania swej funkcji opracuje 5-letni program rozwoju branży tytoniowej... itd.; art. 8, w którym mówi się, że podstawowym celem działania monopolu jest ochrona interesów plantatorów tytoniu oraz producentów wyrobów tytoniowych. Co uzyskujemy w efekcie przy takiej konstrukcji prawnej? Okazuje się, że jest to działalność trustowa mająca na celu li tylko dobro potencjalnego producenta tytoniu w Polsce. A przecież najistotniejszą, że tak powiem, częścią rynku nie jest producent, nie jest handlowiec, tylko jest konsument.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#PosełAndrzejSielańczyk"> Każda działalność, w której przyjmuje się inny punkt odniesienia, jest niezwykle trudna do akceptacji i niczego nie wnosi. Przynosi to szkodę obywatelowi. W tym ujęciu prawnym, które mamy w projekcie tej ustawy, największym złem w działalności handlowo-produkcyjnej tegoż monopolu jest właśnie klient, którego interesów nie bierze się w ogóle pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Inna jeszcze sprawa. Chciałbym powiedzieć jedno zdanie na temat art. 10.1. ppkt b, na temat zabierania licencji. Nie chcę nic mówić na temat tego, że te licencje są, że licencjonowanie to nie jest najlepszy pomysł, że są inne znacznie lepsze rozwiązania w tej kwestii, no, ale proszę bardzo. Kiedy na przykład może monopol zabrać, odmówić udzielenia licencji? Na przykład wtedy, kiedy sieć hurtowa sprzedaży zapewnia prawidłowe zaopatrzenie rynku. Ciekaw jestem, czy monopol powoła instytuty naukowe, które będą badały, czy sieć hurtowa sprzedaży zapewnia prawidłowe zaopatrzenie rynku, bo inaczej skąd taki wniosek. Być może pozostawić by to należało po prostu rynkowi. Rynek sam ustali, czy jest zaopatrzony czy nie. Jeżeli pojawią się braki, ktoś będzie widział w tym interes, to sobie otworzy hurtownię i będzie zaopatrywał rynek znacznie lepiej niż monopol.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Klub Poselski Unii Polityki Realnej stoi na stanowisku, że ten projekt powinien trafić do komisji sejmowej, ale zasady tworzenia tego monopolu powinny być bardzo zmienione.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Pana posła Żochowskiego bardzo przepraszam, nastąpiło istotne zniekształcenie jego nazwiska na skutek złego zapisu. Obecnie wystąpi oczywiście pan poseł Ryszard Jacek Żochowski z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moje wystąpienie będzie troszkę nietypowe, bo na temat monopolu powiem właściwie niedużo. 31 października 1991 r. Senat Rzeczypospolitej Polskiej przyjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o przeciwdziałaniu ujemnym skutkom używania tytoniu, pisząc m.in., że nowotwory występują 10-krotnie częściej u palących, koszt operacji raka płuc wynosi ok. 100 tys. dolarów. W Polsce z powodu chorób odtytoniowych umiera co 5 minut jeden człowiek, a więc około 300 osób dziennie, około 100 tys. osób w skali rocznej. W takiej sytuacji, świadomi zagrożeń, jakie niesie monopolizacja jakiegokolwiek rynku, uważamy, że w wypadku handlu wyrobami przemysłu tytoniowego wprowadzenie monopolu państwowego uporządkuje rynek tytoniowy oraz zapewni realizowanie działań, które poza ewidentnymi korzyściami fiskalnymi będą miały na celu maksymalne zabezpieczenie interesów społecznych. Dokonać tego można będzie zarówno za pomocą centralnej polityki cenowej, jak i preferowania produktów o najmniejszej szkodliwości zdrowotnej, wymuszania odpowiednich badań naukowych ukierunkowanych na opracowanie i rozwój produkcji wyrobów o najmniejszej szkodliwości i eliminowania wyrobów o dużej toksyczności.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">Popierając w pełni przekazanie projektu ustawy do komisji, przedstawiam formalny wniosek o zmianę art. 11 proponowanej ustawy przez nadanie mu treści: „Ustala się stałą marżę handlową w wysokości 25% od ceny detalicznej od wszystkich wyrobów tytoniowych” oraz odpowiednio art. 11.1. przez dodanie lit. d o następującej treści: „5% — dla wojewódzkich wydziałów zdrowia z przeznaczeniem na środki specjalne”.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Palenie tytoniu stanowi w chwili obecnej największy pojedynczy, możliwy do prewencji czynnik zagrożenia zdrowia populacji polskiej. Nabiera to szczególnego znaczenia w sytuacji, w której katastrofalny stan zdrowotny społeczeństwa polskiego ulega dalszemu pogorszeniu. Obserwujemy zdumiewający, choć tragiczny w swej wymowie, wzrost umieralności oraz skrócenie oczekiwanej długości życia, głównie u osób w wieku średnim. Epidemia chorób wynikających z palenia tytoniu stanowi faktyczne zagrożenia dla bytu biologicznego narodu, sięgając nawet do pokolenia tych poczętych, choć jeszcze nie narodzonych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">W świetle obecnej wiedzy medycznej nie budzi żadnej wątpliwości fakt, że głównymi chorobami tytoniowymi, odpowiedzialnymi za zwiększoną umieralność są choroby układu krążenia, nowotwory złośliwe, w tym głównie płuc, przewlekłe choroby dróg oddechowych. W tej sytuacji szczególnej wymowy nabiera fakt, że w Polsce, w odróżnieniu od innych wysoko uprzemysłowionych krajów świata, obserwuje się ciągłą tendencję do zwiększania zużycia wyrobów tytoniowych, z wyraźnie nasiloną tendencją zwyżkową wśród kobiet oraz młodszych grup wiekowych, w tym dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">W 1985 r. Polska ze swoim średnim spożyciem papierosów na dorosłego mieszkańca - 3330 sztuk, znajdowała się w ścisłej czołówce tabeli świata, wyprzedzana jedynie przez Cypr, Kubę i Grecję, gdy np. we Francji wypalano 2400 papierosów, w Związku Radzieckim - 2170, w Szwecji - 1660. Wiąże się to logicznie ze wzrostem sprzedaży papierosów, który z 22 mld w 1949 r. wzrósł do 101 mld w 1987 r., tj. prawie pięciokrotnie.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">Osobnego podkreślenia wymaga fakt, że 95% asortymentu stanowią papierosy produkcji krajowej, które charakteryzują się dużą zawartością substancji szkodliwych. Średnie stężenie ciał smołowatych, nikotyny, tlenku węgla, cyjanowodoru i kadmu w tych papierosach należy do najwyższych na świecie, co powoduje, że w wielu krajach żadna z polskich marek papierosowych nie byłaby dopuszczona do sprzedaży. W tej sytuacji, z medycznego punktu widzenia, nie znajduje żadnego uzasadnienia ochrona obecnej polskiej produkcji i ograniczanie importu znacznie mniej szkodliwych papierosów uznanych firm zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">Przełożenie tych danych na język zdrowia polskiego społeczeństwa jest zaiste zatrważające, szczególnie dotyczy to papierosów o wysokiej szkodliwości, więc, niestety, papierosów produkowanych w kraju. W Polsce są ponad 3 mln osób z nadciśnieniem tętniczym, 1 mln z chorobą niedokrwienną serca. Każdego roku blisko 100 tys. osób doznaje zawału serca, z tego 40% umiera w ciągu roku; 65 tys. osób ulega udarowi mózgu, spośród których w ciągu roku umiera ponad 60%. Poziom umieralności ogólnej mężczyzn należy do najwyższych, jest około dwukrotnie wyższy aniżeli w Szwecji czy Holandii. Jeszcze większe różnice występują w wypadku chorób układu krążenia, gdzie umieralność w Polsce jest trzykrotnie wyższa aniżeli we Francji czy Szwajcarii, a w wypadku kobiet nawet czterokrotnie.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">Podobnie przerażająco wyglądają wyniki analizy epidemiologicznej zależności pomiędzy paleniem tytoniu a umieralnością na tytoniozależne nowotwory złośliwe. Szacuje się, że od roku 1963 do 1989 udział zgonów na nowotwory złośliwe spowodowane paleniem tytoniu wzrósł u mężczyzn z 24 do 41%, a u kobiet z 6 do 11%.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">Nie wgłębiając się w dalsze, nie mniej groźne wyniki wpływu nikotynizmu na zdrowie społeczeństwa, chciałbym jeszcze raz zwrócić uwagę Wysokiej Izby na wysoce szkodliwy wpływ biernego palenia, czyli wdychania dymu papierosowego przez osoby niepalące. W Polsce problem jest tym drastyczniejszy, że przy szeroko rozpowszechnionym nałogu palenia istnieje fatalny zwyczaj tolerowania palenia w miejscach użyteczności publicznej i w obecności osób niepalących.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Katastrofalnie nie dofinansowana służba zdrowia, na którą szacowane wydatki globalne wyniosły w 1991 r. 5,4 produktu narodowego brutto, co stanowi jeden z najniższych wskaźników europejskich, staje przed zwiększonymi zadaniami medycznymi spowodowanymi w dużej mierze szerzącym się epidemicznym nikotynizmem. Nie ma więc żadnego logicznego wytłumaczenia, aby w imię dobrze pojętej solidarności międzyludzkiej cenę za skutki tego kataklizmu płaciło całe społeczeństwo. Każdy człowiek ma prawo do świadomego wyboru swojej przyszłości,...</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">... ale ponosząc ryzyko takiego postępowania w stosunku do swojej osoby, winien być równocześnie zobowiązany nie tylko moralnie, ale i finansowo, ponosić skutki swojego postępowania, które naraża służbę zdrowia na dodatkowe wydatki związane z leczeniem chorób, których częstość występowania byłaby bez wątpienia mniejsza, a ich konsekwencje społecznie mniej dokuczliwe. Nie ma bowiem żadnego uzasadnienia, aby w efekcie zawyżonych przez nałóg palenia kosztów leczenia chorób odtytoniowych ograniczać środki na ochronę zdrowia pozostałej części społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#PosełRyszardJacekŻochowski">W tej sytuacji, postrzegając monopol tytoniowy nie tylko jako instytucję kierującą strumień pieniędzy do kasy skarbu państwa, ale i przedsionek ogólnonarodowego zakładu pogrzebowego, wnoszę o zmianę ustawy w punkcie dotyczącym handlu tytoniem i jego wyrobami, jak na wstępie mojej wypowiedzi. Dziękuję państwu za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Wiesław Kaczmarek, Sojusz Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Mariusz Wesołowski, Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełWiesławKaczmarek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Temat jest dość interesujący, a w sumie jesteśmy jak gdyby w pewnej sytuacji przymusowej, ponieważ teraz i w następnym punkcie będziemy dyskutowali o przedmiocie, który wiąże się z pewnymi słabościami ludzkimi; i wielu osobom wydaje się, że można tę sprawę rozwiązać, stosując różne propozycje, wykorzystując sytuację przymusową.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#PosełWiesławKaczmarek">Słuchając tych wszystkich wypowiedzi, w imieniu klubów przede wszystkim, chciałbym postawić jedno pytanie, prosić, aby osoby, które wypowiadają się, ustaliły: Jaką funkcję ma spełniać ten monopol? Ponieważ tak naprawdę można sprecyzować dwie zasadnicze funkcje: jedna to ochrona produkcji rodzimej, a druga to ochrona rynku konsumenta. I żeby być uczciwym, trzeba stwierdzić, że właściwie nazwa zaproponowana w stosunku do projektu, który jest dzisiaj przedmiotem czytania w Izbie, jest nazwą złą. To nie jest ustawa o monopolu tytoniowym, to jest ustawa o ochronie interesów plantatorów tytoniu w Polsce. Dlaczego?</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#PosełWiesławKaczmarek">Na ten projekt trzeba spojrzeć w dwóch płaszczyznach. Pierwsza to płaszczyzna legislacyjna. Nie podzielam opinii pana posła Starownika, który przedstawiał ten projekt, że został on skonstruowany przejrzyście i jest bardzo czytelny z punktu widzenia legislacyjnego. Wydaje mi się, panie pośle, że o wiele łatwiej byłoby z tego projektu zrobić uchwałę sejmową niż doprowadzić do tego, żeby przyjął on formę ustawy sejmowej. Dlaczego tak twierdzę? Jest tam wiele zapisów, wręcz w naszej praktyce prawa niedopuszczalnych, łącznie z tym, że to minister finansów określa wysokość kary. Cały rozdział IV i cały rozdział VII właściwie są nie do zaakceptowania. I żałuję bardzo - tutaj pani posłanka Boba z ZChN powoływała się na pewne rozwiązania okresu przedwojennego - że w Polsce był taki monopol tytoniowy. Trzeba sobie powiedzieć jasno i precyzyjnie, że ustawa z 1 czerwca 1922 r. o monopolu tytoniowym w swej konstrukcji prawnej była jasna; i do tej konstrukcji jest podobny projekt ustawy o monopolu spirytusowym. W tejże ustawie mianowicie był klasyczny przykład monopolu skarbowego i wszystkie funkcje wykonywał minister skarbu. Ażeby nie być gołosłownym, i nie powiedzieć, że panowie nie chcieli z tego korzystać, to panowie w tym projekcie wyłączyliście jak gdyby spod sposobu koncesjonowania, też nawet nie wiadomo na jakich zasadach, przypadek uprawy tytoniu. Natomiast w starej ustawie sformułowanie było następujące: do uprawy tytoniu wymaga się zezwolenia ministra skarbu. Nawet z takimi specyficznymi przepisami dotyczącymi zezwolenia, którego udziela się rolnikom, zobowiązującym się do uprawiania pewnej oznaczonej w zezwoleniu przestrzeni gruntów, do stosowania się do przepisów o uprawie tytoniu, a w szczególności do użycia do uprawy nasienia wskazanego lub dostarczanego przez władze skarbowe i odsprzedania całego zapasu wyprodukowanego surowca skarbowi po cenach taryfowych ustanowionych przez ministra skarbu. Wtedy są określone jakieś równe reguły gry - oprócz koncesjonowania handlowców, producentów, koncesjonuje się również uprawiających.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#PosełWiesławKaczmarek">Nie podzielam opinii, wygłaszanej tu wielokrotnie, że monopol tytoniowy pozwoli na zwiększenie dochodów państwa. Być może panowie biorący udział w dyskusji nie zapoznali się dość precyzyjnie z projektem ustawy o podatku od towarów i usług, gdzie pojawia się propozycja podatku akcyzowego, a ten projekt nie może być sprzeczny z projektem ustawy o monopolu tytoniowym. Natomiast jest nie do przyjęcia taka propozycja, że oto - oprócz tego podatku - wprowadzimy jeszcze marżę handlową. Proszę państwa, to jest naprawdę niespotykany przypadek - nawet w ustawie z czasów II Rzeczypospolitej nie ustalano marży handlowej. Tego się po prostu nie praktykuje. Tak że trudno mówić o jakichkolwiek regułach gospodarki rynkowej, kiedy Sejm w ustawie wprowadza marżę handlową, określając ją na 20% - kolega Żochowski proponuje nawet podwyższyć tę stawkę. To naprawdę eliminuje jakiekolwiek reguły rynkowe i jest sprzeczne z zasadami, do praktykowania których zmierzamy.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#PosełWiesławKaczmarek">I kwestia funkcjonalna, już o niej zresztą mówiłem. Otóż temu urzędowi administracji centralnej, a tak go można właściwie określić, przypisuje się kilka funkcji naraz: od planowania, poprzez koncesjonowanie, spełnianie funkcji urzędu skarbowego, po określanie i odgadywanie zapotrzebowań konsumentów, ocenę rynku, sieci hurtowych itd. Jest to taki duży konglomerat zadań, że realne ich wykonywanie jest po prostu niemożliwe. Stąd wydaje mi się, że warto byłoby spojrzeć w inny sposób na te propozycje i szukać takich rozwiązań, które niewątpliwie pomogą naszym producentom tytoniu.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#PosełWiesławKaczmarek">Warto byłoby, moim zdaniem, prosić autorów, żeby precyzyjnie sformułowali, czy ideą tego projektu ma być ochrona krajowych producentów tytoniu czy też eliminacja złych wyrobów krajowych. Jak wykazuje wystąpienie klubowe, a także wypowiedź pana posła Żochowskiego, fakt, że polskie wyroby tytoniowe nie należą do najwyższej klasy, jest bezsporny i zapis w ustawie, że będziemy stosowali dotacje eksportowe, można potraktować jako rodzaj dowcipu. A może funkcją tej ustawy ma być modernizacja polskiego przemysłu tytoniowego? Chciałbym usłyszeć, na czym miałaby ona polegać, zwłaszcza że wiemy, iż struktura i kultura rolna są niezbyt nowoczesne.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#PosełWiesławKaczmarek">Chciałbym zakończyć pewną refleksją, może brutalną dla wielu osób. Myślę, że ten projekt ustawy - jak i wiele innych projektów, które pojawiają się na forum parlamentu - można by sprowadzić do takiej formuły, że oto za pomocą ustaw chcielibyśmy doprowadzić do następującej sytuacji: nie akceptujemy otaczającej nas rzeczywistości i nie stawiamy wymagań sobie, że to my mamy się zmienić i dopasować do ludzi, którzy poszli troszeczkę dalej w tych rozwiązaniach. Próbujemy za pomocą tego typu ustaw zmienić sytuację, nie zmieniając nas samych. Takie rozwiązania, moim zdaniem, nie wróżą postępu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Ponieważ pan poseł Mariusz Wesołowski zrezygnował z zabrania głosu, lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie proszę o włączenie urządzenia do liczenia głosów i naciśnięcie przycisków. (157)</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#WicemarszałekJózefZych">Bardzo przepraszam, nie wiem, kiedy wreszcie uporamy się z urządzeniami technicznymi.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#WicemarszałekJózefZych">Jeszcze raz proszę o naciśnięcie przycisków. (150)</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#WicemarszałekJózefZych">Urządzenie już działa.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#WicemarszałekJózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 9 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych, Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi wraz z projektem uchwały w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej do Spraw Układu Europejskiego (druki nr 220 i 338).</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Marcina Przybyłowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić państwu rezultat pracy pięciu komisji, dokonanej podczas 5 posiedzeń w ciągu maja i czerwca tego roku. Komisje te zostały zobowiązane przez Wysoką Izbę do przeanalizowania układu o stowarzyszeniu pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi podpisanego w Brukseli w dniu 16 grudnia ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Sprawozdanie zawarte jest w druku nr 338, który został posłom doręczony. Do sprawozdania został dołączony projekt uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, którą komisje przedstawiają Wysokiej Izbie z prośbą o jej przyjęcie podczas dzisiejszej debaty.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Wysoka Izba rozpoczęła debatę nad tym tematem w dniu 21 maja i po długiej, trwającej cały dzień dyskusji skierowała projekt ustawy właśnie pod obrady pięciu komisji. Na debatę złożyły się wystąpienia w imieniu wszystkich klubów oraz około 40 indywidualnych wystąpień posłów.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Pracowaliśmy w czasie 5 posiedzeń komisji, w których każdorazowo uczestniczyło blisko 100 członków Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Wielokrotnie w czasie posiedzeń komisji zabierali głos przedstawiciele rządu. Podczas pierwszego posiedzenia omówiliśmy kwestię dialogu politycznego pomiędzy Polską i Wspólnotami, zasady ogólne układu oraz postanowienia instytucjonalne. Byli wówczas obecni ministrowie Skubiszewski i Saryusz-Wolski. Następnego dnia, 27 maja, omawialiśmy części traktatu dotyczące swobodnego przepływu towarów, współpracy gospodarczej, współpracy kulturalnej. Obecni byli ministrowie Olechowski, Saryusz-Wolski i dyrektor generalny w ministerstwie rolnictwa pan Jerzy Rey.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Na kolejnym posiedzeniu, 2 czerwca, omawialiśmy kwestie przepływu pracowników, zakładania przedsiębiorstw, świadczenia usług, płatności, przepływu kapitału, konkurencji, zbliżenia przepisów prawnych oraz kwestię współpracy finansowej. Ze strony rządu uczestniczyli w spotkaniu minister Saryusz-Wolski, minister Olechowski oraz pani Fornalczyk, prezes Urzędu Antymonopolowego.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Na czwartym posiedzeniu, 10 czerwca, podjęliśmy już dyskusję podsumowującą i rozpatrywaliśmy wnioski zgłoszone w czasie debat w obecności także zabierających głos ministrów Skubiszewskiego i Saryusza-Wolskiego.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Wreszcie na ostatnim, technicznym już, piątym posiedzeniu, które odbyło się w dniu 19 czerwca, rozpatrzyliśmy ostatecznie wnioski, przyjęliśmy stanowisko końcowe oraz przyjęliśmy zaakceptowany i uzgodniony projekt uchwały.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Jak Wysoka Izba orientuje się z przedstawionego dokumentu, stanowisko połączonych komisji jest pozytywne. Proponujemy Wysokiej Izbie przyjęcie ustawy umożliwiającej prezydentowi ratyfikowanie układu o stowarzyszeniu.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Jestem zobowiązany przez połączone komisje do przedstawienia Wysokiej Izbie przebiegu dyskusji. Jest to ważne z dwóch względów - ważne dla uargumentowania naszego pozytywnego stanowiska wobec ratyfikacji, a także ważne dla udokumentowania, dlaczego taka właśnie uchwała została Wysokiej Izbie przedstawiona do zaakceptowania.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">W pierwszej fazie, w której mówiliśmy o kwestiach ogólnopolitycznych oraz zagadnieniach instytucjonalnych, kwestie ustanowienia specjalnych struktur międzyrządowych i międzyparlamentarnych zawartych w układzie o stowarzyszeniu nie spotkały się z krytyką posłów uczestniczących w obradach. Widzieliśmy pozytywy takich rozwiązań traktatowych i instytucjonalnych, widzieliśmy, że Rada Stowarzyszenia może być dobrą płaszczyzną do wykonywania postanowień traktatu, a także do podejmowania dalszych negocjacji pomiędzy rządem polskim i Wspólnotami. Widzieliśmy również bardzo istotną rolę Międzyparlamentarnego Komitetu Stowarzyszenia, który powinien stać się dobrą płaszczyzną porozumienia pomiędzy parlamentem polskim, naszą Izbą i naszym Senatem, a Parlamentem Europejskim, który, jak wiemy, gromadzi reprezentantów do parlamentów wybranych we wszystkich krajach dwunastki.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Mówiliśmy dość obszernie o zasadach budowy układu o stowarzyszeniu. Mówiliśmy o tym, że zasadą nadrzędną było określenie pewnego kompromisu pomiędzy potrzebami i wyobrażeniami zarówno Polski, jak i Wspólnot Europejskich, dotyczącymi kwestii stowarzyszenia. Układ o stowarzyszeniu jest de facto konfrontacją oczekiwań z rzeczywistością, z realiami, z możliwościami konkretnej realizacji traktatu w sytuacji wielkiej dysproporcji pomiędzy zwłaszcza możliwościami ekonomicznymi naszego kraju w porównaniu z potencjałem ekonomicznym dwunastki. Wielokrotnie było podkreślane zarówno ze strony rządu, jak i ze strony posłów, że jest to układ o stowarzyszeniu, a nie układ o pomocy, choć w sposób oczywisty także elementy pomocowe w tym układzie są bardzo wyraźnie zawarte. Dla zilustrowania tylko tej dysproporcji przytoczę jeden przykład, który był także podnoszony w czasie dyskusji - mianowicie w całkowitej wymianie handlowej pomiędzy Polską a Wspólnotami dysproporcja jest bardzo wyraźna. Nasz eksport do Wspólnoty Europejskiej stanowi ok. 55% całego naszego eksportu, dla Wspólnoty Europejskiej towary przypływające z Polski stanowią niecały 1% ich obrotu.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Mówiliśmy także o tym, że — i tutaj była głównie skoncentrowana uwaga politycznych wystąpień — o nieuchronności procesu integracji Polski z Europą. To jest cel strategiczny dla przytłaczającej większości posłów wypowiadających się w czasie debaty na posiedzeniach. Wprawdzie podnoszone były takie kwestie, o których słyszeliśmy także i tutaj w czasie pierwszego czytania, że układ o stowarzyszeniu jest w pewnym sensie utratą suwerenności, różnie pojmowanej i o różnych skutkach praktycznych. Ale z kolei zdajemy sobie sprawę, i jest to expressis verbis wyrażone w układzie o stowarzyszeniu, że ten układ nie zawiera w tej chwili żadnego politycznego postanowienia na temat zjednoczenia ze Wspólnotą. Preambuła stwierdza, że końcowym celem Polski jest członkostwo we Wspólnocie, a stowarzyszenie, zdaniem umawiających się stron, pomoże Polsce ten cel osiągnąć. Ta kwestia była bardzo silnie akcentowana i także ta kwestia legła u podstaw koncepcji powołania specjalnej komisji sejmowej, propozycja jej powołania jest zawarta w uchwale.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">W przyszłości będziemy decydowali, w jakim trybie, w jakim tempie podejmować dalsze decyzje dostosowujące zarówno naszą gospodarkę, jak i nasz system prawny, całą naszą strukturę do systemu europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Podkreślano, że traktat o stowarzyszeniu narzuca pewną dyscyplinę naszej gospodarce, dyscyplinę zarówno jeśli chodzi o kierunek restrukturyzacji, jak i o jej tempo. Wielu posłów uważało, że narzucenie sobie takiej dyscypliny jest ze wszech miar korzystne, że właśnie poprzez przyjęcie, dobrowolne przecież, takich dyscyplinujących postanowień możemy dodatkowo wzmocnić naszą przemianę, transformację systemową.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Były też krytyczne wypowiedzi kilku posłów dotyczące spraw naszego przygotowania do procesu dostosowawczego. Otóż posłowie domagali się od strony rządowej przedstawienia scenariusza realizacji procesu transformacji w okresie 10 lat przeznaczonych na dostosowanie polskiej gospodarki do wejścia do Wspólnot. Taki scenariusz sensu stricto nie jest napisany, natomiast w trakcie dyskusji i w trakcie wypowiedzi strony rządowej wielokrotnie pokazywano działania, które będą realizowane przez rząd. Wracaliśmy do tematu, kto ma czuwać nad prawidłowością przebiegu procesu stowarzyszeniowego i tutaj pojawił się ponownie argument, że to parlament powinien stać na straży całego procesu, zatem kwestia naszej odpowiedzialności i zakresu naszej ingerencji w praktykę układu stowarzyszeniowego powinna być zinstytucjonalizowana.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Podkreślana była jako ważna konieczność równoległego realizowania całego procesu stowarzyszeniowego wraz z krajami trójkąta wyszehradzkiego.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Wiele kwestii i znaków zapytania pojawiało się w dyskusji wobec problemu dostosowywania systemu prawnego Polski do standardów europejskich. Pan poseł Małachowski stwierdził, że „jesteśmy zmuszeni do przyjęcia obcych źródeł prawa”. Ten wyrwany cytat może brzmi zbyt ostro, ale na ten temat mówiliśmy i staraliśmy się określić, w jaki sposób cały proces dostosowywania - który musi nastąpić, jeżeli układ o stowarzyszeniu ma być realizowany — może być realizowany, by nie naruszyć naszej wewnętrznej autonomii przy przyjmowaniu tych źródeł. Układ o stowarzyszeniu wymaga podniesienia do takiej rangi, żeby przyjęte zobowiązania mogły być rozpatrywane na tej samej płaszczyźnie co ustawy podejmowane przez Sejm Rzeczypospolitej. Stąd też nadanie właśnie faktowi ratyfikacji traktatu rangi ustawowej. Jednocześnie stwierdzano także, że harmonizacja prawa będzie się rozkładała w całym 10-letnim okresie dostosowawczym; i mamy tutaj zarówno czas, jak i możliwości. Jest to znaczące wyzwanie także i dla naszej Izby, żeby cały ten proces był zarówno zgodny z Konstytucją, zgodny z racją stanu i zgodny z intencjami opcji politycznych wyrażanych w naszej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Szeroko dyskutowana była część handlowa i gospodarcza traktatu. Nie ukrywam, że najgorętsza dyskusja, najdłużej trwająca, koncentrowała się wokół tematu, który i tu w pierwszym czytaniu wzbudził najwięcej emocji. Jest to oczywiście rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Pan poseł Pilarczyk, członek Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, w imieniu specjalnej podkomisji powołanej przez tę komisję — jest to podkomisja do spraw integracji z EWG wyłoniona z komisji rolnictwa — cytował i relacjonował jej stanowisko w sprawie projektu ustawy o ratyfikacji. Trzeba przyznać, że sformułowania zawarte w tym dokumencie są bardzo ostre i często kwestionujące, czy mamy prawo ten układ o stowarzyszeniu ratyfikować. Z drugiej strony jednak trzeba zwrócić uwagę także i na takie głosy, że w stanowisku tym zawarte są wszystkie podstawowe bolączki polskiego rolnictwa, całej sfery produkcji rolnej. Natomiast sensu stricto kwestie dotyczące implikacji dla rolnictwa układu o stowarzyszeniu są tylko pewnymi, choć bardzo ważnymi, elementami tego stanowiska. Za najistotniejsze uznali posłowie element systemu zewnętrznej ochrony rynku, który według stanowiska tej podkomisji wykazuje dużą asymetrię na niekorzyść Polski. Z tym stanowiskiem podejmowana była polemika przede wszystkim ze strony rządowej. Nie byliśmy w stanie i nie było zadaniem komisji rozpatrywanie każdego z elementów w ten sposób, by oceniać, po czyjej stronie jest racja. Tak więc i tutaj ścierały się kwestie intencji i dążeń z realiami. Było wprost powiedziane, że w Parlamencie Europejskim i we Wspólnotach dyskutantami rządu polskiego przy negocjowaniu układu o stowarzyszeniu byli także rolnicy, równie twardo stawiający kwestie interesu tej grupy w krajach „dwunastki”. Stąd pamiętać musimy, że kompromis zawarty w układzie o stowarzyszeniu jest kompromisem zawieranym przez te dwie strony, to znaczy przez rolników Wspólnoty i przez rolników polskich. Był także skrytykowany układ za to, że w całej tej sferze rolnictwa nie jest on układem, który w perspektywie rzeczywiście integruje polskie rolnictwo z rolnictwem Wspólnoty, ale podnoszone było to także jako argument za, bo właśnie posłowie reprezentujący interesy tej grupy wskazywali, że rolnictwo polskie jest zbyt słabe na pełne stowarzyszenie. I nie ma takiej decyzji w traktacie. Jest jednorazowa koncesja, jest system obniżki cen, wzrostu kwot i wycofywania dotacji. Była bardzo często poruszana kwestia subwencjonowania rolnictwa przez Wspólnoty Europejskie, ale z kolei wiemy o tym, że Wspólnoty Europejskie znajdują się pod ogromną presją międzynarodowej społeczności wyrażającej postanowienia GATT, mające na celu wycofywanie się z tych subwencji — i ta dyskusja w łonie Wspólnoty trwa, i te decyzje są już podejmowane. Także Stany Zjednoczone są zdecydowanie przeciwne i żądają od Wspólnot Europejskich wycofywania się z subwencji, tym bardziej — jak słusznie stwierdzano podczas debaty — system subwencji jest przeciwny interesowi konsumenta, interesom całego społeczeństwa. W trakcie posiedzenia i dyskusji poseł Soska, zadając zresztą wiele pytań dotyczących układu o stowarzyszeniu, wystąpił z wnioskiem, motywowanym właśnie względami rolnictwa, o odrzucenie traktatu.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Mówiliśmy także obszernie o kwestiach przemysłu i wymiany handlowej. Nie będę przytaczał kwestii szczegółowych, choć były to wielogodzinne dyskusje. Przytaczano argumenty, że cały proces otwarcia naszego rynku, ale także i otwierania asymetrycznego rynku Wspólnot, jest pewnym wyzwaniem, a okresy dostosowujące dają właśnie zarówno te dyscyplinujące limity czasu, jak i limity ilościowe, które powinny zmobilizować naszą gospodarkę do działań dostosowawczych.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Wyjaśniana była kwestia kontyngentów: na kontyngent powinniśmy patrzyć nie tylko ze strony ograniczania nam dostępu przez ich maksymalne limity, ale także i przez otwarcie możliwości w ramach tych limitów, ponieważ Wspólnota nie ustanawia dla bardzo wielu krajów, z którymi nie ma umowy, żadnych kontyngentów, po prostu nie wpuszcza w ogóle produktów wielu krajów na swój teren.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Podnoszono też kwestie, które jak gdyby rykoszetem wróciły do środowiska rolniczego. Dotyczyło to organizacji samorządowych, które mogłyby dopominać się i proponować ustalenie kwot eksportowych oraz certyfikatów importowych i eksportowych na nasze przetwory rolne. Przytoczono tutaj argumenty, że te organizacje powinny być powoływane przez samo środowisko producentów rolnych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Jeśli chodzi o kwestie przepływu usług, ludzi i kapitału, to przyznać trzeba, że debata w czasie tego posiedzenia miała charakter raczej monologu ze strony rządowej. Nie było wielkiej aktywności posłów. Nie będę też bliżej tego relacjonował poza takimi stwierdzeniami, że Polska za mało wciąż wytwarza produktu narodowego w całej sferze usług, a układ o stowarzyszeniu umożliwia nam także ekspansję przede wszystkim w priorytetowych, typowych dla Polski działaniach, jak budownictwo i transport. Układ umożliwia Polakom zakładanie przedsiębiorstw na terenie Wspólnoty. Mankamentem natomiast traktatu jest brak dostatecznie jasnej wizji ubezpieczeń społecznych związanych z przepływem ludzi i z możliwością zatrudnienia zarówno Polaków w krajach Wspólnoty, jak i obywateli Wspólnoty na naszym terenie.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Szeroko omówiona była zasada współpracy finansowej, obejmująca trzy zasadnicze obszary: obszar pomocy bezzwrotnej, obszar kredytów, które możemy uzyskiwać z Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz ten obszar, który nazwany został pomocą finansową makroekonomiczną, która powinna być przede wszystkim wykorzystana dla restrukturyzacji polskiego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Te jednak kwestie, choć już funkcjonujące i w traktacie generalnie zabezpieczone, zwłaszcza jeśli chodzi o pomoc bezzwrotną, są właśnie przedmiotem corocznych negocjacji pomiędzy Polską a Wspólnotami Europejskimi. Poziom tej pomocy finansowej i współpracy finansowej w sposób oczywisty zależeć będzie także od kondycji ekonomicznej Wspólnot Europejskich. We Wspólnotach na ten temat trwa bardzo intensywna debata. Kwestionowane są propozycje podniesienia budżetu, a także pojawiają się głosy, że przepływ finansów z krajów bogatych do krajów biednych jest zbyt duży, kwestie te stanowią także przedmiot kontrowersji.</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Bardzo obszernie pani prezes Urzędu Antymonopolowego przedstawiła zagadnienia nieuczciwej konkurencji, kwestie, które w Polsce są dobrze uregulowane, ale także przez działania polskich przedsiębiorstw są naruszane zasady funkcjonujące na rynku Wspólnot Europejskich. Tu był przytoczony przykład umów licencyjnych, które dawały wyłączność licencjodawcy na obrót towarowy na terenie Polski. Te wszystkie układy, te wszystkie porozumienia będą mogły bez istotnych finansowych konsekwencji dla przedsiębiorstw, na podstawie umowy o stowarzyszeniu, być ponownie renegocjowane.</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">We Wspólnocie, w ramach praktyk antymonopolistycznych, bardzo istotnym elementem jest ograniczenie, a właściwie nawet wnikanie i kontrola całej sfery pomocy państwa, pomocy tzw. ogólnej dla przedsiębiorstw. Ta kwestia podlega bardzo ścisłym restrykcjom i będzie musiała podlegać także restrykcjom w Polsce. To jest to, co nazywamy określaniem polityki przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-17.28" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Polska natomiast w układzie o stowarzyszeniu będzie traktowana jako region szczególnie trudny, region, w którym bezrobocie jest bardzo wysokie, stąd istotne mogą być tutaj złagodzenia obostrzeń wynikających ze standardów Wspólnot Europejskich. To tyle, Wysoka Izbo, jeśli chodzi o zawartość merytoryczną.</u>
          <u xml:id="u-17.29" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Pamiętamy, że w czasie naszej pierwszej debaty - trwała ona prawie cały dzień - mówiliśmy bardzo wiele o tych konkretach. Stanowisko komisji skłaniało się do tego, że ta dyskusja musi trwać dalej. Zwłaszcza bardzo silnie podkreślana była konieczność programu, który dostosowałby Polską gospodarkę we wszystkich obszarach, programu stałej kontroli i dostosowywania, korygowania tego planu także z udziałem parlamentu. Stąd już od 3 posiedzenia, a nawet chyba wcześniej, pojawiła się koncepcja powołania komisji specjalnej, która w imieniu parlamentu czuwałaby nad tymi zagadnieniami. Generalnie pojawiły się trzy wnioski: pierwszy, zawarty w projekcie ustawy, wniosek o ratyfikację; drugi, posła Soski, o odrzucenie układu; trzeci, iżby ratyfikację uwarunkować powołaniem komisji specjalnej do spraw układu. W głosowaniu przytłaczająca większość posłów nie zgodziła się na projekt odrzucenia ratyfikacji. Dyskutowaliśmy, czy już dziś należy podjąć decyzję akceptującą ratyfikację. Tę kwestię poparła przytłaczająca większość głosów. Dalej przeszliśmy do formułowania konkretnej treści uchwały. Ta treść ewoluowała w czasie dyskusji, była korygowana przez wielu posłów. Brzmienie ostateczne, które Wysokiej Izbie prezentujemy, jest brzmieniem załączonym w druku nr 338.</u>
          <u xml:id="u-17.30" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Chciałbym prosić Wysoką Izbę o chwilę skupienia nad tym tekstem, ponieważ w dużej mierze konsumuje on te generalne potrzeby Wysokiej Izby dotyczące jej udziału w całym procesie transformacji systemowej pod kątem stowarzyszenia ze Wspólnotami, a konkretnie zobowiązują rząd do przedstawienia do dnia 30 listopada właśnie programu działań dostosowujących oraz zobowiązują rząd do pilnego podjęcia działań chroniących polską gospodarkę przed nadmierną i nieuczciwą konkurencją. To zalecenie powinno być wykonane przez rząd do 30 września. To są sprawy konkretne, z których będziemy rząd rozliczali. Taka jest propozycja połączonych komisji.</u>
          <u xml:id="u-17.31" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Natomiast mamy także propozycje pewnego zobowiązania dla nas samych. Chcemy powołać komisję nadzwyczajną do spraw Układu Europejskiego, która to komisja nadzorowałaby realizację postanowień układu, konsultowała negocjacje prowadzone przez rząd i formułowała zalecenia i dezyderaty pod adresem rządu Rzeczypospolitej w obszarze dotyczącym kwestii stowarzyszenia.</u>
          <u xml:id="u-17.32" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">To są sprawy, które powinny interesować Wysoką Izbę. Będziemy sugerowali, żeby komisja taka stanowiła ciało merytoryczne, ale także o określonej politycznej wyrazistości.</u>
          <u xml:id="u-17.33" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">Pragnąłbym poprosić Prezydium Sejmu, a także Wysoką Izbę o rozważenie takiego oto sposobu powołania tej komisji nadzwyczajnej, żeby pięć połączonych komisji, które nad kwestią traktatu debatowały, oraz Komisja Systemu Gospodarczego i Przemysłu wyłoniły ze swego grona po dwie osoby do komisji nadzwyczajnej. Konwent Seniorów zadecydowałby o ostatecznym kształcie, jeśli chodzi o reprezentację polityczną. Miałoby to podwójną zaletę, bo zarówno kwestia dezyderatów skierowanych w stronę rządu, gdzie stanowisko polityczne powinno być bardzo wyraźnie określone, jak i nadzór mogą być w tym trybie dobrze realizowane. Posłowie delegowani przez komisje są członkami ugrupowań politycznych, a także będą, mam nadzieję, odpowiednio merytorycznie zarówno przygotowani, jak i motywowani do pracy w tej komisji nadzwyczajnej.</u>
          <u xml:id="u-17.34" who="#PosełMarcinPrzybyłowicz">W końcowej fazie przystąpiliśmy do rozwiązania dylematów formalnych. Przypominam, że odrzucony uprzednio wniosek o nieprzyjmowanie ratyfikacji został w końcowej fazie dyskusji przejęty przez posła Goryszewskiego ze Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego i stąd został umieszczony w sprawozdaniu komisji jako wniosek mniejszości. Jeśli chodzi o ustawę, to została ona zaakceptowana większością 83 głosów, przy 9 posłach przeciwnych i 11 wstrzymujących się od głosu. Natomiast całość uchwały, którą proponujemy Wysokiej Izbie, została przyjęta 84 głosami, bez głosów sprzeciwu, przy 13 posłach wstrzymujących od głosu. To wszystko, jeśli chodzi o sprawozdanie. Dziękuję bardzo Wysokiej Izbie. Dziękuję panu marszałkowi.</u>
          <u xml:id="u-17.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje na podstawie art. 74a ust. 1 tymczasowego regulaminu Sejmu ustalenie w debacie nad tym punktem porządku dziennego podziału czasu pomiędzy poszczególne kluby poselskie proporcjonalnie do ich wielkości w granicach od 5 do 35 minut oraz określenie czasu wystąpień posłów nie zrzeszonych na 5 minut.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełMarekJurek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym zaproponować debatę otwartą na temat traktatu, który mamy dyskutować, choćby dlatego że - jak Wysoka Izba pamięta - pan minister Skubiszewski określił decyzję, którą mamy podjąć, jako decyzję historyczną, a nad decyzjami historycznymi nie dyskutuje się 3,5 czy nawet 4,5 godziny.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#PosełMarekJurek">Stawiam wniosek o debatę otwartą - 15 minut dla wystąpień klubowych i po 5 minut dla zainteresowanych posłów.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Wysoki Sejmie! Wobec sprzeciwu, w tej sytuacji, powtarzam, w tej sytuacji mogę jedynie regulaminowo na podstawie art. 74 pkt 1 przyjąć debatę otwartą, ale według tegoż art. 74, a nie według propozycji pana posła. Przypomnę, że zgodnie z art. 74 ust. 1 przemówienia posłów w dyskusji nie mogą trwać dłużej niż 20 min, chyba że Prezydium Sejmu, po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów, określi dla konkretnej debaty inny czas. W tej sytuacji regulaminowo możliwa jest debata otwarta według art. 74, czyli szerzej aniżeli proponował pan poseł.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Wobec tego, Wysoki Sejmie, przystępujemy do debaty.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Jako pierwszy głos zabierze pan poseł Piotr Nowina-Konopka z Unii Demokratycznej. Jest to wystąpienie klubowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jerzy Pilarczyk, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#PosełPiotrNowinaKonopka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna poprzeć stanowisko zawarte w sprawozdaniu pięciu komisji sejmowych. Na samym początku chcę powiedzieć, że chyba rzadko sytuacja jest tak klarowna, kiedy mamy do wyboru pomiędzy prostą formułą: Wysoki Sejm uchwalić raczy albo Wysoki Sejm odrzucić raczy projekt. Otóż ta różnica w jednym słowie jest związana z wyborem zasadniczej strategii dla Polski. Te dwa słowa: „odrzucić” albo „uchwalić” oznaczają albo odrzucić pewną szansę, która się przed Polską otwiera, albo też po nią sięgnąć. Będziemy oczywiście głosowali za sięgnięciem po tę szansę, za ustawą, na podstawie której prezydent będzie ratyfikował Układ Europejski.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#PosełPiotrNowinaKonopka">Chcę też powiedzieć, że debata nad Układem Europejskim w sposób bardzo znamienny przechodziła różne fazy. Zwłaszcza dwa etapy tutaj są ważne. Mianowicie zaczęliśmy od debaty ogólnej, debaty pełnej sprzeczności i namiętności, ale równocześnie debaty, w której zapewne u większości z nas rysowała się wyraźnie dość daleko posunięta niewiedza co do tego, jakie są realne implikacje poszczególnych artykułów, załączników, paragrafów przedłożonego nam projektu Układu Europejskiego. Opinie w związku z tym bywały też bardzo różne - od skrajnie entuzjastycznych do skrajnie pesymistycznych. Następnie trwała praca pięciu komisji sejmowych, wśród których chcę w pewien sposób wyróżnić komisję rolnictwa, która tutaj zajęła także swoje własne stanowisko, wypracowane osobno, i włączyła je później w prace połączonych komisji. Otóż w miarę naszego przybliżania się do tekstu układu ta debata zaczęła przybierać inny charakter - czarno-białe obawy i nadzieje zaczęły przemieniać się w bardzo realną kalkulację tego co trzeba, żeby rzeczywiście szansę, jaką Układ Europejski stwarza, Polska mogła w pełnym stopniu wykorzystać. I fakt powiązania propozycji przyjęcia projektu układu z projektem uchwały Sejmu, uchwały powołującej tymczasowo komisję nadzwyczajną do spraw Układu Europejskiego, jest dowodem tego, w jaką stronę ewoluowało stanowisko większości posłów wypowiadających się w tej sprawie. Powiedziałem - tymczasową, chociaż chcę od razu zasygnalizować, że w nowym projekcie regulaminu sejmowego przewidziano taką właśnie komisję do spraw Układu Europejskiego jako komisję stałą, jako komisję powoływaną w trybie zwyczajnym.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#PosełPiotrNowinaKonopka">Zadaniem tej komisji jest, po pierwsze, pilnowanie, na ile władze wykonawcze są rzeczywiście zaangażowane i sprawnie wykonują postanowienia Układu Europejskiego i programu dostosowawczego, a zatem na ile polska gospodarka, polskie rolnictwo, polski przemysł, polskie usługi są dostosowywane do przepisów układu w taki sposób, żeby z tego układu można było osiągnąć jak najwięcej korzyści dla Polski. Po drugie, zadaniem komisji jest włączenie sił zasiadających w parlamencie w proces, w którym władza wykonawcza podejmuje różne działania i decyzje związane już z bieżącym realizowaniem układu.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#PosełPiotrNowinaKonopka">Miałem także okazję, jako członek delegacji Sejmu i Senatu do kontaktów z Parlamentem Europejskim, wymieniać na ten temat uwagi z członkami delegacji Parlamentu Europejskiego do kontaktów z parlamentem polskim. Sprawa powołania takiej komisji wzbudziła tam absolutne uznanie jako pewien sposób na włączanie czynnika parlamentarnego w tak ważny dla całego kraju proces integracji z Europą.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#PosełPiotrNowinaKonopka">Myślę, że rzeczowość, z jaką cała ekipa Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a także Urzędu Pełnomocnika Rządu do Spraw Integracji Europejskiej udzielała nam odpowiedzi na wiele pytań, które były zadawane w toku posiedzeń połączonych komisji, będzie w przypadku uchwalenia tej uchwały, w przypadku powołania komisji, jakoś wzmocniona zarówno w trybie pewnego nadzoru bieżącego parlamentu, jak i w trybie zaangażowania kolejnego lobby polskiego parlamentu na rzecz Układu Europejskiego. Myślę, że właśnie takie podejście, podejście uczestnictwa także ze strony parlamentu stwarza możliwie największą szansę, że Układ Europejski, który dla jednych jawi się jako pewna propozycja z przewagą szans, a dla innych jako propozycja z niedostateczną ilością szans albo z przewagą zagrożeń, stanie się wskutek naszej bieżącej pracy nad tym elementem per saldo dla Polski niezwykle pożytecznym i potrzebnym.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#PosełPiotrNowinaKonopka">Chcę wrócić do tej pierwszej tezy, dotyczącej tego, przed jakim wyborem dzisiaj stajemy. Stajemy przed wyborem tego, w jakim kierunku europejskim, w jakim kierunku politycznym, gospodarczym ma iść Polska. Czy ma iść w kierunku szukania jakichś nowych, nieznanych zupełnie dróg, jakichś nowych, nieznanych integracji, czy też zawracać do integracji kiedyś nam narzucanych? Czy może wybrać drogę, która jakby sama się nam narzuca, narzuca przez całe dziedzictwo kulturowe, które Polska niesie ze sobą? Skorzystamy z tej możliwości, jeżeli będziemy głosować za projektem ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego. Będziemy głosować za taką szansą dla Polski, głosując za projektem uchwały w sprawie powołania komisji nadzwyczajnej i głosując za odrzuceniem wniosku mniejszości, wniosku, który istotnie zagroziłby szansie, jaka przed naszym krajem stoi. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Jerzego Pilarczyka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Sytek, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#PosełJerzyPilarczyk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W sprawie projektu ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego, ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej podtrzymuje swoje stanowisko przedstawione w dniu 21 maja br. na 15 posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#PosełJerzyPilarczyk">Dla posłów Sojuszu Lewicy Demokratycznej nie istnieje pytanie: Czy z Europą czy obok Europy? Uważamy, że ratyfikacja układu wpisze Polskę w proces integracji europejskiej i jest szansą dla jej rozwoju i długofalowego bezpieczeństwa. Podzielamy pogląd, że układ o stowarzyszeniu określi miejsce Polski w Europie i w świecie na wiele lat. Ratyfikacja Układu Europejskiego sprawi, że przystąpimy do adaptacji naszej gospodarki do wymogów europejskich i do wprowadzenia pełnej swobody przepływu towarów, usług, kapitału i osób. Ratyfikacja jest więc początkiem drogi, którą prędzej czy później pokonać musimy, a dla posłów naszego klubu nie jest obojętne, kiedy to nastąpi.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#PosełJerzyPilarczyk">Podejmując dzisiaj decyzję, mamy świadomość, że związaną z tym szansę tworzymy dla młodej generacji. Tą szansą jest integracja z Europą, a nie emigracja z Europy. Mamy również świadomość, że ratyfikacja układu nie jest panaceum na rozwiązanie od jutra naszych problemów gospodarczych i społecznych. W preambule układu podkreślono różnice w poziomie rozwoju ekonomiczno-społecznego stron oraz konieczność ich jak najszybszego zniwelowania.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#PosełJerzyPilarczyk">Stowarzyszenie jest etapem niezbędnym ze względów dostosowawczych w dążeniu Polski do przystąpienia do Wspólnoty. Okres ten nazwany został przejściowym i trwać będzie 10 lat. Oznacza to, że celem układu jest członkostwo we Wspólnotach Europejskich, a stowarzyszenie pomoże Polsce osiągnąć ten cel.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#PosełJerzyPilarczyk">Pragnę potwierdzić, że Sojusz Lewicy Demokratycznej jest zwolennikiem rozwijania ścisłej współpracy Polski ze Wspólnotami ze względu na nowoczesność i postęp, wiedzę i umiejętności, efektywność gospodarki rynkowej i możliwości korzystnej wymiany handlowej. W krajach Wspólnoty są wzory utrwalonej demokracji, państwa prawa, stabilności wewnętrznej, skorelowanej z efektywną gospodarką. Stowarzyszenie może stanowić punkt zwrotny w rozwoju gospodarczym i społecznym kraju. Otwiera ono perspektywy ścisłej integracji naszej gospodarki z gospodarkami krajów Europy Zachodniej, umożliwia radykalne poszerzenie dostępu do najnowocześniejszych technologii, zwiększa prawdopodobieństwo napływu obcego kapitału, otwiera większy dostęp do dużego, chociaż wymagającego rynku.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#PosełJerzyPilarczyk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W trakcie dyskusji klubowych, jak również w debacie na 15, plenarnym posiedzeniu Sejmu nasi posłowie zgłaszali wiele uwag i wątpliwości co do słuszności przyjętych przepisów w Układzie Europejskim. Uczyniliśmy to również w trakcie posiedzeń pięciu komisji sejmowych. Przyjęty tryb ratyfikacji nie daje możliwości wprowadzenia zmian czy renegocjowania treści układu. Najpierw połączonym pięciu komisjom, klubom parlamentarnym, a dzisiaj całej Wysokiej Izbie pozostaje powiedzieć: tak lub: nie dla ratyfikacji układu. Wyrażenie ubolewania, że został przyjęty taki właśnie tryb negocjowania i wprowadzania układu w życie, już nic nie pomoże. Cenną inicjatywą i, jak się wydaje, jedyną możliwością obradujących wspólnie pięciu komisji jest, oprócz zaproponowania wyrażenia zgody na ratyfikację, projekt uchwały przedstawiony w druku nr 338. Zaproponowana treść uchwały, zdaniem Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej, wychodzi naprzeciw obawom posłów co do właściwego zabezpieczenia polskich interesów w trakcie realizacji postanowień układu. Zarówno zapis zobowiązujący rząd do podjęcia działań chroniących polską gospodarkę przed nadmierną i nieuczciwą konkurencją, jak i projekt powołania komisji nadzwyczajnej, mającej sprawować parlamentarny nadzór nad realizacją postanowień Układu Europejskiego i programu dostosowawczego, naszym zdaniem, stwarzają możliwość dostatecznego bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#PosełJerzyPilarczyk">Szczególne znaczenie ma w projekcie uchwały zapis zobowiązujący rząd do przedstawienia do 30 listopada br. programu działań dostosowujących polską gospodarkę do wymagań wynikających z postanowień układu.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#PosełJerzyPilarczyk">Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej ma świadomość, że aby skutecznie zrealizować cel założony w preambule układu, trzeba określić sposoby i metody osiągnięcia tego celu. Słowem, Układ Europejski będzie wyznacznikiem rozwiązań, które zwykliśmy określać często mianem polityki, np. społecznej, rolnej, przemysłowej czy ogólnie gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#PosełJerzyPilarczyk">Wyrażając zgodę na ratyfikację układu, jesteśmy jednocześnie przekonani, że warunkiem powodzenia w realizacji celu, jakim jest członkostwo we Wspólnotach, będzie skrupulatne opracowanie, a potem realizowanie programu dostosowawczego. Czy rząd - nie wchodząc już w szczegóły, który - jest w stanie z tego zadania wywiązać się w określonym w uchwale terminie? Naszym zdaniem jest to niezbędne w takim samym stopniu, jak dla wejścia w życie układu niezbędna jest sama ratyfikacja. Pamiętając o opieszałości rządów w realizacji niektórych uchwał Sejmu, uważamy, że jednym z zadań Komisji Nadzwyczajnej byłaby bieżąca kontrola realizacji zapisów tej uchwały. Program dostosowawczy, naszym zdaniem, będzie miał nie mniejsze znaczenie niż treść samego układu.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#PosełJerzyPilarczyk">Mamy świadomość, że umowa o stowarzyszeniu wywoła określone koszty społeczne. Muszą one być dokładnie przewidziane, a rząd musi przedstawić sposoby ich niwelacji. Brak koordynacji procesów restrukturyzacji naszej gospodarki i koniecznej interwencji państwa może doprowadzić do katastrofy społecznej, a to z kolei do wypaczenia założeń Układu Europejskiego. Od rządu w programie dostosowawczym oczekujemy kalendarza i sposobów przeprowadzenia koniecznej restrukturyzacji poszczególnych działów gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#PosełJerzyPilarczyk">Największe zmiany i najrozleglejsze skutki może spowodować konieczna restrukturyzacja naszego rolnictwa. Koniecznością jest więc opracowanie polityki rolnej, uwzględniającej nowe realia wynikające z założonego, określonego w układzie celu.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#PosełJerzyPilarczyk">Utopią jest więc założenie, że problemy rolnictwa i wsi rozwiążą się same lub że rolnictwo w obecnym kształcie i strukturze ma szansę na znaczącą pozycję w Europie. Polską wieś czeka więc rewolucja, która ma być rewolucją twórczą, a nie destrukcyjną. W rewolucji tej państwo musi odegrać rolę wiodącą, dającą koncepcję na życie tym, którzy produkcji rolniczej z różnych względów muszą zaniechać.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#PosełJerzyPilarczyk">Podobne problemy do rozwiązania będą się piętrzyć w innych działach gospodarki. Dlatego oczekujemy od rządu wyjątkowej aktywności związanej z programem dostosowawczym w terminie określonym w uchwale.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#PosełJerzyPilarczyk">Komisja Nadzwyczajna pełnić będzie nadzór parlamentarny nad realizacją postanowień uchwały i samego układu. Skład komisji powinien jednak odzwierciedlać parytet udziału klubów w Sejmie; kluby delegowałyby do niej swych kompetentnych przedstawicieli.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#PosełJerzyPilarczyk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W przekonaniu, że Układ Europejski jest w tym trudnym momencie dla Polski, mimo kosztów, jakie jeszcze poniesiemy, szansą na stabilną i pomyślną przyszłość oraz szansą na korzyści wielokrotnie przekraczające koszty, informuję, że posłowie Sojuszu Lewicy Demokratycznej będą głosować za przyjęciem ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego oraz za przyjęciem uchwały w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej do Spraw Układu Europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Tadeusza Sytka, Polskie Stronnictwo Ludowe. Będzie to ostatnie wystąpienie przed przerwą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#PosełTadeuszSytek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! „Naszym celem jest integracja polityczna Europy przy zachowaniu pełnej suwerenności państwowej oraz integracja gospodarcza na równoprawnych zasadach, przyczynianie się aktywnie do tworzenia atmosfery wzajemnego zaufania między narodami”. Cytat ten pochodzi z programu politycznego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#PosełTadeuszSytek">Dyskutowany Układ Europejski jest zgodny z naszym programem. Choć, ściśle biorąc, jest on układem dotyczącym okresu przejściowego, to nie pozostawia wątpliwości, że celem dalekosiężnym jest stowarzyszenie Rzeczypospolitej z Europejską Wspólnotą Gospodarczą. Idea układu jest więc zgodna z programem wyrwania kraju z zacofania i stworzenia nowoczesnej ojczyzny na miarę XXI wieku i naszych aspiracji. Nie powinno więc nikogo dziwić, że Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego opowiada się za ratyfikowaniem tego układu. Sugerowane wcześniej na tej sali próby renegocjacji treści układu mogą doprowadzić jedynie do pogorszenia oferowanych nam warunków albo zakończą się rezygnacją państw Wspólnoty z podpisania tego traktatu. Dzięki bowiem polityce rządu Jana Olszewskiego, a właściwie brakowi polityki gospodarczej, stajemy się coraz mniej wiarygodnym partnerem. Nasze ciągłe żądania pomocy, nie poparte własną pracą, wywołują uzasadnione zniecierpliwienie naszych europejskich partnerów.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#PosełTadeuszSytek">Wysoki Sejmie! Traktat o stowarzyszeniu ze Wspólnotą Europejską nie jest wystawianiem czapki po jałmużnę. Nie jest to targowanie się o wysokość zasiłku, lecz jest to - miejmy nadzieję - poważne traktowanie polskiej gospodarki przez naszych partnerów. To stwarzanie nam szans rozwojowych, których wykorzystanie nie zależy od zapisów traktatowych, lecz od naszego własnego wysiłku. Nie rozumiemy, jak można żądać, aby układ zapewniał nam warunki, na jakich przyjmowano do Wspólnoty Hiszpanię czy Grecję. Gospodarki tych państw były przecież stricte kapitalistyczne, o określonych wyraźnie stosunkach własnościowych, z funkcjonującymi instytucjami prawnymi, finansowymi.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#PosełTadeuszSytek">Każdy traktat ze Wspólnotą ma charakter indywidualny i jest odbiciem realnych możliwości partnera. Patrząc na traktat w ten sposób sądzimy, że:</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#PosełTadeuszSytek">Po pierwsze, przestajemy być obserwatorem zjednoczonej Europy, a stajemy się jej uczestnikiem, z prawem zabierania głosu.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#PosełTadeuszSytek">Po drugie, układ wzmacnia sytuację geopolityczną kraju.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#PosełTadeuszSytek">Po trzecie, stabilizuje warunki gospodarowania; dotychczasowy żywiołowy handel zamienia na handel uregulowany normami, nie tylko ilościowymi, ale przede wszystkim jakościowymi.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#PosełTadeuszSytek">Po czwarte, wychodząc z różnic w poziomie gospodarczym zapewnia nam swoiste preferencje, co zostało określone jako zasada asymetrii.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#PosełTadeuszSytek">Trzeba jednoznacznie powiedzieć, że główne korzyści ekonomiczne, jakie daje nam traktat, tzn. rozszerzenie rynków zbytu dla naszych produktów oraz wymóg osiągania wysokiej jakości, mogą jednak być zarazem naszymi największymi zagrożeniami. Czas najwyższy zatem zacząć traktować gospodarkę z najwyższą powagą. Jest w niej wiele dziedzin, w których możemy nawiązać równorzędną walkę konkurencyjną z producentami zachodnimi. Jedną z nich, wbrew pozorom, jest rolnictwo. Najlepszym dowodem tego jest 60% udział krajów EWG w naszym eksporcie żywności.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#PosełTadeuszSytek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mówi się dużo o zacofaniu naszego rolnictwa w porównaniu z rolnictwem EWG. Porównuje się zużycie nawozów, rozdrobnienie gospodarstw, poziom mechanizacji i inne elementy, konkludując, że w różnych dziedzinach rolnictwa dystans wynosi od 2 do 50 lat. Znamy te porównania i uważamy, że są one czynione zbyt powierzchownie. Jesteśmy nadmiernie zapatrzeni w to, czemu Zachód hołdował kilkanaście lat temu, a od czego dziś się odchodzi. Nadmierna mechanizacja, nadmierne nawożenie niszczą środowisko naturalne, przyczyniają się do produkcji niezdrowej żywności.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#PosełTadeuszSytek">W czym tkwi siła polskiego rolnictwa? Po pierwsze, w gospodarstwach rodzinnych, a więc w jego europejskim charakterze. Po drugie, w tym, że jest ono zdolne produkować tzw. zdrową żywność i kto wie, czy nie będzie miała ona lepszych warunków aniżeli rolnictwo EWG. Po trzecie, w rodzącej się przedsiębiorczości, która udowodniła, że potrafi dostarczyć na rynek produkt finalny, skutecznie konkurujący z towarami przywożonymi z EWG. Mamy tu na myśli najbardziej przekonywające przykłady, które dotyczą przetworów mleczarskich, naturalnych soków owocowych.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#PosełTadeuszSytek">Co jest prawdziwą słabością naszego rolnictwa? Na pewno wadliwa struktura agrarna w wielu regionach kraju, niedostatki w nawożeniu, niski stopień mechanizacji, brak wodociągów, telefonów i dobrych dróg. Są to jednak kłopoty dobrze nam znane, które wielkim wysiłkiem stopniowo są i będą rozwiązywane. Największe zagrożenie widzimy tam, gdzie nie podjęto jeszcze żadnych starań nie tylko o usuwanie tych zagrożeń, ale nawet o ich zinwentaryzowanie. Chodzi także, a może przede wszystkim, o zmianę mentalności i pozycji socjalnej polskiego rolnika. Ta warstwa społeczna, w swej większości, przyzwyczajona jest do tradycyjnego gospodarowania ukształtowanego przez lata określonych stosunków społecznych. Nie wolno tej grupie postawić zadania dogonienia Europy z jej standardami i jakością produkcji. Chłopi polscy w swej historii nie tylko takie cele osiągali. Jest tylko pytanie: W jakim czasie i jakim kosztem? Pamiętajmy, że jakość produktu zależy nie tylko od oczekiwań odbiorcy, ale, co rzadko się dostrzega, od szeroko rozumianej jakości życia producenta. Chłop, ciągle pogardliwie traktowany przez administrację, czujący się obco w swoim własnym banku, oszukiwany niezrozumiałymi klauzulami w zawieranych umowach, nie będzie się czuł podmiotem w nowych stosunkach ekonomicznych. To musi się zmienić. I w tej zmianie my, posłowie, musimy mieć znaczący udział. Mamy tu na myśli przygotowanie rolników do życia i pracy w warunkach nowych, wyższych standardów ekonomicznych i społecznych. Pomoc w tym nie wydaje się możliwa bez umasowienia edukacji ekonomicznej, ekologicznej czy sanitarnej, i nie tylko wśród samych rolników.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#PosełTadeuszSytek">Panie i Panowie Posłowie! Jest w programie szkoły podstawowej przedmiot środowisko naturalne człowieka, w którym pełno jest przede wszystkim spraw dotyczących przyrody. Nie negujemy tej potrzeby, ale w krajach, do których pragniemy zbliżyć się gospodarczo, politycznie i socjalnie uczy się własne dzieci środowiska, w którym będą one żyć - uczy się logiki zakupów, prowadzenia gospodarstwa domowego, poruszania się po instytucjach finansowych. Sądzę, że już w tym momencie należy przełamywać barierę dzielącą nasze rolnictwo, naszego chłopa producenta i jego dzieci od krajów EWG. Polskie Stronnictwo Ludowe stara się uczynić wszystko, co w jego mocy, aby polski rolnik nie czuł się gorszy od swego kolegi z EWG.