text_structure.xml 211 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Andrzej Werblan)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 13 września 1973 r. Rada Państwa podjęła następującą uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać czwartą sesję Sejmu VI kadencji z dniem 20 września 1973 r.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński,</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Sekretarz Rady Państwa Ludomir Stasiak”.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Na podstawie tej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 44 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Powołuję na sekretarzy posłów Edwarda Chrostka i Bogdana Waligórskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Edward Chrostek.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Protokół 11 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec nie wniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Do Prezydium Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">Druk tego projektu ustawy został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">W związku z tym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie nowego punktu, z kolei czwartego, w brzmieniu następującym:</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">4. Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 120 i 121).</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">Wobec tego numeracja następnego punktu porządku dziennego zostanie odpowiednio zmieniona.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Jednocześnie — w porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuję, aby Sejm na podstawie art. 60 regulaminu Sejmu skrócił postępowanie przy rozpatrywaniu sprawozdania Komisji Obrony Narodowej i rozpatrzył je w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że moje propozycje zostały przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Marszałek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Informacja Rządu o działalności Polski wynikającej z jej udziału w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Szybko rosnące, a zarazem kluczowe znaczenie rozwoju naszej współpracy ekonomicznej i naukowo-technicznej z krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonego przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, uzasadnia potrzebę kompleksowego omówienia tej problematyki na forum Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Pragnę przeto poinformować Wysoką Izbę o działalności Rządu w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, o osiągnięciach i problemach związanych z uczestnictwem Polski w procesach socjalistycznej integracji gospodarczej. Zagadnienia te mają szeroki i wszechstronny charakter, jeśli zważyć zarówno gospodarczą, jak i polityczną funkcję spełnianą przez RWPG w stanowieniu i umacnianiu socjalistycznej wspólnoty, której niezłomnym ogniwem jest Polska Rzeczpospolita Ludowa. Rola tej właśnie dziedziny naszych stosunków zewnętrznych wzrasta zarówno na płaszczyźnie gospodarczej, jak i w całokształcie polskiej polityki zagranicznej. Wymaga to szczególnego podkreślenia, wiąże się bowiem z konsekwentną wolą dalszego umacniania związków ekonomicznych i jedności naszej polityki ze Związkiem Radzieckim oraz innymi krajami naszej wspólnoty, w czym wyraża się praktyczna realizacja socjalistycznego internacjonalizmu, zasad leninowskich, na których opierają się stosunki nowego typu między bratnimi państwami. Jest to dziedzina, w której szczególnie dobitny wyraz znajduje jedność ideologii, polityki i ekonomiki, w której przejawia się ścisły związek wewnętrznej i zewnętrznej sfery działania partii i państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Na nowym, obecnym etapie rozwojowym, w jaki wkraczają kraje członkowskie RWPG, rola ich wzajemnej, dwu- i wielostronnej współpracy gospodarczej wydatnie wzrasta. Dyktują ją wymogi rewolucji naukowo-technicznej, wzmagają potrzeby unowocześnienia i umocnienia potencjału gospodarczego i zapewnienia — na tej podstawie — wyższej dynamiki wzrostu poziomu życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Oto dlaczego Rząd uważa za konieczne poinformować obywateli posłów o udziale Polski w pracach RWPG, o stanowisku, jakie strona polska zajmowała i zajmuje w sprawie podstawowych problemów współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej w ramach RWPG oraz o najważniejszych zamierzeniach w kierunku dalszego rozwoju tej współpracy.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Obecny stan i kształtujące się dziś perspektywy są wytworem blisko 25-letniej już historii rozwoju RWPG — organizacji, którą europejskie państwa socjalistyczne powołały do życia w styczniu 1949 roku. Był to krok głęboko umotywowany gospodarczo i politycznie. Powołanie tej organizacji wyszło naprzeciw najżywotniejszym potrzebom państw, znajdujących się w okresie budowy fundamentów socjalizmu, a zarazem w okresie szczytowego nasilenia zimnej wojny.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">We współpracy gospodarczej krajów RWPG znalazła w tym okresie pełny wyraz braterska, wzajemna pomoc — jedna z podstawowych zasad, na jakich oparta została działalność Rady. Pomoc gospodarcza świadczona krajom słabiej rozwiniętym ekonomicznie, podejmującym dopiero dzieło socjalistycznej industrializacji — przez kraje zasobniejsze, rozporządzające większym potencjałem przemysłowym i technicznym, a przede wszystkim przez Związek Radziecki — miała wyjątkowe znaczenie, tworząc jedyne w ówczesnych warunkach możliwości budowy od podstaw nowych gałęzi przemysłu, a dzięki temu dokonywania głębokich przeobrażeń strukturalnych.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Dostawy podstawowych surowców i sprzętu inwestycyjnego, pomoc techniczna i kadrowa, a także szerokie możliwości zbytu, jakie tworzył kształtujący się rynek krajów RWPG — stały się ważkim czynnikiem uprzemysłowienia Polski i innych krajów-członków Rady. W naszym wypadku dotyczyło to na przykład hutnictwa żelaza i przemysłu maszynowego, energetyki, a także tak podstawowych branż, jak przemysł obrabiarkowy, lotniczy, motoryzacyjny, okrętowy i inne.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Ów pierwszy etap współpracy — to już dzisiaj historia. Trzeba jednak do niej powracać dla wykazania integralnego związku między awansem gospodarczym Polski a współpracą w ramach RWPG. Tworzone w tamtych latach podstawy tej współpracy wyznaczały główne kierunki powiązań Polski z gospodarką światową, nadając tym samym rozwojowi naszego kraju kształt i tendencje kontynuowane, rozszerzane i pogłębiane współcześnie.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">W latach pięćdziesiątych ukształtowały się również te podstawowe zasady i mechanizmy współdziałania, które potwierdził i rozwinął statut RWPG, przyjęty w grudniu 1959 roku. Jego zasady stanowią wyraz międzynarodowych stosunków gospodarczych nowego typu pomiędzy państwami socjalistycznymi, które posiadają jednorodny ustrój polityczny i bazę ekonomiczno-społeczną w postaci ogólnonarodowej własności środków produkcji oraz kierują się wspólną ideologią. Zbieżność założeń ustrojowych dała możliwość oparcia współpracy gospodarczej na fundamencie planowego rozwoju. Niemal od pierwszych lat istnienia RWPG koordynacja planów rozwoju gospodarczego stała się podstawową metodą współpracy krajów członkowskich. Jest to jedna z cech różniących integrację socjalistyczną od innych form integracji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Zgodnie z leninowskimi zasadami internacjonalizmu, działalność RWPG opiera się na współpracy samodzielnych i równoprawnych organizmów gospodarczych, na zasadach gwarantujących pełną ochronę interesów każdego z krajów członkowskich.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Logiczną konsekwencją tych zasad stał się od początków istnienia RWPG jej otwarty charakter, wyrażający dążenie do rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych w sposób wolny od barier i sztywnych linii podziału. Wymaga to szczególnego podkreślenia w porównaniu z praktyką rozwiniętych państw kapitalistycznych, z ich tendencjami do tworzenia zamkniętych ugrupowań gospodarczych i do wygrywania tendencji integracyjnych na rzecz ekspansywnych celów politycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Osiągnięcia rozwoju społeczno-ekonomicznego krajów RWPG, a przede wszystkim wzrost ich potencjału gospodarczego, wywierały zasadniczy wpływ na rozszerzenie i pogłębienie ich współpracy.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Jednocześnie wraz z umacnianiem i doskonaleniem systemu funkcjonowania gospodarki krajów członkowskich podlegały ewolucji formy i mechanizmy tej współpracy. Decydującym momentem w tym procesie stał się przełom lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Nieodparte potrzeby dalszego rozwoju krajów członkowskich podyktowały konieczność wykorzystania międzynarodowego podziału pracy jako jednego z podstawowych źródeł tego rozwoju. Dla rozwiniętych struktur przemysłowych krajów RWPG nie był już wystarczający udział w tym podziale pracy za pośrednictwem tradycyjnej wymiany handlowej.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">W programach rozwojowych krajów RWPG zagadnieniami pierwszej wagi stało się rozszerzenie międzynarodowej kooperacji przemysłowej, pogłębienie współpracy w badaniach naukowo-technicznych, wspólne rozwiązanie złożonych problemów surowcowych o strategicznym znaczeniu dla rozwoju gospodarczego krajów wspólnoty, podnoszenie na wyższy poziom koordynacji planów rozwoju. Spełnienie tych postulatów wręcz warunkuje dzisiaj wysoką dynamikę i efektywność rozwoju produkcji materialnej, postęp naukowo-techniczny i wzrost stopy życiowej.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Wysoka Izbo! Nowy etap współpracy krajów-członków RWPG otworzyła XXV sesja Rady, która w roku 1971 jednomyślnie przyjęła kompleksowy program socjalistycznej integracji gospodarczej jako drogę przyspieszenia dynamiki rozwoju społeczno-ekonomicznego naszych krajów i podniesienia efektywności tego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Ten obszerny program, nacechowany konkretnością szczegółowych ustaleń, zmierza do następujących celów podstawowych:</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">— po pierwsze — możliwie pełnego i korzystnego dla wszystkich krajów zaspokajania perspektywicznego zapotrzebowania na podstawowe surowce przemysłowe;</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">— po drugie — tworzenia warunków rozwoju wysoko efektywnej produkcji poprzez rozszerzenie i pogłębienie współpracy w przemysłach przetwórczych na zasadach specjalizacji i kooperacji;</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">— po trzecie — skuteczniejszego łączenia sił i środków w wykorzystaniu badań naukowych i prac techniczno-rozwojowych jako źródła postępu społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Realizację wynikających z tego zadań zaplanowaliśmy wspólnie na kolejne lata bieżącego pięciolecia i następne okresy 5-letnie.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Osiąganie tych celów, na coraz wyższym jakościowo poziomie, wymaga oczywiście sprawniejszych, pogłębionych form i mechanizmów współpracy, doskonalenia dotychczasowych i tworzenia nowych — odpowiednio do skomplikowanych problemów, jakie niesie rozwój kooperacji przemysłowej — wspólnych badań naukowo-technicznych i wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych. Kompleksowy program zawiera w tym względzie istotne uzgodnienia wprowadzane stopniowo w życie.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Rozszerzono i pogłębiono na przykład założenia metodyczne dotyczące planowania powiązań gospodarczych krajów RWPG, wychodząc poza dotychczasową koordynację planów rozwoju gospodarczego, obejmującą jedynie okresy 5-letnie. W tym celu ustalono zasady koordynacji planów perspektywicznych obejmujących okres do roku 1990 i dalej — zasady współpracy w prognozowaniu rozwoju gospodarki, nauki i techniki jako podstawy dla koordynacji planów gospodarczych. Określono również elementy wspólnego planowania rozwoju wybranych rodzajów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Uzgodniono ogólne wytyczne w sprawie nawiązania głębszych, bezpośrednich kontaktów przedsiębiorstw i organizacji handlowo-produkcyjnych, powoływania wspólnych przedsiębiorstw i organizacji międzynarodowych. Podjęto prace nad doskonaleniem towarowo-pieniężnych instrumentów współpracy. Wszystko to stanowi nieodzowny warunek osiągnięcia szerokiego współdziałania przemysłowego krajów-członków Rady na zasadach wszechstronnej kooperacji produkcyjnej i technicznej.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Dwa lata realizacji programu pozwalają na ocenę pierwszych doświadczeń wdrażania przedsięwzięć integracyjnych. Na dwóch kolejnych sesjach RWPG z udziałem premierów rządów krajów członkowskich — ostatnia odbyła się w czerwcu bieżącego roku — dokonano generalnej oceny realizacji przedsięwzięć integracyjnych, stwierdzając, że przebiega ona zgodnie z założonymi celami.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Jest rzeczą zrozumiałą — z uwagi na długofalowy charakter celów wytyczonych w kompleksowym programie, obliczonych przecież na okres do lat 15 — że znajdujemy się dopiero w początkowym etapie ich realizacji. Uzyskane rezultaty są jednak godne podkreślenia, gdyż stwarzają dobre podstawy do dalszego pomyślnego rozwoju procesów integracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Trzeba zwłaszcza odnotować nowe doświadczenia w rozwiązywaniu problemów surowcowo-paliwowych. W wyniku wielostronnych prac nad ustaleniem form udziału zainteresowanych krajów-członków RWPG w rozwoju na terytorium ZSRR wydobycia i produkcji niektórych surowców na zaspokojenie potrzeb innych krajów, w tym również Polski — uzgodniono i podpisano porozumienia w sprawie budowy kombinatu celulozowego i azbestowego. Analogiczne prace prowadzone aktualnie w RWPG dotyczą wydobycia i produkcji niklu i miedzi oraz wysokoprocentowych koncentratów rudy żelaza, dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej, a także budowy huty, w której wykorzysta się zasoby rud z tzw. kurskiej anomalii magnetycznej.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">W celu rozszerzenia bazy kooperacji i specjalizacji produkcji w przemyśle maszynowym opracowano i zawarto kilkanaście porozumień wielostronnych. Objęły one m.in. produkcję niektórych typów samochodów ciężarowych, statków morskich i ich wyposażenia, maszyn rolniczych, maszyn dla przemysłu ceramicznego i szklarskiego, specjalnych obrabiarek oraz innych urządzeń dla przemysłu samochodowo-ciągnikowego, aparatów do sterowania przemysłowymi procesami technologicznymi. Podpisano porozumienia o wspólnym planowaniu rozwoju produkcji obrabiarek sterowanych numerycznie i rozwoju bazy technicznej kontenerowego systemu transportowego. W dziedzinach tych uzgodniono także szeroki program wspólnych prac naukowych i techniczno-rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Przedmiotem tych porozumień są zarówno ustalone rozmiary wzajemnych dostaw wyrobów objętych specjalizacją, jak i zobowiązania dotyczące ich parametrów techniczno-ekonomicznych. Tak więc porozumienia te niosą dwojakiego rodzaju korzyści. Z jednej strony stymulują postęp i nowoczesność wyrobów produkowanych przez nasze przemysły, a dzięki rozszerzeniu zbytu tworzą warunki obniżania kosztów produkcji. Z drugiej strony, zapewniając dostawy wyrobów o wysokich cechach jakościowych, produkowanych przez naszych partnerów — przynoszą oszczędności nakładów społecznych, pozwalając na rezygnację z uruchamiania produkcji tam, gdzie jej skala nie zapewnia dość wysokiej efektywności. Istotą specjalizacji międzynarodowej jest bowiem realizowanie korzyści wzajemnych, a więc przypadających w określonym stopniu każdemu z partnerów tych porozumień.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Mając na uwadze perspektywy tych wzajemnych korzyści, branżowe komisje Rady w toku przygotowań do koordynacji planów gospodarczych na lata 1976–1980 pracują nad dalszymi porozumieniami specjalizacyjnymi i kooperacyjnymi. Oprócz wyrobów przemysłu maszynowego obejmą one wyroby przemysłu elektrotechnicznego, elektronicznego i chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Realizując ustalenia kompleksowego programu, zmierzamy do zagęszczenia sieci kontaktów i powiązań placówek naukowo-badawczych krajów-członków Rady. Jest to podstawa do szybszego przepływu informacji naukowo-technicznej, ściślejszej koordynacji prac badawczych i rozwoju wspólnych badań. Na tej drodze kształtujemy wspólnie zespół warunków koniecznych do integracji rozwoju nauki i techniki krajów-członków RWPG.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Dla skuteczniejszego koordynowania rozwoju prac badawczych powołano ponad 40 ośrodków i zespołów uczonych w wielu dziedzinach badań podstawowych i rozwojowych. Ich zakres obejmuje kwestie tak istotne, jak zasoby mineralne dna morskiego, problemy ochrony naturalnego środowiska człowieka, cybernetyczne problemy zarządzania, syntezy nowych mas plastycznych i nowe technologie ich produkcji, nowe metody utylizacji węgla, efektywne zastosowanie gazu ziemnego, technologię wytwarzania nowych półprzewodników i metali czystych oraz wiele innych zadań.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Rozwój i ugruntowanie tych nowych form powinny stać się źródłem poważnych oszczędności czasu, lepszego wykorzystania bazy materialnej i kadrowej, potencjałów badawczych, a więc czynnikiem wydatnego przyspieszenia rewolucji naukowo-technicznej i pomnożenia jej dorobku.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Inny, ważny rozdział procesów integracyjnych stanowi dalszy rozwój powołanych w latach sześćdziesiątych międzynarodowych organizacji branżowych, takich jak „Organizacja Współpracy Przemysłów Łożyskowych”, „Intermetall”, „Wspólny Park Wagonów Towarowych”, Połączone Systemy Energetyczne „Pokój” i „Centralny Zarząd Dyspozycji Mocy”; szerokie perspektywy rozwoju mają także utworzone w ostatnim okresie nowe organizacje, takie jak „Interchim” — dla współpracy w dziedzinie chemii małotonażowej, „Interelektro”, „Interatominstrument”. Trwają także prace nad powołaniem dalszych organizacji tego typu, obejmujących współdziałania w różnych dziedzinach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Notujemy również postęp w tworzeniu wspólnych przedsiębiorstw produkcyjnych. Polska i NRD spełniły tu pionierską rolę, podejmując budowę wspólnej przędzalni bawełny w Zawierciu.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">W ramach doskonalenia systemu walutowo-kredytowego powołano do życia Międzynarodowy Bank Inwestycyjny. Już w dwu pierwszych latach swej działalności udzielił on krajom, członkom RWPG 316 mln rubli kredytów na budowę 28 obiektów związanych z realizacją przedsięwzięć integracji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Wszystkim tym przedsięwzięciom towarzyszy ożywienie kontaktów kadr gospodarczych, naukowych i technicznych na różnych szczeblach, w tym również — zjednoczeń i przedsiębiorstw. Jest to wielkiej wagi czynnik przyspieszający procesy integracyjne o dużym znaczeniu zarówno merytorycznym, jak również ideowym i wychowawczym.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">W myśl założeń kompleksowego programu integracji, jego urzeczywistnianiu towarzyszy rozwój dwustronnej współpracy między krajami członkowskimi. Jeśli chodzi o Polskę — zawarliśmy ostatnio wiele poważnych porozumień dwustronnych, dotyczących specjalizacji i kooperacji produkcji oraz współpracy naukowo-technicznej przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim, NRD, Czechosłowacją i Ludową Republiką Bułgarii. Orientacyjna wartość związanej z nimi wymiany w latach 1971–1975 oceniana jest na około 2,4 mld rubli.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Miarą osiągnięć w rozwoju powiązań gospodarczych z krajami-członkami RWPG jest również wzrost obrotów handlowych. W ostatnich dwóch latach obroty polskiego handlu zagranicznego z całym obszarem RWPG wzrosły o około 24%, przy czym poziom wymiany ustalony w wieloletnich umowach handlowych z poszczególnymi krajami jest w kolejnych latach poważnie przekraczany.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Trzeba jednak powiedzieć, że udział obrotów towarami specjalizowanymi oraz udział wymiany kooperacyjnej w ogólnych obrotach handlu zagranicznego są jeszcze skromne, zaś osiągnięta dynamika nie wyczerpuje możliwości rozwoju współpracy Polski z socjalistycznymi partnerami. Do kwestii tej odnosimy się jednak z optymizmem. Uzasadnia go fakt, że szybkie tempo modernizacji naszej gospodarki realizowane w myśl uchwały VI Zjazdu systematycznie tworzy nowe potrzeby i możliwości intensyfikowania współpracy Polski z krajami-członkami RWPG z coraz większą wzajemną korzyścią.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Wielkie znaczenie mają tu zakupy licencji, urządzeń i aparatury technologicznej o najwyższym poziomie technicznym. Nie jest to oczywiście i nie może być proces jednostronny. Uruchamianie w kraju nowej produkcji o podobnych cechach jakościowych pozwoli także skutecznie zwiększać nasz eksport i pomnażać płynące stąd korzyści.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Postępująca specjalizacja i kooperacja produkcji w określonych dziedzinach i wyrobach przemysłu przetwórczego — to niezbędna przesłanka zwiększania udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy. W ten jedynie sposób możemy zapewnić naszemu eksportowi zdolność do konkurencji na rynkach zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Nie jest to wszakże zadanie proste ani łatwe. Pod względem ilościowym i jakościowym dotychczasowy stopień powiązania naszej gospodarki z gospodarką światową jest stosunkowo niski. Na tym polu spory dystans dzieli nas nie tylko od rozwiniętych krajów Zachodu, lecz i od niektórych krajów RWPG, o czym świadczą wskaźniki obrotów handlu zagranicznego, przypadające na jednego mieszkańca u nas i u najbliższych sąsiadów.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">To trudne zadanie wymaga stałej uwagi i wysiłków. Rosnący udział wymiany z zagranicą jest bowiem niezbędnym warunkiem osiągnięcia przez Polskę poziomu cechującego kraje najbardziej rozwinięte. Kierunek, o którym mowa, stanowi nakaz obecnych czasów, w których rozwijanie wysoko wyspecjalizowanej produkcji branż i dziedzin silnie związanych z wymianą międzynarodową staje się po prostu kluczem do dynamicznego i efektywnego rozwoju gospodarczego i do społecznego dobrobytu.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Dotychczasowy dorobek — to dopiero wstępny etap procesów socjalistycznej integracji gospodarczej. Przed nami jest cały złożony kompleks związanych z nią przedsięwzięć.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Opracowanie i przyjęcie kompleksowego programu nastąpiło na przełomie dwu okresów 5-letnich, gdy wieloletnie plany gospodarcze naszych krajów były już w zasadniczych założeniach zamknięte. W związku z tym do planów na lata 1971–1975 nie udało się włączyć wielu istotnych przedsięwzięć integracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Nasilającym się obecnie pracom nad planami na pięciolecie 1976–1980 towarzyszy ich wzajemna koordynacja. Prowadzi to do organicznego powiązania przedsięwzięć integralnych z zamierzeniami poszczególnych krajów w nadchodzącym okresie.