text_structure.xml 404 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 5.)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 2 października 1958 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Uchwała ta brzmi:</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać czwartą sesję Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na dzień 31 października 1958 r.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Sekretarz Rady Państwa Julian Horodecki”</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Powołuję na sekretarzy posłów Józefa Boreckiego i Stanisława Hasiaka.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Józef Borecki.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Protokół 25 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu żadnych zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie!</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">W dniu 13 Iipca bieżącego roku zmarł nagle w trakcie wykonywania swoich obowiązków poselskich zastępca przewodniczącego sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej poseł dr Michał Zając.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">Urodzony w dniu 21 Iipca 1895 r. we wsi Gniłowody woj. tarnopolskiego w niezamożnej rodzinie chłopskiej, kończy z odznaczeniem szkołę średnią w Brzeżanach, a następnie Wydział Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza i równocześnie Akademię Handlową we Lwowie. W roku 1923 uzyskuje stopień naukowy doktora praw.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Pracę zawodową rozpoczął w 1922 r. w ubezpieczalniach społecznych i w tej dziedzinie pracował przez całe życie. Zdolny, pracowity i solidny, szybko zyskiwał uznanie za swoją pracę.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">W roku 1945 zostaje mianowany komisarzem organizacyjnym ubezpieczeń społecznych województwa katowickiego, w którym działa aż do śmierci, ostatnio na stanowisku dyrektora Wojewódzkiego Zarządu Ubezpieczeń Społecznych w Chorzowie.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Michał Zając był od wielu lat aktywnym działaczem ruchu ludowego, zajmując różne odpowiedzialne stanowiska we władzach Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Ostatnio pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Rewizyjnej Wojewódzkiego Komitetu ZSL w Katowicach.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">Jednocześnie wspominamy go jako zasłużonego działacza ruchu zawodowego i rad narodowych. Był członkiem Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych w Katowicach, a także — bez przerwy od 12 lat — radnym miasta Katowic i — ostatnio — przewodniczącym Komisji Zdrowia i przewodniczącym Rady Seniorów Miejskiej Rady Narodowej w Katowicach.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">Wybrany w roku 1957 posłem na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z listy Frontu Jedności Narodu w okręgu wyborczym nr 91 w Zawierciu, powołany zostaje w Sejmie w skład Komisji Pracy i Spraw Socjalnych oraz Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej, w której z oddaniem pełni aż do ostatnich dni swego życia funkcję zastępcy przewodniczącego.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">Michał Zając pozostanie na długo w naszej pamięci jako człowiek szlachetny i pracowity, bezpośredni w obejściu, wrażliwy na niedolę ludzką i na codzienne troski ludzi pracy, otoczony szacunkiem i popularnością, jako oddany sprawie działacz ludowy i wybitny autorytet w sprawach ubezpieczeń społecznych. Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem X-lecia oraz pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Marszałek">Proponuję, aby Wysoki Sejm uczcił pamięć zmarłego chwilą ciszy.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Michała Zająca z dniem 13 Iipca 1958 r. — wskutek śmierci.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu otrzymało od obywatela posła Józefa Bruskiego zawiadomienie o zrzeczeniu się mandatu poselskiego, uzyskanego w okręgu wyborczym nr 15 w Toruniu.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Marszałek">W myśl art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej do Sejmu PRL i art. 11 regulaminu Sejmu — Prezydium Sejmu przedstawia wniosek o stwierdzenie przez Sejm wygaśnięcia mandatu posła Józefa Bruskiego z dniem dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Marszałek">Jeżeli nie Usłyszę sprzeciwu, będę uważał wniosek Prezydium Sejmu za przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej, stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Józefa Bruskiego z dniem 5 listopada 1958 r. — wskutek zrzeczenia się mandatu.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu zawiadamia, że udzieliło urlopów następującym obywatelom posłom względnie usprawiedliwia ich nieobecność na dzisiejszym posiedzeniu: Arendarski Roman, Banach Kazimierz, Batorski Stefan, Galek Marcin, Gawlik Władysław, Hudak Stanisław, Kulesza Józef, Mirek Jan, Regentowa Maria, Rózga Wacław, Sieradzki Aleksy, Zarzycki Janusz.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#Marszałek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej w sprawie stwierdzenia ważności uzupełniających wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okręgach wyborczych: nr 36 w Myślenicach i nr 108 w Oleśnicy.</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#Marszałek">W wykonaniu przepisu art. 16 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 24 października 1956 r. — Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — Państwowa Komisja Wyborcza złożyła Sejmowi sprawozdanie wraz z aktami wyborczymi z uzupełniających wyborów, przeprowadzonych w dniu 19 października br. w okręgach wyborczych: nr 36 w Myślenicach i 108 w Oleśnicy.</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#Marszałek">Wniosek w sprawie sprawozdania przedstawi Sejmowi Komisja Mandatowo-Regulaminowa.</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca Komisji poseł Józef Olszyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełOlszyńskiJózef">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt złożyć sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej z wyborów uzupełniających do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okręgach nr 36 i nr 108.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełOlszyńskiJózef">W związku ze śmiercią posłów Józefa Marka i Augusta Pieczonki Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwałą z dnia 6 czerwca 1958 r. stwierdził wygaśnięcie jednego mandatu w 3-mandatowym okręgu wyborczym nr 36 z siedzibą w Myślenicach oraz jednego mandatu w 3-mandatowym okręgu wyborczym nr 108 z siedzibą w Oleśnicy.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#PosełOlszyńskiJózef">Zgodnie z Ordynacją wyborczą do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 24 października 1956 r. art. 78 ust. 1 Rada Państwa uchwałą z dnia 23 czerwca 1958 r. zarządziła wybory uzupełniające w celu wyboru jednego posła w okręgu wyborczym nr 36 oraz jednego posła w okręgu wyborczym nr 108.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#PosełOlszyńskiJózef">Prezydium: Sejmu przekazało Komisji Mandatowo-Regulaminowej sprawozdanie Państwowej Komisji Wyborczej z wyborów uzupełniających do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przeprowadzonych w wyżej wymienionych okręgach wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#PosełOlszyńskiJózef">Do sprawozdania dołączono protokoły przyjęcia zgłoszeń kandydatów, protokoły ustalające wyniki głosowania w obydwóch wymienionych okręgach wyborczych oraz protokoły głosowania obwodowych komisji wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#PosełOlszyńskiJózef">Komisja Mandatowo-Regulaminowa na posiedzeniu w dniu dzisiejszym zbadała materiały przekazane Sejmowi przez Państwową Komisję Wyborczą i na tej podstawie stwierdziła, co następuje:</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#PosełOlszyńskiJózef">O zarządzeniu wyborów uzupełniających powiadomiono wyborców przez rozplakatowanie obwieszczeń.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#PosełOlszyńskiJózef">Prezydia powiatowych rad narodowych utworzyły w okręgach wyborczych nr 36 i nr 108 obwody głosowania, które w zasadzie pokrywały się z obwodami utworzonymi w celu przeprowadzenia wyborów do rad narodowych w dniu 2 lutego 1958 r.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#PosełOlszyńskiJózef">O utworzeniu obwodów głosowania wyborców powiadomiono w drodze obwieszczeń.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#PosełOlszyńskiJózef">Wojewódzka Rada Narodowa w Krakowie powołała Okręgową Komisję Wyborczą nr 36 z siedzibą w Myślenicach, a Wojewódzka Rada Narodowa we Wrocławiu powołała Okręgową Komisję Wyborczą nr 108 z siedzibą w Oleśnicy.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#PosełOlszyńskiJózef">Działające na obszarze okręgów wyborczych nr 36 i nr 108 miejskie i gromadzkie rady narodowe powołały obwodowe komisje wyborcze.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#PosełOlszyńskiJózef">O składzie komisji wyborczych powiadomiono wyborców przez miejscową prasę i radio oraz inne lokalnie stosowane środki informacji.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#PosełOlszyńskiJózef">Spisy wyborców były wyłożone do publicznego wglądu przez 30 dni w porze dostępnej dla pracujących, poczynając od dnia 14 września 1958 r.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#PosełOlszyńskiJózef">Okręgowe komisje wyborcze nr 36 i nr 108 zarejestrowały listy kandydatów, zgłoszone przez Komitety Frontu Jedności Narodu w Myślenicach i Oleśnicy, obejmujące po dwóch kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#PosełOlszyńskiJózef">Do Państwowej Komisji Wyborczej nie wpłynęła żadna skarga w sprawie odmówienia przyjęcia przez Okręgową Komisję Wyborczą zgłoszonej listy kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#PosełOlszyńskiJózef">Podczas głosowania i przy ustalaniu jego wyników w obwodach głosowania i w okręgach wyborczych obecni byli mężowie zaufania wyznaczeni przez Komitety Frontu Jedności Narodu tak w Myślenicach, jak i w Oleśnicy.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#PosełOlszyńskiJózef">W wyborach uzupełniających do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przeprowadzonych dnia 19 października 1958 r. w okręgu wyborczym nr 36 z siedzibą w Myślenicach, ogólna liczba osób uprawnionych do głosowania wynosiła 103.835, a ogólna liczba, oddanych głosów — 83.799. W wyborach wzięło zatem udział około 80,7% wyborców.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#PosełOlszyńskiJózef">Głosów ważnych oddano 83.770, liczba głosów nieważnych wynosiła 29.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#PosełOlszyńskiJózef">Na kandydatów Frontu Jedności Narodu oddano 81.585 głosów, czyli 97,4% ważnie oddanych głosów.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#PosełOlszyńskiJózef">Kandydaci na posłów otrzymali głosów:</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#PosełOlszyńskiJózef">— Józef Tejchma — 66,385, czyli 79,2% ważnie oddanych głosów,</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#PosełOlszyńskiJózef">— Adam Gazda — 15.200, czyli 18,1% ważnie oddanych głosów.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#PosełOlszyńskiJózef">W wyborach uzupełniających do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przeprowadzonych w dniu 19 października 1958 r. w okręgu wyborczym nr 108 z siedzibą w Oleśnicy, ogólna liczba osób uprawnionych do głosowania wynosiła 98.695, a ogólna liczba oddanych głosów — 86.731. W wyborach wzięło zatem udział 97,9% wyborców. Głosów ważnych oddano 86.528. Liczba głosów nieważnych wynosiła 203.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#PosełOlszyńskiJózef">Na kandydatów Frontu Jedności Narodu oddano 84.766 głosów, czyli 97,9% ważnie oddanych głosów.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#PosełOlszyńskiJózef">Kandydaci na posłów otrzymali głosów: Stefan Żółkiewski — 66.823, czyli 77,2% ważnie oddanych głosów, Jam Demski — 17.943, czyli 20,7% ważnie oddanych głosów.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#PosełOlszyńskiJózef">Tak w okręgu wyborczym nr 36, jak i w okręgu nr 108 nie złożono żadnej skargi ani nie zaistniały żadne fakty, które by — w myśl art. 73 Ordynacji wyborczej — mogły spowodować unieważnienie wyborów.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#PosełOlszyńskiJózef">Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdziła, że wybory uzupełniające do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okręgu wyborczym nr 36 z siedzibą w Myślenicach oraz w okręgu nr 108 z siedzibą w Oleśnicy zostały przeprowadzone zgodnie z Konstytucją Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i przepisami Ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#PosełOlszyńskiJózef">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Mandatowo-Regulaminowej proszę Wysoką Izbę o podjęcie uchwały następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#PosełOlszyńskiJózef">1. Sejm przyjmuje do zatwierdzającej wiadomości sprawozdanie Państwowej Komisji Wyborczej z wyborów uzupełniających do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przeprowadzonych w dniu 19 października 1958 r. w okręgach wyborczych nr 36 z siedzibą w Myślenicach i nr 108 z siedzibą w Oleśnicy.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#PosełOlszyńskiJózef">2. Na podstawie art. 74 ustawy z dnia 24 października 1956 r. — Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — Sejm stwierdza ważność wyborów uzupełniających do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przeprowadzonych dnia 19 października 1958 r. w okręgach wyborczych nr 36 z siedzibą w Myślenicach i nr 108 z siedzibą w Oleśnicy.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#PosełOlszyńskiJózef">3. Na podstawie art. 16 ust. 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Sejm stwierdza ważność wyborów posłów Józefa Tejchmy i Stefan Żółkiewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania nad projektem uchwały zgłoszonej przez posła sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu uchwały Komisji Mandatowo-Regulaminowej, zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwałę Komisji Mandatowo-Regulaminowej przyjął i że tym samym stwierdził ważność wyborów posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Józefa Tejchmy i Stefana Żółkiewskiego.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#Marszałek">Obecnie przystępujemy do ślubowania posłów Józefa Tejchmy i Stefana Żółkiewskiego.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#Marszałek">Proszę Obywateli Posłów Tejchmę i Żółkiewskiego o zbliżenie się do Prezydium.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#komentarz">(Posłowie Józef Tejchma i Stefan Żółkiewski podchodzą do Prezydium.)</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#Marszałek">Proszę wszystkich obecnych o powstanie.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#komentarz">(Wszyscy wstają.)</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#Marszałek">Przystępujemy do ślubowania.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#Marszałek">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra narodu polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności oraz dla pomyślnego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełTejchmaJózef">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Poseł Stefan Żółkiewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełŻółkiewskiStefan">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Stwierdzam, że posłowie Józef Tejchma i Stefan Żółkiewski złożyli ślubowanie poselskie.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Oświaty i Nauki o rządowym projekcie ustawy o szkołach wyższych (druki nr 197 i 205).</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Dionizy Smoleński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Ustawa o szkołach wyższych, której projekt z ramienia Komisji Oświaty i Nauki mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie do uchwalenia, ma zastąpić dotychczas obowiązujące w tym przedmiocie ustawy, dekrety i rozporządzenia, a głównie ustawę z dnia 15 grudnia 1951 r. o szkolnictwie wyższym i o pracownikach nauki, ustawę znowelizowaną w 1956 r.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Ogólne zmiany, jakie w czasie działania wymienionej ustawy z 1951 r. nastąpiły w sytuacji szkolnictwa wyższego, zmiany na odcinku pracowników nauki, głębokie, przyśpieszające rozwój kraju przemiany, nie pozwalają już na dalsze zachowanie względnie tylko nowelizowanie ustawy z 1951 r., lecz ze względu na głębokość tych przemian wymagają stworzenia nowych ram ustawowych dla szkół wyższych. Spośród przyczyn szczegółowych, powodujących konieczność stworzenia nowej ustawy, wymienię następujące:</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Przyczyna pierwsza to konieczność opanowania, i nadania kierunku działalności i rozwojowi szkół wyższych. Powstające i rozwijające się w szybkim tempie szkolnictwo wyższe rozwijało się według jednego, uniwersyteckiego schematu. Wyższe szkoły techniczne, rolnicze, ekonomiczne, pedagogiczne stawiały i stawiają sobie za punkt honoru kształcenie absolwentów tylko jednego typu, bez względu na wymogi kultury i gospodarki narodowej, bez względu także na potencjalne możliwości samej szkoły kształcenia według tego typu. Wyższa szkoła zawodowa kształcąca inny typ absolwenta, dla innych celów i zadań kultury i gospodarki narodowej, według odrębnych i innych programów, z góry została uznana za szkołę niższą, ze wszystkimi szkodliwymi konsekwencjami stąd płynącymi. Niemałą winę ponosi tu zakończona już dwustopniowość studiów, niemała też wina leży w braku ustawowego pojęcia wyższej szkoły zawodowej. Pojęcie to należało wprowadzić do ustawy dla umożliwienia tworzenia tego typu szkół wyższych tak bardzo potrzebnych krajowi — tworzenia często wbrew niesłusznym i niczym nie usprawiedliwionym ambicjom.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Drugą przyczynę konieczności powstania nowej ustawy o szkołach wyższych stanowi sprawa stopni naukowych w znaczeniu nie tylko formalnym ich nazwy, ale w znaczeniu bardzo istotnym ich rodzajów, zakresu wymagań przy ich nadawaniu oraz uprawnień na wyższej uczelni po ich osiągnięciu.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Wprowadzone ustawą z 1951 r. stopnie naukowe kandydata i doktora nauk nie zaspokajały istniejących w tej mierze potrzeb szkoły wyższej. Tytuł kandydata nauk nie posiada w Polsce tradycji, wskutek czego jest niezrozumiały i nie zawiera w sobie siły pobudzającej do jego zdobywania. Poza tym sam stopień naukowy kandydata nauk był formalnie wystarczający do osiągnięcia tytułu naukowego docenta i profesora nadzwyczajnego, a dopiero dla osiągnięcia tytułu naukowego profesora zwyczajnego wymagany był stopień naukowy doktora nauk.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Jedna ocena formalna, jaką stanowił stopień kandydata nauk, dla osiągnięcia tytułu i stanowiska samodzielnego pracownika nauki jest niewystarczająca, zwłaszcza że istnieje potrzeba upowszechnienia tego pierwszego stopnia naukowego.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Obecny stan nauki, szybkość jej rozwoju, programy i możliwości nauczania szkół wyższych powodują, że pierwszy stopień naukowy jest niejako dowodem wyższego stopnia nauczania; stać on się powinien stopniem powszechnym nie tylko wśród pracowników nauki szkoły wyższej, pracowników instytutów naukowo-badawczych, lecz znacznie powszechniejszym niż dotychczas wśród kierowniczego zespołu pracowników przemysłu, wszelkich zawodów i organizacji kulturalnych. Wymagań tych nie można by stawiać wtedy, gdyby istniał praktycznie tylko jeden stopień naukowy — kandydata nauk.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Za potrzebą więc wprowadzenia nowych stopni naukowych przemawiają względy nie tylko formalne, emocjonalne, lecz także względy jak najbardziej rzeczowe. Od wprowadzenia nowych stopni naukowych oczekuje się dużych efektów nie tylko w szkole wyższej, lecz we wszystkich dziedzinach kultury i gospodarki ogólnokrajowej; wprowadzenie zaś nowych stopni naukowych wymaga zmian ustawowych.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Na pewno na tych dwóch, wymienionych raczej przykładowo przyczynach konieczności stworzenia nowej ustawy o szkołach wyższych, nie wyczerpuje się ich listą. Ustawa z 1951 r. zestarzała się już — tempo życia jest obecnie szybsze i czas życia ustaw krótszy — stając się przez to hamulcem działania i rozwoju szkół wyższych, musi więc zostać zastąpiona nową ustawą.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Projekt nowej ustawy do postaci, w jakiej mam zaszczyt przedstawić go Wysokiej Izbie, doszedł po długiej drodze. Nie licząc na pewno bardzo długiego okresu czasu, poświęconego na opracowanie projektu przez projektodawcę — Ministra Szkolnictwa Wyższego — okres dyskusji nad tym projektem, przeprowadzonej przez specjalną Komisję Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, szkoły wyższe i instytuty, organizacje polityczne, zawodowe i społeczne, pracowników nauki, Komisję Oświaty i Nauki Sejmu PRL, trwał dłużej niż pół roku. Temu procesowi dyskusji można by zarzucić raczej nadmierną długotrwałość — co nie zawsze wychodzi na dobre przedmiotowi dyskusji — niż jakiekolwiek niedociągnięcia w czasie i zakresie. Owocem tej naprawdę dużej pracy jest niniejszy projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Jakie są najbardziej charakterystyczne cechy przedstawianego projektu ustawy, jakie są najbardziej istotne jego znamiona? Znów, nie kusząc się o wyliczenie wszystkich, wymienię trzy następujące:</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Pierwszą cechą projektu ustawy, wymagającą uwzględnienia przy jej rozpatrywaniu, jest fragmentaryczność ustawy w stosunku do całości problemu organizacji nauki i nauczania. Szkoły wyższe stanowią tylko część, jedną składową ogólnego problemu nauki, kultury i postępu. Problemem tym zajmują się trzy organizacje: Polska Akademia Nauk, szkoły wyższe i instytuty naukowo-badawcze. Te trzy organizacje nauki wymagają równowagi wewnętrznej, wymagają określonego stosunku między nimi, wymagają wyraźnego podziału zadań i środków, wymagana jest, co najważniejsze, koordynacja ich działalności dla racjonalnego wykorzystania kadr i środków materialnych.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Z drugiej strony generalnego uporządkowania wymaga też i sarno szkolnictwo. Między szkołą podstawową, średnią i wyższą nie istnieją przejścia harmonijne, programy tych szkół nie tworzą jednolitej całości wykształcenia. Występujące po raz pierwszy w projekcie ustawy wyższe szkolnictwo zawodowe wymaga właściwego ustawienia w tej hierarchii szkół.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Postęp życia wymaga ustawowego uporządkowania stosunków wewnątrz wszystkich wymienionych składowych jednej całości, wymaga też uporządkowania stosunków między nimi.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Przedstawiany projekt ustawy reguluje zasadniczo stosunki w wyższych szkołach, a bardzo lekko dotyka innych spraw składowych problemu.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Czy jest słuszne, czy jest racjonalne tworzenie ustawy o szkołach wyższych, a więc ustawy regulującej sprawy tylko jednego wycinka problemu? Jest słuszne i jest racjonalne, gdyż istnieje istotna konieczność zainicjowania łańcucha przemian we wszystkich składowych problemu i między nimi oraz istnieje konieczność rozpoczęcia tych przemian, tego ustawienia właśnie od szkół wyższych ze względu na ich wyróżniającą je rolę dostarczyciela kadr dla wszystkich odcinków problemu.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Cecha fragmentaryczności, wycinkowości projektu ustawy o szkołach wyższych jest więc usprawiedliwiona, ale istnieje i znajduje swoje odbicie w projekcie; trzeba ją było uwzględniać przy rozpatrywaniu projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Druga cecha, która wyraźnie zaważyła na projekcie ustawy, wynika z rozciągnięcia ustawy na wszystkie obecnie działające szkoły wyższe w kraju. Według projektu ustawa ta działaniem swoim obejmie szkoły wyższe podległe nadzorowi kierowników 4 resortów. Jakiekolwiek byłyby dzisiaj przyczyny nie pozwalające na scentralizowanie tego nadzoru w jednych rękach, jakiekolwiek byłyby terminy zakończenia tego niepożądanego stanu, stan dzisiejszy wpływa na projekt ustawy choćby na odcinku klasyfikacji szkół wyższych, co pociąga za sobą dalsze, bardzo poważne konsekwencje. Ale pomijając nawet sprawę nadzoru różnych ministerstw nad różnymi szkołami, projekt ustawy pozostaje pod działaniem ujednolicenia w jednym typie wszystkich obecnie działających szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Projekt ustawy przewiduje powstanie odrębnych przepisów regulujących sprawę wyższych szkół zawodowych, natomiast projektowana ustawa obejmuje bardzo wielką liczbę szkół o bardzo różnorakim stanie osobowym i wyposażeniowym.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Szkoły wyższe objęte niniejszym projektem ustawy, nie zawodowe — mimo że stanowią jeden typ organizacyjny i jeden typ działania, typ nazwany przeze mnie „ogólnie uniwersyteckim”, a zwany także często „akademickim” — mogą się różnić i różnią się silnie między sobą liczebnością i wartością kadry naukowej, pomieszczeniami i urządzeniami do pracy dydaktycznej i naukowej, które to różnice powinny się odbijać na programach nauczania szkół wyższych w poszczególnych pionach, na szybkości rozwoju młodej kadry naukowej, a więc i na stanie uczelni.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Konieczność objęcia przepisami tych różnorodnych typów szkół i szkół o różnym stanie w poszczególnym typie znajduje swoje odbicie w projektowanej ustawie, stanowi drugą cechę wpływającą na ustawę; trzeba było uwzględniać tę cechę przy rozpatrywaniu projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#PosełSmoleńskiDionizy">I wreszcie trzecią cechą projektowanej ustawy jest zachowanie samorządu wyższych szkół, samorządu, który nadała szkołom już nowela do ustawy z 1956 r. Zakres samorządu w każdej ustawie o szkołach wyższych jest obrazem układu stosunków między władzą państwową i szkołami wyższymi. Najdalej posunięty liberalizm w tych stosunkach nie może doprowadzić przecież do całkowitej niezależności szkół wyższych od władz państwowych, gdyż działalność naukowa, dydaktyczna i wychowawcza szkól wyższych zbyt głęboko i ściśle jest związana z zasadniczymi funkcjami państwa, aby szkoły wyższe mogły się znaleźć poza strefą zainteresowań i kontroli państwa.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Linia kompromisu między tendencją władz państwowych do realnego sprecyzowania zwierzchniego nadzoru nad szkołami wyższymi i tendencją uczelni zmierzającą w kierunku możliwie pełnego pozbycia się tej ingerencji, przebiega w każdej ustawie przez punkty wyznaczone stanem aktualnym szkół wyższych, potrzebami wyższych uczelni jako organizmów wypełniających pewne zadania oraz interesem ogólnokrajowym.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Jeżeli nauka dla swego rozwoju wymaga, aby uprawiający ją cieszyli się znacznymi swobodami, to nie znaczy to, aby takie same uprawnienia i swobody przyznawać tym, którzy uprawiają naukę tylko z nazwy. Do rozwoju nauki jest niezbędna swoboda, ale sama swoboda nie stworzy nauki.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Istnieje jeszcze jeden ważny moment w zagadnieniu zwierzchniego nadzoru Ministerstwa jako jednostki koordynującej działalność wielu szkół.</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#PosełSmoleńskiDionizy">W różnych ustrojach i w różnych krajach istnieją bardzo różne formy tej koordynacji. Nie istnieje natomiast ustrój ani kraj, gdzieby nie istniała w ogóle koordynacja pracy naukowej, dydaktycznej i wychowawczej wszystkich szkół wyższych w kraju. Jest rzeczą pożądaną, jest rzeczą konieczną, aby działalność koordynacyjna nie przerodziła się w zbyt drobiazgową i głęboką ingerencję, i ten moment jest zabezpieczony w projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Samorząd szkół wyższych, układ stosunków między władzą państwową a szkołami jest tą trzecią cechą projektu ustawy; trzeba, było uwzględniać tę cechę przy rozpatrywaniu projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Wysoka Izbo! Przedstawiłem w skrócie przyczyny, które spowodowały konieczność powstania nowej ustawy o szkole wyższej, oraz cechy, według których ustawę taką należy oceniać i według których ustawę taką oceniała Komisja.</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Żadnej ustawy nie można rozpatrywać w oderwaniu od otaczającej ją rzeczywistości ani bez porównania z Ustawami w innych krajach i czasach o tymże przedmiocie, bez sprawdzenia wyników działania tych ustaw. Żadna ustawa treścią swą nie może odbiegać od politycznego stanu kraju w chwili jej powstania, nie może też nie być odbiciem stanu przedmiotu, dla którego jest stworzona.</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Projekt ustawy o szkołach wyższych, który mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie, jest, wydaje mi się, optymalnym rozwiązaniem tych wszystkich czynników, jakie na jej powstanie oddziaływały i jakie oddziaływać będą na prace wyższej szkoły. Zredagowany bez frazesów przeznaczonych do epatowania czytelnika ustawy, projekt zawiera w sobie wszystkie elementy, zapewniające prawidłową i owocną działalność szkoły wyższej — jak brzmi ant. 1 projektu ustawy — w budowie i umacnianiu socjalizmu w Polsce Ludowej przez:</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#PosełSmoleńskiDionizy">— prowadzenie twórczych badań naukowych,</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#PosełSmoleńskiDionizy">— kształcenie pracowników nauki i przygotowywanie ich do pracy badawczej i dydaktycznej,</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#PosełSmoleńskiDionizy">— kształcenie i wychowywanie kadr wysoko kwalifikowanej inteligencji zawodowej, przygotowanej do wykonywania zawodów, wymagających naukowego opanowania określonej dziedziny wiedzy,</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#PosełSmoleńskiDionizy">— rozwijanie i pielęgnowanie kultury narodowej i postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Wysoka Izbo! Już po przyjęciu niniejszego projektu ustawy zauważono w niej pewne usterki redakcyjne i stylistyczne, których usunięcie wydało się Komisji niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-9.35" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Usterki te są następujące:</u>
          <u xml:id="u-9.36" who="#PosełSmoleńskiDionizy">1) w druku nr 205 w zmianie 4 ust. 3 art. 14 otrzymuje następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-9.37" who="#PosełSmoleńskiDionizy">„3. Nadzór nad działalnością bibliotek, o których mowa w ust. 2, sprawuje dyrektor biblioteki głównej na zasadach ustalonych w statucie szkoły”,</u>
          <u xml:id="u-9.38" who="#PosełSmoleńskiDionizy">2) w druku nr 197 w art. 62 ust. 3 po wyrazach: „decyzji rektora” dodaje się „lub uchwały senatu”,</u>
          <u xml:id="u-9.39" who="#PosełSmoleńskiDionizy">3) w druku nr 197 w art. 79 w ust. 4 zamiast wyrazów: „pkt 3–6” wstawia się wyrazy „pkt 3, 4 i 6”,</u>
          <u xml:id="u-9.40" who="#PosełSmoleńskiDionizy">4) w druku nr 197 w art. 93 wyraz „docenta” zastępuje się wyrazem „doktora”,</u>
          <u xml:id="u-9.41" who="#PosełSmoleńskiDionizy">5) w druku nr 205 w zmianie 37 lit. a) dotyczącej ust. 1 art. 132 po wyrazach: „100 pkt 1 i 2” dodaje się wyraz „101”, zaś w druku nr 197 w art. 132 ust. 2 skreśla się wyrazy: „101 ust. 2”,</u>
          <u xml:id="u-9.42" who="#PosełSmoleńskiDionizy">6) w druku nr 197 w art. 135 ust. 3 skreśla się wyraz „określonych” i zastępuje się go wyrazem „innych”.</u>
          <u xml:id="u-9.43" who="#PosełSmoleńskiDionizy">W imieniu Komisji Oświaty i Nauki wnoszę o uchwalenie tych wszystkich poprawek.</u>
          <u xml:id="u-9.44" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Wysoka Izbo! Po rozpatrzeniu tego projektu ustawy na posiedzeniach w dniach 2, 22 i 24 października oraz 4 listopada 1958 r. Komisja wnosi:</u>
          <u xml:id="u-9.45" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Wysoki Sejm uchwalić raczy projekt ustawy o szkołach wyższych według druku sejmowego nr 197 wraz z poprawkami według druku nr 205 oraz poprawkami redakcyjnymi przedstawionymi dzisiaj Wysokiej Izbie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#Marszałek">Udzielam głosu obywatelowi posłowi Janowi Miodońskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełMiodońskiJan">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Ustawa o szkołach akademickich jest wydarzeniem w naszym życiu społecznym niewątpliwie ważnym, jak ważny jest sam problem szkolnictwa wyższego, które dostarcza fachowców do wszystkich dziedzin naszego życia. Zadania, jakie stały przy opracowywaniu obecnej ustawy, naprawdę nie były łatwe. Nie były łatwe dlatego, że zakres spraw, którymi miałaby się ustawa zająć i uregulować, od czasów przedwojennych czy międzywojennych znacznie narósł. Tymi wszystkimi sprawami trzeba się było zająć. I przyszedł moment dziwny. Kiedy skończyła się wielka wojna, warunki do stworzenia nowych ram dla ustawodawstwa akademickiego, dla ustawodawstwa szkolnictwa wyższego były szczególnie korzystne, boć wtedy, kiedy zmieniały się pojęcia o podstawowych przejawach życia społecznego, łatwiej niż kiedy indziej można było wprowadzić wiele zmian do ustawy o szkolnictwie wyższym. I tak się też stało.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełMiodońskiJan">Równocześnie jednak z rozrostem agend szkolnictwa wyższego trafiło się w tym momencie, to znaczy bezpośrednio po wojnie, na moment szczególnie trudny, gdyż, jak wiadomo, już przed wojną niezbyt liczna kadra pracowników nauki została przez wojnę kolosalnie uszczuplona. Toć przecież w „Mein Kampf” Hitler jasno nam powiedział, że gdyby wybić wysoko kwalifikowanych, to masy ugniatać można w ręce jak miękką glinę. No, i wiemy, jak realizował na naszych ziemiach ten postulat i jakie tego były skutki.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełMiodońskiJan">Tak więc kadry naukowców były nieduże, wymagania zaś życia w państwie socjalistycznym stwarzały ogromne zapotrzebowanie na najrozmaitszych fachowców, na obsadzenie najrozmaitszych szkół. W tych warunkach trzeba było stwarzać tę kadrę, stwarzać kadrę liczniejszą. Wtedy to, trzeba przyznać, obok zapału i optymizmu również i pewna doza niefachowości sprawiły, że granice trzeźwości i realizmu zostały w pierwszych latach przekroczone. Wielu bardzo ludzi otrzymało bardzo wysokie „a conto” naukowe, aby tylko w jakiś sposób wielką ilość szkół o typie szkół wyższych z miejsca poruszyć. Narosły nam kadry, ale kwalifikacje tak szybko narosnąć nie mogły. Nie stało nam też środków na wyposażenie dla tej wielkiej ilości szkół, któreśmy tworzyli.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#PosełMiodońskiJan">Był czas, że upajaliśmy się słowami: wysoki, najwyższy, tworzyliśmy wszystkie szkoły z epitetami wysoki czy wyższy. W tym wysokim zapale zapominano często o szkołach zawodowych, które w życiu krajów, zwłaszcza uprzemysłowionych, tak kolosalnie ważną odgrywają rolę.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#PosełMiodońskiJan">Niejeden dobry model szkoły zawodowej został wtedy przekształcony na słaby model szkoły wyższej, a z drugiej strony — niejeden typ szkoły uprzednio naprawdę wyższej, akademickiej, upodabniał się treściowo i upodabnia mimo swego tytułu do szkół zawodowych, często ze szkodą dla tych zadań, które dany typ szkoły miał spełniać. W tych warunkach rodziła się rzesza ludzi, którzy mieli nieraz duże zasługi organizacyjne, ale mniejsze lub żadne zasługi naukowe. W ten sposób powstał problem, z którym dzisiaj ustawa musi się borykać, problem zastępców profesorów w liczbie około 1.500 ludzi.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#PosełMiodońskiJan">Jak ten problem rozwiązać? Jest to problem, który ciągle istnieje i mimo ustawy istnieć będzie i tylko pracą, a nie literą prawa, do jakiegoś rozsądnego rozwiązania można doprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#PosełMiodońskiJan">Obecny projekt ustawy postawił sprawę odpowiedniego sposobu zdobywania stopni naukowych, co pozwoli w przyszłości i te rzeczy uregulować, o czym jeszcze kilka słów powiem.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#PosełMiodońskiJan">Jeśli chodzi o stosunek projektu ustawy do sprawy wolności nauki, trzeba by stwierdzić, że wolność nauki zależy przede wszystkim od nurtu życia. Z niego wynika, jak się będzie nauka czuła w danym środowisku ludzkim. Wydaje się też, że jednak i w ramach projektu sprawa ta może być rozsądnie i dobrze potraktowana. Ustawa stwarza zasadniczo warunki do traktowania nauki nie tylko jako produktu regularnie unormowanej pracy umysłowej, służącej bezpośrednio potrzebom życia, lecz daje też podstawę do należytego traktowania twórczości, tj. produkowania w dniu dzisiejszym tych rzeczy, których wczoraj jeszcze nie przewidywano. A ta praca, wymaga wolności — wymaga wolności myśli, wolności tematyki i wolności metod oraz zrozumienia, że nie wszystkie nowe zdobycze mogą być bezpośrednio użyteczne i że nie zawsze pasują one gładko do codziennego kręgu myśli tego dnia, w którym się nowa rzecz urodziła.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#PosełMiodońskiJan">Niewątpliwie poważny wątek ustawy, snujący się raczej opiekuńczo nad trudnymi sprawami szkodnictwa wyższego, przerywają jednak czasami zgrzytliwe artykuły akcentami jak gdyby nieufności, zaniepokojenia. Odczuwa się w nich dziwny nastrój, jakby ustawodawca chciał się przed czymś zabezpieczyć, ale chyba tylko przed nieprzytomnością jakichś szaleńców.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#PosełMiodońskiJan">Niewątpliwym brakiem projektu jest to, że nie zdołał on objąć całokształtu spraw nawet szkolnictwa wyższego i że wiele zagadnień wręcz pominął. Nie objął na przykład zagadnienia szkół artystycznych, PAN-u itd.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#PosełMiodońskiJan">Trzeba przyznać, że włożono wiele wysiłków w rozwiązanie zawiłych spraw szkół technicznych, ale oszczędzono sobie na przykład zupełnie trudu ustalenia stosunku szkół medycznych do uniwersytetu, a to wielka szkoda. Musimy stwierdzić, że projekt nie obejmuje całości spraw bądź też wielu i z nich nie rozwiązał, a wiele odesłał do późniejszych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#PosełMiodońskiJan">Rzecz jasna, że gruntowne uregulowanie w jednej ustawie tylu nieraz lekko dokonywanych w poprzednich latach zmian stwarza trudności specjalne. Przy tych pracach właśnie byliśmy świadkami, jak łatwo nieraz dokonać lekkomyślnie wielu zmian, a jak trudno potem wyregulować konsekwencje tych zmian. Nie wszystkie ich rezultaty widzi się z miejsca, nie wszystkie ukazują się już drugiego dnia, czasem widzi się je dopiero po latach.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#PosełMiodońskiJan">Pamiętam, że gdy powstała wielka lawina tych pracowników, których nazwałem „a conto”, starsi pracownicy nauki bardzo sceptycznie odnosili się do tak szerokiego i tak swobodnego traktowania tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#PosełMiodońskiJan">Kiedy po latach my starsi zrozumieliśmy, że pewne rzeczy były konieczne, choć nie w tak wielkim zakresie, jak je czyniono, nie robimy dziś tym ludziom wyrzutów. Teraz, po latach, spotykają się oni przede wszystkim z wyrzutami ze strony swoich młodych asystentów. Dziś rykoszetem biją w nas konsekwencje lekkich i lekko podejmowanych kiedyś decyzji.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#PosełMiodońskiJan">Jeśli chodzi o pozytywy, to przede wszystkim chciałbym powiedzieć, że wielkim pozytywem projektu ustawy jest uregulowanie sprawy zdobywania stopni naukowych doktora i docenta.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#PosełMiodońskiJan">Ustawa jasno określa wymagania, jakim ubiegający się musi sprostać. Procedury tych postępowań oddano w ręce wydziałów i senatów, które mają możność i warunki do czuwania nad prawidłowością przebiegu tych spraw, nad należytą oceną kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#PosełMiodońskiJan">Kandydat w tym pojęciu, jakieśmy dotychczas mieli, był osobnikiem w całym procesie kandydackim — jakbym powiedział — najmniej potrzebnym, bo profesor dawał mu temat, profesor bronił tego tematu, profesor był odpowiedzialny za przeprowadzenie pracy, a kandydat… no, był, zbierał materiały, pisał, czasem się go widziało, ale czasem był to kandydat z „Ptasznika Tyrolskiego”. Obecnie ubiegający się o doktorat czy o docenturę — w myśl procedury, jaką wprowadza ustawa — jest to człowiek samodzielny, odpowiadający za siebie. On jest odpowiedzialny za to, co robi. Kierownictwo profesora i zakładu sprowadza się do odpowiednich ram i do odpowiedniego stylu.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#PosełMiodońskiJan">Wymagania od kandydatów na stopień doktora są umiarkowane, aby możliwie najszerszą rzeszę młodych ludzi zachęcić i przyciągnąć do pracy naukowej. Od człowieka natomiast, który się habilituje, żąda się twórczego, naprawdę twórczego dorobku naukowego — i pomysłu, i wykonania, i obrony.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#PosełMiodońskiJan">Możemy być pewni, że dzięki nowej ustawie będziemy mieli w przyszłości kadry, które będą stały na wysokości zadania, a wyjątkowe wypadki nadawania różnych tytułów będą naprawdę wyjątkowymi.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#PosełMiodońskiJan">Tylko drogą zwykłej, normalnej, rzetelnej pracy — tak jak to podkreślają najważniejsze artykuły ustawy — będzie można, do tych tytułów dochodzić.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#PosełMiodońskiJan">Na terenie wydziałów będą również istniały komisje powołane do sprawdzania dalszego dorobku twórczego ludzi nauki, za który to dorobek będzie można otrzymać tytuł profesora nadzwyczajnego i za dalszy dorobek — profesora zwyczajnego. To nie będą jakieś tytuły urzędnicze, które się dostaje za wysługę lat, tylko za ciągły i nie ustający wysiłek, za wysiłek twórczy. To są rzeczy, o których myśmy — niestety — w pewnych latach minionego okresu mieli okazję nieomal zapomnieć.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#PosełMiodońskiJan">Jak powiedziałem, ustawa — tak jak ją rozumiem — nie jest kompletna. Ma swoje braki, boć wszystkie dzieła rąk ludzkich braki mają. Ta ustawa jest na pewno dziełem rąk ludzkich, ale ma też niewątpliwe pozytywy. Jest to ustawa, która posunęła nas o dobry krok naprzód w uporządkowaniu i rozwoju szkolnictwa wyższego. Dlatego z przekonaniem będę za nią głosował.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Wacławowi Tułodzieckiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełTułodzieckiWacław">Wysoki Sejmie! Sprawozdawca Komisji Oświaty i Nauki, kolega poseł Smoleński, omówił założenia projektu ustawy. W swoim przemówieniu mam zamiar nawiązać jedynie do niektórych tylko, do podstawowych założeń i artykułów ustawy. Okres czternastoletni, jaki minął od otwarcia pierwszej szkoły wyższej w 1944 r. w Lublinie, na wyzwolonej spod hitlerowskiej okupacji ziemi polskiej, uznać należy za okres niezwykle dużego rozwoju szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#PosełTułodzieckiWacław">W granicach Polski przedwojennej istniało 27 szkół wyższych, w których kształciło się około 48 tys. studentów. W okresie wojny i okupacji, w Okresie zamknięcia szkół wyższych, niszczenia ośrodków kultury polskiej, szkolnictwo wyższe i nauka poniosły olbrzymie straty i w personelu naukowym, i w budynkach, i w wyposażeniach. Uniwersytet Warszawski stracił 162 pracowników nauki, Uniwersytet Jagielloński — 109, Uniwersytet Poznański — 60. Z istniejących przed wojną 603 pracowni naukowych szkół wyższych nie zniszczone zostały zaledwie 3. Zbiory uratowano zaledwie tylko w 6 pracowniach naukowych. Straty w zbiorach bibliotecznych zakładów naukowych szkół wyższych przekroczyły 70%.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#PosełTułodzieckiWacław">W rezultacie czternastoletnich wysiłków państwa ludowego uruchomiono i rozbudowano istniejące przed wojną szkoły wyższe, zwiększając jednocześnie ich liczbę do 76, a więc przeszło trzykrotnie. W szkołach tych studiowało w 1957–1958 r. 162.680 studentów. Utworzono szkoły wyższe w takich ośrodkach przemysłowych, jak Radom i Częstochowa, oraz w tak zaniedbanych kulturalnie przed wojną ośrodkach, jak Białystok. Uruchomiono studia wyższe dla pracujących, nie znane w okresie przedwojennym, stwarzając możliwość uzyskania kwalifikacji i dyplomów szkół wyższych bez przerywania pracy zarobkowej. Poważnie rozbudowano szkolnictwo wyższe na Ziemiach Zachodnich, a także uruchomiono szkoły wyższe w miastach, które przed wojną nie były ośrodkami akademickimi, jak Szczecin, Olsztyn, Opole. Na Ziemiach Zachodnich w 1937–1938 r. istniały 3 szkoły wyższe o 9 wydziałach, w których studiowało 5.813 studentów, zaś w 1957–1958 r. istniało już 21 szkół o 92 wydziałach, w których studiowało ponad 49 tys. studentów.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#PosełTułodzieckiWacław">Równolegle ze wzrostem liczby szkół wyższych i studentów zwiększyła się pięciokrotnie w stosunku do okresu przedwojennego liczba pracowników nauki: w 1937–1938 r. mieliśmy około 3 tys. pracowników nauki, w 1957–1958 r. — już blisko 16 tys., przy czym dla dalszego kształcenia młodej kadry naukowej i podnoszenia kwalifikacji naukowych stosuje się coraz szerzej system płatnych urlopów i stypendiów, zwolnień od zajęć dydaktycznych, kontakty i z zagranicznymi ośrodkami naukowymi, zagraniczne stypendia naukowe itp. Na przykład w 1957 r. liczba wyjazdów zagranicznych, zorganizowanych przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, wyniosła prawie 1.100.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#PosełTułodzieckiWacław">Polska przedwojenna była pod względem liczby studentów w stosunku do ogółu ludności jednym z najbardziej zacofanych krajów w Europie. W Polsce Ludowej stan ten uległ radykalnej poprawie; liczba studentów na 10 tys. ludności wzrosła z 14,1 w 1937 r. na 45,2 w 1957 r., w tym w kierunkach technicznych — z 2,2 na 18,2, w rolnych — z 0,9 na 4,3, w medycznych — z 1,6 na 9,3 (bez studiów zaocznych i eksternatów).</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#PosełTułodzieckiWacław">Warunki ekonomiczne ograniczały w okresie przedwojennym dostęp do szkół wyższych młodzieży pochodzenia robotniczego i chłopskiego. Rozbudowa szkolnictwa wyższego, wprowadzenie bezpłatności studiów oraz szeroko rozbudowany system pomocy materialnej państwa udostępniły w Polsce Ludowej studia młodzieży warstw pracujących; procent młodzieży pochodzenia robotniczego i chłopskiego wśród studentów wzrósł z 16,9 w 1937–1938 r. do 52,6 w 1957–1958 r.; młodzież studiująca korzystała z pomocy państwa w formie stypendiów, zasiłków, mieszkań w domach studenckich, opieki lekarskiej, wczasów, stołówek itp. W okresie przedwojennym korzystało ze stypendiów 5,5% ogółu studentów, w 1957–1958 r. korzystało ze stypendiów 66,6%, a z domów akademickich — 52,8% ogółu studentów.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#PosełTułodzieckiWacław">Wymienione przeze minie osiągnięcia, a również i wiele innych, jak organizacja i rozbudowa pracowni, bibliotek, klinik, stacji badawczych i doświadczalnych, obserwatoriów, były możliwe jedynie w określonych warunkach polityczno-gospodarczych, w warunkach budownictwa socjalistycznego, w warunkach wzmożonego rozwoju sił wytwórczych naszego kraju, wzrostu oświaty i kultury, wzrostu zapotrzebowania na coraz liczniejsze zastępy ludzi nauki, ludzi współczesnej techniki.