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#PosełTadeuszSytek">Jedną z barier osiągania przez nasze rolnictwo standardów zachodnich jest także nadal mało efektywny przemysł rolno-spożywczy i słabo rozwinięty rynek opakowań, a więc te dziedziny gospodarki, bez których rozwój eksportu jest niemożliwy.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#PosełTadeuszSytek">Zbliżenie się do EWG oznacza pilną potrzebę ukierunkowania naszego rozwoju gospodarczego, którym sterować musi rząd za pomocą określonych instrumentów ekonomicznych, finansowych czy nawet edukacyjnych. To zaś prowadzi do jednoznacznego wniosku, że z obowiązku posiadania i realizacji takiego programu nie można żadnego rządu zwolnić. Mamy nadzieję, iż nowy rząd nie będzie tracił czasu na jałowe dysputy i problemy pozorne, że przede wszystkim zajmie się realizacją polityki gospodarczego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#PosełTadeuszSytek">Chciałbym wrócić do zgłoszonej przez posła Polskiego Stronnictwa Ludowego Stanisława Kalembę na 15 posiedzeniu Sejmu idei opracowania przez rząd tak zwanej białej księgi, zawierającej rejestr zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań oraz obecnych i przyszłych problemów związanych ze stowarzyszeniem i przyszłym członkostwem Polski w EWG. Uważamy, iż jest to niezbędny element naszej polityki gospodarczej. Stąd z uznaniem należy się odnieść do inicjatywy premiera, pana Waldemara Pawlaka, aby powołać nowy resort do spraw współpracy z EWG. Świadczyłoby to o poważnym traktowaniu przez nas współpracy z Zachodem i o zrozumieniu problemów, jakie wynikają z dążenia do stowarzyszenia ze Wspólnotą Europejską.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#PosełTadeuszSytek">Jest to oczywiście tylko jedno z wielu zadań, jakie należy wykonać w ramach procesu integracji. Ważnym zadaniem jest opracowanie przez rząd i poszczególne ministerstwa tak zwanych programów wyrównawczych naszej gospodarki do standardów zachodnioeuropejskich i dokonanie koniecznych zmian w systemie funkcjonowania różnych instytucji. Nie wdając się w szczegóły uważamy, że w odniesieniu do rolnictwa należy przyspieszyć prace legislacyjne, dające możliwość powołania izb rolno-handlowych i wyspecjalizowanych agend do analizowania sytuacji w dziedzinie eksportu, importu itp.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#PosełTadeuszSytek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Po debacie w Klubie Parlamentarnym Polskiego Stronnictwa Ludowego, gdzie nie tak łatwo uzyskało się jedność co do wystąpienia klubowego, pragnę zapewnić uczestników debaty, iż mimo różnic wśród członków naszego klubu przeważyła idea otwarcia polskiego rolnictwa, nie bacząc na jego stopień zacofania, aby poprzeć projekt wejścia do EWG. Chcę wszystkich kolegów z klubu przeprosić, że jako poseł tego klubu zająłem się tylko rolnictwem, ale nasz klub tą sprawą żyje najbardziej.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Wysoki Sejmie! Pragnę poinformować, że na liście mówców - w imieniu Konfederacji Polski Niepodległej - jest pan Leszek Moczulski, który miał wystąpić po przerwie. Panu posłowi bardzo istotne okoliczności uniemożliwiają wystąpienie po przerwie, wobec tego Prezydium Sejmu - uznając te argumenty - prosi, abyśmy jeszcze przed przerwą wysłuchali wystąpienia pana Leszka Moczulskiego.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#PosełLeszekMoczulski">Panie Marszałku! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Panie Ministrze Spraw Zagranicznych! Wysoka Izbo! Łatwo jest zgodzić się ze zdaniem ministra spraw zagranicznych, że ta debata i te decyzje, które tutaj podejmujemy, należą do najważniejszych, o historycznym znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#PosełLeszekMoczulski">Od kilku lat na nowo ukierunkowujemy los Polski, zbyt często mało konkretnie, i ta debata na przyszły kierunek dziejów Rzeczypospolitej będzie miała szczególny wpływ. Stąd też sądzę, że przede wszystkim należy to zagadnienie rozpatrywać w kategoriach najwyższych, a nie w kategoriach szczegółowych czy też bardzo szczegółowych. Chwilami bowiem można odnieść wrażenie, iż dyskutując nad tym kluczowym zagadnieniem dostrzegamy drzewa, a nie widzimy lasu.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#PosełLeszekMoczulski">Stanowisko klubu Konfederacji Polski Niepodległej, wyrażane wielekroć na przestrzeni wielu lat, a także moje osobiste stanowisko, wyrażane też wielekroć na przestrzeni dziesięcioleci - ot chociażby chcę przypomnieć, że akurat 20 lat temu ukazała się jakaś moja książka, wycofana następnie i potępiona, w której w sposób tak klarowny, jak tylko okoliczności czasu pozwalały, wypowiadałem się za przyszłą jednością Europy - otóż stanowisko nasze, Konfederacji Polski Niepodległej, jest jednoznaczne. Zdajemy sobie sprawę z procesu historycznego, w którym uczestniczymy. Zdajemy sobie sprawę z tego, iż integracja jest specyfiką i koniecznością naszego czasu. Chcemy w tym uczestniczyć świadomie i - sam siebie zacytuję - pragniemy, aby Europa znów była jedna.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#PosełLeszekMoczulski">Tylko ta trudna bardzo droga do jedności Europy... Jak trudna, widać najlepiej po wyjątkowo kamienistej drodze, drodze integracji, jaką przeszła zachodnia część kontynentu. Otóż ta trudna i długotrwała droga do jedności Europy wymaga maksymalnie odpowiedzialnego, maksymalnie rozważnego podejścia; takiego podejścia, które będzie brało pod uwagę wszelkie czynniki, i takiego podejścia, w którym będziemy sobie zdawali sprawę z bliższych, dalszych i najdalszych konsekwencji każdej decyzji i każdego działania.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#PosełLeszekMoczulski">Jeśli spojrzymy na historię wspólnoty zachodnioeuropejskiej, to zobaczymy, że jest to przede wszystkim historia konfliktów między interesami narodowymi poszczególnych państw. Nikt nie miał za złe nikomu, że bronił własnych interesów, i nikt nie zarzucał nikomu ani egoizmu narodowego, ani jakichś wybujałych skłonności, jeżeli druga strona do końca broniła własnego interesu narodowego. Doświadczenia integracji zachodnioeuropejskiej wykazały bowiem, że tylko wtedy jest ona trwała, gdy do końca uda się, dosłownie, wykłócić rację i wśród sprzecznych interesów narodowych znaleźć taki kompromis, który w sposób istotny nie będzie szkodliwy dla nikogo. Budować integrację przez niedostrzeganie interesów narodowych, budować integrację w takich warunkach, kiedy silniejszy narzuca słabszemu swój punkt widzenia, albo budować integrację na tej zasadzie, że ktoś na kolanach godzi się na stawiane mu warunki, to jest nie budować integracji, tylko budować konflikty, które tę integrację rozsadzą.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#PosełLeszekMoczulski">W debacie, która się toczy w Wysokiej Izbie, która się toczy w Polsce, mamy do czynienia z różnymi postawami, a przynajmniej niektóre postawy muszą niepokoić. Jest postawa, która traktuje integrację jako zjawisko trochę oderwane od rzeczywistości, jakby nadal oddzielał nas nieprzebyty mur od Europy, i to, co podpisujemy, właściwie nie ma praktycznego znaczenia; jest to postawa, która tylko formalnie traktuje to zagadnienie, uciekając od meritum. Jest też inna postawa, postawa równie niebezpieczna, która wiąże się z utopijnym marzeniem, że jeżeli przystąpimy do jakiejś innej, szerszej Wspólnoty, to zdjęte zostaną z nas nasze kłopoty, zdjęta zostanie z nas odpowiedzialność za Polskę, bo inni się tym zajmą i inni zapewnią nam dobrobyt, wolność i wszystko, co sobie tylko zamarzymy. Jest to, oczywiście, postawa całkowicie oderwana od życia. Jest wreszcie jeszcze jedna szczególna postawa. Czytając rozmaite artykuły, słuchając rozmaitych wypowiedzi, także z tej trybuny, chwilami zastanawiam się, czy już tego wielokrotnie nie słyszałem; czy czasem ci wszyscy, którzy kiedyś mówili, albo tylko tak myśleli, że Polska nie może być obok, bo musi być ze Związkiem Radzieckim, nie podstawiają dzisiaj tylko innego hasła. Ale jest to przecież jakby ta sama koncepcja, że musimy mieć hegemona, nie możemy być obok, musimy być z nim, z tym potężnym. I tutaj oczywiście na przestrzeni wieków i na przestrzeni dziesięcioleci mogły się zmieniać terminy, lecz za każdym razem ostatecznie sprowadzało się to do stwierdzenia: przy tobie, najjaśniejszy panie, stoimy i stać chcemy - niezależnie od tego, czy tym najjaśniejszym panem był ktoś na Kremlu, czy tym najjaśniejszym panem była jakaś komisja w dalekim europejskim mieście.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#PosełLeszekMoczulski">Proszę Wysokiej Izby, chcemy i będziemy szli do zjednoczenia Europy. Jest to oczywiście proces długi, proces wieloletni. Jest to proces, który napotyka olbrzymie przeszkody i który wymaga zdecydowanej odpowiedzialności ze strony rządu. Jeśli jest tak, to pierwsze pytanie, które można zadać rządowi, dotyczy następującej kwestii. Traktat został podpisany na początku grudnia ubiegłego roku, w końcu grudnia ubiegłego roku nastąpiły wydarzenia, które być może przekreślają jego wartość. Mam na myśli decyzje, które podjęto na konferencji — o wielkim znaczeniu — w Maastricht. Przecież tam buduje się mur wokół Europy, już nie Europy „wspólnotowej”, lecz wokół unii, która ma tam powstać. Ten mur stawia nas w zupełnie nowej sytuacji. Chwilami dziwię się, dlaczego bardzo aktywni zwolennicy integracji Polski z Zachodnią Europą równocześnie są gorącymi orędownikami porozumień z Maastricht; jest w tym bowiem jakaś ogromna sprzeczność wynikająca chyba tylko z odejścia od realiów życia. Już dzisiaj wiemy, że taka droga do Europy, lepiej czy gorzej pomyślana, jaką sobie można było wyobrazić podczas ubiegłorocznych negocjacji, właściwie już nie istnieje. Po prostu zapadły jakieś decyzje i nie ukrywa się tam, że są to decyzje, które spowodują, że nasza część Europy będzie miała jeśli nie dłuższą i bardziej skomplikowaną drogę, to może nawet drogę zamkniętą, a jedyną metodą otwarcia tej drogi, być może stanie się tylko daleko posunięta rezygnacja z suwerenności. A więc w kontekście Maastricht, które zamyka Zachodnią Europę przed nami i innymi krajami tej strefy, musimy rozpatrywać naszą całą politykę europejską. Jeśli bowiem ta polityka europejska odchodzi od realiów, a w wielu wypadkach odchodzi od obrony naszego interesu narodowego, to obawiam się, że jest to tylko polityka księżycowa wyrastająca ze starych, błędnych i nieszczęsnych koncepcji ubogiego kraiku na peryferium Europy, który za wszelką cenę chce kogoś złapać za stopy.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#PosełLeszekMoczulski">Proszę Wysokiej Izby, jeśli Europa ma być zjednoczona, to cała Europa. I jeśli uczestniczymy w procesie jednoczenia Europy, to ponosimy odpowiedzialność za ten proces, a więc odpowiedzialność za całą Europę. Jeżeli mamy mówić o przyszłej zintegrowanej Europie ojczyzn, to w pełnym wymiarze: od Atlantyku po Morze Azowskie i od Morza Śródziemnego po Zatokę Fińską - bo takie są cywilizacyjne, kulturowe i polityczne granice Europy. Jeśli sądzimy, że to będzie zjednoczona Europa, w której znajdzie się Polska i może Czechy, a nie znajdzie się Słowacja ani Ukraina, ani Litwa, ani Estonia, to oczywiście będzie to nadal kaleki twór, który niedawno obalone mury przeniesie trochę dalej i zbuduje znacznie silniejsze, bo nie z betonu, lecz z decyzji ekonomicznych, które być może wpędzą w konflikt bogatych i biednych,...</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#PosełLeszekMoczulski">... wpędzą nasz kontynent, naszą Europę w kolejną wojnę, nazwijmy ją domową.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#PosełLeszekMoczulski">Wysoka Izbo! Konfederacja Polski Niepodległej nie chce głosować przeciwko integracji europejskiej, nie chce głosować przeciwko traktatowi, który zapewne na wyrost, ale ma taką dumną nazwę - traktat europejski. Konfederacja Polski Niepodległej w pełni poczuwając się do odpowiedzialności, współodpowiedzialności za Polskę i za Europę nie może głosować za traktatem, który jest bardzo odległy od zmieniającej się rzeczywistości. Nie możemy głosować za traktatem, który zbliżając nas formalnie do Europy, w rzeczywistości, łącznie z porozumieniami z Maastricht, od tej Europy nas oddala.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Bezzwłocznie po ogłoszeniu pierwszej przerwy w obradach Sejmu odbędzie się w sali posiedzeń Sejmu wspólne posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisji Ustawodawczej. Członkowie tych komisji proszeni są o pozostanie w sali obrad. Materiały na posiedzenie komisji zostały dostarczone w dniu wczorajszym do skrytek poselskich w dolnej palarni.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy odbędzie się zebranie Klubu Parlamentarnego PSL w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Posiedzenie Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej odbędzie się w sali lustrzanej w nowym Domu Poselskim bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Prezydium Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej zawiadamia, że posiedzenie komisji odbędzie się w dniu 3 lipca, czyli dzisiaj, w piątek, w sali nr 217a w Senacie bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Zarządzam przerwę do godz. 11.45.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Przepraszam. Jeszcze jeden komunikat.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Posiedzenie Klubu Liberalno-Demokratycznego odbędzie się w sali kinowej w czasie tej przerwy.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 12 do godz. 11 min 50)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Kontynuujemy dyskusję nad sprawozdaniem komisji o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Jacka Turczyńskiego, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Filip Kaczmarek, Klub Liberalno-Demokratyczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#PosełJacekTurczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe przywiązuje wielką wagę do dzisiejszej debaty. Jest to dla nas debata równa rangą czekającej nas debacie konstytucyjnej, dlatego że jeżeli Sejm wyrazi zgodę na ratyfikację traktatu stowarzyszeniowego z EWG, to będzie to decyzja, która rozstrzygnie o losach Polski na całe dziesięciolecia, zadecyduje o miejscu Polski w Europie. Będzie to decyzja, która wytworzy podstawę realizacji suwerenności Polski w wymiarze ekonomicznym, zatem będzie to decyzja niezwykle istotna dla niepodległości naszego państwa. Będzie to decyzja, która wytworzy konsekwencje nieodwracalne, konsekwencje, których nie będzie można zmieniać w taki sposób, jak zmienia się polskie ustawy. Będą to konsekwencje niezależne od tego, czy będą zmieniać się rządy i parlamenty. Traktat — jeśli zostanie ratyfikowany — jego decyzje będą rozstrzygać o losach Polski, o losach polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#PosełJacekTurczyński">Z tego punktu widzenia chciałbym wyrazić swój protest i niezadowolenie z trybu, w jakim ten traktat został opinii publicznej i społeczeństwu przedstawiony. W stosunku do wagi i rangi tego dokumentu należy z ubolewaniem stwierdzić, iż dziwnie utajniany przez wiele miesięcy, nie przedstawiany opinii publicznej, nie konsultowany ze społeczeństwem, z siłami politycznymi, z parlamentem, został Sejmowi przedstawiony niejako z zaskoczenia, niejako w aurze dokumentu, nad którym w zasadzie nie można dyskutować. Postawiono Wysoką Izbę niejako wobec faktu dokonanego, nie konsultując z nią wcześniej kierunków negocjacji przez polskich przedstawicieli w EWG, nie konsultując treści tego układu.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#PosełJacekTurczyński">Muszę powiedzieć, że losy tego traktatu nie są wyjątkiem, bo podobna procedura, podobny utajniony tryb negocjacji towarzyszył innym traktatom międzynarodowym, zawieranym przez Polskę w ostatnim czasie. Taki tryb towarzyszył traktatowi polsko-niemieckiemu, taki tryb towarzyszył traktatom Polski z Białorusią, Ukrainą, z Rosją i jest to rzecz bardzo niedobra. Przypomnę tylko państwu, że kiedy komisja spraw zagranicznych Bundestagu zajmowała się traktatem Polski z Niemcami, wtedy polscy posłowie nie znali treści tego układu.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#PosełJacekTurczyński">Podobnie potraktowano traktat stowarzyszeniowy z EWG. To wymaga krytyki i moje stronnictwo, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe, uważa, że nie wolno w taki sposób traktować opinii publicznej, społeczeństwa polskiego. Społeczeństwo polskie powinno wiedzieć, jakie konsekwencje wiążą się z tak istotnymi decyzjami w polityce międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#PosełJacekTurczyński">Niemniej, jeśli już doszło do tej debaty w sposób, jak mówię, wymuszony, debaty, która ma właściwie wymiar symboliczny, bo stoimy wobec pewnych faktów dokonanych, jeśli doszło do tej debaty, nie uchylamy się od merytorycznej oceny tego traktatu. I ta merytoryczna ocena traktatu stowarzyszeniowego z EWG, zdaniem Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, jest negatywna. Negatywnie oceniamy fakt, iż okres tworzenia stref wolnego handlu zaplanowano jako bardzo krótki. Traktat zakłada utworzenie strefy wolnego handlu, a nie unii celnej, jak w wielu innych tego rodzaju dokumentach miało to miejsce, czyli nie wchodzą w grę jednolite bariery taryfowe wobec krajów trzecich.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#PosełJacekTurczyński">Traktat zakłada, że w dziedzinie towarów przemysłowych proces znoszenia ceł będzie wynosił 7 lat. Jest to najbardziej niekorzystny ze znanych w historii okresów w stosunkach EWG z krajami, które się z nią stowarzyszały. Podam przykładowo, że Turcja uzyskała 22 lata, Grecja - 24, Hiszpania i Portugalia - 14-letni okres w czasie stowarzyszenia i później 7-letni okres w okresie już po stowarzyszeniu. Również nasi sąsiedzi, Czechosłowacy i Węgrzy, uzyskali korzystniejszy, bo 9-letni okres znoszenia ceł. Nie jest to bez znaczenia, dlatego że - spójrzmy, proszę państwa, na fakt - kraje kapitalistyczne, kraje, które mimo to, że były biedne, posiadały zdrową strukturę, zdrową tkankę gospodarczą, dłużej dostosowywały swoją strukturę gospodarczą do wymogów EWG niż Polska, która posiada chorą, dotkniętą chorobą komunizmu strukturę gospodarczą, i której nie stać na to, aby w tak krótkim czasie osiągnąć stan normalny i ponieść koszty tego działania.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#PosełJacekTurczyński">Bardzo negatywnie oceniamy również brak liberalizacji na rynku pracy i usług świadczonych przez osoby fizyczne na rzecz drugiej strony. Wiadomo, że Grecja, Turcja, Hiszpania miały w tej dziedzinie inne rozwiązania. Dla tamtych państw, dla tamtych gospodarek w okresie przemian gospodarczych, w okresie restrukturyzacji gospodarczej, która wiązała się w czasie stowarzyszenia z rosnącym bezrobociem, możliwość pracy zarobkowej Greków, Turków i Hiszpanów w krajach EWG była wielkim dobrodziejstwem. Polska została tej szansy pozbawiona. W sytuacji grożącego nam wzrostu bezrobocia w związku z ratyfikacją tego traktatu dodatkowo zostaniemy niejako pozbawieni możliwości rozwiązania problemu nowych bezrobotnych, ludzi bez szans na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#PosełJacekTurczyński">Z tego powodu należy ocenić negatywnie również to, że płynność zatrudnienia będzie obowiązywała jedynie na poziomie personelu kierowniczego i specjalistycznego. Skutki tego będą na przykład takie, że ograniczone zostaną szanse eksportu polskich usług budowlanych do państw EWG, gdyż zostanie wyeliminowany warunek naszej konkurencyjności, którym jest tania siła robocza. Te przepisy mogą oznaczać drenaż polskich specjalistów do firm EWG, będą one legalizowały proceder kłusowniczego zatrudniania polskich specjalistów przez firmy EWG-owskie.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#PosełJacekTurczyński">Negatywnie oceniamy również zapis art. 65 traktatu o stowarzyszeniu, który wzoruje się na art. 90 traktatu rzymskiego i zakazuje udzielania preferencji publicznym podmiotom gospodarczym. W naszej konkretnej, polskiej sytuacji, kiedy większość polskiej gospodarki jest zdominowana przez sektor państwowy, ten artykuł będzie ograniczał możliwość wpływania władz na zmiany tego sektora, na restrukturyzację polskiej gospodarki. Zapis ten oznacza, że takie działania państwa, jak choćby wstrzymanie egzekucji podatkowej - co będzie wykorzystywane w sytuacji braku perspektyw dla przemysłu państwowego - koncesja importowa, preferencja kredytowa będą traktowane jako naruszanie postanowień traktatu stowarzyszeniowego z EWG. Przyznam, że będzie to powodowało bardzo złe konsekwencje, dlatego że ratyfikując ten traktat, pozbawiamy się możliwości elastycznego wpływania na sektor państwowy. Pozbawiamy się możliwości odgórnej restrukturyzacji gospodarki, a nawet jeśli ktoś powie, że nie pozbawiamy się tej możliwości, to stwarzamy możliwość, aby w ten proces ingerowała EWG.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#PosełJacekTurczyński">Negatywnie oceniamy również przepisy o statucie pochodzenia towarów, z których wynika, że jeśli produkty pochodzące z Polski będą zawierały powyżej 60% komponentów obcych, to wówczas będą traktowane jako towary z państw trzecich. I wiadomo, że konsekwencje tego będą takie, iż pozbawimy się możliwości inwestowania w Polsce kapitałów zagranicznych z państw trzecich, zniechęcimy te kapitały do tego, aby inwestowały tutaj, choćby w takie branże, jak lekkie przetwórstwo spożywcze.</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#PosełJacekTurczyński">Negatywnie również należy ocenić przepisy zawarte w traktacie, dotyczące antydumpingu i zabezpieczeń. Przedstawię to na konkretnym przykładzie. Traktat oferuje nam liberalizację w handlu żelazem i stalą, ale jednak zanim ta liberalizacja nastąpi, Wspólnoty Europejskie będą nam grozić akcją antydumpingową, wymierzoną w polskich konkurentów firm EWG-owskich. Przepisy antydumpingowe uderzą w polskich eksporterów. Myślę, że z perspektywy naszego wewnętrznego kryzysu, kryzysu sprzedaży dla polskich firm, jest to niezwykle istotne, bo może uderzyć w możliwości eksportowe naszego państwa. Klauzule antydumpingowe podważą także zaufanie potencjalnych inwestorów wewnętrznych i zagranicznych do inwestowania i produkowania w Polsce na eksport do EWG.</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#PosełJacekTurczyński">Jest oczywiste dla wszystkich - w wielu wystąpieniach w pierwszym czytaniu było to podnoszone - iż negatywnie należy ocenić tzw. listę towarów drażliwych, której konsekwencje są takie, iż otwieramy nasz rynek w tych sektorach, w których EWG ma przewagę, a zamykamy rynek EWG-owski w tych sektorach, w których istnieje nasz efektywny i realny potencjał eksportowy. Traktat daje nam preferencje tam, gdzie nasze możliwości są niewielkie, np. w usługach, natomiast nie daje nam możliwości eksportowych tam, gdzie te możliwości są realne, gdzie one istnieją. Na liście towarów drażliwych, dla których przewidziano wolniejszą ścieżkę liberalizacji, znalazły się produkty rolne, tekstylia, węgiel, stal, ryby, chemikalia, szkło, wyroby skórzane, meble. Handel tymi towarami stanowi ponad połowę polskiego eksportu do EWG, a w wypadku artykułów rolno-spożywczych około 1/4 polskiego eksportu do EWG. To rodzi wielkie niebezpieczeństwo dla polskiego rolnictwa. Jeżeli zwrócimy nadto uwagę na fakt, iż w traktacie nie uzgodniono wspólnej polityki dotyczącej eksportu artykułów rolnych do krajów trzecich, iż nie uzgodniono, że Wspólnoty Europejskie zrezygnują z dotychczasowych zabezpieczeń swojego rolnictwa, bo Wspólnoty Europejskie odmówiły jakichkolwiek zobowiązań dotyczących zniesienia subwencji eksportowych i kwot importowych stosowanych w ramach programu wspólnej polityki rolnej w EWG, to oznacza to możliwość wyeliminowania polskich towarów rolnych z naszych tradycyjnych rynków w krajach byłego ZSRR. Polski nie będzie bowiem stać na wspomaganie naszych producentów rolnych subsydiami eksportowymi. Nadto jeśli zważymy, iż decyzji o ratyfikacji tego traktatu towarzyszy brak wizji przeobrażeń polskiego rolnictwa w okresie stowarzyszenia, to rodzi to poważne wątpliwości co do skutków, jakie zostaną tą decyzją wywołane.</u>
          <u xml:id="u-33.12" who="#PosełJacekTurczyński">Na posiedzeniach pięciu komisji sejmowych, które rozpatrywały sprawę tego traktatu, minister Olechowski powiedział, iż EWG nigdy nie przyzna Polsce członkostwa, jeżeli 30% społeczeństwa polskiego będzie utrzymywało się z rolnictwa. I chciałbym na to zwrócić uwagę. Ten traktat oznacza dla polskiego rolnictwa niesamowity wstrząs. Musimy być tego świadomi. Musimy też odpowiedzieć na pytanie: Czy Polskę stać na ten wstrząs? Czy stać nas na to, aby te 30% społeczeństwa poddano niepewnemu eksperymentowi w sytuacji, kiedy polski przemysł przeżywa recesję, kiedy rośnie bezrobocie, kiedy traktat będzie oznaczał dla naszej gospodarki państwowej nowe wyrzeczenia i nowe koszty?</u>
          <u xml:id="u-33.13" who="#PosełJacekTurczyński">Można powiedzieć, iż jest oczywiste, że polskie rolnictwo powinno przechodzić przeobrażenia. Ale proszę państwa, nie może się to dziać w takiej sytuacji. Na Zachodzie rolnictwo się przekształcało, restrukturyzowało wtedy, kiedy przemysł znakomicie się rozwijał, wtedy kiedy była koniunktura gospodarcza, wtedy kiedy część społeczeństwa zatrudniona na wsi mogła przenieść się do miasta. W Polsce tych możliwości nie będzie, i ten traktat jest ciosem w polskie rolnictwo. Z tego względu dziwię się postawie liderów Polskiego Stronnictwa Ludowego; sprawia to wrażenie, jakby dla celów bieżącej gry politycznej, walki o polityczne wpływy i stanowiska rezygnowali oni z obrony elementarnych interesów polskiego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-33.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-33.15" who="#PosełJacekTurczyński">Prognoza Urzędu Pełnomocnika Rządu do Spraw Integracji Europejskiej jest taka, iż każdorazowemu wzrostowi eksportu z Polski do EWG będzie towarzyszył 50-procentowy albo nawet podwójny wzrost importu z EWG do Polski. Oznacza to, że de facto ten traktat otwiera dla EWG nasze rynki zbytu, a na nierównych prawach przyłącza naszą gospodarkę do tego systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-33.16" who="#PosełJacekTurczyński">Traktat posiada jeszcze wiele innych wad. Nie starczy czasu, by je wszystkie wymienić. Krytycznie należy ocenić brak protokołu finansowego do umowy o stowarzyszeniu Polski z EWG. Krytyczne oceny, jeżeli chodzi o skutki tego traktatu dla polskiej gospodarki, wyrażało wielu ekonomistów, wielu specjalistów z zakresu prawa międzynarodowego. Źle się dzieje, jeśli polskie społeczeństwo nie może się z tymi opiniami zapoznać za pośrednictwem środków masowego przekazu, nie może w sposób uczciwy i rzetelny dowiedzieć się, jakie koszty i jakie konsekwencje związane są z realizacją tego traktatu.</u>
          <u xml:id="u-33.17" who="#PosełJacekTurczyński">Pragnę tutaj przytoczyć jednakowo brzmiącą opinię dwóch specjalistów z zakresu prawa międzynarodowego - jedną prof. Alaina Wintersa, Brytyjczyka, profesora Uniwersytetu w Birmingham, i drugą Polaka, prof. Stanisława Sołtysińskiego, specjalisty z zakresu prawa międzynarodowego na uniwersytecie poznańskim. Ci specjaliści twierdzą, że przyjęcie traktatu o stowarzyszeniu Polski z EWG może oznaczać zupełne załamanie polskiej gospodarki z powodu narażenia słabszego partnera na konkurencję z silniejszym.</u>
          <u xml:id="u-33.18" who="#PosełJacekTurczyński">Traktat ten, jeśli zostanie ratyfikowany, wyznaczy podstawę polskiej suwerenności w dziedzinie gospodarczej. Jeśli prześledzimy historię stowarzyszania się z EWG innych państw kapitalistycznych, to musimy stwierdzić, iż początek tej drogi to zawsze trudności i poważne problemy. W Irlandii, która wstąpiła do EWG w 1973 r., w ciągu roku odnotowano spadek produkcji krajowej brutto o 6%, natomiast bezrobocie w tym kraju, w kraju, w którym była w końcu struktura kapitalistyczna, w gospodarce dominowała prywatna własność, bezrobocie na początku lat siedemdziesiątych wynosiło 6%, a do końca lat osiemdziesiątych wzrosło do 20%. Podobne trudności przeżywały inne kraje, które się stowarzyszyły.</u>
          <u xml:id="u-33.19" who="#PosełJacekTurczyński">Musimy być świadomi tego, że nasze stowarzyszenie z EWG nie oznacza rozwiązania polskich dylematów, polskich problemów, jak niektórzy próbowali mówić tutaj, z tej trybuny. Będzie to oznaczać dla nas trudności, komplikacje i problemy. W związku z tym chciałem powiedzieć taką rzecz. Polska obecnie nie posiada ukształtowanego i stabilnego systemu gospodarczego. Nasz system gospodarczy jest w rozkładzie. Nie mamy ukształtowanego systemu bankowego i kredytowego, takiego, który byłby zdolny wspomagać rodzimy kapitał. Nie mamy zdrowej i sprawnej infrastruktury gospodarczej praktycznie we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego. Nadto infrastruktura polityczna naszego państwa znajduje się w kryzysie. Ten traktat to propozycja, aby tę kruchą infrastrukturę państwowo-gospodarczą Polski skonfrontować ze stabilną, w miarę stabilną, i dobrze funkcjonującą strukturą państwowo-gospodarczą EWG. Jestem przekonany, że konfrontacja słabej Polski z silną EWG, bo to jest konfrontacja, źle się dla nas skończy.</u>
          <u xml:id="u-33.20" who="#PosełJacekTurczyński">Zwolennicy stowarzyszenia Polski z EWG optymistycznie twierdzą, iż nie ma dla nas innej drogi. Chciałbym tylko zwrócić uwagę na to, iż obecnie Europa przeżywa wielki kryzys. Ta Europa, która tworzy Wspólny Rynek i która chce tworzyć Unię Europejską, zaczyna się dzisiaj dzielić. Ta Europa zaczyna się dzielić wobec konkretnych wyzwań, które przynosi rzeczywistość. Ta Europa podzieliła się wobec konfliktu, który wybuchł w Jugosławii. Ta Europa podzieliła się wobec oceny politycznych konsekwencji w związku z rozpadem Związku Radzieckiego. Ta Europa nie ma jednoznacznego stanowiska w sprawie układu z Maastricht. Referendum w Danii pokazało, że nie wszystkie kraje godzą się na te układy. Kompetentni ekonomiści państw zachodnich podważają świetlaność wizji zapowiedzianej w traktatach z Maastricht. Prof. Maurice Allais, znany francuski ekonomista, noblista, który przez wiele lat był zwolennikiem integracji europejskiej, twierdzi obecnie, iż Europejska Unia Monetarna doprowadzi albo do potężnej superinflacji, albo, jeśli polityka monetarna nie będzie w stanie sprostać żądaniom społecznym, do wybuchu społecznego i poważnych napięć politycznych.</u>
          <u xml:id="u-33.21" who="#PosełJacekTurczyński">Chciałbym powiedzieć, iż mimo że moje stronnictwo krytykuje oceniany traktat, nie jest ono zwolennikiem izolacji gospodarczej Polski. Nie jesteśmy przeciwnikami współpracy gospodarczej z EWG. Uważamy jednak, że ta współpraca powinna się odbywać na zasadach, które będą korzystne dla Polski. Krytykując traktat, jesteśmy przeciwni warunkom ekonomicznym, jakie ten traktat chce Polsce narzucić. Nie jesteśmy przeciwni dyskusji i podejmowaniu przez Polskę współpracy z państwami europejskimi w konkretnych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-33.22" who="#PosełJacekTurczyński">Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe krytycznie ocenia postanowienia traktatu europejskiego i znajdzie to swój wyraz w głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-33.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Filip Kaczmarek z Klubu Liberalno-Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Sławomir Siwek z Porozumienia Centrum.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#PosełFilipKaczmarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Liberalno-Demokratyczny niejednokrotnie opowiadał się za procesami integracyjnymi ze Wspólnotami Europejskimi. Dziś mam zaszczyt w imieniu Klubu Liberalno-Demokratycznego jeszcze raz jednoznacznie i zdecydowanie poprzeć projekt ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego, ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. Jestem przekonany, że decyzja, którą podejmiemy dzisiaj, jest decyzją o charakterze strategicznym, kierunkowym; to zadecyduje o losach Polski i to w wymiarze o wiele szerszym, niż się potocznie wydaje.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#PosełFilipKaczmarek">Oczywisty jest fakt, że potrzebujemy długofalowego, kompleksowego programu działań politycznych i gospodarczych; pozwoli to wypełnić treścią szkielet, jakim jest układ o stowarzyszeniu. Proces wypracowania takiego programu działań nie może ominąć parlamentu. Dlatego opowiadamy się również za uchwałą w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej do Spraw Układu Europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#PosełFilipKaczmarek">Pytanie, jakie dzisiaj zadajemy w tej Izbie, jest proste - czy Polska ma zamiar realizować swój strategiczny cel polityki zagranicznej i gospodarczej, jakim jest, i mam nadzieję, że będzie, pełne członkostwo we Wspólnotach Europejskich? Uważamy, że niezwłocznie po ratyfikacji układu o stowarzyszeniu przez Polskę Parlament Europejski i parlamenty krajów członkowskich powinniśmy wystąpić z wnioskiem o pełne członkostwo we Wspólnotach Europejskich. Nie oznacza to, że proces integracji zostanie w ten sposób przyspieszony. Zapewni nam to jednak status oficjalnego kandydata, da to Polsce silniejszą pozycję wewnątrz Wspólnot.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#PosełFilipKaczmarek">Polska oczywiście może pójść również inną drogą. Możemy zrezygnować, możemy nie stowarzyszać się ani nie ubiegać się o pełne członkostwo. Możemy wybrać drogę izolacji i samodzielnego, zamkniętego rozwoju. Problem polega na tym, że jeżeli wybierzemy tę drugą drogę, prawdopodobnie nie zrealizujemy aspiracji polskiego społeczeństwa, a możliwości rozwoju gospodarczego w wyizolowanym kraju są, delikatnie mówiąc, wysoce problematyczne.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#PosełFilipKaczmarek">Niejednokrotnie Kongres Liberalno-Demokratyczny podkreślał, że kroki zmierzające do integracji są szasną dla Polski. Jako kraj stowarzyszony możemy skutecznie przygotowywać się do członkostwa we Wspólnotach Europejskich. Otwierając się gospodarczo, uzyskujemy również szansę na sprawiedliwą konkurencję, bez której nie będziemy w stanie realizować w Polsce zasad gospodarki wolnorynkowej.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#PosełFilipKaczmarek">Układ jest również szansą w wymiarze politycznym. Zostaniemy włączeni nie tylko w pewien obieg gospodarczy, ale również w kooperację na polu bezpieczeństwa i polityki międzynarodowej. Uważamy, że jest to równie istotny element układu o stowarzyszeniu.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#PosełFilipKaczmarek">Układ jest szansą również dlatego, że daje nam możliwość kontynuowania procesu reform rynkowych w Polsce i jest pewnego rodzaju motywem kontynuacji tego procesu.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#PosełFilipKaczmarek">Wreszcie układ umożliwia wykorzystywanie przez Polskę przeklinanego niegdyś położenia geopolitycznego. Dopiero teraz będziemy mogli w pełni korzystać z położenia między krajami EWG a krajami, które chcą z EWG współpracować.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#PosełFilipKaczmarek">Są to szanse, ale ich realizacja i to, czy z niej skorzystamy, zależy tylko od nas. W wielu dzisiejszych wypowiedziach padały słowa o zagrożeniach wynikających z integracji. W moim przekonaniu jest odwrotnie, te zagrożenia występują właśnie tam, gdzie nie ma integracji, bo przecież podział na kraje biedne i bogate będzie się umacniał i będzie się rozbudowywał właśnie w przypadku tych krajów, które zrezygnują ze współpracy gospodarczej z krajami Wspólnoty Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#PosełFilipKaczmarek">Podobnie jest z problemem tzw. suwerenności. Tak, właśnie tzw. suwerenności, bo przecież problem suwerenności występuje w tych krajach, które mają rozbudowane ambicje i które powodują konflikty z innymi.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#PosełFilipKaczmarek">Nieprawdą jest też, że to Europa przeżywa kryzys. Proszę zwrócić uwagę, że kryzys przeżywają właśnie te kraje, które od tej Europy chcą uciec, świadczą o tym problemy byłych republik Związku Radzieckiego czy konflikt w Jugosławii.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#PosełFilipKaczmarek">Zdaniem Klubu Liberalno-Demokratycznego stowarzyszenie, a później pełne członkostwo we Wspólnotach Europejskich jest korzystne dla Polski i Polaków. To nie jest konfrontacja, ale integracja. Dlatego będziemy głosować za przyjęciem ustawy o ratyfikacji.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Sławomir Siwek, Porozumienie Centrum. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Wojciech Arkuszewski, NSZZ „Solidarność”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#PosełSławomirSiwek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! 17 grudnia 1991 roku w Brukseli podpisano umowę o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi. Podpisanie umowy o stowarzyszeniu otwarło, naszym zdaniem, nowy etap w stosunkach politycznych i gospodarczych między podpisującymi stronami i określiło na nowo miejsce Polski zarówno w Europie, jak i na świecie. Dla obu sygnatariuszy moment podpisania umowy przypadł na okres przełomowy. W Polsce jest to okres, w którym z trudnościami żegnamy totalitaryzm, a dzięki umowie wejście do rodziny krajów, które są ostoją demokracji, odsuwa groźbę powrotu rządów totalitarnych raz na zawsze. Jest to aspekt polityczny, ale przecież w sferze gospodarki jest to też okres reform, przystosowywania naszej ekonomii do wymogów gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#PosełSławomirSiwek">Dla Wspólnoty Europejskiej szczególne znaczenie ma rok 1992. Dobiega końca realizacja programu zakończenia budowy rynku wewnętrznego, zwanego powszechnie jako Program - Europa 1992. Podjęto decyzje polityczne o wprowadzeniu w życie postanowień jednolitego aktu europejskiego w zakresie utworzenia unii monetarnej oraz unii politycznej. Urzeczywistniają się plany rozszerzenia współpracy paneuropejskiej.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#PosełSławomirSiwek">Wyraźnie obrazuje to podpisanie umowy między Wspólnotą Europejską a EFTA w sprawie budowy europejskiej przestrzeni gospodarczej. Podkreślić tu należy, że wraz z umową o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi zawarte zostały porozumienia stowarzyszeniowe z Czechosłowacją i Węgrami. Umowy z trzema krajami Europy Wschodniej i Środkowej są traktowane przez Wspólnotę jako czynnik gwarantujący stabilność polityczną Europy na bazie poszanowania wolności politycznych i ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#PosełSławomirSiwek">Rok 1992 - rok wejścia w życie umowy o stowarzyszeniu - stawia przed Polską poważne wyzwanie ekonomiczne i polityczne. Sytuacja wewnętrzna wymaga wzmocnienia programu reform przez rozszerzenie i przyspieszenie działań strukturalnych. Obok planów prywatyzacyjnych niezbędne jest wprowadzenie kompleksowej strategii przemysłowej i regionalnej. Restrukturyzacja gospodarki nie powinna jednakże, naszym zdaniem, dokonywać się kosztem stabilności makroekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#PosełSławomirSiwek">Z tego względu głównym celem decydentów politycznych musi się stać określenie całego pakietu polityk makroekonomicznych i strukturalnych, łączących w pragmatyczny i zrównoważony sposób różne cele ekonomiczne i społeczne. Stowarzyszenie ze Wspólnotą oznacza również konieczność dostosowania wspólnych reguł obowiązujących na obszarze „dwunastki” i Polski.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#PosełSławomirSiwek">Na kierunki i formy dostosowań wpływa bilans potencjalnych korzyści i kosztów stowarzyszenia, jak również perspektywa przyszłego przystąpienia Polski do Wspólnoty. W krótkim czasie Polska i jej gospodarka będą musiały ponieść koszty dostosowań. W dużej perspektywie stowarzyszenie z EWG zapewnia i gwarantuje zarówno przyspieszenie procesu restrukturyzacji, jak też utrzymanie prorynkowego kierunku przeprowadzonych i tych, które mają być przeprowadzone, reform. Rozpatrywania wyzwań i szans, jakie dla gospodarki polskiej niesie układ o stowarzyszeniu ze Wspólnotą Europejską, należy dokonać wielopłaszczyznowo.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#PosełSławomirSiwek">Wysoka Izbo! Bezpośrednie korzyści handlowe układu rozumiane jako przyrost polskiego eksportu nie będą znaczące, albowiem liberalizacja dostępu do rynków Wspólnoty została już zagwarantowana w 1990 roku przez system preferencji przyznanych w ramach GSP. Korzyści pośrednie to możliwość rozszerzenia skali produkcji w wyniku rosnącego eksportu. Należy jednak podkreślić, że o skali korzyści dla eksporterów zdecyduje tu asymetria stopnia protekcji naszego rynku i rynków Wspólnoty Europejskiej. Trzeba powiedzieć, że w przypadku Polski jest ona większa, co oznacza, że eksporterzy ze Wspólnoty mają szanse odniesienia znaczniejszych korzyści niż nasi eksporterzy do Wspólnoty, a także w stosunku do dostawców z krajów trzecich.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#PosełSławomirSiwek">Ponadto na pomniejszenie całkowitych zysków naszych eksporterów musi wpłynąć selektywna i rozciągnięta w czasie liberalizacja stosowanych przez Wspólnotę ograniczeń pozataryfowych, które zostały zlikwidowane w Polsce. Szczególnie dotyczy to subsydiów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#PosełSławomirSiwek">W wyniku realizacji układu, strefy wolnego handlu, oprócz korzyści powstaną koszty i zagrożenia. Zwiększony napływ tańszych i często lepszych jakościowo towarów spowoduje niezadowolenie i protesty producentów krajowych. Dotknie to zwłaszcza tych najdroższych i najmniej wydajnych, których koszty dostosowania się do sytuacji będą największe i którzy z tego powodu będą zmuszeni do zaniechania działalności.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#PosełSławomirSiwek">Należy oczekiwać zwiększonych nacisków politycznych i traktatowych ze strony krajów trzecich i innych organizacji międzynarodowych, na przykład GATT lub ugrupowań handlowych, na udzielenie przez Polskę ulg lub też koncesji, które równoważyłyby skutki preferencji posiadanych przez eksporterów ze Wspólnoty Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#PosełSławomirSiwek">Układ ze Wspólnotą Europejską jest wyzwaniem, którego podjęcie będzie miało polityczny wpływ na niemal wszystkie dziedziny gospodarki kraju, jednak wymaga to podjęcia szeregu działań. O niektórych chciałbym parę słów powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#PosełSławomirSiwek">Problem dostosowania polskich norm do standardów EWG. W EWG przyspieszono prace nad utworzeniem jednolitych norm europejskich. Wydawane są już dyrektywy zobowiązujące kraje członkowskie do anulowania w ciągu roku starych i wprowadzenia nowych przepisów w dziedzinie norm i standardów. Co prawda zawarty układ nie nakłada na nasz kraj obligatoryjnie tego obowiązku, jednak należy wyraźnie podkreślić, że polskie normy znacznie odbiegają od tworzonych norm europejskich. Oznacza to bardzo niekorzystne skutki dla polskiego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#PosełSławomirSiwek">I drugi problem - problem dostosowania polskich zasad antymonopolowych do standardów EWG. Stowarzyszenie Polski z EWG wymagać będzie stopniowego dostosowania naszego ustawodawstwa antymonopolowego do regulacji wspólnotowych. Jest to zadanie bardzo złożone, gdyż wprowadzona niedawno ustawa antymonopolowa wymaga wyjaśnień i uściśleń. Niemożliwe jest chociażby proste skopiowanie rozwiązań przyjętych w innych systemach. Podejmowane decyzje muszą uwzględniać specyfikę rozwoju stosunków rynkowych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#PosełSławomirSiwek">Jak wynika z powyższego, wyzwanie, jakie niesie układ, jest trudne, a sprostanie mu będzie wymagało wielu przedsięwzięć, jak też konieczności poniesienia określonych wydatków. W układzie o stowarzyszeniu Wspólnoty Europejskie zobowiązały się do udzielania Polsce okresowej pomocy finansowej w formie darowizn i kredytów. Pomoc ta miałaby służyć przyspieszeniu przemian gospodarczych w Polsce, a także pomóc w przezwyciężaniu gospodarczych i społecznych skutków przekształceń strukturalnych. Wysokość pomocy nie została określona, natomiast przewidziane są trzy jej rodzaje: pomoc bezzwrotna, kredyty Europejskiego Banku Inwestycyjnego i pomoc finansowa (doraźna) w wyjątkowych przypadkach dla wsparcia działań stabilizacyjnych. Pomoc ta ma służyć wsparciu działań mających na celu ustabilizowanie i utrzymanie wymienialności złotego, wsparciu wysiłków na rzecz restrukturyzacji gospodarki, w tym również wsparciu bilansu płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#PosełSławomirSiwek">Reasumując. Wysoka Izbo! Uznając historyczną rolę układu jako wydarzenia nie mającego odniesienia w dotychczasowej historii Polski, chciałbym podkreślić konieczny ogrom pracy, jaką należy jeszcze wykonać - a od wykonania tych zadań nie ma żadnego odwołania - aby sprostać wyzwaniu przyszłości dla dobra, jak sądzimy, przyszłych pokoleń.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#PosełSławomirSiwek">Porozumienie Centrum konsekwentnie opowiada się za drogą do Europy. Związek z EWG, z NATO, z innymi systemami bezpieczeństwa europejskiego jest dla Porozumienia Centrum wyborem strategii co do miejsca Polski w świecie. Jesteśmy przeciw dwuznaczności, jaką przejawia w tym względzie chociażby Polskie Stronnictwo Ludowe. Nasze stanowisko nie zależy tu od tego, czy premierem rządu jest członek Porozumienia Centrum czy nie. Jednocześnie nie chcemy tracić swej narodowej tożsamości i zaprzepaścić naszych interesów. W całym procesie dostosowawczym Polski do EWG na to zwracać będziemy szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#PosełSławomirSiwek">Wysoka Izbo! Wracając do aktualnej sytuacji politycznej jeszcze na koniec krótka refleksja,. Niewątpliwie ta nasza dzisiejsza dyskusja musi być związana z tym, co się dzieje wokół spraw rządowych. Dwuznaczność Polskiego Stronnictwa Ludowego, o której wspominałem, określa następujący fakt. W 1984 r., w poprzednim wcieleniu PSL, działacz ZSL, a później minister PSL powiedział mi tak: tu mi kaktus wyrośnie, jak pozwolimy Kościołowi w Polsce utworzyć fundację rolniczą. To był program pomocy dla polskich rolników realizowany przez europejską wspólnotę. ZSL wystąpiło przeciw tej pomocy, przeciw Kościołowi, przeciw interesom prywatnych rolników. Do dzisiaj ich za to nie przeprosiło.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#PosełSławomirSiwek">Wysoka Izbo! Porozumienie Centrum, uwzględniając te wszystkie uwagi do traktatu i do całokształtu sytuacji politycznej, w oczywisty sposób opowie się w głosowaniu za przyjęciem tych umów.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos zabierze pan poseł Wojciech Arkuszewski, NSZZ „Solidarność”. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Wiesław Janowski, Porozumienie Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#PosełWojciechArkuszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nasz klub będzie głosował za ratyfikacją układu o stowarzyszeniu z EWG. W zasadzie na tym mógłbym skończyć swoją wypowiedź, tylko że nie jest przyjęte w tej Izbie wypowiadać się jednym zdaniem. W związku z tym powiem parę słów więcej.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#PosełWojciechArkuszewski">O obawach, jakie są związane ze stowarzyszeniem z EWG mówiłem w swoim poprzednim przemówieniu. Mówili o tym różni koledzy. Te obawy są prawdziwe i realne, ale prawda jest taka, że obawy związane z niewejściem są jeszcze większe i na tym polega nasz problem.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#PosełWojciechArkuszewski">To, że jest to tak ważna decyzja, że jest potrzebna debata publiczna i informowanie społeczeństwa o konsekwencjach, też jest prawdą. Tej debaty nie było, a szkoda.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#PosełWojciechArkuszewski">Jeśli chodzi o dalsze trudności, które nas czekają, związane ze sprawą eksportu tekstyliów, wyrobów hutniczych, problemy dotyczące polityki rolnej, rybołówstwa i inne ważne sprawy będące konsekwencją traktatu - to wszystko będzie musiało być rozwiązywane, rząd będzie do tego zobowiązany i mam nadzieję, że komisja, która zostanie powołana, będzie to nadzorować. Ale to też są sprawy zbyt szczegółowe, żeby o nich tu dzisiaj mówić.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#PosełWojciechArkuszewski">Myślę, że nie warto także mówić o potrzebie przystosowania polskich norm, polskiego prawa, tego wszystkiego, co wynika z podpisania umowy. Wiadomo, że łatwiej jest naśladować sprawdzone rozwiązania niż odkrywać Amerykę po raz dwudziesty, że korzystanie z norm EWG jest dla nas szansą, a nie tylko zagrożeniem.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#PosełWojciechArkuszewski">To wszystko jest prawdą i jest ważne, ale w moim przekonaniu jest jeden podstawowy problem związany z całą koncepcją integracji Polski z Europą Zachodnią. Otóż jak się ma nasza polityka zachodnia do naszej polityki wschodniej? Czy mamy jedną wizję polityki zagranicznej, czy też dwie różne twarze: jedną patrzącą na wschód i jedną patrzącą na zachód? Czasami mi się wydaje, że jedno nie ma nic wspólnego z drugim. To ma daleko idące konsekwencje. Czy chcemy popierać i będziemy popierać wejście do EWG, stowarzyszenie się w pierwszej fazie z EWG innych krajów Europy Wschodniej poza trójką wyszehradzką, czy będziemy raczej popierać poszerzanie się EWG, czy też będziemy popierać szybkie pogłębianie integracji w ramach dotychczasowej Wspólnoty, powiedzmy powiększonej o te 3 kraje? To związane jest z głębszym pytaniem o tę wizję. Jak sobie wyobrażamy: czy chodzi nam o to, że chcielibyśmy, żeby obecna granica Zachodu na Odrze została przesunięta na Bug i żeby te trzy kraje dołączyły się do Europy Zachodniej? Bo chwilami mi się wydaje, że tak myślimy. Tymczasem na wschód od Polski panuje chaos i ten chaos się powiększa. Rozpadło się imperium. Być może ten chaos w przyszłości będzie nadal narastał. Czy naszą jedyną receptą na ten chaos jest ucieczka na Zachód, schowanie się pod parasol EWG? To nie jest odpowiedź wystarczająca. Jesteśmy tak silnie związani ze Wschodem, że to być może nas zabezpieczy, ale nie rozwiąże naszych problemów. Po drugie, sami w EWG będziemy zawsze ubogim krewnym, będziemy peryferyjnym krajem z nieco egzotycznymi problemami.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#PosełWojciechArkuszewski">Co prawda, jeżeli tylko te trzy kraje znajdą się w EWG, to dostaniemy oczywiście trochę większą pomoc ekonomiczną, bo będzie ona dzielona między trzy, a nie większą liczbę podmiotów.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#PosełWojciechArkuszewski">Z drugiej strony nierealne jest oczekiwanie, żywione przez niektóre kraje powstałe po rozpadzie Związku Radzieckiego, że wejdą - wszystkie - do EWG. Pojawia się pytanie, czy istnieje kompromisowa linia między lekceważeniem przez nas problemów pozostałych krajów Europy Wschodniej a ich nadziejami, że kiedyś wszystkie znajdą się w EWG? Czy potrafimy określić i rozpropagować taką politykę, która by prowadziła do zmniejszania napięć politycznych na Wschodzie i do choćby ograniczonej integracji ekonomicznej na tym obszarze, i czy potrafimy ją powiązać z naszą polityką zachodnią, z naszym zbliżaniem się do EWG?</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#PosełWojciechArkuszewski">Jestem przekonany, że taka polityka jest potrzebna. Może jesteśmy na to obecnie za słabi, ale mamy pewne specyficzne doświadczenie, doświadczenie kraju, który znalazł się na granicy dwóch światów, i powinniśmy je wykorzystać. Wyobrażam sobie, że można by połączyć nasze zbliżanie się do Europy Zachodniej z proponowaniem pewnej wizji polityki wschodniej.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#PosełWojciechArkuszewski">Żyjemy w czasie, kiedy rozpada się Jugosławia, rozpadają się — w dalszym ciągu — pozostałości Związku Radzieckiego, zaczyna się rozpadać Czechosłowacja. I dobrze byłoby sobie przypomnieć, że ponad 30 lat temu, kiedy rozpadły się imperia kolonialne w Afryce, nowo powstałe kraje afrykańskie zdołały osiągnąć pewien status quo, zdołały się dogadać co do tego, że nie będą siłą przesuwały swoich granic i chociaż te wszystkie granice były sztuczne, przez 30 lat przestrzegano porozumienia. To był wielki, wewnątrz polityczny sukces Afryki. Powinniśmy zadać sobie pytanie, czy możemy pomóc w doprowadzeniu do takiego minimum politycznej stabilizacji na Wschodzie, bo jeżeli nie będziemy umieli tego uczynić, to negatywne konsekwencje nie zostaną zrekompensowane ani bliższą, ani dalszą, ani też płytszą czy głębszą integracją z EWG.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos zabierze pan poseł Wiesław Janowski, Porozumienie Ludowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Janusz Choiński, Ruch dla Rzeczypospolitej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#PosełWiesławJanowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wypowiadając się już po raz drugi w imieniu Klubu Parlamentarnego „Porozumienie Ludowe” na ten sam temat, tj. na temat rządowego projektu ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego, chciałbym wyrazić uznanie dla 5 komisji sejmowych, które po 5 wspólnych spotkaniach w ciągu 5 tygodni, jakie upłynęły od czasu skierowania do nich przez Wysoki Sejm ww. projektu, przedstawiają nam wyniki swych prac w formie bardzo lapidarnego sprawozdania i projektu stosownej uchwały w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej do Spraw Układu Europejskiego. Jest to dowód, że komisje sejmowe doceniają znaczenie Układu Europejskiego dla Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#PosełWiesławJanowski">Chciałbym przypomnieć, że Klub Parlamentarny „Porozumienie Ludowe” w czasie pierwszego czytania projektu ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego odniósł się do treści układu dość krytycznie, uznając wyniki wstępnych negocjacji nad układem, szczególnie w części dotyczącej przemysłu, za wyjątkowo dla Polski niekorzystne. Wyraziliśmy też przekonanie, że układ w części dotyczącej rolnictwa nie wnosi z punktu widzenia naszego kraju żadnych istotnych, pozytywnych, nowych jakości. Naszym zdaniem należy najpierw możliwie maksymalnie zmniejszyć różnice ekonomiczne i społeczne, które występują — w rażący sposób — pomiędzy Polską a państwami członkowskimi Wspólnot Europejskich. Proponowaliśmy, ażeby to uczynić poprzez wykorzystanie m.in. zachodnich środków finansowych kierowanych na restrukturyzację polskiej gospodarki, w tym w szczególności na restrukturyzację polskiego rolnictwa. Jako jeden z nielicznych klubów parlamentarnych apelowaliśmy o przygotowanie programu działań dostosowujących polską gospodarkę i polskie prawodawstwo do wymagań wynikających z Układu Europejskiego. Nawoływaliśmy też głośno do podjęcia radykalnych kroków, jeśli chodzi o ochronę polskiej gospodarki, polskiego rynku, przed nieuczciwą, obcą konkurencją, podając wyjątkowo drastyczny przykład — nielegalny import alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#PosełWiesławJanowski">Nasze stanowisko podtrzymujemy w dalszym ciągu. Jesteśmy za ratyfikacją Układu Europejskiego, ale ratyfikacją, której dokona Rzeczpospolita Polska jako równorzędny partner dla krajów Wspólnoty, a nie jako ubogi krewny do jednostronnego wykorzystywania. Jesteśmy również za przyjęciem uchwały w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej do Spraw Układu Europejskiego. Wyrażamy jednak obawę, że zawarte w projekcie uchwały propozycje dotyczące zobowiązania rządu do przedstawienia programu działań dostosowawczych, jak i podjęcia działań ochronnych wobec polskiej gospodarki, w odniesieniu do proponowanych terminów są mało realistyczne z uwagi na następujące jeden po drugim kryzysy rządowe.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#PosełWiesławJanowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny „Porozumienie Ludowe” będzie głosował za stanowiskiem komisji sejmowych w sprawie ratyfikacji Układu Europejskiego oraz za przyjęciem proponowanego tekstu uchwały w sprawie powołania komisji nadzwyczajnej.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Janusza Choińskiego, Ruch dla Rzeczypospolitej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Kowalczyk, Stronnictwo Ludowo-Chrześcijańskie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#PosełJanuszChoiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny „Ruch dla Rzeczypospolitej”, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, jest zdania, że integracja Polski ze Wspólnotami Europejskimi i przyszłą Unią Europejską jest dla naszego kraju nakazem racji stanu. To stanowisko przesądza o naszym zdecydowanie pozytywnym stosunku do ratyfikacji przez Sejm Rzeczypospolitej Układu Europejskiego o stowarzyszeniu między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#PosełJanuszChoiński">Uznając stowarzyszenie Polski ze Wspólnotami za sukces polskiej polityki zagranicznej i pożądany krok w kierunku realizacji naszej opcji europejskiej, zdajemy sobie zarazem sprawę, że otwieramy nowy, budzący nadzieję, ale zarazem trudny i naznaczony licznymi wyzwaniami rozdział w naszych stosunkach ze światem. Jesteśmy nade wszystko świadomi, że stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi stwarza jedynie szansę na dołączenie Polski do państw wysoko rozwiniętych, ale jest to szansa, której wykorzystanie będzie od nas wymagało najwyższej koncentracji, energii i pracy.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#PosełJanuszChoiński">Klub Parlamentarny „Ruch dla Rzeczypospolitej” ma świadomość, iż Wspólnoty Europejskie, które wchodzą w nowy jakościowo etap integracyjny, ustawiły przed nami wysoko poprzeczkę. Co prawda, udało nam się wynegocjować porozumienie asymetryczne, to jest dające nam w okresie przejściowym więcej niż naszym partnerom, nie jest to jednak asymetria na tyle głęboka, abyśmy przeszli 10-letni okres dostosowawczy, korzystając z pełnej taryfy ulgowej. Jeśli patrzeć na podpisany układ w skali przełomu historycznego, a zarazem wyzwania, jakie przed Zachodem postawił upadek komunizmu, to zawarte w traktacie postanowienia nie są na miarę planu Marshalla. Wydaje się, że czas pozbyć się złudzeń, iż Zachód będzie w stanie z takim planem wystąpić. Lepsze w tym wypadku jest liczenie na własne siły niż utrzymywanie się w stanie iluzji. Wspólnoty oferowały nam tyle samo, co otrzymały Czechosłowacja i Węgry, a to oznacza, iż liczyć na więcej nie mogliśmy.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#PosełJanuszChoiński">Czasami wyraża się w Polsce niepokój, czy tempo otwierania się na Zachód nie jest zbyt szybkie i czy nie zagraża to naszym narodowym interesom. Trzeba na to odpowiedzieć, że tempo to w dużym stopniu narzucamy sobie sami i jego regulacja nie następuje w większym stopniu w Brukseli niż ma to miejsce w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#PosełJanuszChoiński">Ten układ, podobnie jak porozumienie z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, stwarza element przymusu zewnętrznego w kierunku adaptacji naszej gospodarki do wymogów europejskich. W trakcie realizacji układu o stowarzyszeniu będzie zapewne zachodziła potrzeba dokonywania pewnych korekt w poszczególnych punktach. Dopuszczają taką możliwość klauzule układu. Ich korzystna dla Polski interpretacja nakłada na polskich ekspertów ciężar wykazania wielkiej kompetencji i umiejętności negocjacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#PosełJanuszChoiński">To jest trudny egzamin dla naszych służb dyplomatycznych, jak zresztą dla całego aparatu państwowego, który będzie realizował układ w nadchodzących latach.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#PosełJanuszChoiński">Wysoka Izbo! Wchodzenie w obieg nowoczesnej gospodarki światowej odbywa się na zasadzie: do, ut des. Na razie bierzemy więcej niż sami dajemy, ale już zaczynamy odczuwać pierwsze dolegliwości, jakie wiążą się z koniecznością stosowania przyjętych w tym świecie norm i standardów (żeby wykazać np. konieczność ochrony praw autorskich, co wynika z umowy handlowej z USA). Jest oczywiste, że domagając się otwarcia obcych rynków musimy liberalizować dostęp do własnego, co narzuca naszej gospodarce wymóg twardej konkurencji. Ale czy nasza gospodarka bez tej konkurencji byłaby w ogóle w stanie sama unowocześnić się? Podaje się czasami przykłady „azjatyckich tygrysów” jako wzór strategii rozwoju, która odniosła sukces. Jak wiadomo, w pierwszym etapie budowania swej potęgi przemysłowej państwa te dość szczelnie chroniły się zaporami celnymi. To prawda, ale trzeba przypomnieć, że działo się to w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, w zupełnie innych realiach gospodarki światowej, kiedy procesy integracyjne dopiero nabierały rozpędu.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#PosełJanuszChoiński">Klub Parlamentarny „Ruch dla Rzeczypospolitej” uważa, że lata dziewięćdziesiąte to okres jakościowo odmiennej strategii gospodarczej. Znakiem czasu jest tu runda urugwajska GATT. Wszystko wskazuje na to, że jej skutki doprowadzą do bardzo brzemiennego w konsekwencji podziału gospodarki światowej na klub A i klub B.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#PosełJanuszChoiński">W klubie A znajdą się te państwa, które zaakceptują uniwersalne normy i zasady obrotu handlowego w sferze przepływu towarów i usług, a w następnej fazie kapitału i osób. Klub A będzie po prostu wyznaczał granice obszaru nowoczesnej gospodarki świata. W tych granicach będzie rozwijał się główny nurt przemian cywilizacyjnych. Przy tak skoncentrowanych zasobach kapitału, nowoczesnej technologii, potencjału intelektualnego przeobrażenia, jakie będą zachodziły na tym obszarze, będą miały charakter skokowy, mutacyjny. Powstaje więc pytanie: Czy Polska wejdzie do klubu A (a droga do niego prowadzi przez Wspólnotę Europejską), czy pozostanie na peryferiach? Odpowiedź na to pytanie, a jest to w gruncie rzeczy pytanie podstawowe, wyznaczy na lata miejsce Polski na mapie świata.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#PosełJanuszChoiński">Panie i Panowie Posłowie! Klub Parlamentarny „Ruch dla Rzeczypospolitej” stoi na stanowisku, że ważną częścią Układu Europejskiego jest jego wymiar polityczny. Rozbudowywanie płaszczyzn współpracy politycznej na równych poziomach — zarówno rządu, prezydenta, jak i parlamentu — zbliża nas do celu finalnego, jakim jest pełne członkostwo w Unii Europejskiej, a zarazem ułatwia pokonywanie rozlicznych przeszkód, jakie pojawiają się w planie stosunków gospodarczych. Jest rzeczą oczywistą, że decyzja o otwarciu się Wspólnoty na Polskę jest decyzją polityczną i tylko silny impuls polityczny jest w stanie wymuszać korzystne dla nas rozwiązania, które oznaczają dla Wspólnoty w najbliższej przyszłości przede wszystkim nowe obciążenia finansowe, a takich decyzji nigdy nie podejmuje się łatwo. Dlatego też, jak domagają się tego w Polsce niektórzy politycy, poprzestanie na współpracy gospodarczej przy odrzuceniu współpracy politycznej świadczy o braku zrozumienia mechanizmów funkcjonujących we Wspólnocie. Gdyby przyjąć te propozycje, oznaczałoby to pozbycie się przez nas bardzo ważnych instrumentów oddziaływania i wywierania pożądanego przez nas wpływu.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#PosełJanuszChoiński">Wysoka Izbo! Niewiele jest tak doniosłych aktów i debat jak ta, którą odbywamy dzisiaj. Jeszcze niedawno perspektywa wejścia Polski do Wspólnoty była fantastycznym marzeniem. Dziś jest to trudny, ale już realny cel. Świadomi wszystkich barier, jakie mamy jeszcze do pokonania, jesteśmy zarazem przeświadczeni, że Polska sprosta temu wyzwaniu i nie tracąc swojej narodowej tożsamości, w ramach Europy Ojczyzn, powiększy grono państw Wspólnot Europejskich.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#PosełJanuszChoiński">Klub Parlamentarny „Ruch dla Rzeczypospolitej”, który mam zaszczyt reprezentować, będzie głosował za ratyfikacją układu.</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Tadeusza Kowalczyka syna Franciszka ze Stronnictwa Ludowo-Chrześcijańskiego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Lasocki z Chrześcijańskiej Demokracji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabierając głos w drugim czytaniu rządowego projektu ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, sporządzonego w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 r., pragnę podkreślić, że czas od pierwszego czytania w dniach 21 i 22 maja br. do dnia dzisiejszego był okresem wytężonej pracy 5 komisji sejmowych nad wyżej wymienioną ustawą. Wspólna dyskusja przybliżyła i poszerzyła naszą znajomość treści i ducha ustawy, i pozwala bardziej odpowiedzialnie wypowiedzieć się o korzyściach i zagrożeniach, jakie niesie ratyfikacja traktatu.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">Członkowie Klubu Parlamentarnego Stronnictwa Ludowo-Chrześcijańskiego pragną zwrócić uwagę Wysokiej Izby, pana prezydenta i rządu na konieczne działania, których spełnienie warunkuje korzyści dla Polski, jakie możemy osiągnąć przystępując do stowarzyszenia ze Wspólnotami Europejskimi. Przede wszystkim widzimy potrzebę pełnego rozeznania stanu poszczególnych resortów gospodarczych, by na tej podstawie opracować symulacyjne plany ich działania w okresie integrowania się ze Wspólnotą Europejską.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">Odpowiednia polityka gospodarcza, nakierowana na racjonalne wykorzystanie istniejącego potencjału materialnego i ludzkiego, winna zapobiec zjawisku spychania Polski do roli rynku zbytu dla wyrobów pochodzenia zagranicznego. Równocześnie trzeba zwiększyć ochronę celną produkcji krajowej i surowo przestrzegać wymogów jakościowych i zdrowotnych importowanych towarów. Do tego problemu trzeba podchodzić na zasadzie wzajemności, uczciwie, ale twardo. Należy się pozbyć zażenowania i nieśmiałości w egzekwowaniu uczciwych reguł gry, jakie dotychczas obserwujemy w działaniach polskich urzędów wobec partnerów handlowych z Zachodu. Trzeba się tego nauczyć posługując się podobnymi lub takimi samymi mechanizmami, jakie stosują wobec naszych towarów partnerzy z Zachodu.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">W działaniach przystosowawczych polskiej gospodarki do integracji ze Wspólnotami Europejskimi widzimy potrzebę możliwie ścisłej współpracy z Węgrami i Czechosłowacją, wystrzegając się rywalizacji między zainteresowanymi państwami w dostępie do pomocy z Zachodu, i możliwości wcześniejszego pełnego członkostwa w EWG.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">Widzimy celowe powołanie wspólnych grup roboczych dla poszczególnych sektorów gospodarki lub do określonych zadań. Z uwagą należy obserwować i wyciągnąć wnioski z procesu integracji wschodnich landów powstałych z byłej NRD z Republiką Federalną Niemiec, nie zapominając o tym, że dotyczy to tego samego narodu, mówiącego tym samym językiem i wspieranego co piątą marką z centralnego budżetu Niemiec.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">W świetle doświadczeń niemieckich Klub Parlamentarny Stronnictwa Ludowo-Chrześcijańskiego widzi potrzebę dalszych starań o wsparcie finansowe Polski w procesie integracji ze Wspólnotami Europejskimi, dostosowanie bowiem Polski do systemu gospodarczego EWG wymaga dużych nakładów finansowych ze strony państwa polskiego. Koszty integracji po stronie EWG będą niewielkie, a korzyści znaczne. Wymienię te najważniejsze:</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">1) szerokie otwarcie Polski na import towarów ze Wspólnoty Europejskiej;</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">2) utrwalenie wpływów EWG w tej części Europy;</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">3) zwiększenie bezpieczeństwa krajów Wspólnoty, a co z tym związane zmniejszenie wydatków na obronę.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">Jesteśmy przekonani, że sukces, jakim jest stowarzyszenie Polski, Czechosłowacji i Węgier ze Wspólnotami Europejskimi będzie oddziaływał korzystnie na całą Europę i wytyczy kierunki dalszego integrowania się Europy.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">I jeszcze jedna uwaga. Uważamy, że w celu zachęcenia inwestorów zagranicznych i krajowych do inwestowania w Polsce należy w trybie pilnym ustabilizować politykę podatkową państwa polskiego oraz określić preferencje dla inwestorów w wybranych sektorach gospodarki. W przeciwnym razie nie tylko nie ściągniemy inwestorów zagranicznych do Polski, ale doprowadzimy do ucieczki kapitału krajowego do krajów o ustabilizowanym prawie i wakacjach podatkowych dla inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">Członkowie Klubu Parlamentarnego Stronnictwa Ludowo-Chrześcijańskiego zdają sobie sprawę z korzyści i zagrożeń, jakie niesie dla Polski ratyfikacja Układu Europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">Uważamy, że zdecydowanie przeważają korzyści. Chcemy jednak podkreślić, że być może największym zagrożeniem dla nas jest to, że nie potrafimy wykorzystać szansy, jaką niesie dla Polskiej Rzeczypospolitej stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi.</u>