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Szczególną wagę tych działań podkreślono z mocą w toku obrad XXVII sesji RWPG, która obradowała przed trzema miesiącami w Pradze. Centralne organy planowania zostały zobowiązane do podjęcia niezbędnych kroków w planowaniu inwestycji, produkcji i zespołu innych środków warunkujących włączenie realizacji uzgodnionych przedsięwzięć integracyjnych do narodowych planów gospodarczych. W związku z tym opracowywane są obecnie metody i formy wzmocnienia planistycznych instrumentów współpracy oraz przygotowywany szczegółowy plan realizacji przedsięwzięć integracyjnych na lata 1976–1980.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Rząd PRL w pełni uwzględnia ten postulat w pracach nad projektami planu na następne pięciolecie oraz planu społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju do roku 1990. Kierujemy się przekonaniem, że przyszła dynamika socjalistycznego budownictwa w wielkiej mierze zależy od wykorzystania możliwości, jaką tworzą procesy integracji gospodarczej. Gospodarcza i naukowo-techniczna tematyka kompleksowego programu integracji ze wszech miar odpowiada temu założeniu.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Rząd, Komisja Planowania i ministerstwa skupiają w związku z tym uwagę przede wszystkim na kilku podstawowych kierunkach o rosnącym stale znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Pierwszym kierunkiem o strategicznym znaczeniu jest zapewnienie naszej gospodarce niezbędnych dostaw surowców i materiałów, których nie posiadamy w ogóle lub — w niedostatecznej skali. Waga rozwiązania tego problemu wzrasta wobec wysokiej dynamiki rozwoju naszej gospodarki, a także wobec zaostrzających się trudności zaopatrzenia się na międzynarodowych rynkach w podstawowe surowce. Dostawy z krajów RWPG, głównie ze Związku Radzieckiego nabierają w tych warunkach coraz większego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Ze swej strony Polska uczestniczy i będzie uczestniczyć na miarę swych możliwości w rozwiązywaniu problemów surowcowych bratnich krajów. Wyrazem tego są nie tylko dostawy paliw stałych, lecz i wyrażona w kompleksowym programie gotowość do udostępnienia ich zasobów zainteresowanym krajom.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Przeprowadzone już w ramach koordynacji planów rozmowy pozwalają przewidywać, iż poważna część naszych potrzeb surowcowych, łącznie z rudami żelaza i innych metali, ropą naftową i gazem ziemnym będzie nadal pokrywana dostawami z obszaru RWPG w ramach wieloletnich umów i porozumień. Przewidujemy, iż realizacja tych porozumień będzie od nas wymagać inwestycyjnego zaangażowania w rozwój bazy wydobywczo-produkcyjnej rud, paliw płynnych i gazu ziemnego. Nastąpi to na warunkach kredytowych. wyniki dotychczasowych rozmów i konsultacji kształtują przekonanie, że koordynacja planów rozwoju bazy surowcowej zapewni pomyślne rozwiązanie tego strategicznego problemu w najbliższym pięcioleciu i dalszej perspektywie.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Drugi konsekwentnie rozwijany kierunek współpracy — to specjalizacja i kooperacja w przemysłach przetwórczych. W przyszłej pięciolatce chcemy doprowadzić w tym względzie do zasadniczych zmian. Ministerstwa i zjednoczenia są obecnie w trakcie licznych rozmów i konsultacji na temat przedmiotu, zakresu i techniczno-ekonomicznych warunków wieloletnich porozumień specjalizacyjnych i kooperacyjnych. Ich tematyka może objąć praktycznie wszystkie gałęzie przemysłu i większość branż produkcyjnych, przede wszystkim przemysł elektromaszynowy i chemiczny. Nie zapominamy też o przemyśle lekkim i spożywczym, zamierzając unowocześniać ich bazę produkcyjną. Współpraca ta znajduje się dopiero na etapie początkowym. Będziemy ją konsekwentnie rozszerzać zgodnie z potrzebami odczuwanymi coraz mocniej we wszystkich krajach RWPG.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Przyspieszenie rozwoju międzynarodowej specjalizacji i kooperacji przemysłowej jest w koordynacji planów rozwoju gospodarki Polski z planami innych krajów RWPG jednym — powiedziałbym — z głównych tematów. Wszechstronne wykorzystanie zalet specjalizacji i kooperacji jest warunkiem szybkiego i skutecznego rozwiązania przez nasz przemysł wielu problemów technicznych i produkcyjnych, którym nie bylibyśmy w stanie podołać bądź ich rozwiązanie wymagałoby nakładów niewspółmiernych do efektów. Przykładem jest produkcja urządzeń dla energetyki jądrowej, którą planujemy rozwijać pod koniec lat siedemdziesiątych. Uzgadniane obecnie koncepcje powinny otworzyć naszemu przemysłowi możliwość kooperacji produkcji i pomnożenia jej wyników w oparciu o bogate doświadczenia naukowe i techniczne Związku Radzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Tworzenie powiązań kooperacyjnych — to jedna z dróg wzrostu opłacalności i technicznego poziomu produkcji poszczególnych wyrobów. Warunki ku temu tworzy wielka skala produkcji, zapewniająca obniżenie kosztów i umożliwiająca stosowanie najbardziej nowoczesnych rozwiązań technicznych. Dotyczy to np. wielu dziedzin przemysłu maszynowego, jak przemysł motoryzacyjny, obrabiarkowy, elektroniczny i inne.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Będziemy rozwijać i pogłębiać specjalizację i kooperację produkcji w przemyśle stoczniowym, produkcję silników wysokoprężnych, silników okrętowych, maszyn budowlanych i drogowych, niektórych kompletnych zakładów przemysłowych i urządzeń technologicznych oraz w innych dziedzinach, w których zdobyliśmy już mocną pozycję na rynkach krajów RWPG. Dobra renoma wielu polskich maszyn i urządzeń otwiera szersze perspektywy ich eksportu, zwłaszcza tych wyrobów, na które zapotrzebowanie wzrasta w związku z ożywioną działalnością inwestycyjną w bratnich krajach — budową wielkich obiektów przemysłowych, rurociągów przesyłowych, autostrad. Zwiększa to perspektywy naszego eksportu takich dóbr inwestycyjnych, jak np. maszyny budowlane i drogowe, fabryki kwasu siarkowego, wytwórnie płyt pilśniowych i wiórowych i wielu innych.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Rachunek korzyści z udziału w socjalistycznej integracji gospodarczej wiązać trzeba z charakterem i rozmiarami całego rynku krajów RWPG. Jest to bowiem — z jednej strony — rynek maksymalnie dla nas otwarty, na którym jesteśmy obecni od dziesięcioleci, z drugiej zaś — rynek ogromny i szybko rosnący, o wielkich możliwościach rozwojowych, chłonny na nowoczesne wyroby wysokiej jakości. Przyjmując te fakty za rzecz niejako naturalną, nie zawsze je doceniamy i wykorzystujemy. Sprawą wszystkich szczebli zarządzania i jednostek gospodarczych jest zatem coraz lepsze wykorzystanie tych walorów rynku krajów RWPG.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Trzeci podstawowy kierunek — to współdziałanie z krajami RWPG na polu nauki i techniki. Podstawowym naszym zadaniem jest wykorzystanie sprzyjających warunków, jakie tworzą zawarte już porozumienia. Trzeba wypełnić je konkretną treścią, coraz szybciej przechodzić do efektywnych działań. Jest to bowiem dziedzina, w której czynnik czasu ma szczególną rolę. Wynika stąd wiele poważnych zadań dla zaplecza badawczo-rozwojowego naszego przemysłu, jak i innych ośrodków naukowych.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Czołową rolę w socjalistycznej wspólnocie gospodarczej ma Związek Radziecki. Potencjał ekonomiczny, naukowy i techniczny, doświadczone kadry, zasoby bogactw naturalnych i wielki rynek wewnętrzny Związku Radzieckiego stanowią potężne czynniki rozwoju ekonomiki krajów RWPG i ich wzajemnej współpracy. Wkład Związku Radzieckiego miał w dotychczasowym rozwoju RWPG zasadniczą rolę. Nie inaczej jest dziś i będzie w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Pełniejsze wykorzystanie socjalistycznego podziału pracy i wszechstronny rozwój współpracy gospodarczej z krajami RWPG należą do podstawowych wytycznych polityki Kraju Rad. „Praktyka doprowadziła nas do wyciągnięcia wspólnego wniosku — mówił z trybuny XXIV Zjazdu KPZR jej Sekretarz Generalny tow. Leonid Breżniew — że jest rzeczą konieczną pogłębianie specjalizacji i kooperacji produkcji, ściślejsze wiązanie ze sobą planów gospodarki narodowej, jednym słowem — posuwanie się po drodze integracji gospodarczej państw socjalistycznych.” Liczne inicjatywy i działania dowodzą, że dążenie do integracji stało się w polityce ekonomicznej Związku Radzieckiego kierunkiem o jeszcze większym niż poprzednio znaczeniu. Pomnaża to szanse powodzenia obecnych zamierzeń RWPG, zwiększa rachunek wzajemnych korzyści, płynących z socjalistycznego podziału pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Jeśli chodzi o nasz kraj, narastający udział w procesach socjalistycznej integracji gospodarczej uważamy za podstawę naszych powiązań z gospodarką światową. Z tych pozycji rozszerzamy stosunki gospodarcze ze wszystkimi krajami, niezależnie od ich ustroju społecznego. Jesteśmy zdecydowani rozszerzać międzynarodowe stosunki gospodarcze w oparciu o długofalowe porozumienia, nadawać im konkretną i coraz bogatszą treść w codziennej współpracy. Stoimy bowiem na wspólnym z naszymi socjalistycznymi partnerami stanowisku, z mocą potwierdzonym przez ostatnie spotkanie na Krymie, że rozwój szerokich stosunków gospodarczych i naukowo-technicznych między krajami przynależnymi do różnych systemów ustrojowych, a także i ugrupowaniami ekonomicznymi tych krajów, jest zarówno naturalną cechą i konsekwencją pokojowego współistnienia, jak i siłą napędową dalszego umacniania jego zasad.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Rząd kieruje się przy tym przekonaniem, że nasze stosunki gospodarcze z krajami całej Europy i świata będą tym korzystniejsze, im szybciej rosnąć będzie nasz własny potencjał i umacniać się pozycje ekonomiczne. Droga do tego celu prowadzi zaś bezpośrednio przez pogłębianie związków gospodarczych Polski z krajami RWPG.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Osiągnięcia w realizacji programu VI Zjazdu PZPR, rosnący potencjał kadrowy i techniczny naszego kraju upoważniają Rząd do stwierdzenia, że Polska z korzyścią dla siebie i całej socjalistycznej wspólnoty staje się coraz silniejszym jej ogniwem.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">O zależności pomiędzy rozwojem kraju a postępami socjalistycznej integracji, o pełnej zgodności naszych interesów narodowych z dążeniami całej socjalistycznej wspólnoty mówił I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek, występując na XXIV Zjeździe KPZR: „Nasze wysiłki na rzecz umocnienia Polski Ludowej i bardziej dynamicznego jej rozwoju są nierozdzielnie zespolone z dążeniem do konsekwentnego budowania zorientowanej ku przyszłości socjalistycznej integracji ekonomicznej i naukowo-technicznej w ramach RWPG”.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#WiceprezesRadyMinistrówPrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówMieczysławJagielski">Stwierdzenie to stanowi zasadniczą wytyczną dla działań Rządu, jest skondensowanym wyrazem patriotycznych i internacjonalistycznych zasad, którymi kierujemy się w realizacji programu socjalistycznej integracji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Tadeusz Pyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełPykaTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Omawiamy na forum parlamentu doniosły problem działalności naszego kraju w związku z udziałem w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Nasze członkostwo w Radzie wywiera niezmiernie ważki wpływ zarówno na umacnianie pozycji Polski w Europie i świecie, jak i na realizację celów społecznych i gospodarczych określonych w uchwale VI Zjazdu.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#PosełPykaTadeusz">Dzisiaj, w dobie burzliwego rozwoju nauki i techniki, żaden kraj nie jest w stanie nadążyć za nieustannie wzrastającymi potrzebami społeczeństwa i sprostać współzawodnictwu z innymi krajami bez aktywnego włączenia się w międzynarodowy podział pracy. Podstawową formułą udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy jest konsekwentne dążenie do realizacji kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej, który uchwalony został w 1971 roku na XXV sesji Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#PosełPykaTadeusz">„W międzynarodowej współpracy krajów wspólnoty socjalistycznej — stwierdził na VI Zjeździe I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek — na pierwsze miejsce wysuwa się zacieśnienie wzajemnych więzi gospodarczych, których wyższą formą jest socjalistyczna integracja gospodarcza. Doniosły krok naprzód w tym kierunku stanowi przyjęty na niedawnej XXV sesji Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej kompleksowy program rozszerzenia współpracy naukowo-technicznej, kooperacji produkcyjnej, pogłębienia międzynarodowego, socjalistycznego podziału pracy. Polska będzie ze swej strony czynić wszystko, aby program ten konsekwentnie realizować.” Wystąpienie wicepremiera Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej obywatela Mieczysława Jagielskiego dobitnie scharakteryzowało znaczenie, jakie nasz Rząd przywiązuje do realizacji kompleksowego programu, przyjętego na tej sesji.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#PosełPykaTadeusz">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej chciałbym stwierdzić, że zgodnie z uchwałą VI Zjazdu — Rząd nasz realizuje konsekwentnie, krok za krokiem zadania, jakie przypadają Polsce w związku z naszym udziałem w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w nowym okresie współpracy. Wyrazem tego jest przechodzenie do bardziej ścisłych związków we wszystkich fazach reprodukcji rozszerzonej, jak również w sferze bezpośrednich kontaktów naszych społeczeństw.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#PosełPykaTadeusz">To, że cele społeczno-gospodarcze bieżącego pięciolecia realizujemy w sposób przyspieszony i sprawniej, skutecznie rozwiązując zadania związane z szybszym niż planowano tempem wzrostu dochodów ludności i nakładów inwestycyjnych jest — obok trudu własnego — rezultatem pełniejszego korzystania z możliwości socjalistycznego podziału pracy. Osiągnięta przez nasz kraj w ciągu trzech lat wysoka dynamika rozwoju gospodarczego jest zarazem naszym wkładem w umacnianie łącznej siły wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#PosełPykaTadeusz">Nie chcemy jednak stworzyć wrażenia, że rozruch procesów integracyjnych można już obecnie uznać za wystarczający.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#PosełPykaTadeusz">Mamy za sobą okres za krótki dla uzyskania docelowych rezultatów w tak bezprecedensowym przedsięwzięciu, jak przejście od wymiany i współpracy do integracji, obejmującej cały proces reprodukcji, a więc naukę i technikę, sferę inwestycji, produkcji i wymiany towarowej. Powstają bowiem wciąż nowe możliwości, do których trzeba dostosować formy współpracy, metody planowania i koordynacji planów. Im głębiej sięga podział pracy i integracja, tym więcej Powstaje problemów, wymagających podjęcia decyzji i nowych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#PosełPykaTadeusz">Musimy więc stosować dwie miary dla oceny bezspornie osiągniętych rezultatów. W ciągu trzech ostatnich lat postęp jest ogromny. Odnosząc jednak ocenę do nowych potrzeb i do nowych możliwości, które otwierają postępy integracji, nie możemy i nie chcemy być w pełni zadowoleni. Jest to normalna postawa, odpowiadająca marksistowsko-leninowskiej metodzie oceny nowych procesów, które dopiero powstają, wymagają przezwyciężenia zaściankowości w myśleniu i w działaniu, tworzenia nowych form organizacyjnych i ekonomicznych. Tym bardziej należy ją stosować w początkowej fazie realizacji historycznego celu, jakim jest proces integracji socjalistycznej, obliczony na perspektywę.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#PosełPykaTadeusz">Chciałbym w związku z tym podkreślić, że koncentracja działalności Rządu na rozwiązywaniu w ramach współpracy wielkich, węzłowych problemów, takich jak problemy bazy surowcowej i energetycznej, współpracy naukowo-technicznej i kooperacji w produkcji, a w związku z tym położenie wielkiego nacisku na koordynację planów wieloletnich i perspektywicznych w okresie ich tworzenia — w pełni odpowiada potrzebom współczesnego etapu współpracy i rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#PosełPykaTadeusz">W przyszłym pięcioleciu mamy szansę dokonania dalszego postępu przez wykorzystanie wielkiego oręża socjalistycznego planowania, uzgodnienie kierunków specjalizacji produkcji i skoordynowania zamierzeń inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#PosełPykaTadeusz">Pomyślna realizacja polityki gospodarczej, nakreślonej uchwałami VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, determinuje bowiem potrzebę przyspieszenia tempa rozwoju wymiany handlowej z zagranicą, a przede wszystkim pogłębienia i rozszerzenia współpracy gospodarczej z krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#PosełPykaTadeusz">Podstawowe znaczenie ma dla nas wszechstronna współpraca ze Związkiem Radzieckim. Jest to wiodący kierunek naszego udziału w integracji socjalistycznej. Współpraca i pomoc Związku Radzieckiego miała zawsze u swych podstaw nie tylko partnerstwo gospodarcze, lecz była wyrazem braterskiego, internacjonalistycznego stosunku do naszego kraju, do naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#PosełPykaTadeusz">Wysoka Izbo! Rozwijając i pogłębiając naszą wszechstronną współpracę z bratnimi krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, zgodnie z założeniami generalnej linii polityki naszej partii i zasadami przyjętymi w kompleksowym programie integracji socjalistycznej, rozwijamy i będziemy nadal rozwijać handel, kooperację przemysłową i współpracę gospodarczą ze wszystkimi krajami, niezależnie od ich systemów społeczno-politycznych. Sprzyja to bowiem ugruntowaniu odprężenia międzynarodowego, utrwalaniu zasad pokojowego współistnienia krajów o różnych systemach polityczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#PosełPykaTadeusz">W Europie współżyją kraje różniące się kardynalnie pod względem ideologicznym, ustrojowym, a także pod względem metod i form sterowania rozwojem gospodarczym i naukowo-technicznym. Od różnic tych nie można abstrahować, odwrotnie, należy je traktować jako realny punkt wyjścia do poszukiwania właściwych form współpracy.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#PosełPykaTadeusz">Praktyka ostatnich zwłaszcza lat wykazała, że mimo różnic Europa jako całość stoi przed licznymi problemami, których skuteczne rozwiązanie jest uwarunkowane wielostronnym, ogólnoeuropejskim współdziałaniem. Wchodzą tu w grę problemy doskonalenia infrastruktury ogólnoeuropejskiej, a więc przede wszystkim ochrona naturalnego środowiska człowieka, sprawy europejskiego systemu transportu, komunikacji — jak budowa ogólnoeuropejskiego systemu autostrad, żeglugi śródlądowej, problemy energetyczne, np. budowa ropociągów i gazociągów oraz rozwój turystyki. Te naturalne więzy nabierają szczególnego znaczenia właśnie w Europie, ze względu na zagęszczenie ludności, wysoki stopień urbanizacji i koncentrację aglomeracji miejsko-przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#PosełPykaTadeusz">W Europie, w wyniku znanych faktów ostatniego okresu, kształtuje się korzystna dla współpracy gospodarczej sytuacja polityczna. Stanowi ona niewątpliwie klucz do współdziałania w nauce, produkcji i handlu.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#PosełPykaTadeusz">Lecz poprawa warunków politycznych nie stanowi sama przez się wystarczającej podstawy do zaktywizowania handlu. Decydującą sprawą jest uznanie i zrozumienie, że korzyści płynące z handlu są wzajemne, mimo różnic ustrojowych.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#PosełPykaTadeusz">Konsekwentna realizacja programu integracji gospodarczej krajów socjalistycznych nie oznacza, że rezygnujemy z rozwoju współpracy z innymi krajami. Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej jest, co wielokroć podkreślaliśmy, organizacją o charakterze otwartym. Dążąc do pogłębienia socjalistycznej integracji ekonomicznej, kraje Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej nie zamierzają jej bynajmniej opierać na koncepcji blokowej autarkii gospodarczej. Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej nie zamyka swym członkom drogi do wzajemnie korzystnej współpracy gospodarczej, handlowej i naukowo-technicznej z innymi krajami, niezależnie od ich ustroju społeczno-ekonomicznego, co więcej, istnienie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej takiej współpracy sprzyja. Członkowie Rady — to, poza Związkiem Radzieckim, kraje średnie lub małe, toteż dopiero uczestnictwo w socjalistycznym podziale pracy, specjalizacja produkcji, otwiera im na oścież drogę do udziału w międzynarodowym, w szczególności zaś ogólnoeuropejskim podziale pracy. Mówił zresztą o tym obszernie wicepremier Mieczysław Jagielski.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#PosełPykaTadeusz">Podkreślałem już, że różnice społeczno-polityczne traktować należy jako realny punkt wyjścia do poszukiwań możliwości pokojowej koegzystencji. Za jeden z takich punktów wyjścia uważamy m.in. istnienie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Nie od dziś utrzymujemy kontakty gospodarcze z poszczególnymi członkami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#PosełPykaTadeusz">Osiągnęliśmy taki poziom rozwoju ekonomicznego, na którym handel zagraniczny, aktywne uczestnictwo w międzynarodowym podziale pracy stają się coraz poważniejszymi czynnikami wzrostu gospodarczego naszych krajów. Zwiększone zainteresowanie europejską współpracą gospodarczą wynika także z naszej strategii rozwoju społeczno-ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#PosełPykaTadeusz">Są jednak, naszym zdaniem, liczne problemy, które wymagają rozstrzygnięcia nie tylko w trybie stosunków dwustronnych. Publiczną tajemnicą są np. silne tendencje prohibicyjne i praktyki dyskryminacyjne stosowane wobec naszych towarów przez zachodnioeuropejskich partnerów. Nie rozwiązuje problemu klauzula najwyższego uprzywilejowania, która dotyczy tylko preferencji celnych. Kraje Wspólnego Rynku stosują dla naszych towarów ograniczenia ilościowe. Liczba pozycji objętych ograniczeniami ilościowymi ulega co prawda zmniejszeniu, ale jest to proces postępujący bardzo powoli i niekonsekwentnie.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#PosełPykaTadeusz">Ostatnie kilka lat przyniosło z zachodniej Europy szybszy odzew na politykę, którą kraje socjalistyczne prowadzą konsekwentnie od dawna. Pomyślne zwiastuny polityczne to dużo, ale i nie wszystko. Jedno jest pewne. Jeżeli współpraca między krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i krajami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ma się rozwijać zgodnie ze społecznym i ekonomicznym potencjałem obu grup krajów, Zachód musi przejść energiczniej od słów do czynów. Krajom socjalistycznym należy dać możliwość sprzedaży zarówno tradycyjnych towarów eksportowych, jak i coraz większej ilości towarów przemysłowych. Krajom Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej świat socjalistyczny z kolei oferuje potężny i niezwykle chłonny rynek zbytu, rynek solidny i stabilny, gdzie popytu nie deformują wahania koniunkturalne.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#PosełPykaTadeusz">Nasze stosunki z krajami Wspólnego Rynku zależeć więc będą od tego, w jakim stopniu one, a więc te kraje, uznają tę rzeczywistość, jaka powstała w krajach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#PosełPykaTadeusz">Wzajemnie korzystna współpraca gospodarcza uczynić więc może z Europy kontynent pokojowego współżycia narodów. Dziś istnieją ku temu szanse większe niż kiedykolwiek. Byłoby błędem Europy, gdyby te szanse zaprzepaściła.