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#PosełTułodzieckiWacław">Równocześnie z rozbudową sieci szkół wyższych i ze wzrostem bazy materialnej szkól wyższych dokonały się wewnątrz tych szkół głębokie przemiany w zakresie ich samorządności, obieralności podstawowych organów szkoły, stabilizacji kadr naukowych, dyscypliny studiów itp. Przemiany te wpłynęły dodatnio na rozwój biadań naukowych, na silniejsze włączenie nauki w budowę socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#PosełTułodzieckiWacław">Omawiany dziś projekt ustawy o szkołach wyższych zmierza:</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#PosełTułodzieckiWacław">— do utrwalenia tych zdobyczy, jakie osiągnęło szkolnictwo wyższe w latach 1944–1958, i przemian, jakie zaszły w życiu szkoły wyższej w toku demokratycznych przeobrażeń w kraju naszym w ostatnim okresie,</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#PosełTułodzieckiWacław">— do uporządkowania ustroju szkół wyższych,</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#PosełTułodzieckiWacław">— do stworzenia warunków umożliwiających dalszy rozwój szkół wyższych i nauki w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#PosełTułodzieckiWacław">Wytyczne rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1959–1965, ustalone na XII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zakładają konieczność dalszego rozwoju szkolnictwa wyższego zarówno w zakresie ilości przygotowywanych kadr, jak też i w zakresie usprawnienia procesów dydaktyczno-wychowawczych oraz dalszego ożywienia pracy badawczej w uczelniach i zacieśnienia jej więzi z praktyką.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#PosełTułodzieckiWacław">Opierając się na tych podstawowych założeniach, zainteresowane resorty powinny podjąć w latach 1959–1965 skuteczne kroki, aby:</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#PosełTułodzieckiWacław">— zwiększyć liczbę studentów, przede wszystkim w dziedzinach wiedzy mających szczególne znaczenie dla życia gospodarczego kraju i dla rozwoju nauki polskiej, np. matematyka, fizyka, mechanika, elektrotechnika, — podnieść jakość pracy szkoły wyższej, jakość kształconych kadr i wzrost liczebny młodej kadry naukowej, — powiązać rozwój poszczególnych uczelni i całych ośrodków uczelnianych z rozwojem i potrzebami rejonów przez nie obsługiwanych, np. Ziemie Zachodnie; wzmocnić znaczenie uniwersytetów jako ośrodków naukowego i kulturalnego życia regionu;</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#PosełTułodzieckiWacław">— stworzyć warunki do podjęcia przez katedry — w szerszym niż dotąd zakresie — pracy naukowo-badawczej, a w związku z tym wyposażyć szkoły wyższe w nowoczesną aparaturę naukową, — powiązać nauczanie z praktyką poprzez system praktyk, stanowiących integralną część programów nauczania, — rozbudować i udoskonalić system kształcenia kadr z wyższym wykształceniem w trybie studiów wieczorowych i zaocznych.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#PosełTułodzieckiWacław">Nie trzeba chyba podkreślać, że zadania stojące przed szkolnictwem wyższym są wynikiem budownictwa socjalizmu i mogą być realizowane jedynie w warunkach budownictwa socjalizmu, w ramach generalnych wytycznych rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ustalonych na XII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej; stąd to szerokie pole do twórczego działania. Nakłada to na szkoły wyższe obowiązek jeszcze silniejszego niż dotychczas włączenia nauki w budowę socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#PosełTułodzieckiWacław">Ustawa stanowi, że „szkoły wyższe aktywnie uczestniczą w budowle i umacnianiu socjalizmu w Polsce Ludowej”.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#PosełTułodzieckiWacław">Jest to zaszczytne stwierdzenie roli i miejsca wyższej uczelni oraz pracowników nauki tej uczelni w ogólnym wysiłku całego narodu, w budownictwie socjalistycznego ustroju, który sprzyja coraz szerszemu wzrostowi sił wytwórczych w kraju, wzrostowi ogólnego dobrobytu i kultury narodu.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#PosełTułodzieckiWacław">Ustrój socjalistyczny stwarza coraz szersze potrzeby i możliwości, coraz lepsze warunki twórczej pracy dla coraz liczniejszej kadry pracowników nauki, wybitnych specjalistów, tak niezbędnych do zapewnienia nieustannego rozwoju i postępu w całej naszej gospodarce narodowej. Twórcza myśl, odważna inicjatywa, śmiałe poszukiwania, sprzyjające rozwojowi socjalistycznej gospodarki i kultury — są nieodłączną częścią, wypływają z istoty ustroju socjalistycznego, z głęboko humanistycznego sensu socjalistycznej demokracji, związanej z ciągłym postępem i rozwojem, a sprzecznej z wszelkim zastojem i zacofaniem.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#PosełTułodzieckiWacław">W tych warunkach tylko wyjątkowo zła wola i wrogi stosunek do ustroju, do budownictwa socjalizmu, do społeczeństwa dźwigającego własnym wysiłkiem i trudem budowę nowych, lepszych warunków życia mogłyby postawić kogoś poza ogółem pracowników nauki, korzystających z szerokiej, twórczej wolności naukowej.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#PosełTułodzieckiWacław">Takie jednak wypadki należą raczej do wyjątków — i to rzadkich wyjątków. A taki jest właśnie istotny sens ustawy o szkołach wyższych. Innych ograniczeń wolności badań, twórczych poszukiwań, twórczej pracy naukowej w ustawie nie ma, nie ma i w praktyce. Wręcz przeciwnie, ustawa stwarza wszelkie warunki umożliwiające twórczy rozmach naukowców i specjalistów na tle nowych wymagań i nowych potrzeb epoki, w której żyjemy — epoki budownictwa socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#PosełTułodzieckiWacław">Na podstawie perspektywicznych i okresowych planów rozwoju naszej gospodarki narodowej, planów rozwoju szkolnictwa wyższego i ramowych planów badań naukowych szkoły wyższe powinny prowadzić twórcze badania naukowe. Współudział szkół wyższych i nauki w budowie i umacnianiu socjalizmu zakreśla ramy, a jednocześnie zabezpiecza w praktyce wolność nauki, swobodę badań, dyskusji i krytyki naukowej.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#PosełTułodzieckiWacław">Rozwój szkół wyższych i nauki w naszych warunkach, w warunkach budownictwa socjalizmu, jest ściśle związany z całokształtem naszego życia społeczno-gospodarczego, z rozwojem tego życia. Ogół pracowników nauki dawał niejednokrotnie temu wyraz, że głęboko pragnie dalszego rozwoju sił wytwórczych kraju; w związku z tym niezbędny jest intensywny rozwój badań naukowych oraz planowanie i koordynacja tych badań. Państwowy ramowy plan perspektywiczny rozwoju szkół wyższych i nauki, związany z państwowym planem rozwoju gospodarczego kraju, powinien wytyczać ogólne kierunki badań naukowych, a jednocześnie umożliwiać rozwój tych badań, rozwój nauki. Niewątpliwie stworzenie planu i kierunku badań, skoncentrowanie wysiłków na podstawowych dla życia gospodarczego problemach, uhierarchizowanie tematyki naukowej wedle społecznych kryteriów, wprowadzenie na miejsce żywiołowości i przypadkowości czynnika świadomego przewidywania i kolektywnego wysiłku stanie się źródłem tempa i dynamizmu nauki, a jednocześnie silnie zwiąże teorię z praktyką.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#PosełTułodzieckiWacław">Z postanowień ustawy, umożliwiających szkołom wyższym i wszystkim pracownikom nauki prowadzenie twórczych badań naukowych, wynika równocześnie, że w tramach naszego ustroju nie może istnieć taki stan rzeczy, by wolność nauki w szkołach wyższych i instytucjach naukowych mogła służyć podważaniu podstaw tego ustroju, aby państwo nasze, budujące ustrój socjalistyczny, popierało i finansowało badania naukowe zmierzające do podważenia podstaw tego ustroju. Takiej wolności nauki nie może uznać nasze państwo ludowe, takiej wolności nauki nie uznaje zresztą żadne państwo na świecie, bez względu na ustrój społeczno-polityczny.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#PosełTułodzieckiWacław">Oczywiście, organizacja badań naukowych oraz wybór i zastosowanie metod badawczych zawsze będą zależały od tematyki badań i osób przeprowadzających badania. Projekt ustawy utrwala i pogłębia zasady samorządnej i demokratycznej działalności uczelni, reguluje zasadnicze sprawy dotyczące ustroju szkół wyższych, określa kompetencje Ministra oraz podstawowych organów szkoły, ustala tryb i warunki nadawania stopni naukowych oraz prawa i obowiązki pracowników nauki, reguluje sprawy organizacji i porządku studiów oraz prawa i obowiązki studentów.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#PosełTułodzieckiWacław">Oparcie ustroju szkół wyższych na samorządzie uznać należy za jedynie słuszne rozwiązanie, osiągnięte w toku demokratycznych przemian zachodzących w naszym kraju. Oddanie kierownictwa uczelniami w ręce obieralnych organów szkoły wyższej i zapewnienie tym organom szerokiego zakresu uprawnień w zarządzaniu szkołą wpłynie niewątpliwie dodatnio na rozwój szkół wyższych i nauki, na pogłębienie pracy dydaktycznej i wychowawczej na wyższych uczelniach, na coraz lepszy dobór i przygotowanie kadr wysoko kwalifikowanej Inteligencji zawodowej i młodej kadry naukowej.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#PosełTułodzieckiWacław">Opierając ustrój szkół wyższych na samorządzie, projekt ustawy — wprowadza zamiast pojęcia zarządu szkołami wyższymi przez naczelne organa administracji państwowej — co istniało dotychczas — zwierzchni nadzór nad szkołami wyższymi, — zapewnia naczelnym organom administracji państwowej, powołanym do sprawowania tęgo nadzoru, odpowiednie środki działania oraz określa formy i granice tego nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#PosełTułodzieckiWacław">Wyrazem nadzoru zwierzchniego jest przede wszystkim przyznane ministrowi, odpowiedzialnemu za resort szkół wyższych — i to nie może budzić żadnych wątpliwości z punktu praworządności — prawo uchylania uchwał lub decyzji organów szkoły wyższej w przypadku ich nielegalności lub naruszenia interesu publicznego.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#PosełTułodzieckiWacław">Przyznanie takiego uprawnienia ministrowi, uprawnienia mającego wyraźnie charakter nadzwyczajny i wyjątkowy, chociażby nawet jako zabezpieczenia przed „niepoczytalnym szaleństwem”, jak powiedział przed chwilą z tej trybuny poseł Miodoński, w praktyce nie ogranicza w niczym działania samorządu uczelni, stanowi jedynie w ramach tegoż samorządu zabezpieczenie interesu publicznego i prawidłowego rozwoju szkół wyższych w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#PosełTułodzieckiWacław">Ustawa, obejmując zasięgiem swojej mocy wszystkie szkoły wyższe, pozestawia akademie medyczne, szkoły artystyczne, wyższe szkoły pedagogiczne i inne szkoły wyższe — podległe dotychczas różnym resortom — pod zwierzchnim nadzorem tych resortów, zachowując dla Ministra Szkół Wyższych jedynie czynności koordynacyjne.</u>
          <u xml:id="u-13.31" who="#PosełTułodzieckiWacław">Czy słusznie? Uznając konieczność skupienia w przyszłości wszystkich szkół wyższych w jednym resorcie, trzeba zmierzać do tego przez wytworzenie odpowiednich warunków, umożliwiających realizację tego założenia. Podjęcie już dziś takiej decyzji wpłynęłoby na znaczne ograniczenie bazy materialnej szkół, ograniczenie terenu i zakresu badań, co odbiłoby się ujemnie na rozwoju szkół wyższych w ogóle, a szkół wyższych, nadzorowanych obecnie przez różne resorty, w szczególności.</u>
          <u xml:id="u-13.32" who="#PosełTułodzieckiWacław">O rozwoju szkół wyższych i nauki decydują przede wszystkim kadry, pracownicy nauki. Ofiarny wysiłek pracowników nauki w latach 1944–1948 umożliwił uruchomienie oraz rozbudowę szkół wyższych; prace uczonych polskich, związanie nauki z budową socjalizmu, aktywny udział pracowników nauki w budowie i umacnianiu socjalizmu w Polsce Ludowej wpłynęły niewątpliwie na rozwój naszej gospodarki i naszej kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-13.33" who="#PosełTułodzieckiWacław">Sprawa kształcenia młodej kadry naukowej, doboru i stabilizacji pracowników naukowych w szkołach wyższych ma dla rozwoju nauki, dla rozwoju naszej gospodarki narodowej ogromne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-13.34" who="#PosełTułodzieckiWacław">Słusznie też w trosce o ten rozwój projekt ustawy ustala drogę doboru pracowników nauki; drogę awansu naukowego dla młodej kadry naukowców; tryb powoływania na stanowisko pomocniczego pracownika nauki, na stanowisko docenta, profesora nadzwyczajnego lub zwyczajnego; nadawanie stopni naukowych itp.; stabilizuje samodzielnego pracownika nauki przez ścisłe określenie zakresu jego obowiązków i ustalenie, że nie może on być usunięty ze stanowiska, jeżeli jest w pełni sił i nie zachodzą wyjątkowe, zawinione przezeń przesłanki, jakimi są: wyrok karny skazujący go za czyn hańbiący lub dyscyplinarne wydalenie ze służby czy też wykonywanie obowiązków w sposób rażąco sprzeczny z zadaniami szkoły wyższej. W pierwszym przypadku na podstawie decyzji komisji dyscyplinarnej, w drugim — jedynie za zgodą Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-13.35" who="#PosełTułodzieckiWacław">Projekt określa pozycję wykładowców, bibliotekarzy i innych pracowników wchodzących w skład kadry nauczającej i pełniącej zadania dydaktyczne i naukowe.</u>
          <u xml:id="u-13.36" who="#PosełTułodzieckiWacław">Zabezpiecza pracownikom szkół wyższych, pełniącym zadania dydaktyczne ii naukowe, prawa nabyte.</u>
          <u xml:id="u-13.37" who="#PosełTułodzieckiWacław">Projekt ustawy ogranicza prawo pracowników nauki do dodatkowych zajęć zarobkowych: dla samodzielnego pracownika nauki — do jednego dodatkowego etatu, dla pomocniczego pracownika nauki — do połowy dodatkowego etatu, przeciwstawiając się tym samym zjawisku tzw. wielowarsztatowości, co obecnie odbija się ujemnie na pracy dydaktycznej i naukowej pracownika nauki.</u>
          <u xml:id="u-13.38" who="#PosełTułodzieckiWacław">Patrząc jednak na ten problem z punktu widzenia społecznego, stwierdzić trzeba, jak już wspomniałem, że stoją przed nami określone zadania wykształcenia odpowiednio licznej kadry naukowej z uwagi między innymi i na dalszy wzrost liczby studentów.</u>
          <u xml:id="u-13.39" who="#PosełTułodzieckiWacław">Obecnie mamy na przykład w szkolnictwie wyższym około 2.000 adiunktów, z których 80% pracuje w uczelniach powyżej 5 lat. Spośród nich zaledwie 13% zdobyło pierwszy stopień naukowy, doktorat starego typu, albo kandydaturę nauk. Zaledwie część z nich, stosunkowo mała, będzie mogła osiągnąć w najbliższym czasie wyższe stopnie naukowe i podjąć samodzielną pracę naukową. A równocześnie około 25% starej, zasłużonej kadry naukowej to ludzie powyżej 60 lat. To stawia przed nami zadanie znacznego powiększenia naszej młodej kadry naukowej, która w przyszłości potrafi godnie zastąpić swoich zasłużonych nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-13.40" who="#PosełTułodzieckiWacław">Biorąc to wszystko pod uwagę — zarówno w interesie nauki, jak i w interesie naszej młodzieży naukowo pracującej — trzeba od niej wymagać poważnych wysiłków, tym bardziej że zawód pracownika nauki wymaga kwalifikacji moralnych, dużego samozaparcia, starannej ii ciągłej pracy naukowej.</u>
          <u xml:id="u-13.41" who="#PosełTułodzieckiWacław">Musimy dołożyć wszelkich starań, aby w przyszłości doprowadzić do takiej sytuacji, w której pracownicy naukowi będą poświęcać się pracy naukowej i dydaktycznej na jednym etacie. Wymaga tego konieczność zapewnienia właściwego procesu nauczania ii zagwarantowania większej skuteczności nauczania, konieczność prowadzenia szerszej pracy naukowej. Zawarowanie w ustawie górnej, nieprzekraczalnej granicy łącznego wymiaru pracy w szkole wyższej i dodatkowych zajęć zarobkowych jest więc potrzebne, a nawet konieczne.</u>
          <u xml:id="u-13.42" who="#PosełTułodzieckiWacław">W związku z tym ograniczeniem podkreślić jednak trzeba, że warunki bytowe pracowników nauki, przede wszystkim pomocniczych pracowników nauki, mimo że od 1956 r. uległy znacznej poprawie, są trudne. Sądzę, że można wyrazić przekonanie, iż sytuacja gospodarcza państwa pozwoli na rozwiązanie w niedalekiej przyszłości i tego problemu, tj. na uregulowanie płac pracowników nauki i szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-13.43" who="#PosełTułodzieckiWacław">Ustawa reguluje również sprawy przyjmowania na studia, organizacji i porządku studiów, formy prawne studenckiego życia organizacyjnego na wyższych uczelniach oraz prawa i obowiązki młodzieży studenckiej.</u>
          <u xml:id="u-13.44" who="#PosełTułodzieckiWacław">Poważny wzrost w okresie powojennym ogólnej liczby studentów oraz założenie w wytycznych rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1959–1965 dalszego wzrostu liczby studentów o około 30 tys. stawia przed zainteresowanymi resortami poważne zadania w zakresie zwiększenia pomocy stypendialnej, udzielanej studentom szkól wyższych z budżetu państwa, rozbudowy domów studenckich, stołówek studenckich, zwiększenia różnych innych form pomocy państwa studentom, jak opieki lekarskiej, wczasów itp.</u>
          <u xml:id="u-13.45" who="#PosełTułodzieckiWacław">Pomoc ta jest niezbędna, aby zwiększyć na wyższych uczelniach ogólną liczbę młodzieży pochodzenia robotniczego i chłopskiego oraz podnieść jakość pracy szkoły i dyscypliny studiów.</u>
          <u xml:id="u-13.46" who="#PosełTułodzieckiWacław">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy poddany został szerokiej publicznej dyskusji, o czym mówił już tutaj sprawozdawca poseł Smoleński, w której poważny udział wzięły między innymi koła naukowe wyższych uczelni oraz pracownicy naukowi zrzeszeni w Związku Nauczycielstwa Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-13.47" who="#PosełTułodzieckiWacław">W wyniku żywej wymiany zdań w tych środowiskach do pierwotnego projektu, opracowanego przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, wprowadzono szereg zmian, stanowiących bezpośredni wynik zmiany koncepcji procesów nauczania oraz poglądów na zagadnienie struktury i działalności szkoły wyższej.</u>
          <u xml:id="u-13.48" who="#PosełTułodzieckiWacław">Do projektu tego wprowadziła również Komisja Oświaty i Nauki wiele dalszych zmian i uzupełnień.</u>
          <u xml:id="u-13.49" who="#PosełTułodzieckiWacław">Można więc stwierdzić, że obecny projekt ustawy — zmierzając do utrwalenia tych dodatnich przemian w życiu szkoły wyższej, jakie dokonały się w toku demokratycznych przeobrażeń życia publicznego w naszym kraju w latach 1956–1957, a równocześnie mając na względzie zapobieżenie pewnym zjawiskom nieprawidłowym, jakie ujawniły się w życiu szkoły wyższej — jest tym projektem, który zapewni dalszy rozwój szkół wyższych i nauki w Polsce, podniesie przez stworzenie lepszych warunków dla rozwoju nauki i przebudowę systemu studiów jakość pracy szkół wyższych, umożliwi jeszcze silniejsze niż dotychczas włączenie szkół wyższych i nauki w budowę socjalizmu, w budowę coraz lepszego życia w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-13.50" who="#PosełTułodzieckiWacław">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej deklaruję głosowanie za projektem ustawy przedłożonym przez Komisję Oświaty i Nauki.</u>
          <u xml:id="u-13.51" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Janowi Szczepańskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełSzczepańskiJan">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Ustawa o szkołach wyższych wywołała w uczelniach i w naszym społeczeństwie bardzo żywe zainteresowanie, wykraczające poza samo brzmienie ustawy. Dyskusja nad tą ustawą stała się okazją do dyskusji nad szerszymi problemami szkolnictwa wyższego w Polsce. Nad projektem ustawy długo dyskutowano w środowiskach akademickich, wprawdzie z pewnymi niespodziankami.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#PosełSzczepańskiJan">Nie chciałbym zatrzymywać się nad omawianiem etapów tej dyskusji i chyba wypada wyrazić pewne ubolewanie, że nie wszystkie wyniki tych dyskusji znalazły się w końcowym projekcie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#PosełSzczepańskiJan">Podpisuję się pod tym wszystkim, co moi przedmówcy powiedzieli o pozytywnych stronach tej ustawy. Rzeczywiście, w organizowaniu szkolnictwa wyższego w naszych warunkach jest ona poważnym krokiem naprzód, jeśli chodzi o zagwarantowanie samorządności, wybieralności władz uniwersyteckich, przepraszam — szkół wyższych; uporządkowanie spraw pracowników naukowych, nadawanie tytułów, uporządkowanie przede wszystkim sprawy asystentury — jest to moment szczególnie ważny — dalej ustalanie trybu powoływania profesorów itd.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#PosełSzczepańskiJan">Dodatnie strony ustawy zostały tu omówione szeroko. Uważam, że należy to mocno podkreślić, gdyż rzeczywiście ustawa porządkuje wiele spraw naszego życia akademickiego.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#PosełSzczepańskiJan">Chciałbym jednakże zwrócić uwagę także na to, że ustawa przewiduje, o ile się nie mylę, aż 44 delegacje: 11 dla Rady Ministrów, 33 dla Ministra Szkolnictwa Wyższego. O ile pamiętam, nie wszystkie delegacje z poprzedniej ustawy z 1951 r. zostały zrealizowane do chwili wygaśnięcia. Należy więc obawiać się, a raczej apelować gorąco do władz, żeby z tą ustawą też się tak nie stało i aby w pełni weszła ona w życie możliwie prędko.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#PosełSzczepańskiJan">W czasie dyskusji w Komisji występowałem z szeregiem poprawek, sprzeciwiałem się niektórym artykułom czy też ustępom tej ustawy. Niektóre zostały uwzględnione i wprowadzone do ustawy, inne — większość odrzuciła. Respektując zasady demokratycznego postępowania i skłaniając się przed wolą większości nie będę podnosił tych spraw, które stawiałem w dyskusjach w czasie obrad Komisji.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#PosełSzczepańskiJan">Sądzę, że strony pozytywne tej ustawy przeważają nad niektórymi niedociągnięciami, nad niektórymi sformułowaniami, których wolelibyśmy w ustawie nie widzieć. I dlatego, jak powiedział tutaj kolega Miodoński, ze szczerym przekonaniem będę głosował za ustawą, ale chciałbym, korzystając z okazji, zwrócić uwagę na niektóre szersze problemy szkolnictwa wyższego, gdyż rzadko kiedy na Plenum Sejmu sprawy te są stawiane. Wyłaniają się one najczęściej w trakcie dyskusji nad budżetem i wtedy giną w natłoku spraw wszystkich resortów.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#PosełSzczepańskiJan">W tej chwili sprawy szkolnictwa wyższego są w centrum uwagi i dlatego chciałbym podkreślić niektóre aspekty pozycji społecznej uniwersytetów i szkolnictwa wyższego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#PosełSzczepańskiJan">Otóż pozwólcie Państwo, że rozpoczną od zwrócenia uwagi na jeden charakterystyczny moment rozwoju społeczeństw nowoczesnych, zwłaszcza społeczeństw wysoko zindustrializowanych, mianowicie na niesłychanie szybkie tempo wzrostu kadr pracowników umysłowych w tych społeczeństwach.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#PosełSzczepańskiJan">Ukazało się niedawno wydawnictwo „Związek Radziecki w cyfrach”, z którego dowiadujemy się, że w 1926 r. w Związku Radzieckim pracowało około 2.700 tys. specjalistów z wyższym i średnim wykształceniem. W 1956 r. było już ich 15.460 tys., a więc nastąpił wzrost o 515%. W tym samym czasie klasa robotnicza, a więc liczba robotników fizycznych w Związku Radzieckim, wzrosła — według tego samego wydawnictwa — tylko o 451%, a więc tempo wzrostu liczby pracowników umysłowych jest szybsze od tempa rozwoju klasy robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#PosełSzczepańskiJan">Jeszcze ostrzej zjawisko to występuje w Stanach Zjednoczonych, gdzie w latach między 1910–1955 liczba robotników wzrosła o 185%, liczba pracowników umysłowych o 301%.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#PosełSzczepańskiJan">W 1910 r. pracownicy umysłowi w Stanach Zjednoczonych stanowili 22,3%; liczba zatrudnionych robotników wynosiła w tym samym czasie 37,4%.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#PosełSzczepańskiJan">W 1955 r. liczba pracowników umysłowych wzrosła już do 38,7%, liczba robotników — do 40,2%. Przewiduje się, że 1975 r. liczba pracowników umysłowych we wszystkich zakładach pracy Stanów wzrośnie do 44%, liczba zaś robotników fizycznych nieco spadnie i utrzyma się mniej więcej na poziomie 40%.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#PosełSzczepańskiJan">To zjawisko szybkiego wzrostu kadr pracowników umysłowych widać szczególnie wyraźnie, gdy porównamy z nim liczbę wzrostu studentów. Kolega Tułodziecki podawał tu wzrost liczby studentów w Polsce przedwojennej i w Polsce powojennej. Jest to prawidłowość powszechna.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#PosełSzczepańskiJan">W Związku Radzieckim w roku akademickim 1927/28 było 169 tys. studentów na wyższych uczelniach. W 1956/57 r. — było już ich 2 mln z górą.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#PosełSzczepańskiJan">W Stanach Zjednoczonych wzrost był mniejszy, tylko liczby bezwzględne były większe, mianowicie w 1920 r. studiowało na wyższych uczelniach, na uniwersytetach i collegach amerykańskich około 600 tys. studentów. W 1955 r. — już 2.755 tys. a przewiduje się, że w 1975 r. liczba ta wzrośnie w Stanach Zjednoczonych do 6.800 tys.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#PosełSzczepańskiJan">Otóż proszę Państwa, to są liczby, które nie są jakąś funkcją przyrostu ludności; świadczą one o tym, że przekształca się typ społeczeństw, w których żyjemy, że społeczeństwa wysoko uprzemysłowione i społeczeństwa zindustrializowane w coraz większym zakresie potrzebują dla swojej egzystencji i rozwoju coraz większej ilości kadr wysoko kwalifikowanych.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#PosełSzczepańskiJan">Na tym tle chciałbym pokazać doniosłość szkolnictwa wyższego także w naszym kraju, który staje się w coraz szybszym tempie społeczeństwem wysoko uprzemysłowionym i zindustrializowanym.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#PosełSzczepańskiJan">Doniosłość szkół wyższych wynika z rozwoju cywilizacji technicznej, ze wzrastającej roli nauki, nie tylko w dziedzinach techniki produkcji, lecz i we wszystkich dziedzinach życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-15.19" who="#PosełSzczepańskiJan">Nauka wkracza w wiele dziedzin życia społecznego i wymaga coraz więcej pracowników wysoko kwalifikowanych.</u>
          <u xml:id="u-15.20" who="#PosełSzczepańskiJan">Otóż na tym tle widać wyraźnie, że rozwój nowoczesnego społeczeństwa jest w znacznej mierze uwarunkowany rozwojem szkolnictwa wyższego, że o pozycji, jaką dany naród zajmuje w świecie współczesnym, decydują w coraz bardziej wzrastającej mierze wyniki prac naukowo-badawczych wyższych uczelni i instytutów naukowo-badawczych tego społeczeństwa. Chciałbym zwrócić uwagę na pewne zaniedbania w rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce. Przede wszystkim chciałbym zwrócić uwagę na konieczność doinwestowania szkół wyższych. Wszystkie zadania, które przed szkolnictwem wyższym stawia ustawa, będą zrealizowane tylko wtedy, jeżeli w ślad za tymi wysoko zakreślonymi zadaniami pójdą konkretne możliwości materialne ich wykonania.</u>
          <u xml:id="u-15.21" who="#PosełSzczepańskiJan">Minął już czas, kiedy naukę tworzyli samotni myśliciele, pracujący gdzieś na poddaszu, w bardzo skromnych warunkach. W tej chwili nauka wymaga niezmiernie wysokich inwestycji i w wielu krajach, jak na przykład w Związku Radzieckim czy w Stanach Zjednoczonych, Anglii i innych państwach wysoko uprzemysłowionych, inwestycje naukowe traktowane są jako inwestycje przemysłowe najwyższej wagi. Na ten moment chciałbym szczególnie zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-15.22" who="#PosełSzczepańskiJan">Miałem już okazję — referując dwukrotnie w ciągu dwóch lat budżet czy to Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego, czy Akademii Nauk — zwrócić uwagę na proces ustalania i powstawania budżetu szkolnictwa wyższego. Kiedy zwróciliśmy się do Ministerstwa Finansów o wyjaśnienie, jakie są zasady finansowania nauki w Polsce, jakie są wytyczne polityki finansowej w stosunku do nauki, do szkolnictwa, wyższego, otrzymaliśmy wyjaśnienie, że Ministerstwo Finansów zajmuje się techniką finansowania, a nie ustalaniem zasad, nie polityką finansowania. Długo i bezskutecznie szukaliśmy odpowiedzi na pytanie, kto w Polsce zajmuje się polityką finansowania szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-15.23" who="#PosełSzczepańskiJan">Chciałbym zwrócić uwagę, kiedy już mówimy o ustawie, że to pytanie czeka wciąż jeszcze na odpowiedź.</u>
          <u xml:id="u-15.24" who="#PosełSzczepańskiJan">Trzeba jednak jasno określić rzeczywiste potrzeby finansowe szkolnictwa wyższego w Polsce. Budżet ustalony przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego zawsze jest ustalany w ten sposób, że mieści się on w jakimś limicie wyznaczonym przez Ministerstwo Finansów, a uczelnie z kolei znowu mieszczą się w jakimś limicie wyznaczonym przez Ministerstwo, przez Departament Finansów czy departamenty merytoryczne szkolnictwa wyższego.</u>
          <u xml:id="u-15.25" who="#PosełSzczepańskiJan">Byłoby rzeczą niezmiernie ważną, aby ustalić rzeczywiste potrzeby finansowe szkolnictwa wyższego, gdyż trzeba także przy okazji powiedzieć, że szkolnictwo wyższe w Polsce jest szkolnictwem zacofanym. Jeżeli chcemy, aby szkolnictwo wyższe zrealizowało te zadania, które stawia przed nim nowa ustawa, musi ono otrzymać odpowiednią podbudowę inwestycyjną.</u>
          <u xml:id="u-15.26" who="#PosełSzczepańskiJan">Dalej chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na niektóre momenty. Otóż Łódzki Ośrodek Socjologiczny Uniwersytetu Łódzkiego i Zakład Badań Socjologicznych Polskiej Akademii Nauk przeprowadziły pewne badania nad losami absolwentów Uniwersytetu Łódzkiego. Udało się nam dotrzeć do 1.385 absolwentów Uniwersytetu Łódzkiego i niektóre szczegóły tych badań, dotyczące losów naszych absolwentów, chciałbym przytoczyć, gdyż są one niejako ilustracją do zadań stawianych przez nową ustawę, a równocześnie pokazują w nieco innym świetle liczby podawane tutaj czy przez sprawozdawcę, czy przez kolegę Tułodzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-15.27" who="#PosełSzczepańskiJan">Podaję te liczby z całym zastrzeżeniem, gdyż nie są one bynajmniej żadną reprezentacją wszystkich olbrzymich ilości absolwentów uniwersytetów w Polsce, niemniej jednak są to jak dotychczas liczby jedyne i dlatego uważam, że są one interesujące.</u>
          <u xml:id="u-15.28" who="#PosełSzczepańskiJan">Postawiliśmy sobie pytanie, w jakich zawodach pracują nasi absolwenci. Odpowiedź była zaskakująca. Z liczby tych 1.385 absolwentów wielu nie pracuje w zawodach, które studiowali. Odsetek ten wahał się od 8 do 35%. Przeciętnie około 23% absolwentów wykonuje pracę niezgodną z kierunkiem swoich studiów. Pozwolę sobie później przedstawić Ministerstwu Szkolnictwa Wyższego dokładne liczby do przedyskutowania. Chciałbym zwrócić uwagę na ten moment.</u>
          <u xml:id="u-15.29" who="#PosełSzczepańskiJan">Jeżeli chodzi o stanowiska zajmowane przez absolwentów, to badania nasze rozwiały pewne pogłoski, dość uporczywie krążące wśród absolwentów i studentów szkół wyższych, że dyplom nie gwarantuje wyższego stanowiska. Nasze badania wykazały, że dyplom magistra z reguły gwarantuje i wyższe stanowisko, i szybszy awans. Wśród absolwentów prawa 45% prawników zajmuje stanowiska kierownicze w swoich zawodach, a jeśli chodzi o inne kierunki studiów, to okazało się, że 37% absolwentów zajmuje stanowiska kierownicze. Stosunkowo trudniejszą sytuację mają absolwenci chemii pracujący w przemyśle, gdzie stanowiska kierownicze łatwiej uzyskują inżynierowie przychodzący z politechnik, tak że tylko 15,3% absolwentów chemii pracuje na stanowiskach kierowniczych.</u>
          <u xml:id="u-15.30" who="#PosełSzczepańskiJan">Dyplom pomaga także w szybszym awansie. Dla porównania weźmy z kolei magistrów socjologii i absolwentów I Studium Nauk Społecznych. Spośród przebadanych absolwentów posiadacze dyplomów magisterskich awansowali w 43%, gdy tymczasem posiadacze dyplomów zawodowych — tylko w 21%. Stosunek ten mniej więcej potwierdza się we wszystkich wypadkach, zwłaszcza gdy porównywaliśmy, jakie są stanowiska i możliwości awansu ludzi, którzy mają dyplomy magisterskie, dyplomy zawodowe i którzy przerwali studia odchodząc bez dyplomu. Okazuje się, że bez dyplomu są bardzo upośledzeni zarówno jeżeli chodzi o zajmowane stanowiska, jak i o uposażenie.</u>
          <u xml:id="u-15.31" who="#PosełSzczepańskiJan">Czy dyplom uniwersytecki zapewnia jakieś uposażenie? Niestety, musimy stwierdzić, że nasi absolwenci uniwersyteccy, którzy z reguły trafiali do tzw. zawodów nieprodukcyjnych, zarabiali poniżej przeciętnych uposażeń w Polsce w 1957 r., zwłaszcza absolwenci studiów humanistycznych: filologowie i historycy. Dla przykładu: w granicach płac od tys. do 2.500 zł mamy w skali krajowej 10,3% zatrudnionych. Wśród absolwentów filologii i historii tylko 2,8% uzyskuje te płace, a z absolwentów filologii tylko jeden zarabia pomad 4 tys. zł, ale ten pracuje jako robotnik.</u>
          <u xml:id="u-15.32" who="#PosełSzczepańskiJan">Dyplom wyraźnie sprzyja uzyskaniu wyższych płac. Na przykład chemicy z dyplomem magistra w 1957 r. przeciętnie zarabiali 2.704 zł, z dyplomem zawodowym mniej, bo tylko 1.843 zł, a ci chemicy, którzy odeszli z uniwersytetu bez dyplomu, uzyskiwali przeciętnie jedynie około 1.100 zł.</u>
          <u xml:id="u-15.33" who="#PosełSzczepańskiJan">Stwierdziliśmy rzecz interesującą, mianowicie, że kobieta posiadająca równorzędny dyplom z mężczyzną zarabia przeciętnie od 300 do 400 zł mniej niż mężczyzna.</u>
          <u xml:id="u-15.34" who="#PosełSzczepańskiJan">Kolega Tułodziecki podawał wiele przykładów, podkreślając słusznie jako osiągnięcia Polski Ludowej odsetek studentów pochodzenia robotniczego i chłopskiego, studiujących na wyższych uczelniach.</u>
          <u xml:id="u-15.35" who="#PosełSzczepańskiJan">Jak wygląda ta sprawa widziana od strony absolwentów, jaki jest odsetek młodzieży robotniczo-chłopskiej wśród kończących studia? Otóż w czasie studiów dokonuje się pewna selekcja. Jak mówił kolega Tułodziecki, około 60% dzieci robotniczych i chłopskich przyjmuje się do uniwersytetów. Wśród kończących jest ich tylko około 44%. Dzieci pochodzenia robotniczego przyjmowano 35 do 40%, a studia kończy 25,5%. Dzieci pochodzenia chłopskiego, których przyjmowano na Uniwersytet 20–25%, kończy 19%, a więc odsiew ich jest mniejszy. Młodzieży ze środowiska inteligenckiego, której przyjmowano 30–35%, wśród kończących jest już 40%, a młodzieży innych klas, z których przyjmowano około 5%, wśród kończących jest około 15%. Myślę, że szczegółowe wyniki naszych badań dadzą nam okazję zastanowić się także naw tymi sprawami.</u>
          <u xml:id="u-15.36" who="#PosełSzczepańskiJan">Dlaczego tak się dzieje?</u>
          <u xml:id="u-15.37" who="#PosełSzczepańskiJan">Chciałbym zasygnalizować jeszcze jedną rzecz. Kolega Tułodziecki podkreślał, że ustawa stwarza dzieciom klas pracujących pełne warunki do wstępowania na wyższe uczelnie. Tu się zaczyna tragedia. Te właśnie dzieci nie chcą iść na studia i Komisja Oświaty na sesji wyjazdowej w Poznaniu będzie się zajmowała specjalnie tym zagadnieniem.</u>
          <u xml:id="u-15.38" who="#PosełSzczepańskiJan">Dlaczego tak mały odsetek dzieci robotniczych i chłopskich zgłasza się do wyższych szkół, zwłaszcza na uniwersytety? Oto dlatego między innymi, że im się to nie opłaca. Jeżeli płaca absolwenta uniwersytetu stoi poniżej przeciętnego zarobku robotnika niekwalifikowanego, jest to język, który klasa robotnicza rozumie bardzo dobrze. I dlatego właśnie nad tym problemem trzeba się będzie poważnie zastanowić.</u>
          <u xml:id="u-15.39" who="#PosełSzczepańskiJan">Zresztą chciałbym krótko powiedzieć, że wyniki naszych badań pozwalają nam zastanowić się także nad problemem, czy rzeczywiście dzieci pochodzenia robotniczo-chłopskiego przejawiają jakąś głęboką inteligencję, jakieś głębsze wyrobienie polityczne, sprzyjające socjalizmowi d nowemu ustrojowi, niż dzieci pochodzenia inteligenckiego. Otóż nie, wręcz przeciwnie. Ciągle jeszcze w rodzinach robotniczych d chłopskich panuje przekonanie, że pójście na studia jest wyjściem ze swojej klasy. Nad tym problemem trzeba się będzie mocno zastanowić.</u>
          <u xml:id="u-15.40" who="#PosełSzczepańskiJan">Nasi absolwenci pochodzenia robotniczego pracujący w przemyśle mają więcej oporów i trudności w kontaktach z robotnikami niż dzieci pochodzenia inteligenckiego, a młodzież chłopska niechętnie wraca na wieś, do środowisk, z których wyszła. Dlatego zwracam uwagę na ten problem, ponieważ nie jest on widoczny spoza liczb przyjmowanych studentów, lecz ujawnia się znacznie później.</u>
          <u xml:id="u-15.41" who="#PosełSzczepańskiJan">W ustawie kładzie się wielki nacisk na problem wychowania socjalistycznego. Chciałbym powiedzieć trochę o tym, jak wygląda ten problem w świetle wyników naszych badań. Otóż uczelnie wyższe w minionych latach kładły bardzo duży nacisk — zarówno profesura, pracownicy nauki, organizacje młodzieżowe, ZMP-owskie i organizacje partyjne — na socjalistyczne wychowanie, na wychowanie w duchu socjalizmu. Chciałbym zwrócić uwagę na jeden moment, mianowicie na to, że wtedy, kiedyśmy formowali i rozbudowywali system kształcenia inteligencji socjalistycznej, wychowania jej w duchu socjalistycznym, w wielu zakładach pracy, do których nasza młodzież przychodziła, wytworzyły się mechanizmy odkształcania socjalistycznego młodzieży. Właśnie w zakładach pracy młodzież wchodząc w życie widziała, że to życie wygląda zupełnie inaczej. Można stwierdzić fakt, że nawet organizacje partyjne, nie rozumiejąc należycie swoich zadań i nie działając zgodnie z wytycznymi, zgodnie z ogólną linią partii, po prostu odstręczały naszych wychowanków od socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-15.42" who="#PosełSzczepańskiJan">Wydaje mi się, że jeżeli chcemy wychować młode pokolenie inteligencji socjalistycznej, to nie wystarczy działać tylko odpowiednio na terenie szkół wyższych. Proces ten trwa nadal w zakładach pracy i zakłady te powinny o tym pamiętać. Na podstawie naszych materiałów stwierdzamy, że w wielu zakładach pracy — w jednych mniej, w innych bardziej — wytwarza się jakiś mechanizm odsuwania na margines tej nowej inteligencji, która przychodzi z wyższych uczelni, przenoszenia niechęci żywionych do starej inteligencji burżuazyjnej na tę nową inteligencję, która wyszła ze szkół wyższych już w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-15.43" who="#PosełSzczepańskiJan">Wracając na zakończenie do spraw omawianej dziś ustawy, chciałbym podkreślić, że może autorzy jej zanadto skupiali uwagę na problemie politycznej funkcji szkoły wyższej. Wiemy z 750-letnich doświadczeń historii uniwersytetów europejskich, że funkcja polityczna nie jest funkcją najważniejszą. Wszystkie kolejne ustroje w ciągu tych 750 lat wymagały od szkolnictwa wyższego bezwzględnej lojalności. Zastanówmy się, jak wyglądałaby kultura europejska, gdyby uniwersytety w ciągu tych 750 lat były zawsze lojalne. Mówię to nie dlatego, żebym chciał głosić jakąś pochwałę czy sprzeciwiać się duchowi ustawy i głosić zasadę opozycji dla opozycji. Chcę tylko podkreślić, że sama natura badań naukowych wymaga zawsze próbowania nowej problematyki i stawiania nowych zagadnień, stosowania nowych metod.</u>
          <u xml:id="u-15.44" who="#PosełSzczepańskiJan">Wydaje mi się, że sens istnienia nowoczesnych uniwersytetów, nowoczesnych szkół wyższych leży w ścisłej łączności z życiem praktycznym. Obserwujemy to we wszystkich krajach, obserwujemy we wszystkich ustrojach społeczno-politycznych. Nauka nie może się oddzielać ani od życia społecznego, ani od polityki, a zwłaszcza polityka nie może się zanadto oddalać od nauki, gdyż z nauki czerpie najskuteczniejsze narzędzie swego działania.</u>
          <u xml:id="u-15.45" who="#PosełSzczepańskiJan">Szkoły wyższe w Polsce mają olbrzymie zadania w przebudowie społeczeństwa, rozbudowie przemysłu, przekształceniu rolnictwa, w podniesieniu ogólnego poziomu oświaty, ogólnego poziomu i stanu zdrowotnego ludności.</u>
          <u xml:id="u-15.46" who="#PosełSzczepańskiJan">Profesura szkół wyższych zdaje sobie w pełni sprawę z tych obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-15.47" who="#PosełSzczepańskiJan">Moi przedmówcy podkreślali już zasługi i udział profesury w odbudowie Polski i przekształceniach ustrojowych. Nie jestem przez nikogo upoważniony do poruszania tej sprawy, ale z doświadczeń, z bliższego współżycia z kolegami wiem, że profesura jest w pełni świadoma swej odpowiedzialności. Zdaje ona sobie sprawę, że od jej kompetencji, od jej wiedzy, od jej poczucia odpowiedzialności zależy bardzo wiele.</u>
          <u xml:id="u-15.48" who="#PosełSzczepańskiJan">Podkreślano już tutaj, że kadra profesorska zadecyduje o tym, jak szkoły wyższe spełnią swoje społeczne zadania. Autonomia uniwersytetów nigdy, w żadnym ustroju, nawet w reformach Humboldta, nawet za czasów najbardziej liberalnych nie wynikała z ustawy — wynikała z kompetencji, z poczucia odpowiedzialności profesury i tak będzie także u nas, tak będzie z naszymi szkołami wyższymi. Nowa ustawa i zadania stojące przed szkołami wyższymi wymagają od nich wysokich kwalifikacji i wysokiego poczucia odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-15.49" who="#PosełSzczepańskiJan">W przekonaniu, że ustawa stwarza takie warunki, ażeby profesura i uczelnie wyższe mogły spełniać swoje zadania, będę głosował tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-15.50" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 05 do godz. 12 min, 40.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#Marszałek">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Kazimierzowi Majowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#PosełMajKazimierz">Wysoki Sejmie! Ustawa, która jest przedmiotem naszej dyskusji, stanowi z jednej strony uwieńczenie tych procesów, jakie się dokonywały w dziedzinie zarówno programowej, jak i organizacyjnej na terenie wyższych uczelni, procesów, które zmierzały do podniesienia jakości pracy naszych wyższych uczelni i do podniesienia poziomu naukowego pracowników nauki, dydaktycznych pracowników oraz pracowników zajmujących się pracą ściśle naukowo-badawczą.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#PosełMajKazimierz">Już tu moi przedmówcy słusznie wskazywali na to, że nasze wyższe uczelnie rozwijały się równolegle z przeobrażeniami w dziedzinie stosunków ekonomiczno-społecznych i politycznych.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#PosełMajKazimierz">Budowa państwa polskiego jako państwa ludowego, jako państwa socjalistycznego, zrodziła wiele potrzeb, które zaspokajaliśmy tworząc odpowiedni system edukacyjny na różnych poziomach.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#PosełMajKazimierz">Jeżeli chodzi o poziom najwyższy, czyli o uczelnie akademickie, mamy w tej dziedzinie bardzo istotne rezultaty. Rozwinęliśmy działalność wszerz, wyrażającą się nie tylko poważną liczbą wyższych uczelni, jakie powstały w naszym kraju, wyrażającą się nie tylko poważną liczbą studentów — ponad 150 tys. — ale zarazem ta działalność wyraża się i w poszerzeniu samego procesu upowszechniania wiedzy, upowszechniania pojętego nie tylko jako podawanie jej studentom, ale upowszechniania wiedzy w odniesieniu do całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#PosełMajKazimierz">Chcę podkreślić jako rzecz dodatnią, że w tym okresie wielkiego wzrostu uczelni akademickich zwiększył się również udział pracowników nauki w pracach kulturalno-oświatowych, zwiększył się udział tych pracowników w systematycznej oświacie dorosłych. Jest to niewątpliwie jeden z poważnych rezultatów naszej działalności w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#PosełMajKazimierz">Przykładem jest działalność Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, które zajmuje się upowszechnianiem i popularyzowaniem wiedzy. Prowadzi ono tę działalność wyzyskując istniejące wyższe uczelnie. Często w pomieszczeniach tych uczelni TWP organizuje wykłady na poziomie akademickim przeznaczone dla młodzieży pracującej i dorosłych.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#PosełMajKazimierz">Jeśli chodzi o uniwersytety powszechne, których liczba wynosi w tej chwili ponad 500, to w większości korzystają one z pracy profesorów naszych wyższych uczelni jako popularyzatorów wiedzy.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#PosełMajKazimierz">W ogóle daje się zaobserwować następujące zjawisko bardzo dodatnie. Tam, gdzie istnieje wyższa uczelnia, rozwija się życie społeczno-kulturalne.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#PosełMajKazimierz">I może dlatego występowano często z projektem zakładania wyższych uczelni na prowincji. Projektów tych — trzeba to sobie powiedzieć — było sporo i jest nadal dużo. Nie wszystkie z nich zostały zrealizowane i nie wszystkie z nich zresztą będą zrealizowane. Ale zastanawiając się nad tym musimy pamiętać, że tam, gdzie istnieje wyższa uczelnia, na pewno z czasem doprowadzi ona do rozwoju życia oświatowo-kulturalnego, do rozwoju życia intelektualnego w danym środowisku. Nie obojętna więc jest sprawa tego, co byśmy nazwać mogli geografią, rozmieszczeniem przestrzennym, terytorialnym naszych wyższych uczelni.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#PosełMajKazimierz">Na ogół w latach 1944/58 poszliśmy w kierunku słusznym. Stworzyliśmy sieć wyższych uczelni, która ma nie tylko znaczenie, jeśli chodzi o kształcenie kadry naukowej czy, powiedzmy, wysoko kwalifikowanych pracowników różnych zawodów, ale ma również duży wpływ na tworzenie ognisk życia umysłowego i kulturalnego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#PosełMajKazimierz">Temu ilościowemu wzrostowi naszych wyższych uczelni nie zawsze towarzyszył właściwy ich rozwój pod względem poziomu, czyli — krótko mówiąc — pod względem jakości. Dlatego wydaje mi się, że ustawa, która jest przedmiotem naszej debaty, gdy ją uchwalimy, wybitnie przyczyni się do podniesienia wyższych uczelni pod względem poziomu pracy zarówno naukowej, jak pedagogicznej i dydaktycznej.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#PosełMajKazimierz">Jak już zaznaczyłem — podnosili to zresztą w swych przemówieniach i moi przedmówcy — ustawa jest pewnego rodzaju uwieńczeniem procesów, jakie w ostatnim dwuleciu się dokonały, procesów zmierzających z jednej strony do podniesienia poziomu naukowego naszych wyższych uczelni, z drugiej strony — do ich zdemokratyzowania.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#PosełMajKazimierz">Wydaje mi się, że wszystkie istotne elementy tego procesu, który był się już dokonał, znalazły swe odbicie w ustawie będącej przedmiotem naszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#PosełMajKazimierz">Ustawa ta stanowić będzie zarazem podstawę dalszego rozwoju wyższych uczelni, który powinien iść w kierunku podniesienia poziomu zarówno uczelni akademickich, jak i wyższych szkół zawodowych. Odczuwa się wielką potrzebę podniesienia poziomu niektórych naszych wyższych uczelni, zwłaszcza jeśli chodzi o dobór pracowników, o kadry profesorów i kadry młodszych sił naukowych. Ustawa sprawy te w dużym stopniu ureguluje. Ustawa ureguluje właśnie sprawę dróg, jakimi powinien iść proces kształtowania się pracowników nauki począwszy od asystenta aż do profesora zwyczajnego włącznie.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#PosełMajKazimierz">Jeśli chodzi o zastępców profesorów, to ich istnienie było uzasadnione; rozumieliśmy, dlaczego tych zastępców profesorów musieliśmy powoływać. Po prostu trzeba było rozpocząć pracę w tym czy innym zakładzie, na tej czy innej katedrze uniwersyteckiej. Nie było sił wykwalifikowanych, aby je powołać na drodze — powiedzmy — normalnej, trzeba więc było angażować zastępców profesorów.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#PosełMajKazimierz">Wśród nich wielu jest niewątpliwie ludzi wartościowych, którzy mają przygotowanie naukowe, mają przygotowanie pedagogiczne i dydaktyczne, krótko mówiąc — są dobrymi profesorami, dobrymi wychowawcami. Dla tej kategorii zastępców profesorów ustawa, nad którą dyskusję prowadzimy, stwarza warunki, w moim rozumieniu rzeczy, względnie humanitarne. Ustanawia się mianowicie trzylecie, które pozwoli, aby wielu z nich osiągnęło stopnie naukowe, jakie mimo wszystko są konieczne, by być nauczycielem w szkole akademickiej. Takie wyjście z sytuacji podyktowane jest przede wszystkim tym względem, że należy podnieść poziom naszych wyższych uczelni.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#PosełMajKazimierz">Jeśli chodzi o tak zwanych młodszych pracowników naukowych, to ustawa wprowadza pewne rygory. Nie jest to złe w stosunku do tych, którzy się kształcą, którzy studiują. Nie jest złe, jeżeli się wprowadza pewne rygory, szczególnie gdy rygory te nie przekraczają norm, o jakich się myśli, gdy się ma na uwadze wykształcenie nowych pracowników naukowych.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#PosełMajKazimierz">Młodsze siły naukowe będą w stanie tym rygorom się podporządkować. Naturalnie, przy tej okazji dokonywać się będzie selekcja, w wyniku której pozostaną przy warsztatach pracy naukowej, badawczo-naukowej czy naukowo-dydaktycznej tylko ci, którzy właśnie te procesy selekcyjne wytrzymają. Niemniej jednak natura tych procesów zgodna jest z tymi zasadami, jakimi kierujemy się kształcąc i wychowując młodzież.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#PosełMajKazimierz">Takie rozwiązanie trzeba uznać za pozytywną stronę omawianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#PosełMajKazimierz">Jeśli chodzi o inne jej właściwości, na przykład o zasadę samorządności, to poruszał tę sprawę referent sprawozdawca kolega Smoleński i moi poprzednicy, przemawiający z tego miejsca. Jest to zasada, która zachowuje właściwe proporcje między uprawnieniami, jakie przysługiwać powinny Rządowi, a uprawnieniami wyższych uczelni.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#PosełMajKazimierz">Wydaje mi się, że ta proporcja nie została naruszona. Zresztą dla bezstronnego przedstawienia stanu rzeczy trzeba powiedzieć, że w ogóle w tym kręgu cywilizacyjnym, do którego przynależymy, istnieje taka, a nie inna proporcja między samorządnością wyższych uczelni a państwem i rządem.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#PosełMajKazimierz">Wydaje mi się, że pod tym względem nie naruszyliśmy zasad, które istnieją właśnie — jak już zaznaczyłem — w tym kręgu cywilizacyjnym, do którego my jako Polska przynależymy. Nie naruszone zatem zostały zasady, które się ma na myśli, gdy mowa o normalnych warunkach pracy — z jednej strony naukowo-badawczej, a z drugiej strony pracy wychowawczej i dydaktycznej.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#PosełMajKazimierz">Również jeśli chodzi o omawiany projekt ustawy, to stwarza on pomyślne warunki do rozwoju życia stowarzyszeniowego naszej młodzieży akademickiej. Ustawa mówi, że młodzież akademicka może stowarzyszać się w kółka naukowe. Jak bardzo te kółka są potrzebne, wiemy z historii pracy naukowej, wiemy z biografii wielu ludzi wybitnych w różnych dziedzinach nauki. Często właśnie uczestnictwo w tych kółkach naukowych studenckich decydowało o przyszłości ludzi jako badaczy naukowych, o ich przyszłości jako profesorów.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#PosełMajKazimierz">Mając to na myśli, trzeba by nawiązać do tych ładnych tradycji, jakie ma nasza polska młodzież akademicka, do tych mianowicie tradycji, kiedy to w tych kółkach odbywała się bardzo rzetelna praca zarówno pod względem naukowym — praca samokształceniowa, jak i praca o charakterze wychowawczym — praca samowychowawcza.</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#PosełMajKazimierz">Ustawa ta pozwala również stowarzyszać się organizacjom uczniowskim, jeśli chodzi o współpracę z innymi uczelniami. W związku z tym trzeba by przypomnieć, że w historii naszej kultury dużą pozytywną rolę odegrały związki akademickie regionalne. Bardzo często te związki akademickie regionalne inicjowały działalność oświatowo-kulturalną czy społeczno-gospodarczą w takich regionach, jak Śląsk Cieszyński, jak Podhale czy inne, powiedzmy, nasze ziemie.</u>
