text_structure.xml 309 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 05.)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Jerzy Ozdowski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 1 września 1984 r. Rada Państwa podjęła następującą uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">„Na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać dziewiątą sesję Sejmu VIII kadencji z dniem 3 września 1984 r.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński”.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu — na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską).</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Na sekretarzy powołuję posłów Apolonię Czernik i Jacka Ramiana.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Apolonia Czernik.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Protokół 54 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec nie wniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 18 sierpnia 1984 r. zmarł poseł Zdzisław Tomal, zastępca Przewodniczącego Rady Państwa, wybitny działacz ruchu ludowego, zasłużony działacz państwowy.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#komentarz">(Zebrani wstają.)</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">Zdzisław Tomal urodził się 19 marca 1921 r. w Rogowie koło Kazimierzy Wielkiej, w rodzinie chłopskiej. Od najwcześniejszych lat związał się z ruchem ludowym. Działalność społeczno-polityczną rozpoczął przed wojną w Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”. W okresie okupacji hitlerowskiej walczył jako żołnierz Batalionów Chłopskich. Po wyzwoleniu działał w Stronnictwie Ludowym, a następnie w Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym. Pełnił między innymi funkcję wiceprezesa Wojewódzkiego Komitetu ZSL we Wrocławiu, był członkiem Naczelnego Komitetu ZSL, w różnych okresach pełnił funkcje członka Prezydium, Sekretarza oraz wiceprezesa Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">Zdzisław Tomal pełnił szereg funkcji państwowych. Pracował w Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu, pełnił funkcję przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie, był wiceprezesem Rady Ministrów. W 1976 r. został wybrany na stanowisko zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Zmarły przez pięć kadencji piastował mandat posła na Sejm.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">Zdzisław Tomal pozostanie na zawsze w naszej pamięci jako wybitny działacz ruchu ludowego, zasłużony działacz państwowy, który wniósł istotny wkład w dzieło kształtowania ludowej państwowości i rozwój Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Obywatele Posłowie! Proponuję, aby Sejm uczcił pamięć zmarłego posła chwilą ciszy.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#komentarz">(Chwila ciszy.)</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">Oświadczam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 83 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Zdzisława Tomala z dniem 18 sierpnia 1984 r.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Marszałek">Do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek w sprawie uzupełniającego wyboru do Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Marszałek">W związku z tym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia przez dodanie nowego punktu pierwszego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Marszałek">„1. Wybór uzupełniający do Rady Państwa”.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Odpowiedniej zmianie uległaby numeracja następnych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego wraz z proponowanym uzupełnieniem?</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#Marszałek">Uważam zatem, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny — Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Wybór uzupełniający do Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#Marszałek">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu w porozumieniu z Klubami Poselskimi oraz Przewodniczącym Rady Państwa przedstawia zgodnie z wnioskiem Prezesa Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego kandydaturę posła profesora Bolesława Strużka na stanowisko zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#Marszałek">Poseł Bolesław Strużek jest wybitnym działaczem ruchu ludowego, członkiem Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL, doświadczonym działaczem państwowym, pełnił między innymi funkcję zastępcy Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Działalność społeczno-polityczną łączy z pracą naukową i dydaktyczną. Profesor nauk ekonomicznych, jest dyrektorem Instytutu w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego — Akademia Rolnicza w Warszawie. Poseł na Sejm, pełnił funkcję przewodniczącego Klubu Poselskiego ZSL oraz przewodniczącego sejmowej Komisji Rolnictwa, Gospodarki Żywnościowej i Leśnictwa. Budowniczy Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie zgłoszonej propozycji?</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#Marszałek">Przypominam, że zgodnie z art. 52 ust. 3 regulaminu — uchwały w sprawie wyboru do Rady Państwa zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#Marszałek">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#Marszałek">Przystępujmy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#Marszałek">Proponuję, aby Sejm podjął uchwałę następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#Marszałek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — dokonuje wyboru obywatela posła Bolesława Strużka na stanowisko zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa”.</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#Marszałek">303 posłów głosowało za uchwałą.</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? 2 posłów.</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wybrał obywatela posła Bolesława Strużka na stanowisko zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-2.44" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Informacja Ministra Sprawiedliwości o realizacji ustawy o amnestii.</u>
          <u xml:id="u-2.45" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu Ministra Sprawiedliwości Lecha Domerackiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Informacja, którą mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie, dotyczy wykonania postanowień aktu amnestyjnego o szczególnej randze politycznej i społecznej. Ranga ta wynika nie tylko z tego, że uchwalona przez Sejm w dniu 21 lipca 1984 r. ustawa o amnestii jest świadectwem doniosłości jubileuszu 40-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Będąc odpowiedzią na apel Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego z dnia 16 lipca 1984 r., w którym postulowano ogłoszenie szerokiej amnestii w celu umożliwienia „powrotu do normalnego życia tym, którzy uwikłali się w działania sprzeczne z prawem oraz interesami narodu i państwa”, ustawa stanowi równocześnie kolejny już krok na drodze rozwiązywania problemów, które z taką siłą wystąpiły na początku lat osiemdziesiątych. Tym przesłankom aktu amnestyjnego dano wyraz w preambule ustawy, w której nawiązując do postępującej normalizacji życia społecznego oraz umacniania się państwa, wskazano wprost, że celem generalnego aktu łaski jest stworzenie możliwości włączenia się do czynnego udziału w życiu kraju obywatelom, którzy dopuścili się przestępstw niekryminalnych przeciwko państwu i porządkowi publicznemu orasz innych, mniej groźnych, przestępstw i wykroczeń.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">W tym sensie generalny akt łaski z lipca bieżącego roku jest kontynuacją i logicznym następstwem działań podejmowanych w celu realizacji linii politycznej wytyczonej na IX Nadzwyczajnym Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i precyzowanej w dokumentach posiedzeń plenarnych Komitetu Centralnego.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Obok zakrojonych na szeroką skalę reform politycznych, społecznych i gospodarczych oraz skutecznej ochrony porządku prawnego, na działania te złożyły się również takie wcześniejsze decyzje władz, jak dekret z 12 grudnia 1981 r. o abolicji, uchwała Rady Państwa z 20 grudnia 1982 r. o szczególnym postępowaniu ułaskawieniowym oraz ustawa z lipca 1983 r. o amnestii. W tym kontekście kolejny zbiorowy akt łaski dowodzi raz jeszcze niezmienności deklaracji władz o zamiarze tworzenia warunków sprzyjających porozumieniu narodowemu i konsekwencji w praktycznej ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Należy z całą stanowczością podkreślić, że amnestie z lat 1981, 1983 i 1984 oraz szczególne postępowanie ułaskawieniowe z 1982 r. nie oznaczają polityki pobłażania naruszaniom prawa. W wyznaczonym tymi datami okresie organy wymiaru sprawiedliwości konsekwentnie egzekwowały przestrzeganie prawa, przywracając ład, porządek i bezpieczeństwo publiczne. Należy im się uznanie za to, że pomimo skomplikowanych warunków zadanie ochrony socjalistycznego porządku prawnego realizowały praworządnie i z pełnym zrozumieniem długofalowych działań na rzecz pojednania narodowego. Wzmacnianiu przy tym przez socjalistyczne państwo egzekucji prawa stale towarzyszyła wyrozumiałość oraz dostosowywanie polityki karnej w sprawach o przestępstwa do aktualnej sytuacji w sferze normalizacji życia w kraju i zagrożenia przestępczością. Zbiorowy akt łaski z lipca 1984 r. jest więc dalszym rozwinięciem tej polityki, z jednej strony uwzględniającym postęp w procesie normalizacji funkcjonowania społeczeństwa, w umacnianiu się państwa i odbudowie jego autorytetu, w przywracaniu zaufania społeczeństwa do władzy, z drugiej zaś — dającym wyraz temu, iż pociąganie do odpowiedzialności sprawców przestępstw popełnionych z pobudek wrogich wobec socjalistycznego państwa i jego porządku prawnego nie jest podyktowane odwetem. Mówił o tym w swoim wystąpieniu na forum Sejmu gen. Wojciech Jaruzelski stwierdzając, że ustawa o amnestii jest wyrazem humanitaryzmu, a jednocześnie siły ludowego państwa, że przede wszystkim dowodzi, iż sytuacja w kraju na krok taki pozwala.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Jubileuszowy, humanitarny i polityczny zarazem charakter ostatniej amnestii znalazł wyraz w szerokim zakresie państwowego aktu łaski, wykraczającego swoim zasięgiem poza ramy aktów amnestyjnych, uchwalonych nie tylko w okresie ostatnich trzech lat, ale także w okresie ostatniego trzydziestolecia. Dobrodziejstwa bowiem ustawy o amnestii w sferze przestępstw niekryminalnych zostały rozciągnięte na takie przestępstwa przeciwko podstawowym interesom politycznym państwa, jak spisek przeciwko państwu i czynienie przygotowań do takiego spisku, porozumienie na szkodę interesów politycznych państwa oraz godzenie w jedność sojuszniczą Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jeżeli chodzi o amnestionowanie osób, które dobrowolnie ujawnią fakt popełnienia takiego przestępstwa, katalog ten jest jeszcze szerszy i praktycznie obejmuje wszystkie przestępstwa niekryminalne przeciwko państwu. Również katalog innych przestępstw objętych amnestią nie obejmuje tylko najgroźniejszych przestępstw pospolitych, a wykroczenia podlegają amnestionowaniu w całości, z wyłączeniem jedynie wykroczeń spekulacyjnych i skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Szerszy niż zwykle zakres amnestii wynika także z przyjętych w ustawie różnorodnych rodzajów dobrodziejstwa amnestii.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Scharakteryzowany zakres amnestii świadczy równocześnie o skali zadań, przed jakimi stanęły sądy i prokuratury zarówno powszechne, jak i wojskowe, Sąd Najwyższy, kolegia d/s wykroczeń oraz Milicja Obywatelska i Służba Penitencjarna, przystępując do realizacji ustawy o amnestii. Już bowiem z prognoz towarzyszących jej uchwaleniu wynikało, że w zakreślonym ustawą 30-dniowym terminie zakłady karne i areszty śledcze powinno opuścić blisko 35 tys. skazanych lub tymczasowo aresztowanych.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Obywatele Posłowie! Pierwsze z postanowień amnestyjnych zawarte w art. 2 przewiduje darowanie kar pozbawienia wolności i ograniczenia wolności prawomocnie orzeczonych wobec sprawców przestępstw niekryminalnych, wymierzonych przeciwko państwu i porządkowi publicznemu oraz umorzenie postępowań toczących się w sprawach o takie przestępstwa.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Z dobrodziejstwa amnestii w tej postaci do dnia 15 września bieżącego roku skorzystało 1 569 sprawców przestępstw niekryminalnych. W tej grupie amnestionowanych:</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">— darowano karę pozbawienia wolności lub karę ograniczenia wolności 125 osobom;</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">— umorzono postępowanie karne wobec 1 444 osób podejrzanych o popełnienie przestępstw niekryminalnych.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">W wyniku zastosowania amnestii spośród przebywających przed dniem 22 lipca bieżącego roku w zakładach karnych 652 sprawców przestępstw przeciwko państwu lub porządkowi publicznemu opuściło zakłady karne bądź areszty śledcze 630 osób.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">W konsekwencji, w dniu 15 września bieżącego roku w zakładach karnych i aresztach śledczych pozostawały nadal 22 osoby. Na tę grupę składa się 20 osób, co do których zastosowano amnestię w odniesieniu do czynów niekryminalnych. Równocześnie jednak osoby te odbywają karę lub są tymczasowo aresztowane w związku z przestępstwami kryminalnymi nie objętymi amnestią w ogóle lub na obecnym etapie postępowania karnego. Pozostałe dwie, osoby — Bogdan Lis i Piotr Mierzewski — są podejrzane o dopuszczenie się przestępstwa niekryminalne go w postaci nie objętej amnestią.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Grupę 1 569 osób skazanych lub tymczasowo aresztowanych w związku z przestępstwami niekryminalnymi przeciwko państwu lub porządkowi publicznemu, które skorzystały z amnestii, uzupełnia 347 sprawców wykroczeń popełnionych na tle konfliktów społecznych, którym stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy wykroczenia te przebaczono i puszczono w niepamięć.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Drugą sferę polityczną ustawy o amnestii wyznacza postanowienie jej art. 3, które — stosownie do tradycji generalnego aktu łaski ugruntowanej w dekrecie o abolicji z grudnia 1981 r. — umożliwia sprawcom ujawnienie ich niekryminalnej działalności przestępczej i uwolnienie się w związku z tym od pociągnięcia do odpowiedzialności karnej.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Dotychczas, to jest do dnia 15 września bieżącego roku, przed organami powołanymi do ścigania przestępstw oraz w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych za granicą ujawniło swą przestępczą działalność 225 osób. Nie jest to duża grupa, przy czym przeważająca większość ujawniających się — to szeregowi działacze różnych struktur i ogniw podziemnej opozycji lub osoby reprezentujące średni szczebel nielegalnych struktur organizacyjnych. W związku z tym chciałbym przypomnieć, że — jak to wynika z porównawczych ocen — dynamika ujawnień rośnie w miarę upływu czasu od wejścia w życie ustawy o amnestii. Na przykład, w związku z poprzednią ustawą o amnestii do dnia 31 grudnia 1983 r. skorzystały z możliwości ujawnienia przestępczej działalności 1 132 osoby, chociaż do końca września 1983 r., a więc w okresie ponad dwu miesięcy obowiązywania ustawy, ujawniło swą działalność tylko 327 sprawców. Uwzględnić należy również oddziaływanie wrogiej propagandy wzywającej do nieujawniania się i podejmującej — znane również w przeszłości — próby stawiania pod pręgierz opinii publicznej osób ujawniających się. Odgrywają tu również rolę reguły działalności konspiracyjnej, wprowadzające sprawcę w stan groźnego konfliktu z prawem i władzą, przy równoczesnym uzależnieniu go od osób współdziałających w podziemiu. Jeżeli pomimo tych okoliczności liczba ujawniających przestępczą działalność wzrasta, to należy docenić odwagę decyzji tych osób, które samokrytycznie oceniając bezsens swego uwikłania w nielegalną działalność, postanowiły jej zaniechać, kierując się nadrzędnymi racjami politycznymi.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Ujawnianiu się towarzyszy niejednokrotnie akt ekspiacji, znajdujący wyraz w uznaniu popełnionych błędów i zrozumieniu celowości konstruktywnego włączenia się do stale rozszerzającego się dziś nurtu dialogu społecznego i współdziałania. Ten fakt, jak również doświadczenia wyniesione ze stosowania analogicznych postanowień poprzednich aktów amnestyjnych, pozwalają zasadnie przypuszczać, że w nadchodzących miesiącach proces ujawniania się będzie znacznie szerszy. Nie oznacza to jednak, że czasu na przemyślenie decyzji o ujawnieniu jest jeszcze tak wiele. Termin do ujawnienia się ustawa o amnestii zakreśliła na koniec bieżącego roku, stwarzając tym realne możliwości podjęcia decyzji bez wywierania presji konieczności natychmiastowego działania. Ten końcowy termin skorzystania z dobrodziejstwa amnestii ciągle się przybliża, zmuszając wszystkich, którzy chcą skorzystać z otwartych przez władzę drzwi powrotu do życia w zgodzie z prawem do realistycznej oceny swojej przeszłości i podjęcia decyzji o ujawnieniu przestępczej działalności.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Wyniki wyborów do rad narodowych, a ostatnio całkowite fiasko planów podziemia, zmierzających do wywołania niepokojów w związku z przypadającą 31 sierpnia rocznicą podpisania porozumień, wskazują na rozmiary postępu w procesie normalizacji, który powinien być wzięty pod uwagę w ramach takiej oceny.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Wysoki Sejmie! Amnestia w postaci darowania kar pozbawienia wolności do lat dwóch oraz kar ograniczenia wolności lub umorzenia postępowania w sprawach, w których orzeczona kara podlegałaby darowaniu, ma również zastosowanie do rozległych grup innych naruszeń prawa, w odniesieniu do których ustawa o amnestii przewiduje nadto złagodzenie o połowę kar pozbawienia wolności do lat trzech. Do katalogu czynów objętych amnestią nie włączono jedynie najpoważniejszych przestępstw, w tym spowodowanie katastrof i wypadków drogowych, popełnionych przez osoby nietrzeźwe, łapownictwa i płatnej protekcji oraz przestępstw spekulacyjnych lub popełnionych w warunkach recydywy.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Do dnia 15 września br. amnestią objęto 203 093 sprawców przestępstw pospolitych, w tym:</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">— darowano karę 70 213 skazanym, w tym karę pozbawienia wolności 43 823, karę zaś ograniczenia wolności 26 390 skazanym,</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">— złagodzono o połowę kary pozbawienia wolności orzeczone w rozmiarze do 3 lat 6 646 skazanym,</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">— umorzono postępowanie karne, przewidując wymierzenie kar podlegających darowaniu, w sprawach 126 234 osobom.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Ponadto darowano prawomocne kary aresztu i kary ograniczenia wolności lub umorzono postępowanie w przewidywaniu wymierzenia takich kar blisko 117 tys. sprawców wykroczeń.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Ogółem więc — do dnia 15 września br. postanowienia amnestyjne znalazły zastosowanie wobec 321 829 osób, w tym wobec 1 916 sprawców niekryminalnych przestępstw przeciwko państwu i porządkowi publicznemu i wykroczeń popełnionych na tle konfliktów społecznych oraz wobec 319 913 sprawców przestępstw pospolitych lub wykroczeń.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Wysoka Izbo! W wyniku zastosowania różnych postanowień amnestyjnych zakłady karne i areszty śledcze opuściło 34 555 osób, w tym 23 488 skazanych, 10 127 osób tymczasowo aresztowanych oraz 940 osób ukaranych za wykroczenia. Pragnę podkreślić, że liczba ta zgodna jest z prognozami formułowanymi w chwili uchwalania ustawy o amnestii, a przewidującymi zwolnienie około 35 tys. osób pozbawionych wolności.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Dzięki dużemu zaangażowaniu funkcjonariuszy organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz sprawności działania sądownictwa, prokuratury, kolegiów d/s wykroczeń Milicji Obywatelskiej i Służby Penitencjarnej, dotrzymany został ustawowo zakreślony przez Wysoki Sejm 30-dniowy termin zwolnienia z zakładów karnych i aresztów śledczych osób amnestionowanych we wszystkich sprawach, w których spełnione zostały warunki zastosowania amnestii.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Obywatele Posłowie! Wysiłek, mający na celu sprawną realizację postanowień ustawy, związany był nie tylko z procesem podejmowania decyzji amnestyjnych. Warunkiem spełnienia intencji, które legły u podstaw sejmowego aktu amnestyjnego, było również — obok sprawnej i praworządnej realizacji jej postanowień — uzyskanie dla jej rozwiązań społecznej akceptacji oraz zapewnienie osobom zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych pomocy niezbędnej do adaptacji w warunkach życia na wolności.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Trzeba w związku z tym stwierdzić, że poza informacjami radiowymi i telewizyjnymi oraz szeroko zakrojoną akcją informacyjno-objaśniającą rozwiązania ustawy o amnestii na łamach prasy, amnestia była wykonywana pod stałą kontrolą społeczną. Zapewniły ją codzienne komunikaty obrazujące aktualny stan realizacji poszczególnych postanowień ustawy, wyjaśnianie przez kompetentnych pracowników organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości problemów zgłaszanych przez dziennikarzy i społeczeństwo, wzmożony nadzór nad załatwianiem skarg obywateli przekazywanych w w związku z procedurą amnestyjną i podejmowanymi decyzjami.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Podobnie jak w latach poprzednich, akt amnestii i przebieg jej realizacji był przedmiotem żywego zainteresowania w świecie. Związanemu z tym zapotrzebowaniu na szybką i szczegółową informację starano się sprostać, przybliżając dziennikarzom zagranicznym zarówno sam tekst ustawy i jej rozwiązania, jak i udostępniając im na bieżąco informacje o liczbowych efektach zastosowania ustawy.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">W wyniku tych działań, akt amnestyjny zyskał szerokie społeczne poparcie. Nie bez znaczenia dla tego stanu rzeczy była zakrojona na nie spotykaną dotychczas skalę pomoc postpenitencjarna udzielona osobom zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych. W okresie tylko pierwszych 30 dni od daty wejścia w życie ustawy o amnestii, udzielono jej w różnej postaci — odzież, zapomogi pieniężne, bilety na przejazd do miejsca zamieszkania — 19 875 zwolnionym. Łączną wartość tej pomocy szacuje się na ponad 17 mln zł. Ponadto 1 694 osobom wydano skierowania do pracy, w tym 248 wraz z zakwaterowaniem, 851 osób skierowano do różnego typu poradni lekarskich lub umieszczono w szpitalach społecznej służby zdrowia, 4 osoby skierowano do domów opieki społecznej. Pomoc ta była istotnym czynnikiem łagodzenia występującej niekiedy obawy opinii publicznej przed możliwym wzrostem zagrożenia przestępczością w związku z tak szerokim zakresem amnestii, a w szczególności z dużą liczbą osób zwolnionych z zakładów karnych i aresztów śledczych.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Nie jest to opinia intuicyjna, oparta bowiem została na wynikach udostępnionych opinii publicznej badań przeprowadzonych przez Ośrodek Badania Opinii Publicznej i Studiów Programowych przy Komitecie do Spraw Radia i Telewizji w pierwszej dekadzie obowiązywania ustawy o amnestii na reprezentatywnej próbie ogółu obywateli naszego kraju. W odpowiedzi na pytania ankiety 73% badanych uznało uchwalenie aktu amnestyjnego za bardzo dobre lub raczej dobre, 16% nie miało skrystalizowanej opinii, a tylko 11% badanych akt ten uznało za „raczej niedobry”. Godną podkreślenia wymowę ma argumentacja przytaczana przez osoby pozytywnie oceniające amnestię, w której najczęściej wskazywano, że obok względów humanitarnych, dążenia do porozumienia narodowego, odprężenia politycznego, wzrostu zaufania do władz „amnestia przyczyni się do resocjalizacji wielu osób, daje zwolnionym szansę powrotu do normalnego, uczciwego życia, normalnej pracy i w ogóle podjęcia pracy”.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Społeczne zaufanie potwierdziła praktyka wskazująca m.in. na zupełnie sporadycznie występujące przypadki powrotnego popełnienia przestępstwa przez osoby amnestionowane. Liczba takich stwierdzonych w okresie do 15 września przypadków wyraża się — podobnie zresztą, jak i w ubiegłym roku — wielkością 28 promile ogółu zastosowanych wobec sprawców przestępstw postanowień amnestyjnych. W sprawach wszystkich sprawców tych przestępstw podjęto niezbędne kroki w celu uruchomienia postanowienia ustawy egzekwującego odpowiedzialność zarówno za przestępstwo amnestionowane, jak i za nowo popełnione przestępstwo.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zastosowanie do dnia dzisiejszego postanowień amnestyjnych wobec większości osób objętych dobrodziejstwem aktu łaski upoważnia do stwierdzenia, że cele przyświecające ustawie o amnestii zostały spełnione, że służy ona dobrze porozumieniu narodowemu i nie pozostała bez wpływu na taki, a nie inny przebieg wydarzeń w dniu 31 sierpnia br.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Zarówno sam akt amnestyjny, jak i pełna jawność procesu jego realizacji będzie owocować zmianą stanowiska opinii publicznej w wielu państwach wobec naszego kraju, wzrostem prestiżu Polski na arenie międzynarodowej i umacnianiem jej autorytetu. Jest to ocena niezależna od spotykanych prób tendencyjnego naświetlania intencji aktu amnestyjnego, formułowania zarzutów, iż zasięg amnestii był ograniczony oraz krytyki jej warunkowego charakteru w niektórych zagranicznych środkach masowego przekazu. Wrogość autorów tych wypowiedzi i zwykła nierzetelność informacji lub uogólniających je ocen ujawnia się ż całą siłą na tle faktów, które mogłem zaprezentować obywatelom posłom. Widoczna staje się również tendencyjność takich opinii zmierzających do pomniejszania znaczenia postępu w procesie normalizacji w naszym kraju, gdy się weźmie pod uwagę nasuwające się porównania z zasięgiem poprzednich aktów amnestyjnych. Zasięg ten jest porównywalny tylko z zasięgiem aktu amnestyjnego, uchwalonego z okazji 30-lecia Polski Ludowej, a zdecydowanie przewyższa rozmiary wszystkich innych generalnych aktów łaski z okresu ostatnich 30 lat. Nieprawdziwość zarzutu ograniczonego charakteru amnestii w odniesieniu do niekryminalnych przestępstw przeciwko państwu i porządkowi ujawnia się w całej pełni w kontekście faktu, że inaczej niż to miało miejsce w 1983 r., znalazła ona zastosowanie wobec wszystkich sprawców takich przestępstw — zarówno osądzonych, jak i tych, przeciwko którym toczyło się postępowanie karne.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Nie można również pozostawić bez odpowiedzi absurdalnego zarzutu co do warunkowego charakteru amnestii. Jak już o tym wspomniałem, amnestia jako generalny akt łaski jest w praktyce wszystkich państw elementem polityki karnej, uwzględniającej zarówno aktualny stan zagrożenia przestępczością, jak i potrzeby w zakresie bezpieczeństwa oraz ochrony porządku prawnego przed jego ponownymi naruszeniami. Temu i tylko temu celowi służy postanowienie art. 6 ustawy o amnestii. Należy przy tym podkreślić, że uchylenie decyzji amnestyjnych zostało ograniczone do tych tylko przypadków kolejnego naruszenia prawa w okresie do 31 grudnia 1986 r., w których chodzi o umyślne przestępstwa podobne, za które orzeczono karę pozbawienia wolności, a więc, w których mamy do czynienia ze szczególnym nasileniem złej woli osoby amnestionowanej. Pytanie — dlaczego tego rodzaju uwarunkowanie, typowe zresztą dla praktyki amnestionowania w Polsce, jak również znane takim instytucjom prawa karnego, jak warunkowe zawieszenie wykonania kary lub warunkowe przedterminowe zwolnienie, razi w przypadku amnestii te same osoby, które w przeszłości i obecnie postulują łagodzenie kar przez częstsze sięganie do zawieszania wykonania kary i warunkowego zwalniania, należy pozostawić bez komentarzy.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Wysoki Sejmie! W świetle tych wszystkich informacji uzasadniona jest opinia, że realizacja ustawy o amnestii, której postanowienia są ciągle żywe, znajdując codzienne zastosowanie, pozwoliła osiągnąć zamierzone cele w procesie socjalistycznej odnowy i normalizacji.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi za przedstawioną informację.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w poruszonych sprawach?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#Marszałek">Proponuję, aby Sejm przyjął do wiadomości informację Ministra Sprawiedliwości o realizacji ustawy o amnestii.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#Marszałek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#Marszałek">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje łączne rozpatrzenie punktu 3 i 4 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#Marszałek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#Marszałek">Przystępujemy zatem do punktów 3 i 4 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#Marszałek">3. Informacja o głównych kierunkach polityki w zakresie drobnej wytwórczości oraz:</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#Marszałek">4. Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o drobnej wytwórczości (druk nr 507).</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego Edwarda Kowalczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Rządu pragnę przedstawić informację o głównych kierunkach polityki w zakresie drobnej wytwórczości oraz zasadnicze motywy i intencje stanowiące podstawę opracowania i wniesienia pod obrady Sejmu projektu ustawy o drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Sytuacja społeczno-gospodarcza, w jakiej znalazł się nasz kraj w latach 1980–1981, wymagała dokonania zasadniczej zmiany w dotychczasowych metodach gospodarowania i zerwania z nie zweryfikowanym przez życie systemem zarządzania. Poczynając od 1982 r., realizuje się w naszej gospodarce proces przebudowy systemu działania przedsiębiorstw, zgodnie z kierunkami uchwalonymi przez IX Nadzwyczajny Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ustawami wprowadzającymi reformę gospodarczą oraz wnioskami przyjętymi przez Wysoki Sejm w uchwale z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie wdrażania reformy gospodarczej. W roku ubiegłym działania Rządu skierowane były na dalsze umacnianie podstaw prawnych reformy i tworzenia warunków do kształtowania nowych form i metod gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Do działów, w których zasady reformy gospodarczej wprowadzone zostały w pierwszej kolejności zaliczyć należy drobną wytwórczość. Tuż bowiem od 1 lipca 1981 r. weszła w życie uchwała nr 112 Rady Ministrów w sprawie rozwoju drobnej wytwórczości, będąca — jak to określano powszechnie — poligonem doświadczalnym reformy gospodarczej. Uchwała ta wprowadzone zostały nowe zasady działania, ustalające szeroką samodzielność drobnej wytwórczości w opracowywaniu planów, ustalaniu cen, prowadzeniu działalności eksportowo-importowej i zaopatrzeniu materiałowo-technicznym. Wprowadzone też zostały odrębne zasady systemu ekonomiczno-finansowego dla uspołecznionych jednostek drobnej wytwórczości. Właściwe rozwiązania systemowe zawarte w tej uchwale pozwoliły już wkrótce na uzyskanie przez drobną wytwórczość lepszych wyników gospodarczych w porównaniu z całą gospodarką narodową. Okazało się również, że ten obszar działania, przy odpowiednim wsparciu, wykazuje znaczną odporność na trudności wynikające z kryzysu gospodarczego i posiada zdolność do szybkiego dostosowania swojej produkcji do potrzeb rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">W ostatnich latach, mimo że wyniki działalności gospodarczej w kraju wykazują stała poprawę, to jednak występują jeszcze nadal poważne i zróżnicowane braki w zaopatrzeniu ludności i przedsiębiorstw w przezwyciężaniu tych negatywnych zjawisk Rząd wiąże duże nadzieje m.in. właśnie z drobną wytwórczością, którą traktuje jako trwały element gospodarki socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Wychodząc z założenia, iż dla osiągnięcia wydatnego wzrostu produkcji towarów i usług konieczne jest właściwe łączenie metod produkcji wielkoseryjnej z produkcją drobną, celowe jest kojarzenie wielkiego i małego przemysłu przez odpowiednie formy kooperacji i koordynacji. Robią to od dawna i z powodzeniem inne kraje rozwinięte. Ponadto wyższy niż dotychczas udział drobnej wytwórczości w strukturze gospodarki narodowej tworzyć może branżową i przestrzenną równomierność rozwoju gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Rząd więc stanął na stanowisku, że oprócz rozwijających się wielkich organizacji przemysłowych, koniecznych w naszych warunkach, niezbędny jest także rozwój przemysłu drobnego i rzemiosła, których działanie ma na celu — zgodnie z interesem społecznym — zapewnienie możliwie szerokiej podaży wyrobów, stanowiących istotne uzupełnienie produkcji przemysłu kluczowego. Formułowana jest nawet teza, że drobna wytwórczość stanowi „tkankę łączną” całej gospodarki. Dominującą natomiast rolę należy przypisać drobnej wytwórczości w zaspokajaniu potrzeb społecznych w dziedzinie usług, w tym głównie usług bytowych.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Z całą mocą przy tym należy stwierdzić, że bez zdecydowanego rozwiązania problemu usług nie sprostamy wyzwaniu przyszłości gospodarczej i nie rozwiążemy podstawowych problemów cywilizacyjno-bytowych ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Drobna wytwórczość nie była i nadal jeszcze nie jest doceniana u nas w procesach realizacji postępu cywilizacyjno-technicznego, tego postępu, który ucieleśniony powinien być w sprzętach i towarach codziennego użytku. Wszędzie na świecie ten rodzaj postępu tworzy się właśnie w małych i średnich zakładach, oczywiście nowocześnie wyposażonych i wyspecjalizowanych. Zakłady te mogą także odegrać rolę w procesach wdrażania tzw. wielkiego postępu, przy produkcji serii próbnych, jako weryfikator tego postępu, zanim upowszechniony on zostanie na wielką skalę. Drobna wytwórczość może być więc i źródłem, i ogniwem w procesach postępu techniczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Sądzić można, że drobna wytwórczość może z powodzeniem pełnić rolę amortyzatora trudności gospodarczych. Z różnych względów: relatywnie tańsze miejsca pracy, wykorzystywanie surowców wtórnych, odpadowych i lokalnych, elastyczność technologiczna, lepsze sterowanie zespołami ludzkimi, przywiązanie tych zespołów do swego miejsca pracy i wiele innych trwałych zalet drobnej wytwórczości wydaje się potwierdzać tę tezę.