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#PosełPykaTadeusz">Wysoka Izbo! Określającym czynnikiem w kształtowaniu naszych zewnętrznych związków ekonomicznych jest pełniejsze wykorzystanie walorów socjalistycznego podziału pracy. Podział pracy i specjalizacja w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej oznaczają, że w zaopatrzeniu rynku wewnętrznego, w zaopatrzeniu przemysłu, rośnie udział dostaw od naszych partnerów. Również nasze dostawy na rynki krajów Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w coraz większym stopniu wywierają wpływ na rozwój gospodarczy i przebieg realizacji planów bratnich krajów.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#PosełPykaTadeusz">Dlatego też zadania wynikające ze współpracy w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej stanowią integralną część naszych planów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#PosełPykaTadeusz">Linia polityki naszej partii skierowana na wszechstronny rozwój stosunków gospodarczych z bratnimi krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, realizowana, jak to wynika z wystąpienia wicepremiera Mieczysława Jagielskiego, w sposób konsekwentny przez Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej znajduje pełne zrozumienie i poparcie w całym naszym społeczeństwie. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ proces integracji socjalistycznej ogarnia już obecnie miliony pracowników naszej gospodarki, którzy bezpośrednio uczestniczą w jego realizacji. Jest to więc nie tylko sprawa gospodarcza, wynikająca z porozumień i umów, lecz w równej mierze podstawowa zasada polityczna, wynikająca z idei proletariackiego internacjonalizmu.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#PosełPykaTadeusz">Klub Poselski PZPR, w imieniu którego przemawiam, aprobuje w pełni politykę i działalność Rządu PRL, wynikającą z udziału Polski w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Mieczysław Serwiński:</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Bieżący, 5-letni plan społeczno-gospodarczego rozwoju Polski zmierza do poprawy warunków materialnych, socjalnych i kulturalnych ludności, jak również zakłada dynamiczny i harmonijny rozwój poszczególnych dziedzin gospodarki narodowej i poszczególnych regionów kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Plan ten, jak również zamierzenia na dalsze lata, zostały sprecyzowane w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Perspektywy zarysowujące się na okres najbliższych 10–15 lat przewidują dalszy, szybki wzrost produkcji — około trzykrotny globalny wzrost wydobycia surowców, dziesięciokrotny wzrost wydobycia miedzi i kilkunastokrotny wzrost produkcji sprzętu elektronicznego.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Dla urzeczywistnienia tej wizji rozwoju społecznego i gospodarczego kraju niezbędna jest realizacja programu prac naukowo-badawczych i naukowo-technicznych.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Kierunki rozwoju naszej nauki „jako jednego z głównych czynników kształtujących oblicze kraju” wytyczył na okres najbliższych 10–15 lat II Kongres Nauki Polskiej w czerwcu bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Musimy rozwiązywać nowe, złożone zadania, wynikające z rozwoju kraju — rozwoju rozumianego między innymi jako modernizacja bazy materialnej, jako przygotowywanie wysoko wykwalifikowanych kadr, w tym i kadr naukowych, przy równoczesnym zagwarantowaniu w systemie kształceniowo-wychowawczym ideowej łączności między naukowcami i klasą robotniczą i przy maksymalnie trafnym wyborze problemów naukowych, stanowiących podstawę nowoczesnego rozwoju socjalistycznego państwa.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Prowadzenie badań w zakresie ważkich problemów jest związane z wydatkowaniem wielkich nakładów finansowych. Dlatego trzeba dokonywać wyboru problemów najważniejszych, węzłowych, o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#PosełSerwińskiMieczysław">W tej sytuacji rozwój nauki — rozwój szeroko pojmowany — może następować tylko wtedy, gdy organizowana jest współpraca międzynarodowa w skali dwu lub wielu państw, w skali regionu lub w skali światowej. Przede wszystkim będzie jednak nam chodzić o wykorzystanie tych możliwości, jakie stwarza integracja badań krajów socjalistycznych w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Zwłaszcza współpraca ze Związkiem Radzieckim pozwala nam brać udział w wielu ważnych kierunkach prac badawczych, wymagających bardzo kosztownej aparatury.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#PosełSerwińskiMieczysław">O potrzebie tworzenia wielkich zespołów naukowych dla rozwiązywania poszczególnych problemów niech świadczy przykład przytoczony przez Prezesa PAN w referacie na II Kongresie Nauki Polskiej: „W opracowaniu syntezy witaminy B12 brało udział 99 uczonych z 19 krajów, którzy to uczeni przez 11 lat zajmowali się tym zagadnieniem”.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Dlatego w olbrzymiej większości wypadków musimy zaniechać prób rozwiązywania dużych i skomplikowanych zagadnień przez pojedynczych naukowców lub przez małe i stosunkowo słabo wyposażone zespoły, choć — podkreślam — szanujemy i wysoko cenimy inwencję twórczą i wiedzę poszczególnych pracowników nauki.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Jakkolwiek stwierdzenia podane tu przyjmowane są na ogół bez zastrzeżeń, wiemy dobrze, ile trzeba w naszym kraju rzetelnego wysiłku, aby następowała wyraźna koncentracja środków i tematyki badawczej, pozwalająca na szybsze osiąganie liczących się w kraju i w świecie wyników.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Jeżeli rzeczywiście chcemy stosować osiągnięcia nauki bezpośrednio w procesach produkcyjnych, jeżeli chcemy, aby tempo rozwoju naukowego i techniki wyprzedzało tempo rozwoju ekonomicznego, tzn. innymi słowy: jeżeli chcemy wprowadzać w życie istotę rewolucji naukowo-technicznej, musimy obok własnych, krajowych osiągnięć współtworzyć w obozie krajów socjalistycznych takie warunki, które przyśpieszą rozwój naszych krajów.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Ta międzynarodowa współpraca w dziedzinie badań naukowych i rozwoju technicznego musi być nierozerwalnie związana z założonymi celami społecznego i gospodarczego rozwoju naszego kraju. Równocześnie jednak powinna:</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#PosełSerwińskiMieczysław">— prezentować polskie osiągnięcia naukowo-techniczne za granicą i wzmacniać autorytet naszego kraju,</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#PosełSerwińskiMieczysław">— przyczyniać się do międzynarodowego podziału problematyki naukowo-technicznej zgodnie z uchwałą XXV sesji RWPG z lipca 1971 roku,</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#PosełSerwińskiMieczysław">— kształcić i doskonalić własną kadrę za granicą oraz kształcić w określonych dziedzinach u nas w kraju naukowców z krajów współpracujących, w wyniku realizacji „Kompleksowego programu dalszego pogłębiania i doskonalenia współpracy i rozwoju socjalistycznej integracji krajów członkowskich RWPG”.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#PosełSerwińskiMieczysław">W wyniku tej współpracy w ramach RWPG w latach 1971–1973 kraje członkowskie (w tym i Polska) zawarły 39 porozumień wielo-i dwustronnych w zakresie 18 wybranych problemów naukowych. Powołanych zostało 35 ośrodków koordynacyjnych (w tym 5 w Polsce), 2 międzynarodowe zespoły uczonych oraz 2 zjednoczenia naukowo-produkcyjne (w tym 1 w Polsce — „Inter-autoinstrument”). Warto podać, że w ramach 5 ośrodków koordynacyjnych w Polsce zajmujemy się:</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#PosełSerwińskiMieczysław">— opracowaniem nowych skutecznie i selektywnie działających pestycydów — w Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu,</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#PosełSerwińskiMieczysław">— socjalno-ekonomicznymi oraz organizacyjno-prawnymi aspektami ochrony przyrody — w Instytucie Gospodarki Wodnej w Warszawie,</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#PosełSerwińskiMieczysław">— nowymi metodami utylizacyjnymi węgla — w Głównym Instytucie Górnictwa w Katowicach,</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#PosełSerwińskiMieczysław">— opakowaniami w przemyśle spożywczym — w Instytucie Przemysłu Fermentacyjnego w Warszawie,</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#PosełSerwińskiMieczysław">— opracowaniem optymalnych warunków techniczno-eksploatacyjnych na kolei — w Centralnym Ośrodku Badań i Rozwoju Techniki Kolejnictwa w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#PosełSerwińskiMieczysław">W pracy tych ośrodków koordynacyjnych uczestniczy około 170 polskich placówek badawczych. Chciałbym podkreślić, że współpraca naukowo-techniczna opiera się zarówno na porozumieniach, w których uczestniczą wszystkie państwa członkowskie RWPG, jak również zawierane są umowy dwustronne. Dla przykładu, chciałbym wspomnieć o współpracy w zakresie przemysłu lekkiego, tak mocno reprezentowanego w Łodzi, w mieście, w którym pracuję.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#PosełSerwińskiMieczysław">W zakresie włókiennictwa, na podstawie porozumienia wielostronnego w ramach RWPG, Polska zajmuje się wiodącą technologią włókien, a w zakresie przemysłu maszyn włókienniczych — maszynami dla przemysłu wełnianego, natomiast w zakresie porozumień dwustronnych Polska kooperuje ze Związkiem Radzieckim w opracowaniu i wdrożeniu krosien chwytakowych, a z Niemiecką Republiką Demokratyczną podjęła budowę opartą na najnowocześniejszej technologii — jak słyszeliśmy w wystąpieniu wicepremiera Mieczysława Jagielskiego — przędzalni bawełny „Przyjaźń” w Zawierciu.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Na podstawie osiągniętych wyników i doświadczeń w zakresie współpracy naukowo-technicznej krajów socjalistycznych w ramach RWPG nasuwają się następujące uwagi.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#PosełSerwińskiMieczysław">1. Należy wypracowane i ustalone formy współpracy naukowo-technicznej umacniać i rozszerzać, widząc w tym współdziałaniu wielostronne i liczne wzajemne korzyści.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#PosełSerwińskiMieczysław">2. Pierwszy okres współpracy naukowo-technicznej charakteryzował się wzajemnym informowaniem w zakresie wybranej i wspólnie interesującej tematyki badawczej. Dyskusje te doprowadziły do ustalenia podstaw organizacyjnych oraz zasad szkolenia, specjalizowania i doskonalenia kadr naukowych i technicznych. Próby koordynacji najważniejszych badań podjęto przed dziesięciu laty, co prowadziło do ograniczania i eliminowania dublowania tych samych badań we współpracujących ze sobą krajach.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#PosełSerwińskiMieczysław">3. Na drugim etapie nastąpiło utworzenie ośrodków koordynacyjnych w poszczególnych krajach — członkach RWPG. Podjęto konkretną tematykę naukowo-badawczą zarówno w zakresie prac teoretyczno-podstawowych, jak i naukowo-technicznych w celu wdrożenia pozytywnych wyników tych badań.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#PosełSerwińskiMieczysław">4. Wydaje się, że na etapie trzecim, który powinien dopiero nastąpić, pracownicy naukowi z różnych państw-członków RWPG grupowani powinni być w ośrodkach koordynacyjnych, w celu rozwiązywania (w danym ośrodku koordynacyjnym) tematyki naukowo-technicznej wspólnymi siłami uczonych z kilku krajów.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#PosełSerwińskiMieczysław">5. Wydaje się, że większe efekty międzynarodowej współpracy naukowo-technicznej będzie można osiągnąć wtedy, gdy do ośrodków koordynacyjnych będą kierowani pracownicy o dużym doświadczeniu naukowym, z obszerną znajomością naukową przedmiotu, natomiast nie powinny odgrywać roli podziały administracyjno-instytucjonalne, a więc miejsce pracy naukowców, np.: zakłady PAN, wyższe uczelnie, instytuty naukowo-badawcze resortów gospodarczych. Decydujący jest bowiem problem naukowy a nie sprawy o charakterze administracyjno-instytucjonalnym.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#PosełSerwińskiMieczysław">6. Przyjęte do wykonania zadania naukowo-techniczne należy wykonywać z całą skrupulatnością i jeśli to tylko merytorycznie możliwe z punktualnością. Powinno to stanowić podstawę do wysuwania przez naszą stronę dezyderatów, aby każda ze stron przyjęła ten sam sposób współpracy — pełnowartościowe partnerstwo.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#PosełSerwińskiMieczysław">7. Należałoby przyjąć, jako sprawę uzasadnioną, potrzebę daleko posuniętej specjalizacji naukowo-technicznej w poszczególnych państwach-członkach RWPG. W takich wypadkach będzie można mówić o naukowym, wartościowym współpartnerstwie w pracy naukowo-technicznej nawet przy dużych różnicach w potencjałach surowcowych, gospodarczych czy technicznych poszczególnych państw współpracujących.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#PosełSerwińskiMieczysław">8. W skali światowej powstają obecnie wielkie aglomeracje naukowe (RWPG, Europa zachodnia, Stany Zjednoczone, Japonia i inne). Wydaje się, że postępujące odprężenie w polityce światowej i rosnące tendencje pokojowe stwarzać będą większą możliwość współpracy między tymi wielkimi ośrodkami badawczo-naukowymi.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Są bowiem takie problemy naukowo-techniczne, jak szeroko pojęta obrona naturalnego środowiska człowieka, gospodarcze wykorzystanie zasobów mórz i oceanów, zagadnienia meteorologii w skali światowej, zagadnienia geologiczne i wiele innych, które mogą być rozwiązywane tym bardziej efektywnie i z pożytkiem dla ludzkości, im bardziej szeroko będą traktowane — a więc nie tylko w skali jednego państwa, grupy państw czy regionów świata, ale wręcz w skali światowej.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#PosełSerwińskiMieczysław">Tak szeroko pojęta współpraca międzynarodowa w dziedzinie naukowo-technicznej, w tym przede wszystkim współpraca państw socjalistycznych — członków RWPG — prowadzić będzie do uzyskiwania konkretnych, ważkich wyników badawczych, stanowiących podstawę do prac wdrożeniowych, a następnie kooperacyjno-produkcyjnych, aby w końcu w drodze ożywionej wymiany handlowej przyczyniać się do podniesienia poziomu gospodarczego, naukowego i kulturalnego każdego z naszych socjalistycznych, współpracujących krajów.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Konstanty Łubieński:</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dziewięć krajów zrzeszonych w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej stanowi potężny blok polityczny i gospodarczy, którego znaczenie w skali światowej stale rośnie. Ludność krajów RWPG wynosi około 360 mln, co stanowi około 9% ludności świata, natomiast w produkcji przemysłowej udział tych krajów przekracza 30%. Świadczy to, że kraje RWPG należą do czołówki krajów uprzemysłowionych. Niestety, ten rozwój gospodarczy nie idzie w parze z rozwojem handlu zagranicznego. W eksporcie i w imporcie wskaźniki wzrostu tej grupy krajów pozostają poniżej poziomu światowego. Niższy jest również w krajach RWPG poziom obrotów zagranicznych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w porównaniu z krajami kapitalistycznymi o. podobnym poziomie rozwoju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">W celu zabezpieczenia dalszego, dynamicznego rozwoju krajów RWPG nieuniknione jest włączenie się ich w międzynarodowy podział pracy i intensyfikacja wymiany międzynarodowej w ramach własnego obozu, a także z krajami kapitalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Polska w ciągu 2 ostatnich lat osiągnęła silne tempo wzrostu handlu zagranicznego, w dużej mierze w wyniku nowej funkcji handlu zagranicznego w gospodarce narodowej. Handel zagraniczny według tej nowej funkcji, to — jak pisze Minister Olechowski — stymulator ogólnego wzrostu gospodarczego i czynnik, który poprzez specjalizację i kooperację produkcji oraz poprzez impulsy nowej technologii sprowadzonej z zagranicy podnosi efektywność krajowych czynników produkcji — i dodajmy, że w związku z tym — dynamiczny wzrost dochodu narodowego. W 1972 r. eksport wzrósł o ponad 17%, osiągając wartość ok. 18 mld zł dewizowych, a import — o ponad 21%, co oznaczało uzyskanie wartości importu ponad 20 mld zł dewizowych. W roku bieżącym eksport wykazuje podobną dynamikę co w ubiegłym roku, a import nawet ją przekracza.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Kraje, z którymi jesteśmy zrzeszeni w RWPG odgrywają w naszym handlu zagranicznym bardzo poważną rolę. Udział tych krajów w globalnym eksporcie polskim wyniósł w 1972 roku ok. 60%, a w globalnym imporcie — ok. 57%.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Zwrócić trzeba też uwagę na koncentrację tego handlu zarówno geograficzną, jak i branżową. Głównym partnerem PRL z krajów — członków RWPG jest Związek Radziecki (w 1972 r. udział Związku Radzieckiego w globalnym eksporcie wynosił prawie 37%, w globalnym imporcie — ponad 20%). Dwaj następni partnerzy — to NRD oraz Czechosłowacja. Te trzy kraje w 1972 roku uczestniczyły w globalnym eksporcie w ponad 52%, a w globalnym imporcie w ponad 48%.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Wprawdzie dynamika wzrostu w 1972 roku była znacznie większa w obrotach polskich z krajami kapitalistycznymi rozwiniętymi aniżeli z krajami RWPG — wzrost importu Polski z krajów kapitalistycznych rozwiniętych wyniósł aż 50%, wobec wzrostu importu z krajów RWPG tylko o 10%, lecz trzeba wyjaśnić, że to wysokie tempo wzrostu importu z krajów kapitalistycznych rozwiniętych było spowodowane odprężeniem międzynarodowym i operacjami kredytowymi, ale wynikało także z faktu niskiego poziomu bezwzględnej wartości importu z tego obszaru przed 1972 rokiem.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Koncentracja branżowa na rzecz RWPG jest także bardzo znaczna, niekiedy dominująca. Oto kilka przykładów importu w 1972 roku z krajów RWPG w stosunku do globalnego importu Polski: 100% ropy naftowej, gazu ziemnego i tarcicy, 85% rudy żelaznej i rudy manganu, 62% tlenku aluminium, 75% łożysk tocznych, 93% nawozów potasowych, 60% obrabiarek. Jednocześnie udział naszego eksportu do krajów RWPG w 1972 roku w całości eksportu Polski jest następujący: całość eksportu węgla brunatnego, 80% koksu, 67% obrabiarek, 100% wagonów osobowych, 98% samochodów ciężarowych, 75% tkanin wełnianych, 85% odzieży, 60% obuwia itd.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Wymieniam te dane, aby uzmysłowić jak wielką rolę mają obroty handlu zagranicznego z krajami RWPG w naszej gospodarce. Ta sytuacja jest dość oczywista, biorąc pod uwagę położenie geograficzne głównych partnerów z RWPG, którzy są naszymi sąsiadami, daleko idące podobieństwa w systemach gospodarczo-społecznych, a także sojusz polityczny między PRL a członkami RWPG. W związku z tym istnieje niezwykle ważny problem stałego usprawniania i rozwijania handlu zagranicznego i stosunków gospodarczych PRL z krajami RWPG, tym bardziej, że występują na tym odcinku różne czynniki hamujące.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Chcę zwrócić uwagę tylko na niektóre. Najogólniej rzecz ujmując, da się zauważyć zjawisko niewystarczającego dostosowania struktury podaży do popytu we wzajemnych obrotach krajów RWPG tak pod względem asortymentu, jak i jakości, i poziomu technicznego. Występuje to między innymi w obrotach maszynami, urządzeniami, a zwłaszcza wyrobami przemysłu elektromaszynowego.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Początkową formą współpracy była przede wszystkim koordynacja planów gospodarczych za pośrednictwem planów wymiany towarowej. Obecnie przechodzi się do bezpośredniej koordynacji planów produkcji. Wynikło to z potrzeby rozwoju kooperacji i specjalizacji. Jest to problem zasadniczy.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Obecny etap rozwoju rewolucji naukowo-technicznej w świecie, jak również główne tendencje w dziedzinie współpracy produkcyjnej pomiędzy przodującymi gospodarczo krajami wskazują, że kooperacja i specjalizacja produkcji stały się niezbędnymi formami sprostania wymogom współczesnego postępu technicznego. Specjalizacja w zakresie kooperacji w sferze produkcji określonych zespołów, podzespołów i części wyrobów finalnych przynosi korzyści wynikające z dużej skali produkcji, a więc obniżanie kosztów, wzrost wydajności pracy i wreszcie zapewnienie warunków do szybkiego postępu technicznego i podniesienia jakości wyrobów. Rozwój specjalizacji wyrobów finalnych prowadzi do analogicznych efektów, o czym zresztą mówili moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">W obrotach pomiędzy krajami RWPG decydującą rolę odgrywają wyroby gotowe, natomiast słabsza jest wymiana części maszyn i urządzeń zespołów i podzespołów.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Jednakże rozwój światowej techniki i nauki oraz form współpracy i wymiany szczególnie między rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi powoduje, że kraje RWPG muszą podjąć jeszcze bardziej aktywne wysiłki w celu dynamizacji i unowocześnienia wzajemnych obrotów.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Polska, jako kraj średniej wielkości, nie jest w stanie podjąć zbyt szerokiego frontu badań naukowo-technicznych i wdrażać osiągnięcia nauki do produkcji. Posiadamy bowiem ograniczone zasoby ludzkie i kapitałowe. Dla nas koniecznością staje się więc specjalizacja, skoncentrowanie całego wysiłku gospodarczego i naukowo-badawczego na wybranych dziedzinach nauki, techniki i produkcji w celu osiągnięcia wysokiego poziomu technicznego wyrobów, tak aby osiągnęły one standard światowy.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Do końca 1972 r. Polska zawarła z krajami RWPG 90 porozumień dwustronnych, dotyczących wzajemnych dostaw kooperacyjnych i specjalizacyjnych. Głównymi partnerami Polski w tym zakresie są ZSRR, NRD i Czechosłowacja.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Od 1971 r. Polska zawarła również z krajami RWPG analogiczne umowy wielostronne, m.in. umowę o koordynacji i specjalizacji produkcji w przemyśle samochodowym. Te wielostronne umowy stają się obecnie bardzo ważnym czynnikiem współpracy i wymiany handlowej pomiędzy krajami RWPG.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Hamulcem w rozwoju kooperacji i specjalizacji w ramach RWPG są szczególne trudności w ocenie kosztów i efektów ekonomicznych specjalizacji określonych wyrobów finalnych. Dają tu znać o sobie różne systemy cen w krajach RWPG.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">W końcu problemem mającym podstawowe znaczenie — w moim przekonaniu — dla zdynamizowania obrotów w ogóle, jak i kooperacji, jest brak wymienialności walut.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">W rezultacie rozwój powiązań kooperacyjnych z krajami RWPG jest niezadowalający, stwierdził to też wicepremier Jagielski. Dostawy Polski do krajów RWPG w ramach kooperacji i specjalizacji stanowią zaledwie 4% naszego eksportu, a import tego rodzaju z tych krajów wynosi 7%.