          <u xml:id="u-18.25" who="#PosełMajKazimierz">Ustawa, o której mowa, pozwala na zakładanie tego rodzaju organizacji. Bardzo to wiąże studentów z regionem, z którego wychodzą, i może być pożyteczne w przyszłej działalności absolwentów wyższych uczelni.</u>
          <u xml:id="u-18.26" who="#PosełMajKazimierz">Przy okazji dyskusji nad projektem ustawy o szkołach akademickich nie sposób nie wspomnieć, że ustawa ta nie reguluje sprawy szkolnictwa wyższego artystycznego. Wydaje mi się, że dla uregulowania tej sprawy, to znaczy dla stworzenia podstaw prawnych dla tego szkolnictwa, potrzebna będzie odrębna ustawa. Zresztą zapowiedź tego jest w projekcie ustawy, stanowiącej przedmiot naszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-18.27" who="#PosełMajKazimierz">Trzeba by tylko wysunąć postulat — co niniejszym czynię — żeby możliwie szybko ten projekt został przygotowany. Należy wysunąć także i następny postulat, by w projekcie tym w zasadzie powtórzone zostały wszystkie elementy, które zadecydują, że szkolnictwo artystyczne potraktowane będzie również jako szkolnictwo wyższe akademickie, a pewne kategorie szkół artystycznych — jako szkoły zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-18.28" who="#PosełMajKazimierz">Inna strona zagadnienia, na którą pragnę zwrócić uwagę, to wyższe szkolnictwo zawodowe i akademickie dla pracujących, dla dorosłych.</u>
          <u xml:id="u-18.29" who="#PosełMajKazimierz">Sytuacja w naszym kraju w tej dziedzinie wygląda w ten sposób, że posiadamy — i to jest element bardzo dodatni w naszym systemie edukacyjnym, to jest dodatni składnik tego systemu — szkoły średnie dla pracujących. Rozwijają się one względnie, powiedzmy, dobrze.</u>
          <u xml:id="u-18.30" who="#PosełMajKazimierz">W ostatnim roku nastąpiła znaczna poprawa, jeśli chodzi o rekrutację do tych szkół, jeśli chodzi o liczbę studiujących i o wartość osób dorosłych, które zgłaszają się do średnich szkół dla pracujących ogólnokształcących jako uczniowie.</u>
          <u xml:id="u-18.31" who="#PosełMajKazimierz">W związku z tym należałoby pomyśleć, ażeby nadbudowę na stopniu akademickim, jeśli chodzi o szkoły średnie dla pracujących, stanowiły bądź wydziały-fakultety dla dorosłych w normalnych wyższych uczelniach, bądź też samoistne wyższe uczelnie. Jeśli chodzi o samoistne wyższe uczelnie, to na mocy ustawy, która niewątpliwie dzisiaj zostanie uchwalona, stają się nimi wyższe szkoły inżynierskie jako szkoły zawodowe. Nie jest źle, ale nie wystarczają nam szkoły wyższe techniczne dla pracujących; odczuwa się potrzebę utworzenia również wyższych szkół humanistycznych.</u>
          <u xml:id="u-18.32" who="#PosełMajKazimierz">Dla poparcia tego twierdzenia chcę podać następujący przykład. Do jednego z uniwersytetów powszechnych w Warszawie na sekcje humanistyczne zgłosiło się w zeszłym roku ponad 800 osób z maturami — wszystko ludzie pracujący. Z braku możliwości studiowania w normalnym uniwersytecie, powiedzmy wieczorowym, poszli do Uniwersytetu Powszechnego. Tam otrzymają niewątpliwie pewną ogładę w sprawach, które ich interesują, ale nie będą to normalne studia wyższe, a tylko namiastka tych studiów.</u>
          <u xml:id="u-18.33" who="#PosełMajKazimierz">Dlatego zwracam uwagę na to, ażebyśmy zajęli się tą sprawą i przypominali o konieczności utworzenia wyższych uczelni typu humanistycznego dla pracujących, dla dorosłych, jako uczelni wieczorowych. Zdaję sobie sprawę, że realizacja tego wymaga kadr pracowników naukowych. Na razie moglibyśmy, licząc się właśnie z tymi względami, utworzyć na wyższych uczelniach odpowiednie wydziały dla pracujących i moim zdaniem, należy to uczynić. Wydziały te będą stosować normalne metody pracy, oczywiście o tyle inne, o ile inna jest psychika dorosłego w roli studenta.</u>
          <u xml:id="u-18.34" who="#PosełMajKazimierz">Studia korespondencyjne na poziomie akademickim, zwane inaczej zaocznymi, z których wiele osób pracujących korzysta, nie zastąpią normalnych wyższych uczelni wieczorowych.</u>
          <u xml:id="u-18.35" who="#PosełMajKazimierz">Następna sprawa. Ustawa — i to jest jej dodatnią właściwością — tworzy nadzór naczelny nad wyższymi szkołami w kraju w tej postaci, że Minister Szkolnictwa Wyższego ten nadzór ma sprawować. Słusznie. W ślad za tym może pójdziemy i dalej, mianowicie z czasem pomyślimy o takiej sprawie, jak na przykład przeniesienie akademii medycznych do uniwersytetów. Moim zdaniem, będzie to powtórzenie tego, co było, ale nie będzie krokiem wstecz. Moim zdaniem, będzie to krok naprzód. Podniesiemy w ten sposób poziom naukowy i dydaktyczno-wychowawczy akademii medycznych. Może ustanowienie jednolitego nadzoru będzie dobrą zapowiedzią reform, które oby poszły w tym właśnie kierunku, jaki mam na uwadze.</u>
          <u xml:id="u-18.36" who="#PosełMajKazimierz">Gdy mowa o wyższych uczelniach, chcę zwrócić uwagę na to, że w życiu naszego kraju dużą rolę odgrywają wyższe szkoły agronomiczne, wyższe szkoły rolnicze. Ja osobiście chciałbym bardzo, ażeby tej ważnej roli, jaką wyższe szkoły rolnicze odgrywają — zarówno, gdy chodzi o tworzenie wiedzy rolniczej, jak i o jej upowszechnianie — odpowiadała właściwa organizacja nadzoru nad wyższymi szkołami rolniczymi. Dlatego postuluję, by w ramach Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego utworzona została dla tych celów odpowiednia agenda, to znaczy aby ta agenda, która istnieje, została poszerzona przez wprowadzenie tam fachowców z zakresu gospodarstwa wiejskiego, ale nie tylko naukowców, lecz i takich pracowników, którzy znają się na stronie dydaktycznej w zakresie wyższej szkoły agronomicznej.</u>
          <u xml:id="u-18.37" who="#PosełMajKazimierz">Następna sprawa. Proszę Wysokiej Izby! Z danych, jakie od czasu do czasu są publikowane, i z obserwacji wynika, że w wyższych szkołach artystycznych spada liczba młodzieży wiejskiej, podobnie też jest z młodzieżą robotniczą z prowincji. Niepokojący jest na przykład objaw, że na wydziałach architektury w politechnikach mały jest odsetek młodzieży robotniczej i chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-18.38" who="#PosełMajKazimierz">Czym to zjawisko trzeba tłumaczyć? Trzeba je tłumaczyć między innymi tym, że kandydaci, synowie czy córki robotników i chłopów, nie wytrzymują konkurencji w postaci egzaminów wstępnych. Niewątpliwie tak jest. Pochodzą oni ze średnich szkół prowincjonalnych, pochodzą z jedenastoletniego cyklu kształcenia (7 lat szkoły podstawowej i 4 lata szkoły średniej). To za mało w ogóle. Piąty rok trzeba by niewątpliwie dodać jak najrychlej, przede wszystkim w szkołach średnich.</u>
          <u xml:id="u-18.39" who="#PosełMajKazimierz">Jeśli zechcemy dodawać piąty rok stopniowo, to trzeba przede wszystkim dodać go w szkołach średnich prowincjonalnych. My tych szkół nie będziemy likwidować, jak by to pozornie mogło wynikać z tego, co mówię; przeciwnie, będziemy ich sieć powiększać, dbając jednocześnie o podniesienie poziomu naukowego i wychowawczego tych szkół. To jest jedna strona sprawy.</u>
          <u xml:id="u-18.40" who="#PosełMajKazimierz">Druga strona zagadnienia polega na tym, że jeśli chodzi o średnie szkoły artystyczne, to przeważnie mamy je w miastach. To są szkoły plastyczne kształcące rzeźbiarzy i malarzy, to są następnie szkoły muzyczne kształcące grajków.</u>
          <u xml:id="u-18.41" who="#PosełMajKazimierz">Otóż, proszę Obywateli Posłów, procent uczęszczającej do tych szkół młodzieży wiejskiej i robotniczej jest za mały. Młodzieży wiejskiej między innymi dlatego jest za mało, że za mało jest miejsc w internatach istniejących przy tych szkołach. Talenty są, czasem są uzdolnienia wybitne, ale młodzież nie dostaje się do tych szkół w Krakowie, Warszawie czy gdzie indziej, bo jest za mało miejsca w internatach. Na skutek tego dzieje się wielka krzywda nie tylko, powiedzmy, młodzieży wiejskiej, ale i naszej kulturze. Nie jesteśmy w stanie tych wszystkich naszych Janków-muzykantów, Antków Prusa czy Witków Reymonta wykształcić na muzyków, rzeźbiarzy, architektów itd.</u>
          <u xml:id="u-18.42" who="#PosełMajKazimierz">Z tym zagadnieniem wiąże się również sprawa reformy programów szkół średnich. Chcę tylko na jedną sprawę wiążącą się z tym, co powiedziałem, zwrócić uwagę, mianowicie na sprawę nauczania tak zwanych przedmiotów artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-18.43" who="#PosełMajKazimierz">Otóż, proszę Wysokiej Izby, myśmy — jeżeli chodzi o programy szkół średnich — zreformowali je w ten sposób, żeśmy albo ograniczyli, albo wręcz znieśli ten wymiar czasu, jaki był konieczny na naukę rysunku, śpiewu czy muzyki. Jeśli o tę ostatnią chodzi, to mam na myśli licea pedagogiczne. No i skutek naturalnie jest taki, że kandydaci, zgłaszający się do egzaminu wstępnego na Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, nie składają tego egzaminu, mianowicie nie składają go z rysunku i z rysunku technicznego. Kandydaci nie składają egzaminu, bo nie zostali do niego przygotowani. W praktyce życiowej bywa w ten sposób, że kandydaci na studia architektoniczne w wyższych uczelniach uprzednio przygotowują się albo prywatnie, albo na specjalnych kursach do egzaminu, z zakresu rysunku artystycznego albo rysunku technicznego.</u>
          <u xml:id="u-18.44" who="#PosełMajKazimierz">Należy co rychlej wyciągnąć z tego wnioski, co rychlej zreformować program nauczania w szkołach średnich, ażeby te przedmioty były właściwie potraktowane. Jeżeli chodzi o rysunki, to należy przywrócić nauce rysunków taki wymiar godzin, jaki podyktują te względy, o których już mówiłem, poza tym dlatego, że jest to przedmiot kształcący pod względem ogólnym, a więc i społecznym.</u>
          <u xml:id="u-18.45" who="#PosełMajKazimierz">Proszę Wysokiej Izby! Padały tutaj różne głosy w sprawie oceny projektu ustawy o szkołach akademickich. Jedne z nich były słuszne, inne były mniej słuszne. Te ostatnie niewątpliwie były wynikiem pewnego rodzaju nieporozumień. Mianowicie, jeśli chodzi o metodę pracy nad projektem ustawy, to my, jako członkowie Komisji Oświaty i Nauki naszego Sejmu, mieliśmy mało czasu. To i owo się zrobiło poprawiając projekt ustawy zarówno pod względem merytorycznym, jak i pod względem redakcyjnym. Niewspółmiernie mało czasu mieliśmy w porównaniu z czasem, jakim dysponowali autorzy projektu ustawy. Wniosek z tego, że nie należało naśladować tych metod pracy, gdy chodzi o wszystkie ustawy przewidziane, czyli tak zwane delegacje. Należy je przygotować w tempie nieco szybszym niż dwuletni czy półtoraroczny okres czasu. O wartości ustaw zadecydują między innymi także rozporządzenia wykonawcze. Trzeba te rozporządzenia wykonawcze jak najrychlej przygotować.</u>
          <u xml:id="u-18.46" who="#PosełMajKazimierz">Z tego, co powiedziałem, wynika, że w stosunku do projektu ustawy o szkołach akademickich zajmuję stanowisko pozytywne. Widzę w tej ustawie strony słabe — mówiliśmy o nich na posiedzeniu Komisji Oświaty i Nauki — ale widzę i wiele stron pozytywnych.</u>
          <u xml:id="u-18.47" who="#PosełMajKazimierz">Rzeczona ustawa niewątpliwie pozwoli nam realizować ten postulat, o jakim mówiłem, mianowicie pozwoli nam podnosić poziom szkolnictwa wyższego, jeśli chodzi o jego poziom naukowy i dydaktyczny. Pozwoli nam zając się stroną jakościową tak bujnie rozrosłego szkolnictwa akademickiego i wyższego nieakademickiego w naszym kraju. Pozwoli nam niewątpliwie doprowadzić to szkolnictwo wyższe do poziomu takiego, na jakim ono być winno, gdy się weźmie pod uwagę cele społeczne, którym ma służyć — budowę socjalizmu, gdy się weźmie pod uwagę cele naukowe — rozwój nauki, gdy się weźmie pod uwagę cele wychowawcze — wychowanie młodej generacji naszego państwa w duchu idei, która przyświeca wyższym uczelniom, to jest idei socjalizmu i idei postępu.</u>
          <u xml:id="u-18.48" who="#PosełMajKazimierz">Tego postępu bez rozwoju nauki — jak wiadomo — nie będziemy w stanie osiągnąć, zarówno w dziedzinie nauk technicznych, jak i humanistycznych.</u>
          <u xml:id="u-18.49" who="#PosełMajKazimierz">Wysoka Izbo! Żyjemy w okresie poprzedzającym Tysiąclecie naszego państwa. W ramach obchodu Tysiąclecia w 1964 r. obchodzić będziemy sześćsetlecie pierwszej wyższej uczelni w Polsce — Uniwersytetu Jagiellońskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.50" who="#PosełMajKazimierz">Uniwersytet ten został założony w 1369 r. — jak wiadomo — przez Kazimierza Wielkiego. Warto sobie przypomnieć, że założony on został jako uczelnia świecka, to znaczy z wydziałem prawnym, filozoficznym i medycznym. Długie lata trwała walka o utrzymanie świeckiego charakteru tej pierwszej wyższej uczelni w naszym kraju. Warto przy tej okazji — nawiązując do sprawy, nad którą dyskutujemy — zdać sobie sprawę, że najlepszą formą uczczenia tego jubileuszu będzie dalszy rozwój szkolnictwa akademickiego w naszym kraju. Wcale nas to nie zwalnia od obowiązku dania miastu Krakowowi tych pieniędzy, jakie mu są potrzebne, żeby się miasto godnie do tego jubileuszu mogło przygotować. Przeciwnie — to nas dopinguje, żebyśmy pomyśleli o tej sprawie i wrócili do niej przy okazji debaty nad projektem budżetu na rok 1959. To nas dopinguje, to nas ponagla do działania w tym kierunku, żeby właśnie te wszystkie zamierzenia, jakie sobie uczelnia krakowska postawiła w zakresie inwestycji, a służące dalszej rozbudowie tej placówki, zostały zrealizowane. Do tych celów potrzebne będą środki materialne i te środki znaleźć musimy.</u>
          <u xml:id="u-18.51" who="#PosełMajKazimierz">Wysoka Izba miała możność stwierdzić, że oceniając ustawę będącą przedmiotem naszych rozważań widzimy jej dodatnie strony i widzimy przewagę tych dodatnich stron nad tymi — powiedzmy — słabszymi. Ta świadomość nakazuje nam głosować za ustawą.</u>
          <u xml:id="u-18.52" who="#PosełMajKazimierz">W imieniu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, a właśnie z ramienia tego Stronnictwa znalazłem się na tym miejscu, oświadczam, że głosować będziemy za ustawą, świadomi, że głosując za nią przyczynimy się do dalszej rozbudowy naszego szkolnictwa wyższego, akademickiego, zawodowego, a tym samym przyczynimy się do dalszego rozwoju nauki i kultury polskiej.</u>
          <u xml:id="u-18.53" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Zygmuntowi Nowakowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Wysoka Izbo! Nie zamierzam oceniać całości projektu ani wchodzić w jego przesłanki polityczne czy też przeprowadzać analizy techniczno-prawnej. Uczyniłem to przed dwoma tygodniami na posiedzeniu Komisji Oświaty i Nauki w swoim przemówieniu, którym zabrałem kolegom około półtorej godziny. Poza tym uczynili to moi przedmówcy. Chodzi mi jedynie o niektóre postanowienia projektu, mające zasadnicze znaczenie dla pracy wyższych uczelni oraz dla ich pracowników. W ubiegłym tygodniu nie miałem zamiaru przemawiać na temat tych postanowień, zbyt jednak wielu pracowników nauki zwracało się do mnie z terenu mej pracy, którym jest zarówno Warszawa, jak i Poznań, ażebym mógł zlekceważyć ich żądania. Myślę, że właśnie Sejm jest tym miejscem, gdzie szczerze i dokładnie należy informować najwyższe władze państwa, co ludzi boli i czym są rozżaleni.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Zdecydowałem się przemawiać i stawiać wnioski o zmianę projektu, gdyż, niestety, głosy, które słyszymy z różnych stron, zawierają dużo słusznych uwag. Projekt, jak się słyszy, niewiele ma wspólnego z dawnym projektem, to znaczy z tak zwaną „zieloną książeczką”, szeroką dyskusją i zmianami projektu, które zostały uchwalone na podstawie tej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#PosełNowakowskiZygmunt">W dzisiejszym projekcie widzimy nowe tezy, nowe problemy i nowe sformułowania. Pod tym względem patrzę na to inaczej niż poseł Tułodziecki.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#PosełNowakowskiZygmunt">W Komisji Oświaty i Nauki, niestety, projekt i jego aż 185 artykułów był studiowany z nadmiernym pośpiechem i bez pracy jakiejkolwiek podkomisji, która by należycie przejrzała ten projekt i przeprowadziła odpowiednią analizę. Pewne uwagi na ten temat słyszeliśmy już z ust posła Maja. Ale wróćmy do moich wniosków o przeprowadzenie poprawek w projekcie ustawy. Czuję się zmuszony do zgłoszenia poprawek i pozwalam sobie zaproponować jedynie 4 najważniejsze zmiany, które pragnę uzasadnić.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Po pierwsze — projekt ustawy postanawia, że w wyjątkowych przypadkach można powołać na profesora osobę, która posiada wysokie kwalifikacje naukowe i poważne osiągnięcia w pracy naukowej lub w twórczej pracy zawodowej, nie ma jednak stopnia naukowego ani stażu pracy, wymaganej od kandydata na stanowisko samodzielnego pracownika nauki.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Jest to słuszna zasada pod warunkiem, że nie urzędnik o odrębnej specjalności, pomagający ministrowi, lecz wybitny specjalista z danej dziedziny oceni te wysokie kwalifikacje naukowe i zawodowe oraz potrzebę zatrudnienia na uczelni takiej osoby, o której mowa w art. 90 ust. 4 projektu. Konieczna tu jest ocena tych potrzeb i umiejętności przez środowisko specjalistów danej dyscypliny, których trudno nieraz znaleźć wśród urzędników, a których jest pełno w radzie wydziału i w senacie szkoły wyższej, potrzebującej takiej osoby.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Chodzi tu o unikniecie pomyłek co do kwalifikacji osób. Takie niebezpieczeństwa zachodzą również w innych przypadkach, przewidzianych w art. 91 ust. 2 oraz w art. 92 ust. 3 projektu.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Z tego względu proponuję w art. 90 ust. 4 po słowach: „W wyjątkowych przypadkach” dodać słowa: „na wniosek rady wydziału i senatu”.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Dalej proponuję skreślić ust. 2 art. 91 i w końcu skreślić ust. 3 art. 92.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Druga poprawka. Aby uniknąć możliwych — według projektu — przejawów samowoli rektora i podejmowania zbyt samodzielnych i nie zawsze w pełni przemyślanych i słusznych decyzji, proponuję zmiany w art. 20 ust. 6 oraz w art. 96 ust. 1 projektu.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Są to następujące zmiany:</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#PosełNowakowskiZygmunt">— w art. 20 ust. 6 należy dopisać zdanie: „Decyzja rektora powinna zawierać uzasadnienie”;</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#PosełNowakowskiZygmunt">— w art. 96 ust. 1 kropkę należy zamienić na przecinek i dopisać: „na wniosek rady wydziału”.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Trzecia poprawka. Art. 111 ust. 6 projektu przewiduje, że minister może usunąć pracownika nauki, jeśli jego działalność „pozostaje w rażącej sprzeczności z zadaniami szkoły wyższej lub obowiązkami pracownika nauki”.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Takie uprawnienia musi mieć minister, ale z zachowaniem odpowiedniego, właściwego trybu postępowania.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Otóż jeśli taki wypadek zajdzie, wystarcza najzupełniej usunięcie pracownika w drodze dyscyplinarnej, tym więcej że minister ma decydujący wpływ na dobór osób zasiadających w Wyższej Komisji Dyscyplinarnej, która jest instytucją odwoławczą, gdyż on, to znaczy minister właśnie, powołuje jej członków. Ponieważ komisje dyscyplinarne są kolegiami, które dają gwarancję zarówno fachowej, jak i obywatelskiej dojrzałości, wystarczy tu ich działanie.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Ust. 6 art. 111 jest jednak nie tylko zbędny, lecz ponadto stanowi rażącą dyskryminację pracowników nauki. Ani bowiem inni funkcjonariusze państwowi, podlegający prawu urzędniczemu, ani nauczyciele podlegli ustawie o prawach i obowiązkach nauczycieli nie mogą być usunięci bez postępowania dyscyplinarnego. Proszę sobie przejrzeć Dziennik Ustaw z 1956 r. Nr 12 poz. 63. Nauczycieli nie wolno też przenosić bez ich zgody na inne miejsce pracy, gdy tymczasem projekt przewiduje dla pracowników nauki w art. 103 ust. 4 możliwość przeniesienia, która — moim zdaniem — w pewnych wypadkach jest uzasadniona.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Dodać tu pragnę, że na stanowisko nauczyciela powołuje się ludzi nieraz dwudziestokilkoletnich, gdy tymczasem stanowisko profesora uniwersytetu czy też szkoły wyższej uzyskuje się mniej więcej w 40 roku życia po kilkuletnich studiach uzupełniających, często za granicą, po doktoracie i po habilitacji oraz — jak to się zdarza w zawodzie prawnika — po zdanych egzaminach sędziowskich. Ponadto żąda się, żeby ci samodzielni pracownicy nauki znali języki, mogli studiować obcą literaturę i sprowadzać z zagranicy to, co jest potrzebne dla rozwoju naszej nauki. I takiego profesora bez podania dokładniejszego uzasadnienia, bez komisji dyscyplinarnej, minister może z dnia na dzień zwolnić, wprawdzie za zgodą Rady Państwa, czego nie może uczynić Minister Oświaty z młodym nauczycielem.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Ponieważ interes nauki wymaga jakiejś ochrony pracowników nauki i jakiejś stabilizacji oraz ponieważ profesorowie nie zasługują na gorsze traktowanie ich niż nauczycieli i funkcjonariuszy państwowych, pozwalam sobie zaproponować skreślenie ustępu 6 artykułu 111.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Czwarta poprawka. Ustawa nie zawiera postanowień dotyczących nominowanych pracowników administracji szkół wyższych. Nie wchodzę w to, czy powoływanie na przyszłość pracowników administracji szkół wyższych tylko w drodze umowy, a nie nominacji, jest celowe czy też nie. Obawiam się, że bez stabilizacji, jaką daje nominacja, wyższe szkoły mogą się w przyszłości znaleźć w trudnościach, gdy zajdzie potrzeba znalezienia odpowiednio wykwalifikowanego personelu przy stosunkowo niskich płacach, stosowanych w administracji szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#PosełNowakowskiZygmunt">Chodzi mi jednak o coś innego. Chodzi mi o dotychczasowych pracowników z nominacji i ich już nabyte prawa. Nie można, myślę, przekreślać już nabytych praw. Z tej przyczyny wnoszę o dodanie do artykułu 134 nowego ust. 5 o następującym brzmieniu: „Artykuł 113 ma odpowiednie zastosowanie do pracowników z nominacji”.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#PosełNowakowskiZygmunt">To byłyby moje wnioski, o których przyjęcie pozwalam sobie prosić Wysoki Sejm.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#Marszałek">Udzielam obecnie głosu posłowi Janowi Kowalowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#PosełKowalJan">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o wyższych szkołach, który jest obecnie przedmiotem debaty sejmowej, był poddany, jak wiadomo, pod szeroką dyskusję, o czym zresztą mówili już moi poprzednicy. Dyskusja była prowadzona w Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego, wśród pracowników nauki we wszystkich ośrodkach naukowych kraju, w Związku Nauczycielstwa Polskiego i wreszcie sejmowa Komisja Oświaty i Nauki poświęciła kilka wielogodzinnych posiedzeń w miesiącu październiku roku bieżącego na jego przedyskutowanie i gruntowną analizę.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#PosełKowalJan">Dyskusja nad projektem ustawy przekroczyła ramy wyżej wymienionych ośrodków, wywołała zainteresowanie w kołach inteligencji, co jest zrozumiałe, bo dotyczy on bardzo żywotnych spraw inteligencji: warunków przygotowania wysoko kwalifikowanych kadr, a także warunków pracy pracowników nauki oraz rozwoju samej nauki, która w państwie budującym socjalizm odgrywa szczególnie doniosłą rolę.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#PosełKowalJan">Zasady sformułowane w ustawie są wynikiem rozwoju i osiągnięć szkolnictwa wyższego Polski Ludowej, są utrwaleniem jego najlepszych doświadczeń i odrzuceniem popełnionych błędów, które hamowały rozwój szkolnictwa i nauki w niektórych okresach. Ustawa jest wynikiem 14-latach wysiłków nad ukształtowaniem charakteru wyższych uczelni, które by wykorzystując postępowe tradycje szkolnictwa wyższego odpowiadały potrzebom i zadaniom budownictwa socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#PosełKowalJan">Zdobycze te są powszechnie znane i wspominał już o nich kolega Tułodziecki, dlatego też ograniczę się do przypomnienia tylko niektórych, najważniejszych. W okresie międzywojennym, w 1938 r., na każde 10.000 mieszkańców w Polsce studiowało 14 osób. Przed wojną mogliśmy się zrównać tylko z Portugalia lub Grecją, w których to państwach liczba studentów na 10.000 mieszkańców była zbliżona do liczby studentów w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#PosełKowalJan">W Polsce Ludowej osiągnęliśmy wielki wzrost liczby studentów, wynoszący 45,2 osób na 10.000 mieszkańców, i dlatego też pod tym względem znaleźliśmy się na jednym z pierwszych miejsc na świecie.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#PosełKowalJan">Powstały warunki umożliwiające szeroki dostęp do nauki młodzieży robotniczej i chłopskiej. Podkreślić trzeba, że w porównaniu ze stanem przedwojennym wzrosła również liczba studiującej młodzieży inteligenckiej. Liczba studentów pochodzenia inteligenckiego i rzemieślniczego w liczbach bezwzględnych wzrosła w porównaniu z okresem przedwojennym prawie dwukrotnie, bo z 27 do 52 tysięcy.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#PosełKowalJan">Dzięki rozbudowie nowej sieci wyższych uczelni w Polsce Ludowej szkoła wyższa dotarła za rogatki kulturalne Polski przedwojennej — do Torunia, Białegostoku, Lublina, Częstochowy i innych miast, dotarła do wielkich skupisk robotniczych, pozbawionych dawniej możliwości zdobywania wyższego wykształcenia — na Śląsk i do Łodzi.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#PosełKowalJan">Szkoły wyższe w okresie Polski Ludowej odegrały doniosłą rolę w formowaniu inteligencji ludowej, przygotowując tylko w okresie planu 6-letniego 141 tysięcy dyplomowanych specjalistów z wyższym wykształceniem. Warto podkreślić, że w minionym 6-letnim planie szkoły wyższe dały więcej ludzi z wyższym wykształceniem aniżeli cały okres międzywojenny.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#PosełKowalJan">Prawda, że poziom tych kadr ze względu na konieczność szybkiego przygotowania nie zawsze był wystarczający. Prawdą jest, że w okresie pierwszych 10 lat nie doceniano należycie pracy naukowej na wyższych uczelniach, a zbyt administracyjny system kierowania szkolnictwem wyższym hamował wszechstronny jego rozwój. Ale prawdą też jest, że absolwenci przygotowani przez szkoły wyższe Polski Ludowej stanowią obecnie większość wśród zatrudnionych osób z wyższym wykształceniem.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#PosełKowalJan">Prawdą też jest, że zrobiono ogromny wysiłek, aby zjednać starą kadrę profesorską, że wśród pracowników naukowych wzrosło poważnie poczucie odpowiedzialności za udział w rozwoju socjalistycznych form naszego życia.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#PosełKowalJan">W ciągu ostatnich dwóch lat nastąpiło rozszerzenie samorządności szkół wyższych oraz uprawnień ich kolegialnych organów, to znaczy rad wydziałowych i senatów w tych sprawach, w których głos autorytatywnego czynnika profesorskiego powinien mieć zasadnicze znaczenie, to znaczy w sprawach formowania i doboru kadr, w sprawach nauczania i badań naukowych.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#PosełKowalJan">Mylą się jednak ci, którzy by chcieli widzieć we wzroście samodzielności szkół wyższych oderwanie ich od zadań budownictwa socjalistycznego, izolowanie od wysiłku całego społeczeństwa, uniezależnienie od wpływu władzy ludowej.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#PosełKowalJan">Projekt ustawy utrwala proces demokratyzacji szkolnictwa wyższego, określa jednak wyraźnie, że demokratyzacja ta ma na celu pełniejsze, bardziej aktywne uczestnictwo szkół w budowie i umacnianiu socjalizmu w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#PosełKowalJan">Wychodząc z tych założeń ustawa określa w słuszny sposób wzajemny stosunek między uprawnieniami władzy ludowej i samorządnymi organami szkół wyższych, kształtując go na płaszczyźnie wspólności celów i wzajemnego zaufania.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#PosełKowalJan">W porównaniu z przeprowadzoną przed dwoma laty nowelizacją ustawy obecny projekt stanowi poważny krok naprzód w utrwalaniu demokratyzacji szkolnictwa wyższego. Utrzymana zostaje zasada obieralności władz uczelni wyższych: rektorów i dziekanów, którzy są jednak nie tylko mężami zaufania swoich wyborców, ale także przedstawicielami władzy ludowej, odpowiedzialnymi przed nią za wykonanie podstawowych zadań szkoły wyższej.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#PosełKowalJan">Rady wydziałowe uzyskują dalsze poważne uprawnienia. Do nich należy przeprowadzanie przewodów doktorskich, habilitacji oraz prawo kooptacji kadr naukowych, mianowanie profesorów nadzwyczajnych i zwyczajnych przez Radę Państwa odbywa się bowiem na podstawie ankiety i warunków rad wydziałowych.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#PosełKowalJan">Należy się spodziewać, że te szerokie uprawnienia rad wydziałowych — przy jednoczesnym zniesieniu Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej — sprzyjać będą podniesieniu poczucia odpowiedzialności za poziom naukowy uczelni.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#PosełKowalJan">W tym miejscu warto podkreślić, że w środowiskach Stronnictwa Demokratycznego ze szczególnym zadowoleniem przyjęto przywrócenie stopnia doktora i przewodu habilitacyjnego, gdyż nie tylko porządkuje to sprawę stopni naukowych, wprowadzając jako wyższy stopień naukowy stopień docenta, lecz także wytycza perspektywy rozwoju dla przyszłych kadr naukowych.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#PosełKowalJan">Ustawa zakłada wzrost wymagań naukowych od grona profesorskiego. Odnosi się to także do pomocniczych pracowników nauki. Znaczenie ustawy polega między innymi i na tym, że określa wyraźnie pozycje i perspektywy młodej kadry naukowej.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#PosełKowalJan">Stanowisko asystenta traktuje się nie jako posadę, ale jako szczebel na drodze do zdobycia zaszczytnego tytułu samodzielnego pracownika nauki.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#PosełKowalJan">Ugruntowując samorządność szkolnictwa wyższego, a równocześnie określając jego zadania ustawa stwarza warunki — co należy szczególnie silnie podkreślić — do konsekwentnie prowadzonej w ostatnich latach polityki swobody badań naukowych i możliwości dyskusji naukowych, prowadzonych z różnych pozycji metodologicznych.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#PosełKowalJan">Ustawa określa słusznie zasadę wolności nauki, niezbędną dla jej rozwoju i postępu. Nie może być jednak ta wolność sprzeczna z interesami naszego ustroju, nie może być wykorzystywana do celów sprzecznych z budownictwem socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#PosełKowalJan">Taki jest cel nauki i takie są swobody nauki i dyskusji. Nauka nie może się na swej drodze mijać z tym kierunkiem, który obrało sobie społeczeństwo. Co więcej — nie wolno dopuścić do tego, by nauka w jakikolwiek sposób przeciwstawiała się takiemu kierunkowi, który społeczeństwo uznało za najodpowiedniejszy dla swego rozwoju. Trzeba wyraźnie określić znaczenie pojęcia wolności nauki dlatego, że toczy się dokoła tego zagadnienia szeroka dyskusja i dlatego, że trzeba umieć należycie ze sobą powiązać pojęcie budowy i umacniania socjalizmu w Polsce Ludowej z pojęciem twórczych badań naukowych.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#PosełKowalJan">Ścisłe powiązanie tych dwóch pojęć będzie dopiero gwarantować właściwy postęp nauki. Prawdziwa nauka pracuje pod hasłem: „Dobro społeczne jest najwyższym prawem”.</u>
          <u xml:id="u-22.24" who="#PosełKowalJan">Warto podkreślić, że ustawa obok obowiązku prowadzenia twórczych badań naukowych nakłada na wszystkich pracowników nauki obowiązek kształcenia i wychowywania wysoko wykwalifikowanej inteligencji. Na uwagę zasługuje wymóg, aby pracownik nauki powołany na stanowisko profesora posiadał obok kwalifikacji naukowych kwalifikacje moralne, niezbędne do wychowania młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-22.25" who="#PosełKowalJan">W trosce o to, aby pracownicy nauki mogli poświęcić jak najwięcej czasu pracy w szkole wyższej, projekt ustawy słusznie ogranicza możliwość dodatkowych zajęć.</u>
          <u xml:id="u-22.26" who="#PosełKowalJan">Na obowiązki dydaktyczno-wychowawcze pracowników nauki chciałbym zwrócić uwagę szczególną, gdyż w niektórych środowiskach uniwersyteckich daje się ostatnio zaobserwować niedocenianie tego rodzaju pracy. Wyraża się to w niedostatecznej trosce o dyscyplinę pracy młodzieży, terminowość studiów itd.</u>
          <u xml:id="u-22.27" who="#PosełKowalJan">Opinia społeczna z wielkim zadowoleniem przyjmuje fakt ożywienia atmosfery naukowej, wzrost liczby wydawnictw naukowych, wzrost liczby prac kandydackich, przygotowanych przez młodych pracowników nauki. Opinia społeczna nie może się jednak pogodzić z faktem, że w niektórych szkołach wyższych ponad 30% młodzieży nie wykonuje swoich obowiązków regulaminowych, nie uczęszcza na wykłady, opóźnia zdawanie egzaminów przejściowych, dyplomowych itp. Opinia społeczna zaniepokojona jest zbyt tolerancyjną postawą niektórych pracowników nauki wobec tych zjawisk.</u>
          <u xml:id="u-22.28" who="#PosełKowalJan">Należy się spodziewać, że zasady ustawy, konsekwentnie realizowane przez szkoły wyższe, stworzą warunki do harmonijnego rozwoju pracy naukowej i dydaktyczno-wychowawczej. Nadzieja jest tym bardziej uzasadniona, że w nowej ustawie znalazły miejsce przepisy o organizacjach młodzieżowych. Wprowadzenie opiekunów nad organizacjami studenckimi zbliży zespół nauczycielski do młodzieży, a w konsekwencji niewątpliwie wpłynie na podniesienie poziomu pracy młodzieży nad sobą i pracy dydaktycznej zespołu nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-22.29" who="#PosełKowalJan">W programie Stronnictwa Demokratycznego, uchwalonym na kongresie w 1958 r., stwierdzono — opierając się na dotychczasowych wynikach pracy szkolnictwa wyższego — że istnieje konieczność podnoszenia poziomu studiów w szkołach wyższych, w szczególności poprzez rozwój pracy naukowo-badawczej i odpowiednią organizację studiów oraz dalszy rozwój możliwości samodzielnej pracy studentów. Dlatego też Stronnictwo Demokratyczne z zadowoleniem podkreśla wielkie osiągnięcia Rządu, szczególnie w ciągu ostatnich dwóch lat, w przebudowie organizacyjno-programowej naszych studiów wyższych, w dziedzinie nowoczesnego wyposażenia, w dziedzinie wydawnictw naukowych oraz szerokich kontaktów z nauką innych krajów.</u>
          <u xml:id="u-22.30" who="#PosełKowalJan">Mimo poważnych osiągnięć szkolnictwo wyższe walczy wciąż jeszcze z wielu poważnymi trudnościami, szczególnie inwestycyjnymi, toteż biorąc pod uwagę warunki lokalowe wielu szkół wyższych Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego postuluje, by w chwili obecnej, gdy cały naród zobowiązuje się dla uczczenia Tysiąclecia Państwa Polskiego wznieść tysiąc nowych szkół-pomników, włączyć również w ten nurt rozbudowę zakładów naukowych szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-22.31" who="#PosełKowalJan">Klub Poselski uważa, że niezbędną sprawą jest także zajęcie się w najbliższym czasie, gdy tylko pozwolą warunki, zagadnieniem stworzenia pracownikom nauki, szczególnie pomocniczym, odpowiednich warunków materialnych, które by umożliwiły im wyłączne poświęcenie się pracy naukowej i dydaktycznej.</u>
          <u xml:id="u-22.32" who="#PosełKowalJan">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wyraża przekonanie, że Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, opierając się na ustawie, i nadal prowadzić będzie politykę swobody badań naukowych, niezbędną do rozwoju samej nauki i ściśle od niego uzależnionego poziomu pracy pedagogicznej.</u>
          <u xml:id="u-22.33" who="#PosełKowalJan">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego przekonany jest, że pracownicy nauki w poczuciu odpowiedzialności za rozwój budownictwa socjalistycznego i za los powierzonej im młodzieży, za jej udział w tym budownictwie, potrafią — rzetelnie realizując ustawę — wykorzystać ją zgodnie z interesem narodu i dlatego Klub Poselski, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, jednomyślnie będzie głosował za uchwaleniem nowej ustawy o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-22.34" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Jerzemu Bukowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#PosełBukowskiJerzy">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Nie zamierzam poświęcać mojego wystąpienia uzupełnianiu lub pogłębianiu analizy ustawy o szkolnictwie wyższym. Sama ustawa — jak i każdy inny akt prawny, porządkujący jakąś dziedzinę życia — nie przesądza jeszcze pomyślnego rozwoju szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#PosełBukowskiJerzy">Określając prawa, obowiązki i zakres odpowiedzialności nadzorczej władzy państwowej, organów szkoły, personelu naukowego i nauczającego, wreszcie młodzieży studiującej, ustawa ta ułatwia wprowadzenie ładu, zapewniającego należyte funkcjonowanie całego systemu szkolnictwa wyższego.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#PosełBukowskiJerzy">Mówię „ułatwia wprowadzenie”, a nie „wprowadza”, gdyż właśnie takie bezwarunkowe stwierdzenie byłoby wiarą w automatyczną skuteczność aktów prawnych, fetyszyzacją ustaw pisanych.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#PosełBukowskiJerzy">Trzeba wyraźnie powiedzieć, że przyszłość naszego szkolnictwa wyższego zależy od tego, w jakim stopniu poczucie odpowiedzialności władzy państwowej, pracowników nauki i młodzieży studenckiej wypełni żywą treścią ogólne i szczegółowe sformułowania ustawy.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#PosełBukowskiJerzy">Wyrażam głębokie przekonanie, że takie właśnie, oparte na poczuciu odpowiedzialności działanie pozwoli na uniknięcie konfliktów, których możliwość ustawa przewiduje w licznych, może nadmiernie licznych, postanowieniach szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#PosełBukowskiJerzy">Tylko w warunkach należycie pojętej odpowiedzialności działania ugruntować się może wzajemne zaufanie władzy państwowej, pracowników nauki i młodzieży — zaufanie stanowiące o wiele trwalszą podstawę rozwoju szkolnictwa wyższego niż najlepiej skonstruowana ustawa.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#PosełBukowskiJerzy">Nie chciałbym spotkać się z zarzutem formułowania utopijnych tez, które w konkluzji mogłyby prowadzić do kwestionowania potrzeby norm prawnych w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#PosełBukowskiJerzy">Dlatego stwierdzam wyraźnie — normy prawne są potrzebne, ale o ich konstruktywnej sile stanowi duch, w jakim normy te są realizowane.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#PosełBukowskiJerzy">Czym ma się wyrażać przede wszystkim wspomniana przeze mnie odpowiedzialność działania? Czy istnieje wspólna miara tej odpowiedzialności?</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#PosełBukowskiJerzy">Czego w tej mierze możemy i powinniśmy oczekiwać od pracowników nauki, od młodzieży szkół wyższych, wreszcie od władzy państwowej?</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#PosełBukowskiJerzy">W żadnym etapie dyskusji nad ustawą nie budziło zastrzeżeń naczelne stwierdzenie, zawarte i w jej pierwszym artykule, że „szkoły wyższe aktywnie uczestniczą w budowie i umocnieniu socjalizmu w Polsce Ludowej”.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#PosełBukowskiJerzy">W moim przekonaniu rzetelny stosunek do tego sformułowania powinien stanowić w praktyce podstawę „odpowiedzialności działania”.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#PosełBukowskiJerzy">Słowa przedstawicieli świata nauki znajdują szeroki oddźwięk w społeczeństwie. Mówione lub pisane słowo ludzi kształcących i wychowujących młodzież formuje w sposób najbardziej istotny postawę życiową tej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#PosełBukowskiJerzy">Dlatego ważyć musimy słowa. Tania frazeologia „pozytywna” szkodzi budowie socjalizmu w tym samym stopniu, w jakim szkodzi krytyka błędów tej budowy w naszym kraju, która przeradza się w negację podstaw ustroju.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#PosełBukowskiJerzy">Doktrynerskie zwężanie dróg poszukiwania prawdy naukowej szkodzi rozwojowi myśli postępowej w stopniu nie mniejszym niż podważanie naukowej wagi metodologii marksistowskiej i podstaw filozofii marksistowskiej.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#PosełBukowskiJerzy">Poprzestaję na tych krótkich stwierdzeniach, ilustrujących przede wszystkim, jak rozumiem odpowiedzialność działania pracownika nauki w realizacji zadań nakreślonych ustawą o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#PosełBukowskiJerzy">Z tych podstawowych stwierdzeń można, oczywiście, wyciągnąć wnioski o istotnym znaczeniu zarówno co do zakresu praktyki samorządu uczelnianego, jak i codziennej pracy szkół, ich jednostek organizacyjnych i poszczególnych pracowników nauki.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#PosełBukowskiJerzy">Z głębokim zastanowieniem przystępuję do sformułowania mojego poglądu na zakres odpowiedzialności młodzieży studiującej.</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#PosełBukowskiJerzy">Przecież nie chodzi tu tylko o odpowiedzialność młodzieży za nakład społeczny na jej kształcenie.</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#PosełBukowskiJerzy">Powiedzmy sobie uczciwie, że kształcimy młodzież w szkołach wyższych nie tylko dla zaspokojenia tak niedostatecznie, niestety, występującego głodu wiedzy tej młodzieży. Kształcimy masowo młodzież w szkołach wyższych, bo potrzebujemy kadr inteligencji zawodowej. Nie zaciemniajmy więc obrazu odpowiedzialności młodzieży za postępy w nauce wprowadzaniem kategorii wdzięczności względem państwa za umożliwienie zdobywania wiedzy.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#PosełBukowskiJerzy">Mówiąc o odpowiedzialności młodzieży powrócę do stałego punktu wyjścia mojego rozumowania.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#PosełBukowskiJerzy">Chodzi o obywatelską odpowiedzialność młodzieży, jej postawę i udział w realizacji podstawowego zadania szkoły wyższej, jakim jest „budowa i umacnianie socjalizmu” w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#PosełBukowskiJerzy">Odpowiedzialność młodzieży w tym zakresie to przede wszystkim odpowiedzialność za zachowanie proporcji między afirmacją i krytyką — tak trudne do zrównoważenia w tym okresie życia człowieka, w którym z natury góruje często duch przekory i sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-24.23" who="#PosełBukowskiJerzy">Nie utożsamiam dyscypliny społecznej ze ślepym posłuszeństwem. Nie żądajmy od młodzieży ślepego posłuszeństwa, bo takie posłuszeństwo nie jest w moim przekonaniu cnotą społeczną.</u>
          <u xml:id="u-24.24" who="#PosełBukowskiJerzy">Mamy natomiast prawo i obowiązek żądania od młodzieży zachowania dyscypliny społecznej i umiaru w sądach.</u>
          <u xml:id="u-24.25" who="#PosełBukowskiJerzy">Błędem wychowawczym w przeszłości było wyolbrzymianie naszych osiągnięć i schlebianie młodzieży bez równoczesnego stawiania przed nią dość wyraźnie perspektywy tego olbrzymiego trudu, który będzie jej udziałem w budowie nowego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-24.26" who="#PosełBukowskiJerzy">Znajdźmy dziś wspólny język z młodzieżą, przechodząc na płaszczyznę zadań, jakie ją czekają w najbliższych latach i dziesiątkach lat, a ułatwimy odzyskanie równowagi tysiącom młodych ludzi, którzy zrozumieją odpowiedzialność, jaka na nich ciąży, a szczególnie swój podmiotowy udział w odpowiedzialności za realizację zadań szkoły wyższej.</u>
          <u xml:id="u-24.27" who="#PosełBukowskiJerzy">My, starsi, musimy pamiętać, że jeśli słusznie domagamy się, aby młodzież szanowała nasze doświadczenie życiowe, nie możemy odmawiać jej tego stopnia dojrzałości, który i dla nas samych był przed paroma dziesiątkami lat faktem niezaprzeczalnym.</u>
          <u xml:id="u-24.28" who="#PosełBukowskiJerzy">Bez głębokiego wniknięcia w ten odwieczny problem przeciwieństwa pokoleń trudno jest mówić o pracy wychowawczej, za którą odpowiedzialność ponoszą wspólnie władze państwowe, szkoła i sama młodzież.</u>
          <u xml:id="u-24.29" who="#PosełBukowskiJerzy">Odpowiedzialność władzy państwowej za rozwój szkolnictwa wyższego w zakresie nadzoru widzę — mówiąc zwięźle — w tym, że nadzór ten powinien być mądry politycznie i oparty na znajomości życia szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-24.30" who="#PosełBukowskiJerzy">Dłużej chciałbym się zatrzymać na odpowiedzialności władzy państwowej za wytyczanie perspektyw rozwoju szkolnictwa wyższego stosownie do potrzeb gospodarczych i kulturalnych kraju. Należy krytycznie stwierdzić, że w istotnym tego słowa znaczeniu nie mieliśmy dotychczas i nie mamy skoordynowanego planu rozwoju szkolnictwa wyższego, planu zbudowanego pod kątem widzenia potrzeb ilościowego i jakościowego kształcenia kadr inteligencji zawodowej, planu uwzględniającego równocześnie rozwój prac badawczych, których szkoły wyższe pozostaną zawsze poważnym, jeżeli nie najważniejszym warsztatem.</u>