          <u xml:id="u-45.13" who="#PosełTadeuszKowalczyksFranciszka">Podtrzymując nasze uwagi na temat ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego, wygłoszone w czasie pierwszego czytania w dniu 21 maja br., Klub Parlamentarny Stronnictwa Ludowo-Chrześcijańskiego opowiada się za ratyfikacją układu i za powołaniem sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do Spraw Układu Europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-45.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos zabierze pan poseł Tadeusz Lasocki, „Chrześcijańska Demokracja”. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Aleksander Małachowski, „Solidarność Pracy”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#PosełTadeuszLasocki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Aby stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi służyło przekształceniom polskiej gospodarki i zapewniło w przyszłości Rzeczypospolitej Polskiej właściwe miejsce w jednoczącej się Europie, należy spełnić wiele warunków, w tym kilka o znaczeniu podstawowym, niemalże decydującym. Przede wszystkim należy zapewnić niezbędne środki na restrukturyzację gospodarki i z uwzględnieniem tych środków, realnych możliwości opracować strategię rozwoju gospodarki polskiej, w tym również strategię rozwoju polskiego rolnictwa. Są to dwa pierwsze warunki spośród wielu, które będą decydować o powodzeniu w stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#PosełTadeuszLasocki">Niestety w dokumentach układu brakuje, co zresztą potwierdza pan minister Skubiszewski, protokołów finansowych, które stanowiły podstawowy element umów o stowarzyszeniu np. Grecji, Turcji czy Cypru ze Wspólnotą. Istotnym zaś czynnikiem sukcesu tych krajów w procesie stowarzyszenia ze Wspólnotą były miliardy dolarów pomocy bezpośredniej i kredytów, jakie te kraje otrzymały od Wspólnoty.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#PosełTadeuszLasocki">Nie ratyfikowany jeszcze układ Polski ze Wspólnotami Europejskimi daje nam również podstawę do uzyskania wielomiliardowej pomocy bezpośredniej i w kredytach, albowiem art. 100 określa, że Wspólnota udzieli Polsce pomocy finansowej w zależności od potrzeb, w zależności od poziomu rozwoju, z uwzględnieniem procesu restrukturyzacji i prywatyzacji gospodarki. Niestety brakuje konkretyzacji w formie protokołu finansowego i brak ten trzeba koniecznie przed ratyfikacją uzupełnić.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#PosełTadeuszLasocki">Eksponowana tak często asymetria na korzyść Polski w zakresie preferencji kontyngentowych i celnych jest czasowa i fragmentaryczna i nie jest w stanie zrównoważyć wielokrotnie silniejszej pozycji wyjściowej, siły konkurencyjnej i instytucji Wspólnoty. Brytyjski „Times” wskazuje np., że postanowienia układu są tak upstrzone protekcjonistycznymi klauzulami chroniącymi interesy Wspólnoty Europejskiej, że dokumenty te są afrontem dla reformatorskich wysiłków Polski. Premier brytyjski podkreślił, że Polska chcąc znaleźć się we Wspólnocie musi jak najszybciej zmodernizować swoją gospodarkę, a do tego potrzebne są olbrzymie środki, w szczególności na restrukturyzację polskiego rolnictwa. Znają to dobrze kraje Wspólnoty, które na ten cel wydały setki miliardów dolarów. Tak więc konieczne jest, aby przed ratyfikacją układu doprowadzić do podpisania protokołu finansowego.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#PosełTadeuszLasocki">Polska posiada równie ewidentne racje gospodarcze, społeczne, jak i inne kraje stowarzyszające się ze Wspólnotą. Potęgują je uwarunkowania gospodarczo-historyczne, półwiekowa degradacja gospodarki polskiej bez żadnych odszkodowań, niedopuszczenie do korzystania z pomocy powojennej. W jednym z pism angielskich czytamy m.in.: żaden kraj nie uczynił w latach osiemdziesiątych więcej dla sprawy wolności Europy i żaden też nie zapłacił wyższej ceny niż Polska. Zabezpieczenie niezbędnych środków na restrukturyzację gospodarki musimy uzyskać, jak już mówiłem, jeszcze przed ratyfikacją układu.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#PosełTadeuszLasocki">Jeżeli popatrzymy na polskie rolnictwo, musimy zdawać sobie sprawę, że w żaden sposób, dysponując nawet miliardami dolarów, może setkami miliardów dolarów, nie będziemy w stanie odbudować infrastruktury na poziomie europejskim. Przez co najmniej 5 lat musimy ratować zasoby wodne, musimy pracować nad degradacją. Ten, kto nie zna tych problemów, nie zdaje sobie sprawy z zagrożeń, jakie w tej chwili występują. 10 lat, tj. okres zbyt krótki, zwłaszcza że nie dysponujemy odpowiednimi środkami na te cele. Bez konkretnego programu gospodarczego nie ma mowy o tym, aby Polska okres stowarzyszenia wykorzystała właściwie.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#PosełTadeuszLasocki">Chcę też powiedzieć, że polskie rolnictwo ma poważne atuty, których nie ma Europa Zachodnia: ma ono przede wszystkim wiejski i rodzinny charakter, charakter produkcji jest najbardziej zbliżony do proekologicznej produkcji rolniczej. Rolnik polski posiada rzadką umiejętność produkcji przy dużych ograniczeniach i w sytuacji, kiedy ta produkcja nie jest tak schemizowana i tak stechnologizowana. Świat musi odchodzić od produkcji schemizowanej i stechnologizowanej.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Aleksandra Małachowskiego z „Solidarności Pracy”. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Sielańczyk, Unia Polityki Realnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#PosełAleksanderMałachowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proszę mi wybaczyć małą złośliwość, ale przypuszczam, że gdyby rozeszła się rano plotka, że pan poseł Przybyłowicz przedstawi nowe wiadomości o „Zapalniczce”, to sala byłaby nabita, a galeria pękałaby od publiczności.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#PosełAleksanderMałachowski"> Ponieważ jednak pan poseł przedstawił jeden z najważniejszych dokumentów, który może poważnie zadecydować o przyszłości Polski, obradujemy przy sali pustej, a na galerii też się nie przelewa.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#PosełAleksanderMałachowski">Druga sprawa, która mnie zaniepokoiła - proszę znowu o wybaczenie - to pewien obyczaj toczenia na marginesie ważnych czy też nieważnych dysput, np. prawnych, zawziętych polemik politycznych. Wczoraj mieliśmy odpowiedzieć na proste pytanie, czy akceptujemy termin na nowo ustalony czy na nowo zaproponowany przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie roszczeń o były majątek PZPR - krótka sprawa, w gruncie rzeczy akceptacja pewnego rozwiązania prawnego czy też jego odrzucenie. Zrobiła się z tego olbrzymia debata polemiczna, by nie powiedzieć - utarczka polemiczna.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#PosełAleksanderMałachowski">Chcę także odpowiedzieć w imieniu tych pięciu komisji, które przedstawiciel „Porozumienia Ludowego” był łaskaw zaatakować, że oto po tylu dniach obrad przedstawiliśmy jedną kartkę. Nie, panie pośle. Poseł sprawozdawca, pan Marian Przybyłowicz przedstawił obszerne i bardzo wyczerpujące sprawozdanie z naszej działalności, wraz z obszernymi wnioskami. Jeśli przeczyta pan ten tekst w stenogramie sejmowym, tekst dobry, bardzo rzetelny, to zrozumie pan, że ten zarzut był niesłuszny. Do tego pana gorąco namawiam.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#PosełAleksanderMałachowski">Natomiast problem polega na tym, że nie mamy bilansu strat i zysków z podpisania tego traktatu. Myślę jednak, że krótki okres negocjowania - rok zamiast kilku lat, jak to jest normalnie robione - uniemożliwił taki bilans. Wchodzimy w sferę tego traktatu, w sferę oddziaływania w bardzo trudnej sytuacji. Mamy 1/6 dochodu narodowego na jednego mieszkańca jaki osiąga Europa Zachodnia. Mamy nie zrestrukturyzowane rolnictwo, a tamtejsze rolnictwo restrukturyzowało się przez wiele lat przy kolosalnej pomocy państw zachodnich. Mamy kompletny chaos w zakresie prywatyzacji, czyli tzw. przekształceń własnościowych. Wydaje mi się, że to wszystko bardzo nam utrudnia ocenę tych korzyści. Jest rzeczą niewątpliwą - przypomnę to, co mówiłem poprzednim razem - że skutki układu mogą być zabójcze przede wszystkim dla rolnictwa, szczególnie tego, które gospodaruje na złych gruntach uprawnych. W Europie Zachodniej właśnie w konsekwencji istnienia EWG zalesiono ponad 2 mln ha złych gruntów, a wiele milionów ludzi musiało porzucić pracę w rolnictwie. Czeka nas dokładnie to samo. Co to znaczy? Na sporych obszarach przestanie się uprawiać grunty niskiej klasy. Wielu ludzi będzie musiało zmienić zawody i znaleźć inną pracę. Wieś stanie się tylko terenem zamieszkania tych ludzi. Zagrożone są także bardzo poważnie różne gałęzie przemysłu, np. górnictwo, hutnictwo, przemysł tekstylny, o czym tu już mówiono.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#PosełAleksanderMałachowski">Proszę państwa, przedstawia się tutaj tę konfrontację jako spotkanie bardzo stabilnej struktury gospodarczej EWG z naszą niestabilną strukturą. To nie jest prawda. Europa także przeżywa w tej chwili wiele bardzo poważnych wstrząsów. Francja jest zdominowana czy też przerażona strajkami chłopskimi, blokowaniem dróg, ulic. Tam, na Zachodzie, też nie jest tak pięknie; tam też są te przemiany. Nie sądzę, ażeby wrócił złoty wiek z końca XIX w., kiedy życie toczyło się w państwie galicyjskim, austriackim w sposób ustabilizowany i można było przewidzieć, co będzie za 20 lat. Myślę, że to się na długo skończyło, że wszystkie kraje będą przeżywały w tej chwili bardzo dramatyczne adaptacje do postępującej przemiany technologicznej, do postępującej rewolucji naukowo-technicznej.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#PosełAleksanderMałachowski">Wśród nas tutaj panuje złudne przekonanie, że jeśli odrzucilibyśmy ten układ, to uniknęlibyśmy tej konfrontacji z Europą. Otóż mnie to się wydaje zupełnie naiwnym przekonaniem. Konfrontacja będzie tak czy tak. Pytanie prawidłowe zatem brzmi: w jakich warunkach konfrontacja będzie dla nas korzystniejsza, czy z przynależnością do układu, czy bez tej przynależności? Nie da się tej konfrontacji uniknąć.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#PosełAleksanderMałachowski">Pani ekspert z Senatu - nie wiem, jaki ma tytuł naukowy - pani Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska stawia bardzo mądrze tę sprawę. Powiada ona w ekspertyzie sporządzonej dla Senatu, którą otrzymałem, że cena zmian dostosowawczych może być wysoka. Zważmy jednak, że procesowi ograniczania produkcji niektórych wyrobów towarzyszyć będzie poszerzanie produkcji i miejsc pracy w tych gałęziach, które zyskały nowe możliwości eksportu do Wspólnoty. Co istotniejsze, koszty związane ze zmianami dostosowawczymi nie są wyłącznie ceną stowarzyszenia Polski ze Wspólnotami. Są one ceną strukturalnej transformacji polskiej gospodarki. Są nieuniknione w każdej sytuacji, jeśli zmierzamy do bardziej wydajnej i efektywnej gospodarki. Ewentualnemu pytaniu o koszty stowarzyszenia należy przeciwstawić pytanie, ile kosztowałoby gospodarkę pozostanie poza procesami integracyjnymi w Europie. Wydaje się, że Polski nie stać na eksperymentowanie w zakresie przyszłych kierunków rozwoju. Pozostawanie poza procesami integracji europejskiej groziłoby utrzymaniem istniejącej struktury produkcji i gospodarczym zastojem. Polskie przedsiębiorstwa nie poddane presji konkurencji zagranicznej łatwo utrwalałyby swoją pozycję, nie troszcząc się nadmiernie o koszty produkcji i jakość swych wyrobów. Natomiast stopniowo zwiększana, bo nie gwałtownie, presja zagranicznych dostawców będzie wymuszać poprawę konkurencyjności naszych produktów. Nieuniknione są wówczas zmiany w strukturze produkcji, ponieważ nie wszyscy producenci będą umieli i mogli sprostać konkurencji zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#PosełAleksanderMałachowski">Wydaje mi się, że tutaj pani ekspert trafiła w dziesiątkę, w sedno tego problemu, że będzie musiała być zapłacona bardzo duża cena, niezależnie od tego, czy podpiszemy czy nie podpiszemy.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#PosełAleksanderMałachowski">Natomiast inną jest sprawą - też mówiłem o tym poprzednim razem - że trzeba społeczeństwu mówić wyraźnie: płacimy wysoką cenę za wejście do Europy. To nie odbędzie się za darmo. Nie wolno ludzi oszukiwać, że wejście do Europy od razu otworzy jakiś okres dobrobytu w Polsce. Ale nie wolno też ludzi straszyć, ponieważ jest to po prostu wyzwanie, któremu musimy sprostać. Bo ta konfrontacja, o której mówiłem tu na początku, iż na całym świecie w tej chwili mamy do czynienia z trudnościami, to jest po prostu trwająca nieustannie od długiego czasu, od co najmniej 150, 200 a może i więcej lat, konfrontacja archaicznego z nowoczesnym. Nie da się od tej konfrontacji uciec. Złotego wieku spokoju i stabilizacji nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#PosełAleksanderMałachowski">Popieramy oczywiście także powołanie tej komisji. Wydaje mi się, że ta komisja, która być może powinna być w ogóle stałą komisją parlamentu, projekt powołania której przedstawiony jest w druku nr 338, może skutecznie nadzorować proces połączenia. Proponowałem tutaj, aby w tym pierwszym punkcie — który mówi, że należy zobowiązać rząd do przedstawienia do dnia 30 listopada programu działań dostosowujących polską gospodarkę do wymagań wynikających z postanowień Układu Europejskiego — po słowach: „polską gospodarkę” dopisać jeszcze słowa: „i polski system prawny”. Komisja się z tym nie zgodziła, ale ja stąd apeluję do rządu, ażeby sprawy dostosowania systemu prawnego - z czym pan minister Wolski już się był raz zgodził, ale powtarzam to — stały się bardzo ważną częścią pracy władz nadzorujących, koordynujących te sprawy. Inaczej dojdziemy do tego, że będziemy uchwalali ustawy, które już w momencie uchwalenia będą sprzeczne. Jeśli nie powstanie organ, który będzie czuwał nad tym, by tworzone przez nas w czasie tej kadencji i następnych ustawodawstwo było zgodne z tym kierunkiem, którego wymaga Wspólnota Europejska, będziemy powtarzali tę pracę. A to jest już dzisiaj, proszę państwa, lista mająca kilkaset pozycji. Kilkaset pozycji prawnych, tak to nazwijmy, kilkaset ustaw, kilkaset zbiorów jakichś norm w formie rozporządzeń czy zarządzeń będzie musiało być dostosowanych.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#PosełAleksanderMałachowski">Kończąc, chcę sprowadzić sprawę z tego patetycznego poziomu do poziomu pewnego żartobliwego paradoksu. Pan poseł Nowina-Konopka mówił, że mamy prosty wybór: przyjąć albo odrzucić. Wydaje mi się, że jest to w rzeczywistości bardzo skomplikowane. Uważam, iż pomysł odrzucenia tego jest pomysłem obłędnym. Pomysł przyjęcia tego to dwa szaleństwa - to jest szalona okazja i szalone ryzyko. Wybór nie jest więc między przyjęciem a odrzuceniem, lecz pomiędzy szaleństwem a obłędem, tyle że w szaleństwie jest nadzieja.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Andrzej Sielańczyk, Unia Polityki Realnej. Jest to ostatnie oświadczenie klubowe.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Jako ostatni przed przerwą obiadową głos zabierze, już w ramach wystąpień indywidualnych, pan poseł Maciej Manicki z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Tak się składa, że od lat trzydziestych bieżącego stulecia Rzeczpospolita stoi ciągle przed wyborami większego lub mniejszego zła. Nie dobrego i złego wyjścia, tylko większego lub mniejszego zła.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Istota omawianego przez nas projektu ustawy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi ma charakter bardzo daleko idących przemian strukturalnych dotyczących naszego państwa. Czy musimy stowarzyszyć się z Europą? Oczywiście takiego stuprocentowego przymusu nie ma. Można znaleźć jeszcze przynajmniej trzy inne rozwiązania, które w obecnej sytuacji politycznej mogą być przez Rzeczpospolitą zastosowane. Niemniej są pewne niebezpieczeństwa i pewne korzyści, gdybyśmy podpisali ten układ stowarzyszeniowy.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Unia Polityki Realnej z samej swojej istoty, istoty swojego programu, jest zwolennikiem nieograniczonego przepływu kapitału, ludzi, pomysłów między państwami, które mają bardzo różne systemy prawne, systemy podatkowe i toczą między sobą normalną grę rynkową o to, który z tych systemów jest lepszy. Najlepszy system wygra. Takiej struktury układ stowarzyszeniowy z Europą nam nie zabezpiecza. To nie będzie w pełni wolny przepływ towarów, usług, kapitału; są daleko idące ograniczenia. Natomiast na pewno korzyścią jest to, że struktury etatystyczne, bo etatystyczne, ale europejskie są na znacznie wyższym poziomie zorganizowania aniżeli te struktury, które istnieją na obszarze Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Gospodarka i produktywność państw stowarzyszonych z EWG są na znacznie wyższym poziomie niż polskie. Zawsze kontakt z lepiej zorganizowanym partnerem jest korzystny dla tego słabszego: ma się on czego nauczyć, ma do czego dążyć, musi iść szybciej do przodu, aby dorównać; to jest korzystne, to jest stymulacja energii z naszej strony. Natomiast czy to jest wystarczający powód do tego, żeby głosować za przystąpieniem do tych struktur? Są też niekorzystne elementy.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Po pierwsze, jak wspomniałem, struktury europejskie są niezwykle zetatyzowane. To są bardzo duże, biurokratyczne struktury.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Po drugie, pozostaje nam jednak możliwość niepodpisywania wszystkich szczegółowych umów dotyczących stowarzyszenia z EWG. Uczyniło tak wiele państw, które znajdują się w strukturach EWG, na przykład Wielka Brytania, która szczęśliwie nie podpisała karty socjalnej i nic z tego powodu nikomu się nie stało poza tym, że Brytyjczykom żyje się lepiej. Sądzę, że ta droga postępowania jest najlepszą drogą dla nas, jeśli chodzi o postępowanie i dalszy rozwój kontaktów ze strukturami europejskimi.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Podnoszono tutaj wielokrotnie to, że nasza struktura gospodarcza nie jest przygotowana do konkurencji EWG-owskiej, że mamy archaiczne struktury w stosunku do EWG. Pozwolę sobie Wysokiej Izbie przypomnieć, że kiedy Portugalia po rewolucji „czerwonych goździków” przystępowała do struktur EWG, była bardziej w sensie gospodarczym zsocjalizowanym państwem niż Polska. Nie było tam praktycznie prywatnej własności ziemskiej, powstało coś pośredniego między kołchozami i spółdzielniami w rolnictwie, znacjonalizowano przemysł i popełniono mnóstwo bzdur, od których potem, oczywiście, odchodzono, natomiast w momencie wchodzenia do EWG takie struktury istniały i nikomu to nie przeszkadzało.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Różnice w poziomie ekonomicznym. Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na to, że północne regiony Szkocji w porównaniu np. z rejonem Hamburga wykazują znacznie wyższy stopień zróżnicowania gospodarczego aniżeli RP i, powiedzmy, Grecji. To są oczywistości, nie wiem, czemu jest to tutaj tak dziwnie podkreślane, czemu to ma służyć.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Wielu mówców podkreśla obawy, że nasze rolnictwo ulegnie zniszczeniu przy bardzo nieładnie zdumpingowanej konkurencji z EWG. Podkreślałem to w poprzedniej debacie i jestem zmuszony powtórzyć jeszcze raz: jedynym elementem powodującym, że Rzeczpospolita Polska do 2010 r. nie wejdzie do struktur EWG jest to, że ma zbyt dobre rolnictwo, a nie, że ma słabe rolnictwo. Kraje EWG nie znoszą polskiego rolnictwa z jednego powodu, że konkurencja naszego rolnictwa zniszczyłaby ich produktywność, a nie odwrotnie. I z tego powodu wręcz przeciwnie powinniśmy jak najchętniej wchodzić w struktury, żeby dać szanse naszym rolnikom sprzedawania ich zdrowych i tanich produktów na Zachodzie.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Czy są jeszcze jakieś inne korzyści? Tak. Mówiłem o tych strukturach, że są one organizacyjnie lepsze od tego, co znajduje się na terenie Rzeczypospolitej, i myślę, że mogłoby to prowadzić do sytuacji, że układ osobowy, który „obsiadł” finanse państwa, będzie miał mniejsze możliwości osiągania korzyści. To jest bardzo istotny moment, oczywiście pod warunkiem zakończenia akcji lustracyjnej.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Dla naszego przeciętnego konsumenta istotne jest, że będzie musiała nastąpić pewna integracja w działalności banków. Co to za sobą pociąga? Ano odejście od bandyckich procentów rzędu 70 rocznie do normalnego poziomu, takiego, jaki istnieje w całej Europie, dlatego że banki, które będą oferowały Polsce tak wysoki procent, po prostu padną w konkurencji z bankami europejskimi.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Biorąc pod uwagę to wszystko, za i przeciw, Klub Poselski Unii Polityki Realnej nie będzie głosował przeciwko układowi o stowarzyszeniu z EWG.</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos zabierze pan poseł Maciej Manicki, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#PosełMaciejManicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dyskutujemy o bardzo istotnej sprawie. Rozstrzygnięcia, jakie podejmiemy, będą znacząco ważyły, jeśli nawet nie przesądzały o przyszłości Polski. Obradujące nad tym problemem komisje przedstawiają Wysokiej Izbie obok propozycji ustawowego rozstrzygnięcia kwestii ratyfikacji Układu Europejskiego projekt uchwały.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#PosełMaciejManicki">Zdaniem Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych, które reprezentuję, w projekcie tym należy dokonać poprawek, które niewątpliwie uczynią go doskonalszym i lepiej precyzującym zarówno intencje Sejmu, jak i zadania rządu. Przede wszystkim projekt uchwały nie odzwierciedla istoty Wspólnoty Europejskiej, którą jest zabezpieczenie trwałego dobrobytu obywateli, zapewnienie wszystkim bez jakiejkolwiek dyskryminacji możliwości korzystania z praw społecznych. Prawa te, prawa socjalne, ekonomiczne i polityczne, zostały określone w Europejskiej Karcie Społecznej. Ten doniosły dokument Polska podpisała 26 listopada ub. r. Samo podpisanie tego dokumentu to jednak jedynie deklaracja intencji. Mówiąc o stowarzyszeniu ze Wspólnotą Europejską, o przyszłym członkostwie w tej organizacji, musimy być świadomi, że w istocie chodzi o prawa społeczne, prawa socjalne, ekonomiczne i polityczne, z jakich będzie korzystało nasze społeczeństwo i jakie będą w Polsce obowiązywały. I należy uczynić wszystko, aby nastąpiło to jak najszybciej, aby deklarację intencji w sprawie Europejskiej Karty Społecznej zastąpić jej ratyfikacją.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#PosełMaciejManicki">Równie doniosłym jak Europejska Karta Społeczna dokumentem jest Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego. Zdaniem Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych ratyfikacja przez Polskę zawartych w tym kodeksie postanowień powinna również nastąpić możliwie szybko.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#PosełMaciejManicki">Jak wspomniałem, celem nadrzędnym Wspólnoty jest trwały dobrobyt jej obywateli. Reszta to środki, zadania mające temu celowi służyć, w tym głównie polityka gospodarcza. Natomiast z przedmiotowego projektu uchwały wynikałoby, że celem nadrzędnym jest gospodarka sama w sobie, sama dla siebie. Dlatego też wnoszę o uzupełnienie treści uchwały o postanowienie zobowiązujące rząd, obok, a nawet przed postanowieniem zawartym w punkcie 1 projektu uchwały, aby w terminie do 30 listopada br. przedstawił program działań mających na celu jak najszybsze osiągnięcie przyjętych w Europejskiej Karcie Społecznej oraz w Europejskim Kodeksie Zabezpieczenia Społecznego standardów wraz z harmonogramem tych działań, zawierającym terminy ratyfikacji wymienionych dokumentów. Program ten przed przedstawieniem Wysokiej Izbie powinien być przedmiotem negocjacji rządowo-związkowych w trybie uzgodnionym przez strony, a w wypadku braku takich uzgodnień w trybie określonym ustawą o związkach zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#PosełMaciejManicki">Niezależnie od powyższego wnoszę o uzupełnienie pierwszego zdania projektu przez dodanie po słowie „przekształceniom” słów: „i rozwojowi”. Uważam bowiem, że przekształcenia gospodarki same w sobie nie mogą być celem. Przekształcenia służyć winny podniesieniu efektywności gospodarki i jej rozwojowi.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Wysoki Sejmie! Ponieważ chcę zachować ścisły harmonogram, a pozostało jeszcze 5 minut, z ważnych przyczyn ustosunkuję się pozytywnie do prośby pana Macieja Srebro, który wystąpi jako ostatni przed przerwą.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#PosełMaciejSrebro">Dziękuję, panie marszałku, za umożliwienie mi wystąpienia. Wysoka Izbo! Chciałbym na początku zwrócić uwagę na to, iż większość osób opowiadających się za ratyfikacją traktatu stowarzyszeniowego w bardzo dużym stopniu ideologizuje problem. Stawia go w ten sposób: ci, którzy są za podpisaniem traktatu, za ratyfikacją, są za wejściem do Europy, za Europą. Ci, którzy są przeciwni, są przeciwko Europie, są za autarkią gospodarczą, za izolacją. Jest to oczywista nieścisłość. Powiem więcej, nadużycie. Nie chodzi w tym momencie o to, czy ktoś jest przeciwko, czy za Europą, ale chodzi o to, czy ktoś jest za jasnymi i właściwymi warunkami współpracy w Europie, czy przeciw nim.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#PosełMaciejSrebro">Poseł Kongresu Liberalno-Demokratycznego stwierdził, iż ten traktat powoduje, że Polska gospodarka uzyskuje możliwości uczciwej konkurencji z gospodarkami zachodnimi. To jest po prostu nieprawda. Z jednej strony Wspólnota Gospodarcza nie formułuje żadnych zobowiązań co do ograniczenia subsydiów eksportowych, które przecież są elementem polityki państwa, z drugiej zaś nakładany jest na Polskę obowiązek niepodnoszenia czy zakaz podnoszenia ceł we wzajemnych obrotach handlowych. Jest tutaj pewien wyjątek. Mówi się: z wyłączeniem nowych gałęzi przemysłu. Ale te cła dotyczą przede wszystkim towarów, które w przeważającej większości obecnie eksportujemy do Wspólnoty Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#PosełMaciejSrebro">Nawiązując do wypowiedzi kolegi z Unii Polityki Realnej - też nie jest prawdą, że rolnictwo polskie zyska na tym. Oczywiście straci, ponieważ przestanie być dobre. Przestanie być dobre dlatego, że stanie się po prostu droższe.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#PosełMaciejSrebro">W związku z tym zaszokowany jestem wypowiedzią posła z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Akurat tak się składa, że jest to poseł z tego samego województwa, co ja, z województwa kaliskiego. Ma on wiele doświadczeń jeśli chodzi o import zachodnich towarów. Poseł ten mówi, że będzie głosował za traktatem, dlatego że on otwiera Zachód przed polskim rolnictwem. Czy według niego otwarcie to jest zobowiązanie się do przestrzegania ograniczeń eksportowych dla polskich towarów rolnych wysyłanych do EWG? Czy otwarciem polskiego rolnictwa jest brak możliwości zniesienia ceł na polskie towary rolne, które stanowią ponad 1/4 polskiego eksportu do EWG nawet po 10 latach tego okresu przejściowego? Stawia on problem stwarzania szans rozwojowych dla polskiego rolnictwa. Mówi o tym, że nie można porównywać Polski z Hiszpanią i Portugalią. Oczywiście że nie można. Dlatego należy zwrócić uwagę na to, iż Polska musi się przystosować do wymogów EWG w ciągu 7 lat. Jest to czas bardzo krótki w porównaniu z możliwościami przystosowawczymi innych państw, Hiszpanii czy Portugalii, które podpisały układ stowarzyszeniowy, które miały dwa razy więcej czasu, mimo że ich gospodarka w momencie podpisywania układu stowarzyszeniowego była o wiele lepsza.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#PosełMaciejSrebro">Jeżeli mówi się o tym, że podpisanie traktatu jest celem strategicznym Polskiego Stronnictwa Ludowego, to czy ten cel jest rozumiany w podobny sposób jak sformułowanie ministra Olechowskiego, który na posiedzeniu jednej z komisji stwierdził, że Polska nigdy nie zostanie przyjęta do Wspólnoty Europejskiej, jeżeli 30% ludzi będzie się utrzymywało z rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#PosełMaciejSrebro">Pytam, w którym rzeczywiście kierunku idą te sformułowania posła Sytka? Wydaje mi się, że w polityce, w życiu publicznym nie liczą się słowa, nie liczą się komunały, przemawianie w obronie rolnictwa, w obronie polskiego rynku, a liczą się po prostu fakty. I z faktów dane stronnictwo czy dany kierunek polityczny będzie po prostu rozliczony. W tym momencie warto sobie uświadomić odpowiedzialność, odpowiedzialność nie na najbliższy rok, ale na najbliższe 10 lat, najmniej, a być może na okres dłuższy. Chodzi o odpowiedzialność za to, w jaki sposób polskie prawo gospodarcze czy polska sytuacja gospodarcza uzależni się od wymagań traktatu stowarzyszeniowego.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#PosełMaciejSrebro">Na sam koniec chciałbym w tym miejscu stwierdzić rzecz następującą. Ja sobie wypraszam sposób formułowania myśli przedstawiony przez mówcę z Kongresu Liberalno-Demokratycznego, który stwierdził, że dążenie do suwerenności to jest wynik rozbujałych ambicji tych państw. Jeżeli myślimy o właściwej integracji, o właściwym rozwoju polskiej gospodarki we współpracy z gospodarkami zachodnimi, i nie tylko zresztą z nimi, to musimy szanować siebie. Chciałbym bardzo, żeby zarówno posłowie Kongresu Liberalno-Demokratycznego, jak i wszyscy posłowie mieli ambicje, żeby Polska jako państwo suwerenne, szanowała siebie, szanowała swoją gospodarkę, swój kraj. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Łukasiewicz: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Panie pośle, mam prośbę, mogę dopuścić tylko oświadczenie. Chwileczkę, bardzo przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Łukasiewicz: To jest oświadczenie.)</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">Nie ma posła Sytka na sali. Chciałem oświadczyć, że pan poseł Sytek wie, co mówi. Pan poseł sprzedaje na Zachód za kilkadziesiąt milionów dolarów różnego rodzaju produkty rolne i w związku z tym, myślę, pan poseł, mówiąc tak pryncypialnie, powinien zdeklarować się, powinien powiedzieć, jakie ma osiągnięcia na tym polu.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę o komunikaty.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#komentarz">(Poseł Jan Łopuszański: Panie Marszałku! Chciałbym prosić o umożliwienie mi wygłoszenia oświadczenia.)</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#PosełJanŁopuszański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem zdumiony faktem, iż to, że występuje się rzekomo w interesie obrony rolnictwa, samemu, we własnym gospodarstwie osiągając milionowe zyski, zwalnia z obrony interesów rolników, którzy tych zysków osiągnąć nie mogą.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Wysoki Sejmie! Słuchając debaty i tego wszystkiego co dziś powiedziano na temat rolnictwa, możemy być pewni, albo należy wyciągnąć wniosek, że lepszej prosperity rolnictwo polskie jeszcze nie miało.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Zebranie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna odbędzie się po ogłoszeniu przerwy w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Zebranie Parlamentarnego Klubu Porozumienie Centrum odbędzie się po ogłoszeniu przerwy w górnej palarni.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Prezydium Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej zawiadamia, że posiedzenie komisji odbędzie się po ogłoszeniu przerwy obiadowej w sali nr 217 a.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Posiedzenie Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej odbędzie się w sali lustrzanej w nowym Domu Poselskim po ogłoszeniu przerwy obiadowej.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">W sali obrad plenarnych zaraz po ogłoszeniu przerwy odbędzie się posiedzenie Komisji Zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Pół godziny przed zakończeniem przerwy obiadowej, o godz. 14.30, w pokoju nr 301a w starym Domu Poselskim odbędzie się posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Posiedzenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej odbędzie się zaraz po ogłoszeniu przerwy obiadowej w sali nr 217a w Senacie.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">W dniu 4 lipca odbędą się posiedzenia grup bilateralnych w celu ukonstytuowania się: Polsko-Belgijskiej w saloniku nr 75 przy sali kolumnowej, Polsko-Szwedzkiej w sali nr 105 w starym Domu Poselskim na I piętrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Wysoki Sejmie, po przerwie obiadowej, która trwać będzie do godziny 15.10, będą interpelacje i zapytania. Po tym powrócimy do debaty. Jako pierwszy w debacie po przerwie zabierze głos pan poseł Jacek Soska z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Ogłaszam przerwę obiadową do godz. 15.10.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 36 do godz. 15 min 15)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przystępujemy do rozpatrzenia interpelacji i zapytań poselskich, które otrzymują oznaczenie punktu 11 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Odpowiedniej zmianie ulegną oznaczenia pozostałych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Poświęcimy na ten punkt 2 godziny obrad, dzieląc ten czas na wysłuchanie odpowiedzi na interpelacje oraz zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#WicemarszałekHenrykBąk">W pierwszej kolejności rozpatrzymy odpowiedzi na interpelacje poselskie.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przypominam, że zgodnie z art. 63 ust. 1 tymczasowego regulaminu Sejmu odpowiedź na interpelację nie może trwać dłużej niż 10 minut, a udzielenie dodatkowych wyjaśnień - 5 minut.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przypominam, że na 17 posiedzeniu Sejmu rozpatrywano interpelację posła Marka Markiewicza w sprawie trybu i warunków przekazania spółce „Batax” Teatru Dramatycznego i innych placówek kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Poseł odpowiedź na tę interpelację uznał za niewystarczającą.</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#WicemarszałekHenrykBąk">W związku z tym, zgodnie z art. 63 ust. 3 tymczasowego regulaminu Sejmu, Prezydium Sejmu postanowiło ponownie umieścić interpelację w porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-63.9" who="#WicemarszałekHenrykBąk">W celu udzielenia odpowiedzi na tę interpelację głos zabierze podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Sztuki Piotr Łukasiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Uzupełniając odpowiedź udzieloną panu posłowi Markiewiczowi na jego interpelację z dnia 2 kwietnia br. pragnę poinformować, że:</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">1. Podzielamy pochlebną opinię pana posła Markiewicza o dokonaniach zespołu Teatru Dramatycznego, zwłaszcza w latach siedemdziesiątych.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">2. Ministerstwo Kultury i Sztuki popiera aspiracje samorządów do utrzymywania i zakładania własnych instytucji kultury.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">3. Decyzja Zarządu Dzielnic — Gmin Warszawy o prowadzeniu Teatru Dramatycznego wspólnie z PZ „Batax” miała charakter suwerenny i zgodny z prawem. Minister kultury i sztuki nie rozporządza możliwościami, które pozwalałyby ową decyzję zmienić lub uchylić. Ministerstwo nie było poinformowane o terminie oraz kształcie umowy podpisanej z PZ „Batax”.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">4. 16 stycznia br. prof. Andrzej Siciński, minister kultury i sztuki, odbył spotkanie z przedstawicielami władz wojewódzkich i miejskich dotyczące losu Teatru Dramatycznego. Minister Siciński krytycznie ocenił sposób, w jaki dokonywał się proces zmiany statusu Teatru Dramatycznego. Minister Siciński spotkał się również z przedstawicielami zespołu Teatru Dramatycznego. W czasie spotkania nie przedstawili oni realnego planu utrzymania Teatru Dramatycznego na dotychczasowych zasadach finansowych i organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">5. W oświadczeniu przekazanym prasie w dniu 11 marca br. minister Siciński podtrzymał swoje krytyczne stanowisko w tej sprawie. W oświadczeniu tym stwierdził m.in.:</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">„Po pierwsze, cały proces związany z dzierżawą Teatru Dramatycznego przeprowadzany był w sposób nieprzejrzysty — i to nie tylko dla dziennikarzy i opinii publicznej, ale także dla osób wcześniej związanych z Teatrem Dramatycznym.</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">Po drugie, przedstawiciele zarządu miasta okazywali lekceważenie dotychczasowym gospodarzom Teatru Dramatycznego, nie mówiąc już o tym, iż nie uważali za stosowne rzetelnie informować ich o swych zamiarach i poczynaniach.</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">Po trzecie, decyzje kadrowe dotyczące osób mających wpływ na losy Teatru Dramatycznego wywołały protesty środowisk związanych z teatrem. Protesty te wydawały się nie interesować zarządu miasta”.</u>
          <u xml:id="u-64.9" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">6. Wobec wycofania się PZ „Batax” z umowy o współprowadzeniu Teatru Dramatycznego na nowo otwarta została kwestia jego finansowania oraz statusu. Ministerstwo Kultury i Sztuki w poczuciu odpowiedzialności za los tej sceny współuczestniczy w staraniach na rzecz rozwiązania tej kwestii. Istnieje wspólna wola prezydenta Warszawy, wojewody warszawskiego oraz ministra kultury i sztuki, aby Teatrowi Dramatycznemu znów nadać rangę sceny odpowiadającej zarówno jego tradycjom, jak i możliwościom.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu podsekretarzowi stanu.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę bardzo, pan poseł Marek Markiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#PosełMarekMarkiewicz">Chciałem podziękować za udzieloną odpowiedź, szczególnie za punkt 6, który jest sprzeczny bodaj z punktem 3. Bardzo dobrze, że w tej chwili następują działania i ministra kultury, i władz miasta, mimo iż poprzednio stwierdzono, że to władze miasta są suwerenne w podejmowaniu swych decyzji. Myślę, że w tej chwili minister kultury włączy się czynniej w ten proces. Natomiast jedno, czego nie mogę się ciągle doczekać, rozumiejąc już teraz stanowisko ministra kultury, jakie z tego płyną wnioski: Czy w przyszłości - jeżeli suwerenne decyzje władz samorządowych będą dawały takie skutki, jak w wypadku Teatru Dramatycznego - minister kultury będzie się włączał dopiero po fakcie czy też będzie chciał zmienić swoją sytuację prawną i wystąpi o to do Sejmu chcąc sprawować nadzór nad tego typu procesami? To jest ważna konkluzja, dlatego że już mniej więcej wiemy, kto jest winien, wiemy, jakie skutki wywołują decyzje niejasne - jak pan minister nam przed chwilą powiedział - i niejasne procesy wywłaszczeniowe. Pytanie tylko, co zrobić na przyszłość, żeby tego typu sytuacje się nie powtarzały. A pytanie jest konkretne. Czy pan minister kultury wystąpi do Sejmu o stosowne zmiany, chociażby ustawodawcze, które by pomogły spełniać skuteczny nadzór nad organizacjami kultury?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana podsekretarza stanu o ewentualną odpowiedź na postawione ostatnio pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Pośle! Myślę, że wniosek wypływa z tego, w jaki sposób teraz, co jeszcze raz podkreślam, ta sprawa jest rozwiązywana. Chcę położyć raczej nacisk na to, iż obecnie zarówno minister kultury i sztuki, jak i prezydent, jak i wojewoda, wspólnie starają się rozwiązać ten problem. Uważam takie współdziałanie za niesłychanie cenne, raczej podkreślałbym te elementy harmonii niż konflikty, które były na tym tle.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieKulturyiSztukiPiotrŁukasiewicz">Jeśli natomiast chodzi o pytanie, czy minister kultury zamierza wystąpić do Sejmu o zapewnienie mu bardziej rygorystycznych możliwości nadzoru nad decyzjami samorządu dotyczącymi kultury. W tej chwili nie bierzemy tego pod uwagę, być może rzecz wymaga dyskusji. Chcielibyśmy raczej unikać nadzoru nad decyzjami samorządu, zresztą miałem okazję o tym mówić w poprzedniej odpowiedzi. Wydaje mi się, że inicjatywy samorządowe w dziedzinie kultury - nawet jeżeli nie zawsze przemyślane i nie zawsze rozsądne, ale samodzielne - wymagają raczej wsparcia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu podsekretarzowi stanu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#PosełMarekMarkiewicz">Dziękuję pięknie. Sama konkluzja, iż niejasne procedury doprowadziły do jasnej, złej sytuacji jest ważna, jeżeli prezentuje opinię członka rządu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy możemy przyjąć stwierdzenie, panie pośle, ponieważ pan stawiał to pytanie, że Sejm po wyjaśnieniu złożonym przez podsekretarza stanu może uznać za wystarczającą odpowiedź na interpelację pana posła Markiewicza?</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#komentarz">(Poseł Marek Markiewicz: Dodaję: z ubolewaniem, oczywiście, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przechodzimy do następnej interpelacji.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Pan poseł Tadeusz Biliński w swej interpelacji porusza problem bezpieczeństwa i higieny pracy. Zdaniem posła pracodawcy nie zapewniają odpowiednich warunków pracy. W związku z tym rosną wypadki przy pracy, coraz powszechniejsze są choroby zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Poseł wnosi o rozpatrzenie i przedstawienie stanowiska między innymi w następujących sprawach:</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#WicemarszałekHenrykBąk">1. Stworzenie systemowych rozwiązań kojarzących stan ochrony pracy z obciążeniami ekonomicznymi zakładów.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#WicemarszałekHenrykBąk">2. Przyśpieszenie prac zmierzających do ratyfikacji konwencji MOP dotyczących nocnej pracy kobiet, inspekcji pracy w rolnictwie, służb medycznych oraz bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#WicemarszałekHenrykBąk">3. Przyśpieszenie prac legislacyjnych w celu określenia trybu zawierania umów zbiorowych dla unormowania praw pracowniczych w zakładach państwowych i prywatnych.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#WicemarszałekHenrykBąk">4. Znowelizowanie kodeksu pracy z uwzględnieniem konwencji MOP.</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#WicemarszałekHenrykBąk">5. Objęcie nadzorem inspekcji pracy rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-71.11" who="#WicemarszałekHenrykBąk">6. Opracowanie nowych, jednolitych przepisów dotyczących podstawowych wymogów bhp.</u>
          <u xml:id="u-71.12" who="#WicemarszałekHenrykBąk">W celu udzielenia odpowiedzi na tę interpelację głos zabierze sekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej pani Aleksandra Wiktorow.</u>
          <u xml:id="u-71.13" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę bardzo o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan poseł Biliński postawił mnie w bardzo trudnej sytuacji, gdyż pan marszałek wymienił tylko niektóre z problemów poruszonych w interpelacji. Tych pytań zadanych przez pana posła jest dwanaście, z różnych zresztą dziedzin, tak że odpowiedzieć na nie szczegółowo w ciągu 10 minut jest bardzo trudno. Chcę powiedzieć, iż mam też przygotowaną dłuższą odpowiedź na te wszystkie pytania, którą przekażę, natomiast postaram się w skrócie odpowiedzieć na pytania postawione przez pana posła.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Jeżeli chodzi o stan bezpieczeństwa i higieny pracy, oczywiście jest niezadowalający, ale nie można uznać, że w ostatnich 2 latach znacznie się pogorszył. Nie będę tu wymieniać różnych liczb, ale chcę powiedzieć, iż zmniejszyła się liczba wypadków śmiertelnych w tych ostatnich latach. Jednocześnie wzrosła, co prawda, liczba chorób zawodowych, ale przecież choroby zawodowe nie powstają w krótkim czasie, one są wynikiem zaniedbań, które były przez cały ten okres 10 czy 20 lat pracy tych pracowników. Ludzie po takim okresie zaczynają chorować na choroby zawodowe, tak że nie jest to zaniedbanie ostatnich 2 lat, tylko zaniedbanie poprzedniego, całego okresu.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Teraz, kolejno, odpowiadając na pytania.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">W ramach reformy systemu ubezpieczeń społecznych przewidziane jest wdrożenie w 1993 r. zróżnicowanej składki ubezpieczeniowej, która będzie uzależniona od poziomu zagrożeń zawodowych występujących w zakładzie pracy i skutków tych zagrożeń. Składka taka stosowana jest z pozytywnym skutkiem we wszystkich krajach EWG. Zróżnicowana składka zastąpi dotychczasowy, wprowadzony na okres przejściowy, instrument restrykcyjny w postaci podwyższenia o 5% podstawy wymiaru składki w wypadku stwierdzenia przez organy Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji Sanitarnej pogorszenia warunków pracy w zakładzie.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Drugie pytanie. Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej przywiązuje dużą wagę do jak najpilniejszego dostosowania przepisów bhp do konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz zharmonizowania tych przepisów z dyrektywami EWG. W ministerstwie opracowano projekt zmiany kodeksu pracy, uwzględniający postanowienia nie tylko tych konwencji, które wymienił pan poseł w swojej interpelacji, ale także konwencji nr: 136, 139, 148, 167 i 170. Postanowienia tych konwencji będą zawarte przede wszystkim w przepisach działu 10 kodeksu pracy: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Natomiast konwencja nr 129 dotycząca ochrony pracy w rolnictwie może być ratyfikowania tylko w części dotyczącej sektora rolnictwa, w którym zatrudnieni są pracownicy najemni, ponieważ w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy nie przewiduje się możliwości objęcia nadzorem tej inspekcji gospodarstw rolnych, a ratyfikowanie konwencji MOP jest możliwe wyłącznie w wypadku pełnej zgodności prawa polskiego z jej postanowieniami.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Pytanie trzecie i czwarte. Ustawa z 1984 r. o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania stwarza zakładom pracy zarówno państwowym, jak i prywatnym możliwość samodzielnego określania wysokości i zasad przyznawania wynagrodzeń, dodatków do wynagrodzeń, premii, odpraw emerytalno-rentowych, nagród jubileuszowych, a także innych świadczeń. Sprawy te regulują porozumienia zawierane między pracodawcą a organizacją związkową. W celu umożliwienia partnerom socjalnym w szerszym niż dotychczas zakresie kształtowania w drodze rokowań szeroko rozumianych warunków zatrudniania pracowników zostaną zmienione nie tylko przepisy kodeksu pracy o układach zbiorowych pracy i zakładowych umowach zbiorowych, lecz także inne przepisy kodeksu oraz unormowań pozakodeksowych.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">W 1990 r. prezes Rady Ministrów powołał Komisję do Spraw Reformy Prawa Pracy, zalecając jej ukształtowanie tej gałęzi prawa odpowiednio do warunków społecznej gospodarki rynkowej. W wyniku swoich dotychczasowych prac komisja przygotowała projekt zmiany kodeksu pracy w tym zakresie, jaki jest możliwy i niezbędny w obecnej sytuacji. Przygotowany przez komisję projekt nowelizacji kodeksu został wstępnie zaopiniowany przez wszystkie resorty i niektóre związki zawodowe. Obecnie ministerstwo przygotowuje ostateczny tekst projektu, który będzie przedmiotem inicjatywy ustawodawczej rządu. Można przewidywać, że projekt zostanie skierowany do Sejmu najpóźniej w październiku br.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Uprzejmie informuję, iż postulowany przez pana posła obowiązek zawiadamiania organów Państwowej Inspekcji Pracy o podjęciu działalności przez nowe podmioty gospodarcze został zawarty w projekcie kodeksu pracy w dziale 10 pod tytułem: Bezpieczeństwo i higiena pracy.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Pytanie piąte. Pragnę zauważyć, że z inicjatywą utworzenia funduszu ochrony pracy przy ministerstwie pracy ministerstwo wystąpiło już w roku ubiegłym w ramach projektu nowelizacji kodeksu pracy. Projekt był przekazany do uzgodnień międzyresortowych w czerwcu 1991 r. Zapis o utworzeniu tego funduszu został także utrzymany w obecnie przygotowanej przez ministerstwo ustawie o zmianie ustawy kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Pytanie szóste. Od 1987 r. ministerstwo proponuje rozważenie możliwości ujednolicenia systemu nakładania kar przez organy Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji Sanitarnej.</u>
          <u xml:id="u-72.10" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Główny Inspektorat Pracy Państwowej Inspekcji Pracy jak dotychczas nie przedstawił stanowiska w tej kwestii, niemniej sprawa jest otwarta, a ministerstwo jest gotowe poprzeć inicjatywę zmierzającą do rozszerzenia zakresu podmiotów podlegających karze grzywny nakładanej przez organy Państwowej Inspekcji Pracy. Także odnośnie do podwyższenia wysokości kar grzywny ministerstwo jest gotowe wspierać każdą konstruktywną propozycję w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-72.11" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Pytanie siódme. Ministerstwo przygotowało już projekt rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie zasad szkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, który będzie dotyczył wszystkich podmiotów gospodarczych, niezależnie od formy ich własności. Trudność w wydaniu takiego przepisu polega na tym, iż nie ma stosownej delegacji w kodeksie pracy. Informuję, że przepis ten zostanie w trybie pilnym wydany po uchwaleniu ustawy o zmianie ustawy kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, w której to ustawie wprowadzony zostanie przepis upoważniający ministra pracy do wydania omawianego rozporządzenia.</u>
          <u xml:id="u-72.12" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Pytanie ósme. Przepisy uchwały nr 44 Rady Ministrów z dnia 27 marca 1990 r. w sprawie zasad przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz dostarczania odzieży roboczej, a także uchwały nr 121 Rady Ministrów zmieniającej uchwałę nr 44 uwzględniają zasadę pełnej samodzielności zakładów pracy w zakresie gospodarowania odzieżą roboczą, a także postulaty związków zawodowych w tym zakresie. Nieprawidłowości w realizacji przepisów tych uchwał polegające m.in. na wypłacaniu ekwiwalentów za odzież roboczą (chociaż uchwała wprowadza tę możliwość jako wyjątek), jak też inne - zdaniem ministerstwa nie kwalifikują się do wprowadzania następnych zmian w omawianych przepisach, a wymagają ścigania oraz stosowania przez organy Państwowej Inspekcji Pracy kar wobec pracodawców winnych wykroczeń. Inspekcja ta powinna także nasilić działania kontrolne w zakładach pracy sektora nieuspołecznionego, gdzie stwierdza się najczęściej łamanie prawa.</u>
          <u xml:id="u-72.13" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Pytanie dziewiąte. Pragnę poinformować, że produkcja i obrót środkami ochrony indywidualnej pracowników są uwarunkowane uzyskaniem odpowiedniego atestu Centralnego Instytutu Ochrony Pracy i to niezależnie od tego, czy wyrób jest pochodzenia krajowego czy zagranicznego. Problem ten został uregulowany w wytycznych nr 110 ministra pracy z dnia 30 października 1990 r. w sprawie zatwierdzania przez Centralny Instytut Ochrony Pracy wzorów środków ochrony indywidualnej pracowników. Przypadki stosowania omawianych wyrobów bez atestu CIOP powinny być ścigane przez organy Państwowej Inspekcji Pracy.</u>
          <u xml:id="u-72.14" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Pytanie dziesiąte. Opracowany jest już projekt rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, nowelizujący przepisy z 1946 r. i 1959 r., uwzględniający postanowienia dotychczas nie ratyfikowanych konwencji MOP i dyrektyw EWG. Wydanie tego przepisu nastąpi po uchwaleniu ustawy o zmianie ustawy kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, gdyż merytoryczne rozwiązania rozporządzenia są uzależnione od zakresu problematyki bhp, jaka będzie ujęta w kodeksie.</u>
          <u xml:id="u-72.15" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Pytanie jedenaste. Zasady zaliczania do jednej z grup inwalidzkich, a w szczególności zasady przyznawania rent z tytułu inwalidztwa III grupy, budzą od dłuższego czasu krytykę. Resort pracy po części ją podziela. Dlatego też już w maju ub. r. przedstawił Sejmowi projekt ustawy emerytalnej regulującej również i to zagadnienie. Był on zawarty w druku sejmowym nr 851 z 1991 r. Niestety, Sejm wyłączył wówczas ten problem spod obrad uznając, że najpilniejsza jest sprawa rewaloryzacji świadczeń, a wszystkimi innymi zagadnieniami z zakresu spraw emerytalno-rentowych należy zająć się w terminie późniejszym. Nie zamierzamy odstąpić od proponowania nowych regulacji dotyczących zasad przyznawania rent inwalidzkich. Głównie chodzi o zmianę definicji pojęcia „inwalidztwo”, gdyż dotychczasowa definicja zbyt duży nacisk kładzie na kryteria biologiczne, nie uznając kryteriów możliwości zarobkowania. Będziemy proponować, by w miejsce kryterium biologicznego wprowadzić kryterium całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy. Nie oznacza to oczywiście automatycznej likwidacji rent III grupy. Przy ewentualnym przyjęciu przez Sejm proponowanych rozwiązań renty inwalidzkie I i II grupy już przyznane oraz renty III grupy przyznane na stałe nie ulegałyby żadnej weryfikacji wstecz, natomiast renty III grupy przyznane na czas określony, tzn. na rok, dwa czy trzy, byłyby normalnie weryfikowane w trakcie wyznaczonych — tak jak do tej pory — badań okresowych.</u>
          <u xml:id="u-72.16" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Pytanie dwunaste. Problem objęcia rolników indywidualnych nadzorem Państwowej Inspekcji Pracy wymaga bardzo wnikliwej analizy i rozważenia. Nasuwa się wątpliwość, czy nie zrodziłoby sprzeciwu rolników stosowanie działań sankcyjno-nakazowych wówczas, gdy w obrocie gospodarczym rolnik indywidualny występuje jako podmiot, który swoim gospodarstwem zarządza samodzielnie, korzystając w pełni z prawa własności, o którym mowa w art. 140 kodeksu cywilnego. Należy zauważyć, że możliwość uzyskiwania poprawy stanu bhp w gospodarstwach rolnych stwarza ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, której przepisy upoważniają Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego do podejmowania działań prewencyjnych, na wzór rozwiązań stosowanych przez zachodnioeuropejskie instytucje ubezpieczeniowe, nie naruszających kodeksu cywilnego. Sprawy bhp w rolnictwie indywidualnym zostały uregulowane w podobny sposób w wielu krajach zachodnich, w tym w krajach EWG.</u>