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Produkcja w małych zakładach ogranicza ze swej istoty procesy dehumanizacji stosunków produkcji, nie zanieczyszcza środowiska w takim stopniu jak wielkie zakłady przemysłowe, pełniej sprzyja procesowi objawiania się osobowości człowieka w procesach pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Podkreślając istotną rolę gospodarczą drobnej wytwórczości, nie można pominąć jej poważnego znaczenia w realizacji polityki socjalno-humanitarnej państwa. Mam tu na myśli przede wszystkim spółdzielczość inwalidzką i spółdzielczość niewidomych. Podjęte w 1982 r.: uchwała Sejmu w sprawie inwalidów i osób niepełnosprawnych oraz ustawa Prawo spółdzielcze określają trwałe miejsce spółdzielczości inwalidów i niewidomych jako specjalnych organizacji, zajmujących się rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Obywatele Posłowie! Przedstawiłem tu krótko pewne uzasadnienie i charakterystykę tej dziedziny, która przechodziła rożne koleje losu. Trzeba stwierdzić bowiem, że w poprzednich okresach naszego rozwoju gospodarczego funkcje drobnej wytwórczości nie były należycie doceniane. Drobna wytwórczość traktowana była jako działalność drugorzędna, co przy dyrektywnym określaniu zadań — w okresie obowiązywania nakazowo-rozdzielczego systemu planowania i zarządzania — nie sprzyjało jej rozwojowi i powodowało niepełne wykorzystanie potencjalnych możliwości wytwórczych. Być może przyczyną tej zmienności losów była niefortunna terminologia, która budziła powierzchowne i żywiołowe skojarzenia, że jest to sprawa drobna oraz również powierzchowne przekonanie, że drobna wytwórczość to symbol tylko prywatnej inicjatywy i obszar nie budzący zaufania z punktu widzenia moralności społecznej. W związku z tym wielu ludzi na termin — drobna wytwórczość — reagowało bądź lekceważącym uśmiechem, bądź marsową miną. Ale te zjawiska i te postawy mamy już za sobą, przynajmniej w środowiskach, które stoją na gruncie odnowy i reformy naszych stosunków społeczno-gospodarczych i politycznych, a na takim gruncie stoi przecież obecna polityka Rządu. Stąd też jego działanie w sprawach drobnej wytwórczości zmierza ku realizacji zasad, które określone zostały we wspólnym oświadczeniu Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium CK SD z 1983 roku. Jednocześnie działania te wynikają z przekonania, że chodzi tu wcale nie o drobną sprawę i błahy problem ekonomiczno-społeczny, lecz o problem, którego waga wynika z potrzeb, konieczności i nowoczesnego myślenia na rzecz sprostania potrzebom i koniecznościom zarówno dnia dzisiejszego, jak i przyszłego okresu.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Drobna wytwórczość stanowi kompleks różnorodnych dziedzin produkcji i usług o zróżnicowanym układzie stosunków własnościowych. Spełnia ona wiele istotnych specyficznych funkcji, staje się obecnie ważnym elementem nowoczesnej struktury produkcji w każdym państwie, a więc musi nim być i w naszym państwie socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">W 1983 r. w uspołecznionej drobnej wytwórczości, obejmującej spółdzielczość: pracy, inwalidów, niewidomych, rękodzieła ludowego i artystycznego, państwowy przemysł terenowy oraz działalność gospodarczą organizacji społecznych — wytworzono towary i usługi o wartości około 460 mld zł. W ramach ogólnej produkcji ponad 270 mld zł stanowiły dostawy towarów na zaopatrzenie rynku wewnętrznego, ponad 18 mld zł wartość produkcji eksportowej, a około 100 mld zł stanowiła działalność usługowa.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Zatrudnienie produkcyjne w uspołecznionej drobnej wytwórczości wyniosło ponad 600 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">W 1983 r. wartość sprzedaży towarów i usług wytworzonych przez zakłady rzemieślnicze wyniosła około 300 mld zł, w tym wyroby rynkowe stanowiły 118 mld zł, a usługi dla ludności 129 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Jak z tego wynika, usługi dla ludności są w znacznym stopniu wykonywane przez zakłady rzemieślnicze i stanowią aż 43% całych obrotów rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Zatrudnienie w rzemiośle wyniosło ponad 600 tys. osób, przy 300 tys. zakładów.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Uwzględniając stan zatrudnienia w całej drobnej wytwórczości, wynoszący ponad 1,2 mln pracowników, a także liczbę osób utrzymujących się z tej działalności łącznie z rodzinami, można określić, że środowisko drobnej wytwórczości obejmuje kilka milionów osób.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Warto zauważyć, że wartość produkcji uspołecznionej i nie uspołecznionej drobnej wytwórczości stanowiła w Polsce w 1983 r. 8,8% wartości całej produkcji przemysłowej. Natomiast w krajach wysoko rozwiniętych udział drobnej wytwórczości jest w produkcji ogółem znacznie wyższy i kształtuje się w granicach 30 do 60%. Jest to uderzająca rozpiętość. We współczesnych ocenach stopnia rozwoju gospodarczego udział drobnej wytwórczości w działalności przemysłowo-usługowej przyjmuje się m.in. jako miernik rozwoju danego kraju. Z tych faktów wyciągnąć musimy odpowiednie wnioski.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Zmiany zachodzące w naszym kraju spowodowały, że problem przyspieszenia rozwoju drobnej wytwórczości i odrobienia dotychczasowych zaniedbań nabrał i u nas istotnego znaczenia i znalazł właściwy wyraz zarówno w decyzjach politycznych, jak i gospodarczych. Pragnę przypomnieć przede wszystkim takie ustalenia, jak:</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— wspomniane już wspólne stanowisko Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium CK SD z grudnia 1983 r. w sprawie pełniejszego wykorzystania możliwości rozwojowych drobnej wytwórczości dla lepszego zaspokajania potrzeb ludności i poprawy efektywności gospodarowania,</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— uchwalenie przez Sejm Narodowego Planu Społeczno-Gospodarczego na lata 1983–1985 w kształcie, w którym założono dynamikę sprzedaży wyrobów i usług dla uspołecznionej drobnej wytwórczości w wysokości około 32%, podczas gdy dla całego przemysłu uspołecznionego wynosi ona od 14 do 16%. Realizacja tych założeń wymaga osiągania przez drobną wytwórczość średniorocznego tempa wzrostu 9,5%, natomiast w przemyśle uspołecznionym — 4,8%,</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— przyjęcie przez Sejm szeregu ustaw i nowelizacji korzystnie regulujących działalność poszczególnych podmiotów drobnej wytwórczości. Mam tu na myśli przede wszystkim uchwalenie w 1982 r. Prawa spółdzielczego, zmian do ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, a ponadto w 1983 r. ustawy o zmianie ustawy o wykonywaniu handlu oraz niektórych innych rodzajów działalności przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Były to akty prawne stwarzające formalne warunki silnie prorozwojowe dla określonych sektorów w drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Zauważyć należy, że wiele zasadniczych inicjatyw w kreowaniu tych aktów wykazywało — w ścisłym współdziałaniu z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą — Stronnictwo Demokratyczne, które realizowało w tym względzie uchwały swego XII Kongresu w ramach wspólnej polityki z partią klasy robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Inicjatywy polityczne partii politycznych i działania Rządu zmierzały do tego, aby drobna wytwórczość — jako rozwojowy dział gospodarki socjalistycznej — mogła stać się w wyższym niż obecnie stopniu aktywnym czynnikiem zmian strukturalnych działalności produkcyjnej, aby dokonywane w ramach reformy gospodarczej modyfikacje systemowe prowadzić mogły do określenia warunków stymulujących rozwój małych form wytwarzania, a także umacniania konstruktywnej samorządności spółdzielni i innych podmiotów drobnej wytwórczości. Samorządność ta jako wyraz uspołecznienia procesów zarządzania ma swoją specyfikę w drobnej wytwórczości, łącząc silnie w świadomości drobnych wytwórców wyniki uzyskiwane przez zakład pracy z indywidualnym, osobistym zaangażowaniem i kolektywnymi decyzjami załóg. Bowiem z punktu widzenia współczesnych trendów uspołecznienia procesów zarządzania stwierdzić należy, że w tym obszarze działalności gospodarczej samorządność jest cechą organiczną, związaną np. z istotą ustroju spółdzielczego i rzemieślniczego, przy czym tradycje tej samorządności w odniesieniu do spółdzielczości są ponad stuletnie, a w rzemiośle w formie ustroju cechowego, sięgają średniowiecza.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Wynika więc z tego, że zjawiska zachodzące w drobnej wytwórczości są zbieżne z tymi tendencjami rozwoju politycznego i psychospołecznego, które stanowią podstawę naszych obecnych reform.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Bylibyśmy nieobiektywni, gdybyśmy nie dostrzegali i pewnych negatywnych zjawisk w sferze drobnej wytwórczości lub obok niej. Obserwowany jest na przykład regres usług.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Przyspieszony rozwój nie uspołecznionego sektora drobnej wytwórczości stwarza pewne napięcia i rozwarstwienia społeczne. Rząd stara się w sposób operatywny sprzeczności te usuwać, głównie przez politykę podatkową, która nie jest, jak mówią nasi przeciwnicy, instrumentem nękającym, lecz regulującym. Podnoszone są zarzuty nieuzasadnionego bogacenia się bez istotnego Wkładu pracy, zarzuty korupcji i spekulacji, kominów płacowych, przechwytywanie fachowców sektora państwowego, na przykład przez rzemiosło, chociaż rzemiosło też odda je do przemysłu kluczowego wielu wyszkolonych przez siebie pracowników.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Zjawiska te rejestrują różnorodne kontrole, a także kontrola społeczna. Nie są to jednak zjawiska wszechogarniające drobną wytwórczość. Opinią publiczną usiłuje zresztą manipulować, w odniesieniu do i ego rodzaju zjawisk, zagraniczna i rodzima dywersja polityczna, a przewrotność tej manipulacji polega na tym, że z jednej strony mówi się o zjawiskach patologii, na przykład w obszarze działania firm polonijnych lub rzemiosła, i stawia się zarzut, że Rząd rzekomo to toleruje ze szkodą dla interesów ludzi pracy i klasy robotniczej, bo jest taki niedobry, a z drugiej strony, gdy Rząd podejmuje działania dyscyplinujące, oskarża go się o chęć niszczenia ludzkiej inicjatywy i niedopuszczania do powstania korzystnych społecznie faktów. Jest to oczywiście prymitywna manipulacja.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Trzeba zdawać sobie sprawę, iż w zakresie działania drobnej wytwórczości działa obok niej podziemie gospodarcze. Są to działania produkcyjne i usługowe, nie rejestrowane i nielegalne, nie mogą być więc łączone z legalnie działającymi podmiotami drobnej wytwórczości, chociaż nieraz przenikają do nich, stwarzając wspomniane zjawisko łamania prawa. Rząd z całą surowością będzie te zjawiska zwalczał, jednak bez transferu odpowiedzialności z obszaru podziemia na całość legalnie działających podmiotów i bez uogólniania zjawisk z negatywnego marginesu działania tych podmiotów na całość ich działalności, a konieczne działania restrykcyjne i profilaktyczne nie mogą mieć i nie będą miały charakteru pięknej Skądinąd zasady — wszyscy za jednego, lub tak zwanego wylewania dziecka z kąpielą. Konieczna jest tu precyzja i selektywność oraz wyobraźnia, a podstawowym kryterium — dobro społeczne i korzyść ekonomiczna. Zjawisko patologii społecznej występuje obecnie oczywiście w wielu innych dziedzinach naszego życia i nie tylko w tym obszarze.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">W myśl takiego stanowiska wszystkie podmioty drobnej wytwórczości, także i sektor prywatny, mogą liczyć na poparcie i pomoc w każdym przypadku, w którym chodzi o wymierne korzyści społeczno-gospodarcze i działania zgodne z prawem obowiązującym w naszym socjalistycznym państwie i nie naruszającym zasad uczciwości i poczucia moralności społecznej. Przy tych uwarunkowaniach mogą one liczyć także na naszą pozytywną interwencję w przypadku, gdyby powstała jakaś groźba utraty zdolności do pełnienia swych funkcji.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Występujące zjawiska negatywne, zawężanie horyzontów działania i wypadki partykularyzmu wymagają ingerencji samorządów i organizacji funkcjonujących w tym obszarze. Szczególne nadzieje Rząd pokłada właśnie w sprawności samorządów, które darzy zaufaniem i szacunkiem, a które rozwinąć muszą ożywioną działalność kontrolną i profilaktyczną, a także wychowawczą.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Wysoki Sejmie! Kierując się zasadą integracji wszystkich sfer gospodarki na rzecz wyprowadzenia kraju z kryzysu oraz zapoczątkowania zmian strukturalnych, włączono drobną wytwórczość do systemu planów wieloletnich. Wyznaczone w Narodowym Planie Społeczno-Gospodarczym na lata 1983–1985 zadania dla drobnej wytwórczości dotyczą więc głównie poprawy zaopatrzenia rynku w towary i usługi, co wyrażać się powinno między innymi zwiększeniem produkcji rynkowej w 1985 r. w porównaniu z rokiem 1982, jak już wspomniałem — o 32%, i eksportu o ponad 23%. Wzrost obrotów rzemiosła w tym okresie ma wynieść 70%, w tym wartość wyrobów na rynek o ponad 80%, a usług — 79%. Określono przy tym, że zmiany strukturalne w produkcji w tych latach, w odniesieniu do drobnej wytwórczości uspołecznionej, powinny znaleźć wyraz we wzroście jej udziału w dostawach towarów na zaopatrzenie rynku wewnętrznego. W celu zapewnienia realizacji Narodowego Planu Społeczno-Gospodarczego na lata 1983–1985 w części dotyczącej wzrostu udziału drobnej wytwórczości w strukturze przemysłowej kraju, w roku bieżącym podjęte zostały przez Rząd działania zmierzające do stworzenia korzystniejszych warunków dla jej rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Opracowany przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów program pod nazwą: „Ocena stanu i kierunki rozwoju drobnej wytwórczości z uwzględnieniem zaopatrzenia rynku wewnętrznego w towary i usługi w latach 1983–1985” rozpatrzony został przez Radę Ministrów w sierpniu bieżącego roku, która zobowiązała poszczególnych ministrów do podjęcia odpowiednich działań wspierających jego realizację. Rada Ministrów uznała w tym programie między innymi za niezbędne uwzględnienie, w miarę możliwości, w przydziałach środków dewizowych potrzeb importowych jednostek drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Wszystkie te postanowienia dotyczą najbardziej newralgicznych spraw związanych z dalszym rozwojem drobnej wytwórczości. Przewidziane w instrumentach sterowania realizacją CPR w 1985 r. zasady alokacji zasobów energii, paliw, surowców i materiałów, podtrzymują priorytety w zaopatrzeniu, z których korzystała dotychczas drobna wytwórczość. Dotyczy to produkcji wyrobów i usług ujętych w programach operacyjnych, produkcji wyrobów i materiałów objętych zamówieniami rządowymi, zadań realizowanych przez jednostki zatrudniające pracowników niepełnosprawnych, usług bytowych, zgodnie z uchwałą nr 96 Rady Ministrów z sierpnia 1983 r., w sprawie poprawy warunków działalności w usługach bytowych w latach 1983–1985.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Działalność drobnej wytwórczości od szeregu lat związana jest z terenowymi organami władzy i administracji państwowej. Sądzimy, że możliwości rozwojowe drobnej wytwórczości nie są w pełni wykorzystywane w systemie gospodarki terenowej, która zgodnie z założeniami ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego powinna stworzyć dla państwowego przemysłu terenowego, spółdzielczości i rzemiosła dalsze możliwości udziału w rozwiązywaniu bytowych spraw obywateli na wsi i w miastach. Rząd będzie dążył do tego, aby umożliwić zwiększenie udziału rad narodowych w sterowaniu rozwojem drobnej wytwórczości i kształtowaniu warunków ekonomiczno-finansowych i aby ten udział był bardziej wyraźny i aktywny, czemu sprzyja nowa sytuacja prawna.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Pomimo ogólnego wzrostu wartości sprzedaży produkcji i usług, potencjał produkcyjno-organizacyjny drobnej wytwórczości nie rozwija się w pełni właściwie. Przykładem tego mogą być:</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— brak dostatecznych działań w kierunku rozwoju państwowego przemysłu terenowego,</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— niewielki stopień organizowania nowych spółdzielni,</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— obniżenie poziomu zatrudnienia w systemie pracy nakładczej,</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— likwidowanie warsztatów rzemieślniczych, bowiem, mimo iż w roku 1983 nastąpił przyrost netto tych zakładów o 31 tys., to jednocześnie w tym czasie zlikwidowano działalność prawie 29 tys. zakładów. Jest to chyba zbyt duży ubytek.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">To właśnie polityka rad narodowych powinna doprowadzić do tego, aby drobna wytwórczość stała się czynnikiem wzrostu gospodarczego województw i poszczególnych miejscowości przy pomocy:</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— zagospodarowania istniejących obiektów przy odpowiednim wsparciu na ich adaptację i modernizację,</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— wykorzystania surowców miejscowych, odpadowych i wtórnych,</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— rozwijania, szczególnie w małych miejscowościach, pracy nakładczej,</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— organizowania stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych,</u>
          <u xml:id="u-5.48" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— rozwoju produkcji dostosowanej do potrzeb rynku lokalnego,</u>
          <u xml:id="u-5.49" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— rozwoju usług dla rolnictwa, usług naprawczych sprzętu i wyrobów będących w użytkowaniu ludności, usług związanych z remontami i budownictwem mieszkaniowym i inwentarskim,</u>
          <u xml:id="u-5.50" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— rozwoju rzemiosła, zwłaszcza usługowego, w małych miastach i na wsi.</u>
          <u xml:id="u-5.51" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">W nadchodzącym okresie Rząd będzie działał w celu zmniejszenia częstotliwości zmian przepisów i warunków działania, co budziło często uczucie nerwowości i niepewności. Doskonalone będą mechanizmy zaopatrzenia i kredytowania oraz systemy opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-5.52" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Drobna wytwórczość należy do działów gospodarki, której zasady działania oparte są na ogół na zdrowych podstawach ekonomicznych. Nie występują tu, na przykład, dotacje budżetowe. Korzysta ona natomiast z systemu ulg i zwolnień podatkowych, odnoszących się zwłaszcza do pełnionej przez drobną wytwórczość roli społecznej. Chodzi tu o rehabilitację inwalidów oraz aktywizację usług.</u>
          <u xml:id="u-5.53" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">W roku 1983 odprowadzono do budżetu państwa w formie podatków około 103 mld zł z całej drobnej wytwórczości, w tym od sektora nie uspołecznionego 29 mld zł. W bieżącym roku przewidywany jest dalszy wzrost tych wpływów. W układzie polityczno-rządowym uważamy, że polityka podatkowa powinna być stabilna, prorozwojowa, nie hamująca korzystnych, społecznych inicjatyw ludzkich. Takie stanowisko w szczególności zajmowało zawsze i zajmuje dotychczas Stronnictwo Demokratyczne.</u>
          <u xml:id="u-5.54" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Jeśli chodzi o bariery rozwoju, to sądzimy, że nie są nimi podatki. Podatki bowiem regulują ten rozwój. Ograniczeniem jest natomiast niedostateczne zaopatrzenie oraz brak lokali i wyposażenia technicznego. Uregulowania wymaga także sprawa czynszów i różnych opłat komunalnych z uwagi na groźbę nierentowności w niektórych sytuacjach. Troskę budzi tu na przykład sprawa opłacalności działalności usługowej, szczególnie w spółdzielczości i przemyśle terenowym. Istnieje problem dostępności do nowoczesnych maszyn oraz produkcji urządzeń specjalnie dostosowanych do technologii stosowanych w drobnym przemyśle i usługach. Powoduje to konieczność importu tych urządzeń w ramach środków uzyskiwanych z eksportu, który musi wydatnie wzrosnąć.</u>
          <u xml:id="u-5.55" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Przeanalizowane być muszą wszystkie uwarunkowania rzutujące na wielkość eksportu drobnej wytwórczości. Okazją do tego będą między innymi tegoroczne Międzynarodowe Targi Drobnej Wytwórczości, organizowane po raz pierwszy. Przy decentralizacji oddziaływania na drobną wytwórczość istnieje konieczność wypracowania bardziej skutecznych metod koordynacji działania różnorodnych podmiotów i współpracy kooperacyjnej. Przeciwstawić się należy tendencjom do całkowitego wyobcowania z gospodarki uspołecznionej podmiotów sektora prywatnego, a zespalać je z tą gospodarką, ku większej społecznej korzyści i kontroli. Opanować trzeba zjawiska gospodarcze tak zwanego „drugiego obiegu”, o którym wspominałem, i tworzyć warunki do przekształcania ich w legalne działanie, niesprzeczne z prawem.</u>
          <u xml:id="u-5.56" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Wysoka Izbo! Jak wspomniałem, głównym celem rozwoju drobnej wytwórczości jest lepsze zaspokajanie potrzeb ludności na towary i usługi oraz współudział w osiągnięciu wyższej efektywności gospodarowania przez całą gospodarkę narodową. Należy więc doskonalić mechanizmy ekonomiczne tak, aby sprzyjały one wyzwalaniu nowych rezerw zarówno w potencjale technicznym, jak i w czynniku ludzkim. Mechanizmy te w drobnej wytwórczości w ramach ogólnych zasad reformy gospodarczej muszą — jeśli mają przynieść określone korzyści społeczne — pełniej uwzględniać specyficzne cechy tego działu gospodarki, a przede wszystkim odrębność działalności usługowej i nakładczej oraz potrzebę szybszej odbudowy państwowego przemysłu terenowego, który w ubiegłym okresie został bezmyślnie zlikwidowany.</u>
          <u xml:id="u-5.57" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Uwzględniając wysoką efektywność gospodarowania w drobnej wytwórczości, co udowadniają analizy przemawiające do „praktycznego rozumu” za celowością jej rozwoju, oraz biorąc pod uwagę korzystny wpływ drobnej wytwórczości na realizację celów ogólnospołecznych, jak na przykład aktywizacja małych miast i osiedli, zatrudnienie kobiet i osób niepełnosprawnych, rozwój produkcji nakładczej, elastyczność i głęboko zróżnicowany odzew na różnorodne potrzeby — to dochodzimy do wniosku, że rozwój i prawidłowe funkcjonowanie drobnej wytwórczości jest nieodzownym czynnikiem zaspokojenia współczesnych potrzeb społecznych, nie dających się więcej lekceważyć.</u>
          <u xml:id="u-5.58" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Ważnym zadaniem musi się stać sprawa odbudowy państwowego przemysłu terenowego, który do roku 1976 zajmował istotną pozycję w strukturze drobnej wytwórczości, zatrudniając ponad 150 tys. osób. Obecnie tylko 27 tys. Przemysł ten stanowił liczącą się bazę produkcyjną wyrobów dla rolnictwa, zwłaszcza tak zwanych „czarnych narzędzi gospodarskich”, zaspokajał ważne potrzeby rynkowe oraz odgrywał znaczną rolę w kooperacji przemysłu maszyn rolniczych i motoryzacji. Na podkreślenie zasługiwała też działalność jego ośrodków badawczo-rozwojowych, które stanowiły bazę inspirującą i wdrażającą postęp techniczny w całej drobnej wytwórczości. Przyspieszona odbudowa i rozwój państwowego przemysłu terenowego będzie decydować o wzmocnieniu sektora uspołecznionego w ramach drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-5.59" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Wysoki Sejmie! Naprzeciw poruszonym problemom i potrzebom wychodzi przedkładany dziś Wysokiej Izbie projekt ustawy o drobnej wytwórczości. Tworzy on w ramach ogólnego systemu reformy gospodarczej warunki działania zapewniające modernizację i właściwe ukierunkowanie rozwoju drobnej wytwórczości. Uważam także osobiście, że kształt tej ustawy odpowiada oczekiwaniom środowiska drobnej wytwórczości i umożliwi Rządowi prowadzenie stabilnej polityki gospodarczej w tej dziedzinie, a także spełnia postulaty, które także obywatele posłowie zgłaszali pod adresem Rządu z tej trybuny.</u>
          <u xml:id="u-5.60" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Trzy rodzaje argumentów przemawiają za koniecznością uchwalenia tej ustawy: merytoryczno-strategiczne, polityczno-psychologiczne i prawne. Podstawowymi celami projektowanej ustawy jest stworzenie silnych motywacji dla rozwoju całej sfery drobnej wytwórczości i wytworzenie korzystnego klimatu społeczno-politycznego dla wszystkich form działania reprezentowanych przez tę dziedzinę. Pomimo słusznego skądinąd dążenia do ujednolicenia warunków działania całej gospodarki, istnieje jednak potrzeba zróżnicowania niektórych rozwiązań systemowych dla drobnej wytwórczości, wobec uniwersalizmu zasad reformy gospodarczej. Wymaga tego po prostu życie. Podstawowe przesłanki wynikające z dotychczasowych doświadczeń, które uzasadniają konieczność tych zróżnicowań, to:</u>
          <u xml:id="u-5.61" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Po pierwsze — wysoki udział pracy żywej, koniecznej szczególnie w działalności usługowej i produkcji nakładczej, a w konsekwencji odmienne kształtowanie się struktury kosztów wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-5.62" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Po drugie — realizacja przez drobną wytwórczość ważnych funkcji społecznych, jak już wspomniana rehabilitacja inwalidów, szkolenie zawodowe, organizowanie pracy w systemie nakładczym, kultywowanie rękodzieła ludowego i artystycznego.</u>
          <u xml:id="u-5.63" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Po trzecie — szczególnie wysoki stopień zużycia majątku trwałego.</u>
          <u xml:id="u-5.64" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Po czwarte — konieczność wypełnienia luki, jaka wytworzyła się w wyniku uchylenia uchwały nr 112 Rady Ministrów z 1981 roku i wydanych na jej podstawie przepisów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-5.65" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Głębsze odrębności niektórych pionów drobnej wytwórczości wymagają rozszerzonego unormowania spraw szczególnych. W tym celu projekt ustawy zawiera na przykład delegację dla Rady Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia:</u>
          <u xml:id="u-5.66" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— niektórych warunków działania i rozwoju spółdzielczości inwalidów i spółdzielczości niewidomych,</u>
          <u xml:id="u-5.67" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— zasad i zakresu przedmiotowego prowadzenia działalności gospodarczej przez organizacje społeczne.</u>
          <u xml:id="u-5.68" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">W projekcie ustawy zawarta jest też delegacja dla Rady Państwa i Rady Ministrów do określenia warunków odbudowy i rozwoju państwowych przedsiębiorstw terenowych drobnej wytwórczości oraz związków tych przedsiębiorstw z radami narodowymi.</u>
          <u xml:id="u-5.69" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">W projekcie ustawy proponuje się stworzenie szczególnych motywacji poprzez:</u>
          <u xml:id="u-5.70" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— utworzenie wojewódzkich funduszy rozwoju usług i drobnej wytwórczości, co umożliwi rzeczywiste oddziaływanie władzy i administracji terenowej na politykę rozwojową w tym obszarze,</u>
          <u xml:id="u-5.71" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— pozostawienie w drobnej wytwórczości całości odpisów amortyzacyjnych z przeznaczeniem na cele rozwojowe,</u>
          <u xml:id="u-5.72" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">— zobowiązanie Rady Ministrów do wprowadzenia selektywnych preferencji w zakresie opodatkowania, obciążeń na rzecz Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej oraz w zakresie zaopatrzenia materiałowo-technicznego.</u>
          <u xml:id="u-5.73" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Dla umożliwienia szybszego odtworzenia państwowego przemysłu terenowego — projekt ustawy przewiduje, że w razie, gdy trwale nieczynne obiekty przemysłowe nie mogą być zagospodarowane przez ich dotychczasowych użytkowników — podlegają przekazaniu w pierwszej kolejności państwowym przedsiębiorstwom terenowym drobnej wytwórczości, przy czym w uzasadnionych przypadkach może być dokonana przecena zbywanego obiektu.</u>
          <u xml:id="u-5.74" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Projektuje się również w celu zapewnienia jednostkom drobnej wytwórczości uczestnictwa w kształtowaniu polityki społeczno-gospodarczej, utworzenie Rady Drobnej Wytwórczości i Usług, działającej jako organ opiniodawczy i doradczy Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-5.75" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Projekt ustawy wprowadza ponadto zmiany w warunkach działania zagranicznych przedsiębiorstw drobnej wytwórczości, ustalonych w ustawie z dnia 6 lipca 1982 roku. Zmiany te wynikają z konieczności wzmocnienia koordynacyjnej funkcji terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego w stosunku do tych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-5.76" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Pragnę podkreślić, że ustawa będzie aktem „domknięcia” formalno-prawnego procesu kształtowania oblicza drobnej wytwórczości jako trwałej części składowej gospodarki socjalistycznej. Przyjęcie tej ustawy powinno ostatecznie rozwiać występujące jeszcze niekiedy wątpliwości różnej natury, co do roli i miejsca drobnej wytwórczości w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-5.77" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Pragnę ponadto poinformować Wysoką Izbę, że Rząd, zgodnie ze stanowiskiem Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium CK SD z grudnia ubiegłego roku oraz urzeczywistniając intencje zawarte w przedkładanym projekcie ustawy, opracowuje program rozwoju drobnej wytwórczości i usług na lata 1986–1990. Program ten określi podstawowe kierunki i środki niezbędne do zapewnienia znaczącego wzrostu produkcji rynkowej, eksportu, usług bytowych dla ludności oraz usług dla rolnictwa, a także produkcji nakładczej. Program zostanie rozpatrzony przez Rząd jeszcze w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-5.78" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Rząd wyraża przekonanie, że proponowane w projekcie ustawy uregulowania pozwolą na pełną realizację przez drobną wytwórczość zadań społeczno-gospodarczych i wyzwolą dalsze tkwiące w drobnej wytwórczości rezerwy.</u>
          <u xml:id="u-5.79" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">W imieniu Rządu wnoszę o uchwalenie ustawy o drobnej wytwórczości, zgodnie z przedłożonym projektem, równocześnie deklarując konsekwentna jej realizację przez Rząd oraz centralne i terenowe organy administracji państwowej. Jej uchwalenie da satysfakcje całej rzeszy drobnych wytwórców, zaradnych i ofiarnych obywateli naszego socjalistycznego państwa.</u>
          <u xml:id="u-5.80" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Jako Przewodniczący Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego pragnę jednocześnie poinformować Wysoką Izbę, że Stronnictwo nasze w sojuszniczym współdziałaniu z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą i Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym, we współdziałaniu z Sejmem poprzez Klub Poselski SD, w koalicyjnym układzie rządowym będzie czynić dalsze tradycyjne już niejako wysiłki na rzecz umacniania i rozwoju drobnej wytwórczości, zgodnie z założeniami programowymi Stronnictwa i interesem społeczno-narodowym i państwowym. Traktujemy to jako niezmiernie ważne zadanie polityczne.</u>