          <u xml:id="u-24.31" who="#PosełBukowskiJerzy">Nie mieliśmy i nadal nie mamy dostatecznie dokładnej analizy sieci terenowej szkół wyższych z punktu widzenia gospodarczego, demograficznego i aktywizacji życia kulturalnego, o czym tutaj tak przekonująco mówił kolega poseł Maj.</u>
          <u xml:id="u-24.32" who="#PosełBukowskiJerzy">Jedynymi wskazaniami planowymi były dotychczas, a przynajmniej dawniej, liczby absolwentów poszczególnych specjalności, wyliczone przez byłe PKPG równie drobiazgowo — w podziale specjalizacyjnym — jak i mało realnie, co się ujawniło po nasyceniu pierwszych potrzeb rynku pracy. Jest rzeczą charakterystyczną, że coraz to wyższe aż do ostatnich lat zadania ilościowe i specjalizacyjne nie szły w parze z planowaniem nakładów inwestycyjnych na rozwój poszczególnych ośrodków.</u>
          <u xml:id="u-24.33" who="#PosełBukowskiJerzy">Rozwinę tutaj szerzej sprawę, którą poruszył kolega poseł Szczepański, wołając o inwestycje dla szkolnictwa wyższego.</u>
          <u xml:id="u-24.34" who="#PosełBukowskiJerzy">Otóż zdaje mi się, że szkolnictwo wyższe nie miało nigdy długofalowego programu inwestycyjnego, zgranego z nakładami na rozwój poszczególnych dziedzin przemysłu i gospodarki. Oczywisty fakt, że wszelkie inwestycje techniczne w przemyśle powinny były być poprzedzone odpowiednimi inwestycjami w szkolnictwie i w placówkach naukowo-badawczych, nie był dostatecznie dostrzegany. Stąd też paradoksalna sytuacja, że nawet abstrahując od niezbędnych inwestycji budowlanych wyposażenie szkół stawało się przestarzałe w stosunku do wyposażenia przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-24.35" who="#PosełBukowskiJerzy">Nie trzeba podkreślać, jak ujemny wpływ wywierał ten stan rzeczy w procesie dydaktycznym i w rozwoju prac badawczych.</u>
          <u xml:id="u-24.36" who="#PosełBukowskiJerzy">Polityka nakładów inwestycyjnych, preferująca inwestycje produkcyjne, zbyt długo nie liczyła się z faktem, że nakłady w grupie tak zwanych urządzeń socjalnych — oświata, nauka, zdrowie itp. — tylko pozornie nie wpływają na produkcję. Dlatego też nie porównywano nigdy nakładów na szkolnictwo wyższe z nakładami w tych dziedzinach gospodarki, a także kultury, dla których szkoły wyższe kształcą swych absolwentów.</u>
          <u xml:id="u-24.37" who="#PosełBukowskiJerzy">Z najwyższym uznaniem i więcej — z uczuciem ulgi czytał każdy, komu bliskie są sprawy szkolnictwa wyższego i nauki, deklaracje zawarte w wytycznych przedzjazdowych rozwoju PRL w latach 1959–1965, dotyczące realizacji postępu technicznego oraz konieczności rozwoju szkół wyższych i prac badawczych. Przed władzami państwowymi jak i przed wszystkimi pracownikami szkolnictwa wyższego stoi realizacja tych wytycznych.</u>
          <u xml:id="u-24.38" who="#PosełBukowskiJerzy">Okres 6 lat (1959–1965) to okres w skali szkolnictwa krótki, to okres, w którym można poczynić wysiłki w celu uzupełnienia i renowacji wyposażenia szkół. W głównych dziedzinach gospodarki dyskutujemy jednak obecnie nad planami perspektywicznymi sięgającymi roku 1975.</u>
          <u xml:id="u-24.39" who="#PosełBukowskiJerzy">Jakie są zadania szkolnictwa wyższego w perspektywie tych planów?</u>
          <u xml:id="u-24.40" who="#PosełBukowskiJerzy">Jakie inwestycje muszą być dokonane w szkolnictwie wyższym, aby wyprzedziły wielomiliardowe nakłady na rozwój poszczególnych dziedzin gospodarki?</u>
          <u xml:id="u-24.41" who="#PosełBukowskiJerzy">Jakie są środki niezbędne do usprawnienia procesu dydaktycznego?</u>
          <u xml:id="u-24.42" who="#PosełBukowskiJerzy">Co należy uczynić dla szybszego wzrostu tak zwanej młodej kadry naukowej?</u>
          <u xml:id="u-24.43" who="#PosełBukowskiJerzy">Wszystko to są problemy o zasadniczym znaczeniu dla rozwoju naszej gospodarki i kultury, dla realizacji postępu technicznego we wszelkich dziedzinach, dla podniesienia rentowności nakładów na rozbudowę przemysłu, komunikacji i wymiany towarowej.</u>
          <u xml:id="u-24.44" who="#PosełBukowskiJerzy">Nie obawiam się postawić tezy, że przy planowaniu wszelkich nowych inwestycji przemysłowych powinno być regułą rezerwowanie określonego odsetka sum inwestycyjnych na rozbudowę i modernizację szkół i placówek badawczych.</u>
          <u xml:id="u-24.45" who="#PosełBukowskiJerzy">Zdajmy sobie sprawę, jak nikłe są nakłady na inwestycje w szkolnictwie wyższym w stosunku do inwestycji gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-24.46" who="#PosełBukowskiJerzy">Inwestycje Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego stanowią poniżej 0,5% nakładów inwestycyjnych tych resortów gospodarczych, dla których szkoły wyższe, podległe Ministerstwu, kształcą swych absolwentów, a przecież szkoły te kształcą absolwentów nie tylko dla resortów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-24.47" who="#PosełBukowskiJerzy">W jednym z resortów przemysłowych zbędne zakupy inwestycyjne, stanowiące zawsze możliwy — chociaż w danym przypadku jaskrawy — błąd w realizacji inwestycji, wyniosły na przestrzeni paru lat prawie 10% inwestowanych w tym czasie sum.</u>
          <u xml:id="u-24.48" who="#PosełBukowskiJerzy">Jeżeli przyjąć dość dowolnie, ale prawdopodobnie, że błędy takie występują w wysokości około 3% sum inwestycyjnych w resortach gospodarczych, dla których kształcą specjalistów szkoły podległe Ministerstwu Szkolnictwa Wyższego, to łatwo wyliczyć, że całość inwestycji tego resortu wynosi nie więcej niż 1/6 sum praktycznie traconych na skutek wspomnianych błędów realizacji inwestycji gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-24.49" who="#PosełBukowskiJerzy">W tych warunkach trudno jest naprawdę pojąć gorliwość, z jaką nasze organy planujące najpierw ograniczają, a następnie dodatkowo ścinają kwoty inwestycyjne, przeznaczone na rozwój szkolnictwa wyższego.</u>
          <u xml:id="u-24.50" who="#PosełBukowskiJerzy">Dla ilustracji — nie chciałbym nużyć Wysokiej Izby liczbami, gdyż tych liczb będziemy mieć aż za dużo przy debacie budżetowej — w planie 6-letnim z pierwotnie przewidzianych 2.570 mln zł na inwestycje w szkolnictwie wyższym kredyt ostatecznie przydzielony wyniósł 1.249 mln zł, z czego realizacja wyniosła 1.165 mln zł, a więc 45% zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-24.51" who="#PosełBukowskiJerzy">Nie lepiej przedstawia się sytuacja w roku 1953, gdzie według pierwszych założeń planu — biorę wycinkowo z pięciolatki ten rok 1958 — plan pierwotny przewidywał na ten rok około 310 mln zł. Po kolejnych redukcjach suma ta obniżyła się do 177 mln zł w inwestycjach scentralizowanych i 57 mln zł w inwestycjach zdecentralizowanych.</u>
          <u xml:id="u-24.52" who="#PosełBukowskiJerzy">To jeszcze pół biedy, ale jeśli się spojrzy na wykonawstwo tych inwestycji, sprawa wygląda już naprawdę bardzo niepokojąco.</u>
          <u xml:id="u-24.53" who="#PosełBukowskiJerzy">Na 30 września w roku bieżącym zrealizowano zaledwie 55% tego skromnego planu.</u>
          <u xml:id="u-24.54" who="#PosełBukowskiJerzy">Skąd to płynie? Płynie stąd, że inwestycje dla szkolnictwa wyższego — z natury rzeczy inwestycje poza domami akademickimi — o charakterze wyraźnie specjalnym, są powierzane prawie w stu procentach miejskim przedsiębiorstwom budowlanym, tym przedsiębiorstwom, które budują mieszkaniówkę i które bardzo niechętnie przechodzą na trudniejsze roboty.</u>
          <u xml:id="u-24.55" who="#PosełBukowskiJerzy">Znamy cały szereg inwestycji w szkolnictwie wyższym, które ciągną się niepotrzebnie latami, bo trudno jest zmusić przedsiębiorstwa do roboty na tych właśnie budowach, a nie przy typowym budownictwie mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-24.56" who="#PosełBukowskiJerzy">Chciałbym wspomnieć jeszcze jedną rzecz. Szkolnictwo wyższe ma rozmaite zakłady, jak na przykład gospodarstwa rolne.</u>
          <u xml:id="u-24.57" who="#PosełBukowskiJerzy">Nie umiem sobie wytłumaczyć faktu, dlaczego inwestycje tych rolniczych zakładów doświadczalnych są niższe, grubo niższe, ód inwestycji przypadających na ha w PGR-ach. Czy dlatego, że majątki naszych wyższych szkół rolniczych mają być majątkami wzorowymi, majątkami dającymi przykład innym, również i PGR-om, jak należy gospodarować?</u>
          <u xml:id="u-24.58" who="#PosełBukowskiJerzy">Obraz to niewesoły.</u>
          <u xml:id="u-24.59" who="#PosełBukowskiJerzy">A przecież nie doinwestowane szkoły to w konsekwencji niedostatecznie dokształceni fachowcy, to w dalszej konsekwencji nowe błędy w projektowaniu i realizowaniu inwestycji, to wreszcie ograniczenie rentowności inwestycji gospodarczych przez niewłaściwą ich eksploatację. Przecież jest faktem ogólnie znanym, że młodzi inżynierowie wielu specjalności spotykają się w pracy zawodowej na przykład z aparaturą pomiarową, o której istnieniu w najlepszym razie słyszeli, ale jej w szkole nawet nie widzieli.</u>
          <u xml:id="u-24.60" who="#PosełBukowskiJerzy">Z przykrością trzeba stwierdzić, że warunki studiów w szkołach wyższych, jeśli chodzi o wyposażenie pracowni i pomieszczenia dydaktyczne, przedstawiają się przeciętnie gorzej niż w okresie międzywojennym. Zwrócę uwagę na to, że z inwestycji w 6-latce 60% kubatury stanowiły domy akademickie, a więc akcja raczej o charakterze socjalnym, akcja sprzyjająca naszej polityce szkoleniowej, ale nie przysparzająca użytkowej kubatury. Wzrost kubatury budynków nie nadąża, krótko mówiąc, za wzrostem liczby studiujących, a wyposażenie pracowni, szczególnie modernizacja tego wyposażenia, przedstawia się w wielu wypadkach wprost katastrofalnie. Mamy wprawdzie dobrych wujaszków, mamy resorty gospodarcze, które na ten lub inny kierunek studiów, na te lub inne określone inwestycje kapną czasem parę milionów złotych. Może dałyby czasem więcej, ale czy to jest najracjonalniejsza polityka? Nie wiem, ale nie zawsze te właśnie inwestycje są szkole najpotrzebniejsze.</u>
          <u xml:id="u-24.61" who="#PosełBukowskiJerzy">Otóż za usunięcie tych wieloletnich zaniedbań przede wszystkim odpowiedzialna jest władza państwowa. Tak pojmuję odpowiedzialność władz za rozwój szkolnictwa wyższego. W szkolnictwie wyższym, jak i wszędzie indziej, można wytknąć błędy polityki inwestycyjnej, ale są to naprawdę drobiazgi wobec całości obrazu zaniedbań w tej dziedzinie. Dziś trzeba już bić na alarm w sprawach inwestycji szkolnictwa wyższego. Tym akcentem chcę zakończyć mój głos w dyskusji nad ustawą o szkolnictwie wyższym.</u>
          <u xml:id="u-24.62" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Jerzemu Hryniewieckiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Wysoka Izbo! Powiedziano już tutaj tyle superlatywów pod adresem tej ustawy, że mnie się zdaje, iż można już śmiało przyznać, że jest to do pewnego stopnia karta swobód i niezależności nauki w Polsce. Dlatego może jest przykro, że ta ustawa przeszła w tak pośpiesznym trybie przez wszystkie dyskusje, a zagadnienie, że ustawa nie obejmuje szkolnictwa artystycznego, nie znalazło miejsca w czasie dyskusji w Komisji Kultury i Sztuki. Są pewne punkty ustawy, które budzą nasze wątpliwości, a może największą wątpliwość budzi to, że ustawa jest wycinkowa, że nie załatwia całości spraw związanych z nauką, tytułami naukowymi, gdyż mamy dopiero zapowiedziane dalsze ustawy o organizacji instytutów naukowych i następnie o Polskiej Akademii Nauk. Mnie się zdaje, że nawet jeżeli te ustawy nie wchodzą do Sejmu jednocześnie, dobrze byłoby, żeby w każdym razie silnie sygnalizować przynajmniej projekty tych ustaw bliźniaczych, by można było w przyszłości uniknąć konfliktów i zazębień między poszczególnymi ustawami.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Już tutaj podczas dyskusji na Komisji widzieliśmy, że cały szereg uwag padło ze strony przedstawicieli instytutów, których organizacja naukowa inaczej ujmuje pojęcie o tych czy innych tytułach, o tych czy innych stanowiskach czy to pomocniczych, czy samodzielnych pracowników nauki.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Tak samo dyskutowana była tutaj sprawa 44 delegacji, mieszczących się w tej ustawie. Jest to dowodem wielkiego naszego zaufania, jeśli uchwalamy ustawę nie znając, w jakim kierunku wyraźnie zmierzają te delegacje i nie mając projektów tych rozporządzeń, które się wiążą z ustawą. Wiemy, że wiele ustaw, które przeszły przez nasz Sejm, w dalszym życiu kuleje, bo albo nie dostały one rozporządzeń wykonawczych, albo rozporządzenia wykonawcze poszły w kierunku uniemożliwiającym pełną realizację ducha ustawy.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#PosełHryniewieckiJerzy">I dlatego musimy się poważnie zastanawiać nad ilością delegacji. Poza tym mamy przykład i powoływanie się na to, że szkolnictwo artystyczne znajdzie drugą, bliźniaczą, analogiczną ustawę. Przede wszystkim — po co i dlaczego? Mnie się zdaje, że ustawa jest dostatecznie ramowa, aby rzeczywiście mogła objąć swoją treścią także całe szkolnictwo wyższe — akademickie i artystyczne. Do tego trzeba minimalnych zmian i poprawek, gdyż ustawa rzeczywiście daje szerokie możliwości. Dlatego chciałbym się tutaj zastanowić nad tym zagadnieniem. Uważam, że źle się stało, że szkolnictwo artystyczne nie zostało włączone do tej ustawy, źle z wielu względów.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Po pierwsze dlatego, że sztuka w Polsce zasługuje na równe prawa swobody i niezależności jak i nauka. Mam wrażenie, że zawarcie w jednej ustawie zagadnień nauki i sztuki jest rzeczywiście postulatem niesłychanie ważnym. W opinii publicznej wywołuje obawę to, że zagadnienie sztuki i szkolnictwa artystycznego zostanie ujęte odrębnie.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Poza tym widzimy w ustawie, że wiele wyższych uczelni resortowych zostało objętych tą ustawą. Mnie się wydaje, że nie ma żadnej przeszkody, żeby resort kultury i sztuki na równi z resortem zdrowia czy spraw zagranicznych, czy Głównego Komitetu Kultury Fizycznej mógł być także objęty tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Mam pewne obawy, że w tym tkwi jakaś atmosfera jeszcze 19-wiecznej oceny szkolnictwa artystycznego, że ciągle się wyobraża, że szkolnictwo artystyczne jest prowadzone przez jakichś anarchicznych pięknoduchów, którzy dlatego dostają kierownictwo dydaktyczne w swoich uczelniach, ponieważ mają jakiś talent samorodny, nie oparty na żadnym wykształceniu, nie oparty na żadnych formalnych przyczynach, dla których ta czy inna postać sprawuje rolę odpowiedzialnego pedagoga.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Mam wrażenie, że to się dawno skończyło. Nie każdy wielki twórca jest powołany, aby być wykładowcą w wyższej uczelni, akademickiej, artystycznej, ale musimy sobie powiedzieć, że ci artyści, którzy są powołani zarówno ze względu na poziom umysłowy, jak i umiejętności dydaktyczne i tak dalej, stoją na równym poziomie z wykładowcami innych wyższych uczelni — czy to podlegających Ministerstwu Szkolnictwa Wyższego, czy poszczególnym resortom.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Druga sprawa jest na pewno ważna. Chodzi o to, że mamy poważne zaniedbania w szkolnictwie średnim i niższym, zaniedbania w dziedzinie właśnie szkolenie artystycznego — podstawowego szkolenia rysunków, szkolenia przedmiotów muzycznych. Zdajemy sobie sprawę, że to się musi skończyć i dostatecznie dużo postulatów w tej sprawie padło z trybuny sejmowej. Mnie się wydaje, że byłoby lepiej, gdyby te szkoły, które są najbardziej powołane do kształcenia przyszłych sił pedagogicznych, miały wykładowców wykształconych w uczelniach, które podlegają takiej samej ustawie jak wszystkie inne uczelnie. Wiemy, że ogólna atmosfera szkolna sprzyja dyskryminacji nauczycieli tego rodzaju przedmiotów. Pamiętam z własnych czasów szkolnych, że nauczyciele gimnastyki, nauczyciele rysunków czy śpiewu byli traktowani w opinii uczniów, rodziców, a nawet własnych kolegów jako pedagodzy drugiej kategorii. Mam wrażenie, że te czasy dawno już minęły. Pion szkolnictwa artystycznego, jako pion, który da nam olbrzymie szeregi brakujących w tej chwili pedagogów, powinien być traktowany równorzędnie i wszelkie rozdzielanie na dwie ustawy jest niesłuszne.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Poza tym, moim zdaniem, kierować nami powinno przeświadczenie, że im mniej jest ustaw, im bardziej te ustawy są ramowe, tym jest słuszniej. Po co mamy tworzyć bliźniaczą drugą ustawę, jeśli w tej ustawie możemy zmieścić także szkolnictwo artystyczne?</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Rzeczywiście powinniśmy ograniczać ilość ustaw, gdyż i tak jesteśmy społeczeństwem, które ma aktów prawnych, organizujących życie, raczej za dużo niż za mało.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Jeśli chodzi o szkolnictwo artystyczne, to gdyby mój wniosek, aby szkolnictwo artystyczne zostało włączone w ramy tej ustawy, był przyjęty, mam tutaj wnioski szczegółowe, bardzo nieduże, a mianowicie tylko poprawkę w dziale 1 art. 1. Zamiast powiedzieć: „pielęgnowanie kultury narodowej” trzeba powiedzieć: „pielęgnowanie kultury i sztuki narodowej” oraz w art. 5 ust. 6 i 7, gdzie są wymienieni ministrowie Zdrowia, Oświaty i Spraw Zagranicznych, należy wymienić również Ministra Kultury i Sztuki.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Mogłoby jedynie budzić wątpliwość w tym wypadku istnienie warunków pracy naukowej.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Mój wniosek jest taki, żeby wszędzie tam, gdzie jest wymieniona „praca naukowa”, zmienić na: „praca naukowa i twórcza”. Można to zresztą zamknąć w rozporządzeniach wykonawczych, które określą, co jest pracą naukową. Musimy powiedzieć, że nie tylko w szkolnictwie artystycznym, ale i w szkolnictwie politechnicznym, i w szkolnictwie medycznym mamy masę przykładów, że czas skończyć z tym, aby tylko praca pisana czy drukowana była jedyną legitymacją do zajęcia stanowisk naukowych.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Można sobie powiedzieć wyraźnie, że autor sputnika może chyba być kandydatem na najwyższe stanowiska naukowe, chociaż o tym sputniku książki nie napisał. Tak samo można powiedzieć, że autor okrętu, mostu, budynku czy dzieła artystycznego w równym stopniu może pretendować do zajęcia stanowiska naukowego i otrzymania tytułu naukowego.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#PosełHryniewieckiJerzy">I dlatego pojęcie zakresu pracy naukowej i rozumienia tej pracy naukowej można — mam wrażenie — w rozporządzeniu wykonawczym tak ująć, żeby i praca twórcza, artystyczna, była traktowana równorzędnie z pracą naukową. Z tego widać, że bardzo małe zmiany mogą spowodować bardzo istotną i poważną sprawę, jak włączenie szkół artystycznych akademickich — z wielką i wspaniałą tradycją akademicką — w ramy tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Na poparcie tego muszę powiedzieć, że to, co my nazywamy tradycyjną pracą naukową, dzisiaj uczelnie artystyczne prowadzą. Mają wielkie pracownie.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Zdajemy sobie sprawę, że dzisiaj nie ma przemysłu, zwłaszcza lekkiego, gdzieby rzeczywiście praca artysty nie była konieczna i potrzebna. Wie to każdy eksporter, już nie tylko przedmiotów przemysłu artystycznego, ale maszyn, okrętów itd.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Musimy zdawać sobie sprawę, że ci, którzy mają kształtować tkactwo, porcelanę, szkło, meble, wnętrza i wszystkie elementy naszego przemysłu, rzeczywiście muszą być kształceni w uczelniach, które naprawdę mają zarówno wszelkie prawa akademickie, jak i wszelkie metody pracy i pracownie naukowe, bo inaczej uczelnie artystyczne sprowadziłoby się do rzędu jakichś dowolnych pracowni mistrzowskich. Dlatego w dalszym ciągu proszę o to, ażeby Sejm przyjął mój wniosek o objęcie ustawą także uczelni artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#PosełHryniewieckiJerzy">W tej chwili mamy 16 wyższych akademickich uczelni artystycznych. Możliwe, że nie wszystkie się nadają, ażeby je w pełni uznać. Ustęp o szkołach zawodowych twierdzi, że pewne uczelnie wyższe artystyczne można nazwać uczelniami zawodowymi, ale mamy uczelnie czołowe, prowadzone przez najwybitniejsze umysły naszego społeczeństwa, jak krakowska czy warszawska Akademia Sztuk Pięknych, jak akademie muzyczne, jak Akademia Teatralna. Wszystko to są szkoły, w których zarówno personel pedagogiczny, jak i poziom szkolenia nie odbiega w żadnej mierze, a często przewyższa wiele uczelni, które ta ustawa objęła.</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#PosełHryniewieckiJerzy">To jest jedna sprawa. Drugą jest to, że w tej ustawie nie widzimy rozwiązania zagadnienia doszkalania ludzi pracujących. Sprawę tę załatwiono w bardzo krótki sposób. Wymienia się szkoły dokształcające, traktowane jako zawodowe. Mamy jednak przykłady, że niektóre z nich miały wysoki poziom naukowy i pedagogiczny. Do nich chociażby należy warszawska Wieczorowa Szkoła Inżynierska, która kształci na 6-letnim kursie blisko 2 tys. studentów; wypuściła już ona ponad 1000 absolwentów i rozpoczęła wykłady ma najwyższym stopniu magisterskim. A więc znowu pytanie, czy rzeczywiście obciąć możliwości tej działalności, zgilotynować ją i zamknąć na stopniu szkoły zawodowej, czy tytułem eksperymentu utrzymać w ramach szkolnictwa wyższego chociażby tę jedną uczelnię, ażeby właśnie zagadnienie doszkalania ludzi pracujących zawodowo znalazło w organizacji naszego szkolnictwa jakiś próbny szczebel. Minister ma prawo kasować czy obniżać stopień wyższych uczelni do stopnia zawodowych, ale w odwrotnym kierunku ustawa nie daje tych możliwości.</u>
          <u xml:id="u-26.21" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Dlatego, jak mnie się zdaje, należy bardzo ostrożnie skonstruować rozporządzenia wykonawcze, które pójdą w ślad za ustawą, zwłaszcza tam, gdzie są pewne formy przejściowe, gdzie jeszcze przez parę lat będziemy musieli stosować przepisy przejściowe.</u>
          <u xml:id="u-26.22" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Wracam jeszcze do zagadnienia szkolnictwa artystycznego. Muszę powiedzieć, że jest coś przykrego w tym, że to są właśnie jedyne uczelnie wyższe, które zostają w ramach dekretów z 1953 roku. Mnie się zdaje, że to nie był rok, w którym kierowanie sztuką dało najlepsze rezultaty, i dlatego trzeba pomyśleć, żeby rzeczywiście ten dekret przestał istnieć również i dla szkolnictwa artystycznego i żeby szkolnictwo artystyczne nie podlegało wyłącznie Ministerstwu Kultury i Sztuki, ale żeby jednocześnie miało zapewnioną kontrolę Ministra Szkolnictwa Wyższego, a więc tego, na którego ręce składamy obowiązek walki i strzeżenia wolności i swobody nauki w naszym socjalistycznym ustroju.</u>
          <u xml:id="u-26.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#Marszałek">Obywatelu Pośle! Proszę o zgłoszenie na piśmie swoich wniosków.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Antoniemu Wojtysiakowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#PosełWojtysiakAntoni">Wysoki Sejmie! Dyskusja interesująca i wnikliwa, jaką żeśmy tutaj słyszeli, oświetliła wiele momentów dodatnich i ujemnych tej ustawy. Przede wszystkim zwracano uwagę na to, że sam przebieg dyskusji nad tą ustawą nie zawsze przebiegał właściwie. Pomimo że pan poseł Smoleński był łaskaw powiedzieć już na posiedzeniach Komisji i obecnie na posiedzeniu Sejmu, że nad ustawą dyskutowano za wiele, to my jednak nie odnosimy tego wrażenia, żeby dyskusji był nadmiar. Moim zdaniem, słuszność ma raczej przewodniczący Komisji, pan poseł Maj, który stwierdził, że ten projekt wpłynął do Komisji zbyt późno i że w dosyć szybkim tempie musieliśmy te wszystkie sprawy załatwić.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#PosełWojtysiakAntoni">Jak się istotnie przedstawiała dyskusja nad tym projektem? Dyskusja przedstawiała się tak, że otrzymaliśmy właściwie dwa projekty ustawy. Koledzy profesorowie z uczelni wyższych wiedzą o tym dobrze, że najpierw był rozesłany projekt pierwszy razem z dezyderatem, żeby możliwie szybko przedyskutować go i zwrócić z opinią do Ministerstwa. To było w maju. Oczywiście, zgodnie z życzeniami Ministerstwa zrobiliśmy to i przyznajemy się, że zrobiliśmy dosyć pośpiesznie, bo zwoływaliśmy oddzielnie pracowników itd., ale na czas żeśmy to zrobili i przesłali. Przeprowadziły również dyskusję i inne instytucie, między innymi i Związek Nauczycielstwa Polskiego. Ukazało się też kilka artykułów na temat tego projektu. W artykułach tych poruszano dodatnie i ujemne strony tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#PosełWojtysiakAntoni">Teraz wpłynął właściwie inny projekt. Różnica pomiędzy pierwotnym projektem a obecnym jest bardzo duża. Zresztą na moje pytanie na Komisji pan Minister, a obecnie już i poseł, Żółkiewski odpowiedział, że różnica ta jest za duża i że zbyt wiele czasu zajęłoby samo zreferowanie tych różnic. Wobec tego ukazał się jak gdyby drugi projekt, a ten drugi projekt nie jest już znany uczelniom wyższym ani tym zainteresowanym czynnikom., które poprzednio dyskutowały nad popularnym „zielonym” projektem. W moim środowisku projekt ten poznali ludzie właściwie tylko dzięki nam, gdyż posłowie, którzy go otrzymali, starali się poinformować kolegów o obecnym jego stanie.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#PosełWojtysiakAntoni">Na Komisji również w sposób dziwny — według mego rozumienia pracy parlamentarnej — przeprowadzono tę dyskusję. Istnieje przecież Komisja Oświaty i Nauki, a w ramach tej Komisji istnieje Podkomisja do Spraw Szkolnictwa Wyższego. Cóż prostszego, jak przede wszystkim odesłać projekt po dyskusji ogólnej na Komisji do Podkomisji do Spraw Szkolnictwa Wyższego? Tymczasem projektu nie odesłano, tak że Podkomisja nie dyskutowała nad tym projektem. Projekt przygotował wybrany referent — i nie wiemy, jak to nazwać — czy też zespół składający się z trzech lub dwóch profesorów, którzy do pomocy byli dodani panu prof. Smoleńskiemu. Tak czy inaczej — o takiej formie właściwie na Komisji słyszeliśmy.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#PosełWojtysiakAntoni">Otóż wydaje mi się, że zagadnienie jest poważne. Z tego, co byli łaskawi mówić tutaj, panowie posłowie, sprawy tak szybko i gwałtownie nie należało załatwiać.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#PosełWojtysiakAntoni">Nie trzeba przecież dowodzić, że przyszłość postępu, przyszłość narodu leży w rozwoju nauk. Tylko te narody w tym wyścigu zwyciężą, których nauka zapewni im postęp. Dlatego też nad nauką trzeba się w naszym kraju szczególnie poważnie zastanawiać, żeby stworzyć i warunki, i atmosferę odpowiednią do odrobienia tego, co mamy do odrobienia.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#PosełWojtysiakAntoni">Ustawa obecnie omawiana, jak słusznie mówili koledzy, ma swoje dodatnie strony, ma swoje ujemne. Chodzi tylko o to, czy przeważą dodatnie, czy też te ujemne są może tak duże, że należałoby się nad tym zastanowić, jak je jakoś usunąć. Mnie się wydaje, że przy ocenie tej ustawy należy przede wszystkim mieć jakieś obiektywne kryteria oceny jej wartości.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#PosełWojtysiakAntoni">Co będzie tym kryterium w ocenie ustawy tego typu, jak ustawa o szkolnictwie wyższym? Skoro jest to ustawa o nauce, o szkolnictwie wyższym, to mnie się wydaje, że tym podstawowym kryterium przede wszystkim powinna być wolność myśli. Czy ta ustawa popiera, daje warunki do rozwoju wolności myśli, czy też dusi tę wolność myśli, czy ją osłabia?</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#PosełWojtysiakAntoni">Wydaje mi się, że wyższe uczelnie tym się przecie wszystkim powinny różnić od typu szkól średnich, że badania muszą w nich być prowadzone metodami nowoczesnymi. To odróżnia właśnie uczelnię wyższą od innych typów szkół. A nauczanie, dydaktyka, wychowanie muszą być oparte na wynikach własnych badań danej uczelni. Tym się odróżnia uczelnia wyższa, akademicka od wszelkich innych typów. Dlatego też trzeba stworzyć takie warunki, żeby istotnie w szkole wyższej można było prowadzić badania na najwyższym poziomie i dopiero na podstawie własnych doświadczeń uczyć przyszłą twórczą inteligencję.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#PosełWojtysiakAntoni">Czy te warunki są w naszych uczelniach spełniane? Ten, kto zna życie naszych uczelni, wie o tym, że — zresztą koledzy też to mówili — ani kadra w wielu wypadkach nie odpowiada wymaganiom, ani nasze wyposażenie, ani też często wadliwa rekrutacja studentów nie tworzy tej atmosfery, jaką powinniśmy mieć w uczelniach badawczych.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#PosełWojtysiakAntoni">Ale uczelnia badawcza również ma prawo do wolności myśli. Uczelnia akademicka musi mieć atmosferę wolności myśli, poszanowania godności człowieka, musi mieć atmosferę swobodnej wymiany poglądów i musi mieć zapewnioną racjonalistyczną metodę, prowadzącą do naukowego światopoglądu.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#PosełWojtysiakAntoni">Mnie się wydaje, że ustawa tego typu musi zagwarantować uczelniom warunki do swobodnej, wolnej myśli. Jeżeli nie będzie tego rodzaju wyraźnej precyzji, będziemy mieli znowu takie lub inne odchylenia, bo wiemy, że rozmaite rzeczy można podciągnąć pod pewne twierdzenia ogólne.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#PosełWojtysiakAntoni">Szkoła wyższa, akademicka, powinna w atmosferze wolnej myśli uzbroić swojego wychowanka w pewne kryteria, przy pomocy których będzie on umiał odróżniać prawdę od fałszu, sprawiedliwość od krzywdy, piękno od brzydoty, dobro od zła. Po to są wyższe uczelnie, ażeby pozwolić studentowi metodami naukowymi zdobyć wiedzę, obycie, przekazywać mu wiedzę należy nie w formie dogmatów, sloganów i ideologicznych szkoleń, tylko pod postacią wymiany myśli, twórczej myśli. Rozwiązywaniem każdego zagadnienia, dyskusją, argumentami, dowodami rzeczowymi wytworzymy w uczelni ten typ, o który nam chodzi.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#PosełWojtysiakAntoni">I gdybyśmy mieli taką atmosferę, nie obawiałbym się o przyszłość socjalizmu w Polsce, bo to będzie właśnie atmosfera, która na pewno doprowadzi do socjalizmu naukowego. Jeżeli natomiast będziemy mieli taką atmosferę, jaką mieliśmy w poprzednich okresach, to pomimo że będziemy zwiększali ilość godzin szkolenia ideologicznego itd., nic nie osiągniemy.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#PosełWojtysiakAntoni">Mnie się wydaje, że ustawa nie stawia tych spraw dostatecznie jasno i nie precyzuje tej atmosfery, tego klimatu, który powinien istnieć w uczelni wyższej. Drugim takim kryterium, które powinno być w tej ustawie wzięte pod uwagę, jest przede wszystkim to, co w wytycznych partii wyraźnie zaznaczono i co ja z zadowoleniem przyjmuję. Jestem przekonany o słuszności twierdzenia, że nasze życie powinno ulegać stopniowej demokratyzacji, zarządzanie powinno ulegać decentralizacji i przesuwaniu na samorząd.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#PosełWojtysiakAntoni">Jeżeli przesuwamy życie na samorząd robotniczy, co jest absolutnie słuszne według mego rozumienia, to dlaczegóż nie mamy zastosować jak najdalej idącego samorządu robotników umysłowych? Właśnie my jesteśmy tymi robotnikami umysłowymi i chcemy pełnej odpowiedzialności przy samorządzie.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#PosełWojtysiakAntoni">Tymczasem wydaje mi się, że ustawa ma pełno punktów ograniczających ten samorząd. Moim zdaniem, me ma się co obawiać, że dobra szkoła o wolnej myśli będzie zwolenniczką jakichś prądów wstecznych. Mnie się to wydaje niemożliwe zupełnie, to się nie da jedno z drugim pogodzić. Tam gdzie istnieje atmosfera wolnej myśli, na pewno będzie postęp, a wtedy nie ma się kogo obawiać i w takiej atmosferze wyrośnie nowe pokolenie.</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#PosełWojtysiakAntoni">Jeżeli jednak chcemy stworzyć taki szeroki samorząd szkoły, to musimy się zdecydować — samorząd czy centralistyczne zarządzanie. Panowie ze szkolnictwa wyższego wiedzą o tym dobrze, że w poprzednim okresie mieliśmy zarządy nad szkołami. Wszystko było z góry ustalone. Ilość przepisów, które istnieją obecnie — ja jako dziekan ciągle się takimi książeczkami posługuję — jest olbrzymia. Ta ustawa doda nam znowu kilkadziesiąt nowych rozporządzeń, przepisów itd. W ten sposób powstanie nowa sieć, w której my się będziemy musieli obracać, nie pozostawiając wiele miejsca na tę naszą samorządność. Wszystko tam będzie właściwie uregulowane, a my się tylko będziemy w rej sieci obracać, gdy tymczasem jest rzeczą powszechnie znaną, że dobre obyczaje są chyba więcej warte niż najlepsze ustawy, i właśnie chodzi nam o to, żeby w szkolnictwie były dobre obyczaje, żeby te dobre obyczaje były oparte na samorządzie szkolnym, aby w tym samorządzie szkolnym brali udział możliwie wszyscy zainteresowani w tworzeniu oblicza i atmosfery szkoły. Dlatego wydaje mi się, że w samorządzie szkolnym powinni brać w znacznym procencie udział i przedstawiciele studentów, i przedstawiciele administracji szkolnej.</u>
          <u xml:id="u-28.18" who="#PosełWojtysiakAntoni">Zagadnienie to miałem okazję referować na Komisji, ale niestety, Komisja nie była łaskawa moich postulatów uwzględnić, była innego zdania.</u>
          <u xml:id="u-28.19" who="#PosełWojtysiakAntoni">Trzecim kryterium, które w naszym kraju powinno być uwzględnione w takiej ustawie, to jest sprawa planowej gospodarki i włączenia pracy wyższych uczelni do tej planowej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-28.20" who="#PosełWojtysiakAntoni">Wydaje mi się, że planowa gospodarka, jak to zresztą niektórzy z panów profesorów mówili, niedostatecznie bierze pod uwagę, że to jest też jeden z elementów planowej gospodarki, ale w tym elemencie planowej gospodarki trzeba stosować inne metody, inne sposoby.</u>
          <u xml:id="u-28.21" who="#PosełWojtysiakAntoni">W uczelniach akademickich mamy przede wszystkim ludzi, którzy już są powyżej 18 lat, a według ustawy konstytucyjnej jest to młodzież upoważniona do decydowania o kierunku polityki naszego państwa. Przecież oni wybierają posłów, a 18-letni młodzieńcy mogą być wybrani na radnych, po 21 latach mogą być również posłami. I nagle w uczelni traktuje się ich jak smarkaczy, bardzo często w sposób nieudolny, metodami takimi, jak w szkółce średniej czy w szkole wyższej. To jest właśnie jedna z przyczyn, że często nie można znaleźć wspólnego języka z tą młodzieżą.</u>
          <u xml:id="u-28.22" who="#PosełWojtysiakAntoni">Młodzież ta jest inna, tę młodzież należy inaczej wychowywać, inaczej ją wciągać do wszystkich prac i inaczej przygotowywać do planowania nowej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-28.23" who="#PosełWojtysiakAntoni">Młodzież nasza niechętnie słucha wykładów, w których nawiązuje się zagadnienia do planów gospodarczych, niestety, słucha niechętnie. Dlaczego? Dlatego, że za dużo miała najrozmaitszych sloganów i teraz to, co jest naprawdę wartościowe, przestała odróżniać od plew.</u>
          <u xml:id="u-28.24" who="#PosełWojtysiakAntoni">Wydaje mi się rzeczą konieczną wychowywać młodzież w ten sposób, aby ona rozumiała, że plan państwowy, plany gospodarcze, planowa gospodarka jest dziś takim samym niezbędnym zjawiskiem, jak powietrze, jak odżywianie, bo żyjemy w ustroju, który tego wymaga, żeby ona zrozumiała, że żadnym lekceważeniem wymigać się nie może.</u>
          <u xml:id="u-28.25" who="#PosełWojtysiakAntoni">Ale wtedy tylko osiągniemy to, do czego zmierzamy, jeżeli uda nam się młodzież wychować na najwyższym poziomie inteligencji. W jaki sposób możemy to zrobić? Możemy to osiągnąć tylko wtedy, jeżeli będziemy mieli odpowiednie warunki, odpowiednie środki. Jeżeli nasze szkoły techniczne nie mają odpowiednich nowoczesnych przyrządów, jeżeli uczelnie rolnicze — jak tutaj powiedział pan profesor Bukowski i wyręczył mnie — rolnicze zakłady doświadczalne są na bardzo niskim poziomie, a inwestycje w tych gospodarstwach stoją o wiele niżej niż w PGR-ach, jakże w tych warunkach uczyć młodzież planowej gospodarki?</u>
          <u xml:id="u-28.26" who="#PosełWojtysiakAntoni">Proszę Panów! W takich warunkach na pewno nawet geniusz nic by nie zrobił.</u>
          <u xml:id="u-28.27" who="#PosełWojtysiakAntoni">Trzeba wobec tego tak rozwiązać te zagadnienia, ażeby szkoła ustawowo miała zagwarantowane wyposażenie techniczne. W planach finansowych musi być uwzględnione zaspokojenie istotnych potrzeb szkoły, a tego również dotąd nie mamy. W ustawie jest takich punktów wiele.</u>
          <u xml:id="u-28.28" who="#PosełWojtysiakAntoni">Ponieważ wszyscy już jesteśmy po dyskusji dostatecznie zmęczeni, wyczerpani, Panowie pozwolą, że innych stron tej ustawy nie będę już omawiał.</u>
          <u xml:id="u-28.29" who="#PosełWojtysiakAntoni">Wydaje mi się jednak, że będę w zgodzie z własnym sumieniem i z prawdą, jeżeli stwierdzę, że ustawa ta ma zbyt wiele ujemnych stron i z tak lekkim sumieniem głosować na nią nie można.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Konstantemu Morawskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#PosełMorawskiKonstanty">Parnie Marszałku, Wysoki Sejmie! Moi przedmówcy już właściwie omówili wszystkie aspekty przemawiające za tą ustawą i różne jej braki. Uważam, że projekt ten jest dużym krokiem naprzód do zbudowania właściwszych warunków rozwoju dla naszej nauki. Chciałem tylko z tęgo miejsca dać wyraz wierze i przeświadczeniu, że delegacja Ministra w sprawie mianowania docentów poza normalnym trybem naukowym — będzie wykorzystywana w jakichś tylko nadzwyczajnych, w jakichś tylko specyficznych okolicznościach.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#PosełMorawskiKonstanty">I następnie druga rzecz, że ust. 6 art. 111, który mówi o usuwaniu profesorów przez Ministra, będzie stosowany także chyba tylko w jakichś jak najbardziej specyficznych i jak najbardziej wyjątkowych okolicznościach, usprawiedliwionych przez opinię ogólną.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#PosełMorawskiKonstanty">Teraz chciałem tylko w kilku krótkich słowach omówić sprawę docentury. Otóż wiadomo, że w Polsce mamy obecnie aż 4 typy docentów. Pierwszy to jest docent dawny, pracownik nauki, habilitowany, który nie posiada kandydatury. Drugi — to docent mianowany przez Centralną Komisję poza normalnym trybem naukowym. Trzeci — to docent z tytułu obecnie uchwalonej ustawy i czwarty to taki, który zajmując pewne etatowe stanowisko w tym czasie habilitował się i na tym stanowisku pozostaje, bowiem nie ma dla niego w tej chwili miejsca, katedry, etatu. Otóż w życiu docenta, który zdobył przecież swoim bezsprzecznie wysiłkiem, swoją pracą, tytuł naukowy, oddając jednocześnie swój dorobek nauce polskiej, nic się przez to nie zmienia, nic on nie zyskuje poza splendorem, zaszczytem. Bezsprzecznie to jest rzecz wielka, ale w warunkach materialnych nic się u tego pracownika nauki nie poprawia.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#PosełMorawskiKonstanty">Już moi poprzednicy, prof. Szczepański i prof. Bukowski powiedzieli, że bezsprzecznie i w nauce konieczna jest podbudowa materialna. Bez niej trudno jest sobie wyobrazić naukowca. Przecież człowiekowi żyjącemu na tym materialnym świecie trudno żyć abstrakcjami, a konieczne są pewne warunki materialne. Dlatego też myślę, że dobrze by było, ażeby z chwilą uzyskania stopnia docenta po ciężkiej pracy naukowej i pewnym wkładzie do nauki polskiej w ogóle związany był automatyczny dodatek finansowy, dość pokaźny, który by zapewniał temu pracownikowi nauki warunki do dalszej pracy dla dobra nauki polskiej.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#PosełMorawskiKonstanty">Aczkolwiek bezsprzecznie najważniejsze dla naukowca są osiągnięcia w pracy naukowej i sam zaszczyt otrzymania tego tytułu, tego stopnia, jest dla niego walorem dużym, niemniej jednak uważam, że ten mniejszy walor, ten finansowy, byłby konieczny, ażeby zapewnić nauce polskiej właściwy rozwój. Dlatego wypowiedź swoją uważam za postulat, który by albo w obecnie uchwalanej ustawie, albo ewentualnie w zarządzeniach wykonawczych do tej ustawy wniósł zagwarantowanie tego dodatku finansowego. Zapewniłby on naszym naukowcom właściwe warunki bytowania i byłby bodźcem do osiągania tych stopni, a tym samym zapewniałby właściwszy rozwój nauki polskiej, na którym przecież nam wszystkim tak bardzo zależy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#Marszałek">Proszę Sekretarza Posła Stanisława Hasiaka o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Posiedzenie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego odbędzie się w dniu dzisiejszym o godz. 16 min. 15, 15 minut przed rozpoczęciem popołudniowego posiedzenia Sejmu, w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Zarządzam obecnie przerwę w obradach do godz. 16 min. 30.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 50 do godz. 16 min. 40.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Remigiuszowi Bierzankowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Wysoka Izbo! Szanowny referent rektor Smoleński oraz inni równie szanowni moi przedmówcy oświetlili, zdaje się, w dostateczny sposób problematykę nowej ustawy. Nie sądzę jednak, by było rzeczą całkowicie zbędną poświęcenie jej jeszcze kilku uwag, bardziej prawniczych i może ściślej związanych z treścią samej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Co nowego wnosi nowa ustawa do dotychczasowego stanu prawnego? Najbardziej pilną dla uczelni sprawą było niewątpliwie wprowadzenie dwóch stopni naukowych — doktoratu i habilitacji oraz decentralizacja uprawnień do nadawania tych stopni. Nowa ustawa tę sprawę reguluje zgodnie z potrzebami i tradycjami naszej nauki, zresztą w tym względzie nie ma różnicy zdań w ocenie.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Do pozytywnych zmian zaliczam następnie utrwalenie i bardziej dokładne uregulowanie kompetencji organów samorządu szkół wyższych — senatu, rad wydziałowych, wybieralnych rektorów i dziekanów, co w zasadniczych liniach określała już ustawa z 1956 r. Następnie — przyznanie Ministrowi Szkolnictwa Wyższego pewnych uprawnień, moim zdaniem, zbyt wąskich w stosunku do uczelni resortowych, a dalej ustalenie sytuacji prawnej wyższych szkół zawodowych, wprowadzenie przepisów o stowarzyszeniach i zgromadzeniach studenckich, a zwłaszcza pożytecznej instytucji opiekuna jako formy stałego kontaktu pomiędzy rektorem i profesurą a organizacjami studenckimi. W zakresie wielu innych spraw — także położenia prawnego pracowników naukowych — powiedzmy sobie szczerze, nowa ustawa mimo odmiennych sformułowań w gruncie rzeczy nie wprowadza istotnych zmian do obowiązującego stanu prawnego, jaki został ustalony w ustawie z 1951 r. i z pewnymi zmianami dokonanymi w 1956 roku.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Zarzutem najczęściej wysuwanym zarówno przeciwko dotychczasowemu ustawodawstwu, jak i nowemu projektowi to owe wspomniane przez profesora Szczepańskiego dziesiątki delegacji dla resortu. Jak pisze do mnie organizacja związkowa jednej z politechnik o projekcie: „uderza rozwinięcie aż do drobiazgowych szczegółów rozdziałów dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej pracowników nauki i studentów, gdy w zakresie zagadnień o charakterze bardziej zasadniczym postanowienia są zbyt ogólnikowe i odsyłające do rozporządzeń, a powtarzające się określenie „narusza interes publiczny” może być interpretowane bardzo wieloznacznie”.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Z tego głosu, jak i z wielu innych, przebija nie chęć jakiegoś negowania kompetencji Ministra, zwłaszcza w sprawach wyjątkowych, ale głęboka i zrozumiała troska o to, czy delegacje te zostaną wykorzystane w sposób najbardziej właściwy. Na przykład w zakresie ważnej kwestii nominowania profesorów każdy się zgodzi, że obok drogi normalnej — przez doktorat, przewód habilitacyjny i wniosek uczelni — potrzebna jest niekiedy droga wyjątkowa, przewidziana w art. 90 ust. 4 nowego projektu. Wybitni naukowcy wyrastają czasami poza uczelniami i instytucjami naukowymi, tak sarno jak wielka literatura rodzi się nie zawsze w domu literatów.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Wierny jednak, że przy pewnej dozie niefachowości, o której mówił tu rektor Miodoński, w swoim czasie uczyniono u nas z tej wyjątkowej drogi dość szeroki gościniec, a w środowisku naukowym, które z natury wykonywanego zawodu musi być krytyczne, nominacja nie tylko na profesora, ale nawet i na akademika, uzyskana a eon to przyszłych zasług według taryfy ulgowej, nie daje oczekiwanych rezultatów także w dziedzinie społecznej, jeżeli nie łączy się z własnym dorobkiem naukowym. W tym wypadku nie wystarczy tylko posiadanie talentów rzeczywistych czy rzekomych do organizowania cudzej pracy naukowej.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Nie będę powtarzał argumentów, że nie najlepiej może pojmowano interes publiczny, czego rezultatem jest masowe powoływanie zastępców profesorów. W rezultacie mamy półtora tysiąca osób w niejasnej sytuacji prawnej, z którymi w ogromnej większości nie wiemy teraz, co zrobić. Na razie nie pozostaje nam nic innego jak optymistyczna nadzieja, że zrobią oni habilitację, i właściwie odsuwamy ten kłopot w dużym procencie na trzy lata.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Jeżeli już mówię o zastępcach profesorów, chciałbym, zasygnalizować potrzebę wprowadzenia do ustawy emerytalnej przepisu zapewniającego zastępcom profesorów i wykładowcom, którzy byli zastępcami profesorów, a zostaną później tylko wykładowcami, a także lektorom języków — emerytur według przepisów dla pracowników naukowych.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Zasada przyjęta w projekcie ustawy, że nie ma taryfy ulgowej dla zastępców profesora przy zdobywaniu stopni naukowych, jest, moim zdaniem, słuszna, choć niewątpliwie subiektywnie wielu z nich będzie to odczuwało jako krzywdę, jeżeli porównają swoją sytuację z tymi profesorami, magistrami, którzy „uwinęli się” niejako i otrzymali stopnie profesorskie bez doktoratu i bez habilitacji. Bezsporne jest natomiast, moim zdaniem, i wymaga tego prosta uczciwość, ażeby ludzie, którzy nieraz wbrew swojej woli pełnili funkcje profesorskie, a często byli bardzo obciążani obowiązkami organizacyjnymi, korzystali z podobnych uprawnień w zakresie emerytalnym, jak pracownicy naukowi.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Jeżeli zatem występująca w tych dyskusjach pewna troska pracowników nauki o to, by delegacje były wykonywane w sposób najbardziej zgodny z rzeczywistym interesem publicznym, jeżeli ta troska ma w naszych warunkach — wobec doświadczeń — niewątpliwie swoje uzasadnienie, to jednak z drugiej strony trzeba obiektywnie stwierdzić, że w ostatnich latach tego rodzaju błędów nie robiono i pod rządami tych samych prawie przepisów prawnych wiele dawnych błędów naprawiono.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Gdyby okres nowego stylu pracy Ministerstwa trwał dłużej, na pewno, moim zdaniem, byłoby łatwiejsze, bardziej ścisłe i mniej elastyczne uregulowanie wielu spraw.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#PosełBierzanekRemigiusz">W obecnym stanie rzeczy ze wszech miar byłoby pożądane, ażeby przed wydaniem ważniejszych rozporządzeń Ministerstwo przedstawiło je do skonsultowania sejmowej Komisji Oświaty, czego mieliśmy przykłady w innych dziedzinach, choćby w odniesieniu do rządowych rozporządzeń w sprawie koncesjonowania rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Następnie, jak tu już mówiono parokrotnie w dyskusji, pożądane byłoby, żeby z wyjątkowych przepisów korzystano tylko w naprawdę wyjątkowych przypadkach.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Dużo obaw w środowisku naukowym rodzi się na tle porównań pomiędzy tak zwaną „zieloną książeczką”, to znaczy projektem rozesłanym do uczelni przez Ministerstwo i bardzo szeroko omawianym na wiosnę, a obecnym „białym” projektem. Byłoby zapewne i prościej, i rozsądniej, gdyby ta wiosenna akcja dyskusyjna ograniczyła się do spraw pilnych i gdybyśmy dziś tutaj uchwalili jedynie niewielką, 20-czy 40-artykułową ustawę nowelizacyjną w zakresie takich spraw, jak stopnie naukowe, szkoły zawodowe i inne, o których mówiłem na wstępie.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Głosując za ustawą czynię to nie w przekonaniu, że ustawa w sposób zadowalający i dostatecznie ścisły reguluje ogół problemów szkół wyższych, ma ona bowiem wiele słabych stron, o których tu mówiono. Realnie jednak rzecz biorąc, nowa ustawa porządkuje wiele konkretnych spraw i na tym polega jej pozytywne znaczenie. W zakresie natomiast podstawowych problemów rozwoju naszej nauki i szkół wyższych — czeka nas w bliskiej przyszłości niemało jeszcze pracy i trudów.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Jeden z tych problemów to zapewnienie właściwego kierunku rozwoju nauki i ściślejsze związanie tej nauki z problematyką dzisiejszą naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Szkoły wyższe na pewno nie dają naszej praktyce tego, co by mogły dać, i istnieje w tej dziedzinie wiele rezerw produkcyjnych. Artykuł pierwszy nowej ustawy, który stwierdza, że szkoły wyższe uczestniczą w budowie i umacnianiu socjalizmu przez prowadzenie badań naukowych i kształcenie kadr, może i powinien mieć znacznie bogatszą treść faktyczną aniżeli ma obecnie.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Jeżeli obserwujemy narody, którym udało się w ciągu kilku dziesiątków lat dokonać wielkiego skoku w zakresie rozwoju gospodarki i techniki, zawsze stwierdzamy tam duży wkład nauki, ściśle współpracującej z praktyką, nauki, która, nawet gdy nie osiąga w niektórych dziedzinach szczytów, to jednak jest aktywna, nastawiona na baczne śledzenie osiągnięć zagranicznych i skwapliwie wykorzystująca i dostosowująca najnowsze obce wyniki i metody do aktualnych potrzeb własnego kraju. Z drugiej strony praktyka zawsze tam chętnie korzysta z wyników pracy szkół wyższych — zarówno dydaktycznych, jak i naukowych — czego o naszej praktyce, jak mówił prof. Szczepański, nie zawsze, niestety, można powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Od rzeczywistego spełniania tych funkcji, od przydatności wyników pracy wyższych uczelni w naszym życiu gospodarczym i kulturalnym, a nie od deklarowania zamierzeń w tym względzie zależy pełne urzeczywistnienie art. 1 ustawy. Wszyscy bowiem dobrze pamiętamy, że w okresie kiedy najwięcej było deklaratywności, tworzyły się w zakresie nauk społecznych ogromne białe plamy w dziedzinie znajomości współczesnych nam zjawisk ekonomicznych, socjologicznych czy prawnych naszego kraju, co jeszcze dzisiaj wysoce utrudnia pracę i Rządowi, i nam tutaj w Sejmie. Rozwinęły się natomiast w tym czasie, jak nigdy w dziejach naszej nauki, na pewno pożyteczne i interesujące badania odległych epok histerii oraz tak zwanych postępowych tradycji. Są one jednak w obliczu naszych potrzeb państwowych niewątpliwie pewnym luksusem. Kierowanie rozwojem nauki na pewno jest potrzebne, ale w naszej dziedzinie szczególnie łatwo zdobyć pewne pozory postępu, które w rzeczywistości postępem nie są.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Jednym z dalszych problemów w skali państwowej, problemów naczelnych, których rozwiązanie wymaga wspólnego wysiłku, to wychowanie młodej inteligencji nie tylko na dobrych specjalistów, ale na społecznie aktywnych obywateli. Wiele wnikliwych uwag na ten temat powiedział prof. Bukowski jak również przedstawiciel Stronnictwa Demokratycznego. Musimy zrobić wszystko, ażeby udział profesorów w tej pracy mógł być znacznie większy aniżeli obecnie. Od dobrego wykonania tego wcale niełatwego zadania zależy w dużej mierze pomyślny przebieg wielu procesów ekonomicznych i politycznych w budownictwie socjalistycznym w naszym kraju. Oczywiście, szkoły wyższe mają także swoje potrzeby materialne, w stosunku do których też nie wszystko jest w porządku. Nie dyskutujemy dziś nad budżetem, więc ograniczę się do dwóch zdań.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Szczególnie pilna jest sprawia dofinansowania niektórych zakładów naukowych oraz polepszenie materialnej sytuacji dojrzewającej kadry naukowej. Najwyższy też czas po temu — chociażby ze względów moralnych — by skończyć z wielowarsztatowością pracowników naukowych, często fikcyjną, i by wreszcie w piętnastym roku po wojnie doszło do stanu, w którym by pracownicy nauki żyli ze swego jednego uposażenia, tak jak to jest gdzie Indziej, zarówno na wschód, jak i na zachód od naszych granic. Mówił o tym poseł Tułodziecki, chociaż wydaje mi się, że może trochę zbyt delikatnie i etapowo. Sprawa jest ważna i nawet oszczędności budżetowe są dość problematyczne, gdy się zestawi wszystkie wpływy z najrozmaitszych źródeł.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#PosełBierzanekRemigiusz">W środowisku naukowców często się słyszy takie żartobliwe zdanie, że chcielibyśmy w zakresie tych czy innych potrzeb być traktowani na równi ze sportowcami czy tancerkami, bo chyba jesteśmy nie mniej pożyteczni społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Wysoka Izbo! Możliwości rozwoju naszych szkół wyższych i nauki są na pewno duże; złoża młodych talentów w tym kraju są nie mniejsze niż pokłady węgla, siarki czy miedzi. Mamy też i w większości dziedzin kadrę profesorską, której nie potrzebujemy się wstydzić wobec zagranicy. Ale mamy też i dużo problemów, które się nawarstwiły i które powinniśmy rozwiązać w najbliższej przyszłości. Byłoby źle, gdyby uchwalana dziś ustawa — z niektórymi słabymi stronami i niedostatkami, ze sporą ilością przepisów kauczukowych niewątpliwie — miała nam przesłonić najważniejsze zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Rozwiązanie tych najważniejszych problemów wymaga jak najbardziej ścisłej i harmonijnej współpracy wszystkich czynników i wymaga zwiększonej aktywności przede wszystkim samych szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-34.24" who="#PosełBierzanekRemigiusz">Ogół pracowników naukowych — mam to głębokie przekonanie — ceni bardzo wysoko politykę prowadzoną w ostatnich latach, a polegającą na wiązaniu coraz ściślej szkół wyższych z życiem państwowym i przekazywaniu im części odpowiedzialności za pewne odcinki, czego wyrazem jest wspomniany przeze mnie już nowy styl pracy Ministerstwa Szkół Wyższych, a także i to, że pracuje nas tutaj w Sejmie, jak widzimy dzisiaj, spora grupka profesorów. Przy rozwijaniu tego stylu pracy i tej linii — obawy wyrażone pod adresem nie najszczęśliwszych nieraz i może zbyt elastycznych przepisów nowej ustawy powinny Okazać się płonnymi.</u>