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Na marginesie chciałbym wspomnieć jeszcze o turystyce, bowiem także szerszy jej rozwój może być, wprawdzie nie bezpośrednim, lecz pośrednim poważnym czynnikiem integrującym wspólnotę Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Wiadomo, że rozwijając i doskonaląc nasze stosunki z RWPG przywiązujemy też niemałą wagę do rozszerzania naszej wymiany z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi, w szczególności z krajami Europy zachodniej zrzeszonymi w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej. Narzuca się pytanie, czy istnieje jakaś sprzeczność w tej polityce. Wydaje się, że nabiera tu coraz większego znaczenia, to co nazwałbym sprzężeniem zwrotnym. Istnieje wpływ rozwoju integracji krajów RWPG na wzrost obrotów tego ugrupowania z rozwiniętymi gospodarczo krajami i na coraz silniejsze powiązania w sferze handlu i produkcji, oraz z drugiej strony — zachodzi oddziaływanie rozwoju stosunków gospodarczych RWPG z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi na procesy integracyjne, przebiegające w krajach RWPG. Mechanizm ten sprowadza się do tego, że ścisła współpraca produkcyjna między krajami RWPG, a przede wszystkim rozwinięta specjalizacja i kooperacja produkcji przynosi ten skutek, że towar, jaki w efekcie Powstaje, jest wytwarzany niższym kosztem, ma lepszą jakość, a więc stanowi taki produkt, którego sprzedaż jest opłacalna dla krajów RWPG, a jednocześnie jego poziom i jakość odpowiadają zapotrzebowaniu krajów kapitalistycznych rozwiniętych gospodarczo. Z kolei rozwój współpracy z krajami kapitalistycznymi powoduje, że napływ nowoczesnej technologii przynosi wzrost poziomu produkcji w krajach RWPG. W ten sposób kraje przynależne do różnych wspólnot mogą ofiarować sobie towary o poziomie coraz bardziej odpowiadającym standardom światowym. A zatem nie tylko wspólnoty socjalistyczne i kapitalistyczne — ściślej RWPG i poszerzona EWG — nie wykluczają się, lecz osiągając wzajemne korzyści przez współpracę, torują w dalszej przyszłości drogę dla nieuniknionych procesów integracyjnych w skali całej Europy.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Z zainteresowaniem wysłuchałem informacji wicepremiera Jagielskiego, a w szczególności informacji o aktualnych założeniach polityki Rządu PRL w RWPG. Zaopatrzenie w surowce i w związku z tym wzajemne uczestniczenie krajów RWPG w rozwoju tej bazy, specjalizacja kooperacji w przemyśle przetwórczym, koordynacja długofalowych planów, współdziałanie w zakresie naukowym — to rzeczywiście najpilniejsze zadania. Ale nie tylko politykę w zakresie tych zadań należy zaakceptować i popierać. Od samego początku istnienia RWPG występował twórczy wkład PRL w rozwój tej wspólnoty. Był to wkład nie tylko twórczy, ale nawet — powiedziałbym — awangardowy, w szczególności, o ile moje informacje są dokładne, na odcinku problematyki finansowej.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#PosełŁubieńskiKonstanty">Wyrażam przekonanie, że te hamulce, które istnieją jeszcze, i o których mówiłem, będą w wyniku działalności naszego Rządu stopniowo usuwane dla dobra naszego kraju i wszystkich krajów zrzeszonych w RWPG.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 35 do godz. 11 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Wysoki Sejmie! Na wstępie pragnę podkreślić, że posłowie Stronnictwa Demokratycznego z dużą uwagą wysłuchali przedstawionej w dniu dzisiejszym Sejmowi rządowej informacji o działalności Polski w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Z zadowoleniem przyjmujemy dowody aktywności Rządu PRL, poszczególnych resortów i jednostek gospodarczych na rzecz realizacji kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej krajów RWPG, przyjętego w roku 1971 przez XXV sesję Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Świadomi jesteśmy doniosłego znaczenia kompleksowego programu, polegającego przede wszystkim na tym, iż stanowi on po raz pierwszy sformułowaną ogólną wizję długofalowej współpracy ekonomicznej krajów członkowskich, przy założeniu, że wiele instrumentów tej współpracy zostanie wypracowanych i wdrożonych w ustalonych etapach realizacji w oparciu o środki określone w programie. Rola kompleksowego programu, obok znaczenia międzynarodowego, wyraża się także w aspekcie wewnętrzno-gospodarczym krajów RWPG. Aspekt ten można zilustrować przykładem planów rozwojowych tych krajów na bieżącą pięciolatkę, które uwzględniają zadania wstępnego etapu realizacji kompleksowego programu.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Uwarunkowania wynikające z rozwoju i przemian strukturalnych krajów RWPG, a także innych krajów europejskich oraz sposobów i dynamiki kształtowania mechanizmu integracji socjalistycznej, stanowić będą przesłankę rozwoju gospodarki polskiej. Aktualny stopień wzajemnego powiązania ekonomicznego Polski ze wszystkimi krajami RWPG jest jednak niższy niż, odpowiednio, krajów Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej między sobą, pomimo że udział wymiany wzajemnej w globalnych obrotach handlu zagranicznego krajów EWG w 1970 r. osiągnął poziom 50%. Wynika to z niższego udziału handlu zagranicznego w gospodarce polskiej niż w gospodarce krajów Wspólnego Rynku. Rozwój wymiany z bratnim Związkiem Radzieckim, stanowiącym podstawowe ogniwo RWPG, i innymi krajami członkowskimi pozwoli rozwiązywać nasze problemy gospodarcze zarówno doraźne, jak i perspektywiczne.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Pomyślny rozwój współpracy w ramach RWPG ułatwia przystosowywanie się krajów członkowskich do wymogów współczesnej rewolucji naukowo-technicznej. Muszą więc być podejmowane różne przedsięwzięcia zarówno wielostronne, jak i dwustronne w celu rozwiązywania poszczególnych naukowych, technicznych i ekonomiczno-organizacyjnych problemów będących pochodną rewolucji naukowo-technicznej.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Istotnym elementem kompleksowego programu jest rozwój wymiany i produkcji artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego między krajami RWPG. Mówił o tym w swoim wystąpieniu wicepremier Mieczysław Jagielski. Dlatego też pojawienie się tej problematyki w działalności Rządu budzi zrozumiałe zainteresowanie społeczeństwa. Także rządy pozostałych krajów RWPG sporo miejsca poświęcają rozwojowi wymiany i produkcji artykułów konsumpcyjnych trwałego użytku. Znalazło to wyraz na odbywających się obecnie w Poznaniu Międzynarodowych Targach Konsumpcyjnych „Takon 73”. W pawilonie RWPG zorganizowano specjalną ekspozycję wyrobów trwałego użytku. Ukazuje ona zakres wymiany tych artykułów między krajami RWPG, a równocześnie rosnące możliwości w tej dziedzinie. Zainteresowanie to potwierdzają również analizy specjalistyczne planów rozwojowych poszczególnych krajów RWPG. Zakładają one wzrost możliwości wyboru towarów na rynku dla indywidualnego konsumenta. Oznacza to zasadniczy wzrost nie tylko ilościowy, ale i asortymentowy masy towarowej. W konsekwencji musi się to wiązać ze zmianami strukturalnymi w obrębie produkcji. Zresztą w planach rozwoju gospodarczego w większości krajów RWPG zakłada się dość istotne zmiany proporcji w tempie wzrostu grupy „A” i grupy „B” produkcji przemysłowej. Najbardziej ogólna zmiana polega na zmniejszeniu różnic w tempie wzrostu. Jedynie w Związku Radzieckim tempo wzrostu grupy „B” ma być szybsze niż grupy „A”.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Z analiz wynika, że w strukturze produkcji nastąpią zmiany polegające na przesunięciu ilościowym i jakościowym na dobra konsumpcyjne trwałego użytku. Wskazuje to, że w ciągu pięciolecia będą następowały istotne przekształcenia w samej strukturze konsumpcji. Ale z tego wynika także, że przesunięcie spożycia w dłuższym okresie na dobra trwałego użytku wywrze przeobrażający wpływ na strukturę produkcji. Konsumpcja zaczyna stymulować określone kierunki wzrostu produkcji, uściśla związki między produkcją a spożyciem.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Wraz z przyspieszeniem procesów integracyjnych związanych z realizacją kompleksowego programu należałoby rozważyć możliwość rozszerzenia wymiany niekontyngentowanej zwłaszcza w dziedzinie konsumpcyjnych wyrobów trwałego użytku. Rozluźnienie nadmiernej, planistycznej reglamentacji w zakresie towarów rynkowych jest niezbędne do lepszego, pełniejszego i bardziej elastycznego dostosowania struktury podaży do preferencji konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Omawiając sprawy rozwoju konsumpcji w krajach RWPG chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na problem rozwoju usług w tych krajach. Pozwolę sobie przypomnieć i podkreślić, że niezależnie od poziomu rozwoju usług w poszczególnych krajach stanowią one wszędzie barierę wzrostu konsumpcji. W dotychczasowym rozwoju krajów socjalistycznych występowała znaczna dysproporcja między ogólnym rozwojem materialnym a rozwojem sfery usług. Wpływało to niekorzystnie na zaspokajanie potrzeb społecznych. Specjaliści zwracają uwagę na fakt, że na pewnym szczeblu rozwoju gospodarczego znaczenie sfery usług w zaspokajaniu potrzeb społecznych gwałtownie rośnie. W pewnych przypadkach tempo wzrostu popytu na usługi jest większe niż na dobra materialne, a ponadto cały zestaw nowoczesnych dóbr trwałego użytku: samochody osobowe, telewizory, elektryczny sprzęt domowy i inny nie mogą być w pełni wykorzystane bez rozwiniętych nowoczesnych usług. Istotną sprawą jest także organizowanie w poszczególnych krajach odpowiedniego serwisu. Inaczej mówiąc, na pewnym szczeblu rozwoju społeczno-ekonomicznego dalszy wzrost stopy życiowej oraz lepsze wykorzystanie produkcyjnego majątku narodowego — poważnie zależą od stopnia rozwoju sfery usług zarówno produkcyjnych, jak i nieprodukcyjnych. Stąd bierze się troska poszczególnych krajów RWPG o przyspieszenie rozwoju sfery usług.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Z planów na lata 1971–1975 większości tych krajów wynika, że założona stopa wzrostu usług jest duża. Przykładem niech będzie Związek Radziecki, gdzie przewidziano wyjątkowo szybki rozwój usług — średnioroczny wzrost wyniesie około 15% z tym, że na wsi usługi mają wzrastać w tempie około 23%.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Obywatele Posłowie! Jak już podkreślał jeden z moich przedmówców, poseł Tadeusz Pyka, dynamiczny rozwój naszej gospodarki, w tym rozwój konsumpcji, zależny jest w znacznym stopniu od aktywizacji współpracy gospodarczej z zagranicą, w szczególności z krajami RWPG. Rozwój ten zależy od zwiększenia udziału naszego kraju w międzynarodowym podziale pracy.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#PosełMłyńczakTadeusz">W tej sytuacji współpraca gospodarcza musi mieć charakter działalności czynnej, co oznacza, że czynniki zewnętrzne — kierunki rozwoju gospodarki światowej — w coraz większym stopniu wpływać powinny na decyzje inwestycyjne, kształtujące rozmiary i strukturę handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#PosełMłyńczakTadeusz">W takim układzie w zakres importu wchodzić powinny przede wszystkim towary, których nie zamierza się wytwarzać w kraju. Importować powinno się artykuły będące przedmiotem specjalizacji naszych partnerów. Import oddziałuje na podniesienie efektywności inwestycji i produkcji przez umożliwienie krajowym producentom rozwoju produkcji innych artykułów w długich seriach, a więc produkcji taniej i nowoczesnej. Importować powinno się nie dlatego, że nie ma jeszcze określonych towarów własnej produkcji, lecz — jak już wspomniałem — dlatego, że nie zamierza się ich produkować. W wielu wypadkach importować trzeba towary dla wzbogacenia asortymentu na rynku krajowym artykułami innymi gatunkowo niż oferuje dostawca krajowy.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#PosełMłyńczakTadeusz">W zakres eksportu wchodzić powinny towary będące przedmiotem specjalizacji wewnętrznej. Eksport umożliwia zatem rozwój produkcji wielkoseryjnej, taniej i nowoczesnej, produkcji jednolitej dla rynku krajowego i zagranicznego. Obejmuje on towary, których poszukuje zagranica. Nie zawsze są to towary pochodzące z nadwyżek ilościowych w stosunku do potrzeb gospodarki wewnętrznej. Rozwój eksportu pod kątem wymagań rynku międzynarodowego stwarza warunki do likwidacji barier handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Rozwijaniu produkcji wielkoseryjnej towarzyszyć musi rozwój specjalizacji. Potrzeba specjalizacji wynika m.in. ze zbyt małego, w stosunku do wymagań długiej serii produkcji, rynku wewnętrznego. Specjalizacja nie oznacza we współczesnym międzynarodowym podziale pracy rezygnacji z rozbudowy podstawowych gałęzi produkcji. Jej sens tkwi w rezygnacji z produkcji niektórych wyrobów podzespołów, zespołów i części. Specjalizacji towarzyszyć musi jednak rozwój kooperacji, czyli produkcji na zamówienie, całkowicie dostosowanej do technologicznych i konstrukcyjnych wymogów określonego procesu produkcyjnego. Prowadzi ona do wydłużenia serii produkcji. Stwarza więc możliwości podniesienia jakości i obniżki kosztów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#PosełMłyńczakTadeusz">W stosunkach Polski z krajami RWPG zaznaczył się widoczny postęp w rozwoju kooperacji przemysłowej. Ostatnio została zapoczątkowana wyższa forma współpracy — kooperacja kapitałowa. Dalszy szybki rozwój wymienionych form współpracy zależny jest od pełnego rozwiązania w skali RWPG — zgodnie z ustaleniami kompleksowego programu — problemów ekonomiczno-finansowych, między innymi ustalenia ekwiwalentnych przeliczników i wymienialności walut.</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Wysoki Sejmie! Na zakończenie pragnę wyrazić przekonanie, że dalsza aktywność Rządu w realizacji kompleksowego programu socjalistycznej integracji powiększy dotychczasowy wkład Polski w rozwój współpracy między krajami — członkami RWPG.</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#PosełMłyńczakTadeusz">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wyraża pełne poparcie dla poczynań podejmowanych przez Rząd na rzecz rozwoju RWPG.</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#PosełRostworowskiStanisław">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Gdy zastanawiamy się nad rolą Polski w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, Stajemy przed całą gamą problemów trudnych i wysoce złożonych. Chodzi nam przede wszystkim o dobro naszego kraju. A ujęcie go we właściwych wymiarach w świecie ulegającym tak poważnym przemianom — nie jest bynajmniej rzeczą łatwą. Przemiany te wywierają swój wpływ zarówno na nasz kraj, jak i na szerszą wspólnotę państw stowarzyszonych w RWPG. Kraje rozwinięte, do których należy też Polska, wkraczają w okres, w którym decydującą rolę spełniać będą następujące czynniki: postęp naukowo-techniczny, wyczerpywanie się zasobów i surowców, zmniejszanie rezerw siły roboczej i wzrastające zanieczyszczenie naturalnego środowiska życia człowieka. Wkraczamy coraz bardziej w dobę cywilizacji postprzemysłowej, w której dawne kryteria rozwoju mogą okazać się zawodne. To, co dotąd wydawało się oczywiste — postulat stałego wzrostu produkcji, który stawał się podstawą przyrostu dochodu narodowego, w niedługim czasie może stać się kryterium względnym. Wyłącznie ilościowy wzrost produkcji może prowadzić do nadmiernego wyczerpania surowców i rezerw siły roboczej, może zwiększać kapitałochłonność przy stawianych coraz większych wymogach technicznych współczesnej produkcji, może wreszcie nie znajdować popytu na rynku, którego wymogi są coraz bardziej zróżnicowane. Trafne może okazać się spostrzeżenie, że ten sam samochód, wyprodukowany w krajach o różnej infrastrukturze cywilizacyjnej, może zostać uznany za dobro konsumpcyjne wysokiej lub znikomej wartości. W kraju o zatłoczonych do ostateczności drogach może już nie warto go nabywać, w innych może być użytecznym środkiem przewozowym. Przykład ten wskazuje jak istotnym czynnikiem kontrolującym produkcję w krajach rozwiniętych gospodarczo staje się obecnie rynek konsumenta. Można więc słusznie przewidywać, że w niedługim czasie o wartości dochodu narodowego decydować będzie nie sama wielkość produkcji, ale jej jakość, zdolność do zaspokajania potrzeb odbiorców. Jednocześnie drugim czynnikiem ważącym na szali społecznego spożycia staną się w coraz większej mierze usługi — czyli cały kompleks świadczeń umożliwiających korzystanie z produkowanych dóbr.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#PosełRostworowskiStanisław">Uwagi te z pozoru mają znaczenie tylko teoretyczne. Jednak w poważnej mierze dotyczą one także perspektyw rozwoju ekonomicznego państw wspólnoty socjalistycznej. Przyjmowany przez długi czas model gospodarki ekstensywnej, prościej mówiąc — produkcji nastawionej na efekty ilościowe, model handlu zagranicznego, traktowanego jako środek równoważenia nadprodukcji i niedoborów na rynku krajowym, wydajność zwiększana drogą zatrudnienia, czy wreszcie ograniczona funkcjonalność rynku — okazują się coraz mniej skuteczne. Zjawiska te przeszło 10 lat temu zostały zaobserwowane przez ekspertów RWPG. Odtąd rozpoczyna się proces przekształcania struktury tej najważniejszej organizacji gospodarczej świata socjalistycznego. RWPG była poprzednio nastawiona niemal wyłącznie na ułatwianie bezpośredniej wymiany towarowej pomiędzy państwami członkowskimi. Momentem zwrotnym staje się natomiast często wspominany w toku dzisiejszej debaty kompleksowy program integracji gospodarczej krajów RWPG, który został przyjęty przed dwoma laty na sesji bukareszteńskiej.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#PosełRostworowskiStanisław">Wyzwanie czasu współczesnego, wyzwanie konkurencyjnie nastawionego świata kapitalistycznego, a przede wszystkim dobro krajów stowarzyszonych wymaga właśnie przyjęcia programu integracji. Zakłada on koordynację prognozowania, koordynację planów 5-letnich oraz wspólnotę gospodarki surowcami.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#PosełRostworowskiStanisław">Wbrew bezpośredniemu znaczeniu słowa integracja, zmierza on do wytworzenia warunków do rzeczywistego podziału pracy pomiędzy stowarzyszonymi państwami. Akcent szczególny stanowi określenie podmiotów życia gospodarczego, a więc central, zjednoczeń, przedsiębiorstw. Chodzi też o wdrożenie form kooperacji i specjalizacji, wyrażających się w angażowaniu kapitałów, myśli naukowo-technicznej i surowców w inwestycje podejmowane przez co najmniej dwóch członków RWPG. Zasadą obowiązującą jest to, aby uzyskana produkcja zaspokajała potrzeby rynkowe współpracujących ze sobą krajów. W efekcie stanowi to negację wszelkiej autarkii gospodarczej, która w dzisiejszych warunkach wzrastających wymogów postępu technicznego nie ma po prostu ekonomicznego uzasadnienia. Tworzeniu warunków do pogłębienia podziału pracy powinien także służyć handel zagraniczny. Jego podstawowym zadaniem w zakresie importu powinno być uzyskiwanie takich towarów, jakich w danym kraju nie opłaca się produkować.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#PosełRostworowskiStanisław">Z drugiej strony produkcja krajowa przy dobrze opracowanej analizie potrzeb rynkowych krajów RWPG powinna wytwarzać towary nadające się na eksport, który z ewentualną nadwyżką pozwalałby na zrównoważenie wartości importowanych produktów. W relacji stosunków wymiennych import-eksport czołowe miejsce zajmuje pozycja czy rola rynku, jego znajomości, gdy chodzi o kraje stowarzyszone. A dalej — kwestia opłacalności produkcji przewidywanej na eksport oraz importu ocenianego z punktu widzenia korzystnego dla nas układu cen. Oczywiście produkcja na eksport powinna uwzględniać własne koszty produkcji i stwarzać warunki do pełnej ich porównywalności z kosztami produkcji krajów, z którymi prowadzi się wymianę, a także brać pod uwagę relacje do cen światowych. Każdy z tych elementów w ramach tworzącego się zintegrowanego rynku państw socjalistycznych ma swą istotną wagę. Nieuwzględnienie własnych kosztów krajowych wymagałoby stałych dopłat ze strony państwa do produkcji przewidywanej na eksport. Należy również brać pod uwagę koszty produkcji kraju, z którego importujemy i cenę sprzedaży, by wartość i cena importu były dla nas korzystniejsze od własnej produkcji. Nieuwzględnianie wreszcie cen światowych, gdyby kształtowały się one korzystniej, mogłoby prowadzić do dość częstego poszukiwania kontrahentów dla wymiany towarowej poza rynkiem socjalistycznym. W konsekwencji powstawałyby trudności w zrównoważeniu sald przeprowadzonych już transakcji pomiędzy krajami RWPG.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#PosełRostworowskiStanisław">Wysoka Izbo! Złożoność problemów, o których tu mowa, wskazuje na to, iż coraz trudniejsze będzie ich rozstrzyganie w sposób scentralizowany. Wymogi specjalizacji, prowadzenie własnego rachunku ekonomicznego przez przedsiębiorstwa, złożone aspekty koprodukcji z kontrahentami zagranicznymi, obowiązek znajomości potrzeb rynku socjalistycznego i jego relacji z rynkiem kapitalistycznym — wszystko to wymaga inicjatywy wielopodmiotowej. Musi być ona udziałem nie tylko rządów państw uczestniczących w RWPG, ale w poważnym stopniu także zjednoczeń, a nawet przedsiębiorstw w poszczególnych krajach. Etap rozwoju intensywnego pogłębiania się międzynarodowego podziału pracy w warunkach integracji gospodarczej socjalistycznych państw w ramach RWPG musi prowadzić do polaryzacji odpowiedzialności za uzyskanie właściwych efektów gospodarczych. Odpowiedzialność ta niejednokrotnie będzie obciążała same przedsiębiorstwa. Tu jednak staje przed nami bardzo trudny problem kwalifikowanych kadr. Postawmy sobie pytanie — czy wśród naszych 650 tys. ludzi z wyższym wykształceniem, zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej, jest wiele jednostek zdolnych do podjęcia śmiałych decyzji o poważnych konsekwencjach ekonomicznych? Czy nasze studia ekonomiczne nie kształcą najczęściej ludzi zdolnych do funkcjonowania w ramach ściśle określonych, przekazywanych z góry nakazów? I tu właśnie postulat autorów „Raportu o stanie oświaty”, mówiący o potrzebie kształcenia jednostek zdolnych do uczestnictwa we współpracy międzynarodowej, zdaje się wymagać pilnej realizacji.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#PosełRostworowskiStanisław">Obywatele Posłowie! Obserwując naszych rodaków za granicą możemy często być pełni podziwu dla ich znajomości praw podaży i popytu rynków odwiedzanych przez nich prywatnie krajów. Nasuwa się jednak wątpliwość, czy te zdolności narodowe są wykorzystywane na potrzeby całości gospodarki państwowej. Istnieją jak gdyby dwa światy. Przedsiębiorstwa państwowe handlują środkami produkcji, maszynami, natomiast poszczególni obywatele — sweterkami, koszulkami czy futrami. Na ogół istnieje opinia, że oficjalna wymiana dóbr konsumpcyjnych na rynku krajów RWPG stanowi niezbyt wysoki procent. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę z chłonności tego rynku. Słusznie mówimy, że rynek radziecki i rynki innych krajów socjalistycznych otwierają przed nami wielkie perspektywy. O ile jednak łatwiej jest określić plan wymiany środków produkcji, o tyle wymiana dóbr konsumpcyjnych domaga się elastyczności i lepszej znajomości konkretnych potrzeb rynku. Słuszna wydaje się teza, że rozmiary wymiany towarowej na rynku krajów socjalistycznych powinny być określane przez państwo tylko ogólnymi wskaźnikami wartościowymi. Natomiast konkretyzacja powinna być przedmiotem zainteresowania samych już przedsiębiorstw, zobowiązanych do stałej analizy rynku. Zmuszałoby to je do produkcji asortymentów bardziej zróżnicowanych ze względu na opłacalność lepszego jakościowo nasycenia rynku, będącego celem eksportu. Ponadto, aby lepiej ocenić potrzeby rynku, wymagana byłaby większa jego penetracja, lepsze zastosowanie środków reklamowych, a przede wszystkim głębsza znajomość psychiki, wzorców kulturowych, umiłowań estetycznych narodów, z którymi chcemy zacieśniać więzy wymiany handlowej. Mimo rozwijającej się turystyki w zasadzie bliżej nie znamy gustów i prywatnych potrzeb mieszkańców z Kujbyszewa, Konstancy czy Drezna.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#PosełRostworowskiStanisław">Obywatele Posłowie! Związkowi Radzieckiemu zawdzięczamy odzyskanie niepodległości, z krajami socjalistycznymi jesteśmy związani politycznie w ramach Układu Warszawskiego i wspólnymi założeniami ideologicznymi. Prawdziwa integracja wymaga jednak większej więzi społecznej, większego zainteresowania obywateli jednego kraju życiem mieszkańców innego kraju. Prasa nasza często ukazuje nam sylwetki wielkich przedstawicieli wielu narodów. Uważam, że należałoby częściej pokazywać zwykłego Rosjanina, Czecha, Węgra, ukazywać jego wzorzec osobowy, zainteresowania, model konsumpcyjny. Chodzi m.in. i o to, abyśmy naprawdę mogli zdawać sobie sprawę, czym jest rynek produkcji i usług w zaprzyjaźnionych z nami krajach.