          <u xml:id="u-5.81" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyCKSDEdwardKowalczyk">Pragnę, także poinformować obywateli posłów, że m.in. — dla popierania rozwoju drobnej wytwórczości, a także, mówiąc językiem staropolskim, kunsztów, Stronnictwo nasze postanowiło powołać fundację im. Stanisława Staszica, wielkiego Polaka, który pierwszy właśnie sprawę tzw. kunsztów stawiał jako czynnik pomyślności gospodarczej Polski. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-5.82" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Dziękuję obywatelowi wicepremierowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">Otwieram łączną dyskusję nad przedstawioną informacją oraz nad projektem ustawy o drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#Marszałek">Głos ma poseł Danuta Serafin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełDanutaSerafin">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawione przez Rząd informacja o głównych kierunkach polityki w zakresie drobnej wytwórczości oraz projekt ustawy o drobnej wytwórczości mieć będą istotne znaczenie dla pełniejszego wykorzystania małych jednostek gospodarczych na rzecz lepszego zaspokojenia potrzeb ludności na wyroby i usługi oraz poprawę efektywności gospodarowania. Sprzyjać powinno to również wyzwalaniu inicjatyw i przedsiębiorczości obywatelskiej.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełDanutaSerafin">Doświadczenia ostatnich lat dowodzą, że sferę tę cechuje duża odporność na trudne warunki gospodarowania. Potwierdzają również zaangażowanie i wysoką aktywność produkcyjną zespołów pracowniczych małych przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni i zakładów.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#PosełDanutaSerafin">Zainteresowanie rozwojem drobnej wytwórczości wynika jednak nie tylko z konieczności skutecznej realizacji i pilnych celów polityki społecznej i gospodarczej, w tym zwłaszcza poprawy zaopatrzenia rynku, ale także wiąże się z nowymi uwarunkowaniami rozwojowymi kraju w latach najbliższych i problemami, jakie przyjdzie nam rozwiązywać. Chodzi przede wszystkim o ukształtowanie komplementarnej i efektywnej struktury gospodarki, o pełne i oszczędne wykorzystywanie dostępnych środków produkcji, siły roboczej, surowców, materiałów, w tym pochodzenia miejscowego, wtórnych i odpadowych, aktywizację gospodarczą małych i średnich miast, wyzwalanie i uruchamianie gospodarki lokalnej na szczeblu gminy, wsi, osiedla, miasta, przezwyciężanie regresu w usługach dla ludności itp. Małe organizmy gospodarcze mogą spełnić w tej dziedzinie dużą rolę.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#PosełDanutaSerafin">Wysoka Izbo! W sprawie potrzeby zapewnienia stabilizacji rozwoju drobnej wytwórczości jednoznacznie wypowiedział się IX Nadzwyczajny Zjazd PZPR. Postawił zadania w postaci zwiększenia udziału drobnej wytwórczości w produkcji przemysłowej, co w rezultacie przynieść powinno poprawę zaopatrzenia rynku, wzbogacenie kooperacji, zwiększenie eksportu. Konkretyzacja tego zadania znalazła wyraz w uchwale Wysokiej Izby w sprawie Narodowego Planu Społeczno-Gospodarczego na lata 1983–1985, przewidującego zwiększenie udziału drobne i wytwórczości w produkcji przemysłowej z 8,4% w 1982 r. do 10,8% w 1985 r. Jest to w praktyce realizowane. Także ostatnie Targi Poznańskie potwierdzają wzrost produkcji wyrobów drobnej wytwórczości na rynku.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#PosełDanutaSerafin">Wnoszony projekt ustawy o drobnej wytwórczości wynika ponadto z ustaleń Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego z grudnia 1983 r. Jest świadectwem dostrzegania przez Rząd celowości i konieczności bardziej aktywnego uczestnictwa tej sfery gospodarki w procesie stabilizacji gospodarczej i tworzenia jej trwałych podstaw rozwojowych, w tym poszukiwań nowych form organizacyjno-instytucjonalnych. Wraz z wprowadzeniem przepisów wykonawczych stanowić będzie zamknięcie procesu legislacyjnego porządkowania całego obszaru drobnej wytwórczości. z pełniejszym uwzględnieniem w mechanizmie ekonomicznym drobne i wytwórczości jej specyficznych cech i warunków techniczno-ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#PosełDanutaSerafin">Pozwolę sobie przypomnieć, że w 1982 r. Wysoka Izba podjęła fundamentalne ustawy regulujące pod względem prawnym najistotniejsze obszary funkcjonowania drobnej wytwórczości, mianowicie Prawo spółdzielcze oraz modyfikacje ustawy z 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła. Ich wdrażanie do praktyki umocniło pozytywne tendencje w działalności gospodarczej oraz społeczno-samorządowej.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#PosełDanutaSerafin">Projekt ustawy o drobnej wytwórczości wychodzi naprzeciw zgłaszanym przez środowiska pracownicze drobnej wytwórczości słusznym postulatom:</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#PosełDanutaSerafin">— zapewnienia stabilności rozwiązań systemowych w odniesieniu do tej części gospodarki,</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#PosełDanutaSerafin">— pełniejszego uwzględnienia właściwych małym organizacjom gospodarczym, cech i warunków techniczno-ekonomicznych,</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#PosełDanutaSerafin">— ściślejszego powiązania z organami władzy terenowej rozwoju przemysłu terenowego.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#PosełDanutaSerafin">Są to postulaty słuszne, nawiązujące do pierwszego etapu wdrażania reformy gospodarczej w tej dziedzinie na mocy uchwały nr 112 Rady Ministrów z 1981 r. w sprawie rozwoju drobnej wytwórczości. Przedstawiany projekt ustawy je uwzględnia.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#PosełDanutaSerafin">Bardzo ważne znaczenie posiada odbudowa państwowego przemysłu terenowego, zlikwidowanego niesłusznie w połowie lat siedemdziesiątych. Proces jego rozbudowy rozpoczął się. Proponowane w projekcie ustawy rozwiązania, przede wszystkim zasady tworzenia i gospodarowania funduszem rozwoju drobnej wytwórczości wraz z delegacją dla Rady Państwa i Rady Ministrów w sprawie określenia warunków odbudowy i rozwoju państwowych przedsiębiorstw terenowych, zapewnić powinny wyraźnie lepsze i skuteczniejsze niż dotychczas warunki do rozbudowy państwowego przemysłu terenowego.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#PosełDanutaSerafin">Projekt ustawy o drobnej wytwórczości zapewnia także skuteczną realizację przez spółdzielczość celów i zadań społecznych, zwraca uwagę na funkcje społeczno-wychowawcze i samorządowe. Wypracowane przez spółdzielnie środki przeznacza na rehabilitacje zawodową osób niepełnosprawnych oraz działalność wychowawczą. Uwzględnia potrzebę produkcji niektórych wyrobów przez spółdzielczość inwalidzką na zasadach wyłączności.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#PosełDanutaSerafin">Podstawowa idea projektu ustawy o drobnej wytwórczości, jaką jest wydatna rozbudowa potencjału przemysłu drobnego oraz zwiększenie jego roli w procesie zaspokajania potrzeb społecznych, ma być ponadto realizowana poprzez:</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#PosełDanutaSerafin">— zagwarantowanie wyodrębnienia w bilansach podstawowych surowców i materiałów dla drobnej wytwórczości,</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#PosełDanutaSerafin">— pozostawienie w uspołecznionych jednostkach drobnej wytwórczości całości odpisów amortyzacyjnych na cele rozwojowe,</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#PosełDanutaSerafin">— możliwość uzyskania ulg podatkowych dla działalności usługowej i nakładczej.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#PosełDanutaSerafin">— utworzenie wojewódzkich funduszów rozwoju drobnej wytwórczości, sprzyjających odbudowie i rozwojowi państwowych przedsiębiorstw przemysłu terenowego i zagospodarowaniu nieczynnych obiektów przemysłowych i przerwanych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#PosełDanutaSerafin">Inicjowaniu i promowaniu różnych form działalności gospodarczej drobnej wytwórczości sprzyjać powinno także powołanie Rady Drobnej Wytwórczości i Usług jako organu opiniodawczego i doradczego Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#PosełDanutaSerafin">Przedkładany Wysokiej Izbie projekt ustawy o drobnej wytwórczości uwzględnia także propozycje pewnych zmian zasad funkcjonowania przedsiębiorstw zagranicznych drobnej wytwórczości. Wynikają one z dotychczasowej oceny funkcjonowania niektórych przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne. Proponowane zmiany mają na celu zwiększenie skuteczności organów administracji państwowej we właściwym ukierunkowaniu działalności gospodarczej przedsiębiorstw zagranicznych drobnej wytwórczości, zgodnie z interesem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#PosełDanutaSerafin">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pragnie podkreślić zasadność zmian w związku ze społeczną krytyką niektórych aspektów funkcjonowania tych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#PosełDanutaSerafin">Pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów na konieczność rozważenia w toku dalszych prac nad projektem ustawy bardziej skutecznych rozwiązań i działań na rzecz zahamowania regresu i rozwoju usług. Chodzi zwłaszcza o usługi zmniejszające uciążliwość funkcjonowania gospodarstw domowych. Mimo podejmowanych wysiłków przez administrację państwową brak jest dotychczas odczuwalnej poprawy w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#PosełDanutaSerafin">Wysoka Izbo! Opracowany przez Rząd projekt ustawy o drobnej wytwórczości obejmie swoim zasięgiem wszystkie podmioty gospodarcze uspołecznionej i nie uspołecznionej drobnej wytwórczości. Tworzy lepsze, stabilne warunki rozwoju małych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#PosełDanutaSerafin">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zwraca uwagę na kierunkową zbieżność projektu przedstawianej ustawy z celami ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Obie ustawy uzupełniała się. Wyposażają rady narodowe i administrację terenową w nowe narzędzia promocji drobnej wytwórczości i uruchamiania lokalnej inicjatywy gospodarczej na rzecz lepszego zaspokojenia potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#PosełDanutaSerafin">Wyrażam przekonanie, że w dalszych pracach nad projektem omawianej ustawy komisje sejmowe zwrócą uwagę na umocnienie tej zbieżności. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Jadwiga Biernat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełJadwigaBiernat">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony dzisiaj projekt ustawy o drobnej wytwórczości jest aktem prawnym o wielkiej doniosłości politycznej, ekonomicznej, społecznej i kulturowej. Drobna wytwórczość — jak podkreślił to w informacji Rządu wiceprezes Rady Ministrów prof. Edward Kowalczyk — jest odbiciem całej gospodarki narodowej w sensie jej wielosektorowości. Cele drobnej wytwórczości spełniają wieloraką rolę, mającą wpływ na jakość życia społeczeństwa i przyspieszanie rozwoju gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełJadwigaBiernat">W porównaniu do innych sfer życia gospodarczego w Polsce częstotliwość zmian polityki wobec drobnej wytwórczości była największa. Była to polityka wyjątkowo niestabilna, co w zasadniczym stopniu zaciążyło na rozwoju drobnej wytwórczości w Polsce w całym okresie powojennym. Przypomnieć należy, aby nie sięgać zbyt daleko w przeszłość — proces likwidacji w latach siedemdziesiątych państwowego przemysłu terenowego, ze wszystkimi jego konsekwencjami, szczególnie widocznymi na wsi.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełJadwigaBiernat">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego przywiązuje wielkie znaczenie do problemów poruszonych w dzisiejszej debacie przez wiceprezesa Rady Ministrów. Problemy te, wespół z treściami projektu ustawy o drobnej wytwórczości, są zgodne z zasadą równomiernej rozbudowy gospodarczej kraju, stanowią ważny czynnik ogólnego, społeczno-gospodarczego i cywilizacyjnego rozwoju wsi i rolnictwa, przebudowy struktury indywidualnych gospodarstw rolnych oraz stopniowego zacierania różnic między warunkami życia i pracy mieszkańców miast i wsi.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#PosełJadwigaBiernat">Dokonujące się na wsi przemiany społeczno-gospodarcze i kulturalne stwarzają coraz większe zapotrzebowanie na rozwój przemysłu drobnego, rzemiosła, a w tym szczególnie na rozwój wszelkiego rodzaju usług. Stają się one warunkiem dalszego rozwoju gospodarki rolnej i życia społeczeństwa wiejskiego, są składowym i coraz bardziej ważącym elementem postępu produkcyjnego i społecznego na wsi.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#PosełJadwigaBiernat">Rozwój działalności usługowej dla gospodarki rolnej i ludności wiejskiej nie tylko nie nadąża za szybko rosnącymi potrzebami, ale wykazuje wyraźny regres szczególnie w zakresie usług bytowych. Istnieje ścisła zależność między stanem infrastruktury gospodarczej i socjalnej na wsi a wielkością produkcji rolniczej w przeliczeniu na 1 hektar użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#PosełJadwigaBiernat">Infrastruktura gospodarcza, która uczestniczy w obsłudze produkcyjnej kompleksu gospodarki żywnościowej jest trwałym i ważnym czynnikiem jej rozwoju. Dotychczasowy poziom infrastruktury gospodarczej, związanej z obsługą produkcyjną rolnictwa i gospodarki żywnościowej, jest wielce niewystarczający. Przykłady:</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#PosełJadwigaBiernat">— jeden państwowy zakład technicznej obsługi rolnictwa przypada średnio w kraju na ponad 10 tysięcy hektarów użytków rolnych;</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#PosełJadwigaBiernat">— jeden zakład kowalsko-ślusarski przypada na 1650 hektarów użytków rolnych;</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#PosełJadwigaBiernat">— jeden zakład motoryzacyjny na ponad 5 tys. hektarów;</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#PosełJadwigaBiernat">— jeden zakład naprawy narzędzi i maszyn rolniczych przypada na ponad 9 tys. hektarów użytków rolnych;</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#PosełJadwigaBiernat">— jeden zakład stolarski przypada na prawie 2 tys. hektarów użytków rolnych;</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#PosełJadwigaBiernat">— jeden zakład remontowo-budowlany przypada na 676 hektarów użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#PosełJadwigaBiernat">Negatywne przykłady, świadczące o niedostatku placówek usługowych na wsi, a w szczególności usług bytowych, można by mnożyć. Drobna wytwórczość związana ze środowiskiem wiejskim pełni bardzo wiele funkcji, przy czym występują tutaj inne priorytety aniżeli w miastach. Pragnę wskazać na dwie zasadnicze funkcje drobnej wytwórczości dla wsi:</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#PosełJadwigaBiernat">— po pierwsze — wyrównanie różnic w standardzie życia ludności miast i wsi,</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#PosełJadwigaBiernat">— po drugie — zapewnienie sprzyjających warunków do szybkiego wzrostu produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#PosełJadwigaBiernat">Rozwój tych dwóch zasadniczych funkcji drobnej wytwórczości będzie sprzyjał postępowi cywilizacyjnemu na wsi, a tym samym będzie wpływał na podejmowanie przez młodzież w coraz szerszym zakresie decyzji pozostawania na wsi.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#PosełJadwigaBiernat">Często mówimy na przykład o specjalizacji i koncentracji w dziedzinie usług. Uruchomiono już w niektórych miastach tzw. zakłady scentralizowanego wykonawstwa usług — fabryki usług. Wiadomo, że specjalizacja i koncentracja znacznie usprawniają pracę zakładów, podnoszą ich efekty ekonomiczne, a także zapewniają jakościowo lepszą obsługę klienta. W miastach jest to uzasadnione. Wieś polska posiada i zawsze posiadać będzie swoją specyfikę. Oddalenie się zakładów usługowych, drobnych zakładów produkcyjnych od producentów rolnych wynika często ze źle pojętej ekonomiki przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwom bowiem lepiej opłaca się wybudować duży zakład w mieście, aniżeli kilka drobniejszych zakładów zlokalizowanych na terenach wiejskich. Nikt jednak nie chce myśleć o kosztach wynikających z długich, a nieraz wielokrotnych dojazdów rolników do zakładów, strat w produkcji rolnej, nie mówiąc już o trudzie, niezadowoleniu społeczeństwa i innych ujemnych skutkach o charakterze społecznym, będących wynikiem takiego splotu uciążliwości.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#PosełJadwigaBiernat">Dotychczasowy poziom rozwoju drobnej wytwórczości, a szczególnie dostępności usług na wsi jest wysoce niezadowalający. Potrzebne są śmiałe koncepcje, które przezwyciężałyby utarte poglądy o nowoczesnych formach świadczenia usług. Poglądy te oparte były dotąd na znajomości interesów przedsiębiorstw i specyfiki rozwoju drobnej wytwórczości i usług w miastach. Nie uwzględniały natomiast specyfiki wsi, odmienności warunków regionalnych, zróżnicowania struktury agrarnej, rozproszenia w terenie gospodarstw rolnych, stosunkowo małej gęstości zaludnienia, roli czasu w produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#PosełJadwigaBiernat">Projekt ustawy w pewnym stopniu przełamuje tę tendencję m.in. poprzez włączenie całej drobnej wytwórczości uspołecznionej i nie uspołecznionej w system planowania społeczno-gospodarczego, zobowiązując rady narodowe i ich organy do określenia w planach terytorialnych założeń rozwoju uspołecznionych jednostek drobnej wytwórczości oraz przedsięwzięć organizacyjnych i ekonomicznych stymulujących ich rozwój.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#PosełJadwigaBiernat">Założenia te powinny zapewniać:</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#PosełJadwigaBiernat">— zwiększenie i wzbogacenie asortymentu dostaw wyrobów rynkowych,</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#PosełJadwigaBiernat">— zaspokojenie potrzeb ludności w zakresie usług,</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#PosełJadwigaBiernat">— zaspokojenie potrzeb rolnictwa i gospodarki żywnościowej w zakresie usług produkcyjnych oraz zwiększanie i wzbogacanie asortymentu dostaw sprzętu rolniczego i części zamiennych,</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#PosełJadwigaBiernat">— doskonalenie powiązań kooperacyjnych,</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#PosełJadwigaBiernat">— zwiększenie udziału drobnej wytwórczości w realizacji programu budownictwa mieszkaniowego,</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#PosełJadwigaBiernat">— zwiększenie produkcji w systemie nakładczym.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#PosełJadwigaBiernat">Równocześnie należy się spodziewać, że uwzględnione będą potrzeby i realia życia na wsi, zarówno w dalszych pracach nad projektem ustawy, jak również w unormowaniach spraw szczególnych, dla określenia których projekt ustawy przewiduje trzy ważne delegacje dla Rządu, dotyczące:</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#PosełJadwigaBiernat">— po pierwsze — zapewnienia preferencyjnych warunków działania i rozwoju spółdzielczości inwalidów i niewidomych,</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#PosełJadwigaBiernat">— po drugie — warunków odbudowy i rozwoju państwowych przedsiębiorstw drobnej wytwórczości,</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#PosełJadwigaBiernat">— po trzecie — działalności gospodarczej prowadzonej przez organizacje społeczne.</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#PosełJadwigaBiernat">Art. 2 ustawy nie zamyka jednoznacznie podmiotów drobnej wytwórczości w rozumieniu ustawy. Da je Radzie Ministrów delegację uznania za jednostki drobnej wytwórczości innych jednostek. Jest to pozytywne, bowiem umożliwi to korzystanie z tej ustawy na przykład organizacjom spółdzielczości „Samopomoc Chłopska” i kółkom rolniczym. A przecież już dziś ważnym partnerem drobnej wytwórczości w rozwoju drobnej — ale jakże potrzebnej produkcji rynkowej oraz rozwoju usług — jest spółdzielczość „samopomocowa”. Szacuje się, że udział spółdzielczości „Samopomoc Chłopska” w sprzedaży usług na wsi wynosi około 12% ogólnej wartości. Główne branże wykonywanych usług to — remontowo-budowlane, kowalsko-ślusarskie, radio-telewizyjne, motoryzacyjne, krawieckie, fryzjerskie, stolarskie, naprawy sprzętu gospodarstwa domowego.</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#PosełJadwigaBiernat">Wzrasta rola i zadania kółek rolniczych w organizowaniu i określaniu zapotrzebowania na usługi świadczone przez jednostki gospodarcze kółek rolniczych. Obok usług polowych w SKR-owskich warsztatach regeneruje się części zamienne, naprawia podzespoły, produkuje proste maszyny rolnicze, proste suszarnie do zbóż. Spółdzielnie kółek rolniczych wytwarzają także materiały budowlane, prowadzą 160 tartaków, 18 bieżnikowalni, produkują stolarkę budowlaną i świadczą usługi stolarskie. Coraz powszechniej rozwijają usługi bytowe.</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#PosełJadwigaBiernat">Problematyka drobnej wytwórczości związana z potrzebami wsi jest obszerna. Jej zakres jest zróżnicowany, gdyż dotyczy ona różnych, nieraz odmiennych dziedzin. Mimo tej różnorodności ma ona wiele spraw wspólnych. Z punktu widzenia organizacji przestrzennej miejscowości gminnych, wizji architektonicznej, funkcjonalności i dostępności placówek usługowych, a przede wszystkim racjonalności, powinny być rozpatrywane jak wielofunkcyjne ośrodki w gminie. W tej dziedzinie mamy jeszcze wiele do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#PosełJadwigaBiernat">Podległość organizacyjna różnym instytucjom powodowała zazwyczaj rozproszenie wysiłku inwestycyjnego i przypadkowość lokalizacji drobnej wytwórczości. Zagwarantowane w projekcie ustawy motywacje dla rozwoju drobnej wytwórczości przez:</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#PosełJadwigaBiernat">— pozostawienie w drobnej wytwórczości całości odpisów amortyzacyjnych z przeznaczeniem na cele rozwojowe,</u>
          <u xml:id="u-9.35" who="#PosełJadwigaBiernat">— utworzenie wojewódzkich funduszy rozwoju drobnej wytwórczości pozostających w dyspozycji wojewodów dla promowania drobnej wytwórczości, w tym aktywizacji gospodarczej regionów,</u>
          <u xml:id="u-9.36" who="#PosełJadwigaBiernat">— wprowadzenie selektywnych preferencji w zakresie opodatkowania, do których należałoby poza określonymi w art. 12 włączyć również zagospodarowanie surowców wtórnych i lokalnych,</u>
          <u xml:id="u-9.37" who="#PosełJadwigaBiernat">— preferencje w zakresie obciążeń na rzecz Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej i zaopatrzenia materiałowego, pozwalają optymistycznie patrzeć nie tylko na rozwój, ale równocześnie i na stabilizację drobnej wytwórczości, w tym również odtworzenie i rekonstrukcję państwowego przemysłu terenowego.</u>
          <u xml:id="u-9.38" who="#PosełJadwigaBiernat">Wysoki Sejmie! Jest rzeczą zrozumiałą, że realizacja zadań drobnej wytwórczości będzie możliwa przy pełnym zaangażowaniu wszystkich zainteresowanych od szczebla centralnego po miejski czy gminny. Jej rola musi być doceniana, zwłaszcza gdy już Centralny Plan Roczny na 1985 r. przewiduje dla niej 14-procentowy udział w dostawach na rynek ogółem. Dlatego zawsze zastrzeżenia budzić musiały często lakoniczne sformułowania zadań na rzecz rozwoju tej sfery wytwarzania pod adresem organów administracji, nie nakładające praktycznie żadnych obowiązków na te organy. Wymaga to wyraźnego sprecyzowania zadań w tej kwestii, gdyż określenia typu „należy dążyć”, rażą swą ogólnikowością i podważają wiarę w dobrą wolę ośrodka je lansującego.</u>
          <u xml:id="u-9.39" who="#PosełJadwigaBiernat">Stwierdzić trzeba, że treść projektu ustawy konkretyzuje zadania, stanowi miarodajne potwierdzenie wysokiej rangi drobnej wytwórczości w gospodarce narodowej i odzwierciedla tkwiące w tym sektorze możliwości poprawy jakości życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.40" who="#PosełJadwigaBiernat">Działania różnych sektorów drobnej wytwórczości zespalać będzie Rada działająca przy Prezesie Rady Ministrów. Byłoby słuszne i pożyteczne, aby Rada ta, obok celów określonych w projekcie ustawy, była ośrodkiem kształtowania polityki ekonomicznej drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-9.41" who="#PosełJadwigaBiernat">Wysoki Sejmie! Posłowie Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego są przekonani o merytorycznej słuszności zawartych w projekcie ustawy rozwiązań. IX Kongres naszego Stronnictwa w przyjętym programie dał wyraz rangi i znaczenia drobnej wytwórczości w harmonijnym rozwoju gospodarki narodowej. Oto fragment z tego programu: „W realizację programu przestawiania i rozwijania produkcji przemysłowej na rzecz rolnictwa i gospodarki żywnościowej szczególnie duży udział może wnieść przemysł terenowy, a zwłaszcza przemysłowe zakłady różnych branż spółdzielczości oraz rzemiosło”. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-9.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Jerzy Jóźwiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełJerzyJóźwiak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Aktualna pozycja drobnej wytwórczości w gospodarce Polski określona została przez politykę gospodarczą państwa, będącą wypadkową zaszłości lat ubiegłych i działań obecnych. Kryzys gospodarczy, walka z jego skutkami, uruchamianie mechanizmów reformy gospodarczej kazały ponownie zwrócić uwagę na rolę, jaką spełnia drobna wytwórczość w gospodarce naszego kraju. Jej stan i funkcjonowanie w latach kryzysu stały się przedmiotem żywego zainteresowania polityków, ekonomistów i działaczy gospodarczych. Odkryto ponownie prawidłowość krajów rozwiniętych, prawidłowość wyrażającą się w równoległym i proporcjonalnym funkcjonowaniu obok siebie wielkich, średnich i małych organizacji gospodarczych. A więc sytuacja wymaga nowego spojrzenia i nowych rozwiązań. Tutaj też upatruje Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego powody, dla których sprawy drobnej wytwórczości Rząd przedstawia dziś Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełJerzyJóźwiak">Obywatele Posłowie! Impuls wyznaczający nowe kierunki polityki w obszarze drobnej wytwórczości wywołany został przez Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego w 1980 r. Obie partie rozwinęły zasady tej polityki we wspólnym stanowisku w 1983 r. uznając, że dla prawidłowego określenia miejsca i perspektyw drobnej wytwórczości w Polsce zasadnicze znaczenie ma przestrzeganie zasady jedności ideologii polityki i ekonomiki w odniesieniu do tej dziedziny gospodarowania. Znalazło to swój wyraz we wspólnych przedsięwzięciach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełJerzyJóźwiak">Niewątpliwy dorobek wspólnej polityki uzewnętrznił się zwłaszcza w podejmowaniu spraw drobnej wytwórczości przez instancje terenowe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Stronnictwa Demokratycznego, a także wspólnie ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym w odniesieniu do problemów wsi. Jest to nie tylko nowa forma współpracy i współdziałania międzypartyjnego, ale przede wszystkim nowa jakość w życiu społeczno-politycznym kraju. Legło u jej podstaw dążenie do poszerzenia społecznej bazy rządzenia tak mocno postulowane przez społeczeństwo i konsekwentnie realizowane w procesie odnowy życia społeczno-politycznego.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#PosełJerzyJóźwiak">Wychodząc z tych przesłanek politycznych możemy dziś powiedzieć, że rozwój drobnej wytwórczości stanowi prawidłowość rozwoju sił wytwórczych we współczesnej gospodarce państw uprzemysłowionych. Zainteresowanie Sejmu problematyką drobnej wytwórczości nie wynika wyłącznie z konieczności przezwyciężenia bieżących trudności, zwłaszcza rynkowych, lecz wiąże się z zagadnieniem głębokich przeobrażeń strukturalnych jako warunku dalszego rozwoju ekonomicznego kraju.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#PosełJerzyJóźwiak">Polityka gospodarcza lat minionych zostawiła nam w spadku taką sytuację. Dominują wielkie organizacje gospodarcze. Ich działalności nie wspierają małe organizacje gospodarcze. Jest ich po prostu wyraźnie za mało. Daleko mniej niż w gospodarce o podobnym stopniu rozwoju. Powstała więc swoista luka strukturalna w funkcjonowaniu gospodarki. Jej usunięcia zamierza dokonać Rząd poprzez realizację przedstawionej dziś polityki gospodarczej. Wiązać się to będzie z określonymi kosztami ekonomicznymi, politycznymi i społecznymi. Wynikają one z uwarunkowań przeszłości i aktualnej sytuacji gospodarki. Stąd też dostosowanie się do niezbędnych przemian strukturalnych będzie z pewnością procesem długotrwałym. Z drugiej strony — osiągnięcie wyższego tempa wzrostu gospodarczego bez odpowiednich przemian strukturalnych wydaje się mało prawdopodobne. Toteż słusznie Rząd w polityce gospodarczej za podstawowy kierunek przyjmuje popieranie tego, co daje korzyść ekonomiczną i społeczną, co jest bardziej efektywne i przyczynia się do postępu i rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#PosełJerzyJóźwiak">Wysoki Sejmie! Problemy i trudności dnia codziennego podejmowane i rozwiązywane bieżąco nie zwalniają nas od perspektywicznego myślenia. Jak nam wiadomo, trwają prace nad planem do 1990 roku, który będzie obejmował okres dziesięcioletni. To perspektywiczne spojrzenie nie może być dawaniem nadziei bez, możliwości realnego ich pokrycia. A te, jak wiadomo, daje tylko i jedynie wydajna praca w dobrze zorganizowanej gospodarce. Widzimy więc tutaj ogromne możliwości i rolę dla drobnej wytwórczości w zapełnianiu luki strukturalnej gospodarki i aktywizacji społeczności lokalnych przy pomocy małych form produkcji. Upatrujemy jej możliwości w realizacji tendencji prooszczędnościowych, dających możliwość rozwoju przy relatywnie niższych nakładach inwestycyjnych. Małe zakłady tworzą mikrośrodowiska, gdzie motywacja pracy jest znacznie większa. I wreszcie — to konieczność ulżenia pracy w gospodarstwie domowym poprzez świadczenie różnorodnych form pomocy przede wszystkim kobietom.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#PosełJerzyJóźwiak">Punktem wyjścia do kształtowania takiej polityki gospodarczej Rządu względem drobnej wytwórczości powinno być uwzględnienie przesłanek związanych z nowymi uwarunkowaniami rozwojowymi w latach 1985–1995.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#PosełJerzyJóźwiak">Wiążą się one z dekoncentracją rozwoju sił wytwórczych, z zachowaniem proporcji pomiędzy wielkimi, średnimi i małymi organizacjami gospodarczymi. Oznacza to tworzenie warunków do likwidacji luki strukturalno-organizacyjnej w gospodarce i aktywizacji małych miast.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#PosełJerzyJóźwiak">Wśród nowych uwarunkowań rozwojowych dostrzega się także rosnące znaczenie sektora usług w tworzeniu dochodu narodowego. Likwidacja zjawisk regresowych, występujących obecnie w usługach, jest pilną koniecznością w świetle perspektywicznych zamierzeń. Ponieważ drobna wytwórczość jest podstawowym gestorem usług, stąd też należy stworzyć odpowiednie warunki do rozwoju tej działalności. Uwzględnienie tych przesłanek w budowie przyszłego planu, oznacza w istocie zmianę orientacji w podejściu do drobnej wytwórczości jako istotnego elementu kształtowania komplementarnej i efektywnej struktury gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#PosełJerzyJóźwiak">Wysoka Izbo! Doświadczenia minionych czterech lat wskazują, że promocja rozwojowa drobnej wytwórczości, zawarta w aktualnym kształcie polityki gospodarczej, nie daje efektów założonych w trzyletnim planie stabilizacji gospodarczej. Zachodzi obawa niezrealizowania przyjętych ustaleń, zwłaszcza co do wzrostu udziału drobnej wytwórczości w produkcji przemysłowej ogółem. Powstaje paradoksalna sytuacja. Przy zielonym świetle, tworzonym dla jej rozwoju, pociąg zwany drobną wytwórczością zaczyna zwalniać i może się zatrzymać. Niebezpieczeństwu temu trzeba przeciwdziałać. Przy dobrych na ogół rezultatach ekonomicznych, nie uwzględniono w zasadach reformy gospodarczej specyfiki drobnej wytwórczości w sposób wynikający z jej potrzeb. Uniwersalizm zasad, a także instrumentacji ekonomicznej reformy gospodarczej osłabił jej zdolności do rozwoju. Wyższa, aniżeli w całej gospodarce efektywność gospodarowania nie idzie w parze ze zwiększeniem zdolności do rozwoju. Wielce charakterystyczne są w tym względzie doświadczenia płynące z krótkiego okresu funkcjonowania uchwały numer 112 Rady Ministrów. Budziła ona nadzieję, że rozwiązania w niej zawarte zostaną uwzględnione w zasadach reformy gospodarczej. Nadzieje te nie w pełni się sprawdziły.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#PosełJerzyJóźwiak">Stawiając sprawę jasno, reforma gospodarcza nie stanowi przeszkody dla działalności drobnej wytwórczości. Groźne są jedynie te tendencje, które zmierzają do przesady w stosowaniu uniwersalnych rozwiązań do wielkich, małych i drobnych podmiotów gospodarczych. Poczynione obserwacje wskazują również, że mamy do czynienia w obszarze drobnej wytwórczości, tak jak i w całej gospodarce, ze zjawiskami pozytywnymi i negatywnymi. Pozytywne to:</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#PosełJerzyJóźwiak">— Uzyskanie w latach 1982–1984 przez uspołecznioną drobną wytwórczość korzystniejszych relacji ekonomicznych w porównaniu z przemysłem ogółem, w tym z przemysłem przetwórczym. Przejawiają się one w wyższej dynamice sprzedaży oraz wydajności pracy przy jednocześnie niższej dynamice i poziomie średniej płacy. Na szczególne podkreślenie zasługuje znacznie wyższa aniżeli w całej gospodarce orientacja prorynkowa.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#PosełJerzyJóźwiak">— Również relacja efektywności pracy, kształtuje się w uspołecznionej drobnej wytwórczości nieco powyżej przemysłu ogółem.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#PosełJerzyJóźwiak">— Odnotowano znaczny rozwój rzemiosła, które skokowo rozwija produkcję rynkową, co zwłaszcza było widoczne na tegorocznych targach w Poznaniu.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#PosełJerzyJóźwiak">Natomiast do głównych zjawisk negatywnych zaliczyć należy:</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#PosełJerzyJóźwiak">— Występowanie w praktyce interesów partykularnych, przynoszących szkody ogólnogospodarcze i społeczne.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#PosełJerzyJóźwiak">— Gospodarczo i społecznie szkodliwe rozszerzanie się gospodarki równoległej, która przenikając struktury legalnie rejestrowane, stwarza zjawiska patologii społecznej. Budzą one zrozumiały, kategoryczny sprzeciw społeczny.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#PosełJerzyJóźwiak">— Brak postępu w dziedzinie jakości produkcji i usług, a także brak w sferze systemowej rozwiązań umożliwiających tworzenie i zapewnienie korzystnych warunków do rozpoczęcia działalności małych organizacji gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#PosełJerzyJóźwiak">Przedstawiona przez Przewodniczącego Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, wiceprezesa Rady Ministrów profesora Edwarda Kowalczyka informacja o stanie i kierunkach polityki rozwoju drobnej wytwórczości, zapowiedź ukończenia w roku bieżącym prac nad projektem jej rozwoju uwzględniają dotychczasowe doświadczenia. Trafiają one w istotę sprawy. Z zadowoleniem należy stwierdzić, że na szczeblu rządowym świadomość spraw rozwoju drobnej wytwórczości funkcjonuje we właściwym wymiarze. Koncepcja działań wchodzi w głęboki sens koalicyjności władzy, tak mocno akcentowany we wszystkich działaniach i realizowany w podejmowanych przedsięwzięciach. Odnajdujemy w niej elementy realizacji uchwały XII Kongresu Stronnictwa Demokratycznego. Stronnictwo Demokratyczne stoi bowiem na stanowisku, że drobna wytwórczość ze względu na walory gospodarcze i społeczno-wychowawcze jest dziedziną, która wpisuje się na trwałe w gospodarkę socjalistyczną.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#PosełJerzyJóźwiak">Wysoki Sejmie! W ścisłym logicznym związku pozostaje fakt dzisiejszej debaty poselskiej nad kierunkami rozwoju drobnej wytwórczości w powiązaniu z pierwszym czytaniem projektu ustawy o drobnej wytwórczości. Stanowi ona kontynuację prac formalnych, regulujących funkcjonowanie wielosektorowego układu całej drobnej wytwórczości. Przedłożony projekt tworzy dogodne warunki formalne do jej rozwoju. Nie oznacza to, że zlikwidowane zostaną wszelkie bariery rozwojowe. Budzi ten projekt nadzieje, ale także wątpliwości z uwagi na brak projektów niektórych aktów wykonawczych. Jedno wszakże wydaje się być pewne. Projekt daje nadzieję na stabilizację w sferze polityki, o którą to stabilizację drobna wytwórczość od lat konsekwentnie się dopominała. W pracach nad jej kształtem, zdaniem Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, trzeba będzie uwzględnić:</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#PosełJerzyJóźwiak">— otwartość ustawy na nowe formy i dziedziny działalności gospodarczej w małej skali,</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#PosełJerzyJóźwiak">— zapewnić warunki do działań innowacyjnych,</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#PosełJerzyJóźwiak">— ustawa musi tworzyć warunki do rozwoju drobnej wytwórczości, co nie wynika tylko z ekonomicznych racji, ale w szczególności z oczekiwań rad narodowych, które poprzez rozwiązania ustawy uzyskują możliwość spełnienia licznych postulatów swoich wyborców.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#PosełJerzyJóźwiak">Rozważenia wymaga również zasadność wysuwanych postulatów opracowania odrębnego systemu ekonomiczno-finansowego dla uspołecznionego przemysłu drobnego i państwowego, spółdzielczego, działalności gospodarczej w kontekście proponowanego zapisu ustawowego.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#PosełJerzyJóźwiak">Przedłożenie ustawy o drobnej wytwórczości było potwierdzeniem umacniania kierunku reformatorskiego względem tej działalności, a zarazem kształtuje korzystny w niej klimat społeczno-polityczny. Tak więc ustawa powinna mieć charakter promocyjny względem drobnej wytwórczości, przede wszystkim uspołecznionej, i potwierdzić trwałe miejsce drobnej wytwórczości w strukturze gospodarki narodowej wraz ze stabilnymi warunkami rozwoju. Toteż dobrze by było, gdyby ustawa weszła w życie, tak jak przewiduje to projekt, z dniem 1 stycznia 1985 r., uruchamiając zasady instrumentacji ekonomicznej wobec drobnej wytwórczości, równolegle z zasadami ogólnie obowiązującymi.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#PosełJerzyJóźwiak">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, udzieli też poparcia działaniom Rządu na rzecz rozwoju drobnej wytwórczości i aktywnie włączy się w prace nad przedłożonym dzisiaj projektem ustawy o drobnej wytwórczości. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Proszę posła sekretarza Jacka Ramiana o przeczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#SekretarzposełJacekRamian">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Kultury w sali nr 72 — Dom Poselski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#Marszałek">Zarządzam przerwę w obradach do godziny 14.30.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 55 do godz. 14 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Kontynuujemy łączną dyskusję nad informacją o głównych kierunkach polityki w zakresie drobnej wytwórczości oraz nad rządowym projektem ustawy o drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Lidia Wołowiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#PosełLidiaWołowiec">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu wicepremier prof. Edward Kowalczyk przedstawił szeroką informację o obecnym stanie i głównych kierunkach rozwoju drobnej wytwórczości. Pamiętając niedawną, jakże niekorzystną dla tej dziedziny gospodarki przeszłość, z optymizmem należy odnotować postępujący rozwój drobnej wytwórczości i coraz szersze wykorzystywanie jej olbrzymich potencjalnych możliwości.