          <u xml:id="u-34.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Janowi Karolowi Wende.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#PosełWendeJanKarol">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Chciałem krótko zabrać głos w jednej sprawie, która dziś była tematem naszych obrad, mianowicie w sprawie artystycznego szkolnictwa wyższego.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#PosełWendeJanKarol">Chciałbym mianowicie jak najgoręcej poprzeć stanowisko posła Hryniewieckiego. Rzeczywiście mimo wielu reform przeprowadzonych w różnych dziedzinach życia szkolnictwa, mimo bardzo poważnego podwyższenia poziomu szkolnictwa artystycznego wyższego — ten typ szkoły jest traktowany jak Kopciuszek, druga kategoria szkolnictwa wyższego, by nie powiedzieć, że jest postponowany.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#PosełWendeJanKarol">Nie ulega wątpliwości, że już czas tę sprawę unormować, tak jak została ona w ogólnych zarysach unormowana w ustawie o szkolnictwie wyższym ogólnym według projektu, nad którym dziś debatujemy. Nie wydaje mi się jednak, by propozycja posła Hryniewieckiego, która zmierza do tego, aby przez wprowadzenie do kilku artykułów projektu ustawy wzmianki o Ministerstwie Kultury i Sztuki, ten bardzo poważny problem — powiedziałbym nawet skomplikowany — mógł być uregulowany należycie. Specyfika szkolnictwa wyższego artystycznego jest jednak nieco różna od specyfiki pracy szkół medycznych czy nawet Akademii Wychowania Fizycznego.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#PosełWendeJanKarol">Takie jest moje zdanie. I dlatego — powiadam — popierając jak najgoręcej samą ideę potrzeby unormowania tego zagadnienia przez Sejm, chciałbym zaproponować, aby poseł Hryniewiecki cofnął swoje poprawki zgłoszone do projektu ustawy, nad którą dziś debatujemy. Natomiast wydaje mi się słuszne, aby Sejm uchwalił rezolucję skierowaną do Rządu, domagającą się, by Rząd w jak najkrótszym terminie opracował projekt ustawy o szkolnictwie wyższym artystycznym, oparty na analogicznych zasadach, jakie zawierają przepisy ustawy o szkolnictwie wyższym ogólnym.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#PosełWendeJanKarol">Pozwolę sobie ten projekt rezolucji Wysokiej Izbie przedstawić:</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#PosełWendeJanKarol">„Stwierdzając potrzebę szybkiego unormowania spraw związanych z wyższym szkolnictwem artystycznym, Sejm wzywa Rząd Polityki Rzeczypospolitej Ludowej do opracowania i przedłożenia Sejmowi w najkrótszym czasie projektu ustawy o wyższych szkołach artystycznych”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Henrykowi Jabłońskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#PosełJabłońskiHenryk">Wysoka Izbo! Z różnych stron poszczególni dyskutanci Oświetlili projekt ustawy o szkolnictwie wyższym, a przedstawiciel Klubu Poselskiego, do którego mam zaszczyt należeć, zapowiedział, że będziemy głosować za ustawą. Jeśli jednak mimo wszystko przez kilka minut chciałbym zająć uwagę Wysokiej Izby, dzieje się to na skutek następujących powodów:</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#PosełJabłońskiHenryk">— po pierwsze — pragnąłbym zwrócić uwagę na miejsce, jakie w naszym ustawodawstwie zająć powinna omawiana ustawa;</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#PosełJabłońskiHenryk">— po drugie — wypowiedzieć kilka uwag w związku z wystąpieniami niektórych moich szanownych kolegów.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#PosełJabłońskiHenryk">Ustawa, która do dnia dzisiejszego obowiązuje, nazywa się ustawą o szkołach wyższych i o pracownikach nauki. Była ona nowelizowana w tym okresie, który rozpoczął demokratyzację całego naszego życia społecznego, i wtedy mieliśmy możność szerokiego omówienia jej braków, uświadamiając sobie zarazem, że dokonywana wówczas nowelizacja tylko częściowo porządkuje sprawy wymagające zasadniczego uregulowania. Słusznie też się stało, że Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i inne zainteresowane resorty oraz stanowiąca reprezentację profesury Rada Główna Szkolnictwa Wyższego zabrały się natychmiast do przygotowania projektu nowej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#PosełJabłońskiHenryk">Praca nad nią była długa i przechodziła różne fazy, z których na szczególne podkreślenie zasługuje wielka dyskusja, przeprowadzona we wszystkich ośrodkach szkolnictwa wyższego. Główny autor tej ustawy — Rada Główna Szkolnictwa Wyższego — pracowała nad tą ustawą w ciągu dwóch lat. Wydaje mi się, że na marginesie tych wszystkich głosów, które tu się dały słyszeć, to czy ustawa była przygotowywana krótko czy długo, sam termin debat w Radzie Głównej — bo Rada Główna pracowała nad nim do końca, tego okresu — jest pewną odpowiedzią.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#PosełJabłońskiHenryk">Naturalnie, Rada Główna i zainteresowane ministerstwa konsultowały się z poszczególnymi szkołami, z poszczególnymi ośrodkami pracy naukowej. Konsultowały się z Akademią Nauk, ministrami, którzy mają podporządkowane sobie instytuty naukowo-badawcze, z Ministerstwem Kultury i Sztuki, z którym projekt ustawy jest również uzgodniony, itd. Naturalnie, tak szeroka dyskusja musiała zdobyć opinie różne, często ze sobą sprzeczne w szczegółach, zwłaszcza jeśli chodzi o ośrodki uczelniane. Ale jedno nie może ulegać wątpliwości: jako całość ustawa ta odpowiada wszystkim najważniejszym postulatom, które wysuwały grona pedagogiczne uczelni wyższych, a co najważniejsze, odpowiada interesom szkolnictwa wyższego i nauki, odpowiada młodzieży studiującej.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#PosełJabłońskiHenryk">Pan poseł Woj tysiak w stosunku do tego projektu zajął następującą postawę. Odpowiada mu pierwsza wersja, która dotarła do szkoły, w której on pracuje, jako materiał do dyskusji, a nie podoba mu się projekt, który Komisja przedłożyła w dniu dzisiejszym pod obrady Plenum Sejmu. Oczywiście, jest to dobre prawo każdego posła, ale trzeba do tego dodać, że innym uczestnikom dyskusji miał prawo nie podobać się, powiedzmy, ten projekt, który przyszedł akurat wówczas do szkół, że miała prawo nie podobać się każda faza projektu, który przybrał ostateczną formę na Komisji.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#PosełJabłońskiHenryk">Komisja sejmowa wprowadziła do przedłożenia rządowego wiele istotnych poprawek. Były to poprawki, o których jeszcze będę miał okazję mówić. Nie podchodziliśmy więc mechanicznie czy niepoważnie do projektu rządowego, ale — zgodnie zresztą z duchem całości projektu — staraliśmy się go poprawić, wprowadzić jasność tam, gdzie jej nie było, usunąć sformułowania wątpliwe, wprowadzić przepisy, które wydawały się nam konieczne.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#PosełJabłońskiHenryk">Rację też mają ci wszyscy dyskutanci, którzy podkreślają pozytywny charakter tej ustawy, którzy twierdzą, że będzie ona fundamentem nowego życia w uczelni.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#PosełJabłońskiHenryk">Jasno i niedwuznacznie określono w ustawie zadania szkół wyższych. Nie mogą budzić żadnych wątpliwości obowiązki, jakie nakłada ustawa na uczonych — wychowawców młodego pokolenia w szkołach wyższych. Właśnie teraz, w tej korzystnej dla szkół wyższych atmosferze, można i trzeba było na pierwsze miejsce wśród obowiązków pracowników nauki w szkołach wyższych wysunąć kształcenie i wychowywanie młodzieży studiującej na ideowych i światłych obywateli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, oddanych sprawie socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#PosełJabłońskiHenryk">Teraz właśnie, kiedy uchwalamy tę ustawę, nabiera wielkiego praktycznego znaczenia przepis, który mówi o systematycznym prowadzeniu pracy naukowej dla rozwoju wiedzy, gospodarki i kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#PosełJabłońskiHenryk">Mieliśmy wprawdzie przejściowo taki okres, w którym pracę naukową w uczelniach wyższych usunięto na plan dalszy, ograniczając w praktyce zadania szkól wyższych do dydaktyki, co musiało niewątpliwie odbijać się niekorzystnie właśnie na samej dydaktyce. Okres ten jednak dawno już należy do przeszłości, a tej nowej słusznej postawie wobec naturalnego największego zespołu warsztatów naukowych ustawa nadaje formę prawną.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#PosełJabłońskiHenryk">To wszystko określać musi nasz pozytywny stosunek do ustawy jako jednej z ustaw dotyczących tego zakresu spraw.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#PosełJabłońskiHenryk">Nowoczesna organizacja nauki wymaga obok szkół wyższych rozbudowanej sieci pozauczelnianej placówek naukowych, prowadzących badania podstawowe, oraz sieci placówek badawczych związanych bezpośrednio z wymogami gospodarki narodowej. Pierwszymi z nich kierują na zachodzie centralne instytucje rządowe, jak np. we Francji Krajowe Centrum Badań Naukowych, a w krajach socjalistycznych — akademie nauk. Druga sieć powiązana jest bezpośrednio z resortami państwowymi.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#PosełJabłońskiHenryk">Nie możemy o nich zapominać omawiając obecną ustawę, tym bardziej że ustawa poprzednia dotyczyła wszystkich pracowników nauki, niezależnie od tego, gdzie pracowali. Ustawa obecna, ograniczona już w tytule do szkół wyższych, sprawy pracowników nauki zatrudnionych poza szkołami wyższymi załatwia tylko doraźnie, w ramach przepisów przejściowych.</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#PosełJabłońskiHenryk">W interesie wspomnianych grup pracowników, a zarazem w interesie organizacji całości życia naukowego należy wyrazić nadzieję, że odpowiednie ustawy Rząd przedłoży Sejmowi w niedługim terminie. Dopiero bowiem wszystkie te ustawy razem, a więc i ustawa o Polskiej Akademii Nauk i instytutach resortowych, tworzą całość podstaw prawnych, regulujących ten ważny dział życia społecznego, który łącznie nazywa się nauką i szkolnictwem wyższym.</u>
          <u xml:id="u-38.16" who="#PosełJabłońskiHenryk">Analogiczna sprawa była podniesiona dziś przez kolegę posła Hryniewieckiego. Zgadzam się całkowicie z duchem jego uwag, jeżeli chodzi o pozycję szkolnictwa artystycznego.</u>
          <u xml:id="u-38.17" who="#PosełJabłońskiHenryk">Zgadzam się z nim również co do tego, że niektóre ze szkół artystycznych zasługują w pełni na miano akademickich szkół wyższych, ale istnieje tutaj ta sama analogia, która dotyczy Akademii Nauk, instytutów resortowych itd.</u>
          <u xml:id="u-38.18" who="#PosełJabłońskiHenryk">O szkołach artystycznych mówi się w tej ustawie w art. 151, a więc podobnie jak o innych instytucjach, tylko w przepisach przejściowych, istnieje więc pewna niedokładność w tym, co mówił kol. poseł Hryniewiecki.</u>
          <u xml:id="u-38.19" who="#PosełJabłońskiHenryk">Jest rzeczą konieczną istotnie pełna regulacja tych spraw, ale dekret, który musielibyśmy równocześnie uchylić w związku z tą ustawą, gdybyśmy wprowadzili proponowane przez kolegę posła Hryniewieckiego poprawki, obejmuje sprawy dużo szersze niż te, które zostały w ustawie obecnej przedłożone. Mówi on bowiem nie tylko o kształceniu kadr, ale również o dokształcaniu i o specyficznych formach pracy artystycznej.</u>
          <u xml:id="u-38.20" who="#PosełJabłońskiHenryk">Tego rodzaju pośpieszne wprowadzenie poprawek do ustawy napotkałoby na pewne trudności. Niemniej jednak jesteśmy zgodni co do meritum sprawy, sprawa wymaga więc decydującego opracowania przez zainteresowane resorty, przede wszystkim przez resort Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz przez odpowiednie nasze komisje.</u>
          <u xml:id="u-38.21" who="#PosełJabłońskiHenryk">Powtarzając postulat, opracowania nowych przepisów prawnych, przewijający się wielokrotnie przez obrady Komisji Oświaty i Nauki, a także i w czasie dzisiejszych dyskusji, chciałbym zwrócić uwagę na wyjątkowo korzystny w naszym państwie klimat polityczny dla nauki, badań naukowych i wychowania kadr na najwyższym szczeblu nauczania.</u>
          <u xml:id="u-38.22" who="#PosełJabłońskiHenryk">Świadczy o tym cała praktyka Rządu i jego organów. Świadczy o tym wszechstronny, choć nie zawsze jeszcze właściwy rozwój warsztatów naukowych, a wreszcie stosowana u nas bardzo szeroko zasada wolności (badań i dyskusji naukowych czy swobody kształtowania się szkół naukowych.</u>
          <u xml:id="u-38.23" who="#PosełJabłońskiHenryk">Z tego, co mówił pan poseł Woj tysiak, mógłby ktoś sądzić, że ustawa nie gwarantuje dostatecznie wolności nauczania czy wolności prowadzenia badań naukowych, ale tego rodzaju twierdzenia są całkowicie sprzeczne nie tylko z duchem tej ustawy, lecz również z całą praktyką naszego życia.</u>
          <u xml:id="u-38.24" who="#PosełJabłońskiHenryk">Kiedy pan poseł Woj tysiak mówił o tych sprawach, zdawało mi się chwilami, że ostatnich paru lat w Polsce nie zauważył, ale przypadkowo tych właśnie lat, w których robotnicy i chłopi wrocławscy wybrali go posłem do tego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-38.25" who="#PosełJabłońskiHenryk">Nie jest tak, że nie ma wolności badań, nie jest talk, że nie ma wolności wyboru metod nauczania. Jeśli są pewne fakty, które ujemnie charakteryzują całokształt życia naukowego w Polsce dzisiaj, to nie brak wolności w rozwoju nauki, lecz wprost przeciwnie — niedostateczna koordynacja i planowanie badań z jednej strony oraz z drugiej strony, co prawda w bardzo nielicznych wypadkach, tu i ówdzie istniejące objawy chęci nadużywania wolności dyskusji naukowych dla celów nie mających absolutnie nic wspólnego z rozwijaniem nauki.</u>
          <u xml:id="u-38.26" who="#PosełJabłońskiHenryk">W wytycznych rozwoju gospodarczego na lata 1959–1965, opracowanych jako projekt wytycznych na najbliższy zjazd Partii, która przewodzi naszemu narodowi w walce o socjalizm, czytamy między innymi, że dla dalszego rozwoju sił wytwórczych kraju niezbędne jest dalsze intensywne rozwijanie badań naukowych, że należy rozszerzyć zakres badań teoretycznych, a równocześnie rozszerzyć wpływy akademii, instytutów oraz katedr wyższych uczelni w dziedzinie postępu technicznego, że należy podnieść na wyższy poziom pracę szkolnictwa wszystkich szczebli. Wreszcie w wielu konkretnych punktach wskazuje się, jakimi sposobami tę pracę należy podnieść w szkole wyższej.</u>
          <u xml:id="u-38.27" who="#PosełJabłońskiHenryk">Czyżby Obywatel poseł Wojtysiak słowami o rzekomo niedostatecznym w ustawie ujęciu spraw zakresu wolności nauki chciał powiedzieć, że inni ludzie pisali tamte wytyczne na Zjazd, a inni przedstawiają dziś projekt ustawy? Albo może równocześnie chcą oni wszechstronnego rozwoju badań naukowych, lecz są takimi analfabetami, że nie wiedzą zupełnie, jakie są warunki niezbędne po temu, żeby rozwijały się badania naukowe? Gdyby nawet tak sądził, to praktyka lat ostatnich musiałaby go wyprowadzić z błędu.</u>
          <u xml:id="u-38.28" who="#PosełJabłońskiHenryk">Postawa naczelnych władz państwowych, przepojona troską o rozbudowę warsztatów naukowych, o stworzenie pracownikom nauki możliwie najlepszych warunków prowadzenia badań, wynika przecież organicznie z najistotniejszych cech naszego państwa. To właśnie naszemu pokoleniu dana została szansa budowy nowego ustroju na podstawach naukowych. Socjalizm z istoty swej bazuje na najwyższych osiągnięciach ludzkości w naukach społecznych, wykorzystywać więc musi wszystkie szczytowe osiągnięcia światowe we wszystkich dziedzinach nauki.</u>
          <u xml:id="u-38.29" who="#PosełJabłońskiHenryk">Nauka i jej stały, coraz pełniejszy rozwój to jedna z najważniejszych części składowych budownictwa socjalistycznego. W tych warunkach my, pracownicy nauki, musimy uznać za rzecz najzupełniej naturalną, za rzecz oczywista, że w cytowanych tutaj dokumentach Partii, która właśnie w socjalistycznym budownictwie narodowi przewodzi, znajdują się o nauce słowa, które każdy z nas, partyjny i bezpartyjny, uznać musi za swoje, jeśli naprawdę bliska mu jest sprawa rozwoju badań naukowych i praca szkoły wyższej.</u>
          <u xml:id="u-38.30" who="#PosełJabłońskiHenryk">Partia przygotowuje się obecnie do swego III Zjazdu. Na ten Zjazd przygotowała projekt wytycznych, w których znalazły się słowa proste, pozbawione górnolotnej frazeologii, ale trafiające w sedno najistotniejszych spraw, związanych z rozwojem nauki. Uczony, profesor szkoły wyższej czytając te wytyczne, zachęcony równocześnie do zabrania głosu o zawartych w nich założeniach plami państwowego, do swobodnej dyskusji o całokształcie życia gospodarczego i kulturalnego w naszym kraju, uczony, od którego Partia i Rząd domagają się inicjatywy w najważniejszych problemach życia państwowego, czuć się musi u nas wyjątkowo wysoko cenionym i pożądanym współbudowniczym siły państwa, współtwórca dobrobytu narodu i coraz sprawiedliwszej organizacji całego życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-38.31" who="#PosełJabłońskiHenryk">Czy zawsze tak było w Polsce? Czy tak wysoko jak dziś ceniono uczonych w czasach przedwojennych, do których wzdychają niedobitki reakcji?</u>
          <u xml:id="u-38.32" who="#PosełJabłońskiHenryk">Ano, przypomnijmy sobie, jak ćwierć wieku temu toczyła się w Polsce dyskusja w tej naszej sprawie, w sprawie szkół wyższych i nauki. I cóż mówił ówczesny minister, tłumacząc między innymi, dlaczego władze rządowe powinny wziąć w swoje ręce kierownictwo również i wewnętrznym życiem nauki?</u>
          <u xml:id="u-38.33" who="#PosełJabłońskiHenryk">Warto przytoczyć jego słowa. Cytuję: „Tytuł profesora, uczonego już dziś nie imponuje. Profesor przestał stać na świeczniku społeczeństwa. Ten sam los zresztą spotkał literata i artystę. Przyszły nowe czasy i nowe zadania, w których nauka w oczach społeczeństwa stała się tylko narzędziem pomocniczym w rozwiązywaniu zagadnień chwili, a uczony jest już tylko specem, do którego należy się zwracać w razie potrzeby. Aureola uczoności znikła, został tylko głos fachowca”.</u>
          <u xml:id="u-38.34" who="#PosełJabłońskiHenryk">Tak mówił przed ćwierćwieczem ówczesny minister oświaty, minister więc, który zajmował się w tym okresie szkolnictwem wyższym.</u>
          <u xml:id="u-38.35" who="#PosełJabłońskiHenryk">Odwykliśmy w Polsce Ludowej od takiego języka. Nawet w czasach, kiedy w polityce naukowej naszego państwa były — dziś już usunięte — błędy, nikt tak w Polsce Ludowej do uczonych nie mówił, nie usiłował pomniejszać ich roli społecznej, nie bagatelizował sformułowaniami o „specach” osiągnięć nauki.</u>
          <u xml:id="u-38.36" who="#PosełJabłońskiHenryk">Warto o tym pamiętać, gdy się rozpatruje przepisy nowej ustawy, tej właśnie ustawy, która — jak to podnosili moi przedmówcy — gwarantuje szeroki zakres autonomii szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-38.37" who="#PosełJabłońskiHenryk">Na tym tle parę słów o projekcie poprawek zgłoszonych przez pana posła Nowakowskiego. Najpierw o tym nie pierwszym zgłoszonym przezeń, ale najważniejszym niewątpliwie artykule 111 ust. 6. Wywołał on również dyskusję w Komisji Oświaty i Nauki i uległ istotnej zmianie w porównaniu z przedłożeniem rządowym.</u>
          <u xml:id="u-38.38" who="#PosełJabłońskiHenryk">Cóż mówi ten artykuł? Możemy zatrzymać się nad nim chwilę. Mówi on, iż w przypadkach wyjątkowych Minister może zwolnić z zajmowanego stanowiska pracownika nauki, którego działalność naukowa lub dydaktyczna pozostaje w rażącej sprzeczności z zadaniami szkoły wyższej lub obowiązkami pracownika nauki.</u>
          <u xml:id="u-38.39" who="#PosełJabłońskiHenryk">Tak brzmiało to w projekcie rządowym. Komisja wprowadziła tutaj bardzo istotną poprawkę, a mianowicie, że zwolnienie profesora nadzwyczajnego lub profesora zwyczajnego wymaga zgody Rady Państwa. Dwukrotnie więc jest tutaj podkreślona całkowita wyjątkowość takiego ewentualnego faktu.</u>
          <u xml:id="u-38.40" who="#PosełJabłońskiHenryk">Po pierwsze — mówi się, że profesora można zwolnić tylko w przypadkach wyjątkowych, po drugie — wyjątkowość tę podkreśla jeszcze i to, że na tego rodzaju posunięcie musi się zgodzić głowa państwa. A więc rzecz zupełnie wyjątkowa. Wrócę jeszcze do tego później, teraz zatrzymać się pragnę nad niektórymi umotywowaniami propozycji poprawki ze strony pana posła Nowakowskiego. Mówił on o rażącej dyskryminacji pracowników nauki, porównywał te przepisy z ustawą nauczycielską. A jak jest w rzeczywistości?</u>
          <u xml:id="u-38.41" who="#PosełJabłońskiHenryk">Wziąłem ustawę z dnia 27 kwietnia 1956 r. o prawach i obowiązkach nauczycieli i przeczytałem artykuł 45. Mówi on, że nauczyciel, który otrzymał dwukrotnie w odstępie krótszym niż jeden, a nie dłuższym niż półtora roku niedostateczną ocenę pracy zawodowej, może być zwolniony ze służby z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia. Takie sformułowanie przepisu wypływa ze specyfiki tamtego szkolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-38.42" who="#PosełJabłońskiHenryk">Jeśli chodzi o analogiczny przepis dotyczący szkół wyższych, ograni czarny go bardzo, podkreślamy jego wyjątkowość, wskazujemy, że konieczna jest w takim wypadku zgoda zbiorowej głowy naszego państwa, to jest Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-38.43" who="#PosełJabłońskiHenryk">Druga rzecz — kwestia wyjątkowości tego przepisu. Rzeczy wiście jest to przepis po tej poprawce wyjątkowy, bo wprowadzaliśmy do niego te same przepisy, które odnoszą się w Polsce do sędziów. Słusznie tak mocno obwarowana jest sprawa stabilizacji pracownika, który musi być bardzo niezależny w swej pracy.</u>
          <u xml:id="u-38.44" who="#PosełJabłońskiHenryk">Trzeba przecież ten przepis, tak jak i inny, rozpatrywać na tle całokształtu naszego projektu i całokształtu naszego życia. Rację mieli tutaj koledzy Miodoński i Szczepański, kiedy wskazywali, że ustawa ta musi być rozpatrywana w związku z praktyką życiową, z ogólną polityką naszego państwa, w związku ze wszystkimi innymi równolegle obowiązującymi ustawami i przepisami.</u>
          <u xml:id="u-38.45" who="#PosełJabłońskiHenryk">Przecież w naszej ustawie zagwarantowana została wyjątkowo szeroka autonomia szkolnictwa wyższego. Podkreślali to niektórzy moi przedmówcy. Ta autonomia, którą dajemy — może słusznie powiedziano to już przede mną — ta autonomia, której podstawy prawne znajdują się w ustawie, którą tutaj omawiamy, jest znacznie szersza niż w wielu krajach zachodnich, które tak chętnie krytycy naszego życia nazywają demokratycznymi.</u>
          <u xml:id="u-38.46" who="#PosełJabłońskiHenryk">Weźmy dla przykładu tak demokratyczny kraj, jakim — przynajmniej do niedawna — miała, być Francja. Francja, której władze uniwersyteckie pochodzą z nominacji ministra, a nie z wyboru przez kolegium. We Francji, cała polityka kadrowa, a więc mianowanie, przesuwanie itd. pracowników nauki, zależy wyłącznie i tylko od Ministra.</u>
          <u xml:id="u-38.47" who="#PosełJabłońskiHenryk">Jeśli dajemy tak szeroką autonomię uczelniom wyższym, autonomię szerszą niż w innych krajach, to nie możemy nie zagwarantować równocześnie władzom państwowym możności ingerencji w wypadkach, które mogą się okazać konieczne.</u>
          <u xml:id="u-38.48" who="#PosełJabłońskiHenryk">Jak powiedziałem, jeśli chodzi o to przepisy, które dotyczą sędziów, nie zostały one u nas nigdy zastosowane, i miejmy nadzieję — nie będą musiały być zastosowane w stosunku do pracowników nauki. Ale możność ingerencji — gdyby właśnie wolność badań naukowych czy też warunki realizacji podstawowych zadań szkoły były zagrożone przez działalność tej czy innej jednostki — istnieć w ustawie musi.</u>
          <u xml:id="u-38.49" who="#PosełJabłońskiHenryk">Niezabezpieczenia tej ingerencji musiałoby automatycznie prowadzić do ograniczeń samorządu szkolnictwa wyższego. Ozy talki jest cel zgłoszonej tutaj poprawki? Obawiam się, że jeśliby tak było i gdybyśmy się przychylili do zmian, ale wtedy konsekwentnie do wszystkich zmian, które by to musiało za sobą pociągać, nie miałby po co kolega Nawokowski wracać do Poznania na dyskusję w gronie swoich kolegów.</u>
          <u xml:id="u-38.50" who="#PosełJabłońskiHenryk">Parę słów jeszcze o innych poprawkach. Oczywiście, są one już innego charakteru i nie mają zasadniczego znaczenia, ale wydaje się, że nie, są one konieczne. Wręcz przeciwnie — wydaje mi się, że wszelkie wątpliwości, które mogły zrodzić tego rodzaju propozycje, mogą być rozchwiane przez tekst samej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-38.51" who="#PosełJabłońskiHenryk">Dla przykładu wezmę sprawę art. 90 ust. 4. Mówi on o tym, że na stanowisko profesora nadzwyczajnego można powołać osobę, która na stanowisku docenta etatowego lub na stanowisku naukowym poza szkołą wyższą uzyskała poważne wyniki w pracy naukowej i dydaktycznej. To, oczywiście, nie może budzić żadnych wątpliwości i nie o ten przepis chodzi. Nie może tu chodzić także o te przepisy, które mówią o normalnej drodze awansu pracownika nauki. Ale jest też przepis, który wzbudził wątpliwości nie dlatego, że jest niesłuszny, tylko dlatego, że nie jest jakoby specjalnie obwarowany przepisami co do drogi jego wykonania.</u>
          <u xml:id="u-38.52" who="#PosełJabłońskiHenryk">Przepis ten bowiem mówi — art. 90 ust. 4 — że w wyjątkowych przypadkach można na stanowisko profesora nadzwyczajnego lub profesora zwyczajnego powołać osobę, która posiadając wysokie kwalifikacje naukowe i poważne osiągnięcia w pracy naukowej lub w twórczej pracy zawodowej nie ma jednak stopnia naukowego ani stażu pracy na stanowisku samodzielnego pracownika nauki, wymaganych zgodnie z poprzednimi ustępami tegoż samego artykułu.</u>
          <u xml:id="u-38.53" who="#PosełJabłońskiHenryk">Proszę Wysokiej Izby! Tatki przepis nie jest nowością w ustawodawstwie dotyczącym szkolnictwa wyższego. Jest on typowy dla każdego dobrze zorganizowanego szkolnictwa wyższego. Nie możemy i nikt nie może zgodzić się z tym, aby istniała togo rodzaju sztywność przepisów, która by nakazywała przechodzić kolejno wszystkie stopnie naukowe człowiekowi, mającemu wielkie osiągnięcia naukowe.</u>
          <u xml:id="u-38.54" who="#PosełJabłońskiHenryk">Wątpliwości w odniesieniu do tej sprawy nie są również nowością. Jedna z uczelni wyższych w czasie dyskusji nad ustawą przysłała projekt poprawki, który głosi ni mniej ni więcej tylko to, że habilitować w szkole wyższej może jedynie ten profesor, który był sam poprzednio habilitowany. A więc nawet najwyższej miary uczony, który sam uzyskał profesurę bez habilitacji, nie mógłby habilitować kogoś innego. Oczywiście, tego rodzaju formalistyczny przepis ma jakieś tam dane za sobą, ale dane pozorne, bo jeśli ktoś już kwalifikuje się ze względu na swój dorobek naukowy do tego, by być profesorem, to może, oczywiście, nadawać wszystkie mniejsze stopnie. Musi być pełnoprawnym profesorem.</u>
          <u xml:id="u-38.55" who="#PosełJabłońskiHenryk">Jest to mały przykład, do jakich paradoksów tego rodzaju stanowisko doprowadza.</u>
          <u xml:id="u-38.56" who="#PosełJabłońskiHenryk">Profesor Tadeusz Kotarbiński, prezes Polskiej Akademii Nauk, jeden z największych naszych uczonych, szanowany w całym świecie, nigdy nie był habilitowany. No, nie będziemy przez to dyskwalifikowali go i chyba wybierając go na swego prezesa najwybitniejsi nasi uczeni dali najlepszy dowód swego zaufania. Oczywiście, może on zajmować wszelkie inne stanowiska w nauce.</u>
          <u xml:id="u-38.57" who="#PosełJabłońskiHenryk">Tego rodzaju przykładów można mnożyć wiele. Można by przytoczyć przykłady profesorów szkół wyższych, świetnych profesorów, znakomitych, powołanych na katedry w okresie przedwojennym, którzy nie mają matury. Nie, nie wyciągajmy z tego wniosku, że nie należy kształcić młodzieży i zachęcać do zdobywania matur, ale nie formalizujmy wtedy, kiedy ktoś inną drogą, na przykład drogą samouctwa, dochodzi do wielkich wyników.</u>
          <u xml:id="u-38.58" who="#PosełJabłońskiHenryk">Dlatego też przepis ten jest słuszny i obwarowywanie go jeszcze jakimiś dodatkowymi przepisami jest chyba zupełnie niecelowe, zwłaszcza że przecież wyraźnie się mówi, w jaki sposób powołuje się kogoś na stanowisko pracownika szkoły wyższej. Przepis jest bardzo wyraźny, bo mówi, że kandydata wysuwają szkoły wyższe i które szkoły wyższe, które rady wydziałów. Mówi się, w jakich warunkach może minister za zgodą Rady Głównej czy ktoś po zaopiniowaniu przez Radę Główną zgłosić czy wysunąć czyjąś kandydaturę na profesora, a mianuje tego profesora przecież Rada Państwa — każdego. Stwarzanie wobec tego tylko w tym jednym punkcie jakichś specjalnych przepisów byłoby absolutnie niesłuszne.</u>
          <u xml:id="u-38.59" who="#PosełJabłońskiHenryk">Już bardzo krótko o dwóch innych proponowanych poprawkach. Jedna z nich dotyczy art. 20 ust. 6, który mówi, że rektor może uchylić lub zmienić decyzję każdego podległego mu organu jednoosobowego, jeżeli decyzja ta jest sprzeczna z prawem lub narusza interes publiczny. Poseł Nowakowski proponuje dopisać zdanie: „Decyzja rektora powinna zawierać uzasadnienie „.</u>
          <u xml:id="u-38.60" who="#PosełJabłońskiHenryk">Odpowiedź chyba na to jest prosta. Nić wybierajmy na rektorów ludzi, którzy będą sprzecznie z tym przepisem postępować.</u>
          <u xml:id="u-38.61" who="#PosełJabłońskiHenryk">Jeżeli chodzi o art. 134 i pochodne, to ja się zgadzam z uwagami kolegi profesora Nowakowskiego, wydaje mi się jednak, że art. 113 zabezpiecza całkowicie te kłopoty, o których mówił pan poseł Nowakowski.</u>
          <u xml:id="u-38.62" who="#PosełJabłońskiHenryk">Nie wracając już do szczegółów związanych z tymi poprawkami, warto jednak pomówić trochę szerzej o tym, jak jest naprawdę z wolnością, jak jest naprawdę z samorządem szkoły, jak jest naprawdę z tym, co za tą ustawą idzie, to znaczy z warunkami rozwoju nieskrępowanej pracy naukowej w uczelniach wyższych.</u>
          <u xml:id="u-38.63" who="#PosełJabłońskiHenryk">Całość ustawy przepojona jest duchem zaufania do pracownika nauki. Pod jednym względem ustawa przewiduje centralizację, to jest jeśli chodzi o ramowe plany studiów i badań naukowych. Ale termin „ramowy” — znowu myśmy go tu wprowadzili — ma w tym wypadku wyraźne znaczenie, ograniczające ingerencję władz w wewnętrzne życie uczelni. A więc znów mamy dowód wielkiego zaufania do ogółu pracowników nauki w uczelniach wyższych. To oni, sami pracownicy nauki w szkołach wyższych, mają wybierać konkretną tematykę badawczą, metody pracy wychowawczej, dydaktycznej i badawczej. Dajemy więc w ustawie znacznie więcej, niż gwarancję poszanowania wewnętrznych praw rozwoju nauki.</u>
          <u xml:id="u-38.64" who="#PosełJabłońskiHenryk">Nazywajmy rzeczy po imieniu i zapytajmy, czy taka postawa naszego państwa wobec uczonych ma charakter polityczny, czy nie? Oczywiście — ma. I skutki tej politycznej decyzji będą miały również charakter polityczny.</u>
          <u xml:id="u-38.65" who="#PosełJabłońskiHenryk">Mówiący przede mną z tej trybuny znakomity socjolog dał interesującą analizę kilku problemów szkolnictwa wyższego, z którą się zgadzam, ale zarazem ze sceptycyzmem przyrodzonym wybitnym uczonym, przestrzegał nas przed przecenianiem funkcji politycznej szkoły wyższej, przed tym przecenianiem, które w jakiś sposób odbiło się na omawianej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-38.66" who="#PosełJabłońskiHenryk">A ja pozwolę sobie ocenić sprawę inaczej. Nigdy nie możemy przeceniać roli politycznej osiągnięć nauki i rezultatów pracy szkół wyższych choćbyśmy przywiązywali do tego jak najwyższą wagę.</u>
          <u xml:id="u-38.67" who="#PosełJabłońskiHenryk">Szkoła wyższa to najwszechstronniejszy warsztat pracy naukowej. Od naukowych wyników pracy tych, którzy nią kierują, zależy rozwój kultury i gospodarki narodowej. Szkoły wyższe to zakłady wychowujące i kształcące najwyżej kwalifikowaną kadrę dla wszystkich działów życia społecznego. Od ich pracy zależy, jaki będzie w Polsce lekarz, nauczyciel, inżynier. Od ich pracy w dużej mierze zależy, jakie będzie tempo postępu technicznego w Polsce, jak będzie rósł dobrobyt szerokich rzesz narodu, jaki będzie człowiek — budowniczy socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-38.68" who="#PosełJabłońskiHenryk">Wszystko to są głębokie problemy polityczne. Nie wstydzimy się tego, mówimy o tym głośno i formułując w ustawie politycznym językiem zadania szkół wyższych i zadania grona nauczycielskiego, mówimy: Sejm, najwyższa reprezentacja narodu, żąda od uczonych i od całości szkół wyższych aktywnego udziału w budownictwie socjalizmu w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-38.69" who="#PosełJabłońskiHenryk">Sejm, znając postawę przytłaczającej większości pracowników nauki, wie, że żądanie jego znajduje zrozumienie wśród tych wszystkich, którym drogi jest rozwój nauki. Odosobnione wyskoki demagogii nie zaciemniają nam prawdziwego obrazu sytuacji. Sejm wierzy, iż uchwalając samorząd uczelni wyższych, wykazując wielkie zaufanie do świata nauki, gwarantując swobodę badań i dyskusji naukowych, nie zawiedzie się na polskich uczonych.</u>
          <u xml:id="u-38.70" who="#PosełJabłońskiHenryk">Tej wiary, tego zaufania okazanego przez Sejm pracownicy szkół wyższych zawieść nie mogą.</u>
          <u xml:id="u-38.71" who="#PosełJabłońskiHenryk">Ustawa stwarza im warunki do odegrania wielkiej roli w życiu narodu. Ci wszyscy, którymi kieruje naprawdę miłość nauki, troska o jej rozwój, ci wszyscy, którzy godnie chcą spełnić swe zadanie wychowawcze, uczynić muszą wszystko, by słuszne przepisy ustawy wcielić w życie. Życie pokażę, czy zaufanie Sejmu do świata nauki było uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-38.72" who="#PosełJabłońskiHenryk">Ja osobiście głęboko jestem przekonany, że praktyka usunie istniejące jeszcze tu i ówdzie wahania, że w klimacie wolności rozwijać się będą wszechstronnie badania naukowe, że na coraz wyższym poziomie kształcić się będzie młodzież szkół wyższych, że polscy pracownicy nauki będą mieli ambicję, by wraz z całą ogromną armią nauczycieli wszystkich typów szkół bić się o zaszczytne miejsce wśród czołówki bojowników o socjalizm.</u>
          <u xml:id="u-38.73" who="#PosełJabłońskiHenryk">W tym głębokim przekonaniu wypowiadam się przeciw poprawkom zgłoszonym przez posła Nowakowskiego i popieram projekt ustawy w brzmieniu przedłożonym przez Komisję Oświaty i Nauki.</u>
          <u xml:id="u-38.74" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Jerzemu Hryniewieckiemu celem ustosunkowania się do własnego wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Propozycję posła Wendego, ażebym wycofał złożony wniosek rozszerzający ustawę na szkolnictwo artystyczne przyjmuję, ale z pewnym zastrzeżeniem. Uważam w dalszym ciągu, że ustawa jest dostatecznie ramowa, żeby objęła szkolnictwo artystyczne, i to nie tylko jest moje osobiste zdanie, ale wszystkich tych wyższych uczelni artystycznych, z którymi się konsultowałem w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Dlatego uważam, że ponieważ ustawa jest pełnowartościowa, powinna być jak najszybciej wprowadzona w życie. Uważam, że wszelkie zastrzeżenia dotyczące tej ustawy są złe i niesłuszne, ale jednocześnie uważam za niesłuszne tworzenie drugiej, równoległej ustawy, która by tylko w nomenklaturze czy tytulaturę różniła się od poprzedniej. Prosiłbym raczej o zmodyfikowanie wniosku posła Jana Karola Wendego w tym kierunku, żeby Sejm wysunął dezyderat w celu nowelizacji przyszłej ustawy, by ją rozszerzyć na szkolnictwo artystyczne nie tworząc drugiej równoległej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Chcemy wyraźnie postulować, żeby Sejm, który z radością przyjmuje ustawę o tak poważnym znaczeniu politycznym, sprawił, żeby wszyscy ludzie zajęci szkolnictwem artystycznym, żeby wszyscy artyści w Polsce mieli poczucie, że w stosunku do sztuki stosuje się te same prawa co w stosunku do nauki, żeby ocena wysiłków artystycznych była na tym samym poziomie, co ocena pracy chociażby fizyków.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#PosełHryniewieckiJerzy">Dlatego wydaje mi się to bardzo ważne, jeśli dzisiaj w Sejmie zostanie zaakcentowane, że praca artystyczna i praca w dziedzinie szkolnictwa artystycznego jest równorzędna, wymaga równorzędnych swobód i równorzędnych możliwości rozwoju jak zagadnienia szkolnictwa naukowego. Dlatego wycofuję się i proszę tylko o zmianę wniosku posła Wendego w kierunku dezyderatu na rozszerzenie tej ustawy i znowelizowanie, a nie tworzenie drugiej, równorzędnej ustawy, bo uważam to za zbędne. Gdyby zaś projektowana ustawa traktowała szkolnictwo artystyczne inaczej niż obecnie uchwalana ustawa traktuje szkolnictwo wyższe, to — moim zdaniem — wywołałaby ona wielkie rozgoryczenie wśród sfer artystycznych w Polsce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#PosełWendeJanKarol">Proszę o głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Jan Karol Wende.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#PosełWendeJanKarol">Wysoka Izbo! Mogę tylko w tym sensie zmodyfikować swój wniosek, aby nie mówić, że Rząd ma zgłosić projekt nowej ustawy. Mogę go zmodyfikować w tym sensie, że Izba zwraca się do Rządu o unormowanie tego problemu czy w formie nowelizacji, czy oddzielnej ustawy, czy innej formy — to trzeba zostawić Rządowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#Marszałek">Lista mówców została wyczerpana, zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#Marszałek">Czy poseł sprawozdawca chcę ustosunkować się do poprawek? Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Mam niesłychanie ułatwioną sytuację, jeżeli chodzi o ustosunkowanie się do projektu poprawek, z dwóch względów.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Raz, że reprezentuję tu pogląd Komisji Oświaty i Nauki, która w stosunku do zgłoszonych dziś poprawek już stanowisko kiedyś zajęła, i z drugiej przyczyny, że dziś stanowisko w stosunku do poprawek zgłoszonych przez profesora Nowakowskiego bardzo wyraźnie zajął kol. Jabłoński. Niemniej jednak z tytułu swojej funkcji referenta na bardzo króciutko do tych poprawek wrócę.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Jeśli chodzi o proponowane poprawki prof. Nowakowskiego, sądzę, że nie trzeba wyjaśniać, dlaczego nie zgadzam się z poprawkami do art. 90 ust. 4, a także do art. 91 ust. 2 i art. 92 ust. 3. Wszystkie te poprawki odnosiły się do skreślenia pewnych wyjątkowych uprawnień ministra o powoływaniu ludzi nie mających formalnych kwalifikacji profesora.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Dlaczego jesteśmy przeciw temu, wyjaśnił już prof. Jabłoński.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Druga poprawka, dotycząca art. 20 ust. 6, składa się właściwie z dwóch części. Jest wyrazem zdecydowanej nieufności prof. Nowakowskiego do rektorów. Ponieważ mój stosunek do rektorów jest wręcz przeciwny…</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Niezależnie od tego, że oba te nasze stanowiska są niewątpliwie subiektywne, niemniej jednak nie można się z tym zgodzić, żeby człowiek, który został bądź co bądź obdarzony zaufaniem wszystkich pracowników nauki, swoich elektorów, mógł być kontrolowany, krępowany wymogami ustawy, właściwie niewiele mówiącymi.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Czy rzeczywiście jest tak ważną rzeczą, aby w art. 96 ust. 1 dodać, że „na wniosek rady wydziału”, że rektor powołuje, zwalnia, mianuje pomocniczych pracowników nauki „na wniosek rady wydziału”.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Zaraz następny ustęp przecież mówi o sposobie, w jaki ta akcja będzie się odbywała. Trudno sobie po prostu wyobrazić rektora, który by bez wniosku rady wydziału lub bez wniosku profesora mógł mianować kogoś asystentem. To są rzeczy nie spotykane, nie były spotykane, nie są dziś spotykane i trudno przypuścić, że kiedykolwiek będą spotykane. Tego rodzaju dodatek może się znajdować w zarządzeniach wykonawczych, ale nie potrzebuje znajdować się w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Jeżeli chodzi o sławny już teraz art. 111 ust. 6, to do argumentów, które przytoczył profesor Jabłoński, ja bym dorzucił jednak jeszcze jeden.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Mianowicie jednym z motywów, którym kierował się pan profesor Nowakowski proponując skreślenie ust. 6, była obawa o to, że wskutek osłabieni a stabilizacji profesorów spadnie poziom nauki w szkołach wyższych.</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Ja bym dał dwa krótkie przykłady, które wskazują wyraźnie na to, że nie istnieje takie wyraźne powiązanie między stabilizacją profesora a poziomem nauki w danym kraju.</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Z jednej strony jest to Ameryka, Stany Ameryki Północnej, gdzie profesor jest powoływany na kontrakt co rok, z wyjątkiem niektórych kategorii profesorów, z drugiej strony Związek Radziecki, gdzie profesor co 5 lat podlega tak zwanemu konkursowi. Nie znam przykładów ze Związku Radzieckiego, a pytałem specjalnie o wypadek, gdzieby wykorzystano ten moment dla usunięcia kogoś niewygodnego.</u>
          <u xml:id="u-45.13" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Znam dwa przykłady z Jugosławii. W obu przypadkach taki pan przez 5 lat nie pofatygował się, aby napisać choć jedną literę pracy naukowej. To była przyczyna usunięcia go, to znaczy nieodnowienia z nim kontraktu. Brak stabilizacji jest raczej mobilizujący niż osłabiający działalność profesora. Dlatego też uważam, że ten jedyny, w wyjątkowych przypadkach stosowany, oddany w ręce ministra sposób usunięcia profesora na pewno nie jest rzeczą groźną dla normalnego profesora.</u>
          <u xml:id="u-45.14" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Jeżeli chodzi o art. 134, to oczywiście, nie mam zastrzeżeń do jego strony merytorycznej, sądzę natomiast, że art. 113 w całości poprawki profesora Nowakowskiego zaspokaja. Nie jestem przekonany, czy ostatecznie pan profesor Hryniewiecki swój wniosek skreślił czy nie, gdyż jego skreślenie obwarowane jest takimi warunkami, że nie bardzo wiem, jak się do tego ustosunkować, i obawiam się, że jestem w tym samym położeniu, co i cała Izba. Ale zakładam z dobrą miną, że jednak kolega Hryniewiecki wycofał swój wniosek.</u>