          <u xml:id="u-72.17" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Na tym muszę skończyć odpowiedź. Przekażę, jak mówiłam, rozszerzoną odpowiedź na wszystkie pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję pani podsekretarz stanu.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#PosełJerzyJaskiernia">Pani minister poruszyła niezwykle ważny i aktualny wątek, ponieważ, jak wiadomo, Izba w tej chwili dyskutuje nad Układem Europejskim o stowarzyszeniu z EWG, a pani tutaj wspominała, że przewiduje się dostosowanie polskich regulacji prawnych do standardów EWG.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#PosełJerzyJaskiernia">W związku z tym chciałbym panią minister prosić o bardziej szczegółowe przedstawienie tej sprawy. Interesują mnie dwie kwestie:</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#PosełJerzyJaskiernia">Po pierwsze. W jakim stopniu rząd śledzi stan prac nad dyrektywami EWG tworzącymi jednolity rynek wewnętrzny, które, jak wiadomo, wejdą w życie 31 grudnia 1992 r. w ramach tzw. programu „Europa '92”? Na ile te dyrektywy Wspólnoty Europejskiej odbiegają od aktualnego ustawodawstwa polskiego? Jeśli zaś odbiegają, co jest, wydaje się, oczywiste — czy zostały już podjęte wstępne przynajmniej prace dostosowawcze? Mam na myśli zarówno szczebel ustawodawstwa, jak i szczebel ewentualnych rozporządzeń wykonawczych do tych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#PosełJerzyJaskiernia">Po drugie. Interesuje mnie kwestia, jak standardy zawarte w karcie socjalnej Wspólnoty Europejskiej - która, jak wiadomo, została przyjęta, a która wzbudzała wiele kontrowersji podczas spotkania w Maastricht - będą rzutowały na polskie ustawodawstwo.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#PosełJerzyJaskiernia">Zmierzam po prostu do tego, że dyskutując nad sprawą Układu Europejskiego chcielibyśmy wiedzieć, jakie zadania czekają Sejm, a później odpowiednio rząd, z punktu widzenia dostosowania polskiego ustawodawstwa do standardów, które obowiązują aktualnie we Wspólnocie Europejskiej w tym zakresie spraw, o którym pani minister wspominała.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy ktoś jeszcze pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę, pan poseł Tadeusz Biliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#PosełTadeuszBiliński">Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoki Sejmie! Wiem, że aktualna trudna sytuacja gospodarcza, jak również zachodzące przeobrażenia strukturalne, własnościowe nie stanowią dobrej atmosfery do tworzenia warunków ochrony pracy. Obecnie często trudna sytuacja poszczególnych zakładów pracy, niepewność jutra prowadzą niejednokrotnie do zaniechania jakichkolwiek działań na rzecz ochrony pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy. Coraz częstsze są wypadki, proporcjonalnie do liczby pracujących, jak również coraz częściej notuje się choroby zawodowe, coraz wyższe są straty gospodarcze z tytułu niezapewnienia właściwych warunków pracy. Zmusiło mnie to do wystąpienia z bardzo obszernym pakietem spraw, których rozwiązanie mogłoby doprowadzić do podwyższenia poziomu ochrony pracy.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#PosełTadeuszBiliński">W swojej interpelacji rzeczywiście zawarłem bardzo dużo pytań, także informacji i sugestii. Chciałem jak najserdeczniej podziękować za tę odpowiedź. Trudno jednak byłoby mi w tej chwili odnieść się do każdej z poruszonych spraw, dlatego też kiedy otrzymam wnikliwą odpowiedź na piśmie i będę miał wątpliwości, zwrócę się pisemnie z prośbą o udzielenie dodatkowych informacji. W tej chwili serdecznie dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy ktoś jeszcze pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Zgłoszeń nie ma.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Wobec tego proszę panią sekretarz stanu o udzielenie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Problem harmonizacji prawa pracy i prawa ubezpieczeń społecznych jest niezwykle istotny. Dlatego powołany został specjalny zespół ds. właśnie harmonizacji prawa pracy i prawa ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Ministerstwo dysponuje wszystkimi regulacjami, które są zawarte i w konwencjach międzynarodowych, i w przepisach Rady Europy oraz innych organizacji. Nad sprawami z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy, nad harmonizacją tych przepisów czuwa CIOP. Już w tej chwili wydał zbiór wszystkich konwencji, wszystkich zaleceń i wszystkich innych przepisów, które obowiązują w krajach Europy Zachodniej i pod tym kątem - zgodności naszych przepisów z tymi unormowaniami - znaczna część przepisów została już zbadana, reszta jest w trakcie badania. Również Zakład Prawnych Problemów Pracy i Polityki Socjalnej w Instytucie Pracy i Spraw Socjalnych zajmuje się tym problemem. W ministerstwie też będzie powołany, właściwie już jest powołany, specjalny zespół, który będzie się zajmował tylko tym problemem, bo jest to problem bardzo ważny.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Jeżeli chodzi o Europejską Kartę Społeczną, chcę powiedzieć od razu, że bardzo dużo krajów, większość właściwie, do tej pory jej nie podpisało. Podpisywano tylko niektóre jej części, to, co jest wymagane jako niezbędne minimum. Karta ta zawiera w większości minimalne normy zabezpieczenia społecznego, które są uwzględnione przede wszystkim w konwencji nr 102 MOP z 1952 r. - mimo że konwencja obowiązuje już równo 40 lat, to jednak podpisało ją w całości tylko 18 krajów.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Przy przygotowywaniu wszystkich nowych regulacji z zakresu zabezpieczenia społecznego zawsze mamy na uwadze to, żeby spełniały warunki przewidziane i przez konwencję nr 102, i właśnie przez Europejską Kartę Społeczną, aczkolwiek jest to czasami bardzo trudne. Chciałabym podać tylko jeden przykład. Minimalne normy, np. minimalna emerytura czy minimalne świadczenie, odnoszą się tam do takiej kategorii, która u nas właściwie nie występuje. Mówi się, że wysokość tego świadczenia stanowi określony procent wynagrodzenia pracownika niewykwalifikowanego, i jeszcze wymienia się branże, których nie bierze się pod uwagę, a więc te bardziej skomplikowane (np. elektronika, przemysł energetyczny itd.), czyli odnosi się to do takiego pracownika w tych krajach, który rzeczywiście najmniej zarabia. U nas niekoniecznie pracownicy niewykwalifikowani zarabiają mniej niż pracownicy wykwalifikowani. I teraz jesteśmy na etapie uzgadniania, co należy rozumieć pod poszczególnymi terminami zawartymi w tych wszystkich konwencjach. Ale - chcę podkreślić - wszystkie obecnie przygotowywane przepisy są opracowywane pod tym właśnie kątem, żeby można było dokonać ratyfikacji jak najszybciej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję pani sekretarz stanu.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#PosełJerzyJaskiernia">Panie marszałku, jedno krótkie, dodatkowe pytanie do pani minister. Poseł Małachowski zgłosił propozycję, aby zobowiązać rząd, by do 30 listopada nie tylko dostosował politykę gospodarczą, ale również zaprezentował harmonogram prac dostosowawczych w zakresie aktów prawnych. Popieram to i chciałbym zapytać panią minister, czy, patrząc z perspektywy pani resortu, ministerstwo byłoby gotowe zaprezentować do 30 listopada harmonogram prac dostosowawczych. Podkreślam - harmonogram. To nie znaczy, że mają być przygotowane przepisy. Chodzi o pewną koncepcję, kiedy można byłoby to uregulować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę, pani minister.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#SekretarzStanuwMinisterstwiePracyiPolitykiSocjalnejAleksandraWiktorow">Nasz resort może to przedstawić, bo już w zeszłym roku taki harmonogram przygotował i nawet w części zostało to opublikowane w specjalnych wydawnictwach naszego resortu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy możemy uznać za wystarczającą odpowiedź na tę interpelację?</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Nie słyszę sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Stwierdzam, że Sejm uznał za wystarczającą odpowiedź na interpelację posła Tadeusza Bilińskiego.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przechodzimy do interpelacji pana posła Andrzeja Rychlika, w której poseł porusza sprawę wysokości rent odroczonych, wypłacanych obecnie przez Powszechny Zakład Ubezpieczeń SA. Zdaniem posła wysokość kwotowa tychże rent jest nieadekwatna do wpłaconego przez ubezpieczającego kapitału, a wysokość wypłacanych świadczeń rentowych w sposób rażący odbiega od porównywalnych świadczeń - najniższej renty i emerytury płatnej przez ZUS, najniższego wynagrodzenia, jak również najniższego zasiłku dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#WicemarszałekHenrykBąk">W związku z powyższym poseł zapytuje:</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#WicemarszałekHenrykBąk">— Z jakich przyczyn nie objęto rewaloryzacją instytucji rent odroczonych?</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#WicemarszałekHenrykBąk">— Na jakie cele przeznaczone zostały kwoty pieniężne wpłacane przez ubezpieczających na rzecz ubezpieczonych, które, zgodnie z wszelkimi regułami zasad ekonomicznych, powinny podlegać kapitalizacji?</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#WicemarszałekHenrykBąk">— Kto, imiennie, jest odpowiedzialny za zaistniały stan rzeczy?</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#WicemarszałekHenrykBąk">W celu udzielenia odpowiedzi na tę interpelację głos zabierze podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów pan Stefan Kawalec.</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Odpowiadając na interpelację pana posła Rychlika chcę stwierdzić, że w tej sprawie minister finansów udzielał już informacji Wysokiej Izbie, kiedy kilka tygodni temu odpowiadał na bardzo podobne zapytanie pani poseł Anny Bańkowskiej. Chcę wyjaśnić przede wszystkim, że renty wypłacane przez PZU stanowią zobowiązanie PZU wynikające z umów zawieranych dobrowolnie przez obie strony. Renty te nie stanowią zobowiązania skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">Według uzyskanych w PZU informacji obliczanie relacji pomiędzy składką i ustalonymi świadczeniami następuje na podstawie polskich tablic trwania życia i oprocentowania, jakie uzyskuje PZU z wpłaconego przez ubezpieczonych kapitału składki. Do roku 1989 kapitał ten, zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami, musiał być lokowany przez PZU z mocy prawa w budżecie państwa bądź — później — w Narodowym Banku Polskim. PZU otrzymywało oprocentowanie bardzo niskie, które wynosiło w kolejnych okresach: do 1966 r. — 5% w stosunku rocznym, w latach 1967–1980 —7%, w roku 1981 — 9,3%, w latach 1982–1987 — 15%, w roku 1988 — 30%. W roku 1989 PZU mogło już lokować swoje środki w bankach i dochody PZU z lokat wyniosły wtedy 66%, z tym że inflacja w owym roku wyniosła 700%. Oprocentowanie uzyskiwane przez PZU było o wiele niższe od stopy inflacji i spowodowało to w tym okresie zupełnie dramatyczne obniżenie realnej wartości tego kapitału, rezerw zgromadzonych przez PZU na wypłatę świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">Wypłacane obecnie kwoty z ubezpieczeń rentowych stanowią z prawnego punktu widzenia realizację zawartych umów, ale ich realna wartość odbiega od oczekiwań ubezpieczonych. Dla złagodzenia skutków inflacji PZU kilkakrotnie podwyższało wysokość tych świadczeń w okresie 1989–1991, wykorzystując w tym celu dodatkowe środki, dochody z innych dziedzin, bo nie było na to pokrycia w oprocentowaniu kapitału pochodzącego z konkretnych składek na świadczenia rentowe. Dalsze podwyższanie wysokości świadczeń jest możliwe tylko i wyłącznie w wypadku posiadania przez PZU odpowiednich środków, które mogłyby być przeznaczone na ten cel. Obowiązujący stan prawny nie przewidywał i nie przewiduje pokrycia zobowiązań PZU ze środków budżetu państwa, tak jak to ma miejsce w wypadku świadczeń wypłacanych przez ZUS. W obecnym stanie prawnym nie jest możliwa rewaloryzacja świadczeń wypłacanych przez zakłady ubezpieczeniowe. Rewaloryzacja taka wymagałaby drogi ustawowej i przeznaczenia na ten cel środków finansowych, których w budżecie państwa brakuje.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">Pan poseł pyta, na jakie cele przeznaczone zostały kwoty pieniężne wpłacane przez ubezpieczających na rzecz ubezpieczonych, które, zgodnie z wszelkimi regułami zasad ekonomicznych, powinny podlegać kapitalizacji oraz kto imiennie jest odpowiedzialny za zaistniały stan rzeczy?</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">Wyjaśniam, że kwoty ze składek osób, które wykupiły ubezpieczenia rentowe, były kapitalizowane, lecz zgodnie z obowiązującym prawem były lokowane w budżecie lub w NBP, a dopiero od 1989 r. w bankach, i po prostu oprocentowanie było znacznie niższe od stopy inflacji, i to spowodowało dramatyczne obniżenie wartości tych lokat. Był to efekt prowadzonej do końca 1989 r. generalnej polityki stóp procentowych. Korzystali na tym ci, którzy w okresie wysokiej inflacji otrzymywali kredyty bankowe nisko oprocentowane, poniżej stopy inflacji.</u>
          <u xml:id="u-84.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">Te środki z lokat towarzystw ubezpieczeniowych były wykorzystywane do kredytowania za pośrednictwem banków między innymi różnych podmiotów, zarówno indywidualnych kredytobiorców, osób, które otrzymywały kredyty mieszkaniowe, rolników, jak i przedsiębiorstw (państwowych i spółdzielczych), wreszcie budżetu państwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#PosełAnnaBańkowska">Anna Bańkowska, Sojusz Lewicy Demokratycznej. Składałam, chyba 2 marca tego roku, interpelację o zupełnie podobnym brzmieniu, dotyczącą konieczności - w moim odczuciu - rozwiązania problemu tzw. rent odroczonych. Odpowiedzi udzielił mi pan minister Manugiewicz. Oczywiście niektóre fragmenty jego wypowiedzi uznałam za zasadne, ale uważam, że mimo wymiany poglądów sprawa jest absolutnie nie załatwiona i nic nie wskazywało na to, że w najbliższej perspektywie będzie załatwiona. Dlatego też korzystając z okazji chciałabym podkreślić te argumenty, które kierowały mną przy składaniu tej interpelacji.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#PosełAnnaBańkowska">Otóż uważam, że na problem rent odroczonych należy spojrzeć podobnie, jak na problem emerytur i rent w ogóle jako takich, gdyż jak by nie patrzeć, to oprócz tego aspektu kredytu w trakcie aktywności życiowej rolnik w głównej mierze odkładał pieniądze z myślą o rencie starczej, bo takie z treści umów wynikały zobowiązania PZU. Jak by nie oceniać minionego okresu, to Państwowy Zakład Ubezpieczeń był traktowany przez społeczeństwo jako agenda budżetu państwa. Tak to było w świadomości. Stąd uważam, że również liczono się z tym, że skarb państwa czy budżet będzie gwarantem wypłacalności tego typu świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#PosełAnnaBańkowska">Umowy były zawierane na określone kwoty, które, siłą rzeczy, w danym okresie można było odnosić do realnych w tym momencie płac, czyli ci ludzie, którzy ubezpieczali się na przykład w latach siedemdziesiątych i wpłacali po ponad 100 tys. zł — były to ogromne kwoty, o równowartości dobrej willi czy czegoś w tym rodzaju — dzisiaj otrzymują świadczenia w wysokości 10–15 tys. zł miesięcznie, a nawet i mniej. Jest to żenujące. Ci ludzie czują się nawet obrażeni z tego powodu.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#PosełAnnaBańkowska">W związku z tym osobiście uważam, że oczywiście w tej chwili nie możemy wydać z budżetu 12 bln zł na uregulowanie problemu rent odroczonych, a takie mniej więcej kwoty podobno wchodziłyby w grę, żeby w pełni odtworzyć tę wartość ubezpieczenia wynikającą z umowy. Ten problem jednak musimy jakoś rozwiązać i wiadomo, że bez wkładu ze strony budżetu państwa samo PZU nie jest w stanie tego zrobić. Ale tak jak dofinansowujemy ZUS, tak również musimy dać szanse tej grupie osób, która tylko w tej formie mogła się w tym momencie ubezpieczyć, bo to dotyczyło rolników indywidualnych. Tym bardziej podtrzymuję swoją tezę i utwierdza mnie w tym przekonaniu ten fragment wypowiedzi pana ministra, w którym pan mówił, że z mocy prawa Państwowy Zakład Ubezpieczeń był zobowiązany społeczne składki lokować w budżecie państwa, a więc budżet państwa obracał nimi, finansował inną działalność, czyli, siłą rzeczy, musi się z tego obowiązku wywiązać.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#PosełAnnaBańkowska">Myślę, że ze strony rządu powinna wyjść propozycja jakiegoś złagodzenia tego problemu, gdyż utrzymywanie w dalszym ciągu - mimo oprocentowania, które pan minister był uprzejmy wymienić - takiej sytuacji, że przychodzi rolnikowi otrzymywać 10 tys. zł czy nawet i mniej w postaci tzw. renty odroczonej jest po prostu sprawą żenującą. Akurat ta dziedzina plus wkłady na książeczkach systematycznego oszczędzania i premie gwarancyjne zupełnie nie nadążały za zmianą systemu, w który weszliśmy w 1989 r. Czyli tamto jeszcze nadawałoby się do socjalistycznej gospodarki, a już podobno dawno jesteśmy w kapitalizmie, a te trzy dziedziny, które wymieniam, jeszcze nie nadążyły za inflacją, która nas na początku lat dziewięćdziesiątych zaskoczyła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy ktoś jeszcze pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#PosełAndrzejRychlik">Panie Ministrze! Dziękuję za odpowiedź, nie zgadzam się jednak z wyjaśnieniem, że nie ma pieniędzy na pokrycie strat, jakie poniosły osoby, które ubezpieczyły się w PZU. W tym roku w ustawie budżetowej przewidziano 10 650 mld zł dotacji na spółdzielnie mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#PosełAndrzejRychlik">Na podstawie tego, co pan stwierdził, część tych pieniędzy została wykorzystana właśnie przez osoby, które posiadają mieszkania własnościowe czy spółdzielcze lokatorskie. Jak pan widzi możliwość uruchomienia tych pieniędzy na korzyść osób, które ubezpieczyły się właśnie w PZU?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy jeszcze ktoś pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Nie ma zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana podsekretarza stanu o udzielenie odpowiedzi na te pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">Korzyści odniesione przez osoby pobierające kredyty polegały na tym, że te osoby pożyczyły pieniądze i nawet jeśli je oddały w okresie wysokiej inflacji, to w sensie realnym oddały znacznie mniej niż pożyczyły. Natomiast jeżeli te osoby wywiązały się z umów kredytowych, to w obecnym stanie prawa nie ma podstaw, żeby w stosunku do tych osób wysuwać roszczenia. Jedyną teoretycznie możliwością byłoby z kolei dokonanie waloryzacji udzielonych kiedyś kredytów i podjęcie ustawy, która by zmusiła osoby, które już kiedyś spłaciły kredyty, do dopłaty, jeżeli zostałoby stwierdzone, że zapłaciły znacznie mniej. Wydaje mi się, że jest to rozwiązanie mało realne i mało celowe. Ustosunkowując się do tego, co powiedziała pani poseł, to prawie ze wszystkim się zgadzam. Faktem jest, że rząd nie przygotowuje w tej chwili propozycji inicjatywy ustawodawczej w tej dziedzinie. Sprawa jest o tyle trudna, że kwota jest bardzo duża, natomiast próba częściowego rozwiązania problemu, czyli przeznaczenia jakiejś symbolicznej kwoty - bo to będzie jakaś bardzo skromna kwota - może być takim rozwiązaniem, przez które się nic nie osiągnie. Dlatego też na razie rząd nie podejmuje tutaj żadnej inicjatywy ustawodawczej i po prostu taką informację mogę w tej chwili przekazać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przepraszam, panie podsekretarzu stanu, proszę jeszcze pozostać chwileczkę, ponieważ pan poseł pragnie uzupełnić swoją wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#PosełAndrzejRychlik">Miałbym wobec tego prośbę, żeby pan się ustosunkował do takiej sytuacji. Jeżeli ktoś swoje pieniądze zainwestował w samochód - mówię o przedpłatach na samochody - budżet państwa dopłaca mu w tej chwili określoną sumę pieniędzy lub zwalnia go z cła przy imporcie innego samochodu. Dlaczego zatem osoba, która zainwestowała swoje pieniądze w rentę czy emeryturę, nie otrzymuje z budżetu państwa takiej samej - mniejszej, większej, ale również proporcjonalnej - rewaloryzacji, skoro możliwe to było przy przedpłatach na samochody.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę, panie podsekretarzu stanu, o odpowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">W wypadku przedpłat na samochody umowy były sformułowane tak, że wskutek inflacji stroną tracącą był budżet państwa i skarb państwa. W drodze ustawowej dokonano zmiany warunków tych umów z korzyścią dla skarbu państwa, tzn. odebrano te korzyści - całkowicie niezasadne z punktu widzenia ekonomicznego i z punktu widzenia sprawiedliwości - które mogły uzyskiwać osoby, które te przedpłaty wykupiły - dokonano zmiany warunków umów. Natomiast w wypadku omawianych tu rent strata osób, które te renty wykupiły, strata realna też wynika z warunków umów, po prostu nie zmienianych. W wypadku zatem przedpłat samochodowych faktycznie pogorszono sytuację osób, które dokonały tych przedpłat, w stosunku do tego, co by wynikało z samych umów, czyli nie była to rewaloryzacja, która poprawiła ich sytuację; nastąpiło pogorszenie jej w stosunku do warunków umów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#PosełAndrzejRychlik">Panie ministrze, ale budżet państwa...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Chwileczkę, panie pośle, po kolei, ponieważ pierwszy prosił o głos pan poseł Piotr Barciński.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#PosełPiotrBarciński">Panie ministrze, tu chodzi o co innego, wydaje mi się, że omija pan sedno sprawy. Chodzi o to, że ci ludzie wpłacili całe oszczędności, żeby otrzymać rentę. Teraz ci ludzie otrzymują miesięcznie bardzo niskie kwoty. Chodzi o to, żeby pan powiedział tym ludziom, z czego mają żyć, skoro zawierzyli Państwowemu Zakładowi Ubezpieczeń, który reprezentował państwo, i stracili swoje oszczędności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Panie podsekretarzu stanu, może pan teraz nie będzie udzielał odpowiedzi, lecz dopiero po wystąpieniu wszystkich, którzy pragną zabrać głos - może szybciej będzie nam ta debata przebiegać.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę, pani posłanka była pierwsza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#PosełAnnaBańkowska">Cały czas kojarzę jednak ten problem z dopłatami, które stosujemy do ZUS, i to jest z punktu widzenia obywatela taki sam problem. Wpłacam składkę od mojego wynagrodzenia, mam dostać w przyszłości zwaloryzowaną o inflację emeryturę, wpłacałem określone kwoty, miałem dostać rentę, dostaję... Bo mam nawet zaświadczenia, że w tej chwili 1,5 tys. zł miesięcznie otrzymują rolnicy za takie wielkie kwoty.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#PosełAnnaBańkowska">Chciałabym zapytać o jedną rzecz. Dlaczego rząd w ogóle nie porusza tego problemu, nawet nie podjął próby przedstawienia go przy debacie budżetowej. To znaczy rzucano pewne hasła, nad którymi posłowie dyskutowali - albo przyjmowali do wiadomości, albo nie. Natomiast problem ewentualnej dopłaty do PZU na tę waloryzację odroczonych rent w ogóle nie istnieje. Czy kwota rzędu 12 bln zł, która miałaby całą sprawę załatwić, przeraża rząd? Czy rząd uważa, że budżet państwa jest zwolniony z mocy samych treści umów, które były zawarte, z obowiązku zajmowania się tym problemem? To są dla mnie bardzo istotne pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę, pan poseł Jerzy Jaskiernia i potem pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#PosełJerzyJaskiernia">Panie ministrze, będę mówił w podobnej tonacji jak pani poseł Bańkowska. Pan stwierdził, że rząd nie występuje z inicjatywą, bo kwota jest duża, a nie chce operować kwotą symboliczną. Czy mógłby pan Wysokiej Izbie powiedzieć, o jaką kwotę chodzi, bo padają różne cyfry, są rozbieżności.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#PosełJerzyJaskiernia">I druga kwestia. Czy problem tkwi w braku środków i dlatego państwo nie przystąpiliście do zaprezentowania propozycji - oceniliście bowiem, że nie ma środków i jest to pewien element strategii budżetowo-finansowej państwa - czy wynika to z faktu, że rząd nie czuje powinności podjęcia tej kwestii? W innej bowiem sprawie mówi pan w ten sposób: ale warunki umów nie były zmieniane, a więc daje pan do zrozumienia, że w odniesieniu do przedpłat samochodowych było zobowiązanie z budżetu państwa i budżet państwa czuje się zobligowany, a w tej kwestii się nie czuje. Chciałbym zatem wiedzieć, czy jest to problem środków i jeśli środki będą, to państwo wystąpicie. Jeśli tak, to prosiłbym o stwierdzenie - kiedy? Czy też z góry stwierdzacie, że nie ma zobowiązania ze strony budżetu państwa, a więc nawet gdyby były środki, rząd nie będzie w tej sprawie wykazywał inicjatywy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę, pan poseł Andrzej Rychlik pragnął jeszcze zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#PosełAndrzejRychlik">Panie ministrze, interpelacja się powtarza - w tej chwili zabierają głos posłowie zarówno z lewej strony, ze środka, jak i z prawej strony sali na ten temat - od problemu nie uciekniemy, musimy go rozwiązać. Powstaje tylko kwestia - jak? Jeżeli państwo wystąpicie z inicjatywą ustawodawczą, to Sejm będzie w stanie zająć się tą sprawą. Jeżeli nie, to będziemy musieli taką inicjatywę wziąć na swoje barki i próbować ten problem rozwiązać. Prosiłbym tylko o współpracę w tym zakresie między nami i państwem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Więcej chętnych do zabrania głosu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Pan podsekretarz stanu udzieli odpowiedzi i na tym zakończymy rozpatrywanie interpelacji. Mamy jeszcze w programie zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę, panie podsekretarzu stanu, o udzielenie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">Otóż, proszę państwa, są dwie kwestie. Stan formalnoprawny. Mówiłem o tym, że z punktu widzenia formalnoprawnego to nie są zobowiązania budżetu państwa, w związku z czym skarb państwa nie ponosi odpowiedzialności za te umowy i to je odróżnia od zobowiązań z tytułu emerytur wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">Rząd porusza się w pewnych ramach prawnych i ewidentnie do pewnych rzeczy jest zobowiązany. Tutaj takiego formalnego zobowiązania nie ma, co, oczywiście - jak państwo słusznie zauważacie - nie przeszkadza w wystąpieniu z inicjatywą ustawodawczą, jeżeli uznalibyśmy, że są powody, żeby z taką inicjatywą wystąpić.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówStefanKawalec">Zgadzam się z tymi argumentami, które państwo przytaczaliście. Główną przeszkodą jest jednak to - jeżeli rząd miałby wystąpić z inicjatywą ustawodawczą - że musiałby wskazać na to środki, a jest to kwota rzędu kilkunastu bilionów złotych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę, pani poseł, ale to już ostatnie wystąpienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#PosełAnnaBańkowska">Krótki komentarz: faktycznie pan minister cały czas podkreśla, że brakuje formalnych zobowiązań czy podstaw do partycypacji budżetu państwa w rozwiązaniu tego problemu. Myślę, że w odczuciu społecznym to jest nieformalne oszustwo i myślę, że to trzeba zmienić. Tak się przynajmniej ludzie czują - oszukani; nie przez PZU, tylko przez państwo. Tak to w naszej świadomości tkwi i to jest fakt. Postaramy się wystąpić z inicjatywą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu podsekretarzowi stanu.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Wiem, że trudno będzie, ale może stwierdzimy, że Sejm uznał za wystarczającą odpowiedź na interpelację posła Andrzeja Rychlika.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu to...</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#PosełAndrzejRychlik">Panie Marszałku! A czy nie można częściowo?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dobrze. Wobec tego, panie podsekretarzu stanu, zgodnie z art. 63 ust. 3 tymczasowego regulaminu Sejmu zechce pan uzupełnić swoją wypowiedź na ten temat na następnym posiedzeniu Sejmu. Ponieważ jest sprzeciw, nie możemy uznać, że ta odpowiedź była wystarczająca.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie interpelacji.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przechodzimy do zapytań poselskich.</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przypominam, że zgodnie z art. 65 tymczasowego regulaminu Sejmu postawienie zapytania nie może trwać dłużej niż 3 minuty, udzielenie zaś odpowiedzi nie dłużej niż 5 minut.</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Nad zapytaniem i udzieloną odpowiedzią nie przeprowadza się dyskusji. Marszałek może jednak zezwolić pytającemu na postawienie pytania dodatkowego, na które zapytywany udziela niezwłocznie uzupełniającej odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-110.6" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Radosława Gawlika o postawienie zapytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#PosełRadosławGawlik">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Pragnę zapytać ministra budownictwa o stan przygotowania programu mieszkaniowego, który pozwoli uruchomić 25 mln dolarów kredytu gwarantowanego przez rząd Stanów Zjednoczonych.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#PosełRadosławGawlik">Przed kilku miesiącami grupa kongresmenów amerykańskich, w tym m.in. kongresmen Solarz, wsparta przez liderów Kongresu Polonii Amerykańskiej rozpoczęła w Stanach Zjednoczonych kampanię o gwarancje kredytowe na budownictwo mieszkaniowe w Polsce w wysokości 1 mld dolarów. Gdyby kampania ta powiodła się, mogłaby stać się, obok zaradzenia największej bolączce społecznej, jaką jest brak mieszkań, także ważnym czynnikiem przezwyciężania recesji. Niewątpliwie szanse otrzymania gwarancji niepomiernie wzrosną, jeśli pokażemy, że potrafimy racjonalnie spożytkować owe 25 mln dolarów. Tymczasem od września 1991 r., kiedy rząd Stanów Zjednoczonych przyznał te gwarancje, mija już prawie rok. Od połowy stycznia ponownie przebywali w naszym kraju wybitni eksperci mieszkaniowi z Agencji Międzynarodowego Rozwoju, amerykańskiej agencji pilotującej program. Chciałbym się dowiedzieć, jaki jest stan zaawansowania uzgodnień z tymi ekspertami i kiedy kredyty mieszkaniowe oparte o te gwarancje staną się dostępne na rynku budowlanym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa Krzysztofa Żmijewskiego o udzielenie odpowiedzi na postawione zapytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z zapytaniem pana posła Radosława Gawlika dotyczącym uruchomienia 25 mln dolarów gwarancji kredytowych rządu Stanów Zjednoczonych, pozwolę sobie przedstawić tę sprawę w nieco szerszym kontekście, a mianowicie wszystkich umów dotyczących pożyczek zagranicznych na cele mieszkaniowe oraz uruchamianego systemu kredytowania ze środków uzyskanych w ramach tych umów. Widzę, że pan poseł wyraża na to zgodę.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">W ostatnich miesiącach przedstawiciele Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Ministerstwa Finansów przeprowadzili negocjacje trzech umów:</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">— umowy z Bankiem Światowym na pożyczkę w wysokości 200 mln dolarów;</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">— umowy z Agencją Międzynarodowego Rozwoju, reprezentującą rząd Stanów Zjednoczonych, dotyczącej gwarancji kredytowych w wysokości 25 mln dolarów;</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">— umowy z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju dotyczącej pożyczki w wysokości 66 mln dolarów.</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej na posiedzeniu w dniu 27 maja 1992 r. podjęła uchwały akceptujące dwie pierwsze umowy, a na posiedzeniu 22 czerwca - trzecią.</u>
          <u xml:id="u-113.6" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Wszystkie umowy będą realizowane zgodnie z programem i zasadami opracowanymi dla projektu rządu polskiego i Banku Światowego. Dlatego też z podpisaniem umów czekaliśmy na decyzję zarządu Banku Światowego. W ostatnich dniach otrzymaliśmy z Waszyngtonu informację, że zarząd Banku Światowego na swoim posiedzeniu 25 czerwca zaakceptował program i wynegocjowaną umowę. Tak więc w tej chwili nie stoi nic na przeszkodzie, aby umowy podpisać, i miejmy nadzieję, że w najbliższym czasie to nastąpi. Kredyty powinny być uruchomione najpóźniej w ciągu 90 dni od podpisania umów.</u>
          <u xml:id="u-113.7" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Środki uzyskane z pożyczek zagranicznych i budżetu państwa utworzą Fundusz Hipoteczny, który będzie umiejscowiony w Banku Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego S.A., tzw. BudBanku. BudBank będzie odpożyczał te środki bankom lokalnym, które będą udzielały kredytów ostatecznym kredytobiorcom. W pierwszym etapie przewiduje się udział wybranych oddziałów banku PKO BP, a następnie BudBank będzie starał się o uczestnictwo także innych banków.</u>
          <u xml:id="u-113.8" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Walne zgromadzenie BudBanku podjęło w dniu 25 kwietnia br. uchwałę o podjęciu się przez BudBank funkcji banku odpożyczającego środki finansowe dla celów budownictwa mieszkaniowego oraz uchwaliło regulamin Funduszu Hipotecznego. Uchwały wejdą w życie z chwilą podpisania umowy pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Bankiem Światowym.</u>
          <u xml:id="u-113.9" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Przewiduje się, że ze środków Funduszu Hipotecznego udzielane będą dwa rodzaje kredytów:</u>
          <u xml:id="u-113.10" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">— po pierwsze, średnioterminowy kredyt budowlany dla inwestorów, spłacany w całości w momencie zakończenia budowy i sprzedaży mieszkań,</u>
          <u xml:id="u-113.11" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">— po drugie, długoterminowy kredyt hipoteczny dla gospodarstw domowych na pokrycie kosztów nabycia mieszkania.</u>
          <u xml:id="u-113.12" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Kredyty budowlane przeznaczone będą zarówno na budowę nowych domów jednorodzinnych, mieszkań w domach wielorodzinnych, jak też remonty kapitalne, rozbudowy i renowacje.</u>
          <u xml:id="u-113.13" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Regulamin udzielania kredytów z Funduszu Hipotecznego będzie szczególnie podkreślał znaczenie obniżania kosztów budowy poprzez ulepszone techniki produkcyjne, lepszy standard i nowoczesne technologie oraz bardziej efektywne wykorzystanie terenów i istniejącej infrastruktury. Priorytet będą miały inwestycje, które oferują budownictwo mieszkaniowe o lepszej jakości przy równocześnie niższych kosztach. Proponowane inwestycje będą musiały wykazać się efektywnym wykorzystaniem przestrzeni zabudowanej i oszczędnością energii w czasie użytkowania budynku. Oprócz tego Fundusz Hipoteczny będzie dawał priorytet inwestycjom realizowanym na terenach typu plombowego oraz innych terenach, gdzie wykorzystuje się już istniejącą infrastrukturę.</u>
          <u xml:id="u-113.14" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Długoterminowe kredyty hipoteczne będą udzielane indywidualnym kredytobiorcom na zakup nowo wybudowanego mieszkania (maksymalnie 100 m2) lub domu (maksymalnie 150 m2) stanowiącego ich podstawowe mieszkanie. Rodzina lub indywidualna osoba będzie mogła zaciągnąć kredyt sięgający 36-krotności bieżącego dochodu miesięcznego, lecz nie większy niż 75% szacunkowej wartości rynkowej nabywanego mieszkania.</u>
          <u xml:id="u-113.15" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Kredyty będą udzielane z zastosowaniem wskaźnika podwójnego indeksowania. Pierwsza spłata kredytu będzie wynosić 25% miesięcznego dochodu rodziny. Kredyty budowlane i hipoteczne będą zabezpieczane na nieruchomości (ziemi i budynkach).</u>
          <u xml:id="u-113.16" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Wysoka Izbo! Gotowe do podpisania umowy i programy ich realizacji są wynikiem całego ogromu prac przygotowawczych, które musiały być wykonane, by w obecnych warunkach polskich, tzn. przy wysokiej inflacji, wysokiej i zmiennej stopie procentowej oraz niskich dochodach, uruchomić racjonalny system finansowania i kredytowania budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-113.17" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Rozumiem, panie marszałku, że mam zakończyć. Czy pozwoli mi pan...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Limit czasu został wyczerpany. Sądzę, że pan poseł Gawlik postawi dodatkowe pytanie - tak się spodziewam - więc chyba raczej proszę zakończyć.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy pan poseł pragnie postawić dodatkowe pytanie?</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#PosełRadosławGawlik">Prosiłbym o umożliwienie panu ministrowi dokończenia wystąpienia, dlatego że sprawa interesuje wielu ludzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Może nie będzie wtedy pytania dodatkowego.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#komentarz">(Poseł Radosław Gawlik: Bez pytania dodatkowego.)</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Prace przygotowawcze były prowadzone wspólnie z ekspertami Banku Światowego oraz innych instytucji międzynarodowych współpracujących z rządem Polski przy transformacji gospodarki socjalistycznej w system rynkowy.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Prace te obejmowały:</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">— działania legislacyjne pozwalające na wprowadzenie nowego systemu finansowania i kredytowania,</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">— przygotowanie regulaminu działania Funduszu Hipotecznego gromadzącego środki krajowe i zagraniczne przeznaczone na kredyty mieszkaniowe,</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">— opracowanie programów komputerowych umożliwiających obsługę i kontrolę kredytów na szczeblu banków uczestniczących,</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">— opracowanie szczegółowych instrukcji dla banków i inwestorów dotyczących sposobów obsługi kredytów i stosowanych dokumentów,</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">— przygotowanie programu pomocy technicznej i planu szkoleń wszystkich uczestników systemu kredytowania.</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Uruchomienie systemu kredytowania zakłada większy udział własny inwestorów oraz kredyty udzielane na warunkach zapewniających z jednej strony ich spłacalność, z drugiej zaś - ograniczenie obciążeń kredytobiorców z tytułu spłaty należności bankowych do poziomu wynikającego z możliwości budżetów rodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">W przypadku kredytów budowlanych odsetki - na życzenie kredytobiorcy - będą mogły być kapitalizowane do czasu zakończenia budowy.</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Należy podkreślić, że aczkolwiek do uruchomienia tego systemu potrzebna będzie wpłata z budżetu państwa równoważna pożyczce z Banku Światowego, to wprowadzony system nie przewiduje dodatkowych obciążeń budżetu państwa. Nie będzie więc tzw. wykupu skapitalizowanych odsetek przez budżet. Dzięki temu kredytowanie mieszkalnictwa będzie w znacznym stopniu niezależne od stanu budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-117.11" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Ważnym elementem omawianych umów o pożyczki jest zobowiązanie zagranicznych partnerów do udzielania dotacji na pomoc techniczną w postaci przede wszystkim zakupu sprzętu, komputerów, programów komputerowych, jak też na doradztwo techniczne, konsultantów. Planuje się szeroką akcję informacyjną i szkoleniową, niezbędną do przygotowania pracowników banków, uczestniczących inwestorów, samorządów lokalnych oraz nabywców mieszkań. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu podsekretarzowi stanu.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy pan poseł Radosław Gawlik pragnie postawić dodatkowe pytanie?</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#PosełRadosławGawlik">Bardzo krótko. Myślę, że powiało tutaj optymizmem, ponieważ mam nadzieję, że te umowy rzeczywiście zostaną wkrótce podpisane i w ciągu 90 dni, jak pan powiedział, kredyt będzie dostępny na rynku. Z tym że moja satysfakcja jest zaprawiona odrobiną goryczy, ponieważ mam wrażenie, że te kredyty będą dostępne - wszystko na to wskazuje - tylko dla wąskiej grupy ludzi, bo ta 36-krotność dochodu przy przeciętnych dochodach rodziny, o których wiemy, jakie są, nie starcza na wykupienie mieszkania. W związku z tym mam pytanie:</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#PosełRadosławGawlik">— Czy rząd przewiduje zwiększenie tej krotności dochodu rodziny?</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#PosełRadosławGawlik">— Czy te kredyty będą dostępne w budownictwie komunalnym?</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#PosełRadosławGawlik">— Czy przewidujecie państwo taki kredyt i jakie będzie jego oprocentowanie?</u>
          <u xml:id="u-119.4" who="#PosełRadosławGawlik">— Czy ono jest związane — ponieważ pan mówił o podwójnej stopie oprocentowania — ze stopą kredytu refinansowego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Tak. To znaczy podwójne jest nie oprocentowanie, tylko podwójne jest indeksowanie. Inaczej rosną spłaty, a inaczej rosną raty kredytu i odsetki, na tym polega podwójność indeksacji. Tak że to nie jest kwestia oprocentowania. Natomiast kredyty mają być oprocentowane normalnie, ponieważ nikt w tej chwili nie jest chętny do sprzedawania pieniędzy poniżej ich ceny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#PosełRadosławGawlik">A jak jest z tą wysokością udzielania kredytu hipotecznego? Tu jest 36-krotność, a przeciętnie, jak pomnożymy, powiedzmy, 4 mln dochodu rodziny, to wychodzi około 150 mln, i za to może być trudno kupić mieszkanie, które dzisiaj, jak wiadomo, kosztuje przeciętnie 5 mln za 1 m2.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Podstawowym warunkiem uzyskania jakichkolwiek środków na kredyty jest to, że kredyty muszą być spłacalne. W zasadzie udzielającemu tych środków jest wszystko jedno, kto je będzie spłacał, ale wiadomo, że budżet państwa nie jest w stanie spłacać tych kredytów. Tak więc kredyty muszą być możliwe do spłacenia przez kredytobiorców. Z symulacji komputerowych, które przeprowadzaliśmy, wynika, że na dzisiaj 36-krotność jest tą granicą, która nie przekracza stopnia ryzyka, przy założeniu, że trochę się jednak w gospodarce poprawi, a nie pogorszy.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">W miarę poprawy gospodarki ta wielokrotność będzie mogła rosnąć, ponieważ tak naprawdę zależy ona od stosunku stopy oprocentowania kredytu podstawowego, kredytu refinansowego i stopy wzrostu dochodu gospodarstwa domowego, która na razie jest niekorzystna, stąd taka, a nie inna liczba. To się daje bardzo precyzyjnie, matematycznie wyliczyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu podsekretarzowi stanu.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę o postawienie zapytania pana posła Jerzego Jankowskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#PosełJerzyJankowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jak wiemy, zmienił się system kredytowania budownictwa mieszkaniowego. Kredyt długoterminowy, zaciągany przez inwestorów, przestał funkcjonować, zaciągane są natomiast kredyty na wykup mieszkania przez osoby zainteresowane formułą tej 36-krotności. Mam pytanie. W październiku ub. r. na mocy § 4 ust. 2 i § 5 chyba wszyscy wiedzieliśmy, że warunkiem uruchomienia tego kredytu było podpisanie umowy pomiędzy Ministerstwem Finansów, ministerstwem budownictwa i bankiem. Do 30 kwietnia takiej umowy nie było i praktycznie nikt tych kredytów, bez względu na ich wysokość, nie mógł zaciągnąć.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#PosełJerzyJankowski">Sprawa druga, art.5 ustawy z 15 lutego o uporządkowaniu stosunków kredytowych. Ustawa spowodowała, jak wiemy, cofnięcie pewnych rozwiązań, ale już nie wracajmy do historii; oprócz tego wprowadziła pewną nerwowość. Otóż ludzie, którzy wykupili mieszkania spółdzielcze, czyli spłacili kredyt w latach poprzednich, przychodzą do spółdzielni i żądają w tej chwili, żeby im powiedzieć, jaka jest wysokość umorzenia, chcą te umorzenia wpłacić, żeby im dawać dokumenty, że oni już nic nikomu nie są winni; bo oni już nie wierzą. Jeżeli przepis zadziałał też do tych kredytów, to w stosunku do nich też może zadziałać.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#PosełJerzyJankowski">W związku z tym prosiłbym pana ministra czy kogokolwiek z rządu, aby oficjalnie, autorytatywnie stwierdził, ponieważ tu już nawet w pytaniu jednego z posłów była zawarta koncepcja, że można by te umorzenia zwrócić, zwaloryzować i byłyby pieniądze na emerytury, aby pan minister był uprzejmy oświadczyć, że ci ludzie nigdy nie będą dotknięci koniecznością spłacenia tych umorzeń, które otrzymali w latach poprzednich, mają te kredyty spłacone, skorzystali z umorzenia.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#PosełJerzyJankowski">Mam pytanie: O ile podrożał koszt 1 m2 w porównaniu z tym półroczem? Nie jest tak, jak powiedział pan minister, że przychodzi się do banku i dostaje się 36-krotność dochodów rodziny, ponieważ instrukcja, którą ma bank, to jest opasłe tomisko, w którym wcale nie jest zapisane, że ma być 36-krotność pensji. Jest tak, jak uzna bank, w zależności od tego, czy jestem wypłacalny czy nie. To może być 15-, 10-, 8-krotność i warunki, które są stawiane, są nieprawdopodobne, takie, których nikt nie jest w stanie spełnić, bo nie działa żaden automat, że to ma być 36-krotny dochód rodziny.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#PosełJerzyJankowski">Teraz pytanie. Jeżeli dzisiaj zaciągam kredyt w wysokości 36-krotnego mojego dochodu wynoszącego 4 mln zł, a za pół roku będę bezrobotny, to jak mam się wytłumaczyć przed bankiem, że moja spłata będzie wiarygodna? I takie warunki stawiane są dzisiaj inwestorom, bez względu na to, czy to są spółdzielcy czy inwestorzy indywidualni - uwiarygodnić. A jeżeli ktoś pracuje za granicą, to ma przynieść zaświadczenie, że ma pieniądze?</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#PosełJerzyJankowski">Chodzi mi w tym pytaniu o to, czy ta zasada: 36-krotny dochód rodziny to jest zasada obowiązująca bezwzględnie, czy też ona jest dowolna?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana podsekretarza stanu o udzielenie odpowiedzi na to zapytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na pewną część tego zapytania nie jestem w stanie udzielić odpowiedzi, ponieważ ona rozszerza to zapytanie, które przedstawił pan poseł. Nie jestem w stanie przedstawić tych gwarancji, o które pan poseł prosił, dlatego że takie gwarancje i takie zmiany władna jest przedstawić jedynie Wysoka Izba. Ja nie mogę w imieniu rządu gwarantować tego, co zrobi lub czego nie zrobi Wysoki Sejm. Tak że mam nadzieję, że pan poseł zwolni mnie z tego obowiązku.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">I jeżeli mogę kontynuować odpowiedź na to zapytanie. W gospodarce rynkowej standard i wielkość mieszkania, jak to ma miejsce w wypadku wielu innych dóbr, w dużej mierze zależy od możliwości finansowych jego nabywcy. Mieszkanie jest jednak dobrem szczególnym, zaspokaja elementarne potrzeby socjalno-bytowe człowieka. I to rozumiemy. Posiadanie mieszkania jest podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju rodziny, dlatego też w każdym kraju prowadzona jest aktywna polityka mieszkaniowa, mająca na celu zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych całego społeczeństwa. Jej efekty zależą jednak od wielkości środków finansowych, którymi dysponuje dane państwo. W naszym kraju sytuacja jest szczególnie trudna. Występuje wiele negatywnych zjawisk, wysoka stopa procentowa, niekorzystna relacja między dochodami ludności i cenami budownictwa mieszkaniowego, deficyt budżetowy. Pole manewru jest więc bardzo ograniczone. Polski nie stać na dalsze rozdawnictwo mieszkań, dlatego też dokonano głębokiej reformy systemu finansowania i kredytowania budownictwa mieszkaniowego. Ten nowy system kredytowania spełnia wymogi gospodarki rynkowej, uwzględnia też obecne uwarunkowania ekonomiczne. Jedną z jego podstawowych zasad jest ścisłe uzależnienie wielkości mieszkania od możliwości finansowych jego nabywcy.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">W tym celu niezbędne było upodmiotowienie kredytu mieszkaniowego. Dla zapewnienia spłacalności wprowadzono limitowanie jego kwoty. Jednak nawet przy ograniczeniu wysokości kredytu praktycznie żaden kredytobiorca nie byłby dzisiaj w stanie regulować samodzielnie bieżących należności bankowych. Dlatego też państwo wykupuje przejściowo od banków część nie spłaconych odsetek.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Aktem prawnym określającym zasady udzielania i spłaty kredytów mieszkaniowych jest rozporządzenie Rady Ministrów z 1 października 1991 r. w sprawie zasad i trybu wykupienia należności banków z tytułu odsetek od kredytów mieszkaniowych. Konstrukcja tego rozporządzenia jest bardzo elastyczna. Pozwala na zmianę podstawowych parametrów określających kredyt. Parametry te, w myśl rozporządzenia, będą określane w ramach umów zawieranych przez banki z ministrami gospodarki przestrzennej i budownictwa oraz finansów. Ich wartości nie mogą być jednak przypadkowe. Istotny wpływ na nie ma kwota środków przeznaczonych w ustawie budżetowej na wykup odsetek. Zostało to wyraźnie zaznaczone w § 4 ust. 2 tego rozporządzenia.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zaniepokojenie pana posła Jankowskiego niemożliwością uzyskania długoterminowego kredytu hipotecznego było w pełni uzasadnione. Trudności w tym zakresie miały jednak charakter przejściowy. W kwietniu br. została podpisana umowa pomiędzy kierownikiem Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, ministrem finansów oraz prezesem PKO BP określająca maksymalną wysokość kredytu długoterminowego w roku bieżącym (36-krotność dochodów miesięcznych rodziny kredytobiorcy). W dniu 26 maja br. zostało wydane także zarządzenie prezesa PKO BP określające szczegółowe warunki i tryb udzielania omawianych kredytów. Wszystkie oddziały PKO BP przystępują obecnie do uruchamiania akcji kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaKrzysztofŻmijewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dokonana w lutym br. nowelizacja ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o uporządkowaniu stosunków kredytowych była przyczyną licznych nieporozumień. Wielokrotnie wyjaśniałem intencje ustawodawcy. Problem ten był także szeroko dyskutowany w trakcie debaty nad nowelizacją. Pragnę jednak jeszcze raz z tej trybuny wyjaśnić, iż dokonana zmiana ustawy o uporządkowaniu stosunków kredytowych w żaden sposób nie dotyczy osób, które zasiedliły mieszkania przed jej wejściem w życie. Co do tego mogę dać gwarancję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu podsekretarzowi stanu.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy pan poseł Jerzy Jankowski pragnie zadać jeszcze dodatkowe pytanie? Nie.</u>
          <u xml:id="u-127.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę panią poseł Bożenę Gaj z Konfederacji Polski Niepodległej o postawienie zapytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#PosełBożenaGaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Występuję w imieniu posłów Konfederacji Polski Niepodległej z Krakowa. Otrzymaliśmy dramatyczny list od byłych i obecnych pacjentów szpitala uzdrowiskowego w Swoszowicach pod Krakowem.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#PosełBożenaGaj">Zrozpaczeni emeryci, renciści cierpiący na schorzenia reumatyczne przerażeni są perspektywą ograniczenia, a może nawet likwidacji bezpłatnego leczenia w uzdrowisku. Degradacja środowiska naturalnego w Krakowie osiągnęła stan klęski ekologicznej. Bezpłatne leczenie w uzdrowisku Swoszowice dla wielu mieszkańców Krakowa jest jedyną deską ratunku. Dotyczy to zwłaszcza emerytów i rencistów, ludzi o najniższych dochodach, ludzi, których środki finansowe nie wystarczają na godziwe życie i nie pozwalają im pokrywać wydatków na pełnopłatne zabiegi lecznicze.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#PosełBożenaGaj">Zbulwersowana tym listem udałam się do Swoszowic, by na miejscu zbadać stan faktyczny, i okazało się, że rzeczywiście, aby szpital w Swoszowicach dalej funkcjonował, wymagana jest natychmiastowa interwencja. Nadmieniam, że jest to ośrodek o przedwojennych tradycjach, jedyny usytuowany blisko naszego miasta, słynący z doskonałej opieki medycznej i ciepłej atmosfery stwarzanej przez personel. Tymczasem obecna kondycja finansowa szpitala uzdrowiskowego w Swoszowicach jest bardzo zła. Złożyły się na nią dwie przyczyny. Po pierwsze, Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej zalega z odpłatnością za zabiegi i usługi lecznicze świadczone bezpłatnie przez szpital w ub. r. w wysokości 1 mld 200 mln zł. Po drugie, została przydzielona przez ministerstwo zbyt niska kwota na koszty leczenia i utrzymania pacjentów w Swoszowicach.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#PosełBożenaGaj">Pozbawienie mieszkańców Krakowa, a w szczególności ludzi biednych, możliwości leczenia w ośrodkach społecznej rehabilitacji byłoby nieludzkie. Pytam więc pana ministra zdrowia i opieki społecznej: kiedy nastąpi przekazanie zaległych pieniędzy szpitalowi uzdrowiskowemu w Swoszowicach w celu umożliwienia mu funkcjonowania? Apeluję również o ponowne wyliczenie rzeczywistych kosztów utrzymania i leczenia pacjentów w Swoszowicach. Wnoszę także do pana ministra, by resort na bieżąco przekazywał na rzecz szpitala pieniądze za bezpłatnie świadczone usługi lecznicze w celu niedopuszczenia w tym roku do tak olbrzymich zaległości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę panią podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej Krystynę Sienkiewicz o udzielenie odpowiedzi na to zapytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpocznę od wyjaśnienia, iż zapytanie pochodzi z 20 marca. Odpowiedź następuje 4 lipca, w diametralnie innej sytuacji, aczkolwiek również nie satysfakcjonującej mnie, i wyjaśnienia wymaga sprawa samego leczenia, wskazań do leczenia. Wskazaniem do leczenia jest stan zdrowia, niestety, nie stan kasy, nawet najuboższych mieszkańców tego kraju.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">Przystępując do udzielenia odpowiedzi informuję, że szpital uzdrowiskowy w Swoszowicach pod Krakowem stanowi integralną część Państwowego Przedsiębiorstwa Zespołu Uzdrowisk Krakowskich.</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">W 1991 r. dla tego przedsiębiorstwa ministerstwo zdrowia ustaliło cenę osobodnia w wysokości 130 500 zł, uwzględniając jego specyfikę. Cena ta została wynegocjowana ze związkami zawodowymi. Średnia cena osobodnia w lecznictwie zamkniętym (w państwowych przedsiębiorstwach uzdrowiskowych i sanatoriach) od dnia 1 kwietnia ub. r. wynosiła 83 100 zł. Tak więc ustalenie stawki osobodnia dla Państwowego Przedsiębiorstwa Zespołu Uzdrowisk Krakowskich było najwyższą ceną, jaką płaciło Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej jednostkom prowadzącym lecznictwo uzdrowiskowe. Wynosiła ona 130 500 zł.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">W 1991 r. środki budżetowe na lecznictwo uzdrowiskowe były znacznie zaniżone w stosunku do faktycznie ponoszonych w tych jednostkach kosztów. Sytuacja finansowa działu ochrona zdrowia jednak nie pozwalała na ustalenie ceny osobodnia na poziomie wyższym niż 130 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">Wystąpienia resortu oraz związków zawodowych o zwiększenie kredytów na lecznictwo uzdrowiskowe, adresowane do Ministerstwa Finansów, nie przynosiły pozytywnych rezultatów z uwagi na trudną sytuację budżetu, a nie niechęć tegoż ministerstwa.</u>
          <u xml:id="u-130.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">W tej sytuacji zobowiązania ministerstwa zdrowia na 31 grudnia 1991 r. w stosunku do państwowych przedsiębiorstw uzdrowiskowych wynosiły 20 mld zł, a w konkretnym przypadku w stosunku do zespołu uzdrowisk krakowskich zaległości płatnicze budżetu państwa ukształtowały się na poziomie 580 mln. Zobowiązania te zostały uregulowane 17 stycznia 1992 r. Ponowne zaległości narosły w I kwartale 1992 r. Z tych też względów ministerstwo po bardzo skrupulatnej weryfikacji wyłączyło z finansowania z dniem 1 kwietnia 93 obiekty sanatoryjne. Zmniejszenia te nie dotyczyły szpitali uzdrowiskowych, w tym również szpitala uzdrowiskowego w Swoszowicach.</u>
          <u xml:id="u-130.6" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">Przekazane w okresie I kwartału br. zaliczki na działalność państwowych przedsiębiorstw uzdrowiskowych i sanatoriów kształtowały się na poziomie 70% ustalonej ceny osobodnia, co było wynikiem ograniczonych środków finansowych będących w dyspozycji ministerstwa zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-130.7" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">Urealnienie stawek cen osobodni w stosunku do jednostek lecznictwa uzdrowiskowego, które resort będzie finansował w roku bieżącym, nastąpiło z chwilą zatwierdzenia ustawy budżetowej na 1992 r.</u>
          <u xml:id="u-130.8" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">W związku z ograniczeniem ilości jednostek prowadzących lecznictwo uzdrowiskowe przewidzianych do finansowania w roku bieżącym, ustalenie ceny osobodnia powinno ukształtować się na poziomie zabezpieczającym dotychczasowy zakres usług świadczonych przez te jednostki.</u>
          <u xml:id="u-130.9" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">W przypadku zespołu uzdrowisk krakowskich, w tym szpitala w Swoszowicach, wynosi to 160 tys. zł i ponownie jest to najwyższa możliwa do zrealizowania stawka osobodnia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję pani podsekretarz stanu.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy pani poseł pragnie postawić dodatkowe pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#PosełBożenaGaj">Chciałam zapytać, dlaczego ministerstwo dopiero teraz mówi o konieczności zmniejszenia środków finansowych, które mogą być przekazane, czyli dopiero po zaciągnięciu przez uzdrowisko pewnych zobowiązań. I w gruncie rzeczy nie usłyszałam odpowiedzi na moje pytanie, kiedy nastąpi przekazanie zaległych pieniędzy szpitalowi uzdrowiskowemu w Swoszowicach, a to w wysokości, z tego materiału, który otrzymałam - 1 200 mln zł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">Bardzo proszę o weryfikację tej informacji o Swoszowicach, ponieważ zaległości wobec całego przedsiębiorstwa wynosiły 580 mln, a więc nie 1 200 mln zł i zostały uregulowane w trakcie I kwartału. Z dyrekcją szpitala w Swoszowicach mam dobry, bieżący kontakt, spotykam się z nią 7 lipca, czyli za dni kilka. Bardzo proszę panią poseł o konfrontację informacji przekazanych przeze mnie.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">Nie mam natomiast żadnego wpływu na terminowość przekazywania środków na lecznictwo uzdrowiskowe, ponieważ jest to poza wpływami ministra zdrowia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję pani podsekretarz stanu.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Jana Kulasa, NSZZ „Solidarność”, o postawienie zapytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#PosełJanKulas">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Moje zapytanie ma już krótką historię, bo ponad 3 miesiące czekało na odpowiedź. Nie jest to proste zapytanie, a więc częściowo można to usprawiedliwić. Zapytanie zostało skierowane 27 marca br. do ministra finansów i kierownika przekształceń własnościowych. Składa się z dwóch konkretnych pytań:</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#PosełJanKulas">Pierwsze, jak przedstawia się regulacja zobowiązań finansowych wobec kontrahentów Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec”?</u>
          <u xml:id="u-135.2" who="#PosełJanKulas">Drugie, jak postępuje restrukturyzacja majątku po byłej Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec”?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana podsekretarza stanu w Ministerstwie Przemysłu i Handlu Edwarda Nowaka o udzielenie odpowiedzi na postawione zapytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Odpowiadając na zapytanie pana posła Jana Kulasa skierowane do ministra przemysłu i handlu w sprawie likwidacji Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec” uprzejmie wyjaśniam, co następuje.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Zgodnie z ustawą budżetową na rok 1991 na pokrycie zobowiązań finansowych Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec” przewidziano kwotę 568 mld zł. Z tej sumy regulowane miały być wydatki ujęte w zatwierdzonym przez ministerstwo programie likwidacji. Elektrownia Jądrowa „Żarnowiec” otrzymała dotację w wysokości 390 mld zł. Płatności z budżetu uruchamiane były nieregularnie, co powodowało dalsze narastanie odsetek.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">W trakcie roku sprawozdawczego uzyskano także odsetki bankowe w wysokości 4 mld zł oraz przychody ze sprzedaży: majątku - 17,7 mld, towarów - ponad 1 mld, usług i produkcji - 4,4 mld, co łącznie z bilansem otwarcia stanowiło, w zaokrągleniu, kwotę 417,9 mld zł. Kwota ta została rozdysponowana na koszty zerwania kontraktów importowych, roszczenia dostawców krajowych z tytułu zerwania umów, koszty zerwania pozostałych umów, zobowiązania z 1990 r., odsetki od zobowiązań (łącznie z zasądzonymi przez sądy), koszty zarządu, użytkowania środowiska, rekultywacji, robót likwidacyjnych, utrzymania urządzeń w sprawności technicznej, akwizycji zbycia maszyn, urządzeń i materiałów, przygotowania nowych przedsięwzięć organizacyjnych. Łącznie wydatkowano ponad 414 mld zł. Dysponuję tutaj szczegółowym rozbiciem, jeżeli pana posła będzie to interesować.</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Saldo środków na koniec ub. roku wynosiło 3,739 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Po otwarciu procesu likwidacji przedsiębiorstwa łączne roszczenia szacowano na kwotę ponad 501 mld zł. Były one z tytułu: roszczeń z tytułu zerwanych umów importowych, roszczeń dostawców krajowych, szacowanych odsetek, zobowiązań z tytułu kontynuacji prac zabezpieczających, zobowiązań z lat ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-137.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Zobowiązania z powyższych tytułów regulowano w miarę otrzymywanych środków z budżetu. Dalsze narastanie odsetek spowodowane nierytmicznym dopływem środków z budżetu i w konsekwencji opóźnioną regulacją zobowiązań finansowych doprowadziło do sytuacji naliczania odsetek od odsetek. Według danych ze sprawozdania finansowego za rok 1991 nadal stanowią poważną kwotę w planie finansowym elektrowni, w sumie ponad 30 mld zł. Przy czym suma ta nie ujmuje kwot wynikających z odsetek za okres br. z pokrycia kosztów prac likwidacyjnych, roszczeń z tytułu zerwania niektórych umów z niektórymi dostawcami krajowymi.</u>
          <u xml:id="u-137.6" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Wobec prawie 126 mld zobowiązań na koniec 1990 r. jest to znaczne zmniejszenie. Jednak bez dopływu środków z budżetu spłata zobowiązań będzie niewykonalna, a dojdą również nowe odsetki. W br. Elektrownia Jądrowa „Żarnowiec” nie otrzymała żadnej kwoty dotacji, pokrywając koszty działania likwidatora z bieżącej sprzedaży majątku inwestycyjnego. Przychody finansowe za I kwartał tego roku łącznie z uzyskanymi odsetkami wyniosły prawie 13 mld, z czego 5 mld przeznaczono na spłatę zobowiązań wobec kontrahentów, które osiągnęły na koniec tego roku poziom 28 mld, w tym same odsetki — 10 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-137.7" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Obecnie Elektrownia Jądrowa „Żarnowiec” ma 2,7 mld wolnych środków finansowych, co pozwala jedynie na regulowanie najpilniejszych zobowiązań (energia, telekomunikacja, ZUS, wypłata odpraw zwalnianym pracownikom, bieżące wypłaty wynagrodzeń pracowników).</u>