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#PosełLidiaWołowiec">Jest paradoksem, że trzeba było aż kryzysu, aby drobna wytwórczość mogła przekonać o swej przydatności, wykazując elastyczność, odporność na trudności zaopatrzeniowe, dynamikę działań oraz wiele innych autentycznych zalet. W obecnych trudnych warunkach notuje ona nieprzerwany przyrost sprzedaży wyrobów i usług, stały wzrost dostaw towarów na zaopatrzenie rynku wewnętrznego, niezależnie od realizacji wielokierunkowych celów wewnętrznych. Im jednak bardziej wzrasta rola tego sektora gospodarki, tym wyraźniej widać, iż udział drobnej wytwórczości w pokrywaniu potrzeb społecznych jest jeszcze zbyt skromny i nie odpowiadający jej rzeczywistym możliwościom. Istnieją bowiem ciągle bariery ograniczające bardziej efektywne wykorzystanie potencjału produkcyjnego, a także jego dalszy rozwój. Sprowadzają się one głównie do rozwiązań systemowych, nie dostosowanych do specyfiki i pewnych odmienności drobnej wytwórczości od przemysłu kluczowego, do niestabilnych warunków działania oraz do ograniczonego zaopatrzenia materiałowo-technicznego, spowodowanego nie tylko przyczynami obiektywnymi, ale również mechanizmami subiektywnymi z całą ich złożonością i uwarunkowaniami. Zdarza się też, że tu i ówdzie w samej drobnej wytwórczości niedostatek środków i możliwości czy rozwiązań legislacyjnych jest parawanem do ukrycia niechęci do rozwiązywania różnych problemów. Czego więc potrzeba drobnej wytwórczości? Nie wdając się w szczegóły, w moim głębokim przekonaniu najważniejszą potrzebą jest jak najszybsze nadanie jej nowych impulsów ekonomicznych i systemowych, zapewnienie stabilności rozwiązań w długim horyzoncie czasowym oraz regulacja zasad działania w jednym kompleksowym akcie prawnym. Niezbędne jest też stworzenie odpowiedniego klimatu wokół drobnych przedsiębiorstw, przezwyciężenie barier w sferze świadomości społecznej, odrzucenie mitów, uprzedzeń i opinii zniekształcających jej rzeczywisty obraz, przy równoczesnym zdecydowanym przeciwdziałaniu wszelkim negatywnym zjawiskom i deformacjom w działaniu niektórych podmiotów tego działu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#PosełLidiaWołowiec">Wysoka Izbo! Na tle ogólnych uwag dotyczących drobnej wytwórczości pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów na jej szczególny segment, a mianowicie na spółdzielczość niewidomych i spółdzielczość inwalidów. Są to dwa piony spółdzielcze, których zakres działania jest znacznie szerszy od pozostałych jednostek. Z jednej strony celem nadrzędnym spółdzielczości niewidomych i inwalidów jest wszechstronna działalność rehabilitacyjna, w tym rehabilitacja podstawowa, kulturalno-oświatowa, lecznicza, sportowa, szkoleniowa i zawodowa. Z drugiej strony — jednostki te są spółdzielniami pracy, prowadzącymi działalność gospodarczą w zakresie produkcji rynkowej, kooperacyjnej, a w tym głównie na rzecz zakładów wytwarzających wyroby finalne na rynek krajowy oraz na eksport.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#PosełLidiaWołowiec">Problematyka ludzi potrzebujących pomocy w postaci przywracania im startu życiowego, zawodowego i społecznego drogą pracy wymaga szerokiego i wszechstronnego współdziałania właściwych naczelnych, centralnych i terenowych organów administracji państwowej, organizacji spółdzielczych i społecznych. Przypomnę, że w dniu 16 września 1982 r. podjęliśmy uchwałę w sprawie inwalidów i osób niepełnosprawnych uznając, iż tej grupie społeczeństwa należy zapewnić możliwość pełnego uczestnictwa w życiu zawodowym i społecznym. A jest to grupa wcale niemała. W skali każdego roku trafia do spółdzielni inwalidów ponad 30 tys. osób, których stan zdrowia uniemożliwia podjęcie zatrudnienia w zwykłych zakładach pracy. Zgodnie ze wspomnianą uchwałą Sejmu, spółdzielnie mają szczególne zadania, a zatem muszą też mieć szczególne warunki działania.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#PosełLidiaWołowiec">Oprócz uregulowania ogólnych spraw systemowych oraz problemów tkwiących w sferze środków materialnych, o których mówiłam wcześniej, nowe postanowienia, zawarte w ustawie, a szczególnie w rozporządzeniach wykonawczych, muszą zapewnić rzeczywistą ochronę niewidomym i inwalidom o innych schorzeniach w zakresie wyłącznego prawa wytwarzania niektórych wyrobów i świadczenia niektórych usług. Produkcja określonych wyrobów i usług, obecnie zastrzeżonych dla tych dwóch pionów spółdzielczych, jest wynikiem wieloletnich specjalizacji. Są to wyroby, których proces technologiczny dostosowany jest dzięki specjalistycznemu oprzyrządowaniu do możliwości wytwórczych najciężej poszkodowanych inwalidów. Ponadto nowe przepisy powinny również nie tylko utrzymać, ale, i umocnić preferencje niewidomych i inwalidów w zakresie zaopatrzenia materiałowo-technicznego, w środki transportu i środki dewizowe. Powinny one też zapewnić stałość zasad tworzenia środków na rehabilitację inwalidów, poprawę warunków pracy i warunków socjalno-bytowych, przygotowanie nowych miejsc pracy oraz na inwestycje. Zastosowanie odpowiednich i stabilnych rozwiązań ustawowych dla spółdzielczości niewidomych i inwalidów pozwoli stworzyć tym jednostkom rzeczywiste gwarancje, które w warunkach strefy chronionej przez państwo umożliwią im egzystencję i rozwój społeczno-gospodarczy, a w tym także kompleksową rehabilitację.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#PosełLidiaWołowiec">Obywatele Posłowie! Rozpoczynamy dziś debatę nad projektem ustawy o drobnej wytwórczości. W zasadzie uwzględnia on generalnie postulaty wysuwane przez działaczy drobnej wytwórczości. W szczególności projektowana ustawa potwierdza, iż drobna wytwórczość stanowi nie tylko trwały i potrzebny element struktury polskiego modelu gospodarki socjalistycznej, ale również ma odegrać istotną rolę w przebudowie tej struktury. Równocześnie zawiera rozstrzygnięcia natury ekonomiczno-finansowej, które powinny stworzyć temu sektorowi korzystniejsze warunki rozwoju oraz wypełnić luki w uniwersalnych rozwiązaniach systemowych reformy gospodarczej. Gwarantuje ona również równoprawność drobnej wytwórczości z innymi podmiotami gospodarczymi, m.in. w sferze zaopatrzenia materiałowo-technicznego. Szczegółowej oceny i weryfikacji rozwiązań poszczególnych problemów dokonają merytorycznie odpowiedzialne komisje.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#PosełLidiaWołowiec">Wyrażam przekonanie, że ustawa po uchwaleniu spełni oczekiwania społeczne. Uchwalenie jej będzie jednak w perspektywach rozwojowych drobnej wytwórczości i w podnoszeniu jej rangi dopiero częścią sukcesu. Pełny będzie wtedy, gdy równocześnie z ustawą ukażą się spójne z nią akty wykonawcze i gdy wszyscy adresaci poczują się zobowiązani do ich konsekwentnego realizowania. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#PosełWitoldJankowski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Podejmując debatę nad projektem ustawy o drobnej wytwórczości można by na wstępie postawić sobie pytanie, czy ustawa taka jest w ogóle potrzebna. Mamy przecież stosunkowo niedawno przyjęte i uchwalone ustawy takie, jak o spółdzielczości, o wykonywaniu rzemiosła, o tzw. przedsiębiorstwach polonijnych i inne akty prawne. W „Kierunkach reformy gospodarczej” zapisano, że „wielosektorowość jest trwałą cechą naszej gospodarki. Wszystkie sektory będą miały zapewnione dzięki reformie równoprawne w sferze ich działalności warunki rozwoju”. Drobna wytwórczość jest zaś właśnie formą realizacji zasady wielosektorowości.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#PosełWitoldJankowski">Mamy również deklaracje polityczne, jak przypomniane tu już w toku dotychczasowej debaty wspólne stanowisko Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium CK SD w sprawie rozwoju drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#PosełWitoldJankowski">W praktyce jednak, mimo zachodzących powoli pozytywnych przemian, drobna wytwórczość napotyka nadal silne bariery i ograniczenia rozwojowe typu materialno-rzeczowego, systemowego oraz społeczno-psychologicznego. Na przykład deklarowana zasada równoprawności wszystkich podmiotów gospodarczych w dostępie do źródeł zaopatrzenia oraz odpowiednich rozwiązań prawnych temu sprzyjających nie bardzo sprawdza się w praktyce dnia codziennego.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#PosełWitoldJankowski">Wypowiedział się niedawno na ten temat na łamach „Życia Gospodarczego” przewodniczący Krajowej Rady Rzemiosła Kazimierz Modzelewski. Stwierdził on, że niektórzy wojewodowie wydają zakazy otwierania nowych placówek rzemieślniczych, a niektórzy ministrowie zakazują dyrektorom przedsiębiorstw sprzedaży rzemieślnikom nawet odpadków. Nadal funkcjonuje zakaz sprzedawania wielu artykułów na rachunki. Trudno się dziwić — mówił dalej Kazimierz Modzelewski — że w tym roku, z braku zaopatrzenia zlikwidowało się już około 600 zakładów, a istniejące wykorzystują nie Więcej niż 50% swego potencjału. Cierpią na tym sami rzemieślnicy, ale w kategoriach społecznych znacznie większe straty ponosi rynek. Największa zaś strata występuję wtedy, gdy rzemieślnik, nawet mogąc zdobyć materiały, pracuje na pół obrotu, ponieważ nie chce wpaść w progresję podatkowa. Najbardziej zaś wymownym paradoksem jest, że właśnie w okresie reformy, która przecież ma wyzwalać inicjatywę i przedsiębiorczość, do rzemiosła zaczyna docierać nie z jego winy taka formuła: mniejsze obroty, mniejsze kłopoty. Albo — nie zarobić, ale i nie narobić się. Albo inny przykład. Rzemieślnik wystąpił o rozszerzenie uprawnień i zgodę na zatrudnienie pracownika. Władze miejskie odmówiły. Sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który podzielił stanowisko władz miejskich. Jednym z argumentów na uzasadnienie odmowy było: nie należy dać zgody na zatrudnienie pracownika w zakładzie, ponieważ ucierpi na tym gospodarka uspołeczniona. Oznacza to, że kto pracuje w przedsiębiorstwie państwowym — ten przyczynia się do pomnażania dochodu narodowego, choćby przedsiębiorstwo było deficytowe. Kto natomiast pracuje u rzemieślnika — ten uchyla się od prawdziwej pracy, choćby dawał w porównywalnych warunkach akumulację dużo większą niż w tamtym przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#PosełWitoldJankowski">Myślę, że źródłem wielu trudności w sferze drobnej wytwórczości jest fascynacja wielką skalą produkcji. Dotychczas gospodarka socjalistyczna kojarzyła się w powszechnej świadomości głównie z wielkimi przedsiębiorstwami. Wzrost ich liczby i wielkości miał być świadectwem zwiększania się potencjału gospodarczego kraju. W tym duchu, w duchu fascynacji gigantami produkcyjnymi, wychowana i ukształtowana została też w znacznym stopniu kadra kierownicza przemysłu. Rozbudowa sfery drobnej wytwórczości stwarza dla niej nowe problemy, wymaga innych niż w przeszłości metod działania, wywołuje różnego typu reakcje obronne, a tym samym zniechęca i tłumi wiele inicjatyw, zwłaszcza na szczeblu lokalnym.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#PosełWitoldJankowski">Wreszcie, gdy mowa o trudnościach i niedomaganiach w rozwoju drobnej wytwórczości i usług, obiektywnego oświetlenia wymaga wkład pracy tego sektora i jego relacja do uzyskiwanej płacy i warunków socjalnych. Na pewno słuszny jest ostry sprzeciw społeczny wobec nadmiernego, nie uzasadnionego Wkładem pracy własnej poziomu dochodów. Ale również zastrzeżenia musi budzić mechaniczne uogólnienie występujących negatywnych zjawisk i kształtowania na tej zasadzie opinii i stosunku społeczeństwa do sfery drobnej wytwórczości. Większość ludzi pracujących w tym sektorze zarabia swe pieniądze uczciwą i ciężką pracą, nawet bardzo ciężką pracą. Nie można ich za to stale stawiać na cenzurowanym, podsycać zawiści itp.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#PosełWitoldJankowski">Wysoki Sejmie! Niedorozwój drobnej wytwórczości w naszym kraju jest faktem. Realizowana przez lata koncepcja industrializacji przeceniła korzyści płynące z wielkiej skali produkcji i nie uwzględniała zalet rozwoju produkcji drobnej. Stąd też w przemyśle, w budownictwie i innych dziedzinach działalności gospodarczej mamy obecnie do czynienia z występowaniem luki strukturalnej. Niedorozwój ten rzutuje na stan gospodarki jako całości. Nie ma bowiem szans na dynamiczny rozwój całej gospodarki bez zabezpieczenia miejsca i prawa do współmiernego rozwoju drobnej wytwórczości, spełniającej funkcje komplementarne w stosunku do dużych organizacji gospodarczych i podejmujących te zadania, przy których nie jest celowa lub konieczna produkcja masowa. Drobna wytwórczość jest m.in. szansą na daleko idącą specjalizację. Współczesny przemysł tworzy niemałe, uzasadnione technicznie i gospodarczo zapotrzebowanie na wyroby i usługi, które trzeba wykonywać małoseryjnie, jednostkowo, w zupełnie odmiennych warunkach organizacyjnych i technicznych aniżeli te, które preferuje wielki przemysł.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#PosełWitoldJankowski">Doświadczenia z praktyki gospodarczej krajowej i zagranicznej wskazują, że małe zakłady, rozporządzające specjalistyczną i doświadczoną kadrą pracowniczą, potrafią najszybciej i najmniejszym kosztem opracować i wykonać pojedynczo i małoseryjnie, skomplikowane i podlegające ciągłym zmianom i ulepszeniom wyroby. Wynika to m.in. stąd, że małe zakłady produkcyjne szybciej tworzą organizm i osiągają wysoki poziom kultury technicznej i wyszkolenia załogi, tzn. że łatwiej dochodzą do tego, co można nazwać twórczą specjalizacją.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#PosełWitoldJankowski">Przemysł drobny może ograniczać skalę ryzyka w decyzjach gospodarczych. Chodzi tu o podejmowanie produkcji stanowiącej przedłużenie badań prowadzonych przez instytuty czy inne ośrodki myśli technicznej. Wiele opracowań teoretycznych, przed wprowadzeniem ich do produkcji na odpowiednio dużą skalę, wymaga sprawdzenia na małych seriach. Na tej zasadzie może być podejmowana również produkcja próbnych serii artykułów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#PosełWitoldJankowski">Warto też zwrócić uwagę na to, że zalety drobnej wytwórczości ujawniły się wyraźnie w ostatnich trzech kryzysowych latach. Nie poddała się ona mianowicie kryzysowym warunkom, uzyskując wyniki daleko lepsze niż przemysł uspołeczniony ogółem.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#PosełWitoldJankowski">Te i inne walory drobnej wytwórczości powodują, że nie da się jej zastąpić innymi formami działalności gospodarczej. Należyte funkcjonowanie drobnej wytwórczości w gospodarce w niezbędnej skali determinuje — jak już powiedziałem — harmonijny i kompleksowy rozwój całej gospodarki, a niedorozwój drobnej wytwórczości jest niedorozwojem całej gospodarki — Przypomnę, że w naszym kraju udział sprzedaży wyrobów i usług drobnej wytwórczości w ogólnej produkcji krajowej jest, niestety, wciąż niski i wynosi zaledwie 8,4%. W wysoko rozwiniętych krajach przemysłowych, a także w krajach socjalistycznych, takich jak Węgry czy NRD, udział ten jest wielokrotnie wyższy.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#PosełWitoldJankowski">Narodowy Plan Społeczno-Gospodarczy na lata 1983–1985 przewiduje wzrost udziału przemysłu drobnego i rzemiosła w ogólnej produkcji przemysłowej z 8,4% do 10,8% w roku 1985. Uzyskanie tego wskaźnika w świetle dotychczasowej inercji w zakresie zmian strukturalno-organizacyjnych, a dodam, że mamy na przykład do czynienia z regresem w usługach bytowych, świadczonych przez jednostki uspołecznione, zwłaszcza spółdzielczość pracy — a efekty działań na rzecz reaktywowania i rozwoju państwowego przemysłu terenowego są nikłe — że uzyskanie tego wskaźnika nie będzie łatwe. Potrzebne więc są nowe impulsy ekonomiczne oraz społeczno-psychologiczne rozwoju drobnej produkcji we wszystkich formach organizacyjnych i własnościowych. Dlatego podjęcie tematu drobnej wytwórczości przez Wysoką Izbę wydaje się niezwykle ważne i celowe, a przedstawiony nam projekt ustawy o drobnej wytwórczości trzeba widzieć jako szansę dla trwałego uregulowania zasad działania drobnej wytwórczości, zapewnienia jej trwałych podstaw i perspektyw rozwojowych, likwidacji luki strukturalnej w gospodarce. Taka ustawa jest więc potrzebna. Nie chodzi oczywiście o żadne uprzywilejowanie, ale o honorowanie nie tylko w deklaracjach, ale w praktyce dnia codziennego zasady równoprawności.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#PosełWitoldJankowski">Przedłożony nam projekt ustawy zawiera szereg postanowień o charakterze ogólnym, co jest zrozumiałe, i przewiduje wiele delegacji do rozwiązań konkretnych i szczegółowych w trybie rozporządzeń Rady Ministrów. Zaleca się, aby były one selektywne i uwzględniały zarówno specyfikę drobnej wytwórczości, jak i potrzebę stworzenia warunków do przyspieszenia jej rozwoju. Jednak bez znajomości tych postanowień wykonawczych nie sposób w tej chwili ocenić, w jakim stopniu takie intencje ustawy zostaną na pewno zrealizowane. Będzie to niewątpliwie przedmiotem dalszych prac na forum kompetentnych komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#PosełWitoldJankowski">Już dzisiaj jednak chciałbym z zadowoleniem powitać przewidziane w projekcie ustawy powołanie Rady Drobnej Wytwórczości, działającej przy Prezesie Rady Ministrów jako organ opiniodawczy i doradczy. Takie forum powinno stwarzać możliwości i gwarancję, że problematyka drobnej wytwórczości w sposób rzeczowy i obiektywny dotrze do centralnych gremiów podejmujących ostateczne decyzje.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#PosełWitoldJankowski">Wysoka Izbo! Na obszarze drobnej wytwórczości istnieje działalność gospodarcza organizacji społecznych. Jest takich organizacji społecznych prowadzących różnego charakteru i o różnej skali działalność gospodarczą około 30. W roku 1983 działalność ta zamknęła się łączną wartością sprzedaży w wysokości 54,6 mld zł. Działalność prowadzona jest przez 598 zakładów produkcyjnych, usługowych i handlowych. W ubiegłym roku zatrudnionych było w tym pionie ponad 59 tysięcy pracowników. W większości powstały jednostki gospodarcze wyspecjalizowane w swojej działalności, nastawione na elastyczne działania, otwarte na postęp techniczny i organizacyjny, osiągające społecznie korzystne relacje pomiędzy wartością sprzedaży a nakładami na jej wytworzenie. Działalność gospodarcza organizacji społecznych charakteryzuje się dużą inicjatywą i dynamizmem, można wręcz mówić o modelowym działaniu tych jednostek.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#PosełWitoldJankowski">W tej sytuacji trzeba powiedzieć, że działalność gospodarcza organizacji społecznych jest pozytywnym zjawiskiem społeczno-gospodarczym, zasługującym na poparcie i rozwój. Wydaje się to szczególnie istotne właśnie teraz, kiedy każda społecznie pożyteczna inicjatywa powinna się liczyć w gospodarczym rozwoju kraju. Obawiam się jednak, że zapis w projekcie ustawy nie dostrzega tej roli i rangi. Nastąpiło bowiem pominięcie działalności gospodarczej organizacji społecznych w art. 2 ustawy, który wymienia jednostki drobnej wytwórczości. Stało się tak, minio że trudno jest zaprzeczyć, że działalność gospodarcza organizacji społecznych stanowi w rzeczywistości gospodarczej naszego kraju wyraźny segment uspołecznionej drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#PosełWitoldJankowski">Zasady regulacji prawnej działalności gospodarczej organizacji społecznych umieszczone zostały w projekcie ustawy w rozdziale 6 zawierającym postanowienia przejściowe i końcowe. Ma to wydźwięk degradujący. Ponadto ten art. 26 sformułowano odmiennie, niż to wynikało z uzgodnień z organizacjami społecznymi. Nie chciałbym w debacie generalnej wchodzić w szczegóły tej kwestii i ograniczę się do postawienia propozycji, aby regulacje zasad działalności gospodarczej organizacji społecznych przenieść z rozdz. 6 o przepisach przejściowych i końcowych do art. 2 pkt 1 oraz dodać punkt 3 o brzmieniu: „Zasady prowadzenia działalności gospodarczej przez organizacje społeczne określi Rada Ministrów w drodze rozporządzenia”.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#PosełWitoldJankowski">Wysoki Sejmie! Na zakończenie tych wstępnych uwag chciałbym w imieniu Koła Poselskiego „Pax”, które mam zaszczyt reprezentować, dać wyraz naszym oczekiwaniom, że ustawa o drobnej wytwórczości, po jej ostatecznym opracowaniu, będzie ważnym aktem prawnym i ważnym impulsem dla rozwoju tak istotnego fragmentu naszej gospodarki. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Dorota Duda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#PosełDorotaDuda">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Polityka stosowana w ostatnich latach wobec drobnej wytwórczości i rzemiosła spowodowała pewną poprawę sytuacji tego sektora. Nie przyniosła jednak pożądanych efektów gospodarczych i społecznych. Są one wyraźnie niewystarczające w odniesieniu do istniejących potrzeb. Ta sytuacja w pełni uzasadnia kompleksowe rozpatrzenie tej kwestii przez Sejm i podjęcie środków pobudzających przyśpieszenie rozwoju drobnej wytwórczości i rzemiosła. Jako rolniczka pragnę na tę kwestię spojrzeć z punktu widzenia potrzeb ludności wiejskiej i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#PosełDorotaDuda">Uchwalony przez Sejm wieloletni program rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej za główny cel polityki rolnej przyjmuje osiągnięcie samowystarczalności żywnościowej kraju. Tego celu nie będzie można w sposób trwały osiągnąć bez dostatecznego poziomu rozwoju pozarolniczej drobnej wytwórczości. Jakże często bowiem rolnicy pytają, dlaczego dzieje się tak, że w kraju wytwarza się skomplikowane urządzenia techniczne, maszyny, a brak jest prostych narzędzi, sprzętu gospodarczego, brak dostatecznej podaży różnorodnych usług. Sądzę, że przeważająca pozycja drobnej produkcji w rolnictwie wymaga jako ogniwa pośredniego między rolnictwem a wielkim przemysłem właśnie odpowiednio rozwiniętego sektora drobnej wytwórczości i usług, i to zlokalizowanego w poważnej części właśnie na obszarach wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#PosełDorotaDuda">W najbliższych latach zmierzać będziemy do coraz większej koncentracji produkcji w gospodarstwach chłopskich średnioobszarowych. Zatem część gospodarstw rolnych, szczególnie drobnych, które tracić będą zdolność rozwojową, zmuszona będzie do przestawienia się na działalność w sferze usług i drobnej wytwórczości. Wieś w najbliższych latach może stanowić poważny zasób siły roboczej dla drobnej wytwórczości i usług. Rzecz w tym, aby ta drobna wytwórczość i placówki usługowe nie koncentrowały się nadmiernie w miastach, lecz aby bardziej intensywnie rozwijały się na obszarach wiejskich i w małych miastach. Chodzi nie tylko o powstrzymanie procesu nadmiernej migracji ludności wiejskiej do miast, chodzi również o zbliżenie pozarolniczych zakładów drobnej wytwórczości i usług do bazy surowców rolniczych i lokalnych, zbliżenie do konsumentów jej usług, chodzi o społeczno-ekonomiczną aktywizację obszarów wiejskich. Mówimy często o gospodarce żywnościowej. Właśnie przyspieszenie rozwoju drobnej wytwórczości i usług może wydatnie poprawić wadliwą strukturę produkcyjną gospodarki żywnościowej. Nie stać nas na realizację w obecnej sytuacji ekonomicznej kraju wielkich zakładów przemysłowych. Natomiast istnieją znaczne możliwości rozwiązywania występujących potrzeb przez bardziej intensywną rozbudowę drobnych zakładów i rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#PosełDorotaDuda">Oceniając projekt rozpatrywanej dziś ustawy z punktu widzenia potrzeb wsi i rolnictwa nasuwają się następujące uwagi:</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#PosełDorotaDuda">Po pierwsze — w dalszej dyskusji nad projektem ustawy należałoby rozważyć sprawę zastosowania określonych preferencji ekonomiczno-finansowych i środków pomocy technicznej dla nowo zakładanych placówek drobnej wytwórczości, usług i rzemiosła na obszarach wiejskich, różnicując te środki w zależności od stopnia deficytowości poszczególnych branż.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#PosełDorotaDuda">Po drugie — należałoby również przewidzieć w ustawie intensyfikację szkolenia kadr na potrzeby drobnej wytwórczości, usług i rzemiosła w ogóle, a w tym dla drobnej wytwórczości i rzemiosła na wsi w szczególności. Nie podaję tu konkretnych form rozwiązania tej sprawy. Stawiam ten problem jako istotny warunek rozwoju drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#PosełDorotaDuda">Po trzecie — sądzę, że w art. 2 projektu ustawy oprócz wymienionych w nim jednostek drobnej wytwórczości, należałoby uwzględnić również jednostki gospodarcze społeczno-zawodowych organizacji rolniczych, a zwłaszcza spółdzielnie kółek rolniczych i pozostałe branże spółdzielczości wiejskiej. Bez bardziej aktywnego włączenia tych organizacji nie jest do pomyślenia realizacja programu rozwoju drobnej wytwórczości i usług na obszarach wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#PosełDorotaDuda">Po czwarte — Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, we współpracy z zainteresowanymi resortami i projektowaną w ustawie Radą Drobnej Wytwórczości, powinno opracować w najbliższym czasie program rozwoju drobnej wytwórczości, usług i rzemiosła na obszarach wiejskich. Program taki miałby charakter prognostyczno-orientacyjny i stanowiłby istotną pomoc w prawidłowym planowaniu terenowym.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#PosełDorotaDuda">Pragnę jeszcze krótko zająć uwagę obywateli posłów kwestią rozwoju usług na terenie obszarów wiejskich, a zwłaszcza rozwoju usług „produkcyjnych dla rolnictwa. Sprzedaż usług produkcyjnych dla rolnictwa indywidualnego w cenach stałych w 1983 r. była o blisko 13% mniejsza niż w 1980 roku. Równocześnie dynamika wzrostu cen usług znacznie przewyższa wzrost cen skupu produktów rolniczych. Jest to sytuacja bardzo niepokojąca. W okresie ostatnich trzech lat wzrosła jedynie nieznacznie sprzedaż usług produkcyjnych, tak zwanych przemysłowych, natomiast bardzo głęboko, gdyż o przeszło 18% zmniejszyły się usługi rolnicze, a jeszcze bardziej, gdyż o 21% usługi budowlane. W wielu branżach usług produkcyjnych występuje zjawisko nadmiernej monopolizacji. Tak na przykład w usługach budowlanych dla ludności wiejskiej 85% sprzedaży tych usług przypadało w 1983 r. na rzemiosło. Nie jest to zarzut pod adresem rzemiosła, lecz zarzut pod adresem wiejskich organizacji gospodarczych, że tego rodzaju usług nie rozwijają. Podobna sytuacja występuje również w dziedzinie usług przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#PosełDorotaDuda">Podobnie jak w całym kraju, tak i w województwie opolskim dała się odczuć zła sytuacja w sferze usług i drobnej wytwórczości. Z oceny wyników osiągniętych w 1983 r. wynika, że nadal występują duże braki w takich branżach usług, jak: artykuły gospodarstwa domowego, usługi radiowo-telewizyjne, rolnicze i szklarskie, a także odzieżowe i bieliźniarskie. Większą uwagę należy zwrócić na rozwój usług w środowisku wiejskim. Z ogólnej liczby zakładów usługowych w 1982 r. istniało na wsi 44,9%, zaś w 1983 r. udział ten spadł do 43,8%. Jeśli chodzi o naprawę sprzętu gospodarstwa domowego na wsi stan zakładów stanowi 25% potencjału, natomiast liczba zakładów naprawy sprzętu radiowo-telewizyjnego zlokalizowanych na wsi stanowi 35% potencjału tych usług. Tak więc wiele wsi jest pozbawionych całkowicie tego rodzaju usług.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#PosełDorotaDuda">Usługi związane z maszynami, urządzeniami i narzędziami rolniczymi również są niewystarczające. Sieć ich na wsi uległa zmniejszeniu i obecnie stanowi 77% ogólnej liczby tego rodzaju zakładów. Podobnie jeśli chodzi o usługi szklarskie są szczególne braki na wsi. W pozostałych branżach, nie wymieniam tu wszystkich, istnieje jakie takie nasycenie. Szczególnie nastąpił wzrost rozwoju sieci zakładów usługowych branży motoryzacyjnej, stolarskiej i remontowo-budowlanej. Niewykonanie zadań w sferze usług w 1983 r. wynika przede wszystkim z:</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#PosełDorotaDuda">— braków materiałowych, surowcowych, części zamiennych itp.,</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#PosełDorotaDuda">— niedoborów kadrowych i niezadowalającego naboru młodzieży do nauki zawodu,</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#PosełDorotaDuda">— znikomej podaży lokali usługowych na nowe uruchomienie placówek usługowych,</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#PosełDorotaDuda">— ograniczeń paliwowych i środków transportu,</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#PosełDorotaDuda">— odpływu wykwalifikowanej kadry, który wynika głównie z możliwości uzyskania wyższych zarobków w innych działach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#PosełDorotaDuda">Jak widać, potrzeby w zakresie prawidłowej realizacji w sferze usług są ogromne. Wyrażam nadzieję, że dyskutowany dziś projekt ustawy wydatnie polepszy warunki do przyspieszenia rozwoju drobnej wytwórczości i usług w skali całej gospodarki narodowej i dostatecznie uwzględni specyfikę jej rozwoju na obszarach wiejskich. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Kwiatkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#PosełJerzyKwiatkowski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Znana jest obiektywna prawidłowość, że dynamiczny rozwój gospodarki, determinowany zwłaszcza osiągnięciami w zakresie rozbudowy i modernizacji wielkiego przemysłu, musi być wspierany przez równoległy rozwój drobnej wytwórczości i usług, organizowanych zarówno przez jednostki gospodarki uspołecznionej, jak i sektor prywatny. Polityka gospodarcza, realizowana zwłaszcza w latach siedemdziesiątych, nie uwzględniała w dostatecznej mierze wspomnianych prawidłowości. Wynikiem tego była stosunkowo szybka likwidacja państwowego przemysłu terenowego w zdecydowanej większości województw. W latach osiemdziesiątych rozwój sfery działalności usługowej oraz drobnej wytwórczości uznany został za społecznie i ekonomicznie niezbędny dla poprawy zaopatrzenia ludności w towary i usługi, zmniejszenia uciążliwości prowadzenia gospodarstw domowych, podnoszenia sprawności i efektywności funkcjonowania całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#PosełJerzyKwiatkowski">Wypracowanie korzystnych rozwiązań systemowych oraz rozpoczęcie procesów wdrażania reformy gospodarczej w drobnej wytwórczości umożliwiły uzyskiwanie przez nią nieprzerwanego wzrostu produkcji oraz przystosowanie się tego obszaru gospodarki do trudnych kryzysowych warunków gospodarowania. Na przykład w województwie ciechanowskim, z którego jestem posłem, jednostki drobnej wytwórczości osiągnęły w 1983 r. dynamikę wyrobów i usług 104%, przy czym wskaźnik wzrostu wartości dostaw na rynek ukształtował się na poziomie wyższym o 1,6 punkta, co oznacza, że drobna wytwórczość dostarczyła na rynek wewnętrzny towary wartości 4,4 mld zł. Nie jest to tylko wzrost wartości dostaw. W większości produkowanych wyrobów odnotowaliśmy z satysfakcją zwiększenie wolumenu towarów rynkowych w 1983 r. Dotyczy to między innymi różnych branż przemysłowych, takich jak dziewiarskiej, metalowej, obuwniczej i chemicznej, w których nastąpił wieloprocentowy wzrost produkcji i dostaw na rynek. Podobnie dotyczy to spółdzielczości spożywców „Samopomoc Chłopska”, spółdzielczości inwalidzkiej i rzemiosła. Dla ilustracji posłużę się przykładem tak ważnej dziedziny produkcji, bardzo ściśle związanej z układem terenowym, jaką jest produkcja materiałów budowlanych. W 1983 r. wyprodukowano w województwie ciechanowskim o 30% więcej materiałów ściennych niż w 1982. r., wyrobów betoniarskich o około 2 800 m3 więcej, a także więcej wydobyto o ponad 30 tys. m3 kruszywa. Produkcję materiałów budowlanych rozpoczęło 10 zakładów, z tego 6 rzemieślniczych i 4 zakłady uspołecznione. Chcę też podkreślić działalność zagranicznych przedsiębiorstw drobnej wytwórczości. W pierwszym półroczu 1984 r. wartość sprzedaży produkcji i usług 13 przedsiębiorstw zagranicznych, które rozpoczęły i prowadzą działalność gospodarczą na terenie województwa ciechanowskiego, wyniosła ponad 409 mln zł, w tym artykuły rynkowe ponad 233 mln zł. Do budżetu wpłynęła kwota ponad 26 mln zł z tytułu podatków i opłat.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#PosełJerzyKwiatkowski">Chociaż wszystkie te przykłady wymiernie świadczą o wzrastającej roli drobnej wytwórczości zarówno w funkcjonowaniu gospodarki, jak i w zaspokajaniu potrzeb społecznych, to jednak jej rozwój nie osiągnął jeszcze oczekiwanej dynamiki. Myślę, że będzie to następować wraz ze zwiększaniem się wpływu rad narodowych, a z ich inspiracji — terenowych organów administracji na pożądane kierunki rozwoju drobnej wytwórczości. Duże oczekiwania wiąże się w tym względzie na przykład z funkcjonowaniem Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Państwowego Przemysłu Terenowego, powołanego w ubiegłym roku przez Wojewodę Ciechanowskiego, zgodnie z postanowieniem uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej. Istotny jest fakt, że działalność gospodarcza Przedsiębiorstwa Przemysłu Terenowego oparta została wyłącznie na bazie nie w pełni wykorzystanych obiektów. Program rozwoju przedsiębiorstwa przewiduje systematyczne uruchamianie kolejnych zakładów różnych branż, na przykład produkcja materiałów budowlanych i usługi remontowo-budowlane, wydobywanie i przetwarzanie kruszywa, regeneracja części do zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego, produkcja grzejników żeliwnych, wyrobów z drewna i metalu.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#PosełJerzyKwiatkowski">Plan Przedsiębiorstwa Przemysłu Terenowego przewiduje w roku bieżącym wyprodukowanie towarów i świadczenie usług wartości około 50 mln zł. Realizacja programu uruchamiania przez Przedsiębiorstwo Przemysłu Terenowego poszczególnych rodzajów działalności musi, niestety, ulegać wydłużeniu w czasie, ponieważ całość przedsięwzięcia, jak dotychczas, finansowana jest wyłącznie ze środków budżetu wojewódzkiego, bowiem przedsiębiorstwo to nie posiada na dzień dzisiejszy wymaganej przez przepisy bankowe zdolności kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#PosełJerzyKwiatkowski">Z programowanym rozwojem usług w województwie ciechanowskim, zwłaszcza usług bytowych, a w tym naprawczych, wiąże się między innymi nadzieję na możliwości rekompensowania w określonym zakresie i skali skutków dotkliwego niedoboru szeregu towarów na rynku. Założenia programowe do 1985 roku, uwzględniające potrzeby w tym zakresie, a także możliwości realizacyjne nie zostaną jednak w pełni osiągnięte. Jest to konsekwencją między innymi negatywnego zjawiska, jakie obserwowaliśmy w latach 1980–1983. Chodzi mianowicie o postępujący regres podaży usług w sektorze uspołecznionym. W okresie tym jednostki gospodarki uspołecznionej zlikwidowały 134 placówki usługowe. Pomimo zahamowania regresu w usługach bytowych w drugim półroczu 1983 roku i w okresie sześciu miesięcy 1984 roku jednostki gospodarki uspołecznionej zlikwidowały 24 kolejne placówki usługowe.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#PosełJerzyKwiatkowski">Chcę podkreślić, że administracja wojewódzka i terenowa podejmuje w sposób zamierzony i coraz konsekwentniej stymulowanie pożądanych kierunków rozwoju potencjału produkcyjnego drobnej wytwórczości. Słusznie na przykład zadecydowano o zwiększeniu potencjału produkcyjnego w drodze wykorzystywania przez przemysł drobny wolnych obiektów dla podjęcia produkcji poszukiwanych wyrobów, zwłaszcza w oparciu o miejscowe surowce. Chodzi tutaj głównie o przetwórstwo rolno-spożywcze, produkcję materiałów budowlanych w oparciu o zasoby kruszywa i gliny, jak i usług w zakresie wykonawstwa oraz usług na potrzeby rolnictwa. Oczekiwać należy tylko dostatecznej konsekwencji w tym działaniu.