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#PosełRostworowskiStanisław">Ogólnie rzecz biorąc uważam, że o przebiegu i sukcesach integracyjnych w naszym obozie zadecyduje człowiek. Powiem nawet więcej — zadecyduje siła biologiczna narodu. Po Związku Radzieckim, który dysponuje 95% surowców w ramach RWPG, Polska ma największe ich złoża. Natomiast wyprzedzamy nieco ZSRR, a bardzo wyraźnie inne kraje, gdy chodzi o przewidywany procentowy przyrost siły roboczej. Właśnie to jest naszym wielkim kapitałem w ramach socjalistycznej wspólnoty gospodarczej. W latach 70-tych ponad 60% ludności będzie czynnej zawodowo. Jednocześnie jednak w naszym społeczeństwie obserwujemy wiele zjawisk depopulacyjnych. Co piąta kobieta z wyższym wykształceniem jest bezdzietna; 72% ogółu kobiet ma jedno lub dwoje dzieci. W Bułgarii, Czechosłowacji i na Węgrzech taka właśnie dzietność obejmuje już ponad 80% kobiet. Jeśli podobne tendencje zniżkowe utrzymają się w Polsce, to w połowie przyszłego wieku nastąpi u nas ujemny przyrost naturalny. A przecież wiemy, co to znaczy. Bez siły roboczej trudno jest utrzymać tempo wzrostu produkcji. Przykładowo w NRF, w której przyrost własnej siły roboczej jest wyjątkowo znikomy, dziś już pracuje 1800 tys. robotników innych narodowości. Przewiduje się, że w niedługim czasie Francja, w której dostrzegalny jest właśnie przyrost własnej, młodej siły roboczej, prześcignie gospodarczo Niemiecką Republikę Federalną.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#PosełRostworowskiStanisław">W Polsce polityka populacyjna wymaga także odpowiednich decyzji. Istnieje potrzeba: szybkiego stworzenia bodźców populacyjnych, krytycznego spojrzenia na założenia ustawy w sprawie usuwania ciąży, ustawy o negatywnym wpływie na sferę moralną, wprowadzenia, wzorem innych krajów socjalistycznych zasad oszczędnego gospodarowania siłą roboczą. Poradnictwo pracy w Związku Radzieckim, Czechosłowacji, na Węgrzech jest lepiej niż u nas zorganizowane i bardziej rozbudowane. Obowiązują ścisłe zarządzenia antyfluktuacyjne oraz zarządzenia określające werbunek siły roboczej dla dziedzin priorytetowych. Wypłaca się wiele zasiłków dla przemieszczanych, jak też subwencji i pożyczek. Trzeba przyznać, że u nas znaczny postęp nastąpił w tej dziedzinie dzięki uchwale Rady Ministrów w sprawie przyjmowania pracowników do pracy oraz racjonalizacji zatrudnienia. Trudno jest jednak powiedzieć, czy jednocześnie istnieją dostateczne środki dla faktycznego zabezpieczenia realizacji tej uchwały, przykładowo w zakresie doskonalenia kadr.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#PosełRostworowskiStanisław">Wysoka Izbo! Papież Paweł VI w encyklice „Populorum Progressio” słusznie powiedział: „Narody, będące twórcami własnego rozwoju pierwsze ponoszą zań odpowiedzialność. Ale nie zdołają go osiągnąć w odosobnieniu”. Jest to głęboka i trafna synteza współczesnych dążeń społecznych. Nic też dziwnego, że społeczeństwo naszego kraju, w tym również ludzie wierzący, z głębokim zainteresowaniem obserwują dążenia integracyjne na polu gospodarczym w ramach RWPG. Nie trzeba tego ukrywać, że obywatele oczekują także korzystnego wpływu tych dążeń integracyjnych na podniesienie poziomu życia ludności. Dziś wiemy, że najbliższą przyjaciółką i powiernicą polityki gospodarczej jest polityka społeczna. RWPG działa w zasadzie w kręgu polityki gospodarczej. Niemniej jednak zawierane umowy gospodarcze mają niekiedy wyraźne odniesienie w sferze polityki społecznej. Do takich np. należy działalność polsko-czechosłowackiej komisji dla kompleksowej współpracy w budownictwie mieszkaniowym. Istotne znaczenie mają również umowy w dziedzinie ochrony zdrowia i nauk medycznych, zawarte z odnośnymi ministerstwami ZSRR, CSRS i NRD. Stwarzają one warunki do kompleksowych badań chorób serca, chorób nowotworowych. Przyjęto także wspólny program w zakresie prowadzenia epidemiologicznej rejestracji zawałów serca. Umowy tego typu przekraczają już jednak ramy RWPG, w której składzie, jak dotąd, nie ma żadnej stałej komisji o wyraźnym profilu socjalnym. Powołanie jej byłoby chyba uzasadnionym uzupełnieniem funkcji RWPG. Swymi ramami mogłaby ona obejmować sprawy zdrowia, ochrony macierzyństwa, politykę zatrudnienia, turystykę, ochronę środowiska ludzkiego. Człowiek walczący o swój dobrobyt, gromadzący produkty i zasoby, szuka jednak zawsze szczęścia w ochronie tych wartości, które kształtują jego osobowość, dają szansę rozwoju jemu właściwej kultury materialnej i duchowej. Mając na uwadze właśnie te wartości, Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego aprobuje kierunek dążeń Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Poseł Rostworowski pospolitej Ludowej, prowadzących do głębszej integracji gospodarki naszego kraju w ramach RWPG.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Tadeusz Bejm.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#PosełBejmTadeusz">Wysoka Izbo! Nowy okres współpracy państw — członków Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej wytycza poważne zadania przed całą gospodarką narodową. Oznacza to konieczność właściwego uszeregowania tych gałęzi produkcji i usług, które już obecnie bądź też w najbliższej przyszłości mogą wnieść liczący się wkład w kooperację krajów naszego obozu. Bez wątpienia należy do nich również szeroko pojęta gospodarka morska.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#PosełBejmTadeusz">Możliwości przeładunkowe naszych portów, zdolność przewozowa floty, osiągnięcia produkcyjne przemysłu okrętowego i działania Polski na rzecz ochrony naturalnych zasobów Bałtyku już obecnie stanowią istotną pozycję naszej współpracy międzynarodowej. W najbliższym czasie pozycja ta może być rozszerzona, a jej ekonomiczna efektywność powinna wydatnie wzrosnąć. Wymaga to jednak kompleksowego potraktowania określonych zadań, głębszej koordynacji programów inwestycyjnych i przedsięwzięć organizacyjnych, a także ściślejszego i bardziej operatywnego wiązania tych gałęzi produkcji i usług, które w skali całej gospodarki narodowej pracują na rzecz portów, żeglugi i budownictwa okrętowego. Wybrzeże bowiem oraz jego funkcje produkcyjne nie są terytorialnie i przedmiotowo zamknięte, lecz w wielu dziedzinach stanowią przedłużenie i finalną postać tego, co wykonywane jest w obrębie innych działów gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#PosełBejmTadeusz">Udział branż morskich w rozwijaniu współpracy państw naszego obozu określają dwa czynniki: dogodne położenie Polski z punktu widzenia tranzytowych potrzeb krajów RWPG oraz stale rosnące zainteresowanie tych krajów sprawnymi usługami morskimi i wyrobami przemysłu okrętowego. Dotyczy to zarówno wymiany wewnętrznej na rynku RWPG, jak i bilateralnych stosunków gospodarczych z państwami kapitalistycznymi i rozwijającymi się, jakie utrzymują kraje naszej wspólnoty.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#PosełBejmTadeusz">Już obecnie 70% światowego transportu towarowego odbywa się drogą morską. Sporządzone prognozy przewidują, że w przyszłości odsetek ten wzrośnie, co przed portami, żeglugą i przemysłem stoczniowym otwiera nowe możliwości. Nad sposobem ich wykorzystania pracują wszystkie państwa o rozwiniętej gospodarce morskiej. Istnieją więc oczywiste powody, dla których kraje RWPG powinny odpowiednio wcześnie zadbać o zapewnienie sobie skutecznego udziału w korzyściach gospodarczych wynikających z istniejącej koniunktury.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#PosełBejmTadeusz">Odpowiedni udział w tym zadaniu ma również polska gospodarka morska. Według danych statystycznych Organizacji Narodów Zjednoczonych, w dziesięcioleciu 1961–1971 światowe przewozy towarów suchych (z wyłączeniem ropy naftowej) uległy podwojeniu. W tym samym czasie obrót tranzytowy w portach polskich odznaczał się stagnacją — pomimo faktu, że nasi kontrahenci z Czechosłowacji, Węgier i Niemieckiej Republiki Demokratycznej, zwiększyli wartość swoich obrotów z zagranicą. Korzystali oni jednak w coraz większej mierze z portów Europy zachodniej i Jugosławii. Tylko w okresie lat 1969–1972 ilość towarów czechosłowackich i węgierskich przeładowywanych w tych portach wzrosła o 16%, podczas gdy w portach polskich ich przeładunek zmalał o prawie 25%.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#PosełBejmTadeusz">Relatywnie największe korzyści z tego stanu rzeczy uzyskał w latach 1969–1972 port hamburski, gdzie wielkość przeładunku towarów czechosłowackich zwiększyła się o 34%, oraz porty Niemieckiej Republiki Demokratycznej, w których wzrost tranzytu czechosłowackiego wyniósł aż 74%. Podobnie zmienił się kierunek tranzytu węgierskiego. Prowadził on do portów Jugosławii i Niemieckiej Republiki Demokratycznej, gdzie średnio przeładunek towarów węgierskich zwiększył się o 225%, podczas gdy w portach polskich wzrósł on tylko o 29%.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#PosełBejmTadeusz">Przyczyną tej niekorzystnej sytuacji jest wyczerpanie przez naszą gospodarkę morską rezerw transportowo-przeładunkowych. Zmusiło to nas do ograniczenia tej wysoce opłacalnej działalności ekonomicznej. Szczególne znaczenie miało w tej mierze odkładanie budowy nowego portu i specjalistycznych baz przeładunkowych, brak głębokich nabrzeży i niedostatki mechanizacji, brak odpowiedniej liczby składów i chłodni portowych, niska wydajność obsługi statków oraz brak baz do przeładunku kontenerów. Na domiar złego, systematycznie pogłębiała się niewydolność transportu lądowego, powodowana deficytem wagonów i samochodów.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#PosełBejmTadeusz">Dzięki znanym decyzjom Biura Politycznego i Rządu, otwierającym nowe perspektywy przed gospodarką morską, znajdujemy się obecnie w sytuacji umożliwiającej nadrobienie powstałych zaległości. Budowa portu północnego, rozbudowa Świnoujścia, rozwój floty i budowa baz specjalistycznych stosunkowo szybko pozwolą rozwinąć nasze możliwości tranzytowe i wykorzystać je dla obsługi ładunków należących do krajów RWPG. Wymaga to jednak szczególnie precyzyjnego synchronizowania zdolności tranzytowej z polityką akwizycyjną. Niezbędne są w tym zakresie nowe formy działania i zwiększona operatywność decyzji w skali wszystkich zainteresowanych państw naszej wspólnoty. Powinniśmy usilnie dążyć do tego, aby rachunek ekonomiczny i nadrzędne cele przyświecające współpracy krajów — członków RWPG, określały charakter naszych działań w zakresie rozwoju i wykorzystywania realnych i potencjalnych możliwości Polski — jako obszaru tranzytowego.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#PosełBejmTadeusz">Poważne znaczenie dla wszystkich państw należących do RWPG mają nasze doświadczenia w dziedzinie budowy statków morskich. Polska, której produkcja wyniosła w ubiegłym roku ponad 700 tys. DWT, znajduje się pod tym względem na 12 miejscu w świecie. Nie licząc Japonii wytwarzającej połowę światowego tonażu, lecz porównując naszą produkcję z rozwiniętymi krajami europejskimi, uzyskujemy podstawę do stwierdzenia, że znajdujemy się pod tym względem na stosunkowo dobrej pozycji. O ile jednak w światowej produkcji statków uczestniczymy wskaźnikiem 2%, o tyle w eksporcie osiągnęliśmy 3,5%, co zapewnia nam szóste miejsce na świecie.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#PosełBejmTadeusz">Od wielu lat w budownictwie okrętowym występuje korzystna koniunktura. Można przewidywać, że będzie się ona utrzymywać również w przyszłości. Wynika to ze stałej tendencji do wzrostu obrotów w światowej wymianie towarowej, których struktura obejmuje rosnącą ilość produktów szczególnie kwalifikujących się do transportu drogą morską. Najbardziej poszukiwane są na rynku światowym statki duże oraz takie, które odznaczają się wyspecjalizowanymi funkcjami przewozowymi. Uwzględniając te czynniki, wieloletni program rozwoju polskiego przemysłu okrętowego przewiduje zwiększenie naszego udziału w produkcji światowej do 6%.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#PosełBejmTadeusz">Głównym odbiorcą polskich statków pozostaje Związek Radziecki, którego zamówieniom zawdzięczamy obecny poziom naszego budownictwa okrętowego. Jednak w ogólnej strukturze geograficznej naszego eksportu udział Związku Radzieckiego systematycznie maleje. O ile w latach 1966–1970 wyniósł on 78%, to w bieżącym pięcioleciu osiągnie tylko 46%. Stwarza to konieczność zwiększenia ekspansji eksportowej na innych rynkach. Pomyślnie układa się współpraca z armatorami norweskimi i francuskimi. Mamy coraz lepsze perspektywy sprzedaży statków w Szwecji i Islandii. Rozwijamy akwizycję w Wielkiej Brytanii, Meksyku, Iranie, Maroko, NRF, Peru i wielu innych krajach.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#PosełBejmTadeusz">Opłacalność eksportu statków jest ostatnio bardzo wysoka, toteż ma on duże znaczenie dla bilansu płatniczego kraju. Stanowi on około 6% wartości eksportu ogółem i 16% wartości eksportu przemysłu elektromaszynowego. W latach 1971–1972 połowę przyrostu eksportu wyrobów tego przemysłu do krajów kapitalistycznych zapewnił wzrost eksportu statków i wyposażenia okrętowego.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#PosełBejmTadeusz">Polski przemysł okrętowy, uwzględniając wymogi koniunktury na rynku światowym, specjalizuje się w produkcji jednostek złożonych technicznie, które gwarantują wysoki stopień opłacalności. Pod względem doboru typów przyjęta została słuszna zasada oferowania statków nie wytwarzanych przez czołowych potentatów budownictwa okrętowego. Wymaga to jednak stałego rozwoju współpracy międzynarodowej w ramach RWPG, tak, aby pozyskiwać możliwie najwięcej elementów wyposażenia odpowiadającego wysokim standardom, a jednocześnie znajdującego serwis techniczny we wszystkich portach świata. Efektywność współpracy na tym polu może być zapewniona między innymi przez ściślejszą koordynację programów naukowo-badawczych i polityki licencyjnej krajów RWPG.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#PosełBejmTadeusz">Możliwości w dziedzinie kooperacji produkcyjnej nie są dotąd w pełni wykorzystywane, choć porozumienia zawarte w ramach branżowej komisji mieszanej RWPG stwarzają odpowiednie warunki instytucjonalne. Istniejące fakty pozytywne pozwalają stwierdzić, jak doniosłą rolę może mieć zacieśnienie współpracy krajów socjalistycznych w dziedzinie przemysłu okrętowego. Świadczą o tym np. praktyczne wyniki wymiany doświadczeń między stoczniami Szczecina, Gdańska i Gdyni a stoczniami w Leningradzie i Rostoku, które utrzymują ze sobą kontakty dwustronne. Wartościowe wyniki przynosi również współpraca naszego przemysłu okrętowego ze stoczniami bułgarskimi. Bułgaria rozpoczęła budowę serii dużych masowców na podstawie polskiej dokumentacji. Część tych jednostek zwiększy naszą flotę w zamian za dostawę do Bułgarii produkowanego przez nas wyposażenia okrętowego.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#PosełBejmTadeusz">Rozległy program inwestycyjny polskiego przemysłu okrętowego, a przede wszystkim budowa drugiego suchego doku w Stoczni im. Komuny Paryskiej oraz pierwszego suchego doku w Stoczni im. Lenina stworzą nowe możliwości nie tylko dla budownictwa statków, lecz również dla współpracy na tym polu krajów RWPG.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#PosełBejmTadeusz">Problem ten już obecnie nabiera rosnącego znaczenia, ponieważ statki najbliższej przyszłości — jeżeli mają znajdować nabywców i właściwie spełniać swoje zadania — muszą być coraz doskonalsze pod względem technicznym. To zaś, z uwagi na różnorodność ich funkcji i poziom wymagań użytkowników, może być skutecznie realizowane tylko przy zaangażowaniu zaplecza naukowego i potencjału produkcyjnego całej wspólnoty. Powinno się to odbywać na podstawie wcześniej ustalonych planów, tak jak dzieje się w innych dziedzinach produkcji będących nośnikami postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#PosełBejmTadeusz">Coraz większe znaczenie ma również wspólne działanie państw — członków RWPG na polu ochrony żywych zasobów Bałtyku, zagrożonych w poważnym stopniu przez wielkie aglomeracje miejskie i zakłady przemysłowe położone u jego wybrzeży. Niezależnie od porozumień międzynarodowych o szerszym zasięgu, wśród których szczególną rolę spełnia podpisana ostatnio Konwencja Gdańska, zagadnienie to dotyczy w określonej mierze wszystkich państw naszej wspólnoty polityczno-gospodarczej. Określa to charakter Bałtyku jako obszaru żeglugi i pozyskiwania ryb.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#PosełBejmTadeusz">Dotychczasowa współpraca, zapoczątkowana przed 10 laty, ogranicza się prawie wyłącznie do czynności konsultacyjno-informacyjnych w dziedzinie badań nad zasobami ryb i możliwościami połowowymi. Obecnie zakres tej współpracy nie jest już wystarczający, toteż coraz ważniejsza staje się koordynacja metod i środków, które mogłyby stanowić nasz wspólny wkład w historyczne dzieło zachowania i rozwoju życia biologicznego Bałtyku, za co odpowiedzialne są wszystkie państwa-sygnatariusze Konwencji Gdańskiej.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#PosełBejmTadeusz">Polska gospodarka morska dzięki swojemu potencjałowi produkcyjno-usługowemu oraz jasno określonym perspektywom rozwoju może i powinna stać się terenem ożywionej i wszechstronnie korzystnej współpracy wszystkich państw — członków Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Dla osiągnięcia tego celu niezbędne jest przede wszystkim powszechne uznanie doniosłości przedstawionego problemu i stworzenie polityczno-ekonomicznego programu działań zmierzających do jego rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#PosełJankowskiWitold">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Problematyka zawarta w przedstawionej Wysokiej Izbie przez obywatela wicepremiera Jagielskiego informacji Rządu należy bezsprzecznie do centralnych zagadnień związanych z pomyślną realizacją zadania przyspieszonego rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#PosełJankowskiWitold">Podkreślając, w imieniu Koła Poselskiego „Pax”, wysoką rangę, jaką wszyscy tutaj przywiązujemy słusznie do aktywnego uczestnictwa Polski w przedsięwzięciach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, a przede wszystkim w realizacji kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej, który jest dzisiaj wytyczną działania dla każdego kraju socjalistycznego i wspólnoty socjalistycznej jako całości, trzeba także stwierdzić, że konsekwentna realizacja tego programu nabiera szczególnego znaczenia, zwłaszcza obecnie. W okresie bowiem, kiedy zasady pokojowego współistnienia stają się, a mamy nadzieję, że w wyniku pomyślnego zakończenia prac europejskiej konferencji w sprawie bezpieczeństwa i współpracy staną się ostatecznie powszechnie obowiązującą normą stosunków międzynarodowych, przede wszystkim na froncie społeczno-gospodarczym rozgrywać się będzie współzawodnictwo między socjalizmem a kapitalizmem w skali światowej. Socjalistyczna integracja gospodarcza będzie podstawowym warunkiem naszego powodzenia w tym współzawodnictwie.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#PosełJankowskiWitold">Oczywiście, dążąc do pogłębienia swej integracji ekonomicznej, kraje RWPG bynajmniej nie mają zamiaru opierać się na koncepcji autarkii blokowej. Przeciwnie — chcą one jednocześnie rozwijać szerokie stosunki współpracy także z krajami trzecimi. Dotyczy to m.in. zachodnioeuropejskiego Wspólnego Rynku. Jesteśmy przekonani, że obustronnie korzystna współpraca może i powinna towarzyszyć procesowi odprężenia w stosunkach politycznych Wschód-Zachód, i proces ten umacniać.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#PosełJankowskiWitold">Obywatele Posłowie! Przyjęta na VI Zjeździe PZPR strategia dynamicznego rozwoju kraju położyła między innymi nacisk na znacznie szersze niż dotychczas wykorzystanie handlu zagranicznego i współpracy gospodarczej z zagranicą jako istotnych czynników intensyfikujących rozwój gospodarczy. Wymagało to oczywiście zasadniczego przyspieszenia tempa wzrostu zarówno eksportu, jak i importu.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#PosełJankowskiWitold">O skali tego zadania może m.in. świadczyć fakt, że mimo corocznego, znacznego i systematycznego wzrostu obrotów w handlu zagranicznym, w tym także z krajami wspólnoty socjalistycznej, Polska należy wśród uczestników RWPG do krajów najmniej zaangażowanych w międzynarodowym podziale pracy. Wskazuje na to zarówno niski eksport, jak i import w przeliczeniu na jednego mieszkańca, jak i dwukrotnie niższy udział naszego eksportu w handlu światowym w stosunku do udziału Polski w produkcji przemysłowej świata. W 1971 r. udział Polski w eksporcie świata wynosił 1,13%, a w imporcie — 1,16%, podczas gdy udział Polski w produkcji przemysłowej świata przekraczał 2%. W latach 1960–1971 wartość eksportu Polski na jednego mieszkańca wzrosła co prawda z 45 dolarów do 118 dolarów, a importu — z 50 dolarów do 123 dolarów. Wzrost ten nie przyniósł jednak zmniejszenia dystansu dzielącego Polskę od czołówki światowej, a nieznaczne tylko zmniejszenie w stosunku do krajów RWPG. Wartość eksportu przypadająca na jednego mieszkańca wynosiła przykładowo w 1970 r. dla Węgier — 224 dolary, dla NRD — 268 dolarów, dla Czechosłowacji 262 dolary, dla Francji — 349 dolarów, a dla NRF — 563 dolary.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#PosełJankowskiWitold">Przytoczone przeze mnie niektóre tylko porównania wskazują na istniejącą wciąż znaczną lukę między faktycznym a potencjalnym zaangażowaniem naszego kraju w międzynarodową współpracę gospodarczą. Co więcej, odrobienie dystansu dzielącego Polskę od czołówki światowej pod względem rozwoju handlu zagranicznego wymagać będzie znacznie większej dynamiki od tej, która założona została w bieżącym planie 5-letnim. Stąd budzącym optymizm faktem jest, że zarówno w 1971, 1972, jak i w roku bieżącym, założone wskaźniki są znacznie przekraczane. Niewątpliwie także wiele podjętych już u nas decyzji dynamizujących eksport, których efekty odczuwane są już obecnie, a spotęgują się jeszcze w najbliższych latach, zapewni szybszy wzrost globalnych obrotów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#PosełJankowskiWitold">Zdaniem ekspertów, na których chciałbym się tutaj powołać, konieczne jest dążenie do zbliżenia udziału eksportu Polski w eksporcie światowym do udziału, jaki w 1980 r. osiągnie prawdopodobnie produkcja przemysłowa Polski w produkcji światowej, to jest 2,5%. W tym wypadku relacja udziału Polski w eksporcie do udziału w produkcji światowej wyniosłaby 1, to znaczy osiągnęłaby przeciętny poziom krajów uprzemysłowionych z 1970 r. W tym celu należałoby jednak uzyskać w latach 1973–1980 średnioroczne tempo wzrostu eksportu w wysokości 16,9%. Wartość eksportu przypadająca na jednego mieszkańca wyniosłaby wówczas w 1980 r. 450 dolarów. Nie ulega wątpliwości, że warto pokusić się o osiągnięcie takiego rezultatu.