          <u xml:id="u-137.8" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Program likwidacji zakłada przeprowadzenie restrukturyzacji dwutorowo. Z jednej strony przeprowadzana jest sprzedaż składników majątkowych b. budowy Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec”, z drugiej, zakładając pełną otwartość na propozycje inwestorów zewnętrznych, przewidziano szereg przedsięwzięć restrukturyzacyjnych inspirowanych przez likwidatora przy jego finansowym wsparciu ze środków uzyskanych ze sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-137.9" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Specyficznym składnikiem zbywanego mienia są mieszkania. Z chwilą rozpoczęcia likwidacji w dyspozycji Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec” znajdowało się 1577 mieszkań w miejscowościach Reda, Wejherowo, Lębork, Gniewino i Krokowa. W programie likwidacji zaplanowano sprzedaż ww. mieszkań spółdzielni za kredyt wykorzystany na to budownictwo oraz odsetki od tego kredytu do dnia rozpoczęcia likwidacji oraz nabór dotychczasowych lokatorów w poczet członków spółdzielni i przydział lokali na zasadach Prawa spółdzielczego.</u>
          <u xml:id="u-137.10" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">W tym celu zawarto 31 października 1991 r. trójstronną umowę pomiędzy Elektrownią Jądrową „Żarnowiec”, Spółdzielnią Mieszkaniową „Energetyk” a Izbą Skarbową w Gdańsku o sposobie przekazania zasobów mieszkaniowych do spółdzielni. Zgodnie z postanowieniem tej umowy mieszkania spłacane będą według zasad obowiązujących dla spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego. W okresie trwania likwidacji spłata następuje do elektrowni, a po tym terminie do budżetu państwa poprzez Izbę Skarbową w Gdańsku. Deklarację przystąpienia do spółdzielni zgłosiło 94% dotychczasowych lokatorów. 13 marca tego roku sprzedano notarialnie spółdzielni pierwsze osiedle w Lęborku, natomiast pozostałe akty notarialne zostaną podpisane w najbliższych dniach. Całość spraw mieszkaniowych zostanie zamknięta też, sądzimy, wkrótce.</u>
          <u xml:id="u-137.11" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Mimo przeprowadzenia szerokiej akcji promocyjnej placu budowy, m.in. za granicą przez radców handlowych ambasad polskich czy też radców handlowych ambasad w Polsce — rozesłano albumy z opisem obiektów znajdujących się na terenie budowy, zamieszczono ogłoszenia w prasie polskiej i zagranicznej, np. ogłoszenie w „Financial Times”, każdorazowo zamieszczano informację w prasie o kolejnym przetargu — sprzedaż pozostałych nieruchomości postępuje bardzo wolno.</u>
          <u xml:id="u-137.12" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Ogólna sytuacja na rynku inwestycyjnym w kraju, obowiązek przeprowadzania przetargów przy ściśle określonej cenie wywoławczej powoduje wydłużenie czasu dochodzenia do ceny rynkowej. Mimo ogłoszenia już czwartego przetargu na niektóre obiekty, systematycznie obniżając cenę głównego placu budowy, sprzedano dotąd bardzo niewiele. Konieczne będzie dalsze obniżanie proponowanej ceny.</u>
          <u xml:id="u-137.13" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Przystąpiono do nieodpłatnego przekazywania niektórych inwestycji infrastruktury ogólnomiejskiej (realizowanych w myśl porozumień z wojewodą gdańskim i słupskim) na rzecz okolicznych samorządów lokalnych. Dotyczy to na przykład żłobków, przedszkoli, szkół, kotłowni. Należy dodać, że różny stopień zaawansowania tych inwestycji, konieczność ponoszenia kosztów ich eksploatacji powoduje, że niektóre inwestycje przejmowane są bardzo niechętnie.</u>
          <u xml:id="u-137.14" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Na bieżąco prowadzona jest sprzedaż ruchomości. Sprzedaż maszyn i urządzeń ogólnego przeznaczenia przebiega w zasadzie bez kłopotów. Odrębny i niesłychanie skomplikowany problem stanowią urządzenia specjalistyczne. Mimo rozpoczęcia w pierwszej kolejności poszukiwań potencjalnych nabywców urządzeń jądrowych (oferty rozesłano do ok. 18 krajów) możliwość sprzedaży całości urządzeń, o czym obecnie wiadomo, nie istnieje. Oferty zakupu części tych urządzeń zgłosiły między innymi Finlandia, Rosja, Węgry, Czecho-Słowacja, Bułgaria. Obecnie finalizowane są warunki techniczne i handlowe kontraktów. Najkorzystniejsza i znajdująca się w końcowej fazie uzgodnień jest umowa sprzedaży części urządzeń do Finlandii. Trzeba będzie część pozostałych urządzeń złomować. Będzie to jednak ostateczność i dojdzie do tego w końcowej fazie likwidacji.</u>
          <u xml:id="u-137.15" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">Wśród propozycji działań restrukturyzacyjnych zawartych w programie likwidacji dominuje kierunek przetwórstwa rolno-spożywczego z uwagi na istniejące uzbrojenie terenu (kotłownie, oczyszczalnie, ujęcia wody) oraz okoliczną bazę surowcową. Realizacja wspomnianych projektów jest bezpośrednio związana ze spłatą zobowiązań byłej budowy przez budżet państwa.</u>
          <u xml:id="u-137.16" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwiePrzemysłuiHandluEdwardNowak">W roku ubiegłym, a także w I kwartale br. nie było możliwości finansowego wsparcia restrukturyzacji. Wszystkie środki uzyskane ze sprzedaży majątku zostały skierowane na spłatę zobowiązań i pokrycie bieżących płatności. Przy nikłym zainteresowaniu inwestorów zewnętrznych inspirująca rola likwidatora jest niezbędna. Proponowane projekty inwestycyjne wykreowałyby pozostały teren byłej budowy jako samodzielny finansowo park przemysłowy „Żarnowiec”. Obecnie w fazie przedumownej są rokowania w sprawie rozpoczęcia budowy browaru, dobiega końca analizowanie możliwości finansowania przetwórstwa ziemniaczanego oraz mleczarni. Od kilku miesięcy funkcjonuje już wytwórnia konserw rybnych, w której aportem elektrowni będzie budynek byłej stołówki centralnej. Przedsiębiorstwo „Megadex” podjęło produkcję instalacji służących do odsiarczania dla kotłowni. Kilku drobnych dzierżawców rozwinęło działalność gospodarczą na małą skalę w dzierżawionych przez siebie obiektach. Tak w telegraficznym skrócie przedstawia się sytuacja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu podsekretarzowi stanu.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy pan poseł Jan Kulas pragnie zadać dodatkowe pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#PosełJanKulas">W tej chwili chciałbym podziękować za w zasadzie dość obszerną informację i wyrazić nadzieję, że to moje zapytanie uczuli niejako na ten problem i że ta aktywna polityka, o której pan minister wspomniał, będzie nadal kontynuowana. Można wyrazić też pewne ubolewanie, że tych środków finansowych w ustawie budżetowej jednak nie zabezpieczono. Nie wiem, czy rząd jakieś inicjatywy w tej kwestii podejmował.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Mariana Kozłowskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej o postawienie zapytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#PosełMarianKozłowski">Trzy miesiące temu zwróciłem się z zapytaniem do ministra spraw wewnętrznych w sprawie budowy szpitala - polikliniki MSW w Olsztynie. Chciałbym się dowiedzieć, czy w połowie roku 1992 podjęto jakieś decyzje finansowe mające na celu dokończenie budowy, jako że prace związane z budową wykonano już w 80%.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Jerzego Zimowskiego o udzielenie odpowiedzi na to zapytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem podziękować za zadanie tego pytania. Nie zdziwię Wysokiej Izby, jeśli powiem, że wszystko dotyczy pieniędzy. Budowa szpitala rozpoczęta w 1981 r. jest w dalszym ciągu kontynuowana. W latach 1989 i 1990 została ona tymczasowo wstrzymana, albowiem zgodnie z uchwałą nr 98/89 Rady Ministrów nastąpiło radykalne ograniczenie wydatków przewidzianych w budżecie państwa na rok 1989. W 1991 r. podjęto decyzję o rozłożeniu realizacji — tej dobiegającej już końca inwestycji — na etapy. Ustalono, że do eksploatacji w pierwszej kolejności będzie oddany budynek główny — 280 miejsc szpitalnych — oraz przystąpi się do modernizacji i remontu istniejącego obiektu polikliniki szpitala. Do wykonania tego zadania inwestycyjnego wymagany jest okres 18 miesięcy i nakłady w wysokości 50 mld zł, licząc w cenach bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Chciałbym podkreślić, że przyznane służbie zdrowia resortu spraw wewnętrznych środki inwestycyjne na rok 1991 w wysokości 80 mld zł zostały pod koniec 1991 r. ograniczone do 40 mld zł, czyli o połowę. Spowodowało to zadłużenie na koniec 1991 r. jednostek resortowej służby zdrowia w wysokości ok. 26 mld zł. Z takim długiem wkroczyliśmy w nowy rok budżetowy. Natomiast środki przyznane na inwestycje całej służbie zdrowia resortu spraw wewnętrznych na cały rok 1992 wynoszą 54 mld zł, z czego trzeba jeszcze spłacać ten dług 26 mld zł. Wobec tak skrajnie niskich środków inwestycyjnych możliwe jest przekazanie w roku 1992 na realizację budowy szpitala w Olsztynie kwoty nie większej niż 4 mld zł - wspomniałem wyżej, że potrzeba w ogóle 50 mld zł - czyli mniej niż 10%.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Przedstawiony stan faktyczny powoduje, że zakończenie realizacji wspomnianego pierwszego etapu budowy ulegnie przesunięciu - gdyby tak to miało dalej trwać - na rok 2002. Wobec trudnej sytuacji finansowej resortu spraw wewnętrznych podjęliśmy działania zmierzające do znalezienia sponsora, jak się to modnie nazywa, który przy zapewnieniu obopólnych korzyści wyłożyłby środki finansowe niezbędne do zakończenia realizacji pierwszego etapu budowy szpitala. Do dnia dzisiejszego nie ma jeszcze rezultatów. Oferta spotkała się z kilkoma propozycjami.</u>
          <u xml:id="u-143.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Zdaję sobie sprawę, że nie jest to odpowiedź, która może satysfakcjonować pana posła. Nie satysfakcjonuje ona także ministra spraw wewnętrznych - takie są niestety realia budżetowe. Chciałbym prosić o zrozumienie tej sytuacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy pan poseł pragnie zadać dodatkowe pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#PosełMarianKozłowski">Nie. Jestem tą odpowiedzią załamany, bo jeżeli pierwszy etap budowy przewiduje się ukończyć po 2000 r., to pewnie tego nie dożyję i ktoś inny będzie ciągle zadawał pytania. Chciałbym prosić resort, żeby zapewnił swoim podopiecznym miejsca do leczenia, do rekonwalescencji - przecież chodzi o podopiecznych ministra spraw wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#PosełMarianKozłowski">4 mld zł przyznane na ten rok bynajmniej nie zabezpieczą frontu robót. Jestem głęboko zaniepokojony, bo kompleks budynków po prostu niszczeje i straty z przeciągania się budowy są o wiele wyższe niż korzyści, które można osiągnąć przy tej dotacji,</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#PosełMarianKozłowski">Prosiłbym resort o zajęcie się tą sprawą, bo mnie ta odpowiedź nie zadowala.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy pan podsekretarz pragnie coś dodać?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Podzielam tę troskę i rozumiem to jako apel. Minister spraw wewnętrznych jest naprawdę zainteresowany, żeby tę inwestycję i 4 inne, podobne, zakończyć, ale: tak krawiec kraje, jak mu materii staje. Trzeba więc było dokonać tak drastycznych cięć w wydatkach inwestycyjnych i nie wynika to ani ze złej woli, ani z nieumiejętności liczenia, tylko po prostu takie są realia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu podsekretarzowi stanu.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę panią poseł Irenę Nowacką o postawienie zapytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#PosełIrenaNowacka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ochrona ludności przed skutkami awarii, katastrof i klęsk żywiołowych obejmuje kompleks działań związanych z profilaktyką, z systemem wykrywania zagrożeń, ostrzegania ludności, ratownictwem i likwidacją ich skutków. W związku z tym skierowałam do pana ministra spraw wewnętrznych następujące pytania. Po pierwsze, czy obowiązujący w naszym kraju system prawny nakłada na ministra spraw wewnętrznych określone obowiązki związane z wymienionymi przeze mnie działaniami? Jeśli tak, to jakie? I po wtóre, czy istnieją plany systemowego rozwiązania tego problemu, analogicznie jak w państwach Europy Zachodniej?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Jerzego Zimowskiego o udzielenie odpowiedzi na to zapytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Muszę na wstępie powiedzieć, że minister spraw wewnętrznych nie jest jedynym organem, na którym spoczywa obowiązek podjęcia określonych działań w tych sytuacjach, o które pyta pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Chcę powiedzieć, że podstawowym aktem prawnym w tym względzie jest dekret z 23 kwietnia 1953 r. o świadczeniach w celu zwalczania klęsk. Jest to akt prawny archaiczny, wielokrotnie nowelizowany, niezbyt precyzyjny, określa nie tylko sprawy tzw. świadczeń w celu zwalczania klęsk żywiołowych, ale i zasady organizacji akcji zwalczania klęsk żywiołowych i katastrof. Powiada się w tym akcie prawnym, że głównymi organami administracji, na których spoczywają te obowiązki, są wojewodowie i kierownicy urzędów rejonowych. Jest to dziedziczone po tych wszystkich zmianach, jakie następowały w naszej administracji.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Obowiązki ministra spraw wewnętrznych, poprzednio i obecnie, ograniczają się do współdziałania w pracach porządkowo-ochronnych podczas klęsk żywiołowych oraz podczas innych zdarzeń nadzwyczajnych. I tak na przykład w ustawie o urzędzie ministra spraw wewnętrznych powiada się, że do ministra należy koordynacja działań porządkowo-ochronnych oraz czynności ratowniczych w razie klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu. Chciałbym podkreślić, że polega to głównie na koordynacji działań porządkowo-ochronnych. Są pewne szczegółowe zadania, które nakładają na nas jako na ministerstwo inne przepisy. Nie będę ich tutaj wymieniał, Wysoka Izbo, ze względu na brak czasu, ale mniej więcej sprowadzają się one do tych właśnie działań koordynacyjnych i porządkowo-ochronnych.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Cokolwiek nowego wniosła ustawa o ochronie przeciwpożarowej z 24 sierpnia 1991 r., która m.in. rozszerzyła zakres tradycyjnych zadań straży pożarnych. Określa się w niej, że ochrona przeciwpożarowa m.in. polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia nie tylko przed pożarami, ale i klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem. Te zadania zostały nałożone na Państwową Straż Pożarną, w tej chwili będącą organem centralnym podległym ministrowi spraw wewnętrznych. Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej nałożyła ponadto na komendanta głównego straży pożarnej obowiązek zorganizowania w ciągu 3 lat systemu ratowniczo-gaśniczego, który by kompleksowo regulował m.in. te sprawy, o które pyta pani poseł. To, że zorganizowany zostanie taki jednolity system ratowniczo-gaśniczy, spowoduje, iż w przyszłości konieczne będzie uporządkowania wielu obowiązujących obecnie aktów prawnych różnej rangi. Tak że czeka nas w tej sprawie wielka praca legislacyjna i porządkowa.</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Chcę powiedzieć, że w tej chwili minister ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa opracował założenia i tezy projektu ustawy: prawo ochrony środowiska przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. I to jest mniej więcej ta tendencja, ta melodia, która brzmi w pytaniu pani poseł. Byłaby to ustawa, która by systemowo regulowała całość zadań związanych zarówno z systemem wczesnego ostrzegania, z systemem ratowniczym, jak i z systemem likwidacji skutków. Powinna ona precyzyjnie normować sprawę koordynacji działań zarówno na poziomie lokalnym, jak i centralnym, a także określać gremia podejmujące decyzje polityczne i procedury ich podejmowania - bo od tego zaczynają się pewne sytuacje - a dalej precyzyjnie wskazywać, kto realizuje decyzje w wypadku powstania sytuacji uzasadniających podjęcie decyzji o ratowaniu.</u>
          <u xml:id="u-151.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawWewnętrznychJerzyZimowski">Ta ustawa jest w tej chwili we wstępnej fazie prac, są dopiero tezy. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych bardzo solidnie włączyło się w opracowanie projektu i mam nadzieję, że ta ustawa ujrzy niedługo światło dzienne, zostanie przedstawiona w Wysokiej Izbie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu podsekretarzowi stanu.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy pani poseł pragnie postawić dodatkowe pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#PosełIrenaNowacka">Cieszę się bardzo, że trwają prace nad ustawą. O taką właśnie odpowiedź mi chodziło. Ubolewam jednak, iż 3 miesiące musiałam czekać na tę odpowiedź. Ale rozumiem, w świetle ostatnich wydarzeń, że najpierw trzeba chronić ludność przed agentami, a dopiero potem przed katastrofami i awariami, które grożą nam każdego dnia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Helmuta Paździora, Mniejszość Niemiecka, o postawienie zapytania.</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">To już będzie ostatnie zapytanie, bo został wyczerpany limit czasu.</u>
          <u xml:id="u-154.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#PosełHelmutPaździor">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Na drodze do tworzenia państwa prawa oraz gospodarki wolnorynkowej, także i oświata ulega pewnym przemianom. Te przemiany uwzględnia ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r., chodzi o art. 5.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#PosełHelmutPaździor">W wyżej wymienionej ustawie dopuszcza się możliwość prowadzenia szkół publicznych przez inne osoby prawne i osoby fizyczne, realizując w ten sposób zasadę równości wszystkich podmiotów gospodarczych. Wskutek recesji w gospodarce narodowej wiele zakładów rezygnuje z prowadzenia szkół zawodowych przyzakładowych. W jednym z takich przypadków dalsze prowadzenie szkoły przyzakładowej pragnie przejąć osoba prawna, stowarzyszenie. Zakład pracy, prowadzący szkołę obecnie, jest zdecydowany przekazać całą bazę, szkołę i warsztaty, stowarzyszeniu. Kuratorium stoi na stanowisku, że wchodzą tu w rachubę dwa procesy - likwidacja szkoły przyzakładowej oraz utworzenie nowej szkoły, i to tylko niepublicznej.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#PosełHelmutPaździor">Wobec tego stawiam panu ministrowi pytanie: czy w wyżej wymienionym przykładzie właściwie zinterpretowano prawo, zważywszy, że:</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#PosełHelmutPaździor">Po pierwsze, szkoła, o której mowa, w swojej prawie 40-letniej historii przechodziła trzy transformacje, z tym że nowymi opiekunami szkoły były zawsze zakłady państwowe, ani razu jednak nie było mowy o jej likwidacji.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#PosełHelmutPaździor">Po drugie, osoba prawna pragnąca przejąć szkołę zwróciła się w tej sprawie do zakładu na piśmie, zanim zakład dopełnił wymogu zawiadomienia kuratorium o zamiarze rezygnacji z prowadzenia szkoły.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#PosełHelmutPaździor">Po trzecie, proces likwidacji szkoły prowadzi do bardzo negatywnych konsekwencji, związanych z łamaniem praw obywatelskich, około 120 uczniów nie będzie miało możliwości ukończenia nauki w wybranym przez siebie kierunku.</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#PosełHelmutPaździor">Po czwarte, decyzja o przemianowaniu i pozostawieniu szkole statusu szkoły publicznej nie naraża budżetu państwa na dodatkowe wydatki, ponieważ stowarzyszenie przejmuje na siebie obowiązki zakładu rezygnującego z prowadzenia szkoły.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana ministra edukacji narodowej Andrzeja Stelmachowskiego o udzielenie odpowiedzi na to zapytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#MinisterEdukacjiNarodowejAndrzejStelmachowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jeśli chodzi o tę sprawę, to mamy tu dwie płaszczyzny. Pan poseł ma rację, że nie jest potrzebna likwidacja szkoły prowadzonej przez konkretny zakład pracy, żeby mogła ta szkoła być prowadzona przez stowarzyszenie. Natomiast mogą być inne problemy. Mianowicie zakłady pracy rezygnują z prowadzenia szkół przyzakładowych nie tylko z powodu braku środków finansowych i trudnej sytuacji w tym względzie, ale również niekiedy z powodu braku możliwości zatrudnienia absolwentów tych szkół. Otóż z tego co mi wiadomo — choćby z teleksu, jaki dostałem wczoraj od kuratora w Opolu — sytuacja w Strzelcach Opolskich wygląda następująco. Szkoła przyzakładowa była prowadzona przez Cementownię Strzelce Opolskie i była to zasadniczo szkoła zawodowa. Jeśli chodzi o Społeczno-Oświatowe Stowarzyszenie Menedżerów — Oddział Terenowy w Strzelcach Opolskich, to nie ma żadnych przeszkód dla przejęcia tej szkoły przez stowarzyszenie. Co więcej, na wniosek stowarzyszenia z dnia 8 kwietnia o wpisanie owej zasadniczej szkoły zawodowej w Strzelcach Opolskich do ewidencji prowadzonej przez kuratora, dokonano stosownego wpisu w dniu 4 maja, o czym poinformowano zainteresowanych. Natomiast problem stanowi uzyskanie uprawnień szkoły publicznej. Jeśli chodzi o szkołę niepubliczną, właściwie wszystko jest załatwione, natomiast w odniesieniu do uprawnień szkoły publicznej sytuacja jest troszkę inna. Kurator uważa, że nadanie tego rodzaju uprawnień byłoby o tyle niesłuszne, że w tychże Strzelcach Opolskich istnieje sieć szkół zawodowych, i to szkół prowadzących naukę w o wiele szerszym zakresie. Wobec tego utrzymywanie jednoprofilowej szkoły przy cementowni nie miałoby zbyt wielkiego sensu. Staramy się przede wszystkim promować te kierunki szkolenia zawodowego, które wiążą się raczej z nowocześniejszymi, bardziej niż cementownie rozwijającymi się gałęziami gospodarki. Otóż dlatego właśnie kuratorium stoi na stanowisku, że raczej nie należy przyznawać tej szkole uprawnień szkoły publicznej.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#MinisterEdukacjiNarodowejAndrzejStelmachowski">Proszę pamiętać, że jeżeli uznamy ją jednak za szkołę publiczną, wystąpią roszczenia o znacznie wyższe świadczenia ze strony skarbu państwa. Pamiętajmy więc, że tu są dwie możliwości. Pierwsza: stowarzyszenie prowadzi na swój rachunek szkołę jako niepubliczną - i proszę bardzo, nie ma tutaj żadnych przeszkód. Natomiast jeśli chodzi o szkołę publiczną, to w warunkach, gdy w tej samej miejscowości istnieje zespół szkół zawodowych o szerszym profilu, jej utrzymywanie uważamy za niecelowe.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#MinisterEdukacjiNarodowejAndrzejStelmachowski">Chciałbym natomiast uspokoić pana posła co do jednej sprawy. Zgodnie z przepisami art. 59 ustawy o systemie oświaty, nie ma obawy, że uczniowie będą poszkodowani, albowiem likwidacja szkoły publicznej może nastąpić tylko przy spełnieniu następujących warunków:</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#MinisterEdukacjiNarodowejAndrzejStelmachowski">1) z końcem roku szkolnego,</u>
          <u xml:id="u-157.4" who="#MinisterEdukacjiNarodowejAndrzejStelmachowski">2) po zawiadomieniu rodziców uczniów o zamierzonej likwidacji z 6-miesięcznym wyprzedzeniem,</u>
          <u xml:id="u-157.5" who="#MinisterEdukacjiNarodowejAndrzejStelmachowski">3) po zapewnieniu uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej. Tak że uczniowie w żadnym razie nie będą tu poszkodowani, ich prawa będą przestrzegane.</u>
          <u xml:id="u-157.6" who="#MinisterEdukacjiNarodowejAndrzejStelmachowski">Myślę, że przedstawione w ten sposób wyjaśnienie sprawy spotka się ze zrozumieniem. My się obawiamy jednej rzeczy, żeby szkoły wąskoprofilowe nie kształciły przyszłych bezrobotnych. Tak że sprawa wygląda tak właśnie.</u>
          <u xml:id="u-157.7" who="#MinisterEdukacjiNarodowejAndrzejStelmachowski">Przy okazji chcę jeszcze powiedzieć, że w DzU nr 48 ukazało się rozporządzenie ministra edukacji narodowej w sprawie warunków udzielania zezwoleń na założenie szkoły publicznej przez osobę prawną lub fizyczną i weszło ono w życie akurat 3 dni temu, a więc w tej chwili już te podstawy prawne zostały do końca uregulowane.</u>
          <u xml:id="u-157.8" who="#MinisterEdukacjiNarodowejAndrzejStelmachowski">Myślę jednak, że jeżeli informacje, jakie posiadam, są nieścisłe lub niepełne, możemy zawsze wrócić do sprawy nadania szkole praw szkoły publicznej, również wtedy, kiedy będzie prowadzona przez stowarzyszenie.</u>
          <u xml:id="u-157.9" who="#MinisterEdukacjiNarodowejAndrzejStelmachowski">Taki jest stan rzeczy wedle wiadomości, które w tej chwili posiadam. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Czy pan poseł pragnie postawić dodatkowe pytanie?</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#komentarz">(Poseł Helmut Paździor: Nie. Dziękuję bardzo.)</u>
          <u xml:id="u-158.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-158.4" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie interpelacji i zapytań poselskich.</u>
          <u xml:id="u-158.5" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Wysoka Izbo! Przygotowano odpowiedzi na więcej zapytań, ale z powodu upływu czasu nie mogliśmy ich wysłuchać.</u>
          <u xml:id="u-158.6" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję przedstawicielom rządu za gotowość do udzielenia odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-158.7" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Komunikat. Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędzie się posiedzenie Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-158.8" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie pozostałych komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Posiedzenie Klubu Poselskiego „Chrześcijańska Demokracja” odbędzie się w sali nr 343 bezpośrednio po zarządzeniu przerwy.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#SekretarzposełPiotrWójcik">Posiedzenie Komisji Ustawodawczej odbędzie się bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w saloniku przy sali kolumnowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu sekretarzowi.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Zarządzam 30-minutową przerwę w posiedzeniu, tj. do godz. 17.45.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min 17 do godz. 17 min 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Powracamy do rozpatrzenia punktu 9 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych, Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi wraz z projektem uchwały w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej do Spraw Układu Europejskiego (druki nr 220 i 338).</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">O zabranie głosu proszę pana posła Jacka Soskę z Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Przygotuje się pan poseł Longin Pastusiak.</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#PosełJacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze Spraw Zagranicznych! W art. 1 układu o stowarzyszeniu Polski z krajami EWG określa się cele układu w 4 podstawowych punktach, mianowicie: dialog polityczny, rozwój handlu w celu dynamiki rozwoju gospodarczego i dobrobytu, tworzenie podstaw do uzyskania ekonomicznej pomocy finansowej ze strony EWG oraz integracja przez liberalizację.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#PosełJacekSoska">O ile w kwestii dialogu politycznego można powiedzieć, że po II wojnie światowej na skutek decyzji jałtańskich kraje zachodnie świadomie pchnęły Polskę w kierunku socjalizmu, w ramiona Związku Radzieckiego, o tyle przeciętny obywatel, czy ówczesny parlament, nie miał możliwości wpływu na tę decyzję i musieliśmy przez 45 lat znajdować się w takim systemie, jaki nam narzucono. Przy strażniku i pomocy Armii Radzieckiej.</u>
          <u xml:id="u-162.2" who="#PosełJacekSoska">Od 1989 r. mamy w Polsce demokrację, demokrację dającą możliwość podjęcia świadomych decyzji w celu wybrania politycznych kierunków rozwoju kraju. Pierwszy krok to było urynkowienie gospodarki, przejście do kapitalizmu przez plan Balcerowicza, i ten krok w zasadzie zrobiliśmy, pozostały efekty. Druga decyzja, drugi krok, to wejście do Europy, do EWG przez stowarzyszenie. Jest to zwrot za wszelką cenę i śmiem twierdzić, iż z powodu ambicji solidarnościowych elit politycznych.</u>
          <u xml:id="u-162.3" who="#PosełJacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Poseł sprawozdawca odczytał wniosek mniejszości o odrzucenie układu o stowarzyszeniu z EWG. Jako poseł Polskiego Stronnictwa Ludowego z pełną świadomością taki wniosek zgłosiłem. Miałem i mam możliwość w demokracji prawa wyboru między obłędem a szaleństwem, jak stwierdził poseł Małachowski.</u>
          <u xml:id="u-162.4" who="#PosełJacekSoska">Jako ludowiec, właśnie ze względu na rolnictwo, zmuszony byłem taki wniosek zgłosić. Zmuszony byłem ze względu na olbrzymie wątpliwości co do warunków handlowych, pomocy finansowej i integracji przez liberalizację, a przede wszystkim - nieprzygotowanie strony rządowej, która od 1990 r. przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych i pana Skubiszewskiego pilotowała sprawę układu o stowarzyszeniu i podpisała traktat 300-stronicowy, natomiast nie uczyniła nic odnośnie do działań przygotowawczych, dostosowania polskiej gospodarki do wejścia tego traktatu w życie.</u>
          <u xml:id="u-162.5" who="#PosełJacekSoska">Być może inni posłowie na posiedzeniach 5 komisji sejmowych byli usatysfakcjonowani warunkami przedstawionymi przez negocjatorów ze strony rządowej w tych gałęziach gospodarki narodowej, które reprezentują, natomiast jeżeli chodzi o rolnictwo i gospodarkę żywnościową, ja nie byłem i nie mogę w imieniu rolnictwa i rolników zgodzić się na ratyfikację i przyjęcie ustawy wobec:</u>
          <u xml:id="u-162.6" who="#PosełJacekSoska">— braku planu konkretnych działań rządu w dziedzinie rolnictwa do 2000 r. i później;</u>
          <u xml:id="u-162.7" who="#PosełJacekSoska">— braku polityki rolnej w ogóle;</u>
          <u xml:id="u-162.8" who="#PosełJacekSoska">— braku jakiegokolwiek dokumentu ze strony resortu rolnictwa na temat działań dostosowawczych do EWG;</u>
          <u xml:id="u-162.9" who="#PosełJacekSoska">— nieobecności ministra rolnictwa czy przedstawicieli ministerstwa w pracach negocjacyjnych, jak dowiedziałem się w posiedzeniach 5 komisji brał udział tylko pracownik techniczny;</u>
          <u xml:id="u-162.10" who="#PosełJacekSoska">— braku odpowiedzi na złożone, zapisane w protokole, moje pytania dotyczące rolnictwa;</u>
          <u xml:id="u-162.11" who="#PosełJacekSoska">— braku realnej minimalnej sumy finansowej z pomocy EWG dla rolnictwa;</u>
          <u xml:id="u-162.12" who="#PosełJacekSoska">— braku środków finansowych na rolnictwo w obecnym budżecie;</u>
          <u xml:id="u-162.13" who="#PosełJacekSoska">— a przede wszystkim — braku przygotowanych pracowników ministerstwa rolnictwa do dyskusji w 5 komisjach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-162.14" who="#PosełJacekSoska">Jako przewodniczący komisji rolnictwa w X kadencji, wspólnie z komisją i prezydium, interweniowałem kilkakrotnie o włączenie w prace negocjacyjne. Większych rezultatów nie uzyskaliśmy. Nie było poparcia ówczesnego ministra rolnictwa Adama Tańskiego dla naszej propozycji. Obecny minister rolnictwa Gabriel Janowski jedyną rzecz zrobił w tym temacie — podzielił kontyngent baraniny (jagniąt do EWG), nie tyle podzielił, co przydzielił swojemu związkowi „Solidarność” RI, i to było jego jedyną pracą w tym temacie.</u>
          <u xml:id="u-162.15" who="#PosełJacekSoska">Panie i Panowie Posłowie! Ze względu na brak aktywności ze strony ministerstwa rolnictwa w poprzedniej kadencji i obecnej pragnę przytoczyć cytaty z pisma ministra współpracy gospodarczej z zagranicą, pana Dariusza Ledworowskiego, który przedstawił sytuację w 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-162.16" who="#PosełJacekSoska">W pkt. 15 napisał: „Osiągnięcie proponowanej liberalizacji będzie wielkim wyzwaniem dla Wspólnoty Europejskiej i dla Polski. Przyjmując tak ambitny harmonogram restrukturyzacji, Polska poddaje swój sektor rolny okresowi szybkich i bardzo trudnych zmian. Będzie to powodowało znaczne problemy okresu przejściowego. Dla tych producentów, których byt zależy od najmniej konkurencyjnych produktów, spowoduje to nieubłagany upadek. Jako ilustrację skali wyzwania wobec Polski można przyjąć sektor mleczarski: produkcja mleka jest głównym źródłem dochodów gotówkowych dla ponad 1,1mln drobnych gospodarstw w Polsce, w których większość ma od jednej do trzech krów. Osiągnięcie zdolnej do egzystencji struktury mleczarstwa w ramach liberalnej polityki handlowej będzie wymagało znacznego zmniejszenia liczby polskich producentów i dotknie znaczną liczbę rolników. Skutki zmian dla całego sektora wiejskiego będą dramatyczne; z pewnością będą silne naciski na krótkookresową pomoc i protekcję”.</u>
          <u xml:id="u-162.17" who="#PosełJacekSoska">W pkt. 16 mówi się, że koszty krótkookresowości, pozwalania, by obecne potrzeby przeważały nad celami długookresowymi, są zbyt wysokie - pytanie: jakie?</u>
          <u xml:id="u-162.18" who="#PosełJacekSoska">W pkt. 23 minister Ledworowski stwierdził: „Tak jak w sektorze rolnym, szybka liberalizacja handlu będzie wymagała trudnego dostosowania się ze strony producentów do nowych wymogów. Dotyczyć to będzie jednak prawie wyłącznie producentów polskich, ponieważ udział importu z Polski w całym imporcie i podaży na rynku Wspólnoty Europejskiej, włączając w to tekstylia, sektor żelaza i stali, jest bardzo mały (przeciętnie 0,5%). Liberalizacja tego importu nie zakłóci poważnie rynku ani nie przysporzy problemów producentom w krajach Wspólnoty”.</u>
          <u xml:id="u-162.19" who="#PosełJacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W pierwszym czytaniu przedstawiłem Wysokiej Izbie dysproporcje, jakie dzielą kraje Wspólnoty Europejskiej i stronę polską. Z powodu ograniczeń czasowych nie zdążyłem przedstawić ogromnej przepaści, jaka dzieli wyniki i stan rolnictwa krajów EWG i Polski. Powiem krótko: przeciętnie sięgają one od kilkunastu do kilkudziesięciu lat. Mówię to dlatego, iż bardzo istotne jest uświadomienie sobie, jakie wysiłki musi poczynić rolnictwo polskie, polscy rolnicy, aby w 8 lat nadrobić zaległości kilkudziesięcioletnie i zrównać się w możliwościach podjęcia równej walki rynkowej z producentami rolnymi z krajów EWG. Jest to zadanie wykraczające nie tylko poza możliwości, ale przede wszystkim — poza wyobrażenie, że jest to do osiągnięcia. Oczywiście, można mi zarzucić, iż jest grupa rolników, których stan gospodarstwa, produkcji, osiągnął poziom rolników EWG, a nawet wyższy, ale ta liczba to kilka promili w stosunku do 16–17-milionowej rzeszy ludności Polski mieszkającej na wsi. Jest to niewiele wśród 4 mln czynnie zatrudnionych w rolnictwie. Powtarzam, z analizy stanu polskich gospodarstw rolnych wynika, iż tylko niecałe 8% do 10% rolników jest czy byłoby w stanie przystosować się do warunków EWG w ciągu tak krótkiego czasu.</u>
          <u xml:id="u-162.20" who="#PosełJacekSoska">Z projektu podpisanego traktatu wynika, iż w zasadzie tylko 3 lata będą sprzyjające możliwościom dostosowawczym, ponieważ po 1991 r. przychodzi okres obniżania stawek celnych w normalnych, proporcjonalnych warunkach zarówno ze strony EWG, jak i Polski. Z tego też względu okres dostosowawczy jest faktycznie krótszy niż 8 lat, jest to bardzo duże wyzwanie dla wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-162.21" who="#PosełJacekSoska">Pytanie podstawowe: Jakie warunki zostały stworzone przez państwo, przez rząd czy ministerstwo rolnictwa, aby pomóc w takiej sytuacji?</u>
          <u xml:id="u-162.22" who="#PosełJacekSoska">Na podstawie przyjętego budżetu na 1992 r., sum przeznaczonych na rolnictwo, a między innymi na restrukturyzację i kredyty preferencyjne, uważam, iż rok 1992 jest stracony. Analizując planowane kierunki polityki społeczno-gospodarczej Polski do roku 1994, przedstawione przez ekipę premiera Olszewskiego, stwierdzam, iż w żadnym stopniu nie przedstawiono konkretnych dostosowań rolnictwa do wejścia do EWG.</u>
          <u xml:id="u-162.23" who="#PosełJacekSoska">Mogę odpowiedzieć krótko na to pytanie, że za premiera Olszewskiego nie podjęto żadnych prób opracowania jakichkolwiek planów perspektywicznych z konkretnymi umocowaniami w budżecie, w polityce rządu czy chociażby resortu. Zaznaczam, iż był to rząd Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, Porozumienia Centrum i Porozumienia Ludowego. Rząd chrześcijańsko-ludowy przy poparciu PSL w pewnym okresie.</u>
          <u xml:id="u-162.24" who="#PosełJacekSoska">Rezultatem braku opracowania strategii bezpieczeństwa żywnościowego kraju na okres transformacji ustroju komunistycznego w ustrój oparty na gospodarce rynkowej było stworzenie pola dla eksplozji ruchów liberalnych. Tymczasem wiadomo, że główne konflikty w realizacji programów ekonomicznych różnych krajów polegają na tym, że partnerzy silni dążą do liberalizmu wobec partnerów słabych, a partnerzy słabi - do interwencjonizmu osłaniającego przed zniszczeniem ich przez silnych i bezwzględnych konkurentów.</u>
          <u xml:id="u-162.25" who="#PosełJacekSoska">W Polsce, oczywiście aż do upadku systemu socjalistycznego, stosowano politykę taniej żywności. Dotacje na rolnictwo rosły. I tak w 1985 r. stanowiły one 20,5% dochodu budżetu państwa, a w 1988 r. - 28,3%. Obecnie polskie rolnictwo i gospodarka żywnościowa to jedne z najbardziej urynkowionych w Europie. Powoduje to politykę bardzo drogiej żywności dla konsumenta. Przykładem tego są wydatki budżetu państwa, które w 1991 r. wynosiły 3,88% wydatków ogółem na rolnictwo, a w projekcie budżetu i w budżecie 1992 r. - 2,55% w skali całego kraju. I tutaj mam odpowiedź dla panów z ekipy Olszewskiego, którzy jako chlebodawcy dawali rolnictwu możliwości przystosowawcze do EWG.</u>
          <u xml:id="u-162.26" who="#PosełJacekSoska">Pragnę zaznaczyć, panie marszałku i Wysoka Izbo, że z determinacją walczyliśmy o urynkowienie rolnictwa i gospodarki żywnościowej, ale o urynkowienie wewnętrzne pozwalające na rynkowy rozwój wszystkich kierunków produkcji rolnej na obszarze naszego kraju, a dotacje proponowaliśmy przerzucić do kieszeni konsumenta. Na dzień dzisiejszy brak jest dotacji na produkcję rolną, na potanienie produkcji i nie ma ich w kieszeni konsumenta. Powiększa się skala ubóstwa i niedożywienia. Poziom realnych dochodów w latach 1988 i 1991 w przeliczeniu na jednego mieszkańca obniżył się o prawie 1/3, czyli sfera ubóstwa w 1991 r. wzrosła z 16 do 40% gospodarstw domowych.</u>
          <u xml:id="u-162.27" who="#PosełJacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! To, że rewolucyjne przejście z gospodarki socjalistycznej do kapitalistycznej odbyło się bez rozlewu krwi jest wielkim osiągnięciem, nie zwalnia nas jednak od dokonania oceny tego etapu. To, że były wicepremier minister finansów Balcerowicz był głównym konstruktorem transformacji gospodarki socjalistycznej na rynkową jest faktem. To, że wczoraj otrzymał nagrodę niemieckiego uczonego za wybitne osiągnięcia na polu gospodarczym stawia pytanie, dla kogo były one korzystne.</u>
          <u xml:id="u-162.28" who="#PosełJacekSoska">Otwarciu gospodarki na rynki zagraniczne dla zachodnich ośrodków przemysłowych i rolnych towarzyszyło radykalne obniżenie ceł importowych. Przykładem tego jest uchwała Rady Ministrów nr 91 z 1990 r., w myśl której cła importowe na kilka tysięcy towarów zostały zawieszone. Polska już została otwarta dla importu towarów EWG.</u>
          <u xml:id="u-162.29" who="#PosełJacekSoska">Zakładany spadek produkcji polskiego przemysłu był przewidywalny w granicach 15%, a w 1991 r. wyniósł 45%. Te gospodarcze osiągnięcia czy klęski Leszka Balcerowicza były naprawdę bardzo korzystne dla Niemiec w ekspansji towarów wysoko subwencjonowanych na nasz rynek. Zduszenie inflacji z 2000 do 70% towarzyszyło przede wszystkim nakręceniu inflacji przez samego ministra finansów Balcerowicza poprzez indeksację, której orędownikiem byli posłowie z „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-162.30" who="#PosełJacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę podkreślić tylko jedno, że 28% ludności żyjącej na wsi osiągało w 1991 r. tylko 7% dochodu wszystkich obywateli. Przytaczam te fakty dlatego, iż przedstawiona jednostronnie analiza symulacyjna strat wynikłych z rezygnacji ze stowarzyszenia ma na celu pokazanie, iż innej drogi nie ma. Poprawa polegająca na obniżeniu o kilka punktów inflacji, zatrzymanie wzrostu bezrobocia są widoczne, lecz nie jest to wynikiem stowarzyszenia z EWG, lecz rezultatem odbicia od dna upadku gospodarczego. W innych źródłach nierządowych stwierdza się, iż bilans eksportu w stosunku do importu po 1992 r. będzie niekorzystny dla strony polskiej, będzie się kształtował następująco: eksport — 1 ECU, import — 2,5–3 ECU.</u>
          <u xml:id="u-162.31" who="#PosełJacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Obowiązkiem moim jest przestrzec, iż niewątpliwie możemy przeżyć ponowny szok związany z zalewem polskiej gospodarki importem towarów z zagranicy. Nie uważajmy, że stowarzyszenie z EWG jest jedyną możliwą drogą osiągnięcia dobrobytu. Fakt, że połowa eksportu w rolnictwie to rynki EWG, problemów rozwiązać nie może i aspiracji nie zaspokoi. Rolnictwo musi szukać innych rynków zbytu, poza EWG, w nowo powstałych państwach na Wschodzie, w Europie, w Azji, w świecie arabskim i Trzecim Świecie.</u>
          <u xml:id="u-162.32" who="#PosełJacekSoska">Rolnictwo polskie nie zaspokoi swoich potrzeb, jeśli nie podwoi eksportu na rynki pozaewugowskie, pod warunkiem, iż rząd stworzy mu możliwość produkcji, bo na dzień dzisiejszy, w wyniku polityki Balcerowicza, rolnictwo nie jest zdolne do zaspokojenia podstawowych potrzeb polskiego konsumenta. Jeżeli nie będzie do Polski napływał kapitał, a tylko będzie odpływał — w dokumentach traktatowych i analizach nie widać jakiejkolwiek nadziei, iż Polska będzie miała możliwość pozyskania tego kapitału — staniemy się pustynią nie tylko w przemyśle, ale i w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-162.33" who="#PosełJacekSoska">W pełni solidaryzuję się z treścią przemówień panów posłów Lasockiego, Małachowskiego i posłów z ZChN. Muszę jednak postawić drugi wniosek formalny, poza wnioskiem o odrzucenie traktatu, o przesunięcie głosowania nad ustawą ratyfikacyjną do czasu wykonania przyjętej przez Sejm uchwały zobowiązującej rząd do przedstawienia możliwości dostosowania polskiej gospodarki do wymogów traktatu o stowarzyszeniu z EWG.</u>
          <u xml:id="u-162.34" who="#PosełJacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W roku 1992 stracono już 6 miesięcy, pozostało tylko 5, gdyż zgodnie z projektem uchwały 30 listopada rząd przedstawi możliwości dostosowawcze. Nieprzyjęcie dziś traktatu jest jedynym sposobem wyegzekwowania od rządu nałożonych uchwałą zobowiązań, a przyjęcie go po przedstawieniu przez rząd wszelkich możliwych rozwiązań prawnych, bez względu na to, czy Polskie Stronnictwo Ludowe będzie w opozycji czy w koalicji, czy premierem będzie Pawlak czy pan poseł Goryszewski, a wartości chrześcijańskie będą wykorzystane w zgodnej współpracy przede wszystkim dla wspólnej przyszłości społeczeństwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-162.35" who="#PosełJacekSoska">Przemawiając jako drugi poseł Polskiego Stronnictwa Ludowego pragnę odnieść się ad vocem wystąpienia pana posła Jacka Turczyńskiego, ażeby nie odebrano tego jako moje drugie ad vocem do tego samego posła, ponieważ jest to mój imiennik pragnę mu złożyć życzenia imieninowe, ponieważ dzisiaj je ma...</u>
          <u xml:id="u-162.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-162.37" who="#PosełJacekSoska">... w imię chrześcijańskiej miłości. Pragnę powiedzieć jedno, iż przez okres pół roku zarówno Porozumienie Centrum, jak i Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe miały możliwość przestawienia polskiego rolnictwa i dostosowania go do warunków EWG, lecz nie zrobiły tego. Pan poseł Siwek sugerując, iż ministrem rolnictwa w 1984 r. był członek ZSL i PSL, nie miał racji. Wtedy ministrem rolnictwa był Stanisław Zięba. Natomiast to, że jak powiedział ZSL było przeciwko dawaniu pieniędzy fundacjom kościelnym, to ja z tej trybuny dzisiaj potwierdzę, że jestem obecnie przeciwko dawaniu pieniędzy akurat fundacjom kościelnym i wszystkim innym, ze względu na brak możliwości rozliczenia.</u>
          <u xml:id="u-162.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Longina Pastusiaka z Klubu Parlamentarnego SLD i o przygotowanie się pana posła Pawła Zalewskiego.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#PosełLonginPastusiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Świadom różnych pułapek i zagrożeń tkwiących w tym traktacie, a zwłaszcza w jego realizacji dla interesów Polski, nie podzielam jednak poglądu mego przedmówcy, że odłożenie procesu ratyfikacji tego układu służyłoby interesom Polski. Na pewno uważnego zbadania wymaga sprawa za i przeciw, rachunku strat i zysków. O tym jeszcze chcę powiedzieć w dalszej części wystąpienia. Nie sądzę jednak, by samo odłożenie procesu ratyfikacji służyło interesom Polski.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#PosełLonginPastusiak">Często z tej trybuny padają słowa-zaklęcia o powrocie Polski do Europy. Ja osobiście odczytuję w tym zawołaniu jakąś tęsknotę za starymi, dobrymi czasami. Jeżeli tak, to za jakimi czasami i za jaką Europą? Czy za tą międzywojenną, która nie potrafiła zapobiec agresji faszystowskich Włoch i Niemiec, dała przyzwolenie na układ monachijski i nie spełniła gwarancji bezpieczeństwa Polski w 1939 r? Czy za tą Europą, która zaakceptowała Jałtę, dziś tak wyklinaną? Czy wreszcie - cofając się bardziej w przeszłość - za tą Europą, która dokonała rozbiorów Polski, która właściwie była obojętna wobec rozbiorów Polski, w których przecież uczestniczyły mocarstwa ze wschodu, zachodu i południa?</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#PosełLonginPastusiak">Oczywiście nie za taką Europą wyrażamy tęsknotę. Mądrzej byłoby uznać, że Europa, tak jak Polska, przechodziła różne stadia rozwojowe, zmieniała się i zmienia się nadal. Lepiej więc uznać, że byliśmy i jesteśmy w Europie i że jesteśmy częścią dokonujących się zmian. Dzisiaj jest to Europa integrująca się, a my chcemy w tej integracji uczestniczyć.</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#PosełLonginPastusiak">Uczestnicząc we współpracującej i integrującej się Europie nie powinniśmy jednak tracić z pola widzenia innych rynków; mam na myśli rynki wschodnie, jak również rynki zamorskie. Przede wszystkim jednak powinniśmy wykorzystać atuty, które posiadamy, a do takich atutów zaliczam właśnie nasze położenie geopolityczne.</u>
          <u xml:id="u-164.4" who="#PosełLonginPastusiak">To prawda, że całe pokolenia Polaków były wychowywane w przekonaniu, że położenie geograficzne Polski jest przekleństwem, że jest to położenie niekorzystne. Znalazło to swój wyraz w tym dziewiętnastowiecznym powiedzeniu: Polacy z dala od Boga i tak blisko Rosjan i Niemców. Proponuję spojrzeć dziś na nasze położenie geopolityczne z zupełnie innej strony - nie jako na obciążenie, ale jako atut Polski. Spójrzmy na nasze położenie jako kraju leżącego w niezwykle korzystnym miejscu w Europie, miejscu między - z jednej strony - najbogatszym, najbardziej uprzemysłowionym krajem, jakim są Niemcy, krajem, który dziś jest na pierwszym miejscu w świecie, przed Stanami Zjednoczonymi i Japonią, pod względem obrotów w handlu zagranicznym, a z drugiej strony - olbrzymimi rynkami, może i biednymi, może dziś jeszcze chaotycznymi, ale potencjalnie chłonnymi i wielkimi. Jesteśmy więc w korzystnym położeniu, ale czy wyciągniemy z tego korzyści, zależy tylko od nas samych, od tego czy się pozbędziemy fobii wobec sąsiadów, czy spojrzymy na nasze położenie od strony kupieckiej, by nie powiedzieć biznesowej, handlowej. Jest to tranzyt, jest to pośrednictwo w usługach między Wschodem i Zachodem i za tym kryją się odpowiednie - i to duże - pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-164.5" who="#PosełLonginPastusiak">Wysoki Sejmie! To prawda, że układ, który jest dziś przedmiotem naszej dyskusji, stwarza Polsce szanse i osobiście jestem za jego zaaprobowaniem. Ale szanse mają to do siebie, że można je wykorzystać i można je równie łatwo zmarnować i pogrzebać. Potencjalne zagrożenia, uważam, wynikają nie tyle z zawartości treściowej układu, nad którym dziś dyskutujemy, ile z ewentualnej nieumiejętności zapobieżenia przez rząd polski czy przyszłe rządy polskie tym różnym zagrożeniom poprzez nieumiejętną politykę czy spóźnione decyzje polityczne i gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-164.6" who="#PosełLonginPastusiak">Są dwa najważniejsze problemy, jakie staną przed nami z chwilą, gdy zaczniemy odliczać czas, jaki będzie upływał od naszego stowarzyszenia z EWG do pełnej przynależności i pełnego członkostwa. Po pierwsze, jest to przygotowanie polskiego przemysłu, polskiego rolnictwa i polskich usług do konkurencji z gospodarką krajów wspólnorynkowych. Po drugie, przygotowanie społeczeństwa polskiego w sensie wiedzy i mentalności do współżycia z Europejczykami według kryteriów przełomu XX i XXI w., a nie według kryteriów wieku XIX. Jestem pewien, że rozwiązanie tych wspomnianych dwóch problemów, niestety, okaże się zapewne trudniejsze aniżeli same negocjacje, które doprowadziły do podpisania tego układu.</u>
          <u xml:id="u-164.7" who="#PosełLonginPastusiak">Po okresie euforycznego zachwytu nad stowarzyszeniem Polski z EWG dziś społeczeństwo polskie, jak również i - uważam - elity polityczne w Polsce bardziej realistycznie oceniają skutki naszych związków ze Wspólnotami. Nadal jednak nie mamy pełnego rachunku strat i zysków i nadal, obawiam się, Polacy nie w pełni są świadomi wszystkich obciążeń i pełnej ceny, jaką przypadnie nam zapłacić za to stowarzyszenie.</u>
          <u xml:id="u-164.8" who="#PosełLonginPastusiak">Wiele osób upatruje w stowarzyszeniu z EWG panaceum na wszystkie dolegliwości gospodarcze, polityczne i społeczne naszego kraju. Są tacy, którzy naiwnie wierzą, że wystarczy podpisać, ratyfikować układ i czekać, aż dobrobyt wspólnorynkowy ogarnie obszar między Bugiem i Odrą. Jest to groźna i niebezpieczna postawa, postawa bezczynności. Jeżeli towarzyszyć temu będą nasilające się zjawiska nacjonalizmu, obskurantyzmu, nietolerancji i przestępczości, łatwo staniemy się ekonomicznym hinterlandem krajów Europy Zachodniej, a kulturowo — skansenem, by nie powiedzieć, zaściankiem staroeuropejskim. To, co zademonstrowały w ciągu ostatniego miesiąca partie polityczne poprzedniego rządu i potencjalni koalicjanci obecnego premiera, gabinetowa, by nie powiedzieć wręcz podwórkowa zabawa w politykę, kompromituje te partie wobec społeczeństwa polskiego a Polskę wobec Europy i świata. Taka kultura polityczna, niestety, nie przybliża, a oddala nas od Europy.</u>
          <u xml:id="u-164.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Pawła Zalewskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Przygotuje się pan poseł Marek Dąbrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#PosełPawełZalewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W 1989 r. Polska wybrała drogę reform - reform państwa, reform gospodarki. Naturalną konsekwencją tej drogi była próba zbliżenia do krajów należących do EWG, Wspólnoty Europejskiej. Był to wybór zrozumiały, łączą bowiem Polskę z tymi krajami więzy kulturowe, tradycja demokracji, umiłowanie wolności. W związku z tymi krajami widzieliśmy również szansę ustabilizowania polskiej demokracji i umocnienia reform gospodarczych w naszym kraju. Dzisiaj ta droga bywa kwestionowana.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#PosełPawełZalewski">Chciałbym podjąć polemikę z dwoma rodzajami argumentacji, które dążą do zanegowania tej drogi, które dążą do zerwania rozmów o stowarzyszeniu, do nieratyfikowania układu stowarzyszeniowego.</u>
          <u xml:id="u-166.2" who="#PosełPawełZalewski">Pierwsza argumentacja sprowadza się do tego, iż Układ Europejski jest nie przygotowany, iż w efekcie szkodzi on polskiej gospodarce, a w szczególności polskiemu rolnictwu. Przed chwilą mieliśmy okazję wysłuchać bardzo bogatej argumentacji przedstawionej przez posła Polskiego Stronnictwa Ludowego. Wydaje mi się, że istotą takiego sposobu myślenia jest dążenie do zakonserwowania obecnego układu rzeczy w polskim rolnictwie, a wiadomo, że ten układ jest zły. Jest zły dlatego, że struktura własności jest rozdrobniona, jest zły dlatego, że polskie rolnictwo nie odznacza się specjalizacją. To wszystko podnosi bardzo koszty produkcji, które odbijają się na cenach towarów, które płacą polscy konsumenci. Jedynym rozwiązaniem, które może być pozytywne dla rolnictwa, które może być pozytywne dla konsumentów, jest reforma tego stanu rzeczy, modernizacja rolnictwa w kierunku zmiany struktury własności, w kierunku większej koncentracji własności i w kierunku zwiększenia specjalizacji. Takie zmiany stymuluje kontakt z Europą. I nie ma tutaj mowy o tym, że artykuły rolne z Europy Zachodniej muszą zalać nasz kraj. Takiej możliwości nie ma, takiej możliwości ten układ nie daje. Daje on długi okres karencji, w którym polskie rolnictwo może przystosować się do wymagań, może przystosować się do standardów europejskich. Oczywiście będą w tym procesie i poszkodowani, będą w tym procesie również tacy, którzy stracą. O tym także należy myśleć i zgadzam się z posłem Soską, który domaga się stworzenia pewnej perspektywy dla tych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-166.3" who="#PosełPawełZalewski">Niemniej jednak od tego nie uciekniemy. Tak więc z tego punktu widzenia stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi, a w dalszej konsekwencji członkostwo w EWG jest dobrym rozwiązaniem. Istnieje też druga argumentacja, przeciwna, jeżeli chodzi o stowarzyszenie z EWG. Sprowadza się to do tezy, iż stowarzyszenie Polski z EWG skaże Polskę na wpływy dekadenckiego liberalizmu zachodniego, skaże Polskę na utratę tożsamości.</u>
          <u xml:id="u-166.4" who="#PosełPawełZalewski">Jestem głęboko przekonany, że takie niebezpieczeństwo nie istnieje. Oczywiście, gdyby taka groźba była, miałbym również bardzo poważne wątpliwości. Jestem przekonany, że takiej groźby nie ma. Nie ma, dlatego że idea wspólnoty europejskiej nie polega na zglajszachtowaniu wszystkich krajów, które do niej należą, nie polega na tym, że tworzy się jeden kanon postępowania, jeden kanon kultury. Wręcz przeciwnie, polega ona na tym, że każda wspólnota narodowa, należąca do większej, ponadnarodowej wspólnoty ma wzbogacać tę wspólnotę ponadnarodową. Jestem głęboko przekonany, że jest w tej ponadnarodowej wspólnocie miejsce dla polskiej, dla czeskiej, dla słowackiej i dla węgierskiej kultury. Nie widzę więc tutaj zagrożenia. Natomiast widzę bardzo poważne zagrożenie w tym, że podważa się ideę stowarzyszenia Polski z Europą, w tym, że Zachód dzisiaj patrzy z niepokojem na to, co się dzieje w Polsce, co się dzieje w Czechosłowacji, nie mówiąc już o innych krajach Europy Wschodniej.</u>
          <u xml:id="u-166.5" who="#PosełPawełZalewski">Państwo doskonale wiecie, że dzieją się bardzo złe rzeczy i istnieje możliwość, że w pewnym momencie przywódcy świata zachodniego, ci, którzy do niedawna jeszcze byli głęboko przekonani o konieczności integracji całego kontynentu europejskiego, byli przekonani o tym, że ta integracja jest celem - nie stanie się to od razu, ale jest celem, który będzie realizowany w ciągu wielu lat - w tym momencie mogą zmienić zdanie, mogą zrezygnować i dojść do wniosku, że to nieprawda, że jednak istnieją bardzo poważne różnice kulturowe, gospodarcze, różnice, których nie można przeskoczyć, że rzeczywiście, Europa dzieli się na część wschodnią i część zachodnią i że te różnice będą utrwalane. To jest dla nas bardzo zła perspektywa; skazuje nas to na miejsce marginesowe, jeśli chodzi o to, co się będzie działo w świecie, skazuje nas na sytuację, w której Polska będzie zdana na samą siebie w potencjalnych konfliktach w tej części Europy, a w tej części Europy nie będzie stabilizującego układu.</u>
          <u xml:id="u-166.6" who="#PosełPawełZalewski">Tak więc jednoznacznie chciałbym wypowiedzieć się za koniecznością ratyfikacji układu o stowarzyszeniu i wyrazić przekonanie o pozytywnych skutkach płynących z tego faktu.</u>
          <u xml:id="u-166.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Pan poseł Marek Dąbrowski zrezygnował z zabrania głosu, w związku z tym proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Czarneckiego z Klubu Parlamentarnego Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. O przygotowanie się proszę panią posłankę Janinę Kraus.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#PosełRyszardCzarnecki">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Pan poseł Moczulski przytoczył nam tutaj tę słynną formułę pewnej orientacji w polskiej polityce w XIX wieku, która wyrażała się w owym adresie do cesarza austriackiego: „Przy tobie, najjaśniejszy panie, stoimy i stać będziemy”. Pan poseł Moczulski jednak nie przytoczył owej formuły w całości, w całości brzmi ona bowiem tak: „Przy tobie, najjaśniejszy panie, stoimy i stać będziemy, bo nie mamy innego wyjścia”.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#PosełRyszardCzarnecki">Otóż, proszę państwa, Wysoki Sejmie, na szczęście my w tej chwili nie mamy takiej sytuacji. To nie jest tak, że Polska ma przed sobą jedną drogę, że drogowskaz pokazuje wyłącznie jeden kierunek, choć nam się oczywiście to bardzo często mówi. Mówiono nam to przy traktacie polsko-niemieckim - że trzeba go podpisać akurat w takim kształcie, mimo wszelkich zastrzeżeń wyrażanych w zeszłym roku przez posłów z różnych stron sali; mówiono nam tak też przy traktacie polsko-rosyjskim i dzisiaj znowu słyszymy to samo - że nie ma innej drogi. Myślę, że uboga to myśl polityczna, która nie szuka innych, lepszych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-168.2" who="#PosełRyszardCzarnecki">Dzisiaj mówimy o traktacie gospodarczym, ale przecież tak naprawdę doskonale każdy z nas zdaje sobie sprawę z tego, że jest to traktat polityczny. Jeżeli parę tygodni temu w trakcie debaty usłyszeliśmy tutaj jakże szczerą, jasną wypowiedź, iż ten oto traktat o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi jest pierwszym krokiem do układu z Maastricht, jest pierwszym krokiem do unifikacji politycznej Europy, to jest to prawda. I o ile zgadzamy się na integrację gospodarczą Europy i popieramy ją, widząc w niej autentyczną szansę dla naszego kraju, dla naszego narodu, o tyle uważamy, że uniformizacja, unifikacja polityczna Europy, właśnie zamazanie owej tożsamości, o której mówił mój poprzednik, są dla Polski, dla Polaków bardzo szkodliwe, a krokiem w tym kierunku jest niestety ten traktat.</u>
          <u xml:id="u-168.3" who="#PosełRyszardCzarnecki">Mamy taki oto paradoks, iż kiedy w grudniu 1989 r. Rzeczpospolita podpisywała odpowiednie układy z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, wówczas otrzymaliśmy jako ci pionierzy, jako ten pierwszy kraj, który taki układ zawierał, bardzo trudne warunki. Później taki układ podpisywali Czesi i Słowacy, i otrzymali oni lepsze warunki. Obecnie, wiemy o tym już, w ostatnich dniach Rosjanie zawierają podobny układ i otrzymują najlepsze warunki. Zapłaciliśmy wysoką cenę za to, że byliśmy pionierami. A w tym wypadku mamy, proszę państwa, do czynienia z sytuacją dokładnie odwrotną. Otóż mamy do czynienia z sytuacją, w której Hiszpanie, Grecy, Turcy, Portugalczycy, którzy podpisywali analogiczne układy o stowarzyszeniu z EWG i innymi Wspólnotami Europejskimi, podpisywali je na znacznie lepszych warunkach. Teraz z kolei płacimy wysoką cenę jako ci ostatni i trzeba o tym powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-168.4" who="#PosełRyszardCzarnecki">Trzeba powiedzieć też o tym, że nawet jeżeli ten traktat będzie ratyfikowany, a zapewne będzie, może tym bardziej iż w końcu XX wieku akcent, jeżeli chodzi o niepodległość państwową, która dla nas jest pojęciem - myślę, że dla wszystkich ugrupowań politycznych, to pojęcie funkcjonuje ponad podziałami politycznymi - bezcennym - za tę niepodległość Polski płacimy bardzo wysoką cenę - wydaje mi się, że będzie się przesuwał na sprawy suwerenności ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-168.5" who="#PosełRyszardCzarnecki">Prawda, że Rzeczpospolita Polska może za swoją zgodą częściowo ograniczyć suwerenność, jeżeli to będzie jej właśnie suwerenna decyzja, ale nie może tego robić pod jakimkolwiek przymusem, nie może tego robić dlatego, że uważane jest to za konieczne, że tak trzeba i tak być musi. Nie może to być w takiej sytuacji, gdy mówi się, że nie ma absolutnie innego wyjścia, a każdy kto udowadnia, że można było wynegocjować lepsze warunki traktatu stowarzyszeniowego, bo to chodzi, jest przedstawicielem obozu reakcyjnego, ciemnogrodu. To są rzeczywiście argumenty śmieszne.</u>
          <u xml:id="u-168.6" who="#PosełRyszardCzarnecki">Myślę, że ta debata dzisiaj się skończy, będzie głosowanie, traktat stanie się na pewno rzeczywistością. Nie skończy się jednak problem, proszę państwa, ponieważ pozostanie problem suwerenności ekonomicznej Polski, ceny, jaką społeczeństwo polskie będzie z czasem płacić za ten traktat, nie dzisiaj, nie jutro, ale za 5 lat. Tę cenę płacić będzie zwłaszcza polska wieś. Ten problem pozostanie.</u>
          <u xml:id="u-168.7" who="#PosełRyszardCzarnecki">Kilka tygodni temu podawałem przykład Hiszpanii, która przez cały czas, mając autorytarny system polityczny, miała system wolnorynkowy w gospodarce. U nich to przejście było dużo bardziej płynne, chociaż niewątpliwie Hiszpania miała przewagę nad Polską, a mimo to po 10 latach od podpisania układu stowarzyszeniowego narzeka się na bardzo istotne trudności i problemy z tego wynikające. To jest memento. Wydaje mi się, że powinniśmy się nad tym zastanowić. Warto o tym pomyśleć, a nie tylko, jak tu słusznie powiedział mój poprzednik, uważać ten układ za panaceum, bo na pewno nim nie będzie, a dostarczy nam z całą pewnością szeregu nowych, nie znanych nam jeszcze problemów.</u>
          <u xml:id="u-168.8" who="#PosełRyszardCzarnecki">Chciałem podkreślić, że dla mnie i dla mojego klubu, Klubu Parlamentarnego ZChN, jest mniej ważne czy Ukraina, czy Estonia wejdzie do tych Wspólnot czy też nie, dla nas ważne jest to, czy Polska wejdzie i na jakich warunkach. To jest najważniejsze.</u>
          <u xml:id="u-168.9" who="#PosełRyszardCzarnecki">Nie wolno, proszę państwa, w tej debacie, a takie są próby, dzielić posłów na tych, którzy są za traktatem czy za integracją gospodarczą Polski z Europą, i tych, którzy są przeciwko temu. Raczej trzeba mówić o podziałach na tych, którzy się godzą na warunki przez ten traktat proponowane, i na tych, którzy uważają, że te warunki powinny być naprawdę lepsze, bardziej twardo negocjowane. I o to chodzi.</u>