          <u xml:id="u-45.15" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Jest jeszcze jeden wniosek pana profesora Hryniewieckiego, którego on chyba nie skreślił, mianowicie chodzi o to, żeby w art. 140 skreślić wyrazy: „i Wieczorowa Szkoła Inżynierska w Warszawie”. Chodzi tutaj o te szkoły wieczorowe, które zostały wymienione w ustawie jako przechodzące na wyższe szkoły zawodowe. Z kilku tych szkół, wymienionych w ustawie w art. 140, pan profesor Hryniewiecki proponuje skreślić „Wieczorową Szkołę Inżynierską w Warszawie”, motywując to w ten sposób, że jest to szkoła o wysokim poziomie i zasługuje na to, aby być szkołą wyższą, a nie wyższą szkołą zawodową.</u>
          <u xml:id="u-45.16" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Wysoka Izbo! W swoim referacie, a przecież mój głos nie jest głosem odosobnionym, wskazywałem wyraźnie na straszliwe niebezpieczeństwo, jakie stanie przed nami w momencie, kiedy szkoły zawodowe będziemy traktowali jako szkoły niższe, a nie szkoły inne w stosunku do szkół wyższych. Jeżeli w ten sposób wykreślimy wyrazy: „Wieczorową Szkołę Inżynierską w Warszawie”, wy różnimy ją z poprzednich, to uznamy automatycznie, że tamte są znacznie słabsze i tylko te znacznie słabsze mogą być szkołami zawodowymi. To wcale nie jest intencją ustawy.</u>
          <u xml:id="u-45.17" who="#PosełSmoleńskiDionizy">I druga przeszkoda zupełnie wyraźna. Gdybyśmy nie przemianowali tej szkoły na szkołę zawodową, to przecież w takim mieście jak Warszawa istniałaby konieczność natychmiastowego stworzenia zawodowej szkoły wieczorowej.</u>
          <u xml:id="u-45.18" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Wysoka Izbo! Ja mniej więcej znam nastroje i wśród profesorów, i wśród studentów szkół wieczorowych. Szkoły wieczorowe, kursy wieczorowe, nie tak wprawdzie samodzielne jak warszawskie, istnieją we wszystkich uczelniach technicznych w Polsce. Otóż co najmniej 90% studentów wypowiada się za tym, aby te szkoły były inżynierskimi zawodowymi. Profesorom raczej odpowiadałoby, aby to były szkoły wyższe, nie zawodowe. Interes samej Warszawy domaga się natychmiastowego stworzenia wtedy wieczorowej szkoły inżynierskiej zawodowej, a z drugiej strony obawa przed dyskryminacją szkół zawodowych już in statu nascendi przemawia chyba wyraźnie za tym, aby wniosek kolegi Hryniewieckiego odrzucić.</u>
          <u xml:id="u-45.19" who="#PosełSmoleńskiDionizy">Reasumując, Obywatelu Marszałku, wszystkie poprawki, które były zgłoszone w dzisiejszej dyskusji, w imieniu Komisji Oświaty i Nauki proponuję odrzucić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#Marszałek">Najpierw poddam pod głosowanie poprawki, następnie projekt ustawy w całości.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#Marszałek">Proponuję, ażeby poprawki zgłoszone przez posła Nowakowskiego przegłosować łącznie.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#Marszałek">Sprzeciwów nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#komentarz">(Głos: Nie, każdą poprawkę oddzielnie.)</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#Marszałek">A więc może przegłosujemy zasadę?</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#Marszałek">Jest propozycja Prezydium Sejmu, aby poprawki posła Nowakowskiego przegłosować łącznie.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#Marszałek">Kto jest za tym, proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#Marszałek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#Marszałek">Głosujemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za poprawkami zgłoszonymi przez posła Nowakowskiego? Proszę o podniesienie ręki. 12 głosów za poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-46.13" who="#Marszałek">Kto jest przeciw poprawkom posła Nowakowskiego?</u>
          <u xml:id="u-46.14" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.15" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał? 7 posłów wstrzymało się.</u>
          <u xml:id="u-46.16" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm poprawki posła Nowakowskiego odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-46.17" who="#Marszałek">Poddaję pod głosowanie poprawkę posła Hryniewieckiego, dotyczącą art. 140 ustawy.</u>
          <u xml:id="u-46.18" who="#Marszałek">Kto jest za tą poprawką? Jedna osoba.</u>
          <u xml:id="u-46.19" who="#Marszałek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-46.20" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.21" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? 6 osób wstrzymało się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-46.22" who="#Marszałek">Stwierdzam, że poprawka posła Hryniewieckiego została odrzucona.</u>
          <u xml:id="u-46.23" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania całości.</u>
          <u xml:id="u-46.24" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o szkołach wyższych wraz z poprawkami Komisji Oświaty i Nauki oraz zgłoszonymi w dniu dzisiejszym poprawkami posła sprawozdawcy, poprawkami redakcyjnymi, zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-46.25" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.26" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-46.27" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Jedna osoba.</u>
          <u xml:id="u-46.28" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o szkołach wyższych.</u>
          <u xml:id="u-46.29" who="#Marszałek">Jest jeszcze projekt rezolucji zgłoszony przez posła Jana Karola Wendego: „Doceniając wagę i znaczenie wyższego szkolnictwa artystycznego Sejm uważa za konieczne uregulowanie stanu prawnego tego szkolnictwa w możliwie najkrótszym czasie”.</u>
          <u xml:id="u-46.30" who="#Marszałek">Kto jest za tą rezolucją, proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-46.31" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.32" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-46.33" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-46.34" who="#Marszałek">Stwierdzam, że rezolucja została uchwalona.</u>
          <u xml:id="u-46.35" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury (druki nr 192 i 206) Głos ma sprawozdawca poseł Józef Florczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#PosełFlorczakJózef">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt złożyć sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury. Zanim jednak przystąpię do omówienia projektu ustawy, pragnę zatrzymać uwagę Wysokiej Izby na niektórych zagadnieniach ogólnych, związanych z omawianym dzisiaj projektem.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#PosełFlorczakJózef">Po pierwsze — chciałbym podkreślić szerokie zainteresowanie środowiska prawniczego proponowanymi zmianami. Najbardziej ożywiona dyskusja toczyła się w samej adwokaturze. Odbyło się wiele posiedzeń i konferencji, na których wysunięto liczne poprawki do projektu ustawy. Uogólnieniem tych dezyderatów były dwa memoriały Naczelnej Rady Adwokackiej, skierowane do Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. Ponadto do Komisji wpłynęły odpowiednie memoriały z: Zarządu Głównego i kilku zarządów okręgu Zrzeszenia Prawników Polskich, Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych oraz wnioski od poszczególnych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#PosełFlorczakJózef">Komisja Wymiaru Sprawiedliwości po dyskusji nad wszystkimi wymienionymi dezyderatami i wnioskami na posiedzeniach w dniach 6 i 24 października br. zajęła stanowisko, wyrażone w przedłożonym Sejmowi sprawozdaniu.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#PosełFlorczakJózef">Po drugie — szczególnego zwrócenia uwagi wymaga zakres, forma i sposób prowadzenia na łamach prasy dyskusji i polemiki. W okresie obecnej kadencji Sejmu rozpatrywano wiele projektów ustaw o zasadniczym znaczeniu, których zasięg działania obejmował setki tysięcy i miliony obywateli różnych środowisk.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#PosełFlorczakJózef">Niewiele jednak z nich wywołało tak silny oddźwięk na łamach prasy, tyle i tak gwałtownych polemik, jak rozpatrywany projekt, dotyczący nota bene kilkutysięcznej grupy obywateli.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#PosełFlorczakJózef">Bezsprzecznie, adwokatura odgrywa dużą rolę w naszym wymiarze sprawiedliwości i w życiu społecznym. Należałoby jednak wyrazić życzenie, by w przyszłości poświęcano nie mniej uwagi i miejsca na szpaltach prasy również innym aktom ustawodawczym, lecz pod jednym warunkiem: dyskusja taka, podobnie jak każda inna, powinna toczyć się w spokojnej atmosferze, powinna być rzeczowa i poważna. Z przykrością trzeba stwierdzić, że w dyskusji nad projektem noweli do ustawy o ustroju adwokatury polemiści i dyskutanci nie przestrzegali, niestety, wspomnianych wymogów.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#PosełFlorczakJózef">Konieczność zwrócenia uwagi na te strony dyskusji wypływa między innymi i z tego faktu, że niektórzy polemiści nie tyle starali się przechylić szalę dyskusji ważkością argumentów, ile raczej liczebnością oponentów. Wspomniane wyżej momenty jak również fakt nieszanowania i nieuznawania przez polemistów argumentów przeciwnych, wypowiadających się pozytywnie o projekcie rządowym, musiały silą rzeczy wpłynąć na jednostronny i wypaczony charakter dyskusji prasowej.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#PosełFlorczakJózef">Głównym akordem dyskusji i wynikających z niej nieporozumień stał się problem rzekomego ograniczenia czy też likwidacji samorządu adwokackiego. W licznych wystąpieniach starano się przekonać opinię społeczną, że projekt, wyposażający Ministra Sprawiedliwości w szereg konkretnych i realnych uprawnień nadzorczych w stosunku do organów samorządu adwokatury, a przede wszystkim dający możliwość Ministrowi tymczasowego zawieszenia w czynnościach adwokata, stanowi zamach na samorząd adwokacki, próbę jego likwidacji.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#PosełFlorczakJózef">Niektórzy polemiści, występujący z bardzo wysokich koturnów, a jednocześnie świadomie przymykający oczy na rzeczywistość, usiłowali przedstawić projekt jako swego rodzaju zamach na niezależność adwokatury lub jej niezawisłość. „Aby adwokat mógł pełnić swe zadania — pisze jeden polemista — nie może i nie powinien bać się. Musi być niezależny jak sędzia. Niezależny nie w swoim interesie, ale w interesie ludu, interesie obrony”.</u>
          <u xml:id="u-47.9" who="#PosełFlorczakJózef">Naprawdę trudno pogodzić się z takim rozumowaniem. Drapowanie przedstawicieli adwokatury w togi pierwszych obrońców ludu i głównych rzeczników jego interesów nie wydaje się uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-47.10" who="#PosełFlorczakJózef">Na zakończenie rozważań ogólnych chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na faktyczną, realną potrzebę zmian ustawodawczych w zakresie prawa o ustroju adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-47.11" who="#PosełFlorczakJózef">Jednym z celów projektu ustawy jest ustalenie zasad nadzoru Ministra Sprawiedliwości nad samorządem adwokackim, który z natury rzeczy w państwie budującym socjalizm musi mieć określone ramy, wynikające z treści i charakteru ustroju społecznego. Właściwą rolę i znaczenie samorządu adwokackiego zapewniła reforma prawa o ustroju adwokatury z listopada 1956 r., która ograniczyła nadmierną ingerencję Ministra Sprawiedliwości w wewnętrzne sprawy adwokatury oraz stworzyła dogodne warunki do podnoszenia poziomu zawodowego palestry i dała jej możliwość wywierania wpływu na sprawy zawodowe, skład personalny i oblicze moralno-etyczne członków.</u>
          <u xml:id="u-47.12" who="#PosełFlorczakJózef">Nie ma chyba potrzeby przekonywania nikogo o znaczeniu i roli adwokatury w wymiarze sprawiedliwości. Adwokatura obok sądu i prokuratury jest współczynnikiem wymiaru sprawiedliwości. Stąd szczególna troska państwa o jej skład zawodowy, kwalifikacje i poziom etyczno-moralny. Uznając za słuszny kierunek reformy z listopada 1956 r. zniesiono w maju 1957 r. tak zwaną policję sesyjną i zrównano tym samym adwokata, jako rzecznika strony w określonej sprawie, z sędzią i prokuratorem. Obecnie adwokat podlega za niewłaściwe zachowanie się przed sądem jedynie odpowiedzialności dyscyplinarnej przed organami swego samorządu.</u>
          <u xml:id="u-47.13" who="#PosełFlorczakJózef">Dwuletni okres działalności samorządu adwokackiego na podstawie wspomnianych zmian dowiódł, że zachodzi konieczność szybkiego dokonania nowelizacji prawa o ustroju adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-47.14" who="#PosełFlorczakJózef">Życie dowiodło, że niektóre organa samorządu adwokackiego nie potrafiły lub nie chciały korzystać w sposób prawidłowy z przyznanych im uprawnień. Samorząd adwokacki nie dostrzegł i dalej nie dostrzega szeregu ujemnych procesów, zachodzących w szeregach adwokatury jako całości. Tymczasem stwierdzamy powszechnie, że poziom adwokatury — zarówno moralny, jak li zawodowy — jest wysoce niezadowalający. Wymownym dowodem tego stanu rzeczy są setki skarg i zażaleń, wpływających do rad adwokackich i Ministerstwa Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-47.15" who="#PosełFlorczakJózef">O licznych odstępstwach od zasad etycznych niektórych adwokatów mówią sami przedstawiciele Naczelnej Rady Adwokackiej. Ujemnie również trzeba ocenić działalność organów dyscyplinarnych samorządu adwokackiego w zakresie zwalczania przewinień adwokatów i to zarówno od strony szybkości postępowania dyscyplinarnego, jak i od strony trafności wydawanych orzeczeń.</u>
          <u xml:id="u-47.16" who="#PosełFlorczakJózef">Wreszcie najbardziej niepokojącym świadectwem naruszania zasad etyki przez niektórych adwokatów są wyroki sądowe. Na przestrzeni tylko kilku ostatnich miesięcy sądy powiatowe (Piotrkowa, Łodzi, Wrocławia, Warszawy, Wałcza, a uprzednio Krakowa i Lublina) skazały poszczególnych adwokatów na kary więzienia. Nie są to wypadki jedyne. W postępowaniu śledczym znajdują się dalsze sprawy. Należy uświadomić sobie również i ten fakt, że nie wszystkie sprawy wychodzą na światło dzienne.</u>
          <u xml:id="u-47.17" who="#PosełFlorczakJózef">W tej sytuacji należało podjąć zdecydowane środki zaradcze. Jednym z nich jest właśnie projekt ustawy o zmianie ustroju adwokatury, rozpatrywany dzisiaj przez Wysoką Izbę, który z jednej strony wyraźnie precyzuje i zwiększa uprawnienia Ministra Sprawiedliwości z tytułu zwierzchniego nadzoru nad adwokaturą i jej organami, a z drugiej strony wprowadza przepisy postulowane od dawna przez samych adwokatów.</u>
          <u xml:id="u-47.18" who="#PosełFlorczakJózef">Projekt ustawy, który jest przedmiotem dzisiejszych obrad Wysokiej Izby, powstał w wyniku rocznej pracy Ministra Sprawiedliwości i kilkakrotnych opinii Naczelnej Rady Adwokackiej.</u>
          <u xml:id="u-47.19" who="#PosełFlorczakJózef">Przechodzę obecnie do omówienia najważniejszych przepisów projektu ustawy. Istotną zmianą jest nowelizacja artykułu 6 dotychczasowej ustawy o ustroju adwokatury, który wyposaża Ministra Sprawiedliwości w prawo uchylania sprzecznej z prawem uchwały organu adwokatury lub zawieszenia takiej uchwały, jeżeli wymaga tego interes publiczny. Minister w przypadku zawieszenia uchwały wojewódzkiej rady adwokackiej może przekazać podjęcie ostatecznej decyzji Naczelnej Radzie Adwokackiej. Możliwość zawieszenia uchwały pozwala na niestosowanie automatycznie tak drastycznego środka, jakim jest uchylenie uchwały, a co więcej — daje organom samorządu adwokackiego możliwość ponownego przedyskutowania sprawy i zrewidowania zajętego stanowiska. Projekt ustanawia jednocześnie maksymalny termin, w którym musi zapaść ostateczna decyzja w sprawie zawieszonej uchwały. Przekazanie zaś kwestionowanej uchwały do decyzji wyższych instancji samorządowych jest bezsprzecznie zgodne z zasadami samorządu.</u>
          <u xml:id="u-47.20" who="#PosełFlorczakJózef">Nie koliduje również z istotą samorządu przepis projektu, przewidujący możliwość delegowania przez Ministra Sprawiedliwości do czasowego wykonywania funkcji rozwiązanego organu adwokatury — sędziów. Przeciwnie, przepis ten ma na celu pogłębienie zasad samorządu, gdyż tymczasowy organ zastępczy będzie sprawował władzę przez krótki okres czasu, określony w dalszej części przepisu, a jego zasadniczym zadaniem będzie jak najszybsze przeprowadzenie nowych wyborów. Zresztą tego rodzaju sytuacje należy traktować jako wyjątkowe.</u>
          <u xml:id="u-47.21" who="#PosełFlorczakJózef">Nowelizacja art. 7 dotychczasowej ustawy napotykała wielu oponentów wśród palestry, wywołała również dyskusję w łonie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. Wprowadzenie tego przepisu kazałoby przypuszczać — jak mówiono — że autorzy projektu żywią niczym nie usprawiedliwioną nieufność do wszystkich adwokatów. Tymczasem sens tego przepisu ma na celu umożliwienie szybkiego powołania do życia tymczasowego organu zastępczego, którego okres działania nie może przekroczyć 6 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-47.22" who="#PosełFlorczakJózef">Przeciwnicy proponowanego przepisu nie uwzględniają faktu, że w wypadku rozwiązania organu adwokatury powierzenie kierownictwa, choćby czasowe, osobom z szeregów adwokatury może napotkać na trudności. Z drugiej strony propozycje niektórych kolegów-posłów w przedmiocie wprowadzenia dodatkowego przepisu, który by nie pozwalał adwokatowi wyznaczonemu do pełnienia tych czynności na odmowę objęcia stanowiska — należy uznać za niesłuszne. Trudno byłoby wtedy wymagać do takiego przymusowo delegowanego adwokata właściwej i obiektywnej pracy.</u>
          <u xml:id="u-47.23" who="#PosełFlorczakJózef">Bardzo zasadnicze znaczenie mają te przepisy projektu ustawy, które umożliwiają Ministrowi Sprawiedliwości wpływ na właściwy dobór kadr adwokackich. Jest to problem niezmiernie ważny i złożony. Zagadnienie kadr ludzkich jest dzisiaj jednym z najbardziej czułych instrumentów w rozwiązywaniu spraw naszego codziennego życia na wszystkich jego odcinkach. Jest on również ważny w adwokaturze. Adwokatura bowiem obok sądu i prokuratury jest współczynnikiem wymiar u sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-47.24" who="#PosełFlorczakJózef">Nad tymi organami istnieje kontrola rządowa w postaci resortowego ministra. Jeśli Minister Sprawiedliwości ma w sposób realny politycznie odpowiadać za stosunki w adwokaturze, to musi mieć możliwość wpływu, na kształtowanie jej kadr w drodze określonej kontroli. Osiągnięcie powyższego celu może nastąpić przez ewentualne niedopuszczenie do adwokatury osób, które nie dają gwarancji właściwego wykonywania zawodu.</u>
          <u xml:id="u-47.25" who="#PosełFlorczakJózef">Dlatego projekt ustawy przewiduje w nowym artykule 43, że Ministrowi Sprawiedliwości przysługuje prawo sprzeciwu przy wpisach na listę adwokatów i aplikantów adwokackich. Wprowadzenie prawa sprzeciwu Ministra do projektu ustawy wynika z istoty realnie pojętego nadzoru zwierzchniego oraz określonej sytuacji w adwokaturze i nie powinno być w żadnym wypadku traktowane jako atak na samorząd adwokacki. W głębokim rozumieniu stanowi raczej ochronę jego i umocnienie, tym bardziej że niektóre rady adwokackie kierowały się przy wpisach nie zawsze zrozumiałymi i obiektywnymi kryteriami, niektóre wpisy muszą więc budzić poważne zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-47.26" who="#PosełFlorczakJózef">Z obowiązku sprawozdawcy muszę podkreślić fakt, że i w przeszłości o wpisie na listę adwokatów nigdy w zasadzie organa adwokatury nie decydowały wyłącznie same, choćby z tych względów, że wpis był zawsze obowiązkowy przy istnieniu wymogów ustawowych. Drugą instancją w sprawach wpisu był nadto czynnik poza adwokacki — Izba do Spraw Adwokatury przy Sądzie Najwyższym. Również w Komisji Wymiaru Sprawiedliwości wysuwano postulat, ażeby zamiast prawa sprzeciwu wprowadzić przepis dający Ministrowi uprawnienie uchylania w określonym terminie tego rodzaju uchwał.</u>
          <u xml:id="u-47.27" who="#PosełFlorczakJózef">Propozycja ta pokrywa się w zasadzie z istotą projektowanego przepisu, ale mogłaby w praktyce nastręczać wiele trudności. Przecież pomiędzy uchwałą rady o wpisie a jej ewentualnym uchyleniem przez Ministra wpisany mógłby rozpocząć wykonywanie zawodu. Wywołałoby to niepotrzebne rozgoryczenie i komplikacje ze strony kandydata, a z drugiej strony — jego klientów. Komisja uwzględniła natomiast postulat i wniosła odpowiednią poprawkę, ażeby decyzje Ministra, nie wyrażające zgody na wpis, były uzasadniane. Odpowiada to względom słuszności i zapewnia jawność motywów.</u>
          <u xml:id="u-47.28" who="#PosełFlorczakJózef">Dalszą zmianą z zakresu wpływu Ministra Sprawiedliwości na dobór kadr adwokackich jest przepis art. 41 projektu ustawy, przewidujący wprowadzenie obligatoryjnego wpisu dla byłych sędziów i prokuratorów z tym, że w okresie pierwszych dwóch lat po odejściu z pracy wpis może być dokonany za zgodą Ministra Sprawiedliwości. Ponieważ przepis powyższy mógł nastręczać i w praktyce wątpliwości i różnoraką interpretację, Komisja Wymiaru Sprawiedliwości dokonała w nim zmian redakcyjnych i kilku drobnych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-47.29" who="#PosełFlorczakJózef">Zostało sprecyzowane wyraźnie, że osoby, o których mówi art. 41 ust. 1, aby mogły być wpisane na listę adwokatów, muszą mieć ukończone wyższe studia prawnicze z przypisanymi egzaminami, nadto co najmniej trzy lata pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora w powszechnym wymiarze sprawiedliwości lub wojskowej służbie sprawiedliwości albo też stanowiska sędziowskie w sądach ubezpieczeń społecznych bądź stanowiska rzecznika interesu publicznego lub jego zastępców przy Trybunale Ubezpieczeń Społecznych.</u>
          <u xml:id="u-47.30" who="#PosełFlorczakJózef">Dla pełniejszej jasności Komisja proponuje odrębny przepis, mówiący, że osoby wymienione w art. 41 ust. 1 po upływie dwóch lat od chwili opuszczenia uprzednio zajmowanych stanowisk będą na swój wniosek obligatoryjnie wpisane na listę adwokatów, o ile odpowiadają warunkom art. 40 ust. 1 pkt 1–4, to znaczy posiadają obywatelstwo polskie, są nieskazitelnego charakteru, mają ukończone wyższe studia prawnicze oraz dają rękojmię wykonywania zawodu zgodnie z zasadami adwokatury w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-47.31" who="#PosełFlorczakJózef">Wysoka Izbo! Powstaje pytanie, czym podyktowane zostało wprowadzenie tego przepisu? Otóż jak wykazały doświadczenia, niektóre rady adwokackie nie zawsze kierowały się obiektywnymi przesłankami przy kwalifikowaniu sędziów i prokuratorów ubiegających się o wpis na listę adwokatów. Niekiedy rady wykazywały rażący subiektywizm. Czasami powodem odmowy było to, że sędziowie i prokuratorzy źle się odnosili do niektórych adwokatów bądź okazywali w stosunku do nich daleko idącą rezerwę. Zdarzało się, że problem wpisu tych osób stawiano na szerszej płaszczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-47.32" who="#PosełFlorczakJózef">Jedna z rad adwokackich powzięła uchwałę ustalającą kolejność uwzględnienia wniosków o wpis na listę adwokatów. Byli sędziowie i prokuratorzy znaleźli się na ostatnim miejscu. Ta sama rada doszła do ciekawego w swej wymowie przekonania, że synowie adwokatów powinni mieć pierwszeństwo przy typowaniu na listę aplikantów. W jednym z okręgów proponowano, aby nie wpisywać na listę tych byłych sędziów i prokuratorów, którzy ukończyli 50 lat życia.</u>
          <u xml:id="u-47.33" who="#PosełFlorczakJózef">Zdarzały się wypadki, iż adwokat bezpośrednio groził sędziemu, że nie będzie wpisany na listę adwokatów. A tymczasem należy pamiętać, że niejeden sędzia z tych czy innych powodów widzi swoją bliższą lub dalszą przyszłość w adwokaturze. Te tendencje do wywierania nacisku na sędziów ze strony niektórych ośrodków adwokackich a także zjawiska dyskryminowania byłych sędziów i prokuratorów kryją w sobie pewne zagrożenie niezawisłości sędziowskiej.</u>
          <u xml:id="u-47.34" who="#PosełFlorczakJózef">Wokół omawianego przepisu nagromadziło się w środowisku prawniczym wiele nieporozumień. Poważną dyskusję wywołał on w łonie samej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. Część nieporozumień i wątpliwości wyjaśniono na Komisji przez wprowadzenie zmian redakcyjnych w proponowanym przepisie.</u>
          <u xml:id="u-47.35" who="#PosełFlorczakJózef">Jednym z zarzutów jest twierdzenie, że wobec obligatoryjności wpisu sędziów i prokuratorów na listę adwokatów mogą zaistnieć przypadki dostania się do adwokatury osób nieodpowiednich bądź zwolnionych dyscyplinarnie z sądownictwa lub prokuratury. W odpowiedzi trzeba wyjaśnić, że po to właśnie między innymi wymagana jest zgoda Ministra (w okresie dwóch lat) na wpis byłych sędziów na listę adwokatów. Nikt inny, tylko Minister Sprawiedliwości jest najwłaściwszym organem do stwierdzenia, czy były sędzia lub prokurator ma kwalifikacje zawodowe i moralne do wykonywania zawodu adwokackiego. Po upływie owych dwóch lat wymogi wskazane powyżej będą badać rady adwokackie na zasadach ogólnych. Z nieporozumienia wynika również zarzut, że przepis ten rzekomo zagraża niezawisłości sędziowskiej. Przecież w chwili składania wniosku o wpis na listę adwokatów kandydat nie będzie już sędzią czy prokuratorem.</u>
          <u xml:id="u-47.36" who="#PosełFlorczakJózef">Rzecz jasna, że przy dalszym uzasadnieniu ratio legis tego przepisu nie można tracić z oczu dzisiejszych poważnych różnic między uposażeniem sędziów i prokuratorów a adwokatów. Perspektywa poprawy warunków materialnych — nawet przy największym przywiązaniu do zawodu — mogłaby w wypadku bezwzględnej obligatoryjności wpisu spowodować odpływ kadr sędziowskich i prokuratorskich do zawodu adwokackiego, co nie byłoby słuszne.</u>
          <u xml:id="u-47.37" who="#PosełFlorczakJózef">Wysoki Sejmie! Zwrócenia uwagi wymagają przepisy dające Ministrowi Sprawiedliwości uprawnienia w zakresie wszczynania postępowania dyscyplinarnego w stosunku do adwokatów i aplikantów adwokackich. Artykuł 821 projektu ustawy upoważnia Ministra Sprawiedliwości do wydania radiom adwokackim wiążącego polecenia wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko określonemu adwokatowi. Szczególnie w uzasadnionych wypadkach, gdy tego wymaga interes publiczny, Minister po zapoznaniu się z wyjaśnieniami adwokata lub aplikanta adwokackiego może jednocześnie zawiesić go tymczasowo w wykonywaniu czynności zawodowych (art. 81 projektu ustawy).</u>
          <u xml:id="u-47.38" who="#PosełFlorczakJózef">Konieczność wprowadzenia powyższych przepisów podyktowało życie. Całość postępowania dyscyplinarnego skupia się obecnie w rękach samorządu adwokackiego. Tymczasem analiza działalności adwokackich komisji dyscyplinarnych wskazuje, że organa te nie zawsze reagują z potrzebną szybkością i dostateczną surowością — nawet w stosunku do tych adwokatów, którzy jaskrawo łamią zasady etyki adwokackiej i podważają zaufanie społeczeństwa do obrońców interesów i praw obywateli.</u>
          <u xml:id="u-47.39" who="#PosełFlorczakJózef">Dla potwierdzenia powyższej tezy przytoczę niektóre dane za czas cd 1 października 1956 r. do 1 października 1957 r., opublikowane w organie Naczelnej Rady Adwokackiej „Palestrze”.</u>
          <u xml:id="u-47.40" who="#PosełFlorczakJózef">W okresie rocznym załatwiono ogółem 629 spraw, z czego w 187 sprawach wniesiono akty oskarżenia, co stanowi 30%, a w 442 sprawach wydano postanowienia o zaniechaniu bądź umorzeniu dochodzeń, co stanowi 70% ogółu spraw.</u>
          <u xml:id="u-47.41" who="#PosełFlorczakJózef">Z dalszych danych statystycznych wynika, że przeciętna długotrwałość dochodzenia wynosiła w skali rocznej 6 miesięcy. W analogicznym okresie sprawozdawczym wojewódzkie komisje dyscyplinarne wśród 137 spraw załatwionych wydały wyroki skazujące w 73 sprawach, co stanowi 53%, w 16 sprawach postępowanie umorzono, a w 48 — wydano wyroki uniewinniające, co stanowi razem około 50%.</u>
          <u xml:id="u-47.42" who="#PosełFlorczakJózef">Biorąc pod uwagę, że tylko w 30% dochodzeń są wnoszone akty oskarżenia i tylko w 50% spraw przed komisjami zapadają wyroki skazujące, dochodzi się do stwierdzenia, że tylko 15% spraw kierowanych do rzeczników kończy się zastosowaniem sankcji dyscyplinarnych. „Brak jest materiałów do merytorycznej oceny, jak dalece stosunek ten wynika z bezzasadności skarg kierowanych do rzeczników dyscyplinarnych, a jak dalece wypływa ze zbytniej łagodności wydawanych orzeczeń. Zwraca jednak uwagę ogromny odsetek orzeczeń uniewinniających” — pisze autor artykułu zamieszczonego w „Palestrze”.</u>
          <u xml:id="u-47.43" who="#PosełFlorczakJózef">Zwraca jeszcze uwagę fakt, że spośród 73 spraw skazujących 56% orzeczeń stanowi kara upomnienia, zbliżona raczej do kary porządkowej — ostrzeżenia dziekańskiego.</u>
          <u xml:id="u-47.44" who="#PosełFlorczakJózef">Długotrwałość postępowania przed komisjami dyscyplinarnymi jest taka sama, jak przed rzecznikami dyscyplinarnymi. Łącznie zatem przeciętna długotrwałość sprawy dyscyplinarnej aż do wydania orzeczenia przez I instancję wynosi 12 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-47.45" who="#PosełFlorczakJózef">Przewlekłość ta jest niczym nie usprawiedliwiona, przyjmując, że członek komisji dyscyplinarnej ma do zreferowania w ciągu roku jedną sprawę.</u>
          <u xml:id="u-47.46" who="#PosełFlorczakJózef">Nienajlepiej kształtowało się orzecznictwo przed Wyższą Komisją Dyscyplinarną jako instancją odwoławczą. Powołując się jeszcze raz na autorytatywne źródło, organ Naczelnej Rady Adwokackiej „Palestrę”, i uwzględniając analogiczny okres sprawozdawczy od 1 października 1956 r. do 1 października 1957 r. — na 67 rozpatrywanych spraw 40% stanowią orzeczenia uniewinniające.</u>
          <u xml:id="u-47.47" who="#PosełFlorczakJózef">W tych 67 sprawach Wyższa Komisja Dyscyplinarna nie znalazła podstaw do podwyższenia wymiaru kary, chociaż w 25 sprawach odwołania złożyli rzecznicy dyscyplinarni. Z drugiej zaś strony w 57% rozpatrywanych spraw zmieniła orzeczenia na korzyść obwinionych. Gwoli ścisłości muszę podkreślić, że w bieżącym roku nastąpiła pewna poprawa, gdyż Wyższa Komisja Dyscyplinarna na 26 odwołań rzeczników dyscyplinarnych w 10 sprawach uwzględniła ich odwołania.</u>
          <u xml:id="u-47.48" who="#PosełFlorczakJózef">Spośród omawianych przepisów zastrzeżenia części Komisji wywołał przepis uprawniający Ministra do tymczasowego zawieszania adwokatów w wykonywaniu czynności zawodowych w pewnych określonych przypadkach. W przepisie tym przedstawiciele palestry widzą nawet „zagrożenie interesu społecznego przez możliwość hamowania Obrony”. Inni widzą w nim próbę likwidacji samorządu adwokackiego. Wreszcie niektórzy podnoszą, że w przypadku zawieszenia adwokat pozostanie bez środków do życia.</u>
          <u xml:id="u-47.49" who="#PosełFlorczakJózef">Podałem już wiele przykładów i argumentów przemawiających za koniecznością wprowadzenia omawianego przepisu. Dla rozwiania ewentualnych wątpliwości dorzucę jeszcze kilka argumentów.</u>
          <u xml:id="u-47.50" who="#PosełFlorczakJózef">W żadnym państwie na świecie nie może być integralnej wolności i pełnej niezależności samorządu. Każda władza państwowa, nadając najbardziej nawet szerokie kompetencje samorządom, wyznacza im jakieś granice, gwarantujące realizowanie polityki państwowej. Te same racje przemawiają za realnym zapewnieniem i w Polsce zwierzchniego nadzoru nad organami samorządu adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-47.51" who="#PosełFlorczakJózef">Równie Rządowi, jak i nam wszystkim przyświeca troska, aby adwokat miał swobodę rzeczywistej obrony i wytaczania przed sądem najkorzystniejszej obrony klienta.</u>
          <u xml:id="u-47.52" who="#PosełFlorczakJózef">Ale nie wolno tej swobody nadużywać dla celów nie imających nic wspólnego z uczciwą obroną, dla pogoni za zyskiem za wszelką cenę przez szukanie niezdrowego rozgłosu wśród klientów. Przeciwko takim zjawiskom, przeciwko pobłażliwości wobec tych zjawisk skierowane jest ostrze omawianego A niesłusznie krytykowanego przepisu.</u>
          <u xml:id="u-47.53" who="#PosełFlorczakJózef">Wielu krytyków nie dostrzega lub nie chcę widzieć, że zawieszenie jest przewidziane także w istniejących przepisach. Słuszności tego przepisu nikt nie kwestionował i nie kwestionuje. Sytuacja w tym zakresie nie ulega zmianie. Projekt jedynie rozszerza uprawnienia do stosowania tego środka i na organ sprawujący zwierzchni nadzór.</u>
          <u xml:id="u-47.54" who="#PosełFlorczakJózef">Tymczasowe zawieszenie może nastąpić tylko w przypadku wszczęcia postępowania dyscyplinarnego i tylko jeżeli wymaga tego interes publiczny. Należy też pamiętać i to jest najważniejsze, że ostateczna decyzja w stosunku do zawieszonego adwokata pozostaje nadal wyłącznie w rękach samorządu adwokatury — komisji dyscyplinarnych.</u>
          <u xml:id="u-47.55" who="#PosełFlorczakJózef">Stosowanie tego środka w praktyce samorządu adwokatury nie należy do wyjątków. Z nadesłanych do Komisji Wymiaru Sprawiedliwości przez Naczelną Radę Adwokacką materiałów wynika, że na przestrzeni lat 1957–1958 zastosowano tymczasowe zawieszenie w 14 sprawach. W świetle tych danych bezzasadny jest argument, że zastosowanie tymczasowego zawieszenia pozbawi adwokata środków materialnych.</u>
          <u xml:id="u-47.56" who="#PosełFlorczakJózef">Istota problemu leży nie w tym, czy przyznać prawo stosowania tego środka Ministrowi Sprawiedliwości, lecz przede wszystkim w skróceniu do minimum czasu postępowania dyscyplinarnego w toczącej się przeciwko adwokatowi sprawie. Tymczasem zawieszenie kończy się bowiem automatycznie z chwilą prawomocnego orzeczenia Komisji Dyscyplinarnej. Przy uwzględnieniu podanych wyżej faktów i argumentów nie można zgodzić się z propozycjami, aby w miejsce prawa Ministra do zawieszania adwokatów w określonych warunkach — przyznać Ministrowi Sprawiedliwości uprawnienie wydania polecenia Radzie Adwokackiej, aby wystąpiła do Komisji Dyscyplinarnej o zawieszenie adwokata lub aplikanta adwokackiego. Podobnie nie można zgodzić się z koncepcją ograniczenia prawa Ministra do zawieszania jedynie w odniesieniu do czynów przestępczych.</u>
          <u xml:id="u-47.57" who="#PosełFlorczakJózef">Przyjęcie pierwszej propozycji równałoby się rezygnacji z togo przepisu. Druga natomiast poważnie ogranicza i zwęża istotę proponowanego przepisu.</u>
          <u xml:id="u-47.58" who="#PosełFlorczakJózef">Wysoki Sejmie! Na zwrócenie uwagi zasługuje jeszcze przepis projektu ustawy, dotyczący reformy dotychczasowego systemu aplikacji adwokackiej pod kątem lepszego przygotowania kandydatów do zawodu. Projekt wprowadza obowiązek aplikacji sądowej przed rozpoczęciem aplikacji adwokackiej. Jeśli kandydat na adwokata pozna pracę sądów, może to tylko usprawnić w przyszłości jego współpracę z organami wymiaru sprawiedliwości. Wymóg ten, stosowany już w przeszłości, dał dobre rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-47.59" who="#PosełFlorczakJózef">Dość istotne znaczenie ma przepis projektu, który wprowadza zakaz wykonywania przez byłych sędziów i prokuratorów, wpisanych na listy adwokatów, zawodu adwokackiego w miejscowościach, w których uprzednio zajmowali oni stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości. Zakaz ten ma na celu zapobieżenie szkodliwemu dla wymiaru sprawiedliwości przekonaniu ludności, że były sędzia lub prokurator, który przeszedł do adwokatury, ma możność — dzięki swej poprzedniej pracy w sądzie lub prokuraturze — pomyślniejszego załatwiania spraw klientów.</u>
          <u xml:id="u-47.60" who="#PosełFlorczakJózef">Projekt umożliwiła także powrót do adwokatury osobom, które w związku z objęciem stanowisk w służbie państwowej skreślone zostały z listy adwokatów. Wielu adwokatów broniło się dotąd przed takimi nominacjami, właśnie z obawy przed kłopotami, jakie rodził powrót do czynnej działalności adwokackiej. Osoby te zachowują na swój wniosek prawo do siedziby, jaką miały w chwili skreślenia z listy.</u>
          <u xml:id="u-47.61" who="#PosełFlorczakJózef">Słuszny jest również przepis projektu przekazujący Sądowi Najwyższemu dotychczasowe kompetencje Wyższej Komisji Dyscyplinarnej w zakresie rozpoznawania rewizji nadzwyczajnej od prawomocnych orzeczeń dyscyplinarnych w sprawach adwokatów.</u>
          <u xml:id="u-47.62" who="#PosełFlorczakJózef">Wydaje się słuszne, by rewizje, które między innymi może wnosić Minister Sprawiedliwości, były rozpoznawane przez Sąd Najwyższy, nie zaś — jak obecnie — przez Wyższą Komisję Dyscyplinarną w rozszerzonym składzie, która jest organem adwokatury, podlegającym na równi ze wszystkimi innymi jej organami zwierzchniemu nadzorowi Ministra Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-47.63" who="#PosełFlorczakJózef">Wysoki Sejmie! Pragnę zgłosić dodatkową poprawkę do druku nr 192, a mianowicie w zmianie drugiej, w art. 7 ust. 2 wyrazy „jedną z nich do czasowego pełnienia” zastąpić wyrazami „jednej z nich czasowe pełnienie”. Proponowana przeze mnie poprawka ma charakter stylistyczny i nie wnosi merytorycznych zmian.</u>
          <u xml:id="u-47.64" who="#PosełFlorczakJózef">Wysoki Sejmie! Publiczna dyskusja nad sprawami adwokatury wykazała nam dobitnie, że obecna sytuacja w szeregach adwokatury nie jest zadowalająca. Poprawa tego stanu rzeczy zależy, rzecz jasna, przede wszystkim od samych adwokatów. Może ona nastąpić jedynie wtedy, gdy ogół adwokatury pozbędzie się źle pojętej solidarności zawodowej i podejmie energiczną walkę z niezgodnym z etyką zawodową postępowaniem poszczególnych jednostek.</u>
          <u xml:id="u-47.65" who="#PosełFlorczakJózef">Wyrażając głębokie przekonanie, że projekt ustawy stanie się również jednym ze środków prowadzących do tej poprawy, wnoszę w imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury — druki sejmowe nr 192 i 206, wraz ze zgłoszoną przeze mnie z tej trybuny dodatkową poprawką.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#Marszałek">Zarządzam 15-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 40 do godz. 19 min. 5.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#Marszałek">Wznawiam obrady. Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Wincentemu Kauczyńskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Wprawdzie nie jestem prawnikiem, tylko chłopem ze wsi, ale uważam, że sprawa ustroju adwokatury w pewnym sensie dotyczy szerszego koła niż adwokackie i dlatego chciałbym w dyskusji wypowiedzieć kilka nurtujących mnie myśli.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Kiedy otrzymałem projekt ustawy o ustroju adwokatury, złożony Sejmowi przez Radę Ministrów, prze wertowałem go od początku do końca. Zapoznałem się z jego uzasadnieniem, a znając wiele wypowiedzi społeczeństwa na temat adwokatury i sądownictwa — uznałem projekt ten za zupełnie słuszny. Ale tak, jak widać, myśleć może tylko człowiek prosty, nie umiejący okrężnymi drogami udowadniać rzeczy nierealnych.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Z prawdziwym zdziwieniem obserwowałem szeroką i zaskakującą dyskusję i wrzawę na łamach prasy i — co jeszcze bardziej mnie zdziwiło — szum wokół ustawy na samej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. Uderzono na alarm, że adwokatom dzieje się krzywda, a mnie się przypomniało znane nasze ludowe powiedzenie: „Uderz w stół, a nożyce się odezwą”.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Czy alarm ten podnieśli wszyscy prawnicy? Chyba nie. Przecież i projekt ustawy, i obronę projektu ustawy też prowadzą prawnicy w słusznym przeświadczeniu, że ona nie tylko nie uderza w prawników, lecz raczej porządkuje i usprawnia ten odcinek wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Ale co mówi się na dole, wśród prostych ludzi, w naszym społeczeństwie na wsi i w mieście?</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Gdy przeciętny obywatel zapoznaje się z projektem ustawy, zazwyczaj uznaje go za słuszny. W spotkaniach pojedynczych i na różnych zebraniach — wszędzie uznano rządowy projekt ustawy o ustroju adwokatury za słuszny, potrzebny i konieczny. Nikt nie może bowiem sobie wyobrazić, aby istniało Ministerstwo Wymiaru Sprawiedliwości, odpowiadające za stan sprawiedliwości w kraju, i nie miało równocześnie żadnych uprawnień i żadnych możliwości wpływania na adwokaturę.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Fikcja nadzoru bez konkretnych możliwości wpływu nigdy i nigdzie, a więc i w Polsce Ludowej, nie może dać dobrych rezultatów, nie może usprawnić i polepszyć praworządności.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Nikt też z moich dyskutantów — na wsi, czy w mieście — nie wyobraża sobie słuszniejszego niż w projekcie ustawy rozwiązania sprawy przejścia sędziów czy prokuratorów do adwokatury. Nie można przecież dopuścić, by sędzia czy prokurator, chcąc kiedyś przejść na pracę adwokacką, musiał już dzisiaj siedzieć w kieszeni Rady Adwokackiej. Są to tak oczywiste fakty dla myślących po chłopsku, że — jak wspomniałem — dziwiłem się wywodom przeciwników tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Muszę z pewnym zażenowaniem wspomnieć, że w Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, której jestem członkiem, w czasie naszej kadencji dyskutowano już nad wielu projektami ustaw, ale chyba tak szerokiej i — że tak powiem — tak zjadliwej dyskusji, jaka toczyła się nad projektem ustawy o zmianie ustroju adwokatury, jeszcze nie było.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Wysoki Sejmie! Nie chciałbym być pomawiany o wrogość wobec adwokatury. Szanuję adwokatów, wiem, że są potrzebni społeczeństwu, ale wiem równocześnie, że nic nie usprawiedliwia, aby z adwokatów uczynić jakiś święty wyjątek, nadać im, jak by sobie życzyli, prawa i uprawnienia stawiające ich ponad wszelkie organizacje, instytucje i stowarzyszenia w naszym kraju. Gdy o tych sprawach wyjątkowości dla adwokatury mówiłem na dole, spotkałem się z wyraźnym i zdecydowanym sprzeciwem ze strony słuchaczy.</u>
          <u xml:id="u-50.10" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Chłop, robotnik, przeciętny obywatel słusznie podkreśla, że jest w Polsce Ludowej jedna sprawiedliwość i jedna praworządność i nawet strażnik sprawiedliwości — adwokat nie może z niej być wyłączony, a cóż dopiero uprawniony do jej naruszania. Adwokata też musi obowiązywać legalność. Jeśli ją narusza, musi jak każdy obywatel w kraju ponosić za to konsekwencje.</u>
          <u xml:id="u-50.11" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Gdyby adwokaci w całości byli naprawdę jedynymi reprezentantami sprawiedliwości, jedynymi świętymi w tej dziedzinie, może trzeba byłoby pomyśleć o uprawnieniach godnych świętych. Ale praktyka w całym świecie, tak jak i w naszej Polsce, mówi coś innego. Ogólna opinia o wielu, niestety, adwokatach i na wsi, i w miasteczku, i w mieście nie zawsze jest związana z szacunkiem i zachwytem dla nich. Spotkałem się pewnego razu w Częstochowie na stacji autobusowej z jednym chłopem, który zwrócił się do mnie z prośbą i powiada: „Pośle, brońcie mnie! Sprawa, którą wy znacie, ciągnie się w sądzie od 5 lat i jeszcze nie jest skończona”.</u>
          <u xml:id="u-50.12" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Sprawę tę znałem. Chodziło o półtora hektara ziemi piaszczystej, która przecież nie wymagała tak długiego sądzenia. W rozmowie z tym człowiekiem pytam, co jest przyczyną tego, że sprawa tak długo się ciągnie. Odpowiada mi: „Kolego pośle — adwokaci!” Drugi wypadek dotyczy już nie sprawy majątkowej chłopów, ale manka w spółdzielni gminnej. Sprawa za spowodowane manko ciągnęła się 4 lata. Człowiek ten również zwrócił się do mnie: „Pośle, jak można by tę sprawę przyśpieszyć, bo mnie to już za dużo kosztuje”. Człowiek ten przede mną tłumaczył się, że manko powstało nie z jego winy, ale z winy księgowości. W to wchodził nie będę, od tego jest sąd, ale żeby 4 lata taką sprawę prowadzić!… Uważam, że nie mówi to dobrze o adwokaturze. Pytam również tego człowieka, co jest powodem, że tak długo sprawy się przewlekają. Powiada: „Adwokat” i do tego dodaje: „Każde pójście do adwokata po zakończenie sprawy kosztuje mnie drogie pieniądze”. Uważam, Wysoki Sejmie, że wypowiedzi społeczeństwa na dole godzą w adwokaturę więcej niż projekt ustawy, nad którym tak bardzo szeroko się dyskutuje. Wskazuje się często na niezbite fakty, jak niektórzy adwokaci po krótkim, nieraz bardzo krótkim okresie pracy w charakterze adwokata zaczynają nagle budować wille, przestronne domy, rozjeżdżać własnym autem itd.</u>
          <u xml:id="u-50.13" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Czyżby manna niebieska spadła w tak sprawiedliwe ręce? Muszę zgodzić się wraz z moimi rozmówcami na wsi czy w mieście, że chyba prawdą jest i w tym przypadku ludowe przysłowie, że „Nie ma dymu bez ognia”.</u>
          <u xml:id="u-50.14" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Gdy ostatnio omawiałem z wyborcami projekt ustawy o orzecznictwie karno-administracyjnym i przewidywanym dopuszczeniu adwokatów na kolegia orzekające, podniosły się liczne protesty większości z tych, z którymi rozmawiałem, żeby do tego nie dopuścić.</u>
          <u xml:id="u-50.15" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Czym kierowali się ci ludzie? Kierowali się wyraźną obawą, wynikającą ze smutnego dotychczas doświadczenia, że dopuszczenie adwokatów na kolegia spowoduje i rozpali — szczególnie na wsi — pieniactwo, niesłuszne żyłowanie z chłopa pieniędzy, niedobre zwyczaje i obyczaje, którym wielu, niestety, adwokatów w zapadłych dziurach Polski do dziś dnia jeszcze hołduje. Walkę z tymi objawami instancje adwokatury chyba w małym stopniu rozpoczęły.</u>
          <u xml:id="u-50.16" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Czyż przy takiej dość powszechnej opinii można zgodzić się z żądaniem wyjątkowości i całkowitej w stosunku do państwa i ustroju niezależności grupy adwokackiej?</u>
          <u xml:id="u-50.17" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Chyba nikt rozumnie myślący nie mógłby się z tym zgodzić. Projekt dyskutowanej ustawy kieruje się raczej stanowiskiem ogółu społeczeństwa, a nie drobnej garstki — i to jest jego plusem.</u>
          <u xml:id="u-50.18" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Na tle tego, co już mówiłem, dziwnym wydaje się wyciągnięty w artykułach na łamach, prasy i w Komisji Wymiaru Sprawiedliwości argument o rzekomej pauperyzacji wśród adwokatów i w związku z tym konieczności hamowania dopływu nowych, młodych kadr do adwokatury. Nie wiem doprawdy, czemu się bardziej dziwić — czy graniu na naiwności czytelników i słuchaczy, czy też uznaniu zarobku od 5 do 10 i wyżej tysięcy złotych miesięcznie za wyraz nędzy i ubóstwa. Chciałbym, żeby z tym argumentem przeciwnicy projektu ustawy wyszli do chłopów, robotników, a wtedy może niejeden z nich odzyska jasność myśli, mimo że powinna ona być cechą trwałą każdego szanującego się prawnika-adwokata.</u>
          <u xml:id="u-50.19" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Nie mogę powstrzymać się od jeszcze jednej uwagi. Jeśli praca adwokata przyczynia się do jego ubogiego stanu, to wyłania się pytanie, dlaczego tak dużo ludzi pcha się do adwokatury, dlaczego nawet sędziowie i prokuratorzy chętnie by chcieli zmienić swą togę na togę adwokata? Jakoś nie godzi się to z wywodami przeciwników projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-50.20" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Kiedyś na Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, zabierając głos w dyskusji, wyraziłem się, że byłbym szczęśliwy, gdybym był prawnikiem-adwokatem, byli nimi bowiem i Marks, i Lenin, którzy wytyczyli drogi rewolucji proletariackiej, drogi wyzwolenia robotnika i chłopa z ucisku i wyzysku. Lenin na przykład stawał po raz pierwszy w obronie właśnie biednego człowieka sądzonego za to, że lżył cara i boga za niesprawiedliwość na ziemi, za to, że jedni żyją w rozkoszach, a inni cierpią głód i nędzę.</u>
          <u xml:id="u-50.21" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Jakże by się chciało, żeby duch Marksa i Lenina był również natchnieniem wszystkich, naszych adwokatów! A jeżeli któryś z adwokatów nie chciałby żyć duchem Marksa i Lenina, to uważam, że winien żyć duchem Chrystusowym, bo i Chrystus w obronie biednego ludu głosił prawdę. Chciałbym, by sprawiedliwość i obrona krzywdzonego była główną cechą ich postępowania. Niestety, chyba tak dobrze jeszcze nie jest. Dlatego projekt ustawy jest konieczny, jest potrzebny, jest niezbędny i jest jedynie słuszny.</u>