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#PosełJankowskiWitold">Jest sprawą oczywistą, że zwiększając rolę handlu zagranicznego i specjalizacji międzynarodowej w naszym rozwoju gospodarczym, szczególny nacisk powinniśmy i będziemy kłaść, tak jak i dotychczas, na rozwój i doskonalenie współpracy gospodarczej z krajami RWPG. Kraje socjalistyczne pozostaną bowiem dla nas najważniejszym kierunkiem zarówno importu, jak i eksportu z przeszło 60-procentowym udziałem w naszych globalnych obrotach zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#PosełJankowskiWitold">Dotychczasowy rozwój współpracy między krajami RWPG, niezależnie od tego czy dokonywał się on w sposób wielostronny w ramach RWPG i jej branżowych organizacji, czy też przez układy dwustronne, miał na pewno zasadnicze znaczenie dla wzrostu gospodarczego, a zwłaszcza dla uprzemysłowienia Polski i krajów RWPG. To są fakty bezsporne. Do najważniejszych osiągnięć dotychczasowej współpracy zaliczyć można: rozwój wzajemnej wymiany handlowej, rozwój wzajemnej współpracy i pomocy naukowo-technicznej, podjęcie wielu wspólnych przedsięwzięć, stworzenie wyspecjalizowanych organizacji gospodarczych oraz wykształcenie systemu mechanizmów wzajemnej współpracy.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#PosełJankowskiWitold">Mimo tego pozytywnego w sumie bilansu, obecny stopień rozwoju i integracji oceniany jest zgodnie jako niewystarczający i nie odpowiadający potrzebom.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#PosełJankowskiWitold">Przede wszystkim niezadowalający jest stan rozwoju podziału pracy między krajami RWPG. Na konieczność szybszego postępu w tej dziedzinie zwrócił uwagę Premier Jaroszewicz na XXVII sesji RWPG w Pradze. „Międzynarodowa kooperacja przemysłowa — stwierdził — stanowi podstawowy nurt pogłębienia procesów socjalistycznej integracji gospodarczej, jest jednym z głównych czynników umocnienia gospodarki Polski i wszystkich krajów RWPG w międzynarodowym podziale pracy, ważną przesłanką ich rozwoju społeczno-gospodarczego. Poszerzenie i pogłębienie powiązań specjalizacyjnych i kooperacyjnych z krajami RWPG stanowi jeden z ważniejszych problemów bieżącej działalności resortów przemysłowych PRL w pracach nad planami perspektywicznego rozwoju.” Efektem niedorozwoju podziału pracy było m.in. niezadowalające tempo wzrostu handlu między krajami RWPG w porównaniu z tempem wzrostu ich dochodu narodowego. Relacja ta była znacznie niższa aniżeli w wielu krajach zachodnich, w tym zwłaszcza w krajach Wspólnego Rynku. Co więcej — tempo wzrostu obrotów między krajami RWPG wykazywało pewną tendencję do spadku i dopiero w 1971 r. tendencja ta została zahamowana.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#PosełJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Uchwalenie przed dwoma laty na jubileuszowej sesji RWPG kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej miało bezsprzecznie zasadnicze znaczenie dla nadania dynamiki rozwojowi wzajemnie korzystnej współpracy, a tym samym dla przyspieszonego wzrostu gospodarczego każdego z krajów — członków RWPG i podnoszenia standardu życia obywateli.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#PosełJankowskiWitold">Spośród wielu istotnych, już podjętych w wyniku tej uchwały decyzji, chciałbym podkreślić wagę tylko niektórych.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#PosełJankowskiWitold">Duże znaczenie ma przede wszystkim utworzenie komitetu do spraw współpracy w dziedzinie planowania i to nie tylko bieżącego, ale i perspektywicznego. W toku dotychczasowej współpracy krajów RWPG w dziedzinie planowania dokonywano już pewnych prób koordynacji planów perspektywicznych. W praktyce jednak podejmowano jedynie oderwane przedsięwzięcia, które mają na celu zbadanie możliwości takiej współpracy oraz ewentualne wypracowanie jej celów i metod. Wynikiem dotychczasowych doświadczeń w tej dziedzinie są właśnie postanowienia kompleksowego programu. I tak przedmiotem wielostronnej koordynacji planów perspektywicznych na najbliższe 15–20 lat mają być w szczególności tak kapitalne tematy, jak paliwa i energia, łącznie z energią atomową, surowce dla hutnictwa i metalurgii kolorowej, przemysłu chemicznego i celulozowo-papierniczego, masowe wyroby hutnictwa żelaza i metali kolorowych, petrochemia, kompleksowe systemy maszyn i urządzeń mających zasadniczy wpływ na rozwój techniki, podstawowe rodzaje transportu.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#PosełJankowskiWitold">Wiadomo np., że kompleks zagadnień paliwowo-surowcowych jest dziś problemem szczególnie palącym zarówno w skali światowej, jak i europejskiej, w tym także dla obszaru socjalistycznego. Zarówno Polska, jak i Związek Radziecki — jako główni eksporterzy paliw i surowców na rynku socjalistycznym — są przede wszystkim zainteresowani takimi rozwiązaniami, które by angażowały wspólny wysiłek całej wspólnoty.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#PosełJankowskiWitold">Z kolei przewóz olbrzymich mas paliw i surowców stwarza poważne problemy transportowe w skali całej wspólnoty, ale zwłaszcza dla Polski — jako kraju tranzytowego. Wymaga to podjęcia wspólnych wysiłków dla przystosowania szlaków komunikacyjnych, a także w dziedzinie rozwoju zunifikowanych, uniwersalnych i specjalnych kontenerów oraz systemu ich transportu.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#PosełJankowskiWitold">Istotne znaczenie ma także podjęcie prac nad udoskonaleniem systemu rozliczeń, kredytów i cen w obrotach między krajami RWPG.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#PosełJankowskiWitold">Przyspieszenie rozwoju wzajemnej specjalizacji i wymiany handlowej wymaga oparcia wzajemnej współpracy w większej mierze niż dotychczas na udoskonalonych instrumentach ekonomicznych, takich jak ekonomicznie uzasadnione ceny handlu zagranicznego, urealnienie kursów walutowych i wymienialność walut, jak wdrożenie wielostronnego bilansowania obrotów i szersze wykorzystanie kredytu międzynarodowego.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#PosełJankowskiWitold">Istnieje zgodny pogląd zarówno wśród ekonomistów polskich, jak i radzieckich, że np. obecny system cen wewnętrznych i stosowanych w handlu zagranicznym jest daleki od doskonałego i że w związku z tym nie sprzyja on aktywizacji procesu integracji. Trudno bowiem ustalić, dla którego kraju specjalizowanie się w takiej czy innej produkcji byłoby najbardziej opłacalne. Podobnie hamującą rolę spełnia dominująca wciąż praktyka bilateralnego równoważenia obrotów między poszczególnymi krajami RWPG.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#PosełJankowskiWitold">Choć rozwiązanie wymienionych tu i innych jeszcze problemów przysparzać będzie niewątpliwie sporo trudności, nie można ich rozwiązania odkładać na odległą przyszłość. Fakt, że zostały one postawione obecnie na porządku dziennym jest optymistyczny dla perspektywy. przyspieszonego rozwoju współpracy krajów RWPG. Zrozumiałe, że fundamentalne znaczenie zarówno dla Polski, jak i innych krajów socjalistycznych będzie miała w przyszłości, tak jak i dotychczas, a może nawet w jeszcze większej mierze — współpraca i kooperacja ze Związkiem Radzieckim, z którym łączą nasz kraj trwałe więzy sojuszu i przyjaźni.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#PosełJankowskiWitold">Związek Radziecki spełnił zasadniczą rolę w dziele uprzemysłowienia krajów socjalistycznych. Współczesny potencjał ekonomiczny tego kraju, chłonność jego rynku oraz fakt, że w szeregu istotnych fragmentach swej gospodarki realizuje on z powodzeniem rewolucję naukowo-techniczną, stwarzają szczególnie korzystne przesłanki dla nowego wyższego etapu wzajemnych stosunków. Etapu, który charakteryzować będą coraz bardziej świadczenia wzajemne, takie choćby, jak realizowana wspólnym wysiłkiem wszystkich zainteresowanych rozbudowa bazy surowcowo-paliwowej na terenie ZSRR czy uczestnictwo w osiągnięciach radzieckiej nauki i techniki.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#PosełJankowskiWitold">Wysoka Izbo! W informacji Rządu o działalności Polski, wynikającej z jej udziału w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, zawarta została obszerna lista inicjatyw, decyzji i perspektywicznych celów, które stawia sobie nasz kraj, realizując program dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski i umacniania wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#PosełJankowskiWitold">Są to sprawy niezmiernie żywo interesujące nie tylko środowiska fachowców, a więc ludzi bezpośrednio zaangażowanych, ale także — i to jest zrozumiałe — szeroką opinię społeczną. Otóż w odbiorze społecznym w Polsce proces przyspieszonej integracji w ramach RWPG czyni aktualne dwie przede wszystkim refleksje.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#PosełJankowskiWitold">Pierwsza dotyczy miejsca, jakie nasz kraj zajmie w tej nowej tworzącej się strukturze produkcyjno-konsumpcyjnej wspólnoty socjalistycznej. Jakie miejsce zajmie w podziale produkcji, które decydować będzie o potencjałach gospodarczych poszczególnych krajów, o ich nowoczesności i jakości? Dotyczy to oczywiście trafności wyboru w tym podziale pracy z punktu widzenia naszych potrzeb perspektywicznych. Refleksja ta Powstaje ze zdrowych i uzasadnionych ambicji patriotycznych, które chciałyby widzieć Polskę wśród krajów przodujących pod względem zasobności i nowoczesności.</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#PosełJankowskiWitold">Druga refleksja dotyczy zachowania i rozwijania własnej osobowości i żywotności kulturowej i humanistycznej narodu w warunkach nowoczesnej cywilizacji przemysłowej i naukowo-technicznej, która przecież nie tylko zbliża narody, ale także je unifikuje.</u>
          <u xml:id="u-18.25" who="#PosełJankowskiWitold">Perspektywa integracji, zarówno socjalistycznej, jak i ogólnocywilizacyjnej w Europie, musi być dostrzegana i oceniana pozytywnie, równolegle z wykazywaniem woli formowania współczesnego obyczaju narodowego. Obyczaj ten z jednej strony zachować powinien tradycyjne wartości kulturowe narodu, z drugiej zaś strony należy wzbogacać go o elementy nowoczesności. Jedno i drugie dążenie jest słuszne, ale ich pogodzenie wymaga twórczości, wymaga wielkiej dynamiki kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-18.26" who="#PosełJankowskiWitold">Obie refleksje powinny więc być, jak się wydaje, szczególnie mobilizujące, aby właśnie w sposób aktywny i twórczy, a nie bierny, współkształtować tworzącą się nową jakość wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-18.27" who="#PosełJankowskiWitold">Wysoka Izbo! W imieniu Koła Poselskiego „Pax” chciałbym wyrazić nasze przekonanie, że rozwój RWPG i aktywność Polski na rzecz pogłębiania integracji socjalistycznej, a także podejmowane inicjatywy, zmierzające do usprawnienia wzajemnej współpracy, kooperacji i doskonalenia ich form zasługują na szerokie społeczne poparcie.</u>
          <u xml:id="u-18.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Witold Lipski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#PosełLipskiWitold">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Rezultaty osiągnięte w rolnictwie i w przemyśle rolno-spożywczym w ciągu niespełna 3 lat realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju Polski, zapoczątkowanego przez VIII Plenum, a następnie zatwierdzonego przez VI Zjazd PZPR i popartego przez Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i wszystkie siły skupione we Froncie Jedności Narodu — dowodzą w sposób pozytywny, jak wielkie jest znaczenie gospodarki żywnościowej. Ścisły związek występujący na obecnym etapie między możnością podnoszenia płac realnych a wzrostem produkcji rolnej sprawia, że rola tej gospodarki będzie nadal niezwykle ważna.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#PosełLipskiWitold">Kryzysowa sytuacja żywnościowa na świecie, gwałtowny, bezprecedensowy wzrost cen surowców rolnych, zwłaszcza pasz treściwych i zbóż, skłaniający specjalistów zachodnich do jednogłośnej deklaracji o końcu ery taniej żywności, dowodzi w sposób negatywny, jak groźne są w wymiarze światowym konsekwencje polityki nie uwzględniającej kontekstu społecznego, polityki determinowanej przez pogoń za zyskiem, wykorzystywanej często jako narzędzie presji. Apel dyrektora generalnego FAO — doktora Boermy w sprawie konieczności podjęcia środków zaradczych w ramach ONZ jest dramatycznym przypomnieniem powagi sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#PosełLipskiWitold">Sądzę, że w tym kontekście należy rozpatrywać problem współpracy krajów socjalistycznych w dziedzinie rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego. Korzyści wynikające ze specjalizacji, kooperacji i integracji gospodarczej nie wymagają tutaj uzasadnienia. Zostały one podane w kompleksowy sposób w informacji wiceprezesa Rady Ministrów, obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#PosełLipskiWitold">Warto jednak przypomnieć, że istota rolnictwa, jego ciągła zależność od warunków naturalnych, sprawiają, że istnieją dodatkowe jeszcze argumenty przemawiające za celowością i potrzebą rozwijania wyższych form współpracy.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#PosełLipskiWitold">Z zadowoleniem więc należy stwierdzić, że podobnie jak w innych dziedzinach gospodarki narodowej, także w rolnictwie, przemyśle rolno-spożywczym oraz leśnictwie współpraca krajów socjalistycznych realizowana jest w wymiarze wielostronnym — poprzez stałe komisje branżowe — w ramach umów dwustronnych oraz poprzez działalność mieszanych komisji rządowych. Z zadowoleniem należy również odnotować fakt, że i w tej dziedzinie kraje socjalistyczne uzyskały, zwłaszcza w ostatnich latach, poważne osiągnięcia. Biorąc jednak pod uwagę ogromne znaczenie gospodarki żywnościowej, wypada stwierdzić, że możliwości, jakie stwarza Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, są daleko większe i podjęcie odpowiednich decyzji, prowadzących do aktywizacji i pogłębienia współdziałania na tym polu jest jak najbardziej wskazane.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#PosełLipskiWitold">W problematyce będącej w gestii Ministerstwa Rolnictwa na podkreślenie zasługuje zawarcie w ramach stałej komisji rolnej dwóch wielostronnych umów w zakresie specjalizacji produkcji, a mianowicie specjalizacji produkcji kwalifikowanych materiałów siewnych i sadzeniaków oraz specjalizacji produkcji preparatów weterynaryjnych.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#PosełLipskiWitold">W ramach tej komisji zawarto 8 porozumień dotyczących współpracy naukowej, przewidującej prowadzenie w oparciu o istniejący ośrodek koordynacji długofalowych badań w kluczowych dziedzinach uprawy roślin, hodowli i leśnictwa.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#PosełLipskiWitold">Podobnie w ramach stałej komisji przemysłu spożywczego i jej grup roboczych, jak również w ramach stałej komisji maszynowej zajmującej się specjalizacją i kooperacją produkcji maszyn dla przemysłu spożywczego — zawarto dotychczas korzystne umowy roczne i wielostronne.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#PosełLipskiWitold">Ważną formą współdziałania jest koordynacja planów wieloletnich i perspektywicznych, prowadzona przez grupy robocze centralnych organów planowania poszczególnych krajów — członków RWPG.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#PosełLipskiWitold">Za prawidłowe i słuszne należy uznać to, że grupy te zajmują się nie tylko ustalaniem propozycji w zakresie obrotów towarowych, lecz również pracują nad realizacją wyższych form współpracy, a mianowicie specjalizacji i kooperacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#PosełLipskiWitold">Rozpoczęło już pracę 7 dwustronnych grup roboczych do spraw rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego, w tym grupa robocza zajmująca się koordynacją planów gospodarczych, złożona z przedstawicieli polskiego Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu oraz Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Ministerstwa Przemysłu Mięsnego i Mleczarskiego ze Związku Radzieckiego. Zakres współpracy dwustronnej między krajami -członkami RWPG jest bardzo szeroki i obejmuje przykładowo w wypadku naszego głównego partnera — Związku Radzieckiego, m.in. następujące tematy: opracowanie podstaw naukowych i zespołów przedsięwzięć dotyczących oczyszczania wód ściekowych w przemyśle spożywczym i powtórnego efektywnego ich wykorzystania; opracowanie na podstawie współczesnych osiągnięć naukowych nowoczesnych technologii produkcji wyrobów w przemyśle konserwowym oraz metod kontroli; doskonalenie technologii zwiększania asortymentów i polepszania jakości artykułów spożywczych przeznaczonych na odżywianie dzieci i odżywianie dietetyczne; doskonalenie sposobów składowania buraka cukrowego i dalszej automatyzacji i mechanizacji pracochłonnych robót; wykorzystanie ubocznych produktów przy produkcji cukru.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#PosełLipskiWitold">To są tylko wybrane przykłady.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#PosełLipskiWitold">Wiadomo, że w dotychczasowej współpracy w ramach RWPG najbardziej zaawansowany jest wspólny program nasienny, realizowany z powodzeniem od kilku lat. W ramach tego programu niezwykle istotne jest doskonalenie międzynarodowego systemu oceny odmian roślin. Umożliwia to optymalne wykorzystanie kwalifikowanego materiału siewnego, sprawdzonego wszechstronnie w różnych warunkach naturalnych.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#PosełLipskiWitold">Również duże znaczenie w dobie szybkiej mechanizacji rolnictwa ma skoordynowany system oceny efektywności sprzętu i maszyn prowadzony przez kraje członkowskie już na etapie prób technicznych.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#PosełLipskiWitold">Mówiąc o korzyściach współpracy w ramach RWPG, wypada podkreślić rolę państwowych gospodarstw rolnych i spółdzielni produkcyjnych, które mają najlepsze warunki wykorzystania doświadczeń innych krajów socjalistycznych. Najnowszym przykładem tego są uprzemysłowione formy produkcji: przemysłowe tuczarnie, bukaciarnie, szklarnie itp. Trzeba jednak z całą mocą stwierdzić, że ze względu na jednorodny charakter procesów produkcyjnych oraz jednorodność produkcji roślinnej i zwierzęcej całe nasze rolnictwo może w pełni korzystać z dobrodziejstw specjalizacji i kooperacji oraz włączać się do współpracy jako cenny oferent.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#PosełLipskiWitold">W informacji rządowej słusznie podkreślono, że coraz większego znaczenia nabiera współdziałanie w zakresie rozwoju nauki i techniki. Są to dziedziny niezwykle istotne w dobie rewolucji naukowo-technicznej, która obejmuje swoim zasięgiem także rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#PosełLipskiWitold">Chroniczny niedobór białka w skali światowej wysuwa na czołowe miejsce sprawę chemii środków paszowych, jak: premiksy paszowe, aminokwasy syntetyczne, fosforany paszowe, biosyntetyczne drożdże pastewne. Zdaniem specjalistów, mieć one będą coraz większą rolę w rozwiązywaniu problemu racjonalnego żywienia zwierząt i zmniejszania deficytu białkowego. Wydaje się, że w tej wielkiej sprawie powinny być podjęte bardziej energiczne kroki w celu przyspieszenia współpracy między krajami socjalistycznymi. Wykorzystanie możliwości, jakie daje w tym zakresie szybko rozwijająca się chemia, zmusza wprost do skoordynowania działań w zakresie wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych, a tam, gdzie to jest niezbędne — do wspólnego zakupu licencji. Jest to nieodzowne do podjęcia produkcji syntetycznych premiksów, jak również witamin, gdyż nie mogą tego osiągnąć własnymi siłami kraje średniej wielkości. Istnieje również konieczność dalszego pogłębienia specjalizacji w zakresie produkcji maszyn rolniczych i sprzętu oraz środków ochrony roślin i preparatów weterynaryjnych.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#PosełLipskiWitold">Wysoka Izbo! ZSL popiera w całej rozciągłości zasadę przedstawioną w informacji rządowej, wg której rozwijając współpracę w ramach RWPG, Polska będzie kontynuować korzystną wymianę z krajami o odmiennych ustrojach — zgodnie z założeniami polityki pokojowego współistnienia.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#PosełLipskiWitold">Jest rzeczą zrozumiałą, że dalsze powodzenie współpracy krajów członkowskich RWPG zależy przede wszystkim od tego, jak potrafimy w najlepszy sposób wykorzystać i rozwinąć istniejące już instrumenty wspólnego działania zgodnie z kompleksowym programem ustalonym na XXV sesji RWPG. Jest to czynnik decydujący.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#PosełLipskiWitold">Tym niemniej chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze inny aspekt zagadnienia, a mianowicie na konieczność dalszego ugruntowywania odpowiedniego klimatu na każdym szczeblu działalności gospodarczej i naukowej, sprzyjającego zacieśnianiu współpracy w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Chodzi o pogłębienie społecznego przekonania, że specjalizacja i integracja jest obiektywną koniecznością każdej rozwijającej się gospodarki, że w obliczu postępującego szybko procesu umacniania ugrupowania gospodarczego w Europie zachodniej, przynależność Polski do RWPG jest naszą wielką szansą.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#PosełLipskiWitold">Wysoka Izbo! Polityka pogrudniowa daje powszechnie odczuwalne rezultaty. Chodzi o to, aby równocześnie z rozwojem wewnętrznych czynników postępu w pełni wykorzystywać możliwości stwarzane przez dalszą specjalizację, kooperację gospodarczą i naukowo-techniczną w skali wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#PosełLipskiWitold">Przedstawiony program rządowy daje podstawę do stwierdzenia, że Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej może być jeszcze skuteczniejszym narzędziem realizacji naszych ambitnych zamierzeń gospodarczych i społecznych na najbliższą przyszłość i w dalszej perspektywie. Fundamentalną sprawą jest to, że współpraca w ramach RWPG w omawianej przeze mnie sferze sprzyja realizacji równocześnie dwóch członów naszej polityki rolnej — szybkiemu wzrostowi produkcji oraz socjalistycznej rekonstrukcji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#PosełLipskiWitold">Na podstawie tych przesłanek, w imieniu Klubu Poselskiego ZSL, wyrażam uznanie dla dotychczasowych działań Rządu zmierzających do pełnego wykorzystania współpracy w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej oraz poparcie dla programu dalszej jej aktywizacji w interesie naszej ojczyzny i całej wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Franciszek Kociemski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#PosełKociemskiFranciszek">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożona Sejmowi informacja o działalności Polski w RWPG jest jeszcze jednym potwierdzeniem znaczenia i aktywnej roli Polski w tej organizacji. Jest ona równocześnie dowodem, iż przyjęty program działania Rządu w zakresie integracji gospodarczej krajów RWPG jest zgodny z interesami gospodarki polskiej, odpowiada uchwałom VI Zjazdu PZPR i zmierza w kierunku umacniania związków gospodarczych między krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#PosełKociemskiFranciszek">Troska naszego Rządu, jak również rządów wszystkich państw — członków RWPG o szybki rozwój społeczno-ekonomiczny i kulturalny naszych krajów, o stałe podnoszenie dobrobytu narodów — jest podstawą systematycznie rozwijanej, pogłębianej i rozszerzanej współpracy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#PosełKociemskiFranciszek">Społeczno-gospodarcza polityka Polski w ostatnich 3 latach stwarza szczególnie korzystne warunki dla wzmożenia aktywności oraz wnoszenia zarówno na forum RWPG, jak i dwustronnych komitetów współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej, inicjatyw dotyczących jakościowo wyższych form współpracy, których rezultaty będą korzystne zarówno dla Polski, jak i jej partnerów. Dotyczy to zwłaszcza kooperacji przemysłowej, której wartość w ciągu 3 lat bieżącej pięciolatki wzrosła w eksporcie do krajów RWPG 6,5-krotnie, a w imporcie — 2,4 razy. Tak więc dynamika dostaw kooperacyjnych była w latach 1971–1973 dużo wyższa od dynamiki całego handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#PosełKociemskiFranciszek">Trzeba jednocześnie podkreślić dominujący udział w kooperacji przemysłu maszynowego i ciężkiego, sięgający powyżej 90% ogólnej kooperacji przemysłowej z krajami RWPG.