          <u xml:id="u-168.10" who="#PosełRyszardCzarnecki">Słyszę w tej debacie także o tym, że trzeba się skrupulatnie wywiązywać z programu dostosowawczego. Tego nie można mówić językiem eufemizmów, to trzeba powiedzieć językiem zrozumiałym dla społeczeństwa, że chodzi tu znowu o zaciskanie pasa o kolejnych kilka dziurek. Po prostu żeby społeczeństwo to wiedziało, żeby sprawa była jasna, postawiona wprost.</u>
          <u xml:id="u-168.11" who="#PosełRyszardCzarnecki">I wreszcie pozwolę sobie tutaj na dwa słowa polemiki. Pan poseł Zalewski, reprezentujący Unię Demokratyczną - z uwagą wysłuchałem jego wystąpienia - mówił, że gdyby wchodzenie Polski do Europy, do Europy o takim kształcie, oznaczało zatracenie tożsamości Polski, to miałby wątpliwości. Tak powiedział pan poseł z Unii Demokratycznej. Chcę wierzyć, panie pośle, że to było przejęzyczenie, że wtedy pan nie miałby wątpliwości, że po prostu pan głosowałby przeciw.</u>
          <u xml:id="u-168.12" who="#PosełRyszardCzarnecki">Pan poseł Soska z PSL - słuchałem z dużą uwagę jego wystąpienia, podziwiam odwagę cywilną, wystąpił pan wbrew stanowisku klubu. Klub pana posła popiera układ stowarzyszeniowy z EWG. Słuchając uwag o złym traktowaniu rolnictwa przez poprzednie rządy chciałem przypomnieć, że przecież PSL w rządzie pana Olszewskiego miało 4 wiceministrów, że ruch ludowy miał swojego ministra rolnictwa. Myślę, że te narzekania są chyba trochę przesadzone.</u>
          <u xml:id="u-168.13" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-168.14" who="#PosełRyszardCzarnecki">To już ocena pana posła. Podkreślam, że za 5 czy 7 lat w sytuacji naprawdę trudnej dla polskiego rolnictwa, polskiej wsi, zapewne rolnicy będą pytali, jak głosowało wtedy PSL. A PSL głosuje za traktatem, proszę państwa.</u>
          <u xml:id="u-168.15" who="#komentarz">(Głos z sali: To są insynuacje, panie pośle.)</u>
          <u xml:id="u-168.16" who="#PosełRyszardCzarnecki">Kończąc, chciałem podkreślić, że gospodarcza i polityczna integracja Europy powinna być rozpatrywana w polskim parlamencie, mam nadzieję, że tak będzie w dalszej debacie, z tego najważniejszego punktu widzenia, biorąc pod uwagę najważniejsze kryterium, jakie powinno towarzyszyć każdej debacie dotyczącej stosunków międzynarodowych Polski. Powinna być rozpatrywana - oby tak było - z punktu widzenia interesu narodowego Polski, a nie Europy.</u>
          <u xml:id="u-168.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu panią posłankę Janinę Kraus z Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#PosełJaninaKraus">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rzeczowa, a zarazem odpowiedzialna analiza problemu stowarzyszenia się Polski z Wspólnotami Europejskimi nakazuje podporządkowanie jej kryterium, jakim jest dobro państwa i narodu polskiego. Oceniając z tego punktu widzenia celowość procesu stowarzyszeniowego chciałabym uwzględnić następujące, o różnym zakresie konkretności i ciężarze gatunkowym, aspekty.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#PosełJaninaKraus">Po pierwsze, warunki, w których, zgodnie z Układem Europejskim, rozpoczął się proces stowarzyszenia Polski ze Wspólnotami, z perspektywą ewentualnego pełnego członkostwa już nie we Wspólnotach, ale Unii Europejskiej, stawia nas w niekorzystnej pozycji. Zła kondycja zarówno ekonomiczna, jak też społeczna i polityczna nie czyni z Polski pożądanego dla Europy partnera. Ogromna potrzeba pomocy Polsce w zakresie finansowym, naukowo-technicznym i logistycznym, niezbędna dla zrealizowania wymaganych przez Układ Europejski transformacji systemowych i techniczno-gospodarczych, stanowić może dla Wspólnoty tak wielkie obciążenie, któremu nie będzie mogła ona podołać. Mówiąc o tym trzeba pamiętać, że obok Polski do Wspólnot aspiruje znaczna liczba innych państw również zgłaszających potrzebę korzystania z pomocy.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#PosełJaninaKraus">Po drugie, rozwój sytuacji w dziedzinie procesów integracyjnych zarówno w samej Wspólnocie, jak też w skali całej Europy wskazuje na to, iż dotychczasowe zasady i rozwiązania regulujące funkcjonowanie Wspólnot Europejskich nie odpowiadają w pełni potrzebom i rozważane są możliwości daleko idących zmian. To samo zresztą dotyczy założeń dopiero co zawartego traktatu z Maastricht.</u>
          <u xml:id="u-170.3" who="#PosełJaninaKraus">Po trzecie, Układ Europejski w swoim dotychczasowym brzmieniu szczegółowo precyzuje warunki przepływu pracowników, towarów, kapitału, przy czym formalna asymetria korzyści dla Polski jest problematyczna. Natomiast układ nie określa, nawet w przybliżeniu, rządu wielkości, ani pomocy, na którą Polska może liczyć, ani też kosztów, które będzie musiała ponieść w związku z wymaganą przez Wspólnoty i międzynarodowe organizacje finansowe generalną restrukturyzacją całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-170.4" who="#PosełJaninaKraus">Biorąc jako przykład wschodnie landy niemieckie - a jest to przykład coraz bardziej adekwatny, wbrew temu co z tej trybuny już wcześniej zostało powiedziane, chociaż, co prawda, nie chodzi w tym wypadku o proces stowarzyszeniowy a zjednoczeniowy, lecz obliczany w cezurze czasowej, już nie rocznej czy trzyletniej ale dziesięcioletniej, a więc takiej, na jak przewidywany jest proces stowarzyszeniowy Polski ze Wspólnotami - w których procesy restrukturyzacji pochłaniają rocznie setki miliardów marek oraz fakt, że Polska jest krajem dwukrotnie większym, stojącym na niższym poziomie technologiczno-technicznym, jej globalne potrzeby finansowe do 2000 r. można szacować od kilkuset do ponad półtora biliona dolarów. I to jest rzecz pewna. Dla porównania: ogólna suma państwowych transferów dla byłej NRD wynosiła w 1991 r. około 150 do 160 mld marek. Ocenia się, że aby Niemcy Wschodnie osiągnęły zbliżony do Niemiec Zachodnich poziom rozwoju gospodarczego, konieczne będą inwestycje rzędu co najmniej 120 mld marek rocznie. Jest to ocena Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Transfer środków finansowych z zachodniej części kraju do terenów wschodnich w przeliczeniu na jednego mieszkańca tych terenów ocenia się na około 5,5 tys. dolarów amerykańskich, a więc jest on wielokrotnie większy od produktu krajowego brutto przypadającego na jednego mieszkańca Polski.</u>
          <u xml:id="u-170.5" who="#PosełJaninaKraus">Tymczasem Urząd Rady Ministrów, a dokładniej mówiąc, pełnomocnik rządu ds. integracji europejskiej oraz pomocy zagranicznej prognozuje wzrost napływu kapitału zagranicznego do Polski w latach 1997–2000, a więc w ciągu 4 lat, w wysokości 2,5 mld ECU. Taki jest wynik obliczeń symulacyjnych. W Układzie Europejskim natomiast ewentualna skala i realność pomocy dla Polski ze strony Wspólnot są kwestiami zupełnie otwartymi. Układ zawiera regulacje pozostawiające Wspólnotom swobodę decyzji zarówno co do udzielania pomocy, jak i jej warunków. Nie pozostawia co do tego wątpliwości brzmienie art. 99 ust. 2 i 3 oraz art. 100 i 101.</u>
          <u xml:id="u-170.6" who="#PosełJaninaKraus">Aspekt czwarty jest taki, że stowarzyszenie Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi oznacza programową rezygnację ze znacznej części suwerenności gospodarczej i politycznej.</u>
          <u xml:id="u-170.7" who="#PosełJaninaKraus">Tu od razu wyjaśnienie. Dotychczas zwykliśmy suwerenność traktować jako wartość autoteliczną, silnie zabarwioną emocjonalnie. W tym wypadku jednak nie o ten aspekt suwerenności chodzi. Chodzi przede wszystkim o suwerenność jako realną możliwość samodzielnego, nie podlegającego zewnętrznym ograniczeniom, poszukiwania i stosowania rozwiązań systemowych oraz prowadzenia najbardziej w obecnych warunkach efektywnej z punktu widzenia podstawowych interesów państwa i narodu polityki wewnętrznej i międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-170.8" who="#PosełJaninaKraus">Posiadanie takiej możliwości na obecnym etapie przemian ustrojowo-gospodarczych w Polsce jest szczególnie ważne z uwagi na szybko zmieniające się i ekstremalnie trudne warunki. Głęboko kryzysowa sytuacja ekonomiczna Polski, w jakiej dokonują się niezbędne transformacje ustrojowo-gospodarcze, wymaga elastycznego i wcale nieprostoliniowego rozwoju systemu ekonomiczno-finansowego i społecznego. Choć każda umowa międzynarodowa stanowi jakieś ograniczenie suwerenności zawierających ją stron, zawsze jednak zakres tych ograniczeń musi być ściśle określony. Można byłoby z tego punktu widzenia nie mieć zasadniczych zastrzeżeń do wynegocjowanej wersji Układu, gdyby nie jego postanowienia zobowiązujące władze polskie do realizowania przyszłych, nieprzewidywalnych i w zasadzie niczym nieograniczonych decyzji organów Wspólnoty.</u>
          <u xml:id="u-170.9" who="#PosełJaninaKraus">Uczestnictwo Polski w procesie podejmowania decyzji, bez wyposażenia jej w prawo sprzeciwu, będzie po prostu faktem małej wagi. Sytuacja w tym względzie byłaby jednak inna w wypadku wcześniejszego skonfederowania się Polski z państwami, które mają podobne problemy i potrzeby, a które również aspirują do Wspólnot Europejskich. W relacjach Polski ze Wspólnotami sytuacja jest diametralnie różna. Jest to aspekt szczególnie ważny z punktu widzenia zobowiązania Polski przez Układ Europejski do dostosowywania do wzorów i standardów europejskich całego systemu prawnego, a przede wszystkim finansowego.</u>
          <u xml:id="u-170.10" who="#PosełJaninaKraus">Art. 83 Układu nakłada na Polskę „współpracę w zakresie przyjęcia wspólnie ustalonych zasad i standardów dla oceny i nadzorowania oraz regulacji systemu bankowego, ubezpieczeń i sektora finansowego”. Nie wnikając w szczegóły trzeba powiedzieć, że dalekosiężne skutki Układu dla rynku finansowego — pieniężnego, kapitałowego i walutowego — mogą oznaczać wyeliminowanie z gospodarki polskich instytucji finansowych i bankowych, co w prostej konsekwencji prowadzić może do kontroli ekonomicznej gospodarki polskiej przez instytucje zewnętrzne.</u>
          <u xml:id="u-170.11" who="#PosełJaninaKraus">Piąty aspekt, który chciałabym tutaj podnieść, jest taki: zgodnie z Listem rządu polskiego do Wspólnoty, dotyczącym protokołu nr 2 do Układu - protokół obejmuje produkty Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, a stanowiącym integralną część Układu - wyłączona zostaje zasada wzajemności w dziedzinie kwestionowania naruszających zasady konkurencji porozumień zawartych między przemysłem węglowym Wspólnoty a firmami energetycznymi i przemysłem stalowym, zapewniających sprzedaż węgla Wspólnoty. Chcę powiedzieć, że obecna katastrofalna sytuacja polskiego górnictwa wynika m.in. z tego właśnie zapisu.</u>
          <u xml:id="u-170.12" who="#PosełJaninaKraus">I wreszcie aspekt szósty, dla Konfederacji Polski Niepodległej, a zwłaszcza dla Polskiego Związku Zachodniego szczególnie ważny. Niepokoją postanowienia art. 86 Układu Europejskiego, dotyczące rozwoju regionalnego, artykuł ten zobowiązuje strony do zacieśniania współpracy w zakresie rozwoju regionalnego i planowania gospodarki gruntami.</u>
          <u xml:id="u-170.13" who="#PosełJaninaKraus">O tym, jak zawarte w Układzie postanowienie o koordynacji działań w zakresie rozwoju obszarów przygranicznych Polski i Wspólnoty może być rozumiane i realizowane, świadczyć może koncepcja Wspierania Regionu Odry. Nie będę tutaj referowała jej założeń, są one bowiem w ogólnych zarysach powszechnie znane, zacytuję jedynie fragment tekstu nadesłanego z Departamentu Gospodarki Światowej Centralnego Urzędu Planowania, który dobrze oddaje istotę tej koncepcji. Brzmi on następująco: „Znaczne komparatywne korzyści, jeśli chodzi o koszt siły roboczej w Polsce i niskie ceny ziemi w całym obszarze, należy wykorzystać bezkompromisowo”. Koncepcję tę rząd polski uznał za godną uwagi.</u>
          <u xml:id="u-170.14" who="#PosełJaninaKraus">Omawiany problem współpracy przygranicznej widzieć należy w kontekście lansowanych w EWG koncepcji euroregionów oraz silnych tendencji do tworzenia w Polsce regionów autonomicznych. W wydaniu skrajnym może to oznaczać podejmowanie przez bardziej zaawansowane w rozwoju regiony autonomiczne prób integrowania się z Europą na własną rękę. Zrealizowanie tej wizji byłoby swoistym podzieleniem na etapy procesu integrowania się Polski z Europą, z EWG, pozostawałoby jednak w zasadniczej sprzeczności z art. 32 Konstytucji, z tym jego punktem, który mówi o nienaruszalności i niepodzielności terytorium Polski.</u>
          <u xml:id="u-170.15" who="#PosełJaninaKraus">Reasumuję. Trzeba uznać, że problem integrowania się Polski ze Wspólnotami Europejskimi jest problemem o historycznej doniosłości - proces integracji jest pożądany, w zasadzie stanowi konieczność dziejową - niemniej w obecnych warunkach i czasie oraz obecnym brzmieniu Układu brakuje dostatecznych przesłanek dla upoważnienia prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do ratyfikacji Układu Europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-170.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Zygmunta Mogiłę-Lisowskiego z Klubu Parlamentarnego Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego i o przygotowanie się pana posła Tadeusza Iwińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#PosełZygmuntMogiłaLisowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ten traktat praktycznie — w moim pojęciu — postawił nasze społeczeństwo wobec alternatywy: być albo nie być. Musimy roztrząsać pozytywne i negatywne cechy traktatu o stowarzyszeniu z EWG, ale dlaczego przed jego podpisaniem i w trakcie negocjacji nikt nie podejmował z Wysoką Izbą dyskusji na temat i korzyści, i lawiny niekorzystnych zjawisk, jakie przyniesie dla naszego budżetu i dla narodowego eksportu? To, że tak będzie, jest nie do uniknięcia, ponieważ jesteśmy słabi ekonomicznie, nie mamy uporządkowanego systemu podatkowego i finansowego oraz bankowego. Zderzymy się z twardym przeciwnikiem, który, dzięki praktycznie nieograniczonym środkom finansowym, opanuje nasz rynek, finanse i bankowość, a korzyści będą płynęły bynajmniej nie do polskiego budżetu. Ustanowiony w ten sposób układ potwierdza chęć zdobycia i zdominowania naszego 40-milionowego rynku, który jest bardzo doceniany przez EWG, ale mało doceniany przez nasze struktury rządowe i naszych menedżerów.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#PosełZygmuntMogiłaLisowski">Rozumiem, że Układ został już podpisany, ale zgłaszam wniosek o powtórne przeanalizowanie niekorzystnych dla kraju jego części. Zaznaczam: układ powinien być negocjowany, ale na zasadzie partnerstwa, co wymaga podjęcia określonych działań przekształceniowych, szczególnie w sferze rolnictwa, które musi mieć czas i pieniądze na dokonanie przekształceń.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#PosełZygmuntMogiłaLisowski">Uważam, że przed wejściem układu w życie należy przygotować nasze społeczeństwo i przekonać menedżerów i polityków, że Układ powinien być dyskutowany na zasadzie partnerskiej, a nie na zasadzie petentów.</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#PosełZygmuntMogiłaLisowski">Uważam, że podejmując tę sprawę, należy przede wszystkim oprzeć się na opiniach dotyczących prawdy obiektywnej, odnoszącej się do poziomu życia naszego narodu, a nie na opiniach ludzi, którzy obiecują iluzoryczne korzyści, nie przedstawiając faktycznie negatywnych ekonomicznie faktów, które są zapisane w Układzie. Nie chcę być gołosłowny, proszę zwrócić uwagę na nasz przemysł zbrojeniowy. W tej chwili obiecują nam 10 miraży za darmo, ale równocześnie mamy zrezygnować z produkcji bardzo dobrego silnika dwuprzepływowego w Rzeszowie, który jest produkowany i który jest wynikiem nowoczesnej myśli naszych inżynierów, rozwoju naszego przemysłu. Pan Larzac dając 10 miraży, daje praktycznie 1/3 funduszu płacy dla przemysłu zbrojeniowego. Efekt jest taki, że godząc się na taki fakt ekonomiczny i taką wymianę kładziemy Zakłady Przemysłu Lotniczego na łopatki, bo automatycznie całą infrastrukturę też musimy kupić, rezygnujemy z naszej myśli technicznej, z naszej produkcji, która może być sprzedawalna. I co się z tym łączy? Ci ludzie pójdą na ulicę, bo kupując od pana Larzaca, będziemy musieli te pieniądze, które możemy dać naszemu społeczeństwu, zapłacić za granicą. To są moje obawy i proszę Wysoką Izbę, żeby to przeanalizowała, ponieważ nie stać nas na ułomne i karkołomne podpisywanie tego typu układów. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-172.4" who="#komentarz">(Głos z sali: Bardzo dobrze.)</u>
          <u xml:id="u-172.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Iwińskiego z Klubu Parlamentarnego SLD. Przygotuje się posłanka Wiesława Ziółkowska.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#PosełTadeuszIwiński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W trakcie poprzedniej i dzisiejszej debaty zdecydowana większość argumentów zarówno za, jak i przeciw już padła. Wiele argumentów za wyłożył tu bardzo klarownie pan poseł Zalewski. Moim zdaniem mamy do czynienia z sytuacją, kiedy, nawiązując do wystąpienia pana posła Czarneckiego, rzeczywiście istnieje pewna alternatywa dla stowarzyszenia z EWG. Jest nią alternatywa pogłębiania izolacji, jest to alternatywa wzrostu fali nacjonalistycznej. Nie jest przypadkiem to, że w krajach Europy Zachodniej przeciw układowi z Maastricht występują na ogół siły najbardziej konserwatywne, także reakcyjne, przy stosowaniu oczywiście różnych argumentów...</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#komentarz">(Głos z sali: A komuniści we Francji?)</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#PosełTadeuszIwiński">Komuniści we Francji — również to się zdarza, na zasadzie les extremes se touchent, znanej panu dobrze.</u>
          <u xml:id="u-174.3" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Kwaśniewski: W ten sposób jesteśmy w jednej rodzinie, panie pośle.)</u>
          <u xml:id="u-174.4" who="#PosełTadeuszIwiński">Tak.</u>
          <u xml:id="u-174.5" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Czarnecki: Nie z wami. Jeśli tak, to tylko od Darwina.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Przepraszam bardzo, panie pośle, proszę nie prowadzić dyskusji w ławach na sali obrad. Proszę o przeniesienie dyskusji do kuluarów.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Iwiński: Rozumiem, że pan marszałek nie mówi tego do mnie.)</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Nie, nie do pana posła.</u>
          <u xml:id="u-175.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-175.4" who="#WicemarszałekDariuszWójcik"> Nie chciałem wymieniać po nazwisku, może następnym razem to się zdarzy. Proszę właśnie, aby nie przeszkadzano panu w wypowiadaniu się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#PosełTadeuszIwiński">Uważam, że argumenty, które są bardzo często rozpowszechniane, dotyczące tego, że mamy do czynienia z utratą większej lub mniejszej cząstki suwerenności, są argumentami oderwanymi od realiów. Nazwę to wprost. Dzisiaj w istocie na świecie mamy tylko 2 państwa w pełni suwerenne: Stany Zjednoczone i Chiny, a przecież i one są w pewnej sieci współzależności. Wszystkie inne kraje są bardziej lub mniej ograniczone w tym zakresie i Polska jako państwo średnie musi się także z tym liczyć. Co więcej, w tej dyskusji występowały wątki romantyczno-patriotyczne, znane w naszej historii od bardzo dawna. Trzeba to nazwać wprost, że licytowanie się, kto uczynił więcej dla zapewnienia wolności itd., nie ma żadnego znaczenia, to Zachodu nie interesuje. Jeżeli nie wpiszemy się w pewien wspólny interes, to nie będziemy mieli z tego żadnych korzyści.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#PosełTadeuszIwiński">Opowiadając się w pełni za stowarzyszeniem ze Wspólnotami i za uchwałą, która, moim zdaniem, zawiera pewne „bezpieczniki”, takie jak funkcjonowanie Komisji Nadzwyczajnej, jak inne decyzje prawne, chcę powiedzieć, iż faktycznie dla nowoczesności, dla wypełniania luki cywilizacyjnej, jaka istnieje między Polską a innymi krajami, alternatywy nie ma. To wszystko nie znaczy, że nie rysuje się tu ogromnie wiele niebezpieczeństw i chciałem o kilku z nich powiedzieć w sensie pewnego naszego wspólnego myślenia, bo ten akt, za którym się będziemy opowiadali lub nie, trzeba widzieć w perspektywie dalszych działań. To nie jest działanie jednorazowe, to nie są akcje statyczne. Musimy patrzeć dynamicznie na tę zmieniającą się rzeczywistość.</u>
          <u xml:id="u-176.2" who="#PosełTadeuszIwiński">Otóż - jak mówiono tu wielokrotnie - układ nie jest ani panaceum, ani, przepraszam za porównanie, nie jest też afrodyzjakiem dla naszej gospodarki. To jest ciężka operacja, która musi być wykonana z pewną dozą ryzyka. Jakie istnieją groźby?</u>
          <u xml:id="u-176.3" who="#PosełTadeuszIwiński">Wydana przed kilkoma miesiącami w Niemczech praca znanego historyka i filozofa niemieckiego Baringa pt: „Von neuen Daenken der Deutschen”, czyli o nowym myśleniu Niemców, zawiera między innymi taki passus: „Przyjdzie czas, gdy sami Polacy poproszą Niemców i ich wojska o pomoc i stacjonowanie w Europie, a wtedy powstanie na nowo problem polsko-niemieckiej granicy i weźmiemy sobie pewne obszary”. Czyli to, o czym mówi się w dużej części społeczeństwa, że Polska może stać się w przyszłości bardziej zależna od Niemiec aniżeli była zależna od Związku Radzieckiego, jest tylko figurą retoryczną bądź jest groźbą teoretyczną czy pewną realnością. Uważam, że takiego niebezpieczeństwa nie można wykluczać, nawet jeżeli ono jest kasandryczne. Ale wspólne działanie na rzecz tego, aby granica na Odrze i Nysie Łużyckiej była granicą normalną, granicą współpracy, wymaga od nas podjęcia pewnego ryzyka, zminimalizowania tego typu niebezpieczeństw. Autor, którego zacytowałem, nie jest ulubionym autorem posłów z ZChN, ponieważ mają oni jeden autorytet, słyszałem już to nazwisko, przytaczane 15 razy, jeżeli mnie pamięć nie myli, i który raczej w swoich podejściach nie sytuuje się typowo dla współczesnego nurtu myśli politycznej. Otóż pan profesor Baring znajduje się raczej w głównym nurcie myśli niemieckiej, czyli mamy tu do czynienia nie z podejściem ekstremistycznym, tylko z pewną troską niektórych części społeczeństwa niemieckiego, więc oczywiście musimy tę troskę podzielać. Mówiąc o tym, że trzeba całą rzecz widzieć dynamicznie, nie statycznie, trzeba podkreślić, iż to, co się stało od czasu wynegocjowania układu o stowarzyszeniu, zmienia niewątpliwie istniejącą sytuację — traktat z Maastricht, a także jakby w Polsce nie zauważone takie decyzje, jak drugi pakiet Jacquesa Delorsa, zaproponowany 20 czerwca tego roku, do którego zresztą 4 najbiedniejsze kraje EWG, w tym zwłaszcza Irlandia, Portugalia, Grecja, ale i Hiszpania, którą już trudno uważać dzisiaj za kraj najbiedniejszy, odniosły się krytycznie, wreszcie porozumienie z Brukseli z końca maja tego roku, dotyczące nowej polityki rolnej EWG; jest to pierwsze jakościowo nowe porozumienie, które zmienia tę politykę rolną, taką jaka ona była przez 30 lat — i musi być brane również przez nas pod uwagę w tych dalszych analizach i w dalszych działaniach. Czyli powiedziałbym w ten sposób, odwołując się może do nie najprecyzyjniejszego porównania, że Polska negocjując układ o stowarzyszeniu, będąc na poziomie parteru, używając języka budowlanych, postawiła sobie za zadanie w miarę szybkie wspięcie się na piętro, powiedzmy, piąte. Tymczasem okazało się, że ta poprzeczka w tym czasie została już podniesiona i jest na poziomie dziesiątego piętra. Inaczej mówiąc, uciekając się do dawniej ulubionego powiedzenia obecnego prezydenta, można powiedzieć, że chcieliśmy jadąc pociągiem, trawestuję oczywiście jego powiedzenie z debaty z ówczesnym przewodniczącym OPZZ, że jadąc pociągiem osobowym, chcieliśmy zdążyć na pociąg pośpieszny, tylko w międzyczasie ów pociąg pośpieszny przekształca się w super ekspres typu TGV. Musimy to widzieć. W tej mierze rysują się nowe niebezpieczeństwa i nowe zagrożenia, ale uważam, że także i szanse.</u>
          <u xml:id="u-176.4" who="#PosełTadeuszIwiński">Kończąc, powiedziałbym w ten sposób: Europa zjednoczona, do której chcemy przystąpić, jest Europą, w której dominuje wielki kapitał. Pragnę poruszyć tutaj, w jednym zdaniu, element, który nie występował do tej pory w dyskusjach. Uważam, że trzeba też myśleć w tej zjednoczonej Europie, do której wejdziemy, o interesie pracobiorców. I ten interes pracobiorców - naturalnie nie jest to zadanie dla parlamentu, chociaż częściowo także, kiedy w przyszłości parlamentarzyści polscy zasiądą w liczącym dzisiaj 518 członków Parlamencie Europejskim - powinien być reprezentowany.</u>
          <u xml:id="u-176.5" who="#PosełTadeuszIwiński">Myślę jednak, że po stowarzyszeniu się z EWG będzie to zadanie dla części partii. Mówię o tym nie tylko jako przedstawiciel partii lewicowej, sądzę, że wiele partii określających siebie jako narodowe będzie również zainteresowanych w bronieniu interesów pracobiorców. Być może, że w związku z tym pojawi się pewna szansa na uzyskanie porozumienia narodowego.</u>
          <u xml:id="u-176.6" who="#PosełTadeuszIwiński">Powiedziałbym również, że dokonując tego bilansu, o który się wszyscy dopominamy — bilansu zysków i strat, musimy pamiętać, iż ten bilans może być sporządzony nie tylko dla państwa en bloc, ale dosłownie dla każdego człowieka, również w wymiarze pokoleniowym. Otóż uważam, że układ o stowarzyszeniu z EWG daje ogromne szanse młodym, daje ogromne szanse pokoleniom dzisiejszych nastolatków, 20-latków, 30-latków. Jest jednak prawdą, że starszym pokoleniom, ludziom, o których się mówi pięknie w demografii „ludzie trzeciego wieku”, ten układ nie da korzyści, których by oni oczekiwali. Co więcej, koszty dostosowawcze mogą z ich punktu widzenia być większe aniżeli korzyści. Sądzę jednak, że trzeba myśleć w kategoriach przyszłości, także przyszłych pokoleń.</u>
          <u xml:id="u-176.7" who="#PosełTadeuszIwiński">I stąd między innymi szanse na przezwyciężanie bezrobocia po zjednoczeniu, szanse na to, że w przyszłości każdy Polak będzie mógł uczyć się, pracować, mieszkać w dowolnym zakątku zjednoczonej Europy, są ogromnymi szansami, szansami właśnie dla młodego pokolenia, które będzie myślało może nieco innymi kategoriami, aniżeli myśli moje pokolenie - średnie i pokolenie ludzi starszych ode mnie.</u>
          <u xml:id="u-176.8" who="#PosełTadeuszIwiński">Raz jeszcze konkluduję, że odpowiedzią na ten układ może być tylko próba izolacjonizmu i wzrost fali nacjonalistycznej. Sądzę, że byłoby to dla nas niewłaściwe.</u>
          <u xml:id="u-176.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę, głos ma posłanka Wiesława Ziółkowska, nie zrzeszona. Przygotuje się pan poseł Mariusz Grabowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jako kilkadziesiąty już mówca nie chcę powtarzać argumentów, które padły już z tej trybuny. Podzielam poglądy tych, którzy uważają, że przyjęcie tego traktatu jest dla nas wprawdzie olbrzymią wręcz szansą, ale i źródłem ogromnych zagrożeń.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#PosełWiesławaZiółkowska">To, czy wykorzystamy tę szansę, zależy od nas samych, nie zaś od ideologii, od wieku, od tego, po której stronie tu siedzimy. Zależy to od tego, jak silny merytorycznie będziemy mieć parlament, jak silny merytorycznie będziemy mieć rząd.</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Po wysłuchaniu dzisiejszych wypowiedzi prezentowanych z tej trybuny dochodzę do bardzo smutnego wniosku - że na wielu wypowiedziach, które kończą się konstatacją, iż trzeba odwlec podpisanie, zaakceptowanie tego traktatu, iż trzeba w ogóle ten traktat odrzucić, ciąży duch słabości, bezsilności, niemocy, niewiary, duch, który jawi się w tej sali, w pustej sali. Mówimy teraz sami do siebie. Nie ma żadnej transmisji. Pusta sala.</u>
          <u xml:id="u-178.3" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Rząd słaby, rządu nie ma w gruncie rzeczy. Sejm słaby, Sejmu nie ma. A jaki jest, proszę państwa, warunek tego, żeby ten traktat stworzył Polsce rzeczywistą szansę?</u>
          <u xml:id="u-178.4" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Podstawowym warunkiem jest opracowanie programu realizacji tegoż traktatu, programu realizacji przedsięwzięć na 10 lat.</u>
          <u xml:id="u-178.5" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Muszę powiedzieć szczerze, że mam pretensję do posła sprawozdawcy, ponieważ poseł sprawozdawca długo i gorliwie, godzinę, opowiadał, ile razy komisja się zbierała, ilu było członków, ile posiedzeń itd., natomiast tak naprawdę nie powiedział nic o rzeczy, która jest najważniejsza - o tym, czy rzeczywiście w debacie komisji podczas pięciu posiedzeń padły konkretne uwagi i konkretne propozycje, jeżeli chodzi o realizację tego programu. Muszę powiedzieć szczerze, że nie dziwię się, że nie powiedział, bo rzeczywiście nie padły. Rzetelność jednak wymaga, żeby to powiedzieć, a nie koncentrować się na godzinach. Mnie nie interesuje, ile godzin komisja obradowała, mnie interesują konkretne efekty tychże obrad.</u>
          <u xml:id="u-178.6" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Najważniejszy jest program realizacyjny. Najważniejsze jest to, żeby rząd był na tyle merytorycznie silny, aby był w stanie przygotować ten program, i najważniejsze jest w tej chwili to, aby Sejm był na tyle silny, by komisja sejmowa była w stanie zmusić rząd do realizacji tego, wymusić na rządzie tenże program realizacyjny, a potem kontrolować jego wykonanie. Na pewno godziny debaty, o których mówiono z tej trybuny sejmowej, nie są najważniejsze.</u>
          <u xml:id="u-178.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję pani posłance.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariusza Grabowskiego z Klubu Parlamentarnego Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego i o przygotowanie się pana posła Jerzego Jaskiernię.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#PosełMariuszGrabowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W sumie nie planowałem mojego wystąpienia w tej debacie, w tym punkcie porządku dziennego, ale poczułem się zobowiązany do wystąpienia po kilku tezach, jakie usłyszałem ze strony zwolenników traktatu stowarzyszeniowego z EWG w takim kształcie, jaki tutaj przed sobą mamy.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#PosełMariuszGrabowski">Otóż chciałem na wstępie pogratulować panu posłowi Iwińskiemu z Sojuszu Lewicy Demokratycznej, że dbałość o interes narodowy nazwał takimi ładnymi słowami, jak np.: „nacjonalizm, reakcja, wątek romantyczno-patriotyczny” etc. Chciałbym również spytać pana posła, jaką lukę cywilizacyjną między nami a Europą Zachodnią ma na myśli. Czy jest to luka na ich korzyść czy na naszą korzyść?</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#PosełMariuszGrabowski">Nie sądzę jednak, by społeczeństwo polskie musiało być zatroskane kłopotami społeczeństwa niemieckiego.</u>
          <u xml:id="u-180.3" who="#PosełMariuszGrabowski">Padały tutaj takie stwierdzenia, że przyjęcie układu stowarzyszeniowego z EWG będzie gwarancją reform w Polsce. Otóż jest to zaiste dziwne hasło. Jest to hasło wymyślone dla poparcia traktatu stowarzyszeniowego z EWG w takim kształcie. Chciałbym spytać autorów tego hasła: niby kto lub co ma być tym gwarantem reform w Polsce? Przecież na pewno nie niewidzialna ręka wolnego rynku, tylko naród polski, który sam pokazał, że i chce, i potrafi być tym gwarantem, i to mimo osamotnienia, jakie nam zafundowała Europa Zachodnia i w 1939 r., i po II wojnie światowej.</u>
          <u xml:id="u-180.4" who="#PosełMariuszGrabowski">Hasło o gwarancyjnej roli traktatu jest o tyle upokarzające dla polskiego narodu, że sugeruje, iż nie jesteśmy zdolni do samodzielnego przeprowadzenia i sfinalizowania reform. W roli gwaranta tych reform chce wystąpić właśnie ten Zachód, który jest współodpowiedzialny za wydanie Polski na pastwę komunizmu.</u>
          <u xml:id="u-180.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-180.6" who="#PosełMariuszGrabowski">Hasło o gwarancyjnej roli tego traktatu jest o tyle też upokarzające, że traktat ten zawiera wiele postanowień, w których traktując w sposób nieuczciwy, bo nierównorzędny, naszą gospodarkę narodową, zwłaszcza polskie rolnictwo, funduje się nam realną groźbę kryzysu w wielu dziedzinach gospodarki, a co za tym idzie kryzysu społecznego, a co za tym idzie również groźbę kryzysu reform. Dlatego bardzo proszę wszystkich zwolenników tego traktatu stowarzyszeniowego z EWG w takim kształcie, w jakim ma być on ratyfikowany, ażeby używali w swojej dyskusji argumentów natury merytorycznej, ekonomicznej, gospodarczej, a nie haseł filozoficznych na tyle wątpliwych, że aż niestosownych.</u>
          <u xml:id="u-180.7" who="#PosełMariuszGrabowski">Chciałem tutaj jeszcze ustosunkować się do jednej wypowiedzi, która mnie bardzo poruszyła.</u>
          <u xml:id="u-180.8" who="#komentarz">(Głos z sali: O Boże!)</u>
          <u xml:id="u-180.9" who="#PosełMariuszGrabowski">Dziękuję, jestem wdzięczny, że z lewej strony sali w tym parlamencie wzywa się imienia Pana Boga. Mam nadzieję, że nie nadaremnie.</u>
          <u xml:id="u-180.10" who="#PosełMariuszGrabowski">Otóż pan poseł Małachowski powiedział, że wcześniej czy później nasza gospodarka musiała stanąć do konfrontacji z Zachodem i ta konfrontacja musi być związana z jakimiś kosztami. W pełni zgadzam się z tym twierdzeniem. Chciałem tylko zapytać, dlaczego ta konfrontacja ma przebiegać na tak bardzo niekorzystnych dla Polski warunkach.</u>
          <u xml:id="u-180.11" who="#PosełMariuszGrabowski">Pan poseł Małachowski powiedział również, mówiąc o cenie, jaką płacimy przy okazji tego traktatu stowarzyszeniowego, że, cytuję: „płacimy wysoką cenę za wejście do Europy”. Otóż uważam, że jest to hasło upokarzające. Nasz naród, który w ciągu całej swej historii pokazał, że w tej cywilizacji europejskiej jest tak samo zakorzeniony, a może nawet bardziej niż niejeden kraj tej Europy „geograficznej”, również np. kraj zachodni. Chciałem powiedzieć, że bardzo drogo w naszej historii narodowej zapłaciliśmy za obronę naszej europejskiej tożsamości, dlatego to stwierdzenie pana posła tak mnie bardzo poruszyło.</u>
          <u xml:id="u-180.12" who="#PosełMariuszGrabowski">Chciałem na koniec wyrazić pozytywne zdziwienie tym, co usłyszałem z ust posła Unii Demokratycznej, pana posła Zalewskiego. Otóż w wypadku tego ugrupowania padają słowa o Europie ojczyzn i przebija tęsknota za takim właśnie kształtem Europy. Czuję tutaj pewną satysfakcję. I na zakończenie z racji tego, że jest obecny pan minister Skubiszewski, chciałem wyrazić swój protest wobec takiego stawiania — było to kilka razy postawione expressis verbis, publicznie — sprawy, że celem nadrzędnym polskiej polityki zagranicznej jest stowarzyszenie z EWG. Mnie się zawsze wydawało, wydaje mi się i będzie mi się dalej wydawać, że celem nadrzędnym polskiej polityki zagranicznej ma być interes narodowy.</u>
          <u xml:id="u-180.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Jaskiernię z Klubu Parlamentarnego SLD, a o przygotowanie się proszę posła Jerzego Zdradę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#PosełJerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym przede wszystkim wyrazić satysfakcję z faktu, że Wysoka Izba postanowiła przeprowadzić otwartą debatę nad tą, jak się wydaje, kluczową, historyczną sprawą. Każdy z członków Wysokiej Izby poniesie odpowiedzialność przed narodem, przed historią za tę decyzję, którą wspólnie wypracujemy. I jest rzeczą ważną, abyśmy mogli w sposób nieskrępowany zaprezentować przemyślenia w tej niezwykle istotnej, kontrowersyjnej, ale przecież ważnej dla przyszłości narodu sprawie.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#PosełJerzyJaskiernia">Chciałbym zacząć od tego, co poruszył mój przedmówca, pan poseł Mariusz Grabowski, zwracając uwagę na gwarancyjną rolę traktatu, dostrzegając w tym coś uwłaczającego, niefortunnego. Otóż w mojej ocenie, Wysoka Izbo, dzisiejsza dyskusja, tak samo jak i pierwsze czytanie, potwierdziła, że toczy się ona z co najmniej rocznym opóźnieniem. To przecież przed rozpoczęciem prac nad przygotowaniem i podpisaniem układu powinna być przeprowadzona debata, która wszak dotyka podstawowych zagadnień polskiej racji stanu. Tak się nie stało. Jestem również przekonany — mówiłem o tym przy okazji pierwszego czytania — że nie było uzasadnione, że prace nad traktatem przebiegały mimo wszystko w ukryciu, bez konsultacji z parlamentem, że nie było instrumentu kontroli parlamentu, że nie było chociażby takiej komisji nadzwyczajnej, którą chcemy powołać, bo gdyby była, gdyby się dzielono wiedzą, być może do wielu nieporozumień by nie doszło. Niemniej jednak zastanawia mnie w tej dyskusji jeden wątek, ponieważ niektórzy posłowie wypowiadają tezę, że oto ktoś nas pcha do Europy, pcha do EWG, pcha do tego układu, że zastawiono jakąś pułapkę, że przyjęliśmy niekorzystne rozwiązania. Jest chyba inaczej. Żaden z 12 krajów EWG, mimo że borykał się z trudnościami, miał wątpliwości, zapytania, nie wystąpił z EWG. Co więcej, jest wiele państw znacznie lepiej od Polski rozwiniętych, które świadomie podjęły decyzję, aby przystąpić do EWG. Co więcej, jest wiele krajów w Europie Zachodniej, które niechętnie patrzą na naszą aplikację, bo Polska nie jest bogatym krajem, Polska jest krajem uboższym, a z tym się wiążą również określone konsekwencje ekonomiczne dla istniejących już członków EWG. Zwłaszcza kraje słabiej rozwinięte eksponują to, że rozszerzenie składu Wspólnoty może prowadzić do takiej konsekwencji.</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#PosełJerzyJaskiernia">Wreszcie kwestia zawartości tego traktatu. Oczywiście trudno jest post factum ocenić, czy jest on optymalny, czy jest on poniżej optymalnego, czy powyżej. Jest jednak prawdą, że gdyby nie było puczu moskiewskiego i obaw w Europie Zachodniej, że może dojść do zachwiania politycznego status quo, nie byłoby układu nawet w takim kształcie, jaki został zaprezentowany. Co więcej, jest wiele dowodów na to, że gdyby ten układ był negocjowany po porozumieniu w Maastricht, Polska już nie mogłaby liczyć na tego typu ustępstwa. Skoro zatem wiąże się z tym teza, że podjęcie renegocjacji tego układu mogłoby się wiązać z niekorzystnymi dla nas konsekwencjami, wydaje mi się, że punkt ciężkości w dyskusji jest gdzie indziej i należy skoncentrować się na tym, jak wykorzystać szanse, które daje układ, i jak ograniczyć te niekorzystne, potencjalne konsekwencje, które się również z nim wiążą.</u>
          <u xml:id="u-182.3" who="#PosełJerzyJaskiernia">Natomiast zasadnicze pytanie, przed którym stoimy w dniu dzisiejszym, brzmi, sądzę, nieco inaczej. Częściowo ta dyskusja, w moim odczuciu, przypomina jakiś układ handlowy, przy którego zawieraniu spieramy się o pewne szczegóły, o pewne tony czy kilogramy, tymczasem wiąże się on z zasadniczą opcją polskiej polityki zagranicznej. Poseł Moczulski aluzyjnie wskazywał: czy to wypada, aby ci, którzy kiedyś popierali inny system bezpieczeństwa Polski, teraz opowiadali się za aktualnym systemem? Otóż wbrew pozorom, mimo tej paradoksalnej sytuacji, jest w tym pewna logika. Polska zawsze musi mieć konsekwentny system bezpieczeństwa. I jeśli się mówi „a”, że chcemy być z Europejską Wspólnotą Gospodarczą, to przecież stawka jest znacznie wyższa niż sprawy gospodarcze, bo to jest kwestia również potencjalnych związków z NATO, potencjalnych związków w europejskiej strukturze bezpieczeństwa. Jeśli nie wejdziemy do EWG, szansa na realne gwarancje bezpieczeństwa ze strony NATO znacznie się osłabi. Chciałbym nawiązać do tego, o czym mówił pan poseł Moczulski, który stwierdził, że po układzie z Maastricht sytuacja dramatycznie się zmieniła, że już nie można tak samo patrzeć na ten układ, ponieważ Maastricht spowodował zupełnie nową sytuację. Otóż ja nie wiem, dlaczego my traktujemy układ z Maastricht jako coś, co spadło jak deus ex machina. Przecież kwestia unii europejskiej jest znana co najmniej od roku 1987, od jednolitego aktu europejskiego. Wówczas ten cel został sformułowany. Kwestia tworzenia jednolitej polityki obronnej i zagranicznej Wspólnoty jest znana co najmniej od tego samego czasu, podobnie jak kwestia unii monetarnej i gospodarczej. Było to przez szereg lat negocjowane, a Maastricht jest efektem 3-letnich precyzyjnych negocjacji, które były również prowadzone na poprzednich szczytach Wspólnoty, z tym że nie zdołano osiągnąć porozumienia. W związku z tym nie widzę tutaj żadnego zagrożenia. Jestem przekonany, że polscy negocjatorzy doskonale wiedzieli o przygotowaniach do szczytu w Maastricht, a jego założenia były doskonale znane; nie ma tu żadnej niespodzianki, żadnego zaskoczenia. Dlatego też próba twierdzenia, że Maastricht w sposób zasadniczy odwrócił opcję widzenia naszego układu o stowarzyszeniu ze Wspólnotą Europejską, wydaje mi się być co najmniej wątpliwa.</u>
          <u xml:id="u-182.4" who="#PosełJerzyJaskiernia">Chciałbym również nawiązać do tego, o czym mówił pan poseł Jacek Turczyński, który stwierdził, że chcemy wiązać się ze Wspólnotą Europejską, która przechodzi olbrzymi kryzys, i powołał się na konflikt w Jugosławii, rozkład ZSRR. Otóż w moim odczuciu jest to teza wątpliwa. Jest prawdą, że w odniesieniu do konfliktu w Jugosławii Wspólnota Europejska nie zdołała zaprezentować tak skutecznej polityki zagranicznej, jak się spodziewała. Podjęła interwencję, najpierw w sprawie Chorwacji, później Słowenii. Nie wszystko jej wyszło, jak przewidywała. Misja Wspólnoty napotkała na określone bariery, co jest faktem historycznym. Również w sprawie kryzysu w Zatoce Perskiej Wspólnota Europejska nie zdołała wypracować jednolitego stanowiska. Ale przecież te trudności trzeba widzieć w innym zupełnie kontekście. Przed rokiem 1989 Wspólnota Europejska w ogóle nie była postrzegana jako podmiot w stosunkach politycznych Europy. Była stricte układem gospodarczym. Po 1989 r. odegrała zasadniczą rolę w koordynowaniu pomocy dla Europy Środkowowschodniej, większą niż Stany Zjednoczone Ameryki. Stała się po raz pierwszy podmiotem, partnerem Stanów Zjednoczonych, w istocie spychając Stany Zjednoczone na drugą pozycję w Europie. Co więcej stała się zasadniczym podmiotem nowej struktury europejskiej, którą można przyrównać jedynie do pozycji NATO, ewentualnie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, a więc jest wręcz przeciwnie. Wspólnota Europejska stała się podstawowym podmiotem politycznym współczesnej Europy. Co więcej, z chwilą realizacji układu Europa '92 wiele zamożniejszych od Polski krajów - Stany Zjednoczone, Japonia - zabiega o wejście na rynek Wspólnoty, na ten zintegrowany, jednolity rynek Wspólnoty. A więc jest zupełnie odmienna tendencja i dlatego nie lekceważyłbym politycznej roli Wspólnoty Europejskiej, wręcz przeciwnie, perspektywicznie rzecz biorąc, uważam, że będzie to zasadniczy składnik systemu bezpieczeństwa europejskiego. I od tego zatem, czy Polska zdoła skutecznie wejść do Europy, zależy to, czy będziemy mogli osiągać korzyści z tego stowarzyszenia.</u>
          <u xml:id="u-182.5" who="#PosełJerzyJaskiernia">I wreszcie ostatnia kwestia, którą chciałbym poruszyć, odnosząc się do projektu uchwały, którą wysokie komisje zechciały przedłożyć Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-182.6" who="#PosełJerzyJaskiernia">Po pierwsze, mam wątpliwości co do tytułu tej uchwały, ponieważ wydaje mi się, że uchwała w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej do Spraw Układu Europejskiego nie odzwierciedla zakresu treściowego tego projektu. Jest to uchwała znacznie bogatsza treściowo, zawiera ona bowiem pewne odniesienia parlamentu co do oceny Układu Europejskiego. Co prawda nie są to odniesienia w charakterze zastrzeżeń, nie jest to klasyczny dokument prawnomiędzynarodowy, ale jednak te wartości, które są tu zapisane, a które mają być uchwalane łącznie ze zgodą na ratyfikację, mogą być odczytywane jako akt towarzyszący. Dlatego też proponuję, żeby uchwała nosiła tytuł: uchwała w sprawie realizacji Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. Uzasadniam to również tym, że pojęcie: układ europejski nie jest bynajmniej nazwą własną. Podobną nazwę nosiło wiele innych układów wcześniej zawieranych i jeśli chcemy adekwatnie zaprezentować tę nazwę w tytule tej uchwały, powinniśmy postąpić w ten sposób.</u>
          <u xml:id="u-182.7" who="#PosełJerzyJaskiernia">Uwaga druga. Proponuję, aby dotychczasowy pkt 3 oznaczyć jako pkt 2, ponieważ zobowiązania rządu powinny następować w pewnej logicznej sekwencji, i dodać pkt 3 o następującym brzmieniu: zobowiązać rząd do przedstawienia do dnia 31 stycznia 1993 r. programu działań dostosowujących polski system prawny do wymagań wynikających z postanowień Układu Europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-182.8" who="#PosełJerzyJaskiernia">W dzisiejszej dyskusji pan poseł Małachowski sygnalizował, że w pracach komisji podnosił ten problem. Nie wiem, jakimi motywami kierowały się komisje, że ostatecznie nie przyjęły tego postulatu. Wydaje się on być logiczny, no bo jak można dostosować polską gospodarkę bez dostosowania polskiego systemu prawnego. Zdaję sobie sprawę, że data 30 listopada jest być może przedwczesna, dlatego też proponuję 31 stycznia 1993 r. również dlatego, że do 31 grudnia 1992 r. Wspólnota Europejska w ramach jednolitego rynku wewnętrznego ma zamknąć tworzenie nowego systemu prawnego, który będzie obowiązywał na terenie Wspólnoty, a więc powinien być dodatkowy miesiąc po to, żeby odpowiednie polskie czynniki mogły zapoznać się z pełnym kształtem tego systemu. Akcentuję również, że chodzi tu o program działań dostosowujących. Wiadomo, że w tym terminie nie będziemy gotowi ze wszystkimi projektami ustaw i rozporządzeń, to jest kwestia być może wielu lat legislacji, ale program działań dostosowawczych powinien być znany i Sejm powinien mieć ten punkt odniesienia dla działań kontrolnych.</u>
          <u xml:id="u-182.9" who="#PosełJerzyJaskiernia">Proponuję wreszcie, aby pkt 4 zmodyfikować w sposób następujący: powołać sejmową Komisję Nadzwyczajną do Spraw Układu Europejskiego, której zadaniem jest - i dalej tak jak w tekście. Skoro stawiamy tutaj zadania rządowi, a więc wychodzimy poza obręb organów Sejmu, musimy zaznaczyć, że chodzi tu o sejmową Komisję Nadzwyczajną, ponieważ w przeciwnym razie mogłoby to być nieczytelne, czy chodzi o komisję tylko sejmową, czy parlamentarną, czy również z udziałem innych podmiotów, dlatego też tego typu precyzacja wydaje się być uzasadniona.</u>
          <u xml:id="u-182.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Pan poseł Jerzy Zdrada zrezygnował z zabrania głosu.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Pan poseł Mieczysław Pawlak zabierze głos po przerwie, o godz. 20.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">W tej chwili proszę posła sekretarza o...</u>
          <u xml:id="u-183.4" who="#komentarz">(Poseł Jan Łopuszański: Czy mógłbym mieć prośbę?)</u>
          <u xml:id="u-183.5" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#PosełJanŁopuszański">Jestem w tej chwili jednym z negocjatorów z ramienia mojego stronnictwa, wyrwałem się z rozmów i chciałem zabrać głos. Czy mógłbym zabrać głos przed przerwą, gdyby Wysoka Izba się zgodziła?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę, panie pośle, o zabranie głosu jeszcze przed przerwą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#PosełJanŁopuszański">Dziękuję panu, panie marszałku, i dziękuję Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#PosełJanŁopuszański">Proszę Państwa! Tutaj padło w czasie przedpołudniowej dyskusji takie sformułowanie, że nie wolno ludzi oszukiwać, ale jednocześnie nie wolno ich straszyć. Chcę jednak w tym miejscu postawić pytanie: co zrobić, jeżeli prawda o rzeczywistości, przed którą możemy stanąć jako kraj i jako naród, jest prawdą straszną? Jeżeli na przykład promotorzy stowarzyszenia nie odpowiedzieli na takie pytania: z czego utrzymają się miliony ludzi, których podstawa utrzymania — gospodarstwa rolne, w przeciągu najbliższych 5–7 lat okresu dostosowawczego w znacznej części się zawalą, albo też na pytanie: w jaki sposób zapewnimy strategiczną samowystarczalność żywnościową Polski, która jest warunkiem koniecznym naszej niepodległości? Twierdzę, że brak odpowiedzi na te i inne, podobne pytania świadczy o tym, iż traktat z punktu widzenia interesów polskich nadaje się do natychmiastowej renegocjacji.</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#PosełJanŁopuszański">Stawiam w tym miejscu pytanie: dlaczego doszło do zawarcia takiego właśnie a nie innego traktatu?</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#PosełJanŁopuszański">Według projektów pana Delorsa i jego kolegów, EWG ma stać się w niedalekiej przyszłości sfederowanym superpaństwem, a narody wchodzące w jego skład mają oddać swą suwerenność federacji europejskiej. Są to te same projekty, które z innej strony głoszą, że należy poszerzyć sferę kompetencji lokalnych samorządów, bo centrale państwowe nie mają dostatecznego rozeznania w sprawach lokalnych. Czy centrala europejska będzie miała takie rozeznanie, czy też chodzi o rozmontowanie narodowych państw?</u>
          <u xml:id="u-186.4" who="#PosełJanŁopuszański">Projekt ten zakłada, że po osiągnięciu wysokiego stopnia sfederowania unia z Maastricht będzie otwierać się na dalsze państwa. To założenie jest fałszywe. Sfederowanie EWG zbuduje nieprzekraczalną dla niesfederowanych państw barierę instytucjonalną i poszerzanie unii stanie się fikcją, niezależnie od tego, czy będzie się wtedy posiadało status członka stowarzyszonego Wspólnot Europejskich, czy będzie się poza obszarem stowarzyszenia. Zbudowany zostanie nowy, tym razem pojałtański podział Europy. Być może świadomość tego właśnie zagrożenia kazała niektórym polskim politykom, działającym w niezwykle pośpieszny sposób, byle szybciej, byle szybciej, wpychać Polskę w obszar stowarzyszenia europejskiego. Wszak padło podczas pierwszego czytania z tej trybuny, że to stowarzyszenie ma być pierwszym krokiem w stronę unii z Maastricht. Skutkiem takiego właśnie działania są skrajnie niekorzystne dla Polski warunki traktatu. Przed chwilą pan poseł Jaskiernia postawił pytanie: czy ktoś nas, Polskę, pcha do Europy? Muszę powiedzieć, że mam wrażenie, iż jest w Polsce taka formacja intelektualna, która sądzi, że bez obcej ręki Polska żyć nie może i że skoro jeden protektor upadł, to szukajmy drugiego.</u>
          <u xml:id="u-186.5" who="#PosełJanŁopuszański">Kilka słów do polityków europejskich. Europa Zachodnia przeżywała lata swojej integracji w warunkach zewnętrznej presji, którą stanowiło przede wszystkim zagrożenie ze strony Związku Radzieckiego. Tymczasem obserwujemy przedziwny paradoks - zagrożenie upada, a Europa przyspiesza swoją integrację. Czyżby elity europejskie, które w toku tych procesów integracyjnych toczących się przez ostatnie dziesięciolecia otrzymały ogromną władzę, w obawie przed jej utratą dążyły do zastąpienia czynnika integracji, jakim była sowiecka presja, przez czynnik gwałtownego przyspieszenia integracji?</u>
          <u xml:id="u-186.6" who="#PosełJanŁopuszański">Polska może przekazać Europie pewne doświadczenie. W 1384 r. zawarliśmy unię z Litwą. W 1791 r. w ramach Konstytucji 3 maja Polska stała się państwem unitarnym. To był proces 4 wieków stopniowego, ewolucyjnego jednoczenia dwóch narodów w jedno państwo, a i tak okazało się, że Rzeczpospolita Obojga Narodów pod presją upadła i nie odrodziła się, ponieważ państwo było jedno, ale narody były dwa. Tymczasem w sytuacji europejskiej mamy do czynienia nie z dwoma narodami, tylko ze znacznie większą liczbą narodów i ze znacznie większą złożonością stosunków pomiędzy nimi — i politycznych, i gospodarczych, i kulturowych, i społecznych — i w takiej sytuacji stawiam pytanie: jakie będą konsekwencje przyspieszania integracji europejskiej? Podawano z tej trybuny przykłady, że z jednej strony, na skutek wprowadzenia jednego pieniądza, może się pojawić na przykład nie kontrolowana inflacja, jeżeli będziemy chcieli zaspokoić potrzeby wszystkich, w tym nie rozwiniętych gospodarczo obszarów w Europie, albo też utrzymamy mocny pieniądz, ale będzie to groziło potężnymi wybuchami społecznymi w obszarach mniej rozwiniętych gospodarczo. A co będzie, jeżeli na te napięcia społeczno-ekonomiczne nałożą się napięcia pomiędzy narodami, z których poszczególne będą niezadowolone z faktu uzyskanego statusu w zjednoczonej Europie, które w skali swoich aspiracji będą niezadowolone z tego, co je spotkało po zjednoczeniu. Eksperymentatorzy z Brukseli na żywym ciele narodów Europy trenują ideę rządu międzynarodowego, a za ich eksperymenty swoim nieszczęściem zapłacą narody europejskie. Skutkiem tego eksperymentu, odwołującego się do jedności w sferze materii, a lekceważącego jedność w sferze ducha i gwałcącego prawo narodów do wolności, będzie w przyszłości nie jedność, lecz rozkład Europy. Sądzę, że nastąpi to w ciągu 10–20 lat, jeżeli do skonsumowania unii z Maastricht w ogóle dojdzie.</u>
          <u xml:id="u-186.7" who="#PosełJanŁopuszański">W tej sytuacji uprawiana przez niektórych radosna akceptacja polityki kreowanej przez doktrynerów idei rządu międzynarodowego jest szkodliwa dla całej Europy. Wyrażanie tej radosnej akceptacji w imieniu Polski jest błędnym sygnałem, który nie tyle buduje ducha jedności europejskiej, ile przykłada rękę do niszczenia Europy. A przecież opór Polski wobec tej idei byłby dobitnym sygnałem, że dzieło jest złe. Padło w czasie dzisiejszej dyskusji zdanie, że nasza przyszłość po przyjęciu traktatu o stowarzyszeniu budzi pewne obawy, ale że jeszcze większe obawy budzi możliwość odrzucenia tego traktatu, że jeżeli odrzucimy go w kształcie wynegocjowanym obecnie, to czeka nas izolacja. Odpowiadam - nieprawda. Dziś jesteśmy potrzebni elitom europejskim jako potwierdzenie słuszności błędnego skądinąd kierunku zmian. Jutro będziemy potrzebni Europie Zachodniej, która będzie chciała współpracować gospodarczo z rynkami Europy Wschodniej i Azji, bo tędy idzie główny szlak tranzytowy, nie ominie się Polski.</u>
          <u xml:id="u-186.8" who="#PosełJanŁopuszański">Pytanie, dlaczego nie wykorzystano możliwości budowania wspólnego frontu krajów Europy Środkowej wobec EWG? Dlaczego zamiast prób budowania wspólnego frontu rozpoczęliśmy wyścigi do miski z soczewicą? Ponadto w państwach europejskich są obecne i narastają siły sprzeciwu wobec tej perspektywy totalizmu Maastricht. Przecież to, co stało się w Danii, jest tylko jednym z wielu tego przejawów. Dlaczego polscy politycy nie dążyli aktywnie do nawiązania kontaktów z tymi właśnie siłami, które działają na zachodzie Europy, a nie są zadowolone z tego kierunku rozwoju, który Europie w tej chwili w sposób sztuczny jest narzucany.</u>
          <u xml:id="u-186.9" who="#PosełJanŁopuszański">Mój głos przeciwko takiemu, jak został wynegocjowany, kształtowi traktatu jest oczywiście także głosem przeciw autorom, w moim głębokim przekonaniu, szkodliwej dla Polski polityki. W imię przyszłej, dobrej współpracy pomiędzy narodami Europy, w imię poszanowania praw narodów Europy, w imię przyszłości mojej i Polski czuję się zmuszony głosować przeciw drodze do Maastricht równie jednoznacznie jak przeciw niekorzystnym dla Polski warunkom traktatu o stowarzyszeniu z EWG.</u>
          <u xml:id="u-186.10" who="#PosełJanŁopuszański">Przewiduję w tym miejscu, że na gruzach projektów z Maastricht wcześniej czy później, oby wcześniej, powstanie to, co czołowy, polski polityk nazwał w swoim czasie EWG-bis, czyli środowisko wolnych narodów współpracujących bez ingerencji ponadnarodowego rządu i że wcześniej czy później, oby wcześniej, zatriumfuje zdrowy rozsądek.</u>
          <u xml:id="u-186.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#SekretarzposełMariuszGrabowski">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy odbędzie się zebranie Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#SekretarzposełMariuszGrabowski">Zebranie Klubu Parlamentarnego Sojusz Lewicy Demokratycznej odbędzie się w dniu jutrzejszym, to jest 4 lipca, o godz. 8.30 w sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#SekretarzposełMariuszGrabowski">Posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do badania wykonywania uchwały Sejmu z dnia 28 maja 1992 r. odbędzie się w sali nr 217, w budynku Senatu, bezpośrednio o ogłoszeniu przerwy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#WicemarszałekDariuszWójcik">Ogłaszam przerwę do godziny 20.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 19 min 36 do godz. 20 min 07)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Kontynuujemy dyskusję nad sprawozdaniem komisji o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego.</u>
          <u xml:id="u-190.3" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Mieczysława Pawlaka z Porozumienia Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Rychlik nie zrzeszony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#PosełMieczysławPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie obrażę się, jeżeli panie posłanki i panowie posłowie ocenią, że będę mówił jak poseł XVII-wieczny, XVIII czy XXI, czy XXII wieku. Chcę z paniami i panami posłami wymienić swoje poglądy, przedstawić swoje wątpliwości na temat problemów, które mogą wyniknąć, kiedy nasz kraj, nasza gospodarka będzie związana układami z EWG.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#PosełMieczysławPawlak">Myślę, że dzisiaj stoimy przed dwojakiego rodzaju problemami: problemami związanymi z warunkami zewnętrznymi i problemami związanymi z warunkami wewnętrznymi. Jeżeli przyjrzymy się tym warunkom, to okaże się, że ani jedne, ani drugie nam nie sprzyjają.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#PosełMieczysławPawlak">Polska ma taki los, że zawsze uszczęśliwiają nas albo układy, albo ratyfikacje, albo takie czy inne zmowy czy umowy. Wiemy, jakie koszty i jakie ofiary poniosła Polska w okresie II wojny światowej. Zrzekliśmy się, raczej nasi przywódcy zrzekli się, odszkodowań.</u>
          <u xml:id="u-191.3" who="#PosełMieczysławPawlak">Drugi problem, to walka przez 50 lat, to warunkowało stwarzanie i tworzenie gospodarki polskiej. Dzisiaj, jeżeli chcemy mówić o tym, jakie korzyści i jakie problemy będziemy w tym okresie mieli, musimy zadać sobie pewne pytanie. Ja to pytanie mam i zadam je.</u>
          <u xml:id="u-191.4" who="#PosełMieczysławPawlak">Jeżeli dzisiaj do końca nie wiemy, ile kosztuje nas zmiana systemu politycznego i gospodarczego, jeżeli ta zmiana kosztuje nas tyle, że myślę, iż nie tylko rolnictwo - dziękuję wszystkim, którzy wypowiadali się o rolnictwie tak łaskawie i z tak dużą troską - wszyscy ponieśliśmy już duże straty w okresie tych 3 lat przemian, a dzisiaj znowu nie odpowiemy sobie na pytanie, jakie koszty poniesie naród polski i jego rolnictwo... To jest właśnie ta moja niewiadoma.</u>
          <u xml:id="u-191.5" who="#PosełMieczysławPawlak">Słucham i lewej, i prawej strony i nie mam do nikogo pretensji. Nie będę nikomu ubliżał, nie będę z nikim polemizował, dlatego że każdy Polak dzisiaj zadaje sobie to samo pytanie: Ile nas to będzie kosztowało? Bo wiem, jaka jest różnica między syreną bosto a mercedesem. Wiem, jaka jest różnica między rodzinnym gospodarstwem rolnym w Polsce, chrześcijańskim gospodarstwem, a fermą w Niemczech czy w Holandii. Wiem, jaka jest różnica. Powstaje tylko ta niezmierzona przestrzeń i to ważne pytanie: A jak w tym czasie będzie wyglądała sytuacja narodu polskiego, jak będzie wyglądała pozycja polskiej rodziny zajmującej się gospodarstwem rolnym? Jak tam będzie się to kształtowało?</u>
          <u xml:id="u-191.6" who="#PosełMieczysławPawlak">Jeżeli dzisiaj nie odpowiemy sobie na to pytanie, to możemy mieć drugi raz okres taki, jak w latach pięćdziesiątych, kiedy to na siłę wprowadzano nam też pewien system i tego systemu nasze gospodarstwa rodzinne nie przyjęły. Nie przyjęły go nawet wówczas, gdy wprowadzano go poprzez walkę, przymusem.</u>
          <u xml:id="u-191.7" who="#PosełMieczysławPawlak">Jeżeli dzisiaj będziemy uszczęśliwiać nasze rodziny - że one za 10 czy za 15 lat będą pięknymi, bogatymi rodzinami rolników, to myślę, że coś tutaj nie gra. Nasze rolnictwo, z tradycjami chrześcijańskimi, z tradycjami polskimi, trzyma się korzeniami. Jest to nasz kręgosłup. Rolnictwo nasze może dać nam wielką siłę napędową, jeżeli chodzi o wyjście z recesji i wyjście z tych kłopotów gospodarczych. Dzisiaj musimy sobie na te tematy zadawać pytania.</u>
          <u xml:id="u-191.8" who="#PosełMieczysławPawlak">Na te pytania nie dostałem odpowiedzi. Szukałem ich, szukałem ich nawet wtedy, kiedy protokół był podpisany i napisany po angielsku. Prosiliśmy o ten protokół w Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Dzisiaj nikt z nas nie ma odpowiedzi na pytanie: Jakie straty - minimalne, średnie, maksymalne - może ponieść polskie rolnictwo i cała gospodarka polska?</u>
          <u xml:id="u-191.9" who="#PosełMieczysławPawlak">Dzisiaj już, po 2 latach, jeżeli rząd liberałów i rząd Tadeusza Mazowieckiego wiedziały, że czeka nas ta ewolucja w związku z przejściem do EWG, do tej wielkiej Europy, to zadaję sobie pytanie: Dlaczego od razu nie powstały projekt, plan i jakieś wytyczne, które by dzisiaj już dawały podstawy, minimalne, do tego, że będą takie, a nie inne gospodarstwa, taka będzie polityka rolna, taka będzie polityka gospodarcza, to stopniowo wprowadzi nas w arkany EWG.</u>
          <u xml:id="u-191.10" who="#PosełMieczysławPawlak">Mnie nie trzeba przekonywać, tylko, drogie posłanki i drodzy posłowie, jeżeli w okresie 10 czy 15 lat te 30% ludności, które żyje z tych gospodarstw, będzie musiało z nich odejść - bo taka jest droga do dobrego ekonomicznego rolnictwa i ja to wiem - to co zrobić z tymi ludźmi, którzy od dziada pradziada tam mieszkali, wychodząc na pole modlili się, wracając też się modlili i chwalili pana Boga, że dał pogodę i tym podobnie. Co my z tymi ludźmi zrobimy w ciągu 15 lat? Przemysł ich nie przyjmie, w rolnictwie nie możemy dzisiaj zatrudnić nawet 1/3 czy 1/4 młodzieży, która jest wykształcona i pochodzi ze wsi, a podjęłaby pracę w infrastrukturze, czyli w masarniach, w mleczarniach, przetwórniach owocowo-warzywnych, w zakładach nowoczesnych i innych. Dzisiaj tego nie ma i jeżeli ktoś mi powie, że na te przekształcenia wystarczy 5 czy 7 lat, to naprawdę ja w to nie uwierzę. Myślę, że okres przystosowawczy, szczególnie w dziale rolnictwo, jest za krótki, natomiast gospodarki polskiej nie stać na to, ażeby dofinansować rolnictwo w tym kierunku, ażeby dogonić przemysł rolno-spożywczy na Zachodzie. Ja również wiem, jak smakuje kiełbasa niemiecka i kiełbasa polska. Mnie lepiej smakuje kiełbasa polska, naprawdę jest smaczna, ma taki piękny zapach itp.,...</u>