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#PosełJerzyKwiatkowski">Jeśli chodzi o piekarnictwo wysiłki zmierzają do tego, aby każda gmina miała własną bazę produkcyjną. W zakresie lokalizowania na terenie województwa ciechanowskiego przedsiębiorstw zagranicznych drobnej wytwórczości przyjęto odpowiednie kryteria, zgodnie z którymi wspierane są inicjatywy tych firm, które podejmują poszukiwaną produkcję rynkową lub eksportową poza aglomeracjami miejskimi. Kryteria eliminują możliwość występowania zagrożeń na przykład uszczuplenia majątku trwałego jednostek gospodarki uspołecznionej czy też z konkurencyjnego naboru fachowców. Podejmuje się również działania zmierzające do stymulowania kierunków zbytu produkcji wytwarzanej przez jednostki drobnej wytwórczości. Zorganizowano w sierpniu bieżącego roku wojewódzką giełdę towarową „Drobna wytwórczość na rynek”, umożliwiając tym samym przedstawicielom handlu rozpoznanie oferty drobnej wytwórczości i zawarcia korzystnych kontraktów handlowych. Oferta drobnej wytwórczości, prezentowana przez 29 jednostek gospodarczych wszystkich sektorów na IV kwartał bieżącego roku i I kwartał 1985 roku wyniosła prawie 600 mln zł. Z oferty tej towary wartości ponad 200 mln zł skierowane będą w ramach kontraktów handlowych na zaopatrzenie miejscowej ludności.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#PosełJerzyKwiatkowski">Reasumując moje wystąpienie chcę powiedzieć, że drobna wytwórczość i usługi bytowe na trwałe wpisały się w system gospodarczy naszego kraju. Produkcja przemysłu drobnego ma duży wpływ na zaopatrzenie rynku wewnętrznego, zwłaszcza rynków lokalnych, a dostęp do usług bytowych i ich jakość decyduje o zaspokojeniu potrzeb ludności. Dotychczasowe doświadczenia wskazują na potrzebę stworzenia dla drobnej wytwórczości i usług stabilnych warunków rozwoju. Krytycznie ocenia się stosowanie takich samych mechanizmów reformy gospodarczej w obszarze drobnej wytwórczości, jak i dla całej gospodarki. Używając określenia jednego z autorów wypowiadających się na ten temat można powiedzieć, że „... szata uszyta w globalnej skali niezbyt przystaje do drobnowytwórczych maluchów — raz krępuje ruchy, kiedy indziej — obnaża słabości”. Stąd też szczegółowe rozwiązania systemowe muszą pełniej uwzględniać specyficzne warunki i cechy drobnych form produkcji.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#PosełJerzyKwiatkowski">Jestem przekonany, że dyskusja nad rządowym projektem ustawy o drobnej wytwórczości umożliwi znalezienie takich rozstrzygnięć, które potwierdzać będą stabilizację warunków rozwoju drobnej wytwórczości i usług bytowych, gwarantować będą stworzenie w ramach reformy gospodarczej takiego systemu ekonomiczno-finansowego na dłuższy okres, który zapewniałby osiągnięcie celów wyznaczonych polityką państwa. Uważam, że szczególne znaczenie dla tworzenia warunków rozwoju drobnej wytwórczości mieć będą wojewódzkie fundusze rozwoju drobnej wytwórczości. Udział w tworzeniu środków tego funduszu powinny mieć wszystkie sektory własnościowe. Pożyczki bądź dotacje z tego funduszu trafiać powinny natomiast do tych sektorów, które gwarantują optymalne ich wykorzystanie przy maksymalnym osiągnięciu planowanych zamierzeń w dziedzinie zaspokajania potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#PosełJerzyKwiatkowski">I jeszcze jedna refleksja na zakończenie. Obowiązujący aktualnie w myśl postanowień uchwały nr 142 Rady Ministrów system zaopatrzenia materiałowo-technicznego wydaj e się być zbyt skomplikowany. Należałoby rozważyć, czy decyzje o przeznaczeniu dyspozycyjnej puli materiałowo-technicznej dla drobnej wytwórczości nie powinny być podejmowane na szczeblu województwa, gdzie potrzeby i preferencje społeczne powinny stanowić kryterium podziału tej puli dla poszczególnych jednostek drobnej wytwórczości. System taki skorelowany byłby ponadto ściśle z kierunkami wykorzystywania środków wojewódzkich funduszów rozwoju. Możliwość decydowania o rozdziale podstawowych surowców i materiałów, obok możliwości stosowania w szerszym zakresie niż dotychczas ekonomiczno-finansowych środków oddziaływania na jednostki drobnej wytwórczości przez terenowe organy władzy i administracji państwowej — to podstawowe warunki umożliwiające stymulowanie i inicjowanie rozwoju interesującego nas obszaru gospodarki w pożądanym społecznie i gospodarczo kierunku. W dużej mierze zależy to jednak od aktywności i inicjatywy rad narodowych, od wykorzystywania przez nie wszystkich prerogatyw, jakie zawiera ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego i jakie proponuje się w przedłożonym projekcie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#PosełStanisławRostworowski">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Dziś rzadko wspomina się o tym, że na tle wielkiego kryzysu z lat 1929–1933 polska myśl ekonomiczna okresu przedwojennego zdecydowanie opowiadała się za dekoncentracją własności i produkcji, uznając, iż właśnie drobno towarowe rolnictwo na wsi oraz drobne rzemiosło, handel i przemysł w miastach są w stanie przywrócić wstrząśniętą równowagę gospodarczą. Ówcześnie zarazem zdecydowanie uważało się, że dekoncentracja produkcji ma wyraz antykapitalistyczny, jest oporem przeciwko kartelizacji przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#PosełStanisławRostworowski">W Polsce okresu międzywojennego pełnej równowagi ekonomicznej nie udało się osiągnąć. Gospodarka narodowa pozostała w stadium braku spójności pomiędzy stale wzrastającym drobnotowarowym rolnictwem a zmonopolizowanym przemysłem, właśnie na skutek niedostatecznego wykształcenia pośrednich form drobnej wytwórczości, w tym także spółdzielczych. Niewydolność gospodarcza była jedną z przyczyn klęski wrześniowej.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#PosełStanisławRostworowski">Dokonana odbudowa naszego kraju stała się możliwa dzięki przyjęciu założeń socjalizmu. Początkowo zakładano, że gospodarka nasza będzie się rozwijać w kierunku trójsektorowym, a więc sektora państwowego, spółdzielczego i prywatnego. Ciążenie praktyki realizacji dało jednak znaczną przewagę etatyzacji własności. W latach siedemdziesiątych przy określonej koniunkturze dopływu kredytów zagranicznych została podjęta próba przyrównania gospodarki polskiej do poziomu konkurencyjnego wobec wysoko rozwiniętych krajów zachodnich. Zapanowało wówczas przeświadczenie, że koncentracja wszystkich form wytwórczości gwarantuje najszybsze osiągnięcie postępu ekonomicznego. I wówczas ponownie niespójność sfery wielkoprzemysłowej z funkcjami drobnotowarowego rolnictwa, wynikająca z braku stymulatora w postaci pośredniego sektora drobnej wytwórczości, stała się jednym ze źródeł kryzysu lat osiemdziesiątych.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#PosełStanisławRostworowski">Jeśli więc Rząd gen. Jaruzelskiego, zgodnie z treściami dzisiejszego exposé wicepremiera Edwarda Kowalczyka pragnie rekonstruować czy też wyznaczyć drobnej wytwórczości właściwe i stabilne miejsce w naszej gospodarce narodowej, to podejmuje godne uznania zadanie likwidacji niedomogu struktury ekonomicznej kraju, występującego u nas tradycyjnie już od czasów I Rzeczypospolitej. Jest też rzeczą oczywistą, że rozwój tej gałęzi wytwórczości nie może być żadną antytezą gospodarki wielkoprzemysłowej uspołecznionej, bowiem bez niej nastąpiłby nieuchronny regres potencjału gospodarczego państwa.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#PosełStanisławRostworowski">Chrześcijaństwo przyjmuje, że własność prywatna, wynikająca z indywidualnej ludzkiej pracy, staje się podstawą rozwoju osobowościowych uzdolnień twórczych. Wszyscy zaś uznajemy, że bez aspiracji twórczych nie może być mowy o innowacji w zakresie pracy, w tym także innowacji technicznej, jakiej w Polsce jest ciągle za mało. Bezpośredniość związku człowieka ze środkami produkcji właśnie w ramach małego warsztatu pracy może być często źródłem wysoko ważącego postępu technicznego. Robotnik japoński Honda swym modelem motocykla produkowanego początkowo w wymiarze małoseryjnym, podbił cały świat.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#PosełStanisławRostworowski">Rozwój drobnej wytwórczości jest także nieodzownym wymogiem -socjalistycznej polityki społecznej. Może spełniać on funkcje wychowawcze, bowiem pracownik osobiście odpowiedzialny za swój wytwór zostaje zmuszony do rzetelnej pracy gwarantującej wysoką jakość jego towaru. W chwili obecnej obserwujemy często zjawiska odwrotne, ale są one rezultatem przerwania tradycji rękodzielnictwa, w jakim zatrudniają się ludzie przechodzący z produkcji zestandaryzowanej. Nastawiają się oni często na szybkie dorobienie się, co jest trudne, skoro jednocześnie muszą zabiegać o wyposażenie techniczne swego zakładu, atrakcyjny model wyrobów i ich zbyt. Uwarunkowania te dostrzega Ministerstwo Finansów, wydając rozporządzenie nr 122 z 1984 r. rozszerzające okres zwolnień podatkowych dla nowo powstających zakładów szczególnie w pożądanych branżach — spożywczej i budowlanej.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#PosełStanisławRostworowski">Drobnej wytwórczości przypisujemy także specjalną rolę w zaspokajaniu potrzeb rynkowych. Społeczeństwo wraz z całą administracją powinno do szansy wypełnienia tej funkcji przywiązywać podstawowe znaczenie. Bowiem tylko tędy prowadzi droga do wstrzymania eskalacji cen. Jeśli rynku nie wypełnimy towarami, to powstający z przypływu dochodów pracowniczych nawis inflacyjny zmuszać będzie do podnoszenia cen nawet na dobra powszechnego użytku, a zatrudnieni w przedsiębiorstwach uspołecznionych będą pozbawieni realnego dochodu za trud swojej pracy. Drobna wytwórczość powinna też wypełniać swą rolę w zakresie szerokiego asortymentowo i uwzględniającego ochronę zdrowia konsumentów przetwarzania znacznej w naszym kraju podaży artykułów rolno-spożywczych. Powinna powiązać podaż rolnictwa i wykorzystanie surowców lokalnych z systemem sektora wielkoprzemysłowego. Jest ona też najtańszą formą wykorzystania siły roboczej. Przykładowo w katowickim przemyśle terenowym uzbrojenie techniczne jednego zatrudnionego wynosiło 122 tys. zł, a w przemyśle kluczowym 586 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#PosełStanisławRostworowski">Z punktu widzenia szeroko pojętej polityki społecznej trzeba tu wskazać także i na to, że ludzie zatrudnieni w wielkich zakładach przemysłowych z natury rzeczy przyjmują postawy roszczeniowe wobec pracodawcy, a zatem wobec państwa. Tylko od zatrudniającego, tylko od państwa mogą spodziewać się podwyżki płac, poprawy świadczeń społecznych, komunikacji, mieszkań. We Włoszech i w Austrii koszty społeczne utrzymania zatrudnionego równoważą już wartość otrzymywanej przez niego płacy. W naszych warunkach, gdzie państwo finansuje wczasy, kolonie, opiekę zdrowotną, życie kulturalne, ranga zobowiązań, społecznych wobec zatrudnionych jest znacznie większa. Przy stale występującym wzroście ludności i zwiększającym się stopniu wymogów cywilizacyjnych można z góry przewidzieć, że zaspokojenie całokształtu roszczeń zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w perspektywie paru lat stanie się po prostu niewykonalne. Stąd też wysoce racjonalne staje się skierowanie części siły roboczej ku własnym podmiotowym działaniom gospodarczym i jednocześnie samoobsłudze socjalnej. Warto tu wskazać, że gdyby gałąź drobnej wytwórczości była dostatecznie rozwinięta, zbędne byłyby programy operacyjne nastawione na poparcie produkcji odzieży dziecięcej, ochronnej czy też pomocy szkolnych. W każdym razie przesłanki polityki społecznej, a więc przede wszystkim przekształcenie postaw roszczeniowych znacznej części społeczeństwa ku podmiotowym dążeniom wytwórczym i wyrobieniu zapobiegliwości o zabezpieczenie własnych potrzeb staje się dziś wymogiem chwili. Stąd też powstaje kwestia, czy uprawnienia drobnej wytwórczości i rzemiosła nie należy ściślej określić w najwyższej rangi dokumencie ustrojowym, jakim jest Konstytucja Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#PosełStanisławRostworowski">Wysoka Izbo! Ożywienie całokształtu drobnej wytwórczości jako niezbędnej gałęzi naszej gospodarki narodowej wydaje się, że wiąże się z rozwiązaniem czterech najistotniejszych zagadnień, a więc problemów organizacyjnych, zaopatrzeniowych, podatkowych i kredytowych. Naprzeciw tym problemom wychodzi przedstawiony obecnie rządowy projekt ustawy o drobnej wytwórczości. W stosunku do wcześniejszych zamierzeń nie przewiduje on powołania krajowej izby drobnej wytwórczości, podobnie jak i niekiedy postulowanego krajowego zrzeszenia przemysłu terenowego. W zamian powołuje on Radę Drobnej Wytwórczości na szczeblu rządowym. Jakkolwiek jej funkcje są zbieżne z tymi, jakie miała wypełniać krajowa izba, to jednak występuje tu różnica jakościowa. Przewidywana rada krajowa nie jest ciałem pośrednim pomiędzy wytwórcami a Rządem, ale mniej lub bardziej właśnie organem rządowym. Przy rozważaniu tych zamierzeń może warto by sięgnąć do przykładu istniejącego przed wojną Związku Izb i Organizacji Rolniczych działającego szczególnie czynnie w Wielkopolsce. Powoływał on nawet własne wyspecjalizowane instytucje, jak np. Instytut Wełnoznawczy, czyli że z własnej inicjatywy podejmował działania inspiratorskie i badawcze, o które właśnie nam chodzi.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#PosełStanisławRostworowski">W projekcie ustawy wielokrotnie podejmowany jest problem usług. W latach 1980–1982 ze spółdzielczości pracy ubyło 11% zakładów usługowych zatrudniających 45 tys. osób. W rzemiośle powstało natomiast 17 tys. nowych zakładów zatrudniających 33 tys. osób. Niezależnie od tych zmian usługi są nadal mało rentowne. Rentowność zakładów produkcyjnych sięga 43,5%, a usługowych zaledwie 5 do 15%. Już w 1982 r. ujawnił się spadek podaży usług liczonych w cenach porównywalnych, konkretnie w rzemiośle o 8%. Uchwała Rady Ministrów z sierpnia 1982 r., wspierająca działalność usługową, nie podejmowała jednakże spraw podatkowych. Projekt nowej ustawy zobowiązuje rady narodowe do zorganizowania infrastruktury usług, jest to raczej zobowiązanie ogólne, oraz gwarantujące zaopatrzenie materiałowe zakładom prowadzonym przez inwalidów lub też, jeśli ich podaż zostaje objęta zamówieniami władz administracyjnych. Dość ogólnikowo wspomina się również o preferencjach zaopatrzeniowych dla usług bytowych. Nie mniej ważne jest zagadnienie ulg podatkowych i w zakresie obciążeń na PFAZ, których projekt jednakże nie precyzuje. Spośród innych postanowień zawartych w projekcie ustawy warto wskazać na zapowiedź zobowiązania organów władz terenowych do współorganizowania przedsiębiorstw przemysłu terenowego, jest to delegacja dla Rady Ministrów, i wyposażenia organów założycielskich w prawo do przejmowania na rzecz przedsiębiorstw terenowych obiektów przemysłowych nie wykorzystanych przez przedsiębiorstwa państwowe.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#PosełStanisławRostworowski">Potwierdzone zostały również uprawnienia organizacji społecznych do prowadzenia działalności gospodarczej. W chwili obecnej istnieje 37 przedsiębiorstw należących do tych organizacji. Mają one wysokie wskaźniki przyrostu produkcji sprzedanej i wydajności pracy. Należałoby sądzić, że liczniejsze organizacje społeczne zaczną prowadzić własną działalność gospodarczą, co odciążyłoby budżet państwa od obowiązku ich dotowania.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#PosełStanisławRostworowski">W sferze zaopatrzenia, projekt ustawy ustala wyodrębnienie przez Radę Ministrów bilansu surowców i materiałów przewidzianych na potrzeby drobnej wytwórczości. W sektorze rzemiosła przyjmuje się jednak, że w chwili obecnej zaopatrzenie centralne zaspokaja 10% potrzeb. W ciągu ostatnich 3 lat około 4,5 tys. zakładów uległo likwidacji wskutek braku materiałów zaopatrzeniowych. Niedobory w tym względzie w ogromnym stopniu odczuwa cała drobna wytwórczość. Poszukiwania materiałów po całym kraju podrażają znacznie koszty produkcji, których w dodatku w kalkulacji nie można uwzględniać, gdyż nie ma ku temu podstaw prawnych. Często nawet brak jednego asortymentu, np. nici, hamuje funkcjonalność całej branży wytwórczej. Zakłady rzemieślnicze pracujące na rzecz rolnictwa nie mają praw do korzystania z puli materiałowej, przewidzianej dla gospodarki żywnościowej. Przedsiębiorstwa zobowiązane do odsprzedawania usprzętowienia i surowców odpadowych jednostkom drobnej wytwórczości obecnie mogą to czynić jedynie po sprawdzeniu, czy w innych jednostkach państwowych środki te nie mogą zostać wykorzystane.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#PosełStanisławRostworowski">Rzemieślnikom przyznaje się uprawnienia do prowadzenia wytwórczości z kości, rogów oraz surowców odpadowych i lokalnych, podczas gdy dostęp do tych surowców jest tak znikomy, że w praktyce tak sprecyzowane zezwolenie ogranicza produkcję rzemieślniczą.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#PosełStanisławRostworowski">Jeśli niedobory zaopatrzeniowe stanowią dziś podstawową tamę rozwoju drobnej wytwórczości, to jej usytuowania finansowe odgrywać mogą podobną rolę. Przykładowo — w jednostkach podległych organizacjom społecznym suma obciążeń podatkowych i wpłat na działalność statutową tych organizacji przejmuje często od 80 do 97% zysku. Uniemożliwia to przeprowadzanie regulacji płac i przekazywanie środków na działalność rozwojową przedsiębiorstw. Jakkolwiek zagadnienia te są dostrzegane przez Ministerstwo Finansów, dlatego że są wprowadzone ulgi dla tych przedsiębiorstw, niemniej wydaje mi się, że w ogóle ta część wpłat, która jest przekazywana na działalność statutową przedsiębiorstw powinna być zwolniona od podatku dochodowego. Natomiast projekt ustawy słusznie przyjmuje, że całość odpisów amortyzacyjnych jednostek drobnej wytwórczości pozostanie w ich władaniu z przeznaczeniem na cele rozwojowe. W projekcie wspomina się również o potrzebie zmniejszenia obciążeń na PFAZ w stosunku do produkcji prowadzonej systemem nakładczym, i chyba — co byłoby pożądane — o zmniejszeniu progresji podatku dochodowego wobec działu drobnej wytwórczości. Dział ten przecież nie prowadzi produkcji seryjnej i oparty najczęściej na podaży pracy żywej nie powinien być objęty wysoką progresją podatkową. Pragnę zaapelować do Ministra Finansów, aby te zagadnienia zostały szczegółowo rozpatrzone i przedłożone do rozważenia Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#PosełStanisławRostworowski">Usytuowania finansowe wywierają również wpływ na stan zatrudnienia w drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#PosełStanisławRostworowski">Warto wskazać, że założenia ustawy o organizacji rzemiosła, mówiące o możliwości zatrudnienia do 15 osób w jednym zakładzie, okazały się zawodne. Przykładowo na Lubelszczyźnie, obecnie wskaźnik zatrudnienia na jeden zakład rzemieślniczy spadł z 1,8 do 1,2 pracownika. Wynika z tego, że obciążenia fiskalne zatrudnienia najemnego w rzemiośle są zbyt wielkie, sięgające 60% wysokości uposażenia. Wchodzi tu w grę składka ubezpieczeniowa, podatek, opłaty socjalne. Przy założeniu, że uposażenie miesięczne na jednego pracownika wyniosłoby 20 tys. zł, to przy zatrudnieniu pięciu osób — zakład w ciągu roku byłby obciążony kwotą do 2 min zł oraz znaczną progresją podatku dochodowego. Nic więc dziwnego, że w kraju jest 5,4% zakładów rzemieślniczych zatrudniających 5 lub więcej osób. Mamy natomiast już blisko 600 tys., a inni liczą nawet milion, ludzi pracujących w rzemiośle i usługach. Stwarzamy więc świadomie system skrajnego rozdrobnienia o skali sprzecznej z zasadami efektywności ekonomicznej. Owe 1-osobowe zakłady rzemieślnicze, zależne od koniunktur losowych prowadzącego je człowieka, stwarzają niekorzystne wrażenie, że orientacja władz państwowych raczej toleruje niż akceptuje program stabilizacji uwarunkowań określających byt rzemiosła. Sądzę, że po dzisiejszym przemówieniu Premiera Kowalczyka wszystkie czynniki administracyjne zdążać będą do tego, aby stwarzać warunki do rzeczywistej stabilizacji w sferze rzemiosła i drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#PosełStanisławRostworowski">Również trzeba zwrócić baczniejszą uwagę na sprawę kredytowania. Rzemiosło uważa, że skupiło w bankach większe zasoby pieniężne niż rolnictwo indywidualne. Niemniej jednak interesy rzemiosła są w mniejszej mierze respektowane. Generalnie rzecz biorąc — przedłożony projekt ustawy wychodzi naprzeciw wielu problemom drobnej wytwórczości. Nie znaczy jednak, że obejmuje je wszystkie. Niemniej jest liczącym się krokiem na drodze stabilizacji uwarunkowań tego ważnego sektora gospodarki narodowej. Dlatego też Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego założeniom projektu ustawy udziela poparcia i będzie żywo uczestniczyło w dalszych pracach nad ostatecznym kształtem tej regulacji prawnej. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Gustaw Śliwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#PosełGustawŚliwa">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrywany projekt ustawy był od dawna oczekiwany przez drobną wytwórczość. Pozycja i warunki działania drobnej wytwórczości w minionym 40-leciu były zmienne — lepsze, gorsze, całkiem niekorzystne, nigdy nie optymalne. W bieżącej — podobnie jak w poprzednich kadencjach — moi koledzy posłowie Stronnictwa Demokratycznego wszechstronnie naświetlali w swych wystąpieniach sytuację drobnej wytwórczości. Ich argumentacja niewątpliwie pozostaje w sferze pamięci obywateli posłów, nie będę jej zatem powtarzał. Jeden wszakże element chciałbym uwypuklić.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#PosełGustawŚliwa">Od dawna podkreślaliśmy, że problematyka drobnej wytwórczości wymaga regulacji ustawowej. Akty prawne niższego rzędu, skądinąd trafne i pożyteczne, nie przyniosły w pełni zakładanych rezultatów, choć początki ich realizacji były nieraz całkiem obiecujące. Ograniczę się tylko do jednego przykładu, a mianowicie uchwały nr 112/81 Rady Ministrów, która, choć nigdy nie wykonana do końca, przyniosła obiecujące na przyszłość rezultaty, niestety, zniwelowane rychłym uchyleniem jej poszczególnych norm, a wreszcie uchyleniem całkowitym. W niektórych elementach drobnej wytwórczości nastąpiło zwolnienie tempa rozwoju ze szkodą dla całej gospodarki narodowej. Podjęcie prac nad ustawą o drobnej wytwórczości jest jak najbardziej na czasie. Trafnie bowiem podano w ust. 2 uzasadnienia projektu, że w krajach wysoko rozwiniętych udział drobnej wytwórczości w produkcji przemysłowej jest, daleko wyższy niż w Polsce. Wszystkie kraje rozwinięte, w tym również Polska, stoją dziś przed problemem, który potocznie coraz częściej określa się „wyzwaniem XXI wieku”. Oczywiście, to nie drobna wytwórczość zdecyduje o tym, czy Polska sprosta — i w jakim stopniu — temu wyzwaniu, ale prawdą jest, że sprostać temu wyzwaniu, bez właściwego rozwoju drobnej wytwórczości, byłoby niezmiernie trudno. Drobna wytwórczość to nie tylko synonim określonych kierunków produkcji i usług, element równowagi i ważny czynnik reformowanej gospodarki, ale także kwestia długofalowej przyszłości gospodarczej Polski. Inicjatywa ustawodawcza Rządu daje wyraz tym intencjom.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#PosełGustawŚliwa">Drugim — nader ważkim elementem projektowanej ustawy jest jej aspekt polityczny, wyrażony przede wszystkim w preambule stanowiącej, iż cała drobna wytwórczość uspołeczniona i nie uspołeczniona stanowi trwały składnik gospodarki socjalistycznej. Jest to właściwie materia konstytucyjno-prawna.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#PosełGustawŚliwa">Wreszcie trzecim — niestety niepełnym — elementem przewodnim ustawy jest tendencja do zrównania startu dla jednostek drobnej wytwórczości, na przykład w sferze założeń i przedsięwzięć, o których mowa w art. 5 ust. 2. obowiązków rad narodowych i ich organów wykonawczych w zakresie zapewnienia działalności usługowej, art. 7 — nabywania środków produkcji i sprzedaży wyrobów, art. 9 ust. 1 i inne.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#PosełGustawŚliwa">Przepisy te, choć generalnie trafne, dotknięte są jednak pewnym niedomówieniem. Pozostawiają bowiem w sferze dość znacznej swobody możliwość preferowania tych lub innych podmiotów drobnej wytwórczości przez jednostki decydujące o wielkości przydziałów, zakupów, a nawet planowania. Dlatego też przy utrzymujących się tu i ówdzie tendencjach do subiektywnych ocen poszczególnych rodzajów jednostek drobnej wytwórczości same normy generalne mogą okazać się w praktyce niewystarczające. W toku prac komisji warto by było — jak sądzę — wprowadzić gwarancje dla wspomnianych norm generalnych. Ogólnie rzecz biorąc, wydaje się celowe zawarcie w projektowanej ustawie przepisu, że we wszystkich przypadkach, gdzie nie wchodzą w rachubę względy humanitarne — chodzi o spółdzielnie niewidomych i inwalidów — podstawy działania całej drobnej wytwórczości powinny być identyczne, a przynajmniej bardzo zbliżone. Przecież tylko tą drogą dojść można przez zdrową, uczciwą i rzetelną konkurencję do osiągnięcia podstawowej zasady wyrażonej w art. 7, a dotyczącej utworzenia rynku konsumenta w sferze usług, a także — dodaję to od siebie — w sferze produkcji.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#PosełGustawŚliwa">Jestem działaczem samorządu rzemiosła, a zarazem rzemieślnikiem indywidualnym. Stąd zrozumiałe jest, że spośród całej problematyki drobnej wytwórczości najbliższe są mi sprawy rzemiosła. O rzemiośle zwykłe się mówić, i słusznie, że szczególnie łatwo przystosowuje się do zmiennych warunków rynku. Pragnę jednak przypomnieć, o czym mówili już nieraz z tej trybuny inni posłowie-rzemieślnicy, że owa zdolność adaptacyjna nie jest absolutna, że ma swoje granice. Nawiązuję do tych wypowiedzi m.in. w związku z tym, że choć w projekcie ustawy, konkretnie w art. 12, z pełną troską i w sposób szczegółowy traktuje się o założeniach polityki podatkowej względem uspołecznionej drobnej wytwórczości, brak jest w ustawie wzmianki o przyszłościowych kierunkach polityki podatkowej wobec rzemiosła. Wydane stosunkowo niedawno nowe zasady polityki podatkowej wobec rzemiosła przynoszą już niejednoznaczne rezultaty, które dają się ująć w formule: szybsze tempo wzrostu zakładów niż zatrudnienia. Istniejący stan rzeczy może świadczyć o tym, że ilościowemu wzrostowi zakładów rzemieślniczych towarzyszy regres jakościowy, że — konkretniej — ograniczają swoją działalność zakłady większe, lepiej wyposażone, stanowiące nośnik postępu w rzemiośle. Rzecz jest tym istotniejsza, że wkrótce oczekiwać należy rozpatrzenia przez Wysoką Izbę nowych ustaw o podatkach i opłatach terenowych oraz o funduszu gminnym, który obejmie swym zasięgiem także miasta. Obie te ustawy nie powinny stać się dodatkowym czynnikiem ewentualnego przeciążenia podatkowego. Rekapitulując tę część wywodów, wnioskuję pod adresem sejmowych komisji uzupełnienie ustawy o przepis, który by na wzór art. 12 określił pryncypia polityki podatkowej wobec pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#PosełGustawŚliwa">Wysoka Izbo! Szczególnie wysoko rzemiosło polskie ceni sobie ustawę jako wyraz zaufania państwa między innymi do rzemiosła, niemniej na wszystkich uczciwych rzemieślnikach, a jest ich przygniatająca większość, ciężkim brzemieniem ciąży ciągle znaczący brak zaufania do naszego środowiska, mit o krociowych dochodach itp. Polskie rzemiosło wiele lat ciężko i rzetelnie pracowało na to, aby uzyskać jakże wysoko cenioną przez siebie rangę trwałego elementu gospodarki socjalistycznej. Byłoby nie na miejscu twierdzić, że każdy rzemieślnik jest absolutnie uczciwy. Tak idealnej sytuacji nie ma w żadnej grupie zawodowej. W toku prac legislacyjnych nad ostatnią nowelą ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła samorząd rzemiosła sam wnioskował zaostrzenie stosownych rygorów, a po jej wejściu w życie wystąpił z ponad dwoma tysiącami wniosków o cofnięcie uprawnień. Warto dodać, że ta działalność dyscyplinarna rzemiosła ma charakter wyłącznie społeczny.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#PosełGustawŚliwa">Powiedzieć sobie trzeba otwarcie:</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#PosełGustawŚliwa">Po pierwsze — mimo wysiłków organów ścigania, ciągle pleni się tzw. nielegalne rzemiosło, nie rejestrowane, działające w podziemiu gospodarczym. Jest najszczerszym życzeniem rzemiosła, aby działalność organów ścigania była jak najefektywniejsza.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#PosełGustawŚliwa">Po drugie — wzrost liczby zakładów rzemieślniczych wprowadził w szeregi środowiska wiele nowych osób, z których pewna część nie jest zdolna dostatecznie szybko, lub czasem nawet w ogóle, adaptować się do ukształtowanych przez stulecia zasad etyki zawodowej. W tej mierze rozwija się działalność wychowawcza samorządu rzemiosła, a również działalność dyscyplinarna, skuteczna i bezwzględna.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#PosełGustawŚliwa">Kontrola pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej, w tym rzemiosła, daje pouczające wyniki. Dowodzi wbrew uproszczonym nieraz komentarzom, że nieuczciwość nie jest cechą specyficzną pewnej, niezbyt wielkiej części rzemiosła, ale występuje i w innych dziedzinach gospodarczych. W toku kontroli ustala się, że znaczna część spraw — to drobne wykroczenia nieraz nieumyślne, wynikające z niedbalstwa. Przeciwdziałając krytyce nieuzasadnionej, nie wolno jednak lekceważyć faktycznie istniejących wynaturzeń. Nawiązując do słów obywatela wicepremiera Edwarda Kowalczyka o konieczności zwalczania przez samorząd wynaturzeń, postaw aspołecznych itp., chcę zapewnić, że samorząd rzemiosła jest im na równi z całym społeczeństwem przeciwny i na miarę swych sił będzie im skutecznie przeciwdziałać.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#PosełGustawŚliwa">Cieszy fakt regulacji przez projekt ustawy spraw zaopatrzenia w usługach. Wydaje się, że problematyka zaopatrzenia drobnej wytwórczości musi doczekać się wyczerpującej regulacji. Brak organizacyjnych ustaleń dot. pokrycia potrzeb zaopatrzenia może w sposób naturalny stwarzać obustronne zjawiska kryminogenne. Problemy te powinien uwzględnić prezentowany projekt ustawy o drobnej wytwórczości. Są to również życzenia rzemiosła. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zbigniew Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#PosełZbigniewZieliński">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie pierwszy raz w obecnej kadencji Sejmu stajemy wobec konieczności regulacji prawnych zasad funkcjonowania organizacji gospodarczej drobnej wytwórczości. Ustawami o spółdzielczości i jej związkach, o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, a także o prowadzeniu działalności gospodarczej przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne zostały uregulowane zasady działania jednostek gospodarczych w podstawowych segmentach drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#PosełZbigniewZieliński">Ustawa, której projekt będziemy rozpatrywali, powinna stanowić klamrę scalającą, formułując ogólne zasady odnoszące się do wszystkich podmiotów drobnej wytwórczości w oparciu o cechy szczególne, wyodrębniające ją w gospodarce narodowej, przede wszystkim ze względu na charakter własności środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#PosełZbigniewZieliński">Istotną regulacją prawną, stymulującą rozwój drobnej wytwórczości w najtrudniejszym okresie kryzysu gospodarczego, była uchwała Rady Ministrów nr 112 z czerwca 1981 r. Ta decyzja rządowa spowodowała ponad roczne przyspieszenie w stosunku do pozostałych działów gospodarki narodowej stosowanie zasad reformy gospodarczej w drobnej wytwórczości. W latach 1981–1982 ogólnego załamania produkcji w całej gospodarce drobna wytwórczość, pobudzona warunkami stworzonymi tą pilotażową dla reformy gospodarczej regulacją prawną, osiągnęła znaczące rezultaty, korzystnie odbijające na tle całej gospodarki państwa. Wkrótce jednak uznano ją za zbędną. Uchwała nr 112 uchylona z końcem 1982 r. zawierała szereg istotnych rozwiązań, które nie znalazły się w przepisach ustawowych regulujących poszczególne segmenty drobnej wytwórczości, co musiało się odbić na osłabieniu dynamiki jej rozwoju. Sądzę, że nie ma potrzeby uzasadniania konieczności zwiększania udziału drobnej wytwórczości w gospodarce narodowej. Relatywnie niższa kapitałochłonność produkcji w zakładach drobnej wytwórczości, spowodowana stosowaniem prostszych technik wytwarzania umożliwia elastyczne dostosowanie produkowanych asortymentów wyrobów do aktualnych warunków rynkowych w dziedzinie zaopatrzenia i zbytu.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#PosełZbigniewZieliński">Po dzisiejszej wstępnej debacie z okazji pierwszego czytania projektu ustawy o drobnej wytwórczości skierowany zostanie on do właściwych komisji opiniujących. Jestem przekonany o potrzebie daleko idących zmian zapisów w przedłożonym projekcie.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#PosełZbigniewZieliński">Szczególne cechy drobnej wytwórczości powodują, że odgrywa ona znaczącą rolę w rozwoju gospodarczym najbardziej uprzemysłowionych państw w świecie. U nas ciągle jeszcze stanowi rezerwę nie wykorzystanych możliwości. Projekt ustawy nie spełnia oczekiwań z nim związanych, chociaż zawiera kilka istotnych dopowiedzeń w kwestiach nie uregulowanych w ustawach cząstkowych, dotyczących działalności poszczególnych segmentów tej sfery wytwórczości, nie odpowiada potrzebie kompleksowego ujęcia problematyki drobnej wytwórczości na obecnym etapie wdrażania reformy. Nie uchyla także wątpliwości dotyczących trwałości miejsca wyznaczonego dla jednostek gospodarki drobnej wytwórczości w dłuższym okresie czasu. Chciałbym, żeby pełnomocnik Rządu do Spraw Reformy Gospodarczej rozważył, czy nie dostrzega sprzeczności między rozwiązaniami zawartymi w przedłożonym projekcie ustawy, a zasadami reformy gospodarczej. W szczególności chciałbym zwrócić uwagę na następujące propozycje rozwiązań zawartych w projekcie:</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#PosełZbigniewZieliński">— Ograniczenie prawa do wytwarzania niektórych wyrobów i usług zastrzeżonych wyłącznie dla określonych wytwórców.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#PosełZbigniewZieliński">— Wpisanie prawa wytwórcy do sprzedaży swoich wyrobów bezpośrednio lub za pośrednictwem jednostek handlowych jako przywileju usankcjonowanego zapisem ustawowym.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#PosełZbigniewZieliński">Uchylona uchwała nr 112 Rady Ministrów z 1981 roku dotycząca rozwoju drobnej wytwórczości stanowiła próbę systemowego uregulowania problemów tego segmentu gospodarki narodowej, w szczególności zawierała oryginalne, dostosowane do skali działania jednostek wytwórczych, rozwiązania systemu ekonomiczno-finansowego.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#PosełZbigniewZieliński">Przedłożony projekt ustawy eksponuje głównie możliwości tworzenia ogniw pośrednich między jednostkami produkcyjnymi a centrum gospodarczym oraz utworzenia funduszu rozwoju drobnej wytwórczości. Proponowane rozwiązania muszą budzić wątpliwości. Przecież już obecnie każdy segment drobnej wytwórczości posiada swe władze nadrzędne, koordynujące działalność w obszarach: spółdzielczość — CZSP, ZSI, CRS; rzemiosło — Izba Rzemieślnicza, cechy; działalność gospodarcza organizacji społecznych — Komisja Koordynacyjna Działalności Gospodarczej Organizacji Społecznych oraz przedsiębiorstwa zagraniczne posiadają Inter-Polcom.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#PosełZbigniewZieliński">Powołanie Rady Drobnej Wytwórczości, a w szczególności zrzeszeń branżowych drobnych wytwórców musi w konsekwencji podporządkować zachowania podmiotów gospodarczych tym instytucjom, a nie zjawiskom rynkowym. Czy w tych warunkach, będzie można mówić o stosowaniu trzech „S” wynikających z zasad reformy gospodarczej?