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#PosełKociemskiFranciszek">Tak poważny udział dwu przodujących w rozwoju kooperacji resortów gospodarczych daje niewątpliwie dużą satysfakcję. Ale jednocześnie ilustruje, jak wielkie są możliwości i rezerwy tkwiące w pozostałych gałęziach i branżach przemysłowych, legitymujących się niewielkim udziałem w kooperacji.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#PosełKociemskiFranciszek">Przyczyn tego stanu należy dopatrywać się między innymi w nie dość powszechnym przekonaniu i nieugruntowaniu się opinii, że specjalizacja i kooperacja produkcji, będąc obok wymiany handlowej podstawowymi czynnikami trwałego i stabilnego międzynarodowego podziału pracy, pozwalają na:</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#PosełKociemskiFranciszek">— wzrost i optymalną koncentrację produkcji;</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#PosełKociemskiFranciszek">— wzbogacenie i powiększenie masy towarowej zbywalnej na rynkach zagranicznych;</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#PosełKociemskiFranciszek">— korzystną zmianę struktury produkcji;</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#PosełKociemskiFranciszek">— przyspieszenie postępu technicznego, przy racjonalnym wykorzystaniu sił i zasobów oraz zdobyczy rewolucji naukowo-technicznej;</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#PosełKociemskiFranciszek">— obniżkę kosztów własnych produkcji.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#PosełKociemskiFranciszek">Jak wynika z przedłożonej Sejmowi informacji, Polska aktywnie uczestniczy we wszystkich wielostronnych i dwustronnych pracach zmierzających do stworzenia trwałych powiązań specjalizacyjnych i kooperacyjnych w ramach wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#PosełKociemskiFranciszek">Jak podał wiceprezes Rady Ministrów, tow. Mieczysław Jagielski, Polska zawarła do tej pory z krajami RWPG kilkanaście wielostronnych i wiele dwustronnych umów o specjalizacji i kooperacji produkcji, obejmujących lata 1971–1975, a także i dalsze.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#PosełKociemskiFranciszek">Z podpisanych dwustronnych umów na szczególną uwagę zasługują umowy zawarte ze Związkiem Radzieckim, najpoważniejszym odbiorcą naszych wyrobów kooperacyjnych Polski do krajów RWPG przypadło na Związek Radziecki.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#PosełKociemskiFranciszek">Umowy te obejmują kooperację w produkcji — o czym mówił tow. wicepremier Mieczysław Jagielski — między innymi: maszyn budowlanych, samochodów osobowych, sprzęgieł elektromagnetycznych, elektronicznej techniki obliczeniowej.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#PosełKociemskiFranciszek">Oceniając dotychczasowy stan powiązań kooperacyjnych Polski z krajami RWPG, należy stwierdzić, iż mimo znacznych osiągnięć w ostatnich 3 latach udział kooperacji w ogólnym eksporcie Polski do krajów RWPG stanowił w 1972 r. zaledwie 2,3%. Obecny stan, jak również zakładany dalszy dynamiczny wzrost kooperacji przemysłowej i osiągnięcie w 1975 roku prawie 15% udziału w eksporcie, nie w pełni jeszcze odpowiada aktualnym potrzebom i możliwościom gospodarczym Polski. Dlatego też wydaje się konieczne uaktualnienie długofalowej polityki kooperacyjnej powiązanej z planami społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#PosełKociemskiFranciszek">Opracowane rok temu programy rozwoju kooperacji wymagają już dziś weryfikacji pod kątem potrzeb kraju i eksportu, jak stwierdzono na Komisji Handlu Zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#PosełKociemskiFranciszek">W celu wydatnego rozszerzenia zakresu i podniesienia wartości kooperacji zachodzi potrzeba objęcia powiązaniami kooperacyjny mi większej niż dotychczas liczby przedsiębiorstw przemysłowych, zarówno z przemysłu maszynowego, ciężkiego, jak i podległych pozostałym resortom gospodarczym. Zainteresowane resorty i zjednoczenia powinny w szerszym zakresie wychodzić naprzeciw inicjatywom załóg, stwarzać warunki umożliwiające podjęcie kooperacji oraz ułatwiać bezpośrednie kontakty przedsiębiorstw kooperujących.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#PosełKociemskiFranciszek">Istotnym czynnikiem pobudzającym podejmowanie i rozwój kooperacji przemysłowej powinny stać się systematycznie doskonalone i prawidłowo stosowane bodźce ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#PosełKociemskiFranciszek">Wkraczanie w etap szerokiej aktywizacji powiązań kooperacyjnych, prowadzonych dotychczas często odrębnie przez różne jednostki organizacyjne przemysłu i handlu zagranicznego — wymaga prowadzenia przez Ministerstwo Handlu Zagranicznego bieżącej analizy rozwoju kooperacji przemysłowej oraz koordynacji działalności poszczególnych resortów i jednostek gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#PosełKociemskiFranciszek">Wydaje się również słuszne dalsze inicjowanie przez Polskę działania zmierzającego do usuwania czynników hamujących intensywny rozwój kooperacji oraz oparcia wzajemnej współpracy o udoskonalone instrumenty ekonomiczne — o czym również mówili moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#PosełKociemskiFranciszek">Jednym z węzłowych problemów jest osiągnięcie dalszego postępu w koordynacji planów rozwoju gospodarczego tak, by stworzona została możliwość organicznego powiązania przedsięwzięć integracyjnych z wieloletnimi planami poszczególnych krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#PosełKociemskiFranciszek">Wysoki Sejmie! Podejmowanie przez kraje RWPG wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych i produkcyjnych w przemysłach surowcowych i przetwórczych jest obok rozwoju specjalizacji i kooperacji produkcji podstawowym czynnikiem rozwoju socjalistycznej integracji gospodarczej. Należy pozytywnie ocenić dotychczasowy dorobek Polski w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#PosełKociemskiFranciszek">Partycypując w kosztach budowy wielu obiektów przemysłowych oraz w dostawach maszyn i urządzeń, Polska zapewniła sobie wieloletnie dostawy surowców pochodzących z wybudowanych obiektów. Również na terenie Polski, przy udziale kredytowym poszczególnych państw-członków RWPG, zbudowano nowe kopalnie, takie jak: miedzi, węgla brunatnego, siarki, węgla energetycznego, a także rurociąg ropy naftowej.</u>
          <u xml:id="u-22.24" who="#PosełKociemskiFranciszek">Otrzymane kredyty zmniejszyły wysiłek inwestycyjny Polski i pozwoliły na stworzenie optymalnych zdolności wydobywczych surowców, potrzebnych gospodarce narodowej i opłacalnych w eksporcie.</u>
          <u xml:id="u-22.25" who="#PosełKociemskiFranciszek">Niezależnie od zrealizowanych inwestycji w oparciu o strategiczne założenia społeczno-gospodarczego rozwoju, Polska wraz z innymi krajami członkowskimi RWPG uczestniczy w budowie wielu obiektów przemysłowych na terytorium ZSRR i w innych krajach.</u>
          <u xml:id="u-22.26" who="#PosełKociemskiFranciszek">Nowe formy współpracy w ramach RWPG, przewidujące udział zainteresowanych krajów w wydobyciu i produkcji niektórych rodzajów surowców na terytorium innych krajów członkowskich, głównie na terytorium Związku Radzieckiego, pozwalają na kapitalne rozwiązanie najistotniejszego obecnie problemu w świecie, jakim jest sprawa surowców, paliw i energii.</u>
          <u xml:id="u-22.27" who="#PosełKociemskiFranciszek">Zaspokojenie zapotrzebowania Polski i pozostałych członków RWPG na podstawowe rodzaje surowców stwarza gwarancje dalszego szybkiego rozwoju gospodarczego naszego kraju, a jednocześnie efektywnie przyczynia się do pogłębienia integracji krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-22.28" who="#PosełKociemskiFranciszek">Poza wymienionymi przedsięwzięciami, w oparciu o dotychczasowe doświadczenia w prowadzeniu wspólnych przedsiębiorstw, słusznie nasz kraj uczestniczy w pracach nad tworzeniem dalszych międzynarodowych przedsiębiorstw i zjednoczeń gospodarczych. Zadaniem tych zjednoczeń będzie maksymalne zabezpieczenie krajom RWPG przodującej techniki i rozwoju jej eksportu do krajów rozwijających się — poprzez wspólną działalność inwestycyjną, a także organizację kooperacji i specjalizacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-22.29" who="#PosełKociemskiFranciszek">Kraj nasz jest żywo zainteresowany tego rodzaju organizacjami, które powinny przyczynić się swoją działalnością do rozwiązania takich problemów, jak np.: zwiększenie produkcji i dostaw wysoko wydajnych urządzeń technologicznych dla przemysłu włókienniczego, umacnianie współdziałania przy budowie i wyposażeniu elektrowni atomowych, zwiększenie produkcji wyrobów elektrotechnicznych.</u>
          <u xml:id="u-22.30" who="#PosełKociemskiFranciszek">Oceniając pozytywnie dotychczasowy dorobek w zakresie przedstawionych przedsięwzięć, zachodzi niezbędna potrzeba skoncentrowania prac nad rozwiązaniami systemowymi, sprzyjającymi tworzeniu warunków do szerszego niż dotychczas podejmowania tego rodzaju zadań.</u>
          <u xml:id="u-22.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Obywatele Posłowie! Przedstawiony Wysokiej Izbie program działania Rządu, wynikający z udziału naszego kraju w RWPG, spotkał się z pełnym poparciem wszystkich wypowiadających się w dyskusji posłów. Realizacja tego programu stanowić będzie doniosły czynnik dalszego, szybkiego rozwoju gospodarczo-społecznego Polski, służącego poprawie warunków życia naszych obywateli. Włączając się coraz szerzej w międzynarodowy podział pracy, państwo nasze szczególne znaczenie przywiązuje do zacieśniania związków ze zrzeszonymi w RWPG bratnimi krajami socjalistycznymi, z którymi zespala nas wspólnota celów, wspólnota ideologii. Stąd też waga, jaką przywiązujemy do rozwoju procesów integracyjnych w ramach RWPG.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Na szczególne podkreślenie zasługuje rola Związku Radzieckiego, którego potencjał ekonomiczno-techniczny, zasoby surowcowe i rozległy rynek w decydujący sposób dynamizują stosunki gospodarcze między krajami RWPG. Współpraca i współdziałanie Polski Ludowej ze Związkiem Radzieckim odgrywały w minionym 30-leciu i odgrywać będą nadal szczególnie doniosłą rolę w rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">W dyskusji Sejm dał wyraz pełnego poparcia dla przedstawionego przez Rząd programu stanowiącego konkretyzację i rozwinięcie przyjętego na XXV sesji Rady kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej. Sejm wyraził przekonanie, że integracja ta dobrze służyć będzie naszym interesom narodowym oraz interesom całej wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm podjął uchwałę o następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje informację Rządu o działalności Polski wynikającej z jej udziału w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej do aprobującej wiadomości”.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm zgodził się z tą propozycją.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#WicemarszałekHalinaSkibniewska">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 35 do godz. 13 min. 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o przedstawionych przez Radę Państwa projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">a) o zmianie art. 34 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 114 i 116),</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">b) o zmianie Ordynacji wyborczej do rad narodowych (druki nr 115 i 117).</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Starościak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#PosełStarościakJerzy">Wysoki Sejmie! Obywatelu Marszałku! Podejmując z upoważnienia Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości przedstawienie projektów dwu ustaw, a mianowicie: projektu ustawy o zmianie art. 34 Konstytucji PRL i ustawy o zmianie Ordynacji wyborczej do rad narodowych, pozwolę sobie rozpocząć od przypomnienia, że program rozwoju naszego państwa, zawarty w uchwale VI Zjazdu partii, został następnie przez przedstawicieli wszystkich, podkreślam, wszystkich organizacji politycznych i społecznych zgrupowanych we Froncie Jedności Narodu uznany za program ogólnonarodowy. Przypomnienie to jest potrzebne, potrzebne dlatego, że w programie tym zawarte zostały dyrektywy, z którymi konfrontować należy projekty ustawodawcze — dla ustalenia stanowiska co do ich przyjęcia lub odrzucenia.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#PosełStarościakJerzy">W zakresie objętym przedstawionymi projektami ustaw dyrektywy te charakteryzują się stwierdzeniami o potrzebie podniesienia autorytetu radnego, podniesienia rangi kontroli społecznej, umocnienia pozycji rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#PosełStarościakJerzy">Jeśli chodzi o przepisy prawa, należy to zrobić w taki sposób, aby „prawo było jasne i zrozumiałe dla wszystkich” oraz aby w jego postanowieniach nie pomieszczać rozwiązań, których nie można praktycznie zrealizować. Na postulat realizmu prawa pozwalam sobie zwrócić szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#PosełStarościakJerzy">Jeśli z punktu widzenia tych założeń rozpatrywać zgłoszone z inicjatywy Rady Państwa propozycje zmian, to można w nich stwierdzić wyraźne występowanie dwu nurtów:</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#PosełStarościakJerzy">— dostosowania procesu wyborczego do nowej organizacji rad,</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#PosełStarościakJerzy">— nowych rozwiązań ustrojowo-politycznych.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#PosełStarościakJerzy">O tych dwu nurtach należało wspomnieć z tego względu, że jakkolwiek bezpośrednią przyczyną propozycji zmian Konstytucji i Ordynacji wyborczej była konieczność wyciągnięcia wniosków z nowej organizacji gmin, to jednak projekty te nie ograniczyły się do zmian technicznych, ale podjęły wdrażanie określonych wcześniej założeń programowych w nowe instytucje prawne.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#PosełStarościakJerzy">Jeśli chodzi o propozycję zmiany w Konstytucji, to sprowadza się ona do następującej sprawy. Prowadzone są eksperymenty w zakresie tworzenia wspólnego aparatu administracyjnego dla powiatów i niektórych większych miast. Ze względu na skomplikowanie tej sprawy nie może ona być rozwiązywana mechanicznie. Ale też nie trzeba wykluczać możliwości rozszerzenia tego rodzaju organizacji. Odchodząc od schematyzmu organizacyjnego, projekt noweli do Konstytucji przewiduje upoważnienie Rady Państwa do dopuszczenia do powoływania w tego rodzaju sytuacjach wspólnego organu przedstawicielskiego, tj. wspólnej rady narodowej.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#PosełStarościakJerzy">Jeśli chodzi o projekt noweli do obowiązującej od 1957 r., a w międzyczasie już 3-krotnie nowelizowanej Ordynacji wyborczej, to obok wielu zmian typu technicznego, wynikających z utworzenia gmin w miejsce gromad i osiedli, szczególną uwagę zwrócić należy na te zmiany, które charakteryzują podstawowe tendencje noweli.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#PosełStarościakJerzy">Pierwsza z tego rodzaju zmian — to postanowienia zmierzające do ustawowego sprecyzowania pozycji Frontu Jedności Narodu. Rozwiązania te stwierdzają, że wybory odbywać się będą w oparciu o program Frontu Jedności Narodu i że komitety Frontu Jedności Narodu są organizatorami publicznych dyskusji nad problemami społeczno-gospodarczego rozwoju terenu.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#PosełStarościakJerzy">Na rzecz komitetów Frontu Jedności Narodu zastrzega też projekt noweli wyłączność zgłaszania list kandydatów na radnych. Propozycja ta odpowiada dotychczasowej praktyce i eliminuje rozwiązania ustawowe, które nie były w ciągu wielu kampanii wyborczych ani razu wykorzystane.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#PosełStarościakJerzy">W stosunku do praktyki nie ma więc w rozwiązaniach dotyczących Frontu Jedności Narodu istotnych zmian. Sformułowania te są jednak niezmiernie ważne jako punkt wyjścia do zapowiedzianego wprowadzenia tej tematyki do przyszłych rozwiązań konstytucyjnych. A to zgodnie z zasadą, by nic, co ważne w praktyce życia społecznego, nie pozostało poza zasięgiem ustawy zasadniczej.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#PosełStarościakJerzy">Druga ze spraw dużej wagi podjęta przez zgłoszony projekt noweli Ordynacji wyborczej — to zwiększenie kontroli społecznej nad przebiegiem procesu wyborczego i nad pracą radnych. To założenie najlepiej charakteryzują dwa rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#PosełStarościakJerzy">Pierwsze — to stworzenie dla komitetów Frontu Jedności Narodu ustawowego obowiązku przedstawiania kandydatów do wstępnej opinii wyborców, to jest przedstawiania ich do zaopiniowania na zebraniach wiejskich, zebraniach w zakładach pracy itd. I to rozwiązanie jest zgodne z praktyką. Ustawowe uregulowanie tej sprawy ma jednak istotne znaczenie dla szczególnie ważnego etapu kampanii wyborczej, a mianowicie etapu wysuwania kandydatów odpowiadających opinii wyborców.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#PosełStarościakJerzy">Drugie rozwiązanie ustawowe, prowadzące do podniesienia rangi kontroli społecznej, dotyczy radnych już wybranych i wiąże się ze zmianami regulacji prawnej odwoływania radnych. Rozwiązania dotychczasowe były tak skomplikowane, że w praktyce ten tryb odwoływania nie był ani razu zastosowany. Nowela proponuje tu zmiany. Przede wszystkim prawo odwoływania radnego przez samą radę w sytuacjach, gdy rada ma oceniać działalność radnego, zostaje w stosunku do stanu obecnego poważnie ograniczone. Poza skazaniem za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub odmową złożenia ślubowania, pozostaje jedynie sytuacja sprzeniewierzenia się radnego złożonemu ślubowaniu. I tu jednak komisje sejmowe w stosunku do złożonego projektu zaproponowały pewne dopełnienie, a mianowicie, aby od uchwały rady pozbawiającej radnego mandatu. przysługiwało radnemu odwołanie do rady narodowej wyższego stopnia.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#PosełStarościakJerzy">Pozbawienie radnego mandatu we wszystkich innych sytuacjach negatywnej oceny jego pracy należy wyłącznie do samych wyborców. Głosowanie w sprawie odwołania obejmuje okręg wyborczy. Biorąc jednak pod uwagę, że w gminach lub mniejszych miastach okręgi wyborcze będą mniejsze niż obwody głosowania, że będą pokrywać się z jednym lub najwyżej kilkoma sołectwami, głos decydujący w sprawach np. radnych gminnych może należeć do zebrań wiejskich. Jeśli wziąć pod uwagę, że głosowanie w sprawach odwoławczych może być, stosownie do woli zebranych, jawne lub tajne, to wydaje się, że w zakresie uregulowania sprawy odwoływania radnych projekt noweli można uznać za zawierający rozwiązania nowe i bardziej realne.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#PosełStarościakJerzy">Wśród charakterystyki proponowanych zmian nie może też zabraknąć uwagi o zwiększeniu uprawnień niższych ogniw mechanizmu wyborczego. Przykładami tych rozwiązań może być przekazanie powiatowym radom narodowym uprawnień do ustalania liczby radnych w radach miast nie stanowiących powiatów — dotychczas robiły to rady wojewódzkie — i powołanie dla przeprowadzenia wyborów w każdej gminie osobnych komisji wyborczych. Podstawowe czynności wyborcze odnoszące się do gromad wykonywała dotychczas komisja szczebla powiatowego.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#PosełStarościakJerzy">Tego rodzaju rozwiązania odpowiadają ogólnym tendencjom decentralizacyjnym w funkcjonowaniu państwa.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#PosełStarościakJerzy">Projekt noweli podejmuje także sprawę dostosowania rozwiązań wyborczych do zasady zwiększonej elastyczności organizacyjnej aparatu państwowego. Szczególnie godne są tu zwrócenia uwagi rozwiązania regulujące przechodzenie radnych do nowych rad w wypadku dokonywania zmian w podziale terytorialnym, co jest ważne w związku z procesami urbanizacyjnymi kraju; organizacji wyborów w sytuacji, gdy gmina lub mniejsze miasto zostały wyłączone spod nadzoru powiatu i poddane nadzorowi miejskiej rady narodowej większego miasta; organizacji wyborów do rad narodowych dwu jednostek posiadających wspólną radę narodową.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#PosełStarościakJerzy">Proponowana nowela przewiduje też zwiększenie liczby radnych w poszczególnych radach narodowych, orientacyjnie o ok. 20%, z myślą umożliwienia im bardziej samodzielnego rozwiązywania coraz bardziej zróżnicowanych spraw terenowych. Proponowany jest też nowy przepis, że dla prawomocności wyboru radnego niezbędne jest uczestnictwo w wyborach przynajmniej 50% wyborców.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#PosełStarościakJerzy">Jeśli chodzi o rady gminne, to nowela wyraźnie sugeruje, aby każde sołectwo miało w gminnej radzie narodowej swych przedstawicieli.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#PosełStarościakJerzy">W stosunku do obecnej sytuacji prawnej nowela eliminuje możliwość przeprowadzenia wyborów w tzw. okręgach przemysłowych. Eliminacja ta trafnie podkreśla sytuację, że reprezentatywność rad narodowych jest uzależniona od kryteriów terytorialnych.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#PosełStarościakJerzy">Wedle koncepcji projektowanych ustaw wybory przeprowadzałyby komisje wyborcze wraz z centralną komisją wyborczą. Nie zostają zmienione inne podstawowe założenia wyborów przewidziane w dotychczasowych rozwiązaniach, a więc wielomandatowość okręgów wyborczych, głosowanie w obwodach, organizacja pracy komisji itd. Utrzymanie tych zasad powoduje, że pomimo proponowanych zmian nie zostają naruszone dotychczasowe podstawowe założenia przebiegu wyborów.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#PosełStarościakJerzy">Przedstawione rozwiązania proponowane w projekcie ustawy nowelizacyjnej wydają się najważniejsze dla scharakteryzowania głównych zmian, jakie wynikają z noweli. Jeśli jest ona tak obszerna, bo zawiera w sumie ok. 50 poprawek to dlatego, że obok rozwiązywania spraw zasadniczych musiała po nowemu uregulować również wiele spraw wykonawczych i technicznych, związanych z przeprowadzeniem wyborów. Te jednak nie wymagają bliższej charakterystyki.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#PosełStarościakJerzy">Przedkładana nowela była rozpatrywana przez obie komisje. Uchwalenie jej powinno być traktowane jako pilne, gdyż wkrótce upływa przedłużona już kadencja rad narodowych. Od uchwalenia noweli zależy więc opracowanie kalendarza wyborczego i zorganizowanie samego procesu wyborczego według nowych zasad.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#PosełStarościakJerzy">Sama nowela na pewno nie zmieni w sposób istotny pozycji rad narodowych. Pierwszorzędne znaczenie dla określenia ich pozycji ma bowiem ustalenie ich kompetencji merytorycznych, umiejętność wykorzystywania tych kompetencji i odpowiadający politycznej kulturze społeczeństwa układ stosunków między organami przedstawicielskimi i wykonawczymi. Ale i Ordynacja wyborcza nie jest dla kształtowania się pozycji rad sprawą obojętną. Przedłożona nowela zmierza z tego punktu widzenia w pożądanym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#PosełStarościakJerzy">Dlatego biorąc pod uwagę podaną charakterystykę projektów, w imieniu obu komisji wnoszę o przyjęcie:</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#PosełStarościakJerzy">1) noweli do Konstytucji PRL w przedłożeniu Rady Państwa, bez jakichkolwiek zmian ze strony komisji, tj. w formie podanej w drukach sejmowych nr 114 i 116,</u>