          <u xml:id="u-191.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-191.12" who="#PosełMieczysławPawlak">... natomiast nie chciałbym, żebyśmy wchodzili do EWG z bardzo zdrową kapustą, ale wieźli ją do Berlina wozem drabiniastym, tego bym nie chciał. Tę kapustę trzeba przetworzyć, zrobić fajne opakowanie i przewieźć ją dobrymi chłodniami i wtedy podejmiemy współpracę handlową i inną z EWG. To wszystko trzeba jeszcze raz przeanalizować, przedyskutować. Drodzy państwo, nie jestem do końca przekonany co do tego układu, wiem, że mój klub jest również podzielony, ma takie straszne ciągoty do tego Zachodu, ale niektóre dyskusje już go przekonują, natomiast mnie nie przekonały. Przykro mi bardzo, ale nie będę głosował za tym układem.</u>
          <u xml:id="u-191.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Andrzej Rychlik, nie zrzeszony. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Tadeusz Mazurkiewicz z Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#PosełAndrzejRychlik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jednostki naukowe podległe Polskiej Akademii Nauk, Ministerstwu Edukacji Narodowej oraz jednostki badawczo-rozwojowe nie brały udziału w przygotowywaniu treści traktatu o stowarzyszeniu z EWG w sposób systemowy. Również Komitet Badań Naukowych nie finansował takich prac. Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie zasięgało opinii na temat wpływu stowarzyszenia z EWG na rozwój nauki w Polsce i politykę naukową rządu. Pragnę tutaj zauważyć, że suma cząstkowych ekspertyz na poszczególne tematy nie stanowi systemowej analizy. Z drugiej strony środowiska naukowe, jak wynika z posiadanych przeze mnie informacji, nie zgłaszają sygnałów o pozytywnym czy ujemnym wpływie stowarzyszenia z EWG na rozwój badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych w naszym kraju. Dlatego bardzo proszę o wzięcie pod uwagę przy głosowaniu, że nie dysponujemy analizą wpływu stowarzyszenia z EWG na rozwój i integrację nauki polskiej z systemem nauki w krajach EWG. Proszę państwa, złożyłem interpelację w tej sprawie do przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych, lecz poczta, jaka funkcjonuje między Komitetem, Urzędem Rady Ministrów i Sejmem, nie zdążyła mi jej dostarczyć, abym mógł dziś państwu zaprezentować jej treść.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#PosełAndrzejRychlik">I na koniec. Nie słyszeliśmy opinii Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji Układu Europejskiego między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi. Wobec powyższego przystępujemy do głosowania bez systemowej analizy wpływu stowarzyszenia Polski z EWG na przyszłość nauki w naszej ojczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#PosełAndrzejRychlik">Proszę państwa, wnoszę, aby w pkt. 1uchwały, który zobowiązuje rząd do przedstawienia programu działań dostosowujących gospodarkę polską do wymagań wynikających z postanowień Układu Europejskiego, po słowie „gospodarka” dopisać słowa „i system nauki”. Pozwólmy chociaż w ten sposób uwzględnić naukę polską w procesie integracji z Europejską Wspólnotą Gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-193.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos zabierze pan poseł Andrzej Tadeusz Mazurkiewicz, Konfederacja Polski Niepodległej. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Barbara Czyż, Konfederacja Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#PosełAndrzejTadeuszMazurkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z pewnego rodzaju zadowoleniem słuchałem dzisiaj moich przedmówców, którzy w sposób krytyczny wypowiadali się na temat traktatu. Dlaczego? Kiedy miesiąc temu Konfederacja Polski Niepodległej jako jedyne z ugrupowań zdecydowała się w sposób stanowczy i zdecydowany określić swój negatywny stosunek do Układu Europejskiego, prasa, radio, telewizja, poszczególne ugrupowania określały nas, że jesteśmy ludźmi niepoważnymi, że jesteśmy oszołomami, że jesteśmy ludźmi, którzy się na tym nie znają. Okazuje się jednak, że dziś niektórzy z panów i pań posłanek powtarzają te same argumenty, które myśmy podnosili miesiąc temu. Pojawia się więc problem rolnictwa, pojawia się problem zachwiania równowagi przy wchodzeniu do tzw. Wielkiej Europy, pojawiają się inne kwestie, kwestia dominacji ekonomicznej państw zachodniej Europy nad gospodarką polską, i to są zagrożenia, na które już wcześniej zwracaliśmy uwagę. Jednocześnie czuję, że nad tą salą krąży duch kompleksów, wielkich kompleksów. Kiedyś były takie czasy, gdy władza w tym kraju biła czołem w poddańczym hołdzie przed Związkiem Radzieckim. Komuniści patrzyli na Wschód, służąc mu i starając się zaspokoić jego wielkie potrzeby. I oto dziś zmienia się układ, zmieniają się stosunki sił i Polska patrzy na Zachód, patrzy jak w to jasne słoneczko, wierząc, że stamtąd przyjdzie jakieś wielkie wybawienie. Otóż nie, uważam, że najwyższy czas, aby zacząć patrzeć na Polskę przez pryzmat tylko i wyłącznie polskich interesów.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#PosełAndrzejTadeuszMazurkiewicz">Proszę państwa, my, Konfederacja Polski Niepodległej, już od dawna wskazujemy alternatywę dla naszego kraju, głosząc hasło wielkiej idei, idei międzymorza — unii gospodarczej Polski, Litwy, Białorusi, Ukrainy, Czechosłowacji, Węgier. Uważamy, że trzeba iść w tamtym kierunku. Są to państwa, których potencjał gospodarczy znajduje się mniej więcej na takim samym poziomie, jak nasz. W tej chwili jest to perspektywa wielkiej współpracy gospodarczej i dziś, kiedy o tym mówimy, słyszymy, że są to hasła niepoważne, że są to hasła, których realizacja jest niemożliwa, a przecież kiedyś wielki człowiek, wielki Polak, marszałek Piłsudski mawiał: „Jeżeli nie potrafimy sobie czegoś wyobrazić, nie jesteśmy w stanie tego zrealizować”. Otóż w Polsce brakuje tej wielkiej wyobraźni, wielkiej wyobraźni prowadzenia wielkiej polityki, polityki, która umocni nasz kraj i podniesie nasz prestiż.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#PosełAndrzejTadeuszMazurkiewicz">Padają słowa, pani posłanka Ziółkowska powiedziała, że panuje coś jak gdyby niemoc. W tym Sejmie rzeczywiście panuje niemoc, ale to jest niemoc, która tkwi w nas samych i musimy ją przezwyciężyć. To nie są hasła romantyzmu, padały tutaj również takie słowa, to są twarde realia, to jest twarde stąpanie po ziemi. Polska musi zmienić kierunek swojej polityki zagranicznej! Musimy szukać współpracy razem z nimi, z państwami Europy Środkowowschodniej. Wówczas, kiedy zostaniemy wzmocnieni gospodarczo, kiedy drgnie nasz przemysł, ruszy produkcja, a kiedy nasz potencjał gospodarczy zostanie wzmocniony, wówczas dopiero możemy myśleć o wejściu do Europy, ale o wejściu do Europy na zupełnie innych warunkach i na zupełnie innych zasadach.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę panią poseł Barbarę Czyż z Konfederacji Polski Niepodległej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Henryk Siedlecki, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#PosełBarbaraCzyż">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Uważam, że sprawa Układu Europejskiego została potraktowana zbyt powierzchownie i pośpiesznie - tym samym po prostu nieodpowiedzialnie - a przecież ma to być decyzja wielkiej wagi i znaczenia dla przyszłości Polski. Twierdzenie moje wynika z faktu, że nam, Sejmowi, praktycznie nie dano szans i czasu na spokojne i wnikliwe rozpatrzenie tej sprawy. Uważam, że pracę nad Układem Europejskim powinno się rozpocząć od rozpatrzenia go w każdej komisji z osobna, ponieważ pociąga to za sobą skutki dla wszystkich dziedzin naszego życia. Toteż każda komisja powinna mieć wypracowane swoje stanowisko w sprawie stowarzyszenia Polski z EWG, ze szczególnym uwzględnieniem skutków negatywnych i możliwości wyeliminowania ich bądź też ograniczenia. Tymczasem pracę nad Układem Europejskim rozpoczęliśmy od razu na szczeblu pięciu komisji. Praktycznie wyglądało to tak, że żadna komisja nie była merytorycznie przygotowana; po prostu zebrało się naraz 150 posłów i powstał chaos, w którym niemożliwa była rzeczowa dyskusja i wypracowanie właściwego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#PosełBarbaraCzyż">Mam nadzieję, że Sejm III Rzeczypospolitej został po raz ostatni postawiony w tak żenującej sytuacji pospiesznego i powierzchownego załatwiania sprawy, z powodu której w innych krajach Europy przeprowadza się ogólnonarodowe referendum i rozpatruje się ją wszechstronnie, mając za punkt wyjścia interes państwa i narodu.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#PosełBarbaraCzyż">Wobec tego jak mamy rozumieć ten szczególny tryb zastosowany w wypadku pracy Sejmu nad stowarzyszeniem Polski z EWG - czy jako ubezwłasnowolnienie parlamentu, czy jako stawianie go przed faktem dokonanym? Pytam, czy Polska będzie naprawdę niepodległa, jeśli sprawy tej wagi będą nadal rozpatrywane w sposób pobieżny i nieodpowiedzialny. Pytam, komu na tym zależy i kto poniesie odpowiedzialność za negatywne dla narodu i państwa polskiego skutki stowarzyszenia z EWG, których przecież można uniknąć poprzez odpowiedzialne i rzetelne podejście do tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-197.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Henryk Siedlecki, PSL.</u>
          <u xml:id="u-198.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Nie ma pana posła.</u>
          <u xml:id="u-198.3" who="#WicemarszałekJózefZych">Wobec tego proszę o zabranie głosu pana posła Romana Andrzejewskiego z Porozumienia Centrum. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Bogumiła Boba, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#PosełRomanAndrzejewski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Państwo pozwolą, że swoją wypowiedź rozpocznę od dwóch konstatacji.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#PosełRomanAndrzejewski">Konstatacja pierwsza. Jak czuję, wielu z nas podziela pogląd, że problematyka międzynarodowa należy do tej sfery życia publicznego, której uprawianie z uwagi na jej interdyscyplinarność wymaga wszechstronnej wiedzy, a nade wszystko olbrzymiego doświadczenia, popartego wielkim uwrażliwieniem na sprawy patriotyczne. Dlatego też czuję wewnętrzną potrzebę, by wyrazić panu ministrowi Skubiszewskiemu moje najwyższe uznanie i szacunek za to, że zechciał oddać swoje przymioty ducha i umysłu na służbę Polsce. A tym wszystkim, którzy z taką łatwością i trochę chyba nieuzasadnioną odwagą tak arbitralnie wypowiadają się w tej złożonej problematyce, chciałbym zaaplikować słowa mojego prefekta z gimnazjum ks. prałata Leona Skudnickiego, który, jak kończyliśmy szkołę po maturze, to powiedział do nas tak: „Chłopcy, jeśli kiedykolwiek znajdziecie się w sytuacji, że nie będziecie czegoś wiedzieli albo nic nie będziecie wiedzieli, albo będziecie niepewni, nigdy nie sądźcie”.</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#PosełRomanAndrzejewski">Uważam, że my za wcześnie i za łatwo tutaj wypowiadamy się w bardzo trudnej i złożonej materii.</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#PosełRomanAndrzejewski">Konstatacja druga. W moim przekonaniu bardzo dobrze się stało, że pan marszałek Zych zechciał przyjąć propozycję pana posła Jurka w przedmiocie uznania debaty dotyczącej Układu Europejskiego za otwartą, na co zresztą również zwrócił uwagę pan poseł Jaskiernia. Bowiem debata ta w istocie dotyczy spraw konstytucyjnych państwa. I w jako takiej winni mieć możliwość wypowiedzenia się wszyscy członkowie tej Izby, jeśli tylko taką wolę wyrażą. Oczywiście ufam, że niska frekwencja posłów podczas tej debaty nie ugruntuje niczyjego przeświadczenia w przedmiocie niedoceniania przez niektórych posłów faktu, że przyjęcie dyskutowanego układu przesądza przecież o niesłychanie ważnym składniku konstytucyjnym Polski, z wszystkimi tego różnorakimi konsekwencjami.</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#PosełRomanAndrzejewski">Wysoka Izbo! Początkowo nie zamierzałem zabierać głosu w tej debacie, wychodząc z założenia, że merytorycznie moje poglądy znalazły odzwierciedlenie w wystąpieniu klubowym, które w imieniu Parlamentarnego Klubu Porozumienia Centrum zaprezentował pan poseł Siwek. Jeśli wszakże zabieram głos, to tylko dlatego, że chęć ta zrodziła się po wysłuchaniu wypowiedzi niektórych dyskutantów.</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#PosełRomanAndrzejewski">Przysłuchując się tej debacie zauważyłem, że do tej pory najostrzej artykułowane były dwa nurty, które pod względem treści, jakie zawierały, z jednej strony cechowały się skrajnością, a z drugiej zaś wzajemnie się wykluczały.</u>
          <u xml:id="u-199.7" who="#PosełRomanAndrzejewski">Jeden nurt, nazwijmy go pierwszym, pozwoliłbym sobie określić jako kosmopolityczno-europejski, który najczęściej był podnoszony przez panie i panów posłów z Unii Demokratycznej i Kongresu Liberalno-Demokratycznego. W poglądzie tym, być może wbrew zamierzeniom osób, które go wyrażały, odnosiło się wrażenie, jakby jego autorzy dyskutując nad traktatem europejskim czynili to bez należytej troski o interes narodowy.</u>
          <u xml:id="u-199.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-199.9" who="#PosełRomanAndrzejewski">Natomiast autorzy drugiego nurtu dyskusji, który pozwoliłbym sobie określić jako narodowo-niepodległościowy, rekrutowali się głównie z grona pań i panów posłów ze Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego i Konfederacji Polski Niepodległej. Ci posłowie z kolei, choć jest to godne uznania, trochę marzycielsko prezentowali racje Polski jakby w separacji od całej problematyki ogólnoeuropejskiej.</u>
          <u xml:id="u-199.10" who="#PosełRomanAndrzejewski">Prezentując Wysokiej Izbie na pewno zbyt uproszczoną syntezę tych dwóch nurtów dyskusji, uczyniłem to po to, by móc stwierdzić, że przyjęcie któregokolwiek z tych poglądów jako jedynie słusznych byłoby nie tylko nierozważne, ale z punktu widzenia umiejscowienia interesów Polski w polityce światowej niebezpieczne i groźne.</u>
          <u xml:id="u-199.11" who="#PosełRomanAndrzejewski">Konkludując - oba te nurty, wydaje się, są błędne w założeniu. Nurt kosmopolityczno-europejski jest błędny dlatego, iż w moim przekonaniu jego protagoniści jakby za długo żyli, albo żyją, w zbytnim oddaleniu od prozy życia naszego kraju. I z tych to powodów nie wyczuwają skali kosztów społecznych, jakie musiałaby ponieść Polska i Polacy dokonując w zbyt szybkim tempie transformacji niezwykle ważnego elementu ustrojowego, jakim jest przejście z lansowanej w Polsce przez minione prawie 50 lat orientacji typu azjatyckiego, z wszystkimi tego konsekwencjami, do powrotu naszego kraju do korzeni cywilizacji Zachodu, opartej na filozofii chrześcijańskiej. Natomiast błąd nurtu narodowo-niepodległościowego polega w moim przekonaniu na tym, że zwolennicy tego poglądu jakby nie byli dostatecznie zorientowani w sprawach obecnej potencji gospodarczej kraju i sytuacji socjalnej ludności, które nie upoważniają dzisiaj Polski do stawiania warunków tym, których zasoby ekonomiczne i poziom wyposażenia cywilizacyjnego same przez się do stawiania takich warunków kwalifikują. Nie trzeba już mówić o tym, że system, którego nawet nie godzi się przywoływać z imienia, sytuujący w minionych latach interesy Polski między Mongolią Cedenbała a Koreą Północną Kim-Ir-Sena, prawie zupełnie ogołocił nas z doświadczeń procesu budowania wolnej Europy i tym samym zmusił nas dzisiaj do zdania się trochę na łaskę tych, których poziom cywilizacyjny w przeszłości był w porównaniu z Polską znacznie niższy - tzn. niektórych z państw zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-199.12" who="#PosełRomanAndrzejewski">Wobec tego, co powiedziałem, może zrodzić się pytanie: Jaka droga wchodzenia do Wspólnoty Europejskiej byłaby moim zdaniem najbezpieczniejsza dla Polski, dla jej interesów? W moim przekonaniu dokonując naszej transformacji nie możemy, po pierwsze, nie uwzględniać przyjmowanych w Europie standardów legislacyjnych i gospodarczych, po drugie zaś, wracając formalnie do rodziny krajów europejskich, winniśmy baczyć, by przekonać Europę, że to w jej żywotnym interesie leży stała i aktywna obecność Polski we wszystkich możliwych układach europejskich.</u>
          <u xml:id="u-199.13" who="#PosełRomanAndrzejewski">W tym miejscu może zrodzić się kolejne pytanie: Jakimi to walorami dysponuje Polska, których wykorzystanie może, moim zdaniem, leżeć w żywotnym interesie Europy? Na pierwszym miejscu z potrzeby serca wskazałbym na pewno na walory ducha Polaków, które bez wątpienia mogłyby Europę wzbogacić. Ale rozumiem, że dzisiejsza debata z założenia jest oddalona od tej sfery, w związku z czym, choć ze smutkiem, pominę rozwinięcie tematu znaczenia tego waloru dla Europy. Także dlatego, by przez pobieżność potraktowania nie pomniejszyć jego wagi.</u>
          <u xml:id="u-199.14" who="#PosełRomanAndrzejewski">Oczywiście jestem szczerze przekonany, że poza sferą ducha Polska posiada wiele jeszcze innych walorów, które mogłyby stać się niezwykle wartościowym wianem wnoszonym przez nas do wspólnego domu europejskiego. W tym miejscu chciałbym zwrócić uwagę pań i panów posłów na jeden tylko element tego wiana. Zapewniam, że aby element ten mógł być zidentyfikowany, nie trzeba być żadnym strategiem politycznym czy gospodarczym. Wystarczy tylko uważniej spojrzeć - na co już zwrócono uwagę - na mapę Europy, by się przekonać, że naszym największym walorem jest chyba położenie geograficzne Polski, jakby na osi Władywostok-Lizbona, jej - na warunki europejskie - pusta, poza Śląskiem, przestrzeń, ze stosunkowo dużym i aktywnym potencjałem ludzkim. Wykorzystanie tego waloru stanowi, moim zdaniem, wielką szansę dla Europy i o tym powinniśmy Europę przekonać. Świadomość posiadania waloru jest rzeczą ważną, ale nie mniej ważne jest przyjęcie sposobu orędowania za tym walorem, jego prezentacja i umiejętność sprzedaży - tak, sprzedaży tego waloru.</u>
          <u xml:id="u-199.15" who="#PosełRomanAndrzejewski">Panie i panowie posłowie pozwolą, że kiedy mówimy o umiejętności artykulacji racji Polski za granicą, pozwolę sobie w zakończeniu na refleksję osobistą. Pod koniec maja miałem okazję do przeprowadzania dość szeroko zakrojonych rozmów w Bonn z ludźmi, którzy należą do grona czołowych osobistości sfer administracyjnych Republiki Federalnej Niemiec. Ludzie ci podzielili się ze mną następującą obserwacją, odnoszącą się do sposobu argumentowania swoich racji przez mężów stanu krajów postkomunistycznych, zwracając moją uwagę na zasadniczy błąd prezentowanych postaw. Mianowicie ich zdaniem nie tylko społeczeństwa Zachodu, a nade wszystko ich przywódcy są zmaterializowani i myślą racjonalistycznie. Ich nie kupuje się pięknymi słowami, ich trzeba przekonać argumentami przemawiającymi mniej do serca, bardziej do rozumu, a nade wszystko do kieszeni. Zdaniem polityków bońskich, z którymi miałem możliwość rozmawiać, najlepsze wyczucie tej sytuacji w ostatnich latach zaprezentował Europie Zachodniej właśnie nasz prezydent, pan Lech Wałęsa. Uczynił to w Strasburgu - może w sposób brutalny, ale na pewno, jak mi powiedziano, zrozumiały dla Europy, takiej, jaką ona jest. A jest ona często zimna i brutalna, jakby bez sumienia.</u>
          <u xml:id="u-199.16" who="#PosełRomanAndrzejewski">Kończąc, opowiadam się zdecydowanie za zaprezentowanym w tak interesującej formie przez pana posła Przybyłowicza Układem Europejskim. Powinno to wszakże oznaczać, że, wyobrażając sobie prawdopodobne scenariusze rozwoju sytuacji w Europie, będziemy jednocześnie przygotowywali szeroką dokumentację, która umożliwi nam sprzedaż tych walorów Polski, których wykorzystaniem winna być zainteresowana Europa, po możliwie najwyższej cenie. Przygotowanie takiej dokumentacji, takiej oferty, powinno moim zdaniem należeć do obowiązków Centralnego Urzędu Planowania, który w sferze strategii rozwoju Polski, jej miejsca w Europie, pozostaje zdecydowanie zbyt długo bezczynny.</u>
          <u xml:id="u-199.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pani poseł Bogumiła Boba, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Waldemar Modzelewski, również z ZChN.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#PosełBogumiłaBoba">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na początku chciałam odnieść się do wypowiedzi pana posła Andrzejewskiego. Pozostając z całym szacunkiem dla pana posła - zawsze pana słucham z przyjemnością i najczęściej się z panem zgadzam - muszę powiedzieć, że nie czuję się marzycielką. Wiadomo, że chirurdzy raczej bardzo mocno chodzą po ziemi, a że nie jestem marzycielką, zaraz to wykażę.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#PosełBogumiłaBoba">Stowarzyszenie z EWG pozwala nam decydować o własnym kraju w stosunku: jeden głos polski do dwóch obcych, czyli zostaliśmy przeznaczeni do wykonywania zadań określonych przez 2/3 obcych i bogatych, którzy z całą pewnością nie przynależą do instytucji charytatywnej. Jest to stowarzyszenie asymetryczne in minus dla Polski. Pytam: Dlaczego Francja mogła zrywać układy pięciokrotnie, a Polska tylko jeden raz? Przecież, chociaż zrywała, dalej z nią rozmawiano. Więc nie jest to powód, dla którego po jednym zerwaniu nie moglibyśmy odważyć się na następne, skoro widzimy, że te warunki nie są dla nas korzystne.</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#PosełBogumiłaBoba">W ciągu 5 lat nie mamy szans na zrównanie naszego standardu z europejskim - to każdy wie. A więc stajemy w szranki jako biedni i słabsi, bez szans na to, że będziemy konkurencyjni po zniesieniu barier celnych. I wtedy, proszę państwa, bez podjęcia przez Zachód wysiłku zdobywania naszego 40-milionowego rynku zbytu, bez inwestycji ze strony obcego kapitału, oddajemy się z własnej i nieprzymuszonej woli w ręce obcych, bogatych, zorganizowanych, którzy będą nas traktowali jako rynek zbytu dla swojego eksportu. Gwarantuje to rozwój produkcji i wzrost liczby miejsc na rynku pracy na Zachodzie, ale nie u nas. Wręcz odwrotnie - nasz rynek pracy ulega skurczeniu. Oczywiście trzeba podziwiać Zachód za myślenie. Traktat promuje import do Polski, ale nie inwestycje kapitałowe. Zachodowi musi zależeć i na pewno zależy na 40-milionowym rynku - jeśli ktoś tego nie chce widzieć, to nie ma wyobraźni. Ludzie Zachodu byliby bezmyślni, nie byliby ludźmi biznesu, gdyby tego nie robili.</u>
          <u xml:id="u-201.3" who="#PosełBogumiłaBoba">A teraz spójrzmy z naszej strony. Jeżeli będziemy podnosić swoją wartość, będą nas bardziej cenić, co może nam tylko dać korzyści. Kto, wchodząc w trudne układy, nie walczy o swoje? Swój naród trzeba chronić. Chcemy żyć w Europie ojczyzn zakorzenionej w chrześcijaństwie, a nie w Europie lepszych i gorszych regionów, bogatszych i biedniejszych Europejczyków. Dlaczego w traktacie dokonano cięć dotyczących najlepszych polskich produktów? Bogaci bronią się przed biednym, a biedny z całym zaufaniem oddaje się w ręce bogatego, który nie stanowi instytucji charytatywnej? A może biedny ma prosić bogatego o to, aby mógł stać się jeszcze biedniejszym? Kto oddaje rządy w swoim domu w obce ręce, sąsiadowi? Którzy rodzice się na to zgadzają i proszą z pochyloną głową o niekorzystną dla nich opiekę nad swoimi dziećmi? Ja takich, całe szczęście, nie znam.</u>
          <u xml:id="u-201.4" who="#PosełBogumiłaBoba">Nasz przemysł, a w szczególności rolnictwo popadnie w ruinę w momencie stowarzyszenia i wypędzi chłopów na bezrobocie do miast, skaże na nędzę i laicyzację, co im jest absolutnie obce. Minister Olechowski powiedział kiedyś, chyba w 1990 r., w „małym okienku”, że rolnictwo polskie, odpowiednio dostosowane, może wyżywić całą Europę — i to jest klucz, dlaczego dokonuje się cięć na polskim rolnictwie. Przecież nasza ziemia jest mniej skażona pestycydami i łatwiej jest hodować zdrową żywność w Polsce niż w krajach zachodnich. Taka jest więc przyczyna tych planowanych wielkich cięć na polskim rolnictwie. Trzeba sobie powiedzieć, że światowy rynek rolny jest podzielony: są specjalizacje. Ameryka specjalizuje się w zbożu, Szwajcaria specjalizuje się w mleku. Anthony Bernard podaje, że we Francji sieje się ziarno sprowadzane ze Stanów Zjednoczonych. Jest to ziarno, które się nadaje tylko na chleb, a zebrane po takim wysiewie nie da już nowego ziarna. Czyli raz wystarczy nie dać Francuzom ziarna siewnego i „leżą”, nie mają chleba. A co będzie z nami, kiedy jesteśmy biedni i mniejsi. W jaki sposób zadecydują o nas te dwa na trzy głosy? Czy oni będą dbali o nasze dobro? Nie wierzę w to. Nieprawdą jest, że nie jesteśmy w niczym konkurencyjni, dlatego się nas ogranicza i chroni Zachód w konkurencyjnych dziedzinach przed stroną polską. Boją się nas, a co za tym idzie — naszej pomysłowości.</u>
          <u xml:id="u-201.5" who="#PosełBogumiłaBoba">Plan Balcerowicza zakładał, że w ciągu paru miesięcy runie cały sektor państwowych przedsiębiorstw przemysłowych. I co się stało? Trzy lata trwa ta ruina i jeszcze nie widać końca, jeszcze ta agonia trwa, a część przedsiębiorstw, całe szczęście, zaczyna się dźwigać, czyli nie jest tak łatwo dobić Polaka i nie dajmy sobie wmawiać, że musimy słuchać tylko cudzych rad, a nie własnych.</u>
          <u xml:id="u-201.6" who="#PosełBogumiłaBoba">Sami negocjatorzy, którzy opowiadają się za ratyfikacją traktatu, twierdzą, że po stowarzyszeniu obniżą się nasze pensje, wzrosną podatki i nasili się bezrobocie. Obniży się w związku z tym nasza stopa życiowa, która - uważam - już jest i tak niepomiernie niska. Proszę państwa, w następstwie tego traktatu młoda polska inteligencja wyjedzie na Zachód. Kto u nas zostanie? - Starzy. Ci, którzy nie mogą się ruszyć. Ci, którzy nie są już w stanie zdecydować się na dużą zmianę. Młodzież natomiast, ta najbardziej inteligentna, wyjedzie. Czyli będziemy biedni, głupi i jeszcze chorzy. Czemu MFW wskazuje na konieczność dokonania największych cięć w oświacie i nauce? Zajmujemy przedostatnie miejsce w Europie pod względem liczby studentów, a nie powiedziałabym, że jesteśmy najmniej inteligentni.</u>
          <u xml:id="u-201.7" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-201.8" who="#PosełBogumiłaBoba">Proszę państwa, dlaczego następne cięcia planuje się w służbie zdrowia... Nie wiem, czy to jest takie śmieszne - debata na temat statusu własnego kraju w najbliższej przyszłości. Jeżeli to kogoś śmieszy, to mnie to trochę dziwi. Czemu następne ekonomiczne cięcia planuje się w służbie zdrowia? Czyli cięcia dotyczą dwu najbardziej newralgicznych punktów dla narodu: oświaty, nauki i zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-201.9" who="#PosełBogumiłaBoba">Mamy bilans strat. Dlaczego nikt nie przedstawił bilansu strat, jakie poniesiemy wskutek przystąpienia do układu? Dopiero zestawienie tych dwóch elementów: strat i zysków, da odpowiedź, czy jest to dla nas plus czy minus. Można jednak przewidywać, że to jest duży minus. A przecież to są i dostosowania w świecie, nie tylko ekonomicznym, proszę państwa, ale także prawa i ideologii. Przecież to prowadzi nas do laicyzacji, która nie jest zgodna z duchem polskim, z duchem polskiej rodziny.</u>
          <u xml:id="u-201.10" who="#PosełBogumiłaBoba">Proszę państwa! Czemu Dania nie przechodząc w dziejach komunizmu nie zgadza się na stowarzyszenie? Czemu Szwajcaria się przed tym broni? Przecież to nie są biedne i głupie kraje. Nie można dobrowolnie oddać własnej wolności ekonomicznej, a więc i politycznej, bo osądzi nas za to potomność, a jak nas osądzi, jak nazwie, to zależy od nas, Polaków, posłów pierwszej kadencji Sejmu III Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-201.11" who="#PosełBogumiłaBoba">Proszę Państwa! Musimy się nad tym zastanowić, to nie jest zabawa. Trzeba współpracować z sąsiadami, ale nie na zasadzie ochrony sąsiada a niszczenia siebie, bo jest to masochizm polityczny. Trzeba nam uczciwego współdziałania w Europie. Trzeba po prostu zmienić układ traktatowy. Nie musimy nadstawiać głów i oddawać rąk w kajdanki - nikt tego nie powiedział, nikt nas do tego nie zmusza. Jeżeli się sami zmusimy, to tylko będzie nasza wina.</u>
          <u xml:id="u-201.12" who="#PosełBogumiłaBoba">Startujemy jakby z zerowej pozycji. Nie musimy być niczyim wasalem, ale możemy o sobie sami decydować i być partnerem dla wszystkich sąsiadów. Nie uważam, że należy się odgrodzić murem od Europy Zachodniej, bo stamtąd tylko przyjdzie laicyzacja i nic więcej; absolutnie nie. Ale niech to nasze zrastanie się z Europą, w której jesteśmy całe wieki, po tych 50 latach odbywa się na warunkach, które nas nie dobiją. Chcemy zgodnej Europy, w której jesteśmy, ale Europy ojczyzn. Mamy obowiązek zadbać o dobro i przyszłość Polski.</u>
          <u xml:id="u-201.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Waldemar Modzelewski, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Sytek, PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#PosełWaldemarModzelewski">Panie Marszałku! Wysoka izbo! Występuję przed państwem nie tylko jako poseł - członek ZChN, ale także jako poseł rolnik. Sprawa, którą dzisiaj rozpatrujemy jest bowiem tak istotna dla losów narodu, że chcąc być uczciwym wobec własnych wyborców należy oceniać ją możliwie jak najbardziej obiektywnie i bez emocji, uciekając od partyjnych rozgrywek i podziałów. Debata dzisiejsza ma wymiar historyczny. Zadecyduje przecież o losach Polski na najbliższe kilkadziesiąt lat. Dotyczy ona bezpośrednio milionów polskich rodzin, stanowisk pracy, gospodarstw. Jakże często, niestety, fakty te, zdaje się, nie docierają do świadomości odpowiedzialnych za politykę polskich decydentów. Jakże często zamiast rzeczowej analizy zysków i strat związanych ze stowarzyszeniem z EWG słyszymy tylko slogany o konieczności integracji Polski z Europą. Bezpardonowo atakuje się wszystkich, którzy wysuwają w tym względzie jakiekolwiek wątpliwości, a przecież dzisiaj nikt lub prawie nikt nie neguje potrzeby rozwijania przez nasz kraj ekonomicznych i politycznych kontaktów z całym światem. Dla mnie jednak kontakty takie nie są celem samym w sobie, lecz są jednym z ważniejszych elementów, dzięki któremu pozycja Polski w świecie rośnie w siłę i znaczenie. Niestety traktat stowarzyszeniowy Polski z EWG w obecnym kształcie wydaje się być bardziej realizacją pewnej tzw. europejskiej opcji politycznej niż polskiego interesu narodowego. Traktat ten stawia nasz kraj w bardzo niekorzystnej sytuacji i może pociągnąć ze sobą tragiczne skutki. Nie jest to bynajmniej opinia powstała z nieuzasadnionych lęków przed Europą, lecz z rzeczowej analizy dokonanej przez wielu ekspertów, tak w Polsce, jak i za granicą. Mówił o nich w naszym wystąpieniu klubowym poseł Turczyński.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#PosełWaldemarModzelewski">Należy pamiętać, iż obecnie przez nas rozpatrywany traktat ma wymiar nie tylko ekonomiczny, lecz także polityczny. Dla zrozumienia tego trzeba zwrócić uwagę, iż Europa Zachodnia stoi dziś w obliczu dyskusji nad wizją dalszej integracji. Ścierają się ze sobą w tej dyskusji dwie opcje: jedna - chcąca ponadnarodowej i scentralizowanej Europy, będącej zaprzeczeniem tradycji patriotycznej poszczególnych społeczeństw, i druga - chcąca Europy współpracującej ze sobą, przyjaznej, będącej jednak Europą suwerennych państw i narodów. Wydaje mi się, iż traktat o stowarzyszeniu z EWG wyrasta niejako z ducha tej pierwszej opcji, której w żadnym wypadku zaakceptować nie mogę. Pochodzę z regionu rolniczego i sam jestem rolnikiem, toteż chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na skutki, jakie dla chłopów polskich może mieć stowarzyszenie z EWG.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#PosełWaldemarModzelewski">Zniszczone 50-letnimi rządami komunistów, wojną i okupacją, a także ostatnimi latami antychłopskiej polityki, rolnictwo polskie zostanie narażone na konkurencję z dotowanym i funkcjonującym już od lat w stabilnej sytuacji politycznej rolnictwem zachodnioeuropejskim. Rolnictwu potrzebne są inwestycje, nowe technologie, czego nie da się zrealizować bez środków pieniężnych. Stowarzyszenie nam tego nie zapewnia. Nie zapewnia również skutecznej ochrony rynku przed zalewem obcych towarów, co doprowadzić może do dalszego spadku produkcji, a w konsekwencji do upadku gospodarstw. Skutki tego będą dla nas fatalne, zniszczymy to, co przez lata stanowiło podstawę ekonomicznej egzystencji narodu. Zniszczymy tę warstwę, która była i jest ostoją najważniejszych dla narodu wartości.</u>
          <u xml:id="u-203.3" who="#PosełWaldemarModzelewski">Dlatego, mimo że uważam współpracę międzynarodową za potrzebną, nie mogę dzisiaj oddać swojego głosu za takim, jak ten przedstawiony, traktatem. Będę głosował przeciw, w poczuciu odpowiedzialności za los narodu polskiego, którego interes, moim zdaniem, jest tym traktatem zagrożony.</u>
          <u xml:id="u-203.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Tadeusza Sytka z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Zdzisław Tuszyński z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#PosełTadeuszSytek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zabierałem głos w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego i świadomie wypowiadałem się na temat części rolnej, ponieważ na tym, wydaje mi się, stosunkowo dobrze się znam. Należę do ludzi odpowiedzialnych i dlatego w sposób odpowiedzialny zabierałem głos. Na dowód tego podam kilka przykładów. W roku 1987 udało mi się założyć pierwszą agrarną spółkę w Polsce z kapitałem zagranicznym, a jest to kapitał holenderski, i dzisiaj mam w swojej pracy dowody, które mogę przedstawić wszystkim tym, którzy nie chcą w to uwierzyć. Jeśli nawet w niektórych gałęziach rolnictwa odstajemy, tak jak mówiłem, o 2–50 lat od Zachodu, to wystarczy przywieźć technologię zachodnią, nasiona, herbicydy, ściśle tego reżimu przestrzegać i wtedy ten czas skraca się do 2–3 lat.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#PosełTadeuszSytek">Udowodniłem na przykładzie 1200 rolników że każdy polski rolnik w 7 województwach, nie bacząc na to, czy to rolnik indywidualny, spółdzielca czy państwowy, jeśli przestrzegał bezwzględnie technologii zachodniej i był odpowiedzialny, w ciągu 2 lat osiągał takie wyniki, jakie uzyskują partnerzy holenderscy. I to nie jest jedyny przykład. Jeśli sprowadziłem karpy czy nasiona szparagów i na najbiedniejszych terenach Polski założyłem plantacje szparagów, to rolnicy po 4 latach także osiągali identyczne wyniki. Mogę zapewnić wszystkich na tej sali, że żaden z moich kooperantów, z pracujących rolników nie musi błagać dzisiaj banków o oddłużenie. Każdy prowadzi opłacalny kierunek produkcji.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#PosełTadeuszSytek">Tragedią naszego parlamentu - szanowni posłowie, proszę się nie gniewać - jest to, że każdy poseł wypowiada się na każdy temat, jakby mu się wydawało, że na wszystkim się zna.</u>
          <u xml:id="u-205.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-205.4" who="#PosełTadeuszSytek">Mam prośbę - żeby lekarze mówili o chorobach, żeby rolnicy mówili o rolnictwie, prawnicy o prawie.</u>
          <u xml:id="u-205.5" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-205.6" who="#PosełTadeuszSytek"> A ci, którzy uważają, że na wszystkim się znają, niech pokażą, co w Polsce już zrobili.</u>
          <u xml:id="u-205.7" who="#PosełTadeuszSytek">Naprawdę jestem oburzony. Jeśli dzisiaj minister rolnictwa jest oceniany tak czy owak, to także dzięki tej sali — był podpuszczany, mówiło się, ile to się mu pomoże, a potem i tak zostawiono go samego. Jak wygląda dzisiaj polski chłop przy tym poparciu, jakie mu obiecano? Jak wygląda polski rolnik, który wziął 5 lat temu 30 mln zł kredytu. Dzisiaj ma do spłacenia 250 mln. I kto mu chce dzisiaj pomóc? Przecież obudźmy się, pomóc można tylko ożywiając produkcję, obniżając koszty produkcji. Jeśli w zeszłym roku odważyłem się podpisać umowę z Agencją Rynku Rolnego, że kupuję na swoje ryzyko 150 tys. ton żyta z agencji, płacę dolarami, a całość wyeksportuję za dolary, to komu ja pomagałem? Sobie?</u>
          <u xml:id="u-205.8" who="#komentarz">(Poseł Antoni Czajka: Pan żartuje, panie, niech pan mówi prawdę.)</u>
          <u xml:id="u-205.9" who="#PosełTadeuszSytek">Sobie pomagam?</u>
          <u xml:id="u-205.10" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-205.11" who="#PosełTadeuszSytek">Sprzedaję nie chciane polskie żyto za dolary, dolary dostaje państwo polskie, a ja jako firma dostaję ekwiwalentną złotówkę. To nie jest sprawa firmy Tadeusza Sytka, jest to podmiotowe przedsięwzięcie ekonomiczne oparte na zasadzie prawa joint venture. Proszę szanownej sali, gdy uchylam lekko rąbka tajemnicy, jeżeli chodzi o funkcjonowanie form kapitalistycznych, do których ta sala tak wszystkich wtłacza, to proszę, jak szybko wyciągają się ręce, żeby każdego, kto pokazał, że coś zrobił czy coś ma, ściągnąć do równego poziomu, takiego, jaki przez czterdzieści lat był nam nakazany. Więc określmy się, co chcemy mieć? Nową formę gospodarowania, czy ani nie starą, ani nie nową? Czy każdą inicjatywę, która jest inicjatywą postępową, twórczą, zweryfikowaną, inicjatywą, za którą ktoś po tamtej stronie Europy już zapłacił, jeżeli chodzi o jej aspekt ekonomiczny, znowu chcemy sprawdzać w praktyce? Myśmy prowadzili doświadczenia w wypadku PGR, spółdzielni, zakładając po 6–7 ferm trzody, drobiu, bydła, tylko niczego nie umieliśmy zrobić do końca.</u>
          <u xml:id="u-205.12" who="#PosełTadeuszSytek">W związku z tym jest pytanie: O co tej sali chodzi? Nieprawdą jest, że uratujemy polskiego rolnika, jeśli nie wejdziemy do tego stowarzyszenia. My go dobijemy po prostu. I nie dajmy się łudzić, że będzie ktoś w mieście kierował się patriotyzmem. Miasto także w tym czasie będzie biedne i w sklepie nie będzie się patrzyło na napis - czy to jest polskie mleko, niemieckie czy duńskie - kupi się po prostu najtańsze. Nie będzie żadnych objawów patriotyzmu. Po prostu wszyscy będziemy biedni w trakcie tego etapu dostosowawczego. Dlaczego umiemy tak podpalać te ogniska, które do niczego dobrego nie prowadzą?</u>
          <u xml:id="u-205.13" who="#PosełTadeuszSytek">A głos zabieram tylko dlatego, że jeśli mój szanowny kolega, poseł z ziemi kaliskiej, Maciej Srebro uważa, że na rolnictwie czy na ekonomii zna się lepiej, to proszę bardzo. Tylko, kolego, ja nie mówię jakiś wymyślonych rzeczy, ja to zrobiłem, i można przyjechać to sprawdzić. Po co ze mną rozmawiać? Mogę dać wykaz indywidualnych rolników w sześciu województwach. A dlaczego w sześciu? Dlatego że nie mogę sobie pozwolić na to, żeby mieć umowy w jednym województwie, bo niech przyjdzie kataklizm — susza czy innego rodzaju niepowodzenie, to zapłacę kary za podpisane kontrakty. Jeśli wywożę z Polski na Zachód 20 tys. ton cebuli, jeśli wywożę stąd 120–150 tys. ton zbóż, wszystko za dolary, to komu ja pomagam? Sobie?</u>
          <u xml:id="u-205.14" who="#PosełTadeuszSytek">Nie muszę sobie pomagać stosując takie formy. Pomagać rolnikom to znaczy, jeśli ktoś coś umie zrobić, zintegrować ich, bo wszystkie stare ogniwa rozpadły się. A my wszystko chcemy ubić w momencie, gdy się to dopiero rodzi.</u>
          <u xml:id="u-205.15" who="#PosełTadeuszSytek">I ostatnia sprawa. Jeśli prawda daje zgorszenie, to lepiej zgorszenie dopuścić, niż prawdy zaniechać. Tak mówi Pismo Święte. I nie dajmy się ogłupić, że...</u>
          <u xml:id="u-205.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-205.17" who="#PosełTadeuszSytek">‍...w doczesnym życiu ludzie z opcji chrześcijańskiej są lepszymi katolikami ode mnie. Pan Bóg powie, kto z nas będzie po tamtej, lepszej stronie. I wy nie macie prawa czasami tak mówić, jak mówicie, panowie posłowie. Doczesność jest marnością ziemską, nic więcej.</u>
          <u xml:id="u-205.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Zdzisław Tuszyński z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Wojciech Mojzesowicz z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#PosełZdzisławTuszyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przez całe lata z zazdrością patrzyliśmy na jednoczącą się Europę. Nie tylko na jej osiągnięcia gospodarcze, techniczne, które tak fascynowały szczególnie młode pokolenie, ale przede wszystkim na rozszerzający się zakres wolności obywatelskich, na możliwość, wraz z jednoczeniem się Europy, stania się wolnym obywatelem Europy i świata.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#PosełZdzisławTuszyński">Fascynowało nas wszystko. Wciąż uważaliśmy się za obywateli tej gorszej części Europy. Marzyliśmy o tym, że kiedyś i dla nas do tej lepszej części Europy drzwi się otworzą.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#PosełZdzisławTuszyński">Niestety dziś, kiedy ta wymarzona Europa otwiera się przed nami, ogarnia nas zwątpienie i strach. Zaczyna się, przynajmniej przez niektóre ugrupowania, głoszenie starego porzekadła: moja chata z kraja lub hasła: Polska mocarstwowa, dyktująca Europie warunki. Ich strach jest zrozumiały. Łatwiej jest przecież posłom z niektórych ugrupowań opierać się na elektoracie pochodzącym z przeludnionej, zapracowanej, upośledzonej pod względem gospodarczym i kulturalnym wsi i zacofanych, upadających miasteczek niż na elektoracie, co prawda z kłopotami, ale rozwijającym się dynamicznie, korzystającym w pełni z cywilizacji Zachodu.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#PosełZdzisławTuszyński">Wodzom trudno się pogodzić także z utratą złudzeń na przywództwo Polski wszystkich Polaków, od brzegów Bałtyku po Morze Czarne, na czele hufców z pawimi piórami na maciejówkach.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#PosełZdzisławTuszyński">Polska albo stanie się częścią Europy, przejdzie ten trudny okres dostosowawczy, umiejętnie dostosuje prawo, gospodarkę, a przede wszystkim zagwarantuje młodemu pokoleniu właściwe przygotowanie do działania we wszystkich dziedzinach, w konkurencji z innymi członkami Wspólnot Europejskich, albo stanie się skansenem Europy, a my skończymy w łapciach, jak chłopi na Polesiu.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#PosełZdzisławTuszyński">Wielu posłów mówiło o trudnościach okresu dostosowawczego, mówili, że 7 lat to krótki okres, że nasza gospodarka, w odróżnieniu np. od gospodarki Portugalii, nie była gospodarką rynkową. Tak. Nasza gospodarka nie była gospodarką rynkową, ale również, pamiętajmy, w odróżnieniu od gospodarki Portugalii, w minionym 40-leciu, chociaż niektórzy tego nie chcą uznać, zbudowaliśmy poważny przemysł, a przede wszystkim wykształciliśmy kadry, których przedstawiciele siedzą tutaj, również po prawej stronie. To jest nasze bogactwo. To jest nasza szansa, trzeba tylko z przesłanek ideologicznych przestać rujnować przedsiębiorstwa oraz kadry nimi kierujące.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#PosełZdzisławTuszyński">Inną sprawą jest problem zabezpieczeń społecznych i socjalnych, które muszą dać gwarancje spokoju społecznego, i akceptacji społecznej, dla łagodzenia trudności okresu dostosowawczego.</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#PosełZdzisławTuszyński">Konieczne jest określenie czasu i sposobu dochodzenia do europejskiej karty spraw socjalnych. Konieczne jest również szybkie porozumienie społeczne w tej sprawie, zawarte między centralami związkowymi a rządem. W tym kontekście w pełni popieram wnioski zgłoszone w imieniu OPZZ przez posła Manickiego.</u>
          <u xml:id="u-207.8" who="#PosełZdzisławTuszyński">Na koniec, chciałbym odpowiedzieć panu posłowi Grabowskiemu, który wygłosił tutaj tezę o wyższości cywilizacyjnej Polski nad Europą. Myślę, że miał na uwadze przede wszystkim wartości duchowe, moralne i chrześcijańskie.</u>
          <u xml:id="u-207.9" who="#PosełZdzisławTuszyński">Panie pośle, odpowiadając panu na tę wygłoszoną tezę, chciałbym się przywołać zdarzenie, o którym pisze Edmund Osmańczyk w książce „Sprawy Polaków” i powtarza to w doskonałej książce „Rzeczpospolita Polaków”. Edmund Osmańczyk w 1946 r. otwierał w Genewie wystawę obrazującą martyrologię narodu polskiego. Obecny był tam ówczesny prezydent Szwajcarii, Grim. Osmańczyk mówił o walce Polaków na wszystkich frontach, od Lenino po Narvik, Tobruk, Monte Cassino, o tragedii młodego pokolenia Warszawy. Kiedy skończył, ówczesny prezydent Szwajcarii podsumował to w ten sposób: Ale dzisiaj, kiedy polski węgiel przychodzi tak, jak przed wojną, tradycyjna polsko-szwajcarska przyjaźń wróciła na stare tory.</u>
          <u xml:id="u-207.10" who="#PosełZdzisławTuszyński">Otóż, panie pośle, Europa nie potrzebuje naszych wartości duchowych. Europa potrzebuje naszego węgla. W naszym interesie leży, abyśmy tej Europie mogli zaproponować myśl techniczną, wysoko przetworzone wyroby. To jednak może zaproponować tylko wolny naród, wolny od indoktrynacji ideologicznej.</u>
          <u xml:id="u-207.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#PosełMariuszGrabowski">Dziękuję panu marszałkowi za udzielenie mi głosu.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#PosełMariuszGrabowski">Chciałem ad vocem. Dwa zdania tylko.</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#PosełMariuszGrabowski">Pierwsze, chciałbym prosić pana posła o słuchanie moich wystąpień. Nie mówiłem o wyższości kulturowej polskiej cywilizacji nad europejską, tylko protestowałem przeciwko obrażaniu mojego narodu.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#PosełMariuszGrabowski">Drugie, gratuluję porównania wartości duchowych do węgla.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#komentarz">(Pojedyncze oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Wobec wątpliwości pani poseł, chciałbym wyjaśnić, że wypowiedź pana posła zakwalifikowałem, zgodnie z tym, co pan powiedział, jako oświadczenie osobiste.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę o zabranie głosu pana posła Wojciecha Mojzesowicza, Polskie Stronnictwo Ludowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Józef Łochowski także z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Uważam, że obowiązkiem parlamentu i obecnego rządu jest wywalczenie w każdej umowie dla polskiego społeczeństwa jak najkorzystniejszych warunków. Tylko na ile jest to możliwe?</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Uważam, że jako społeczeństwo trapi nas jeszcze jedna rzecz, o której mówił poseł Sytek. Dzisiaj rzeczywiście potrzeba nam uczciwych przedsiębiorców, przedsiębiorstw, w których decydują Polacy. Przykładem może być nasz kolega, który prowadzi dobrze zorganizowaną, prężną firmę, w której on decyduje, a nie kapitał zachodni. O to nam chyba chodzi.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Chciałbym jeszcze na jedną rzecz zwrócić uwagę. Wypowiadamy się na wszystkie tematy. Do zabrania głosu sprowokowało mnie wystąpienie posła Zalewskiego z Unii Demokratycznej. Wiem, że kolega z Unii Demokratycznej w całej rozciągłości popiera ten układ, ale bardzo bym prosił, żeby nie wypowiadał się na tematy, na których kompletnie się nie zna.</u>
          <u xml:id="u-211.3" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Przygotowanie specjalistyczne na poziomie zachodnim, przypuśćmy dostosowanie obory mlecznej, kosztuje 5 mld zł. Oprocentowanie, kwestia zakupu, techniczne, ekonomiczne warunki nie pozwalają na realizację czegokolwiek. Więc jeżeli jesteśmy za, to wyjdźmy na trybuny i powiedzmy, że jesteśmy za, ale nie argumentujmy i nie używajmy sformułowań, o których nie mamy pojęcia.</u>
          <u xml:id="u-211.4" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Były zarzuty, że mieliśmy czterech wiceministrów w poprzednim rządzie. Bardzo prosiłbym kolegę Czarneckiego z ZChN, żeby nie mówił, co PSL zrobi, jak będzie głosował. Jeszcze głosowania nie było i, powiedzmy, to co pan poseł dzisiaj mówił, jest rzeczą nieodpowiedzialną i mało taktowną.</u>
          <u xml:id="u-211.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę pana posła Józefa Łochowskiego, Polskie Stronnictwo Ludowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Feliks Bronisław Pieczka, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#PosełJózefŁochowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jeśli przyjęlibyśmy za pewnik stwierdzenie pana ministra Skubiszewskiego, który powiedział podczas poprzedniego czytania, że układ nie może być renegocjowany, to właściwie cała ta nasza bardzo długa dyskusja ogranicza się w sumie do stwierdzenia tak lub nie, bo właściwie już nic nie możemy zmienić i całe to nasze mówienie należałoby potraktować jako samoedukację, chociaż to też nie jest bez sensu.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#PosełJózefŁochowski">Dyskusja nie odpowiedziała na takie pytania: dlaczego ratyfikacja musi odbyć się i dlaczego przyjęcie tego układu odbywa się pod taką presją i w takim trybie? Od początku było powiedziane, że albo na takich warunkach, albo wcale. Znowu stawia się Sejm, nie po raz pierwszy zresztą, w sytuacji bez wyjścia i pod ścianą.</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#PosełJózefŁochowski">Rodzą się także pytania, na które nie padły odpowiedzi merytoryczne. Dlaczego np. wynegocjowano warunki gorsze od warunków, jakie uzyskała Czechosłowacja i Węgry, co jest bezsprzeczne, o czym mówili eksperci? Dlaczego nie zapoznano ani Sejmu, ani społeczeństwa, a nawet resortów z tym, jaki jest ten układ i co z nim będzie dalej?</u>
          <u xml:id="u-213.3" who="#PosełJózefŁochowski">Nasuwają się przy tej okazji takie refleksje. Pierwsza dotyczy naszych negocjatorów z partnerami zagranicznymi. Stwierdzam to z całą odpowiedzialnością, że w większości przypadków te negocjacje odbywały się albo zupełnie bez przygotowania, albo po prostu na kolanach. Mam wrażenie, że ten układ był naprawdę negocjowany na kolanach.</u>
          <u xml:id="u-213.4" who="#PosełJózefŁochowski">Nie możemy także, i to jest druga refleksja, doprowadzić niczego do końca. Przecież przygotowanie do stowarzyszenia nie rozpoczęło się podczas kadencji ani tego Sejmu, ani poprzedniego, tylko znacznie wcześniej. Miałem nawet przyjemność uczestniczenia w takich komisjach, jeszcze w Ministerstwie Handlu Zagranicznego, które miały dostosować i przygotować Polskę do wejścia do EWG. I cóż z tymi programami się stało? Dzisiaj nie mamy żadnego. Na dobrą sprawę, jak możemy podejmować dyskusję, kiedy nie mamy absolutnie wiedzy o tym, jak to będzie wyglądało w szczegółach i jakie będą programy dostosowawcze Polski do przyjęcia tego układu. Jak można było dopuścić do tego, aby poszczególne branże i resorty nie miały przygotowanych wcześniej koncepcji dostosowawczych, a jest niezbitym faktem, że niektóre z resortów do poprzedniego czytania nie znały absolutnie treści układów. Podobnie brak konsultacji ze społeczeństwem wywołał w społeczeństwie określony opór, a z drugiej strony - negocjatorzy nie mogli, niestety, skorzystać z uwag społeczeństwa, fachowców, branż itd. I ostatnia uwaga na temat zagrożeń. Nie ma najmniejszej wątpliwości, iż najbardziej mogą ucierpieć na wprowadzeniu układu rolnictwo i słaby przemysł. Jest to bez wątpienia stwierdzone i chcę tutaj między innymi posłowi Zalewskiemu powiedzieć, że jeżeli nam opowiada o unowocześnianiu, restrukturyzacji, powiększaniu warsztatu itd., itd, to byłbym szalenie wdzięczny, gdyby powiedział jeszcze - za co? Nie będę tu mówił o szczegółach, o tym, jakie to są koszty, ale chcę powiedzieć, iż na dzień dzisiejszy dochody rolnictwa EWG za 1991 r. to 40% dotacji z budżetu państwa, a tylko 60% dochodów stanowi dochód z własnego gospodarstwa. Chciałbym znaleźć kogoś, kto by nam powiedział, skąd my w budżecie za niedługi czas weźmiemy 40% tego, co w ogóle z rolnictwa dochodzi do kieszeni. Jeżeli na to pytanie znajdę odpowiedź i środki, i źródła sfinansowania, naprawdę będę spokojniejszy co do tego, jak głosować.</u>
          <u xml:id="u-213.5" who="#PosełJózefŁochowski">I ostatnia sprawa. Wydaje mi się, że bardzo dobrze się stało, iż komisje zaproponowały w uchwale, aby rząd przygotował te programy dostosowawcze i sposób realizacji tych programów jeszcze przed przyjęciem układu. Ponieważ myślę, że nawet jeżeli przyjmiemy ten układ, jedyną formą, która może złagodzić elementy negatywne zawarte w tym układzie, będzie właśnie zrobienie bardzo dobrych programów dostosowawczych i negocjowanie, w szczególikach już, z Radą Polityczną, z Radą EWG warunków i praktyczne przejście do układu.</u>
          <u xml:id="u-213.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos zabierze pan Feliks Bronisław Pieczka, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Zbigniew Mierzwa, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#PosełFeliksBronisławPieczka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pani poseł Wiesława Ziółkowska słusznie zauważyła, że podczas odbytych kilku wspólnych posiedzeń 5 komisji rozpatrujących stowarzyszenie Polski z Europą prawie nie usłyszała wniosków merytorycznych dotyczących przedmiotowej sprawy. Spróbujmy zatem odpowiedzieć, dlaczego nie zgłaszano wniosków merytorycznych. Sądzę, iż jedną z przyczyn może być następujący fakt.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#PosełFeliksBronisławPieczka">Przedstawiciel rządu na jednym z pierwszych posiedzeń 5 komisji oświadczył nam, członkom tych komisji, że aby móc odpowiedzieć na pytanie o pozytywach i negatywach naszego stowarzyszenia z Europą, powinniśmy znać kilkaset - 300 czy bodajże 600 - bardzo istotnych dokumentów, a są to oryginały pisane w językach zachodnioeuropejskich i powinny być przetłumaczone na oficjalny język urzędowy, tzn. na język polski, ale na to nie stać rządu. My tych dokumentów de facto nie znamy bądź znamy je cząstkowo, wyrywkowo. Jak zatem nie znając oficjalnych dokumentów europejskich, nie znając ich skutków prawnych, ekonomicznych, politycznych i innych - i to zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym - możemy podjąć poważne, kompetentne i odpowiedzialne decyzje co do stowarzyszenia Polski z Europą. Konkludując, dopóki nie otrzymamy tłumaczeń oficjalnych dokumentów stowarzyszeniowych, tych, o których wspomniałem na wstępie mego wystąpienia, dopóty - śmiem twierdzić - podejmowane przez nas decyzje będą obarczone większym lub mniejszym błędem przypadkowości, a przecież mamy podjąć decyzje, które na wiele lat zdeterminują los naszego kraju, los Polski.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#PosełFeliksBronisławPieczka">I na koniec. O stowarzyszeniu Polski z Europą 5 połączonych komisji debatowało zaledwie kilkakrotnie, ze skutkiem merytorycznym, jaki wykazała pani poseł Ziółkowska, i dla porównania - podkomisja do spraw projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze składająca się z przedstawicieli 4 komisji w ciągu półrocza zdołała uzgodnić około 90 artykułów, czyli powiedzmy około 3/4 całego rozpatrywanego projektu ustawy. Nie wiem, skąd ten pośpiech w sprawie stowarzyszenia z Europą w czasie naszych spotkań 5 komisji.</u>
          <u xml:id="u-215.3" who="#PosełFeliksBronisławPieczka">Kończąc, chcę parę słów powiedzieć na temat wystąpienia pana posła Sytka. Chcę przypomnieć Wysokiemu Sejmowi, że w tej sali w sposób bardzo sugestywny, w każdym razie w taki sposób, który mnie przekonał, nie tak dawno mówiono nam, iż najwięcej skutków negatywnych z powodu stowarzyszenia poniesie nasze polskie rolnictwo. W tej chwili słyszymy coś wręcz odwrotnego. Wynika z tego jedno, że w tym czasie zaistniały pewne fakty, które spowodowały tak radykalną zmianę opinii. Jako nie rolnik będę zobowiązany wielce, jeżeli usłyszę te argumenty, które spowodowały tak radykalną zmianę argumentacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Zbigniew Mierzwa z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Maciej Manicki, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#PosełZbigniewMierzwa">Panie Marszałku! Panie Ministrze Spraw Zagranicznych! Wysoki Sejmie! U nas w klubie Polskiego Stronnictwa Ludowego nie ma dyscypliny klubowej i każdy ma możliwość wyrażania opinii zgodnie z własnymi przekonaniami. Przy rozpatrywaniu jednak na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu materiałów dotyczących ratyfikacji traktatu o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi nasuwa się wiele problemów, a jeszcze więcej wątpliwości. Można by zakończyć debatę już po kilku wystąpieniach klubowych czy po wystąpieniach indywidualnych, ale nadal rodzą się kolejne wątpliwości i pytania. Wątpliwości te trudno zbyć lakonicznymi stwierdzeniami, że taki jest duch czasu bądź też taka jest potrzeba chwili. Uważam, iż ten czas dla Polski jest niekorzystny, gdyż jest to okres przebudowy gospodarki i przebudowy struktur państwa.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#PosełZbigniewMierzwa">Zastanawiam się, dlaczego Dania, jedno z najbardziej rozwiniętych państw Wspólnoty, występuje dziś ze Wspólnoty. Czyżby było im tak dobrze razem, że postanowili wystąpić? To jest zasadnicze pytanie, a przecież Dania to kraj rolniczy, kraj o bardzo dobrym rolnictwie, potężnym przetwórstwie owocowo-warzywnym, kraj, gdzie głównym dostarczycielem produktów do przetwórstwa jest rolnictwo. Przypomnę, iż Dania i Wielka Brytania wstępowały razem do EWG w 1973 r. Wiemy doskonale o tym, że w zachodniej Europie powstaje w sposób pokojowy imperium, ogromne imperium gospodarcze i imperium polityczne oraz nowa strefa walutowa o ogromnej sile przyciągania, ale i o bardzo ostrych rygorach ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#PosełZbigniewMierzwa">Rozpoczynając jesienią 1990 r. rokowania w sprawie stowarzyszenia Polska deklarowała przyszłe uczestnictwo jako swój cel strategiczny, jednak w kolejnych etapach negocjacji toczyła boje o uznanie tego celu za wspólne stanowisko stron. Ale w preambule umowy znalazło się tylko stwierdzenie, że Wspólnoty uznają, iż końcowym celem Polski jest uczestnictwo we Wspólnocie i że stowarzyszenie pozwoli go osiągnąć. Jest to więc uznanie dążeń, nie zaś przyrzeczenie członkostwa. Ale czy mogło być inaczej? Na pewno tak, gdyby traktat od początku negocjacji nie był utrzymywany w tajemnicy przez negocjatorów polskich, którzy brali wówczas udział w negocjacjach.</u>
          <u xml:id="u-217.3" who="#PosełZbigniewMierzwa">Jest to dokument wysokiej rangi i o dużym znaczeniu dla całego narodu i nie można w taki sposób konsultować go ze społeczeństwem. Obawiam się, iż dzisiaj - nie boję się tego powiedzieć - 1% ludzi w Polsce tak naprawdę wie, o co chodzi w tym traktacie. I to jest jego klęską. Z drugiej zaś strony Sejm postawiono pod mur i odbezpieczono broń, która po prostu sama może wypalić.</u>
          <u xml:id="u-217.4" who="#PosełZbigniewMierzwa">Przyjęcie traktatu będzie decyzją o nieodwracalnych konsekwencjach, których nie będzie można zmienić w taki sposób, jak się zmienia w Polsce ustawy bądź też inne prawo. Będą to konsekwencje na długi czas, niezależne od rządów, od sejmów, od sytuacji społeczno-politycznej i od innych jeszcze warunków. Jeśli traktat zostanie ratyfikowany, to jego decyzje będą rozstrzygać o losach Polski, o losach gospodarki, o losach całego narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-217.5" who="#PosełZbigniewMierzwa">Muszę z przykrością powiedzieć, iż losy tego traktatu są podobne do losów traktatu polsko-niemieckiego o dobrym sąsiedztwie, rozpatrywanego przez Sejm X kadencji. Wówczas też prosiłem o upublicznienie tamtego traktatu, o podjęcie starań o odszkodowania cywilnoprawne dla obywateli polskich. Wszystko to jednak spełzło na niczym, utkwiło gdzieś w natłoku spraw Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Zamiast odszkodowania dla ludzi prześladowanych przez III Rzeszę, w kwocie 300 mld dolarów, podobno mają nam dać jakąś jałmużnę, ok. 500 mln zachodnich marek. Rzeczpospolita nie wyciąga ręki po jałmużnę, tylko pragnie otrzymać to, co jej się słusznie należy.</u>
          <u xml:id="u-217.6" who="#PosełZbigniewMierzwa">Wracając do stowarzyszenia. Stowarzyszenie rodzi wielkie niebezpieczeństwo dla rolnictwa i dla drobnego przetwórstwa. Rodzi także wielkie oczekiwanie i nadzieje. Przyjrzyjmy się z bliska drobnemu rolnictwu w Polsce, szczególnie w Galicji i w tych rejonach, w których ono występuje. Obecnie prawie wszyscy dwuzawodowcy zostali zwolnieni z pracy w przemyśle i zaczęli wegetować w małych gospodarstwach, 1-, 2-, 2,5-, czy 3-hektarowych, z których żyć próbuje często kilka osób - trudno powiedzieć, że żyje, obecnie wegetuje, a po stowarzyszeniu los ich będzie jeszcze gorszy. Nie wyobrażam sobie, kto odpowie dziś za ubóstwo, bo winnego ciągle brakuje. A składa się to na przemiany ustrojowe. Gdybyśmy dzisiaj dali kredyty, dali linie technologiczne, zapewnili rolnikom fachową obsługę, to i na tym małym, i na tym dużym naprawdę opłacałoby się produkować. Ale tych pieniędzy nie ma i nie można ich dać.</u>
          <u xml:id="u-217.7" who="#PosełZbigniewMierzwa">Obecnie w ogóle nie wiadomo, co się stanie z rodzimą produkcją rolną, co dalej z drobnymi rolnikami, którzy nie mogą powiększyć gospodarstwa, bo ziemi tam nie ma (tak jest też w moim rejonie), co się stanie z produkowanymi przez rolnictwo towarami, których dziś nikt nie chce kupić, takimi jak: owoce, warzywa, jagody, zboże i inne produkty, stanowiącymi dziś podstawę produkcji rolnej tych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-217.8" who="#PosełZbigniewMierzwa">Stowarzyszenie to ogromny wstrząs dla polskiego rolnika i nie tylko, nie tyle jeśli chodzi o ogrom wynikających zadań, ile ogrom niewiedzy. Dlatego pytam pana ministra spraw zagranicznych: czy stać jest nas na to, aby społeczeństwo polskie zostało poddane niepewnemu eksperymentowi? Kto odpowie za skutki wstrząsu? Skazywaniu ludzi na biedę, na nędzę, na poniewierkę — temu wszystkiemu chłopi polscy mówią wyraźnie „nie”.</u>
          <u xml:id="u-217.9" who="#PosełZbigniewMierzwa">Natomiast okłamywanie narodu byłoby wysoce nieuczciwe i niemoralne, a także nie po katolicku i nie po chrześcijańsku. Jaka szkoda, że pył zapomnienia pokrył nie tak dawno składane obietnice wyborcze: pomoc rolnictwu, pomoc przemysłowi, pomoc ludziom biednym. A co dziś mamy? Ano, marsz rolników na Warszawę. Biedę klepią wszyscy. Coraz większe jest niezadowolenie społeczne. Nie widać możliwości powołania rządu opartego na misji premiera Waldemara Pawlaka, prezesa Polskiego Stronnictwa Ludowego, uznanej wcześniej za rozwiązanie stabilizujące. Jeszcze raz nie uzyskała ona poparcia i niszczona jest w imię partykularnych interesów, podczas gdy sytuacja kraju wymaga działań zdecydowanych i konsekwentnej realizacji naszych reform.</u>
          <u xml:id="u-217.10" who="#PosełZbigniewMierzwa">I to jest moment, w którym mamy podejmować decyzję o stowarzyszeniu ze Wspólnotami.</u>