</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#PosełZbigniewZieliński">Zasady tworzenia i podziału Funduszu Rozwoju Drobnej Wytwórczości przedstawione w projekcie ustawy nie skłaniają do przekonania, że będzie on służył przedsięwzięciom najbardziej uzasadnionym z ekonomicznego punktu widzenia. Stanie się on prędzej czy później przedmiotem przetargów i decyzji pomijających kwestie optymalizacji efektu ekonomicznego w przedsiębiorstwach, korzystających z tego rodzaju źródeł finansowania. Czy więc nie lepiej pozostać przy sprawdzonym systemie kredytowania rozwoju ze źródeł bankowych? Sądzę, że zwiększenie środków pozostających w dyspozycji Narodowego Banku Polskiego na te cele służyłoby lepiej sprawie rozwoju drobnej wytwórczości i pozwoliłoby zaoszczędzić na kosztach związanych z tworzeniem mechanizmów obsługi funduszu.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#PosełZbigniewZieliński">Zaskakuje w projekcie ustawy o drobnej wytwórczości wkomponowany zapis obszernych zmian innej ustawy z 2 lipca 1982 roku dotyczącej zasad prowadzenia działalności gospodarczej przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne. Rozumiem, że kolejne, drugie w krótkim okresie zmiany tej ustawy stwarzają sytuację nieco żenującą. Znowu bowiem ujawniła się nieumiejętność przewidywania w aparacie urzędniczym określonego resortu, skutków przyjętych z jego inicjatywy regulacji prawnych. Wywołuje to utrwalenie się przekonania, że nadal w naszym systemie gospodarczym brak jest stabilnych reguł działania, a przesłanki do decyzji długofalowych są ciągle wahliwe. Taki jednak kamuflaż niczemu nie służy. Decydując się na dokonywanie zmian szczegółowych, dotyczących jednego segmentu drobnej wytwórczości w ustawie, która powinna regulować generalne kwestie funkcjonowania całego sektora, a nie wprost przez dokonanie zmian ustawy właściwej, powiększamy tylko nieporządek legislacyjny w naszym prawodawstwie.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#PosełZbigniewZieliński">Ogromnie rozbudowany art. 27 projektu ustawy, dotyczący poruszonej sprawy, łamie konstrukcję projektu tak zasadniczo, że jego tytuł staje się nieadekwatny do zawartych w nim treści. Nie chciałbym mnożyć w tej wstępnej fazie dyskusji uwag do projektu ustawy. W trakcie prac komisji sejmowych będą możliwości zgłaszania postulatów szczegółowych. Trudno jednak nie wskazać już dzisiaj na budzące wątpliwości uzasadnienie do ustawy, które zostało nam przekazane. Zawiera ono szereg frazeologicznych stwierdzeń, niczym nie popartych. Z żalem trzeba stwierdzić, że wskazana w uzasadnieniu potrzeba uwzględnienia specyfiki działania drobnej wytwórczości w rozwiązaniach ustawowych nie znajduje wystarczającego potwierdzenia w zapisach projektu, mimo że uwzględniała je uchylona uchwała nr 112 Rady Ministrów, na którą stale się tutaj powołuję.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#PosełZbigniewZieliński">W świetle przedłożonego projektu ustawy i jej uzasadnienia nasuwają się obawy o spójność rozwiązań prawnych i polityki gospodarczej w odniesieniu do drobnej wytwórczości z zasadami reformy, którą tak powszechnie deklarujemy. Ustawa, której projekt będziemy rozpatrywali, powinna stanowić klamrę scalając, formułując zasady odnoszące się do wszystkich podmiotów drobnej wytwórczości, w oparciu o wyodrębniające ją cechy szczególne w systemie gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#PosełZbigniewZieliński">Wysoki Sejmie! Jako członek Koła Poselskiego Polskiego Związku Katolicko-Społecznego zabieram głos w tej debacie świadomy znaczenia przekształceń strukturalnych w naszej gospodarce nie tylko dla jej uefektywnienia, ale także prawidłowego rozwoju społecznego. Drobna wytwórczość, opierająca swą działalność na zastosowaniu prostej techniki w warunkach słabo rozwiniętego podziału pracy, powoduje silniejsze niż w wielkim przemyśle związki międzyludzkie w organizacji procesów produkcyjnych. Stwarza to szczególnie korzystne warunki do podnoszenia wiedzy zawodowej, a także kształtowania postaw i prawidłowego stosunku do pracy młodego pokolenia podejmującego ją po raz pierwszy. Wymaga to jednak tworzenia organizacji gospodarczych na zdrowych zasadach, nie tylko ekonomicznych, ale i w klimacie tworzonym w oparciu o spójność praktyki działania z zasadami normatywnymi.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#PosełZbigniewZieliński">Katolicka nauka społeczna wskazuje na szczególne znaczenie stosunków międzyludzkich, wynikających z uczestnictwa w przekształcaniu materii i podporządkowaniu jej potrzebom człowieka. Wynikają z niej nakazy dotyczące obowiązku pracy i przeciwstawiania się wszelkim dewiacjom z nią związanych. Jednostki drobnej wytwórczości oparte na rozwiniętych formach samorządu, tworzą korzystne warunki do wyzwalania sił twórczych, tkwiących w zespołach organizujących działalność gospodarczą w oparciu o własną przedsiębiorczość a nie decyzje otrzymywane z góry. Mogą więc odegrać ważną rolę w procesie pokonywania kryzysu, który dotyczy nie tylko sfery zjawisk gospodarczych. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jan Bojarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#PosełJanBojarski">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! W ciągu wielu ubiegłych lat drobna wytwórczość, wbrew składanym deklaracjom, w praktyce traktowana była jako mało znaczący margines gospodarki kraju. Być może już samo określenie „drobna wytwórczość” pomniejszało wyobrażenie o tej ważnej części gospodarki narodowej w konfrontacji z preferowanym przemysłem kluczowym. Dopiero w dobie kryzysu społeczno-gospodarczego drobna wytwórczość wyraziście udowodniła nie tylko przydatność, ale wręcz niezbędność działania i dynamicznego rozwoju w każdym stanie gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#PosełJanBojarski">Wydaje się przy tym, że w ostatnich latach dostatecznie szeroko ugruntowało się przekonanie, że drobna wytwórczość może i powinna skutecznie zaspokajać potrzeby rynku głównie w tych obszarach, które z przyczyn organizacyjnych i technologicznych, na przykład wielobranżowość, krótkie serie, nie są dostępne w praktyce dla przemysłu kluczowego. Oczywiste jest, że harmonijny rozwój gospodarki kraju wymaga równoległego, dynamicznego działania zarówno przemysłu kluczowego, jak i drobnej wytwórczości i żaden z tych dwóch działów gospodarki zastąpić się drugim nie da. To przekonanie stało się — moim zdaniem — podstawą wydania w 1981 r. uchwały nr 112 Rady Ministrów. Korzystne unormowania tej uchwały pozwoliły ożywić działalność usługową rzemiosła oraz osiągnąć znaczną dynamikę produkcji rynkowej w spółdzielczości. Wprawdzie wymieniona uchwała utraciła moc obowiązującą, jednak nowe zasady i warunki działania rzemiosła oraz dominujących w uspołecznionej drobnej wytwórczości organizacji spółdzielczych zostały określone w dwóch aktach o randze ustawowej z dnia 16 września 1982 r. W tak krótkim okresie czasu trudno jest wnikliwie oceniać skutki działania znowelizowanej ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz ustawy Prawo spółdzielcze, jednak już teraz można stwierdzić, że przyczyniają się one do prawidłowego rozwoju obu podstawowych pionów drobnej wytwórczości. Podstawę do takiego stwierdzenia daje fakt ukształtowania się rosnącej dynamiki produkcji i bardziej prawidłowych relacji ekonomicznych w odniesieniu do wydajności i płac w organizacjach spółdzielczych oraz powstrzymanie regresu i następnie rozwój rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#PosełJanBojarski">Poza wymienionymi dwiema ustawami obecny stan unormowań prawnych w całej sferze działania drobnej wytwórczości charakteryzuje znaczne rozproszenie rozmaitych rozstrzygnięć w różnych aktach prawnych oraz brak trwałych unormowań z zakresu systemu ekonomiczno-finansowego, w tym również stabilnych unormowań podatkowych. Celowe zatem staje się uchwalenie ustawy zapewniającej całej drobnej wytwórczości należną rangę oraz stabilność działania w długich okresach czasu.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#PosełJanBojarski">Nowa ustawa powinna — moim zdaniem — w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#PosełJanBojarski">— zapewnić trwałość występujących form działania drobnej wytwórczości oraz otoczyć ją pomocą i opieką państwa,</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#PosełJanBojarski">— uwzględnić odrębność systemu ekonomiczno-finansowego drobnej wytwórczości i wyeliminować zbędne formy sterowania tym działem gospodarki,</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#PosełJanBojarski">— zagwarantować znaczące ulgi podatkowe dla działalności na rzecz rynku w sferze wyrobów i usług z przeznaczeniem tych ulg głównie na cele rozwojowe, w tym również na wymianę nadmiernie wyeksploatowanego parku maszynowego,</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#PosełJanBojarski">— zapewnić drobnej wytwórczości dostęp do źródeł zaopatrzenia w surowce, materiały i urządzenia na prawach równorzędności z innymi działami gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#PosełJanBojarski">Nowa ustawa nie powinna natomiast naruszać unormowań ustawy Prawo spółdzielcze oraz ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#PosełJanBojarski">Czy przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy o drobnej wytwórczości spełnia te oczekiwania? Po wstępnym zapoznaniu się z projektem ustawy wyrażam pogląd, że nie zawiera on wszystkich oczekiwanych podstawowych unormowań i wymaga dokonania zmian i uzupełnień w wyniku gruntownej analizy przedmiotu.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#PosełJanBojarski">W moim przekonaniu projekt ustawy zawiera wiele sformułowań o charakterze zbyt deklaratywnym, pozostawiając jednocześnie liczne delegacje dla Rady Ministrów, co w praktyce prowadzić może do nadmiernego sterowani a drobną wytwórczością przy pomocy aktów wykonawczych. Nie zapewnia on również dostatecznej stabilności systemu podatkowego oraz rozmiarów ulg i preferencji podatkowych w zakresie produkcji rynkowej i usług.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#PosełJanBojarski">Do szczegółowych zapisów projektu ustawy wnoszę następujące uwagi:</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#PosełJanBojarski">Ustawa mogłaby w art. 2 podmiotowo ściśle sprecyzować jednostki zaliczane do sfery drobnej wytwórczości, nie pozostawiając w tym przedmiocie delegacji dla Rady Ministrów. Rozważenia wymaga przy tym proponowany zapis art. 2 w ust. 1 pkt 3 i 4 projektu, zawężający podmiotowe działanie ustawy do spółdzielni pracy i spółdzielni rzemieślniczych, podczas gdy drobną wytwórczością w dziedzinie przetwórstwa artykułów żywnościowych, a niekiedy również przemysłowych, zajmują się także inne organizacje spółdzielcze, na przykład spółdzielczość spożywców, spółdzielczość ogrodniczo-pszczelarska, spółdzielczość rolnicza samopomocowa. Wydaje się, że odpowiedni zapis mógłby mieć brzmienie: „Spółdzielnie i zakłady własne związków spółdzielni prowadzące działalność wytwórczą i usługową”.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#PosełJanBojarski">Celowe jest rozważenie zasadności zapisu art. 6 ust. 3 i 4 projektu ustawy, umożliwiającego ustalenie przez Radę Ministrów monopolu na produkowanie niektórych wyrobów przez spółdzielnie inwalidów i niewidomych. Spółdzielnie te niewątpliwie powinny korzystać ze szczególnych preferencji, co gwarantuje im zapis art. 181 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze, jednak tworzenie monopoli na produkcję w dobie wdrażania reformy gospodarczej wydaje się dyskusyjne.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#PosełJanBojarski">Zapisy art. 12 i 14 w rozdz. dotyczącym gospodarki finansowej są deklaratywne i nie stwarzają ściśle określonych obowiązków co do rodzajów i rozmiarów ulg podatkowych i w obciążeniach na Państwowy Fundusz Aktywizacji Zawodowej, podstawowych kierunków działania drobnej wytwórczości. Stąd celowe wydaje się podjęcie próby sprecyzowania w ustawie obowiązujących rozmiarów ulg dla poszczególnych pionów i działań drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#PosełJanBojarski">Zapisy ustawy powinny wyraźnie sprecyzować rozmiary oraz podmiotowy i przedmiotowy zakres ulg bezwzględnie obowiązujących i mających charakter stały, natomiast delegacja ustawowa dla Rady Ministrów lub Ministra Finansów mogłaby jedynie upoważnić do dalszego rozszerzania tych ulg. Ustawa powinna także określić łagodniejsze zasady polityki kredytowej banków w stosunku do jednostek drobnej wytwórczości, zapewniając wydłużenie okresów spłaty kredytów i obniżenie oprocentowania.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#PosełJanBojarski">Moje uwagi o deklaratywności projektu ustawy odnoszą się również do proponowanej treści art. 9 i 10, które w praktyce nie wprowadzają w dotychczasowym systemie zaopatrzenia zmian zapewniających jednostkom drobnej wytwórczości szerszy dostęp do materiałów, surowców i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#PosełJanBojarski">Kończąc moje uwagi o projekcie ustawy, wyrażam jednocześnie przekonanie, że w wyniku dyskusji sejmowej i prac podjętych w kierunku doskonalenia projektu, ustawa po uchwaleniu przez Wysoką Izbę przyczyni się do wydatnego przyspieszenia wszechstronnego rozwoju drobnej wytwórczości, a tym samym do dalszej poprawy sytuacji rynkowej w kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-30.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zdzisław Sikorski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PosełZdzisławSikorski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Jest wiele powodów, dla których zainteresowanie społeczeństwa przemianami zachodzącymi w całej drobnej wytwórczości jest obecnie tak duże. Drobna wytwórczość odgrywa bowiem bardzo pożyteczną rolę jako czynnik ożywienia gospodarki z uwagi na możliwość szybszego przestawienia się na wypełnianie występujących luk w wielu segmentach rynku. Charakteryzuje się ona również wieloma pozytywnymi ustaleniami, jak na przykład, dot. łatwości wytwarzania wyrobów nietypowych, w krótkich seriach, możliwości nastawienia na Obsługę lokalnych rynków oraz dużej elastyczności produkcji, dzięki czemu może następować szybka zmiana profilu produkcji w ślad za zmieniającymi się zapotrzebowaniami rynku.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#PosełZdzisławSikorski">Drobne, samodzielne zakłady mogą i powinny odgrywać większą rolę w lepszym zaopatrzeniu rynku, w dalszym rozwoju usług, w pełniejszym wykorzystaniu lokalnych zasobów surowców mineralnych, wtórnych i odpadowych, w dostawach dla dużych zakładów różnych części, podzespołów i elementów kooperacyjnych. Mówił o tym wicepremier Edward Kowalczyk.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#PosełZdzisławSikorski">Drobna wytwórczość jest więc ważnym ogniwem i nieodłącznym elementem każdej nowoczesnej gospodarki. Wprawdzie świadomość tego faktu miała miejsce i w poprzednich okresach, jednakże większość ustaw regulujących działalność spółdzielczości, rzemiosła i przedsiębiorstw zagranicznych drobnej wytwórczości uchwalona została przez Wysoki Sejm w 1982 r.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#PosełZdzisławSikorski">Przedstawiony dziś przez Radę Ministrów projekt ustawy o drobnej wytwórczości stanowić będzie po jej uchwaleniu istotne ogniwo łączące całe ustawodawstwo dotyczące funkcjonowania drobnej wytwórczości, nada mu większą spójność, a także pozwoli wypełnić pewne luki prawne, sygnalizowane praktyką ostatnich dwóch lat.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#PosełZdzisławSikorski">Warto również podkreślić, że potrzebę legislacyjnego wsparcia rozwoju drobnej wytwórczości sygnalizowano również na wspólnym posiedzeniu Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium CK SD w grudniu 1983 r.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#PosełZdzisławSikorski">Obywatele Posłowie! O bardzo korzystnych cechach drobnej wytwórczości zarówno ze społecznego, jak i ekonomicznego punktu widzenia już mówiłem. Pragnę do tego dodać, że stały się one jeszcze bardziej dostrzegalne w latach 1981–1982, kiedy to obszar drobnej wytwórczości był tą częścią gospodarki narodowej, w której nie tylko nie było regresu, lecz odnotowano wyraźne zwiększenie szczególnie produkcji rynkowej i kooperacji. Jeśli uwzględnić w tej ocenie fakt, że drobna wytwórczość w wielu obszarach jest istotnym, liczącym się producentem w zaspokajaniu potrzeb społecznych, np. w produkcji odzieży, mebli, sprzętu gospodarstwa domowego, a przede wszystkim głównym gestorem świadczącym usługi bytowe dla ludności, to nie powinno ulegać wątpliwości, że ten obszar działania gospodarki narodowej wymaga szczególnej uwagi oraz zdecydowanego wsparcia rozwojowego. Dotyczy to całej drobnej wytwórczości, lecz szczególnego wsparcia wymaga spółdzielczość inwalidów i niewidomych oraz państwowy przemysł terenowy, który został zlikwidowany w 1975 r.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#PosełZdzisławSikorski">Na podkreślenie zasługuje fakt, że drobna wytwórczość, a szczególnie jej znaczący potencjał usługowy, oparty jest na bardzo wysłużonym majątku trwałym, usprzętowieniu najczęściej przejętym z przemysłu kluczowego już w znacznym stopniu zużycia. Wiele zakładów spółdzielczych, rzemieślniczych, a także państwowego przemysłu terenowego kwalifikuje się do natychmiastowego zamknięcia z uwagi na znaczne zagrożenie bezpieczeństwa i wprost fatalne warunki pracy. Jednakże i w tych warunkach drobna wytwórczość osiąga znaczące efekty społeczno-gospodarcze, nie tylko przewyższające wyniki całej gospodarki, ale przede wszystkim korzystniejsze pod względem relacji ekonomicznych. Np. w okresie I półrocza br. wzrost wydajności pracy w przemyśle krajowym opłacony był wzrostem przeciętnych wynagrodzeń o 4,1%, to w uspołecznionej drobnej wytwórczości wskaźnik ten wynosił jedynie 1,3%. Również dynamika sprzedaży w I półroczu br. za 7 miesięcy w całym przemyśle uspołecznionym wyniosła 106%, a w uspołecznionym przemyśle drobnym 115,8%. Warto przy tym podkreślić, że udział średniej płacy drobnej wytwórczości w przemyśle krajowym za I półrocze br. wyniósł tylko 85%.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#PosełZdzisławSikorski">Potrzeba dalszego przyspieszenia rozwoju drobnej wytwórczości w Polsce wynika nie tylko z przesłanek rynkowych, uzyskiwanych relacji ekonomicznych czy porównań z przemysłem kluczowym. Jej dynamiczny rozwój związany jest też ściśle z potrzebą dokonania głębokich zmian strukturalnych w całej gospodarce narodowej jako warunku dalszego rozwoju ekonomicznego kraju i poprawy efektywności gospodarowania. Warto przypomnieć, że w strukturach gospodarczych większości krajów socjalistycznych, a także w gospodarce przodujących krajów kapitalistycznych udział małych czy średnich zakładów jest znacznie wyższy niż w Polsce. Stopniowe niwelowanie oraz likwidacja tych dysproporcji leży w interesie gospodarki narodowej i całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#PosełZdzisławSikorski">W ostatnich latach, a zwłaszcza w 1983 i 1984 r., należy odnotować podejmowanie szczególnie przez administrację terenową znacznych wysiłków na rzecz zwiększania potencjałów uspołecznionych i nie uspołecznionych zakładów drobnej wytwórczości. W efekcie w 1984 r. prowadzą działalność gospodarczą przedsiębiorstwa państwowego przemysłu terenowego w 26 województwach. Wzrosła liczba zakładów rzemieślniczych do 315 tys., w tym za 8 miesięcy br. przybyło 17 863 zakłady rzemieślnicze. Miał również miejsce dynamiczny rozwój zagranicznych przedsiębiorstw drobnej wytwórczości. Przybyło 44 nowych spółdzielni pracy, w tym godny odnotowania jest fakt zorganizowania 9 młodzieżowych spółdzielni pracy oraz popularyzacja ruchu spółdzielczego w środowiskach studenckich.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#PosełZdzisławSikorski">Na tle bardzo dynamicznego wzrostu potencjału wytwórczo-usługowego nie uspołecznionego sektora drobnej wytwórczości, efekty uzyskane w reaktywowaniu państwowego przemysłu terenowego należy uznać za niewystarczające. Praktycznie w każdym województwie, a zwłaszcza w województwach o przewadze rolnictwa, w dalszym ciągu istnieją nie wykorzystane obiekty, które można i należy zagospodarować przede wszystkim na potrzeby lokalne i na bazie miejscowych surowców.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#PosełZdzisławSikorski">Obywatele Posłowie! Przedłożony przez Rząd projekt ustawy o drobnej wytwórczości stwarza duże szanse przyspieszenia rozwoju wszystkich branż drobnej wytwórczości, a zwłaszcza państwowego przemysłu drobnego. Sprzyjać temu powinny zasady wykorzystania przez wojewodów środków funduszu rozwoju drobnej wytwórczości, gdzie szczególne priorytety przewidziane są dla nowo tworzonych przedsiębiorstw państwowego przemysłu terenowego. Wydaje się słuszne powierzenie Radzie Państwa i Radzie Ministrów obowiązku opracowania zasad oraz warunków odbudowy i rozwoju potencjału państwowego przemysłu terenowego, jak również ustalenia zasad sterowania nimi przez organy rad narodowych. Szybkie opracowanie wyżej wymienionego przepisu do ustawy może znacznie przyspieszyć rozpoczęcie bardziej dynamicznego rozwoju tych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#PosełZdzisławSikorski">Kończąc, pragnę podobnie jak wielu posłów zabierających głos w dzisiejszej debacie, wyrazić pogląd, że omawiany dziś projekt ustawy daje szansę stworzenia całej drobnej wytwórczości lepszych warunków do dalszego jej rozwoju. Trzeba jednak mieć świadomość, że wiele zależeć będzie od wszystkich ogniw, które będą ją wdrażały w życie. Społeczeństwo oczekuje dalszej, znaczącej poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego oraz podniesienia ilości, a zwłaszcza jakości usług. Uchwalenie niniejszej ustawy jest zatem szansą zarówno dla drobnej wytwórczości, jak i całego społeczeństwa. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Obywatele Posłowie! Proponuję, aby Sejm przyjął do wiadomości przedstawioną informację o głównych kierunkach polityki w zakresie drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował projekt ustawy o drobnej wytwórczości do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Komisji Rynku Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług oraz do Komisji Prac Ustawodawczych — w celu wspólnego rozpatrzenia. Proponuje się także skierowanie powyższego projektu ustawy do Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie — w celu przedstawienia opinii.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm wyraził zgodę na przedstawione propozycje.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Proszę Sekretarza posła Jacka Ramiana o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#SekretarzposełJacekRamian">Informuję, że w skrytkach imiennych w dolnej palarni znajdują się materiały dot. oceny realizacji rządowego programu przeciwdziałania inflacji w 1983 r. oraz w I półroczu 1984 r.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#SekretarzposełJacekRamian">Proszę obywateli posłów o odebranie tego dokumentu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 25 do godz. 17 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisji Prac Ustawodawczych o przedstawionym przez Radę Państwa projekcie ustawy o Sądzie Najwyższym (druki nr 460 i 505).</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Głos ma sprawozdawca poseł Zygmunt Surowiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#PosełZygmuntSurowiec">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! 30 maja 1984 r. został skierowany do Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisji Prac Ustawodawczych do rozpatrzenia projekt ustawy o Sądzie Najwyższym, wniesiony do Sejmu z inicjatywy Rady Państwa. Projekt ten został szczegółowo rozpatrzony na posiedzeniach wymienionych komisji w dniach 6, 13, 17 i 18 lipca i 11 września 1984 r.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#PosełZygmuntSurowiec">W imieniu obu Komisji przedstawiam dzisiaj Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie z ich prac oraz wniosek o uchwalenie projektu z proponowanymi przez Komisje zmianami.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#PosełZygmuntSurowiec">W czasie pierwszego czytania projektu w Sejmie stwierdzono, że uchwalenie nowej ustawy o Sądzie Najwyższym uzasadnione jest koniecznością dostosowania uregulowań prawnych dotyczących Sądu Najwyższego do nowego etapu rozwoju państwa.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#PosełZygmuntSurowiec">Już w pierwszych latach obowiązywania ustawy z 15 lutego 1962 r. zwracano uwagę na celowość jej udoskonalenia, a od 1967 r. prowadzone były prace zmierzające do przygotowania projektu nowej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#PosełZygmuntSurowiec">Szczegółowe rozważenie zakresu nieodzownych zmian wykazało konieczność opracowania i uchwalenia nowej ustawy. Przemawia za tym przede wszystkim fakt, że Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad orzecznictwem nie tylko sądów powszechnych, ale także sądów szczególnych — wojskowych, pracy i ubezpieczeń społecznych, administracyjnych — i innych organów orzekających, których ustrój regulowany jest odrębnymi ustawami.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#PosełZygmuntSurowiec">Do Sądu Najwyższego należy ponadto rozpoznawanie spraw przekazanych ustawami szczególnymi, jak: o przedsiębiorstwach państwowych, o poprawie gospodarki przedsiębiorstwa państwowego oraz o jego upadłości, o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego, o związkach zawodowych, o adwokaturze i o radcach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#PosełZygmuntSurowiec">Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. obowiązuje już ponad 22 lata, w ciągu których w Polsce Ludowej dokonały się istotne zmiany w dziedzinach: politycznej, ekonomicznej i ustrojowej. W związku z tym ustawa ta była trzykrotnie nowelizowana, a mimo tego szereg zawartych w niej uregulowań nie odpowiada już obecnym potrzebom bądź też zawiera sformułowania nie odpowiadające ujęciom Konstytucji PRL i innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#PosełZygmuntSurowiec">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o Sądzie Najwyższym jest jednym z podstawowych aktów prawnych, zmierzających do doskonalenia struktury organizacyjnej naszego państwa, jego poszczególnych organów i instytucji. Projekt ten określa miejsce i rolę Sądu Najwyższego w systemie całego mechanizmu państwowego, a w szczególności w systemie organów powołanych do stosowania prawa jako narzędzia działania państwa socjalistycznego w realizacji jego celów określonych w Konstytucji PRL.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#PosełZygmuntSurowiec">Każdy obywatel, każdy urząd czy jednostka organizacyjna obowiązane są do przestrzegania prawa. Natomiast organy wymiaru sprawiedliwości czuwają nad prawidłowym i ścisłym przestrzeganiem przepisów prawa dla ochrony określonych dóbr i wartości. Dlatego tak ważne jest właściwe uregulowanie struktury i form działania tych organów, którym państwo powierza stosowanie prawa.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#PosełZygmuntSurowiec">Sąd Najwyższy zajmuje szczególne miejsce wśród organów powołanych do stosowania prawa i orzekania o skutkach naruszenia porządku prawnego. Zgodnie z Konstytucją jest on „naczelnym organem sądowym i sprawuje nadzór nad działalnością wszystkich innych sądów w zakresie orzekania”. Od działalność: Sądu Najwyższego zależy więc w dużej mierze prawidłowość stosowania prawa przez wszystkie sądy w kraju. Tym uzasadniona jest troska o takie uregulowanie statusu prawnego Sądu Najwyższego, jego struktury organizacyjnej oraz form działania, aby mógł on realizować określoną konstytucyjnie funkcję jak najlepiej Projekt ustawy o Sądzie Najwyższym stanów rezultat wszechstronnych analiz i długotrwałych prac przygotowawczych, uwzględniających wszystkie zmiany, jakie zaszły w kraju w okresie obowiązywania ustawy dotychczasowej. Jest dostosowany do aktualnych zadań Sądu Najwyższego, określonych w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w uchwałach i zaleceniach Rady Państwa oraz w uchwale IX Nadzwyczajnego Zjazdu Polskie Zjednoczonej Partii Robotniczej. Uwzględnia również doświadczenia innych krajów socjalistycznych odpowiednio dostosowane do naszych warunków społeczno-politycznych oraz narodowych tradycji. Wyraźnie i jednoznacznie określa funkcję Sądu Najwyższego jako na czelnego organu sądowego.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#PosełZygmuntSurowiec">W projekcie ustawy sprecyzowane zostały jako przedmioty funkcji ochronnej Sądu Najwyższego socjalistyczne dobra i wartości takie, jak: polityczny i społeczno-gospodarczy ustrój Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zdobycze ludu pracującego, własność społeczna oraz prawa i prawem chronione interesy obywateli, a także praworządność ludowa.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#PosełZygmuntSurowiec">Sąd Najwyższy ma sprawować wymiar sprawiedliwości, strzec praworządności ludowej oraz w toku całej swej działalności przyczyniać się do rozwijania i umacniania świadomości prawnej obywateli. Dla zapewnienia właściwej realizacji tych głównych funkcji określone są wyraźnie szczegółowe zadania i tryb ich wykonania oraz uregulowana struktura organizacyjna Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#PosełZygmuntSurowiec">Zadaniem Sądu Najwyższego jest sprawowanie nadzoru nad orzecznictwem wszystkich sądów i rozpoznawanie spraw przekazanych do jego właściwości poszczególnymi ustawami oraz zapewnienie w tym zakresie prawidłowości i jednolitości wykładni prawa i praktyki sądowej.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#PosełZygmuntSurowiec">Mając na uwadze to, że ze wszystkich organów stosowania prawa Sąd Najwyższy ma największe możliwości stwierdzenia wadliwości obowiązującego prawa, wprowadzono ustawowy obowiązek I Prezesa informowania Rady Państwa o dostrzeżonych wadliwościach dla podjęcia inicjatywy ustawodawczej lub ustalenia powszechnie obowiązującej wykładni ustawy. Wiąże się z tym również uprawnienie Sądu Najwyższego do opiniowania nadesłanych projektów ustaw. Wprowadzono także pewne zmiany w zakresie sygnalizowania o stwierdzonych poważnych uchybieniach w czynnościach przedsiębiorstwa państwowego lub innej państwowej lub społecznej jednostki organizacyjnej. Tak więc Sąd Najwyższy będzie mógł zawiadamiać o tych uchybieniach również Prokuratora Generalnego PRL i Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#PosełZygmuntSurowiec">Szczególnie istotną formą realizacji funkcji nadzoru nad orzecznictwem wszystkich sądów — poza tradycyjnym rozpoznawaniem zwykłych środków odwoławczych, tj. rewizji i zażaleń oraz nadzwyczajnych środków nadzoru nad orzecznictwem, a więc rewizji nadzwyczajnych — stanowi wyjaśnienie przepisów prawa wywołujących w praktyce wątpliwości lub powodujących rozbieżności w stosowaniu tego prawa. Chodzi tu głównie o ujednolicenie orzecznictwa wszystkich sądów — powszechnych i szczególnych — i tych organów, których orzecznictwo zostało poddane nadzorowi Sądu Najwyższego, a więc o to, aby stosowanie prawa było powszechnie poprawne i jednolite. Realizacji powyższej funkcji służyć będzie działalność uchwałodawcza Sądu Najwyższego, której formy i rodzaje zostały w projekcie precyzyjnie uregulowane.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#PosełZygmuntSurowiec">Sprecyzowany został status sędziego Sądu Najwyższego, którego zasadniczą i nieodłączną cechą jest niezawisłość sędziowska. Wyrażona jest ona w podporządkowaniu sędziego w sprawowaniu jego urzędu tylko ustawom oraz przyznaniu mu określonego immunitetu. Konstytucyjne określenie niezawisłości sędziowskiej sprecyzowane zostało szczegółowo co do zakresu oraz zagwarantowane przez wprowadzenie dyscyplinarnej odpowiedzialności sędziego Sądu Najwyższego za wykroczenia. Ślubowanie, jakie składać będzie sędzia Sądu Najwyższego, obejmując swoje stanowisko wyraża materialne elementy obowiązków sędziego i jego stosunek do obowiązującego porządku politycznego, społecznego i gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#PosełZygmuntSurowiec">Konstytucja PRL stanowi, że Sąd Najwyższy powołuje Rada Państwa na okres lat 5. Tak więc kadencyjność sędziów Sądu Najwyższego wynika z normy konstytucyjnej, a ta z ogólnej zasady kadencyjności naczelnych organów władzy państwowej. Kadencyjność pozwala na okresową ocenę działalności Sądu Najwyższego, co niewątpliwie służy aktualizowaniu kierunkowych zadań dla wypełnienia jego konstytucyjnych funkcji, a ponadto daje okazje i stwarza warunki do oceny składu Sądu Najwyższego oraz normalnego odchodzenia dotychczasowych sędziów. Wymaga podkreślenia, że kadencyjność, jak dowodzi tego dotychczasowa praktyka, nie wyłącza ciągłości kadr ważnej dla zapewnienia wysokiego poziomu pracy sędziów Sądu Najwyższego. Sędziowie upływającej kadencji stanowią bowiem z mocy ustawy grono kandydatów na sędziów na następną kadencję. Gwarancję niezawisłości i stabilności pozycji sędziego Sądu Najwyższego stanowi zastrzeżenie decyzji kadrowych do kompetencji Rady Państwa, najwyższego po Sejmie organu władzy państwowej, któremu Sąd Najwyższy jako naczelny organ sądowy jest — zgodnie z Konstytucją — podporządkowany.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#PosełZygmuntSurowiec">Szczególny status prawny sędziego Sądu Najwyższego jest wynikiem wysokich wymagań kwalifikacyjnych kandydatów na to stanowisko. Dobór tych kandydatów polega na odpowiedniej procedurze opiniodawczo-kwalifikacyjnej przewidzianej dla kompetentnych zespołów, Pozytywna opinia stanowi podstawę wystąpienia z wnioskiem do Rady Państwa przez I Prezesa Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#PosełZygmuntSurowiec">W art. 30 projektu ustawy określono warunki, które spełniać musi kandydat na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego przy czym, ze względu na szerszy zakres kompetencji Sądu Najwyższego, uściślono grupę zawodów, spośród których mogą się oni rekrutować. Kandydatów na sędziów Sądu Najwyższego ustala — według projektu — I Prezes Sądu Najwyższego: spośród sędziów — w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, spośród sędziów wojskowych i radców prawnych będących żołnierzami zawodowymi — w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, spośród prokuratorów — z Prokuratorem Generalnym PRL, a spośród prokuratorów wojskowych także w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, spośród innych zawodów prawniczych — w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości. Co do wszystkich kandydatów I Prezes zasięga opinii Kolegium Sądu Najwyższego. Sędziego Sądu Najwyższego powołuje Rada Państwa na wniosek I Prezesa spośród kandydatów ustalonych w przewidzianym trybie lub spośród innych osób niż wymienione w art. 32.</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#PosełZygmuntSurowiec">Elementem statusu prawnego sędziego jest określony ustawowo zespół przyczyn uzasadniających odwołanie z zajmowanego stanowiska. Przyczyny te mają różny charakter i wiążą się z różnymi okolicznościami — zrzeczenie się stanowiska, podjęcie pracy na stanowisku, którego nie można łączyć ze stanowiskiem sędziego, przekroczenie 70 lat życia, względy zdrowotne, brak rękojmi pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego. Nowe uregulowanie tej kwestii wyraża się w konieczności uzyskania odpowiedniej opinii Kolegium Sądu Najwyższego i wysłuchania zainteresowanego sędziego. W każdym jednak wypadku odwołanie następuje w drodze uchwały Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-37.20" who="#PosełZygmuntSurowiec">W art. 38 ust. 1 pkt 5 utrzymano jako podstawę odwołania sędziego przez Radę Państwa przekroczenie 70 lat życia z tym, że Przewodniczący Rady Państwa — na wniosek I Prezesa lub z własnej inicjatywy — może wyrazić zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska nie dłużej jednak niż do końca kadencji. Powyższa regulacja związana jest z kadencyjnością Sądu Najwyższego, która ze swej istoty zakłada odchodzenie sędziów z upływem kadencji bez składania wniosków o odwołanie do Rady Państwa. Tak więc, jeśli sędzia przekroczył 70 lat życia, ale posiada siły i zdolności do pełnienia obowiązków sędziego Sądu Najwyższego, wyraża chęć pozostania na zajmowanym stanowisku — Przewodniczący Rady Państwa będzie mógł wyrazić zgodę na pozostanie na zajmowanym stanowisku do końca kadencji.</u>