          <u xml:id="u-25.28" who="#PosełStarościakJerzy">2) zgłoszonego przez Radę Państwa projektu zmian Ordynacji wyborczej do rad narodowych z poprawkami zgłoszonymi przez komisje, tj. w brzmieniu wynikającym z druków sejmowych nr 115 i 117.</u>
          <u xml:id="u-25.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad zreferowanymi projektami ustaw.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Chcę przypomnieć, że uchwalenie projektu ustawy o zmianie art. 34 Konstytucji PRL może nastąpić tylko w trybie przewidzianym dla zmiany Konstytucji, to znaczy większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że w dzisiejszym posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Zgodnie z art. 71 regulaminu Sejmu w przypadku głosowania nad projektem ustawy zmieniającej Konstytucję zarządza się obliczanie głosów.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Proszę zatem Obywateli Posłów Sekretarzy: Edwarda Chrostka, Marię Kotlicką, Macieja Majkuta, Bogdana Waligórskiego i Czesława Wojterę, aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem projektu ustawy o zmianie art. 34 Konstytucji PRL w brzmieniu proponowanym przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#komentarz">(Następuje obliczanie głosów przez powołanych posłów sekretarzy)</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Za ustawą głosowało 358 posłów.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie art. 34 Konstytucji PRL.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad następnym projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie Ordynacji wyborczej do rad narodowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie Ordynacji wyborczej do rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Kultury i Sztuki oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin (druki nr 111 i 118).</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Wojciech Żukrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przypadł mi obowiązek omówienia doręczonego obywatelom posłom projektu ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin. Sprawa ciągnie się dostatecznie długo, by ją wreszcie doprowadzić do zadowalającego zakończenia. W roku 1958 został opracowany pierwszy projekt tej ustawy, był omawiany na sejmowej Komisji Kultury i Sztuki i znowu powrócił do Ministerstwa Kultury i Sztuki, by po 15 latach pojawić się przed nami w kształcie ostatecznym.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Sprawa tak ważna, mogła się komuś wydawać nie nagląca, dotyczyła stosunkowo niewielkiej liczby osób, bo zaledwie paru tysięcy. Jako budżetowa pozycja też jest niewielka i, jak rozwiązanie ekonomiczne przewiduje, wydatki na te świadczenia emerytalne będą nieznaczne.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Wielu twórców doznawało życzliwej opieki ze strony państwa, oczywiście w zmiennym natężeniu, jednak przejawiał się wyraźnie mecenat w postaci zakupu dzieł, stypendiów, przydziałów dewiz na wyjazdy zagraniczne, a także dowodem uznania bywały liczne odznaczenia i nagrody. Tworzyli, więc mieli za co żyć, lepiej lub gorzej, a gdy osiągnęli wiek emerytalny zwracali się z prośbą do Premiera i nie pamiętam, żeby spotkali się z odmową, otrzymywali renty specjalne.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Jednak uregulowanie ustawą tych świadczeń nie jest wyłącznie problemem z zakresu ekonomii, pozycją wniesioną do państwowego budżetu. Jest przede wszystkim od dawna postulowanym przez środowisko twórcze jawnym dowodem uznania przez państwo społecznej rangi twórców i ich zasług dla kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Prosiłbym, Wysoka Izbo, byśmy nie sugerowali się bardzo niską liczbą tych twórców, którzy już ze względu na wiek z praw ustawy skorzystają, nie ma ich nawet tysiąca. Gdyby wziąć pod rozwagę wartości, jakie tworzyli, często o charakterze trwałym, które przez lata całe służyć będą naszej kulturze i rozwojowi socjalizmu, sądzę, że przyszła pora potraktować twórców nie gorzej niż pracowników innych zawodów.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Ci spośród twórców, którzy w pełni sił zaczynali odbudowę naszej ojczyzny, właśnie tej ludowej, nie myśleli o zaopatrzeniu na starość, bo wydawała się ona im tak odległa, że prawie nie brali jej w rachubę. Ale oto mija 30 lat, wcale nie łatwych, a więc i skronie oszroniały, stali się o trzy krzyżyki bogatsi w swój dorobek i twarde doświadczenia. Mimo pełnej jeszcze sprawności umysłowej odczuwają brzemię lat. Ustawa prawnie regulująca ich zasłużoną rentę stała się sprawą naglącą.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Twórcy, jak się ich w przedłożonym dziś projekcie określa, na szczęście nie próbując zbyt ciasno definiować, kogo ma się na myśli, nie muszą być członkami związków twórczych, przeszedłszy przez ich sita kwalifikacyjne. Wiemy dobrze, że i pośród wykonujących inne zawody trafiają się prawdziwe talenty artystyczne, znamy owych twórców ludowych, których chlubnie wydzielić przyjdzie z rzeszy rzemieślników powielających swoje prace na zamówienie Cepelii. Jakże więc bliżej określać, czym charakteryzuje się twórczość? Próżno by szukać definicji w encyklopedii. Pod tym hasłem można znaleźć tylko informację o miesięczniku redagowanym przez posła Jarosława Iwaszkiewicza. To też cenne, ale norm określających podmiot ustawy nie przybliża.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Kto jest twórcą ma ustalić komisja powołana przez Ministra Kultury i Sztuki, a złożona z rzeczoznawców dyscyplin artystycznych dostatecznie różniących się — mam nadzieję — w swych gustach i ocenach estetycznych, by nie ulegli okresowej modzie i nie odtrącili nowatorów sztuki, utalentowanych odmieńców. Bo twórca z istoty swojej jest odmieńcem dla otoczenia. Gdy wszyscy dziś chcą działać, mieć udział w polityce, szukają oparcia w gromadzie, on dobrowolnie szuka samotności i skupienia, zamyka się w swoim pokoju nad czystym arkuszem papieru. Chcę coś wyrazić inaczej. Często tym poszukiwaniem nowego i nieznanego może stwarzać kłopoty. Bywa jednak, że staje się chlubą, ściąga na cały naród odblask sławy, jaką uzyskać zdołał w świecie. Ale nie zdarza się to w każdym roku budżetowym ani może nie zdarzy się za naszej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Choć często twórcy zastrzegają się, że chcą mówić wyłącznie we własnym imieniu, nie znoszą podpowiadaczy, to jednak im większa indywidualność i uczciwszy charakter, tym większe poczucie odpowiedzialności za każde słowo i większa świadomość służby spełnianej poprzez twórczość.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#PosełŻukrowskiWojciech">A nie da się ona sprowadzić wyłącznie do szeroko pojętej rozrywki, bywa czasem wstrząsem, ukazuje sytuacje tragiczne, powodując catharsis, a więc owo oczyszczenie, budzi tęsknotę za wzlotem. Twórcy karmią naród pięknem tworzonym w kamieniu i barwie o kształcie zmiennym i zaskakującym, w dźwięku i słowie. Stale podsuwając nam zwierciadło swej sztuki, żądają sądu o nas samych, przypominają wartości moralne, mówią o celach czynnego życia, o konieczności przysparzania dobra na świecie.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#PosełŻukrowskiWojciech">To, co jest niezaprzeczoną wartością twórczości pośrednio służy innym w ich powszednich pracach, wzbogaca umysły i uczłowiecza, budząc wrażliwość serca. Są społecznie o wiele bardziej użyteczni, niż mogłoby się to niejednemu zdawać. Naglą także tych, którzy chcą im towarzyszyć, dobrze rozumieć, do trudnej pracy współtworzenia. Oczywiście też są różni. Na szczęście są różni. Działają i tworzą inspirowani różnymi światopoglądami. Ale cel ostateczny ich zbliża, jeśli tylko myślą więcej o innych niż o sobie.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Skoro w technice wprowadzenie nowości uważa się za nadążanie, za konieczność doskonalenia, czemu w sztuce nowy kształt piękna budzi tyle sprzeciwów? „Jeśli nie rozumiemy tej mowy, on chyba nie ma nic do powiedzenia?” — tak potrafią powiedzieć i krytycy. A może tam jest odkrywcza prawda tylko wypowiedziana w innym języku i trzeba się go będzie nauczyć?</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Proszę mi wybaczyć tę dygresję, która jednak w naszych rozważaniach może okazać się przydatna. Mamy już za sobą gorzkie doświadczenia wynikające z monoreceptury, dlatego z góry nie przesądzajmy, co jest w sztuce dobre, a co złe. Czas jest najsprawiedliwszym sędzią. Siła państwa socjalistycznego pozwala na wyrozumiałość i cierpliwe przeczekanie niejednej drażniącej, a chwilowej mody.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Wierzcie Obywatele Posłowie, że talent jest darem niezasłużonym, wspaniałym, ale zawsze kłopotliwym. Twórca nie ma go w swym władaniu przez całe życie. Może mu być odjęty, źródło nagle przestaje bić i zostaje tylko sprawność rzemieślnicza. Talent może być roztrwoniony lub zmarnowany. Talent wymaga nieustannej pracy, szlifowania, by rozbłysnął jak klejnot w godnej oprawie. Tej pracy na ogół się nie dostrzega, widoczny jest tylko wynik końcowy, który zachwyca lub budzi rozczarowanie. Każde dzieło jest wielką przygodą dla twórcy i swoistym wydarzeniem losowym. Szczytowy okres twórczości nie trwa długo, może jednak dać dzieła, które nie tylko się liczą w biografii twórcy, ale dla nas wszystkich stanowią źródło radości.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Dlatego projekt ustawy przewiduje, że zasiłek emerytalny może być obliczony na podstawie dwóch najurodzajniejszych lat wybranych przez samego twórcę, lub wystarczy 12 kolejnych miesięcy od daty wejścia ustawy w życie. Należy jednak płacić 3-procentową składkę.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Do podstawowej renty dolicza się dodatek od przepracowanych lat i za otrzymane odznaczenia. Rentę przyznaje się kobietom po sześćdziesiątce bez względu, czy się do tego przyznają, a mężczyznom o pięć lat później. Chyba, że mamy do czynienia z chorobą lub inwalidztwem. Są w ustawie przewidziane wszelkie świadczenia lecznicze i zabiegowe, aż po ostatni zasiłek, pogrzebowy. A to czeka każdego z twórców, nawet tych, już dziś zaliczanych do nieśmiertelnych.</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Dochody uzyskane z twórczości powstałej po przekroczeniu wieku emerytalnego nie wpływają na wypłacanie renty. Jest to zachęta do mądrego spożytkowania doświadczenia życiowego, do tworzenia w dniach darowanych.</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#PosełŻukrowskiWojciech">Ustawa o zasiłku emerytalnym obejmuje i rodziny twórców. Ustawa przychodzi późno, ale jest stosunkowo najprzychylniejsza twórcom, jeśli zestawimy ją z analogicznymi próbami rozwiązań w innych krajach. W czasie pracy obu komisji sejmowych spotkaliśmy się z dużą życzliwością i zrozumieniem ze strony kierownictwa resortu. Przeprowadziliśmy konsultacje z zarządami głównymi wszystkich związków twórczych i wspólnie z nimi oraz z ministerstwem pracowaliśmy, aby ustawa spełniła możliwie najlepiej swoje zadanie. Była to droga owocna. Ministerstwo Kultury i Sztuki postuluje, aby ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 1974 r., gdyż ułatwiłoby to przygotowanie samego jej wykonywania. Myślę, że możemy udzielić tego trzymiesięcznego kredytu zaufania, skoro już tyle lat czekaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#PosełŻukrowskiWojciech">W imieniu sejmowych Komisji Kultury i Sztuki oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę, aby Wysoki Sejm przedłożoną ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin uchwalić raczył.</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Proponuję przystąpić do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin w brzmieniu proponowanym przez Komisje Kultury i Sztuki oraz Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 120 i 121).</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma poseł sprawozdawca Franciszek Sielańczuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#PosełSielańczukFranciszek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Obrony Narodowej mam zaszczyt przedstawić projekt ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, który przewiduje wprowadzenie w Ludowym Wojsku Polskim stopnia generała armii.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#PosełSielańczukFranciszek">W okresie 30-lecia swego istnienia nasze siły zbrojne przechodziły i nadal przechodzą ciągłą modernizację i unowocześnianie — zgodnie z postępem technicznym i rozwojem wojskowej myśli naukowej. Wiąże się z tym ściśle stałe doskonalenie struktury organizacyjnej sił zbrojnych, odpowiadającej współczesnym i perspektywicznym potrzebom nowoczesnej armii. Wyrazem tej struktury są również stopnie wojskowe.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#PosełSielańczukFranciszek">Złożoność procesu kierowania i zarządzania na najwyższych szczeblach dowodzenia siłami zbrojnymi wymaga obecnie szerszego niż dotychczas zróżnicowania stopni generalskich. To zróżnicowanie wynika ze struktury organizacyjnej współczesnej armii oraz uwarunkowane jest potrzebami zarządzania siłami zbrojnymi i kierowania wielkimi związkami operacyjnymi na odpowiednich szczeblach dowodzenia — zarówno w okresie pokoju, jak i w wypadku zagrożenia.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#PosełSielańczukFranciszek">Z powyższych względów jest w pełni uzasadnione wprowadzenie kolejnego, czwartego stopnia generalskiego o nazwie generał armii. Stopień ten byłby najwyższym stopniem w korpusie generałów.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#PosełSielańczukFranciszek">Troska, jaką partia, sojusznicze stronnictwa i cały naród udzielają sprawie obronności kraju — sprawiła, że współczesne Wojsko Polskie wyrosło na armię pod każdym względem nowoczesną. Wykształciło znakomitą kadrę dowódczą, ukształtowało nowoczesny system wychowania, szkolenia żołnierzy i obywateli przygotowanych do obrony ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#PosełSielańczukFranciszek">Ustanowienie stopnia generała armii, będzie także wyrazem szczególnego uznania w związku z 30-leciem Ludowego Wojska Polskiego dla zasług sił zbrojnych w wyzwoleniu ojczyzny, w odbudowie kraju, oraz ich roli w systemie obronnym wspólnoty państw socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#PosełSielańczukFranciszek">Komisja Obrony Narodowej, zasięgnąwszy opinii Komisji Prac Ustawodawczych, wnosi o przyjęcie projektu ustawy w brzmieniu przedłożenia rządowego (druki nr 120 i 121).</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — w brzmieniu proponowanym przez Komisję Obrony Narodowej — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o dekrecie z dnia 14 lipca 1973 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy. (Dz. U. nr 29, poz. 160), (druk nr 119).</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Alfred Przydatek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#PosełPrzydatekAlfred">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W okresie między trzecią a czwartą sesją Sejmu Rada Państwa uchwaliła dekret z dnia 14 lipca 1973 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy. Dekret ten został rozpatrzony przez sejmową Komisję Pracy i Spraw Socjalnych oraz zaopiniowany przez sejmową Komisję Prac Ustawodawczych i z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych mam zaszczyt przedstawić go Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#PosełPrzydatekAlfred">Realizacja zapowiedzianego w uchwale VI Zjazdu partii długofalowego programu skracania czasu pracy została zapoczątkowana dekretem Rady Państwa z dnia 20 lipca 1972 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy. Przepisy tego dekretu były jednak mało elastyczne i nie spełniały oczekiwań wielu załóg zakładów pracy, szczególnie ze względu na to, że wyłącznym warunkiem udzielenia dodatkowych dni wolnych było ich uprzednie odpracowanie. Z tych względów nie wszyscy uprawnieni skorzystali w 1972 r. z dodatkowych dni wolnych, wynikających z realizacji dekretu.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#PosełPrzydatekAlfred">Zasadniczą różnicą przedstawionego dekretu w stosunku do dekretu z roku ubiegłego jest upoważnienie Rady Ministrów do ustalenia dodatkowych dni wolnych od pracy w poszczególnych latach, przewidujące zasadę udzielania tych dni zarówno przez odpowiednią zmianę wymiaru czasu pracy w okresie poprzedzającym dodatkowe dni wolne od pracy, jak też bez obowiązku odpowiedniego odpracowania. Konieczność zapewnienia zgodności interesów pracowników z ogólnymi interesami społeczno-gospodarczymi wymaga, aby w obecnej sytuacji gospodarczej co najmniej część dodatkowych dni wolnych od pracy była kompensowana odpowiednim przedłużeniem czasu pracy w innych dniach.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#PosełPrzydatekAlfred">Najbardziej racjonalne byłoby zastosowanie w tym celu 8-godzinnego dnia pracy w sobotę. Toteż dekret przewiduje taką możliwość. Biorąc jednak pod uwagę, że w niektórych zakładach właściwsze może się okazać przedłużenie czasu pracy w inne dni tygodnia, czas pracy — zgodnie z postanowieniami dekretu — może być przedłużony w inne dni, nie dłużej jednak niż łącznie 9 godzin na dobę. Dekret postanawia, że przedłużany czas pracy w granicach ustalonych norm — oczywiście mających zastosowanie tylko w ramach wyrównywania dodatkowych dni wolnych od pracy — jest normalnym czasem pracy, za który nie przysługują dodatki z tytułu pracy nadliczbowej.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#PosełPrzydatekAlfred">Warunkiem udzielenia dodatkowych dni wolnych dla pracowników danego zakładu pracy jest wykonanie zadań planowych lub usługowych, osiągnięcie ustalonych wskaźników ekonomicznych oraz nieprzekroczenie planowanego funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#PosełPrzydatekAlfred">Takie uwarunkowanie wynika z potrzeby zapewnienia utrzymania założonej dynamiki rozwoju gospodarczego oraz zaspokojenia codziennych potrzeb społeczeństwa. Przyczyni się to w wielu zakładach pracy do usprawnienia organizacji umożliwiającej wzrost wydajności pracy w stopniu zapewniającym pełną realizację zadań planowych bez wzrostu zatrudnienia z tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#PosełPrzydatekAlfred">Omawiany dekret stwarza zatem podstawy do kontynuowania, zgodnie z postulatami społeczeństwa, programu skracania czasu pracy w drodze udzielania dodatkowych dni wolnych bez obowiązku odpracowania. Z możliwości tych w okresie najbliższych lat korzystać będzie Rada Ministrów, która w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych udzielać może w drodze uchwał dodatkowych dni wolnych pod warunkiem utrzymania wysokiej dynamiki rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#PosełPrzydatekAlfred">Komisje: Pracy i Spraw Socjalnych oraz Prac Ustawodawczych stwierdziły w toku dyskusji, że omawiany dekret jest ściśle związany z nową polityką społeczną, prowadzoną od początku roku 1971, a zmierzającą do stałej poprawy warunków pracy, życia i wypoczynku społeczeństwa. Ta aktywna i ofensywna polityka społeczna wciela coraz pełniej w życie uchwały VI Zjazdu partii, dotyczące szerokiego programu zaspokajania potrzeb materialnych i socjalnych społeczeństwa. W programie tym zawarte są również zadania w dziedzinie skracania czasu pracy oraz lepszej organizacji wypoczynku i rekreacji.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#PosełPrzydatekAlfred">Należy podkreślić, że w sferze polityki socjalnej, obok dalekosiężnych kompleksowych programów, podejmuje się działania odcinkowe, etapowego zaspokajania potrzeb ludzi pracy. Stosownie do takiej polityki uchwalony dekret zezwala na uwzględnianie aktualnych i przyszłych możliwości korygowania i skracania czasu pracy.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#PosełPrzydatekAlfred">Dekret w efekcie stworzył możliwość zwiększenia czasu przeznaczonego na wypoczynek, czasu przeznaczonego na załatwianie swoich spraw osobistych, jak również zwiększył zainteresowanie lepszym wykorzystaniem czasu pracy. Spełnia on doniosłą rolę w procesie tworzenia klimatu poprawy warunków wypoczynku, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom ludzi pracy i wykracza poza literalne brzmienie poszczególnych artykułów dekretu. Potwierdza bowiem zasady działalności państwa socjalistycznego, głoszącego jedność spraw produkcji, bytu i wypoczynku — jako jedyną słuszną drogę do zaspokajania potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#PosełPrzydatekAlfred">Pragnę w zakończeniu podkreślić, że w toku dyskusji posłowie zwracali uwagę na potrzebę podjęcia przez zakłady pracy, rady narodowe, związki zawodowe działań na rzecz zapewnienia warunków atrakcyjnego wykorzystania przez załogi wolnych od pracy dni. Słusznie wskazywano również na konieczność takiego przygotowania organizacyjnego we wszystkich dziedzinach życia, aby w dniach, w których odpracowuje się wolny dzień, przedłużony wymiar godzin pracy nie powodował trudności przy wykonywaniu obowiązków domowych i rodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#PosełPrzydatekAlfred">Wysoki Sejmie! Komisja Pracy i Spraw Socjalnych, w imieniu której mam zaszczyt występować, po przeprowadzeniu dyskusji i zapoznaniu się z pozytywną opinią Komisji Prac Ustawodawczych o dekrecie oraz wysłuchaniu wyjaśnień ze strony Rady Państwa i Rządu podjęła uchwałę wnoszącą o zatwierdzenie przez Wysoki Sejm dekretu Rady Państwa z dnia 14 lipca 1973 roku o dodatkowych dniach wolnych od pracy — jako aktu słusznego, celowego i uzasadnionego.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 14 lipca 1973 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził dekret z dnia 14 lipca 1973 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wyczerpaliśmy porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Proszę Obywatela Posła Sekretarza Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">W dniu dzisiejszym — bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu — odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">1) Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — w sali kolumnowej,</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">2) Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sali nr 67, Dom Poselski; o godz. 16:</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">1) Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — w sali nr 118,</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">2) Komisji Prac Ustawodawczych — w sali nr 118,</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">3) Komisji Przemysłu Lekkiego — w Sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">W dniu 28 września br. (piątek) odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">1) Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, o godz. 9 min. 30 — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">2) Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, o godz. 9 — w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">W dniu 2 października br. (wtorek) odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">1) Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi, o godz. 10 — w sali nr 67, Dom Poselski,</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#SekretarzposełWaligórskiBogdan">2) Komisji Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Oświaty i Wychowania, o godz. 10 — w sali kolumnowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Na tym kończymy 12 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Protokół będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>