          <u xml:id="u-50.22" who="#PosełKauczyńskiWincenty">Wprowadzając konkretne możliwości zwierzchniego nadzoru Ministra Sprawiedliwości uniezależniając sędziów i prokuratorów od nacisku adwokatury, podwyższając poziom całej rzeszy adwokatów, projekt ustawy idzie po słusznej drodze żądań przeciętnego obywatela naszego kraju — i tego ze wsi, i tego z miasta. Dlatego zgodnie ze swym sumieniem będę głosował za przyjęciem projektu ustawy o ustroju adwokatury. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-50.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Mironowi Kołakowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#PosełKołakowskiMiron">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Jak słusznie zaznaczył mój przedmówca, na temat projektu tej właśnie ustawy toczyły się wielkie dyskusje i w gorącej bardzo atmosferze; argumentacja była często nacechowana silnymi emocjami i w rezultacie może częstokroć gubiono właściwe zagadnienie. Uważam, że powaga tej sali wymaga, ażeby do sprawy podejść z całym spokojem, z pełną rzeczowością i beznamiętnie.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#PosełKołakowskiMiron">Sprawa ma szerszy zasięg. Nie chodzi w niej tylko o problem adwokatury. Chodzi w niej o zagadnienie samorządu zawodowego, o zagadnienie ingerencji w ten samorząd czynników administracyjnych i stosunku wzajemnego administracji do samorządu i odwrotnie. Dlatego też pod tym kątem widzenia, wydaje mi się, należy patrzeć na tę ustawę, należy rozważać poszczególne artykuły projektu i od tej strony je oceniać.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#PosełKołakowskiMiron">Nie ulega żadnej wątpliwości, że ustawa ma wiele dodatnich stron. Do jednej z głównych dodatnich cech ustawy należy to, że stawia ona przyszłemu adwokatowi wysokie wymagania zawodowe i naukowe. Jest to niewątpliwe osiągnięcie i ta część ustawy na pewno spotka się z uznaniem wszystkich obiektywnie myślących ludzi. Niemniej jednak ma ustawa również wiele błędów, uchybień i niedopatrzeń. Chciałbym omówić kilka z tych zagadnień, chciałbym zwrócić uwagę na błędy i wady ustawy, ażeby spokojnie można było ją ocenić jako całość.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#PosełKołakowskiMiron">Pierwszym z artykułów, który wywołać może zastrzeżenia, jest art. 7 projektu, który daje Ministrowi możliwość rozwiązywania rad adwokackich i możliwość mianowania na to miejsce rad komisarycznych, przy czym mówi się w nim, że rady komisaryczne mogą być mianowane, a funkcje w tych radach mogą być powierzane adwokatom lub sędziom.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#PosełKołakowskiMiron">Sprawa rozszerzenia kadr — spośród których rekrutować się będą rady komisaryczne — na sędziów jest tym problemem, który wywołał wiele sprzeciwów.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#PosełKołakowskiMiron">Czy słusznie? Jak mi się wydaje, sama logika musi wskazywać, że jeżeli mamy w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej około 5 tys. adwokatów, to nawet przy najsurowszym spojrzeniu na ten zawód należy stwierdzić, że kilkunastu sprawiedliwych, nadających się do rad komisarycznych, chyba się znajdzie.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#PosełKołakowskiMiron">Zredagowanie art. 7 jest z punktu widzenia prawniczego także błędne. Mówi się w nim ogólnikowo o mianowaniu sędziów jako członków rady adwokackiej, a zapomina się o tym, że — jak z samej ustawy wynika — nie każdy sędzia ma kwalifikacje adwokackie. W związku z tym dochodzi się do paradoksu: można nie móc zostać adwokatem, ale można być członkiem komisarycznej rady adwokackiej.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#PosełKołakowskiMiron">Mnie się wydaje, że bez względu na to, jak będzie ten przepis stosowany i czy będzie stosowany, tego rodzaju błąd ustawowy jest błędem, który nie może uzyskać pochwały.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#PosełKołakowskiMiron">Wreszcie twierdzi się dalej, że przepis jest konieczny z uwagi na takie czy inne działanie samorządu adwokackiego, nad którym Minister, a więc czynnik administracyjny, nie miał odpowiednio szerokiego nadzoru. I znowu błąd albo przemilczenie. Nadzór według dawnej ustawy też był, a polegał chociażby na tym, że Minister w każdej chwili mógł uchylić wszelkie uchwały rady adwokackiej z wyjątkiem orzeczeń dyscyplinarnych.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#PosełKołakowskiMiron">Wydaje mi się, że w ramach normalnie pomyślanego nadzoru administracji nad samorządem jest to uprawnienie tak daleko sięgające, że chyba nie może budzić żadnej wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#PosełKołakowskiMiron">Niebezpieczeństwo przepisu art. 7 leży jeszcze w tym, że bez względu na to, czy go się będzie stosować i w jaki sposób, wprowadza on pewien rozdźwięk, możliwość, zarzewie rozdźwięku pomiędzy dwoma pokrewnymi zawodami prawniczymi. Rozdźwięk czy zarzewie rozdźwięku zupełnie niepotrzebne.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#PosełKołakowskiMiron">Dalszym przepisem, który musi budzić wątpliwości, jest art. 41 ze znaczkiem 1. Artykuł ten przewiduje możliwość automatycznego wpisu byłych sędziów i prokuratorów na listę adwokatów w ciągu dwóch lat za zgodą Ministra, a po tym okresie bez zgody Ministra.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#PosełKołakowskiMiron">Tłumaczy się ten przepis faktem, że z jednej strony rady adwokackie rzekomo robią jakieś trudności odnośnie do wpisu byłych sędziów i prokuratorów na listy adwokackie, a z drugiej strony, że wartościowi pracownicy mają tendencje do przechodzenia do adwokatury. Mnie się wydaje, że ta podwójna argumentacja zawiera niekonsekwencje, bo albo istnieje tendencja przechodzenia do adwokatury, a więc widocznie to przechodzenie nie jest takie straszne i nie tak utrudnione, albo też istnieją utrudnienia ze strony rad adwokackich, a wobec tego nie powinno być obaw o odpływ z sądów do adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#PosełKołakowskiMiron">Spokojnie należy zwrócić uwagę na liczby.</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#PosełKołakowskiMiron">Liczby są wybitnie tego rodzaju, iż przemawiają przeciwko przytoczonej wyżej argumentacji. Pozwolę sobie, ażeby nie nużyć Wysokiej Izby, tylko kilka liczb przytoczyć. Otóż w okresie od roku 1952 do 1954 dokonano 1.476 wpisów nowych adwokatów na listy w całej Polsce. Z tej ilości wpisano zaledwie 260 takich osób, które odbyły normalną aplikanturę adwokacką i które normalnie przygotowywały się do zawodu, idąc w kierunku adwokatury od początku i studiując specjalnie przedmioty do tego zawodu potrzebne. Wśród normalnego rekrutażu do adwokatury przeszło więc zaledwie 17,6% wszystkich wpisów. Wszyscy pozostali tworzą dwie kategorie: są to albo byli sędziowie i prokuratorzy, albo też osoby, które kiedyś pełniły funkcje adwokackie i wracały do adwokatury, bądź też osoby, które przenosiły się z jednej izby adwokackiej do drugiej.</u>
          <u xml:id="u-52.15" who="#PosełKołakowskiMiron">Jeszcze bardziej może charakterystyczne są dane dotyczące 1957 r., gdzie na 413 wpisów w całej Polsce zaledwie 83 wpisy były wpisami aplikantów adwokackich, którzy po ukończonym stażu i po zdaniu egzaminu dostali się na listy adwokackie. 163 osoby to byli sędziowie i prokuratorzy, pozostali to osoby, które wracały do adwokatury bądź też przenosiły się z jednej izby adwokackiej do drugiej.</u>
          <u xml:id="u-52.16" who="#PosełKołakowskiMiron">Jeżeli więc weźmiemy liczby bezwzględne, jeśli uwzględnimy tylko wpisy dotyczące osób nowych w adwokaturze, to okaże się, że na normalnej drodze było wpisanych 34% osób, a spośród byłych sędziów i prokuratorów — 66% wpisów.</u>
          <u xml:id="u-52.17" who="#PosełKołakowskiMiron">Chyba te liczby potrafią przekonać, że widocznie nie było takich trudności, jeżeli chodzi o byłych sędziów i prokuratorów, jakby to wynikało z uzasadnienia projektu, szczególnie art. 41 ze znaczkiem 1.</u>
          <u xml:id="u-52.18" who="#PosełKołakowskiMiron">Pragnę jeszcze dodać, że w związku z nienormalnym stanem obserwujemy jedno niekorzystne zjawisko w adwokaturze. Mianowicie w Polsce w sposób wybitny następuje starzenie się adwokatury. Adwokatów liczących ponad 50 lat życia jest obecnie już 53%; adwokatów, którzy mają ponad 61 rok życia — jest 19%, przy czym przesunięcie adwokatury w kierunku wieku ponad 50 lat nastąpiło w okresie powojennym. Wyraźnie zaznaczyło się to w porównaniu z zupełnie odwrotnym stosunkiem, liczbowym okresu międzywojennego.</u>
          <u xml:id="u-52.19" who="#PosełKołakowskiMiron">Istnieje więc jakieś niebezpieczeństwo przesunięcia społecznego zawodu i jakiegoś nienormalnego zjawiska w tym zawodzie.</u>
          <u xml:id="u-52.20" who="#PosełKołakowskiMiron">Czy to jest słuszne? Wydaje mi się, że w żadnym wypadku nie, że normalną drogą przechodzenia do adwokatury powinna być droga poprzez aplikację adwokacką.</u>
          <u xml:id="u-52.21" who="#PosełKołakowskiMiron">Na szczęście nowa ustawa wskazuje, że należy zawodowe przygotowanie pogłębiać i powiększać, ale z drugiej strony na skutek furtki art. 41 ze znaczkiem 1 nowa ustawa nie leczy tego niebezpiecznego stanu.</u>
          <u xml:id="u-52.22" who="#PosełKołakowskiMiron">Przytacza się argument, że przecież przed wojną istniała wolna konkurencja, że sprawy wpisów regulowało się w sposób automatyczny. Zapomina się jednakże o fakcie, że żyjemy w dobie gospodarki planowej, zapomina się o fakcie, że adwokatura w swej olbrzymiej większości wykonuje zawód w zespołach adwokackich, a więc w sposób uspołeczniony.</u>
          <u xml:id="u-52.23" who="#PosełKołakowskiMiron">Przepis art. 41 ze znaczkiem 1, wprowadzający automatyczność wpisów, ma jeszcze jedno niebezpieczeństwo z punktu widzenia racjonalnej polityki kadrowej adwokackiej, a mianowicie to, że automatyczność wpisów jest równocześnie automatycznością wyboru miejsca, w którym się zawód będzie wykonywać. Wobec tego rady adwokackie będą bezsilne, jeżeli chodzi o właściwe rozmieszczenie adwokatów, a wiemy doskonale, że mamy obecnie wiele izb, w których istnieje niewątpliwie zbyt wielkie zagęszczenie adwokatów, i odwrotnie — mamy także izby, w których adwokatów jest zbyt mało. Ludność jest pozbawiona normalnej pomocy prawnej wobec braku adwokatów nawet w wielu siedzibach sądów powiatowych. Uważam, że przepis, o którym mówię, nie pomoże we wprowadzeniu tego rodzaju racjonalnej polityki kadrowej w adwokaturze.</u>
          <u xml:id="u-52.24" who="#PosełKołakowskiMiron">I wreszcie dalszym przepisem, który jest mocno krytykowany w kołach adwokackich, jest przepis art. 83 ze znaczkiem 1. Przepis ten dopuszcza ingerencję Ministra Sprawiedliwości w postępowanie dyscyplinarne poprzez prawo Ministra do zawieszania adwokata, przeciwko któremu postępowanie dyscyplinarne się toczy. Zdaję sobie sprawę z faktu, że to jest środek specjalny, wyjątkowy. Rozumiem doskonale i nie przypuszczam, żeby mógł on być stosowany powszechnie. Jeżeli ma on być tym wyjątkowym przepisem, jeżeli nie ma być stosowany powszechnie, to należy się zastanowić, jaka jest ratio legis takiego właśnie ujęcia sprawy. Przecież nie należy zapominać, iż skoro padają argumenty, że w niewłaściwy sposób działają komisje dyscyplinarne, bo zbyt powoli pracują, że zbyt niskie kary wymierzają, to nie rozumiem, w jaki sposób ten właśnie przepis i tego typu ingerencja ma tę sytuację poprawić. Przecież prawo zawieszenia w toku postępowania dyscyplinarnego, wyjątkowe prawo zawieszenia, w żadnym wypadku nie wpłynie na przyśpieszenie postępowania dyscyplinarnego, w żadnym wypadku nie wpłynie — ogólnie biorąc — na zaostrzenie represji. Dlatego jest rzeczą dość niezrozumiałą, że właśnie w ten sposób chcę się te zjawiska leczyć.</u>
          <u xml:id="u-52.25" who="#PosełKołakowskiMiron">Wydaje mi się, że należy zwrócić uwagę na jedną rzecz nieprzyjemną, a mianowicie na fakt, że nie można uznać za właściwy sposób leczenia działalności ciał kolegialnych przez stosowanie represji do jednostek nie mających wpływu na działanie tych ciał kolegialnych, bo chcę się leczyć komisje dyscyplinarne, uderzając podsądnego. Mnie się wydaje, że w taki sposób pacjenta się nie uleczy, a ktoś inny będzie chory.</u>
          <u xml:id="u-52.26" who="#PosełKołakowskiMiron">Czy istotnie zarzuty pod adresem komisji dyscyplinarnych rad adwokackich są uzasadnione? Otóż słusznie powiedział referent ustawy, że nie dysponuje dokładnymi danymi, że nie dokonał dokładnej analizy spraw dyscyplinarnych i w związku z tym nie może na ten temat zająć sprecyzowanego dokładnie stanowiska, Ale mnie się wydaje, że jeżeli się nie dokonuje dokładnej analizy spraw dyscyplinarnych rozpatrywanych przez komisje, to nie można stawiać zarzutów tym komisjom i nie można w sposób poważny ich potępiać, jeżeli się nie ma danych obiektywnych. Dane statystyczne mogą nam tu być pewną pomocą.</u>
          <u xml:id="u-52.27" who="#PosełKołakowskiMiron">Należy porównać dwa okresy w rozwoju komisji dyscyplinarnych adwokatury: jeden okres, kiedy te komisje pochodziły z nominacji, a drugi — kiedy w ostatnim okresie, po 19 listopada 1956 r., komisje pochodzą z wyboru. Otóż według danych statystycznych rzuca się w oczy fakt, że jeśli chodzi o czas postępowania przed komisjami dyscyplinarnymi, to obecnie skrócił się on wyraźnie, od kiedy komisje pochodzą z wyboru. Jeśli chodzi o surowość represji, najlepszym dowodem jest to, że — chociaż w poszczególnych radach adwokackich różnie się to kształtuje — komisje dyscyplinarne rozpatrują obecnie przeciętnie dla całej Polski o około 20% więcej spraw dyscyplinarnych w stosunku rocznym aniżeli te komisje, które pochodziły z nominacji.</u>
          <u xml:id="u-52.28" who="#PosełKołakowskiMiron">Nie można wymierzyć dokładnie, czy surowość w poszczególnych decyzjach jest większa, bo każdą sprawę dyscyplinarną należy traktować w sposób indywidualny. Niemniej jednak znamy takie zjawiska, że komisje pochodzące z nominacji odbywały posiedzenia dość rzadko. Zdarzyło się, że komisja w jednej z rad adwokackich przez 9 miesięcy w ogóle się nie zbierała. Tego rodzaju zjawisk obecnie przy komisjach dyscyplinarnych pochodzących z wyboru absolutnie nie ma. Pracują one w sposób regularny i w taki, jaki jest możliwy, i w tempie, jakie jest możliwe do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-52.29" who="#PosełKołakowskiMiron">Niewątpliwie mogą być pewne uchybienia, niewątpliwie są błędy. Ostatecznie nie ma ludzi, którzy by nie błądzili. Niewątpliwie mogą być pomyłki w rozpoznaniu sprawy, niemniej jednak ogólna ocena musi wypaść na korzyść obecnych komisji, a na niekorzyść dawnych.</u>
          <u xml:id="u-52.30" who="#PosełKołakowskiMiron">Zresztą muszę podkreślić z całym naciskiem, że Naczelna Rada Adwokacka i rady adwokackie okręgowe w sposób zdecydowany starają się usprawnić postępowanie dyscyplinarne. Najlepszym dowodem tego faktu jest to, że Naczelna Rada Adwokacka sporządziła projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, zawierającego regulamin postępowania dyscyplinarnego, że pierwszy taki projekt już w maju 1957 r. został sporządzony, a ostatnia wersja projektu — w czerwcu br. Mimo iż upłynęło tak wiele czasu, dotychczas nie zostały one w formie rozporządzenia ministerialnego wydane, a projekty są o tyle ciekawe, że właśnie dążą do usprawnienia postępowania komisji dyscyplinarnych.</u>
          <u xml:id="u-52.31" who="#PosełKołakowskiMiron">Wydaje mi się w związku z tym, że jeżeli mamy do czynienia z tego rodzaju usiłowaniami organów samorządu adwokackiego, to nie można zarzucać, jakoby ten samorząd niczego nie zrobił w kierunku poprawienia sytuacji. Krytyka działania komisji dyscyplinarnych, zbyt wolnego tempa ich pracy pochodzi także od samych adwokatów. W „Palestrze”, organie Naczelnej Rady Adwokackiej, są wyraźne propozycje, w jaki sposób można doprowadzić do poprawy sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-52.32" who="#PosełKołakowskiMiron">Sama adwokatura stara się błędy i uchybienia istniejące w zawodzie usuwać. Obawiam się, że niezależnie od tego, czy przepis art. 83 ze znaczkiem 1 będzie stosowany często czy rzadko, niezależnie od tego, czy będzie on w ogóle stosowany, sam fakt istnienia takiego przepisu może wywrzeć niepożądane skutki psychologiczne. Tymi skutkami może być przeświadczenie często fałszywe, że jest to hamowanie wolności słowa, podważenie istoty obrony. Mnie się wydaje, że możliwość kierowania w stronę Ministra Sprawiedliwości odium tego rodzaju niepopularnych zarządzeń nie powinno leżeć w naszych intencjach. Pragnę jeszcze i to podkreślić, że jeżeli adwokat, który zawinił, który powinien być zawieszony, będzie ukarany takim czasowym zawieszeniem przez Ministra Sprawiedliwości w trybie art. 83 ze znaczkiem 1, to — rzecz zrozumiała — odczuje to niewątpliwie jako niezasłużoną dolegliwość, jako krok wrogi organu administracyjnego przeciwko niemu.</u>
          <u xml:id="u-52.33" who="#PosełKołakowskiMiron">Niewątpliwie inaczej będzie odczuwał, jeśli zawieszenie nastąpi w drodze orzeczenia komisji dyscyplinarnej, a więc ciała kolegialnego, działającego po zbadaniu sprawy. Ten moment psychologiczny nie jest momentem obojętnym w działalności ustawodawczej. Sądzę, że ten moment psychologiczny z całym naciskiem należy podkreślić i wziąć pod uwagę przy redagowaniu tak niepopularnego wśród adwokatów przepisu.</u>
          <u xml:id="u-52.34" who="#PosełKołakowskiMiron">Wreszcie jeszcze na jedno chciałbym zwrócić uwagę. Stwarzanie możliwości takich autorytatywnych decyzji administracyjnych, nie podlegających żadnemu zaskarżeniu, w okresie kiedy jesteśmy w stadium budowania sądownictwa administracyjnego, kiedy dopiero mamy zamiar zgodnie z postulatami wyborczymi stworzyć kontrole administracji w postaci organów sądowych, stwarzanie takich możliwości, zanim jeszcze do tej kontroli doszło — jest niesłuszne.</u>
          <u xml:id="u-52.35" who="#PosełKołakowskiMiron">Pozwolę sobie przytoczyć pewien paradoksalny fakt, który się zdarzył w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-52.36" who="#PosełKołakowskiMiron">Otóż 22 marca 1958 r. w Warszawie obradowało zgromadzenie delegatów towarzystw lekarskich. W czasie bardzo ciekawych obrad padło wiele uwag na temat obniżenia poziomu etyki zawodowej lekarza.</u>
          <u xml:id="u-52.37" who="#PosełKołakowskiMiron">I oto jako zasadniczy środek zwalczania właśnie tego stanu rzeczy wysunięto na tym posiedzeniu postulat zbudowania daleko posuniętego samorządu lekarskiego.</u>
          <u xml:id="u-52.38" who="#PosełKołakowskiMiron">Mnie się wydaje, że ma to niezwykła wymowę w zestawieniu tych dwóch faktów, Z jednej strony uważa się za środek zwalczania posunięć nieetycznych, uchybień etyki zawodowej, stworzenie szerokiego samorządu, a z drugiej strony — ingerencję organów administracji.</u>
          <u xml:id="u-52.39" who="#PosełKołakowskiMiron">Jeżeli chodzi o zagadnienie rewizji nadzwyczajnych od Wyższej Komisji Dyscyplinarnej, to projekt przewiduje, ażeby rozpatrywane one były przez Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów. Naczelna Rada Adwokacka zaproponowała, ażeby te nadzwyczajne rewizje rozpatrywano w składzie pięciu osób — trzech sędziów Sądu Najwyższego i dwóch adwokatów.</u>
          <u xml:id="u-52.40" who="#PosełKołakowskiMiron">Wydaje mi się rzeczą jasną, iż każdy zawód ma swoją specyfikę i jeżeli chcę się rozważać na temat uchybień etyki zawodowej, to trzeba niewątpliwie doskonale być zorientowanym we wszystkich problemach tego zawodu. Jest rzeczą trudną, a często wręcz niemożliwą, ażeby wszystkie te problemy we właściwy sposób mogły być załatwione, rozważone przez samych sędziów, bez adwokatów.</u>
          <u xml:id="u-52.41" who="#PosełKołakowskiMiron">Wszystkie moje uwagi krytyczne pod adresem ustawy są wiązanką wątpliwości, jakie projekt nasuwa mimo pewnych punktów dodatnich. Wątpliwości te — zdaję sobie sprawę — nie będą usunięte teraz, ponieważ dyskutowano już nad nimi bardzo gorąco, a odpowiednie poprawki były przedstawiane Komisji Wymiaru Sprawiedliwości i przepadły. Jeżeli je mimo to na Plenum powtarzam, to chociaż zdaję sobie sprawę z faktu, iż ustawa będzie uchwalona w brzmieniu zaproponowanym przez Komisję, robię to dlatego, ażeby wskazać na możliwość wypaczeń i błędów, jakie mogą powstać przy wykonywaniu tej ustawy. To jest główna intencja mego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-52.42" who="#PosełKołakowskiMiron">Chciałbym na zakończenie jeszcze zwrócić uwagę na to, że może niesłusznie i niepotrzebnie zrobiono zbyt wielki problem z zagadnienia ustroju adwokatury, bo nasz wymiar sprawiedliwości ma jeszcze dużo nie załatwionych ważniejszych problemów. Może w hierarchii ustawowej nastąpiło odwrócenie tych problemów, nastąpiło odwrócenie uwagi od tego, co w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości jest najpilniejsze i najważniejsze.</u>
          <u xml:id="u-52.43" who="#PosełKołakowskiMiron">By nie być gołosłownym, przytoczę tylko kilka tego rodzaju problemów, które zbyt długo może czekają na rozwiązanie. Wprawdzie praktycznie w pewnym sensie została załatwiona sprawa niezawisłości sądów, ale, niestety, dotychczas nie doczekała się ona pełnego i ustawowego załatwienia. Tak samo zagadnienie nieusuwalności sędziów i zabezpieczenie prawidłowego dzięki temu wymiaru sprawiedliwości czeka na rozwiązanie. Podobnie mniejsza, ale dla przyszłości naszego wymiaru sprawiedliwości bardzo ważna, sprawa właściwego dopływu kadr aplikantów sądowych, właściwej ilości etatów, właściwej ilości miejsc i sposobu szkolenia dotychczas nie została załatwiona.</u>
          <u xml:id="u-52.44" who="#PosełKołakowskiMiron">Sądzę, że należałoby zakończyć uwagi nad ustawą życzeniem, ażeby tak dobrze pamiętające o adwokaturze Ministerstwo Sprawiedliwości wzięło pod uwagę, że w tym resorcie są jeszcze bardzo ważne problemy, które czekają ciągle na właściwe załatwienie.</u>
          <u xml:id="u-52.45" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Bohdanowi Podhorskiemu-Piotrowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Wysoki Sejmie! Zreferowany przez obywatela posła sprawozdawcę projekt noweli do ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury ujmuje w ustawowe ramy wiele zagadnień, rozwiązanie których staje się w tej chwili koniecznością. Każda ustawa rozwiązuje problemy dnia dzisiejszego, a powinna również przewidywać rozwiązywanie problemów dnia jutrzejszego. Rozwijające się jednak życie społeczeństwa, narastające nowe zagadnienia, wreszcie praktyczne stosowanie przepisów ustawy zmuszają nieraz ustawodawcę do zrewidowania uchwalonych przepisów i norm w celu przede wszystkim ich urealnienia i powiązania z wymogami życia.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Z tych założeń wychodząc Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, ocenia pozytywnie przepisy projektu zgłoszonej noweli do prawa o ustroju adwokatury jako przepisy, którymi należy uzupełnić ustawy z 1950 i 1956 roku, tak aby całość ustawy właściwie regulowała stosunek państwa do samorządu adwokackiego i jego organów oraz właściwe funkcjonowanie samorządu i wymogi stawiane członkom tego samorządu.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Stronnictwo nasze przywiązuje wielką wagę do właściwego uregulowania tych zagadnień, widząc w omawianym problemie nie tylko zagadnienie regulujące prawa i obowiązki adwokatury jako zawodu, lecz również zagadnienie adwokatury jako współczynnika wymiaru sprawiedliwości, spełniającego ważne zadania społeczne — udzielanie pomocy prawnej szerokim masom społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Wysoki Sejmie! Poważna ilość aktów prawnych, zwłaszcza w dziedzinie gospodarczej, gdzie istnieje po prostu niemożliwy dla przeciętnego człowieka do zbadania gąszcz przepisów — o czym już niejednokrotnie mówiliśmy z tej trybuny — zmusza w wielu wypadkach chłopa do korzystania z pomocy prawnej adwokata czy to w sprawach rodzinnych, czy to w sprawach majątkowych.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Tak samo w procesie karnym rola adwokata jako obrońcy ma już swoja historię. Nieraz adwokat przyczynił się do pełnego wyświetlenia sprawy, do wnikliwszej oceny zarówno oskarżonego, jak i okoliczności popełnienia przestępstwa. Dlatego słuszne jest stawianie kandydatom do zawodu adwokackiego poważnych wymagań zarówno moralnych, jak i zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Proponowany projekt noweli do ustawy o ustroju adwokatury, dotyczący, jak już wspomniano, około 5.500 osób, wzbudził zainteresowanie nie tylko adwokatów — o czym zresztą już mówił referent i przedmówcy — ale spowodował również dyskusje wśród społeczeństwa, korzystającego z pomocy prawnej adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Społeczeństwo w dyskusji przyjmuje z uznaniem zawarty w przepisach noweli postulat wymagania od aplikantów adwokackich obowiązkowej aplikacji sądowej i złożenia egzaminu sądowego. Pozwoli to im na bardziej wszechstronne przygotowanie się do pełnienia zawodu i daje gwarancję społeczeństwu, a w tym i chłopstwu pracującemu, że usługi prawne adwokatów będą oparte na głębokiej wiedzy teoretycznej i praktycznej.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Wysoki Sejmie! Przepisy noweli normują to, co w noweli z 1956 r. nie było wyraźnie powiedziane i co w okresie późniejszym w wielu wypadkach wywoływało niepotrzebną dyskusję. Chodzi o stosunek samorządu adwokackiego do Rządu i nadzoru Rządu nad działalnością organów adwokatury oraz wpływu na dobór jej kadr.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Poseł Kołakowski mówił, że spora ilość sędziów odeszła do adwokatury. Przecież ustawa wyraźnie określa, kto z sędziów i prokuratorów może wejść do adwokatury. Wymaga się od kandydatów studiów i stażu, a staż ten jest określony.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Państwo ustawą o ustroju adwokatury, zarówno w brzmieniu noweli z 1956 r., jak i w brzmieniu obecnie dyskutowanej noweli, zrzekło się i zrzeka wielu uprawnień, przysługujących państwu i rządowi, na rzecz organów samorządu adwokackiego. W rękach organów adwokatury zostały zgrupowane uprawnienia pozwalające na określenie, czy kandydat na adwokata odpowiada stawianym wymogom, czy nie. Bo poza wyjątkami sprecyzowanymi w ustawie nikt nie może być żadną decyzją zwolniony od wymogów odbycia aplikacji oraz egzaminów, z których ostatni egzamin, adwokacki, skrada się przed członkami samorządu adwokackiego.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Oddano w ręce samych adwokatów decydowanie o pozbawieniu adwokata prawa wykonywania zawodu. Sędzia może być decyzją Rady Państwa pozbawiony możności wykonywania swego zawodu, tak samo prokurator — decyzją Generalnego Prokuratora, prawo o ustroju adwokatury przewiduje natomiast, że adwokat może być pozbawiony prawa wykonywania zawodu jedynie na mocy orzeczenia komisji dyscyplinarnej, a więc komisji składającej się z członków samorządu adwokackiego. Przytoczone przykłady świadczą o wyraźnie uprzywilejowanej sytuacji adwokata w porównaniu z sędzią czy prokuratorem. Obok tego istnieją inne przepisy, gwarantujące działalność organu adwokatury na podstawie zasad pełnego samorządu wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Wysoki Sejmie! Państwo nasze jest państwem robotników, chłopów i inteligencji pracującej. Szerokie masy pracujące społeczeństwa decydują o zadaniach stojących przed organami zarządzającymi państwem oraz o zadaniach działających w państwie instytucji. Kontrolę nad właściwym wykonywaniem powierzonych przez społeczeństwo pracujące zadań sprawuje to społeczeństwo za pośrednictwem wybranych przez siebie reprezentantów.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Wybierając Sejm, wybierając rady narodowe robotnicy i chłopi przelali na nie swoje uprawnienia do powołania organów zarządzających i kontrolnych.</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">W naszym państwie — w państwie robotników i chłopów oraz inteligencji pracującej — nie może istnieć żadna dziedzina, do której to społeczeństwo nie miałoby prawa wglądu i kontroli.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Skoro jednak społeczeństwo przez swoich reprezentantów decyduje się obdarzyć pewne instytucje większymi uprawnieniami, unormowanymi ustawowo, to słuszne jest również, aby w drodze ustawowej zastrzegło ono sobie prawo nadzoru oraz prawo wkroczenia wtedy, gdy te instytucje lub ich organy nie będą działały zgodnie z interesem publicznym.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Dlatego nie powinny nasuwać zastrzeżeń przepisy noweli urealniające nadzór Rządu — konkretnie Ministra Sprawiedliwości jako przedstawiciela władzy powołanego przez reprezentację społeczeństwa, przez Sejm — nad działalnością organów samorządu adwokackiego oraz prawo zawieszania uchwały rady adwokackiej sprzecznej z prawem lub naruszającej interes publiczny. Jednak i tu ustawa — gwarantując w pełni samorząd adwokacki — przewiduje, że nie dotyczy to orzeczeń dyscyplinarnych oraz że w wypadku zawieszenia uchwały Wojewódzkiej Rady Adwokackiej Minister może przekazać sprawę do rozstrzygnięcia Naczelnej Radzie Adwokackiej.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Tak jak dla społeczeństwa nie może być obojętne postępowanie organów samorządu adwokackiego, tak samo nie może być obojętne postępowanie indywidualne każdego członka izby adwokackiej. Każdy członek izby korzysta z wielu uprawnień ustawowych, zabezpieczających mu ochronę prawną w wykonywaniu zawodu, na przykład podczas rozprawy korzysta z tych samych uprawnień i z tej samej ochrony prawnej, co sędzia i prokurator.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Uprawnienia takie nakładają jednak obowiązki posterowania zgodnie z zasadami etycznymi i moralnymi. W wypadku jednak gdy postępowanie adwokata nie jest zgodne z wymogami stawianymi mu jako członkowi izby adwokackiej, zaś organa samorządu adwokackiego nie wyciągają wniosków, słuszne jest przyznanie Ministrowi Sprawiedliwości ustawowego prawa do wydawania poleceń radzie adwokackiej, aby wszczęła postępowanie dyscyplinarne przeciw danemu adwokatowi lub aplikantowi adwokackiemu, czyli prawa do wkroczenia w działalność samorządu.</u>
          <u xml:id="u-54.18" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Skoro zaś ponadto postępowanie adwokata narusza interes publiczny, jak już o tym mówiono, Minister ma prawo po wysłuchaniu wyjaśnień adwokata lub aplikanta adwokackiego zawiesić go w pełnieniu obowiązków zawodowych, ale i to zawieszenie działa do czasu wydania prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego przez komisję dyscyplinarną. Przepisy te mają zasadniczo działać w wyjątkowych wypadkach, gdy nie działają organy samorządu adwokackiego, ale okres takiego zawieszenia — przepis, nad którym może najbardziej rozgorzała tak szeroka dyskusja — jest uzależniony tylko od organu samorządu adwokackiego, od sprawnego funkcjonowania komisji dyscyplinarnej. Słyszeliśmy już z ust mego przedmówcy, że komisja ta działa coraz sprawniej i należy się liczyć, że okres zawieszenia będzie coraz krótszy.</u>
          <u xml:id="u-54.19" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Wysoki Sejmie! Referent sprawozdawca omówił proponowane zmiany i nie chcę powtarzać ich szczegółowo. Chciałbym jednak zaznaczyć, że stworzone ramy ustawowe należy wypełnić treścią codziennego życia i od faktycznego wykonywania na codzień przepisów ustawy będzie zależało, czy proponowana nowela usunie wszystko trudności, czy też wysuną się nowe, wymagające ponownego rozważenia. A to zależy od właściwego realizowania ustawy — zarówno przez czynniki wykonawcze, jak i nadzorcze.</u>
          <u xml:id="u-54.20" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Adwokatura w Polsce ma za sobą piękne tradycje walk o prawa człowieka, o demokrację. Członkowie samorządu adwokackiego — czy to w okresie przed I wojną światową, gdy bronili ludzi walczących o zniesienie wyzysku człowieka przez człowieka, czy to w okresie międzywojennym, gdy wielu adwokatów z poświęceniem występowało w obronie chłopów i robotników gniecionych przez sanację — zdobyli uznanie i szacunek. Znajdziemy i po wojnie wiele nazwisk adwokatów, którzy włączyli się w budowę naszego lepszego jutra. Pełnią oni wiele funkcji społecznych i społeczeństwo obdarza ich zaufaniem wybierając do rad narodowych, gdzie wnoszą pełny wkład swej wiedzy i doświadczenia w utrwalenie praworządności.</u>
          <u xml:id="u-54.21" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Państwo instytucję samorządu adwokackiego obdarza zaufaniem i trzeba, żeby takim samym zaufaniem samorząd adwokacki obdarzył społeczeństwo i jego przedstawicieli — Rząd.</u>
          <u xml:id="u-54.22" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Należy mieć nadzieje, że przy pełnej i sprężystej działalności organów samorządu adwokackiego, przy działalności zgodnej z interesem publicznym, który jest interesem pracujących chłopów i robotników, uchwalone przepisy, dotyczące nadzoru, będą stosowane przez Rząd tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach.</u>
          <u xml:id="u-54.23" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Należy jednak podkreślić, że przepisy omawianego projektu noweli do ustawy o ustroju adwokatury nie zmniejszają w niczym prawa adwokatów do prowadzenia obrony praw strony czy oskarżonego na sali sądowej przy zachowaniu granic nakreślonych prawem. Obrona taka jest zgodna z interesem publicznym i może być jedynie pomocną do właściwego wyświetlenia sprawy.</u>
          <u xml:id="u-54.24" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego widząc w zgłoszonym projekcie noweli do ustawy o ustroju adwokatury właściwe unormowanie praw samorządu adwokackiego jak również wymagań zawodowych i etycznych, stawianych członkom tego samorządu z jednej strony oraz prawa do nadzoru państwa nad tym samorządem z drugiej strony, unormowanie, które jest dalszym ugruntowaniem praworządności i odpowiada żądaniom chłopów pracujących, będzie głosował za uchwaleniem tych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-54.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-54.26" who="#PosełPodhorskiPiotrowskiBohdan">Udzielam głosu posłowi Kazimierzowi Zawadzkiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prawo do obrony jest jednym z podstawowych praw obywatelskich, zagwarantowanych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej konstytucyjnie.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Naprawiając błędy i wypaczenia lat ubiegłych i dążąc do umocnienia praworządności socjalistycznej, władza ludowa uczyniła wiele, by konstytucyjne prawo obywatela do obrony uczynić rzeczywistym.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Nasze ustawodawstwo nie jest jednak jeszcze w pełni uporządkowane i skodyfikowane, obejmuje olbrzymią ilość aktów i przepisów prawnych i dlatego przeciętny obywatel — broniąc swych praw podmiotowych, zagwarantowanych ustawowo, może się łatwo zgubić w gąszczu przepisów. Tym cenniejsza i bardziej niezbędna staje się dla niego pomoc adwokata. W interesie Państwa Ludowego leży także, by przepisy prawa były przestrzegane i właściwie stosowane, a w tym wiele może pomoc dobra adwokatura.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Po VIII Plenum Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej adwokatura stała się rzeczywiście jednym z istotnych współczynników wymiaru sprawiedliwości, a zakres jej uprawnień został bardzo poważnie rozszerzony.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#PosełZawadzkiKazimierz">I ustawodawstwo, i orzecznictwo Sądu Najwyższego dążą konsekwentnie do tego, by niezawisłe sądy w każdej sprawie — nie krępując swobody działania stron — sterały się w pełni wykryć istotną prawdę i stosowały ściśle przepisy prawa, które wyraża wolę mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Także w tym roku Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, uchwalając ustawę o nowelizacji kodeksu postępowania karnego, rozszerzył uprawnienia do obrony, dopuszczając adwokata do najpoważniejszych czynności już w toku śledztwa.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Na tej sesji przedmiotem obrad Wysokiego Sejmu będzie też ustawa dotycząca orzecznictwa karno-administracyjnego, która dopuszcza obronę adwokacką w ważniejszych sprawach, rozpoznawanych przez kolegia karno-administracyjne. Dotychczas udział adwokata w tego rodzaju sprawach nie był dopuszczalny. Adwokatura korzysta też obecnie z tak szerokiego samorządu zawodowego, z jakiego nigdy dotychczas nie korzystała.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Z drugiej jednak strony doniosła rola adwokatury i szczególnie szeroki charakter jej uprawnień nakładają na nią poważne obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Jeżeli każdy proces sądowy ma poważne znaczenie wychowawcze, jeżeli nie tylko orzeczenie sądu, ale i wystąpienia stron, a zwłaszcza prokuratora i adwokata, winny przyczyniać się do właściwego kształtowania poczucia prawnego społeczeństwa i moralności socjalistycznej, to tym wyższe wymogi należy stawiać adwokaturze.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Interes publiczny wymaga tego, by konstytucyjne prawo obywatela do obrony realizowane było przy czynnej pomocy adwokata, posiadającego nie tylko wysokie kwalifikacje zawodowe, ale także wysokie walory etyczno-moralne oraz wysoki poziom wyrobienia politycznego i społecznego.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Adwokat musi przy tym nie tylko znać przepisy prawa, ale by je dobrze rozumieć i stosować, powinien orientować się w zachodzących przemianach ustrojowych, a swoją podstawą powinien zasługiwać na pełne zaufanie obywatela, który się do niego o pomoc prawną zwraca.</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Szczegółowa analiza obecnej sytuacji w adwokaturze wykazuje, że pomimo nadania jej bardzo szerokich uprawnień i samorządu stan istniejący daleki jest jeszcze od tych założeń, jakim powinna odpowiadać adwokatura w państwie ludowym.</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, docenia postępowe tradycje polskiej adwokatury, wywodzące się od wspaniałych i odważnych bojowników o postęp i sprawiedliwość społeczną, od Duracza, Berensona, Śmiarowskiego, Patka, Pepłowskiego, Szumańskiego i wielu innych.</u>
          <u xml:id="u-55.13" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Dalecy jesteśmy od uogólnień i rzucania oskarżeń na całą obecną adwokaturę. Widzimy i w jej szeregach wielu ludzi mądrych, postępowych, odważnych, uczciwych, godnych szacunku i zaufania, działaczy politycznych i społecznych, ściśle związanych z budownictwem socjalizmu, w zaszczytnym swym zawodzie widzących nie tylko interes osobisty, nie tylko dostatnie nieraz źródło utrzymania, ale prawdziwą służbę społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-55.14" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Byłoby jednak kardynalnym błędem nie zauważać, że nie cała adwokatura stoi na tym poziomie. Trzeba widzieć poważne braki pewnej części adwokatury, dotyczące zarówno kwalifikacji zawodowych, jak i etyczno-moralnych oraz społeczno-politycznych.</u>
          <u xml:id="u-55.15" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Odnośnie do kwalifikacji zawodowych trzeba stwierdzić, że młodzi — nieliczni zresztą — adwokaci, którzy rozpoczęli pracę po dwuletniej aplikacji adwokackiej nie poprzedzonej aplikacją sądową, sami dobrze zdają sobie sprawę, że ich przygotowanie praktyczne do zawodu jest niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-55.16" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Sejmowa Komisja Wymiaru Sprawiedliwości już w roku ubiegłym wyrażała pogląd, że jednolita aplikacja sądowo-prokuratorska powinna być też. podstawą do dalszej aplikacji adwokackiej, że powinna obejmować również kandydatów do adwokatury, dla których dokładne zapoznanie się z czynnościami sądu i prokuratury jest niezbędne w dalszej praktyce.</u>
          <u xml:id="u-55.17" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Adwokatura, niestety, stała się obecnie zawodem prawie zamkniętym. Ujawniają się tendencje, które w imię źle pojętej solidarności zawodowej utrudniają dostęp nowych sił, zwłaszcza młodzieży prawniczej. I to jest też jedną z przyczyn, dlaczego przeciętna wieku adwokatów podwyższa się, o czym mówił poseł Kołakowski.</u>
          <u xml:id="u-55.18" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Ograniczenia przyjmowania aplikantów adwokackich i ograniczenia dopływu do adwokatury nawet w tych okręgach, gdzie brak adwokatów, nie można dalej tolerować.</u>
          <u xml:id="u-55.19" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Dlatego Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego z uznaniem i pełnym poparciem wita te przepisy projektu ustawy, które wprowadzają obowiązkową aplikację sądową dla kandydatów do adwokatury, i popiera w pełni dezyderat Komisji Wymiaru Sprawiedliwości do Ministra o zwiększenie liczby aplikantów adwokackich.</u>
          <u xml:id="u-55.20" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Kilka wymienionych tu dzisiaj procesów karnych przeciwko i niektórym adwokatom i analiza spraw dyscyplinarnych, a także głosy społeczeństwa wskazują, że do adwokatury przedostały się i utrzymują się w niej jednostki podważające zaufanie do adwokata i zasługujące na najsurowsze represje.</u>
          <u xml:id="u-55.21" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Niestety, nie zawsze niewłaściwe postępowanie adwokata spotyka się z należytą represją ze strony władz samorządu adwokackiego. Analiza spraw dyscyplinarnych przeciwko adwokatom w roku 1957 wykazuje nie tylko przewlekłość postępowania, lecz daleko idący liberalizm komisji dyscyplinarnej.</u>
          <u xml:id="u-55.22" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Wprawdzie stan ten w roku 1958 uległ pewnej poprawie, ale nie można go jeszcze uznać za zadowalający.</u>
          <u xml:id="u-55.23" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Dlatego też Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego w pełni popiera przepisy projektu, które uprawniają Ministra Sprawiedliwości do zażądania wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko adwokatowi lub aplikantowi adwokackiemu i w osobnym dezyderacie, który popiera Komisja Wymiaru Sprawiedliwości, domaga się, by Minister Sprawiedliwości wydał w ramach ustawowych uprawnień rozporządzenie regulujące i przyśpieszające tok postępowania dyscyplinarnego.</u>
          <u xml:id="u-55.24" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Trzeba zerwać, Wysoki Sejmie, z fałszywie i źle zrozumianą solidarnością zawodową wobec jednostek kalających dobre imię adwokata. W interesie samej adwokatury i w interesie społeczeństwa należy dążyć, by jednostki niegodne piastowania tego zaszczytnego zawodu opuściły adwokaturę.</u>
          <u xml:id="u-55.25" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Trzeba wreszcie widzieć jasno nastroje polityczne wśród adwokatury i w samorządzie adwokackim. Prócz grup postępowych adwokatów istnieją w adwokaturze grupy ludzi, którzy w pogoni za zwiększeniem swych dochodów odcięli się od wszelkiej pracy społeczno-politycznej, przez co świadomość ich nie nadąża za postępującymi szybko przemianami społecznymi, a dążenia i poglądy mas pracujących stają się dla nich obce i niezrozumiałe.</u>
          <u xml:id="u-55.26" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Istnieją wreszcie nieliczne, ale aktywne elementy o poglądach wstecznych. Wpływ tych elementów stał się wyraźny w okresie ostatnich wyborów do samorządu adwokackiego, dokonanych tuż przed przełomem październikowym w atmosferze rozgrywek z partią i oczekiwania niektórych sfer reakcyjnych na odejście Polski od socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-55.27" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Działalność tych grup ożywiła się w okresie dyskusji, poprzedzającej pracę Sejmu nad niniejszą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-55.28" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Te grupy wśród adwokatury nadużywają czasem prawa obrony do walki z ustrojem.</u>
          <u xml:id="u-55.29" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Zbyt często w sprawach złodziei mienia społecznego słyszeliśmy z ust obrońców słowa, że winni są nie złodzieje mienia publicznego, lecz rzekomo ustrój, który ich do tego zmusza.</u>
          <u xml:id="u-55.30" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Jesteśmy zwolennikami odważnej, nieskrępowanej, zgodnej z prawem pełnej obrony człowieka przed sądem i rozszerzenia jej zakresu, ale trzeba w sposób ostry i stanowczy przeciwstawić się publicznym pochwałom przestępstwa. Nie pozwolimy na nadużywanie prawa do obrony do celów nie mających nic wspólnego z obroną oskarżonego, do celów walki z ustrojem.</u>
          <u xml:id="u-55.31" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Projekt ustawy, który Wysoki Sejm rozpatruje, nie zrodził się w jakiejś sytuacji abstrakcyjnej, lecz zrodził si[1] na tle oceny obecnej sytuacji w adwokaturze i w ocenie tej jesteśmy zgodni z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą i ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym.</u>
          <u xml:id="u-55.32" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Uważamy, że winę za obecny stan rzeczy Donoszą nie tylko władze samorządu adwokackiego, ale także i partie polityczne, których oddziaływanie na adwokaturę było niedostateczne, które nie potrafiły dać należytego poparcia postępowym grupom adwokatury i skutecznie przeciwstawić się prądom reakcyjnym. Ustawa, którą dziś uchwalamy, ma przyczynić się do polepszenia istniejącego stanu rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-55.33" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Zgadzając się z oceną sytuacji w adwokaturze i widząc konieczność skutecznego oddziaływania w kierunku poprawy tego stanu, nie zawsze byliśmy zgodni co do sposobów i metod, wskazanych w projekcie rządowym.</u>
          <u xml:id="u-55.34" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Istniejący stan rzeczy można zmienić przez zmiany osobowe składu adwokatury i przez oddziaływanie na istniejący skład osobowy.</u>
          <u xml:id="u-55.35" who="#PosełZawadzkiKazimierz">W obu przypadkach zasięg działania ustawy jest ograniczony.</u>
          <u xml:id="u-55.36" who="#PosełZawadzkiKazimierz">W zakresie zmian w składzie osobowym ustawa będzie działać raczej na przyszłość przez wprowadzenie aplikacji sądowej, która nie tylko podniesie kwalifikacje zawodowe młodego narybku, ale pozwoli też na ocenę postawy społeczno-politycznej i moralnej kandydata do adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-55.37" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Przyznanie Ministrowi prawa veta przy wpisie nieodpowiednich jednostek będzie działało też na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-55.38" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Oddziaływaniu na poziom etyki zawodowej nieodpowiednich jednostek obecnej kadry ustawa przeciwstawia się tylko w ograniczonym zakresie — poprzez postępowanie dyscyplinarne.</u>
          <u xml:id="u-55.39" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Można to realizować przez nadanie Ministrowi prawa do zażądania wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, przez usprawnienie jego toku i przez uczynienie bardziej niż dotychczas skutecznym instrumentem rewizji nadzwyczajnej od niektórych orzeczeń dyscyplinarnych.</u>
          <u xml:id="u-55.40" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Ale poziom etyki zawodowej podnosi się nie tylko przez oddziaływanie dyscyplinarne. Trzeba w samym środowisku adwokackim umacniać dobre tradycje, a przełamywać źle pojętą solidarność zawodową z jednostkami podrywającymi zaufanie do adwokatury, tam gdzie ta solidarność jeszcze istnieje.</u>
          <u xml:id="u-55.41" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Jeśli chodzi o nastroje polityczne, to środki oddziaływania administracyjnego nie wpływają bezpośrednio na kształtowanie poglądów ani jednostki, ani środowiska. Środkami represyjnymi można i trzeba zwalczać wrogą działalność tam, gdzie się ona zjawi.</u>
          <u xml:id="u-55.42" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Te środki powinny działać w atmosferze pełnej praworządności i zaufania, że są wymierzone celnie i sprawiedliwie. Ale prócz tego trzeba w szerokim zakresie stosować środki oddziaływania poprzez przekonywanie, aktywizację elementów postępowych, pozyskanie chwiejnych i obojętnych i wreszcie izolację i demaskowanie wroga.</u>