          <u xml:id="u-37.21" who="#PosełZygmuntSurowiec">Regulacja powyższa wzorowana jest na art. 59 § 2 lit. d ustawy o ustroju sądów powszechnych na mocy którego nawet mimo braku kadencyjności Minister Sprawiedliwości może wyrazić zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego sądów powszechnych, okręgowych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych i Naczelnego Sądu Administracyjnego na okres 5 lat.</u>
          <u xml:id="u-37.22" who="#PosełZygmuntSurowiec">Również na mocy art. 169 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o szkolnictwie wyższym stosunek pracy z pracownikiem naukowo-dydaktycznym, który osiągnął wiek emerytalny, ulega rozwiązaniu dopiero z końcem roku akademickiego. Analogicznie na podstawie art. 25 ust. 4 ustawy o instytutach naukowo-badawczych minister może przedłużyć czas trwania stosunku pracy z profesorem zwyczajnym, profesorem nadzwyczajnym lub docentem, który ukończył 70 lat życia na dalsze okresy 3-letnie. Należy przy tym zaznaczyć, że sprawa ta nie jest nowa. Była bowiem dyskutowana już w 1962 r. na posiedzeniu Sejmu PRL podczas obrad nad projektem ustawy o Sądzie Najwyższym.</u>
          <u xml:id="u-37.23" who="#PosełZygmuntSurowiec">W projekcie ustawy określono niektóre uprawnienia sędziów Sądu Najwyższego. W tym zakresie wzięto pod uwagę uregulowania odnoszące się także do innych grup pracowników, a więc 6 tygodni urlopu wypoczynkowego, płatny urlop dla poratowania zdrowia lub załatwienia ważnych spraw osobistych i rodzinnych, prawo do wynagradzania za okres nieobecności w pracy z powodu choroby.</u>
          <u xml:id="u-37.24" who="#PosełZygmuntSurowiec">Konsekwencją szczególnego statusu prawnego sędziów Sądu Najwyższego jest przepis, według którego w sprawach ze stosunku pracy właściwa jest dla nich droga służbowa, a nie droga sądowa. Sędzia jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których poza jawną rozprawą sądową powziął wiadomość ze względu na stanowisko sędziowskie, obowiązuje go również tajemnica narady sędziowskiej składu orzekającego.</u>
          <u xml:id="u-37.25" who="#PosełZygmuntSurowiec">Zgodnie z ustawą o pracownikach urzędów państwowych oraz ustawą o związkach zawodowych zamieszczono przepis, że sędziowie Sądu Najwyższego i członkowie Biura Orzecznictwa oraz pracownicy administracyjni, pomocniczy i obsługi, nie zrzeszeni w związkach zawodowych, wybierają radę pracowniczą, której zadaniem jest ochrona i reprezentowanie interesów zawodowych i socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-37.26" who="#PosełZygmuntSurowiec">Istotną nowością jest ustanowienie i wyodrębnienie w rozdziale 7 projektu ustawy następujących organów kolegialnych: Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego, zgromadzeń izb sędziów Sądu Najwyższego oraz Kolegium Sądu Najwyższego. Dotychczas nazwą „Zgromadzenie Ogólne” określano zarówno pełny skład Sądu Najwyższego podejmujący uchwały, jak i organ wybierający sędziów dyscyplinarnych czy też sędziów — członków Kolegium Administracyjnego. Obecnie przyjęto, że Zgromadzenie Ogólne i zgromadzenia izb działają wyłącznie jako organy kolegialne Sądu Najwyższego. Natomiast do organów uchwałodawczych w Sądzie Najwyższym wprowadza się nazwy: „skład całej izby”, „skład połączonych izb” i „pełny skład Sądu Najwyższego”. Posiedzeniom Zgromadzenia Ogólnego i Kolegium Sądu Najwyższego przewodniczyć będzie I Prezes Sądu Najwyższego, a zgromadzeniu izby prezes właściwej izby.</u>
          <u xml:id="u-37.27" who="#PosełZygmuntSurowiec">Do najistotniejszych zadań zgromadzeń należeć będzie omawianie corocznie przedstawianej przez właściwego prezesa informacji o całokształcie działalności całego Sądu Najwyższego oraz każdej z poszczególnych izb. Do Kolegium Sądu Najwyższego, w skład którego oprócz prezesów Sądu Najwyższego i dyrektorów biur tego Sądu wchodzić będą sędziowie Sądu Najwyższego, wybierani przez zgromadzenia izb po dwóch z każdej izby, należeć będzie w szczególności: ustalanie na okres roczny podziału czynności sędziów, powoływanie i odwoływanie rzecznika dyscyplinarnego i jego zastępców, opiniowanie kandydatów na stanowiska sędziowskie Sądu Najwyższego, opiniowanie wniosków o odwołanie sędziego Sądu Najwyższego, opiniowanie kandydatów na stanowiska kierownicze w izbach i biurach Sądu Najwyższego, opiniowanie projektów informacji składanych Sejmowi i Radzie Państwa.</u>
          <u xml:id="u-37.28" who="#PosełZygmuntSurowiec">Organy kolegialne angażować więc będą sędziów także poprzez ich przedstawicieli, jak w przypadku wyboru do Kolegium Sądu Najwyższego, do udziału w ogólnej działalności Sądu Najwyższego, a pośrednio do współodpowiedzialności za warunki pracy i orzecznictwa, w szczególności przez omawianie rocznych informacji o merytorycznej działalności Sądu Najwyższego, przez opiniowanie kandydatów na sędziów oraz na stanowiska kierownicze w izbach i biurach tego sądu. Są to rozwiązania nowe, wynikające przede wszystkim z wieloletnich doświadczeń Sądu Najwyższego oraz z doświadczeń innych krajów socjalistycznych. Projekt zawiera również regulację, że do organizacji, zakresu i trybu działania Izby Wojskowej oraz do sędziów tej izby stosuje się odpowiednie przepisy prawa o ustroju sądów wojskowych, o ile nie są one sprzeczne z przepisami ustawy o Sądzie Najwyższym. Natomiast w sprawach nie uregulowanych do Sądu Najwyższego i sędziów Sądu Najwyższego stosuje się odpowiednie przepisy ustawy o ustroju sądów powszechnych, a w sprawach nie uregulowanych w tej ustawie — przepisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-37.29" who="#PosełZygmuntSurowiec">Obywatele Posłowie! Większość zmian zaproponowanych przez obie Komisje ma charakter poprawek formalnych, uściślających lub redakcyjnych. Obok nich Komisje proponują szereg poprawek merytorycznych, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-37.30" who="#PosełZygmuntSurowiec">1. Zdaniem Komisji w art. 1 ustawy powinno znaleźć się stwierdzenie, że Sąd Najwyższy sprawuje wymiar sprawiedliwości. W działalności wszystkich sądów wymiar sprawiedliwości jest najważniejszym i podstawowym środkiem ochrony dóbr i wartości wymienionych w art. 58 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Konstytucja, stanowiąc w art. 56, że wymiar sprawiedliwości w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej sprawują sądy — na pierwszym miejscu wymienia Sąd Najwyższy. Stąd poprawka do art. 1 ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-37.31" who="#PosełZygmuntSurowiec">2. Poprawka do art. 2 ust. 1, ma na celu dostosowanie zakresu nadzoru Sądu Najwyższego do ram zakreślonych przez Konstytucję w art. 61. Komisje przyjęły autopoprawkę Rady Państwa do art. 2 ust. 2, ustalającą jako zadanie Sądu Najwyższego zapewnienie prawidłowości oraz jednolitości wykładni prawa i praktyki sądowej w dziedzinach poddanych jego właściwości, zamiast — jak było uprzednio — „wykładni i stosowania prawa”. Konsekwencją tej zmiany są także poprawki do art. 11 pkt 3 oraz art. 21 ust. 3 projektu dotyczące uchwał zawierających wytyczne Sądu Najwyższego. Zastąpienie określenia: „wytyczne w zakresie wykładni i stosowania prawa” określeniem: „wytyczne w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej”, precyzuje zakres mocy obowiązującej uchwał Sądu Najwyższego zawierających wytyczne.</u>
          <u xml:id="u-37.32" who="#PosełZygmuntSurowiec">3. W art. 2 ust. 3 projektu, Komisje proponują skreślenie zapisu o informowaniu przez I Prezesa Sądu Najwyższego Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności ustaw i innych aktów normatywnych z Konstytucją, z uwagi na to, że nie została dotychczas uchwalona ustawa o właściwości, ustroju i postępowaniu Trybunału Konstytucyjnego. Proponowany obecnie do pominięcia zapis może być zamieszczony w przyszłej ustawie o Trybunale Konstytucyjnym.</u>
          <u xml:id="u-37.33" who="#PosełZygmuntSurowiec">4. Projekt w art. 5 ust. 1 i 2 wymienia nazwy izb Sądu Najwyższego, a określenie ich właściwości odsyła do regulaminu tego Sądu. Zdaniem Komisji właściwość izb Sądu Najwyższego jest materią ustawową. Daje temu wyraz także ustawa dotychczasowa. Ustawowe określenie właściwości izb ma istotne znaczenie dla właściwego realizowania uprawnień stron i uczestników procesowych w postępowaniu przed Sądem Najwyższym.</u>
          <u xml:id="u-37.34" who="#PosełZygmuntSurowiec">5. Komisje proponują unormowanie w ustawie pozycji i roli prezesów Sądu Najwyższego. Przemawia za tym treść art. 61 ust. 4 Konstytucji, który wymienia prezesów Sądu Najwyższego obok I Prezesa. Proponuje się więc zamieszczenie w ustawie art. 9, który stanowi, że:</u>
          <u xml:id="u-37.35" who="#PosełZygmuntSurowiec">a) prezesi Sądu Najwyższego są zastępcami I Prezesa,</u>
          <u xml:id="u-37.36" who="#PosełZygmuntSurowiec">b) każdy z prezesów kieruje pracami izby Sądu Najwyższego, przy czym kierowanie izbą zostaje mu powierzone przez Radę Państwa.</u>
          <u xml:id="u-37.37" who="#PosełZygmuntSurowiec">c) prezes sprawujący kierownictwo izby, posiada te same uprawnienia w zakresie pracy izby, które przysługują I Prezesowi w odniesieniu do działalności Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-37.38" who="#PosełZygmuntSurowiec">6. Proponowane przez Komisje zmiany dotyczące art. od 29 do 31 zapewniają tej części ustawy odpowiednią systematykę co ma także istotne znaczenie merytoryczne. Poprawki w zakresie układu omawianych przepisów akcentują pierwszeństwo sędziów Sądu Najwyższego upływającej kadencji jako kandydatów na stanowiska sędziowskie w następnej kadencji. Proponowane poprawki także wyraźniej wskazują na ciągłość sprawowania funkcji sędziego Sądu Najwyższego mimo kadencyjności — jako zasadę ustalania składu Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-37.39" who="#PosełZygmuntSurowiec">7. Poprawka do art. 40 ust. 1 projektu, traktującego o podstawowych obowiązkach sędziego Sądu Najwyższego, ma na celu określenie tych obowiązków w ścisłym powiązaniu z treścią sędziowskiego ślubowania.</u>
          <u xml:id="u-37.40" who="#PosełZygmuntSurowiec">8. Zmiana merytoryczna, dotyczy art. 54 projektu. Polega ona na zastąpieniu określenia „stosunek pracy”, określeniem „stosunek służbowy”. Sędzia, jak wiadomo, sprawuje swoje funkcje w imieniu państwa. Chodzi więc tu o funkcję publiczno-prawną, do której nie mogą mieć zastosowania zasady i przepisy dotyczące umowy o pracę. Ewentualne roszczenia ze stosunku służbowego sędziego Sądu Najwyższego będą rozpatrywane w drodze służbowej przez I Prezesa Sądu Najwyższego, a w trybie odwoławczym przez Przewodniczącego Rady Państwa — a nie w drodze sądowej.</u>
          <u xml:id="u-37.41" who="#PosełZygmuntSurowiec">Wysoki Sejmie! Przy rozpatrywaniu projektu ustawy i zgłoszonych do niego poprawek zawartych w sprawozdaniu Komisji, Wysoki Sejm raczy mieć przede wszystkim na względzie cel zamierzonej reformy. Tym celem jest pełna realizacja zasad wyrażonych w art. 61 Konstytucji przez uwzględnienie wszystkich zmian, jakie zaszły w kraju w okresie obowiązywania ustawy dotychczasowej oraz dostosowanie regulacji prawnych do aktualnych zadań Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-37.42" who="#PosełZygmuntSurowiec">Podkreślić przy tym należy, że projekt ustawy zawiera normy prawne z zakresu ustroju Sądu Najwyższego oraz statusu sędziego Sądu Najwyższego i nie wkracza w inne dziedziny. W konkluzji pragnę stwierdzić, że projekt ustawy o Sądzie Najwyższym obejmuje pełny system przepisów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania Sądu Najwyższego, szczegółowiej określa zakres jego funkcji, unowocześnia strukturę organizacyjną poszczególnych jego części składowych, stwarza gwarancję prawidłowego doboru kandydatów na sędziów, a także pogłębia kolegialność kierowania całą jego działalnością, tworzy warunki do dalszego doskonalenia działalności Sądu Najwyższego, a tym samym do skuteczniejszej ochrony dóbr i wartości socjalistycznych, umacniania praworządności, ładu i dyscypliny społecznej.</u>
          <u xml:id="u-37.43" who="#PosełZygmuntSurowiec">Rozpatrywany projekt zapewnia Sądowi Najwyższemu możliwie najlepsze warunki do wypełniania jego doniosłych konstytucyjnych funkcji. Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisja Prac Ustawodawczych wnoszą, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić przedstawiony projekt ustawy wraz z proponowanymi przez Komisje zmianami, zawartymi w druku sejmowym nr 505. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-37.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o Sądzie Najwyższym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Kto jest przeciw? 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Kto się wstrzymał od głosowania? 17 posłów.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o Sądzie Najwyższym.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Prac Ustawodawczych o rządowym projekcie ustawy o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych (druki nr 443 i 506).</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Głos ma sprawozdawca poseł Krystyna Jandy-Jendrośka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Prac Ustawodawczych przedstawiam Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych, druk nr 443, wraz z oceną projektu, dokonaną przez obie Komisje i propozycjami zmian przedstawionymi w druku nr 506.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Przedłożony projekt dotyczy ustawy, która będzie doniosłym aktem prawnym regulującym szeroko pojętą ochronę ubezpieczeniową przed skutkami zdarzeń losowych.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Wysoka Izbo! Człowiekowi i jego życiu, jego zdrowiu, zdolności do pracy, jego mieniu zagrażają zdarzenia losowe, takie jak ogień, powódź, gradobicie i tym podobne. Zdarzenia te zagrażają nie tylko osobom fizycznym, ale także osobom prawnym czy jednostkom nie posiadającym osobowości prawnej. Toteż człowiek od najdawniejszych czasów dąży do wyrównania ujemnych skutków tych zdarzeń losowych przez tworzenie rezerw czy to indywidualnych, czy zbiorowych. Rozróżnia się trzy formy organizacyjne tworzenia rezerw:</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Pierwsza z nich, to samozabezpieczenie, kiedy to każdy we własnym zakresie tworzy zdecentralizowane zasoby pieniężne na pokrycie ewentualnych szkód spowodowanych zdarzeniem losowym. Jest to forma najstarsza, bardzo prosta, nie zapewnia jednak w pełni osiągnięcia celu — wyrównania szkód. Straty bowiem mogą być znacznie wyższe, bo tylko przy dużej ilości zagrożonych dóbr można ustalić poprzez rachunek prawdopodobieństwa przybliżone szkody.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Druga forma to zabezpieczenie państwowe, kiedy to wydziela się z ogólnych scentralizowanych zasobów pieniężnych państwa środki na likwidację ewentualnych szkód, czyli system centralnych rezerw.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Trzecia forma, to ubezpieczenie, to znaczy tworzenie rezerw poprzez pobieranie składek od zainteresowanych jednostek i to składek tak kalkulowanych, aby wystarczyły na pokrycie szkody.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Mamy więc tu do czynienia z rozłożeniem ciężaru pokrycia szkód losowych na zainteresowane jednostki. Ubezpieczenia prowadzą poprzez pobieranie odpowiednio skalkulowanych składek i wypłatę odszkodowań powołane do tego zakłady.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Rozróżniamy dwa typy ubezpieczeń: tak zwane ubezpieczenia społeczne na wypadek utraty życia, zdrowia, zdolności do pracy, zdolności do utrzymania rodziny, na wypadek macierzyństwa i tym podobne, prowadzone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, oraz tak zwane ubezpieczenia gospodarcze, ubezpieczenia przede wszystkim majątkowe, ale także osobowe, prowadzone przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń i przez Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji „Warta” — spółka akcyjna.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Dotychczas ochronę ubezpieczeniową przed skutkami zdarzeń losowych zarówno mienia, odpowiedzialności cywilnej, jak i osób reguluje ustawa z 2 grudnia 1958 roku o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych. Ustawa ta powstała w zupełnie odmiennych warunkach społeczno-gospodarczych, nie jest dostosowana do zasad wprowadzanej reformy gospodarczej, nie odpowiada też obecnemu stanowi rozwoju działalności ubezpieczeniowej w Polsce. Potrzeba nowego uregulowania prawnego ubezpieczeń majątkowych i osobowych, jest więc w pełni uzasadniona gospodarczo i społecznie.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Wysoka Izbo! Rządowy projekt ustawy przedstawiony w druku sejmowym nr 443 wniesiony został do Sejmu dnia 23 marca 1984 roku. Projekt ten był przedmiotem wnikliwej analizy zarówno na powołanej specjalnej podkomisji, jak i na wspólnych posiedzeniach Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów i Komisji Prac Ustawodawczych. Dla właściwej oceny przedłożonego projektu niezmiernie cenne były również opinie przedłożone zarówno przez zespół ekspertów sejmowych, jak i dwóch specjalistów w tej dziedzinie prawa.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Zarówno podkomisja, jak i obie Komisje na ogół pozytywnie oceniły przedłożony projekt ustawy, a zwłaszcza rozszerzenie zakresu przedmiotowego i podmiotowego ubezpieczeń. Na przykład rozszerzono zakres ubezpieczeń na środki trwałe przedsiębiorstw państwowych od zdarzeń losowych — obejmując tym samym ochroną ubezpieczeniową część mienia ogólnonarodowego, oddanego do dyspozycji samodzielnych przedsiębiorstw. Zarówno w opiniach ekspertów, jak i w czasie dyskusji pozytywnie oceniono możliwość tworzenia w przyszłości innych zakładów ubezpieczeniowych obok PZU i Towarzystwa Ubezpieczeń i Reasekuracji „Warta” i to zarówno państwowych, jak i spółdzielczych czy w formie spółki akcyjnej. Oznacza to bowiem przełamanie monopolu w dziedzinie ubezpieczeń gospodarczych, stwarza możliwość konkurencji między zakładami, co sprzyjać będzie zwiększeniu efektywności ochrony ubezpieczeniowej.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">W przedłożonym projekcie wprowadza się podział na ubezpieczenia ustawowe, zwane dawniej „obowiązkowe” i ubezpieczenia umowne, zwane dawniej „dobrowolne”. Jest to zmiana uzasadniona, zmiana, którą nauka już dawno postulowała. Projekt ustawy bardzo szczegółowo reguluje system finansowy Państwowego Zakładu Ubezpieczeń, który to system jest przecież elementem składowym systemu finansowego państwa. Stąd też nadzór nad działalnością Zakładu Ubezpieczeń sprawuje Minister Finansów.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">PZU jest samodzielną i samofinansującą jednostką gospodarczą, przy czym ustawa określa podstawowe zasady kalkulacji składek zapewniających środki finansowe na działalność ubezpieczeniową i prewencyjną. Mimo tej pozytywnej oceny przedłożonego projektu, niektóre z proponowanych rozwiązań były przedmiotem wnikliwej krytycznej oceny zarówno na podkomisji, jak i na posiedzeniach obu Komisji, w wyniku której Komisje proponują wprowadzenie do projektu ustawy licznych zmian przedstawionych Sejmowi w druku nr 506. W wielu przypadkach są to tylko zmiany o charakterze redakcyjnym, zmiany pewnych określeń, ale są także propozycje o znaczeniu merytorycznym.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Proponowane zmiany dotyczą zwłaszcza zakresu ochrony ubezpieczeniowej. Proponujemy, aby zakres podmiotowy tej ochrony w art. 2 rozszerzyć także na jednostki nie posiadające osobowości prawnej, a które takiej ochrony nie mogą być pozbawione.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Komisje zgłaszają również kilka propozycji rozszerzenia zakresu przedmiotowego ubezpieczeń ustawowych.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">W art. 6 ust. 1 pkt 3 proponujemy rozszerzyć ubezpieczenie ustawowe na uprawy zbóż i roślin okopowych i pastewnych, także na ubezpieczenie od ognia, a nie tylko gradobicia, powodzi i zalania.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">W art. 6 ust. 1 pkt 4 Komisje proponują, ażeby objąć ubezpieczeniem ustawowym stado podstawowe, a więc konie i bydło w wieku przydatności produkcyjnej oraz trzodę chlewną z wyjątkiem prosiąt od padnięcia i uboju z konieczności. Równocześnie proponują dodanie ust. 2, w którym upoważnia się wojewódzką radę narodową do rozszerzenia ustawowego ubezpieczenia na konie i bydło — inne niż to stado podstawowe, a także na prosięta, jak również do rozszerzenia zakresu zdarzeń objętych ubezpieczeniem — w szczególności na koszty leczenia. Dotychczas, podobnie jak to proponuje projekt, zwierzęta te objęte były ubezpieczeniem dobrowolnym, rada narodowa natomiast mogła wprowadzić obowiązkowe ubezpieczenie na swoim terenie. Początkowo uprawnienia te miały powiatowe rady narodowe, w których udział rolników był duży, a od reformy struktury terenowych organów — uprawnienia te przeszły na wojewódzkie rady narodowe. Dotychczas jednak rady narodowe, rozumiejąc potrzeby gospodarcze, wprowadzały ubezpieczenia obowiązkowe tych zwierząt. Dopiero w 1983 r. w kilkunastu radach narodowych odstąpiono od prowadzenia tych ubezpieczeń jako obowiązkowe, czyli w obecnej nomenklaturze ustawowe. Jest zasadnicza różnica w warunkach tych dwóch ubezpieczeń.</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Po pierwsze — stawka w ubezpieczeniach obowiązkowych, czy, jak obecnie nazywamy, ustawowych jest znacznie niższa, bo ryzyko rozkłada się na dużą liczbę ubezpieczonych.</u>
          <u xml:id="u-39.18" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Po drugie — zakres świadczeń z tytułu ubezpieczeń dobrowolnych jest znacznie węższy.</u>
          <u xml:id="u-39.19" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">W efekcie w tych województwach, gdzie zrezygnowano z ubezpieczeń obowiązkowych, liczba zwierząt objętych ubezpieczeniem dobrowolnym jest znikoma. Np. w województwie wrocławskim obowiązkowym ubezpieczeniem objętych było 176 236 sztuk trzody chlewnej, a obecnie ubezpieczeniem dobrowolnym — zaledwie 366 sztuk, tj. około 0,2%. Jest to sytuacja niebezpieczna, grozi rozszerzaniem się chorób, nawet epidemią. Szczególnie dla rolników posiadających małe gospodarstwa rezygnacja z ubezpieczeń, z uwagi na wysokie stawki ubezpieczeń dobrowolnych, w wielu już przypadkach okazała się tragiczna, padnięcie bowiem jednej sztuki bydła w małym gospodarstwie bywa niekiedy klęską. Dlatego na wsi drobni rolnicy domagają się objęcia zwierząt ubezpieczeniem ustawowym jako znacznie tańszym i korzystniejszym dla ubezpieczonego.</u>
          <u xml:id="u-39.20" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">W Składzie naszej podkomisji było również dwóch rolników, którzy tłumaczyli nam Szczegółowo wszystkie niebezpieczeństwa związane z rezygnacją z ubezpieczeń ustawowych tych zwierząt. Zresztą i z pisma Zarządu Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych wynika, że objęcie zwierząt. gospodarskich ubezpieczeniem jest konieczne, a warunki ubezpieczeń umownych są zbyt ciężkie dla rolników. Stąd przewidują oni w przyszłości utworzenie własnego, spółdzielczego zakładu ubezpieczeń, do czego w świetle projektu ustawy są uprawnieni.</u>
          <u xml:id="u-39.21" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Za objęciem ubezpieczeniem ustawowym stada podstawowego przemawia także to, że zarówno mienie ruchome, związane z prowadzeniem gospodarstwa — pkt 2 tego artykułu — jak i uprawy zbóż i roślin okopowych i pastewnych — pkt 3 tego artykułu — są takim ubezpieczeniem objęte, a hodowla — działalność rolnicza o szczególnym znaczeniu, zwłaszcza przy obecnych trudnościach zaopatrzenia w mięso praktycznie w kilkunastu województwach nie jest tym ubezpieczeniem objęta. Wydaj e się nam, że względy gospodarcze o znaczeniu ogólnopaństwowym muszą tu decydować i dlatego Komisje proponują objęcie stada podstawowego ubezpieczeniem ustawowym od padnięcia i uboju — zaś wojewódzkie rady narodowe mogą rozciągnąć to ubezpieczenie również na pozostałe zwierzęta, jak i rozszerzyć zakres tego ubezpieczenia na inne zdarzenia, zwłaszcza na leczenie.</u>
          <u xml:id="u-39.22" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Trzecia propozycja Komisji rozszerzenia zakresu przedmiotowego ubezpieczeń ustawowych dotyczy auto-casco. Również w ubezpieczeniach auto-casco składki z tytułu ubezpieczeń umownych są znacznie wyższe niż w przypadku ubezpieczeń ustawowych. Dlatego, zgodnie z opinią wszystkich ekspertów, jak i toczącą się w komisjach dyskusją, proponuje się pozostawienie auto-casco jako ubezpieczenia ustawowego, z tym, że podobnie jak to jest obecnie, ubezpieczony może z tego ubezpieczenia w styczniu sam zrezygnować. I taką propozycję zgłaszają Komisje w art. 6 ust. 1 nowy pkt 8.</u>
          <u xml:id="u-39.23" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Proponowane zmiany w art. 8 i w art. 12 dotyczą ustalania taryfy składek w ubezpieczeniach. Komisje proponują, aby przy ubezpieczeniach ustawowych następowało to w trybie rozporządzenia — art. 8 — co zresztą również wiąże się z obowiązkiem ich publikowania. Natomiast proponują również, ażeby ogólne warunki i taryfy składek ubezpieczeń umownych, prowadzone przez państwowe zakłady ubezpieczeń, podlegały opublikowaniu w Monitorze Polskim.</u>
          <u xml:id="u-39.24" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">W projekcie ustawy słusznie podkreśla się rolę i znaczenie rad ubezpieczeniowych, które mają w szerokim zakresie reprezentować interesy ubezpieczonych. W związku z tym Komisje proponują nowy tekst art. 28 ust. 2, który obejmowałby wszystkie zadania rady ubezpieczeniowej, wynikające zresztą z innych artykułów projektowanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-39.25" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Proponuje się również rozszerzenie składu rady ubezpieczeniowej o przedstawicieli nauki — ust. 3 — jak to zresztą było dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-39.26" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Zdaniem Komisji, podobnie jak i ekspertów, wybór do rad ubezpieczeniowych powinien nosić cechy rzeczywistego przedstawicielstwa szerokich kręgów społeczeństwa. Dlatego Komisje proponują w art. 67 rozszerzenie składu osobowego rady PZU do 60 czy 70 członków wybranych po jednym przedstawicielu przez poszczególne wojewódzkie rady narodowe oraz wyznaczonych przez instytucje państwowe, organizacje społeczne, spółdzielcze czy zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-39.27" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Pewne propozycje zmian dotyczą także gospodarki finansowej państwowych zakładów ubezpieczeń — ze zmianą tytułu rozdz. 5 włącznie. Zmiany te dotyczą zwłaszcza funduszów zakładu. I tak w art. 40 proponujemy dodać nowy ust. 3, iż zasady wykorzystania funduszów premiowego i nagród ustala kierownik zakładu ubezpieczeń w porozumieniu ze związkiem zawodowym.</u>
          <u xml:id="u-39.28" who="#PosełKrystynaJandyJendrośka">Wysoka Izbo! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów i Komisja Prac Ustawodawczych zgłaszają zaproponowane w druku sejmowym nr 506 poprawki w przekonaniu, że ochrona ubezpieczeniowa, regulowana przedłożonym projektem ustawy o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych, zabezpieczy interesy zarówno ogólnospołeczne, jak i interesy grupy ubezpieczonych. Toteż w imieniu obu Komisji zwracam się do Wysokiej Izby o uchwalenie ustawy o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych, druk nr 443, wraz ze zgłoszonymi przez Komisje poprawkami w druku nr 506. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-39.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Kto jest przeciw? 9 posłów.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Kto się wstrzymał od głosowania? 6 posłów.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły interpelacje poselskie, które Prezydium Sejmu skierowało do adresatów.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Obecnie przystępujemy do odpowiedzi na jedną z tych interpelacji.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Wojewódzki Zespół Poselski w Poznaniu w swej interpelacji skierowanej do Ministrów: Sprawiedliwości, Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Pracy, Płac i Spraw Socjalnych stwierdza, że w latach 1978–1980 na terenie województwa poznańskiego, podobnie jak i w innych województwach, organy administracji szczebla podstawowego w oparciu o art. 61 ust. 2 obowiązującej wówczas ustawy o radach narodowych, upoważniały odpowiedzialnych pracowników urzędów gmin do spisywania w ich imieniu umów o przekazaniu gospodarstwa, sporządzanych na zasadach ustawy z 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym rolników.</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Jednakże po pewnym czasie w orzecznictwie sądowym zaczęły powstawać wątpliwości co do interpretacji tych przepisów. Sąd Najwyższy zajął jednoznaczne stanowisko, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy w zamian za emeryturę lub rentę powinna być pod rygorem nieważności sporządzona przed naczelnikiem gminy lub osobą będącą jego zastępcą.</u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Autorzy interpelacji stwierdzają, że obecnie na terenie województwa poznańskiego toczy się kilkanaście procesów o unieważnienie umów, względnie o eksmisję z gospodarstwa w wyniku wcześniej orzeczonej nieważności umowy o przekazaniu gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-40.15" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Posłowie zwracają się o wyjaśnienie, jakie działania zostały, względnie zostaną podjęte, w celu zlikwidowania poczucia braku stabilizacji wśród młodych rolników, posiadających gospodarstwa rolne, objęte w wyniku umów, które w świetle wykładni Sądu Najwyższego mogą być podważane z uwagi na to, że przy sporządzaniu umowy nie uczestniczył osobiście naczelnik miasta, gminy lub prezydent miasta.</u>