          <u xml:id="u-217.11" who="#PosełZbigniewMierzwa">Przez tyle lat oszukiwano chłopa polskiego, przez wiele lat robiono na niego zamachy i różne nagonki, ale obronił się, obronił suwerenność i niepodległość kraju, obronił tożsamość narodową i wiarę. Ale dziś chłop polski wie, że zbyt wielu politykom decydującym o narodzie polskim nie smakuje już polski chleb, nie smakuje polskie mleko, nie smakuje polskie mięso. Zarazili oni swoje podniebienia zachodnią tandetą, zapomnieli o narodzie, zapomnieli, skąd wyszli. Przecież wyszli z tego narodu, więc bronić go mają, a nie skazywać na zmarnotrawienie, poniżenie i golgotę.</u>
          <u xml:id="u-217.12" who="#PosełZbigniewMierzwa">Chciałbym powiedzieć, że krytykując oceniany traktat nie jestem zwolennikiem izolacji gospodarki Polski od innych krajów. Uważam, że współpraca powinna odbywać się na warunkach, które będą korzystne dla Polski, korzystne dla całego narodu polskiego. Krytykując traktat jestem przeciwny warunkom ekonomicznym, jakie chce on Polsce narzucić. Uważam jednak, że Polska winna wchodzić w określone dziedziny współpracy z innymi państwami, ale na uczciwych, dobrych warunkach ekonomicznych. Nie chciałbym, aby III Rzeczpospolita była rynkiem zbytu dla towarów z EWG. Nie chciałbym także, aby Polska stała się centralnym śmietnikiem Europy. W imię odpowiedzialności za naród zastanówmy się i podejmijmy decyzję.</u>
          <u xml:id="u-217.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos zabierze pan poseł Maciej Manicki, Sojusz Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Maciej Srebro z ZChN.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#PosełMaciejManicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Do tego, że ośmielam się po raz wtóry zabrać głos w tej debacie, skłonił mnie pomysł podany Wysokiej Izbie, dotyczący sposobu procedowania nad ratyfikacją Układu Europejskiego, mianowicie: niech rząd w terminie wymienionym w projekcie uchwały przedstawi stosowne programy, później Sejm szybko ratyfikuje układ. Zastanawiam się, co stoi za takimi pomysłami - brak rozsądku czy obłuda?</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#PosełMaciejManicki">Panie i Panowie Posłowie! Nawet gdyby rząd wywiązał się z obowiązku nałożonego nań uchwałą w terminie i, powiedzmy, już pod koniec listopada przedstawił wymagane programy, to czy można sobie wyobrazić, że ten skłócony, podzielony Sejm — przyjmując przy okazji, że akurat w tym okresie parlament będzie funkcjonował, że nie będziemy np. w okresie kampanii wyborczej — będzie w stanie zaakceptować owe przedstawione przez rząd programy i ratyfikować Układ Europejski? Wątpię w to, nawet jeśli jutro powołamy rząd mający wykonać ową uchwałę, rząd, którego dziś brak. Dlatego twierdzę, że taki pomysł świadczy albo o braku rozsądku, albo o obłudzie, czego niestety wykluczyć nie można, zakładając, że pomysłodawca działa na zasadzie „cel uświęca środki”.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#PosełMaciejManicki">Nie będę powtarzał tego, co z taką precyzją wyłożył pan poseł Jaskiernia. Wynikało z tego wystąpienia jednoznacznie: albo bierzemy układ, jaki jest, albo nie bierzemy. I to musimy rozstrzygnąć, mając świadomość całej odpowiedzialności za to, kiedy podniesiemy ręce, odpowiadając na pytanie pana marszałka, kto jest za, kto przeciw. Odkładanie decyzji nic nie da, odkładanie decyzji jest głosem przeciw.</u>
          <u xml:id="u-219.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos zabierze pan poseł Maciej Srebro, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Antoni Czajka, nie zrzeszony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#PosełMaciejSrebro">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo króciutko. Naprawdę nie chcę niepotrzebnie zabierać czasu i nie chcę również jakby czepiać się posła, który mnie zaatakował. Ale, panie pośle, ja naprawdę sądzę, że ten traktat może spowodować osłabienie, a w konsekwencji wyeliminowanie polskiego rolnictwa z rynku eksportowego EWG. I oczywiście mówię to jako prawnik, a nie jako rolnik. Naprawdę nie jestem zwolennikiem hasła: „rolnicy do roli, robotnicy do łopaty, pasta do zębów”, hasła, które było bardzo popularne w 1968 r., ale to jest po prostu kwestia prawna. I z tego punktu widzenia ten traktat trzeba oceniać.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#PosełMaciejSrebro">Jeszcze raz podkreślam, że nie chcę się czepiać. Być może w jakimś sensie podziwiam działalność pana posła Sytka. Problem leży w czym innym, w tym mianowicie, że ja być może również, tak jak pan poseł Sytek, zajmowałbym się dużym eksportem i importem żywności. Ale pan jest posłem PSL, tego stronnictwa, które jeszcze kilka tygodni czy miesięcy temu miało inny pogląd w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Dzisiaj ma.)</u>
          <u xml:id="u-221.3" who="#PosełMaciejSrebro">Pan wyraził pogląd Polskiego Stronnictwa Ludowego. I ja po prostu chciałbym jak gdyby nawołać do pewnej konsekwencji i wierności zasadom, wierności przekonaniom, wierności ideom, bo to jest istota zaangażowania publicznego.</u>
          <u xml:id="u-221.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę państwa, mam prośbę. Staje się prawie zasadą, że w tej debacie posłowie występują podwójnie. Prosiłbym zatem, żeby wcześniej się decydować, bo Prezydium Sejmu musi jakoś zaplanować dalszy tok obradowania.</u>
          <u xml:id="u-222.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos ma obecnie pan poseł Antoni Czajka, nie zrzeszony. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Michał Tokarzewski, KPN.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#PosełAntoniCzajka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nikogo w życiu nie obrażałem i obrażać nie będę,...</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#PosełAntoniCzajka">... tylko, jeżeli jesteśmy posłami, wybrał nas naród, głosował na nas, to jako wybrani przez niego musimy spełnić swoje zadania. Jakie zadania? Mówimy dzisiaj o Układzie Europejskim. Żeby mnie źle nie zrozumieć, z sąsiadami musimy współpracować, zgodnie żyć, ale uczciwie w karty grać, to znaczy musimy uczciwie wzajemnie się rozliczać.</u>
          <u xml:id="u-223.3" who="#PosełAntoniCzajka">Wziąłem paszport i pojechałem do tej słynnej Holandii.</u>
          <u xml:id="u-223.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ooooo...)</u>
          <u xml:id="u-223.5" who="#PosełAntoniCzajka">Pojechałem do Holandii dlatego, że byłem tam na komisji rolnej i mówiono tam, jak to Holendrzy pięknie produkują, jakie mają wyniki. To jest prawda. Ale popatrzmy, co oni produkują? Produkują truciznę,...</u>
          <u xml:id="u-223.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.7" who="#PosełAntoniCzajka">... tzn. ile dają na hektar? Myśmy przyjechali do ogrodnika nie jako rolnicy, lecz jako praktykanci i mówimy: niech nas pan nauczy, jak to się te sałatki sadzi. I on nam mówi. A mnie interesowało, czym się dokarmia tę roślinę. To on mi powiada, że na hektar wysiewa 650 kg NPK. A ile my wysiewamy — 180 kg i już krzyk. I ja nigdy nie zjem pomidora ani żadnej rośliny z Holandii. To jest odpowiedź o produkcji holenderskiej.</u>
          <u xml:id="u-223.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.9" who="#PosełAntoniCzajka"> Na ten temat mógłbym zrobić wykład, ale nie ma na to czasu.</u>
          <u xml:id="u-223.10" who="#PosełAntoniCzajka">Jeżeli chodzi o drugą sprawę. Na tej samej komisji rolnej zażądałem od pana profesora - nazwiska nie będę wymieniać, bo to jest zbędne - żeby tę całą umowę, którą mamy zatwierdzić w Sejmie, dał mi w języku polskim, żeby zrozumieć, o co tam chodzi. To on oświadczył nam na tej komisji rolnej, że nie jest w stanie tego zrobić, bo to dużo kosztuje. Powiedziałem więc, niech mi pan da w języku angielskim, ja przetłumaczę i jeszcze pan w nagrodę dostanie jeden egzemplarz. Do dnia dzisiejszego nie dał tego egzemplarza w języku angielskim. I nad czym ja mam głosować? Nad czym? Nad niewiadomą? Chyba z tego tytułu nie będę głosował. Jeżeli mamy podpisywać układy, to my, parlamentarzyści, musimy przede wszystkim wiedzieć, pod czym będziemy się podpisywać, czyli nad czym głosować.</u>
          <u xml:id="u-223.11" who="#PosełAntoniCzajka">Dwa słowa, dlaczego Polska jest biedna? Dlatego że my swoim przywódcom zawsze wierzymy, uważamy, że oni są nieomylni. Ale oni jadą wbrew parlamentowi, wbrew narodowi i poza plecami podpisują jakieś tam układy, a później naród cierpi.</u>
          <u xml:id="u-223.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.13" who="#PosełAntoniCzajka">Te układy mieliśmy w 1939 r., to tak nas Anglia broniła, że znalazłem się na Syberii.</u>
          <u xml:id="u-223.14" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.15" who="#PosełAntoniCzajka">Nie chciałbym z powrotem znaleźć się w niewoli u jakiegoś tam pana kapitalisty, może ja nie, ale nie chciałbym, żeby moje dzieci czy wnuki pracowały na jakiegoś tam obszarnika, który będzie wykorzystywał ich siłę fizyczną. I do tego my dzisiaj dążymy. Patrzmy wszędzie. Z tego tytułu ja nie mam do pana Bieleckiego czy do jego poprzedników pretensji osobistej, tylko mam pretensję, że bezmyślnie dopuścili do rozbioru naszego kraju od fundamentu, że to, co myśmy budowali, dzisiaj wszystko zrujnowane. I pytam: czy z tym mamy iść do tego Układu Europejskiego?</u>
          <u xml:id="u-223.16" who="#PosełAntoniCzajka">Niestety, Polacy dlatego są biedni, że swoją wiedzę, siłę, wszystko sprzedają za bezcen, jak nie Zachodowi, to poprzednio Wschodowi. Przecież nasza nauka jest największą potęgą świata.</u>
          <u xml:id="u-223.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.18" who="#PosełAntoniCzajka">Mamy zdrowy naród, mamy dobre uczelnie, a dzisiaj je zamykamy i rozpędzamy profesorów, nauczycieli, chcemy dojść do jakiejś tylko przygotowawczej szkoły. Jak pan minister mówił, że po co te zasadnicze, po co te inne szkoły, to wyszedłem, nie chciałem tego słuchać. Z takimi przywódcami zgadzać się nie możemy. Ci ludzie nie mogą zajmować wysokich, odpowiedzialnych stanowisk państwowych. I musimy na to zwrócić uwagę. Ci ludzie później pójdą, tak jak to zrobił ten od chrupiących bułeczek i inni,...</u>
          <u xml:id="u-223.19" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-223.20" who="#PosełAntoniCzajka">... ale naród został narodem i naród się boryka. I to jest to niebezpieczeństwo. I musimy na to zwracać uwagę. I tutaj jest jeden mankament. Ktoś tu rzuca tzw. kość niezgody w ten parlament nasz, ktoś nas pomawia. My, Polacy musimy jedno zrozumieć, że wrogowi zawsze zależy na rozłożeniu narodu polskiego i musimy raz przeciwstawić się temu. Musimy wrogów wypędzić z Polski. I na to nie ma siły.</u>
          <u xml:id="u-223.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.22" who="#PosełAntoniCzajka">Jeżeli my tego nie zrobimy, to zrobią to inni. Ale jak my będziemy wyglądać jako ci parlamentarzyści właśnie wybrani w wolnych wyborach. Myśmy narodowi przyrzekli, że będziemy wiernie...</u>
          <u xml:id="u-223.23" who="#komentarz">(Głos z sali: Strzec.)</u>
          <u xml:id="u-223.24" who="#PosełAntoniCzajka">... będziemy wiernie mu służyć. A teraz się okazuje, że wychodzi się na ulicę i mówi, że ten parlament jest niezgodny, że ten parlament jest jakiś, nie wiem, z ulicy zebrany. Parlament jest zgodny, tylko ktoś tu robi nienawiść. Mamy taki przykład, że jeżeli Polak obejmie stanowisko premiera, to, niestety, wszystko robimy, żeby go ośmieszyć i to w taki sposób, żeby później nawet i zagranica mówiła, że Polacy nie potrafią się zjednoczyć. Zjednoczmy się najpierw tu, a później, panie ministrze, podpiszemy Układ Europejski. Zjednoczmy się tu, w parlamencie, i tu podpiszmy układ, a później tam podpiszemy. W niewiadome podpisywać nie będziemy.</u>
          <u xml:id="u-223.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.26" who="#PosełAntoniCzajka">Apeluję do wszystkich posłów, żeby się nie dali nabrać. Musi nam pan minister przedłożyć konkretnie, na ile Polak z tego skorzysta, na ile rolnik, robotnik, inteligent, na ile skorzysta młodzież. Ale żeby wyjeżdżać na Zachód i tam być źle traktowanym, jak to mówią o naszych naukowcach czy fachowcach z zakresu medycyny, że myją garnki, to przykro mi mówić z tej trybuny, a to jest prawda. My się nie możemy sprzedawać za dolara. Czyż nasza złotówka jest nieważna?</u>
          <u xml:id="u-223.27" who="#PosełAntoniCzajka">Jeszcze raz apeluję o rozsądek do wszystkich panów posłów i pań posłanek. Jeżeli mamy podjąć tak ważną decyzję i głosować za tak ważnym dokumentem, to musimy wiedzieć, dlaczego i po co - na ile Polska przede wszystkim z tego skorzysta. A ja oświadczam - Polska nic nie skorzysta, tylko musi płacić haracz, a kapitaliści będą się bogacić z pracy naszych uczciwych rąk. My będziemy harować, a oni będą za darmo brać.</u>
          <u xml:id="u-223.28" who="#PosełAntoniCzajka">Chcę jeszcze panu posłowi odpowiedzieć, że chodzi nie tylko o jednostkę, bo ja też prowadzę zakład i też prowadzę maszynę. Sprowadzili wielką maszynę z Niemiec i ona stoi w pokrzywach, a ta moja prosta maszyna pracuje 12 lat bez awarii. Czy to wam nie wystarcza, czy ta maszyna was nie przekonuje?</u>
          <u xml:id="u-223.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.30" who="#PosełAntoniCzajka">Nie można powiedzieć, że nie mamy fachowców. Jeszcze raz apeluję, żeby nie głosować bezmyślnie, ale głosować za właściwym dokumentem.</u>
          <u xml:id="u-223.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę. W jakim charakterze, panie pośle?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#PosełCzesławŚleziak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ponieważ poseł Czajka stwierdził, że nie ma czasu, żeby zrobić wykład, zwracam się z wnioskiem formalnym, aby Izba wyraziła zgodę na 10-minutowy wykład.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Michał Tokarzewski, Konfederacja Polski Niepodległej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Marek Jurek, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#PosełMichałTokarzewski">Panie Marszałku! Panie Ministrze! Panie i Panowie Posłowie! Na zakończenie dzisiejszej dyskusji pozwolę sobie zadać zapytanie panu ministrowi i prosiłbym o odpowiedź w czasie, kiedy pan będzie ustosunkowywał się do obecnej debaty. Chodzi o przewidywane koszty stowarzyszenia z EWG w perspektywie najbliższych 3 lat. Wszystkim nam wiadomo, że stowarzyszenie będzie polegało na unifikacji organizacyjnej - zarówno w odniesieniu do administracji państwowej, jak i innych sfer życia państwa. W związku z tym potrzebne będą określone kwoty i chcę zapytać, jaką część naszego małego do tej pory dochodu narodowego będziemy musieli w ciągu najbliższych 3 lat przeznaczyć na ten cel lub też o ile wzrośnie zadłużenie Polski z powodu inwestowania w tym kierunku?</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#PosełMichałTokarzewski">Powyższy temat pozwalam sobie, panie ministrze, poruszyć z tego powodu, że - wszyscy mamy tego świadomość - nasz system ubezpieczeń społecznych zbankrutuje w ciągu najbliższych 5 lat. Już obecnie na 100 pracujących przypada około 70 osób będących na utrzymaniu systemu ubezpieczeń społecznych, wobec czego taka informacja pozwoliłaby na uzyskanie wiedzy o tym, jakie będą najbliższe losy systemu emerytalnego w Polsce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Marek Jurek, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#PosełMarekJurek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Późna pora ma zawsze to do siebie, że stajemy się coraz bardziej rozluźnieni, a nasze debaty coraz bardziej dygresyjne. Nie wiem, może dlatego, że telewizja nas nie pokazuje i mówimy wyłącznie do siebie, a nie do wyborców. Myślę, że nie jest w tej chwili najważniejsze dyskutowanie o systemie nawożenia w Holandii czy o czasach sprzed drugiej wojny światowej - ważne jest, żebyśmy się zastanowili nad praktycznymi, politycznymi i narodowymi konsekwencjami przyjęcia tego traktatu przez Polskę.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#PosełMarekJurek">Proszę Państwa! Jeżeli ten traktat nazwano historycznym, to dlatego że mówi się, iż jest on tylko etapem na drodze do uzyskania przez Polskę pełnego członkostwa w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej. Tylko, kiedy będziemy - prawdopodobnie jutro - decydować o tym, czy ten traktat przyjmiemy czy nie, byłoby warto, żebyśmy zdali sobie sprawę z tego, że podejmujemy decyzje w zupełnie innej kwestii. Otóż, jeżeli wizja tych, którzy ten traktat wynegocjowali i nam przedłożyli, spełni się, to wtedy, kiedy będziemy mieli szansę wyciągnięcia wszystkich konsekwencji z tego faktu, Europejska Wspólnota Gospodarcza - taka jaka istniała na podstawie traktatu rzymskiego - po prostu już istnieć nie będzie. Nie będzie, gdyż będzie istniała tylko Unia Europejska, utworzona na podstawie traktatu z Maastricht.</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#PosełMarekJurek">Jaka będzie wolność narodów, nie ta wolność zewnętrzna - tak jak Orwell opisuje wolność proletów, że mogą robić co chcą - ale prawdziwa wolność narodów tej unii, widzimy to już dziś. Widzimy, w jaki sposób ci, którzy tworzą unię, traktują literę prawa, które stworzyli. Przecież traktat, na podstawie którego za kilkanaście lat zamierzamy wejść do Unii Europejskiej, zakłada, że stanie się on prawem wtedy, kiedy ratyfikują go wszyscy sygnatariusze. Jeden z nich odmówił ratyfikacji, a mimo to szuka się nowych sposobów - być może obejdziemy się bez nich, być może każemy im głosować jeszcze raz itd. Powstaje nowe federalne superpaństwo, w którym własne sprawy narodów nie będą leżały w ich gestii, które będzie rządzone w sposób centralistyczny, czasami z zupełnym pominięciem interesów niektórych narodów, szczególnie narodów słabych.</u>
          <u xml:id="u-229.3" who="#PosełMarekJurek">Proszę Państwa! Rząd w konkluzji uzasadnienia do traktatu o stowarzyszeniu Polski z EWG napisał, iż ratyfikacja tego traktatu i realizacja jego założeń przyniesie Polsce „znaczne korzyści ekonomiczne i społeczne”. Zwracaliśmy już uwagę na to sformułowanie w czasie poprzedniej debaty. Korzyści ekonomiczne — być może tak, jeżeli patrzeć z perspektywy czysto konsumpcyjnej, mierzyć je wzrostem spożycia być może znacznej części społeczeństwa, ale korzyści społeczne? To już będzie inne społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-229.4" who="#PosełMarekJurek">To że stajemy w obliczu katastrofy rolnictwa i katastrofy polskiego rynku pracy, radykalnego wzrostu bezrobocia, przyznają nie tylko nasi negocjatorzy i eksperci, nie tylko ludzie formułujący opinie z uwzględnieniem naszego interesu narodowego, ale nawet ci, którzy się boją - po tamtej stronie - iż zrujnują potencjalnie ważny dla nich rynek. To są również opinie ekspertów zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-229.5" who="#PosełMarekJurek">Proszę Państwa! Często jednak w tym momencie dyskusji stawia się pytanie o to, jakie będą korzyści z niewchodzenia do EWG. To nie jest pytanie logiczne. Przede wszystkim chciałbym powiedzieć, że tą dyskusją rządzi dziwny paradoks, dlatego że my jako oponenci traktatu stowarzyszeniowego cały czas staramy się powoływać na konkretne sprawy, konkretny zapisy, konkretne zagrożenia, a mimo to imputuje się nam, iż kierujemy się normą ideologiczną. Z drugiej strony, kiedy czytam w „Gazecie Wyborczej”, bodaj sprzed dwóch dni, wypowiedź głównego autora tego traktatu pana premiera Bieleckiego, który — jeżeli dobrze zrozumiałem jego słowa — jako główny powód przyjęcia traktatu w tej formie przedstawia taki oto argument, że tworzy się społeczeństwo globalne, cały świat się jednoczy i w związku z tym musimy przyjąć to, co pan Bielecki nam przyniósł, wynegocjował i przedłożył — to muszę powiedzieć, że właśnie takie utożsamienie idei z jej bardzo szczególną, pospieszną, uzyskaną za wszelką cenę realizacją jest prawdziwym przejawem myślenia ideologicznego. Cały świat się jednoczy, więc musimy zaakceptować zjednoczenie na każdych, nawet najmniej korzystnych, warunkach. To, że te warunki są niekorzystne, przekonująco, wydaje mi się, wykazaliśmy i w pierwszym czytaniu, i podczas tej lektury traktatu.</u>
          <u xml:id="u-229.6" who="#PosełMarekJurek">Proszę Państwa! Jeżeli nie przyjmiemy traktatu stowarzyszeniowego w tej formie, po prostu w zasadzie pozostaniemy w tej sytuacji, w jakiej jesteśmy - nie w izolacji wobec Europy Zachodniej, ale w sytuacji, kiedy to nasze stosunki ekonomiczne, handlowe opierają się na wynegocjowanym w okresie rządów pana Tadeusza Mazowieckiego układzie handlowym o stosunkach Polski z EWG.</u>
          <u xml:id="u-229.7" who="#PosełMarekJurek">Ale jeżeli nawet stawia się nam to dziwaczne pytanie, jakie korzyści płyną z nieprzyjęcia traktatu w tej formie, to chcę odpowiedzieć choćby tak — czy panowanie nad własnymi granicami, zachowanie ekonomicznej kontroli granic, czy suwerenność naszego rynku, czy wreszcie suwerenność prawodawcza (prawodawcza dlatego, że my tutaj nawet nie zastanawialiśmy się nad tym, na co szczególnie prawnicy zachodni zwracają uwagę, bo oni znają doskonale ten system nadprawa, który tam jest stworzony, który musi być dostosowany do pewnych warunków lokalnych) — czy to nie są korzyści? Właśnie zachowanie suwerenności w wymiarze ekonomicznej ochrony granic, panowania nad rynkiem, prawodawstwa? To są całkiem realne korzyści, natomiast czym zostaną skompensowane Polsce te straty, które są nieuchronne i pewne, ten właśnie efekt irlandzki — zachowania w zasadzie tej samej stopy życiowej w relacji do Zachodu z wielokrotnie zwiększonym i trwale już obecnym bezrobociem, te wszystkie zagrożenia, o których była mowa, dla rolnictwa? Czym to skompensujemy? To powinno być na tym posiedzeniu wykazane, udowodnione.</u>
          <u xml:id="u-229.8" who="#PosełMarekJurek">Chcę powiedzieć jeszcze na koniec o tym, że ta Europa, do której idziemy, nie jest Europą Polsce życzliwą, dlatego że w sprawie tak marginalnej, jak stosunki handlowe z Polską — 1% ich obrotów handlowych — tak rygorystycznie, tak skrajnie dba o swoje interesy i w niewielkim stopniu uwzględnia nasze potrzeby — nie chodzi o to, żeby dać nam rybę, ale żeby dać sieć, dać nam również tam możliwość uczciwego zarabiania. Ta Europa, o tym była mowa i dla nas jest to również istotne, choć nam się zarzuca — nie wiem, nie ma pana posła Kwaśniewskiego — że my lubimy mówić w imieniu całego narodu, a to nieprawda...</u>
          <u xml:id="u-229.9" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Kwaśniewski: Jestem.)</u>
          <u xml:id="u-229.10" who="#PosełMarekJurek">Dziękuję, to doskonale, panie pośle! My nie lubimy mówić w imieniu całego narodu, my możemy mówić o tym, jak rozumiemy jego potrzeby i mówimy dlatego, że otrzymaliśmy mandat demokratyczny.</u>
          <u xml:id="u-229.11" who="#PosełMarekJurek">Ale chcę zwrócić uwagę, że to wy, państwo - i nie odnoszę tego tylko do waszego klubu, ale do wszystkich, którzy tak skrajnie opowiadali się za tym traktatem - lubicie mówić: cały naród, mówicie, że dla całego narodu liczą się jedynie wartości materialne, dla Europy liczą się jedynie wartości materialne, nie nasze wartości duchowe itd. Nam nie jest to obojętne, my wiemy, że Europa, z którą się mamy unifikować, jest Europą, która postrzega w kategoriach zagrożenia i rywalizacji swój stosunek do naszych pracowników, do naszego rolnictwa i również do naszych wartości duchowych.</u>
          <u xml:id="u-229.12" who="#PosełMarekJurek">Jeden z posłów Unii Demokratycznej powiedział, że ten traktat nie tworzy zagrożenia dla tożsamości narodowej. Owszem, ten traktat chce stworzyć nową tożsamość Europy, tej Europy, która się zrodziła z rewolucji francuskiej, Europy, która jest za negowaniem tradycji wszystkich narodów europejskich. Proszę państwa, pan poseł Sytek mówił, że nasz klub uzurpuje sobie jakiś tytuł do tego, żebyśmy byli traktowani jak lepsi katolicy czy lepsi chrześcijanie. Panie pośle, wyjaśnijmy sobie to raz na zawsze - działamy w przekonaniu, że my, niedoskonali, zwykli ludzie, otrzymaliśmy szansę wiary, kultury chrześcijańskiej, szansę tradycji polskiej dzięki temu, że otrzymaliśmy ją od swojego narodu, który zachował te wartości mimo komunizmu, otrzymaliśmy je dzięki naszym rodzinom, chrześcijańskim rodzinom. I dlatego że dostaliśmy to za darmo, uważamy, że naszym obowiązkiem jest oddać za darmo, że naszym obowiązkiem jest strzec wiary, chrześcijańskiej tożsamości Polski i praw normalnej rodziny - normalnej, opartej na normalnych relacjach między rodzicami i dziećmi, na normalnym małżeństwie. Dlatego, panie pośle - myślę - my, jako gorsi chrześcijanie, traktujemy to jako dług. Natomiast pan czy pański klub będziecie mieli jeszcze dość okazji, żeby wykazać, że lepiej od nas bronicie tych spraw. Tego wam życzymy. Chcemy wreszcie zostać z tyłu w tym wyścigu w obronie chrześcijańskiej Polski.</u>
          <u xml:id="u-229.13" who="#PosełMarekJurek">Chcę powiedzieć jedno. Była mowa o tożsamości. Proszę państwa - tu zwrócę się w drugą stronę - kiedy państwo będziecie głosować nad tym traktatem, naprawdę zwróćcie uwagę i na to, że musimy uznać prymat prawodawstwa europejskiego nad prawodawstwem narodowym, tak jak uznają to inne kraje Europy Zachodniej. W tej Europie, która rodzi się w Maastricht, kraje chrześcijańskie takie jak Irlandia, kraje, które przestrzegają dekalogu, są co najwyżej tolerowane; tolerowane - bo się pisze dla nich specjalne klauzule tolerancyjne. Wartości takie jak te, które my żywimy i do których się tak wiele partii w Polsce przyznaje, proszę kolegów, ta Europa co najwyżej jest gotowa zamknąć w systemie apartheidu.</u>
          <u xml:id="u-229.14" who="#PosełMarekJurek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W ciągu całej tej debaty zostało przedstawionych dość argumentów. Chcę powiedzieć, że ci koledzy, którzy będą głosować tak jak ja w moim klubie czy w klubach pokrewnych, i ci państwo, którzy zdecydują się głosować podobnie - przeciwko przyjęciu tego traktatu w tej formie, w jakiej został przedłożony - mogą, w moim przekonaniu, oddać przysługę Polsce w trzech wymiarach. (Nawiasem mówiąc, bardzo się cieszę, że kolega z mojej komisji poseł Mojzesowicz powiedział mi, że nie wszystkie kluby zdecydowały się ostatecznie, jak będą głosować. Cieszę się, że nasza decyzja jest jeszcze decyzją otwartą.) Uważam, że będziemy bronić suwerenności Polski w tych wymiarach, o których mówiliśmy, w wymiarze prawodawczym i w wymiarze ekonomicznym będziemy bronić tożsamości polskiej i będziemy, proszę państwa, wreszcie bronić naszych swobód parlamentarnych. Bowiem każdy głos, Wysoka Izbo, który padnie przeciwko temu traktatowi, albo każda wątpliwość, która ujawni się w postaci wstrzymania się od głosu, będzie sygnałem dla tych, którzy przedłożyli ten traktat, którzy wtedy rządzili Polską, kiedy go wynegocjowano, i dla tych, którzy będą rządzić w przyszłości, że ostateczna decyzja w sprawach, które będą decydować o przyszłości Polski, należy do parlamentu. To jest również obrona naszych demokratycznych swobód.</u>
          <u xml:id="u-229.15" who="#PosełMarekJurek">Proszę państwa, jest jeszcze jedna istotna rzecz. W tej chwili dostajemy ten traktat i mówi nam się, że musimy go przyjąć, bo fakty są takie jakie są, to są fakty dokonane. Jeżeli za 10 lat - mając w świadomości bilans, który wtedy poznamy, tego wszystkiego, co przez te 10 lat nastąpi - staniemy przed nową decyzją, to wtedy już nie będziemy decydować o tym, o czym możemy zadecydować teraz. Wtedy znowu się nam powie: skoro już przez te 10 lat tyle strat ponieśliśmy, musimy się zdecydować na coś więcej. Ale jest, Wysoka Izbo, szansa, żeby zatrzymać tę drogę i pójść ku integracji europejskiej, ale w inny sposób, respektując nasz interes narodowy. Po prostu głosować przeciw.</u>
          <u xml:id="u-229.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Wysoka Izbo! Ciągle napływają zgłoszenia. Jeżeli dalej tak będzie, to za chwilę zarządzę przerwę do jutra, bo przecież jest pewien harmonogram, który przekroczyliśmy.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Sielańczyka, Unia Polityki Realnej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Aleksander Kwaśniewski, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kilka godzin temu miałem zaszczyt i przyjemność prezentować stanowisko klubu Unii Polityki Realnej dotyczące układu stowarzyszeniowego Polski ze strukturami EWG. Chciałem w tej chwili wypowiedzieć się w swoim własnym imieniu i poruszyć pewien temat, który dla mnie jest niezmiernie istotny... Rozumiem, że przeszkadzam wielu posłom na tej sali, ale postaram się w takim razie mówić głośniej. Mianowicie w tej Izbie do chwili obecnej pobrzmiewa jedno bardzo istotne słowo, które przez 45 lat niszczyło wszystko to, co polskie. Było to słowo „internacjonalizm”. Pod tym słowem rozumiano zniszczenie wszystkiego tego, co narodowe, co odrębne, co polskie, wszystkiego, co niosło z sobą pewną wartość historyczną, pewną wartość etyczną i moralną.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Czasy polityczne się zmieniły. Dzisiaj słowo „internacjonalizm” na tej sali nie pada. Znaleziono inne słowo-klucz, taki sam wytrych jak to słowo. Nazywa się to dzisiaj „europejskość” albo „marsz do Europy”. Co to za sobą niesie? Dokładnie to samo. Niszczenie wszystkiego co odrębne, co polskie, co wyrosło z tej tradycji, co niesie soki tego kraju.</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-231.3" who="#PosełAndrzejSielańczyk">Nie oznacza to, że ja osobiście chciałbym się utożsamiać z tym pojęciem. Dla mnie europejskość jest niezwykle ważnym pojęciem. Jesteśmy w Europie, byliśmy w niej i, nie ma siły, będziemy. Ale pytanie: co to ma oznaczać? Dla mnie ta definicja europejskości oznacza znakomitą, cudowną, twórczą rolę wszelakich kultur europejskich, od Portugalii po Ural, gdzie ścierają się rozmaite kultury, sposoby myślenia, tradycje i inne sposoby tworzenia organizacji wewnętrznych. Tylko konkurencja pomiędzy tymi wszelkimi organizacjami może nieść nowe, cudowne właściwości dla Europy. Tylko to powoduje, że najlepszy system, najlepsze rozwiązania mogą w Europie zaistnieć. Za tym pojęciem europejskości jestem całym sercem. Jestem zaś przeciw urawniłowce, glajchszaltowaniu całej kultury europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-231.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Bardzo proszę, pan poseł Aleksander Kwaśniewski, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Panie Marszałku! Szanowne Panie i Panowie! Chciałbym — nie wchodząc w wiele wątków, które wymagałyby polemiki — w jednej sprawie wyjaśnić jasno stanowisko, co zresztą wywołał pan poseł Jurek. Otóż jeżeli protestuję na tej sali przeciwko temu, że ktokolwiek chce mówić w imieniu całego narodu, to w przekonaniu, że każdy z nas ma uczciwe prawo mówić w imieniu swoich wyborców — a więc SLD w imieniu tych blisko 12% swoich wyborców, a ZChN w stosunku do swoich kilku, 8–9% wyborców. I wtedy jesteśmy uczciwi w tej debacie, którą prowadzimy. Oczywiście nie to jest najistotniejsze, bo przecież istotą parlamentu i tej naszej debaty jest to właśnie, aby z różnych stron płynęły różne argumenty i żeby z nich wybierać racje i budować najlepsze programy.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Teraz chciałbym powiedzieć o kwestiach, które dotyczą już bezpośrednio tej debaty. Myślę, że to, co nas może różni i jest kwestią zasadniczą, to pytanie o przyszłość, w sytuacji, w której jesteśmy w Polsce i w Europie.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Mamy do czynienia z końcem systemu podziału Europy, opartego na dwóch supermocarstwach, tworzącego dla jednych równowagę strategiczną, dla innych równowagę strachu, ale niewątpliwie sytuacja ukształtowana po II wojnie światowej była sztuczna. Mamy przed sobą, nie tylko my, w Polsce, ale także większość czy wszyscy ludzie w Europie, pytanie o to, co ma stanowić o przyszłości, jeżeli chodzi o nasze współdziałanie i współistnienie europejskie. Czy ma być to współpraca? Czy ma być to strach? Czy ma być to szukanie wspólnych możliwości działania na rzecz rozwiązywania problemów, także między bogatymi i biednymi, między tymi, którzy mają już zaawansowane technologie, a tymi, którzy mają technologie zacofane? Czy ma być to wyniszczająca konkurencja?</u>
          <u xml:id="u-233.3" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Sądzę, że jest to zasadnicze, strategiczne pytanie, przed którym stoją kręgi intelektualne, kręgi polityczne, a przede wszystkim całe społeczeństwa Europy, i zachodniej, i wschodniej, i wszyscy w tej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-233.4" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Oczywiście - podzielam niepokoje, wyrażane przez przeciwników układu europejskiego - jest wielkie zagrożenie, które odczuwamy, odczytując te sygnały, które płyną w związku z bieżącą praktyką ekonomiczną - że oto Europie grozi powstanie kolejnego muru - kto wie, czy nie trudniejszego do pokonania aniżeli mur berliński - muru ekonomicznego - między pierwszą europejską ligą, ligą zachodnią, i drugą czy trzecią, tą, którą mogą stanowić kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Każdy rozsądny człowiek musi jednak w tej sytuacji, nie wchodząc jeszcze w istotę decyzji: tak, czy nie, w sprawie Układu Europejskiego, odpowiedzieć następująco: dla dobra Europy, dla dobra Polski trzeba szukać tego, co może łączyć; trzeba szukać możliwości umiejętnego rozwiązywania problemów, natomiast nie wykopywać kolejnych rowów, nie budować przeszkód, które mogą takie porozumienie utrudnić.</u>
          <u xml:id="u-233.5" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Dlatego sądzę, że rozsądne było - a czyniły to ugrupowania, z którymi nie jesteśmy związani, a więc mówiąc to, nie mam w tym własnego interesu, bronię sił politycznych, które wielokrotnie krytykowałem - było wielce roztropne takie właśnie zastanowienie się nad przyszłością Europy ukierunkowane na współpracę i szukanie możliwości współdziałania.</u>
          <u xml:id="u-233.6" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Dla mnie traktat europejski jest jedną z takich właśnie konkretnych form. Na to mamy oczywiście przykłady, ponieważ Europa zdecydowała się. Zdecydowała się w latach pięćdziesiątych stworzyć Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, która później przekształciła się w system zintegrowanej współpracy ekonomicznej i politycznej, a dzisiaj Europa doszła do kolejnego, wzbudzającego kontrowersje, etapu, czyli do umowy europejskiej z Maastricht, która jeszcze nieraz będzie wywoływać różnego rodzaju konflikty, różne będą na jej temat zdania, ale przecież nie stanowi ona znaku słabości jednoczącej się Europy i nie jest nim, tylko jest kolejną szansą. Jest to możliwość stworzenia sytuacji, w której wszyscy będą mogli być suwerenni, będą mogli realizować własne wartości, a jednocześnie będą mogli skutecznie współpracować, będą mogli włączać się do nowego układu politycznego, społecznego, ekonomicznego, jaki tworzy się w świecie - między Ameryką, między Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej i całą Ameryką Północną i rozwijającymi się ekonomicznie państwami Azji. A więc to nie jest wybór, który wynika z jakiegoś widzimisię kilku europejskich polityków. To wynika z przekonania społeczeństw europejskich, że to jest właśnie szansa, aby Europa stała się jednym z elementów, centralnych elementów, nowego układu stabilizującego świat, a więc układu między Ameryką a Azją, który odpowiadałby europejskiej tożsamości i tym wartościom, które Europejczycy mogą wnieść. W tym nie ma żadnej europejskości rozumianej jako zasłona dla zwalczania wartości narodowych i naszego własnego dorobku.</u>
          <u xml:id="u-233.7" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Jeżeli panowie powołujecie się tak łatwo na przykład Irlandii, która oczywiście ma swoje problemy w tej rodzinie europejskiej, problemy, do których odnoszę się z szacunkiem, choć w wielu sprawach mam może inne niż Irlandczycy zdanie, to chcę powiedzieć, że w jednej sprawie zgadzam się z opinią społeczną Irlandii. Oni w głosowaniu zdecydowaną większością opowiedzieli się za ratyfikacją układu w Maastricht, panie pośle. A więc to nie jest tak, że w tejże Irlandii, którą pan stawia nam za przykład, jeżeli chodzi o obronę własnych wartości, jest odpowiedź: nie, na układ w Maastricht. Tam głosowano: tak. I to w sprawie dużo bardziej zaawansowanej aniżeli stowarzyszenie z Europejską Wspólnotą Gospodarczą. Warto o tym pamiętać.</u>
          <u xml:id="u-233.8" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Jeżeli w Danii zdecydowano w ten, a nie inny sposób, odnieśmy się do tego z szacunkiem. Jeżeli jednak Duńczycy zdecydują się reasumować tę decyzję, to przecież dla naszego parlamentu reasumpcja głosowania nie jest czymś, co byśmy musieli odrzucić, jako zasadę.</u>
          <u xml:id="u-233.9" who="#komentarz">(Oklaski, poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-233.10" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Zawsze jednak jest ona przez was proponowana, więc ja proponuję, żebyśmy w tej sprawie wykazali się pewną konsekwencją.</u>
          <u xml:id="u-233.11" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-233.12" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Sądzę więc, że w Europie mamy do czynienia z sytuacją związaną z wejściem na nowy etap, który jest wynikiem nie narzuconej przez jakiekolwiek totalitarne reżimy woli; mamy do czynienia ze społecznym przekonaniem, że współpracując można zyskać więcej, aniżeli strasząc się nawzajem, aniżeli ulegając demonom przeszłości i tym wszystkim traktowanym bardzo wyrywkowo, w sposób bardzo oderwany od rzeczywistości wartościom.</u>
          <u xml:id="u-233.13" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Na koniec chcę powiedzieć, że w jednej sprawie zgadzam się z panami, co w ogóle brzmi tak, że za chwilę koledzy zaczną protestować. Otóż uważam...</u>
          <u xml:id="u-233.14" who="#komentarz">(Poseł Stefan Niesiołowski: Zapiszę się do głosu.)</u>
          <u xml:id="u-233.15" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Zapisał się pan? Nie, nie, obawiałem się, że pan poseł Niesiołowski może zapisać się do głosu i przedstawi to dość delikatnie.</u>
          <u xml:id="u-233.16" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Otóż chcę powiedzieć tak: uważam, że ten układ stowarzyszeniowy jest w gruncie rzeczy - gdyby spojrzeć na to zimno, bardzo pragmatycznie i spokojnie, odrzucając te wszystkie wielkie słowa, jakie tutaj padały - wielką szansą, jeżeli chodzi o te wartości, o których panowie mówicie. Dlatego że w gruncie rzeczy my w tej zjednoczonej, zintegrowanej Europie będziemy się liczyć o tyle, o ile będziemy cokolwiek warci; o tyle, o ile będziemy Polską, Polakami, o ile będziemy mieli narodową gospodarkę i o ile będziemy mieli Europie cokolwiek do zaoferowania.</u>
          <u xml:id="u-233.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-233.18" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Jestem absolutnie przekonany, że właśnie ten układ stowarzyszeniowy może bardziej niż te kolejne zmiany rządów, te jałowe dyskusje, które toczymy, doprowadzić do powstania polityki przemysłowej, polityki rolnej, dobrego prawa, do załatwienia wielu spraw, które w związku z tą konkurencją będzie łatwiej rozwiązać, aniżeli na tym jałowym biegu, na którym jesteśmy. Dlatego to nie jest żaden paradoks, bo nie chciałbym w tym wypadku zbliżać się do kolegów z Unii Polityki Realnej, mistrzów od paradoksów.</u>
          <u xml:id="u-233.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-233.20" who="#PosełAleksanderKwaśniewski"> Chcę więc powiedzieć jasno, że według mnie to jest właśnie ta szansa, żeby uregulować kwestie, które muszą stanowić o sile Polski, ponieważ naprawdę nikt do tej zjednoczonej, zintegrowanej Europy nie będzie nas przyjmował w zamian za to, że w Polsce obalono komunizm, w zamian za te wieloletnie zasługi, historyczne rozbiory ani inne rzeczy. Będziemy o tyle się liczyć, o ile będziemy mieli dobrą gospodarkę, dobrą infrastrukturę, o ile będziemy interesującym partnerem dla Europy.</u>
          <u xml:id="u-233.21" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Jestem przekonany, że właśnie ten układ stowarzyszeniowy może pomóc to zbudować. Jestem przekonany, że on wymusi zbudowanie takiej właśnie infrastruktury prawnej, ekonomicznej i politycznej. Jestem przekonany, że to jest to wyzwanie, które trzeba podjąć. I dlatego, jeżeli dzisiaj ktoś mnie pyta o to, czy głosować za, czy głosować przeciw, odpowiadam zdecydowanie: za, ponieważ każdy inny sposób głosowania to ucieczka z pola walki o miejsce Polski w Europie, jest oddaniem tego miejsca w imię bardzo niejasnych koncepcji i bardzo dziwnego, niczym nie uzasadnionego, dobrego samopoczucia. Dlatego jestem przekonany, że możemy się tu zgodzić i wiele będzie zależało od tego, czy potrafimy tę szansę wykorzystać. Moim zdaniem ten układ, mimo wszystkich zastrzeżeń, które dzisiaj w imieniu klubów zgłaszali i inni posłowie, taką właśnie szansę stwarza.</u>
          <u xml:id="u-233.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-233.23" who="#komentarz">(Głosy z sali: Trzeci raz, trzeci raz Unia.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę, pan poseł Franciszek Stefaniuk.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przepraszam, że zabieram czas o tak późnej porze, ale „zginęła” instytucja ad vocem i w regularny sposób zgłosiłem się do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Nie chciałbym, panie pośle Jurek, polemizować, ale po pańskim wystąpieniu nasuwa mi się pewna refleksja. Tak nam sugerujecie, jakby to Polskie Stronnictwo Ludowe pchnęło Polskę w ramiona Europy. Jakoś mi to nie bardzo pasuje. Po tym, czego pan nam życzył - żebyśmy lepiej bronili spraw narodu itd. - chcę panu powiedzieć, że ja do tego Sejmu nie przyszedłem z uczelni, tylko z rolnictwa. I zanim miałem traktor, panie pośle Jurek, to najpierw miałem konie i wiem dobrze, że jak jeden koń ciągnie lepiej, a drugi gorzej, to zawsze uprząż połamią. Lepiej żebyśmy ciągnęli sprawy narodu razem. Chcę też powiedzieć, panie pośle, że mimo iż siedzę tak daleko, po lewej stronie, to ja również wyniosłem wartości chrześcijańskie ze swojej rodziny. Mówię o tym dlatego, że z pewnych rozmów nasuwa mi się refleksja, którą tak spuentuję: Z waszej mowy wynika wątek bardzo czytelny dla osób wielu, że wy od Stwórcy bierzecie początek, a my od małpy, bo z PSL-u.</u>
          <u xml:id="u-235.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Wysoki Sejmie! W czasie tej debaty kilkakrotnie podnoszono, iż jednym z istotnych braków jest to, że nie zdążyliśmy przetłumaczyć dokumentów z języka angielskiego na polski, ponieważ nie ma środków. Pan poseł Kwaśniewski twierdzi, że prawa możemy nauczyć się od Europy. Pod jednym z dwóch warunków: albo znajdziemy środki na przetłumaczenie tych tekstów, albo nauczymy się angielskiego. Innego wyjścia nie ma.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Bardzo proszę o zabranie głosu pana ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pora jest późna, postaram się więc przemówić jak najkrócej. Rząd składa podziękowanie tym wszystkim klubom poselskim oraz mówcom, którzy poparli ratyfikację układu o stowarzyszeniu. Osobne podziękowanie należy się panu posłowi sprawozdawcy Przybyłowiczowi.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Tutaj od razu wyjaśnię panu posłowi Grabowskiemu, który podkreślił w sensie krytycznym pod adresem rządu i jego polityki, jakoby jego celem nadrzędnym było łączenie się ze Wspólnotami Europejskimi, a tymczasem - powiada pan poseł Grabowski - celem nadrzędnym są interesy polskie. Otóż pan poseł przypisał rządowi i ministerstwu stanowisko, którego nie ma. Dla nas celem nadrzędnym nie jest Wspólnota Europejska, nie są także te czy inne interesy, bo one się zmieniają, dla nas celem nadrzędnym jest racja stanu państwa polskiego. A celem strategicznym polityki, jednym z kilku, jest właśnie wchodzenie do organizacji europejskich, euroatlantyckich, w tym w pierwszym rzędzie - tego nie neguję - do Wspólnot Europejskich.</u>
          <u xml:id="u-237.2" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W wypowiedziach sformułowanych dzisiaj na tej sali jest bardzo wiele materiału bogatego w treść. Rząd w pełni ten cenny materiał uwzględni, gdy nastąpi ratyfikacja, wprowadzając układ w życie.</u>
          <u xml:id="u-237.3" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Niemniej chciałbym się podzielić z Wysoką Izbą pewną refleksją. Mianowicie w bardzo wielu wypowiedziach były duże nieścisłości co się tyczy spraw europejskich, co się tyczy integracji. To jest niepokojące. Odnoszę wrażenie, że pewne decyzje mogą być podejmowane na podstawie fałszywych przesłanek. Dużo było takich nieścisłości w tym, o czym mówił pan poseł Czarnecki, w tym, o czym mówiła pani posłanka Kraus; zacytuję, pani posłanka pozwoli, jej twierdzenie, iż Polska podlega decyzjom wspólnotowym na zasadzie tego układu. Nic podobnego. Nie ma żadnej mocy obowiązującej prawo wspólnotowe na podstawie układu, nad którym dzisiaj dyskutujemy, w stosunku do Polski. To nastąpi za wiele lat, gdy staniemy się członkiem, jeżeli tak parlament zdecyduje. Ale to jest daleka przyszłość. Dzisiaj wszystkie decyzje dotyczące naszych związków ze Wspólnotą Europejską będą zapadały w Radzie Stowarzyszenia, w komitecie, w innych organach, które powstaną, wyłącznie jednomyślnie. Tam nic nie zostanie uchwalone wbrew Polsce. Dlaczego więc przytacza się tutaj na sali tego rodzaju fałszywą informację, która naturalnie prowadzi do konkretnych wniosków? Co warte są wnioski oparte na fałszywych przesłankach?</u>
          <u xml:id="u-237.4" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Usłyszałem tutaj zdanie, że układowi zawdzięcza Polska katastrofalny stan swojego górnictwa. W jaki sposób? Układ jeszcze nie jest stosowany, a górnictwo od dawna jest w stanie, niestety, katastrofalnym, z przyczyn, które nie mają nic wspólnego z Brukselą.</u>
          <u xml:id="u-237.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-237.6" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Pan poseł Łopuszański powiedział, że przepisy tego układu są skrajnie dla nas niekorzystne. Cóż to jest za skrajny język? Trzeba powiedzieć, na czym polega ta skrajność. Moim zdaniem to są puste słowa. Pani Boba mówiła, że Dania broni się przed stowarzyszeniem. Proszę mi wybaczyć, Dania jest członkiem Wspólnot. Pan Mierzwa powiedział, że Dania występuje ze Wspólnoty. Nic podobnego, chce jak najbardziej w niej zostać, odrzucając traktat z Maastricht. Jak to będzie funkcjonować, to nie jest nasz kłopot, ale proszę nie mówić rzeczy nieprawdziwych. Wydaje mi się, że miał rację pan poseł Roman Andrzejewski, że aby dyskutować o sprawach, o których dziś dyskutujemy, trzeba najpierw posiadać dużą wiedzę. Dałem tylko niektóre przykłady jej braku.</u>
          <u xml:id="u-237.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-237.8" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Ponieważ wszyscy dobrze wiemy, że czasu jest mało, wybaczą mi panie posłanki i liczni panowie posłowie, że nie ustosunkuję się, jak to jest w moim zwyczaju, do wszystkich wypowiedzi, tylko podejmę pewne wątki krytyczne wobec ratyfikacji, bowiem one są przeciwne stanowisku rządu, oraz wypowiem się co do niektórych wątpliwości, które podniesiono w trakcie debaty.</u>
          <u xml:id="u-237.9" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Najpierw kwestia informacji. Pan poseł Turczyński zarzucił, że Sejm został przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych zaskoczony Układem Europejskim, że traktat i negocjacje były tajne. Do pewnego stopnia w tym samym duchu mówił pan poseł Mogiła-Lisowski. Także tego rodzaju tony słyszało się w przemówieniu pana posła Łochowskiego. Także pani Czyż mówiła o szczególnym trybie.</u>
          <u xml:id="u-237.10" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Nie widzę tutaj szczególnego trybu. Układ był podpisany 16 grudnia i od tego momentu była otwarta dyskusja publiczna. Pierwsza debata w parlamencie odbyła się przed z górą 6 tygodniami, tj. 21 maja. Sądzę, że okres 6-tygodniowy to jednak w życiu funkcjonującego parlamentu długi okres i było wiele okazji do wypowiadania się.</u>
          <u xml:id="u-237.11" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Powiem więcej, we wszystkich rządowych wypowiedziach o polityce zagranicznej od roku 1990 była mowa o naszym dążeniu do związku ze Wspólnotami Europejskimi. To było tutaj na tej sali dyskutowane, mówiliśmy o naszym dążeniu do integracji jako jednym z priorytetów naszej polityki zagranicznej. Nawiasem dodam, że podobnie informowaliśmy o innych doniosłych traktatach. Tutaj cytowano traktat niemiecki jako jakiś traktat tajemniczy, którym nigdy nie był. Były przecież posiedzenia Komisji Spraw Zagranicznych. A co się tyczy konkretnie Wspólnot Europejskich, to po każdej rundzie rozmów Sejm i Senat otrzymywały szczegółowe notatki i sprawozdania z rozmów. To, że członkowie parlamentu się tym nie interesowali, to jest inna rzecz, ale to wszystko tutaj było do dyspozycji państwa. Były zresztą także regularne konsultacje i spotkania negocjatorów z komisjami sejmowymi, z Komisją Spraw Zagranicznych, Komisją Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, Komisją Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej i innymi. Takich spotkań było w okresie najtrudniejszych rokowań co najmniej 3. A zaraz po wynegocjowaniu, jeszcze przed skierowaniem wniosku o ratyfikację, układ był przecież opublikowany i dostarczony paniom i panom posłom.</u>
          <u xml:id="u-237.12" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Teraz pytanie, które tu wciąż było przedmiotem debaty, czy układ jest niekorzystny? O tym już tyle mówiliśmy przy pierwszym czytaniu, przy debatach 5 komisji, że oczywiście nie będę wszystkich argumentów, które mógłbym przedstawić, powtarzał. To jest w moich dotychczasowych trzech przemówieniach. Są dzisiaj na sali posłowie popierający ratyfikację. O tym mówili liczni mówcy. Uważam, że to jest korzystny dla nas kompromis, ale oczywiście kompromis. Dodam jedynie, że twierdzenie panów posłów Turczyńskiego i Łochowskiego, że traktat z Polską jest gorszy od traktatów z Czechosłowacją i Węgrami, nie odpowiada prawdzie. Sama Komisja Wspólnoty Europejskiej dążyła do bardzo daleko posuniętej unifikacji postanowień trzech układów i różnice są tylko w pewnych szczegółach.</u>
          <u xml:id="u-237.13" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Inny rzekomy mankament to brak protokołu finansowego. Myśmy dążyli do takiego protokołu, ale nie udało się tego osiągnąć ani nam, ani Czechosłowacji, ani Węgrom. Ale czy rzeczywiście to było niepowodzenie? Później rozmawiałem o tym z ministrem spraw zagranicznych Grecji, bo tu cytowano właśnie Grecję i Turcję jako przykład, że tam protokoły finansowe były. Otóż minister grecki powiedział mi: „Nie zabiegajcie o protokół finansowy, on usztywnia pomoc”. Zamiast sztywnego limitu pomocy w okresie wieloletnim dzięki temu, co postanawia układ, mamy możliwość uzyskania znacznie większych środków finansowych w oparciu o coroczne przydziały środków z budżetu Wspólnoty. Art. 97 układu przewiduje wynegocjowanie już w bieżącym roku oddzielnego, wieloletniego programu pomocy finansowej dla Polski. Czyli to zależy od pozycji Polski. Natomiast zależy nie tylko od tego, co będą mówić negocjatorzy, bo jeżeli oni z Polski przyjadą ze słabymi kartami, to my niczego dobrego nie wynegocjujemy. Środki znaczne uzyskamy, jeżeli nasz dom będzie w lepszym porządku; cała pomoc finansowa związana jest z realizacją układu i z potrzebami, które stąd wynikają. Czyli nie będzie obietnicy środków i ich przydziału niezależnie od rezultatów przemian ekonomicznych w Polsce. Co do tego trzeba mieć bardzo jasne zdanie. Już raz w okresie PRL Zachód udzielał Polsce kredytów bez kontroli i na cele, które sobie PRL sama wyznaczała. To się skończyło i żadnych powtórzeń tego typu pomocy nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-237.14" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Inna wątpliwość. Tu zwłaszcza nawiążę do tego, co mówił pan poseł Srebro. Starał się pan poseł wskazać na słabość naszego układu dokonując porównania Polski z Hiszpanią i Portugalią. Panie pośle, porównanie jest zdecydowanie bałamutne po prostu dlatego, że ani Hiszpania, ani Portugalia nie miały układów o stowarzyszeniu. One od razu zmierzały do członkostwa i uzyskały okres przystosowawczy, który trwał 15 lat. To też nie bardzo uchwycił pan poseł Soska. Jeżeli po okresie stowarzyszenia, który według układu trwa 10 lat (to może być i dłużej, i krócej), gdy Polska będzie negocjować przystąpienie, to oczywiście wówczas też uzyskamy okres adaptacji. Trzymając się wzoru hiszpańsko-portugalskiego, mając teraz 10 lat, tam byłoby 15, czyli okres byłby dużo dłuższy. Liczyłby lat 25. Nie wiem, skąd pan poseł wziął swoje 7 lat.</u>
          <u xml:id="u-237.15" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Teraz uwagi pana posła Moczulskiego, na które do pewnego stopnia odpowiedział pan poseł Jaskiernia, ale jak gdyby pana Moczulskiego popierał pan poseł Jurek. Otóż pan poseł Moczulski twierdził, że traktat zawarty w Maastricht przekreślił walor naszego układu stowarzyszeniowego. Nic podobnego. W jaki sposób miał przekreślić? Przecież układ podpisywaliśmy w pełnej świadomości faktu, że jeżeli dojdzie do wykonania traktatu z Maastricht, to łączymy się, na razie stowarzyszamy się, z nowym tworem europejskim. Oczywiście to zabierze parę lat, unia monetarna zabierze parę lat. W każdym razie łączymy się ze Wspólnotą odmienioną. A Polska popiera realizację traktatu z Maastricht dlatego, że życzymy sobie wzmocnienia Wspólnoty. Pragniemy, aby jądro jedności europejskiej, którym jest Wspólnota, było jeszcze solidniejsze niż dotąd. Tu odgrywają dużą rolę względy bezpieczeństwa, o których niektórzy posłowie tak często mówią, a dzisiaj o tym milczeli. A ja widzę cel polityczny. Widzę wzmocnienie naszego bezpieczeństwa w wejściu do Wspólnoty i realizacja traktatu z Maastricht leży nie tylko w interesie Polski, to jest interes całej Europy Środkowej. To poprawia jej bezpieczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-237.16" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W tym miejscu może odpowiem od razu panu posłowi Arkuszewskiemu, że i z punktu widzenia logicznego, i z punktu widzenia politycznego błędny jest dylemat, który pan poseł Arkuszewski postawił: poszerzać czy pogłębiać Wspólnotę. Moja odpowiedź - jedno i drugie. Poszerzać i pogłębiać. Pierwsze nie wyklucza drugiego i odwrotnie. Takie musimy zajmować stanowisko, bo inaczej będziemy się znajdować na marginesie jedności europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-237.17" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Wracając do pana Moczulskiego: Maastricht żadnej drogi nam nie zamyka. Traktat rzymski, do którego nasz układ o stowarzyszeniu się odnosi, nadal będzie obowiązywał, tyle że to jest traktat już zrewidowany przez Maastricht, jeżeli Maastricht nabierze mocy. W interesie Polski leży, powtórzę - w interesie jej bezpieczeństwa politycznego, wojskowego, gospodarczego, aby nasze państwo wiązało się z najwyższą formą integracji. Zagrożenia suwerenności tutaj żadnego nie ma. I chyba nikt nie będzie twierdzić, że restrukturyzacji naszej gospodarki bez pewnego wsparcia, bez pewnej pomocy, bez bardzo ścisłej współpracy z rynkami zachodnimi nie przeprowadzimy, to nie jest żadne wyciąganie ręki, to jest po prostu sytuacja, której nie zmienimy. I teraz ja na to odpowiadam - trzeba reformować naszą gospodarkę w oparciu o Wspólnotę, bo ją reformować trzeba i jakieś oparcie musi być. Wcale nie oparcie przekreślające suwerenność. Wspólnota suwerenności nie przekreśli. To co nam zostaje? Nam zostaje oparcie się o jedno mocarstwo. Można się domyślać, jakie. Ja się dziwię, że ci krytycy właśnie wiązania się ze Wspólnotą tego nie dostrzegają. Droga prędzej czy później poprowadzi do jednego państwa. To ja odrzucam. To nie jest moje podejście.</u>
          <u xml:id="u-237.18" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">I sądzę, że wiązanie się ze Wspólnotą właśnie chroni naszą niepodległość. Tutaj istotne było to, co mówił pan poseł Małachowski, że my i tak nie unikniemy tego, co pan poseł nazwał konfrontacją z rzeczywistością dążąc do normalności europejskiej, i zgadzam się z panem posłem, że lepiej to zrobić ze Wspólnotą, niż robić to inaczej, co może się całkiem źle skończyć właśnie dla suwerenności. Proszę o szersze spojrzenie.</u>
          <u xml:id="u-237.19" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Jednym z priorytetów naszej polityki zagranicznej od roku 1989 jest jedność całej Europy łącznie z państwami, które wymienił pan poseł Moczulski. A jaki był inny cel mojej podróży przedwczoraj i wczoraj na Łotwę i do Estonii? To właśnie rząd prowadzi politykę związków i porozumień z różnymi państwami u naszej ściany wschodnio-północnej. Ja to robię. Obawiam się, że niektóre stronnictwa na ten temat od czasu do czasu tylko coś mówią.</u>
          <u xml:id="u-237.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-237.21" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Widzę wszystkie te państwa zintegrowane, nie możemy tu robić żadnej różnicy, przy wszystkich, skromnych przecież, naszych środkach działania w Europie. Integracja nie jest potrzebna państwom - kontynentom. One do integracji się nie nadają. To już powiedziałem jasno otwierając debatę ratyfikacyjną 21 maja.</u>
          <u xml:id="u-237.22" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Pan poseł Arkuszewski pyta, czy mamy jedną politykę zagraniczną, czy raczej politykę o dwóch twarzach — wschodniej i zachodniej. Sądzę, że wszystko to, co czynię w sferze polityki europejskiej, nie pozostawia wątpliwości co do jej integralnego charakteru. To znaczy, że ona się składa i z elementu wschodniego, i z elementu zachodniego. Nie może być zresztą inaczej, skoro chcemy i musimy mieć dobre stosunki ze wszystkimi sąsiadami. Jednak priorytet należy się łączeniu Polski z europejskimi i z euroatlantyckimi organizacjami bezpieczeństwa i współpracy gospodarczej. Ale znajdą się tam różne państwa europejskie: także ze Wschodu, także z Europy Środkowej. To nie jest taki prosty podział. W naszej polityce, wyjaśniam panu posłowi Arkuszewskiemu, nie ma żadnej, jak to pan poseł określił, „ucieczki na Zachód”.</u>
          <u xml:id="u-237.23" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Nie będę wdawał się, panie marszałku, w dyskusję ekonomiczną, bo o tym była już mowa przy pierwszym czytaniu. Brak na to czasu, dużo o tym mówiono w trakcie posiedzeń komisji. Wyrażę tylko zdziwienie, że pan poseł Łopuszański łączy niepodległość z samowystarczalnością rolną. Jest wielka liczba państw niepodległych, np. Szwajcaria, które zupełnie nie są samodzielne pod względem wyżywienia. Przecież Szwajcaria kupuje za granicą nawet to, co w Polsce nazywa się serem szwajcarskim, bo sama nie dość go produkuje.</u>
          <u xml:id="u-237.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-237.25" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Natomiast jest odwrotnie, są przecież wielkie narody, wymienię tu naród ukraiński, które zawsze były samowystarczalne pod względem żywnościowym — Niemcy nazywali Ukrainę spichlerzem zbożowym Europy — i słusznie — a czy miały niepodległość? Nie miały, dopiero teraz się narodziła, co powitaliśmy z wielką radością.</u>
          <u xml:id="u-237.26" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ale nie ma co jeść, chleba nie wystarcza.)</u>
          <u xml:id="u-237.27" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Tak więc nie łączyłbym tak prosto spraw rolnych ze sprawami niepodległości. Ale chwała Bogu Polska ma dobre rolnictwo i dlatego wywołuje to duże zainteresowanie, właśnie na Zachodzie. Według ostatnich obliczeń zachodnich polskie rolnictwo może lekko wyżywić nie całą wprawdzie Europę (tutaj ktoś przesadził), lecz 80 mln ludzi.</u>
          <u xml:id="u-237.28" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Pan poseł Tokarzewski pyta o koszty stowarzyszenia. Pewne dane co do tego wynikają z mojego przemówienia z 21 maja. Nie będę tego powtarzał. To jest właśnie korzystna dla nas asymetria, jak się zestawi wszystkie obniżki różnych opłat, w szczególności ceł. A restrukturyzacja gospodarki i reforma administracji i tak musi nastąpić. Dlatego liczenie tutaj kosztów w liczbach absolutnych jest rzeczą właściwie dzisiaj niemożliwą. W urzędzie ministra Saryusza-Wolskiego są pewne obliczenia symulacyjne i poproszę pana Saryusza-Wolskiego, żeby je panu posłowi przekazał. To jest zbyt duży materiał, żebym go tutaj referował.</u>
          <u xml:id="u-237.29" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Na koniec powiem, że z mojego punktu widzenia wiązanie się ze Wspólnotami Europejskimi stwarza możliwość ochrony naszych wartości narodowych. To jest tarcza przed zagrożeniami, które w ostatnich wiekach nie tylko nękały Polskę, ale stanowiły dla niej śmiertelne niebezpieczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-237.30" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Mówiono tu o tradycjach chrześcijańskich. Zdaje się, że krytycy Wspólnot zapomnieli, że Wspólnoty są dziełem wielkich chrześcijańskich mężów stanu, miały wielkie poparcie Piusa XII i jego następców.</u>
          <u xml:id="u-237.31" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W konkluzji powiem, że z drogi łączenia się dziś ze Wspólnotami, jutro z Unią Europejską - to jutro, oczywiście, jest oddalone - nie możemy schodzić. Dlatego rząd podtrzymuje swój wniosek o uchwalenie ustawy. Dziękuję, panie marszałku. Dziękuję Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-237.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-238.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Wobec powyższego zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-238.3" who="#WicemarszałekJózefZych">Wysoki Sejmie! Jutro od godz. 9 przystąpimy do głosowań. Proszę szefów klubów, przewodniczących komisji i wszystkich obecnych o punktualne przybycie.</u>
          <u xml:id="u-238.4" who="#WicemarszałekJózefZych">Bardzo proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#SekretarzposełMariuszGrabowski">Zebranie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna odbędzie się po ogłoszeniu przerwy w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#SekretarzposełMariuszGrabowski">Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędzie się zebranie Parlamentarnego Klubu Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#SekretarzposełMariuszGrabowski">Zebranie Parlamentarnego Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego odbędzie się w sali dębowej.</u>
          <u xml:id="u-239.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Zarządzam przerwę do jutra, to jest 4 lipca, do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 22 min 44)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>