          <u xml:id="u-55.43" who="#PosełZawadzkiKazimierz">To są szerokie środki oddziaływania politycznego na środowisko. Wymagają one pokonywania wielu trudności, ale są skuteczniejsze w działaniu od metod administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-55.44" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Wychodząc z tych założeń ogólnych Klub nasz zgłaszał w Komisji Wymiaru Sprawiedliwości zastrzeżenia co do niektórych sformułowań ustawy.</u>
          <u xml:id="u-55.45" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Pierwsza sprawa, o której już dziś była mowa w dyskusji, to sprawa uprawnień Ministra do zawieszania adwokata lub aplikanta w czynnościach zawodowych na czas trwania postępowania dyscyplinarnego.</u>
          <u xml:id="u-55.46" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Prawo zawieszania w czynnościach, jak to słusznie podkreślano, nie jest czymś nowym, bo i do tego czasu mogła z niego korzystać komisja dyscyplinarna. Zawieszenie jest, środkiem bardzo drastycznym.</u>
          <u xml:id="u-55.47" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Urzędnik państwowy czy sędzia lub prokurator w razie zawieszenia w czynnościach otrzymuje połowę poborów, co zapewnia minimum egzystencji jego rodzinie — dopóki zarzuty nie zostaną w pełni zbadane. W razie zaś uniewinnienia — urzędnik dostaje drugą połowę poborów.</u>
          <u xml:id="u-55.48" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Adwokat zawieszony w czynnościach zawodowych traci podstawy egzystencji, a w razie uniewinnienia żadnej rekompensaty nie otrzymuje.</u>
          <u xml:id="u-55.49" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Dlatego uważaliśmy, że tak drastyczny środek powinien być stosowany raczej, po decyzji kolegialnej, a nie jednoosobowo przez Ministra i to bez prawa odwołania.</u>
          <u xml:id="u-55.50" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Poprawka nasza zmierzała w tym kierunku, by Ministrowi nadać prawo zawieszenia, ale tylko wtedy, gdy zarzuca się, że adwokat dopuścił się przestępstwa. Wtedy bowiem ciężar gatunkowy zarzutu jest tak poważny, że nie można dopuścić, by adwokat, który sam zasiada na ławie oskarżonych, występował przed tymże sądem jako obrońca.</u>
          <u xml:id="u-55.51" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Byliśmy także zdania, że jeśli Minister Sprawiedliwości ma otrzymać prawo zawieszenia adwokata we wszystkich sprawach dyscyplinarnych, to w takim przypadku tymczasowe zawieszenie powinno ustać po wydaniu orzeczenia dyscyplinarnego I instancji, mocą którego adwokat zostanie uniewinniony lub skazany na karę łagodniejszą niż zawieszenie.</u>
          <u xml:id="u-55.52" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Nawet bowiem przy zarzucie najcięższej zbrodni tymczasowe aresztowanie przestępcy ustaje, jeśli sąd I instancji wyda wyrok uniewinniający.</u>
          <u xml:id="u-55.53" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Podobnie zresztą ustaje zawieszenie dokonane przez komisję dyscyplinarną. Dlatego niesłusznie tu mówiono, że żadnej istotnej różnicy między przepisami dotychczasowymi a obecnie wprowadzanymi nie było.</u>
          <u xml:id="u-55.54" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Wreszcie zgłaszaliśmy również nie przyjętą poprawkę, by od decyzji Ministra o zawieszeniu przyznać prawo odwołania do Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy cieszy się ogromnym autorytetem, nikt więc wtedy nie mór łby już wprowadzić w błąd opinii publicznej twierdząc, że nie popełnił nic złego, a jest tylko ofiarą prześladowań, rzekomo czynnika administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-55.55" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Zgłaszaliśmy także w toku obrad Komisji Wymiaru Sprawiedliwości poprawki do art. 41 ust. 1 projektu ustawy, ale innego charakteru niż te poprawki, o których mówił dzisiaj poseł Kołakowski.</u>
          <u xml:id="u-55.56" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Naszym zdaniem, należy skreślić z projektu ustawy słowa, że w ciągu 2 lat cd odejścia ze służby sędzia lub prokurator może być wpisany na listę adwokatów tylko za zgodą Ministra Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-55.57" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Uważaliśmy, że dla umocnienia praworządności socjalistycznej konieczne jest, by sędzia przy orzekaniu — zgodnie z konstytucją — był niezawisły, by podlegał tylko prawu, które wyraża wolę mas pracujących, i by nie czuł się nawet w przyszłości zależny od decyzji Ministra.</u>
          <u xml:id="u-55.58" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Uważaliśmy, że uzależnienie zmiany zawodu sędziego od uprzedniej zgody Ministra może jako skutek nie zamierzony wywołać zmniejszenie się napływu nowych sił do sądownictwa. Argument ten nie jest chyba pozbawiony podstawy, skoro Generalny Prokurator w piśmie do Komisji Wymiaru Sprawiedliwości powołuje się na to, że nieuznanie aplikacji w prokuraturze — jako warunku wpisu na listę aplikantów adwokackich — utrudnia już obecnie dopływ nowej kadry do prokuratury.</u>
          <u xml:id="u-55.59" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Zdajemy sobie sprawę z tego, że przy stosunkowo niskich obecnie uposażeniach sędziów i prokuratorów istnieje niebezpieczeństwo odpływu pewnej części kadry sędziowskiej i prokuratorskiej. Dlatego uważamy, że należy dążyć do polepszenia warunków ciężkiej i odpowiedzialnej pracy sędzi ero lub prokuratora, przyjmować więcej aplikantów sądowych, którzy zastąpią naturalny ubytek, a nie wprowadzać w drodze ustawowej utrudnień zmiany zawodu. Uważamy, że gdyby w tym czy innym sądzie ujawniła się masowa tendencja do porzucania pracy, można i lak się jej przeciwstawić, gdyż Minister może wtedy skorzystać z ogólnego prawa veta ze względu na interes publiczny.</u>
          <u xml:id="u-55.60" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Poprawki nasze, dotyczące przyznania Ministrowi Sprawiedliwości prawa do zawieszania adwokata lub aplikanta w czynnościach zawodowych i dotyczące zgody Ministra na przejście sędziego lub prokuratora do adwokatury, nie zostały przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości uwzględnione. Minister Sprawiedliwości natomiast złożył oświadczenie, że w obecnej sytuacji utrzymanie w ręku Ministra tych uprawnień jest konieczne.</u>
          <u xml:id="u-55.61" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Jesteśmy przekonani, że podjęte zostaną środki, które usuną w przyszłości obecną trudną sytuację kadrową w sądownictwie i że ustaną przyczyny, dla których obecnie konieczne było wprowadzenie zgody Ministra na przejście sędziego lub prokuratora do adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-55.62" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Wierzymy też, że Minister Sprawiedliwości będzie korzystać z prawa zawieszania adwokata w czynnościach zawodowych tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach i — jak to przewiduje projekt ustawy — tylko wtedy, gdy będzie tego wymagał interes publiczny.</u>
          <u xml:id="u-55.63" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Jesteśmy przekonani, że te wyjątkowe przepisy będą stosowane prawidłowo i tylko w tym zakresie, w jakim okaże się to konieczne, dlatego nie podtrzymujemy na Plenum Sejmu tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-55.64" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Wychodzimy bowiem z zupełnie innych założeń niż ta szeroka akcja polityczna, bo tak ja trzeba nazwać, która wokół projektu rządowego podjęły niektóre koła spośród adwokatów i spoza adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-55.65" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Koła te usiłują bronić praw adwokatury z pozycji przeszłości i chcą albo chciały nas przekonać, że w całej adwokaturze wszystko jest dobre, że samorząd adwokacki sam skutecznie zwalcza jednostki nieodpowiednie, że nastroje polityczne wśród wszystkich członków adwokatury są dobre i że nic nie trzeba zmieniać w istniejącym stanie rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-55.66" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Koła te twierdzą, że nawet jeśli w adwokaturze sytuacja nie jest idealna, to przecież wszędzie, nie tylko do adwokatury, wkradają się jednostki nieetyczne, przestępcze czy nawet rozwijające wrogą działalność polityczną.</u>
          <u xml:id="u-55.67" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Odpowiadamy na to, że adwokatura jest zawodem wymagającym szczególnego zaufania i szczególnych kwalifikacji, a ponadto możliwość wygłaszania publicznego i szerzenia swych poglądów z samego charakteru zawodu jest tu większa niż w innych wolnych zawodach. Dlatego w przeciwieństwie do tych kół uważamy, że słuszne jest, by Wysoki Sejm zajął się sytuacją w adwokaturze.</u>
          <u xml:id="u-55.68" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Zresztą wszędzie, nie tylko w adwokaturze, będziemy zwalczać jednostki czy grupy, które rozwijają wrogą działalność, będziemy zwalczać jednostki przestępne czy też niegodne pełnienia zaszczytnych i odpowiedzialnych funkcji, a taką przecież jest funkcja adwokata w ustroju socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-55.69" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Nie znaczy to, byśmy potępiali całą adwokaturę. Byłoby to i wysoce krzywdzące, i niesprawiedliwe w stosunku do szerokich rzesz uczciwych, postępowych adwokatów, ludzi o wysokich kwalifikacjach zawodowych, moralnych i politycznych.</u>
          <u xml:id="u-55.70" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Wierzymy, że ci właśnie adwokaci są zainteresowani w wydaniu tej ustawy, której dobre strony — mimo naszej krytyki — podkreślaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-55.71" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Trzeba pomóc tej części adwokatury, która rozumie, że sama zainteresowana jest w podniesieniu całej adwokatury na wyższy poziom. Trzeba pomóc i środkami oddziaływania politycznego, i środkami ustawowymi. Właśnie ta ustawa — pomimo przytoczonych przeze mnie zastrzeżeń — ma swoje wielkie walory. Stwarza warunki do podniesienia kwalifikacji zawodowych, etyczno-moralnych i społecznych oraz do właściwego dopływu nowych młodych sił do adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-55.72" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Skupiając w swoich szeregach postępowe grupy inteligencji pracującej i rzemiosła, Stronnictwo Demokratyczne nigdy nie szukało i nie będzie szukać taniej popularności przez bezkrytyczne schlebianie jakiejś źle pojętej solidarności zawodowej ani nie będzie popierać bezkrytycznie wszelkich dążeń i tendencji, jakie nurtują te środowiska.</u>
          <u xml:id="u-55.73" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Będziemy natomiast zawsze popierać to wszystko, co zgodne jest z postępowymi tradycjami tych warstw i co uwzględniając ich interesy służy również podstawowemu celowi — budowie socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-55.74" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Tym różnią się zasadniczo nasze uwagi do projektu tej ustawy od kampanii, jaką wokół niej usiłowały przeprowadzić elementy wsteczne. Tym również różni się nasze stanowisko od tych, którzy wprawdzie często zapewniają o poparciu budowy socjalizmu, ale których czyny nie potwierdzają słów, którzy krytykują nie po to, by pomoc, ale — by zaszkodzić. Z tymi ludźmi nie znajdziemy się nigdy w jednym szeregu.</u>
          <u xml:id="u-55.75" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Wychodząc z założenia, że łączą nas z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą i Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym wspólne cele — budowa socjalizmu — mamy właśnie z tego tytułu nie tylko prawo, lecz i obowiązek troszczyć się o to, jakie środki są najlepsze i najskuteczniejsze, jakie sformułowania ustawy są najbardziej właściwe do osiągnięcia zamierzonych celów, i o tym na pewno nie raz jeszcze będziemy w Sejmie gorąco dyskutować.</u>
          <u xml:id="u-55.76" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Takie różnice zdań są twórcze i pożyteczne. Prowadzą one do wszechstronniejszego rozważenia zagadnień, do pełniejszego wyjaśnienia nie tylko treści uchwalanych ustaw, ale i sposobu ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-55.77" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Nasze zresztą opinie, zastrzeżenia i uwagi o tej ustawie zostały częściowo uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-55.78" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Uważaliśmy, na przykład, i uważamy, że dobór odpowiednich kandydatów do adwokatury jest sprawą bardzo ważną, że dotychczasowe uprawnienia Ministra w tym zakresie były zbyt wąskie, że Minister mógł tylko nakazać wpis na listę, gdy rada adwokacka bezzasadnie odmawiała wpisu, nie mógł się jednak zasadniczo przeciwstawić, gdy wpisano osobę nieodpowiednią.</u>
          <u xml:id="u-55.79" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Zgodnie z projektem rządowym uważaliśmy, że trzeba dać te uprawnienia Ministrowi Sprawiedliwości, który odpowiada przecież za prawidłową działalność wszystkich trzech pionów wymiaru sprawiedliwości: sądownictwa, prokuratury i adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-55.80" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Uważaliśmy jednak, że sprzeciw Ministra, od którego nie ma przecież odwołania, powinien być co najmniej uzasadniony, gdyż inaczej mogłoby to stanowić nawrót do dawno odrzuconej metody tajnych opinii.</u>
          <u xml:id="u-55.81" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Pogląd nasz poparli posłowie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i przyjęto poprawkę do projektu, że sprzeciw Ministra powinien być uzasadniony.</u>
          <u xml:id="u-55.82" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Przyjęto w Komisji nasze dezyderaty co do zwiększenia liczby aplikantów adwokackich i przyśpieszenia postępowania dyscyplinarnego.</u>
          <u xml:id="u-55.83" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Wyjaśniono też i tu dziś Wysokiemu Sejmowi, że w razie wyjątkowej konieczności ustanowienia tymczasowych władz adwokatury przede wszystkim będzie się do nich powoływać samych adwokatów, że nie ma jakiejś generalnej nieufności do adwokatów i adwokatury, jak by. to może wynikało z przemówienia kolegi posła Kołakowskiego, i że powołanie do tymczasowych władz sędziego nastąpi tylko wtedy, gdyby adwokaci wzbraniali się przyjęcia tych funkcji.</u>
          <u xml:id="u-55.84" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Minister Sprawiedliwości oświadczył, że zamierza podjąć kroki zmierzające do poprawy warunków pracy sędziów i do zwiększenia liczby aplikantów sądowych. Powinno to w znacznej mierze zmniejszyć obawy o jakiś nadmierny odpływ kadr z sądownictwa do adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-55.85" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Aby uniknąć wątpliwości, że gdy Minister zawiesza adwokata w czynnościach, zawieszenie to ma charakter tymczasowy, Rząd wprowadził do projektu ustawy autopoprawkę, że komisja dyscyplinarna może już po wstępnym zbadaniu sprawy wystąpić do Ministra o uchylenie tego zawieszenia.</u>
          <u xml:id="u-55.86" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Mając na uwadze to wszystko oraz pozytywne strony projektu ustawy, o których już mówiłem, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego głosować będzie za projektem ustawy w brzmieniu proponowanym przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-55.87" who="#PosełZawadzkiKazimierz">Czynimy to z pełnym zaufaniem do Rządu, bo to jest nasz Rząd ludowy, za którego działalność poczuwamy się do współodpowiedzialności. Zaufanie nasze opiera się nie na deklaracjach, ale na faktach, na tym, co się w ostatnich latach dokonało w Polsce Ludowej dla umocnienia praworządności socjalistycznej, dla rozszerzenia demokratyzacji i samorządu oraz praw obywateli.</u>
          <u xml:id="u-55.88" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#Marszałek">Obecnie przemawiać będzie poseł Wincenty Krasko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#PosełKraskoWincenty">Wysoka Izbo! Do wystąpienia z tej trybuny skłania mnie przede wszystkim wystąpienie kolegi posła Kołakowskiego. Kolega Kołakowski wzywał nas, abyśmy do noweli ustawy o ustroju adwokatury podeszli jak najbardziej spokojnie, żebyśmy podeszli do tej sprawy sine ira et studio, beznamiętnie, w sposób jak najbardziej obiektywny. Wydaje mi się, że chociaż poseł Kołakowski rzeczywiście uczynił duży wysiłek — który chcę podkreślić z uznaniem — aby mówić o tej sprawie jak najbardziej spokojnie, jednak mówił o nim cum ira et studio.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#PosełKraskoWincenty">Rozumiemy wszyscy rolę każdego samorządu zawodowego i rozumiemy dobrze rolę samorządu adwokackiego. Samorząd adwokacki według stanu obecnie obowiązującego jest szczególnie duży, jest wyjątkowo duży — i w porównaniu z samorządami w innych zawodach, i w porównaniu z sytuacją adwokatury w innych krajach.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#PosełKraskoWincenty">Co leżało u źródeł takiego stanu rzeczy, tego tak dużego, wyjątkowego samorządu, w zasadzie niemal nie kontrolowanego?</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#PosełKraskoWincenty">Samorząd ten został uzyskany w listopadzie 1956 r. U źródeł tego stanu rzeczy leżały — moim zdaniem — dwa czynniki.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#PosełKraskoWincenty">Po pierwsze — tendencja ze strony środowisk adwokackich, aby właśnie uzyskać tego rodzaju samorząd, z powołaniem się, że jeśli rzeczywiście w szeregach adwokatury jest nie najlepiej, to sama adwokatura, sam samorząd adwokacki, biorąc sprawy adwokatury w swoje ręce, najlepiej ze złem potrafi walczyć, najlepiej potrafi zlikwidować ujemne zjawiska, jakie istnieją w szeregach adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#PosełKraskoWincenty">I rzeczywiście Rząd podszedł do adwokatury z jak największym zaufaniem, rzeczywiście udzielił tego kredytu zaufania. Jak mi. się wydaje, dwuletnia praktyka wykazała, że ten kredyt zaufania w pewnej mierze został nadużyty. Kredyt ten bezterminowy w żadnym wypadku być nie mógł. Stąd też pewne ograniczenia, jakie rzeczywiście nowela dzisiaj omawiana wprowadza, stąd konkretyzacja przepisów dotyczących nadzoru ze strony Ministra, urealnienie tego nadzoru. Nie może być bowiem samorządu bez kontroli, bez nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#PosełKraskoWincenty">Czy projekt noweli likwiduje ten samorząd? Już moi przedmówcy dostatecznie dużo argumentów przytoczyli, że taki pogląd byłby jak najbardziej niesłuszny, bo nowela nie likwiduje absolutnie samorządu adwokackiego, jest on w dalszym ciągu w brzmieniu tej noweli duży, bardzo poważny.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#PosełKraskoWincenty">Moi przedmówcy mówili też na temat pięknej i zaszczytnej roli zawodu adwokackiego, wymieniali nazwiska pięknych sylwetek adwokatów, ludzi prawdziwie światłych, prawdziwie postępowych, ludzi społecznie jak najbardziej zaangażowanych. Można do tej wiązanki nazwisk dorzucić sporo innych z historii adwokatury, a z dnia dzisiejszego w szczególności. Niemniej jednak ogólnie możemy stwierdzić, że w szeregach adwokatury dzisiaj jest nie najlepiej. Sami adwokaci — jeśli z ręką na sercu będą o tych sprawach mówić — powiedzą, że tak jest.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#PosełKraskoWincenty">Znana jest ocena postawy adwokatów ze strony opinii społecznej. Opinia społeczna jest często zaniepokojona postawą poszczególnych adwokatów z tego powodu, że niejeden z adwokatów nie najlepiej wykonuje te piękne, rzeczywiście zaszczytne zadania.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#PosełKraskoWincenty">Państwo nasze, w ciągu zwłaszcza ostatnich dwóch lat, dało dostatecznie dużo dowodów, jak wysoko ceni zawód adwokacki, jaką rangę społeczną mu przypisuje. Adwokaci mają — jak wiadomo — w sądzie i poza sądem poważne zadania. W sądzie po pierwsze — rozwinięcie jak najbardziej uczciwej i rzetelnej obrony klienta, po drugie — co się zresztą wiąże z pierwszym zadaniem, okazanie sądowi jak największej pomocy w słusznym osądzeniu sprawy, i po trzecie — o czym, niestety, niektórzy adwokaci zapominają — że muszą te dwa swoje zadania łączyć z funkcjami wychowawczymi.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#PosełKraskoWincenty">Przez nasze sądy, przez sale sądowe przewijają się w ciągu roku miliony ludzi — dosłownie.</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#PosełKraskoWincenty">O tej swojej funkcji oddziaływania na uczestników procesów adwokaci, niestety, często zapominają, chociaż mają wszelkie możliwości takiego właśnie oddziaływania.</u>
          <u xml:id="u-57.12" who="#PosełKraskoWincenty">W dyskusji nad ustawą o szkolnictwie wyższym pan poseł Wojtysiak mówił między innymi, że dobre obyczaje mogą zastąpić najlepszą ustawę. Wydaje mi się, że w nawiązaniu do tego można stwierdzić, że właśnie jeśli chodzi o szeregi adwokatury nie zawsze w nich niestety panują dobre obyczaje i dlatego istnieje konieczność kształtowania tych dobrych obyczajów w niejednym ze środowisk adwokackich przy pomocy pewnych zmian ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-57.13" who="#PosełKraskoWincenty">Za ten stan niepomyślny w niektórych środowiskach adwokackich — czemu dał wyraz między innymi tow. poseł Kauczyński w swoim wystąpieniu jak najbardziej słusznym, bo taki jest stosunek ludności do wielu adwokatów — winę ponosi, rzecz jasna, w dużym stopniu samorząd adwokacki i sami adwokaci wskutek właśnie źle pojętej solidarności.</u>
          <u xml:id="u-57.14" who="#PosełKraskoWincenty">Jakie są główne wątpliwości, jakie były j są między innymi wyrażone przez posła Kołakowskiego zastrzeżenia do noweli? Zastrzeżenia te dotyczą przede wszystkim prawa tymczasowego zawieszania, jakie nowela przyznaje Ministrowi. Przytaczane tutaj były argumenty, że to jest w zasadzie rzecz bez precedensu, że niektórzy uważają to nawet za atak na wolność słowa adwokata, za naruszenie w pewnym sensie prawa do obrony. Wydaje się, że te argumenty są niesłuszne, zasada bone fidei — dobrej wiary — obowiązuje i środowiska adwokackie. Dostatecznie dużo argumentów i dostatecznie dużo gwarancji jest zawartych w samej noweli za tym, żeby ten wyjątkowy przepis o prawie tymczasowego zawieszenia był słusznie realizowany. Dużo jest tych gwarancji, najpoważniejszych gwarancji poza tekstem tej noweli. Chcę je po prostu przypomnieć.</u>
          <u xml:id="u-57.15" who="#PosełKraskoWincenty">Otóż w artykule o prawie zawieszania jest mowa o tym, że może ono być stosowane tylko wtedy, kiedy tego wymaga interes publiczny. Odbywa się to po przeprowadzeniu rozmowy z adwokatem i aplikantem, o którego w danym wypadku chodzi. Jest mowa o tym wreszcie, że komisja dyscyplinarna ma prawo zwrócić się do Ministra, o uchylenie tymczasowego zawieszenia. Jest mowa wreszcie, że tymczasowe zawieszenie ustaje po uprawomocnieniu się decyzji komisji dyscyplinarnej, a więc o ostatecznym wyniku sprawy decyduje samorząd adwokacki. Gwarancje zawarte w noweli mówią, że to jest rzeczywiście przepis wyjątkowy i w wyjątkowych wypadkach może być stosowany.</u>
          <u xml:id="u-57.16" who="#PosełKraskoWincenty">Chcę zwrócić uwagę na gwarancję poza projektem noweli. Tą gwarancją jest klimat określony, polityczny, w jakim dzisiaj żyjemy, tą gwarancją jest obecna linia polityczna Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, linia aprobowana przez sojusznicze stronnictwa, linia aprobowana i uznana przez naród, przez masy pracujące, a to jest chyba dostateczna gwarancja i o tej gwarancji powinien chyba wiedzieć i poseł Kołakowski. Dalej, gwarancją, żeby przepis ten nie był nadużywany, powinna być i postawa samorządu adwokackiego, i samych adwokatów.</u>
          <u xml:id="u-57.17" who="#PosełKraskoWincenty">Od samorządu adwokackiego, od samych adwokatów będzie zależało, tezy w ogóle Minister kiedykolwiek będzie potrzebował korzystać z prawa do tymczasowego zawieszenia. Poseł Kołakowski mówił o tym, że gdyby się nawet nie korzystało z tego przepisu, to samo wprowadzenie takiego przepisu do noweli może wywołać ujemne skutki psychologiczne.</u>
          <u xml:id="u-57.18" who="#PosełKraskoWincenty">Wydaje mi się, że właśnie ten przepis wywoła jak najbardziej pozytywne skutki psychologiczne, a o te skutki psychologiczne między innymi chodziło. Nie chodziło przecież o to, aby rzeczywiście ten przepis stosować.</u>
          <u xml:id="u-57.19" who="#PosełKraskoWincenty">Cała nowela jest przesiąknięta przekonaniem, że te ograniczone bardzo środki, które dla poprawy sytuacji w adwokaturze wprowadza ten projekt, ich możliwość czy potrzeba ich stosowania są zależne od tego, jak będzie pracował samorząd adwokacki, jaka będzie postawa samych adwokatów. I wydaje mi się, że adwokaci — którzy sami bardzo mocno przyczynili się do tej wrzawy wokół noweli, wrzawy niepotrzebnej, bo ukazało się ponad sto artykułów, zabierały też głos w tej sprawie nie tylko nasze rozgłośnie — i samorząd adwokacki powinni więcej uczynić dla poprawienia w adwokaturze sytuacji i politycznej, i moralno-etycznej, dla uprzytomnienia adwokatom ich miejsca i ich roli w ustroju socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-57.20" who="#PosełKraskoWincenty">Chciałbym jeszcze kilka słów poświęcić niektórym innym zastrzeżeniom posła Kołakowskiego. Między innymi poseł Kołakowski wyraził wątpliwość, czy słuszne jest — uważał wręcz za niesłuszne — że po rozwiązaniu rady adwokackiej Minister ma prawo powoływania komisarycznych rad adwokackich spośród adwokatów lub sędziów.</u>
          <u xml:id="u-57.21" who="#PosełKraskoWincenty">Uważał, że niesłuszne jest dopuszczenie do tej sprawy sędziów. Otóż w tej sprawie wystarczą argumenty posła referenta kol. Florczaka, ja, bym chciał jeszcze, przyłączając się do tego argumentu, stwierdzić, że chyba znowu chodzi o wypadki wyjątkowe. Ale trzeba takie przypadki wyjątkowe przewidzieć wobec właśnie źle pojętej solidarności w szeregach adwokackich, wobec częstego nacisku niektórych środowisk, wobec trudności w skompletowaniu takiej rady.</u>
          <u xml:id="u-57.22" who="#PosełKraskoWincenty">Dlatego też ustawa przewiduje możność powoływania do takiej rady obok adwokatów również i sędziów.</u>
          <u xml:id="u-57.23" who="#PosełKraskoWincenty">Podnoszono zarzut, że nie każdy sędzia ma kwalifikacje adwokackie. Możemy być przekonani, że Minister — jeżeli w tych wyjątkowych przypadkach zajdzie potrzeba sięgnięcia do kadr sędziowskich — dokona tego wyboru spośród sędziów, którzy mają kwalifikacje adwokackie. Wydaje mi się, że jest to jakaś nie uzasadniona nieufność.</u>
          <u xml:id="u-57.24" who="#PosełKraskoWincenty">Była również kwestionowana możliwość wpisu obligatoryjnego byłych sędziów i prokuratorów od strony braku wszelkich trudności w tej sprawie. Przytaczał nawet poseł Kołakowski określone liczby, które świadczą o tym, że nie było trudności ze strony rad adwokackich przy przechodzeniu byłych sędziów i prokuratorów do zawodu adwokackiego. Ale nie o tę sprawę przecież chodzi. Nie chodzi o trudności czy ułatwienia. Chodzi o uniezależnienie sędziów i adwokatów, którzy by chcieli przejść do zawodu adwokackiego, a to chyba jest jak najbardziej słuszne i celowe, słuszne i celowe przede wszystkim dla dobra wymiaru sprawiedliwości, dla dobra naszych sądów. To jest istotą tego przepisu.</u>
          <u xml:id="u-57.25" who="#PosełKraskoWincenty">Wspominał poseł Kołakowski z ubolewaniem o sprawie starzenia się adwokatury. Ten argument właśnie przemawia za projektem noweli przeciw klanowości istniejącej w szeregach adwokatury. Ten argument jest właśnie za zwiększeniem wpływu Ministra Sprawiedliwości na kształtowanie kadr adwokackich.</u>
          <u xml:id="u-57.26" who="#PosełKraskoWincenty">Jeśli chodzi o problem pracy komisji dyscyplinarnych, a szczególnie o regulowanie spraw dotyczących postępowania przed tymi komisjami w toku ich pracy, to jak wiadomo, jest w przygotowaniu odpowiednie rozporządzenie Ministra i uchwalenie tej ustawy na pewno wpłynie na jej przyśpieszenie.</u>
          <u xml:id="u-57.27" who="#PosełKraskoWincenty">Dał się też słyszeć głos krytyczny przeciwko przekazaniu rewizji nadzwyczajnej spraw dyscyplinarnych adwokackich do Sądu Najwyższego, przy czym poseł Kołakowski argumentował, że dla rozpatrywania tych spraw potrzebna jest pełna znajomość specyfiki zawodu adwokackiego.</u>
          <u xml:id="u-57.28" who="#PosełKraskoWincenty">Wydaje mi się, że Sąd Najwyższy dostatecznie zna specyfikę zawodu adwokackiego. I znowu ta nieufność jest chyba niesłuszna.</u>
          <u xml:id="u-57.29" who="#PosełKraskoWincenty">Sądzę, a i wszyscy zresztą poza posłem Kołakowskim zabierający głos w dyskusji w tej sprawie tego byli zdania, że nowela jest jak najbardziej celowa i słuszna, wszyscy podkreślali duże pozytywy tej noweli, a jeśli chodzi o pewne posunięcia, które w pewnych kołach adwokackich wywołują jakieś obawy, to możliwość korzystania z pewnych uprawnień danych Ministrowi zależy przede wszystkim od samych adwokatów, od poczucia odpowiedzialności samorządu adwokackiego i samych adwokatów. Od postawy adwokatów będzie zależało, czy te bardzo nieznaczne ograniczenia w zestawieniu ze stanem dotychczasowym wystarczą do zdecydowanej poprawy sytuacji w szeregach adwokatury. Wyrażam przekonanie, że to, co powiedziałem, wystarczy i dlatego z całym przekonaniem zarówno ja, jak — wydaje mi się — i wszyscy powinniśmy głosować za tą nowelą.</u>
          <u xml:id="u-57.30" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#Marszałek">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania,</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury wraz z poprawkami Komisji Wymiaru Sprawiedliwości oraz poprawką redakcyjną zgłoszoną przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał? 3 głosy.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o pracy na polskich morskich statkach handlowych w żegludze międzynarodowej (druki nr 195 i 202).</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Jan Wiśniewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#PosełWiśniewskiJan">Wysoki Sejmie! Praktyka stosowania ustawy o pracy na polskich morskich statkach handlowych w żegludze międzynarodowej, która to ustawa została przyjęta przez Sejm dnia 28 kwietnia 1952 r., wykazała, że poszczególne przepisy ustawy posiadają wiele niedociągnięć często odbijających się ujemnie na pracy i dyscyplinie naszych przedsiębiorstw żeglugi międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#PosełWiśniewskiJan">Istnieje potrzeba zmiany ustawy i prace takie są prowadzone przez resort żeglugi i gospodarki wodnej. Chodzi o takie zagadnienia, jak na przykład dostosowanie przepisów wspomnianej ustawy do przepisów o taryfach celnych i przewozach. W celu likwidowania handlu marynarskiego, którym — umiejętnie wykorzystując luki w tych ustawach — trudniła się dość znaczna część załóg statków handlowych, bardzo często bogacąc się ponad stan, bez naruszania przepisów prawnych. Należy uregulować według nowych zasad problem zatrudnienia i pracy na naszych statkach handlowych, problem etatyzacji naszych statków, właściwie ustalić rezerwy marynarskie i zagadnienia wymiany załóg, właściwie określić stanowisko kapitana statku, inaczej jak dotychczas ustawić problem dyscypliny pracy, uzgodnić między sobą wszystkie dokumenty regulujące pod względem prawnym zakres pracy przedsiębiorstw żeglugowych oraz cały szereg innych zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#PosełWiśniewskiJan">Jak mówiłem, prace nad przygotowaniem nowej ustawy, są prowadzone przez resort żeglugi i gospodarki wodnej. Ze względu na duży zakres tych prac, a także pewne trudności, jakie napotyka Ministerstwo przy rozwiązywaniu tych zagadnień, nie należy oczekiwać wcześniejszego opracowania nowej ustawy niż w drugiej połowie przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#PosełWiśniewskiJan">Niezależnie od tego istnieje pilna potrzeba dokonania niezbędnych zmian w ustawie z dnia 28 kwietnia 1952 r., które podyktowane są koniecznością uwzględnienia w polskich przepisach ustawodawczych niektórych międzynarodowych zobowiązań Polski, a mianowicie konwencji międzynarodowych numery 22 i 23, które. dotyczą umowy najmu i repatriacji marynarzy. Konwencje te były ratyfikowane ustawą z dnia 18 sierpnia 1931 r. oraz konwencją międzynarodową nr 91, dotyczącą płatnych urlopów marynarzy. Konwencja ta była ratyfikowana przez Radę Państwa w 1956 r. W myśl przepisów Polska zobowiązana jest po ratyfikacji konwencji dostosować swoje ustawodawstwo krajowe do zobowiązań wynikających z tych konwencji.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#PosełWiśniewskiJan">Zmiany wynikające z ratyfikacji konwencji są następujące:</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#PosełWiśniewskiJan">1) art. 9 konwencji nr 22 dotyczącej umowy najmu postanawia, że umowa najmu na czas nieokreślony kończy się wypowiedzeniem umowy przez jedną lub drugą stronę w porcie załadowania lub wyładowania statku, a, więc także w obcym porcie; natomiast punkt a) art. 10 tejże konwencji mówi, że umowa najmu może być prawnie rozwiązana za wzajemną zgodą stron bez względu na poprzednio zawarte umowy, a więc w każdym porcie.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#PosełWiśniewskiJan">Tymczasem ustawa z dnia 28 kwietnia 1952 r. w art. 46 ust. 1 stanowi, że stosunek pracy z polskim marynarzem może być rozwiązany tylko w porcie polskim.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#PosełWiśniewskiJan">W tym stanie rzeczy istnieje potrzeba dokonania odpowiedniej poprawki w ustawie z dnia 28 kwietnia 1952 r. w celu dostosowania jej przepisów do postanowień konwencji. Dlatego też proponowana treść art. 49 zawarta w omawianym projekcie ustawy wprowadza te zmiany, przy czym zostaje mocno podkreślone, że umowa o pracę dotycząca członka załogi będącego obywatelem polskim może być rozwiązana przez armatora tylko w najbliższym polskim porcie załadowania lub wyładowania, natomiast za wzajemną zgodą obu stron — w każdym porcie.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#PosełWiśniewskiJan">Takie ustawienie tych zagadnień gwarantuje z jednej strony członkom załogi będącym obywatelami polskimi, że stosunek pracy może być rozwiązany tylko w portach polskich, co niewątpliwie wpłynie dodatnio na stałość załogi i ciągłość jej pracy oraz nie wzbudza obaw zwolnienia ich poza krajem, z drugiej zaś strony nie stwarza warunków do spowodowania płynności zatrudnienia przez zwalnianie się załogi w portach obcych, ponieważ armator może nie wyrazić zgody na rozwiązanie umowy o pracę z członkiem załogi w obcym porcie.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#PosełWiśniewskiJan">Tak więc nowe sformułowanie art. 49 pozostawia członkom załogi większą swobodę w wyborze pracy, a gwarantując ciągłość pracy na naszych statkach handlowych, jest jednocześnie zgodne z odpowiednimi postanowieniami konwencji. Postanowienia art. 49 nie dotyczą kapitanów statków, ponieważ stanowiska te nie są objęte konwencją.</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#PosełWiśniewskiJan">Komisja wniosła poprawkę do art. 47 projektu ustawy, wychodząc z założenia, że zakończenie tego artykułu przeczy zasadom sformułowanym w pierwszych jego zdaniach, dlatego też art. 47 został przeredagowany przez Komisję zgodnie z konwencją nr 22.</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#PosełWiśniewskiJan">Jednocześnie z nowelizacją art. 49 zostały przeredagowane przepisy zawarte w artykułach od 46 do 51. Jest to zmiana czysto redakcyjna przeprowadzona w celu nadania tym artykułom większej jasności i nie wnosząca poza art. 49 innych istotnych zmian w tych przepisach.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#PosełWiśniewskiJan">2) Art. 5 konwencji dotyczącej repatriacji marynarzy postanawia, że do kosztów repatriacji zalicza się wszelkie wydatki związane z przewozem, mieszkaniem i wyżywieniem marynarza podczas podróży, zalicza się również koszty utrzymania aż do ustalonej chwili jego wyjazdu. Natomiast w art. 31 ustawy z dnia 22 kwietnia 1952 r. koszty utrzymania aż do chwili wyjazdu, czyli koszty pobytu marynarza w obcym porcie, nie były przewidziane. Biorąc pod uwagę, że koszty repatriacji pokrywane są przez armatora tylko w tych wypadkach, jeżeli rozwiązanie umowy o pracę względnie pozostanie członka załogi w obcym porcie nastąpiło bez jego winy, na przykład gdy zaistniał nieszczęśliwy wypadek, choroba, spóźnienie się na statek bez winy marynarza. W tych warunkach wydaje się bezwzględnie słuszne, aby całkowite koszty repatriacji ponosił armator. Jest to zmiana w dużym stopniu formalna, ponieważ w praktyce życia codziennego przepis ten był dawno stosowany przez polskich armatorów.</u>
          <u xml:id="u-59.13" who="#PosełWiśniewskiJan">3) Konwencja nr 91 dotycząca płatnych urlopów marynarzy w art. 3 ust. 2 i 3 przewiduje, że każdemu członkowi załogi, który posiada co najmniej 6 miesięcy nieprzerwanej służby, przysługuje tak zwany cząstkowy urlop wypoczynkowy, wymiar którego odpowiada liczbie pełnych miesięcy służby.</u>
          <u xml:id="u-59.14" who="#PosełWiśniewskiJan">Członkowie załogi, którzy zostali zwolnieni z pracy przed upływem 6 miesięcy nie z własnej winy — mają prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze, odpowiadającym liczbie pełnych miesięcy służby. Prawo do urlopu nie przysługuje tylko tym członkom załogi, z którymi została rozwiązana umowa, o pracę przed upływem 6 miesięcy, przy czym wina za rozwiązanie umowy o pracę leży po stronie członka załogi, a nie armatora.</u>
          <u xml:id="u-59.15" who="#PosełWiśniewskiJan">Konwencja przewiduje także, że marynarz może otrzymywać wynagrodzenie za nie wykorzystany urlop.</u>
          <u xml:id="u-59.16" who="#PosełWiśniewskiJan">Tych przepisów ustawa z dnia 22 kwietnia 1952 r. nie zawiera. Wprowadzono więc te zasady obecnie zgodnie z konwencją, dodając po ust. 4 w art. 24 — nowe ustępy 5, 6 i 7. Wprowadzony ust. 6 przewiduje jednak, że członkom załóg — obywatelom polskim — urlopów należy udzielać w porcie polskim, a jedynie członkom załogi nie będącym obywatelami polskimi należy udzielić urlopu w porcie, w którym zawarto umowę o pracę. Zostało także zgodnie z konwencją zamienione określenie „urlopowych dni kalendarzowych” na „dni robocze” przy pozostawieniu bez zmian wymiaru urlopu.</u>
          <u xml:id="u-59.17" who="#PosełWiśniewskiJan">Oprócz tych zmian formalnych wprowadzono także w art. 24 ust. 3 pkt 2 dla. kapitana i oficerów dalej idące uprawnienia niż. to przewiduje konwencja, mianowicie prawo do 30-dniowego urlopu po roku pracy dla kapitana i oficerów, czyli zrównano kapitana i oficerów w uprawnieniach urlopowych, z pracownikami umysłowymi. Zasada ta wydaje się najbardziej słuszna. Natomiast niesłuszne było zrównanie w prawach urlopowych kapitana i oficerów z pracownikami fizycznymi. Tak było w dotychczasowym sformułowaniu art. 24 ust. 3 pkt 3.</u>
          <u xml:id="u-59.18" who="#PosełWiśniewskiJan">Wreszcie w art. 24 ust. 2 wprowadzono zasadę ustaloną w konwencji, która przy ustalaniu urlopów nie przewiduje odmiennego traktowania pracy u armatorów swoich i obcych. Praktyczne znaczenie tej umowy o pracę jest niewielkie z uwagi na bardzo rzadkie wypadki angażowania na polskich statkach marynarzy innych bander.</u>
          <u xml:id="u-59.19" who="#PosełWiśniewskiJan">Są to wszystkie zmiany, wynikające z wprowadzenia do naszego ustawodawstwa zasad konwencji nr 22, 23 i 91.</u>
          <u xml:id="u-59.20" who="#PosełWiśniewskiJan">Oprócz tych zmian w projekcie ustawy proponowane są jeszcze dwie poprawki, wynikające ze zmian organizacyjnych, jakie zaszły w naszej flocie handlowej w ubiegłym okresie. Są to poprawki następujące:</u>
          <u xml:id="u-59.21" who="#PosełWiśniewskiJan">Ustawa z dnia 22 kwietnia 1952 r. określa Związek Zawodowy Pracowników Żeglugi jako organizację związkową, właściwą do reprezentowania spraw członków polskich morskich statków handlowych w żegludze międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-59.22" who="#PosełWiśniewskiJan">Tymczasem w końcu 1956 r. został powołany do życia nowy związek, reprezentujący interesy marynarzy i rybaków, a mianowicie Związek Zawodowy Marynarzy i Rybaków Morskich, który przejął — między innymi sprawy członków załóg morskich statków handlowych.</u>
          <u xml:id="u-59.23" who="#PosełWiśniewskiJan">W związku z tą zmianą, zgodnie ze stanem faktycznym i zgodnie z postulatami Zarządu Głównego Związku Zawodowego Marynarzy i Rybaków Morskich, proponuje się wprowadzenie poprawki do ustawy z dnia 22 kwietnia 1952 r., która polega na skreśleniu w art. 12, 21, 23, 38 oraz 70 — wyrazów: „Związku Zawodowego Pracowników Żeglugi” i zastąpienia ich wyrazami: „właściwego Związku Zawodowego”.</u>
          <u xml:id="u-59.24" who="#PosełWiśniewskiJan">I wreszcie ostatnia poprawka wprowadza w ustawie zmiany dotyczące instytucji oficerów kulturalno-oświatowych.</u>
          <u xml:id="u-59.25" who="#PosełWiśniewskiJan">W okresie kiedy powstawała ustawa z dnia 22 kwietnia 1952 r., istniała w Marynarce Handlowej instytucja oficerów kulturalno-oświatowych.</u>
          <u xml:id="u-59.26" who="#PosełWiśniewskiJan">Nie wdając się w ocenę tej instytucji, której praca zresztą — moim zdaniem — została zbyt ostro i często niesprawiedliwie oceniona w latach 1956–1957, ustawa zupełnie niesłusznie dawała bardzo duże uprawnienia oficerom kulturalno-oświatowym posuwając się nawet tak daleko, że ustalała w art. 59 ust. 1, że „oficer kulturalno-oświatowy jest pierwszym zastępcą kapitana”, a w art. 64 ust. 3 ustalała, że jeśli kapitan z jakichkolwiek przyczyn nie może pełnić swoich obowiązków, to obowiązki te przejmuje pierwszy zastępca kapitana. Te postanowienia nie tylko że nie mają żadnego uzasadnienia z fachowego punktu widzenia, ponieważ nie może być przecież pierwszym zastępcą człowiek z reguły nie posiadający wykształcenia morskiego i nie mający uprawnień do prowadzenia statku, ale są one także wyrazem pewnego braku zaufania do korpusu oficerów, specjalistów Marynarki Handlowej.</u>
          <u xml:id="u-59.27" who="#PosełWiśniewskiJan">W 1956 r. została zniesiona instytucja oficerów kulturalno-oświatowych w dotychczasowej formie. Dlatego też istnieje konieczność dokonania zmian w ustawie. Nowe propozycje przewidują, że pierwszym zastępcą kapitana jest starszy oficer służby nawigacyjnej. Takie sformułowanie jest jak najbardziej słuszne.</u>
          <u xml:id="u-59.28" who="#PosełWiśniewskiJan">Wysoki Sejmie! Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o pracy na polskich morskich statkach handlowych w żegludze międzynarodowej, zawarty w druku nr 195, został rozpatrzony na posiedzeniach Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi w dniach 16 i 17 października 1958 r.</u>
          <u xml:id="u-59.29" who="#PosełWiśniewskiJan">W imieniu Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy (druk nr 195) z poprawką zawartą w druku nr 202.</u>
          <u xml:id="u-59.30" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#Marszałek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o pracy na polskich morskich statkach handlowych w żegludze międzynarodowej w brzmieniu zaproponowanym przez Komisję Gospodarki Morskiej i Żeglugi, zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#Marszałek">Stwierdzam., że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o pracy na polskich morskich statkach handlowych w żegludze międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-60.8" who="#Marszałek">Porządek dzienny został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-60.9" who="#Marszałek">Proszę Obywatela Sekretarza Stanisława Hasiaka o odczytanie komunikatów o zgłoszonych do Prezydium Sejmu interpelacjach i odpowiedziach na interpelacje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Do Prezydium Sejmu wpłynęły następujące interpelacje:</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">1. Interpelacja posła Eugeniusza Buli do Ministra Rolnictwa i Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w sprawie niszczenia drzewostanu.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">2. Interpelacja posła Eugeniusza Buli do Ministra Zdrowia w sprawie budowy szpitala powiatowego w Mielcu.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">3. Interpelacja posłów Józefa Grzecznarowskiego, Stanisława Hasiaka, Piotra Sznajdera i Marii Regentowej w sprawię budowy wiaduktu kolejowego w Radomiu.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">4. Interpelacja posła Pawła Dubiela w sprawie nieregularnego dopływu prądu elektrycznego w niektórych miastach województwa katowickiego.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Do Prezydium Sejmu wpłynęły następujące odpowiedzi na interpelacje:</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">1. Prezesa Rady Ministrów na interpelację posła Andrzeja Benesza w sprawie rewizji celnych w portach morskich.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">2. Ministra Spraw Wewnętrznych na interpelację posła Stefana Kisielewskiego w sprawie wydawania zaświadczeń stwierdzających narodowość i obywatelstwo osób ubiegających się o repatriację.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">3. Ministra Finansów na interpelację posłów Kazimierza Milejskiego, Emila Kozioł a i Edwarda Białego w sprawie możliwości wymiany wkładów Społecznego Funduszu Oszczędnościowego na obligacje Narodowej Pożyczki Rozwoju Sił Polski.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">4. Ministra Zdrowia na interpelację posła Adama Palczaka w sprawie sytuacji lecznictwa zamkniętego i zwalczania epidemii choroby Heinego-Medina na terenie pow. suwalskiego.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">5. Ministra Finansów na interpelację posła Andrzeja Benesza w sprawie możliwości znowelizowania obowiązującej ustawy dewizowej.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">6. Prezesa Rady Ministrów na interpelację Prezydium Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego m. Poznania w sprawie programu budownictwa mieszkaniowego w woj. poznańskim w latach 1958–1960.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">7. Prezesa Rady Ministrów na interpelację posła Pawła Dubiela w sprawie przyśpieszenia prac nad przygotowaniem projektu ustawy dotyczącej zanieczyszczania powietrza dymami, gazami i pyłem.</u>
          <u xml:id="u-61.13" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">8. Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego na interpelację posła Eugeniusza Buli w sprawie niszczenia drzewostanu.</u>
          <u xml:id="u-61.14" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Złożone do Prezydium Sejmu interpelacje zgodnie z art. 73 ust. 1 regulaminu Sejmu przesłałem interpelowanym.</u>
          <u xml:id="u-61.15" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Na tym kończymy 26 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-61.16" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-61.17" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-61.18" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Proszę Sekretarza Posła Stanisława Hasiaka o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Posiedzenia Komisji odbędą się według następującego planu:</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">— we czwartek, dnia 6 listopada br.:</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Komisja Handlu Wewnętrznego — o godz. 10 w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Komisja Pracy i Spraw Socjalnych — o godz. 11 w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">— we środę, dnia 12 listopada br.:</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Komisja Wymiaru Sprawiedliwości — o godz. 10 w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Termin wspólnych posiedzeń Komisji Oświaty i Nauki oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego zostaje przesunięty z 12 i 13 listopada na 26 i 27 listopada br. Miejsce, godzina rozpoczęcia obrad oraz porządek dzienny pozostają nie zmienione.</u>
          <u xml:id="u-62.7" who="#SekretarzposełStanisławHasiak">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-62.8" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 21 min. 15.)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>