          <u xml:id="u-40.16" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Jednocześnie informuję, że wpłynęło zapytanie do Ministra Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-40.17" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Proszę o zadanie pytania posła Franciszka Sadurskiego — okręg wyborczy Wrocław — miasto.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#PosełFranciszekSadurski">Obywatelu Marszałku! Moje pytanie kieruję do Ministra Sprawiedliwości. Dotyczy ono stanu pracy nad prawem o ustroju sądów powszechnych. Jak wiadomo bowiem, obecnie obowiązująca ustawa pochodzi z 1928 roku, a więc sprzed 56 lat. Zrozumiałe więc jest, że musiała być wielokrotnie nowelizowana, bowiem nie odpowiadało bieżącym potrzebom. Dlatego też istnieje pilna potrzeba uchwalenia nowych przepisów o ustroju sądów powszechnych, które całościowo, a nie wycinkowo, regulowałyby organizację całego sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#PosełFranciszekSadurski">Najważniejszym elementem w organizacji tego sądownictwa jest niewątpliwie prawo o ustroju sądów powszechnych, a więc prawo regulujące organizację i pracę sądów rejonowych i wojewódzkich, które to sądy są fundamentem wymiaru sprawiedliwości. Warto przypomnieć, że właśnie te sądy rozpoznają corocznie kilkaset tysięcy różnego typu i ciężaru gatunkowego spraw.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#PosełFranciszekSadurski">W związku z tym zapytuję obywatela Ministra Sprawiedliwości — w jakim stadium znajdują się prace nad prawem o ustroju sądów powszechnych oraz kiedy należy oczekiwać, że projekt ten zostanie przedstawiony Sejmowi do dalszych prac legislacyjnych. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">W celu udzielenia odpowiedzi na interpelację i zapytanie głos zabiorze Minister Sprawiedliwości Lech Domeracki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Odpowiadam w pierwszej kolejności na interpelację Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Poznaniu.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Z upoważnienia i po uzgodnieniu z Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, przedstawiam następującą odpowiedź na interpelację Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Poznaniu w sprawie nieważnych umów o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy, sporządzonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">W uzupełnieniu tego co Marszałek Sejmu przed chwilą odczytał z tekstu interpelacji chciałbym dodać: według ustaleń poczynionych przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej liczbę umów sporządzonych przez pracowników urzędów gminnych, działających z upoważnienia naczelników, oblicza się w kraju szacunkowo na około 29 tys. Jednocześnie pragnę poinformować, że do 30 sierpnia br. sądy powszechne wydały ponad 320 prawomocnych orzeczeń, w których stwierdzono nieważność umów o przekazanie gospodarstw rolnych następcy, z powodu niezachowania szczególnej formy. Taki stan, jak to słusznie podniesiono w interpelacji, nie sprzyja poczuciu stabilizacji wśród tych młodych rolników, którzy objęli w posiadanie gospodarstwo rolne na podstawie umów o przekazanie, których nie sporządzono przed naczelnikiem lub jego zastępcą. W tej sytuacji w zgodnej ocenie zainteresowanych resortów rozwiązania tego nabrzmiałego problemu społecznego należy poszukiwać w drodze ustawowego uregulowania.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Zagadnienie to było już przedmiotem prac przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, Sądu Najwyższego, ZUS oraz Ministerstwa Sprawiedliwości. Wyniki prac tego zespołu przedstawiono w maju br. przewodniczącemu i niektórym członkom sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. W toku tej konferencji uzgodniono, że w Ministerstwie Sprawiedliwości zostaną podjęte wstępne prace legislacyjne nad możliwością optymalnego rozwiązania tego problemu. Zwrócono wówczas także uwagę na to, że już po sporządzeniu tych nieważnych umów mogły nastąpić określone zdarzenia, które w istotny sposób komplikują stan prawny. Np. przekazujący jako formalny właściciel mógł zbyć to gospodarstwo lub jego część osobie trzeciej, jedna ze stron nieważnej umowy zmarła, a pomiędzy spadkobiercami istnieje spór, i tym podobne przypadki. Wszystko to stwarza poważne trudności przy wypracowaniu prawidłowego rozwiązania legislacyjnego, zmierzającego do usankcjonowania nieważnych umów o przekazywanie gospodarstwa rolnego.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">W tej sytuacji wybrano kierunek rozwiązań prawnych, który gwarantuje unormowanie zgodne z aktualnymi interesami stron. Takim rozwiązaniem jest stworzenie osobom zainteresowanym możliwości konwalidacji tych nieważnych umów przed notariuszem, a w razie braku zgody co do wykorzystania tej możliwości, stworzenie osobie zainteresowanej, czyli nabywcy gospodarstwa rolnego, uprawnienia do wymuszenia tej konwalidacji w drodze orzeczenia sądowego. Osoby zainteresowane byłyby przy tym zwolnione od ponoszenia jakichkolwiek opłat. Projekt aktu prawnego przyjmujący to rozwiązanie, zostanie przedłożony przez Ministra Sprawiedliwości Urzędowi Rady Ministrów w październiku roku bieżącego. Jestem przekonany, że stworzone w ten sposób prawne możliwości usankcjonowania tych nieważnych umów przyczynią się do zlikwidowania poczucia braku stabilizacji wśród tych rolników, którym przekazano gospodarstwo rolne bez zachowania formalno-prawnych wymogów.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Czy mam udzielić odpowiedzi na zapytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Proszę bardzo, ale przed tym prosi o głos poseł Walenty Kołodziejczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#PosełWalentyKołodziejczyk">W imieniu Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Poznaniu pragnę podziękować obywatelowi Ministrowi i zainteresowanym resortom za odpowiedź na naszą interpelację, ale pragnę równocześnie oświadczyć, że przedstawiony przez obywatela Ministra sposób załatwiania wniesionego problemu jest trudny do przyjęcia. Podkreślam, że została przyjęta przez Sąd Najwyższy interpretacja, w której uznano, że umowa z rolnikiem o przekazanie gospodarstwa następcy może być zawarta przez naczelnika lub jego zastępcę, to znaczy sekretarza. Odrzucono z mocą wsteczną przyjętą w całej Polsce praktykę obowiązującą w latach 1978–1980 w administracji państwowej. Ustawa, na podstawie której działano, została tutaj przez obywatela Marszałka podana. Wspomniany przepis upoważniał do przekazywania pracownikom urzędów miast i gmin określonych spraw, w tym również decyzji administracyjnych. Nie ograniczał więc rodzaju spraw ani kategorii pracowników, których można było upoważnić do ich załatwienia. Dlatego wnoszę prośbę w imieniu zagrożonych lub już poszkodowanych rolników o zwrócenie się do Sądu Najwyższego o określenie ponownej wykładni, zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami, na których opierano się przy przekazywaniu gospodarstw rolnych. Przepisy te zezwalały — powtarzam jeszcze raz — na przekazanie kompetencji przez naczelnika nie tylko sekretarzowi, ale również innym pracownikom administracji państwowej w ramach tzw. delegacji władzy naczelnika na podporządkowanego mu pracownika.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#PosełWalentyKołodziejczyk">W świetle otrzymanych odpowiedzi oraz decyzji Sądu Najwyższego delegalizacja zawartych umów jest społecznie bardzo niebezpieczna. Dotyczy to, jak Minister powiedział, prawie 30 tys. gospodarstw rolnych i nie wiem czy to jest ostateczna liczba. Daje możliwość manipulacji i uchylania się od skutków prawnych przekazania gospodarstwa, krzywdzi następców i wprowadza chaos w porządku prawnym. Podkreślam ponownie, że krzywdzi młodych następców intensyfikujących swoje gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#PosełWalentyKołodziejczyk">I ostatnia uwaga.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#PosełWalentyKołodziejczyk">Jako poseł nie mogę sobie wyobrazić, żeby istniał w Polsce taki stan prawny, który by nie stanowił rozsądnego rozwiązania tak ważnego społecznie problemu. Oczekujemy w miarę szybkiego końcowego jego uregulowania. Myślę, że odesłanie tego problemu do rozstrzygnięcia przez wydanie nowej ustawy nie wykorzystuje możliwości prawidłowej interpretacji istniejącego prawa, zwłaszcza, że nie skorzystano z przepisu art. 5 Kodeksu cywilnego, który każę korygować niewłaściwość zbyt daleko posuniętego formalizmu zgodnie z zasadami współżycia społecznego. Uchwalenie ustawy tak, jak to proponuje Minister, powinno nastąpić po wykorzystaniu wszystkich możliwości, jakie daje nasze obowiązujące prawo. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Głos ma obecnie Minister Sprawiedliwości Lech Domeracki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Są w tej chwili rozważane, jak widzę dwie drogi wyjścia z tego impasu. Droga, którą pozwoliłem sobie przedstawić w odpowiedzi na interpelację mianowicie doprowadzenie do uchwalenia przez Sejm ustawy, która by sankcjonowała te wszystkie decyzje, które spowodowały te problemy, które legły u podstaw interpelacji Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Poznaniu. Jest to droga w moim przekonaniu lepsza od tej drogi, którą obywatel poseł Kołodziejczyk przed chwilą sugerował w swoim wystąpieniu. Sugerował mianowicie, aby spowodować zmianę decyzji przez Sąd Najwyższy. Chcę poinformować Wysoką Izbę — wynika to zresztą także z treści interpelacji Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Poznaniu — że Minister Sprawiedliwości chciał drogą rewizji nadzwyczajnej zmienić stanowisko Sądu Najwyższego, ale, niestety, rewizja nadzwyczajna Ministra Sprawiedliwości została oddalona. W tej sytuacji obawiam się, że proponowana przez posła Kołodziejczyka droga rozstrzygnięcia tego, czy rozwiązania tego, problemu, aby zwrócić się ponownie do Sądu Najwyższego, może nie doprowadzić do rozwiązania, a, niestety, wydłuży czas oczekiwania tych młodych rolników na pozytywne rozstrzygnięcie i rozwiązanie problemu, który rzeczywiście istnieje i jest szkodliwy z punktu widzenia efektywności produkcji rolnej. To jest oczywiste. W związku z tym uważam, że najlepszą drogą rozwiązania byłaby ta droga, którą proponuję w odpowiedzi na interpelację. Chcę także dodać że zanim resorty interpelowane uzgodniły taką właśnie odpowiedź na interpelację miały na uwadze także i tę drogę, którą sugerował przed chwilą poseł Kołodziejczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Czy odpowiedź obywatela Ministra satysfakcjonuje kolegę posła Kołodziejczyka?</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#komentarz">(Poseł Genowefa Rejman: Proszę o głos).</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Jeszcze jest jedno zapytanie. Prosimy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#PosełGenowefaRejman">Muszę powiedzieć, że sprawa jest niesłychanie trudna i pan Minister jest w bardzo trudnej sytuacji, ponieważ Sąd Najwyższy swoją interpretacją zaprowadził nas w kozi róg, że trudno wyjść z niego jakoś sensownie i rozsądnie. Społecznie jednak sprawa jest niesłychanie ważna. Mnie się wydaje, panie Ministrze, że rozwiązanie tej sprawy za pośrednictwem nowej ustawy, czyli scedowanie tego na Sejm, jest o tyle trudne, że nie wyobrażam sobie, aby nowa ustawa potrafiła sprawę rozwiązać wstecznie w stosunku do 30 tys. decyzji, a Sąd Najwyższy zdelegalizował 36 tys. decyzji. Czy nowa ustawa mogłaby coś skonwalidować. Nie uważam tego za możliwe. Jedyną drogą możliwą jest wpłynięcie na Sąd Najwyższy, ażeby interpretował przepisy prawa zgodnie z duchem, formą i treścią. Mnie się wydaje, że pan Poseł Kołodziejczyk ma rację w tym względzie, że Sąd Najwyższy nie tylko od strony merytorycznej nie ma racji, ale również od strony formalnej. Sąd Najwyższy przyjął tutaj interpretację tego rodzaju, że skoro nowa ustawa daje możliwość przeniesienia własności z przekazującego na biorącego gospodarstwo za pośrednictwem notariusza, to ex post jakieś rygory przekazujące muszą być zachowane również w administracji. Sąd Najwyższy nie wziął pod uwagę tej sytuacji, że kompetencja administracji jest zupełnie inna niż kompetencja sędziego czy notariusza. Kompetencja administracji jest tego rodzaju, że jeżeli się daje kompetencje np. ministrowi, wszystko co się dzieje w ministerstwie — dzieje się w imieniu ministra, to nie znaczy, że minister wszystko robi, wszystko co dzieje się w gminie — naczelnik załatwia czy w mieście prezydent. Nie znaczy to, że prezydent czy naczelnik mają prawo scedować te kompetencje i kompetencje te są ruchome. I Sąd Najwyższy tego nie wziął pod uwagę od strony formy, od strony interpretowania kompetencji administracji. Sąd Najwyższy tu nie wziął pod uwagę tego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#PosełGenowefaRejman">Moim zdaniem, Panie Ministrze, myślę na gorąco, ponieważ z tą interpelacją spotkałam się teraz, na posiedzeniu sejmowym — Sąd Najwyższy zda je się przekroczył własne kompetencje, oceniając nieważność decyzji administracyjnych i na tej podstawie unieważniając skutki przekazania gospodarstwa. Skoro mamy teraz Naczelny Sąd Administracyjny, to ocena decyzji administracyjnych z punktu widzenia ważności, nieważności i jej skutków funkcjonowania należy do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skoro Sąd Najwyższy miał tutaj wątpliwości, powinien był przerwać rozprawę i udać się do Naczelnego Sądu Administracyjnego o wyrażenie opinii, czy ta decyzja była podjęta zgodnie z kompetencją, a nie rozstrzygać samemu ważności decyzji administracyjnej i później uznać w stosunku do praktyki, która była przez dziesięć lat stosowana, że te decyzje są nieważne. Sąd Najwyższy nas wprowadził w bardzo niebezpieczną sytuację i uważam, że nie powinniśmy dopuścić do legalizowania tego rodzaju orzecznictwa sądowego, zwłaszcza, że dzisiaj została uchwalona ustawa o Sądzie Najwyższym, która konstytuuje Sąd Najwyższy jako organ niezależny od Ministra Sprawiedliwości. Myślę, że Sąd Najwyższy powinien w swoich interpretacjach przyjąć takie rozwiązania, które by nie raziły od strony formalnej i od strony merytorycznej. Uważam, panie Ministrze, że rozstrzygnięcie poprzez ustawę jest niemożliwe, a musimy tutaj kontynuować tę sprawę poprzez nową wykładnię. A jaka jest teraz możliwość. Wiem o tym, że jest rewizja nadzwyczajna. Rewizja nadzwyczajna kompensuje jeden wniosek, to znaczy uniemożliwia drugi wniosek. Ale tu jest możliwe jeszcze ze strony pana Ministra złożenie pytania prawnego czy Sąd Najwyższy był władny na przykład orzec ważność decyzji administracyjnej, skoro mamy Naczelny Sąd Administracyjny. I tutaj kwestia kompetencji. Mnie się wydaje, że Sąd Najwyższy naruszył tutaj kompetencje i jego orzeczenie od tej strony może być podważone i w związku z tym konwalidować w ten sposób te 30 tysięcy decyzji, lecz nie przez nową ustawę. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Poseł Witold Zakrzewski prosi o głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#PosełWitoldZakrzewski">Mam poważne wątpliwości, czy jednak pani poseł Rejman nie wypowiada się za naruszeniem niezawisłości sędziowskiej, a ponieważ ta istnieje i obowiązuje jako zasada konstytucyjna to droga tego typu jest nie do przyjęcia. Natomiast muszę powiedzieć, że jest to klasyczny przykład tego, jak Sąd Najwyższy wykracza poza kompetencje właściwego stosowania wytycznych, przekształcając je w akty normatywne. Z tego powinna wyciągnąć wnioski Rada Państwa, rozpatrując sprawozdania Sądu Najwyższego. Co więcej — wydaje mi się, że sprawa nadaje się do tego, żeby Rada Państwa skorzystała z uprawnienia, które posiada i wydała interpretację stwierdzającą legalność decyzji administracyjnych wydanych na podstawie upoważnienia naczelnika, stosownie do obowiązujących wówczas przepisów i tym samym skorzystała z szerszych uprawnień posiadanych na mocy Konstytucji i niejako zniwelowała niekorzystne skutki wytycznych Sądu Najwyższego, ponieważ wykładnia Rady Państwa ma moc powszechnie obowiązującą i tym samym będzie wiązała również Sąd Najwyższy w dalszym orzekaniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#komentarz">(Poseł Franciszek Sadurski: Mam wniosek formalny).</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#Komentarz">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#PosełFranciszekSadurski">Bardzo przepraszam, ponieważ sprawa jest bardzo istotna. O ile wiem, to regulamin sejmowy nie przewiduje dyskusji ani nad interpelacjami, ani nad zapytaniami. Wprawdzie poruszane sprawy są bardzo istotne, ale bądźmy związani tym, cośmy uchwalili.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Czy Obywatel Minister zechce jeszcze kilka słów powiedzieć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Jeśli chodzi o wypowiedź posła Genowefy Rejman. Wydaje mi się, że sprawa konwalidacji jest tak samo trudna dla Sejmu, jak i dla Sądu Najwyższego. Dlaczego wobec tego nie przyjęto przez te interpelowane trzy ministerstwa koncepcji pytania prawnego ze strony Ministra Sprawiedliwości? Takie pytanie prawne jest od strony formalnej zupełnie dopuszczalne. Ale jeżeli dotąd Sąd Najwyższy zajmował takie stanowisko, jak zostało przedstawione zarówno w interpelacji, jak i w odpowiedzi na interpelacje, to jest co najmniej wątpliwość, czy zmieni swoje stanowisko, wpisane zresztą do katalogu zasad prawnych w wyniku pytania prawnego Ministra Sprawiedliwości. Odpowiadam posłowi Zakrzewskiemu. Mam wątpliwość, czy Rada Państwa mogłaby sankcjonować decyzje, albowiem tu nie problem w decyzjach, tylko problem w tym, że umowy, które były spisywane, spisywane były nie przy osobie, która zgodnie z ustawą, w świetle opinii Sądu Najwyższego, powinna przy spisywaniu tych umów uczestniczyć. A więc jakaś forma sankcjonowania przez Radę Państwa, w mojej ocenie wypowiadanej dzisiaj na gorąco, byłaby nie do pomyślenia. Ale mam także jako odpowiadający na interpelację pytanie natury już czysto formalnej.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Czy ja jako Minister Sprawiedliwości mogę odpowiadać w imieniu Sądu Najwyższego? W końcu jest to organ zupełnie niezależny, jest to naczelny organ sądowy wymiaru sprawiedliwości nie podporządkowany Ministrowi Sprawiedliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Może rzeczywiście na tym debatę przerwiemy. Przewiduje się dyskusję nad interpelacją, tak że nie przekroczyliśmy regulaminu.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Sądzę z wypowiedzi kolegów posłów, że można prosić Przewodniczącego Rady Państwa profesora Jabłońskiego, aby Rada Państwa zechciała na jednym z posiedzeń wyjaśnić tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#komentarz">(Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński: Razem z Ministrem Sprawiedliwości).</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Wobec tego sprawę interpelacji Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Poznaniu uważam w dniu dzisiejszym za wyczerpaną i uprzejmie proszę obywatela Ministra o odpowiedź na zapytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">W jakim stadium znajdują się prace nad prawem ustroju sądów powszechnych i kiedy projekt ewentualnej ustawy dotrze do Sejmu?</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#MinisterSprawiedliwościLechDomeracki">Otóż w roku 1980 zostały podjęte przez Ministra Sprawiedliwości prace nad nowym projektem prawa o ustroju sądów powszechnych. Do kwietnia bieżącego roku było osiem projektów. Ósmy projekt, wersja z kwietnia roku 1984, został w maju przekazany do uzgodnień międzyresortowych a ponadto do konsultacji środowiskowych. Aktualnie trwają w Ministerstwie Sprawiedliwości prace nad wniesieniem poprawek do tego projektu w wersji z kwietnia roku 1984, poprawek, które by uwzględniły te uwagi i te sugestie, jakie zostały pod naszym adresem skierowane w ramach uzgodnień międzyresortowych oraz w ramach konsultacji środowiskowych. W związku z tym pragnę poinformować Wysoki Sejm, że przewiduje się, iż w IV kwartale bieżącego roku projekt prawa o ustroju sądów powszechnych zostanie przekazany przez Ministra Sprawiedliwości do Rady Ministrów do ewentualnego rozpatrzenia i skierowania go do Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Bardzo dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Kontynuujemy dalsze zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Proszę o wypowiedź posła Andrzeja Bończaka — okręg wyborczy w Legnicy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#PosełAndrzejBończak">Po tych wszystkich ważnych sprawach, moje zapytanie jest w sprawie mniej ważnej, być może trywialnej, ale bardzo żywotnej przede wszystkim dla naszych milusińskich — w sprawie produkcji i dystrybucji słodyczy i wyrobów cukierniczych. Od pewnego czasu obserwuje się nieustanne obniżanie się ilości, asortymentu i jakości słodyczy i wyrobów cukierniczych. Sytuacja taka ma miejsce, pomimo wyższej niż kiedykolwiek produkcji cukru i raczej dostatecznej ilości innych asortymentów niezbędnych do produkcji wyrobów cukierniczych, jak choćby mączka ziemniaczana, o której wiemy, że jest przerabiana na spirytus. Poza tym sygnalizują wyborcy, i znam taki przykład również z autopsji, w różnych miejscowościach stosuje się różne zasady reglamentacji wyrobów czekoladowych. Na przykład w Legnicy mieszanka w polewie kakaowej, czyli nie wyrób czekoladowy, bywa w ciągłej sprzedaży poza reglamentacją, podczas gdy w odległym o 20 km Lubinie pojawia się rzadko i wyłącznie na kartki. Wyborcy podejrzewają, że należne ich dzieciom wyroby czekoladowe rozchodzą się niewłaściwymi drogami, a w zamian proponuje się jakieś wyroby zastępcze. Wobec powyższego pozwolę sobie zapytać, dlaczego:</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#PosełAndrzejBończak">— po pierwsze — mimo wystarczającej ilości podstawowych składników produkcja słodyczy nie zaspokaja popytu pod względem ilości, a przede wszystkim asortymentu i jakości,</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#PosełAndrzejBończak">— po drugie — dlaczego reglamentacja wyrobów czekoladowych prowadzona jest w różnych regionach kraju według różnych zasad i czy przewiduje się jej uporządkowanie, zapewniając wszystkim dzieciom jednakowe ilości dobrych wyrobów czekoladowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">O odpowiedź proszę podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Henryka Burczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejHenrykBurczyk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W nawiązaniu do pytania posła Andrzeja Bończaka z Legnicy w sprawie produkcji i dystrybucji wyrobów cukierniczych uprzejmie informuję, że najwyższe dostawy wyrobów cukierniczych na rynek osiągnęły w 1978 roku poziom 150 tys. ton cukierków i 130 tys. ton wyrobów czekoladowych. Wielkości te zaspokajały wówczas zapotrzebowanie rynku i obrazują orientacyjnie skalę obecnych potrzeb. Po wyraźnym spadku produkcji w 1982 r. do poziomu 127 tys. ton cukierków oraz 41 tys. ton wyrobów czekoladowych następuje stopniowy wzrost dostaw tych wyrobów. W 1983 r. dostarczono już 135 tys. ton cukierków oraz 43 tys. ton wyrobów czekoladowych. W bieżącym roku przewiduje się zwiększyć dostawę cukierków o dalsze 10 tys. ton, to jest o 8% w porównaniu do ubiegłego roku, a dostawę wyrobów czekoladowych utrzymać na tym samym poziomie. Dalsze zwiększanie produkcji, poprawienie jakości i asortymentów cukierków, przy dostatecznym zaopatrzeniu w podstawowe surowce, jakim jest cukier i syrop ziemniaczany, uzależnione jest od zaopatrzenia zakładów przemysłu cukierniczego w materiały opakowaniowe z importu, to jest papier, celofan, folię aluminiową, a także w niektóre surowce, jak orzechy arachidowe, migdały, rodzynki itp. Wychodząc naprzeciw potrzebom rynku przemysł cukierniczy stopniowo zwiększa wykorzystanie surowców krajowych, takich jak na przykład susze owocowe i inne oraz modernizuje swoje zakłady, wydłuża czas pracy tak, aby w roku 1985 uzyskać ilościowo poziom produkcji cukierków zbliżony do poziomu z roku 1978 i tym samym pokryć popyt na te artykuły, a jeżeli zasób dewiz krajowych pozwoli, to także wyraźnie poprawić ich jakość i asortyment.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#PodsekretarzstanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejHenrykBurczyk">Znacznie trudniejsza jest sytuacja w wyrobach czekoladowych z uwagi na konieczność importu ziarna kakaowego do ich produkcji. Mimo zwiększania przez Rząd dewiz na jego zakup to poziom produkcji daleki jest od potrzeb i aktualne pokrycie wynosi około 30%. Z tego też powodu uchwałą Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1983 r. wyroby czekoladowe objęto reglamentacją. Wobec ostrego niedoboru wspomnianych słodyczy przemysł cukierniczy uruchomił produkcję wyrobów czekoladopodobnych. Dostawy tych wyrobów w roku 1983 wyniosły 50 tys. ton, a w bieżącym roku przewiduje się dalszy wzrost o 10 tys. ton. Ponieważ produkcja wyrobów czekoladowych zależy od możliwości importu ziarna kakaowego, jak już wspomniałem, oraz terminowej jego dostawy, co przy braku dewiz trudno jest zrealizować, stąd też zaopatrzenie rynku w bieżącym roku nie przebiega rytmicznie. Uwzględniając tę sytuację Minister Handlu Wewnętrznego i Usług w styczniu bieżącego roku upoważnił wojewodów do częściowego zastępowania wyrobów czekoladowych w przypadku niepełnego zaspokojenia potrzeb kartkowych najwyższym gatunkiem wyrobów czekoladopodobnych. Tak więc mogła powstać sytuacja, w której wyroby czekoladopodobne sprzedawane były równolegle na karty zaopatrzeniowe i poza systemem reglamentowanej sprzedaży, co jednak nie powinno występować na terenie co najmniej tego samego województwa. W związku z tym nie przewiduje się jednak zmiany zasad reglamentacji, lecz usprawnienie dystrybucji poszczególnych asortymentów tak, aby te same wyroby czekoladopodobne nie były w sprzedaży wolnej i reglamentowanej w tym województwie. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Bardzo dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Udzielam głosu posłowi Wiesławowi Czernikowi — okręg wyborczy we Włocławku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#PosełWiesławCzernik">Zapytanie do Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług. W związku z realizacją kartkowego systemu zakupu mięsa i jego przetworów Wojewódzki Zespół Poselski we Włocławku zgłasza następujące pytanie: dlaczego w niektórych rejonach kraju, na przykład w województwie włocławskim, występują obecnie poważne trudności w realizacji kartek mięsnych. Trudności te objawiają się nocnymi kolejkami przed sklepami z mięsem i kłopotami z realizacją całych przydziałów kartkowych. Z czego wynika taka sytuacja i co resort czyni, żeby przy obecnie obowiązującym systemie reglamentacji zlikwidować ten stan?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Jest jeszcze drugie zapytanie, również pod adresem resortu handlu wewnętrznego i usług, które nadesłał poseł Zbigniew Kledecki. Nie jest on obecny na posiedzeniu, ale przekazał teleksem następujące pytanie:</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Od 1 września bieżącego roku wprowadzono limity rozdzielnictwa serów twardych dojrzewających. W województwie kaliskim sprzedawano miesięcznie 60 ton sera, obecnie limit wynosi 35 ton. Skutki tej reglamentacji są już widoczne na półkach. Sera nie ma.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">O odpowiedź prószę Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług Annę Kędzierską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Odpowiadam na pytanie posła Zbigniewa Kledeckiego z Kalisza, a dotyczące sprawy serów twardych. Spółdzielczość mleczarska, będąca wyłącznym producentem i dostawcą serów, realizuje ich produkcję na nie zmienionym poziomie w poszczególnych okresach roku. Wysokość produkcji jest ograniczona zdolnościami wytwórczymi zakładów serowych, które wynoszą 9 do 9,5 tys. ton miesięcznie. Konsumpcja serów wykazuje zaś znaczne wahania w ciągu roku. Sprzedaż na przykład w pierwszym półroczu wynosiła około 55 do 60% ogólnych dostaw rocznych. W latach ubiegłych sprzedaż serów w tych miesiącach osiągała poziom 10,5 do 11,5 tys. ton. Na skutek wyczerpania się zapasów serów w przemyśle, począwszy od września dostawy realizowane są wyłącznie z bieżącej produkcji, a więc wynoszą 9,5 tys. ton. Sytuacja w IV kwartale br. utrzymywać się będzie na nie zmienionym poziomie. Niedobór serów w tym okresie w stosunku do potrzeb rynku wynosić będzie co najmniej 3 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Realizacja dostaw serów dojrzewających i topionych na poziomie niższym niż potrzeby rynku spowodowała konieczność przywrócenia na wrzesień centralnego rozdzielnictwa czy sterowania tym artykułem.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Podkreślić należy, że dostawy serów dojrzewających w roku bieżącym zostaną zrealizowane na poziomie wykonania dostaw z roku ubiegłego, przy czym chciałam zaznaczyć, że w roku ubiegłym w ilościach skierowanych na rynek mieściły się sery z importu w wysokości 5 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Określona sytuacja dewizowa kraju powoduje, że w 1984 r. nie zrealizowano dotychczas zakupów serów z importu. Chcę jednak powiedzieć, że podjęliśmy prace w resorcie i jeszcze raz przeanalizujemy wielkości przydziałów dla poszczególnych województw tak, aby w jak najmniejszym stopniu wszyscy w jednakowy sposób odczuli tę trudną sytuację.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Odpowiadam na pytanie zgłoszone przez Wojewódzki Zespół Poselski we Włocławku. W związku z zapytaniem Zespołu wyjaśniam, co następuje:</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług, dokonując comiesięcznych przydziałów masy mięsnej na zaopatrzenie objęte reglamentacją, zapewnia dostawy umożliwiające pełne ilościowe pokrycie potrzeb w Stosunku do wydanych w danym województwie kart zaopatrzenia, według ustalonych norm sprzedaży. Mniej korzystnie przedstawia się natomiast struktura dostaw, która, niestety, różni się od faktycznego zapotrzebowania społeczeństwa i tradycji konsumpcji, jaka jest charakterystyczna dla naszego kraju. Dotyczy to głównie udziału wędlin i mięsa wieprzowego w dostawach mięsa ogółem.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Przemysł mięsny może zapewnić średnio miesięcznie tylko 40% udziału wędlin w ogólnych dostawach mięsa i wędlin, gdy tymczasem potrzeby rynku wynoszą do 65%. Udział mięsa wieprzowego, tak tradycyjnie zjadanego u nas w Polsce, w dostawach wynosił dotychczas 30% w ogólnych ilościach mięsa, podczas gdy pożądany byłby w wysokości 65%.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Korzystniejsza struktura skupu zwierząt rzeźnych od lipca umożliwiła pewne zmiany w tej niekorzystnej strukturze i w chwili obecnej dostawy mięsa wieprzowego wynoszą nie 30, a 40%. W trakcie realizacji miesięcznych dostaw czynione są starania, aby struktura ukształtowała się powyżej przyjmowanych założeń, lecz możliwości — jak już powiedziałam — w tej sprawie są ograniczone.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Sytuacja w zakresie dostaw, rozmijająca się z zapotrzebowaniem, powoduje kolejki osób oczekujących na możliwość zakupu pożądanego asortymentu. Identyczne przyczyny są tych kolejek we Włocławku. Podejmowane są działania w zakresie usprawniania sprzedaży artykułów mięsnych na karty zaopatrzenia. M.in. służyć temu ma wprowadzony we Włocławku godnie z zaleceniem resortu handlu obowiązek rejestracji kart zaopatrzenia i określenie konkretnych dni ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Podejmowane jednak działania nie zastąpią pożądanych dostaw, które mogą ulec jedynie w przypadku zmiany skupu.</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#MinisterHandluWewnętrznegoiUsługAnnaKędzierska">Chcę również powiedzieć, że przewidujemy w najbliższym czasie spotkanie z dyrektorami wydziałów handlu, w czasie którego zostanie omówiona w sposób szczegółowy organizacja zakupu mięsa, Chcę również wyjaśnić i powiedzieć, że chcemy włączyć w to Państwową Inspekcję Handlową, która zajmuje się kontrolą obrotu towarowego, iżby w sposób szczególny potraktowała ten temat. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Dziękuję Obywatelce Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Udzielam głosu posłowi Janinie Łęgowskiej — okręg wyborczy Warszawa-Śródmieście.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#PosełJaninaŁęgowska">Pytanie do wiceprezesa Rady Ministrów Mieczysława Rakowskiego.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#PosełJaninaŁęgowska">Harcerska akcja „Bieszczady 40” została zakończona. Pozostał po niej trwały ślad w postaci wielu stanic i obozów, które wrosły w ten piękny region naszego kraju. W czasie wizytacji szeregu stanic w sierpniu 1984 r. stwierdziłam osobiście, jak wiele pracy wykonali harcerze na rzecz środowiska i zapisali się w pamięci mieszkańców. Osobiście sądzę, że trzeba znaleźć dalsze rozwiązanie dla utrwalenia, i pogłębienia dotychczasowych osiągnięć. W związku z tym proszę Obywatela Premiera o wyjaśnienie, jakie plany i zamierzenia przewiduje Rząd w sprawie obecności harcerzy w Bieszczadach oraz jakie będą zastosowane formy i zakres pomocy Rządu. Czy przewiduje się w rządowym programie zagospodarowania Bieszczadów udział organizacji harcerskiej?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">W imieniu wiceprezesa Rady Ministrów, Mieczysława Rakowskiego odpowiedzi udzieli Minister, członek Rady Ministrów, Andrzej Ornat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia wiceprezesa Rady Ministrów, Mieczysława Rakowskiego odpowiem na zapytanie posła Janiny Łęgowskiej.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">W roku 1974 Związek Harcerstwa Polskiego przyjął dla dorastającej młodzieży dalekosiężny program pracy wychowawczej, który miał być sumowany w 40-lecie Polski Ludowej. Był to program harcerskiej operacji „Bieszczady-40”. Program ten został zaakceptowany uchwałą Prezydium Rządu nr 58 z 23 maja 1975 r. Wynika on z planów społeczno-gospodarczego rozwoju Bieszczadów. W harcerstwie pełnił rolę inspirującą, pobudzając naśladownictwo i wyzwalając twórcze inicjatywy. Przez 11 lat od 6 do 8 tys. harcerzy ze szkół średnich wykonywało jego zadania w Bieszczadach w okresie wakacji. Jest on przykładem prawidłowego wychowania przez pracę i umiejętnego włączania młodzieży do realizacji programu społeczno-gospodarczego kraju. Ten świadomy i czynny udział dorastającej młodzieży w aktywizacji regionu trafnie odpowiadał potrzebom społecznym i aspiracjom młodzieży. Działalność harcerzy była praktycznym wyrazem współgospodarowania. Mieści się w niej codzienna praca na rzecz kształtowania obywatelskiej świadomości, rzeczywista współodpowiedzialność za rozwój regionu, aktywne wspieranie wysiłków państwa.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">Realizacja zadań związanych z działalnością ideową uświadamiała młodzieży podstawowe mechanizmy życia w społeczeństwie socjalistycznym i prawa nim rządzące oraz kształtowała umiejętności i pozytywną ambicję odgrywania roli jak najpożyteczniejszej dla ogółu.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">Młodzież pracowała głównie w leśnictwie, rolnictwie, budownictwie i turystyce. Wiele z tych prac wykonywali harcerze posiadający już określone kwalifikacje. Wiele prac związanych było z turystycznym zagospodarowaniem Bieszczadów. Wspiera ten nurt działalności prowadzenie hotelików pod namiotami, gdzie mogą znaleźć schronienie wędrujące grupy młodzieży i indywidualni turyści.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">Bezcenne prace wykonywała młodzież harcerska na rzecz leśnictwa i rolnictwa. Ich wartość — a są to w większości prace nie wykwalifikowane — polega przede wszystkim na tym, że bez harcerzy nie byłyby wykonane z powodu braku rąk do pracy.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">Harcerze prowadzili też fachowe punkty naprawy maszyn rolniczych, samochodów i sprzętu radiowo-telewizyjnego. Turyści i mieszkańcy korzystali również z pomocy medycznej, organizowanej przy wydatnym wsparciu wojska.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">Wszystko to łączyło się z potrzebami wieku rozwojowego harcerskiej młodzieży starszej, z jej chęcią przeżycia przygody, angażowania się w ważne dla kraju sprawy, poddawania się próbie charakteru, współtworzenia nowych wartości.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">Program ten realizowało blisko 70 tys. dziewcząt i chłopców. Praca ta owocuje w postawach młodych, w więzach z regionem, w atmosferze społecznego zainteresowania i akceptacji dla Związku Harcerstwa Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-69.8" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">Przez cały ten czas praca ta znajdowała pomoc i uznanie władz partyjnych i administracyjnych województwa krośnieńskiego. Doceniają one wymierne znaczenie pracy harcerzy dla środowiska i jej aspekty wychowawcze. Realizacji programu sprzyjało stałe zainteresowanie ze strony Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Krośnie oraz Rady Głównej Przyjaciół Harcerstwa. Przez cały czas trwania operacji „Bieszczady 40” Rząd stwarzał warunki do jej rozwoju i realizacji różnorodnych zadań przez młodzież, asygnując z budżetu państwa potrzebne środki finansowe, przydzielając materiały i sprzęt techniczny, zapewniając m.in. zaopatrzenie w żywność i paliwo. Uczestniczyły w tej pomocy resorty prowadzące szkoły, a także Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług, Ministerstwo Łączności i Główny Komitet Turystyki.</u>
          <u xml:id="u-69.9" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">Na półmetku akcji Prezydium Rządu oceniło jej przebieg i akceptowało dalsze kierunki programowe. Rząd zamierza dokonać oceny wykonania swoich decyzji w sprawie harcerskiej operacji „Bieszczady 40”. Ocena ta powinna być połączona z określeniem jej perspektywy. Jednakże przede wszystkim stanowisko w sprawie przyszłości harcerstwa w Bieszczadach zająć muszą władze Związku Harcerstwa Polskiego. Potrzebę kontynuowania harcerskiej operacji „Bieszczady 40” podkreślają władze województwa krośnieńskiego, młodzież i instruktorzy harcerscy. Opowiedziała się również za tym Komisja Młodzieżowa Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na wyjazdowym posiedzeniu w sierpniu br. w Bieszczadach. Nie zmieniły się także warunki zagospodarowywania regionu i potrzeby wychowawcze. Nadal brakuje tam rąk do pracy, nadal posiada swoją wagę wychowanie przez pracę, nadal istnieją potrzeby psychofizyczne wieku rozwojowego.</u>
          <u xml:id="u-69.10" who="#MinisterCzłonekRadyMinistrówAndrzejOrnat">Rząd więc przychylnie i z zachętą patrzy na dalszy udział harcerstwa w realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju tego regionu. I nie ma powodów, aby nie znalazły się tam zadania dla Związku Harcerstwa Polskiego. Rząd jest również gotów udzielać dalszej pomocy i tworzyć warunki do realizacji tych zadań. Natomiast konkretne formy i zakres tej pomocy zostaną określone po rozpatrzeniu potrzeb programów organizacyjnych harcerstwa, przygotowywanych planów społeczno-gospodarczego rozwoju regionu i możliwości Rządu. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Na tym wyczerpaliśmy porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 508.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Proszę Sekretarza Posła Jacka Ramiana o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#SekretarzposełJacekRamian">W dniu dzisiejszym tj. 20 września 1984 r., bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędą się posiedzenia Komisji:</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#SekretarzposełJacekRamian">— Kultury oraz Prac Ustawodawczych — sala nr 118,</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#SekretarzposełJacekRamian">— Rolnictwa, Gospodarki Żywnościowej i Leśnictwa — sala kolumnowa.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#SekretarzposełJacekRamian">W dniu jutrzejszym, tj. 21 września 1984 r., odbędą się posiedzenia Komisji:</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#SekretarzposełJacekRamian">— Oświaty, Wychowania, Nauki i Postępu Technicznego oraz Prac Ustawodawczych — godz. 9.00 — sala kolumnowa,</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#SekretarzposełJacekRamian">— Kultury — godz. 9.00 — sala nr 118,</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#SekretarzposełJacekRamian">— Komunikacji i Łączności — godz. 9.00 — sala nr 101.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Na tym kończymy 55 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#WicemarszałekJerzyOzdowski">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską.)</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18 min. 50.)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>